AFRIGA 101 by Transmedia Comunicación

E S T A M O S

E N

W W W . R E V I S T A A F R I G A . C O M

E N

F A C E B O O K

Nº 101 ANO XVIII Outubro – Novembro 2012

AFRIGA P

DOSSIER: AFORRO ENQUISA A NUTRÓLOGOS SOBRE A REDUCIÓN DOS CUSTOS DE ALIMENTACIÓN A XESTIÓN DA GRANXA DENDE UN ENFOQUE PRÁCTICO A EFICIENCIA ENERXÉTICA NAS EXPLOTACIÓNS DE VACÚN DE LEITE NOVAS FÓRMULAS PARA INCREMENTAR A PRODUCIÓN

VISITAMOS A EXPLOTACIÓN BRETOA DE VACAS NORMANDAS LA VILLE CONNUE

S AT DO F E R R E IR O, GR A NX A E EM P RES A D E S E R VIZOS A GRÍ COLA S

ESPINA L GOL DWYN PAT RICIA, VA C A G RAN CAM PIONA NA C IONAL DE 2012

CRÓNICA DA VIXÉSIMO SEXTA EDICIÓN DO SPACE DE RENNES

SUMARIO

AFRIGA P

R O

U C

Ó N

EDITORIAL Lupa para os contratos lácteos obrigatorios . . . . . . . . . . . . . . . . 5

ENTREVISTA Fernando de Antonio, director de Gandería en Cooperativas Agro-alimentarias de España . . . . . . . . . . . . . . 8 Modelo de contrato da Inlac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

EXPLOTACIÓN SAT do Ferreiro (Castro de Rei, Lugo) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

CONVOCATORIAS Escola de Preparación de Animais de Pontevedra . . . . . . . . . . . 24 Nacional de Conafe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Space de Rennes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

PANORAMA INTERNACIONAL EARL La Ville Connue (Bretaña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

DOSSIER: AFORRO Enquisa a nutrólogos sobre a redución dos custos de alimentación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A xestión da explotación dende un enfoque práctico . . . . . . . . Eﬁciencia enerxética nas explotacións de vacún de leite . . . . . Novas fórmulas para incrementar a produción . . . . . . . . . . . . .

38 52 62 72

MEDIO AMBIENTE Visión xeral da pegada de carbono na produción de leite . . . . 81

XENÉTICA Principais enfermidades xenéticas en gando Holstein. Síndrome da Brachyspina . . . . . . . . . . . . . . 84

SANIDADE Situación actual da BVD e medidas de control . . . . . . . . . . . . . 92 Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga: PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García. VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva. SECRETARIA, Joseﬁna Iglesia Andión. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo. VOGAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e José Mercador Fontenla.

Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa. DIRECTOR, Manuel Darriba. DIRECTOR EXECUTIVO, José Manuel Gegúndez. DIRECTOR DE ARTE, Marcos Sánchez. DESEÑO-MAQUETACIÓN, Marcos Sánchez, Martín Sánchez. COORDINACIÓN-EDICIÓN, Verónica Rodríguez Gavín. REDACCIÓN, José Luís Ramudo, Begoña Gómez Rielo. FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN AFRIGA TV, Raquel Anido. ADMINISTRACIÓN, Marta Sánchez. Enderezo: Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO. Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366. Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.transmedia.es Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es. Web: www.ager.com.es Imprime: Gráﬁcas Rigel SA. Tirada: 9.500 exemplares. Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados.

Se desexa recibir a revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

Si desea recibir la revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

If you would like to receive Afriga magazine via e-mail write to us at:

revistaafriga@ctransmedia.com ou visite a nosa web o visite nuestra web or visit our web

www.revistaafriga.com Síganos tamén en Facebook Síganos también en Facebook Follow us on Facebook

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

O D A S L U P O R P O T U A Nﾂｺ 1 EN CARRO AGM: LA MARCA ES AL IC CARROS VERT S A J N A PARA GR

O D A S L U P O R P O T CARRO AU VELOCIDAA: D40 KM/H Mﾃ々IM S A M U C A R A P Equip a con m do Merce otor des-Be nz

N-640, km 87,5 - La Campiﾃｱa 27192 Lugo - Espaﾃｱa Tel. +34 982 227 165 Fax +34 982 303 101 info@duranmaquinaria.com

www.duranmaquinaria.com

EDITORIAL

LUPA PARA OS CONTRATOS LÁCTEOS OBRIGATORIOS

motivo de dirixirnos directamente neste número a todos os gandeiros que nos ledes vén dado pola entrada en vigor o 3 de outubro do Real Decreto do Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente que, como sabedes, contempla a obrigatoriedade dos contratos por escrito en todas as transaccións antes de verificarse a subministración de leite cru e lles outorga facultades ás organizacións de produtores para que poidan negociar de maneira colectiva os termos dos contratos. Esta novidade no sector, que foi demandada hai tempo dende dentro pero que non adopta a forma da devandita demanda, non significa unha mellora inmediata nas condicións da venda, na que non haberá un prezo mínimo establecido que poida cubrir os custos reais de produción, non obstante, actualmente os contratos son obrigatorios e as organizacións de produtores aínda están en desenvolvemento, polo que é importante que prestedes atención a nivel individual a certos aspectos contractuais antes de asinar. Comentarvos primeiramente que a Organización Interprofesional Láctea (Inlac) ten a disposición de todas as persoas interesadas un modelo de contrato obrigatorio para a entrega de leite de vaca ben para empregar, ben para ter de referencia; incluímos unha copia neste número da revista. Co contrato na man, sabede que o Real Decreto establece unha duración mínima dun ano pero tamén estipula que esta duración se pode rexeitar, sempre que o indiquedes antes de firmar, co cal se pode partir de duracións máis curtas, sendo a mínima dun mes. Nós recomendámosvos que asinedes por duracións o máis curtas posibles ata que mellore a situación e se consigan uns prezos razoables polo leite. Fixádevos ademais en que o contrato inclúa unha cláusula que vos permita rescindilo sen ter que indemnizar a outra parte, e en xeral estade atentos a calquera outra cláusula que poida levar o contrato a diferenza do contrato modelo da Inlac e que poida supoñer un punto novo a renegociar. Cubride adecuadamente os demais elementos obrigatorios que fixa o Real Decreto. Ademais da duración, están o prezo, para o que haberá que negociar coa industria tendo presentes os índices de prezos de mercado que publica periodicamente a Inlac na súa web; e o volume de recollida, apartado no que é aconsellable que figure a produción láctea total da explotación. Ao respecto, establecede un único prezo para o volume total de leite a entregar porque a industria está obrigada a recoller todo o que se fixe no contrato, pero iso non quere dicir que sexa ao mesmo prezo. Completan a relación de datos mínimos a cubrir as condicións de pagamento, polo que vos aseguraredes de que inclúan tanto prazos coma formas de pagamento, así como os conceptos variables de pagamento por calidade; o calendario de subministracións e as modalidades de recollida ou subministración. Se se vos presentan dúbidas sobre este tema enviádenolas por email á revista Afriga e intentaremos proporcionarvos máis información, que é das poucas ferramentas ás que nos podemos acoller para non dar paus de cego nesta fase de arranque da obrigatoriedade.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

Gomas y Camas para Vacas Limpiezas Automáticas Estabulaciones Libres distribución material gandeiro

LAS

MEJORES GANADERÍAS ELIGEN NUESTROS PRODUCTOS SAT OS AGROS ALÓN - SANTA COMBA (A CORUÑA)

Gomas y Camas para Vacas

Limpiezas Automáticas

Tubular Bovino

4 LIMPIEZAS AUTOMĂ TICAS DE CABLE PARA PASILLOS, CUBĂ?CULOS, CORNADIZAS, BARRERAS, BEBEDEROS Y BOXES PARA TERNEROS PARA 215 VACAS. OBRA VENDIDA POR NUESTRO DISTRIBUIDOR AGRĂ?COLA CORUĂ&#x2018;Ă&#x2030;S.

PolĂgono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) 4ELĂ?FONO 4/.) s 3ERVICIO 4Ă?CNICO E-mail: toni@dismagan.es // Web: www. dismagan.es

distribuciĂłn material ganadero

Distribuidor en Asturias: !LMACENES ,ADISLAO 3 , 0OLĂ&#x201C;GONO %L :ARRĂ&#x201C;N 3 . ,A %SPINA 3ALAS !STURIAS 4LF

ENTREVISTA

FERNANDO DE ANTONIO, DIRECTOR DEL DEPARTAMENTO DE GANADERÍA DE COOPERATIVAS AGRO-ALIMENTARIAS DE ESPAÑA

“EN ESTOS MOMENTOS EL PODER DE NEGOCIACIÓN DEL GANADERO ANTES Y DESPUÉS DEL CONTRATO SERÁ EL MISMO, SÓLO QUE SE VA A EVIDENCIAR” Fernando de Antonio está ofreciendo jornadas informativas por toda España en nombre de la Organización Interprofesional Láctea (Inlac) para intentar aclarar las dudas que surgen en torno a los contratos obligatorios. _Los contratos lácteos se aprobaron en España justo antes de decretarse su obligatoriedad. ¿Será perjudicial esta inmediatez? _Realmente desde que se publicó el reglamento comunitario, hace unos seis meses, ya sabíamos que serían obligatorios a partir del 3 de octubre. Sí que es verdad que el Real Decreto no salió publicado hasta dos días antes, pero se sabía la fecha de la obligatoriedad. Más que la inmediatez, influirá el que no se hayan desarrollado a la vez, como era de esperar, las organizaciones de productores, verdaderos instrumentos de reequilibrio entre quien compra y quien vende. En estos momentos el poder de negociación del ganadero antes y después del contrato será el mismo, sólo que con el contrato se va a evidenciar.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

_El Real Decreto indica cuáles son los datos mínimos que deben figurar en los contratos, pero hay cabos sueltos, como por ejemplo en el caso del establecimiento del precio base, una de las principales causas de protesta de los ganaderos gallegos, especialmente ahora que no están cobrando el litro de leche en función del coste real de producción. No se puede incluir un precio mínimo, sólo escoger entre las modalidades de precio fijo o precio variable. ¿Qué opina? _Lo que no pueden hacer la Inlac o el Ministerio es negociar el precio mínimo. Por eso se le pidió siempre al Ministerio la figura de un mediador. A lo mejor el Ministerio debiera de poder poner ese precio base pero técnicamente es imposible porque Competencia lo prohíbe. ¿Cuál es la

ENTREVISTA

diferencia entre hoy y ayer? Que en el contrato queda reflejado el precio, junto con las cantidades, la forma de pago, etc., pero el contrato per se no va a hacer que el ganadero gane más o menos. _La duración será como mínimo de un año, salvo que el productor o una agrupación o asociación de productores la rechacen por escrito en el propio contrato. ¿Habrá que tener en cuenta esta posibilidad, sobre todo si en este contexto de inestabilidad únicamente hay acuerdo entre las partes para establecer un precio fijo? En el supuesto de que se rechace firmar por un año, ¿cuál pasa a ser la duración válida? _El ganadero puede rechazar la duración de un año pero tiene que indicarlo antes de firmar. La duración entonces será la que quieran las partes; ahí la mínima es de un mes pero, claro, si el precio es bajo el ganadero querrá una duración de un mes y si el precio es alto le interesará esa duración a la industria... Ése es el riesgo que existe. De todos modos, si nos fijamos en la experiencia de los contratos homologados, en éstos la duración al principio era de tres meses y ahora se firman de media por ocho meses o un año. _Otro de los datos mínimos que debe incluir el contrato es la condición de pago, pero no está definida porque es otro de los elementos a negociar entre las partes… _Efectivamente, de nuevo son las partes las que se tienen que poner de acuerdo. La única recomendación que existe al respecto está recogida en el modelo de contrato lácteo obligatorio de la Inlac. _Dado que se debe fijar un volumen de leche entregada, el contrato fija una nueva cuota de leche, ya que la industria sólo tiene el deber de recoger lo estipulado en el contrato. ¿Puede ser un factor limitante de la continua expansión de las ganaderías? _Claro que sí, más que una limitación. La industria te va a recoger una cantidad con una tolerancia. Y la industria está obligada a recoger toda la que se fije en el contrato, pero eso no quiere decir que sea al mismo precio. _El contrato podrá incluir una cláusula relativa al arbitraje por parte de una comisión de seguimiento constituida en el seno de la Interprofesional Láctea, siempre que las dos partes estén de acuerdo. ¿Está desarrollada esta comisión de seguimiento? _Sí, sí, está desarrollada pero aún no ha tenido solicitudes de intervención. _En caso de que la Inlac no pueda resolver las diferencias en la interpretación o ejecución del contrato entre los productores y la industria, el modelo de contrato de suministro de leche de vaca que diseñó la propia Inlac remite a la Corte Española de Arbitraje, a la que se le encomendaría la administración del arbitraje y el nombramiento del árbitro. ¿Está este engranaje preparado o entraría la negociación en punto muerto? _La negociación no entra en punto muerto porque si uno no cumple las condiciones, la Corte de Arbitraje o Mediación puede dirimir. El sistema está desarrollado para no tener que ir a la justicia ordinaria. Con Clesa se entró en el túnel del tiempo pero era un caso excepcional, los otros problemas que se han presentado se han solucionado.

“LA INDUSTRIA ESTÁ OBLIGADA A RECOGER TODO LO QUE SE FIJE EN EL CONTRATO, PERO ESO NO QUIERE DECIR QUE SEA AL MISMO PRECIO” _¿Vamos lentos en lo que se refiere a la creación de organizaciones de productores lácteos (OPL) en España y en Galicia, teniendo en cuenta que se van a encargar de la negociación colectiva de las condiciones de los contratos? _Sí, vamos muy lentos. Me consta que hay una gallega, una de ovino en Castilla y León de ámbito cooperativo y una de producción integrada de leche de vaca en Navarra, y que yo sepa van a presentar o han presentado ya una OPL las cooperativas de Castilla y León. Yo creo que esto va muy, muy lento. No sé si es que a la gente le da miedo. Aquí no podemos decir que la Administración central no está empujando porque en el plano teórico sí está empujando. _El Ministerio tiene que dar a conocer en su página web los datos del Registro Nacional de Organizaciones y Asociaciones de Organizaciones de Productores de Leche. ¿Cuándo se hará público? ¿Cómo se pueden enterar entretanto los ganaderos de cuáles están creadas y en funcionamiento? _Yo he llamado para preguntar y me han dicho que el registro estaba disponible en su web pero lo cierto es que no lo encontré. Existir existe porque sabemos que son tres las OPL registradas. En cuanto a la segunda pregunta, si tenemos que esperar a que venga la OPL no habría contratos en la vida, o si tenemos que esperar a que todos los ganaderos estén en alguna OPL, tampoco. _¿Es compatible esta burocracia con la obligatoriedad de los contratos? _Hay burocracia porque la conlleva el contrato por escrito, aunque el peso de esa burocracia lo lleva la industria. El problema es empezar a cambiar las relaciones entre ganaderos e industrias, no tanto la burocracia. Y eso es lo complicado, porque en función de cómo vendieron la leche te bajan el precio. _Hay muchas dudas. ¿Falta más información y mejor explicada? _Hay muchas dudas y falta más información y a lo mejor habría que explicarla mejor. La Inlac hace lo que puede. Nosotros organizamos jornadas informativas con la Inlac; las hemos hecho en Cataluña, Navarra, Cantabria, Zaragoza... iremos también a Galicia. La culpa es de todos, de la Administración central y de las autonomías. Yo creo que el primer, segundo, tercer, cuarto mes habrá muchos ganaderos vendiendo sin contrato pero los contratos vienen para quedarse. Reproducimos a continuación o modelo de contrato de subministración de leite de vaca elaborado pola Inlac segundo o regulamento comunitario e dispoñible na súa páxina web, www.inlac.es.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

…

Sexta. Control, seguimiento y vigilancia del cumplimiento del contrato.– El control, seguimiento y vigilancia del cumplimiento del presente contrato, a los efectos de los derechos y obligaciones de naturaleza privada, se realizará por la Interprofesional Láctea. El suministrador autoriza a la INLAC para que esta pueda ceder sus Datos de Carácter Personal a diversas Administraciones Públicas, con la finalidad de proceder a la gestión y concesión de las correspondientes subvenciones otorgadas por dichas Administraciones, así como para la gestión de otros actos administrativos ligados a la existencia del contrato de suministro de leche.

Pág. 2 de 5

Pág. 1 de 5

La consideración de una situación de fuerza mayor será constatada por INLAC, para lo cual recibirá aviso de la parte afectada dentro del mismo plazo anteriormente establecido. El incumplimiento de cualquiera de las cláusulas y anexos de este Contrato, dará lugar a una indemnización de la parte responsable a la parte afectada por una cuantía estimada en el valor estipulado para el volumen de la mercancía objeto de incumplimiento del contrato. En cualquier caso, las denuncias deberán presentarse dentro de los 3 meses siguientes a producirse el incumplimiento ante INLAC o entidad independiente nombrada por ella. El Contrato podrá ser resuelto en cualquier momento por mutuo acuerdo de las partes. La resolución del contrato debe comunicarse a INLAC en el plazo de ..… días.

Quinta. Garantías de cumplimiento.– Las partes deberán cumplir con sus obligaciones de suministro y adquisición especificadas en las cláusulas anteriores, salvo los casos de fuerza mayor demostrada derivados de huelgas, siniestros sanitarios o de otra índole, situaciones catastróficas o adversidades climáticas o cualquier otro tipo de circunstancia sobrevenida y ajena a la voluntad de las partes, circunstancias que deberán comunicarse dentro de 120 horas las siguientes a producirse, aplicándose además las siguientes reglas:

En aquellos casos en que el productor rechace la oferta de duración mínima del contrato, la renuncia por escrito deberá anexarse por escrito al presente contrato.

En cualquier caso, la duración mínima del contrato será de 12 meses en aquellos casos en que el suministrador sea un productor.

Cuarta.- Duración El presente contrato tiene una duración de .…. meses a partir de su entrada en vigor, fijada en la fecha: ….. y será prorrogado automáticamente si no media renuncia escrita (carta con acuse de recibo/bureau fax/correo electrónico con acuse de recibo), de cualquiera de las partes, con una antelación mínima de 30 días respecto a la fecha de finalización del mismo.

Tercera. Calidad y trazabilidad.–La leche deberá cumplir las normativas existentes y en vigor referidas a las condiciones higiénicas y sanitarias de la misma, en particular el Real Decreto 1728/2007, de 21 de diciembre, por el que se establece la normativa básica del control que deben cumplir los operadores del sector lácteo y se modifica el Real Decreto 217/2007, de 6 de febrero, por el que se regula la identificación y registro de los agentes, establecimientos y contenedores que intervienen en el sector lácteo, y el registro de los movimientos de leche. El transformador/receptor deberá rechazar la leche que incumpla los requisitos contemplados en la normativa anterior que impidan su comercialización, sin que el suministrador tenga derecho a indemnización alguna. La determinación de calidad se hará mediante toma de muestras, adoptándose la normativa existente en el mencionado Real Decreto 1728/2007.

2.1 El precio total a aplicar en el presente contrato será el resultado de sumar o restar al precio libremente pactado en el anexo 1, el importe de los conceptos variables primas y penalizaciones) que se acuerdan entre las partes y se definen en el anexo 2 de este contrato. Las partes acuerdan el sistema de fijación del precio al que se acogen según se recoge en el anexo 1. 2.2 El pago de la facturación mensual se hará efectivo a mes vencido antes del día ………………….. de cada mes. Si se supera este plazo se devengará un interés del ..…% anual aplicado al período del retraso a favor del suministrador, considerándose incumplimiento de contrato a efectos de la cláusula sexta un retraso superior a .…. días. En cualquier caso, y en lo que se refiere a los plazos de pago, se deberá cumplir la normativa existente y en vigor

Segunda. Precio y condiciones de pago del suministro.

La cantidad contratada será entregada por el suministrador en (origen o destino), con un plazo (de entrega o recogida) de ..…. días como máximo desde su ordeño, salvo circunstancias de fuerza mayor (Táchese lo que no proceda).

En cualquier caso, los subperiodos indicados en el calendario de entregas nunca serán inferiores a un mes.

- Subperíodo:…….tolerancia de +/-………%

Primera. Objeto, volumen, calendario y modalidad de recogida.– El suministrador se compromete a entregar al transformador/receptor y este a adquirir la cantidad de ………… litros de leche cruda, comercializable según la legislación vigente, con una tolerancia de +/-………% durante el período de vigencia del contrato, de acuerdo con el calendario de entregas siguiente:

CLÁUSULAS

II. Que ………………….. (en adelante el transformador/receptor) cumple con la normativa vigente para el ejercicio de su actividad.

I. Que …………………… (en adelante el suministrador) tiene como objeto social la producción y/o comercialización de leche cruda de vaca de conformidad con la normativa vigente.

EXPONEN

Interviniendo las dos partes en la representación indicada, se reconocen mutuamente la capacidad legal necesaria para formalizar este documento, y

Y de otra parte, don ………………………………., con NIF n.º ………….., actuando en nombre propio o en representación de (1) ……………………………………..., con CIF n.º …………………………, y con domicilio social en ……………………, C.P…….., calle.......……., n.º….., en su condición de suministrador de leche. Dirección de correo electrónico…………Teléfono de contacto…………..

De una parte, don ……………………………., con NIF n.º ………………………., actuando en nombre propio o en representación de (1) ........................, con CIF n.º ………………, y con domicilio social en …………………………….., CP ………, calle …………, n.º....., en su condición de transformador/receptor de leche. Dirección de correo electrónico…………Teléfono de contacto…………..

En ……………………, a ….. de ……………… de 20 …..

Modelo de Contrato de suministro de leche de vaca

en materia de pago de alimentos frescos y perecederos (Ley 15/2010, de 5 de julio, de modificación de la Ley 3/2004, de 29 de diciembre, por la que se establecen medidas de lucha contra la morosidad en las operaciones comerciales). 2.3 Al precio a abonar por el transformador/receptor se le aplicará el IVA, o cualquier otro impuesto o tributo que lo pudiera sustituir, al tipo que resulte aplicable de conformidad con la legislación vigente en cada momento. A efectos de la cuantificación de las primas y las penalizaciones, la calidad de la leche suministrada será la resultante de los análisis realizados por el Laboratorio …………………………………………………………………, al cual ambas partes acuerdan someterse.

Modalidad B: Precio variable

Modalidad A: Precio fijo

Precio

ANEXO 1

1. Suministrador 2. Transformador/receptor 3. INLAC

Copias:

El transformador/receptor Fdo.:

Pág. 3 de 5

El suministrador Fdo.:

De conformidad con cuanto antecede y para que conste a los fines precedentes, se firman los tres ejemplares y a un solo efecto en el lugar y fecha expresados al pie, remitiendo el transformador/receptor cada una de las copias a sus respectivos destinatarios.

El lugar de arbitraje será la sede de la Cámara de Comercio de la provincia donde radica el almacén de entrega del producto.

Séptima. Arbitraje.– Cualquier diferencia que pueda surgir entre las partes en relación con la interpretación o ejecución del presente contrato y que las mismas no lograran resolver de común acuerdo o por INLAC se resolverá definitivamente, mediante arbitraje administrado por la Corte Española de Arbitraje, de acuerdo con su reglamento y estatuto, a la que se encomienda la administración del arbitraje y el nombramiento del árbitro o de los árbitros.

LITROS -

Euros / 1000 litros

cantidades fijas

Pág. 5 de 5

NOTA: Estos conceptos pueden ser opcionales y sus condiciones no deberán ser contradictorias con el clausulado del contrato. (1) Indicar los tramos por los que se prima o penaliza, si procede. (2) Indicar los tramos por los que se prima o penaliza, si procede. (3) Indicar todos los tramos por los que se paga la prima. (4) Las partes determinarán el sistema de penalización: Detección en laboratorio interprofesional, análisis en muelle, por muestra detectada o por litros destruidos, etc. (5) Especificar sistema de penalización. (6) Especificar sistema de bonificación si procede. (7) Bonificaciones en función de la seguridad alimentaria, CBPGs, objetivos de calidad, composición, etc.

Pág. 4 de 5

OTROS CONCEPTOS (7)

Volumen entregado

Prima cantidad / cuota (6)

Punto crioscópico (5)

Destrucción de la leche por presencia de inhibidores (4)

CALIDAD EXTRA (3)

Presencia de CÉLULAS SOMÁTICAS (miles/ml.) (2) <= -

Presencia de GERMENES (miles/ml.) (1) <= -

CONCEPTOS

ANEXO 2 - CONCEPTOS VARIABLES PAGO POR CALIDAD

AMAMANTADORA LELY CALM. EL MEJOR COMIENZO La cría de terneras bajo el sistema Lely Calm permite suministrar la leche en polvo en pequeñas porciones repartidas durante las 24 horas del día. El suministro se realiza siempre a la temperatura adecuada. El sistema controla las cantidades en función de la edad y avisa si alguna no se alimenta. Estas son las principales ventajas que hacen de la amamantadora Lely Calm el mejor sistema para la crianza de terneras.

LA TERNERA EN EL PERÍODO DE LECHE Una ternera recién nacida merece todas las atenciones. Aunque se necesiten unos años más, los primeros pasos antes de convertirse en una vaca sostenible y de alta producción tienen lugar durante los primeros días de vida. El calostro es el primer requisito. Que sea suﬁciente, fresco, rápido y con frecuencia es la norma. Debe darse un mínimo de tres a cuatro litros de calostro durante las primeras horas tras el nacimiento. El sistema estomacal de las terneras jóvenes es pequeño y poco desarrollado. El abomaso (donde se digiere la leche) tiene un volumen de entre 1,50 y 2 litros en el caso de las terneras recién nacidas. Al ﬁnal de la fase de lactación el rumen ha aumentado a un volumen de 14 litros, mientras que el abomaso puede contener hasta siete litros. Además de la leche, las terneras se adaptan pronto a los concentrados y al heno, que debe ser grueso y de buena calidad.

La pérdida es limitada y se alcanza una tasa de crecimiento óptima durante la fase de cría. La amamantadora Calm presenta la leche a una temperatura constante, con la misma concentración y en porciones adaptadas a las necesidades de la ternera. Es muy fácil alimentar a los animales cuatro veces al día y luego reducir gradualmente la proporción de leche para realizar el destete lentamente. Los animales tendrán así más tiempo para la ingestión de forraje, lo que estimulará el desarrollo del rumen. Las terneras serán entrenadas en la fase de rumia con mayor rapidez y tendrán menos problemas en el destete. Con la amamantadora Lely Calm el trabajo del ganadero se limita al control; sin embargo, esta tarea es muy importante. La amamantadora automática debe ser controlada y limpiada a diario.

MENOS TRABAJO Y MÁS FLEXIBILIDAD La amamantadora Lely Calm ofrece a los ganaderos entre un 60 y un 70% de ahorro de mano de obra y ﬂexibilidad en el trabajo. Con 50 terneras, esto supone un ahorro de dos horas diarias, lo que signiﬁca 700 horas al año. Además, los momentos de más trabajo en las granjas son las mañanas y las tardes, que coinciden con las horas de más vida familiar. Si se deja el ordeño al robot y la alimentación a la amamantadora, se elimina el trabajo en estos periodos. Los ganaderos pueden fácilmente controlar la amamantadora automática a las 11.00 ó 15.00 horas. El control una vez al día es obligatorio, y dos veces al día, recomendado. Además, los costes de cría serán menores dado que las terneras llegarán antes a su peso de inseminación.

PROGRAMA DE ALIMENTACIÓN ESTÁNDAR

LA AMAMANTADORA LELY CALM Durante los primeros días de vida las terneras deben vivir en unidades individuales o en casetas donde el ganadero pueda vigilarlas. Tras haber pasado entre 3 y 10 días en un establo individual, las terneras pueden defenderse por sí mismas y pasar a estar en grupo (con un mínimo de 1,50 m2 de espacio por ternera). La amamantadora automática Lely Calm es la solución perfecta para las terneras que viven en grupo. Dependiendo del tipo de amamantadora puede llegar a dar porciones predeterminadas de leche a entre 25 y 30 terneras varias veces al día. Esta forma de alimentación es especialmente adecuada para el biorritmo del animal. La estación amamantadora de la ternera prepara todas las porciones de la misma manera. UÊÊ ÃÌÀ LÕV ÊÃi}Ö ÊÕ Ê ì Ê >ÌÕÀ> Ê`ÕÀ> ÌiÊi Ê` >Ê UÊÊ*Ài«>À>V ÊvÀiÃV>ÊìÊV>`>ÊÀ>V UÊÊ /i «iÀ>ÌÕÀ>Ê ìÊ Î Ê c Ê >ìVÕ>`>Ê «>À>Ê i Ê Ã ÃÌi >Ê digestivo de la ternera UÊÊ ÃÌÀ LÕV ÊiÝ>VÌ>ÊìÊ >Ê iV iÊi Ê« Û Ê UÊÊ >ÊV> Ì `>`ÊìÊ iV iÊ« ÀÊÛ Ã Ì>Ê«ÕiìÊì«i ìÀÊìÊ la edad de la ternera Esto resulta en una mejor salud y un mayor crecimiento.

Un programa de alimentación estándar ofrece a las terneras leche para aproximadamente 60 días. Durante este periodo ingerirán 415 litros de leche y 62 kilos de leche en polvo. De media, la concentración durante todo el periodo es de aproximadamente 135 gramos de leche en polvo por litro. Si la concentración de leche en polvo necesaria es de 130 gramos por litro, esto significa que el sistema debe fijarse para dar porciones de 150 gramos porque el polvo se disuelve en un litro de agua (1kg). En otras palabras, 150 gramos de leche en polvo en una cantidad total de 1,150 gramos es equivalente a 130 gramos por litro. Las porciones varían entre 0,25 y 0,50 litros. Por visita, las terneras toman entre 1,50 y un máximo de 2,50 litros. Un ejemplo de programa de alimentación podría ser el siguiente (leer el programa en la bolsa del sustituto de leche): UÊÊ ÃÊV V Ê«À iÀ ÃÊ` >Ã\ÊìÊÌÀiÃÊ>ÊVÕ>ÌÀ Ê ÌÀ ÃÊ> Ê` >Ê UÊÊ >ÊxÊ>Ê` >Ê \ÊìÊV V Ê>ÊÃi ÃÊ ÌÀ ÃÊ> Ê` >Ê UÊÊ >Ê£äÊ>Ê` >ÊÎÓ\ÊÃi ÃÊ ÌÀ ÃÊ> Ê` >Ê UÊÊ£{Ê` >ÃÊ> ÌiÃÊì ÊìÃÌiÌi\ÊÀi`ÕV ÀÊìÊÃi ÃÊ>Ê` ÃÊ ÌÀ Ã En este periodo las terneras deben tener una buena alimentación y agua fresca ilimitada a su disposición. Tras el destete se recomienda mantener las mismas condiciones. Este programa es un simple ejemplo. Las circunstancias obligan a adaptar este programa, por ejemplo, cuando hace más frío. A una temperatura de -4 grados, las terneras necesitan un 33% más de energía.

LELY ASTRONAUT A4 La manera natural de ordeñar

Como ocurre con todas nuestras soluciones para el sector lácteo, el nuevo robot de ordeño Lely Astronaut A4 ha sido desarrollado con una prioridad muy clara: la vaca. El robot garantiza la máxima calidad de la leche y sus instrumentos de gestión únicos le permiten mantener el control total del rebaño. Puede conﬁar plenamente en el robot. Y en nosotros. Las 24 horas del día, todos los días del año.

AGROTEC ENTRECANALES SL LELY CENTER LOS CORRALES DE BUELNA Tel: +34 609 85 77 09 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com

www.lely.com Innovators in agriculture

EXPLOTACIÓN

SAT DO FERREIRO (CASTRO DE REI) Manuel (á esquerda) e Luís posaron para a revista Afriga acompañados da súa nai

UNHA EXTENSA CABANA GANDEIRA QUE SE COMPLEMENTA CUNHA EMPRESA DE SERVIZOS AGRÍCOLAS Manuel e Luís García Pita, de 39 e 32 anos respectivamente, son os donos da SAT do Ferreiro, que na actualidade conta cunha cabana gandeira de 380 animais. Non obstante, á parte dos ingresos derivados da produción láctea, os beneﬁcios destes irmáns chairegos compleméntanse coas ganancias procedentes da empresa de traballos agrícolas que teñen montada. Na parroquia de Bazar, en Castro de Rei (Lugo), atópase a SAT do Ferreiro, propiedade de Manuel e Luís García Pita. Estes dous irmáns chairegos herdaron o negocio familiar da man do seu pai –Manuel García Teijeiro– no ano 2001, data na que a granxa pasou de ser de propiedade unipersoal para converterse nunha SAT. Ao longo desta década xa superada, as instalacións ampliáronse considerablemente para aloxar unha cabana cada vez máis inxente. Actualmente contan con 380 femias das cales a metade se atopa en lactación. A outra engloba as se-

cas e a recría. Dispoñen dunha cota de 1.127.000 kg máis outros 500.000 en réxime de alugueiro. A media de produción do ano 2011, con 159 lactacións, foi de 9.779 kg/ vaca, cun 4,35% de graxa e un 3,26% de proteína. O último reconto de células somáticas foi de 177.000. As tarefas diarias da granxa repártense entre os propietarios e dous empregados que se encargan de muxir, facer as camas e dar de comer á recría, sempre baixo a supervisión dos donos. A súa xornada laboral esténdese de 8.00 a 13.30 e de 17.00 a 21.30 horas.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

EXPLOTACIÓN

NA SAT DO FERREIRO TEÑEN 380 FEMIAS DAS CALES A METADE SE ATOPA EN PERÍODO DE LACTACIÓN

OS CUBÍCULOS MELLOR ACONDICIONADOS COS NOSOS DISPENSADORES Dispensadores para acondicionar cubículos coa maior rapidez e facilidade, o mínimo de po e o uso máis económico dos materiais. UÊ 160 cubículos acondiciónanse en 5-6 minutos UÊ Os usuarios aforran ata un 50% en material de base UÊ Posibilidade de utilizar serrín, cepilladuras, area,

palla picada, papel e caliza

A empresa de servizos agrícolas fai que conten cunha gran variedade de maquinaria agrícola

Non obstante, á parte da gandería, Manuel e Luís teñen unha empresa de servizos agrícolas enfocada principalmente ás campañas de forraxe. Precisamente, hai apenas dous meses adquiriron unha picadora coa que se amosan moi satisfeitos. Tamén dispoñen dunha cuba de xurro de 25.000 litros con aplicadores. Para este negocio complementario teñen contratados outros dous empregados. MANEXO E ALIMENTACIÓN Na SAT do Ferreiro o coidado dos animais é fundamental, sobre todo á hora de establecer rutinas de muxido, alimentación e descanso. As femias desta granxa divídense en sete lotes: dous de produción (alta e baixa), un de vacas secas e catro para a recría. Na actualidade, para as vacas en lactación estanse elaborando dúas racións. As do lote de alta produción inxiren unha ración composta por 19,5 kg de silo de millo, 11 de silo de raigrás, 2 de alfalfa deshidratada, 0,5 de herba seca e 10 dun concentrado con algo máis dun 20% de proteína bruta (PB). Isto supón un custo diario de 5,30 euros/vaca. O día que nos achegamos ata a granxa había neste grupo 112 femias. O lote de baixa aliméntase dunha mestura que inclúe 15 kg de silo de millo, 12 de silo de herba e 1,25 de herba seca. A diferenza substancial con respecto á ración do lote de alta é que o concentrado se engade nunha cantidade de 8 kg/animal/día e non se emprega alfalfa. O custo é de 4,19 euros/vaca/día.

BOXES DESMONTABLES PARA XATOS Adaptables a espazos reducidos A solución máis cómoda e económica

BEBEDEIROS BACULANTES INOXIDABLES Con ou sen protección Novo ﬂotador con máis caudal Modelos de 45 e 75 litros

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

EXPLOTACIÓN

A estación de alimentación recoñece a cada vaca polo seu podómetro e subminístralle a cantidade de penso que lle corresponde

Arrimador automático de comida

A RACIÓN DAS VACAS DE ALTA PRODUCIÓN COMPLEMÉNTASE CON PENSO, EXACTAMENTE UN QUILO CADA TRES LITROS DE LEITE

Coa idea de mellorar no posible a eficacia da ración, a das vacas de alta produción que superan a media de 30 litros diarios –cómpre aclarar que no lote de alta produción desta granxa, debido ao deseño das instalacións, hai algunha femia que non chega a este nivel– compleméntase con penso, exactamente un quilo cada tres litros de leite, chegando a un máximo de 5 kg para as vacas cuxa produción excede os 46 litros. Para que este punteo na alimentación sexa posible, cada animal dispón dun podómetro que lle permite á estación de subministración de penso recoñecer a cada femia e, tendo en conta a produción e os días en lactación, proporcionarlle diariamente a cantidade que precisa dividida en varias tomas. Esta fórmula de alimentación tradúcese, na actualidade, nunha produción media (tendo en conta ambos os lotes) de 32,4 litros de leite en tanque cun consumo medio de concentrado de 10,8 kg por animal e día. O emprego deste sistema, que xa implantaron hai 4 anos, supuxo unha redución do consumo de concentrado de 4 toneladas ao mes, respecto ao uso do lote único. A ración de vacas secas está formada por 5 kg de herba seca, 3,5 de silo de millo, 10 de silo de herba e 2 dun concentrado deseñado especialmente para vacas secas, o que supón un custo diario de 1,83 euros/animal.

A ración unifeed –que elaboran directamente na explotación co asesoramento do nutrólogo Miguel Garea, de Pensos Nanfor– subminístrase unha vez ao día, pero para maximizar a inxestión arrímase ao presebe cada dúas horas grazas ao emprego dun arrimador automático de comida que instalaron hai uns meses. Ademais, tanto nos lotes de produción coma no de secas, os comedeiros teñen un recubrimento de plaqueta que favorece a hixiene alimentaria. Para a subministración de auga dispoñen de 5 bebedoiros no lote de alta produción, 3 no de baixa e 2 no de secas. O muxido faise dúas veces ao día nunha sala tipo espiña de pescado de 16 puntos que inclúe medidores electrónicos. Ademais, grazas ao emprego de podómetros, a sala envía os datos de produción de cada animal a un sistema informático onde se recollen automaticamente. A recría, en función da idade, come diferentes tipos de ración. Os animais do lote de destete, no que permanecen os recén nacidos –pasan a este lote o segundo día de vida, despois de tomar o calostro– ata os 45-60 días, inxiren leite a través dunha amamantadora automática que recoñece a cada animal mediante un colar electrónico e prepara o leite segundo as necesidades de cada un, proporcionando ata un máximo de 6 litros diarios repartidos en varias tomas. Esta ración compleméntase con herba seca a libre disposición e un penso de destete precoz.

Amamantadora artiﬁcial

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

MF 7600 ES EL MOMENTO www.masseyferguson.com/7600

RED MF DE GALICIA Y ASTURIAS A CORUÑA M.A.LISTE VILLAVERDE, S.L. Oroso Tel. 981681652 MUIÑO SUMINISTROS, S.L. San Sadurniño Tel. 981404515 AGRÍCOLA CARBALLEIRA, S.L. Pontedeume Tel. 981431899 TALL. CASTELLANA, S.C. Carballo Tel. 981789511 DESIDERIO FACAL Carballo Tel. 981703288

TALLER A. MAZARICOS, S.L. A Picota - Mazaricos Tel. 981852267 LUGO AGROFORESTAL SAN ISIDRO, S.L. Lugo TEL. 982207334 TALL. FDO. RIVAS, S.L. Cospeito Tel. 982520105 AGRÍCOLA CADI, S.L. Sarria TEL. 982531187 JULIO ALVITE GARCÍA Pastoriza TEL. 982349341

es una marca mundial de AGCO.

MASIDE MAQUINARIA, S.L. Baralla TEL. 982363339 CIAL. LEMOS EIRE, S.L. Chantada Tel. 982440274 TALL. LOUREIRO Ribadeo Tel. 982128473 OURENSE DESAGRI, S.L. Quintela de Canedo Tel. 988211274 AGRÍCOLA SUÁREZ Xinzo de Limia Tel. 988461127

PONTEVEDRA TALLERES PIÑEIRO Sisán-Ribadumia Tel. 986718067 MAXIDEZA, S.L. Lalin Tel. 986781468 ASTURIAS JOSÉ MANUEL UZ ALBA Tineo Tel. 985837060 AGRÍCOLA COSTA VERDE Gijón Tel. 985167934

EXPLOTACIÓN

Vista exterior da nave desde a parte posterior

En primeiro plano, interior das instalacións máis novas con cuberta de panel tipo sándwich e cubículos con cama quente de viruta

O lote de baixa produción, aloxado no establo vello, descansa en camas de goma

PARA AS VACAS EN LACTACIÓN ESTANSE ELABORANDO DÚAS RACIÓNS: UNHA PARA AS DO LOTE DE ALTA PRODUCIÓN E OUTRA PARA AS DE BAIXA No seguinte lote, no que están as xatas ata os seis meses, a alimentación inclúe penso de crecemento e forraxe seca ad líbitum. As femias máis grandes –lote de 6 a 12 meses e lote desde os 12 ata que se diagnostican como preñadas– aliméntanse dunha ración unifeed específica elaborada con 4 kg de palla, 9 de silo de herba, 2,5 de silo de millo e 2,5 dun concentrado cun 21% de PB. Isto tradúcese nun custo da ración de 1,86 euros por animal e día. Estes dous lotes dispoñen de patio exterior que axuda a mellorar o desenvolvemento e a conformación dos animais. O descanso é outro dos piares fundamentais da SAT do Ferreiro. Para o lote de alta produción e o das secas empregan cama quente de viruta, que removen dúas veces ao día e que adoitan renovar unha vez á semana. As do lote de baixa produción e a recría dormen en camas de goma que desinfectan con carbonato. Para a limpeza das instalacións contan con 4 arrobadeiras arrastradas con sistema hidráulico e unha arrastrada por cable. Por outra banda, a recría está emparrillada e nestas zonas a limpeza é manual. Tamén dispoñen de 3 ventiladores eléctricos e 3 cepillos de cow comfort.

INSTALACIÓNS O amplo establo que posúen actualmente foi construído en tres etapas: comezouse no ano 2001, ampliouse no 2008 e volveuse agrandar neste presente ano 2012. En total estamos a falar de 3.300 metros cadrados levantados a partir dunha estrutura metálica. A parte máis antiga está cuberta con chapa revestida pola parte interior de espuma illante de poliuretano proxectada; nela alóxanse o lote de baixa produción, a recría desde os 2 aos 12 meses e a parideira. O resto da nave está cuberta cun panel tipo sándwich e nela alóxanse as vacas de alta produción e as secas. Para os peches frontais e laterais combinan bloque antihumidade e malla cortavento para favorecer a ventilación. Contan con 232 cubículos dispostos cabeza con cabeza agás 18 que hai no establo vello e que están pegados á parede. No almacén, de 600 m2, gardan numerosa maquinaria e aloxan o lote de xovencas de última idade. Para o almacenamento do xurro teñen construídas dúas fosas. Unha está dividida en dúas partes con capacidade para 400.000 e 300.000 litros, respectivamente. A outra, a uns 2 km da casa, ten capacidade para 3.000.000 litros. Tamén dispoñen de 5 zanxas con base e laterais de formigón para a almacenaxe dos silos de herba e de millo.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

Un dos obxectivos primordiais das explotacións de vacún é manter unha hixiene axeitada que evite infeccións indesexables no gando. Estas infeccións poden ocasionar perdas na produción láctea e o incremento dos gastos. O CARBONATO CÁLCICO DE GALICAL PARA CAMAS DE vacún proporciónalles aos animais hixiene e descanso e reduce as posibles infeccións de mamites causadas por bacterias de tipo ambiental (E. coli, estreptococos, enterobacterias, etc.). Tamén reduce os problemas de dermatite interdixital e dixital, úlceras e panadizos nas pezuñas, evitando coxeiras e perdas de produción. Por outra banda, manter o gando libre de suciedade facilita o manexo durante o muxido.

GALICAL

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS

Nº 1 EN CAMAS DE VACÚN O carbonato cálcico pode subministrarse en: Bolsa grande de 1.100 quilogramos A granel en camión volquete, con servizo a calquera punto de Galicia

GALICAL, S.L.L. CALES Y DOLOMIAS AGRICOLAS Arieiras s/n P.I. Louzaneta 27294 LUGO Teléfono 982 22.14.84 Fax 982 22.14.08 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

EXPLOTACIÓN

A MEDIA DE PRODUCIÓN DO ANO 2011 FOI DE 9.779 KG/ VACA, CUN 4,35% DE GRAXA E UN 3,26% DE PROTEÍNA

Achegámonos ata unha ﬁnca de millo para ver a picadora de forraxe que acaban de mercar e coa que se mostran moi contentos

Ademais de maquinaria, no almacén tamén aloxan un lote de xovencas (á esquerda). Á dereita, pegado ao almacén, atópase o lote de destete, onde está a amamantadora

SUPERFICIE AGRÍCOLA E MAQUINARIA Entre o terreo propio e o que explotan en réxime de alugueiro, na SAT do Ferreiro contan con 120 hectáreas para uso agrícola que se dividen nun gran número de fincas situadas nun raio máximo de 6 km. O cultivo de herba ocupa 70 ha e en 50 destas tamén plantan millo nos meses de verán. As 50 restantes destínanse a forraxe seca. A produción media de millo da pasada campaña foi de 60 toneladas por hectárea. Desde que o comezaron a cultivar no ano 2001, sempre empregaron ciclos non superiores a 220 e afirman que este cereal se dá moi ben na zona. Para traballar o terreo dispoñen dunha gran variedade de maquinaria agrícola, toda en propiedade. Aos 5 tractores, con potencias entre 70 e 230 CV, súmanse 2 remolques picadores; 2 empacadoras xigantes, unha delas con picadora; 2 arados; 1 picadora; 1 cisterna; 2 rotativas de 9 e 5 metros de traballo; 1 sementadora de millo e outra de herba; 2 restrelos; 2 remolques; unha sulfatadora; 1 pa telescópica e outros apeiros menores. Cómpre subliñar que este completo equipamento responde tamén á súa outra dedicación: a prestación de servizos agrícolas. A todo isto hai que sumarlle o carro unifeed.

Na SAT do Ferreiro dispoñen dun sistema de vixilancia con 10 cámaras situadas en distintas partes da explotación que inclúe un sistema remoto de control por satélite

REPRODUCIÓN E XENÉTICA Na SAT do Ferreiro, a primeira inseminación faise aos 16 meses. Na actualidade, a media de inseminacións por preñez sitúase en 1,54 doses nas xovencas e en 2,96 no caso das vacas. O intervalo medio entre partos é de 448 días. Boas patas, bos ubres, boa produción e, en menor medida, un índice de fertilidade elevado son os parámetros en base aos que escollen os touros para a recría, xa que, á hora de producir, o que buscan é cantidade e proteína. Deste xeito, cada campaña adoitan mercar entre 5 e 6 sementais. Decántanse pola xenética canadense, que completan con algún touro de Xenética Fontao e algún italiano. Tamén empregan algún semental en proba e, en contadas ocasións, sobre todo para femias das que non interesa a recría ou ás que lles custa moito empreñar, botan man do cruzamento industrial. Así mesmo, na granxa dispoñen dun macho frisón para a monta natural. A media de cualificación morfolóxica é de 78,6 puntos –entre a cabana atópanse varias femias cualificadas MB– e a media de ICO ascende aos 1.552 puntos. Actualmente están cobrando o leite a 0,31 euros/kg máis as primas.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

ENCAMADORA DE ARENA, PAJA, CASCARILLA, SERRÍN, ETC.

LA MEJOR SOLUCIÓN PARA EVITAR PROBLEMAS DE MAMITIS EN EL GANADO

DESENSILADORA DE BOLAS

DOS MODELOS 1M3 PARA COLOCAR EN PUNTA PALA Y DE 1.7M3

GRADILLA NIVELADORA PARA CAMAS DE ARENA. DE 4 A 7 DISCOS DE TRABAJO DEPENDIENDO DEL FORMATO DE LOS CUBÍCULOS

PINCHO DESENSILADOR DE BOLAS

EMPUJADOR DE RACIÓN MOTORIZADO CON BARREDOR CORTASILOS (EN ANCHO DE 160, 200, 230 Y CON POTRO OPCIONAL)

¡NUEVO

BATIDOR DE PURÍN. ESPECIAL PARA POZOS DE ARENA PRECIOS ESPECIALES. OFERTA HASTA FEBRERO W W W. C O R B A R S L L . C O M

MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L.L. Polígono Industrial San Julián de la Vega, s/n 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

VISÍTANOS O LLÁMANOS TE HAREMOS UNA DEMOSTRACIÓN

Colector

FLO-STAR MAXTM Ordeño más rápido y de mejores características Menos deslizamientos de las pezoneras y caídas de la unidad Menor peso y facilidad de manejo

Cada día más ganaderías disfrutan de las ventajas del colector Flo-Star Max. Pruébelo usted también, se lo dejamos durante una semana sin compromiso de compra.

Pulsador

PREC ESPE IOS CIAL HAS ES T DE D A EL 31 ICIE DE 2 MBRE 012

3XOVDFLyQ SHUIHFWD \ ¿DEOH Ahorro de tiempo y dinero Mantenimiento sencillo Muy duradero Instalación fácil en cualquier sala Relación de pulsación diferenciada cuartos traseros/delanteros para conseguir que todos los pezones se terminen de ordeñar al mismo tiempo.

La robusta construcción y la total simplicidad lo convierten en el pulsador con el mantenimiento más bajo del mercado.

BouMatic www.boumatic.com

Sala 2x6 reformada en ganadería López Zolle s.c. Paradela, Lugo.

BouMatic Equipamientos para la sala de ordeño

Retiradores automáticos SIGNATURE SERIES

Si usted quiere hacer una mejora en su sala de ordeño no dude en consultar nuestra amplia gama de equipamientos compatibles con todas las marcas y modelos.

Medidores PERFECTION

Podómetro HeatSeeker II Detección del 90% de los celos.

Therma-Stor Sistemas de recuperación de calor

Cada día, valioso calor procedente de su sistema de enfriamiento de leche se pierde en el aire. El sistema de recuperación de calor Therma-Stor captura el calor perdido y los euros malgastados, a la vez que proporciona una fuente continua de agua caliente. Es lo último en ahorro eficiente y ecológico para el agua caliente de su granja.

Reduzca sus costes en agua caliente con el sistema de recuperación de calor Therma-Stor de Boumatic. Ahora es el momento para instalar un Therma-Stor en su explotación. UÊÊConstrucción duradera UÊÊCompatible con cualquier sistema de refrigeración

Usted también puede ahorrar dinero con el sistema de recuperación de calor de BOUMATIC.

UÊÊDisponible en 2 tamaños para adaptarse a las necesidades de cada granja UÊÊFácil instalación y servicio

Distribuidores en Galicia Provincia de A Coruña

FRIOR, S.L. Û`>°Ê`iÊ >ÃÌ >]Ê£x{ÊUÊ£xÎääÊ iÌ> â ÃÊUÊ/ v\Ê n£°ÇÇ°{x°ääÊUÊ > \ÊvÀ ÀJvÀ À°V ,Ö>Ê`>Ê i À>]Ê£ÎÊUÊ£xÈnäÊ"À`iÃÊUÊ/ v\Ê n£°Èn°Ó£° x

Agrícola Olveira " Ûi À>]ÊÃÉ Ê£x£x£Ê Õ LÀ >ÊUÊ/ v\ÊÈn °xÎ°Î{°äÓ Provincia de Lugo

Serviagrícola, S.L. ,Ö>Ê` ÃÊ Õ>À` >Ã]ÊxÓ]ÊÓÇää{Ê Õ} ÊUÊ/ v\Ê nÓ°Ó£°ÓÈ°£{ÊUÊ > \ÊÃiÀÛ >}À V >J Õ ` À°V

Agrícola de Meira Û`>°Ê` Ê8i iÀ> Ã ]Ê {]ÊÓÇÓ{äÊ i À>ÊUÊ/ v\ÊÈÓÈ°È °xä°ÈxÊUÊ > \ÊL>ÀÝ>° i À>JÌi iv V>° iÌ Provincia de Pontevedra

Leiva y Lorenzo, S.C. ,Ö>Ê` Ê Ài> ]ÊÈn ]ÊÎÈxääÊ > ÊUÊ/ v\Ê nÈ°Çn°ä£°nÓÊUÊ > \Ê i Û>Þ Ài â JÌiÀÀ>°iÃ

CONVOCATORIAS

II ESCOLA DE PREPARACIÓN DE ANIMAIS. LALÍN, 17 E 18 DE SETEMBRO

AFRICOR PONTEVEDRA FORMOU MOZOS GANDEIROS NA PREPARACIÓN E O XULGAMENTO DE FRISONAS Africor Pontevedra organizou a mediados do mes de setembro na Finca de Mouriscade, en Lalín, a segunda edición da Escola de Preparación de Animais, onde os mozos adquiren coñecementos de morfoloxía e manexo do gando. Apuntáronse a esta actividade un total de dezaseis rapaces e rapazas da zona, de distintas idades, que tiveron como preparador a Bonet Cid Salgado, da gandería Cid (Barreiros, Lugo), axudado por José Luis Méijome, técnico de Africor Pontevedra. O primeiro día da Escola ensináronselles aos participantes as técnicas de preparación de camas e lavado, alimentación, preparación e presentación dos animais en concursos e doma e pelado. O segundo día continuaron co lavado, pelado e perfilado e recibiron unhas nocións sobre xulgamento e morfoloxía, dedicando toda a tarde á aplicación práctica do aprendido nunha Miniescola de tres seccións (xatas, vacas e ubres), desenvolvida diante dun público conformado por gandeiros e polos propios alumnos.

Grupo de Pontevedra no Nacional de Xixón de 2012

PRESENZA NO CONCURSO NACIONAL Uns días despois da celebración da Escola de Preparación, Africor Pontevedra xuntou un grupo de gandeiros da provincia para competir no Nacional de Xixón, entre os que se atopaban algúns dos mozos que participaron nela. Foron as ganderías Manteiga (Vila de Cruces), Pereira (Forcarei) e as lalinenses SAT Berdón, SAT Carballeiras, Blanco e Kinteiro. A súa presenza no campionato estivo apoiada pola empresas Nutripor, Ángel Gil, Agrobotica, Inatega, Tecnor Lalín Maquinaria e Comercial Veterinaria Rubén, todas asentadas na capital do Deza.

IV XORNADA TÉCNICA DO SECTOR LÁCTEO. Sábado 1 de decembro ás 9.00 horas.

VI POXA DE XOVENCAS DE RAZA FRISONA. Domingo 2 de decembro ás 11.00 horas. para máis información: www.mazaricos.net

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

&RQFHOOR GH 0D]DULFRV

CONVOCATORIAS

XXXIII CONCURSO NACIONAL DA RAZA FRISONA. XIXĂ&#x201C;N, 29 E 30 DE SETEMBRO Foto de familia con Espinal Goldwyn Patricia, a gran vencedora do Nacional de 2012

VITORIA DA VACA ESPINAL GOLDWYN PATRICIA E DA XOVENCA CELIS RITA CHANEL WILDMAN NO NACIONAL O recinto feiral Luis Adaro de XixĂłn (Asturias) xuntou nunha nova ediciĂłn do Concurso Nacional da Raza Frisona un total de 143 animais, presentados por 53 ganderĂas de 8 comunidades autĂłnomas. Nas ďŹ nais, seguidas por numeroso pĂşblico, impuxĂŠronse Espinal Goldwyn Patricia (La Flor), como vaca gran campiona, e Celis Rita Chanel Wildman (Hnos. Celis GutiĂŠrrez), como xovenca gran campiona. Ambas proviĂąan de Cantabria.

Este certame morfolĂłxico, organizado pola ConfederaciĂłn de AsociaciĂłns de Frisona EspaĂąola (Conafe) e a AsociaciĂłn Frisona Asturiana (Ascolaf ) no marco da feira Agropec, contou coa participaciĂłn de gandeiros de AndalucĂa, Asturias, Baleares, Cantabria, Castela e LeĂłn, CataluĂąa, Galicia e Navarra, e moitos deles recolleron premio. A escolla de Javier Freije Freije, propietario de Casa Roxo e xuĂz nacional de Conafe dende 2004, deixou un palmarĂŠs moi repartido, a excepciĂłn dos grandes tĂtulos do campionato. No concurso de xatas e xovencas, co que deu comezo esta cita o sĂĄbado 29 de setembro, triunfou a ganderĂa cĂĄntabra Hnos. Celis GutiĂŠrrez con Celis Rita Chanel Wildman, primeira na secciĂłn de xovencas de 23 a 25 meses e ademais xovenca campiona e gran campiona de xovencas. Destacou fronte ĂĄs sĂşas competidoras por ser mĂĄis descarnada e definida e pola grande harmonĂa de todas as sĂşas partes.

-14368%(36)7 () +%2%(3 :%'923 7)0)'83 4YIHI EHUYMVMV RYIWXVS KEREHS QIHMERXI PIEWMRK 7YQMRMWXVEQSW ERMQEPIW HI EPXE KIRqXMGE ] GSR XSHEW PEW KEVERXuEW WERMXEVMEW

[[[ GMTWETIGYEVME IW GMTWE$GMTWETIGYEVME IW 8IP 1zF 1zF 1zF

Consulta o vĂdeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - NÂş 101

CONVOCATORIAS

Celis Rita Chanel Wildman, xovenca gran campiona nacional

A asturiana Casa Flora tamén quedou ben posicionada nesta primeira fase do campionato nacional ao obter o premio de xata campiona cunha filla de Xacobeo, Flora Xacobeo Chanel, gañadora anteriormente da sección de xatas de 8 a 10 meses; esta gandería conseguiu ademais que Flora Goldwyn Hollywood ET e Flora Tambo Destello quedaran primeiras nas seccións de xatas de 14 a 16 meses e de xovencas de 20 a 22 meses, respectivamente. Completaron a clasificación xeral Llera Hvezda Óscar (Llera Her, Cantabria), primeira na sección de xatas de 11 a 13 meses, e Gutiérrez Talent Úrsula 360 (SAT Gutiérrez nº 647 NA, Navarra), primeira na de xovencas de 17 a 19 meses.

Flora Xacobeo Chanel, xata campiona

Mijaqui Dorita Jasper ET, vaca gran campiona nacional reserva

O concurso de vacas desenvolveuse ao longo da mañá do domingo 30 con moita expectación na final, cando Freije proclamou a Espinal Goldwyn Patricia vaca gran campiona nacional, á que viu moi definida, descarnada, feminina, correcta e con mellor sistema mamario e colocación e dirección dos tetos que as súas rivais; Patricia viña de ser nomeada primeira de sección (de 42 a 47 meses) e vaca intermedia campiona e xa na competición de 2011 recollera os títulos de vaca nova campiona e gran campiona nacional reserva. Presentouna La Flor (Cantabria), que a ten en copropiedade con La Ponderosa Holstein (Lleida) e Albero (Italia).

ANOCA

CENTRO DE RECRÍA

Consiga unha explotación máis rendible contratando o servizo de recría das súas xatas

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

• Servizo completo ao gandeiro desde os primeiros días de vida das xatas

• Xovencas con idades ao parto de menos de 25 meses

• Organización do gando en lotes de idade, en • Rede de comercialización condicións de saúde, alimentación e hixiene propia para dar saída aos que garanten un crecemento óptimo excedentes dos clientes Contactos: Goberno, 8 • Castro de Rei, Lugo • Mail: afiteco@mundo-r.com Teléfonos: 666 497 912 (Marcial) • 660 491 112 (Carmen)

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com

CONVOCATORIAS

PALMARÉS CATEGORÍAS

GAÑADORA

GANDERÍA

Flora Xacobeo Chanel

Casa Flora (Asturias)

XATA DE 11 A 13 MESES

Llera Hvezda Óscar

Llera Her (Cantabria)

XATA DE 14 A 16 MESES

Flora Goldwyn Hollywood ET

Casa Flora (Asturias)

XOVENCA DE 17 A 19 MESES

Gutiérrez Talent Úrsula 360

SAT Gutiérrez nº 647 (Navarra)

XATA DE 8 A 10 MESES E XATA CAMPIONA

XOVENCA DE 20 A 22 MESES XOVENCA DE 23 A 26 MESES, XOVENCA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA DE XOVENCAS VACA NOVA ATA 30 MESES

Flora Tambo Destello

Casa Flora (Asturias)

Celis Rita Chanel Wildman

Hnos. Celis Gutiérrez (Cantabria)

Badiola Amazing Lidia

Diplomada Badiola (Asturias)

VACA NOVA DE 31 A 35 MESES, VACA NOVA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA NACIONAL RESERVA

Mijaqui Dorita Jasper ET

Cal Marquet (Cataluña)

VACA INTERMEDIA DE 36 A 41 MESES

Badiola Damion Koketa

Diplomada Badiola (Asturias)

VACA INTERMEDIA DE 42 A 47 MESES, VACA INTERMEDIA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA NACIONAL

Espinal Goldwyn Patricia

La Flor (Cantabria)

Cruce Goldwyn Bekia

El Cruce (Andalucía)

Comas Novas Divana Kite

Cal Marquet (Cataluña)

Coma Soca 39 Jordan

Cudaña (Cantabria)

VACA INTERMEDIA DE 4 ANOS VACA ADULTA DE 5 ANOS E VACA ADULTA CAMPIONA VACA ADULTA DE 6 ANOS OU MÁIS MELLOR AUTONOMÍA

Asturias

MELLOR RABAÑO

Diplomada Badiola (Asturias)

MELLOR CRIADOR

Diplomada Badiola (Asturias)

Á parte da vencedora, foron merecedoras de distinción polo seu bo paso pola pista un par de vacas procedentes da gandería Cal Marquet, de Lleida, especialmente valoradas polo xuíz debido á súa esvelteza e feminidade: Mijaqui Dorita Jasper ET converteuse en vaca nova campiona e vaca gran campiona nacional reserva (na última edición do Nacional erixírase xovenca campiona) e Comas Novas Divana Kite foi a vaca adulta campiona. Os demais primeiros postos por sección neste campionato recaeron na gandería asturiana Diplomada Badiola, con Badiola Amazing Lidia e Badiola Damion Koketa; na cordobesa El Cruce, con Cruce Goldwyn Bekia; e na cántabra Cudaña, con Coma Soca 39 Jordan. Diplomada Badiola repetiu este ano como mellor criador e o seu lote levou o título de mellor rabaño de España, igual que Asturias foi novamente a mellor autonomía.

Cesares Boeza Dancer no podio como segunda de sección

Cristina Carro, campiona júnior de manexadores

REPRESENTACIÓN GALEGA En Xixón houbo unha ducia de ganderías galegas con animais a concurso, entre os que sobresaíron as vacas Cesares Boeza Dancer (de Cesares Holstein, A Coruña) e Cid Goldwyn Griselda (da gandería Cid, Lugo), segunda e terceira na sección de vacas intermedias de 36 a 41 meses. MANEXADORES O Nacional de Conafe deulle cabida ao duodécimo campionato de manexadores, onde recolleron os primeiros premios Miguel Rodríguez (Andalucía), campión infantil; Cristina Carro (Galicia), campiona júnior; e Alberto Llera (Cantabria), campión sénior. Os xuíces de cada unha destas categorías foron Javier Álvarez, Mattia Motta e Bonet Cid. Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

Sandokan Mr. Sam x Aa r on x D uster

CONAFE 06/2012 t -FDIF LH t 5JQP t 6CSFT t -POHFWJEBE t #BKBT DÏMVMBT t 'BDJMJEBE EF QBSUP t 'FSUJMJEBE EFM UPSP

Foto: Jane Steel

136&#" $0/'*3."%"

MANTECON SANDOKAN 2674 (BB-82) Criador: Antonio Cedrún – Hoznayo – Cantabria

Sandokan, el toro revelación. Posee un pedigrí para hacer frente a los problemas de consanguinidad y aporta leche, facilidad de parto y funcionalidad

ESCOLMO, S.L. Distribuidor para Galicia y Asturias C/ Magnolia, 80 bajo 27003 - Lugo Tfno.: 982 217 633 Fax: 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

OKAN ET Sandy SAND

ABEREKIN, S.A. Centro de Inseminación Parque Tecnológico, Ediﬁcio N.º 600 48160 Derio (Bizkaia) - SPAIN Tfno.: +34 94 454 15 77 Fax: +34 94 454 08 78 e-mail: comercial@aberekin.com

www.aberekin.com

CONVOCATORIAS

XXVI SPACE. RENNES (BRETAÑA), 11-14 DE SETEMBRO

UN SPACE MÁIS PROFESIONAL E INTERNACIONAL Co sobrenome de Planeta gandería, o Space que ten lugar anualmente na capital da Bretaña francesa está consolidado como unha gran feira do sector, e non só no escenario europeo. Nesta edición de 2012 participaron preto de 1.300 expositores, dos cales o 23% pertencía a compañías estranxeiras, e recibíronse máis de 109.000 visitantes, boa parte procedente dun cento de países de todo o mundo. O vixésimo sexto Space mellorou as súas cifras de empresas representadas e público. Ofreceron os seus produtos e servizos un total de 1.284 compañías con actividade vinculada ao agro, tanto nacionais coma internacionais e 198 de estrea, repartidas polos 11 pavillóns temáticos e a superficie ao aire libre do Parque de Exposicións RennesAeroporto. Dos 100.000 metros cadrados deste recinto, os expositores ocuparon 62.500, o que supuxo un incremento de 2.500 respecto de 2011, debido fundamentalmente á demanda de espazo por parte das fabricantes e distribuidoras de maquinaria; en conxunto conseguiron parcela propia máis de 200 diferentes. Segundo a Organización da feira, o ano pasado bateuse un récord de investimentos en equipamento agrícola en Francia, con 4.500 millóns de euros. Os visitantes tamén responderon ben a esta cita. Pasaron polo Space concretamente 109.035, destacando a presenza de 11.080 foráneos, sobre un milleiro máis que na última convocatoria. Por exemplo, aumentou o número de persoas provenientes doutros países europeos

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

(como España, Italia, Irlanda, Gran Bretaña ou Bélxica) e houbo delegacións importantes chegadas de máis lonxe (O Brasil, O Exipto, Burkina Faso, Malí, O Senegal, Sudáfrica, Turquía, o sueste asiático…), todas moi á vista no chamado club internacional, onde se fraguan os negocios e as relacións públicas. Desta mestizaxe tomaron parte os 65 xornalistas especializados acreditados para darlle cobertura ao evento. A oferta feiral non se limitou á exhibición e compravenda, senón que, como vén sendo habitual, complementouse co gran salón xenético, a entrega dos premios Innov’Space, a proposta da Plataforma de Investigación e Desenvolvemento, un programa cunha cincuentena de conferencias técnicas e as excursións guiadas a fábricas, centros de xenética e explotacións da zona. Con base na información presentada in situ pola Cámara de Agricultores da Bretaña, a rexión é unha das máis leiteiras do país galo, con case 14.000 produtores (9.523 en control) e unhas 722.000 vacas, o 82% de raza Prim’Holstein.

CONVOCATORIAS

BOUNTY, VACA GRAN CAMPIONA Bounty proclamouse vaca gran campiona no II Trofeo France Primâ&#x20AC;&#x2122;Holstein. O certame nacional xuntou no gran ring os 200 mellores exemplares da raza, seleccionados polos sindicatos en dez rexiĂłns de Francia. Cos chanzos abarrotados e o pĂşblico moi animoso e aplaudidor, o italiano Giuseppe Beltramino, que xulgou por primeira vez no Space, deulle o tĂtulo mĂĄis desexado a Bounty, unha filla de Goldwyn nacida o 25 de outubro de 2006, propiedade da ganderĂa SCEA Creze (Quintin, CĂ´tes dâ&#x20AC;&#x2122;Armor). A Primâ&#x20AC;&#x2122;Holstein ĂŠ a primeira raza leiteira en Francia, con 2,5 millĂłns de vacas rexistradas en 2011, das cales sobre 1,7 millĂłns estĂĄn en control leiteiro; distribĂşense por todo o paĂs, pero concĂŠntranse especialmente no Gran Oeste, onde se localizan as rexiĂłns da BretaĂąa, os paĂses do Loira e NormandĂa. Este non foi o Ăşnico concurso morfolĂłxico celebrado en Rennes, pois desfilaron pola pista animais das razas de leite Normande, MontbĂŠliarde, Pie Rouge des Plaines, Brune, Jersiaise e Simmental, e das de carne Blonde dâ&#x20AC;&#x2122;Aquitaine, Rouge des PrĂŞs e Charolaise, todos en competiciĂłns interrexionais. A raza Limousine tivo festival xenĂŠtico propio e a primeira poxa de animais xenotipados, a raza Mouton VendĂŠen un concurso especial e a raza Salers gozou dunha presentaciĂłn oficial. Centos de vacas, xatas, xovencas e touros mantivĂŠronse expostos ao pĂşblico na sĂşa ĂĄrea de descanso.

%!39 #/6%2).'

Bounty recĂŠn elixida vaca gaĂąadora do concurso nacional de Primâ&#x20AC;&#x2122;Holstein do Space

Vista xeral da gran ďŹ nal de vacas

.AVES 'ANADERAS !LMACENES #OBERTIZOS %STRUCTURAS $ESMONTABLES EN !CERO 'ALVANIZADO

Eh sK^ WZK h dK^ Í˛ Ĺ˝Ä?Ä&#x17E;Ć&#x152;Ć&#x161;Ĺ?Ç&#x152;Ĺ˝Ć? Ä&#x161;Ä&#x17E; ĎĎŽĹľ Ä&#x161;Ä&#x17E; Ä&#x201A;ĹśÄ?Ĺ&#x161;Ĺ˝ Í˛EÄ&#x201A;Ç&#x20AC;Ä&#x17E;Ć? Ä&#x161;Ä&#x17E; ĎĎ°Ĺľ Ä&#x161;Ä&#x17E; Ä&#x201A;ĹśÄ?Ĺ&#x161;Ĺ˝ Í˛EÄ&#x201A;Ç&#x20AC;Ä&#x17E;Ć? Ä&#x161;Ä&#x17E; Ä?Ĺ&#x161;Ä&#x201A;Ć&#x2030;Ä&#x201A; Ä?Ĺ˝Ĺś Ç&#x20AC;Ä&#x17E;ĹśĆ&#x161;Ĺ?ĹŻÄ&#x201A;Ä?Ĺ?ĹżĹś

>Ä&#x201A;Ć? ĹľÄ&#x201E;Ć? ZÄ&#x17E;Ć?Ĺ?Ć?Ć&#x161;Ä&#x17E;ĹśĆ&#x161;Ä&#x17E;Ć? Ç&#x2021; Ä&#x17E;Ä?Ĺ˝ĹśĹżĹľĹ?Ä?Ä&#x201A;Ć? Í˛ Ĺ˝ĹśĆ?ĆˇĹŻĆ&#x161;Ä&#x17E;ĹśĹ˝Ć? Ć?Ĺ?Ĺś Ä?Ĺ˝ĹľĆ&#x2030;Ć&#x152;Ĺ˝ĹľĹ?Ć?Ĺ˝ EĆľÄ&#x17E;Ć?Ć&#x161;Ć&#x152;Ĺ˝Ć? Ć?Ĺ?Ć?Ć&#x161;Ä&#x17E;ĹľÄ&#x201A;Ć? Ä&#x161;Ä&#x17E; Ç&#x20AC;Ä&#x17E;ĹśĆ&#x161;Ĺ?ĹŻÄ&#x201A;Ä?Ĺ?ĹżĹś Ç&#x2021; Ä&#x201A;Ĺ?Ć?ĹŻÄ&#x201A;ĹľĹ?Ä&#x17E;ĹśĆ&#x161;Ĺ˝Í&#x2022; Ä&#x201A;Ĺ&#x161;Ĺ˝Ć&#x152;Ć&#x152;Ä&#x201A;Ĺś ĹŻÄ&#x201A; ĹśÄ&#x17E;Ä?Ä&#x17E;Ć?Ĺ?Ä&#x161;Ä&#x201A;Ä&#x161; Ä&#x161;Ä&#x17E; Ç&#x20AC;Ä&#x17E;ĹśĆ&#x161;Ĺ?ĹŻÄ&#x201A;Ä&#x161;Ĺ˝Ć&#x152;Ä&#x17E;Ć? Ç&#x2021; Ä&#x201A;Ć?Ć&#x2030;Ä&#x17E;Ć&#x152;Ć?Ĺ˝Ć&#x152;Ä&#x17E;Ć? Ä&#x17E;Ĺś ĹŻÄ&#x201A;Ć? ĹśÄ&#x201A;Ç&#x20AC;Ä&#x17E;Ć? Ä&#x201A; ĹŻÄ&#x201A; Ç&#x20AC;Ä&#x17E;Ç&#x152; Ć&#x2039;ĆľÄ&#x17E; ĹľÄ&#x17E;ĹŠĹ˝Ć&#x152;Ä&#x201A;Ĺś ĹŻÄ&#x201A; Ä&#x161;Ä&#x17E;Ć?Ĺ?ĹśÄ¨Ä&#x17E;Ä?Ä?Ĺ?ĹżĹś Ä&#x17E;Ĺś Ä&#x17E;ĹŻ Ĺ?ĹśĆ&#x161;Ä&#x17E;Ć&#x152;Ĺ?Ĺ˝Ć&#x152;

%!39 #/6%2).' 7HO LQIR#HDV\ FRYHULQJ FRP ZZZ HDV\ FRYHULQJ FRP AFRIGA ANO XVIII - NÂş 101

CONVOCATORIAS

Este robot de alimentación de vacún foi merecedor dun premio Innov’Space

47 INNOVACIÓNS CON PREMIO O Space intenta estar á última, por iso cada ano anima aos expositores a concorrer ao Innov’Space con produtos, equipamentos e servizos anovadores, útiles e rendibles, e ter así a posibilidade de ser premiados por un xurado profesional e independente e chamar a atención dos visitantes. Nesta edición houbo 130 candidaturas e finalmente recibiron distincións 47 participantes, dos cales unha ducia lanzou innovacións destinadas ao vacún, coma robots de alimentación, produtos para a protección dos ubres, equipos de contención das patas, parques de aloxamento de xatas, sistemas informáticos para a videovixilancia das reses no establo, barreiras e pechaduras automáticas para os lugares de paso cara á sala de muxidura ou aplicacións móbiles de venda directa de produtos agrícolas. Estes trofeos concedéronse no transcurso dunha cerimonia con máis dun milleiro de asistentes e presidida polo ministro de Agricultura, Stéphane Le Foll.

O salón xenético reuniu máis de 750 animais de múltiples razas bovinas

A exposición de maquinaria agrícola medrou este ano ata ocupar preto de 30.000 metros cadrados

Maqueta dun xogo de construción modular usado pola Plataforma de Investigación e Desenvolvemento para concienciar da importancia de planiﬁcar ben as obras nas explotacións

RECOMENDACIÓNS PARA UNHA CONSTRUCIÓN SOSTIBLE A Plataforma de Investigación e Desenvolvemento deste ano quixo transmitirlles unhas recomendacións de xestión e organización aos gandeiros que planeasen renovar ou ampliar as súas explotacións. O lema da iniciativa, Anticipons, facía referencia á conveniencia de saber anticiparse aos materiais e ás instalacións do futuro e formularse certas cuestións previamente á execución das obras, coma analizar a capacidade de investimento, non esquecer os edificios existentes, escoller ben a localización e a orientación, integrarse na contorna, reflexionar sobre a organización e distribución internas, identificar as regras de urbanismo, respectar as distancias regulamentarias a ríos e vivendas etc. Estes consellos para a sostibilidade estiveron na liña do tema que centrou a plataforma en 2011: a Agricultura Ecoloxicamente Intensiva (AEI).

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

O presidente da República francesa, François Hollande, recibindo un agasallo dun particular ao seu paso polos pavillóns da feira

A MENSAXE DO PRESIDENTE DA REPÚBLICA O presidente da República de Francia, François Hollande, estivo o primeiro día da feira polos pavillóns do recinto, acompañado polos ministros de Agricultura e mais de Defensa, Stéphane Le Foll e Jean-Yves Le Drian, entre outras autoridades da comitiva. O seu percorrido rematou coa inauguración oficial do evento e o primeiro discurso especificamente agrícola do seu mandato. Hollande fixo fincapé na importancia do sector e dos seus actores pola súa contribución á economía nacional, á balanza comercial de Francia, á dinamización dos seus territorios e ao emprego. Tamén aproveitou a ocasión para anunciar o enfoque da súa política a favor do desenvolvemento dunha agricultura que produza “máis e mellor”.

TOYSTORY Beneficios ilimitados Record histórico En 70 años de historia de la Inseminación Artificial nuestro toro ha producido ya más de

2.000.000

de dosis

...y continúa superando su propio récord. ¿todavía no tienes hijas de toystory en tu granja?

Eurodistribución Ganadera, SL. - CRI España Eurodistribucion@eurodistribucion.com +34 987 213 172 +34 676 46 77 46

...Y en Galicia, consulta con nuestro equipo de ventas o Escolmo

PANORAMA INTERNACIONAL

EARL LA VILLE CONNUE. PIRÉ-SUR-SEICHE (BRETAÑA)

Vincent Mellet herdou esta explotación na que hoxe cría máis dun cento de vacas normandas que de febreiro a novembro pastan ao pé da casa

APROVEITAMENTO DA ENERXÍA SOLAR PARA A CONSERVACIÓN DA FORRAXE Marie-Hélène e Vincent Mellet levan o día a día desta explotación bretoa onde se aproveita a enerxía solar nas instalacións para a conservación do feo, ingrediente, xunto coa herba e os cereais, da ración das vacas de raza normanda que crían e venden directamente ao consumidor co selo ecolóxico do organismo de certificación francés Ecocert. EARL La Ville Connue atópase no pequeno municipio de Piré-sur-Seiche, a 24 quilómetros de Rennes, capital do departamento. O seu propietario, Vincent Mellet, herdouna do seu pai, quen a montou en 1927, e trabállaa xunto coa súa muller, Marie-Hélène, e un empregado a tempo parcial. Unha das características desta explotación é a construción, especificamente orientada ao aproveitamento da enerxía solar. O establo, cuberto de uralita escura, dispón dunhas entradas na parte superior polas que a luz do sol e o aire quente penetran ata un par de salas herméticas de ventiladores centrifugadores situadas nos laterais e que serven para manter en boas condicións a forraxe almacenada neste

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

Verónica Rodríguez Gavín Enviada especial a Bretaña

establo e no amplo almacén que estrearon este ano xusto detrás da nave principal. De feito, esta localización permite que a máquina aprovisionadora de comida que manexa Vincent se desprace polos raís do teito do establo dende o almacén ata a nave para distribuír o alimento polos comedeiros do corredor. A enerxía solar captada por este sistema vén sendo duns 5,5 kWh/m2.

PANORAMA INTERNACIONAL

A última obra acometida foi o levantamento deste almacén que forma parte da estrutura de aproveitamento da enerxía solar para conservar a forraxe

Estas instalacións ocupan uns 4.000 metros cadrados, xunto coa fosa de purín de 500 metros cúbicos, a propia vivenda familiar e os alpendres da maquinaria; teñen en propiedade dous tractores, un autocargador, unha segadora, un restrelo e unha secadora de herba. Logo, na contorna da granxa esténdense 63 hectáreas de superficie agrícola, maiormente consistente en herba (56 ha), e na que ademais cultivan millo (3 ha), trigo (3 ha) e cebada (1 ha). E é que a ración das vacas, idéntica para todas, se compón no inverno de feo e 1,5 kg de millo deshidrata-

Vincent aos mandos da máquina distribuidora de comida, que é multidireccional e posúe un brazo extensible. Adquirírona en 2001

do, e no verán de herba, 1,5 kg de millo deshidratado e 1 kg de cebada. A cabana gandeira suma 110 vacas, 60 de muxidura. As xatas alóxanse en boxes individuais no exterior e as demais vacas permanecen xuntas no establo e, de febreiro a novembro, pastando en praderías que posúen nos arredores. Cando están gardadas ás veces faise uso dun sistema de aspersión con auga para incrementar o seu confort, ao que tamén contribúen os ventiladores e o cepillo rascador.

Máquina vendida a:

Pequenas en tamaño, grandes en prestacións Distribuídas por:

DOVAL MAQUINARIA AGRÍCOLA Avda. Terra Cha, 11 27260 CASTRO DE RIBEIRAS DE LEA (Lugo) Telf. : 982 310 026 - 659 445 627 660 417 676 Fax: 982 310 295 e-mail: info@dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

PANORAMA INTERNACIONAL Folleto de venda directa de carne de La Ville Connue

Os Mellet empregan un Taxi à lait para prepararlles o leite ás xatas e levárllelo ata os baldes biberón. Este produto estaba exposto nesta edición do Space de Rennes

O parque de maquinaria en propiedade componse de dous tractores, un autocargador, unha segadora, un restrelo e unha secadora de herba

A ración é idéntica para todas as vacas e baséase en herba, millo e cereais

Lote de xatas aloxadas no exterior do establo

O intervalo entre partos é dun ano, a media de inseminacións por preñez é de 1,3 e non fan implantes de embrións. Prefiren a xenética nacional e nun tempo tiveron afección polos concursos, nos que competiron durante case unha década, de 1992 a 2001.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

Moxen nunha sala en espiña de 6x6 da que se encarga unha persoa. A media de produción é de 18-20 litros vaca/ día (5.600-6.000 vaca/ano), cun 40% de graxa e un 34,5% de proteína e cun reconto de 200.000 células somáticas. Na actualidade páganlles a 0,465 céntimos de euro o litro de leite. Nesta granxa non só se comercializa a produción láctea, senón tamén a carne. Os Mellet venden directamente as súas vacas “nacidas e criadas na granxa, de raza normanda, en biocontrol para Ecocert e alimentadas de xeito natural (herba, feo e cereais), sen ensilados nin millo xeneticamente modificado”.

DOSSIER: AFORRO

EXPERTOS EN NUTRICIÓN ABORDAN AS POSIBILIDADES DE REDUCIR CUSTOS DE ALIMENTACIÓN NAS EXPLOTACIÓNS LEITEIRAS 1.

COMO SE PODEN REDUCIR OS CUSTOS DE PRODUCIÓN NA EXPLOTACIÓN?

QUE ACONSELLA PARA REDUCIR CONCRETAMENTE OS CUSTOS DE ALIMENTACIÓN?

FAGA UNHA PROPOSTA DE RACIÓN TIPO QUE SEXA ECONÓMICA.

COMO VE O SECTOR HOXE E A CURTO PRAZO?

CARLOS NEVES E PEDRO VAZ Asociación dos Produtores de Leite de Portugal (Aprolep) “ESTAMOS LIMITADOS EN CANTO AO TERREO DISPOÑIBLE PARA CULTIVAR, POLO QUE DEBEMOS APOSTAR POR CULTIVOS QUE DAN O MÁXIMO RENDEMENTO” 1) En primeiro lugar, a alimentación é o principal gravame dunha explotación de bovinos de leite, correspondendo as porcentaxes de custos de produción ao 50-70%. Así, a eficiencia na formulación de racións adecuadas aos niveis produtivos dos animais e ao seu estado fisiolóxico é fundamental para reducir custos. Así mesmo, o control reprodutivo é igualmente importante na redución dos custos. A recría das xovencas necesarias para a reposición do efectivo evita o gasto pola adquisición de animais e a venda dalgunhas xatas ou xovencas é un complemento ao rendemento do leite. A idade ao primeiro parto, o intervalo entre partos e o número de inseminacións por preñez son indicadores extremadamente importantes da situación reprodutiva do efectivo. Por último, máis que reducir custos, importa reducir o custo por litro de leite, o que pode vir a través do aumento da produción por animal ou da redución de perdas, por exemplo con mamites. Aumentar o número de animais é moitas veces unha estratexia errada, pois aumenta as enfermidades e esixe maior compravenda de forraxe e ración fóra da explotación. AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

2) Producir forraxe na explotación coas máximas cantidade e calidade (forraxe con nutrientes, boa dixestibilidade e boa palatibilidade, para que os animais inxiran o máximo de forraxe). Pero estamos limitados en canto ao terreo dispoñible para cultivar, polo que debemos apostar por cultivos que dan o máximo rendemento e para os cales xa temos equipamento, coma o ensilado de millo e de herba con raigrás inglés. Por outra banda, debemos promover a busca de alternativas alimentarias, expresamente a través da utilización de subprodutos das industrias alimentarias, algo que poderá ser conseguido máis facilmente se é feito de forma cooperativa. 3) Un exemplo posible de ración no litoral norte de Portugal: 36 kg de silo de millo producido na explotación (con máis do 35% de materia seca e máis do 35% de amidón), 1,5 kg de palla e 9 kg de ración equilibrada co silo de millo. 4) O sector leiteiro está a atravesar unha das máis graves crises da historia recente, que deixará profundas marcas e terá como consecuencia inmediata a suspensión de pagamentos dun elevado número de explotacións. Esperemos que as administracións consigan progresos no que respecta á regulación das relacións da cadea agro-alimentaria, permitindo maior equilibrio na repartición de custos e proveitos entre produción, industria e distribución, de modo que o prezo pagado aos produtores sexa máis axustado ao custo de produción e se atopen mecanismos de regulación de mercados alternativos ás cotas leiteiras, cuxo fin parece inevitable.

DOSSIER: AFORRO

ÁLEX BACH Departamento de Produción de Ruminantes Instituto de Investigación e Tecnoloxías Agroalimentarias de Cataluña (IRTA) “HAI QUE TENTAR MINIMIZAR DIMINUCIÓNS. PÉRDENSE MOITA MATERIA SECA E NUTRIENTES CON ENSILADOS MAL CONSERVADOS” 1) O primeiro é coñecer moi ben os custos de produción e os retornos que xeran. Hai que diferenciar entre “custos” e “investimentos”. Explícome: se diminuímos os custos de encamado, e como consecuencia diso as vacas padecen mamites ou coxeiras, equivocámonos, e non reducimos un custo de produción, senón un investimento en saúde do animal. O importante é tentar reducir aqueles custos que non comprometen a saúde ou o futuro do animal. Outro exemplo: se diminuímos a achega de enerxía para baixar o custo da ración, pero as vacas padecen cetose, o aforro xerado pola redución da enerxía será superado con fartura polas perdas económicas ligadas á cetose (diminución da produción, fallo reprodutivo etc.). 2) Hai que tentar minimizar diminucións. Pérdense moita materia seca e nutrientes con ensilados mal conservados

e con niveis de humidade moi elevados. Tamén se poden reducir custos minimizando diminucións no momento de realizar o carro. Vixiar a orde dos ingredientes para diminuír a cantidade de nutrientes que se “escapan” co po que se xera. Finalmente, é necesario comprar os ingredientes da ración en base ao prezo dos nutrientes que achegan. Por exemplo, con frecuencia estase disposto a pagar máis por unha alfalfa alta en proteína que por unha baixa en proteína, pero se a miña ración necesita proteína, a soia (a pesar do seu elevado prezo nestas últimas semanas) segue sendo máis competitiva que a alfalfa para proporcionarlle proteína á ración. 3) Non podo porque a ración “económica” é aquela que optimiza o uso dos recursos naturais (ingredientes) para a súa conversión en leite, saúde e reprodución da vaca. Hai multitude de “racións económicas”, unha para cada situación... 4) O sector produtivo en España profesionalizouse moitísimo con axuda do excelente soporte técnico que existe neste país a nivel de campo. O seu futuro está en mans das centrais leiteiras e da súa habilidade para conseguir que o consumo de preto de 9 millóns de toneladas de leite de España proceda dos produtores locais e deixemos de importar leite foráneo. En Italia (outro país importador de leite), as centrais están a promover o valor do leite local nos seus produtos e mesmo están a facer iogures só con leite fresco (sen leite en po).

Almacén pechado de 10 x 20 x 6, na Muíña (Baleira)

Peches laterais con apertura descendente na SAT CATRO CAMIÑOS, Matodoso - Castro de Rei

Peches frontais ﬁxos na SAT CATRO CAMIÑOS, Matodoso - Castro de Rei

Peche frontal con portas de lona en Ganadería Rego de Láncara

Naves gandeiras Alpendres e almacéns Illamentos con la de vidro Peches e portas en lona ou malla cortavento

s #ONSTRUCIØNS RÈPIDAS E ECONØMICAS s %STRUTURA METÈLICA E CUBERTA DE POLIETILENO OU CHAPA

ANOCA I N N O VA Marcial López Ónega (Farruquiño)

Goberno nº 8 - Castro de Rei (Lugo) - Tel: 666 497 912 - 660 491 112 - Fax: 982 980 506 - Mail: afiteco@mundo-r.com

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

DOSSIER: AFORRO

ALEJANDRO ARGAMENTERÍA Área de Nutrición, Pastos e Forraxes Servizo Rexional de Investigación e Desenvolvemento Agroalimentario de Asturias (Serida) “A PROPORCIÓN FORRAXE:CONCENTRADO DEBE SER O MÁIS ALTA POSIBLE” 1) Primeiro, a suplementación con concentrado, que sexa estratéxica; non máis penso do necesario. Segundo, máxima cantidade posible de forraxes para facilitar o anterior; é dicir, proporción forraxe:concentrado o máis alta posible. E, terceiro, producir as forraxes ao menor custo posible. 2) En canto ás estratexias de suplementación con concentrado, que en fase crecente de lactación (dous primeiros meses), a proporción forraxe:concentrado sexa de 50:50 sobre materia seca; a partir do terceiro mes de lactación, reducir a proporción forraxe:concentrado a 80:20 sobre materia seca; e ao final de lactación, elevar a proporción a 60:40 para efectuar a preparación ao parto. En canto á máxima calidade posible das forraxes, seguir as recomendacións dadas en múltiples publicacións divulgativas (incluída a revista Afriga) sobre o manexo de prados, praderías e cultivos forraxeiros anuais; e ídem sobre o proceso de elaboración de ensilados de herba e cultivos forraxeiros anuais. Finalmente, en canto a producir as forraxes ao menor custo posible, ter sempre presente que a análise periódica de solos aforra moito máis do que custa e elixir as variedades de millo e pratenses a sementar segundo os resultados de avaliación. 3) Para vacas ao inicio de lactación, 10 quilos de ensilado de millo*, 4,5 kg de alfalfa deshidratada, 0,5 kg de palla de cebada e 12 kg de mestura comercial de concentrados (ración unifeed en carro mesturador). Para vacas tras o máximo de produción, 1/3 da ración anterior por vaca e día; na práctica programaríase a mesma ración anterior por vaca no dispositivo de control do carro mesturador pero ao consignar o número de vacas correspondente a este lote só se introduciría a terceira parte da mesma, de xeito que se fosen 60 vacas teclearíase 60/3=20. Ese terzo da ración complementaríase con 16 h de pastoreo sobre pradería de raigrás inglés, raigrás híbrido e trevo branco, en preespigado das gramíneas con altura de 10-15 cm. Por último, para vacas en fase de preparación ao parto propoñería 6 kg de ensilado de millo, 2 kg de alfalfa deshidratada, 0,5 kg de palla de cebada e 3 kg de mestura comercial de concentrados (ración unifeed en carro mesturador). 4) O número de explotacións leiteiras segue diminuíndo a un ritmo constante que me preocupa moito. Témome que só sobrevivirán aquelas cuxo propietario teña vocación de gandeiro (que si as hai) e que sexan precisamente capaces de reducir o consumo de concentrado a menos de 350 g/kg AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

de leite producido, facendo caso das recomendacións dadas polos organismos oficiais e publicadas en múltiples publicacións divulgativas, incluída a revista Afriga. Exclúense os procedentes doutras rexións españolas que non teñen o potencial de produción de forraxes das do arco atlántico e que propugnan racións correctas segundo os estándares de alimentación vixentes, pero cunhas doses de concentrado inviables. *Nota do enquisado: Por que ensilado de millo nas racións de vacún leiteiro? As análises de calidade de forraxes procedentes de explotacións particulares revelan que é moi frecuente que a dos ensilados de millo sexa aceptable, mentres que é pouco frecuente que a calidade dos ensilados de herba e raigrás italiano sexa aceptable. Ademais, o nutriente máis caro actualmente é a enerxía metabolizable ou neta de lactación. É dicir, vai encarecer máis a ración o feito de que haxa que dar máis cantidade de concentrado/vaca/día que o que conteña maior contido en proteína. Con ensilado de millo necesitaremos un penso máis proteico, pero en menor cantidade que con ensilado de herba, salvo que este sexa de excelente calidade, cousa pouco frecuente.

ÁNGEL ÁVILA COYA Nutrólogo asesor de explotacións leiteiras “O PRIMEIRO É COÑECER OS CUSTOS DE PRODUCIÓN POR LITRO DE LEITE DE VACAS E XOVENCAS: O QUE NON SE MIDE NON É MELLORABLE” 1) O primeiro, coñecer os custos de produción por litro de leite de vacas e xovencas (alimentación, sanidade e hixiene, man de obra, mantemento, gastos xerais e amortizacións…): o que non se mide non é mellorable. Debemos incrementar a eficiencia de produción láctea e reducir os custos de eliminación de animais. 2) Incrementar a produción por vaca presente. Para iso temos que mellorar a dixestibilidade das forraxes, mellorar o confort animal e eliminar vacas improdutivas. 3) Non hai unha ración estándar para todas as explotacións. Cada granxa debe recoller e analizar os custos de alimentación e marcarse uns obxectivos de mellora. 4) É unha situación insostible: redución do prezo do leite un 10-15% e incremento do custo de produción entre un 15 e un 20%.

DOSSIER: AFORRO

JAVIER MURIAS Nutrólogo asesor de explotacións leiteiras “DEBEMOS TER MOITO COIDADO, POSTO QUE GASTAR MENOS NON É SINÓNIMO DE PRODUCIR MÁIS BARATO” 1) O primeiro punto é coñecer a distribución exacta dos custos de produción de cada explotación; determinar os ingresos e os gastos da nosa empresa é primordial. Temos que calcular en cada caso canto nos custa producir un litro de leite e valorar onde podemos ter marxe de redución de custos, que será diferente en cada caso en particular; por tanto, intentar dar resposta a esta cuestión de forma xenérica tórnase imposible, posto que terá que ir vinculado a un estudo exhaustivo de distribución de custos de cada explotación en particular. Debemos ter moito coidado, posto que gastar menos non é sinónimo de producir máis barato.

Subministración de mestura para camas MESTURAS 70% CARBONATO- 30% SERRÍN 50% CARBONATO- 50% SERRÍN 80% SERRÍN- 20% CARBONATO CARBONATO SERRÍN

PIDA INFORM ACIÓN NO SE DISTRIB U UIDOR MAIS PRÓXIM O

Servizo de recheo de cubículos, a granel e en big bag

Teléfono de información: 608 533 740

2) Segundo o meu punto de vista, a clave pasa por incluír máis forraxe nas racións, sobre todo silo de millo e de herba, e baixar a porcentaxe de concentrado, pero esta medida só a podemos aplicar se a calidade das forraxes é excelente, posto que se baixamos a produción esta medida xa deixaría de ser rendible; deste xeito, debemos intensificar todas as pautas de manexo (ensilados, confort, vacas recén paridas…), dado que o obxectivo é manter a inxestión de materia seca para non baixar a produción. 3) Podo proporcionar varios exemplos de racións que levan funcionando en diferentes explotacións de Galicia dende hai máis dun mes. Na explotación 1, a ración é de 36 kg de silo de millo, 16 kg de silo de herba e 6 kg de mestura; esta ración estase usando nunha explotación de 80 vacas en muxidura con 35 litros de leite de media e cun custo de 4,41 €/vaca e día. Na explotación 2, a ración está composta de 34 kg de silo de millo, 10 kg de silo de herba e 8 kg de mestura, e emprégase nunha explotación de 54 vacas en muxidura con 36 litros de leite de media e cun custo de 4,78 €/vaca e día. 4) As directrices de produción polas que nos viñamos guiando ata agora xa non son aplicables á nova realidade do mercado. O incremento dos custos de produción derivados, entre outros factores, do aumento do prezo das materias primas en xeral, abocan aos gandeiros a cambiar o sistema produtivo por completo. O depender da compra tanto de forraxes coma de concentrados fará que as explotacións sexan pouco competitivas. Deberían intentar producir na medida do posible a súa propia forraxe e incluso o concentrado, dependendo unicamente da compra externa de correctores e proteína; esta medida traería como consecuencia a adquisición de máis terras, coma se fai no resto de Europa. E incluso se poderían reducir animais onde a anterior medida non poida ser posible.

CALIZAS AGRÍCOLAS Carbonato Cálcico Caliza Magnesiana Cal Viva Cal Dolomítica Cal Apagada

Servizo en BIG BAG, a granel ou estendido

Novo sistema de aplicación para evitar po

Mellor manexo Mellor aplicación Mellor rendemento

Encale só a súa ﬁnca, non a do veciño

Solicite informació n no seu almacén m áis próximo

Contactos: infocalgasa@yahoo.es Tel.: 608 533 740

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

DOSSIER: AFORRO

ROBERTO C. FERNÁNDEZ ÁLVAREZ Veterinario asesor de explotacións leiteiras “O PRINCIPAL, E MÁIS NUNHA TERRA COMA A GALEGA, É COMEZAR POR PRODUCIR FORRAXES PROPIAS NA GRANXA DA MAIOR CALIDADE POSIBLE” 1) Coa situación actual dos mercados, as granxas leiteiras deben buscar ser o máis eficientes posibles no seu traballo. Existen certos custos de produción que son fixos e sobre os cales non podemos actuar. Pero sobre os variables temos bastante marxe de actuación, especialmente no respectivo á alimentación, que pode chegar a supor máis do 50% dos custos totais de produción. Para poder reducir custos e ser máis eficientes, en primeiro lugar debemos saber como estamos, cal é a nosa capacidade produtiva e valorar o camiño máis rendible para alcanzar os nosos obxectivos. Se unha explotación non coñece de maneira precisa os seus valores técnicos, dificilmente poderá axustar os seus custos produtivos. A partir de aí, calquera decisión que se tome debe estar baseada nun estudo produtivo que poida valorar economicamente a eficiencia dos seus resultados. 2) O principal, e máis nunha terra coma a galega, é comezar por producir forraxes propias na granxa da maior calidade posible. Todas as explotacións son conscientes de que en función da calidade das súas forraxes, unha campaña pode ser moi rendible ou xerar perdas. Esa debe ser a nosa prioridade ano tras ano. Maximizar a produción da terra da que dispoñamos, buscando sempre o cultivo de variedades que obteñan altos rendementos con boa dixestibilidade por parte dos animais, o cal nos permitirá reducir a nosa dependencia dos cereais e das forraxes externas, e faranos menos vulnerables ás fluctuacións dos mercados. A partir de aí podemos traballar incluíndo algúns subprodutos na ración (dentro duns límites razoables), produtos by-pass que aumenten a eficiencia de conversión, e axustando as achegas de materias primas sempre en prol de maximizar a saúde ruminal. Canto maior sexa a funcionalidade do rumen nas vacas de produción, maior será a eficiencia coa que utilizan os compoñentes da ración, o que nos reportará maiores rendementos económicos e produtivos. 3) Unha ración tipo sempre dependerá da base forraxeira de cada explotación e das condicións de produción nas que se atopen os seus animais en cada momento. Por iso, non pode estandarizarse un tipo de ración para diferentes granxas. O que si hai que ter claro é que reducir os custos do concentrado non sempre significa reducir os custos de alimentación. Neste momento estamos a ver explotacións que reducen de forma drástica a composición dos seus concentrados para obter prezos máis baixos, pero se isto se traduce en caídas bruscas de produción a curto prazo, e en problemas reprodutivos e de saúde animal a medio prazo, a conta final de resultados arroxaranos valores moi AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

negativos. Así, vemos que en moitas situacións dar de comer máis barato non sempre é máis rendible, porque a eficiencia de produción e a conversión do alimento a leite se reducen, producindo moitos menos beneficios netos para a empresa. 4) A miña opinión é que o sector se está dirixindo cara a un mercado máis competitivo e flutuante, onde non haberá unha estabilidade clara de prezos. Isto obriga ás explotacións a ser cada vez máis eficientes, o cal non significa necesariamente que sexan maiores produtoras. Debemos ser conscientes das nosas capacidades tanto agrícolas coma gandeiras a nivel individual e, sobre esta base, tentar producir da forma máis rendible posible, dependendo na menor forma posible das subministracións externas tanto en alimentación coma en reposición de animais. Eu creo que o futuro do sector non ten que ser para os que máis produzan, senón para os que mellor o fagan.

JOAQUIM BAUCELLS Veterinario asesor en xestión económica e nutrición en produción leiteira Profesor asociado da Universidade Autónoma de Barcelona “O COMPOÑENTE ESENCIAL PARA UN FUTURO MELLOR SERÁ DISPOR DUN PLAN PARA SER (MÁIS) RENDIBLE, CUNHA ORIENTACIÓN MÁIS ENFOCADA Á ECONOMÍA QUE Á TÉCNICA PRODUTIVA” 1) A resposta á pregunta debe ser personalizada para cada explotación. Moitos estudos avalan que o grao de ineficiencia é, fundamentalmente, o factor determinante no diferencial dos custos de produción entre explotacións. Hai unha serie de normas que debería axudarnos a abordar con éxito a ardua e ampla tarefa de redución de custos de produción e que vai máis aló da simple e habitual pauta de comprar barato e vender caro: 1º) Coñecer de forma real, comparable, continuada e fidedigna os nosos propios custos de produción. A gran maioría das ganderías intúen, aínda que case sempre descoñecen, os seus propios custos de produción. Pero non nos enganemos, se ignoramos os nosos propios custos de produción, como podemos formularnos reducilos? 2º) Comprender as distintas formas de cálculo e a extrema variabilidade nos custos de produción entre as distintas explotacións leiteiras é un feito indiscutible neste sector. Xeneralizar solucións con estas premisas, que sirvan a todos, é non só unha quimera, senón un grave erro. 3º) Planificar, independentemente da forma de produción, o tamaño ou o ámbito xeográfico. 4º) Existen principios básicos que poden aplicarse a todas as explotacións leiteiras do mundo: 1. Calquera negocio que pretenda sobrevivir precisa beneficios.

DOSSIER: AFORRO

2. Os beneficios son o resultado desta fórmula: beneficio total = (prezo de venda - custos de produción) x cantidade de produto. 3. Todas as explotacións poden avaliar os seus custos de produción. 4. Todas as explotacións poden analizar as súas mellores “áreas de oportunidade” dentro dos custos de produción. 5. Todas as explotacións poden asumir programas e cambios para reducir os custos. 6. O prezo do leite é a variable máis determinante na obtención de beneficios, pero sexamos conscientes de que tamén é a que depende menos das accións internas de cada explotación, e é fundamentalmente o mercado quen decide. 7. Os custos de produción, ademais de ser a variable máis relacionada cos beneficios, tamén é a máis relacionada coa eficiencia na xestión de calquera explotación leiteira. 2) A alimentación é, e continuará sendo, o maior gasto na produción leiteira e tamén unha das mellores ferramentas para minimizar os custos. Algúns consellos prácticos para iso serían: 1. Maximizar a produción ao mínimo custo… por esta orde e non ao revés é clave. 2. Estimar o custo real de produción das forraxes propias, a calidade e a produción, e comparalo co mercado. Planificar o destino máis adecuado (produción, secas, xovencas...) de acordo á dispoñibilidade e ao consumo. 3. Estimar os prezos de interese dos distintos produtos dispoñibles, con obxectividade e en base á calidade, sen menosprezar as diminucións e con especial relevancia nos alimentos húmidos, subprodutos e forraxes propias. 4. Avaliar o prezo de pensos e mesturas con información precisa da súa composición, considerando que o prezo final será co transporte e a maquía incluídos. 5. Planificar compras a medio prazo de produtos de máis consumo e dispoñelos como unha materia prima adicional. 6. Condicionar o uso de aditivos e correctores en base non só ao servizo técnico e á amizade senón tamén a resultados, ao cociente custo/beneficio ou ao retorno do investimento; mellor se os bos resultados ocorren na propia explotación. 7. E, está claro, asesorarse con especialistas en nutrición, experimentados, comprometidos e independentes. 3) Neste ámbito afortunadamente tampouco hai milagres e sería pretencioso e insensato pola miña parte pretender

AGRUPACION AGROGANADERA www.agroaga.com

minimizar os custos alimentarios propoñendo a ración “perfecta” en ausencia da mínima información necesaria: dispoñibilidade, prezos e calidades de todos e cada un dos compoñentes básicos (forraxes, aditivos, materias primas e subprodutos…) dos que dispoñamos ou poidamos dispor en cada unha das dietas. Síntoo, pero ante o descoñecemento de todo iso, non podo contestar máis aló dunha declaración de intencións: para min a ración máis económica é a que na realidade me permite producir maior cantidade de leite da mellor calidade, co mínimo risco para os animais, ao mínimo prezo por unidade de produción, utilizando todos os elementos realmente dispoñibles en cada explotación. 4) O sector está pasando unha das peores crises da súa historia, quizais a peor: un mercado nacional que non admite melloras substanciais nos prezos do leite, un continuado e longo período cos máis altos custos alimentarios coñecidos, unha maioría de explotacións con escasa base territorial por unidade de produción e, por iso, unha alta dependencia das variacións de prezos de mercado de materias primas (concentrados, forraxes, subprodutos), endebedamento e maior dificultade de crédito, alto descoñecemento e ineficiencia empresarial necesaria para dominar o barco en circunstancias desfavorables, e todo iso sumado á incerteza na evolución das regras de xogo (cotas, lexislación e subsidios…) no futuro máis inmediato. Sobrevivir neste escenario, tamén a curto prazo, estará condicionado á eficiencia económica das explotacións (baixos custos de produción), sempre co permiso da saúde do balance de explotación de cada un. E aínda que nos repitamos que España é un país deficitario en leite non debemos obviar que a nosa contorna de mercado é a europea e a industria nacional demándase e págase maioritariamente para produto de alta calidade, pero de baixo valor engadido (leite UHT). Creo que o compoñente esencial para un futuro mellor será dispor dun plan para ser (máis) rendible, cunha orientación máis enfocada á economía que á técnica produtiva e non ao revés. E aínda que este exercicio non será ningún seguro de éxito, as explotacións que coñezan e planifiquen economicamente a súa actividade terán máis posibilidades de ser competitivas que aquelas que non o fagan. Coas honrosas, minoritarias e, ás veces, transitorias excepcións de produtores especializados (leite ecolóxico, omega 3, vending, queixos, proximidade…), as explotacións leiteiras españolas ou serán máis grandes e eficientes ou non serán.

Analizamos los riesgos de tu explotación Te damos el asesoramiento técnico adecuado Te gestionamos tus pólizas Te facilitamos el pago del seguro

Contacta con nosotros en los teléfonos: 902 207 600 620 832 201 Mail: agroaga@agroaga.com

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

DOSSIER: AFORRO

LUIS VIDAL Nutrólogo de Africor Pontevedra “A MANEIRA DE AFORRAR NA RACIÓN É INTENTANDO QUE A PROTEÍNA E A ENERXÍA DA MESMA PROVEÑAN DA EXPLOTACIÓN” 1) Hoxe en día, o sector lácteo atravesa por unha situación complicada. O máis importante neste momento é reducir custos para compensar as escasas marxes de beneficio. Para reducir os custos de produción debemos fixarnos en catro puntos clave: _A xenética. Debemos seleccionar vacas con boas producións, fertilidade e con gran lonxevidade. _As instalacións. Deben ser cómodas para o animal e cómodas para o manexo do traballador, é dicir, estar ben deseñadas e á súa vez ser simples na súa construción para que non se dispare o capítulo de investimentos. _Produción propia de alimentos. É fundamental que sexamos capaces de producir as nosas propias forraxes e que estas sexan sempre de calidade excepcional, especialmente os ensilados. _Dimensionamento. Crecer en equilibrio aumentando a nosa base territorial, ou dito doutra maneira, crecer en base territorial. 2) Os custos de alimentación supoñen entre un 50 e un 70% dos custos nunha explotación, por iso é polo que son tan importantes á hora de tentar aumentar a rendibilidade da mesma. Para reducir os custos de alimentación considero clave a produción propia de alimentos, en especial de forraxes. Temos que evitar depender en exceso da compra de materias primas externas que condicionen o prezo da nosa ración. Para iso é fundamental a posta en produción de terras abandonadas ou incultas e aproveitar ao máximo a fertilidade dos nosos chans. A produción de forraxes debe realizarse a condición de que se leve a cabo dunha maneira eficiente, é dicir, produción de forraxes de calidade, sen esquecernos de que a nosa actividade principal é ser gandeiro e non agricultor. 3) Actualmente, para tentar economizar a ración téntase formular en base á introdución na mesma de novas materias primas e subprodutos máis económicos, sobre todo en canto a materias primas proteicas. Non obstante, tal e como expuxen nos apartados anteriores, a maneira de aforrar na ración é intentando que a proteína e a enerxía da mesma proveñan da explotación. Se somos capaces de producir unha materia prima proteica e unha fonte de enerxía de calidade, é dicir, silo de herba e silo de millo, tan só necesitariamos equilibrar a ración con coprodutos secundarios, xogando cos prezos de oferta do mercado. A economía da ración débese lograr mellorando calidades de ensilado, non cantidades. Tampouco se debe mellorar só no silo de millo, senón tamén no silo de herba, que neste caso é o máis esquecido pero non por iso menos importanAFRIGA ANO XVIII - Nº 101

te, pois supón unha fonte de proteína e fibra moi interesante nas nosas latitudes. Así, o éxito ou fracaso da ración non dependerá dos novos produtos ou coprodutos senón da calidade da nosa forraxe base. 4) O sector lácteo caracterizouse sempre por ser un sector moi dinámico, moi cambiante. Sempre tivo que ir adaptándose ás novas esixencias e é por iso que o sector lácteo galego hase de valorar, protexer e defender como se merece, do mesmo xeito que ao gandeiro galego. A situación actual non a definiría coma “crise” senón coma “transición”. A curto prazo non vexo grandes melloras en canto a rendibilidade, porén, a longo prazo vexo grandes oportunidades. Os gandeiros que dispoñan de base territorial, sexan eficientes e optimicen os seus recursos, serán capaces de aguantar este tirón. Neste momento é cando o gandeiro profesional destaca e sobrevive a tempos difíciles. Inevitablemente haberá outros que teñan que abandonar o sector. CÉSAR RESCH ZAFRA Investigador en sistemas de produción de leite con base en forraxes Instituto Galego da Calidade Alimentaria (Ingacal) Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo “ACONSELLO INTRODUCIR LEGUMINOSAS NAS ALTERNATIVAS FORRAXEIRAS DAS EXPLOTACIÓNS” 1) Desde a perspectiva da explotación debemos procurar alimentar as vacas en base a recursos propios: máis forraxes e de máis calidade; sen esta premisa é imposible diminuír os custos de produción. O incremento da base territorial das explotacións é unha das chaves que se deben atender dende os poderes públicos. Lembremos que Galicia ten unhas das mellores condicións agroclimáticas para a produción de forraxes sen rega de toda Europa; estas favorables condicións confírenlle ao noso sector unha competitividade que se perde totalmente se producimos leite en base a recursos alleos, nomeadamente compra de concentrado e forraxes a grande escala. Outro eido no que se debía de facer fincapé é na lonxevidade das vacas de leite. Temos que controlar as vacas por produción vitalicia; unha vaca lonxeva, aínda que produza algo menos de leite por lactación, necesita menos recría, e non esquezamos que o custo da recría é o segundo en importancia das explotacións de leite do país. Nun prazo máis longo, unha das eivas do sector segue a ser a falta de selección de gando produtor de leite sen ter en conta a eficiencia na transformación de alimento en leite; segundo resultados tirados de investigacións que se están a realizar no Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo, é moi normal atopar animais que baixo as mesmas condicións, e producido o mesmo leite, consomen cantidades de alimento significativamente diferentes.

El abonado rentable y eficaz de cultivos forrajeros.

ENTEC® Cultivos forrajeros

ENTEC®, la mayor innovación en el abonado de los cultivos forrajeros en los últimos años, permite obtener cosechas abundantes, de calidad y respetando el medio ambiente. El nitrógeno de ENTEC® se encuentra estabilizado por el inhibidor de la nitrificación DMPP, desarrollado por BASF y comercializado por EuroChem Agro. Ahora en EuroChem Agro hemos adaptado nuestra estrategia para que todavía más agricultores puedan utilizar ENTEC® y beneficiarse de sus excelentes resultados en cultivos forrajeros.

®Marca registrada de EuroChem Agro EuroChem Agro Iberia, S.L. Joan d’Àustria 39-47 08005 Barcelona Tel. 93 224 72 22 Fax. 93 225 92 91

DOSSIER: AFORRO

Unha aposta por tĂŠcnicos formados que teĂąan unha visiĂłn integral do que ĂŠ unha explotaciĂłn de leite e un fortalecemento da investigaciĂłn aplicada ĂĄ produciĂłn serĂan os eixos bĂĄsicos sobre os que deberĂa xirar a produciĂłn de leite en Galicia. 2) Incremento da base territorial das explotaciĂłns. UtilizaciĂłn de cultivos que en rotaciĂłn co millo nos dean elevadas porcentaxes proteicas e diminuciĂłn na utilizaciĂłn de adubos de sĂntese; isto consĂŠguese coa introduciĂłn de leguminosas nas alternativas forraxeiras das explotaciĂłns. 3) Con 2.000 quilos de concentrado (28-30% PB), 15.000 de silo de millo e 10.000 de silo de herba (25% MS e 1214% PB) damos alimentado a unha vaca durante dez meses para que nos produza sobre 10.000 litros de leite. Esta raciĂłn no deberĂa superar os 1.300 euros cun prezo do concentrado de 350 euros/tonelada. 4) Na actualidade, o sector estĂĄ a pasar un mal momento pola suba dos insumos e a non repercusiĂłn desta suba no prezo do leite.Â A curto prazo quero ser optimista. Como xa dixen, temos unhas condiciĂłns naturais Ăłptimas para a produciĂłn de leite en secaĂąo, se somos capaces de aproveitalas teremos un sector produtor de leite altamente competitivo a nivel europeo. Para rematar direi que o sector ten que crer en si mesmo e saber que de seu deberĂa ser capaz de impulsar investigaciĂłn aplicada ĂĄ produciĂłn, formaciĂłn de operarios e tĂŠcnicos e, sobre todo, poder establecer mecanismos de marketing para transmitirlle ĂĄ sociedade que o sector lĂĄcteo estĂĄ moi vivo, ĂŠ moderno e ĂŠ vital para a supervivencia non sĂł dunha parte moi importante do rural galego senĂłn tamĂŠn de sectores produtivos que viran ao redor deste sector produtivo.

2) A consecuciĂłn de forraxes, en cantidade e de alta calidade, convĂŠrtese nas circunstancias actuais nunha absoluta necesidade; elixir ben especies e ciclos, seguir recomendaciĂłns correctas de abonado, colleitar no momento idĂłneo e ser sumamente escrupuloso no manexo dos ensilados unha vez abertos. Canto mellores sexan as forraxes, mĂĄis poderĂĄn comer delas as vacas e menor serĂĄ a dependencia de alimentos externos. O manexo da raciĂłn mellorando o picado e mesturado de ingredientes ĂŠ unha prĂĄctica que, co mesmo custo, consegue mellorar a produtividade dos animais. 3) Calquera con forraxes de calidade excelente; propoĂąo unha raciĂłn real dun cliente: 28 kg de silo de millo (38% MS, 22% FAD e 38% de amidĂłn), colleitado alto e no seu punto; 19 kg de silo de herba (27% MS, 24% FAD, 17% PB); 1,2 kg de palla; e 5,8 kg de concentrado. Un custo de 4,63 euros para facer 34 litros de leite/vaca/dĂa. 4) VĂŠxoo sumamente complicado. O sector produtor estĂĄ enormemente preparado para seguir afrontando os retos que se nos presentan (seguir producindo leite de altĂsima calidade, en condiciĂłns espectaculares de benestar animal e reducindo os seus custos de produciĂłn). Non creo o mesmo do sector industrial, inamovible nas sĂşas formulaciĂłns sobre prezos e pregado ĂĄ tiranĂa dunha distribuciĂłn que non consente o produto e que ĂŠ capaz de vender o leite por â&#x20AC;&#x153;palletsâ&#x20AC;?, como produto reclamo a 48 cĂŠntimos/litro. O gandeiro pide o que ĂŠ xusto: un prezo que lle cubra os custos de produciĂłn, que lle permita vivir dignamente e non ser o Ăşnico pagante dunha situaciĂłn impresentable.

EQUIPO TĂ&#x2030;CNICO DE AIRA S.C.G. VĂ?CTOR MANRIQUE TĂŠcnico do Servizo de AlimentaciĂłn de Seragro â&#x20AC;&#x153;O MANEXO DA RACIĂ&#x201C;N MELLORANDO O PICADO E MESTURADO DE INGREDIENTES Ă&#x2030; UNHA PRĂ CTICA QUE, CO MESMO CUSTO, CONSEGUE MELLORAR A PRODUTIVIDADE DOS ANIMAISâ&#x20AC;? 1) Debemos reducir a incidencia de enfermidades nas xatas, recriar de maneira rigorosa conseguindo partos aos 22-24 meses â&#x20AC;&#x201C;o que reduce moito o custo de recrĂaâ&#x20AC;&#x201C;, dotar aos animais dunhas condiciĂłns de benestar animal que lles deixen expresar todo o seu potencial xenĂŠtico, evitar o amontoamento en todas as fases de produciĂłn facilitando o descanso das vacas â&#x20AC;&#x201C;o que aumentarĂĄ a sĂşa produtividadeâ&#x20AC;&#x201C;, facer moito fincapĂŠ no perĂodo periparto reducindo a incidencia de enfermidades metabĂłlicas con raciĂłns de vacas secas consistentes e, por suposto, traballar moito na produciĂłn de forraxes de calidade e no seu manexo posterior.

AFRIGA ANO XVIII - NÂş 101

â&#x20AC;&#x153;UTILIZAR ADITIVOS SĂ&#x201C; CANDO EXISTA UN RETORNO AO INVESTIMENTO CUANTIFICABLE E QUE XUSTIFIQUE O SEU USOâ&#x20AC;? 1) O primeiro e mĂĄis importante ĂŠ coĂąecer o custo de produciĂłn real. Analizando o custo de produciĂłn observamos que a partida mĂĄis importante (50%-60%) ĂŠ a alimentaciĂłn, por tanto, calquera acciĂłn nesta partida serĂĄ de grande influencia no custo de produciĂłn final. Segundo ĂŠ a reposiciĂłn (15%) e, terceiro, a man de obra (8%). O custo de produciĂłn ten unha ecuaciĂłn de dimensiĂłns que ĂŠ euros/litro; o Ăşnico que reduce este cociente son os litros, por tanto, o obxectivo ten que ser minimizar o numerador e maximizar o denominador. R5 )')5'#(#'#4 ,5)5(/' , ),9 _Forraxes: calidade e cantidade. XestiĂłn de forraxes, dispoĂąibilidade, momento do ano en funciĂłn dos DO, diminuciĂłns.

Forraxes con nome propio

VENA STRIGOSA Pratex R1

MEZCLAS FORRAXEIRAS Amplio cat谩logo de f贸rmulas adaptadas a distintos usos e terrenos

www.rocalba.com

Expresi贸n vegetal

DOSSIER: AFORRO

_Concentrados: optimizados a custo mĂnimo. Aproveitar as oportunidades de materias primas que oferte o mercado. O uso de subprodutos sĂł o xustifica o seu prezo de interese. _Aditivos prescindibles: usalos cando exista un retorno ao investimento cuantificable (ROI 4:1) e que xustifique o seu uso. _Financeiros: renegociar as dĂŠbedas para diminuĂr as cotas mensuais. _Optimizar a xestiĂłn da recrĂa: sanidade, alimentaciĂłn intensiva nos tres primeiros meses de vida, diminuĂr a idade ao primeiro parto. _Man de obra: xestiĂłn de recursos humanos, optimizar a man de obra dispoĂąible. R5 )')5' 2#'#4 ,5)5 ()'#( ),9 _Leite marxinal = ABC: Aire (ventilaciĂłn) + Boa comida + Confort = Manexo (en toda a sĂşa dimensiĂłn). _DeseĂąo de fĂłrmula correctamente balanceada que maximice a inxestiĂłn de materia seca e a produciĂłn. Custos de nutrientes. _Terceiro muxido. _Eliminar ou adiantar secados en animais que non alcancen o limiar de rendibilidade. _Secar animais que estean por baixo do limiar de rendibilidade (en sistema de alimentaciĂłn unifeed). _EliminaciĂłn: axustar os criterios de eliminaciĂłn ao escenario actual de prezos de alimentos e de leite. 2) Xa respondo na pregunta anterior. 3) A raciĂłn mĂĄis econĂłmica ĂŠ a que maximiza a produciĂłn a custo mĂnimo. Non existe a raciĂłn â&#x20AC;&#x153;tipoâ&#x20AC;?. Cada explotaciĂłn debe ter a sĂşa fĂłrmula adaptada aos seus recursos propios e ĂĄs sĂşas peculiaridades produtivas e de manexo. 4) Esixe cada vez mĂĄis profesionalidade e eficiencia en todos os seus procesos, xa que as marxes son cada vez mĂĄis reducidas (coma todos os sectores).

TOMĂ S ZABALLOS Experto en nutriciĂłn animal da cooperativa asturiana Ugati â&#x20AC;&#x153;PARA MELLORAR A EFICIENCIA DOS CONCENTRADOS PODEMOS USAR UNHA ESTACIĂ&#x201C;N DE ALIMENTACIĂ&#x201C;N AUTOMĂ TICA. PERMĂ?TENOS PRODUCIR MĂ IS LEITE POR KG DE CONCENTRADO INXERIDOâ&#x20AC;? 1) Creo que esta resposta ĂŠ mĂĄis de quen leve as contas da explotaciĂłn.

AFRIGA ANO XVIII - NÂş 101

2) Os custos de alimentaciĂłn supoĂąen o maior desembolso diario da explotaciĂłn. A primeira idea que debemos ter clara ĂŠ que economizar en alimentaciĂłn non debe supoĂąer alimentar peor as nosas vacas, pois se incorremos neste frecuente erro estamos, cando menos, camiĂąando cara a atrĂĄs no noso propĂłsito. E o noso propĂłsito ĂŠ maximizar a eficiencia da alimentaciĂłn, ĂŠ dicir, producir a mĂĄxima cantidade de leite por kg de materia seca inxerida. Isto consĂŠguese co uso de alimentos sans nunha combinaciĂłn tal que cubra as necesidades dos nosos animais optimizada ao menor custo. A isto chĂĄmaselle optimizaciĂłn de raciĂłns. Os prezos das materias primas para a alimentaciĂłn animal non podemos cambialos, son os que son en cada momento. No mellor dos casos poderemos aproveitar puntualmente certas oportunidades de compra, pero isto mĂĄis ben parĂŠcese ao â&#x20AC;&#x153;chocolate do papagaioâ&#x20AC;? se o comparamos co traballo diario a realizar neste sentido. OcĂłrrenseme catro puntos onde incidir: R5 ')-5 2*&). ,5 5 ' &&),5 ),' 5 *)-# & 5 )-5 ' #)-5 que temos ao noso alcance. Por unha banda, a superficie agraria dispoĂąible na explotaciĂłn para producir forraxes sas na propia explotaciĂłn. Nos Ăşltimos anos, a agricultura gaĂąou rendibilidade con respecto ĂĄ ganderĂa, e por iso a nosa produciĂłn propia de forraxes serĂĄ mĂĄis rendible que hai uns anos, pois estĂĄn mĂĄis valorizadas. Na produciĂłn de forraxes propias sempre teremos que priorizar a calidade de conservaciĂłn sobre a calidade nutritiva, e esta Ăşltima sobre a cantidade de alimento. Os nutricionistas partimos para as nosas formulaciĂłns de ensilados sans, e desgraciadamente sobre o terreo non sempre ĂŠ asĂ. Doutra banda, un bo aproveitamento dos recursos dos pastos asegĂşranos manter a baixo prezo e nas mellores condiciĂłns a vacas secas e xovencas. R5 ')-5. ,5 ./ &#4 5 5)*.#'#4 #Ä&#x2030;(5 5, #Ä&#x2030;(5B " gas de nutrientes sobre custos). A optimizaciĂłn da raciĂłn desaxĂşstase co tempo, frecuentemente polo uso de novas forraxes ou polo cambio de prezo de ingredientes. Ă&#x2030; bo ter unha rutina de revisiĂłn da formulaciĂłn sen medo a realizar cambios, sempre con criterios tĂŠcnicos. R5 , 5 ' &&), ,5 5 Ĺ&#x20AC; # ( # 5 )-5 )( (., )-5 *) ')-5 usar unha estaciĂłn de alimentaciĂłn automĂĄtica. Este tipo de instalaciĂłns permĂtenos producir mĂĄis leite por kg de concentrado inxerido, xa que permite optimizar a raciĂłn mĂĄis finamente dentro da explotaciĂłn, pois achegamos os nutrientes en funciĂłn do estado produtivo e da cantidade de leite producido por cada individuo. Reducimos o balance enerxĂŠtico negativo nos animais de alta produciĂłn e doutra banda evitamos excesos de condiciĂłn corporal en cola de lactaciĂłn. Persoalmente penso que hoxe en dĂa ĂŠ o sistema de alimentaciĂłn ideal. R5 ),5Ä&#x161;&.#')65" #5+/ 50 &), ,5 &!/(" -5)*),./(# -5+/ 5()-5 ofrece a industria alimentaria da zona, como industria cervexeira, da remolacha, llagares, industrias de zume, galletas... Este tipo de produtos adoita ser de alto valor nutritivo pero a sĂşa conservaciĂłn non sempre ĂŠ fĂĄcil. Non debemos ter medo do uso de novas materias primas para a alimentaciĂłn animal sempre que tecnicamente estea aconsellado. Â

DOSSIER: AFORRO

3) Este podería ser un exemplo:

11-10-12

Formulax Ración de vacuno de leche

Ganadero:

Racionamiento de:

Localidad:

Cod. 255 138 209 40 252 42 106 251 159 121 35 34 49 203 230

Ración SILO DE RAY-GRASS MAIZ PIENSO V-1 SEPT-12 CASCARILLA SOJA HENO CEREALES CEBADA 2 CARRERAS HNA. COLZA 00 HENO DE ALFALFA PAJA DE CEREALES HNA. SOJA 44 CARBONATO CÁLCICO BICARBONATO SODICO CLORURO SODICO TERRESTRE UREA PROTEGIDA CORRECTOR MICRO

MS, kg Humedad, % F/C, % UFL PB, % Cenizas, % GB % FB, % FAD FND, % FNDef, % Almid. % Azucar, % Ca, % P, % PDIE, % PDIN, % PDIA, % PDIN-E PDIME, % PDIMN, % PB/CH CNF CNF+FND Vit.A, x 1.000 UI Concent, kg

€ / kg 0.075 0.310 0.323 0.235 0.155 0.272 0.325 0.246 0.090 0.515 0.240 0.400 0.070 2.400 2.400

MF kg 18.000 3.900 3.000 2.000 2.000 1.730 1.530 1.500 1.000 0.347 0.100 0.099 0.090 0.079 0.035

MS kg 6.066 3.385 2.670 1.780 1.700 1.560 1.369 1.305 0.920 0.305 0.098 0.099 0.089 0.078 0.035

MF % 50.83 11.01 8.47 5.65 5.65 4.89 4.32 4.24 2.82 0.98 0.28 0.28 0.25 0.22 0.10

MS % 28.27 15.77 12.44 8.29 7.92 7.27 6.38 6.08 4.29 1.42 0.46 0.46 0.42 0.36 0.16

6.257

35.410

21.460

100.00

21.46 39.40 46.56 0.90 16.37 8.85 3.24 20.85 25.78 41.10 27.56 20.22 3.12 0.63 0.38 9.85 10.69 4.64 0.83 5.22 6.05 0.23 30.44 71.54 4.60 13.03

8454 9.99 19.3 3512 1900 696 4475 5532 8820 5914 4339 669 135 81 2115 2293 996 178 1119 1297

Peso Vivo Producción leche MG leche Proteína Leche Semana lactac. Variación Peso Vivo Mes Gestación Var. Nec. Mant-mto.% Rac.Unifeed, (si=1,no=0)

650 30 3.8 3.3 25

JAVIER LÓPEZ ÁLVAREZ Agropres SL

g kg Coste Litro Leche: g g g g g g g g g g g g g g g g g

A curto prazo espero unha relaxación das esixencias, cun pequeno incremento do prezo do leite e cunha pequena corrección dos prezos á baixa. Isto vainos aliviar a situación, pero non deixará de ser esixente e perderemos a aqueles gandeiros que non sexan capaces de adaptarse á nova situación. Non obstante, abriranse novas oportunidades de mellora, co aproveitamento das novas tecnoloxías, de novos coñecementos técnicos e novos produtos para a mellora das nosas vacas e da nosa calidade de vida.

0.1986 €

Leche posible 38.7

40.0 31.5 30.0

32.1

31.0

“BAIXO O MEU PUNTO DE VISTA NUNCA SE DEBE REBAIXAR A CALIDADE DUNHA RACIÓN”

35.6

20.0 10.0 0.0

UFL

PDIE

PDIN

6533 g 15352 g 99

1) Eu creo que os dous apartados onde o gandeiro pode actuar son a xestión de rabaño, é dicir, non ter vacas con moitos días en leite e refugar vacas que non sexan rendibles e vacas con recontos celulares altos; e os investimentos en maquinaria, nos que non hai que excederse.

Observaciones:

Ración diseñada para una explotación con estaciones de alimentación, en la que se usa una ración base con 9.9 kg de pienso a todos los animales y se suplementa con un kg de un pienso granulado "V-1" por

4) Hoxe e a curto prazo a situación non a vexo moi diferente. A situación actualmente é especialmente esixente co gandeiro, pois todos os insumos da explotación viron incrementado o seu prezo cando en paralelo se produciu unha depreciación das producións. A rendibilidade caeu en todo tipo de explotación, xa sexa de tipo tradicional con animais en pastoreo ou máis intensiva cun gran número de animais en estabulación. Con todo, aquelas explotacións ben xestionadas, sexan dun tipo ou doutro, pero cun bo aproveitamento dos seus recursos agrarios, cun bo manexo e onde teñen actualizadas as instalacións ás esixencias das vacas de hoxe en día, a rendibilidade mantén niveis suficientes para ser viables. Porén, naquelas explotacións onde o gandeiro non é capaz de implantar estas medidas, a rendibilidade é negativa e, por tanto, son inviables. Non atopo ningún gandeiro satisfeito, todos teñen razóns suficientes para a queixa.

2) Non existe unha medida concreta para reducir os custos de alimentación, cada explotación é un caso concreto por dispoñibilidade e calidade de forraxes etc. Xeralmente reducir os custos en alimentación adoita traer consecuencias negativas, baixo o meu punto de vista nunca se debe rebaixar a calidade dunha ración. 3) Como dicía no apartado anterior, cada explotación é un caso distinto, non existe unha ración económica tipo. Cada explotación ten un tipo de forraxe concreto, cun custo de obtención distinto, o que fai que non se poida extrapolar dunha a outra. 4) O sector está a atravesar a crise máis dura e longa que se lembra, cos input a prezos récord e os prezos do leite en mínimos. Creo que se esta situación non cambia a moi curto prazo moitas explotacións veranse abocadas ao peche inmediato.

CISTERNAS FLEXIBLES, IDEALES PARA ALMACENAR AGUA O PURÍN, GASÓLEOS Y OTROS RESIDUOS LÍQUIDOS DE LA EXPLOTACIÓN

Distribuidor: Telfs. 689 005 584 630 865 609 info@xarcemo.com www. xarcemo.com

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

DOSSIER: AFORRO Ademais dunha boa ración debemos ter un bo manexo dos animais e das instalacións e non caer en erros propios de decisión tomadas apresuradamente pola presión do momento

A XESTIÓN DE EXPLOTACIÓNS LEITEIRAS DENDE UN ENFOQUE PRÁCTICO Coma en calquera empresa, nunha explotación de leite resulta imprescindible o coñecemento tanto dos custos de produción coma dos ingresos acadados. En situacións tan inestables coma a actual, onde en boa parte das explotacións os custos de produción superan os ingresos, faise apremante tomar decisións, e diﬁcilmente podemos acertar na solución se non coñecemos pormenorizadamente o problema. Dende o ano 1992, Os Irmandiños Soc. Coop. Galega desenvolve un programa de xestión técnico-económica que se entende coma unha ferramenta de traballo que poidan manexar os técnicos e gandeiros e que sirva á explotación de axuda nos procesos de toma de decisións a medio-longo prazo. Non só é importante saber cal é a situación da nosa explotación, senón que resulta moi construtivo compararse co resto de explotacións do grupo para detectar aqueles puntos que podemos e debemos mellorar. A modo de referencia da situación do sector, expoñemos os datos do grupo de xestión técnico-económica de Os Irmandiños do ano 2011 e tamén a xullo de 2012. Para iso expresaremos os datos en euros por 100 litros, salvo indicación contraria. AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

Ángel Miranda González1 e Rubén García Paz2 Responsable do Dpto. Técnico de Os Irmandiños SCG 2 Técnico de Xestión de Os Irmandiños SCG

Debe terse en conta que o grupo de xestión engloba unhas 70 ganderías e recolle unha ampla diversidade en canto a tamaño das explotacións e sistema produtivo, dende o pastoreo, a produción ecolóxica ou o intensivo facendo a alimentación na propia explotación ata ganderías que teñen externalizada a produción de forraxes e a alimentación co sistema de mestura húmida. Non obstante, o volume de datos e o rigor dos mesmos fai que sexan representativos do que pode ser calquera outra explotación galega, coas particularidades de cada unha.

DOSSIER: AFORRO

AGORA E SEMPRE O PROBLEMA NON É TAN SIMPLE COMO REDUCIR OS CUSTOS, O VERDADEIRO PROBLEMA É QUE NON XERAMOS BENEFICIO NAS EXPLOTACIÓNS

Os ingresos medios do grupo de xestión técnico-económica de Os Irmandiños en 2011 ascenderon a 38,69 €/100 l e a 35,88 €/100 l no que vai de ano ata xullo, polo que a diferenza é de -2,81 €/100 l, tendo en conta que falta gran parte das axudas da PAC en 2012. Dentro dos ingresos, como podemos ver no cadro 1, a venda de leite sufriu unha diminución de -1,5 €/100 l debido ao descenso do prezo do leite, mentres que o gando vendible sufriu un incremento de 0,77 €/100 l polo incremento das vendas e redución das compras de gando. Os outros ingresos (PAC, sinistros de agroseguro, indemnizacións etc.) diminuíron polo momento (-2,57 €/100 l), como é lóxico ao faltar gran parte da PAC, polo que se espera que suba de valor, inda que posiblemente non chegue ao do ano pasado.

MONITORIZACIÓN pH RUMINAL Las proteínas y grasas lácteas deseadas gracias al control de valores pH ruminales

Descubra lo desconocido Controle el metabolismo ruminal Optimice las raciones de forraje No más acidosis ruminal excesiva

CADRO 1 Ano

2011

Xullo 2012

Diferenza

Gando vendible (€/100 l)

1,91

2,68

0,77

Venda leite Pts. (€/100 l)

32,91

31,4

-1,50

Outros ingresos (€/100 l)

3,87

1,30

-2,57

Produto Bruto (€/100 l)

38,69

35,88

-2,81

Os custos de produción dividirémolos en custos variables, que dependen da produción, ou sexa, que se incrementan ou diminúen coa produción, e custos fixos, que non dependen da produción, é dicir, que temos que pagar o mesmo independentemente da produción obtida. Dentro dos variables temos case todos os compoñentes dun dos principais custos das explotacións, que é o da alimentación do gando, diferenciando entre vacas e recría. Como vemos no cadro 2, o custo de alimentación das vacas componse da alimentación mercada (concentrado, forraxes empacadas e mestura húmida) e existe unha diferenza entre ambos os anos de 1,12 €/100 l, debido principalmente ao incremento do prezo das materias primas. O outro compoñente é a produción de forraxe (ensilados), que este ano aínda non está pechado por faltar parte da colleita. Por iso, a día de hoxe, a diferenza é soamente de 0,07 €/100 l. Neste custo temos que ter en conta o desconto dos cartos percibidos da venda de parte da forraxe ás plantas de mestura húmida, polo que a diferenza no custo de alimentación total das vacas foi de 1,12 €/100 l a causa da suba das materias primas, tal como xa comentamos.

www.smaxtec-animalcare.com

C/Bernat Etxepare 4, Bajo 20.280 Hondarribia (Guipuzkoa)

Tlf +34 619 24 48 37 e-mail: alfredo@sokepa.com

web: www.sokepa.com

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

DOSSIER: AFORRO

AS EXPLOTACIÓNS DE VACÚN DE LEITE NON PERMITEN ADAPTARSE TAN RAPIDAMENTE A NOVOS ESCENARIOS COMA O ACTUAL, ONDE UNHA MATERIA PRIMA DE USO CORRENTE COMA A SOIA PASOU A CUSTAR 240 €/TM MÁIS EN SETEMBRO DESTE ANO FRONTE A SETEMBRO DE 2011

Con respecto aos custos de produción total, observamos unha diferenza de -0,86 €/100 l, porén, temos que ter en conta que este é un dato aínda parcial e que se espera un resultado por desgraza superior ao do pasado ano, sendo os dous bastante elevados para os ingresos obtidos. Finalmente, na marxe neta obtemos valores case nulos no pasado ano e este ano moi negativos; como dixemos, trátase dun dato parcial, pero que compromete seriamente a viabilidade das explotacións, ao ser este o cuarto ano consecutivo de marxes case nulas e ao estar esgotada a capacidade de resistencia. Porque se o dato a mes de xullo é preocupante, como será a final de ano, dado que a principal subida de materias primas como a soia se produciu en agosto-setembro? CADRO 3 Ano

Isto evidéncianos a situación económica das explotacións, xa que só o custo en alimentación das vacas de leite supuxo un 60,2% do prezo do leite no 2011 e un 66,7% a xullo de 2012, sendo este un valor moi elevado. Así mesmo, móstranse valores moi razoables nos indicadores da eficiencia na alimentación e no manexo, dado que as producións son a 365 días. Con respecto á alimentación mercada da recría, observamos pouca variación, sendo ambos os valores elevados polo custo das materias primas, a carga existente e os crecementos obtidos, ao ser á vez un investimento nas vacas do futuro. No tocante á sanidade, apreciamos unha diminución de -0,33 €/100 l, resultado da eliminación de animais problemáticos, do control preventivo e da eficiencia acadada, necesarios para obter bos resultados produtivos e manter un bo estado reprodutivo e sanitario. CADRO 2 Ano

2011

Xullo 2012

Diferenza

Alimentación mercada (€/100 l)

16,36

17,41

1,05

Produción de forraxe (€/100 l)

3,45

3,52

0,07

Alimentación total vacas (€/100 l)

19,81

20,93

1,12

Kg concentrado por litro

0,391

0,390

0,001

Leite producido/vaca

10.008

10.432

424

Leite/vaca muxida/día

31,20

32,41

1,21

Leite/vaca/día

27,42

28,58

1,16

Alimentación mercada recría (€/100 l)

2,89

2,91

0,02

Sanidade (€/100 l)

2,17

1,83

-0,33

Da suma dos custos anteriores e dalgúns máis (luz, reparación de instalacións etc.) obtemos os custos variables (cadro 3) nos que existe unha diferenza de 0,59 €/100 l pola falta de parte dos custos deste ano. Aínda así, ambos valores son relativamente altos para o prezo do leite obtido. E no caso dos custos fixos, que diminuíron -1,44 €/100 l ao ter neste ano unha previsión de incremento da produción total, isto é o que chamamos vantaxes da economía de escala.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

2011

Xullo 2012

Diferenza

Custos variables (€/100 l)

27,65

28,24

0,59

Custos ﬁxos (€/100 l)

10,93

9,49

-1,44

Custos totais (€/100 l)

38,59

37,73

-0,86

Marxe neta (€/100 l)

0,55

-1,86

-2,41

REDUCIÓN DE CUSTOS DE PRODUCIÓN Nos tempos que nos está tocando vivir no sector leiteiro, non podemos centrarnos exclusivamente na redución de custos. Agora e sempre o problema non é tan simple como reducir os custos, o verdadeiro problema é que non xeramos beneficio nas explotacións. A redución de custos é unha vía para afrontar o problema pero, dado o nivel de profesionalización que teñen os nosos gandeiros, é unha materia que, se ben pode ter percorrido nalgunhas explotacións, en boa parte delas xa está moi traballada e o percorrido antóllasenos moi pequeno. Temos que pensar que traballamos nun sector que ten unha grande inercia e, a diferenza do que poden ser outros sectores coma o porcino ou o avícola, que poden tomar decisións rápidas que se traducen en regulacións no mercado, as explotacións de vacún de leite non permiten adaptarse tan rapidamente a novos escenarios como pode ser o actual, onde unha materia prima de uso corrente coma a soia pasou a custar 240 €/tm máis en setembro deste ano fronte a setembro de 2011, e onde o prezo do leite pagado ao gandeiro baixou e o sector non foi capaz de transmitir o incremento de custo de produción ao lineal do supermercado. O que temos que buscar é a máxima eficiencia en todos os campos, e se falamos de alimentación temos que lograr producir o maior número de litros posible por quilogramo de materia seca inxerida. Para iso, ademais dunha boa ración debemos ter un bo manexo dos animais e das instalacións e non caer en erros propios de decisión tomadas apresuradamente pola presión do momento. Non sempre que recortamos gastos nos leva a un maior beneficio; pode que iso pase a moi curto prazo, pero certas decisións de recorte de gastos a miúdo comportan recortes drásticos nos ingresos e o que fixemos para mellorar a situación económica da granxa tradúcese xusto no contrario.

DOSSIER: AFORRO

Para entender o que é a eficiencia alimenticia poñemos o caso dunha ración que pode ser habitual en boa parte das ganderías galegas: kg/vaca e día

% MS

€/tm

kg MS

€/vaca e día

Silo millo

33%

8,25

1,35

Silo herba

11,5

30%

3,45

0,55

Alfalfa

1,5

90%

246

1,35

0,37

Concentrado

90%

340

9,9

3,74

23,0

6,01

Vexamos agora como inflúe no custo de produción o IC (Índice de Conversión): Produción (Litros/vaca e día) 30

1,44

1,48

1,53

Índice de Conversión (l/kg MS consumo)

1,31 1,35 1,39

Custo de alimentación (€/100 litros)

20,04 19,39 18,78 18,22 17,68 17,17

Custo da alimentación (Pts/litro)

33,34 32,26 31,25 30,31 29,42 28,58

Aforro (€/100 litros) Produción esperada (l/vaca e ano) Aforro (€/vaca e ano)

0,65 0,61

0,57

0,54

0,51

9.150 9.455 9.760 10.065 10.370 10.675 59

Supoñamos que con esa ración de 23 kg de materia seca somos capaces de obter unha media de 30 litros/vaca e día. Iso dá un IC de 1,31 l/kg MS e un custo de alimentación de 33,34 €/100 litros. Se fósemos capaces de mellorar a produción nun litro/ vaca e día, pasando a ter unha media de 31 litros/vaca e día e comendo o mesmo, iso suporía un IC de 1,35 e un custo alimentario de 32,26 €/100 l. Isto que parece unha diferenza moi pequena implica un aforro só en alimentación de 59 €/vaca e ano. A maiores, teremos unha redución dos custos fixos por litro ao facer máis litros mantendo os custos fixos. Se fósemos capaces de acadar un IC de 1,44, é dicir, 33 litros de leite cun consumo de 23 kg de materia seca, o custo de alimentación sería de 30,31 €/100 litros ou, o que é o mesmo, un beneficio extra de 172 €/vaca e ano. E isto xa son palabras maiores, máxime nestes tempos. Pode que a moitos lles resulte chocante isto que acabamos de dicir e que pareza imposible que coa mesma ración se poidan dar diferenzas tan grandes de produción e eficiencia alimenticia, pero isto é unha realidade que se palpa moi de cerca en sistemas de alimentación coma os das mesturas completas (húmida ou incluso seca), onde a mesma ración se reparte en diferentes granxas nas que se observa unha amplitude de resultados que en ocasións parece incomprensible.

Seguros agrarios

Protexa a súa explotación agraria En ”la Caixa” ofrecémoslle unha extensa gama de seguros especiﬁcamente pensada para cubrir os riscos que poidan xurdir no día a día da súa explotación agraria. Así, poderá asegurar os ingresos da súa colleita e do seu gando, cubrirá os riscos do seu negocio e garantirá a súa protección, a da súa familia e mais a dos seus traballadores.

AgroCaixa

[Ti [ es a Estrela Información suxeita ás condicións xerais, particulares e especiais de cada póliza, así como ás condicións de subscrición. SegurCaixa Adeslas, S.A. de Seguros e Reaseguros. VidaCaixa, S.A. de Seguros e Reaseguros. Caixabank, S.A., operador de banca-seguros exclusivo de VidaCaixa, S.A., con CIF A-58333261, e autorizado de SegurCaixa Adeslas, S.A., con CIF A-28011864, inscrito no rexistro administrativo de mediadores da DXSFP co código C0611A08663619, e autorizado para a distribución de seguros CASER, en virtude do convenio de distribución entre VidaCaixa e CASER.

www.laCaixa.es/agrocaixa

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

DOSSIER: AFORRO

Como pensamos que se desprende do explicado anteriormente, o obxectivo debe ser a eficiencia e non o custo en si da raciĂłn. Debemos traducilo todo a custo/litro producido e non a custo/vaca e dĂa, xa que podemos atoparnos con raciĂłns moi baratas se o miramos por vaca e dĂa pero que, debido as baixas produciĂłns acadadas, resultan moi caras por litro, e non debemos esquecernos de que vendemos litros de leite. AsĂ pois, non se pode propoĂąer unha raciĂłn Ăşnica que valla para todos os casos. Cada explotaciĂłn, co seu gandeiro ĂĄ cabeza e en contacto directo co seu nutrĂłlogo, debe valorar a situaciĂłn da granxa e buscar a alternativa mĂĄis rendible para el, que pode non ser vĂĄlida para a do veciĂąo. Debemos optimizar o custo da raciĂłn total e non centrarnos soamente no custo do concentrado. E volvemos recalcar que temos que ter a mente aberta a propostas novidosas pero razoables e tecnicamente sostibles. REDUCIĂ&#x201C;N DOS CUSTOS DE ALIMENTACIĂ&#x201C;N Moitas son as mensaxes que oĂmos de que temos que reducir custos de produciĂłn, e sobre todo os de alimentaciĂłn, xa que dependemos moito do comprado. Que podemos facer para conseguilo? Son moitos os puntos a tocar para reducir os custos de alimentaciĂłn, pero poucos os que poden ter uns efectos importantes a curto prazo, que serĂa o que precisamos neste intre. Abordamos algĂşns: R5 (5 Ä&#x161; # 65., .ĂĄ( )- 5 5,/'#( (. -5+/ 5*, #- (5 dunha achega importante de forraxe na raciĂłn, o principal ĂŠ que as devanditas forraxes sexan producidas na propia explotaciĂłn, prescindindo da compra externa das mesmas. Claro estĂĄ que para acadar boas produciĂłns e unha boa eficiencia hai que poĂąer todo o esforzo en que sexan de boa calidade. Isto quizais estĂĄ conseguido co millo, pero no caso da herba as explotaciĂłns estĂĄn descoidando o seu manexo e incluso prescindindo dela, cousa que cremos que ĂŠ moi prexudicial dende o punto de vista econĂłmico e dende o da optimizaciĂłn das raciĂłns e a saĂşde ruminal do animal. Nos Ăşltimos anos, as nosas explotaciĂłns avanzaron moito na parte gandeira pero cremos que non se avanzou na mesma medida na parte agrĂcola, e agora mĂĄis ca nunca ĂŠ o momento de intensificar non sĂł dende o punto de vista gandeiro senĂłn dende o punto de vista agrĂcola. As terras son un activo da explotaciĂłn e debemos sacarlles o mĂĄximo rendemento, mantendo sempre o respecto ao medio ambiente. Volvamos ĂĄ raciĂłn antes exposta, onde as forraxes producidas na explotaciĂłn representan un 74% en peso do total da raciĂłn, e un 51% se o expresamos en materia seca. A cousa cambia cando vemos o valor econĂłmico na raciĂłn, que non pasa de ser o 32% fronte ao concentrado, que supĂłn o 62%. Este dato pode levarnos a conclusiĂłns errĂłneas, xa que podemos pensar que posto que sĂł podemos actuar sobre o 32% da raciĂłn, a marxe de mellora ĂŠ moi escasa. Nada mĂĄis lonxe da realidade, xa que se temos boas forraxes poderemos rebaixar a cantidade de concentrado e ao mesmo tempo rebaixar o seu custo por kg. R5Â§5 ,.)5+/ 5 -5' . ,# -5*,#' -5 )-5* (-)-5-/ #,)(5.)das, especialmente as que proporcionan proteĂna, e tamĂŠn

AFRIGA ANO XVIII - NÂş 101

CERTAS DECISIĂ&#x201C;NS DE RECORTE DE GASTOS A MIĂ&#x161;DO COMPORTAN RECORTES DRĂ STICOS NOS INGRESOS E O QUE FIXEMOS PARA MELLORAR A SITUACIĂ&#x201C;N ECONĂ&#x201C;MICA DA GRANXA TRADĂ&#x161;CESE XUSTO NO CONTRARIO

Hai que atender puntos claves do confort animal coma a preparaciĂłn das camas ou os programas preventivos de podoloxĂa que poden parecer gastos superďŹ&#x201A;uos pero co tempo supoĂąen aforros importantes

ĂŠ certo que todas seguen o camiĂąo da soia, pero non todas subiron ao mesmo ritmo, polo que debemos ter a mente aberta a cambios na formulaciĂłn de raciĂłns e deixar marxe para que os tĂŠcnicos que nos asesoren traballen con certa liberdade, non limitĂĄndonos ao tradicional millo, cebada e soia. Hoxe hai un coĂąecemento moi amplo da composiciĂłn das diferentes materias primas e non podemos ter prexuĂzos formados que vaian en contra da economĂa da explotaciĂłn. Ben ĂŠ certo que todo ten un lĂmite, e cada quen debe saber onde poĂąelo. R5 , 5 5 ' &&), 5 5 Ĺ&#x20AC; # ( # 5 ĂŻ5 - ( # &5 . ,5 /(" 5 ) 5 polĂtica de eliminaciĂłn de animais. Temos que ter claro canto nos custa ter unha vaca no establo, especialmente no tocante a custo de alimentaciĂłn, e tamĂŠn temos que ter claro canto nos produce. A vaca ĂŠ un traballador da nosa empresa e non podemos permitirnos ter traballadores que consuman mĂĄis que producen. E isto que parece de sentido comĂşn non se estĂĄ aplicando ben en moitas das granxas e atopĂĄmonos con explotaciĂłns que para manter as entregas diarias manteĂąen un nĂşmero elevado de animais en muxidura que suman litros ao tanque, pero litros moi caros que restan eficiencia ao rabaĂąo.

DOSSIER: AFORRO

Non debemos descoidar a recrĂa especialmente no primeiro ano de vida, cando as xatas deben recibir unha alimentaciĂłn exquisita, xa que ĂŠ o perĂodo no que mellor transforman o alimento e son mĂĄis eďŹ cientes

R5 5, *,) / #Ä&#x2030;(5ĂŻ5'ĂĄ#-5 5(/( 5/(5 )-5*# , -5()-5+/ 5 5 - (. ,- 5)5ĂŻ2#.)5 5 2*&). #Ä&#x2030;(85 )5+/ 5)-5 /-.)-5 -)(5 &.)-65()(5+/ 5)/., 5+/ 5. ,5/(-5#(!, -)-5 &.)-5 5 -. -65 ' #-5 )5*, 4)5 )5& #. 65 * ( (5 )5(#0 &5*,) /.#0)85 ')-5+/ 5' (. ,5/(" 5*,) / #Ä&#x2030;(5 & 0 5- (5+/ 5#-)5 ()-52 , 5*,) & ' -5( 50 65 5()(5*) ')-5. ,5*,) / #Ä&#x2030;(-5 &. -5- 5. ')-5)5, Ä&#x201E;)5 &)(! )5 (5 Ăš -5 (5& #. 65*)&)5+/ 65 ' #-5 )5 2*&# )65*, #- ')-5 5*)&Ăš.# 5 5 &#'#( #Ä&#x2030;(5 5 (#' #-65/(5,#.')5 )(.#(/)5 5* ,.)-5)/65)5+/ 5ĂŻ5)5 ' -')65/(5 )5 /( #)( ' (.)5, *,) /.#0)8 R5 5! ( #,)5 5* ,- !/#,5)5'ĂĄ2#')5 )( ),.5* , 5)-5 (#' #-652 5+/ 5 -. 5- ,ĂĄ5 5Ä&#x161;(# 5 ),' 5 5+/ 5()-5, .),( (5 ( Ĺ&#x20AC; #)-85 )(5- 5 5 ,5( 5 -#&/-#Ä&#x2030;(5*,)*# 5 5 -#./ #Ä&#x2030;(5 )(Ä&#x2030;'# 5+/ 50#0#')-5 5()(5- 5 (5 ( )( ,5)/5, & 2 ,5*/(.)-5 & 0 -5 )' 5 5*, * , #Ä&#x2030;(5 -5 ' -65 )-5*,)!, ' -5*, 0 (.#0)-5 5*) )&)2Ăš 5)/5)/.,)-5+/ 5 (5 ) -#Ä&#x2030;(-5()-5* , (5! -.)-5-/* ,Ĺ&#x201A;/)-65* ,)5+/ 5 )5. '*)5 -/*)Ä&#x201E; (5 ),,)-5#'*),. (. -8 AFRIGA ANO XVIII - NÂş 101

R5 5)/.,)5 -* .)5 5. ,5 (5 )(. 5ĂŻ5)5 5 &# 5 )5& #. 85 (5 Ä&#x161; # 65 (5 (.)5 5 &# 5)5+/ 5'ĂĄ#-5, * , /. 5()5 *, 4)5 Ĺ&#x20AC;( &5 ĂŻ5 )5 ' (. ,5 5 5 /, (. 5 .) )5 )5 ()65 5 (#-)5 *) 5#(Ĺ&#x201A;/Ăš,5 #, . ' (. 5)5! ( #,)5 (5 - -), )5*)&)5 .ĂŻ (# )5 )5 ,)!, ' 5 5 &# 5 )5 #. 8 'ĂŻ(5 ')-5 )(-# , ,5+/ 5)5(#0 &5 5*,). Ăš( 5 (5 & #. 5ĂŻ5)5* ,ĂĄ' .,)5'ĂĄ#-5* ! )5*)& 5' #),Ăš 5 -5 '*, - -5 & #. #, -85 -. 5 * ,. )65)5 & ( )5 5, #Ä&#x2030;(52)! 5/(5* * &5')#5#'*),. (. 52/(.)5 )5 2/-. 5 -5, #Ä&#x2030;(-5- !/( )5)5 - /5* ,Ĺ&#x20AC;&5 5 '#()ĂĄ # )-8 R5 )5)5. ' Ä&#x201E;)5 -5 2*&). #Ä&#x2030;(-65 ,5&). -5()(5ĂŻ5 (5 ')#.)-5 -)-5 .# & 5 65 #( &/-)5 - ( )5 *)-# & 5 &)65 )5 #.)5 5. ,5 Ä&#x161; -5, #Ä&#x2030;(-5@/(" 5 5 &. 5 5)/., 5 5 #2 @5 (5 )/-5&). -5 # , (. -5()(5- '*, 5ĂŻ5 )()'# ' (. 5 , ( # & 85 ,)5- 5)5) 2 .#0)5ĂŻ5, / #,5)5! -.)5 (5* (-)65 ( &!Ä&#x161;(-5 -)-5 *Ä&#x2030; - 5 ,5 /(" 5 , #Ä&#x2030;(5 - 5 ()5 ,,)5 5 &)!)5*/(. ,5 5' (5)-5 (#' #-5'ĂĄ#-5*,) /.#0)-85 -.)5-/*Ä&#x2030;(5'ĂĄ#-5., &&)5* , 5)5! ( #,)5 5/(5 )(.,)&5'#(/ #)-)5 )-5 (#' #-5 * , 5 +/ 5 )' 5 +/ (5 0 , #, ' (. 5 ()&)5 0 #5 0)&0 ,5 (5& #. 8

DOSSIER: AFORRO

R5 (5&/! ,5 5 Ä&#x161; # 65 -5 #2 -5()5*,#' #,)5. ,4)5 5& . #Ä&#x2030;(65)/5'ĂĄ#-5 )( , . ' (. 5()5*,#' #,)5' -65-)(5 -5+/ 5 'ĂĄ#-5!, 0 (5)5, -/&. )5 )(Ä&#x2030;'# )5 5 2*&). #Ä&#x2030;(5*),+/ 5 )(. ')-5 )(5 & -5* , 5*,) / #,65*),+/ 5 -.#0 ,)(5' -5 5' #)5- -5 5! -. ( )5- (5- ,&& -5( 5 5*),+/ 5" #./ &' (. 5 -)(5 #2 -5 +/ 5 ()(5 0 (5 )5 ' . )#,):5 *)&)5 . (.)65()(5, /* , ')-5( 5 5*)-# & ' (. 5& 0 (52 5 )(., Ăš )-5 ! -.)-5 5 0 . ,#( ,#)5 5 ' ( #Ä&#x201E; -85 Â§65 *)#-65 )5 *)-* ,.)5 /(5 */(.)5 ,Ăš.# )5 5 5 - ,5 /(" 5 ) - -#Ä&#x2030;(5 * , 5 )5 ! ( #,)5, / #,5 )5'ĂĄ2#')5)-5*,) & ' -5( -. 5* ,Ăš) )85 , 5 #-)5 ')-5 *, -. ,5 . ( #Ä&#x2030;(5 'ĂĄ2#' 5 ()(5 -Ä&#x2030;5 /(" 5 0 45 *,) / # )5 )5 * ,.)5 - (Ä&#x2030;(5 (. -65 ()5 * ,Ăš) )5 - )65 ()5 +/ 5ĂĄ-50 -5 - )# ')-5)5 )# )5 -50 -5 5#-)5.,ĂĄ ()-5 *,) & ' -5*)-. ,#), -5 ,#0 )-5 5"#*) & '# -65 .)- -65 Ăš! )5!, 2)5 . 8 R5 -*)#-5 5 &#' (. #Ä&#x2030;(5 -50 -5 5& #. 65 5, ,Ăš 5/(5 )-5 /-.)-50 ,# & -5'ĂĄ#-5 &.)-5()5&#.,)5 5& #. 5( 5' #),5 * ,. 5 -5! ( ,Ăš -65 5* ,ĂŻ ()-5+/ 5.) )-5. ')-5 & ,)5+/ 5 5, ,Ăš 5 5, *, - (. ,5)5 /./,)5 5 2*&). #Ä&#x2030;(65 & ,)5+/ 65 (!/-.# )-5*)&)5*, - (. 65-)(5 -52)0 ( -5 -5+/ 5 5'#Ä&#x161; )5* ! (5)-5, ),. -5 (5 &#' (. #Ä&#x2030;(5 5#-.)65 (5 )(., 5 )5 +/ 5* (- ')-65*) 5& 0 ,()-5 5/(5#( , ' (.)5 /./,)5 )-5 /-.)-5 5*,) / #Ä&#x2030;(85 )(5 ')-5 - )# ,5 5, ,Ăš 5 -* # &' (. 5()5*,#' #,)5 ()5 50# 65 ( )5 -52 . -5 (5 , # #,5/(" 5 &#' (. #Ä&#x2030;(5 2+/#-#. 652 5+/ 5ĂŻ5 -. 5)5* ,Ăš) )5 ()5 +/ 5 ' &&),5 ., (- ),' (5 )5 &#' (.)5 65 +/ & 65 ( )5 -)(5'ĂĄ#-5 Ĺ&#x20AC; # (. -8

O OBXECTIVO DEBE SER A EFICIENCIA E NON O CUSTO EN SI DA RACIĂ&#x201C;N. DEBEMOS TRADUCILO TODO A CUSTO/ LITRO PRODUCIDO E NON A CUSTO/ VACA E DĂ?A

R5 , 5 #2 ,5)-5 /-.)-5Ĺ&#x20AC;2)-5()(5+/ 5)/., 5+/ 5' , ,65 * ,)5( -. -5. '*)-5" #5+/ 5 &)5 )(5 ,. 5 /. & 5 5 5 2*&). #Ä&#x2030;(5 50 &), ,5 -5-Ä&#x161; -5*)-# #&# -65+/ 5 -# ' (. 5 -)(5 5 #-*)Ä&#x201E;# #&# 5 5 *#. &5 * , 5 #(0 -.#,65 5 -* 4)5 * , 5 ' . ,5 'ĂĄ#-5 (#' #-5 - (5 )'*,)' . ,5 )5 cow comfort65)5*, 4)5 )5+/ 5&& 5 -.ĂĄ(5* ! ( )5)5& #. 65 5 #-*)Ä&#x201E;# #&# 5 5' (5 5) , 5 . 8 R5 /.,)5 )-5 '#Ä&#x201E;)-5+/ 5/&.#' ' (. 5 -.ĂĄ(5.)' ( )5 0 ,# -5!, (2 -5( - 5#(. (.)5 5' &&), ,5 5 Ĺ&#x20AC; # ( # 5ĂŻ5)5 5#( , ' (. ,5)5(Ä&#x161;' ,)5 5'/2# )-5 5 )/-5 5., -5( 5 /- 5 /(5 #( , ' (.)5 5 *,) / #Ä&#x2030;(5 )(5 *)/ )5 #( , ' (.)5 )-5 /-.)-65#-)5-#65 /(" 5 ' ( 5#'*),. (. 5 5 ' (5 5) , 5+/ 5 50 &), ,- 5 / ' (. 5 (. -5 5 & 0 &)5 5 )85

e ingr r e bten o a r a zo p n e i com n a r Un g

sos

eni sost

bles

Las terneras de hoy son las vacas lecheras de maĂąana. Por lo tanto, para obtener resultados positivos en la explotaciĂłn, es importante criar las terneras de manera Ăłptima. Los lactorreemplazantes Sprayfo ponen las bases para obtener vacas de ordeĂąo productivas y longevas. ÂżLe gustarĂa conocer mĂĄs sobre la forma de tener un comienzo sin problemas y con los mejores resultados? www.sprayfo.com JosĂŠ Gonzalez Ramos, Especialista en RecrĂa de Sprayfo para EspaĂąa. TelĂŠfono: 689 104 756 - Email: jose.gonzalez@sloten.com

AFRIGA ANO XVIII - NÂş 101

DOSSIER: AFORRO

As explotacións están descoidando o manexo da herba e incluso prescindindo dela, cousa que cremos que é moi prexudicial dende o punto de vista económico

CONCLUSIÓN Non descubrimos nada novo se dicimos que a maior parte das granxas de vacún de leite está ao borde do colapso económico e afrontando unha situación que non recordamos no sector. Foron moitos os momentos delicados polos que atravesamos pero ningún coma este. O noso sector está inmerso na crise xeral que abarca ao país pero cuns aspectos moi particulares propios do mesmo: subida do custo de produción, especulación co prezo das materias primas e deficiente capacidade de negociación coa industria e coa distribución. Tal e como está hoxe o campo, a saída desta situación pasa por un incremento do prezo do leite a curto prazo, un control da especulación sobre as materias primas a curtomedio prazo e unha reorganización do sector a mediolongo prazo. En principio, se foramos extraterrestres que chegásemos hoxe á Terra e nos dixeran que a gran preocupación mundial é atender a demanda de proteína animal para alimentar unha poboación que vai medrar de forma importante nos próximos anos, e que ademais a superficie dispoñible para a produción gandeira está case tocando teito, e nos propuxesen a posibilidade de investir nun sector coma o vacún leiteiro, e máis nun país como España, que actualmente produce só dúas terceiras partes do que consome, non o dubidariamos, xa que nos parecería un “choio seguro”. Non obstante, como podemos explicarlle a ese mesmo extraterrestre que con esta situación somos incapaces de

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

TEMOS QUE TER CLARO CANTO NOS CUSTA TER UNHA VACA NO ESTABLO E CANTO NOS PRODUCE. A VACA É UN TRABALLADOR DA NOSA EMPRESA E NON PODEMOS PERMITIRNOS TER TRABALLADORES QUE CONSUMAN MÁIS QUE PRODUCEN

transmitirlle ao mercado os custos de produción e que as nosas empresas se están descapitalizando e están abocadas ao peche de non haber un xiro radical de forma inmediata? Esperamos que todos os axentes implicados se estean dando conta da situación, que ese xiro se produza rapidamente e que, unha vez mellorada a situación, saquemos conclusións e sexamos capaces de organizar o sector e aglutinar a forza do sector produtivo para poder sentarse fronte á industria e a distribución sen que exista a desigualdade que hai hoxe, e acadar así un equilibrio na cadea de valor do leite que garanta o mantemento do sector, que nunha situación de crise xeral coma esta debería ser considerado coma estratéxico.

DOSSIER: AFORRO

EFICIENCIA ENERXÉTICA EN EXPLOTACIÓNS DE GANDO VACÚN DE LEITE O consumo eﬁciente da enerxía, optimizando as instalacións e controlando o uso dos equipos, repercute de forma directa no control da demanda e do aforro enerxético. A unión de cooperativas Asociación Galega de Cooperativas Agrarias (Agaca) é a organización que representa e defende os intereses sociais e económicos do movemento cooperativo agrario galego. Como tal, exerce as funcións de coordinación do proxecto ADEX: Auditorías Enerxéticas en Explotacións Leiteiras, obxecto dun convenio de colaboración co Instituto Enerxético de Galicia para avaliar a eficiencia enerxética en explotacións de gando de vacún de leite, seguindo a metodoloxía do Instituto para a Diversificación e o Aforro Enerxético (IDAE). O proxecto confórmase dun conxunto de actuacións que responden ás demandas das explotacións gandeiras de vacún de leite, socias de cooperativas, na aplicación de medidas de aforro e eficiencia enerxética que poidan incidir nos seus custos de produción. Desde estas páxinas queremos destacar a axuda prestada polos gandeiros de leite que contestaron as enquisas para facer posibles as auditorías individuais e proporcionaron os datos necesarios para realizar o estudo. MOSTRA DE EXPLOTACIÓNS ESTUDADAS Para facer o estudo foron elixidas dez explotacións gandeiras de produción de leite co fin de ter unha mostra representativa das preto de 12.000 explotacións gandeiras de Galicia tanto polo número de vacas, o seu volume de leite

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

Mario Fernández Redondo Eur. Ing (Agr) Técnico de Agaca

e as instalacións de muxido coma polas súas instalacións de aforro enerxético. Táboa 1. Mostra do estudo N° VACAS ADEX - 01

ADEX - 02

181

ADEX - 03

194

ADEX - 04 ADEX - 05

45 25

ADEX - 06

195

ADEX - 07

ADEX - 08

ADEX - 09

ADEX - 10

TIPO TANQUE PRODUCIÓN PRODUCIÓN VIVENDA MUXIDO FRÍO LEITE AQS VINCULADA ESPINA 3.100 343.518 BUTANO SI 2X4 TRASEIRO 9.700 + 1.798.661 GASÓLEO NON 2X12 4.500 TRASEIRO 2X 2.085.770 GASÓLEO NON 2X14 9.700 ROBOT 4.000 338.151 BUTANO SI PRAZA 3P 1.600 193.450 BUTANO SI ROTATIVA 10.000 2.252.399 GASÓLEO NON 30P PRAZA 5P 2.500 278.850 TERMO NON TÁNDEM 1.700 226.510 BUTANO SI 5P ESPIÑA 8.000 768.281 GASÓLEO SI 2X8 ESPIÑA 2.000 225.747 BUTANO NON 2X3

DOSSIER: AFORRO

O CONSUMO ENERXÉTICO MÁIS GRANDE É O DOS LABORES AGRÍCOLAS, QUE DEMANDAN O 69,50% DA ENERXÍA TOTAL CONSUMIDA NA EXPLOTACIÓN GANDEIRA MEDIA

Na mostra hai explotacións xa preparadas con enerxías renovables (solar térmica, solar fotovoltaica, xerador eólico) e outras que teñen intercambiador para o arrefriado do leite. Tamén hai explotacións con contador único para o establo, e outras que teñen un só contador para o establo e a vivenda vinculada. A explotación media da mostra ten 49,2 hectáreas de Superficie Agraria Útil (SAU), 2,7 tractores, 87 vacas en muxido e unha produción de 850.274 litros de leite ao ano. A obtención dos datos veu determinada mediante enquisas específicas en cada explotación, onde se constatou a información relativa a potencia eléctrica contratada, produción leiteira, periodicidade de recollida de leite, número de puntos de muxidura, superficie agrícola, tempos empregados nos labores etc. As subministracións analizadas en cada auditoría foron os consumos de enerxía eléctrica (principalmente no muxido e arrefriado do leite, iluminación e incluso os consumos referidos á vivenda) e de enerxía térmica (gasóleo, butano) tanto para produción de Auga Quente Sanitaria (AQS) coma nos tractores, nos labores agrícolas. O primeiro paso para corrixir ineficiencias no consumo enerxético é a diagnose da situación das explotacións gandeiras. A información obtida e analizada ofrece a posibilidade de establecer referencias en canto a consumos medios enerxéticos nas explotacións, e servirá de base para propoñer proxectos de aforro e eficiencia enerxética no sector. CONSUMOS ENERXÉTICOS As actividades gandeiras son intensivas no consumo de enerxía. Nas explotacións gandeiras de produción de leite, o principal uso da enerxía eléctrica ten lugar no arrefriado do leite, nas bombas de baleiro do sistema de muxido, na iluminación e na produción de auga quente sanitaria. A enerxía térmica consómese nos labores agrícolas e no quecemento da auga para a limpeza das instalacións de muxido. Os principais datos dos consumos enerxéticos da mostra considerada recóllense na táboa 2. Táboa 2. Consumo enerxético na mostra do estudo

ELECTRICIDADE BUTANO GASÓLEO TOTAL CONSUMO

CONSUMO ENERXÉTICO Uds 350.096 kWh 1.833 kg 109.619 l

EQUIVALENCIA kWh Tep 350.096 30,45 22.474 1,93 1.121.230 96,45 1.493.800 128,83

Considerando os datos das dez explotacións analizadas, o 75,1% do consumo enerxético da mostra correspóndese co consumo de gasóleo, o 23,4% co consumo de enerxía eléctrica e un 1,5% correspóndese co consumo de butano. Ilustración 1. Fontes de enerxía na mostra do estudo FONTES ENERXETICAS

1,5% 23,4%

75,1% Gasóleo

Electricidade

Butano

O consumo eléctrico destínase aos labores propios da actividade gandeira (muxido, arrefriado do leite, produción de AQS para limpeza de animais e instalacións de muxido). Tamén hai que ter en conta outros usos da enerxía eléctrica (limpeza de establos, iluminación, climatización etc.) que se deben considerar no cómputo total, xa que normalmente están todos derivados dunha única acometida xeral. O consumo de butano orixínase na produción de AQS para limpeza de animais e instalacións de muxido mediante unha sinxela instalación dun quentador de auga situado preto do punto de consumo. O gasóleo é empregado principalmente nos labores agrícolas da explotación, e tamén na caldeira que serve para produción de AQS e calefacción das oficinas. Facendo o balance global por fases de produción, tendo en conta todos os consumos eléctricos, de gasóleo e de butano que foron analizados no estudo, obsérvase que o consumo máis grande é o dos labores agrícolas, que demandan o 69,50% da enerxía total consumida na explotación gandeira media. Táboa 3. Balance enerxético por fases de produción na explotación media da mostra do estudo FASE DE PRODUCIÓN Muxido Arrefriado leite Limpeza establos Prod AQS Iluminación e outros Labores agrícolas VALOR MEDIO

Consumo anual (kWh) 10.141 11.680 2.499 10.862 10.372 103.826 149.380

% de cada fase 6,79% 7,82% 1,67% 7,27% 6,94% 69,50% 100%

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

DOSSIER: AFORRO

SE INSTALAMOS UN VARIADOR DE VELOCIDADE NO MOTOR DAS BOMBAS DE BALEIRO, CUN INVESTIMENTO DE 1.029 EUROS OBTEMOS UN AFORRO ANUAL DE 3.239 KWH (419 EUROS), O QUE REPRESENTA UN AFORRO MEDIO DO 32% DA ENERXÍA ELÉCTRICA CONSUMIDA NO MUXIDO Na ilustración 2 resúmense os consumos globais de enerxía (electricidade, butano e gasóleo) que se produciron nas explotacións gandeiras estudadas na mostra durante 2010. Ilustración 2. Fontes de enerxía por fases de produción na mostra do estudo Balance total de fontes de enerxía por fases de produción ADEX MEDIA 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 ELECTRICIDADE ARREFRIADO LEITE

ILUMINACION E OUTROS

GASOLEO MUXIDO

LIMPEZA ESTABLOS

BUTANO PRODUCION AQS

LABORES AGRICOLAS

CUSTOS ENERXÉTICOS No ano 2010, as explotacións gandeiras que forman a mostra tiveron un custo enerxético de 115.437 euros. O 55% deste custo total correspóndese co custo do combustible utilizado nos labores agrícolas, seguido polo custo da enerxía eléctrica (43%) e o custo do butano para AQS, que representa o 2% do custo enerxético total. O consumo total de enerxía eléctrica da mostra considerada ascende a 350.096 kWh, cun custo total de 50.095 euros e un custo medio de 0,1431 €/kWh, considerando os custos de término de enerxía, potencia e outros (discriminación horaria, enerxía reactiva, alugueiro de equipos etc). O consumo total de gasóleo da mostra, sumando os consumos en labores agrícolas (101.491 litros) e os consumos da caldeira de AQS (8.128 litros), ascende a 109.619 litros, cun custo total de 63.877 euros e un custo medio de 0,583 €/litro. Táboa 4. Ratios enerxéticas na mostra do estudo

ELECTRICIDADE GASÓLEO CALDEIRA GASÓLEO TRACTORES BUTANO VALOR MEDIO

kWh/l leite 0,041 0,010 0,122 0,003 0,176

RATIOS €/kWh 0,143 0,058 0,057 0,007 0,077

€/l leite 0,006 0,001 0,007 0,000 0,014

A explotación media ten unhas necesidades enerxéticas anuais de 164.074 kWh cun custo de 11.544 euros, que se traducen nun consumo enerxético de 0,176 kWh/litro de leite cun custo de 0,077 €/kWh, o que significa unha repercusión de 0,014 €/litro de leite producido.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

CONSUMO DE ELECTRICIDADE Analizando as facturas eléctricas proporcionadas polas dez ganderías estudadas vemos uns consumos mensuais medios que rondan os 3.100 kWh de enerxía activa. Estes consumos eléctricos mensuais correspóndense coas necesidades totais da explotación gandeira, considerando ademais as necesidades da vivenda vinculada. O consumo eléctrico das explotacións gandeiras de produción de leite que se consideran na mostra ten varios puntos de solicitude de enerxía: iluminación, bombas de baleiro, motores de bombas de muxido e baleiro e arrefriado de leite, arrobadeiras de limpeza de establos, ventilación de establos e oficinas, equipos auxiliares (bomba de pozo, motores de alimentación, rascadores de gando…) e iluminación de establos e oficinas etc. Na táboa 5 recóllese a distribución do consumo eléctrico nas principais fases ou procesos da explotación gandeira media, cun consumo medio anual de 35.010 kWh. Táboa 5. Balance de electricidade nas fases de produción na explotación media da mostra do estudo FASES DE PRODUCIÓN Muxido Arrefriado leite Limpeza establos Prod AQS Iluminación e outros VALOR MEDIO

Consumo anual (kWh) 10.141 11.680 2.499 317 10.372 35.010

% de cada fase 28,97% 33,36% 7,14% 0,91% 29,63% 100%

As fases de arrefriado do leite (33%) e muxido (29%) son as que presentan maior consumo eléctrico. MUXIDO E ARREFRIADO DO LEITE En toda explotación, o sistema de refrixeración é imprescindible. O frío permite manter a calidade bacteriolóxica do leite. A temperatura á que se debe manter o leite ten que ser inferior a 4 0C. Para que a temperatura entre muxido non varíe, ten que poñerse en funcionamento o axitador durante uns tres minutos unhas 3-4 veces á hora. As explotacións estudadas teñen un tanque de almacenamento do leite cunha capacidade media de 5.548 litros, aínda que pode darse o caso de explotacións que teñen máis dun por ter aumentado a súa produción leiteira. O máis habitual é unha recollida de leite cada dous días, polo que o tanque se enche con catro muxidos. O valor medio do consumo eléctrico para muxido e arrefriado do leite é de 21.821 kWh na explotación media, cunha ratio de 0,026 kWh/litro de leite, tendo variacións importantes dependendo principalmente do tipo de sala de muxido.

TUBIO ROMERO Ctra. Santiago-Noia Km 15, 15281 Urdilde – La Coruña Tno. 981 805112 – importlait@importlait.com – www.importlait.com

S.A.CHRISTENSEN & CO www.sac.dk

UNI WASH 3 - la nueva lavadora de bajo consumo

Sac tiene el placer de presentar la nueva lavadora de bajo consumo Uniwash 3. Esta lavadora nos permite ahorrar entre un 30% y un 40% de agua y de electricidad en comparación con otras lavadoras del mercado. La Uniwash 3 está equipada con una pantalla gráfica, que indica el progreso del lavado, así como otras funciones. Posee mandos para regular la temperatura del agua y para dosificar la cantidad de detergente y de desinfectante. Un fichero histórico contiene los datos de los últimos 100 lavados realizados, así que en el caso de que hubiese alguna irregularidad, sería fácilmente localizable. El usuario puede localizar errores y realizar su mantenimiento. La Uniwash 3 posee un programa especial que nos permite descalcificar la instalación de ordeño.

Mando inteligente. Un programa garantiza que no quedará ningún resto de agua en las instalaciones, que podría mezclarse posteriormente con la leche. Reciclaje del agua del lavado. La Uniwash 3 puede separar el agua sin leche para otros usos, como por ejemplo, para limpiar otros aparatos... La Uniwash 3 puede indicar si el lavado ha sido realizado con agua demasiado fría, sin productos químicos o si el vacío ha sido insuﬁciente para realizar un lavado correcto y eﬁciente. Esta opción nos permite subsanar errores, antes de que estos puedan tener consecuencias graves debido al contenido bacteriano.

DOSSIER: AFORRO

A INSTALACIÓN DUN INTERCAMBIADOR É ACONSELLABLE EN TODAS AS EXPLOTACIÓNS; OS AFORROS OBTIDOS E O SEU INVESTIMENTO PODEN TER UN PRAZO DE AMORTIZACIÓN DUNS CATRO ANOS

Táboa 6. Consumo eléctrico no muxido e arrefriado na mostra do estudo MUXIDO E ARREFRIADO ADEX-01 ADEX-02 ADEX-03 ADEX-04 ADEX-05 ADEX-06 ADEX-07 ADEX-08 ADEX-09 ADEX-10 VALOR MEDIO

Consumo eléctrico kWh 6.666 38.088 29.787 20.348 6.592 65.713 8.270 6.734 29.088 6.928 21.821

MUXIDO ARREFRIADO

10.141 11.680

Produción leite Tipo de muxido l/ano Sala de muxido 343.518 Espiña 2x4 1.798.661 Espiña 2x12 2.085.770 Espiña 2x14 338.151 Robot 193.450 Praza 3P 2.252.399 Rotativa 30P 276.850 Praza 5P 219.909 Tándem 5P 768.281 Espiña 2x8 225.747 Espiña 2x3 850.274

Ratio kWh/l 0,019 0,021 0,014 0,060 0,034 0,029 0,030 0,031 0,038 0,031 0,026 0,012 0,014

Pódese actuar sobre o local onde está o tanque de almacenamento de leite, sobre o propio tanque e sobre os sistemas de prearrefriado para mellorar o seu deseño e obter un aforro de enerxía. Estas son algunhas recomendacións: R5 O local deberá estar orientado cara ao norte con bo illamento nas paredes e cuberta. A ventilación é importante, xa que nos permite disipar a calor que desprenden os equipos da leitería. R5 O condensador deberase situar no exterior da leitería para facilitar o seu arrefriamento, ademais de manter á temperatura adecuada a propia leitería. Tamén é importante que o condensador reciba un bo mantemento e limpeza periódica para favorecer o seu rendemento frigorífico, co consecuente aforro de tempo en arrefriar o leite. Os condensadores deben estar a unha distancia mínima de 50 centímetros da parede e as láminas deben manterse limpas. R5 O tanque deberá estar ben dimensionado, tendo en conta o número de muxidos, a velocidade de arrefriamento e a temperatura ambiente. R5 O grupo de frío e a bomba de baleiro deben situarse nunha dependencia libre de po, sen perigo de xeadas e moi ben ventilada. Tamén se poden colocar as máquinas no exterior, cubertas cun tellado. VARIADOR DE VELOCIDADE NAS BOMBAS DE BALEIRO Unha das mellores tecnoloxías para reducir custos operacionais no sistema de muxido é un variador de velocidade para controlar as bombas de baleiro. As bombas de baleiro quitan máis aire do preciso para o muxido e lavado. Xiran continuamente durante o muxido, independentemente do aire utilizado. A instalación dun variador de frecuencia permite que os cambios na velocidade da bomba de baleiro se adapten á demanda.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

As explotacións analizadas teñen un consumo enerxético medio de 10.141 kWh no labor de muxido. Se instalamos un variador de velocidade no motor das bombas de baleiro, cun investimento de 1.029 euros obtemos un aforro anual de 3.239 kWh (419 euros), o que representa un aforro medio do 32% da enerxía eléctrica consumida no muxido. INTERCAMBIADOR DE PLACAS A función destes intercambiadores é arrefriar o leite con auga antes de introducir o leite no tanque. Con esta medida de aforro conséguese unha temperatura do leite uns 3-4 0C por enriba da temperatura da auga. O aforro con esta medida será maior canto menor sexa a temperatura da auga; estimando unha temperatura media da auga en Galicia duns 11-14 0C, pódense aforrar nos custos de arrefriar o leite uns 18 0C. A auga morna que sae do intercambiador pode ser utilizada na limpeza da explotación ou para a bebida do gando, xa que esta auga rara vez superará os 20 0C. O aforro debido á instalación dun intercambiador é moi relevante, alcanzando unha media do 45% do consumo total do tanque de frío como media. As explotacións analizadas teñen un consumo enerxético medio de 11.680 kWh no arrefriado do leite. Se instalamos un intercambiador de placas, cun investimento de 1.654 euros obtemos un aforro anual de 5.259 kWh (635 euros), o que representa un aforro medio do 45% da enerxía eléctrica consumida no tanque de frío. Este aforro obsérvase claramente nas explotacións analizadas nas auditorías. Tomando as explotacións ADEX-02, ADEX-03 e ADEX-06, que teñen unhas producións de leite similares, vemos diferenzas significativas nos consumos eléctricos. A explotación ADEX-03 ten instalado un intercambiador, o que fai baixar o consumo eléctrico un 60% respecto da ADEX-02, cunha produción de leite un 16% máis elevada. Táboa 7. Consumo eléctrico do arrefriado nas explotacións da mostra do estudo ARREFRIADO ADEX-01 ADEX-02 ADEX-03 ADEX-04 ADEX-05 ADEX-06 ADEX-07 ADEX-08 ADEX-09 ADEX-10 VALOR MEDIO

Consumo eléctrico kWh 4.399 22.539 13.250 7.120 2.555 37.353 4.928 4.617 16.206 3.833 11.680

Produción leite l/ano 343.518 1.798.661 2.085.770 338.151 193.450 2.252.399 276.850 219.909 768.281 225.747 850.274

Ratio kWh/l 0,013 0,013 0,006 0,021 0,013 0,017 0,018 0,021 0,021 0,017 0,014

DOSSIER: AFORRO

O RECUPERADOR DE CALOR CONSEGUE UN AFORRO MEDIO DO 50% NO GASTO DE QUECER A AUGA

O consumo medio de auga quente sanitaria para a limpeza e desinfección dos equipos e circuíto de leite sitúase ao redor dos 314 litros diarios a unha temperatura de 70 0C. Táboa 8. Produción de AQS na explotación media da mostra do estudo

A instalación dun intercambiador é aconsellable en todas as explotacións; os aforros obtidos e o seu investimento poden ter un prazo de amortización duns catro anos. A estes aforros pódense sumar os obtidos coa auga sobrante do intercambiador. No caso de que a explotación conte cun recuperador de calor, esta medida de aforro pode levarse a cabo igualmente, pois o investimento non é elevado e, a pesar de reducir os aforros do recuperador, os consumos do tanque redúcense nas mesmas cantidades. Os sistemas de prearrefriamento son moi eficaces, tanto os arrefriadores de placas (con auga fría e posterior reutilización desta auga na limpeza do sistema de muxido, por exemplo) coma os sistemas de arrefriamento con auga xeada (baixan a temperatura do leite á temperatura de conservación apoiando nun compresor de pequeno tamaño). RECUPERADOR DE CALOR Outra tecnoloxía para a redución dos consumos enerxéticos na explotación son os recuperadores de calor para obter auga quente para o lavado do sistema de muxido e do tanque de arrefriado. Con este sistema afórrase a enerxía necesaria para o salto térmico da auga de 15 a 55 0C. A cantidade de litros de auga que se pode quentar é aproximadamente dun 75% dos litros de leite que se arrefrían, aínda que estas cantidades varían en función da carga do tanque e do uso dun prearrefriador do leite, xa que estes dous aspectos modifican a enerxía empregada polo tanque. As explotacións analizadas teñen un consumo enerxético medio de 10.862 kWh no quecemento da auga para limpeza das instalacións de muxido e arrefriado do leite. Instalando un recuperador de calor, cun investimento medio de 3.170 euros obtemos un aforro anual de 4.845 kWh (335 euros). O recuperador de calor consegue un aforro medio do 50% no gasto de quecer a auga. Nos casos en que preto da explotación exista unha vivenda ou unha industria que precise calor, esta pode ser utilizada para calefacción ou auga quente da vivenda. CONSUMO TÉRMICO PARA AUGA QUENTE SANITARIA O sistema de muxido debe ser esterilizado ao remate de cada muxido, e para esta limpeza é preciso utilizar auga quente. Segundo o sistema de muxido úsanse diferentes cantidades de auga ao día (entre 200 e 700 litros diarios de auga), variando entre 1,78 l/vaca e día no caso dun robot e os 8,50 l/vaca no caso dunha tándem. Para quecer a auga, nas explotacións pequenas emprégase o quentador de butano (agás algún caso illado que utiliza o termo eléctrico), mentres que as explotacións máis grandes fan uso da caldeira de gasóleo.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

CONSUMO AQS

RATIO

l/ano

kWh/litro AQS

Produción AQS con butano

62.780

0,072

Produción AQS con gasóleo

198.469

0,107

Produción AQS con termo

36.500

0,087

VALOR MEDIO

114.428

0,095

Na mostra, son cinco as explotacións que utilizan quentador de butano servido en bombonas de 12,5 kg, cun consumo medio de tres bombonas mensuais, equivalente a 4.495 kWh. As catro explotacións que teñen caldeira de gasóleo para produción de AQS teñen un consumo medio de gasóleo de 170 litros mensuais, equivalentes a 20.744 kWh, o 17% do consumo total de gasóleo na explotación. Unha explotación utiliza un termo eléctrico. A distribución mensual destes consumos térmicos é constante ao longo do ano, dependendo das necesidades de auga quente sanitaria na explotación gandeira. A explotación media da mostra consome anualmente 114.428 litros de AQS, o cal equivale a unha ratio de consumo de 0,095 kWh/litro de AQS. A produción de AQS con butano é un consumo instantáneo: cando fai falla préndese o quentador e o resto do tempo está apagado. O termo ten un regulador de funcionamento de forma que cando a temperatura da auga acumulada chega á temperatura de servizo non hai consumo eléctrico, aínda que ten puntas de consome ao longo do día para manter a temperatura da auga. A caldeira de gasóleo ten unha ratio de consumo superior ao butano e ao termo, xa que está prendida todo o día. OUTROS APARELLOS Outros aparellos que existen nas explotacións gandeiras son elementos cun variable nivel de emprego. Entre outros elementos, encontramos: R5 Sistema de ventilación para a regulación da temperatura e humidade e para favorecer a circulación do aire no establo. R5 Arrobadeiras mecánicas para a limpeza dos corredores do establo. R5 Cepillo rascador, aparello para a mellora do benestar animal. R5 Bomba de pozo de auga, nos casos nos que non haxa traída veciñal. Ás veces vai acompañada dunha bomba de presión. R5 Aparello de soldadura, que ten un uso moi puntual pero cunha demanda enerxética elevada.

Os motores destes elementos son de baixa potencia e cun mantemento preventivo axeitado non supoñen unha partida importante dentro dos consumos totais.

AGROAMB

GRUPO

O Grupo AGROAMB está formado por un conxunto de empresas cuxa actividade completa o ciclo da xestión de residuos, contando para iso cun equipo multidisciplinar de profesionais con ampla experiencia na Xestión Medioambiental e Agronómica. É unha compañía orientada a dar solucións de valorización e xestión integral dos residuos, empregando sempre as mellores técnicas dispoñibles e optimizando a loxística de transporte. O Grupo AGROAMB posúe autorización para a xestión de: Valorización e xestión de residuos sólidos urbanos (SC-U-NP-XV-00040 y SC-U-NP-XV-00036 ) Valorización e xestión de residuos industriais non perigosos (SC-INP-XV-00064 y RIV-24/01) Rexeneración ambiental Transporte de residuos perigosos (T/001/01) Transporte de residuos sólidos urbanos (SC-U-NP-XRT- 00072) Transporte de residuos industriais non perigosos (SC-I-NPXRT-00083, SC-I-NP-XRT-00056 e SC-I-NP-XRT-00122) Conforman o Grupo AGROAMB as seguintes empresas:

AGROAMB

VALORIZACIÓN E TRATAMENTO DE RESIDUOS BIODEGRADABLES

Titular da primeira planta cunha capacidade próxima a 300.000 tms/ano para a valorización e tratamento de residuos agrarios segundo o disposto no RD 824/2005 sobre fertilizantes, o RD 1310/1990 sobre a aplicación agrícola de lodos e o Regulamento CEE 1774/2002 sobre subprodutos animais. Agroamb aposta fortemente por I+D+i coa súa presenza en numerosos proxectos de investigación.

TRESAMB

LOXÍSTICA ESPECÍFICA EN CONTEDORES

Dispón de vehículos específicos en diferentes configuracións, adaptándose a cada necesidade medioambiental do cliente. Innovación e eficacia no transporte. Servizos de conselleiro de seguridade e operador de transportes.

AGROAMB-TRESIMA UTE

XESTIÓN E PRESTACIÓN DE SERVIZOS MEDIOAMBIENTAIS

Comercializa e coordina a prestación de servizos para a xestión ambiental integral dos distintos residuos (incluídos residuos perigosos). Desde a súa recente creación, xestiona máis de 50.000 tms/ano de residuos biodegradables.

ONEGA ARES, S.L.U.

SERVIZOS AVANZADOS DE TECNOLOXÍA AGRARIA

Empresa de servizos agrarios que conta cos últimos equipos en mecanización para a sementeira, cultivo e posterior recolección das diferentes producións agrarias.

TROBO AGRÍCOLA, S.C.G. PRODUCIÓN INTEGRADA DA TERRA

Sociedade para a explotación en común da terra, orientada á produción integrada de forraxes e cultivos enerxéticos. Dispón dun banco de terras que supera as 3.000 hectáreas.

Agroamb C/ Calzada das Gándaras, 11. Local baixo dta. 27003 Lugo Teléfono (+34) 982 231 365

Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com Web www.agroamb.com

100% GALEGO – GLOBALIZACIÓN – ENERXÍAS RENOVABLES –

R E C I C L A X E (30 POSTOS DIRECTOS, MÁIS DE 150 INDIRECTOS) – CAPITAL

AGROAMB está autorizada pola Administración española como PLANTA TÉCNICA para a elaboración de FERTILIZANTES orgánicos a partir de residuos e subprodutos biodegradables

D A

I+D+I – DESENVOLVEMENTO LOCAL – CREACIÓN DE EMPREGO

S E N T I D O

DOSSIER: AFORRO

ILUMINACIÓN Cos avances tecnolóxicos actuais é posible unha redución do custo enerxético dedicado á iluminación. Entre os sistemas que se poden implantar encóntranse: R5 Control automático da iluminación en función da luz natural: a necesidade de iluminación nos postos de traballo está en función da actividade que se desenvolve. R5 Sensores de desconexión e detectores de presenza: estes detectores pódense instalar nas zonas de tránsito esporádico ou pouco frecuente. Con esta medida evítase o gasto que supoñen as luces acesas por neglixencia ou esquecemento de desconexión en corredores, almacéns ou aseos. R5 Lámpadas de baixo consumo e aparatos de preencendido electrónico: as lámpadas fluorescentes utilizan a enerxía eléctrica de forma máis eficiente cás lámpadas incandescentes, polo cal é interesante a instalación de fluorescentes de baixo consumo nas zonas onde sexa necesaria unha utilización superior a dúas horas sen acendido/apagado continuo.

Hai unhas recomendacións básicas e sinxelas para baixar o consumo enerxético e a factura da luz. Para aforrar enerxía eléctrica sen ter moito custo económico polo cambio de equipos e instalacións pódense ter en conta algunhas das seguintes propostas: R5 Controlar o exceso de iluminación nalgunhas zonas (corredores de limpeza, escaleiras, aseos) con reloxos temporizadores ou detectores de presenza. R5 Pintar as paredes de cores claras que favorecen a iluminación do establo por reflexión da luz. R5 Limpar con frecuencia as lámpadas e fiestras para evitar o depósito e a acumulación de po. R5 Mantemento periódico do sistema de iluminación. R5 Utilizar lámpadas de baixo consumo nas oficinas e almacéns, e de sodio no exterior do establo. R5 A instalación de sistemas de alta eficacia enerxética favorece a redución de consumo de enerxía mantendo ou mellorando o nivel de iluminación. R5 Instalar grupos de luminarias con interruptores diferenciados. R5 Instalar balastros electrónicos e tubos fluorescentes de 26 mm de diámetro. CONSUMO DE GASÓLEO NOS LABORES AGRÍCOLAS: TRACTORES A explotación media ten un tractor ligado aos labores de alimentación (con remolque) e outro tractor que se dedica aos labores agrícolas. As explotacións teñen tractores cos seus diferentes apeiros: arado, grade de discos, cisterna de distribución de xurro, remolque autocargador etc., que se utilizan nos labores agrícolas de arada, gradeo, aplicación de fitosanitarios e herbicidas, recolección ou ensilado, sendo a cisterna de purín e o remolque autocargador os presentes en todas elas. Cando menos, un dos tractores tamén se utiliza para os labores de alimentación do gando e a limpeza do establo. A explotación gandeira media ten un consumo de 845 litros mensuais de gasóleo, o que equivale ao 75% da ener-

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

xía consumida na explotación gandeira, e o 92% deste consumo corresponde co gasto de gasóleo dos tractores. O consumo anual de gasóleo equivale a 103.826 kWh-eq, que utilizan nas 49 ha de SAU en 1.473 horas de traballo anuais. A ratio media de consumo de combustibles por hectárea traballada é de 2.058 kWh/ha. RESUMO DAS PROPOSTAS DE AFORRO NO ESTABLO Como media, nunha explotación pódense conseguir uns aforros do 30-45% no consumo de enerxía no establo. As mellores oportunidades para reducir os consumos son: R5 A instalación dun intercambiador de placas para arrefriado do leite pode reducir o consumo eléctrico do tanque de arrefriado. Se instalamos un intercambiador de placas, podemos obter un aforro medio do 45% da enerxía eléctrica consumida no tanque de frío. R5 Un sistema de recuperación de calor pode reducir o uso de enerxía para quecer agua. A instalación dun recuperador de calor pode achegar un aforro medio do 76% da enerxía eléctrica consumida na produción de AQS. R5 Un variador de velocidade dunha bomba de baleiro pode aforrar o 32% do consumo da bomba de baleiro. R5 Colocando o condensador no exterior e limpando os ventiladores pódese conseguir un aforro do 5% no consumo destes. R5 Os cambios na iluminación pódense facer pouco a pouco: a medida que as lámpadas incandescentes conclúen a súa vida útil, é o momento de pór as lámpadas de baixo consumo. Tamén se aforra moito cambiando os tubos fluorescentes de 38 mm de diámetro por tubos de 26 mm de diámetro e balastros electrónicos. R5 Vixiar a potencia contratada e a potencia demandada, polas posibles penalizacións en caso de ter mal contratada a potencia. Tamén hai que vixiar a enerxía reactiva. A penalización pode evitarse instalando unha batería de condensadores. Por outra banda, se solicitamos orzamentos a varios subministradores de enerxía eléctrica, igual que o facemos para o gasóleo, podemos alcanzar unha baixada de 0,3-0,4 céntimos no prezo do kWh, e ata o 10% no prezo da potencia. RESUMO DAS PROPOSTAS DE AFORRO NO TRACTOR R5 O mantemento do tractor é fundamental, xa que a súa falta pode facer que o consumo de gasóleo aumente nun 10 a un 25% ao traballar a terra. R5 Se temos o 10% do filtro de aire sucio, limítase a cantidade de aire provocando un 5% de aumento do consumo de gasóleo. Se o filtro de aire está cun 20% de sucidade, o consumo increméntase por riba do 22%. Pasa o mesmo co filtro do gasóleo, a bomba de inxección ou os inxectores, aos que hai que darlles unha revisión xeral cada 1.000 horas. R5 Tamén se terá en conta que nos traballos de tracción se produce un incremento do 15% no consumo de combustible debido ás perdas por rodadura e por esvarón, polo que é conveniente lastrar de forma axeitada o tractor para facer determinados labores e vixiar o debuxo e a presión das rodas.

PUBLIRREPORTAXE

FRĂ?O INSTANTĂ NEO GRATUĂ?TO POR MEDIACIĂ&#x201C;N DE

PLACAS INTERCAMBIADORAS DE CALOR Â&#x2122; 6;DGGD :C:GMwI>8D 9: 6I6 JC *% Â&#x2122; 9>B>CJ8>Ă˘C 96 86G<6 768I:G>DAĂ˘M>86 CD A:>I: Â&#x2122; 6JB:CID 96 EGD9J8>Ă˘C 9: A:>I: Â&#x2122; 6E:C6H G:FJ>G: B6CI:B:CID

ELMEGA S.L. fabrica mĂĄis de 2.000 placas ao ano e ĂŠ curioso observar que menos do 1% quedan en EspaĂąa; o resto expĂłrtase a paĂses como EE.UU., AlemaĂąa, Irlanda, Dinamarca, Inglaterra, Italia, Holanda, HungrĂa, BĂŠlxica, Arxentina, Uruguai e Chile.

ESQUEMA DE FRĂ?O Instalar un sistema ĂŠ sinxelĂsimo, tal e como se ve no esquema adxunto:

De todos ĂŠ coĂąecido que a inxesta de auga nun animal lactante estĂĄ directamente relacionada coa produciĂłn do animal, e que a un animal se lle damos auga a baixas temperaturas bebe menos que se a ten a temperaturas agradables (14-15 Â°C). Grazas a este sistema, proporcionarlle ao animal auga a unha temperatura adecuada ĂŠ posible dunha maneira simple e cun custo realmente baixo e facilmente amortizable nun prazo de 1 a 2 anos.

Nun sistema de muxido, o leite cae a 30-36 Â°C na unidade ďŹ nal (1) e desde alĂ ĂŠ bombeado (2) ao tanque de leite (4). Se instalamos unha placa intermedia (3), facemos que o leite pase a travĂŠs de mĂşltiples condutos separados por follas de inoxidable de 0,5 mm e conectamos auga ĂĄ mesma placa â&#x20AC;&#x201C;ĂŠ dicir, por un conduto ďŹ&#x201A;Ăşe o leite, supoĂąamos a 33 Â°C, e polo conduto paralelo e xeralmente en sentido contrario ďŹ&#x201A;Ăşe a auga, que poderĂa estar a 12 Â°Câ&#x20AC;&#x201C;, prodĂşcese un intercambio de temperatura de maneira que nuns segundos, calculando ben os ďŹ&#x201A;uĂdos, podemos obter leite a 14-16 Â°C. Desta forma estamos: Â&#x2122; 6[dggVcYd jc]V ZcZgmÂ&#x2020;V fjZ gdcYVgÂ&#x2020;V d *% eVgV VggZfriar o leite. Â&#x2122; <VÂ&#x160;VcYd Zc XVa^YVYZ WVXiZg^daÂ&#x2039;m^XV! mV fjZ Vh WVXiZrias que se desenvolven entre os 14-16 Â°C e os 35 Â°C non o fan. Â&#x2122; 8dchZ\j^cYd Vj\V b{^h fjZciZ fjZ! V igVkÂ&#x201A;h Yjc YZeÂ&#x2039;sito, vĂŠn como anel ao dedo para abrevar aos animais.

Este sistema ĂŠ o mĂĄis empregado por ser o de menor investimento, pero en paĂses como AlemaĂąa, Dinamarca etc. empregan o de arrefriamento total por placas, cuxa principal diferenza ĂŠ que utilizan unha placa de dobre paso de auga, facendo pasar na primeira etapa a auga ĂĄ temperatura da billa e, na segunda, auga dunha balsa xeada a unha temperatura de 0 Â°C, colocando o leite no tanque a 4 Â°C. Ă s veces ĂŠ difĂcil de entender como coa auga que temos en Galicia non a aproveitamos para arrefriar o leite sen prexuĂzos, xa que deste modo estĂĄ sendo ben aproveitada.

SISTEMAS DE ORDEĂ&#x2018;O MELKER MATERIALES PARA ESTABULACIONES CORNADIZAS, CUBĂ?CULOS Y ARROBADERAS CamiĂąo vello de Mourelle, s/n â&#x20AC;&#x201C; 15840 Santa Comba (A CoruĂąa) â&#x20AC;&#x201C; EspaĂąa 7HOI Âą Â&#x2021; )D[ H PDLO HOPHJD#HOPHJD FRP Â&#x2021; ZHE ZZZ HOPHJD FRP

AFRIGA ANO XVIII - NÂş 101

DOSSIER: AFORRO

MELLORA DA EFICIENCIA ORGANIZATIVA DAS EXPLOTACIÓNS LÁCTEAS GALEGAS: NOVAS FÓRMULAS PARA INCREMENTAR A PRODUCIÓN DE LEITE

Presentamos os resultados dunha investigación sobre a eficiencia das explotacións de gando vacún de leite en Galicia. O traballo de campo levouse a cabo entre 2007 e 2010 e consistiu na recollida de datos nunha mostra representativa de 150 granxas de 30 a 60 vacas e na realización de entrevistas aos seus propietarios. Entre os aspectos máis influentes na mellora da eficiencia destacaron a organización das actividades produtivas e o deseño das instalacións.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

Sonia Irimia Fernández1, Carlos Escudero Roldós2 e Carlos J. Álvarez López3 1 Investigadora da Universidade de Santiago de Compostela (USC) 2 Profesor en formación da USC 3 Catedrático da USC

INTRODUCIÓN Nas últimas décadas, concretamente dende a entrada de España na Unión Europea (UE) en 1986, as explotacións leiteiras de Galicia experimentaron unha forte reconversión caracterizada pola drástica redución no número de explotacións e de vacas leiteiras, mentres que, pola contra, se produciu un incremento da dimensión media das explotacións (Rodríguez-Couso et ál., 2006). Todo iso acompañado por un incremento das producións de leite, o cal nos indica que as explotacións que permanecen operativas son cada vez máis eficientes (Marco et ál., 2008). Na táboa 1 podemos observar, comparando as enquisas de gando bovino de 1993 e 2010 (IGE, 1994 e 2011), a magnitude deste cambio estrutural.

DOSSIER: AFORRO

AS EXPLOTACIÓNS DE MAIOR TAMAÑO TEÑEN UNHAS CARACTERÍSTICAS QUE AS FAN MÁIS EFICIENTES FRONTE ÁS DE MENOR TAMAÑO. O SECTOR LÁCTEO GALEGO ABANDONA A EXPLOTACIÓN FAMILIAR E ENCAMÍÑASE CARA A UNHA MÁIS INDUSTRIALIZADA

Táboa 1. Distribución das explotacións de gando vacún leiteiro e efectivos en Galicia en 1993 e 2010 (IGE, 1994 e 2011) Rangos 1-2 3-4 5-9 10-19 20-29 30-49 >50 Total

Nº Explot. 28.200 12.693 17.230 12.383 3.204 1.502 193 75.405

1993 Nº Vacas leiteiras 39.840 42.960 114.009 163.791 74.527 51.142 15.352 501.621

Nº Explot. 267 351 1025 2.188 2.119 3.037 3.772 12.759

2010 Nº Vacas leiteiras 174 505 3.383 16.925 29.782 69.441 197.493 317.703

Da táboa 1 conclúense claramente as magnitudes do cambio estrutural das explotacións leiteiras de Galicia. No período considerado sufriuse unha redución do 83,1% en canto ao número de explotacións, mentres que o número de cabezas se reduciu nun 36,7%. Por outro lado, a produción de leite pasou de 1.939.937 miles de litros en 1994 a 2.337.545 no ano 2010, o que significa un incremento do 20,6%. Cambio aínda máis significativo se temos presente que son as explotacións de rangos menores (de 1 a menos de 30 vacas leiteiras) as que se reduciron drasticamente, mentres que as explotacións entre 30 e 39 vacas se duplicaron e as de máis de 50 vacas multiplicáronse por 20. Esta tendencia, que podemos considerar coincidente coa doutros países de Europa, indica que o sector lácteo presenta un dinamismo que persegue a mellora nos sistemas de produción e de manexo, na calidade xenética e na alimentación do gando (Hospido et ál., 2003). Neste contexto estúdase esta evolución dende diferentes consideracións, tanto dende a mellora do deseño e das instalacións (Carreira et ál., 2009; Fernández et ál., 2009; Marco et ál., 2008; Fernández et ál, 2008 a e 2008 b; Pereira et ál., 2005; Pereira et ál., 2003) coma dende as relacións de interdependencia entre a explotación e a calidade de vida dos gandeiros (Maseda et ál., 2004), dado que a eficiencia organizativa e de deseño ten unha significación preponderante neste proceso.

No sólo de Nitrógeno vive tu maíz forrajero

Ganadero, aproveche los beneficios del “Concepto ACTYVA” para su maíz forrajero. Yara, líder en agricultura sostenible y soluciones medioambientales, le recomienda tomar la decisión de abonar en una sola aplicación, justo en el momento de la siembra. -

Totalmente disponibles y asimilables Nitrógeno Nítrico y Amoniacal Fósforo en forma de polifosfato Aporta Magnesio y Azufre

Nota: contacte con su proveedor habitual que necesite corregir su maíz con micronutrientes (Fe, Zn, Mn,B...). YaraVita en sus varias formulaciones tiene la solución para corregir las deficiencias vía suelo o foliar.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

DOSSIER: AFORRO

Definindo a eficiencia como o uso racional dos medios cos que se conta para obter un obxectivo predeterminado, empregando o mínimo de recursos dispoñibles e de tempo, e á vista dos datos da táboa 1, pódese considerar que as explotacións de maior tamaño (a partir das 30 vacas) teñen unhas características que as fan máis eficientes fronte ás de menor tamaño, debido a que, como xa comentamos, se reduciu o número de explotacións e de vacas leiteiras e se viu incrementada a produción de leite. Isto permítenos apuntar que o sector lácteo galego abandona a explotación familiar e se encamiña cara a unha máis industrializada. No que concirne á nosa investigación, debemos ter presente e destacar que nos aspectos que afectan á eficiencia (Richards and Jeffrey, 2000), coma os referidos a xenética, alimentación, sanidade animal e equipamento, as explotacións leiteiras galegas encóntranse nuns niveis análogos aos doutros países europeos. Polo tanto, algúns dos aspectos limitadores que inciden na rendibilidade, e en consecuencia onde existe a posibilidade de mellora, poden considerarse debidos a unha mala organización das actividades produtivas e/ou a un mal deseño das instalacións (Álvarez et ál., 2006). Por iso, como veremos ao longo do presente traballo, a nosa intención é realizar unha investigación sobre a eficiencia das explotacións de gando vacún estudando os aspectos específicos da eficiencia organizativa e a eficiencia do deseño. A idea do mesmo parte dun índice de eficiencia presentado no European Dairy Farmers Congress, por primeira vez no ano 2005 e posteriormente nos anos 2007 e 2009. Neses traballos describíanse estudos comparativos da eficiencia das explotacións leiteiras de diversos países da Unión Europea a través dun índice de eficiencia que expresa os quilogramos de Full Cream Milk por hora de traballo (kgFCmilk/hora) dunha serie de explotacións representativas de diferentes países europeos (Van Waveren, 2005, 2007 e 2009). Na táboa 2 podemos apreciar os valores de varios países e anos, observando como a situación do Estado español se sitúa moi por debaixo das medias europeas.

Os gandeiros deben deseñar as explotacións de acordo coas recomendacións técnicas para evitar a diminución da eﬁciencia e da rendibilidade

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

Táboa 2. Eﬁciencia do traballo en diferentes países europeos* (Van Waveren, 2005, 2007 e 2009) País Suecia Dinamarca Irlanda Reino Unido Holanda Bélxica Alemaña Francia Suíza España Italia Polonia Chequia Eslovaquia Hungría UE (novos) UE (antigos)

Ano 2005 169 150 204 222 129

111 93

170

Ano 2007 190 275 195 210 230 145 200 155 80 120 120 90 145 140 60 95 190

Ano 2009 184 305 205 238 271 182 163 103 173 112 83 172 72

*Full Cream Milk por hora de traballo

Non obstante, en moitos traballos economicistas, o tempo (as horas de traballo) que se utiliza para estes cálculos deriva da consideración dunha Unidade de Traballo Agrario (UTA), é dicir, 1.950 horas de traballo anual, co cal a variabilidade parte do número de traballadores e da produción de leite. Neste traballo pretendiamos obter un valor real de tempo empregado na explotación partindo da medición directa deste nas diferentes operacións que se realizan. O índice considerado permítenos establecer un valor que determina a eficiencia total dunha explotación, ao analizar calquera operación ou tarefa de forma independente e comparar as instalacións (dimensións, formas...). Isto abre a porta á comparación dos valores obtidos nas diferentes explotacións, en función do cal podemos definir as “máis eficientes” e establecer recomendacións para que as explotacións menos eficientes melloren a organización, o deseño, a seguridade laboral, o consumo enerxético etc. Volvendo á táboa 2, vemos que non existen datos referidos á situación específica da comunidade galega. Para solucionar isto, en 2006 realizáronse traballos (Riveiro et ál., 2008) nos que se sitúa a eficiencia media das explotacións de vacún leiteiro galegas en 97 kgFCmilk/hora, como amosamos na táboa 3 onde, ademais, se descompoñen os valores en función das actividades de limpeza, muxido e alimentación. Isto implica que en Galicia nos atopamos moi lonxe da media española, e aínda máis da dos países produtores de leite da UE.

DOSSIER: AFORRO

A PESAR DE EXISTIR EXPLOTACIÓNS MOI EFICIENTES, QUE SUPERAN A REFERENCIA DOS PAÍSES EUROPEOS MÁIS PRODUTORES, A MEDIA EN GALICIA É MENOR QUE A DE ESPAÑA, E OS VALORES MÍNIMOS SON PREOCUPANTES

Táboa 3. Resultados medios de 106 explotacións representativas do sector lácteo galego Nº vacas 41

Eﬁciencia (kgFCmilk/hora) Litros/vaca m2/vaca Limpeza Muxido 6.895 17,5 1.116 193

Alimentación Total 405 97

Fonte: Elaboración propia. Ano 2006

É necesario indicar que o traballo anterior consistiu nunha enquisa; é dicir, non son valores medidos na realidade, senón apreciacións dos gandeiros. A enquisa realizouse nunha mostra representativa da tipoloxía, dimensión e localización das explotacións de vacún leiteiro, determinada de acordo coa sistemática desenvolvida por Álvarez et ál., 2006. A mostra alcanza un total de 106 explotacións das provincias da Coruña e Lugo, ás que acudimos grazas á colaboración da empresa de subministración Progando, S.L. e da asociación de produtores Africor Lugo.

MATERIAL E MÉTODOS Para a presente investigación, o traballo de campo levouse a cabo entre os anos 2007 e 2010 e consistiu na realización de entrevistas aos titulares, primeiramente, e na recollida de datos dunha mostra representativa de 150 explotacións de vacún leiteiro de Galicia de dimensións comprendidas entre as 30 e as 60 vacas, despois. Tanto na entrevista coma na toma de datos recompilouse toda a información relativa ao manexo e ao deseño, así como se realizaron tomas de tempo empregadas nas tarefas da explotación. Na entrevista determinouse concretamente a dimensión da explotación e da produción de leite (variables que cambiaron ao longo do período considerado), e tamén se anotaron todas as características xerais da produción gandeira e agrícola existente na granxa. En canto ao manexo, procedeuse a caracterizar as tarefas diarias: as que se realizaban a man ou a máquina, as persoas que interviñan na tarefa, cantas veces ao día as executaban e canto tempo tardaban. Precisamente, para caracterizar os tempos realizáronse as visitas ás explotacións de maneira repetitiva. Por outro lado, no tocante ao deseño, na entrevista e nas diferentes visitas obtivéronse os datos que caracterizaban o deseño da explotación: dependencias das que dispón, superficie, dimensións, forma, distribución das mesmas e instalacións existentes.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

DOSSIER: AFORRO

O sistema de alimentación máis eﬁciente é o de carro autopropulsado

AS TAREFAS NAS QUE OBTEMOS UNHAS MAIORES EFICIENCIAS SON A ALIMENTACIÓN E A LIMPEZA, DEBIDO A QUE ESTAS SE PODEN MECANIZAR, E AS MENORES EFICIENCIAS SON AS RESULTADOS E DISCUSIÓN DO MUXIDO, PORQUE ESTA TAREFA Da información recollida e a súa posterior elaboración DEPENDE MOITO DO FACTOR HUMANO

En resumo, o cuestionario contemplaba múltiples apartados con aspectos relacionados coa cabana gandeira, a caracterización da explotación agrícola e gandeira, a organización do traballo e a prevención de riscos laborais.

desexamos destacar en primeiro lugar a variabilidade dos resultados e a falta de correlación dos mesmos con características das explotacións coma o tamaño da cabana gandeira ou a produción de leite. Isto apréciase claramente na táboa 4, onde aparecen os resultados globais obtidos para o índice de eficiencia do muxido, alimentación e limpeza da mostra considerada, figurando tamén a eficiencia total. Ademais, móstranse os valores medios, máximos e mínimos e as desviacións típicas. Táboa 4. Resultados da eﬁciencia (kgFCmilk/horas de traballo) para as explotacións consideradas Media Máximo Mínimo Desv. Típ.

Nº Vacas 52 85 27 14

Alimentación 673 1.748 95 352

Muxido 220 461 62 92

Limpeza 624 1.618 132 318

Total 109 235 24 53

Se comparamos os resultados totais cos ofrecidos na táboa 2 observamos que a pesar de existir explotacións moi eficientes, que superan a referencia dos países europeos máis produtores, a media é menor que a de España, e os valores mínimos son preocupantes. Como se pode ver, as tarefas nas que obtemos unhas maiores eficiencias son a alimentación e a limpeza, debido a que estas se poden mecanizar, e as menores eficiencias son as do muxido, porque esta tarefa depende moito do factor humano (ningunha das explotacións estudadas posuía robot de muxido).

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

Tamén debemos ter en conta que, malia que en xeral as explotacións de maiores dimensións adoitan presentar uns índices de eficiencia mellores, debido á variabilidade obtéñense resultados contraditorios, o que comporta a representación gráfica duns valores de escasa correlación, como vemos na figura 1. Figura 1. Eﬁciencia total/tamaño de explotacións (nº de vacas)

COMA SEMPRE, OS PRIMEIROS DENDE 1975

TANQUES DE FRĂ?O Baixo consumo e alto rendemento

Salas de ordeĂąo

ColchĂłns Elmega: confort, duraciĂłn, suavidade e impermeabilidade Arrimadores de comida mecĂĄnicos

Coas nosas novas camas para area gaste sĂł a area imprescindible Calidade e limpeza co mĂnimo consumo

Os nosos cepillos son completamente abatibles; permiten un fĂĄcil acceso do tractor Ăł establo

Consulte prezos sen compromiso CamiĂąo vello de Mourelle, s/n â&#x20AC;&#x201C; 15840 Santa Comba (A CoruĂąa) â&#x20AC;&#x201C; ESPAĂ&#x2018;A 7HOI Âą Â&#x2021; )D[ H PDLO HOPHJD#HOPHJD FRP Â&#x2021; ZHE ZZZ HOPHJD FRP

DOSSIER: AFORRO

CASOS PRÁCTICOS De calquera xeito, imos exemplificar os nosos traballos con catro casos prácticos onde intentamos representar a relación do noso índice de eficiencia cos sistemas de traballo, as recomendacións de deseño da explotación, o ambiente laboral da mesma e o seu consumo enerxético. 1º) Relación entre a eficiencia da alimentación e o sistema empregado (carro autopropulsado, manual ou carro arrastrado). A partir das medidas de eficiencia da operación de alimentación realizadas na toma de datos das explotacións, e considerando independentemente as explotacións dotadas dos tres sistemas de alimentación existentes (manual, carro arrastrado e carro autopropulsado), na figura 2 preséntase a relación entre a eficiencia de alimentación e as diferentes explotacións, caracterizadas polo número de vacas da explotación (Irimia et ál., 2010). Figura 2. Eﬁciencia alimentación/tamaño de explotacións (nº de vacas)

Como era de esperar, o sistema máis eficiente é o de carro autopropulsado, estando presente nun rango dimensional de granxas de 35 a 100 vacas (aclarar que nos anos da toma de datos as explotacións tiñan de 30 a 60 vacas, pero evolucionaron na actualidade a explotacións de menos de 30 a máis de 100 vacas como resultado do dinamismo do sector). Para o resto dos sistemas, a eficiencia é menor, pero o carro propulsado emprégase no rango total de explotacións, de 25 a 105, mentres que o manual afecta a explotacións de 37 vacas a 70. A importancia disto parte de que esta gráfica nos achega información coa que se podería determinar o incremento de eficiencia que suporía o cambio do sistema de alimentación, para unha explotación do mesmo tamaño, e comparalo coas necesidades de investimento para levalo a cabo. 2º) Relación entre a eficiencia total e as diferenzas no dimensionado da explotación coas recomendacións técnicas. Como outro exemplo aplicador consideramos na figura 3 a relación entre o índice de eficiencia total medida en cada explotación e a diferenza dimensional da superficie total que presentan as explotacións da mostra mailas recomendacións técnicas existentes.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

Figura 3. Eﬁciencia total/diferenza dimensional (m2 totais da explotación)

A figura 3 mostra claramente que os maiores desvíos das recomendacións técnicas das dimensións provocan unha menor eficiencia total da explotación. Para interpretar claramente este aspecto é necesario dicir que a maioría das explotacións galegas está claramente afastada das referidas recomendacións técnicas (Escudero et ál., 2011). A importancia deste aspecto radica na necesidade de que os gandeiros realicen os deseños das súas explotacións de acordo coas recomendacións técnicas, e non seguindo outros criterios, independentemente de que este problema se acentúe cando unha explotación deseñada para un rango dimensional determinado evoluciona a maior ou menor número de cabezas. Un mal dimensionamento, como vemos, ocasiona unhas reducións drásticas da eficiencia da explotación, e a súa consecuente diminución de rendibilidade. 3º) Relación entre a eficiencia e a calidade do ambiente de traballo na explotación. Estoutro exemplo parte da comparación da eficiencia total fronte a un índice de calidade do traballo, como podemos apreciar na figura 4. Figura 4. Eﬁciencia total/índice de calidade do traballo

DOSSIER: AFORRO

A procura da mellora da eﬁciencia das explotacións de vacún tamén se ve potenciada por unhas mellores condicións laborais dos seus traballadores

No traballo de campo fixéronse preguntas relativas ao ambiente laboral dentro das explotacións (físico, psicolóxico e condicións laborais), e a partir das respostas formulouse un índice de calidade do traballo (Irimia et ál., 2010) para cada explotación. Este índice proporciona unha maior valoración das explotacións con mellores condicións laborais. En función da figura 4 podemos dicir que a eficiencia total se maximiza nas explotacións con mellor calidade e ambiente de traballo. Isto permítenos concluír que a procura da mellora da eficiencia das explotacións de vacún tamén se ve potenciada por unhas mellores condicións laborais dos seus empregados. 4º) Relación da eficiencia total e o consumo enerxético das explotacións. No traballo de campo tamén se determinaron os consumos enerxéticos das explotacións da mostra. A representación da figura 5 ensina a relación entre o consumo anual total das explotacións (suma dos combustibles líquidos, sólidos e gasosos expresados en kwh) e o índice de eficiencia total calculado (Irimia et ál., 2012). Figura 5. Eﬁciencia total/consumo enerxético da explotación (kwh)

Dos resultados obtidos podemos intuír que as explotacións de maior consumo son as máis eficientes. Pero preséntanse grandes desviacións, como, por exemplo, que a explotación que máis consome presenta unha limitada eficiencia, confirmándose a gran variabilidade mencionada ao principio do apartado. Con isto, e tendo presente que, en xeral, a maior consumo maior dimensión da explotación, podemos comentar a necesidade de realizar auditorías enerxéticas nas explotacións galegas, tendo en conta, debido á variabilidade comentada, que debemos ter unha prevención con traballos que dan indicacións de eficiencias enerxéticas a partir dun estudo limitado de explotacións. CONCLUSIÓNS Tras constatar que a mellora da eficiencia pasa por mellorar a organización do traballo, o deseño das instalacións, o ambiente de traballo e a eficiencia enerxética, en primeiro lugar interesa volver destacar a gran variabilidade existente nas explotacións leiteiras de Galicia, dado que as dimensións das explotacións se correlacionan de xeito limitado co índice de eficiencia, a organización do traballo, o deseño das instalacións, o ambiente laboral e o consumo enerxético, o cal presenta limitacións moi claras para a xeneralización de resultados e propostas. A partir do anterior, e como comentamos nos casos descritos para ilustrar a utilidade do índice de eficiencia, resulta claro que a pesar de que a eficiencia dos diferentes factores involucrados na produción de leite adoita incrementarse co tamaño das explotacións, sempre é posible melloralas a todos os niveis seguindo unha metodoloxía como a proposta. Se contamos cunha mostra representativa das explotacións e estudamos as características diferenciais das que mostren indicadores de eficiencia mellores en calquera apartado, podemos intentar incorporar esas carac-

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

DOSSIER: AFORRO

terísticas a outras explotacións, mesmo valorando o custo desas modificacións en función do potencial de mellora na súa produción. Todo nun contexto no que a redución do prezo do leite pagado polas industrias aos agricultores e o incremento de prezo das materias primas abren paso a un interese por mellorar a eficiencia do sector. Por último, cómpre indicar que o próximo Máster de Produción de Leite, organizado pola Escola Politécnica Superior da Universidade de Santiago de Compostela, que se desenvolve coa colaboración do Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo da Xunta de Galicia nas instalacións do Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite, inclúe unha materia denominada “Organización do traballo nas explotacións”, coa que se pretende realizar contribucións para que os alumnos aprendan a deseñar e organizar os traballos que se levan a cabo nunha explotación de vacún leiteiro.

A EFICIENCIA DOS DIFERENTES FACTORES INVOLUCRADOS NA PRODUCIÓN DE LEITE ADOITAN INCREMENTARSE CO TAMAÑO DAS EXPLOTACIÓNS, PERO SEMPRE É POSIBLE MELLORALAS A TODOS OS NIVEIS SEGUINDO UNHA METODOLOXÍA

AGRADECEMENTOS Os autores agradecen á Secretaría Xeral de I+D da Xunta de Galicia o financiamento desta investigación a través do proxecto “Modelos de Ordenación Productiva Agraria para implementar la eficiencia de las explotaciones lácteas”, con referencia PGIDIT09RU015291PR.

BIBLIOGRAFÍA Álvarez, C.J.; Marey, M.F.; Rivero, J.A. 2006. Model for classification and characterization of farms for agricultural production planning. Aplication in the Nortwest of Spain. XVI CIGR World Congress “Agricultural Engineering for a Better World” AgEng, Bonn 2006, 3–7 september 2006. Carreira, X.C.; Fernandez, M.E.; Mariño, R.A. 2009. Índices for estimation of dairy free-stall occupancy applied animal behaviour science 119 (1-2) pp 23-31. Escudero C., Irimia S., Álvarez C. J. 2011. La distribución en planta de explotaciones lecheras de Galicia y su relación con la eficiencia. XV Congreso Internacional de Ingeniería de Proyectos. (International Project Management Association-AEIPRO) Huesca. Fernández ME, Marino RA, Carreira XC 2008a. Relationship between layout and timber structures in freestall dairy cattle barns: Influence of internal features Biosystems Engineering 100(2) pp 266-280. Fernández ME, Marino RA, Carreira XC 2008b. Algorithms for dairy barn design: Resting, feeding, and exercise Journal of Dairy Science 89 (7)pp 2784-2798. Fernández ME, Marino RA, Carreira XC, 2009. Algorithms for dairy barn design: Maternity and milking areas Journal Of Dairy Science 92(5) pp 2276-2296. Hospido, A.; Moreira, M.T; Feijo, G. 2003. Simplified life cycle assessment of Galician milk production. International Dairy Journal, vol-13 783-796. IGE 1993-2011. IGE 2007 Y 2011. Encuesta de explotaciones de vacuno en Galicia. Instituto Gallego de Estadística, Xunta de Galicia, Santiago de Compostela, Spain. Irimia S. y Álvarez C.J: 2010. Condiciones de seguridad y salud en las explotaciones agrícolas y ganaderas de Galicia. Congreso Internacional de Prevención de Riesgos Laborales; pp: 460, 461, 478, Lugo. Irimia, S.; Resh, C.; Álvarez, C.J. 2010. Aportación a la mejora de la eficiencia en sistemas de alimentación de las explotaciones de vacuno lechero. XIV Congreso Internacional de Ingenería de Proyectos. (International Project Management Association-AEIPRO). Madrid.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

Marco, J.L.; Cuesta, T.S.; Resch, C.; Álvarez, C.J. (2008). Dairy Housing in Galicia (NW of Spain): Analysis of Layout Design Models using a Multi-Criteria Function Transactions of the ASABE 51(6) pp. 2105-2111. Maseda, F.; Díaz, F.; Álvarez, C.J. (2004). “Family Dairy Farms in Galicia (NW Spain): Classification by Some Family and Farm Factors Relevant to Quality of Life”. Biosystems Engineering, 87(4), pp. 509-521. Pereira, J.M.; Álvarez, C.J.; Barrasa, M. (2003). Prediction of dairy housing construction costs. Journal of Dairy Science, 86(11), pp. 3536-3541. Pereira, J.M.; Barrasa, J.M.; Álvarez, C.J.; Bueno. J. (2005). Prediction of dairy cattle housing cost with different cleaning systems. Transactions of the ASAE, 48(1), pp. 307-314. Richards, T.J. y Jeffrey, S.R. 2000. Efficiency and economic performance: An application of the MIMIC model. Journal of Agricultural and Resource Economics. vol. 25 (1) 232-251. Riveiro, J. A.; Marey, M.F.; Marco, J.L.; Álvarez, C. J. 2008. Procedure for classification and characterization of fams for agricultural production planning. Aplication in the Nortwest of Spain. Computer and Electronic in Agriculture, 2008 61 (2) 169-178. Rodríguez-Couso, M.; Teijido, M.; Álvarez, C.J. (2006). Rural Development in Galicia (north-west Spain). Outlook on Agriculture, 35(3), pp. 183-189. Irimia, S., Escudero, C., Álvarez, C.J. 2012-. La eficiencia energética en las explotaciones de vacuno lechero en Galicia. España. XVI Congreso Internacional de Ingeniería de Proyectos (International Project Management Association-AEIPRO). Valencia. Van Waveren, W. 2005. Cost comparison report. European Dairy Farmers Congress. Quality of Life and Labour Management in Dairy Farming. 9 de june-2 de july, Courcelles-Chaussy, Metz, France. Van Waveren, W. 2007. Cost comparison report. (2º part) European Dairy Farmers Congress. Quality of Life and Labour Management in Dairy Farming. 27- 29 June 2007, Nitra, Slovakia. Van Waveren, W. 2009. Cost comparison report. (3º part) European Dairy Farmers Congress 2009. Quality of Life and Labour Management in Dairy Farming. 24 to 26 June, Cork Ireland.

MEDIO AMBIENTE

A industria alimentaria en xeral, e a láctea en particular, teñen o reto de ofrecer produtos lácteos suﬁcientes para atender a demanda dos consumidores, mellorando ao mesmo tempo a xestión ambiental

UNHA VISIÓN XERAL SOBRE A PEGADA DE CARBONO NA PRODUCIÓN DE LEITE Á hora de achegarse ao cálculo das emisións de gases de efecto invernadoiro (GEI) na produción leiteira cométense erros conceptuais. Cómpre avaliar a industria láctea no seu conxunto e non facelo parcialmente referíndonos só á pegada de carbono xerada pola vaca. Baixo este prisma, podemos anticipar que o da produción de leite é un dos sectores máis respectuosos desde o punto de vista da xeración de GEI. A sustentabilidade ambiental dos sistemas de produción animal está na axenda dos gobernos, da industria e tamén dos medios de comunicación. Segundo a FAO, para atender as necesidades da poboación en 2050 terase que ter aumentado un 70% a produción de alimentos. Estímase que o peso deste incremento na produción de alimentos se vai repartir nun 20% no maior uso da base territorial, nun 10% na mellora no rendemento das colleitas, mentres que o 70% restante virá das melloras tecnolóxicas dos procesos produtivos. Neste contexto, a industria alimentaria en xeral, e a láctea en particular, teñen o reto de ofrecer produtos lácteos suficientes para atender a demanda dos consumidores, mellorando ao mesmo tempo a xestión ambiental. Os sistemas de produción de ruminantes veñen sendo criticados pola súa contribución ás emisións de gases de efecto invernadoiro (en adiante GEI), máis aínda despois de que en 2006 a propia FAO dera a coñecer un informe onde se concluía que a gandería viña xerar o 18% do total das emisións mundiais de GEI. Ao mesmo tempo, as campañas “antiprodución animal” pretenden influír nos consumidores para que reduzan ou eliminen o consumo

J. L. Capper Profesora adxunta no Departamento de Producións Animais Washington State University capper@wsu.edu

de carne e produtos lácteos baixo o pretexto da redución da pegada de carbono. A competencia polos alimentos é tamén frecuentemente citada como argumento en contra das producións animais. Paralelamente, unha combinación da información que chega dos medios de comunicación xunto con certos pensamentos “case filosóficos” levan a miúdo á percepción entre a cidadanía de que os sistemas de produción de leite modernos, eficientes e altamente produtivos de hoxe en día son máis prexudiciais para o medio ambiente que os practicados tempos atrás. É paradoxal que a eficiencia e a tecnoloxía sexan celebradas noutras disciplinas e, non obstante, o consumidor ten moitas veces unha reacción negativa a tales termos se estamos a falar daquilo relacionado coa produción de alimentos.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

MEDIO AMBIENTE

SE A MEDIA DO PESO CORPORAL DA POBOACIÓN É MÁIS BAIXA, MANTENDO AS PRODUCIÓNS (LEITE E CALIDADES) PODERASE REDUCIR O USO DE RECURSOS E, POLO TANTO, DIMINUIRÁN AS EMISIÓNS DE EFECTO INVERNADOIRO POR UNIDADE DE PRODUTO LÁCTEO

media de produción de leite por vaca e ano. Nese tempo incrementou a produción total nacional de leite nun 59% (pasou de 53,0 x 106 Tm a 84,2 x 106 Tm), pero cun rabaño cun 64% menos vacas que en 1944. Esta mellora na produtividade permitiu que todo o leite de 2007 fora producido empregando un 21% dos animais, un 23% dos alimentos, un 35% da auga e un 10% da terra requirida para producir o leite de 1944 (Capper et ál., 2009). Tanto os datos de produción dos rabaños actuais coma das vacas individuais suxiren que a industria leiteira pode seguir mellorando considerablemente o rendemento leiteiro nos vindeiros anos, o que redundará na baixada das emisións.

Diante deste escenario, a industria alimentaria en xeral e o sector leiteiro en particular teñen o reto de ofrecer produtos lácteos suficientes para atender a demanda crecente dos consumidores e, ademais, deben demostrar o seu compromiso coa sustentabilidade. Ao mesmo tempo, cómpre educar a todos os implicados na cadea de produción e distribución de alimentos, tanto para aplicar as melloras levadas a cabo no século pasado na xestión dos recursos e na produción e uso dos residuos xerados coma para aproveitar as oportunidades de mitigación dos mesmos que puidesen vir no futuro. Por se fora pouco, á hora de achegarse ao cálculo das emisións de GEI na produción leiteira cométense erros conceptuais. De igual xeito a como se fai noutros sectores produtivos coma o automobilístico ou a construción, cómpre avaliar a industria láctea no seu conxunto e non facelo parcialmente referíndonos unicamente á pegada de carbono xerada pola vaca. Baixo este prisma, podemos anticipar que o da produción de leite é un dos sectores máis respectuosos desde o punto de vista da xeración de GEI. Un dos factores que máis contribuíu á redución das emisións foi o aumento da produción por vaca. A mellora na produtividade no último século reduciu o impacto medioambiental da produción leiteira a través do efecto coñecido como “dilución do mantemento”. Se poñemos o exemplo dos Estados Unidos, entre 1944 e 2007 cuadriplicou a súa

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

A correlación entre produtividade e impacto ambiental non é restritiva dos Estados Unidos –un informe recente (FAO, 2010) revelou como o rendemento leiteiro aumentou de xeito global en todas as rexións do mundo (cos maiores rendementos leiteiros nas rexións desenvolvidas), polo que a pegada de carbono por quilo de leite corrixida en graxa diminuíu a nivel xeral–. Con todo, é esencial entender que o impacto ambiental é só un dos compoñentes do triunvirato (xestión ambiental, viabilidade económica e aceptabilidade social) que comprende a verdadeira sustentabilidade. Así, mentres cada sistema de produción teña a capacidade de mellorar a produtividade e reducir o impacto ambiental, as métricas de sustentabilidade económica e social tamén deben ser consideradas.

MEDIO AMBIENTE

Outro enfoque para avaliar o impacto medioambiental dos produtos lácteos é referilos ao seu valor nutricional. No cadro adxunto veñen expresadas as emisións de carbono en función da cantidade de nutrientes esenciais proporcionados por unidade de leite líquida fronte ás bebidas baseadas en plantas que poden competir polo mesmo sector de mercado. Á vista dos datos ponse de manifesto que os produtos lácteos son os que teñen un menor impacto medioambiental.

A pesar de que o rendemento leiteiro é un factor chave para a mitigación do impacto ambiental alcanzado pola dilución das necesidades de mantemento, outros indicadores do rendemento tamén teñen un efecto significativo. O custo de mantemento é esencialmente dependente de dous factores: o número de animais na poboación e o peso corporal individual. Se a media do peso corporal da poboación é máis baixa, mantendo as producións (leite e calidades) poderase reducir o uso de recursos e polo tanto diminuirán as emisións de efecto invernadoiro por unidade de produto lácteo. Ademais, se melloran os compoñentes do leite (en xeral, o extracto seco), os rendementos dos produtos lácteos procesados tamén melloran e, daquela, o impacto ambiental por unidade de produto diminúe tamén. Estes efectos pódense exemplificar comparando o impacto ambiental da produción do queixo Cheddar procedente de vacas Jersey (454 kg de peso vivo adulto), con altas concentracións de compoñentes do leite (480 g graxa/kg e 370 g proteína/kg), coas súas compañeiras Holstein (680 kg de peso vivo adulto; 380 g graxa/kg e 310 g proteína/kg). O menor rendemento leiteiro das vacas Jersey comparado coas Holstein (20,9 kg/d vs. 29,1 kg/d) faría necesario incrementar un 9% o tamaño da poboación requirida de Jersey para producir unha unidade de queixo; aínda así, a interacción entre o peso vivo, a produción de leite e os compoñentes resulta en reducións no uso da terra, auga e pegada de carbono por unidade de queixo nun 11%, 32% e 20%, respectivamente, cando traballamos coas Jersey (Capper e Cady, 2012).

Como resumo, podemos dicir que a sustentabilidade futura da industria de produtos lácteos é dependente dos avances da produtividade a través de melloras continuas en xenética, nutrición, xestión e benestar animal. É esencial que estas melloras cumpran as tres facetas da sustentabilidade (xestión ambiental, viabilidade económica e aceptabilidade social) e que a industria teña un papel proactivo na educación de toda a cadea de valor, desde a distribución ao consumidor, sen esquecer os lexisladores, en canto ao papel dos produtos lácteos no fornecemento dunha alimentación sostible para a unha poboación crecente. BIBLIOGRAFÍA Capper, J. L., and R. A. Cady. 2012. A comparison of the environmental impact of Jersey vs. Holstein milk for cheese production. J. Dairy Sci. 95: 165-176. Capper, J. L., R. A. Cady, and D. E. Bauman. 2009. The environmental impact of dairy production: 1944 compared with 2007. J. Anim. Sci. 87: 2160-2167. Food and Agriculture Organization of the United Nations. 2006. Livestock’s Long Shadow - Environmental Issues and Options, FAO, Rome, Italy. Food and Agriculture Organization of the United Nations. 2010. Greenhouse Gas Emissions from the Dairy Sector: A Life Cycle Assessment, FAO, Rome, Italy. Smedman, A., H. Lindmark-Mansson, A. Drewnowski, and A.-K. Modin Edman. 2010. Nutrient density of beverages in relation to climate impact. Food & Nutrition Research 54: 1-8.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

XENÉTICA

PRINCIPAIS ENFERMIDADES XENÉTICAS EN GANDO HOLSTEIN. SÍNDROME DA BRACHYSPINA

Laboratorio de Xenética Molecular de Xenética Fontao

Repasamos as características das enfermidades xenéticas que máis afectan ao gando frisón, prestando especial atención á síndrome da Brachyspina, identiﬁcada recentemente e causante de morte embrionaria prematura e abortos dentro dos 40 primeiros días de xestación. INTRODUCIÓN Os programas de selección e mellora xenética do gando vacún Holstein contribuíron de maneira significativa ao progreso e ao avance cualitativo alcanzado nas producións desta raza leiteira. Nos devanditos programas é común que determinados exemplares sexan amplamente utilizados para inseminación artificial, transferencia embrionaria ou fecundación in vitro, polo que se eses animais son portadores dalgún defecto hereditario poden difundilo amplamente na poboación, aumentando en consecuencia a probabilidade de que se expresen os xenes recesivos e, con eles, a aparición das enfermidades xenéticas. As enfermidades xenéticas débense a alteracións nos xenes, e poden ser a nivel dun só xene, varios xenes (polixenes) ou moitos xenes (cromosomas; como as trisomías ou

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

Lourido, M.; Escofet, P.; García, C.; Areán, H.; Fernández, A. e Viana, J.L. Laboratorio de Xenética Molecular. Xenética Fontao, S.A. Fontao-Esperante. Apdo. 128. 27080 Lugo xfontao@xeneticafontao.com - www.xeneticafontao.com

monosomías). A alteración xenética pode producir directamente a enfermidade ou ben determinar a resistencia ou susceptibilidade a padecela. O interese do diagnóstico destas enfermidades céntrase na detección dos animais portadores, sobre todo se se trata de animais empregados como reprodutores nos programas de mellora xenética, pola gran propagación que provocan das mesmas na poboación.

XENÉTICA

O gran desenvolvemento alcanzado pola xenética molecular nas últimas décadas conduciu a un coñecemento moi avanzado do xenoma das distintas especies animais. Os proxectos xenoma teñen por obxectivo principal descifrar a secuencia de ADN nas distintas especies en cuestión e a posición relativa de cada xene nos cromosomas. Estes feitos están a contribuír en gran medida ao coñecemento das mutacións responsables das enfermidades xenéticas e, ao mesmo tempo, achegan os mecanismos necesarios para o seu diagnóstico e para previr a súa expresión clínica. As enfermidades xenéticas poden presentar certa dificultade para ser diagnosticadas a nivel de campo, xa que en numerosas ocasións presentan manifestacións clínicas similares a outro tipo de patoloxías comúns, e moitas veces cursan con morte embrionaria ou con xestacións que non chegan ao seu termo, o que complica o seu diagnóstico. Non obstante, conxuntamente coa sintomatoloxía, hai indicios que poden alertar ao investigador sobre o feito de que se atopa ante un caso de anormalidade xenética, como son os seguintes: aparece en animais con vínculos familiares comúns, obsérvase en todas as estacións do ano e en diferentes localizacións xeográficas, preséntase con maior frecuencia cando aumenta o nivel de consanguinidade etc. PRINCIPAIS ENFERMIDADES XENÉTICAS EN GANDO HOLSTEIN As enfermidades xenéticas de maior interese diagnóstico actualmente nos programas de mellora xenética da raza Holstein a nivel mundial son as seguintes: CVM (Malformación Vertebral Complexa). Trátase dunha enfermidade autosómica letal recesiva, descuberta en Dinamarca no ano 2000, que se manifesta con redución do peso corporal, malformacións na parte cervical e torácica da columna e contracción bilateral simétrica das articulacións do carpo; tamén son comúns malformacións cardíacas. É moi frecuente, ademais, que se produzan abortos de fetos CVM, mentres que outros nacen de forma prematura e normalmente mortos. No ano 2001 descubriuse que o defecto xenético está causado por unha mutación do xene autosómico SLC35A3 e desenvolveuse o test de ADN para a análise da mutación responsable da enfermidade.

O INTERESE DO DIAGNÓSTICO DESTAS ENFERMIDADES CÉNTRASE NA DETECCIÓN DOS ANIMAIS PORTADORES, SOBRE TODO SE SE TRATA DE ANIMAIS EMPREGADOS COMO REPRODUTORES NOS PROGRAMAS DE MELLORA XENÉTICA BLAD (Deficiencia de Adhesión Leucocitaria Bovina). Enfermidade autosómica letal recesiva, descuberta no ano 1983, causada por unha mutación do xene CD18 bovino, que provoca a ausencia de moléculas integrina ß2 na superficie dos leucocitos. Estas moléculas son as responsables da adhesión leucocitaria aos receptores das células endoteliais, permitindo así a migración ao tecido perivascular para a eliminación de patóxenos invasivos. A deficiencia de integrina ß2 fai que parte do mecanismo orgánico de defensa inmunolóxica non sexa efectivo, o que produce a morte dos xatos por infeccións diversas nos primeiros días de vida. Mulefoot (Pé de mula ou Sindactilia). É unha enfermidade xenética de expresividade variable causada por dúas mutacións no xene autosómico LRP4 que provocan fusión interdixital total ou parcial, principalmente nas extremidades anteriores, aínda que poden estar afectadas as catro extremidades. Cursa con coxeiras, dor, baixa resistencia a altas temperaturas etc.

Malformación Vertebral Complexa nun xato Holstein (Agerholm et al., 2001)

NOME BLAD BRACHYSPINA CITRULINEMIA CVM DEF. FACTOR XI DUMPS MULEFOOT

DESCRICIÓN Deficiencia de Adhesión Leucocitaria Bovina Síndrome da Brachyspina Deficiencia de ArgininoSuccinato Sintetasa Malformación Vertebral Complexa Deficiencia de Factor XI Deficiencia de UridinMonoPhosfato Sintetasa Pé de mula ou Sindactilia

XENE CD18 Baixo patente ASS SLC34A3 F11 UMPS LRP4

CÓDIGO PORTADOR BLC BYC CNC CVC XIC DPC MFC

LIBRE BLF BYF CNF CVF XIF DPF MFF

*Nomenclatura dos códigos segundo a World Holstein-Friesian Federation (WHFF)

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

XENÉTICA

Á esquerda, extremidades dun animal con Mulefoot (Duchesne et al., 2006). Á dereita, extremidade normal, vista radiográﬁca e extremidade con Mulefoot (Drögemüller et al., 2007)

DUMPS (Deficiencia de UridinMonoPhosfato Sintetasa). Trátase dunha enfermidade xenética autosómica letal recesiva, causada por unha mutación no xene que codifica para o complexo encimático UMPS (Uridín-5´MonoPhosfato Sintetasa), que cataliza a biosíntese de UMP (Uridín-5´-MonoPhosfato), precursor dos nucleótidos pirimidínicos, que son esenciais na biosíntese dos ácidos nucleicos (ADN e ARN). A enfermidade é causa de mortalidade embrionaria. Citrulinemia. Enfermidade xenética letal recesiva causada por unha mutación no xene autosómico que codifica para a encima ArgininoSuccinato Sintetasa (ASS). A deficiencia desta encima causa alteracións no ciclo da urea, producíndose unha elevada concentración de citrulina en plasma e líquido cerebro espinal. Provoca mortalidade posnatal debido á intoxicación do animal por acumulación de amoníaco en sangue. Deficiencia de factor XI. Trátase dunha enfermidade autosómica recesiva causada por unha mutación no xene F11, que provoca deficiencia de factor XI ou precursor da tromboplastina plasmática, glicoproteína que participa no proceso de coagulación sanguínea. A súa deficiencia produce problemas hemorráxicos e anemia. Brachyspina. Recentemente identificouse unha nova enfermidade xenética letal na raza Holstein, denominada síndrome da Brachyspina, causante de morte embrionaria prematura e abortos dentro dos 40 primeiros días de xestación. En moi raras ocasións a xestación chega ao seu termo e, cando isto ocorre, os xatos nacen mortos, presentando unha redución drástica do peso corporal, atraso no crecemento, un significativo acurtamento da espiña dorsal con malformacións vertebrais asociadas, extremidades considerablemente longas e delgadas, malformación de órganos internos, en particular do corazón e dos testículos, así como displasia renal e gonadal (Agerholm et al., 2006). Algúns dos síntomas desta enfermidade son similares aos do CVM ou Malformación Vertebral Complexa (Agerholm et al., 2001; Duncan et al., 2001). O diagnóstico clínico diferencial baséase en que os animais coa síndrome da Brachyspina mostran un peso corporal medio ao redor de 10 kg, con redución lonxitudinal da columna e displasia renal, mentres que os xatos CVM teñen un peso corporal superior, de ao redor de 25 kg de media, presentan tamén redución da lonxitude da columna, afectando principalmente á parte cervical e torácica, e non presentan displasia renal.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

Nun principio descoñecíase a causa da enfermidade e aos animais detectados realizábanselles análises para diagnosticar unha posible afección por BVD (Diarrea Vírica Bovina), con resultados negativos. Ante a sospeita de estar ante unha nova enfermidade xenética, realizáronse probas de ADN para determinación de filiación, o que permitiu comprobar que en todos os xatos afectados os seus proxenitores estaban emparentados entre si por un ascendente común. O coñecemento da relación parental ratificou, por tanto, a sospeita de que a síndrome da Brachyspina bovina podería tratarse dunha enfermidade xenética herdable, e hoxe en día sábese que é unha enfermidade autosómica recesiva.

Xato Holstein con síndrome de Brachyspina. Sección saxital da columna vertebral (Testoni et al., 2008)

OS ANIMAIS COA SÍNDROME DA BRACHYSPINA MOSTRAN UN PESO CORPORAL MEDIO AO REDOR DE 10 KG, CON REDUCIÓN LONXITUDINAL DA COLUMNA E DISPLASIA RENAL

EdiciĂłn Especial â&#x20AC;&#x153;VMS con conexiĂłn inteligenteâ&#x20AC;? UĂ&#x160;Ă&#x160; Â&#x153;Â&#x2DC;iĂ?Â&#x2C6;Â?Â&#x2DC;Ă&#x160;Ă&#x20AC;iÂ&#x201C;Â&#x153;Ă&#x152;>Ă&#x160;, /Ă&#x160;Ă&#x192;i}Ă&#x2022;Ă&#x20AC;>Ă&#x160;`iĂ&#x160;}Ă&#x20AC;>Â&#x2DC;Â?>Ă&#x160;>Ă&#x160;* ]Ă&#x160;/6]Ă&#x160; Â&#x153;Â&#x2DC;Â&#x2C6;Ă&#x152;Â&#x153;Ă&#x20AC; UĂ&#x160;Ă&#x160;Ă&#x201C;Ă&#x160; ?Â&#x201C;>Ă&#x20AC;>Ă&#x192;Ă&#x160;`iĂ&#x160;VÂ&#x153;Â&#x2DC;Ă&#x152;Ă&#x20AC;Â&#x153;Â?Ă&#x160;ÂĂ&#x20AC;Â&#x153;LÂ&#x153;Ă&#x152;Ă&#x160;Ă&#x17E;Ă&#x160;ÂŤ>Ă&#x20AC;Ă&#x152;Â&#x153;Ă&#x192;ÂŽĂ&#x160;ÂłĂ&#x160;Â&#x201C;Â&#x153;Â&#x2DC;Â&#x2C6;Ă&#x152;Â&#x153;Ă&#x20AC;Ă&#x160;

Ă&#x160;Ă&#x201C;]xÂť UĂ&#x160;Ă&#x160;-Â&#x201C;>Ă&#x20AC;Ă&#x152;ÂŤÂ&#x2026;Â&#x153;Â&#x2DC;iĂ&#x160;->Â&#x201C;Ă&#x192;Ă&#x2022;Â&#x2DC;}Ă&#x160; >Â?>Ă?Ă&#x17E;Ă&#x160;-Ă&#x160; Ă&#x160;Â?Ă&#x160; ÂŤ>`Ă&#x160;Â? UĂ&#x160;Ă&#x160;/>LÂ?iĂ&#x152;Ă&#x160;->Â&#x201C;Ă&#x192;Ă&#x2022;Â&#x2DC;}Ă&#x160; >Â?>Ă?Ă&#x17E;Ă&#x160;/>LĂ&#x160;Ă&#x201C;Ă&#x160;*xÂŁĂ¤Ă¤Ă&#x160;Ă&#x153;Â&#x2C6;Â&#x2021;wĂ&#x160;Ă&#x17D; Ă&#x160;

GanaderĂa REGO - VMS TrĂĄďŹ co LIBRE Vacas en ordeĂąo 55 NÂş de ordeĂąos/vaca/dĂa 2,9 Media kg leche/vaca/dĂa 35

SOUTO FRADĂ&#x2030; S.C. Vacas en ordeĂąo 55 Vacas totales 110

-"1/"Ă&#x160; , Ă&#x160;-Â° Â°]Ă&#x160;/>LÂ&#x153;>`>]Ă&#x160; Ă&#x2022;}Â&#x153;

, Ă&#x160;, "]Ă&#x160; ?Â&#x2DC;V>Ă&#x20AC;>]Ă&#x160; Ă&#x2022;}Â&#x153;Ă&#x160;

Ă&#x192;Ă&#x152;>Ă&#x160;}>Â&#x2DC;>ìĂ&#x20AC;Â&#x2030;>Ă&#x160;ìĂ&#x160;/>LÂ&#x153;>`>Ă&#x160;Ă&#x17E;>Ă&#x160;`Â&#x2C6;Ă&#x192;vĂ&#x20AC;Ă&#x2022;Ă&#x152;>Ă&#x160;ìĂ&#x160;Ă&#x192;Ă&#x2022;Ă&#x160;Â&#x2DC;Ă&#x2022;iĂ&#x203A;Â&#x153;Ă&#x160; ,Â&#x153;LÂ&#x153;Ă&#x152;Ă&#x160;ìĂ&#x160;Â&#x153;Ă&#x20AC;ìÂ&#x161;Â&#x153;Â&#x2021;6 -Â°

Âş Ă&#x192;Ă&#x152;>Â&#x201C;Â&#x153;Ă&#x192;Ă&#x160;Ă&#x192;>Ă&#x152;Â&#x2C6;Ă&#x192;viVÂ&#x2026;Â&#x153;Ă&#x192;Ă&#x160;VÂ&#x153;Â&#x2DC;Ă&#x160;iÂ?Ă&#x160;Ă&#x20AC;Â&#x153;LÂ&#x153;Ă&#x152;Ă&#x160;ìĂ&#x160;Â&#x153;Ă&#x20AC;ìÂ&#x161;Â&#x153;Ă&#x160;6 -Â°Ă&#x160; >Ă&#x160;>`>ÂŤĂ&#x152;>VÂ&#x2C6;Â?Â&#x2DC;Ă&#x160;ìĂ&#x160;Â?>Ă&#x192;Ă&#x160;Ă&#x203A;>V>Ă&#x192;Ă&#x160;vĂ&#x2022;iĂ&#x160;Â&#x201C;?Ă&#x192;Ă&#x160;v?VÂ&#x2C6;Â?Ă&#x160;ìĂ&#x160;Â?Â&#x153;Ă&#x160;ÂľĂ&#x2022;iĂ&#x160; iĂ&#x192;ÂŤiĂ&#x20AC;?L>Â&#x201C;Â&#x153;Ă&#x192;]Ă&#x160;Â&#x2C6;Â&#x2DC;VÂ?Ă&#x2022;Ă&#x192;Â&#x153;Ă&#x160;VÂ&#x153;Â&#x2DC;Ă&#x160;Â?>Ă&#x192;Ă&#x160;>`Ă&#x2022;Â?Ă&#x152;>Ă&#x192;Âť

DeLaval Equipos, S.A. Anabel Segura, 7 28108 Alcobendas Madrid

TelĂŠfono: +34 91 490 44 73 Fax: +34 91 358 00 85 www.delaval.es

XENÉTICA

RECENTEMENTE IDENTIFICOUSE UNHA NOVA ENFERMIDADE XENÉTICA LETAL NA RAZA HOLSTEIN, DENOMINADA BRACHYSPINA, CAUSANTE DE MORTE EMBRIONARIA PREMATURA E ABORTOS DENTRO DOS 40 PRIMEIROS DÍAS DE XESTACIÓN Nos anos 2006 e 2007 publicáronse os primeiros casos de xatos afectados coa síndrome da Brachyspina, diagnosticados en Dinamarca, Holanda e Italia (Agerholm et al., 2006; Agerholm & Peperkamp, 2007; Testoni et al., 2008). Posteriormente, no ano 2010, detectouse un novo caso en Canadá (Agerholm et al., 2010). Desde marzo de 2011, a Holstein Association USA inclúea na listaxe de xenes recesivos non desexados e publica, con actualización diaria, unha relación cos animais portadores e libres da enfermidade. En canto á nomenclatura, a WHFF (World Holstein-Friesian Federation) acordou empregar os códigos “BYC” e “BYF” para describir, respectivamente, aos animais testados portadores e libres de Brachyspina. A orixe da enfermidade parece remontarse, segundo investigacións da CRV (Cooperative Cattle Improvement Association), ao touro Sweet Haven Tradition (USAM0001682485) e aos seus fillos Bis-May Tradition Cleitus (USAM0001879085) e Rothrock Tradition Leadman (USAM0001983348). Outros touros portadores de Brachyspina moi empregados en selección xenética e inseminación artificial a nivel mundial, publicados nas listaxes da Holstein Association USA, son Ramos (DEUM0000253642), Sandy-Valley Bolton-ET (USAM0131823833), Wa-Del Convincer-ET (USAM0002249055) ou Lutz-Brookview Michael-ET (USAM0133389654). Aínda que a raza Holstein ten menos índice de consanguinidade que outras razas leiteiras, os datos obtidos en Europa suxiren que nunha selección aleatoria de apareamentos, dous de cada 1.000 animais desta raza poderían sufrir a síndrome da Brachyspina. As perdas económicas ocasionadas pola morte embrionaria, mor-

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

tinatalidade ou deformidades físicas producidas pola enfermidade fai necesario desenvolver un método diagnóstico para a identificación xenética de animais portadores de Brachyspina. Os primeiros estudos xenómicos desta enfermidade xenética realizáronse na Universidade de Lieja (Bélxica). As mostras de ADN extraídas de xatos afectados con Brachyspina foron xenotipadas empregando chips de Illumina, Inc. (HG-60K SNP panel e USDA-60K SNP panel), que presentan dous paneis diferentes de SNPs (Polimorfismos dun Só Nucleótido). Os xenotipos obtidos permitiron atopar un haplotipo que aparecía en homocigose en todos os xatos afectados. Este descubrimento fixo posible o desenvolvemento dun primeiro test para a identificación de animais portadores da enfermidade, que presentaba unha fiabilidade de aproximadamente o 95%, xa que estaba baseada na análise de marcadores asociados (SNPs). En maio de 2011, investigadores das universidades de Copenhague (Dinamarca) e Lieja descubriron e patentaron a secuencia que contén a mutación xenética responsable da enfermidade, desenvolvendo un test de ADN directo para a análise da mutación responsable da Brachyspina, que permite a identificación dos animais portadores cun 100% de fiabilidade. No laboratorio de Xenética Molecular de Xenética Fontao dispoñemos da Licenza para o diagnóstico xenético dos animais portadores da síndrome da Brachyspina (No. 61/485,915 - Detecting the Brachyspina mutation). Ademais, desenvolvemos dous tests de ADN para o diagnóstico conxunto das principais enfermidades xenéticas que afectan ao gando Holstein: un no que incluímos BLAD, Mulefoot, Brachyspina e CVM, e outro con DUMPS, Citrulinemia e Deficiencia de Factor XI.

“ultimamente habia muchos rumores y estos se han confirmado: italia tiene un fantastico nuevo n° 1” Holstein International

“con mejor conformación que lo que sugeriría su grupo de padres, mascalese proporciona vacas con fortaleza lechera, longevas y con buenos parametros de salud y fertilidad”. thebullvine.com

LIBRE DE

italian style

BRACHYSPINA

presenta

un toro de

Mascalese Maliarda GP84

Mascalese Lamborghini

Semenzoo Italy MEJOR HIJO DE BOLTON PROBRADO

MEJOR HIJO DE BOLTON “TY” (Libre de Brachyspina) EN USA

MEJOR TORO PROBADO EN ITALIA

lpi canada

tpi usa

pft italy

zani bolton mascalese et tl ty it017990516801 aAa423561 bolton x o-man x t.adam x emerson x formation x bellwood x mascot x bell gene x chairman x marquis ned x fury lad PFT 2891 LECHE 1902 kgs. %G +0.06 %P +0.02 TIPO 3.01 UBRE 2.85 PATAS 2.98 ICO 3554 LECHE 1540 kgs. %G +0.01 %P +0.00 TIPO 3.09 UBRE 2.26 LONG. 113 TPI 2198 LECHE 1798 lbs. %G +0.02 %P +0.02 TIPO 2.79 UBRE 2.30 SCS 2.72 LPI 2972 LECHE 2255 kgs. %G +0.00 %P +0.04 CONFORMACION 14 FORTALEZA LECHERA 17

Distribuido en Galicia por: Distribuido en Galicia por:

Manuel Reija 610 52 67 85 - Angel López 677 229 407 - Noel Balsa 619 760 916 - Alberto Lamas 680 115 019 Manuel Reija 610 52 67 85 - Angel López 677 229 407 - Noel Balsa 619 760 916 - Alberto Lamas 680 115 019

w wwwww. s. se emmeennzzoooo. .i itt ~~ ssee m @ ss eem meennzzoooo. .eess m ee nn zz oo oo @

España España

XENÉTICA

NO LABORATORIO DE XENÉTICA MOLECULAR DE XENÉTICA FONTAO DISPOÑEMOS DA LICENZA PARA O DIAGNÓSTICO XENÉTICO DOS ANIMAIS PORTADORES DA SÍNDROME DA BRACHYSPINA E DESENVOLVEMOS DOUS TESTS DE ADN PARA O DIAGNÓSTICO CONXUNTO DAS PRINCIPAIS ENFERMIDADES XENÉTICAS QUE AFECTAN AO GANDO HOLSTEIN

Representación dos tests de ADN desenvolvidos no laboratorio de Xenética Fontao

Analizador xenético 3500xL Dx Genetic Analyzer do laboratorio de Xenética Fontao

BIBLIOGRAFÍA

Nomenclatura dos códigos das enfermidades xenéticas segundo a World Holstein-Friesian Federation (WHFF) *Resultados analizados co Software Genemapper 4.1 de Applied Biosystems

A metodoloxía empregada no laboratorio para estas análises xenéticas consiste na amplificación, mediante PCR multiplex (Reacción en Cadea da Polimerasa múltiple), das secuencias específicas de ADN que conteñen as mutacións responsables destas enfermidades. Para a detección desas mutacións empregamos a continuación a técnica de Primer Extension Analysis, utilizando a ABI Prism® SNaPshot™ Multiplex Kit de Applied Biosystems. Finalmente, os resultados do produto das reaccións de PCR e SNaPshot visualízanse, mediante electroforese capilar de fragmentos de ADN marcados por fluorescencia, no analizador xenético 3500xL Dx Genetic Analyzer de Applied Biosystems. A posterior análise dos polimorfismos lévase a cabo empregando o software de análise GeneMapper™ Software 4.1, que permite a análise do tamaño dos fragmentos amplificados e a asignación da nomenclatura alélica dos marcadores de forma automática.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

AGERHOLM, J. S., BENDIXEN, C., ANDERSEN, O., ARNBJERG, J., 2001. Complex vertebral malformation in Holstein calves. J. Vet. Diagn. Invest. 13: 283-289. AGERHOLM, J. S., MC EVOY, F., ARNBJERG, J., 2006. Brachyspina syndrome in a Holstein calf. J. Vet. Diagn. Invest. 18: 418–422. AGERHOLM, J. S., PEPERKAMP, K., 2007. Familial occurrence of Dutch and Danish cases of the bovine brachyspina syndrome. BMC Vet. Res. 3:8. AGERHOLM, J. S., DELAY, J., HICKS, B., FREDHOLM, M., 2010. First confirmed case of the bovine brachyspina syndrome in Canada. Can. Vet. J. 51: 1349-1350. DUCHESNE, A., GAUTIER, M., CHADI, S., GROHS, C., FLORIOT, S., GALLARD, Y., CASTE, G., DUCOS, A., EGGEN, A., 2006. Identification of a doublet missense substitution in the bovine LRP4 gene as a candidate causal mutation for syndactyly in Holstein cattle. Genomics 2006, 88: 610-621. DROGEMULLER, C., LEEB, T., HARLIZIUS, B., TAMMEN, I., DISTL, O., HOLTERSHINKEN, A. GENTILE, M., DUCHESNE, A., EGGEN. A. 2007. Congenital syndactyly in cattle: four novel mutations in the low density lipoprotein receptor-related protein 4 gene (LRP4). BMC Genetics 8(5): 23. DUNCAN, R. B., CARRIG, C. B., AGERHOLM, J. S., BENDIXEN, C., 2001. Complex vertebral malformation in a Holstein calf: report of a case in the USA. J. Vet. Diagn. Invest. 13: 333-336. TESTONI, S., DIANA, A., OLZI, E., GENTILE, A. 2008. Brachyspina syndrome in two Holstein calves. Vet. J. 2008; 177: 144–146.

Mincio Bolton x Iron x Mtoto

LIBIBRREEDDE E

BBRRAACCHHYYSSPPININA

BERTA I O L A M I N CI O E T T Y - I T020990262514 - aAa 243165

Super Tipo... Tipo...yy Libre OGMS*!! Un S煤per Libre de OGMS*!!

Valle Mincio 83 VG87

* Oman, Goldwin, BW Marshall et Shottle

USA:

CANADA:

MLPI 2699 Leche +1501 Conf. 16 Ubre 18 Patas 11

GTPI 2165 Leche +1123 PTAT 2.91 Ubre 3.71 Patas 2.92

ITALY: GPFT 2474 Leche +984 Tipo 3.31 Ubre 4.33 Patas 3.36

Distribuido en Galicia por:

Manuel Reija C/Londres 610 52 6729A 85 - 20232 - Angel 229 407 - 637 Noel34Balsa Lamas 680 115 019 P.N. Eur贸polis LASL贸pez ROZAS677 (Madrid) - T. 91 78 ~ F.619 91 760 637 916 42 53- ~ Alberto semenzoo @ semenzoo.es

w w w . s e m e n z owo w .iw t .~s es m em e ne nz oz oo o. i@t s e m e n z o o . e s

Espa帽a

SANIDADE

SITUACIÓN ACTUAL DA DIARREA VÍRICA BOVINA (BVD) EN RABAÑOS DE GANDO VACÚN LEITEIRO DE GALICIA E MEDIDAS DE CONTROL

Unha das medidas de bioseguridade fronte á BVD é evitar o contacto con rabaños veciños a través do valado de pastos. O ideal é o dobre valado para evitar incluso o contacto mediante lambido ou olfacteo

A diarrea vírica bovina é unha enfermidade infecto-contaxiosa causada por un pestivirus que na actualidade segue sendo un proceso endémico e con elevada prevalencia no gando vacún leiteiro da comunidade autónoma de Galicia, causando importantes perdas económicas polos efectos negativos sobre a reprodución e o status sanitario dos animais afectados.

Eduardo Yus1, Ignacio Arnaiz2, Carmen Eiras2, Mª Luisa Sanjuán1, Fº Javier Diéguez1 1 Unidade de Epidemioloxía e Sanidade Animal (Facultade de Veterinaria), Instituto de Investigación e Análises Alimentarias. Universidade de Santiago de Compostela 2

Laboratorio de Sanidade e Produción Animal de Galicia. Consellería do Medio Rural e do Mar. Xunta de Galicia

Aínda que actualmente os casos clínicos da BVD como enfermidade das mucosas (figuras 1 e 2), diarreas transitorias, defectos conxénitos en animais recentemente nados etc. son cada vez máis raros de observar, esta enfermidade segue producindo na nosa rexión importantes perdas económicas debido ao empeoramento dos índices reprodutivos en vacas adultas, e ocasionando unha susceptibilidade a outras enfermidades nos animais infectados, especialmente novos, cun incremento nos casos de diarreas neonatais, cadros respiratorios etc.

Figuras 1 e 2. Lesións en mucosa bucal e espazo interdixital nunha xata afectada de enfermidade das mucosas AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

SANIDADE

A SITUACIÓN DA BVD EN GALICIA NOS ÚLTIMOS ANOS REXISTRA UNHA TENDENCIA POSITIVA, XA QUE AÍNDA QUE A PREVALENCIA DA INFECCIÓN POLO VIRUS DA BVD EN EXPLOTACIÓNS LEITEIRAS GALEGAS AÍNDA REFLICTE VALORES SUPERIORES AO 79%, UNICAMENTE UN 10,7% DE RABAÑOS PRESENTA UNHA PREVALENCIA EN ANIMAIS SUPERIOR AO 65%, DATO QUE INDICARÍA UNHA PROBABLE INFECCIÓN ACTUAL

SITUACIÓN ACTUAL DA BVD EN GALICIA A situación da BVD en Galicia nos últimos anos reflicte unha tendencia positiva, xa que aínda que a prevalencia da infección polo virus da BVD en explotacións leiteiras galegas aínda reflicte valores superiores ao 79%, unicamente un 10,7% de rabaños presenta unha prevalencia en animais superior ao 65%, dato que indicaría unha probable infección actual de BVD nas devanditas explotacións. Ademais, as taxas de prevalencia individual foron diminuíndo paulatinamente: 31,3% no ano 2000, 26,4% no 2004 e aproximadamente o 17% en 2011. Os animais persistentemente infectados (PI) seguen sendo a principal fonte de infección dentro dun rabaño infectado, pois son individuos que eliminan gran cantidade de virus a través de todos os fluídos corporais (saliva, secrecións oculares e nasais, exsudados vaxinais, seme etc.) constantemente ou, en ocasións, de maneira intermitente durante toda a súa vida. Os individuos PI son xeralmente seronegativos e, aínda que a miúdo son animais débiles, de

menor tamaño e máis susceptibles a enfermidades e á morte, cada vez con máis frecuencia se identifican animais PI como vacas adultas criadas normalmente e con capacidade reprodutiva e mesmo produtiva dentro dos niveis normais. Os animais infectados transitoriamente por BVD adoitan eliminar virus durante poucos días e en pequenas cantidades en comparación cos animais PI; con todo, nalgúns animais, a presenza do virus en sangue circulante pode chegar aos 60 días, tempo durante o que poden estar eliminando. Ademais, ás veces, o virus da BVD pode quedar acantonado nos testículos durante longos períodos de tempo (ata 6 meses), actuando o seme deses sementais como potencial fonte de infección. Os animais PI xogan un papel fundamental en manter a infección no rabaño en comparación con animais infectados transitoriamente, de tal maneira que, transcorrido un curto período de tempo, de semanas ou uns poucos meses, tras a eliminación do último animal PI a circulación do virus detense por un efecto autolimitador.

Distrib uidor oficial para Españ ae d e P O N Po r t u g a l DER HOLST OSA EINS

SERVIZO VETERINARIO ESPECIALIZADO EN TRANSFERENCIA EMBRIONARIA EQUIPO AUTORIZADO PARA O INTERCAMBIO INTRACOMUNITARIO ES11ET05B

TENDA VIRTUAL DE COMPRAVENDA DE EMBRIÓNS ASESORAMENTO XENÉTICO SEGUROS GANDEIROS

daniel@embriovet.es administracion@embriovet.es móbil 649.80.90.64

javier@embriomarket.com administracion@embriomarket.com móbil 636.97.76.10

TODA A INFORMACIÓN QUE PRECISAS EN: www.embriomarket.com Telefax Telefax +34.981.791.843 +34.981.791.843 www.embriomarket.com TODA A INFORMACIÓN QUE PRECISAS EN:

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

SANIDADE

Por outra banda, a principal ruta de diseminación entre rabaños é a través do comercio ou do contacto con animais infectados, especialmente PI, ou por incorporación de femias que levan no seu útero un feto PI (portadoras de PI). Ademais, a infección polo virus da BVD pode ser introducida nun rabaño receptible indirectamente mediante o uso de equipos ou instrumental contaminados polo virus, como poden ser narigóns, agullas e xiringas reutilizadas ou luvas de exploración rectal, a través da aplicación de produtos biolóxicos contaminados con soro fetal bovino (ocorre en rarísimas ocasións) ou a transferencia de embrións infectados ou uso de seme dun semental infectado. Aínda que hai explotacións que, unha vez controladas “aparentemente” as principais rutas de introdución coñecidas da BVD, se formulan o posible contaxio a partir de animais silvestres como gamos ou corzos en pastos, actualmente non está claro o papel destes animais como fonte de infección na nosa rexión; incluso os datos que existen descartarían en principio esta hipótese. Durante longo tempo, os intentos para controlar a infección do virus da BVD limitáronse a programas de vacinación con obxecto de reducir ou previr os cadros clínicos nos rabaños; con todo, o beneficio de previr unicamente a enfermidade é insignificante se se consideran as perdas totais do proceso. Por iso se desenvolveron outras estratexias de control máis sistemáticas a partir da década dos 90 nos rabaños bovinos leiteiros dos países escandinavos, obténdose resultados moi positivos, xa que actualmente os mencionados países están libres da BVD con algúns casos esporádicos que se controlan rapidamente. Os programas de control da BVD en rabaños de gando vacún leiteiro aplicaranse de maneira sistemática e atinxirán como mínimo os aspectos reflectidos na táboa 1.

A PRINCIPAL RUTA DE DISEMINACIÓN ENTRE RABAÑOS É A TRAVÉS DO COMERCIO OU DO CONTACTO CON ANIMAIS INFECTADOS, EN ESPECIAL PERSISTENTEMENTE INFECTADOS (PI), OU POR INCORPORACIÓN DE FEMIAS QUE LEVAN NO SEU ÚTERO UN FETO PI (PORTADORAS DE PI)

IDENTIFICACIÓN E RÁPIDA ELIMINACIÓN DE ANIMAIS Ao ser xeralmente seronegativos, a identificación dos individuos PI farase por medio de análises serolóxicas individuais seguidas de detección do virus en animais seronegativos, complementado coa determinación do virus en mostra do pavillón auricular dos animais recentemente nados e nos menores de 6 meses de idade. Xeralmente, os individuos PI localízanse no grupo de animais menores dun ano de idade, pois son animais débiles coas defensas baixas e susceptibles a enfermar e morrer; porén, como mencionamos anteriormente, pódense identificar vacas en muxidura como animal PI, polo que é conveniente realizar unha analítica de antíxeno en leite de tanque. Un resultado positivo comportaría análises individuais de todas as vacas en muxidura para a identificación dalgunha vaca PI.

Táboa 1. Principais medidas nun programa de prevención e control da BVD nun rabaño bovino leiteiro Incorporarse a unha ADSG para establecer un programa sanitario fronte á BVD Identiﬁcación e rápido sacriﬁcio dos animais PI en rabaños infectados Aplicación de vacinas, nos casos que o veterinario considere oportuno

Determinar o status sanitario fronte á BVD do rabaño Establecer medidas de bioseguridade eﬁcaces e duradeiras no tempo Monitorización e vixilancia periódica dos rabaños e certiﬁcación dos libres

DETERMINAR O STATUS SANITARIO DO RABAÑO En rabaños bovinos leiteiros, a detección de anticorpos específicos en leite de tanque é unha ferramenta práctica e barata para determinar o status sanitario fronte ao virus da BVD. O contacto de vacas en muxidura con animais PI leva consigo a elevación significativa dos niveis de anticorpos nas mostras de leite de tanque detectables mediante ELISA. Así mesmo, a determinación de anticorpos en animais novos entre os 9 e 24 meses indicará a circulación recente ou actual do virus da BVD no rabaño analizado.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

Figura 3. Illamento de vacas acabadas de incorporar ata ter os resultados fronte á BVD

MEDIDAS DE BIOSEGURIDADE A implantación de medidas de bioseguridade nas explotacións bovinas leiteiras, tanto para previr a introdución nun rabaño coma para interromper a transmisión entre rabaños por comercio de animais PI ou vacas portadoras de fetos PI, é un piar básico de calquera programa de control da BVD. Estas serían as principais medidas de bioseguridade: R5 Todos os animais comprados deberán ser illados e analizados para o status de PI, previamente a entrar en contacto co resto de individuos da explotación (figura 3). Unha corentena durante 3 semanas prevén tamén a transmisión de BVD a partir de animais infectados transitoriamente.

SANIDADE

R5 -5 '# -52 -. (. -5#( ),*), -5#&& , (- 5 5 5-ฤ 5 - ( ( # 5- ,รก5 ( &#4 5* , 5! , (.#,5+/ 5 -.รก(5&# , -5 5 85 R5 (# ' (. 5/- ,5- ' 5 5- ' (. #-5)/5 ' ,#ฤ (-5( ! .#0)-5รก5#( #ฤ (5*)&)50#,/-5 5 85 R5 รฏ - 5, / #,5)/5 0#. ,5 5 2*)-# #ฤ (5 -50 -5 5)/.,)-5 ,/'#( (. -5 (5 #0 ,-)-5 ,. ' -5! ( #,)-65)/5()5- /5 -)5, &#4 ,5/(" 5 ), (. ( 5 5i5- ' ( -5., -5)5, .),()5 )-5 (#' #-85 R5 0#. ,5 )5 /-)5 5 * -.)-5 5 /-)5 )'ฤ (5 )(5 (#' #-55 )/.,)-5, ฤ )-65#( &/รน( )5! ( )5)0#()652 5+/ 5*) ,รน 5 ./ ,5 )')5, - ,0),#)5 )50#,/-5 5 8 R5 0#. ,5)5 )(. .)5 )(5, ฤ )-50 #ฤ )-5 5., 0รฏ-5 )50 & )5 5 * -.)-85 5 # &5 รฏ5 )5 ) , 5 0 & )5 * , 5 0#. ,5 #( &/-)5)5 )(. .)5' # (. 5& ' # )5)/5)& . )5 )(5 *)-# & -5 (#' #-5 5 5 2*&). #ฤ (-50 #ฤ -8 R5 5 &#'* 4 5 5 -#( #ฤ (5 5 +/#*)-5 50 -.#' (. 5 5 * ,-) -65 -* # &' (. 5 5 0 . ,#( ,#)-5 )/5 5 * ,-) -5 +/ 5., && (5()/., -5 2*&). #ฤ (-5 )0#( -65*, 0# ' (. 5รก5-ฤ 5 (., 5( 5 2*&). #ฤ (8 R5 ( 2 ,5)-5 (#' #-5-)-* #.)-)-5 5- ,5 5 )5ล ( &5 5 2),( 5 # ,# 5 5 -#( . ,5 / ' (. 5 .) )5 )5 ' . ,# &5 (5 )(. .)5 )(5 & -65 -รน5 )')5 -5#(-. & #ฤ (-5 )( 5 -.#0 ,)(5 &)2 )-5 ()5 -)5 +/ 5 - 5 )(ล ,' - 5 )5 # !(ฤ -.# )8 -. -5' # -54))- (#. ,# -5 ,รก(5- ,5-#-. ' .#4 -5 (5.) )-5)-5, ฤ )-5& #. #,)-65 -รน5 )')5( -5 2*&). #ฤ (-5 5 *.#./ 5 รก,(# 5 65 )5 . '*)65 5 (#0 &5 , 2#)( &5 )/5 ' -')5 ( #)( &8 APLICACIร N DE VACINAS (.)5 -50 #( -5#( .#0 -5 )' 5 -50#0 -5 . (/ -5()(5 *,). 2 (5 )5 gffz5 )5 .)5 5 #( #ฤ (5 )5 0#,/-5 5 65 2#-.#( )5 5*)-# #&# 5 5( ' (.)-5 5 (#' #-5 5 (5 , ฤ )-5+/ 50 #( (5 - 5" #5 ()-85 ' #-65*) (5 , ,5 /(" 5 &- 5- (- #ฤ (5 5- !/,# 5()5! ( #,)65, & 2รก( )- 5)/5()(5& 0 ( )5 5 )5 5 . #ฤ (5 5 &#'#( #ฤ (5 5 (#' #-5 5 5)5 -. & ' (.)5 -5' # -5* , 5*, 0#,5 5 , #(.,) / #ฤ (5 5 85 )/., 5 ( 65 (5) -#ฤ (-65 5 *&# #ฤ (5 -50 #( -5, &รน4 - 5 5' ( #, 5#( / 65()(5 *&# รก( )- 5-#-. ' .# ' (. 5รก5*) ) #ฤ (5 (5,#- )5+/ 5 5- ,5#('/(#4 5)/5 , &#4รก( )- 5 (5 )( # #ฤ (-5"#2#รฏ(# -5 ล # (. -65*) รฏ( )- 5., (-'#.#,5)50#,/-5 5 5 5., 0รฏ-5 )5/-)5 )'* ,.# )5 5 !/&& -5)/52#,#(! -5* , 5 5 *&# #ฤ (5 50 #( -65 ( &2รฏ-# )-5 5)/.,)-5 รก,' )-5#(2 . & -5 (5!,/*)-5 5 (#' #-5 )( 5)-5 (#' #-5 5 -.รก(5*, - (. -5)/5 (5 '# -5, (. ' (. 52 -. (. -8 ),5#-)65 50 #( #ฤ (5*) 5- ,5/(5 & ' (.)5 )'*& ' (. ,#)5 (5, ฤ )-5)( 5)5,#- )5 5, #(.,) / #ฤ (5 5#( #ฤ (5 *)&)50#,/-5 5 5รฏ5 & 0 65 )')5 -. &)-5- ,)( ! .#0)-5 )(5 ,#- )5 5 #( . ,- 5 *),5 ')0 ' (.)5 5 (#' #-65 )(. .)5 )(5 )/., -5 2*&). #ฤ (-5 . 8:5 *&# , - 5 5 0 #( 5 (5 '# -52 -. (. -5 5' ( #, 5-#-. 'รก.# 5 5- !/, 8

AFRIGA ANO XVIII - Nยบ 101

O BENEFICIO DE PREVIR UNICAMENTE A ENFERMIDADE ร INSIGNIFICANTE SE SE CONSIDERAN AS PERDAS TOTAIS DO PROCESO. POR ISO SE DESENVOLVERON OUTRAS ESTRATEXIAS DE CONTROL Mร IS SISTEMร TICAS A PARTIR DOS 90 NOS PAร SES ESCANDINAVOS, OBTร NDOSE RESULTADOS MOI POSITIVOS

MONITORIZACIร N E VIXILANCIA DE RABAร OS รฏ - 5, &#4 ,5 5')(#.),#4 #ฤ (5* ,#ฤ # 5 )-5, ฤ )-5 5 ! ( )5 0 ฤ (5 & #. #,)5 ' # (. 5 . -.-5 - ,)&ฤ 2# )-5 )/5 0#,)&ฤ 2# )-5()5& #. 5 5. (+/ 5)/5 (5-),)-5- (!/รน( )-5 (#' #-5 #( #0# / #-65 ( )5- 5 )(-# , 5)*),./()85 -รน5' -')650#2# , - 5 5 -./ , - 5 2" /-.#0 ' (. 5 &+/ , 5 ,)5 &รน(# )5 )/5 ,). 5 5 ( ,'# 5 )'* .# & 5 ) -5 , . ,รน-.# -5 5 5B.รก ) 5hC65& 0 ( )5 5 )5 -5 (รก&#- -5 5& ), .),#)5( - ,# -8 Tรกboa 2. Signos clรญnicos compatibles coa presenza da BVD nun rabaรฑo leiteiro SIGNOS DE ALERTA DA BVD IMPORTANTES MENOS IMPORTANTES Casos de enfermidade das mucosas Retornos ao celo Alteraciรณns reprodutivas Caรญda da produciรณn lรกctea Sรญndrome hemorrรกxica/Forma aguda grave Picos de febre Atraso de crecemento Diarrea aguda contaxiosa Sรญndrome do xato dรฉbil Patoloxรญas neonatais

-. 5-/* ,0#-#ฤ (5()5. '*)5 )-5, ฤ )-5. ,รก5)-5- !/#(. -5 ) 2 .#0)-9 R5 /* ,0#- ,5 5 0)&/ #ฤ (5 )-5*,)!, ' -5 5 )(.,)&5 -. & # )-85 R5 (.#ล ,5, ฤ )-5&# , -5 5 )(ล ,' ,5)5- /5-. ./-8 R5 . . ,5 *, )4' (. 5 ()0)-5 -)-5 5 #( #ฤ (5 *)&)5 0#,/-5 5 85 ( )5 /(5 (#' &5 5 ( 5 )/5 รฏ5 #(.,) / # )5 (/(5 , ฤ )65 5 #( #ฤ (5 -.รฏ( - 5 *,) / #( )5 #( #ฤ (-5 ., (-#.),# -5 /( ' (. &' (. 5 (5 (#' #-5 , (. ' (. 5#( ),*), )-5 (5 )(. .)5 )5 (#' &5 85 -.)5 ) -#)( 5 /(" 5 & , 5 - ,) )(0 ,-#ฤ (5 B /' (.)5 )5 (#0 &5 5 (.# ),*)-5 -* รนล )-5 ,)(. 5 )50#,/-5 5 5 (5-),)5- (!/รน( )C5( - -5 (#' #-65*)&)5+/ 5 -5 (รก&#- -5 - ,)&ฤ 2# -5 )(-.#.ฤ (5/(5' #)5')#5*,รก .# )5* , 5')(#.),#4 ,5 5#(.,) / #ฤ (5 5#( #ฤ (5*),50#,/-5 5 5 (/(5, ฤ )5*, 0# ' (. 5&# , 85 -. 5')(#.),#4 #ฤ (5 #&#. ,รก5 5#(0 -.#! #ฤ (5 5),#2 5 )5 ,). 65)5+/ 5 , . ,รก5 )-5 ! -.)-5 5 # !(ฤ -.# )65 &#'#. ( )5 5 *,) /, 5 5 (#' #-5 5 )-5#( ),*), )-5)/5( )-5 )(5*)-. ,#),# 5รก5ฤ &.#' 5')(#.),#4 #ฤ (5 )(5, -/&. )-5( ! .#0)-8 R5 , 0#,5 5., (-'#-#ฤ (5 5* ,.#,5 5, ฤ )-5#( . )-8 R5 )(#.),#4 ,5 * -5 #, /& (. -5 (5 5 , ฤ )5 )(5 ) 2 .)5 )5 - (0)&0 ' (.)5 5.รฏ (# -5 5 # !(ฤ -.# )5 50 #( -5 / -65 -รน5 )')5 . . ,5 5#(.,) / #ฤ (5 5 * -5 )50#,/-5 5 5 2ฤ .# -85

SANIDADE

A IMPLANTACIÓN DE MEDIDAS DE BIOSEGURIDADE NAS EXPLOTACIÓNS BOVINAS LEITEIRAS, TANTO PARA PREVIR A INTRODUCIÓN NUN RABAÑO COMA PARA INTERROMPER A TRANSMISIÓN ENTRE RABAÑOS POR COMERCIO DE ANIMAIS PI OU VACAS PORTADORAS DE FETOS PI, É UN PIAR BÁSICO DE CALQUERA PROGRAMA DE CONTROL DA BVD Na figura 4 represéntase un esquema orientador de como poderían integrarse na práctica a determinación do status sanitario dun rabaño leiteiro, a detección de animais PI e a monitorización do rabaño.

Figura 4. Esquema de estratexias de control da BVD a establecer nun rabaño de gando vacún leiteiro

SISTEMA DE IDENTIFICACIÓN E CERTIFICACIÓN DE RABAÑOS LIBRES DE BVD Nun futuro máis ou menos próximo sería conveniente establecer unha clasificación de rabaños de bovino leiteiro con respecto ao status fronte ao virus da BVD. Este podería ser un esquema orientador para a devandita clasificación: R5 Rabaños sen status: rabaños nos que non se realizaron análises serolóxicas nin virolóxicas. R5 Rabaños infectados polo virus da BVD: rabaños cuxas análises serolóxicas e virolóxicas evidencian infección presente polo virus da BVD. R5 Rabaños non sospeitosos: rabaños nos que se eliminaron os animais PI, permanecendo animais positivos a anticorpos, pero negativos ao virus. R5 Rabaños libres do virus da BVD: rabaños con todos os animais seronegativos, é dicir, o virus ausente.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 101

A conformidade e o maior ou menor éxito dun programa de control da BVD están directamente relacionados coa educación e a presenza dunha rede de apoio composta por gandeiros concienciados e veterinarios comprometidos a través de reunións educativas e informativas periódicas, con obxecto de difundir os coñecementos da enfermidade e unificar criterios de actuación, así como ter un persoal de laboratorio de diagnóstico informado da “realidade do campo”. Así mesmo, a participación activa das organizacións de produtores facilitará a aplicación de programas de control fronte á BVD ou calquera outra enfermidade infecto-contaxiosa. Doutra banda, o control da BVD beneficiará á sociedade indirectamente en canto á mellora do benestar animal, o menor uso de antibióticos e o menor risco de introdución e diseminación doutros axentes patóxenos e zoonóticos.

Virbactan® El secado del siglo XXI Amplio espectro · Larga acción · Seguridad

VIRBACTAN 150 mg pomada intramamaria. Composición: Cada jeringa precargada de 3 g contiene: Cefquinoma (como sulfato) 150,0 mg. Especies de destino: Bovino (vacas en periodo de secado). Indicaciones de uso: Para el tratamiento de mamitis subclínicas justo antes del periodo de secado y prevención de nuevas infecciones bacterianas de la ubre durante el periodo de secado en vacas lecheras producidas por los siguientes organismos sensibles a cefquinoma: Streptococcus uberis, Streptococcus dysgalactiae, Streptococcus agalactiae, Staphylococcus aureus IWXE½PSGSGSW GSEKYPEWE RIKEXMZSW 'SRXVEMRHMGEGMSRIW 2S EHQMRMWXVEV E ERMQEPIW GSR LMTIVWIRWMFMPMHEH conocida a antibióticos cefalosporínicos u otros antibióticos ß-lactámicos. No administrar a vacas con mamitis clínica. Reacciones adversas: Ninguna conocida. Posología y forma de administración: Administración única por vía intramamaria 150 mg de cefquinoma, es decir, el contenido de una jeringa. Debe introducirse suavemente en el pezón de cada cuarterón inmediatamente después del último ordeño. Antes de introducir el producto, la YFVI HIFI LEFIVWI ZEGMEHS GSQTPIXEQIRXI )P TI^zR ] WY SVM½GMS HIFIR LEFIVWI PMQTMEHS QMRYGMSWEQIRXI ] HIWMRJIGXEHS GSR PE XSEPPMXE TVSTSVGMSREHE (IFI XIRIVWI cuidado para evitar la contaminación de la cánula del inyector. Insertar suavemente, bien unos 5 mm o la totalidad de la cánula, e introducir el contenido de la jeringa en cada cuarterón. Dispersar el producto mediante un masaje suave del pezón y la ubre. Cada jeringa solo debe ser usada una vez. Tiempo(s) de espera: Carne: 2 días. Leche: 1 día tras el parto si el periodo de secado es superior a 5 semanas; 36 días después del tratamiento si el periodo de secado es igual o inferior a 5 semanas. Presentaciones: Caja con 6 sobres con 4 jeringas precargadas y 24 toallitas limpiadoras, caja con 15 sobres con 4 jeringas precargadas y 60 toallitas limpiadoras, caja con 30 sobres con 4 jeringas precargadas y 120 toallitas limpiadoras.Virbac España, Nº de registro:1612 ESP. Con prescripción veterinaria.

La salud animal es nuestra pasión

ESPM9202311402 aAa 426153 BW MARSHALL x RUDOLPH x MANDEL