ΚΡΙΜΗΝΙ ΒΟΪΟΥ-ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ

ΛΟΥ-Ι'ΖΑΣ ΣγΝΔΙΚΑ - ΛΑΟΥΡΔΑ

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ AfIOY (ΥΣΤ Α810Υ' Ι Τ Ο Κ Ρ Ι Μ Ι Ν Ι .0-0.ίΟ Υ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1985

/'JΥΤΖΑΣ ΣΥΝΔΙΚΑ - ΛΑΟΥΡΔΑ

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΓιΟΥ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ ΣΤΟ :ΚΡΙΜΙΝΙ ΒΟ'Ι·ΟΥ

·Η έκκλησία τοϋ ·Αγίου Εύσταθίοu στό Κριμίνι κτίστηκε μέ εΕ:ο­ δα των κατοίκωνl στα μέσα τοϋ 190υ ai . - έποχή κατα τήν όποία εί­ χαν αρχίσει στό τουρκικό κράτοι:: οί ,Jc:ταρρα/θμίσειc:, γνωστέι:: ώι:: ΤανΖ'ιματ - όταν ή οίκονομική κατάστοση είχε καλλιτ'ερεύσει μέ τό έμπόριο, κυρίωι:: μέ τήν μετανάστευση πολλών Κριμινιωτων στήν Κωνσταντινούπολη, στή Μ . 'Ασία, στό ·Άγιο "Opoc:.2 Αύτή τήν έποχή κτίστηκαν πολλέι:: καινούργιει:: έκκλησίει:: καί σπίτια τόσο στή Μακε­ δονία όσο καί σέ δλλει:: περιοχέι:: τηι:: Τουρκοιφστούμενηc: ·Ελλάδαc:. Οϊ 'έκκλησίει:: καί τα σπίτια αί:ιτηι:: T6c: έποχηι:: παρουσιάΖουν νε­ ωτερισμούι:: κα] στήν άρχιτεκτονική κα] στήν εσωτερική διακόσμηση. ·0 ναόι:: τού 'Αγίου Εύσταθίου έντάσσεται στό. γενικό κλίμα όπως πα­ ρατηρείται στήν άρχιτεκτονική του μορφή καί στή διακόσμηση τοϋ εί­ κονοστασίου μέ νέα θ6ματα τα όποία αναφέΡQvται στή μελέτη αύτή, ·0 ναόc: τοϋ ·Αγίου Εύσταθίου κήστηκε τό 1868, στή θέση τηι:: πρώτηςέκκλησίας, στή κεντρική πλατεia τού χωριού, καί πανηγυρίΖει στίι:: 20 Σεπτεμβρίου . Είναι τρίκλιτη , Ευλόστε'iη, βασιλική, με δίρι­ χτη στέγη σκεπασμένη μέ κεραμίδια ΈΕ:ωτερlκά, οί διαστάσειι:: εί­ ναι περίπου 21 μ. μήκουι:: κα] 12 μ. πλάτoc:. Τό ϋψοc: , σύμφωνα μέ τόν Παπανικολάου, είναι 8,50 μ.3 Οι τοίχοι είναι κτισμένοι μέ πελεκητέι:: :Ίέτρει:: (είδοι:: πωρολίθου). κα] μέ αγκωνάρια στίι:: γωνίες. Στό βό­ ρειο καί νότιο τοίχο όνοίγονται όπό τέσσερα nοράθυρα πού όρίΖονται όπό πέτρινουι:: λαμπάδεςκαι πρέκια. ΤΟ τόΕο,μέ πέτρεc:, έπάνω όπό .

3

τό παράθυρα είναι άντίστοιχο μέ τό έσωτερικο ανοιγμα τοϋ τοίχου. Στά παράθυρα διατηΡOϋVΤαι οί πάληές σιδεριές. Άπό τά παράθυρα στό βόρειο και νότιο τοίχο. άπό ενα πρός άνατολάς της κάθε πλευ­ ρας. π εριλαμβάνεται στό ίερό πίσω ά,πό τό είκονοστάσιο γιά νά φωτί­ (εται ή π ρόθεση και τό διακονικό. Στόν άνατολικό τοίχο ά π ό ενα πα­ ράθυρο είναι τοποθετημένο ψηλά. στό χώρο τής προθέσεως και τοϋ διακονικοϋ. καθως και ενα<:: σταυροειδής φεγγίτης σέ ρομβοειδές πλαίσιο στό 'κέντρο τού άε.ώματος. Ό TOiXOC, τηι:: ήμικυκλικης κόγχης τοϋ ίεροϋ καταλήγει σέ πέ­ τρινο κυμάτιο κάτω απο τΓ σημερινή τσιμεντένια στέγη. Φεγγίτηc της κόγ χης. Ή ε εωτερι κή επι­ (ΠΕνόμακροc <'! νοίγετ α ι οτό'l aεονα φάνεια τοϋ τοίχου της κόγχης διακόπτεται άπό τέσσερις διακοσμητι­ KOlJC πεσσου c. σέ χαμηλη ε Ε a ρσ η 0.0'2 μ. . άπό εναc στό aκρα καί δύ ο στό κέντ ρο σέ. Ισόμετρα διάχωρα. ΟΙ π εσ σ οί καταλήγουν σέ σχηματοποιημένα κιον6κρανα καί επι­ στύλιο κάτωάπό τό κuμ άΤΙ::i της στέγηc. Στά τρία διά χωρα κάτω ά­ πό τό επιστύλιο είναι πλάκες. άνά­ τcηcθετημένεc τρείς λίθινεc γλυφες . που είκο νί lο u ν τή Παναγία Βρεφοκρατοϋσα στο κέντρο και ε ίΞαπτέρ υ γα. ΟΙ π ε σ σσί και τό επιστύ λιο είναι άσβεστωμένα.

TPEic GlJpEC: ovoiyoVTcI στό ναό: ή δυτική. KCΙΙ άπό μία. έντοι:: της προεεοχηι:: τοϋ νάρθηκ c . στό βόρειο και νότιο τοίχο τοϋ νaοϋ. Δεε ιά κι άριστερά της δυϊίκ:Ίι:: BIjpac: υψωνετcιι εδρανο ϋψουι:: 0,47 μ. Στο τυφλό τόίΞο επάνω ά π C τό υ πέρθυρο τηι:: κεντρικηι:: θύραι: είκοvί­ ιπαι ό δγιοc Eua--;-aeIcc: σέ προτομιl, πλαισιωμένη απο άστέ­ ρω. σέ Boeoc. γα λάl ιο . Οϊ - αρσ στ άδει: τηι: θ ύρα ι: κοομοϋνται άπό λι­ θ αν άγλυ φο μέ ρόδα κε ς κοι Χερουβίμ που κ αταλήγει επάνω σέ σταυρό. Στα ίJπέρ8uΡΟ οπου ύπάρχ:υν δύο επιγραφέι: μέ κ εφ αλαί α γ ράμ μα­ τα, ή κάτω έ π ι γραφ ιi πλαΙΟ"iJvπαι άπα ο νθ ο φόρα OKEίJn. άπα ε να δε­ ειά κι άριστερά Ή nρώτη. :it δύο σειρέc:: "Ναόι: και Πύλη ύπάρχειι:: παλάτιον και θρόνος τοϋ 60σιΙλέωι:: Παρθένε π άνσεμνε4 εν ετη: 1868: ΜαΤου 15». Ή δε ύτε �η, κάτω άπό τή πράnη καί μέ μ ι κ ρ ό τερα γράμματα: ,,'ο σεβάαμιοι:: i<'J! ίερόι: ούτοι: ν α όι: τοϋ Άγίου Ι Μεγαλο­ μάρτυρος Εύσταθίου άνηγέ�θη ιήλψ / και φιλοτίμω προαlΡέσει τών κα τοί κων τηι: χώ/ρας Tauτrc Κριμllνl έν ετεl σω τηρ ίψ / .Δ,ΩΙΗ άρχιε­ ιιατ::: υοντοι: τοϋ μητροπολί-:JU Σισανίου Κυρίο υ Ά λ ε ε άν δρο υ ». Ό ν άρθηκαι: προεεέΧΞ κατά 3.70 μ. στή βόρεια και νότια πλευ­ ρά τοϋ' ναου σέ σχημα Π. :;ooc: πτε ρ υγίο υ , που άγκαλιάιει τό ναό. Στ εγ άιεταl μέ Ε:εχωριστή Γ:Ξ:'ιη στο ϋψοc: τηι: κεντριι<ης. Τρείι: θύρει: άνοίγοντOl στό νάθρηκα: ;. <<:ντρική, δυτικά, κάτω άπό τα κωδωνο­ στάσιο. και όπό μία στο 6(::::10 και νότιο τοίχο. Στη δυτικη πλευρά, δεF.lά κι άριστερά Tflc: κεΙΓ:!Ο(ηι: θύρας, άνοίγονταl άπό τρία μ εγ άλ α ΓoίΞoτι:l π αράθυρα . σέ ϋψοc ':..90 μ. άπό τό δάπεδο. Κατa προφορική μαρτυρία τά παρeιθυρα εϊχ:'1 aΡXIKCι μόνο σιδεριές. Τ ώρα καλύπτο­ νται άπα σύγxpoνεc� όιδερ έ:: και τΙ άυ lα . Στό νότιο και βόρειο τμημα Γοϋ νάρθηκα πού περιβάλλΖ -ό ναα υπάρχουν σKeιλει: γιά τή προσπέ­ λαση στό γυναικωνίτη. Τό διό ρο ω ο κωδωνΟ07C:ΟIΟ, ϋψους 20 μ., πού είναι

4

π ροσαρμο-

σμένο στή δυτική θύρα του νάρθηκα, κτίστηκε όργότερα το 18825 Στον δροφο πάνω άπο τό νάρθηκα έκτείνεται ό γυναικωνίτης. Στήν άνατολική πλευρά του γυναικωνίτη - στή προε!Ξοχή στό βό­ ρειο καί νότιο τοίχο του ναου - άνοίγεταl όπό ενα παράθυρο, στό υ­ ψος των παραθύρων του ναου, πού καταλήγει σέ τυφλό τό!Ξο, κι' όπό ενας φεγγίτηc: κάτω άπό τή στέγη πού φωτίlει τό χωρο στίς σκόλες. Στή βόρεια 'καί νότια πλευρο του γυναικωνίτη ovoiyoVTql ά'πο δύο στενόμακροι φεγγίτεc: κάτω ·όπό τή στέγη κα8ώc: καί στή δυτική πλευρά άπό τρείς δε!Ξlο κι άριστερά του κωδωνοστασίου, στόν όεονα

Νοτιοανατσλlκ,η πλευρά τοϋ ναοϋ

των κάτω μέγόλων παραθύρων. Εσωτερικά, τό στηθαίο του γυνα!ι<ω­ νήτη ύψώνεται στό βόρειο, OUTIi<O καί νότιο τοίχο του ναου ωστε τό πλαγινά κλίτη να μllν KαλίJΠΤO'ΓOI, onwc: γινόταν παλαιότερα, σταν ό γυνOlκωνίτηι: στηριζόταν OTOJC: KίOνΕC: μέσα στην έκκλησία Έτσl ή εύρυχωρία πού δημιουργείται στα τρία κλίτη συμβάλλει στό 'Ιό φαί­ νεται ό vaoc: μεγαλύτεροc:. Τό στηθαίο είναι ζωγραφισμένο μέ ρόμ­ βουι: σε χρώματα κίτρινο, πράσινο, πορτοκαλλί. Στό κέντρο των ρόμ­ βων τό έιΞάλφα μέ τόν 'Oφθαλ.-JΟ περιβάλλεται μέ μικρά λουλούδια σέ άπαλά χρώματα.

5

Η ΚΟΓΧΗ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ

Οί KIOVOOTOIXiEC τοΟ ναοΟ όποτελοΟνται απο τέσσερα Ζεύγη κιόνων όπό τό όποίο τό όνατολικό είναι στό ίερό πίσω όπό τό είκο­ νοστάσιο. Στα μεσαί:) δύο διόχωρα όνόμεσα OTOUC τρείc κίονεc κάθε KIOVOOTOIXiaC ύψώνο:ϊαι τοιχάριο δπου στηρίΖονται στασίδια όπό TIC δύο πλευρέc και ΠΟ.JO;Jένουν δύο όνοίγματα. όνατολικό 'και δυτικό. γιό τή κυκλοφορία Οί κίονεc είναι κυλινδρικοί. σοβατισμένοι γύρω όπό τετράπλευρο εύΛινο πυρήνα που έΕέχει έπάνω όπό τό κιονόκρα­ να γιό τή στήριΕη Τ'.::.ιν ποδαρικων στό τόΕα των κιονοστοιχιων. Στό τμημα αύτό, άνάμε::;:) στό κιονόκρανα και στό 'Ποδαρικό των τόΕων, Εί!λινοι έγκάρσιοι έλκυστηρεc συνδέουν τό τόΕα των κιονοστοιχιων και τό κλίτη, και :10κτώνονται OTOUC, TOiXOUC τοΟ ναοΟ. Τό κιονόκρα­ να είναι σχημαΤΟΠΟ'Ίμένα, τετράπλευρα. των όποίων οί γύψινοι ε­ λlκεc έΕέχουν έλόχl:πα σέ κάθε γωνία. Στιc γενέσειc των τόΕων υ­ n,JPXOUV όπό τέσσερεc είκόvεc των όποστόλων σέ κάθε κιονοστοιχία. ο; έπlγραφέc είναι Ουσανάγνωστεc.

Ή όροφη του ναοΟ όποτελείται όπό τρείc καμάρεc όπό TIC όποίεc η κεντρική είναι ύψrιλότερη. Στό όνατολικό τμημα TriC κεντρ!­ KilC καμάρaC, διατηρείται μιό Ζώνη μέ τοιχογραφίεc πού παριστάνουν τή Παναγία στό κέντρο μέ δύο όγγέλουc όντωπά. Κατό προφορικιl μαρτυρία η έκκλησί:) ηταν όρχικό κατάγραφη. Τώρα ή κεντρικήκαμά­ ρα είναι χρωματισμένη σέ γαλάΖιο χρωμα μέ χρυσό δστρα. Τό δάπεδο τοΟ ναοΟ καλύπτεται όπό μεγάλεc τετράπλευρεc πλάκεc, πέτρινεc. f\1:lpoOTo στη 'Ωραία Πύλη είναι τοποθετημένο κυ­ κλικό όμφάλιο μέ οσπρα και μαΟρα μάρμαρα. 'Οκτώ τριγωνικό σχή­ ματα μέ έναλασσόμενο σσπρο και μαορο μάρμαρο όρχίιουν στη βά­ ση τοΟ tEWTεr.>IKOO ϊλαισίου και καταλήγουν στό κέντρο όπου οί γω­ vi,;c:: όποκόπτονται ό�ό κεντρικό μαΟρο δακτύλιο. 'Ο tVIOiOC xw::>ac του ίεροΟ ύπερυψώνεται ιωτό δύο σκαλια. Στόν oEova"Tric:: κόγχηc τοΟ ίεροΟ. χαμηλά. κάτω όπό τό φεγγίτη έγ­ γράφεται μικρό όρΘ:Jγώνιο σνοιγμα στό nQXoc τοΟ τοίχου. Στόν όνα­ τολικό toixo Tfjc προ9έσεωc καί του διακονικοΟ έγγράφεται στό πά­ xoc τοΟ τοίχου άπό μία κόγχη. Στήκόγχη Tric: προθέσεωc είκονίιετοι ή 'Άκρα ΤαπείνωσΗ: Τό διακονικό χρησιμεύει ώc: παρεκκλήσιο τοΟ 'Αγίου Νικολάου.

ΤΟ ΕΙΚΟΝΟΣΤΑΣΙΟ Τό είκονοστάσιο προεκτείνεται μέ 'Παρόμοια δομήκαι υψοc: στό βόρειο καί νότιο τοίχ06 τόσο δσο χρειάΖεται νό περιλάβει άπό μία δε­ σποτικήεί,κόνα και δύο μικρέc: άπό πάνω. Παλαιότερα στήθέση αύτή ιJπηΡXε συνήθεια να τοποθετοΟν προσκυνητάρια.

Ή Ζώνη μέ rlc δεσποτικέc: είκόνεc χωρίΖεται σέ ενδεκα διάχω­ ρα: τρία κενά. Tric Ώραίαc: Π ύληc:. Tric: προθέσεωc: και τοϋ διακονι­ κοΟ' δύο στό κεντρικό κλίτοc:. άπό ενα ?iεΕιό και όριστερά Tric: 'Ωραί­ ac Πύληc: δπου οέ κάθε διάχωρο ύπάρχουν άπό δύο είκόνεc:' όπό 6

τρία διάχωρα στό τμημα της προθέσεως και τοίί διακονικοϋ γιό τις δεσποτικές είκόνες. Τό κεντρικό τμημα τοϋ είκονοστασίου στό μεσαίο κλίτος ύπε­ ρυψώνεται και εχε! Εεχωριστή δομή, καθώς τά κεντρικά διάχωρα εί­ ναι πολύ μεγάλα και ή 2:ώνη μέ τις μικρές είκόνες δέν είναι σέ ένιαία όρι(όντια γραμμή στά τρία κλίτη, δπως στά παλαιότερα είκονοστάσια. Τά δύο μεγάλα κεντρικά οιάχωρα opiloVToι άπό σανιδένιες παραστά­ δες πού καταλήγουν σέ έπίκρανα μέ lωνι'κό κυμάτιο και γραπτό μαί­ αvδοο στή βάση των έπικράνων. ΟΙ δύο άκραίες παραστάδες κο­ σμοϋνται μέ ύ)ραία (ωγροφιστά σχέδια και λουλούδια ένω οί κεντρι­ κές, δεΕιά κι' άριστερά της 'Ωραίας Πύλης, μέ κληματίδες πού περι­ τυλίσσονται λοΕά σέ λευκό βάθος πού παριστάνει ραβδωτή κολόνα, και φέρουν έπιγραφές σέ ώοειδές πλαίσιο: άριστερά «'Εγώ ειμl ή δμ­ ηελο(::>,, δεΕιά «'Υμείς έστέ τά κλήματα» (Ίωάν., ιε' 5).

Τά διάχωρα στό βόρειο και στό νότιο κλίτος όρίlονται έπίσης μέ παραστάδες πού όμοιά2:0υν μέ τις κεντρικές στή μορφή και στή δια­ κόσμηση, και ύποβαστά2:0υν ήμικυκλική έπίστεψη μέ (ωγραφιστές σχηματοποιημένες άχιβάδες στό τυφλό τόΕο έπάνω άπό τις δεσποτι­ κές είκόνες. Παρόμοια έπίστεψη εχουν και ο; δεσποτικές ε'ί'κόνες τοϋ κεντρικοϋ κλίτους. Στή πρώτη (ώνη τοϋ είκονοστασίου, στά θωρά,κ ια - έκτός άπό εκείνα τοίί κεντρικοϋ κλίτους - και στις βάσεις τών κεντρικών παραστάδων είναι (ωγραφισμένα μπουκέτα λουλουδιων σέ άπαλά χρώματα και περιβάλλονται άπό εΕεργο πλαίσιο πού δίνει τήν έντύ­ ηωση πίνακα. Ή δεύτερη (ώνη μέ τις δεσποτικές είκόνες χωρίlεται με τήν έπάνω τρίτη (ώνη μέ τις μικρές είκόνες, μέ ταινία που εχει Ευλ6γλυπτα τριγωνικά σχέδια. Άπό τις 29 μικρές Θίκόνες, 13 οτό κεντρικό κλίτος καί σπό 8 στά πλαγινά.

είναι

Στό κεντρικό κλίτος. έπάνω άπό τίς μικρές είκόνες, τρείς Εύ­ λινες ταινίεQ μέ εΕεργα νεοκλασσικά. κοσμήματα καταλήγουν σέ γει­ σίποδες πού ύποβαστάlουν τό όέτωμα. Στή βάση τοίί όετώματος έ­ ηιγραφή' μέ ασπρα κεφαλαία γράμματα: «Τψ οϊκψ σου πρέπει αγια­ σμα Κύριε είς μακρότητα ήμερων ΨΛ ΔΒ» (διαβάlεται στόν μεγάλο έγγράφεται έσπερινό τοϋ Σαββάτου). Στό τρίγωνο τοϋ ,άετώματος κύκλος πού περικλείει ηλιο όπό λεπτές τριγωνικές άκτίνες, έπίχρυ­ σι:;ς, σέ διάτρητο φόντο, ο; όποίες καταλήγουν στό κέντρο σέ μικρό τοίί ήλίου είκονίlεται κύκλο μέ τόν 'Οφθαλμό. ΔεΕιά κα; άριστερά άντωπά άπό ενας ;πτάμενος δγγελος "κα; Χερουβίμ. Στή κατάληΕη τοϋ άετώματος ύψώνεται ό Σταυρός πού πλαισιώνεται άπό διάτρ η το κόσμημα. ο; κεραϊες τοϋ Στουροϋ καταλήγουν σέ τριφυλλωτό σχημα μέ τά σύμβολα των Εύαγγελιστών. Στή βάση τοϋ Σταυροίί είναι το­ ποθετημένες ο; είκόνες, της navayiac: άριστερά, κα; τοϋ Ίωάννη δε­ ζιά. ΜεταΕύ των είκόνων κα; τοίί Σταυροϋ ύψώνονται τά σύμβολα τοϋ noeouc, τό δόρυ, ή σκάλα, κα; ό σπόγγος. Στή πρόθεση κα; στό διακονικό, έπάνω 'άπό τή (ώνη μέ τ;ς μι­ κρές είκόνες, ύψιίΝεται καμπυλόσχημο άέτωμα, ατόν δΕονα της θύ­ ρας της προθέσεως κα; τοϋ διακονικοίί, πού στηρίlεται σέ ραβδωτές

8

παραστάδες άνάμεσα στίς μικρές εικονες. Στό τυφλό ΤΟtΟ του αε­ τώματος 'είκονίιεται ο 'Οφθαλμός σέ τρίγωνο. περιβαλλόμενος άπό άκτίνες. Στόν δ!Ξονα τού άετώματος της προθέσεως ύπεΡιJψώνεται ό Σταυρός. μέ τόν άκάνθινο στέφανο στήν 'έπάνω κεραία, σέ κάθετη βάση μέ ειΞεργη διακόσμηση. ΔειΞιά καίάριστερά τοϋ Στocιρoϋ στηρί­ ιονται στό άέτωμα σί πλάKεc:: τοϋ νόμου της Παλαιaς Διc3ήκης πού καταλήγουν έπάνω σέ καμπυλωτό σχημα, καί μέ έλαφρό άπόκλιση στά πλάγια. Στήν 'άριστερή πλάκα, σέ συντομογραφία, οι -έντε πρω­ τες έντολές: α'. Ε. ΕΜ. (έγώ είμί (ό Κύριοι:: ό θεόι:: σoυ� ... β'. ΟΥ. ΠΣ. (ού ποιήσειι:: σεαυτψ (ε'ίδωλον)... , γ'. ΟΥ.Λ.Τ. (ού λ-ψει τό (ό­ νομα τού Κυρίου τοϋ Θεοϋ σου έπί ματαίω...), δ' . Μ.Τ.Σ. (ι-' ιήσθιτι τήν ήμέραν τοϋ Σαββάτου...), ε'. Τ.Τ.Π. (τίμα τόν πατέρα (σου .<:αί τήν μη­ τέρα σου...). Στή δειΞιό πλάκα οίέπόμενει:: πέντε έντολές: �. ΟΥ ΦΝ. (ού φονεύσεις... ) , ι' . ΟΥ ΜΧ. (ού μοιχεύσεις... ), η' . ΟΥ ΚΑ. (ού κλέ­ ψεις ... ), θ'. ΟΥ ΨΔ. (ού ψευδομαρτυρήσεις. ..), ι'. ΟΥ Ε. {ούκ έπιθυ­ μήσειι:: (τήν γυναίκα τοϋ πλησίον σου...) . 'Ο Σταυρόι:: πού ύψώνεται πάνω άπό τίι:: πλάκει:: τοϋ νόμου ση­ μαίνει τή συμπλιiρωση καί τελειοποίηση τηι:: θεολογι,κ ηι:: ο:δασι<αλίαι:: σχετικό μέ τή Παλαιά καί τή Καινή Διαθήκη. 'Όπωι:: είπε ό Ίησοϋι:: όταν έμφανίσθηκε στούς μαθητέι:: του μετό τήν άνάσταση: «ουτοι οί λόγοι οϋι:: έλάλησα ύμίν ετι ων σύν ύμίν, ότι δεί πληρωθηναι πάντα τό γεγραμμένα έν τψ νόμψ Μωίίσέωι:: καί προφήταιι:: καί ψcλμοίc: περί έμοϋ» (Λουκa,κδ' 44-45). 'Ο στέφανοι:: στό Σταυρό δηλώ'lει τόν δο­ ιΞασθέντα καί άναστάντα Χριστόν. φωτοστεφανωθέντα. μέ τόν στέφα­ νον της νίκης. Σχετικό τροπάρια άπό τήν υμνογραφία είναι καί τό άντίφωνο Ι Ε' της Μεγάλης Παρασκευης: «Σήμερον κρεμaται επι ιΞύλου. ό έν ϋδασι τήν γην κρεμάσας. Στέφανον έιΞ άκαν3ων περιτί­ θεται ό των <Αγγέλων Βασιλεύς»7, τό τροπάριο «'Ο σταυρόι:: σου Κύριε. Ζωή καί άνάστασιι:: ύπάρχει τψ λαψ σου ... ».8 καθώι:: καί δλλα άπό τόν όρθρο τηι:: Μεγάλης Παρασκευης.9 επανω Στό άέτωμα τοϋ διακονικοϋ' στηρίιεται τό Εύαγγέλιο στό όποίο ύψώνεται μι'κρός σταυρός καί έμπρόι:: στό lΞύαγγέλιο προ­ σαρμόιεΤ'αι τό .. Αγιον Ποτήριον. Στό κεντρικό τμημα τοσ είκονοστασίου ύπάρχουν τό έ!Ξης και­ νούργια στοιχεία στή διάτοι!Ξη τοϋ χώρου καί των θεμάτων. Στό δύο μεγάλα διάχωρα οί δύο καμπυλωτές έπιστέψεις τοϋ κάθΖ ιεύγους των είκόνων: της ΠαναΥίαι:: καί τού Άγίου Εύσταθίου όριστερό της 'Ωραίαι:: Πύλης. καθώι:: καί τοϋ Χριστοσ καί του Προδρόμου δε!Ξιά. έγγρόφονται σέ μεγάλο τό!Ξο. στό ϋψοι:: τοϋ τό!Ξου τηι:: 'Ωραίας Πύ­ λης. 'Ο χωρος έπάνω όπό τό τό!Ξο κοσμείται μέ λουλούδια σέ γραμμι­ κό πλαίσια. Στή κάτω Ιώνη. 'άντί γιό !Ξεχωριστό θωράκιο κάτω άπό κάθε είκόνα. ύπάρχει ενα ένιαίο όρθογώνιο μέ ρομβοειδη κοσμήματα. 'Έτσι μέ τό τόζο πού ένώνει τίι:: 'ήμικυκλικές έπιστέψειι:: των είκόνων καί τό ένι ' αίο θωράκιο κάτω άπό τίς είκάν,ε ς έπιτυγχάνεται ή ένά­ τητα τοί} κάθε διαχώρου.

9

ΔΕΣΠΟΤΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ

Κατά προφορι,κή μαρτυρία οί περισσότερες είκόνες έγιναν στό 'Άγιον 'Όρος καί τίς μετέφεραν οί Κριμινιαnες 'Πού έποχιακά έργά­ ίονταν έκεί. Πολλέι:: είκόνες καλύπτονται μέ άσημένια έπένδυση, προσφορά των κατοίκων. Γιά τό λόγο αύτό δέν είναι γνωστό αν ύ­ πάρχουν έπιγραφέι:: κάτω άπό τΙς έπενδύσεις. Οί δέκα δεσποτικέι:: εί­ κόνες έχουν περί'lου τις 'ίδιες διαστάσεις, 1.08ΧΟ.65' μ. Άριστερό, στή βόρεια προέκταση τοϋ είκονοστασίου.

1) Ό 'Άγιος Γεώργιος (μέ άσημένια έπένδυση). Στή πρόθεση, άριστερά της θύρας και δε!Ξιά, 2) Ή σύνα!Ξις των ΤαιΞιαρχων.

3) Είκόνα σέ δύο ιωνες. Στήν έπάνω ίώνη, Οί 'Άγιοι Πάντες μέ τήν Άγία Τριάδα σέ κύκλο στό κέντρο, στή ,κάτω ι ώνη ή Ζωοδό­ xoc. Πηγή, Άνάμεσα στίς δύο ίωνες. ταινία μέ τήν έπιγραφή: «Δέη­ σις τοϋ δούλου τοϋ Θεοϋ Έλευθερία τοϋ μακαρίτη Άργύρη και χειρ Νεοφύτου ίερομοvάχου Πορπουτίιώτου 1778 Αύγ. 9». Άσφαλως ή εί­ κόνα αύτή θά ύπηρχε καί στό παλαιότερο ναό.1Ο Στό κεντρικό κλίτος, 4) Ό 'Άγιος Εύστάθιοι:: (μέ cσημένια έπένδυση).

5) Ή Θεοτόκος ΒρεφοκρατοΟσυ (μέ άση,μένιa έπένδυση), 6) Ό Ίησοϋς Χριστός (μέ άσημένια έ'πένδυση).

7) Ό 'Άγιος Ίωάννης ό Πρόδρομος (μέ άσημένια έπένδυση), Στό διακονικό, άριστερά και δεΈιά της θύρας.

(3) Τ ό Είσόδια της Θεοτόκου.

9) Εικόνα σέ δύο ιωνες Ό 'Άγicς Βασίλειος, ό 'Άγιος Ίω(άν­ '/ης) ό Χρυσόστομοc;, ό 'Άγιος Γρηγόριος. Στή ταινία πού δ ι αχω ρίι ε ι Tlc. δύο ίωνες ή έπιγραφή: «Δέησις ϊοϋ δούλου τοϋ Θεοϋ Νικολάου τοϋ Μανα!Ξήτα, Ίωάννη .. . » (δυσανάγνωστη). Στή νότια προέκταση του είκο'l:)στασίου, 1 Ο) Ό 'Άγιος Δημήτριος (μέ άσημένια έπένδυση). Είκόνες στό δύο προσκυνητάρια, στό βόρειο καί νότιο τοίχο τοϋ ναοϋ, σε παρόμοιες διαστάσεις με -ric δεσποτικές: Στό βόρειο, είκόνα μέ τούς TPZ;c Ί εράρχaς: Ό 'Άγιος Βασί­ λειος, ό 'Άγιος Ίωάννης ό Xρυσόoιcυoς, ό 'Άγιος Γρηγόριος ό Θεο­ λόγος. Έπιγραφή κάτω: Ή napouoc εικών άφιερώθη παρό των συ­ ναδέλφων είc: τόν έν Κριμήνι ίερόν {αόν τ οϋ Άγίου Εύσταθίου είς υνιμόσινον αύτων αίώνιον. έν Άγί υ. Όρει τοϋ 'Άθω χειρί Βενιαμίν ίερομονάχου αωοβ. Ή είκόνα ηταν προσφορά των i<ολφάδων καί ιΞυλογλυπτων όπό τό Κριμίνι πού έργάιονταν στό 'Άγιc ι Ό ρος, απου 'ίδρυσαν τό σωμα­ τείο «Οί Τρείι:: Ίεράρχaι» τό 1865.IOc Στό νότιο προσκυνητάρια ή είκ:'Ια: Ή 'Υπαπαντή τοϋ Χριστοϋ, Έπιγραφή κάτω: Ή Άγία αϋτη εlκω,Ι γέγονε / δαπάνη της νεοσυστα­ θείσης έν Κωνσταντινουπόλει άδελι;:ό/τητος καί ,καθιεροθείσηc: έπί τη προστασία / της τοϋ Κυρίου ήμω ι ' Ι ησοϋ Χριστοϋ 'Υπα/παντης ά_

'

10

φιερωθεϊσα δε παρά της ibiac:: άδελφ ότητος εν τη παρούση ίεριά εκ­ κλησία τοΟ Άγίου Εύσταθίου είς μνημόσυνον αύτων. 1871 έργον Χριστοδ. Ι. Σlατlστέως. Τό σωματείο με τήν επωνυμία "Υπαπαντή» ί δρύθη κ ε στή;" Κων­ σταντινούπολη τό 1870 με σκοπό τή μισθοδοσία των δασκάλων τοΟ β ι υ .i:Ί]06 χωριο , τή οήθεια φτωχων οί κογενε ων, K ο Είκόνες στό κάθε οlάχω­ 'Όπως άναφέρθηκε παραπάνω οί δύ ρο, δεΕlά και άρισ n : ρ α της 'Ωραίας Πύλης, εγγράφονται σέ �υ:εγάλo τόΕc. Στό χωρο μεταΕύ τοΟ τόΕου και των καμπυλω,ων έπlσπέψεων TI)jv είκόνων είναι 2:ωγραφlσμένa τά εεiΊc:: θέματα. Άριστερά, Gιπoυ οι εί;<.όνες ΤΙ1ς navayiαc:: και τοΟ Άγίου Εύ::nο8ίου, στη γωνία nov σχη'

Τό σύμβολα της Παλαιας Διαθήκης, έ'πάνω όnό τίς δεσποτικές 'είκόνες της Πονaγίας καί τοϋ Άγίου Εύσταθίου

ματίιετal στό κέντρο απο τις δύο καμπυλωτές έπιστέψεις των εlκο­ νων, παριοτάνεταl Χερουβίμ ('ΈιΕοδος, ΚΕ' 17-19, ΛΗ' 6-8) και πίσω άπό τή κεφαλή του ύψώνονται οί δύο πλάΚΕς τοΟ Nόμoιuι με τίς δέκα εντολές ('ΈΕοδος, Κ' 1-17) σε άλφαβητική άρίθμηση. ΠΜϊ στην 9J ,κοί Γ' άρ!στερη πλάκα είκονίιεταl τό Εύλον της ιωης (Γένεση Β 2-3) με τόν αφl περιτυλιγμένο στό Εύλον, και .ή οτάμνας μέ τό μάν­ να ('ΈΕοδοC" ΙΣΤ' 33-34). Δίπλα στη 'δεΕιά πλάκα, παριστάιvεται ε­ να σκείΊος, το καλάθι με τούς καρπούς των άπαρχων, ("Εεοδος ΚΓ' 19), καί ή ράβδος Άαρών ή βλαστήσασα (Άριθμοί, ΙΖ' 116-25). '_,

Τά σύμβολα αύτά όπό τη Παλαιά Διαθήκη ·άναφέρονται

στίς

εντολές

11

τού Θεοϋ πρό ι:: τόν Μωϋση. στο οροι:: Σινα. σχετικα με τη σ�ηνη τοϋ UaPTupiOU (" ΕΕοδοc:, Κ' ΛΔ . ) . ΔεΕια τηc: Ώραίαι:: Πύλ ηc:, δπου ο; είκόνει:: τοϋ Χριστου και τοϋ -

Προδρόμου. στόν αντίστοιχο χωρο δπωι:: στην είκόνα τηι:: nαvayiac:. είκονίιεται Χερουβιιj κα; έπάνω άπό TIiv κεφαλή του ύψώνεται τό 'Άγιον Ποτήριον, Άριστερα είκονίιεται ό Σταυρόι:: κα; δεΕια τό Εύ­ αγγέλιο. ''Οπωι:: είναι φανερό τα σύμβολα τηι:: Καινηι:: Διαθήκηc: στο ι':Ιέτωμα τοϋ διακονικοϋ έπαναλαμβάνονται και στήν είκόνα τοϋ Χρι­ στού.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

'ο

ν α ό c:'

Ένδ:αφέρον στοιχείο στην αρχιτεκτονική τοϋ '10-

r)U είναι ό TlJnOC: του νάρθηκα που προεΕέχει πρόι::

OUOiJOC:. βορρα KGi '1ότο κα; αγκαλιαΖ:ει έν μέρει τό ναό σέ σχημα Π. 'Ο δροφοc: στ!') νάρθηκα χρησιμεύει για γυνaικωνίτηc:. Π αρό�JΟΙΟC: νάρθηκας ondvTa '<ο; στην έκκλησία των Δ.. γίων ΤαΕιαρχων (1887) στό χωριό Π ε Ρ ί Οιέ­ τύίΊου IJΤ� ιεριοχη αύτή. Ό τύποι:: αύτόι:: ύπάρχεl και σε ναούι:: τοΟ νομοϋ' Φλω­ Γ)ίνηc:: στό χωριό Σκληθρο, ό ναόι:: τοϋ Άγίου Γεωργίου (1867), σ·) '.

οα, τοϋ Βοϊου. Πlθανό να ύπάρχουν και δλλει:: αύτοϋ τοϋ

"'έχοβο, τοΟ Άγίου Δημητρίου

(18G8)

στό Νυμφαίο, τοΟ .'Αγίου \JI·

'<ολάου (1867) στη Κλεισούρα, τοΟ Άγίου Δη;JηΤΡίcu

(1856).1 1

παράδοσ'Ί οι Άναφέρεταl έπίσηι:: ΟΤΙ σύμφωνα με τη ντό;ιω τεχνίτει:: και τό σχέδιο τοΟ ναοΟ ήρθαν από τη Κωvοταντινούπο\η.' 2 Δέν όποκλείεται. ο; τεχνίτει:: -πού ε'κτισαν την έκκλησία τοϋ ',Δ,γΙου Εύσταθίου να ήταν Κριμινlιϊπει:: Εενητε-μένοl στή Κωνσταντινούπολη, ηού ερχονταν στη πατρίδσ TOIJC: κατα KaιpoUc:. 'Άλλο ένδιαφέρον στοιχείο στην άρχιτεκτονlκή του νaοϋ εϊναl κα; τό ϋψοι:: του πού διαφέρει σημαντlκα από τό ϋψοι:: των παλαιότε­ "ων ναων, καθωι:: κα; ό aπλετοι:: φωτισμόι:: από τα πcλλόάvοίγμaτο, δπωι:: ·παρατηρείται OT;C: τρίκλιτει:: 6αοιλlκέc: του 190υ α;ώνα.13 Τρίτο χαρακτηριστικό είναl κα; ή στήρlΕη του γυ\'οlκωνίτη, έ:::ω­ τερικά, OTolJc: τοίχουι:: τοΟ ναοϋ άντί να γίνεται στούι:: δυτlκούc Ki­ f)vεc: των κιονοστοιχιων Ο:Ίωc γινόταν παλαιότερα. Έοω σλοι:: ο χω­ ροι:: τηι:: έκκλησίαc: παραμένει έλεύ8�ροc και ραδιvόc:. Τ ό ε ί κ ο v ο σ τ ό σ ι ο. Ή δlcτaEη τοϋ EiKovo:JTα�iou μέ 7ic: ηαραστάδει:: καί τή λεπτή Ζ:ωγραφιστή δια:<όσμηση μΖ γραμμικό -ωί φυτικά θέματα, μαρτυρεί τό νεοκλαcσlκό ρυθμό 14 πού έπικρά--·;c ητα Βαλκάν:ο κοτα τόν 190 α;ωνα. Ή μό5α αύτή Εcκίvησc; ό:-: -ή Ι<:ωνσταντινούπολη κα; δ:aδόGη:-<ε όπ:':> τό έσνCφlCΙ. ''Onwc: είναι γνωστό οί Δυτικομα;<εδόνει:: n:JLJ ε;.ιποr:εUC·" ::Jν '<υρίωc: στή Κεντρική Εί:ρωπη λ.χ. Αύστρία, Ούγγαρία, κ.0.15 θ6 j..:Ξ:7έ· 'οεραν, ίδιαίτερα από τη Βιέννη, πολλα δ:α:<οσμημένα αντικείμενc λ. ν. κασέλεc:, Ζ:ωγραφιομένεc: μέ μπουκέτα λουλουδιων Κ.Ο.

'EKTCC σ­ 'ιωι:: από τα διάφορα αντικείμενα, συχνα οί απόδημοι έφερναν κοί

12

χαλKoγραφίεc: για ύποδείγματα στούς ντόπιους τεχνίτες.16 Οϊ Ζωγρά­ '1)01 είχαν τό κaλλιτεχν:κό αίσθητήριο να προσαρμόΖουν τά θέματα "Πό χωρο πού ηθελαν νά διακοσμήσουν, δηως διαπιστώνεται στι') διο­ ,<όσμηση των ποραστάδ:.uν, στό θωράκια κτλ., στό ναό τοϊι Άγίου f:Ξύσταθίoυ.

Είκον

Ο

γ Ρ α φ

ι κ

ά θέ μ ατ

ο.

τα θέματα μέ τα σύμβολα της

Παλαιας καί της Καινης Διαθήκης στή κατάληΕη τοϋ είκονοστασίου της ροθέσεως κaί τοΟ διακονικού έμφανίΖονταl, όπό δ,τι μοϋ είναι γνωστό ώς τώρα, στόν 190 αίώνα. Στήν Κωνσταντινούπολη καί στή περιοχή της υπάρχουν έκκλησίες αύτης της έποχης μέ παρόμοια θέματα δ:;ως λ.χ. στό Kαvτί Κιοϊ στό μητροπολιτικό ναό της Μητροπόλεως Χαλκηδόνος,

Τό σύμβολο Tijc: I<OIVijc: Διοθήκηc: έπόνω απο Tic: δε,οποτlκέc: είκόv·εc: του Χ.:ιστοϋ κοί

τοϋ Προδρόμου

της Άγίας ΕίJφημίαc. (1830)' στό Μπογιατιί Κιοϊ, στό ναό τοϋ ·Ξύαγγε­ λ ι ο μοϋ της Θεοτόκου (1834)' στό Μπaλουκλη, στό ναό Trjc Ζ Λοόχου Πηγης (1834), κaθως καί σε αλλες νεώτερες.17 Τά σύμ60λc ::ύτά εί­ κονίΖονται ωστόσο σε εκκλησίες καί αλλων περιοχων λ.χ., υο:: ,αλαιό μητροπολιτικό ναο των Είσοδίων της Θεοτόκου στή Δρόμα. :: όποίος χρονολογείται στό 1 έ λος τοϋ 180υ η στίς άρχες τοϋ 190υ ::ίωνα,18 στή Θεσσαλσνίκη, στήν εκκλησία τοϋ Άγίου Μηνα (1852). σ-: Πήλιο, στή Πορταριά, στο ναο τοϋ Άγίου Νικολάου (1884), και σ-: χωριο 'Άγιος Γεώργιος, στο ναό τοϋ .Αγίου Άθανασίου (1859). n ':;'ανό νά ύπάρχουν καί άλλοϋ

13

έπανάληψη αμωc: των συμβόλων στό ναό του αγιου Εύστα­

θίου. �,ϊόνω άπό TIC: δεσποτικέc: είκόνεc: τοϋ Χριστοϋ και Tiic: Παναγί­ ac:. :;"\:J! σύνθεση καινούργια πού πρωτοείδα στό Κριμίνι. =- "αl γνωστό nwc: πολλό σύμβολα άπό τή Παλαιό Διαθήκη εί­ χαν: -:Jδοθεί άπό τούc: βυίαντινούc: θεολόγουc: WC: προεlκονίσειc: Tiic: n αν:;, :JC:, onwc: και στήν ύμνολογία Trjc: 'Εκκλησίαc: nMeOC: ϋμνων καί -: :ϊαρίων στή Θεοτόκο άναφέρονταl στό αύμβολα αύτά,Ι9 και είχο\ :,εlκονιστεί σε τοιχογραφίεc: έκκλησιων κί;ρίωc: αμωc: σέ φο­ ρητέ: : κόνες.

ΜετοΕυ αλλων και τό τροπάριο, ,,'Άνωθεν οί προφη­ ,ροκατήγγειλαν στάμνον, ράβδον, πλάκα, λυχνίαν, τράπείαν, ορο: :λατόμητον, χρυσοϋν θυμιατήριον και σκηνήν, π'ύλην άδιόδευ­ τον. -: \άτιον και κλίμακα και θρόνον βασlλέωc:», είχε μεγάλη επίδρα­ ται

'Jc

σπ c-- ,' έκκλησιαστική είκονογραφία κατά τήν εποχή Tiic: Τουρκοκρα­ riac. :-,wc: φαίνεται ,και άπό τή σύνθεση πού περιγράφεται στήν ,,'Ερ­

μηνΕ:Ι: Tnc: ίωγραφικηc: τέχνηc: άπό τόν Διονύσιον εκ Φουρνδ.20 Στήν εκκλησία τοϋ Άγίου Εύσταθίου ή γραπτή άπεικόνιση των Quμ6CΛων τηι:: Π αλαιδc: Διαθήκηι:: στήν είκόνα Tiic: Πavayiac: μπορεί ένδεΥ::.ιένωc: νό συσχετιστεί μέ τό ,," Ανωθεν οί προφηται», δέν άπο­ κλείε-J! OJjWC: νό εμπνέεται καί άπό τόν ,,'Ακάθιστο 'Ύμνο» και άπό τροπά:;α στήν ,,'Ικετήριον Άκολουθίαν είc: τόν Άκάθιστον 'Ύμνον Tflc: '�Τ·εραγίαι:: Θεοτόκου», στόν αρθρο τοϋ Σαββάτου Tflc: ε' έβδο­ μάδ:JC των Νηστειων,2Ι απου τόσο στόν ,,'Ακάθιστο 'Ύμνο» ασο και σέ Τ:Ι:ϊάρια, τό σύμβολα στήν είκόνα τηι:: Πavayiac: άποδίδονται μέ τό έΞ=c: 'προσωνύμια: τό ωλον T'iic: Zwiic: wc: «δένδρον άγλαόκαρ­ ΠΩν" Ξύλον εύσκιόφυλλον»,22 ή στάμvοc:τοϋ μάννα ώι:: "στάμνοc:μάν­ νο ω:::Χ>υσα»23 και wc: "τροφιΊ τοϋ μάννα διάδοχε»,24, τό σκεϋοc: WC:

«οκεϊ,:,c μύρον τό όκένωτογ»,25, ή ράβδοι:: Άαρών ή βλαστήσασα wc: «ρόβ3: ή μυστική, oveoc: άμάραντον ή εΕανθήσασα» 26 - ό σύμβολα Tflc: Koιvrjc: Διαθήκηι:: στήν είκόνα τοϋ Χριστοϋ, ό

Στσu::ιόc:, τό δγιον Ποτήριον και το Εύαγγέλιο σχετίίονται μέ τη Θεία

Λειτο-:>γία, �� όρθ6δοΕοc: λειτουργία μέ κέντρο τη Θεία Εύχαριστία παρι­ aTcv:; καί αίσθητοποιεί μέ συμβολικό σημεία, μέ λόγουι:: και πράΕειι:: το υέ. α γεγονόc: τηι:: σωτηρίαc: των άνθρώπων άπο τόν Ί ησοϋ Χρι­ στό.:ϊό τηι:: ένανθρωπήσεώc: Του μέχρι Tiic: άποστοληc: τοϋ Άγίου Πνε-J.::ποc:' στή Θεία Λειτουργία έΕαίρονταl τά τρία άΕlώματα και οϊ

ένέΡ\'Ξ:ιεc: τοϋ Χριστοϋ, WC: προφήτου, WC: άρχlερέωc:, wc: Βασιλέως: ωσπ: νά άποβαίνει συγκεφαλαίωση τηι:: αληι:: οίκονομίαι:: και πλαστι­ κη ό\':Jnαράσταση Trjc: όρθοδόΕου δογματικηc: πίστεωc:27 'Επομένωc: τό σίυβολα στην είκόνα τοϋ Χριστοϋ, και Kupiwc: το 'Άγιον Ποτήρι­ ον noj ύπεουψώνεταl μεταΕύ τοϋ Σταυροϋ και τοϋ Εύαγγελίου συμ­ βoλίZ�' τη Θεία Εύχαριστία ή όποία είνπι «διπλη npoEIC:, προσφορά και Κ_ νωνία,, 28 και άποτελεί �o κέντρο τηc: Θείας Λειτουργίαc:, :Ίωc: ηρθαν τι1 θέματα αύτό στό Κριμίνι δέν είναι γνωστό, δέν ύπόρ}-ει αμωc: ,άμφιβολία ατι θό ηρθαν όπό την Κωνσταντινούπολη, Kuoiu.c τό σύμβολα έπάνω άπό Tic: δεσποτικέc: είκόνει:: τοϋ ,κεντρικοϋ Kλίτo� οϊ έπlγραφέc: στην 'Ωραία Πύλη και στη βάση τοϋ όετώμα_,

14

τος, καθωςκαι η πρωτη έπιγραφη στην εισοδο του ναοϋ μαρτυροϋν ίκανό θεολόγο καί μπορεί κανείςνά στηρίεεl την αnοψη πωςθά ήταν έργο τοϋ μητροπολίτη Σισανίου, του όποίου τό δνομα άναφέρεταl στη κτητορικη έπιγραφη της είσόδου του ναοϋ: .. ,άρχιερατεύοντος τοϋ μητροπολίτου Σισανίου Κυρίου Άλεεάνδρου». Ό μητροπολίτης «

.

Σισανίου ΆλέΕανδρος Λάσκαρης 'ε ίχε δια - δεχθεί τόν προηγούμενο μητροπολίτη Μελέτ . ιο, τό 1864 καί παρέμεινε στη θέση αύτη ως τό

1869, ετοςτοϋ θανάτου του. Ύπηρεε εναςόπό τούςδιαπρεπέστερους κληρικούς της έποχης του. Άρχι,κά διετέλεσε ·άρχιγραμματεUς της ·Ιερδς Συνόδου στό Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως, κατόπι καθηγητης της θεολογίαςκαί σχολάρχηςτης Μεγάλης τοϋ Γένους Σχολης. Στην Ρωσσία δπου έσπούδασε θεολογία είχε συγγράψει καί έκκλησιαστική ίστορία στά ρωσσικά τήν όποία μετέφρασε ό ϊδιοςστά έλληνικά29 Τά σύμβολα της Παλαιας κα! της Καινης Διαθήκης σέ είκονοστάσια των έκκλησιων της Kωνσταγrινoυπόλεως καί τηςπε- . ριοχηςτης - δπωςάναφέρθηκαν 'Παραπάνω - θά ηταν οίκεία στά μητροπολίτη ΆλέΕανδρο . Κυρίως δμως ως θεολόγος είχε τίς γνω­ σειςνά ύποδείεει τη σύνθεση των συμβόλων άπό τροπάρια μέ λει­ τουργικη αημασία καί νό τό έντόεει στΙςδεσποτικέςείκόνεςτοϋ Χρι­ στοϋ καί Tfic Παναγίας. Στά ναό τοϋ Άγίου Εύσταθίου, ό όϊ.οϊοςάνήκει στη σειρα των έκκλησιων ποΙ:ι κτίστηκ'αν στά μέσα τοϋ 190υ αί . , παρουσιάίονται νέα συμβολικά θέματα στά είκονοστάσιο καθώς καί νέα ίωγραφιστά θέ­ ματα στη διακόσμησή του. τα σύμβολα άπά τη Παλαιά 'καί τη Καινη Διαθήκη δπωc. καί ό νεοκλασσικός ρυθμός είναι θέματα αύτης της έ·ποχης στά όποία φαίνεται ή έπίδραση της Κωνσταντινουπόλεωςνα έεαπλωνεται ως τίς ακραίες περιοχές τπc Τουρκοκρατούμενης . Ελ­ λάδας . ·Έτσι καί ό ναόςτοϋ Άγίου Εύσταθίου είναι ενα ωραίο παρά­ δειγμα των νεωτερισμων τηςέποχης, στη περιοχή τοϋ BoTou.