C A L E N D A R I O
A N U A L
D A
R A Z A
F R I S O N A
|
C A M P A Ñ A
D E
S E M E
2 0 1 3
Nº 102
AFRIGA
ANO XIX Dec. 2012 – Xan. 2013
P
R
O
D
U
C
I
Ó
N
D
E
L
E
I
T
E
D
E
G
A
L
I
C
I
A
DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN CONSANGUINIDADE: UNHA AMEAZA SILENCIOSA NA MELLORA XENÉTICA DO VACÚN DE LEITE RECOMENDACIÓNS DE USO DE TOUROS NOS ACOPLAMENTOS A INCIDENCIA DA CONSANGUINIDADE NO RABAÑO
CARACTERÍSTICAS DAS EXPLOTACIÓNS CON MUXIDO ROBOTIZADO EN GALICIA
CRÓNICA DUNHA NOVA EDICIÓN DA FEIRA DE CREMONA
Portada.indd 1
SAT BUSTO CORZÓN, UN REFERENTE EUROPEO EN CALIDADE
CONSELLOS PARA A FERTILIZACIÓN DE PRADERÍAS E CULTIVOS FORRAXEIROS ANUAIS EN ZONAS TEMPERADO-HÚMIDAS 20/12/2012 16:21
Os mellores touros de hoxe...
TORREL - Nº 1 ICO DELETE - Nº 1 TIPO BETANZOS - Nº 1 UBRES DUNO - Nº 1 LEITE GOSPELL - Nº 2 ICO
TORREL
CORTOBE - Nº 4 ICO XACOBEO - Nº 5 ICO
... A mellor xenŽtica de ma–‡
ENÓMICOS
STOP - Nº 1 ICO ELSAR - Nº 2 ICO BRANDSON - Nº 3 ICO ARMÓNICO - Nº 5 ICO CANCELLARA - Nº 6 ICO
STOP
torrel_stop_final.indd 2
20/12/2012 11:05
SUMARIO
3
AFRIGA P
R
O D
U C
I
Ó
N
D
E
L
E
I
T
E
D
E
G
A
L I
C
I
A
CALENDARIO ANUAL DA RAZA FRISONA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 CAMPAÑA DE SEME 2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
EXPLOTACIÓN
O SECTOR EN CIFRAS
SAT Busto Corzón (Mazaricos) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
enA F R I G A
CONVOCATORIAS Poxa de Castro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Poxa Outeiro Holstein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Xornada técnica e poxa de Mazaricos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Feira Internacional de Cremona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21 22 24 26
P
R
O
D
U
C
I
Ó
N
D
E
L
E
I
T
E
D
E
G
A
L
I
C
I
A
103
PANORAMA INTERNACIONAL Gandería Zani (Brescia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Sabías que…
NUTRICIÓN Efecto da forraxe no desenvolvemento do xato lactante . . . . . 34 Alternativas de formulación proteica ante a situación actual . . . . 40
A
As explotacións leiteiras galegas lles proporcionan traballo a preto de 17.000 persoas?
B
Unha media de 5 técnicos prestan os seus servizos en cada unha das explotacións lácteas galegas?
C
Nas explotacións lácteas galegas hai aproximadamente 29.000 tractores?
D
Un 92% das explotacións de vacún de leite galegas lles contrata traballos agrícolas a empresas de servizos externas?
DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN Consanguinidade: unha ameaza silenciosa na mellora xenética do vacún de leite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Recomendacións de uso de touros nos acoplamentos . . . . . . . 52 A incidencia da consanguinidade no rabaño . . . . . . . . . . . . . . . 58
PRODUCIÓN Características das explotacións con muxido robotizado en Galicia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
ECONOMÍA As explotacións galegas de leite no contexto europeo . . . . . . . 80
MEDIO AMBIENTE Estado das augas fluviais en zonas gandeiras de vacún de leite de Galicia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
AGRICULTURA Recomendacións para a fertilización de praderías e cultivos forraxeiros anuais en zonas temperado-húmidas . . . 100 Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga:
PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García. VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva. SECRETARIA, Josefina Iglesia Andión. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo. VOGAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e José Mercador Fontenla.
Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa. DIRECTOR, Manuel Darriba. DIRECTOR EXECUTIVO, José Manuel Gegúndez. DIRECTOR DE ARTE, Marcos Sánchez. DESEÑO-MAQUETACIÓN, Marcos Sánchez, Martín Sánchez. COORDINACIÓN-EDICIÓN, Verónica Rodríguez Gavín. REDACCIÓN, José Luís Ramudo, Begoña Gómez Rielo. FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN AFRIGA TV, Raquel Anido. ADMINISTRACIÓN, Marta Sánchez. Enderezo: Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO. Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366. Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.transmedia.es Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es. Web: www.ager.com.es Imprime: Gráficas Rigel SA. Tirada: 9.500 exemplares. Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados.
Este é só un pequeno avance dos resultados dunha enquisa elaborada conxuntamente polos traballadores de Africor Lugo, Africor Coruña e Africor Pontevedra, que sairán publicados no próximo número da revista Afriga. Estes datos reflicten cal é a importancia das explotacións leiteiras galegas tanto dende o punto de vista económico (polo volume de negocio que xeran), coma dende o punto de vista laboral (polo número de postos de traballo directos e indirectos que crean).
Se desexa recibir a revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:
Si desea recibir la revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:
If you would like to receive Afriga magazine via e-mail write to us at:
revistaafriga@ctransmedia.com ou visite a nosa web o visite nuestra web or visit our web
www.revistaafriga.com Síganos tamén en Facebook Síganos también en Facebook Follow us on Facebook
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
Sumario.indd 3
20/12/2012 12:37
O D A S L U P O R P O T U Nﾂｺ 1 EN CARRO A AGM: LA MARCA ES CARROS VERTICAL S A J N PARA GRA
O D A S L U P O R P O CARRO AUT VELOCIDAA: D40 KM/H PARA CUMAS Mﾃ々IM Equip a con m do Merce otor des-Be nz
N-640, km 87,5 - La Campiﾃｱa 27192 Lugo - Espaﾃｱa Tel. +34 982 227 165 Fax +34 982 303 101 info@duranmaquinaria.com
www.duranmaquinaria.com pub_duran.indd 4
20/12/2012 11:06
Calendario de
actividades gandeiras Xaneiro L
M 1 7 8 14 15 21 22 28 29
M 2 9 16 23 30
Fe b r e i r o X 3 10 17 24 31
V 4 11 18 25
S 5 12 19 26
D 6 13 20 27
L
M
M
X
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
Marzo M
M
X
4 11 18 25 31
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
V 1 8 15 22 29
S 2 9 16 23 30
D 3 10 17 24
L 1 8 15 22 29
M 1 8 15 22 29
X 2 9 16 23 30
V 3 10 17 24 31
S 4 11 18 25
D 5 12 19 26
L 3 10 17 24
Maio M
6 13 20 27
7 14 21 28
M 2 9 16 23 30
D 3 10 17 24
M 2 9 16 23 30
M 3 10 17 24
X 4 11 18 25
V 5 12 19 26
S 6 13 20 27
D 7 14 21 28
M
M
X
V
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
S 1 8 15 22 29
D 2 9 16 23 30
Xuño
Xullo L 1 8 15 22 29
S 2 9 16 23
Abril
L
L
V 1 8 15 22 29
Agosto M 3 10 17 24 31
X 4 11 18 25
V 5 12 19 26
S 6 13 20 27
D 7 14 21 28
L
M
M
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
Setembro
X 1 8 15 22 29
V 2 9 16 23 30
S 3 10 17 24 31
D 4 11 18 25
Outubro
L
M
M
X
V
S
2 9 16 23 30
3 10 17 24
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
V 1 8 15 22 29
S 2 9 16 23 30
D 1 8 15 22 29
L
M 1 7 8 14 15 21 22 28 29
D 3 10 17 24
L
M
M
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
N ov e m b r o
M 2 9 16 23 30
X 3 10 17 24 31
V 4 11 18 25
S 5 12 19 26
D 6 13 20 27
X
V
S
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
D 1 8 15 22 29
Decembro
L
M
M
X
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
2013 Poxa Concurso Feira Internacional
[en febreiro]: Poxa de Castro de Ribeiras de Lea à 16 de febreiro Sima (París) à 24-28 de febreiro Cimag (Silleda) à 28 de febreiro-2 de marzo [en marzo]: Cimag (Silleda) à 28 de febreiro-2 de marzo Confrontación europea da raza Holstein (Friburgo, Suíza)à 1-3 de marzo Poxa de Santa Comba à 2 de marzo Agraria (Valladolid) à 6-9 de marzo Poxa de Chantada à 10 de marzo Fima Ganadera (Zaragoza) à 19-22 de marzo [en abril]: Concurso da Moexmu (Muimenta) à 6 de abril Poxa da Moexmu (Muimenta) à 7 de abril [en maio]: Poxa Outeiro Holstein (Chantada) à 4 de maio [en xuño]: Feiradeza (Lalín) à 1 e 2 de xuño Poxa de Castro de Ribeiras de Lea à 8 de xuño Semana Verde (Silleda) à 13-16 de xuño [en setembro]: Space de Rennes (Francia) à 10-13 de setembro Concurso Nacional (Xixón) à 28-29 de setembro [en outubro]: World Dairy Expo (Madison, USA) à 1-5 de outubro Sommet de L´Élevage (Clermont-Ferrand, Francia) à 2-4 de outubro Feira Internacional de Cremona (Italia) à 24-27 de outubro [en novembro]: The Royal Agricultural Winter Fair (Toronto, Canadá) à 1-10 de novembro Poxa de Castro de Ribeiras de Lea à 9 de novembro Poxa de Mazaricos à 30 de novembro - 1 de decembro [en decembro]: Poxa de Mazaricos à 30 de novembro - 1 de decembro
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
calendario2013.indd 5
20/12/2012 16:10
INSTALADA EN SAT GANDERÍA SÁNCHEZ DE XANCEDA - MESÍA (A CORUÑA)
BouMatic
Sala de ordeño
™ BOUMATIC XPRESSWAY StepRight • 2x8 ampliable a 2x10 • Salida rápida volteable
- Equipada con medición electrónica StepRight™ suelo de goma fácil de instalar y que informatizable ayuda a incrementar el confort de las vacas. PERFECTION 3000 - Sistema de detección de mamitis Sala de Espera
Elija el confort de la vaca! Eija StepRight Diamond! ¿Una sala de espera donde las vacas resbalan? Esto no sucederá nunca más con la superficie antideslizante de StepRight Diamond.
• Reduce el estrés mientras las vacas están esperando durante un tiempo prolongado • Las vacas pasan a la sala de
más rápido por Esta granja ordeño apuesta el ahorro energético. Para ello confió en BOUMATIC Establo y Área de descanso instalando los siguientes • Reduce daños de pezuñas • Mejora la tracción equipos: • Mejor detección del celo
• recuperador de calor THERMA-STOR que les permite calentar 450 Áreas de Alimentación litros de agua solo con • Aumenta la ingestión de alimento el calor recuperado del • Reduce el estrés mientras están comiendo tanque de leche. • variador de frecuencia para la bomba de vacío.
Sala de Ordeño • Minimiza el estrés de las pezuñas
en los movimientos de pivote • Entrada y salida de la sala de ordeño más rápida • Es una alternativa al suelo de hormigón
Pasillos de Salida • Reduce los daños del talón en
rampas con pendiente muy inclinada • Salida más rápida
Pasillos de Tránsito • Reduce los daños al caminar
largas distancias sobre hormigón
CONTIN úAN LOS PR ECIOS ESPECI AL COLECT ES EN OR PULSAD ES Y ORES
• Facilita el manejo de las vacas haciéndolo más rápido
BouMatic.com
pub_boumatic2.indd 6
20/12/2012 12:25
StepRight
™
StepRight™ suelo de goma fácil de instalar y que ayuda a incrementar el confort de las vacas.
Sala de Ordeño
Sala de Espera
Elija el confort de la vaca! Eija StepRight Diamond!
• Minimiza el estrés de las pezuñas
• Reduce el estrés mientras las vacas están esperando durante un tiempo prolongado • Las vacas pasan a la sala de ordeño más rápido
en los movimientos de pivote • Entrada y salida de la sala de ordeño más rápida • Es una alternativa al suelo de hormigón
Establo y Área de descanso
Pasillos de Salida
• Reduce daños de pezuñas
¿Una sala de espera donde las vacas
• Reduce los daños del talón en
rampas con pendiente muy inclinada
• Mejora la tracción • Mejor detección del celo
• Salida más rápida
resbalan? Esto no sucederá nunca más con la superficie antideslizante de
Pasillos de Tránsito
Áreas de Alimentación
• Reduce los daños al caminar
• Aumenta la ingestión de alimento • Reduce el estrés mientras están comiendo
StepRight Diamond.
largas distancias sobre hormigón • Facilita el manejo de las vacas haciéndolo más rápido
Distribuidores en Galicia Provincia de A Coruña
FRIOR, S.L.
Avda. de Castilla, 154 • 15300 Betanzos • Tlf: 981.77.45.00 • E-mail: frior@frior.com Rúa da Feira, 13 • 15680 Ordes • Tlf: 981.68.21.95
Agrícola Olveira
BouMatic.com
Provincia de Lugo
Olveira, s/n 15151 Dumbría • Tlf: 689.53.34.02
Serviagrícola, S.L.
Rúa dos Guardias, 52, 27004 Lugo • Tlf: 982.21.26.14 • E-mail: serviagricola@mundo-r.com
Agrícola de Meira
Avda. do Xeneralísimo, 94, 27240 Meira • Tlf: 626.69.50.65 • E-mail: barxa.meira@telefonica.net Provincia de Pontevedra
Leiva y Lorenzo, S.C.
Rúa do Areal, 68-B, 36500 Lalín • Tlf: 986.78.01.82 • E-mail: leivaylorenzo@terra.es
pub_boumatic2.indd 7
20/12/2012 12:25
TOUROS SELECCIONADOS PARA A CAMPAÑA DE SEME 2013 TOURO
FIP
LEITE
% GR
GR
% PT
PT
FIT
IPP
ICU
ICAP
IXT
RCS
LONX.
ICO
ZANI BOLTON MASCALESE
78
1.591
0,01
58
0,02
53
86
1,37
2,44
2,26
3,09
110
113
3.682
FREUREHAVEN NIAGARA
78
1.644
0,06
66
0,03
55
76
0,94
1,50
0,49
1,66
105
111
3.502
BOS SEIJO BOLTON TORREL
91
1.708
-0,15
45
-0,11
42
93
2,31
1,78
1,26
2,20
103
109
3.436
LOTTA-HILL SHOTTLE 41
87
1.452
-0,04
48
-0,14
31
91
0,88
2,88
0,18
2,25
114
117
3.388
CHARLESDALE SUPERSTITION
87
1.208
-0,34
9
0,02
40
93
0,36
2,18
0,82
1,24
113
125
3.247
GO-FARM ARTES
81
1.048
-0,02
36
0,03
36
88
1,70
2,65
1,14
3,27
105
114
3.228
GEN-I-BEQ BRAWLER
86
862
0,18
49
0,08
35
92
1,90
1,62
0,68
2,01
104
123
3.079
BOS BOLTON CORTOBE
91
1.320
-0,03
45
-0,05
37
91
0,72
1,57
0,64
1,51
103
107
2.970
MARIO XACOBEO
99
1.037
-0,21
16
-0,04
29
99
1,81
2,15
0,56
2,43
86
113
2.919
SAN CRISTOBAL LASSON
95
1.806
-0,15
49
-0,17
39
96
0,51
0,83
1,43
2,09
90
100
2.889
MANTOÑO DUNO
94
1.890
-0,44
20
-0,28
29
93
0,57
0,63
0,25
1,02
93
117
2.800
COMESTAR GOLDWYN LAUTAMIC
99
983
0,18
54
0,12
43
98
0,55
1,42
1,16
1,88
100
96
2.789
BOS O-BEE MANFRED ONCE
95
1.304
0,42
91
0,11
53
93
-0,64
-0,64
1,49
0,19
108
107
2.744
BOS SHOTTLE BETANZOS
96
838
-0,11
19
-0,13
14
96
0,36
3,24
1,63
2,75
117
111
2.729
BOS BOLIVER BOER
93
1.100
-0,29
10
0,03
38
92
0,18
1,20
0,03
0,37
108
105
2.692
RIDGEFIELD DELETE
92
569
-0,11
10
-0,14
5
90
1,65
3,16
0,60
2,78
104
123
2.685
COMESTAR LAUTHORITY
88
405
0,18
32
0,06
19
92
1,07
2,54
2,48
2,86
106
110
2.590
Nota: PROBAS CONAFE NOVEMBRO 2012 + INTERBULL DECEMBRO 2012
TOUROS CON PROBA XENÓMICA (base novembro 2012 CONAFE) TOURO
FIP
LEITE
% GR
GR
% PT
PT
FIT
IPP
ICU
ICAP
IXT
RCS
LONX.
GICO
VENDAIRY STOP
70
1.689
-0,14
46
-0,07
46
70
1,22
2,03
1,53
2,14
115
118
3.574
BROEKS ELSAR
70
1.263
-0,08
37
0,06
46
70
0,58
3,07
0,51
2,25
100
119
3.492
JK EDER CANCELLARA
70
1.769
-0,16
46
-0,02
54
70
1,11
1,50
0,78
1,81
108
99
3.387
PROBA NO PAÍS CO MAIOR NÚMERO DE FILLAS TOURO
FIP
LEITE
% GR
GR
% PT
PT
FIT
IPP
ICU
ICAP
IXT
RCS
LONX.
FP
ÍNDICE
ZANI BOLTON MASCALESE
92
1.673
0,03
65
0,04
61
88
2,87
2,92
2,81
3,11
105
106
101
2.684 PFT
FREUREHAVEN NIAGARA
89
2.226
0,11
93
0,03
77
83
9
6
6
8
2,94
106
97
2.665 LPI
LOTTA-HILL SHOTTLE 41
98
1.836
-0,01
64
-0,06
40
92
1,70
2,90
0,30
2,43
2,66
4,40
8
2.239 TPI
CHARLESDALE SUPERSTITION
99
1.413
-0,17
6
0,00
43
98
1,30
1,95
1,10
2,05
2,66
6,20
7
2.143 TPI
GO-FARM ARTES
93
1.323
-0,02
47
0,03
48
88
2,68
3,59
1,04
3,00
103
106
103
2.412 PFT
GEN-I-BEQ BRAWLER
96
1.224
0,17
64
0,11
54
93
14
9
4
12
2,89
111
100
2.511 LPI
COMESTAR LAUTHORITY
95
570
0,35
57
0,07
26
91
11
14
12
16
2,9
105
94
2.010 LPI
Nota: As probas de touros en distintos países non son comparables entre si
FIP FIT FP GR
fiabilidade para a proba de produción fiabilidade para a proba de tipo facilidade de parto valor xenético para quilogramos de graxa
Seme2012.indd 8
GR% GICO ICAP ICO
valor xenético para porcentaxe de graxa índice xenómico índice de capacidade índice xenético global
ICU IPP IXT LEITE
índice combinado de ubre índice de patas e pés índice xeral de tipo valor xenético para leite
LONX PT PT% RCS
valor xenético para lonxevidade valor xenético para quilogramos de proteína valor xenético para porcentaxe de proteína valor xenético para reconto celular
20/12/2012 12:32
MF 7600 ES EL MOMENTO RED MF DE GALICIA Y ASTURIAS A CORUÑA M.A.LISTE VILLAVERDE, S.L. Oroso Tel. 981681652 MUIÑO SUMINISTROS, S.L. San Sadurniño Tel. 981404515 AGRÍCOLA CARBALLEIRA, S.L. Pontedeume Tel. 981431899 TALL. CASTELLANA, S.C. Carballo Tel. 981789511 DESIDERIO FACAL Carballo Tel. 981703288
TALLER A. MAZARICOS, S.L. A Picota - Mazaricos Tel. 981852267 LUGO AGROFORESTAL SAN ISIDRO, S.L. Lugo TEL. 982207334 TALL. FDO. RIVAS, S.L. Cospeito Tel. 982520105 AGRÍCOLA CADI, S.L. Sarria TEL. 982531187 JULIO ALVITE GARCÍA Pastoriza TEL. 982349341
www.masseyferguson.com/7600 MASIDE MAQUINARIA, S.L. Baralla TEL. 982363339 CIAL. LEMOS EIRE, S.L. Chantada Tel. 982440274 TALL. LOUREIRO Ribadeo Tel. 982128473 OURENSE DESAGRI, S.L. Quintela de Canedo Tel. 988211274 AGRÍCOLA SUÁREZ Xinzo de Limia Tel. 988461127
PONTEVEDRA TALLERES PIÑEIRO Sisán-Ribadumia Tel. 986718067 MAXIDEZA, S.L. Lalin Tel. 986781468 ASTURIAS JOSÉ MANUEL UZ ALBA Tineo Tel. 985837060 AGRÍCOLA COSTA VERDE Gijón Tel. 985167934
es una marca mundial de AGCO.
pub_massey.indd 9
20/12/2012 21:47
Gomas y Camas para Vacas Limpiezas Autom谩ticas Estabulaciones Libres distribuci贸n material gandeiro
INSTALACIONES PARA TERNEROS
pub_dismagan.indd 10
20/12/2012 11:32
LIMPIEZAS AUTOMÁTICAS DE CABLE
ARROBADERAS ESPECIALES PARA CANALES
LA AUTÉNTICA LIMPIEZA ALEMANA, NO COMPRE IMITACIONES
BOXES
PARA TERNERAS DE NUEVA GENERACIÓN
MÁS DE 50.000 LIMPIEZAS INSTALADAS EN EUROPA
- Faciles de transportar y limpiar - Gran número de accesorios - Gran apertura - Novedad: Comedero interior para heno
Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Novo teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servicio Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www. dismagan.es distribución material ganadero
pub_dismagan.indd 11
Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tlf.: 985.837385 - 629566500
20/12/2012 11:33
12
EXPLOTACIÓN
SAT BUSTO CORZÓN, MAZARICOS O aceiro inoxidable dos comedeiros favorece a calidade óptima da alimentación
UN REFERENTE EUROPEO EN CALIDADE DE MATERIA PRIMA E PROCESOS PRODUTIVOS A SAT Busto Corzón é unha das 11 granxas de Europa que contan coa certificación ISO de seguridade alimentaria, o estándar máis elevado neste ámbito e o que conta cun maior recoñecemento a nivel internacional. Os seus donos son tres gandeiros mazaricáns que hai catro anos decidiron unir o seu esforzo nun proxecto común. O pasado mes de decembro cumpriuse un ano desde que Aenor lle concedeu o selo de calidade á SAT Busto Corzón, que se chama así porque está situada no lugar de Busto, na parroquia mazaricá de Corzón. Os seus propietarios son José Manuel Fernández, José Manuel Antelo e José Antonio Moledo, tres mozos de 37, 33 e 30 anos que apostaron pola produción de leite como modo de vida, proxecto para o que decidiron xuntar as súas granxas e facer “algo grande”, como o describe José Manuel Antelo. E sen dúbida que a “algo grande” xa chegaron, non en van, cando decidiron optar á certificación europea comprobaron que na súa explotación xa contaban con case a totalidade de procesos produtivos –rutinas de muxido, benesAFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_expl_BustoCorzon.indd 12
tar animal, limpeza, sistemas de aforro enerxético etc.– que esixía o distintivo. “Agora sabemos que o noso produto ten un valor”, afirma un dos donos. A SAT Busto Corzón botou a andar en xuño de 2008 con 120 vacas herdadas das antigas granxas de cada socio, pero o crecemento foi rápido e a cifra actual ascende a preto de 600 animais, dos cales 280 se atopaban en lactación no momento en que se fixo esta reportaxe, en decembro. O resto repártese entre vacas secas (arredor de 100) e recría (arredor de 200). Na explotación traballan habitualmente seis persoas: os tres propietarios, a muller de J.M. Fernández, a muller de J.M. Antelo e o pai de José Antonio.
Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com
20/12/2012 16:30
EXPLOTACIÓN
A COTA LÁCTEA DA SAT BUSTO CORZÓN ASCENDE A 1.200.000 KG E A MEDIA DE PRODUCIÓN DO ANO 2011 FOI DE 11.459 KG/VACA
A organización e a profesionalidade en todas as frontes de traballo son fundamentais para que a explotación funcione ben. Cada socio encárgase dunhas tarefas determinadas, se ben José Manuel Fernández é o que organiza o día a día: “É o xefe xefe”, comenta outro dos socios. Ademais, encárgase do muxido e de todo o que ten que ver co papelame. José Manuel Antelo ocúpase da inseminación, da renovación e o coidado das camas, da limpeza dos bebedoiros e, en xeral, do mantemento das instalacións. E José Antonio é o responsable da alimentación e do mantemento da maquinaria. Cunha cota de 1.200.000 kg, a media de produción do ano 2011 foi de 11.459 kg/vaca, cun 3,73% de graxa e un 3,15% de proteína. Non obstante, nos últimos meses incrementaron estes valores para evitar que a industria os penalizase no prezo, situándose agora no 3,78% de graxa e o 3,22% de proteína. O último reconto de células somáticas foi de 140.000.
13
Pasteurizadora que empregan para limpar as bacterias e regular a temperatura do leite que inxiren os xatos
Con estas placas solares quentan a diario un depósito de 1.500 litros de agua a 70 °C
Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com
AFRIGA102_expl_BustoCorzon.indd 13
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
20/12/2012 16:25
14
EXPLOTACIÓN
Gran húmido de millo –na bolsa branca– que mercaron para comprobar se ao incluílo na ración se reducen custos de alimentación
De esquerda a dereita, palla, soia, penso para vacas de leite e penso para as secas
NO ÚLTIMO ANO COBRARON O LEITE A UN PREZO QUE OSCILOU ENTRE OS 29 E OS 31 CTS/L. O CUSTO ACTUAL DA RACIÓN DAS VACAS DE ALTA PRODUCIÓN ASCENDE A 5,80 € E A RACIÓN DAS DE BAIXA A 5,50 €
ALIMENTACIÓN Nesta explotación elaboran unha ración unifeed para as vacas de alta produción e outra distinta para as de baixa produción. As de alta –a partir de 35 litros vaca/día– comen 25 kg de silo de millo, 14 de silo de herba, 7 de concentrado, 2,5 de soia e 0,5 de palla. As de baixa, en cambio, inxiren menos cantidade de silo de millo e concentrado e algo máis de silo de herba e palla. Así, a súa ración inclúe 20 kg de silo de millo, 16 de silo de herba, 6 de concentrado, 2,5 de soia e 1 de palla. En canto ás vacas secas, a súa ración está composta por 5 kg de palla e 2 de penso, que é distinto no caso das de preparto. No concernente á alimentación da recría, a ración das xovencas de 12 a 24 meses é similar á das vacas secas pero cun penso máis rico en proteína. Por outra parte, as xatas de 6 a 12 meses comen o mesmo que as vacas de alta produción porque, tal como explica Antelo, “con esta ración medran un pouco menos, pero a palla fortalécelles o costelar e así podémolas inseminar aos 12 meses”. AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_expl_BustoCorzon.indd 14
Os xatos desde a desteta ata os seis meses tamén inxiren a ración das vacas de alta produción amais dun penso especial de alta proteína. Ata ese momento aliméntanse exclusivamente de leite natural. Na SAT Busto Corzón contan cunha pasteurizadora que depura o leite de posibles bacterias e lle regula a temperatura. Deste xeito, os xatos tómano sempre a 38 °C, o que favorece a non aparición de enfermidades neonatais como as diarreas. Para as vacas en lactación, o carro faise dúas veces ao día, de xeito que logo da muxidura –ás 6.30 e ás 18.00 horas– sempre teñen comida fresca no presebe. En cambio, para as secas e as xovencas a ración faise cada dous días, mentres que ás xatas se lles dá unha vez ao día. Como diciamos anteriormente, o encargado da alimentación é José Antonio Moledo, ao que asesora o nutrólogo de Feiraco Javier Valladares. Para a elaboración e distribución da comida dispoñen dun carro mesturador autopropulsado. Conta José Manuel Antelo que a redución dos beneficios polo incremento do prezo dos pensos ata os 43-45 cts/kg está sendo moi acusada, situándose o que Feiraco (cooperativa á que pertencen) lles pagou polo leite no último ano nun intervalo entre os 29 e os 31 céntimos o litro. A ración das vacas de alta produción estalles custando actualmente 5,80 euros e a ración das de baixa, 5,50. Motivados por este aumento dos prezos das materias primas, en novembro mercaron gran húmido de millo para introducilo na ración e estudar se realmente serve para aforrar custos. Se o experimento funciona ben, a súa intención é cultivalo na explotación para o próximo ano.
Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com
20/12/2012 16:26
ENCAMADORA DE ARENA,, PAJA, PPAJA, CASCARILLA ILL , ILLA CASCARILLA, SERRÍN, ETC.
LA MEJOR SOLUCIÓN PARA EVITAR PROBLEMAS DE MAMITIS EN EL GANADO
¡NO PIERDAS MÁS DINERO!
DESENSILADORA SIL SILADORA DE BOLAS L LAS
DOS MODELOS 1M3 PPARA CO COLOCAR LOCAR EN PUNTA T PA TA PPALA LLA Y DE 1.7M3
GRADILLA RADILLA RADILL AN NIVELADORA IVELADORA L LADORA P PARA CAMAS DE CAMA ARENA. DE DE 4 A 7 DISCOS DE TRABAJO DEPENDIENDO DEL FORMA FORMAT O DE LOS FORMATO CUBÍCULO OS CUBÍCULOS
PINCHO DESENSILADOR SIL SILADOR DE BOLAS BOLA L S LA
EMP EMPUJADOR PUJADOR DE RACIÓN MOTORIZADO RAC CON BARREDOR CORTTA TASILOS CORTASILOS (EN ANCHO ANC DE 160, 200, 230 Y CON POTRO OPCIONAL)
!
¡NUEVO
BATIDOR BATI BA TIDOR DE PURÍN. ESPECIAL PARA POZOS DE ARENA PARA PRECIOS ESPECIALES. OFERTA T HASTA TA STA FEBRERO ST W W W. C O R B A R S L L . C O M
MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L.L. Polígono Industrial San Julián de la Vega, s/n 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com
pub_corbar.indd 15
VISÍTANOS O LLÁMANOS TE HAREMOS UNA DEMOSTRACIÓN
20/12/2012 20:17
16
EXPLOTACIÓN
As persianas dos laterais da nave proporcionan unha boa ventilación no interior e impiden a entrada da choiva incluso estando abertas
Os xatos recén nacidos pasan a boxes individuais que teñen nun silo no exterior da nave
MANEXO DO GANDO As vacas en lactación están divididas en dous grupos: as de alta produción (170 no momento en que se fixo a reportaxe) e as de baixa. O muxido faise dúas veces ao día nunha sala traseira de 30 puntos con medidores electrónicos. Grazas ao uso de podómetros controlan a produción e detectan celos e cadros de mamites, datos que se recollen automaticamente na sala e quedan rexistrados nun sistema informático. Para que o muxido cause o menor trastorno posible aos animais, asumen esta tarefa sempre as mesmas persoas –J.M. Fernández, a súa muller e a de J.M. Antelo– e cúmprense rigorosamente os horarios. As vacas secas e as xovencas preñadas de máis de 15 meses permanecen nun mesmo lote co obxectivo de que estas últimas se acostumen a estar coas vacas. A maiores teñen o lote de preparto (para o que se trasladan as femias 15 días antes do parto) e o de posparto (no que permanecen os primeiros 15-20 días despois de parir). A recría tamén a teñen dividida en grupos de idade: de 2 a 6 meses, de 6 a 12 meses e de 12 a 15 meses, momento no que as femias, xa preñadas, pasan ao grupo das secas. Ata os dous meses, os xatos permanecen en boxes individuais no exterior da nave, en concreto nun silo de formigón onde lles resulta máis fácil mantelos en condicións hixiénicas. Nesta explotación é habitual lavar, desinfectar e cambiar de sitio o box cada vez que se saca un xato para evitar posibles infeccións. Contan cunha sala de muxido traseira de 30 puntos con medidores electrónicos
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_expl_BustoCorzon.indd 16
NOS ÚLTIMOS MESES INCREMENTARON OS VALORES DE GRAXA E PROTEÍNA ATA O 3,78% E O 3,22% PARA EVITAR PENALIZACIÓNS NO PREZO POR PARTE DA INDUSTRIA
INSTALACIÓNS E BENESTAR ANIMAL Todos os animais (agás os xatos ata a desteta) se aloxan nunha única nave de aproximadamente 3.300 metros cadrados, construída en formigón, con teito de uralita e laterais nos que se combina o bloque con persianas que incluso estando abertas impiden a entrada da choiva. Non obstante, a ventilación que proporciona este sistema no interior do establo é tan grande que fai non que sexa preciso botar man de ventiladores eléctricos. No seu interior atopamos 500 cubículos dispostos cabeza con cabeza, 360 cornadizas e 4 cepillos de cow comfort. Os presebes están recubertos cunha capa de aceiro inoxidable para que a comida non súe e se manteña en condicións óptimas para o consumo. A nave, que consta de dúas partes, conta con 8 bebedoiros de aceiro inoxidable en cada unha delas. As vacas en lactación e as secas dormen en cama de area e as xatas e xovencas a partir dos 6 meses e mais o lote de preparto fano en camas de serraduras, mentres que para a recría entre os 2 e os 6 meses optaron por cama quente de palla. Antelo explica que renova os materiais dúas veces á semana e que move a area cunha grade. Para a limpeza dos patios contan cun sistema de arrobadeira arrastrada automática que teñen programada para que pase cada dúas horas. A fosa do xurro ten capacidade para 3.500.000 litros e está cuberta con uralita para que o xurro non se mesture con auga e manteña as súas propiedades intactas; o depósito ten unha rampla que permite acceder ao fondo para sacar a area procedente das camas. Dispoñen tamén dun almacén, no que gardan as materias primas e a maquinaria, e de catro silos de formigón.
Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com
20/12/2012 16:26
Uma empresa de vanguarda
Una empresa de vanguardia
A funcionalidade, as propriedades físicas, os valores estéticos e a importância dos menores custos dos materiais de construção são vectores que norteiam o posicionamento empresarial da PAVINEIVA.
La funcionalidad, las propiedades físicas, los valores estéticos y la importancia del menor coste de los materiales de construcción son factores que determinan el posicionamiento empresarial de PAVINEIVA.
Neste percurso de 35 anos, a PAVINEIVA soube assegurar uma estabilidade invejável e conquistar um estatuto privilegiado, onde os principais testemunhos são, naturalmente, os clientes e as muitas obras realizadas.
En estos 35 años, PAVINEIVA ha sabido lograr una estabilidad envidiable y alcanzar un estatus privilegiado, donde los principales testigos son, naturalmente, sus clientes y la gran cantidad de obras realizadas.
Assegurando a cobertura de toda a Europa, a empresa comercializa produtos de alta fiabilidade certificados, aptos a satisfazer os mais diferentes requisitos.
Garantizando una cobertura para toda Europa, la empresa comercializa productos de alta fiabilidad certificados, apropiados para satisfacer las más altas y diversas exigencias.
A PAVINEIVA deseja tornar-se o seu parceiro na procura das melhores soluções, para a construção de um futuro prometedor.
PAVINEIVA desea convertirse en su colaborador en la búsqueda de las mejores soluciones, para la construcción de un futuro prometedor.
Se necessitar de informação adicional ou indicações técnicas, por favor, não hesite em nos contactar.
Si necesita más información o indicaciones técnicas, no dude en ponerse en contacto con nosotros.
PLACAS DE VACARIA
PARRILLAS
Dimensões (c * l): 2,06m * 1,11m 2,28m * 1,11m 2,78m * 1,11m 3,00m * 1,11m 3,50m * 1,11m 4,00m * 1,11m
LAJES ALVEOLARES
LOSAS ALVEOLADAS
Dimensões (c * l): De 1,00m * 1,20m até 8,00m * 1,20m
Sede e Fábrica Zona Industrial 2ª fase | 4935 232 Neiva - Viana do Castelo Telef.: 258350480 | Fax: 258350489 www.pavineiva.com E-mails: geral@pavineiva.com | propostas@pavineiva.com
pub_pavineiva.indd 17
20/12/2012 11:51
18
EXPLOTACIÓN
Almacén no que gardan maquinaria e materias primas
Sistema caseiro para achegar a comida nos presebes
A fosa de xurro está tapada para que o xurro non perda as súas propiedades fertilizantes ao mesturarse coa auga da choiva
COA ALIMENTACIÓN ACTUAL O OBXECTIVO É PREPARAR AS XOVENCAS PARA PODER FECUNDALAS AOS 12 MESES SUPERFICIE E MAQUINARIA O raigrás inglés ocupa toda a superficie –100 hectáreas– nos meses de inverno, e no verán cultivan millo en 65 hectáreas; na superficie restante, integrada por leiras máis pequenas e ás que é máis difícil acceder con maquinaria voluminosa, só sementan herba. Para a campaña de ensilado da herba combinan o seu propio traballo co dunha empresa de servizos agrícolas, mentres que para a do ensilado do millo é a empresa externa a que se encarga de todo. Este ano recolleron entre 65 e 70 toneladas de millo por hectárea. Nesta explotación teñen o pH das terras controlado (entre o 6,5 e 7) e para manter eses niveis empregan cuncha de mexillón que aplican despois da recolleita do millo e que logo se introduce na terra ao arar. Para os traballos diarios na granxa e o laboreo das terras dispoñen de tres tractores de 320, 170 e 110 cv, dúas rotativas, fresadora, máquina de limpar as praderías, unha cuba de 23.000 litros e outra de 7.500, batedor de xurro, hilerador, extendedor, dous cargadores etc. Encamadora que usan na explotación
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_expl_BustoCorzon.indd 18
REPRODUCIÓN E XENÉTICA A recría fana na explotación e destínana ao seu propio crecemento. A media de idade da primeira inseminación sitúase nos 14 meses, inda que coa alimentación actual o obxectivo é preparar as xovencas para poder fecundalas aos 12 meses. A media de inseminacións por preñez no ano 2011 foi de 3,5 doses e o intervalo medio entre partos, de 423 días. Os propietarios desta granxa teñen clara a importancia da xenética. “A semente que poñas hoxe vai ser a vaca que teñas dentro de dous anos”, apunta un deles. O que buscan son femias produtoras e lonxevas, non vacas de concurso. Cada ano compran doses de cinco sementais mais algún en proba para vacas repetidoras; intentan que sexan touros positivos tanto para graxa coma para proteína. Neste campo asesóraos o técnico de Feiraco Javier Valladares, así como outros dous técnicos comerciais que lles axudan a buscar a mellor semente para cada vaca. A última media ICO foi de 1.487 puntos e a última cualificación morfolóxica de 79, aceptable para unha granxa de recente creación. Non obstante, espérase que estes índices aumenten de forma considerable en probas sucesivas dado o importante labor que están facendo en mellora xenética, por exemplo, mediante o implante de embrións. En concreto teñen unha vaca doante que compraron nunha poxa en Bos á que xa lle sacaron embrións con éxito en varias ocasións.
Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com
20/12/2012 16:29
www.rmhmixer.com
MARCA LÍDER EN EL MUNDO CON REPRESENTACIÓN EN MÁS DE 40 PAÍSES
Nº 1 en fabricación de sistemas de alimentación TMR. • 1956 fabrican la primera máquina arrastrada • 1981 fabrican la primera máquina autopropulsada del mundo Modelos en autopropulsados adaptados a cada necesidad. Nº 1 en Tecnología Basada en la Experiencia.
• VS 11 • MIXELFARM 13 Y 15 M3 • VS 18,20 Y 22 M3 • VSL 14, 16 Y 18 M3 • MIXELLIUM 14,16 Y 18 M3 • PLATINUM 15,17 Y 19 M3 • MIXELLENT 22, 24, 26 Y 30 M3 • MEGAMIX 18 Y 20 M3 (NUEVO)
DISPONEMOS DE CARROS USADOS TOTALMENTE REVISADOS Y CON GARANTÍA IMPORTADOR
pub_ICOS.indd 19
Chantada - Lugo. Tlfs. 982 44.14.51/ 678.465.922, www.icos.es, e-mail: lito@icos.es
20/12/2012 20:23
Del 28 de Febrero al 2 de Marzo/2013 VI Certamen internacional
de
maquinaria agrícola
www.cimag.es
facebook.com/feriacimag
FEIRA INTERNACIONAL DE GALICIA • SILLEDA • Pontevedra • Tlfn. 986 577000 • www.feiragalicia.com • info@feiragalicia.com • cimag@feiragalicia.com
pub_cimag.indd 20
20/12/2012 11:52
CONVOCATORIAS
21
Fotos: Fernando Rodríguez Gandoy (Africor Lugo)
POXA DE GANDO FRISÓN. CASTRO DE RIBEIRAS DE LEA, 10 DE NOVEMBRO
Por Caseirodernes Xacobeo Muralla pagaron 2.900 euros
Un momento da concorrida poxa
TRECE FRISONAS ADXUDICADAS A UN PREZO MEDIO DE 2.038 EUROS A poxa que organizou Africor Lugo o sábado 10 de novembro en Castro de Ribeiras de Lea (Castro de Rei) resolveuse coa venda de 13 animais por un importe total de 26.500 euros. O sábado 10 de novembro, o mercado gandeiro de Castro de Ribeiras de Lea (Castro de Rei, Lugo) acolleu a última poxa de frisonas do ano cunha grande afluencia de público. O volume de negocio foi de 26.500 euros, froito
■ DIECI 6 M 2600 KG , TEREX 2605 6 METROS 2500 KILOS TELESCOPICAS REDUCIDAS, CARRO MEZCLADOR CON FRESA, CARRO MEZCLADOR STORTI Y FARESIN VERTICAL 12 M, ARADO OVLAC NON STOP, JONH DEERE6320 TLS, JONH DEERE 2140 SIMPLE
da venda de 13 das 17 reses presentadas a un prezo medio de 2.038 euros. Non obstante, as cotizacións máis altas chegaron ata os 2.900 euros que se pagaron por Caseirodernes Xacobeo Muralla, unha primeiriza da SAT Caseiro de Ernes (Cospeito), filla de Xacobeo e coa nai cualificada con 87 puntos. Segundo Africor Lugo, organizador desta poxa, as vacas primeirizas están tendo máis demanda que as xovencas próximas ao parto. As frisonas adxudicadas fóronse maiormente para ganderías da provincia lucense, a excepción de catro compradas por gandeiros da provincia da Coruña.
Maquinaria usada en stock
■ DISTRIBUIDORES RECK PARA GALICIA
DISTRIBUIDORES PARA ESPAÑA SPAÑA
Encamadora suspendida Para arena, serrín, cascarilla, carbonato, paja picada, etc
VENTA Y REPARACIÓN DE MAQUINARIA AGRÍCOLA
B.J.O. ROJO, S.L.
AGRICOLA LOUSADA
Barrio da Cruz, 8 - Sta. Leocadia - Castro de Rei (Lugo) (Concesionario tractores VALTRA y arados LOTARIO) Teléfono 982 314 037 • Fax 982 314 904 Lousada - Guntín (Lugo) Móviles Benedicto 670 535 100 - José 678 432 835 Telf.: 982.20.83.50 – 636.81.8300 www.bjorojo.com Comercial 678 432 834 • E-mail landmaschinenrojo@yahoo.es
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
convocatorias_poxa_castro.indd 21
20/12/2012 21:29
22
CONVOCATORIAS
POXA OUTEIRO HOLSTEIN. CHANTADA, 24 DE NOVEMBRO
Fotos: Fernando Rodríguez Gandoy (Africor Lugo)
Vista xeral da pista habilitada na gandería Outeiro para a poxa
Outeiro Talent Nokia
ÉXITO DE VENDAS NA PRIMEIRA POXA FEITA NA GANDERÍA OUTEIRO
A gandería chantadina Outeiro celebrou a finais de novembro a súa primeira poxa coa colaboración de Africor Lugo. Adxudicáronse os trece animais postos á venda e xerouse un volume de negocio superior aos 33.600 euros. A Poxa Outeiro Holstein congregou numeroso público o sábado 24 de novembro na pista habilitada nas instalacións da gandería Outeiro (Asma, Chantada). Foi a primeira poxa realizada por Africor Lugo con animais procedentes dunha única gandería e ademais nesa propia granxa e resultou un éxito. Vendéronse as trece reses presentadas, dúas xovencas próximas ao parto e once vacas de leite, das que sete
Subministración de mestura para camas MESTURAS PIDA IÓN C RMA INFO O SEU N IDOR RIBU DIST AIS M O XIM PRÓ
• 70% CARBONATO- 30% SERRÍN • 50% CARBONATO- 50% SERRÍN • 80% SERRÍN- 20% CARBONATO • CARBONATO • SERRÍN Servizo de recheo de cubículos, a granel e en big bag
Teléfono de información: 608 533 740
eran de primeiro parto, todas con moi boas producións e cualificacións morfolóxicas. O prezo medio de adxudicación ascendeu a 2.592 euros e o máis alto correspondeu á compra dunha filla de Buckeye, Outeiro Talent Nokia, cualificada recentemente MB86, parida do 8 de outubro, con cinco xeracións MB e unha produción en primeiro parto de 10.276 quilos. Pagaron por ela 3.650 euros. CALIZAS AGRÍCOLAS
Servizo en BIG BAG, a granel
• Carbonato Cálcico ou estendido • Caliza Magnesiana • Cal Viva • Cal Dolomítica • Mellor manexo • Cal Apagada
Novo sistema de aplicación para evitar po
• Mellor aplicación • Mellor rendemento
Encale só a súa finca, non a do veciño
Solicite informació n no seu almacén m áis próximo
Contactos: infocalgasa@yahoo.es Tel.: 608 533 740
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
convocatorias_poxa_outeiro.indd 22
20/12/2012 16:57
PREFABRICADOS Y HIERROS
• Montaje de naves ganaderas en general
TOURÓN CUBÍCULOS
DE HORMIGÓN PREFABRICADOS
• Estructuras • Cerchas y pórticos • Cubiertas de naves en uralita y panel sándwich • Taller de ferralla
Para cama de arena, paja, serr’n, cascarilla de arroz, carbonato, biomasa, etc. ■ TambiŽn para camas de goma ■ Dise–o ergon—mico para mayor cow-comfort del animal ■ Ahorro de arena y otros materiales ■ Drenajes para eliminar humedades y reducir las mamitis ■ Ahorro de tiempo de colocaci—n: 50 cub’culos/d’a aproximadamente ■ Cub’culos dobles e individuales ■ Con la supervisi—n y testaje de: ■
Vilar de Sarria, 34 - 27614 Sarria (Lugo) Tfno: 982 530 469 - Fax: 982 535 501 Mób: 629 802 700 - 629 817 933 E-mail: hierrostouron@gmail.com E-mail: hierrostouron@gmail.com Mób: 629 802 700 - 629 817 933 Tfno: 982 530 469 - Fax: 982 535 501 Vilar de Sarria, 34 - 27614 Sarria (Lugo) pub_touron2.indd 23
20/12/2012 20:36
24
CONVOCATORIAS
IV XORNADA TÉCNICA DO SECTOR LÁCTEO. MAZARICOS, 1 DE DECEMBRO
A EFICIENCIA ALIMENTARIA, FUNDAMENTAL PARA FACERLLES FRONTE AOS BAIXOS PREZOS DO LEITE A cuarta Xornada Técnica do Sector Lácteo, celebrada na casa da cultura da Picota e organizada polo Concello de Mazaricos, a Organización de Productores de Leche (OPL) e Africor Coruña, estivo centrada na alimentación do gando en tempos difíciles, como o que está sufrindo a gandería de leite na actualidade. A primeira conferencia foi impartida por Raquel Cortesao, que falou sobre a importancia de colleitar o millo de forma apropiada e sen deixar de lado aspectos tan elementais como o adecuado picado do gran e o correcto selado dos silos. A continuación, o director xerente da sociedade Ganaderos de Zamora (GAZA), José Luis Calvo, presentou a liña de traballo desenvolvida por esta pequena cooperativa que valoriza os seus produtos lácteos en base a uns esixentes estándares de calidade. Na terceira e última charla do día, o xefe de produto de vacún leiteiro de Nutreco, Manuel Rondón, fixo un repaso de sinxelas técnicas enfocadas a aumentar a eficiencia alimentaria das vacas e conseguir que en cada granxa se obteña o maior rendemento económico. AFRIGA ANO XIX - Nº 102
convocatorias_mazaricos.indd 24
Como vén sendo habitual, a xornada rematou cunha mesa redonda moderada polo secretario executivo de Africor Coruña, José Moreira, e na que participaron o director xeral de Feiraco e presidente da Inlac, José Luis Antuña; o gandeiro de Lleida Fernando Sáinz de la Maza; o portavoz da zona noroeste da OPL, José María Álvarez; e o gandeiro e secretario de GAZA, Félix Roncero. A recente folga de entregas de leite en Galicia centrou unha parte importante do debate, no que se fixo referencia á pouca capacidade de decisión dos gandeiros á hora de fixar os prezos. Tamén se falou dos contratos lácteos, defendidos polo presidente da Inlac como ferramentas de estabilidade e criticados polo gandeiro Félix Roncero, que asegura que os modelos que actualmente están ofrecendo as industrias non teñen en conta os custos de produción.
Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com
20/12/2012 17:01
CONVOCATORIAS
25
VI POXA DE XOVENCAS. MAZARICOS, 2 DE DECEMBRO
Os Loureiros Bianka 456 Outbound
RESULTADOS DA VI POXA DE XOVENCAS DE RAZA FRISONA XOVENCA TRINI XACOBEO MANOLA LAUTAMIC SOFIA 461 BEHOBIA 8137 FARRAPA ASHLAR FICHA MILLION MUCHA BUCKEYE MAROÑAS 346 LUCUS MARCELA BOLIVIA BIANKA 456 OUTBOUND MAROÑAS 345 LUCUS BARREDA 219 GABOR JANA 8437 XACOBEO ARO 44 BOLIVIA 204 MIDNIGHT TEIXA FRANCIS 443 DANCER MILITA DANCER ANEKO 9566 CATUXA BISBAL NOVA GOLDWYN PINOCHA MAHER TINA XACOBEO ARO 314 LUCUS 185
VENDEDOR COMPRADOR O CHUCO S.C. G.B GANDEIRÍA S.C. SAT XUANEIRO ANA Mª GÓMEZ LÓPEZ OS LOUREIROS S.C. PASTORA NOVOA MTNEZ. SAT A FARRAPA CASTRO CASTIÑEIRA S.C. SAT XUANEIRO MARÍA ARIAS RIAL SAT XOIOS PASTORA NOVOA MTNEZ. MAROÑAS S.C. PASTORA NOVOA MTNEZ. O CHUCO S.C. G.B. GANDEIRÍA S.C. OS LOUREIROS S.C. JORGE MÍGUEZPRADO MAROÑAS S.C. JUSTO GESTO E ESPOSA BARREDA S.C. PASTORA NOVOA MTNEZ. GRANXA ARAN FCO. PÉREZ INSUA COOP. DE ARO MIGUEL ALVITE GALLARDO SAAMIL GANDEIRÍA A FONTE S.C. OS LOUREIROS S.C. PASTORA NOVOA MTNEZ. NUVEIRA MIGUEL ALVITE GALLARDO CARREIRA S.C. JORGE MÍGUEZ PRADO NUVEIRA SAT RIAL SAAMIL CASA FELIX NIÑAN S.C. SAT XUANEIRO CANDENDO S.C. NUVEIRA JOSÉ M. URES AMIGO COOP. DE ARO VINA GARCÍA MTNEZ. TOTAL VENDAS: 49.950 € PREZO MEDIO: 2.270 €
PREZO DE REMATE (€) 2.350 2.150 2.100 2.350 2.250 2.100 2.000 2.350 2.550 2.150 2.300 2.300 2.400 2.200 2.500 2.200 2.400 2.250 2.300 2.300 2.350 2.100
PRETO DE 50.000 EUROS DE GANANCIA POLA VENDA DE 22 ANIMAIS A poxa de xovencas frisonas que preparan conxuntamente Africor Coruña, o Concello de Mazaricos e a Organización de Productores de Leche xuntou na súa sexta edición 25 reses na pista do polideportivo da Picota, das que finalmente se adxudicaron 22. O prezo medio das vendas foi de 2.270 euros e a cotización máis alta alcanzou os 2.550 pagados por Os Loureiros Bianka 456 Outbound, unha xovenca procedente dunha gandería de Vimianzo, de 23 meses de idade, preñada con Gospell e cun destacado pedigree de alto rendemento leiteiro; nai con 52.213 quilos de leite en cinco lactacións, avoa con 87.834 kg en sete lactacións e bisavoa cualificada MB86 e cunha produción vitalicia de 93.589 kg. O volume total de transaccións roldou practicamente os 50.000 euros. Aínda que houbo afluencia de público na poxa, os organizadores apuntaron a unha mingua do número de compradores a causa das mobilizacións da folga de entregas do leite que tiveron lugar nesas datas.
Ganderia Fidel de Meira(Lugo)
Arias Jul SCG de Palas de Rei(Lugo)
Distribuidas por:
DOVAL MAQUINARIA AGRíCOLA Pequenas en tamaño, grandes en prestacións
Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com
convocatorias_mazaricos.indd 25
Avda. Terra Cha, 11 27260 CASTRO RIBERAS DE LEA (Lugo) Telf. : 982 310 026 - 659 445 627 660 417 676 Fax: 982 310 295 e-mail: info@dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
20/12/2012 17:01
26
CONVOCATORIAS
LXVII FIERA INTERNAZIONALE DEL BOVINO DA LATTE. CREMONA, 25-28 OUTUBRO
Rocío, María e Águeda –de esquerda a dereita na imaxe– posaron para Afriga durante a súa estancia en Cremona
CREMONA VOLVEU CONVERTERSE NA CAPITAL EUROPEA DO LEITE A convocatoria da cidade lombarda demostrou a vitalidade da gandería italiana coa presenza de empresarios novos decididos a impulsar o sector. Este ano desprazáronse ata Cremona as irmás Rocío e María Manteiga (Vila de Cruces, Pontevedra) e Águeda Capón (Chantada, Lugo) para representar a España no concurso internacional de manexadores. Un ano máis, Cremona celebrou a súa Feira Internacional de Bovino de Leite e con ela a 61 edición da Mostra Nacional da Raza Frisona e o concurso internacional de novos manexadores –Open Junior Show–, que organizaba por vez primeira a Asociación Nacional de Gandeiros de Frisona Italiana (Anafi). As representantes españolas neste último certame foron as irmás Rocío e María Manteiga (Vila de Cruces, Pontevedra) e Águeda Capón (Chantada, Lugo). Aínda que volveron a Galicia sen conseguir ningún premio, recoñecen que a experiencia foi positiva porque sempre se coñece xente nova e formas diferentes de facer as cousas. “Creo que o fixemos ben, non acadamos o resultado que queriamos pero como experiencia está moi ben. Cando vas a sitios así sempre apetece volver. Este concurso gustoume máis có de Inglaterra [a onde foron o ano anterior] porque é máis familiar e vin moito compañeirismo. En Inglaterra pasa como en España: gaña un e o resto queda fastidiado, sobre todo no Nacional”, conta María Manteiga. Sobre as características do certame, a súa irmá Rocío co-
menta que lle pareceu “bastante bo sistema porque aquí [en España] só se fan concursos de manexo e agora algún de pelado, a alí había que xulgar as vacas en pista e facer un test de morfoloxía, e avalíase todo en conxunto”. As tres rapazas coinciden ao referirse á boa organización do concurso, no que participaron 28 rapaces procedentes de 9 países. “Incluso nos regalaron unha cabezada de coiro a cada un co noso nome”, comenta Águeda Capón, quen tamén afirma que o nivel dos participantes era moi alto e que lle gustaría volver pero “máis preparada porque desta volta non fun ao cen por cen”. Nesta ocasión foi un rapaz de Inglaterra o que se fixo co primeiro premio, pero o talento, a profesionalidade e a entrega de todos os manexadores marcaron o desenvolvemento da competición, xulgada polo xuíz suízo Patrick Rùttiman. Non obstante, o que máis lles gustou a Águeda, a Rocío e a María foi o concurso morfolóxico. Así o describe Águeda: “Foi un dos máis emotivos que vin na vida, eu estaba tremendo e non tiña ningunha vaca alí, con iso dígoche todo”.
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
convocatorias_cremona.indd 26
20/12/2012 17:03
CONVOCATORIAS
27
O presidente da feira, Antonio Piva, visitou os distintos pavillóns acompañado dunha ampla comitiva
Cheo de público durante a celebración do concurso morfolóxico
Ante un pavillón repleto de público expectante, o xuíz Giuseppe Beltramino proclamou a M.E.DAL Stormatic Ilma vaca gran campiona do certame. Esta vaca fíxose co premio absoluto nunha atmosfera desbordante de adrenalina pero na que tamén se notaba un gran compañeirismo. Por exemplo, recorda María, “cando se soubo cal era a gran campiona saltaron todos os gandeiros á pista a celebralo”. Esta edición tamén se lembrará pola gran calidade morfolóxica dos animais, o que confirma a importancia da xenética nacional. Unha das principais diferenzas con respec-
to aos xulgamentos de aquí descríbea moi ben Rocío: “O xuíz explica as características de todas as vacas, os rasgos bos e tamén os malos, desde a primeira clasificada ata a última e en varios idiomas”, o que contribúe a darlle máis emoción á exhibición. No ring tamén se deron cita, por segundo ano consecutivo, varios exemplares de Jersey que demostraron a crecente calidade da raza, proba tanxible da dedicación e a paixón que move aos gandeiros que optan por esta raza para seleccionar os seus animais.
Almacén pechado de 10 x 20 x 6, na Muíña (Baleira)
Peches frontais e portas de lona na SAT Gandería Sánchez de Xanceda. Mesía (A Coruña)
Naves gandeiras Alpendres e almacéns Illamentos con la de vidro Peches e portas en lona ou malla cortavento
• Construcións rápidas e económicas • Estrutura metálica e cuberta de polietileno ou chapa
ANOCA I N N O VA
Marcial López Ónega (Farruquiño)
Goberno nº 8 - Castro de Rei (Lugo) - Tel: 666 497 912 - 660 491 112 - Fax: 982 980 506 - Mail: afiteco@mundo-r.com
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
convocatorias_cremona.indd 27
21/12/2012 12:59
28
CONVOCATORIAS
Así era o ambiente entre os expositores
Coma sempre, a charla sobre os estados xerais do leite foi unha das máis esperadas
O EVENTO EN CIFRAS: 78.500 VISITANTES, 843 EMPRESAS E MÁIS DE 50 ENCONTROS TÉCNICOS Nalgúns estands había actuacións musicais en directo
EXPOSITORES E ENCONTROS TÉCNICOS Este ano, ata o recinto feiral da cidade lombarda achegáronse case 78.500 visitantes –2.500 máis que en 2011– que demostraron que o sector gandeiro goza dunha gran vitalidade e dun espírito máis innovador ca nunca a pesar da difícil situación económica. Un total de 843 empresas chegadas de 9 países diferentes déronse cita neste escenario para mostrar os últimos avances da industria e entrar en contacto cos operadores máis cualificados procedentes de diferentes partes do mundo. En concreto, as delegacións máis numerosas eran de Rusia, Noruega, Alemaña, Francia, O Reino Unido, España, Bielorrusia, Hungría, Croacia, Eslovenia, Eslovaquia, EE. UU., Polonia, Holanda, Grecia, O Canadá e O Brasil. A feira de Cremona debe entenderse como un laboratorio no que se comparan ideas e do que xorden solucións para facer fronte ás necesidades dos mercados. Nas máis de 50 conferencias, seminarios e encontros técnicos que se desenvolveron abordáronse múltiples cuestións que afectan ao sector, coma os prezos do leite, a nova PAC ou o uso de nitratos. O cheo absoluto destas xornadas confirma este punto de encontro como un dos importantes para a globalidade do sector agroalimentario. O presidente da feira, Antonio Piva, resumiu así o resultado desta edición: “O gran traballo realizado pola feira de Cremona nos últimos anos levounos a colaborar cos protagonistas da agricultura e a gandería a nivel mundial, e permitiunos poñer a punto un formato de exposicións eficaz e de grande interese para todos os operadores profesionais; con esta edición establecemos un novo récord de presenzas con 78.463 visitantes”. En paralelo desenvolveuse o salón Expocasearia, centrado no sector da transformación do leite e cuxo obxectivo é conectar as empresas cos fabricantes de tecnoloxía e, a través dun programa específico de eventos, descubrir todos os aspectos e o potencial do procesamento do leite.
No exterior do recinto feiral había exposición de equipamentos gandeiros
POXA Ata 40.500 euros se pagou por un lote de embrións na poxa que tivo lugar no transcurso da feira e cuxo prezo medio se situou en 13.900 euros. Estes bos resultados recompensan o traballo conxunto feito por Anafi e a marca comercial Semenzoo para a realización deste evento, que xa se converteu nunha iniciativa á que os gandeiros italianos non queren renunciar. Así quedou a táboa de prezos: NOME PRIMA SCELTA FEMMINA PESS FARM EUDON SERMIG ET TY ALL.NURE NUM.UNO LIVA ET TY GUTHRIE AZALEA ET TY GO-FARM BANNY TY ALL.MEI. WYMAN TALLASSY TY PIROLO NUMERO UNO SAVANA ET TY ALL.MARGHERITA CORTINA ET TY AL.CE OV MARINE TULISH CALSTELVERDE RUSTLER GARNET RED MURI END STORY STARLIGHT TY CAMPOGALLO INTERNAZIONA ET TY MEDIA DE PREZOS DAS ADXUDICACIÓNS DA POXA
PREZO ADXUDICACIÓN (€) 40.500 5.000 14.600 5.100 10.500 4.400 25.000 3.900 RETIRADA 5.100 30.000 8.800 13.900
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
convocatorias_cremona.indd 28
21/12/2012 12:47
pub_fontao_torrel.indd 29
20/12/2012 20:41
30
PANORAMA INTERNACIONAL
ZANI. BRESCIA (ITALIA)
A familia Zani posa xunto ás fotografías dos seus animais máis destacados. A vaca da parte superior coas escarapelas é Zani Chairman Pawnee, EX 90 puntos, fundadora da familia de Mascalese; a da parte inferior central é Zani Bolton Viola, filla da irmá de Mascalese
UNHA EXPLOTACIÓN FAMILIAR DIVERSIFICADA E CUN FIRME ESPÍRITO EMPRESARIAL A explotación da familia Zani de Ghedi, na provincia de Brescia, é a mellor granxa italiana no campo da produción, con 49 vacas que xa lograron producións vitalicias de máis de 100.000 quilos de leite. A maior parte da materia prima destínana á súa propia queixería, na que elaboran queixos da denominación Grana Padano. A explotación Zani –e a queixería adxunta– están dirixidas por Luciano Zani, a súa muller Antonia Gonzato e os seus fillos Alessandro e Gianluca. A historia desta empresa italiana comeza en 1946 cando o pai de Luciano, que rexentaba unha pousada en Ghedi, puxo en marcha unha pequena granxa de vacas. Pero aquel foi só o comezo. Actualmente, a gandería dos Zani ascende a 1.000 animais dos cales 520 son de produción. Luciano, Antonia e os seus fillos están moi entregados ao negocio familiar. Do concernente á produción de leite encárgase en maior medida Alessandro, mentres que o seu irmán Gianluca supervisa o relacionado co campo e os cultivos. Ademais, teñen contratados tres empregados.
INSTALACIÓNS As instalacións desta explotación abarcan arredor de 15.000 metros cadrados. O establo principal –de 7.000– foi construído hai 10 anos con estrutura de madeira e nel aloxan as vacas en lactación, que descansan en cubículos con camas de palla mesturada con produtos desinfectantes. Nel teñen instalado un cepillo de cow comfort que se activa dúas veces ao día, coincidindo coas horas de muxido. As xovencas preñadas e as vacas recén paridas están noutro establo –de 2.000 m2–, no que combinan cubículos e cama quente. A maiores dispoñen das antigas cortes dos cabalos, onde teñen a recría.
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
explotacion_italia.indd 30
20/12/2012 17:05
PANORAMA INTERNACIONAL
A GANDERÍA DOS ZANI ASCENDE A 1.000 ANIMAIS DOS CALES 520 SON DE PRODUCIÓN
31
Establo principal con estrutura de madeira
Nesta explotación practican a separación do xurro en sólido e líquido e contan cunha capacidade de almacenamento do esterco semilíquido para catro meses. SUPERFICIE E MAQUINARIA Os Zani dispoñen de 50 hectáreas de terreo dedicadas á alimentación do gando. O cultivo principal é o millo, que sementan en dous terzos da superficie, mentres que o terzo restante o dedican a alfalfa, facendo sempre rotación de cultivos. Aínda que dispoñen de maquinaria propia para os labores diarios da granxa, para os traballos puntuais máis complexos, como a recollida do millo, contratan o servizo a unha empresa externa. MANEXO E DATOS DE PRODUCIÓN Nesta explotación lombarda teñen os animais divididos en grupos de idade. Incluso as femias en lactación están divididas en primíparas recén paridas, primíparas en lactación avanzada, adultas recén paridas e adultas en lactación avanzada.
A media de produción actual sitúase nos 34 kg vaca/día; a de 2011 foi de 10.800 kg vaca/ano, cuns niveis do 3,83% de graxa e 3,57% de proteína. Malia que o nivel de graxa xa non é moi elevado, o obxectivo dos Zani é reducilo aínda máis e aumentar o de proteína, posto que, segundo afirma Luciano, a graxa custa moito producila en termos de enerxía e actualmente págase pouco. Ademais, para o tipo de queixos que elaboran, o leite debe estar parcialmente desnatado para que o valor de graxa sexa similar ao de caseína, é dicir, arredor do 2,70%. O nivel medio de células somáticas sitúase en 300.000 e o de bacterias en 5.000.
Seguros agrarios
Protexa a súa explotación agraria En ”la Caixa” ofrecémoslle unha extensa gama de seguros especificamente pensada para cubrir os riscos que poidan xurdir no día a día da súa explotación agraria. Así, poderá asegurar os ingresos da súa colleita e do seu gando, cubrirá os riscos do seu negocio e garantirá a súa protección, a da súa familia e mais a dos seus traballadores.
AgroCaixa
[Ti [ es a Estrela Información suxeita ás condicións xerais, particulares e especiais de cada póliza, así como ás condicións de subscrición. SegurCaixa Adeslas, S.A. de Seguros e Reaseguros. VidaCaixa, S.A. de Seguros e Reaseguros. Caixabank, S.A., operador de banca-seguros exclusivo de VidaCaixa, S.A., con CIF A-58333261, e autorizado de SegurCaixa Adeslas, S.A., con CIF A-28011864, inscrito no rexistro administrativo de mediadores da DXSFP co código C0611A08663619, e autorizado para a distribución de seguros CASER, en virtude do convenio de distribución entre VidaCaixa e CASER.
www.laCaixa.es/agrocaixa
Prensa 174X124 SegAgrarios gal.indd 1
10/05/12 09:25
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
explotacion_italia.indd 31
20/12/2012 17:05
32
PANORAMA INTERNACIONAL
Dous empregados hindús moxen nunha sala paralela de 40 puntos; no centro da imaxe, Luciano Zani sorrí para a foto
CON CADA 1.000 LITROS DE LEITE FAN DÚAS PEZAS DE QUEIXO DE 35 KG CADA UNHA, DESPOIS DE SOMETELAS AO PROCESO DE SALGADURA
materia prima está destinada á produción deste derivado; o leite dos venres e dos sábados véndeno a unha leitería do sur de Italia a 0,38 euros/kg. Tamén comercializan a nata resultante do proceso de desnatado e o soro do leite.
QUEIXERÍA Da queixería Zani saen cada ano aproximadamente 6.000 formas de queixo da denominación de orixe protexida Grana Padano que, ou ben venden directamente a clientes particulares, restaurantes e tendas da zona (3-4 formas por día), ou ben comercializan a través de maioristas. O rendemento aproximado do litro de leite utilizado na súa propia queixería é de 0,50 euros, se ben depende do prezo de venda final do queixo cunha maduración mínima de nove meses. Non obstante, debido a que os sábados e os domingos a actividade na queixería se detén, non toda a
ELABORACIÓN DOS QUEIXOS Para a elaboración dos queixos dispoñen de sete caldeiras de cobre cunha capacidade unitaria de 1.000 litros de leite cos que fan dúas pezas de queixo de 35 kg cada unha, despois de sometelas ao proceso de salgadura. O leite empregado procede das dúas muxiduras anteriores, logo de ser parcialmente desnatado. Cada día producen aproximadamente 24 formas de queixo. As operacións sucesivas afectan ao proceso de salgadura e á maduración en grandes almacéns. Para o mantemento da queixería contan cun traballador a tempo completo e outro a tempo parcial.
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
explotacion_italia.indd 32
20/12/2012 17:05
PANORAMA INTERNACIONAL
Almacén onde se fai o proceso de maduración dos queixos
Exemplar de queixo da denominación Grana Padano que elaboran na queixería
REPRODUCIÓN A xestión de Zani en canto a reprodución baséase no coñecemento dos seus animais. As vacas son fertilizadas a partir dos primeiros 100 días e as primíparas a partir dos 70. A miúdo, as lactancias adoitan ser longas porque unha vez que deciden que unha femia non se volve fecundar –por un problema no ubre, por exemplo–, esta pode permanecer en leite durante anos con producións sorprendentemente altas. En concreto, Luciano falounos dunha vaca que permaneceu cinco anos cunha produción de 65.000 kg. Non en van, a dos Zani é a explotación italiana con máis vacas –49– que lograron producións superiores a 100.000 kg de leite, situándose a media de leite das vacas eliminadas en máis de 46.000 kg, o que para un establo de 500 cabezas é un dato realmente bo. Por outra banda, apuntar tamén que nesta explotación realizan aproximadamente 20 recolleitas de embrións cada ano para preto de 130 implantes posteriores.
33
DA QUEIXERÍA ZANI SAEN CADA ANO APROXIMADAMENTE 6.000 FORMAS DA DENOMINACIÓN DE ORIXE PROTEXIDA GRANA PADANO
XENÉTICA A Luciano Zani non lle gustan os animais altos e profundos que se exhiben nas feiras porque non se adaptan ben ás condicións de cría en cubículos; interésanlle as vacas anchas e fortes, con excelentes ubres e con grupa un pouco inclinada que facilite os partos. Para esta explotación son moi importantes os touros que transmiten caseína KBB, xa que incrementan considerablemente o rendemento no queixo. Como adiantabamos antes, elixen touros positivos en proteína pero non en graxa, buscando o maior equilibrio entre ambos os niveis. Skywalker Mtoto e O-Man son touros que lles deron moitas satisfaccións. Á parte de Zani Bolton Mascalese (primeiro na lista italiana de touros probados en abril de 2012), desta explotación italiana proceden sementais punteiros coma Zani Patron Step –da mesma familia de Mascalese e pai de Fibrax–, que tamén estivo á cabeza nas clasificacións italianas. Así mesmo, a esta granxa pertencen Zani Titanic Respinto e Zani Shottle Neapol, ambos derivados dunha importante familia dos anos 80. Non podemos deixar de mencionar a Zani Bolton Leroy (2019 TPI), recentemente recoñecido pola súa gran transmisión de produción de lei leite, e á súa irmá Zani Bolton Viola VG-89 –filla da irmá de Mascalese–, que recibiu a mención honorífica no concurso provincial de Brescia en 2010 e que foi campiona reserva do concurso provincial de Montichiari en 2012. En cambio, asegura Zani que a súa participación en concursos morfolóxicos é anecdótica porque estas competicións teñen un nivel de profesionalidade moi alto e eles non teñen o tempo suficiente para preparar os animais. Outra familia de vacas destacadas que teñen no establo é a Southwind, da cal saiu Zani O-Man American (OMan x Step x Skywalker), cuxo seme están empregando actualmente. En canto á confianza que os Zani teñen na xenómica, polo de agora prefiren comprar poucas doses de moitos touros que foron avaliados con este método. OPINIÓN SOBRE O SECTOR LÁCTEO Para Zani, “o leite é na actualidade un produto pouco custoso que por forza debe aumentar”. Segundo este gandeiro, o problema é que o sector non está unido e hai pouca colaboración entre os gandeiros. “Necesitamos un maior esforzo para apoiar a imaxe do noso produto”, afirma. AFRIGA ANO XIX - Nº 102
explotacion_italia.indd 33
20/12/2012 17:17
34
NUTRICIÓN
QUE EFECTO TEN A FORRAXE SOBRE O DESENVOLVEMENTO DO XATO LACTANTE?
O ano pasado publicamos nesta revista un artigo que demostraba o efecto positivo da inclusión do feo de gramíneas picado na dieta do xato lactante. Así pois, describiuse un incremento do consumo de penso cando se lle ofertaba feo aos xatos durante a lactancia e á desteta que ía acompañado dunha maior ganancia media diaria, sen afectar ao índice de conversión e á dixestibilidade da dieta. A partir deste estudo quedaron algunhas dúbidas por resolver: é posible substituír o efecto da forraxe por un penso máis fibroso?, en que medida a forraxe afecta ao desenvolvemento e estimula a inxestión do xato? Co obxectivo de responder á primeira pregunta, realizamos unha proba experimental con 64 xatos e 4 tratamentos: • Tratamento 1: penso baixo en fibra (18% FND sobre MS) sen forraxe • Tratamento 2: penso baixo en fibra (18% FND sobre MS) con feo de avea picado • Tratamento 3: penso alto en fibra (27% FND sobre MS) sen forraxe • Tratamento 4: penso alto en fibra (27% FND sobre MS) con feo de avea picado Fíxose un seguimento do crecemento e a inxestión dos animais desde o inicio da proba (9 días de idade) ata dúas semanas despois da desteta (64 días de idade), e á desteta obtívose unha mostra de líquido ruminal para determinar o pH, indicador da fermentación ruminal.
M. Terré, Ll. Castells, E. Pedrals Produción de Rumiantes, IRTA
Os resultados produtivos deste estudo móstranse na táboa 1 e no gráfico 1. Neles podemos destacar que tanto o aumento de FND no penso coma a oferta de feo picado aos xatos aumenta o consumo de FND na dieta e que os xatos alimentados cun penso elevado en FND con acceso a feo picado diminúen a súa eficiencia alimentaria durante a fase de lactancia. Tamén é importante resaltar da táboa 1 que os xatos cun penso baixo en FND durante a fase de lactancia tiveron unha maior ganancia media diaria de peso en comparación cos xatos cun penso alto en FND. Por outro lado, o gráfico 1 móstranos que a partir da semana 5 de estudo empézase a observar un efecto positivo da inclusión de forraxe na dieta, aumentando a inxestión total de materia seca dos xatos.
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_nutricion.indd 34
20/12/2012 20:08
NUTRICIÓN
Táboa 1. Índices produtivos e inxestión de xatos alimentados cun penso baixo (B) ou alto (A) en fibra, con (F) ou sen (0) acceso á forraxe nun cubo á parte. Os valores con distintos superíndices indican que hai diferenzas significativas entre valores.
35
Gráfico 1
Tratamentos1 Predesteta, 1 a 6 semanas Peso vivo inicial (kg) Peso vivo final (kg) Ganancia media diaria (kg/d) Inxestión leite (kg/d) Inxestión penso (kg/d) Inxestión forraxe (g/d) Inxestión total (kg/d) Inxestión PB (g/d) Inxestión FND (g/d) Eficiencia alimentaria Posdesteta, 7 a 8 semanas Peso vivo final (kg) Ganancia media diaria (kg/d) Inxestión penso (kg/d) Inxestión forraxe (g/d) Inxestión total (kg/d) Inxestión PB (g/d) Inxestión FND (g/d) Eficiencia alimentaria
B0
BF
A0
AF
43.3 71.8 0.68a 0.51 0.55 1.06 121 100 0.61a
43.8 73.2 0.70a 0.51 0.53 30 1.09 119 132 0.63a
43.1 69.9 0.63b 0.51 0.51 1.02 120 136 0.60a
43.2 70.4 0.64b 0.51 0.53 22 1.08 127 168 0.56b
84.0b 0.86b 2.02 2.02b 444b 367c 0.42
88.6a 1.12a 2.30 94 2.49a 520a 535b 0.43
82.6b 0.91b 2.05 2.05b 481b 547b 0.41
85.0a 1.03a 2.24 71 2.38a 535a 685a 0.45
1 B0: xatos alimentados cun penso baixo en FND e sen forraxe; BF: xatos alimentados cun penso baixo en FND e con forraxe; A0: xatos alimentados cun penso alto en FND e sen forraxe; AF: xatos alimentados cun penso alto en FND e con forraxe.
Evolución da inxestión total de materia seca en xatos alimentados coas seguintes dietas: penso baixo en FND sen acceso á forraxe (¡ azul claro), penso baixo en FND con acceso á forraxe (l verde claro), penso alto en FND sen acceso á forraxe (o azul escuro) e penso alto en FND con acceso á forraxe (n verde escuro) durante as 8 semanas de estudo. En cada punto, * indícanos diferenzas entre o acceso ou non á forraxe por parte dos xatos.
Levucell SC
valoriza su ración y maximiza los Ingresos sobre los Costes de Alimentación (IOFC) Eficacia probada de Saccharomyces cerevisiae CNCM I-1077, la cepa específica para rumiantes seleccionada conjuntamente con el INRA:
- RCS Lallemand 405 720 194 - 06/2011.
No pierda ni una gota
• Rendimiento lechero: +1,2* a 2,5 litros/vaca/día • Eficacia alimentaria: +50g* a 120g de leche por kg de MSI • Optimiza el pH del rumen (menos acidosis) y mejora la digestibilidad de las fibras. * Meta-análisis ADSA, USA 2009 probado con UNA cepa (I-1077), UNA dosis recomendada (10 mil millones/día).
Levadura Específica Rumiantes€ € Autorizado en la Unión Europea en bovinos destinados a la producción de leche y de carne, ovejas y cabras de leche, corderos y caballos (E1711/4a1711/4b1711).
LALLEMAND BIO, SL Telf: +34 93 241 33 80 Email: animal-Iberia@lallemand.com
www.levucellsc.com
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_nutricion.indd 35
20/12/2012 20:08
36
NUTRICIÓN
Neste estudo, o efecto máis importante obsérvase á desteta dos animais, cando aqueles xatos con acceso á forraxe aumentan o consumo de penso e crecen máis durante as dúas semanas despois da desteta. Este aumento do consumo de penso pode ser explicado polo incremento do pH ruminal dos animais con acceso á forraxe (gráfico 2). O pH ruminal é un parámetro que nos indica a acidez no rume. Normalmente, en animais adultos considérase que cun pH por debaixo de 5,6 teñen acidose ruminal, que se caracteriza, entre outros síntomas, por unha diminución da inxestión. Como se observa no gráfico 2, os xatos sen acceso á forraxe, independentemente do contido de FND do penso, tiveron un pH moi por debaixo de 5,6; en cambio, o acceso á forraxe mellorou o pH ruminal. Gráfico 2
PH ruminal en xatos alimentados coas seguintes dietas: penso baixo en FND sen acceso á forraxe (B0 azul claro), penso baixo en FND con acceso á forraxe (BF verde claro), penso alto en FND sen acceso á forraxe (A0 azul escuro) e penso alto en FND con acceso á forraxe (AF verde escuro) durante as 8 semanas de estudo. Os valores con distintos superíndices indican que hai diferenzas significativa entre valores.
Paralelamente a este estudo realizamos outro co obxectivo de explicar o mecanismo de acción do acceso á forraxe sobre o crecemento e a inxestión dos animais. Esta proba realizouse con 5 animais por tratamento e comparábase unha dieta co mesmo penso concentrado e acceso ou non ao feo picado de avea. Neste caso, os animais criáronse ata 3 semanas despois da desteta, e chegado este punto sacrificáronse co fin de observar o desenvolvemento de todo o aparato dixestivo. Durante o desenvolvemento da proba: • Controlouse a inxestión e crecemento dos animais. • Obtivéronse mostras semanais de líquido ruminal (pH, ácidos graxos volátiles, capacidade tampón, viscosidade). • Determinouse o ritmo de paso ao longo do tracto gastrointestinal á desteta. E ao sacrificio: • Pesouse cada parte do tracto gastrointestinal. • Determináronse algúns xenes da parede ruminal relacionados coa absorción de ácidos graxos volátiles. • Determináronse algúns xenes da glándula salival relacionados coa produción de saliva.
Entre os parámetros analizados (táboa 2) cómpre destacar que o efecto da forraxe foi o mesmo ca en estudos anteriores: aumento do consumo de penso os días previos á desteta, mellora do crecemento e aumento do pH ruminal; tamén se advertiu un aumento do ritmo de paso ruminal nos animais con acceso á forraxe. En canto ao desenvolvemento do tracto gastrointestinal, remarcar que o acceso a feo picado de avea non aumentou o peso de todo o tracto gastrointestinal en relación ao peso vivo do animal, así pois, o maior crecemento do animal foi debido a un crecemento global do animal, en lugar de a un maior volume de inxesta, como se podería pensar ao consumir forraxe. Finalmente, cabe resaltar que a expresión do xene MCT-1, relacionado coa absorción de ácidos graxos volátiles no rume, incrementouse nos animais que tiñan acceso a feo de avea. Daquela, a posible maior absorción de ácidos graxos volátiles e o aumento do ritmo de paso ruminal poderían explicar, en parte (debido ao aumento de absorción dos ácidos graxos volátiles e o menor tempo de fermentación da dieta no rume, respectivamente), o incremento do pH ruminal cando os xatos teñen acceso a feo de avea picado. Por outro lado poderíase pensar que como a inxestión de forraxe estimula a rumia, a produción de saliva do animal, que ten un poder tamponador a nivel ruminal, podería aumentar tamén, e isto podería explicar o aumento do pH ruminal nos animais con acceso á forraxe. Esta hipótese, aínda probable, non puido ser demostrada no estudo que realizamos, pois nin a capacidade tampón do rume nin os xenes da glándula salival relacionados coa produción de saliva se viron afectados cando os xatos tiñan acceso ao feo de avea. Táboa 2 Tratamentos Inxestión penso (kg/d) Ganancia media diaria (kg/d) pH ruminal Capacidade tampón do rume (mEq/l) Ritmo de paso ruminal (k1 h-1) Expresión MCT-1 % peso gastrointestinal do peso vivo
Sen feo 0.84 0.60 5.1b 83.1 0.070b 0.08b 20.5
Con feo 1.10 0.80 5.6a 75.9 0.147a 0.36a 19.6
Parámetros analizados en xatos alimentados co mesmo penso concentrado e sen ou con acceso a feo de avea picado. Os valores con distintos superíndices indican que hai diferenzas significativas entre valores.
Ao longo deste último ano comprobamos que os xatos lactantes que se alimentan con pensos en pellet teñen un pH ruminal moi baixo e que dietas que nos permiten aumentar este pH melloran os índices produtivos destes animais. Desde o departamento de ruminantes do IRTA propoñemos a inclusión de feo de avea picado como unha forma de mellorar este pH ruminal, aínda que non descartamos que outras accións poidan mellorar dito pH. Gustaríanos agradecer ao Instituto Nacional de Investigación e Tecnoloxía Agraria e Alimentaria o seu apoio financeiro no proxecto (RTA2008-00031-00-00), posto que sen a súa axuda estes estudos non serían posibles.
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_nutricion.indd 36
20/12/2012 20:08
pub_ascol.indd 37
20/12/2012 13:05
TUBIO ROMERO Ctra. Santiago-Noia Km 15, 15281 Urdilde – La Coruña Tno. 981 805112 – importlait@importlait.com – www.importlait.com
El equipo es el pulmón de la máquina de ordeño os cem le con e r f y o . Hab . ña o spa preci menos E a o d t s o o p r ju at par o a su e más s e ici pagu or erv tad por ad y s es. No m i r os ried ido Som ad, se istribu d i d cal stros nue
S.A.CHRISTENSEN & CO www.sac.dk
El nuevo diseño de la pezonera Uniflex tiene una gran capacidad de adaptación tanto al tamaño de la ubre como a su forma. De la misma forma se adapta al tamaño y a la posición del pezón.
La pezonera está fabricada con la últimos avances en caucho, lo que permite que la goma tenga una mayor flexibilidad, bloqueando la posibilidad de que queden depositadas colonias de gérmenes en dichas pezoneras. Se ha logrado obtener una gran flexibilidad de la pezonera, que asociada al gran diámetro de su boca de salida, facilita el flujo de la leche sin transmitir fluctuaciones de vacío al resto de las vacas,favoreciendo principalmente a las de mayor producción.
Si lo desea, llámenos y le haremos una demostración gratis.
pub_importlait_02.indd 38
La gran estabilidad de vacío que se produce durante el ordeño hace a este equipo insuperable, evitando el tan temido baño de pezones, tan dañino para las ubres, conocido como efecto “CROSFLOW”.
20/12/2012 12:03
El sistema de pulsación es el corazón de la máquina de ordeño
Existen tres tipos o sistemas diferentes de pulsación en el mercado, diferenciadas por el tiempo de sus fases de ordeño y de masaje.
Trabaja con unos picos de consumo enormes
El sistema de pulsación en cascada de SAC funciona mediante una caja de control, que controla todos los pulsadores de forma individual, lo que permite que en todo momento estén todas las fases desplazadas de forma equidistante.
Tiene unos picos de consumo muy grandes, con distintos niveles y desfasados en el tiempo
Este sistema disminuye la demanda de vacío en la sala, y permite la perfecta distribución del consumo de aire, por lo que las variaciones de vacío en las tuberías de ordeño y de vacío, se reducen al mínimo.
Tiene un consumo de vacío muy bajo y prácticamente uniforme.
El sistema de pulsación en cascada, reduce las fluctuaciones de vacío dentro del colector de ordeño, lo que acaba repercutiendo en la salud de la ubre. Una de las razones del incremento de mamitis es debida a las fluctuaciones de vacío en la sala de ordeño.
Tenemos el placer de informarles de la próxima apertura de nuestro nuevo local comercial. Dirección: Calle da Feira , nº 41 - 15.680 - Ordenes - La Coruña
pub_importlait_02.indd 39
20/12/2012 12:03
40
NUTRICIÓN
Debemos pensar na formulación de racións diminuíndo o nivel de proteína bruta sen afectar á produción diaria
ALTERNATIVAS E ESTRATEXIAS DE FORMULACIÓN PROTEICA ANTE A SITUACIÓN ACTUAL E FUTURA A produción de leite está a sufrir unha serie de presións técnicas, económicas e medioambientais que deben resolver as persoas implicadas na devandita produción: gandeiros e técnicos. Debemos producir leite con menor custo e de máis calidade e esta produción ten que ser sustentable co medio ambiente. Ángel Ávila Coya Veterinario
A situación actual e futura pódese resumir en tres puntos: 1) Incremento do custo de materias primas; 40-50% de incremento no concentrado. 2) Crecemento da poboación mundial:
Soia DDG Colza Xirasol Cebada Cascarilla dec-11 xan-12 feb-12 mar-12 abr-12 mai-12 xun-12 xul-12
Precios materias primas 2012
• De acordo cos datos da FAO, as necesidades alimentarias da poboación en 2050 poderían incrementarse nun 70%.
• A extensión de terra dispoñible para a produción agraria tocou teito a principios da pasada década. • O rendemento medio dos cultivos caeu á metade desde 1960 a consecuencia do esgotamento dos recursos e os efectos do quecemento global. • Noutras palabras, no futuro estaremos obrigados a producir máis con menos.
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_aforro_02.indd 40
20/12/2012 18:41
NUTRICIÓN
3) Debemos producir alimentos sostibles e respectuosos co medio ambiente: • Producir forraxes de calidade: menor produción de metano. • Reducir a produción de óxido nitroso NO2: mellorar a eficiencia de proteína da ración. • Utilizar taninos, aceite de soia, aceite de colza, semente de liño; a semente de liño reduce a longo prazo a emisión de metano.
41
Soluciones específicas para conservar sus ensilados
Comparativa entre as equivalencias dos principais gases de efecto invernadoiro Gas invernadoiro
Equivalentes Co2
1 kg CO2
1
1 kg CH4 (Metano)
21
1 kg N2O (Óxido nitroso)
310
REDUCIR A PROTEÍNA BRUTA DA RACIÓN • Dr. Hristov (Universidade de Pensylvania): ao pasar dunha dieta 16,5%-15,6% reducimos a emisión de amoníaco nun 23%. • 378 mgr a 292 mgr/m2/hora. • Jack Corless: reducir o MUN (nitróxeno ureico en leite) de 18mg/dl a 14 mg/dl significa unha redución na excreción de 77,5 gr de N por vaca e por día. Isto equivale a 1 kg de soia = 500 vacas x 365 días excretan 14 toneladas de N. • A síntese de urea e a excreción supoñen un gasto enerxético ao organismo. • Ao pasar dunha ración de 17 PB a 16% diminuímos o gasto de urea: 0,32 Mcal. • Custo urea de 0,32 Mcal/día= perda de 0,42 litros/vaca e día. • Custo urea de 0,80 Mcal/día= perda de 1,07 litros/vaca e día.
350 300 250 200 150 100 50 0
Urea en leite
antes
despois
- RCS Lallemand 405 720 194 - 042009.
Dende o punto de vista da nutrición ímonos centrar en mellorar a eficiencia da alimentación proteica das vacas de leite. Para iso facemos fincapé en tres aspectos: 1) Reducir o % de Proteína Bruta (PB) da ración: a) Incremento do custo de materias primas proteicas. b) O exceso de proteína non aproveitable tradúcese nun incremento de nitróxeno (N) ao medio ambiente. 2) Potenciar a produción de proteína microbiana no rume. 3) Racionar equilibrando aminoácidos: proporcións lisina/metionina 3:3,1.
• Una respuesta técnica adaptada a su forraje, • Su ensilado fresco y apetente mucho más tiempo, • Su ensilado mejor conservado y valorizado.
A cada ensilado su solución Lalsil
LALLEMAND ANIMAL BIO, SL Télf : (+34) 93 241 33 80 Email : animal-Iberia@lallemand.com
www.lallemandanimalnutrition.com
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_aforro_02.indd 41
20/12/2012 18:41
42
NUTRICIÓN
O MAIOR DESAFÍO PARA OS NUTRICIONISTAS DE RUMINANTES É PROPORCIONAR NUTRIENTES, CARBOHIDRATOS E PROTEÍNAS PARA MELLORAR A EFICIENCIA DO RUME
SP
Alfalfa
SM
Millo
Cebada
Colza
Xirasol
DDG
Gluten feed
Soia 44
CGMEAL
Achegas de lisina e metionina de distintas materias primas
Proteína leite
% LISINA / MP
SP
Alfalfa
SM
Millo
Cebada
Colza
Xirasol
Gluten feed
DDG
Soia 44
CGMEAL
Porcentaxe LISINA / MP. Valor medio 6,8
P. microbiana
Segundo Stokes et ál. (1991), niveis adecuados de proteína degradable e de carbohidratos non estruturais aumentan a eficiencia microbiana, melloran a dixestión dos alimentos e aumentan a produción de acedos graxos volátiles, mellorando desta maneira a síntese da proteína microbiana. De acordo co NRC (2001), a maximización da síntese de proteína microbiana é benéfica, debido ao feito de que o perfil de aminoácidos microbianos é a fonte que máis se aproxima ao requirimento dos ruminantes cando é comparado con outras fontes de proteína. Para mellorar a eficiencia microbiana, a manipulación da dieta debe, en primeiro lugar, buscar a maximización de enerxía no rume e, despois, a cantidade adecuada de fonte de nitróxeno. Despois disto, o uso de fontes que poidan manter unha liberación lenta de nitróxeno, de forma que os niveis de amoníaco sexan constantes no rume (Henning et ál., 2003). O nivel ideal de amoníaco no rume para óptima eficiencia debe estar entre 10 e 20 mg/dl. Valores por riba destes incorren en perdas de N para o sangue, mentres que valores máis baixos resultan en perda de eficiencia no rume. Existen dous grandes grupos de bacterias a nivel ruminal: a) Bacterias celulolíticas. Usan practicamente só o amoníaco como fonte de nitróxeno e a súa capacidade fermentativa é considerablemente menor na ausencia de N-NH3, xa que a súa capacidade de usar N na forma de aminoácidos e péptidos é bastante reducida. b) Bacterias amiolíticas. Crecen máis rapidamente utilizando preto do 60% de péptidos e aminoácidos e o 34% de amoníaco como fontes de N para o seu crecemento (Russell et ál., 1992). Ademais diso, as bacterias que degradan amidón, pectina ou azucres son capaces de continuar a degradación do substrato aínda cando N é limitante. Ese fenómeno é coñecido como energy spilling ou gasto inútil de enerxía (Tedeschi; Fox; Russell, 2000a), pois as bacterias non teñen como multiplicarse. Xa as que degradan fibras non son capaces de degradar substrato cando o N é limitante, e moito menos multiplicarse. Desta maneira, o N na forma de amoníaco no rume é fundamental para unha óptima función. Os obxectivos da alimentación proteica son os seguintes: A) Proteína degradable: 65%, 9,5-10,5% da PB B) Proteína degradable: 35% C) PS (Proteína Soluble): 35-40% da PB = 5,7-6,5% da PB D) Relación lisina/metionina: 3:3,1
P. microbiana
FUNCIÓN DO RUME
RACIONAR CON EQULIBRIO EN AMINOÁCIDOS _Proteína metabolizable que achegue cantidade e perfil equilibrado de aminoácidos: lisina e metionina. _Cando o fígado recibe perfil de aminoácidos desequlibrado... oxida (metaboliza) aqueles aminoácidos en exceso… urea. _Metionina e lisina son os aminoácidos que máis comunmente limitan a produción e a calidade proteica do leite. Os aminoácidos son nutrientes requiridos polas vacas, non son “aditivos” que se usan nas racións. _A maioría das materias primas que compoñen as racións básicas das vacas leiteiras presentan un déficit de aminoácidos. En vacas de alta produción, as necesidades non chegan a cubrirse e as vacas leiteiras non poden expresar plenamente os seus potenciais xenéticos.
Proteína leite
MAXIMIZAR A PRODUCIÓN DE PROTEÍNA MICROBIANA: ALIMENTAR O RUME O maior desafío para os nutricionistas de ruminantes é proporcionar nutrientes, carbohidratos e proteínas para mellorar a eficiencia do rume.
% metionina / MP o PDIE
Porcentaxe metionina / MP ou PDIE. Valor medio 2,2
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_aforro_02.indd 42
21/12/2012 12:14
Forraxes con nome propio
VENA STRIGOSA
Pratex R1
MEZCLAS FORRAXEIRAS Amplio cat谩logo de f贸rmulas adaptadas a distintos usos e terrenos
www.rocalba.com pub_rocalba.indd 43
Expresi贸n vegetal 20/12/2012 20:42
44
NUTRICIÓN
FORMULAR RACIÓNS PARA O VACÚN DE LEITE BASEÁNDOSE SOAMENTE NA PROTEÍNA BRUTA NON É SUFICIENTE PARA ABASTECER AS NECESIDADES PROTEICAS DOS ANIMAIS
RESULTADOS DESTA ESTRATEXIA DE ALIMENTACIÓN PROTEICA EN DISTINTAS GRANXAS
GRANXA 1
Produción semanal 2011-2012 con distintos niveis de proteína bruta na ración
Alimentos/datas Silo millo Silo herba Palla Soia 44 Millo Colza Cebada Ddg millo Cascarilla Graxa by pass Urea protexida (Optigen)
22.2.12 28 0 1,5 3,66 3,13 2 1,5 0 0,360 0,250 0,100
21.6.12 25 16 0 0 4,3 3 0 2 0,508 0,3 0,113
Dlmetionina (smartamine)/HMBi Metasmart
0,012
0,038
Correctores Custo vaca/día
0,300 6,02
0,300 5,5
Nutrientes/datas
22.2.12
21.6.12
Amidón+az
29,4
27,5
C.N.F
39,5
40,3
FAD
18,6
18,6
FND
33,1
32
UFL
0,99
1,00
Proteína degradable
11,15
10,29
Proteína non degradable
5,64
6,03
Proteína soluble
5,05
5,87
Prot. soluble/PB
30%
36,4%
Lisina/PDIE
6,6
6
Metionina/PDIE
2,13
2,13
Relación lisina/metionina
3,09
2,78
PROTEÍNA B.
16,8
16,1
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_aforro_02.indd 44
20/12/2012 18:42
NUTRICIÓN
45
ANO: 2012 LITROS / VACA / ANO: 11.183 ANO 2012 Suma mes leite Media/día leite Vacas totais Vacas lactación % secas DEL % M.G. % M.P. CCS urea l/día lactante l/día presente Leite kg/día ao 3,5% MG kg/día GRAXA kg/día PROTEÍNA
xaneiro 110.386 3.561 115 103 10,8% 215 3,78 3,41 186 276 34,72 30,96 37,40 1.313 1.184
febreiro 94.364 3.370 110 99 10,5% 221 3,84 3,44 189 275 34,21 30,64 37,17 1.312 1.178
marzo 104.425 3.369 115 100 12,8% 212 3,80 3,33 190 195 33,59 29,29 36,29 1.276 1.118
abril 102.791 3.426 122 103 15,6% 183 3,78 3,28 247 184 33,27 28,09 35,85 1.258 1.092
maio 112.672 3.635 125 106 15,1% 179 3,70 3,18 260 170 34,27 29,08 36,46 1.268 1.090
xuño 126.234 4.208 130 111 14,3% 185 3,54 3,09 248 177 37,78 32,37 39,18 1.338 1.168
xullo 136.358 4.399 132 111 15,7% 185 3,23 3,08 234 175 39,54 33,32 38,95 1.277 1.218
agosto 138.622 4.472 141 116 17,8%
setembro 140.323 4.677 146 121 17,1%
outubro
39,26 1.320 1.200
TOTAL 1.066.175 3.902 128 109 14,7% 202 3,56 3,20 219 200 36,08 30,84 37,43 1.278 1.153
3,17 2,99 222 190 38,62 31,76 37,67 1.224 1.155
3,19 3,03 199 184 38,70 32,07 37,87 1.234 1.173
3,42 3,11
14.6.12 28,77 39,5 21 33 0,99 9,96 5,24 5,26 34% 6,3 2,15 2,93 15,36
10.7.12 29,65 39,5 21 33 0,98 9,90 5,00 5,43 36,2% 6,2 2,11 2,93 15
145 120 17,2%
178 38,60
GRANXA 2 Alimentos/datas Silo millo Silo herba Palla Soia 44 Millo Colza Cebada Graxa+aceite soia Urea protexida (Optigen) Dlmetionina (smartamine) Correctores Custo
27.3.12 15 3,6 2,93 6 2,5 1,34 0,448 0 0,012 0,400 6,57
14.6.12 8 29 1,5 1,75 5,17 2,5 2,5 0,336 0,080 0,012 0,350 6,31
10.7.12 13 24 1,5 1,2 4,64 3 2,5 0,315 0,100 0,012 0,350 6,03
Nutrientes/datas Amidón+az C.N.F FAD FND UFL Proteína degradable Proteína non degradable Proteína soluble Proteína soluble/PB Lisina/PDIE Metionina/PDIE Relación lisina/metionina PROTEÍNA BRUTA
27.3.12 32,2 39 21 33 0,99 10,37 5,78 4,8 29% 6,9 2,27 3,03 16,4
Confíe nun servizo de recría profesional e próximo que permite reducir custos na explotación • Dirección técnica a cargo do veterinario de recoñecido prestixio internacional Juan Vicente González Martín
• Crianza das xovencas en boas condicións bioclimáticas e de manexo, superando os estándares de benestar animal
• Unha finca de 200 hectáreas e instalacións con capacidade para 1.000 animais
• Realización das probas precisas para garantir a reincorporación dos animais ás explotacións nunhas condicións sanitarias e produtivas óptimas
• Permanencia de xovencas desde os 21 días ata os 22 meses • Distribución do gando en lotes segundo a idade, a condición corporal e o estado fisiolóxico, para unha maior atención da súa saúde, alimentación e hixiene
Frontón SAT
Frontón, Pantón 27437 Lugo (Galicia) (+34) 673 828 844 www.frontonsat.com info@frontonsat.com
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_aforro_02.indd 45
20/12/2012 18:42
NUTRICIÓN
46
Produción semanal: distintos niveis de proteína bruta
ANO 2012
xaneiro
febreiro
marzo
abril
maio
xuño
xullo
agosto
setembro
outubro
Suma
leite/mes
92.705
80.129
94.134
104.046
113.706
99.227
103.514
117.240
107.601
Media
leite/día
2.990
2.861
3.036
3.465
3.668
3.307
3.339
3.783
3.586
Vacas
totais
114
114
117
126
129
132
123
123
114
Vacas
lactación
96
94
99
105
105
96
93
105
102
%
M.G.
3,53
3,46
3,40
3,38
3,33
3,17
3,44
3,50
3,53
3,77
M.P.
3,28
3,31
3,26
3,20
3,11
3,14
3,09
3,15
3,11
3,23
CCS
71
90
129
115
76
95
92
88
68
70
221
221
%
Fertilidade
urea
316
292
276
267
272
300
214
265
mensual
30%
38%
75%
50%
50%
43%
40%
18%
l/día
lactante
31,15
30,44
30,67
33,03
34,93
34,45
35,90
36,02
35,16
35,00
l/día
presente
26,23
25,10
25,95
27,53
28,43
25,06
27,15
30,75
31,46
30,50
Leite kg/día
ao 3,5% MG
32,25
31,17
31,08
33,37
35,00
33,60
36,64
37,11
36,41
37,40
kg
PROTEÍNA
1.021,74
1.008
1.001
1.057
1.085
1.082
1.109
1.135
1.094
1.131
kg
GRAXA
1.099,62
1.053
1.042
1.116
1.163
1.092
1.235
1.261
1.241
1.320
MES
Eficiencia nitróxeno
Urea
Xaneiro
25,8%
316
Abril
28,9%
267
Xullo
31,6%
214
Setembro
34%
221
CONCLUSIÓNS • Formular racións para o vacún de leite baseándose soamente na proteína bruta non é suficiente para abastecer as necesidades proteicas dos animais. • Debemos pensar na formulación de racións diminuíndo o nivel de proteína bruta, sen afectar á produción diaria, optimizando a produción de proteína microbiana no rume e equilibrando con aminoácidos (lisina/metionina), co que podemos conseguir unha mellora na transformación do nitróxeno en proteína láctea, unha menor eliminación de nitróxeno ao medio ambiente e unha redución nos custos de alimentación.
IMPORTADORES DE GANADO VACUNO SELECTO Puede adquirir nuestro ganado mediante leasing. Suministramos animales de alta genética y con todas las garantías sanitarias. www.cipsapecuaria.es cipsa@cipsapecuaria.es
Tel. 977 44 59 59 Mób. 617 44 59 59
Mób. 607 69 25 25 Mób. 607 69 25 24
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_aforro_02.indd 46
20/12/2012 20:13
pub_nual.indd 47
20/12/2012 20:44
48
DOSSIER
XENÉTICA E REPRODUCIÓN
CONSANGUINIDADE: UNHA AMEAZA SILENCIOSA NA MELLORA XENÉTICA DO VACÚN DE LEITE
É recomendable usar avaliacións xenéticas e acoplamentos que contemplen o coeficiente de consanguinidade
A consanguinidade (tamén endocría ou inbreeding) consiste no apareamento entre individuos cun ou máis antepasados comúns. Toda especie ten unha dotación cromosómica definida onde reside a información xenética. No caso dos bovinos é de trinta pares de cromosomas (vinte e nove pares autosómicos e un par sexual XX ou XY). Todo individuo recibe a metade da súa información xenética do seu pai e a outra metade da súa nai. Juan José Sánchez de Toca Triviño Servizo de Reprodución de Seragro
Cada cromosoma está formado por secuencias de nucleótidos, formando xenes. Un xene é unha secuencia organizada de nucleótidos da molécula de ADN que contén información necesaria para a síntese dunha macromolécula con función celular específica, é dicir, a unidade de almacenamento de información xenética e a unidade de herdanza ao transmitir esta información á descendencia. Cada xene ocupa un locus no cromosoma e pode presentar formas alternativas chamadas alelos.
INDIVIDUOS HOMOCIGÓTICOS E HETEROCIGÓTICOS Se un individuo presenta igualdade de alelos dun determinado xene nos seus cromosomas homólogos dise que é homocigótico para o carácter que define este xene. Se, pola contra, os alelos non son iguais, dise que é heterocigótico. O individuo homocigótico para un carácter exteriorizará o fenotipo do que determinan os seus alelos. Así, unha vaca branca e vermella é homocigótica para o carácter vermello. Se é heterocigótico, o seu fenotipo corresponderá ao que dite o alelo dominante, aínda que pode transmitir a información recesiva á súa descendencia. Así, unha vaca heterocigótica para o factor vermello será branca e negra, pois o negro é dominante, pero pode ter descendencia branca e vermella se se cruza cun touro vermello (50% de probabilidades) ou cun touro negro pero heterocigótico para este factor (25% de probabilidades).
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_consanguinidade.indd 48
20/12/2012 11:57
XENÉTICA E REPRODUCIÓN
DOSSIER
49
AÍNDA QUE O AUMENTO DA CONSANGUINIDADE PODE PROVOCAR EFECTOS POSITIVOS, COMO FIXAR CARACTERES DESEXABLES OU PODER PROBAR QUE NON SE É PORTADOR DE XENES INDESEXABLES, TEN UNHA SERIE DE EFECTOS ADVERSOS
Se a máis parentesco entre os proxenitores se produce unha maior consanguinidade na proxenie, tamén se entende que aumentará o grao de homocigose. Para fixar certos caracteres, na selección xenética úsase moitas veces a homocigose e, con frecuencia, facendo uso da consanguinidade. Isto é o que se chama linebreeding, é dicir, apareamento entre parentes para fixar características concretas. Deste xeito lógrase unha maior homocigose para caracteres desexados ou buscados pero, ao mesmo tempo, auméntase tamén sen buscalo a homocigose en caracteres non desexados que poderían permanecer ocultos en heterocigose. Mediante o linebreeding pódense conseguir individuos moi superiores, porén, evidentemente, necesítase un elevado descarte de individuos. Isto sería útil para obter un superindividuo (un cabalo de carreiras ou quizais un touro) pero non é útil dentro dunha gandería. O contrario do linebreeding é o outbreeding, que consiste no apareamento entre individuos co parentesco o máis distante posible co fin de diminuír a consanguinidade.
Ao aumentar a consanguinidade auméntase a homocigose e o risco de aparición de caracteres indesexables. É o que se chama depresión por consanguinidade ou depresión por endogamia. O contrario da consanguinidade é a heterose ou vigor híbrido obtido por cruzamento entre razas ou entre liñas xenéticas moi afastadas. SELECCIÓN DA RAZA HOLSTEIN A raza Holstein pódese dicir que é de moi recente creación, fundamentalmente en Norteamérica a partir da vaca frisona holandesa. Partindo de animais que aínda na década de 1960 raramente superaban os 6.000 litros por lactación, chégase ás producións actuais cunha alta intensidade de selección axudada pola inseminación artificial e, máis recentemente, por técnicas coma a transferencia embrionaria, as superovulacións, a fertilización in vitro ou a clonación, pero todo iso acompañado ou enfocado á selección de animais, sobre todo a touros dun escaso pool xenético que levou ao uso masivo dunhas poucas familias de touros a nivel mundial.
Distrib uidor oficial para Españ ae d e P O N Po r t u g a l DER HOLST OSA EINS
SERVIZO VETERINARIO ESPECIALIZADO EN TRANSFERENCIA EMBRIONARIA EQUIPO AUTORIZADO PARA O INTERCAMBIO INTRACOMUNITARIO ES11ET05B
TENDA VIRTUAL DE COMPRAVENDA DE EMBRIÓNS ASESORAMENTO XENÉTICO SEGUROS GANDEIROS
daniel@embriovet.es administracion@embriovet.es móbil 649.80.90.64
javier@embriomarket.com administracion@embriomarket.com móbil 636.97.76.10
TODA A INFORMACIÓN QUE PRECISAS EN: www.embriomarket.com Telefax Telefax +34.981.791.843 +34.981.791.843 www.embriomarket.com TODA A INFORMACIÓN QUE PRECISAS EN: AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_consanguinidade.indd 49
20/12/2012 11:58
50
DOSSIER
XENÉTICA E REPRODUCIÓN
ENTRE OS FACTORES QUE AUMENTAN O RISCO DE CONSANGUINIDADE ESTÁN O APAREAMENTO PARA FIXAR CARACTERES, AS POBOACIÓNS DE PEQUENO TAMAÑO, A FALTA DE REXISTRO XENÉTICO OU O USO INDISCRIMINADO DUN TOURO
En 1990, nos Estados Unidos e no Canadá, o 61% dos touros procedía tan só de cinco touros. E deses cinco touros descendían, na mesma data, o 47% dos touros europeos e o 55% dos de Oceanía. En 1990, O Canadá e Os EE. UU. empregaban un 100% de touros americanos e en Europa, por esas datas, usábase un 95% de touros americanos. De dous touros de principios dos anos sesenta, Roud Oak Rag Apple Elevation e Pawnee Farm Arlinda Chief, descendía o 30% da raza Holstein en 2005. E estes touros xa tiñan unha alta carga de consanguinidade. Blackstar (nado en 1983) ten relación co 15,8% da raza Holstein; Starbuck (fillo de Elevation) ten relación co 20% das vacas canadenses. As xenealoxías mundiais de Holstein están dominadas por seis touros: Blackstar, Mountain, Manfred, Leadman, Rudolph e Prelude. Evidentemente, esta liña de traballo implica un aumento da consanguinidade e, mentres, mellóranse moito certos caracteres produtivos e nalgúns, aínda que poucos morfolóxicos, afloran moitos caracteres indesexables. Exemplos serían: BLAD (deficiencia na capacidade de unión de leucocitos bovinos aos antíxenos), CVM (malformación vertebral complexa), FXI (deficiencia do factor XI na coagulación), aracnomelia ou síndrome da araña, síndrome do tenreiro calvo e porfiria eritropoiética. Para medir o grao de consanguinidade úsase o coeficiente de consanguinidade, que expresa a probabilidade de que un par de xenes específicos se herden dun antepasado común, tanto por vía materna coma paterna.
Rxy = coeficiente de consanguinidade x = nai y = pai E = suma de camiños ou vereas que conectan o individuo co antepasado común n = número de pasos na árbore xenealóxica para seguir a verea Fx = coeficiente de consanguinidade x Fy = coeficiente de consanguinidade y Fa = coeficiente de consanguinidade do antepasado común
COEFICIENTES DE CONSANGUINIDADE PROBABLES • • • • • • •
Coeficiente de consanguinidade entre irmáns = 25%. Coeficiente de consanguinidade entre pai e filla =25%. Coeficiente de consanguinidade entre avó e neto = 12,5%. Coeficiente de consanguinidade entre medios irmáns = 12,5%. Coeficiente de consanguinidade entre curmáns = 6,25%. Considérase máximo aceptable o 6,25%. Considérase mínimo valor crítico o 12,5%.
Segundo distintos estudos, os coeficientes de consanguinidade das distintas razas bovinas son: • Holstein: 5% • Jersey: 6,5-33% • Angus australiano: 2% • Gando crioulo venezolano: 10-30% • Ayrshire: 4,7% • Guersney: 3% • Pardo suíza: 3% EFECTOS DO AUMENTO DA CONSANGUINIDADE Ao aumentar o coeficiente de consanguinidade, os efectos son distintos segundo as razas. Estes son os factores que aumentan o risco de consanguinidade: • Apareamento dirixido a fixar caracteres. • Poboacións de pequeno tamaño. • Aglomeración de animais. • Falta de rexistro xenético ou non uso deste. • Uso indiscriminado dun touro. • Non separar macho de femias.
Aínda que o aumento da consanguinidade pode provocar efectos positivos, como fixar caracteres desexables ou poder probar que non se é portador de xenes indesexables, ten unha serie de efectos adversos, como son un descenso na variabilidade xenética, aparición de factores letais, diminución da fertilidade, aumento de perdas embrionarias, aumento de morte fetal, diminución da taxa de crecemento e da supervivencia ao parto e ao posparto, diminución de produción de leite e das súas calidades, diminución de produción cárnica, menor adaptación ao medio e redución da resistencia ás enfermidades. Entre as solucións fronte á consanguinidade destacamos: • Dispersión xenética traballando dentro da raza; cruzamentos raciais. • Ter e usar avaliacións xenéticas e acoplamentos (Conafe, Africor, casas de seme, programas particulares…) que contemplen o coeficiente de consanguinidade. • Non abusar do uso do touro. • Usar touros de liñas distantes.
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_consanguinidade.indd 50
20/12/2012 11:58
Sandokan Mr. Sam x A a r o n x D u s t e r
CONAFE 11/2012
Leche +1369 kg Tipo +1,52 Ubres +1,46 Longevidad +112 Bajas células +109 Facilidad de parto 6% Fertilidad del toro +107
Foto: Jane Steel
PRUEBA CONFIRMADA
MANTECON SANDOKAN 2674 (BB-82) Criador: Antonio Cedrún – Hoznayo – Cantabria
Sandokan, el toro revelación.
Posee un pedigrí para hacer frente a los problemas de consanguinidad y aporta leche, facilidad de parto y funcionalidad
ESCOLMO, S.L. OKAN ET Sandy SAND
pub_escolmo.indd 51
Distribuidor para Galicia y Asturias C/ Magnolia, 80 bajo 27003 - Lugo Tfno.: 982 217 633 Fax: 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com
ABEREKIN, S.A.
Centro de Inseminación Parque Tecnológico, Edificio N.º 600 48160 Derio (Bizkaia) - SPAIN Tfno.: +34 94 454 15 77 Fax: +34 94 454 08 78 e-mail: comercial@aberekin.com
www.aberekin.com 21/12/2012 16:40
52
DOSSIER
XENÉTICA E REPRODUCIÓN
RECOMENDACIÓNS DE USO DE TOUROS NOS ACOPLAMENTOS A propósito da publicación este ano das primeiras probas xenómicas da raza frisoa española, presentamos unha serie de consellos dirixidos aos gandeiros que queiran seleccionar touros xenómicos para realizar os acoplamentos nas súas explotacións. Así mesmo, incluímos unhas recomendacións para o uso de touros en ganderías de máis de dous muxidos ao día. Fernando Rego López1 e José Luis Méijome Blanco2 1 Técnico de acoplamentos de Africor Lugo 2 Técnico de acoplamentos de Africor Pontevedra
A Confederación Nacional de Asociacións de Frisoa Española (Conafe) fixo públicos os resultados das probas de avaliación xenética de novembro, que son as primeiras que incorporan a información xenómica tanto aos touros probados con fillas coma aos touros novos xenómicos ou aínda sen fillas. A información xenómica é unha predición do valor xenético do animal que proporciona máis fiabilidade que o índice de pedigree (a media do valor xenético dos pais), pero resulta inferior ao valor xenético calculado con base nos datos das súas fillas.
A xenómica é unha ferramenta máis ao alcance do gandeiro, pero hai que ter en conta que en España aínda estamos dando os primeiros pasos, en comparación con outros países. Por este motivo, cómpre ter precaución polo de agora co uso das probas xenómicas, dándolle maior importancia ás probas convencionais ou probas de fillas. Si que van axudar bastante en canto á selección dos animais que se van poñer en proba, ofrecendo unha información máis fiable cá do pedigree, non obstante, hai que seguir cualificando e controlando as fillas; non se trata de avaliacións excluíntes. Como é certo que cada vez se van usar máis touros xenómicos, a medida que as probas vaian proporcionando datos cada vez máis fiables, e sobre todo a partir da saída destas primeiras probas españolas (antes tomábanse como referencia as de base americana), expoñemos unha serie de recomendacións para obter acoplamentos correctos:
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_dossier_acoplamentos.indd 52
20/12/2012 18:50
XENÉTICA E REPRODUCIÓN
DOSSIER
53
No robot non se debe traballar con vacas cun ubre dianteiro máis baixo que o traseiro, xa que dificulta a posta de pezoneiras
A FIABILIDADE NAS PROBAS DE TODOS OS XENÓMICOS SITÚASE NUN 70%, FRONTE Á DOS TOUROS PROBADOS, QUE CHEGA A ALCANZAR O 99%. POR ESTA RAZÓN NON É CONVENIENTE USAR UN TOURO XENÓMICO MASIVAMENTE
RECOMENDACIÓNS Touros probados e/ou xenómicos. Dada a convivencia a partir deste momento no país da lista ICO (isto é, a lista dos mellores touros probados de propiedade española ou con fillas en España por ICO coa incorporación da información xenómica) e da lista dos touros novos xenómicos ou aínda sen fillas, recomendamos unha proporción de uso do 70-30% de sementais dunha e doutra, respectivamente; é dicir, non traballar nos acoplamentos con máis dun 30% de doses de touros xenómicos. Fiabilidades. Aconsellamos esta proporción 70-30% porque a fiabilidade dos touros xenómicos é menor, por iso, para obter acoplamentos correctos habería que esixirlles unha mellor proba; como mínimo deberían superar aos touros probados con fillas en todos os caracteres que nos interesen. Se ben é certo que en España non temos datos suficientes para comparar a proba do touro con fillas coa proba xenómica, noutros países si que pode facerse xa esa comparativa e, de feito, os resultados desta están sendo positivos na maior parte dos casos, pois os touros seguen a manterse en postos altos. Cómpre advertir que as probas dos distintos países non son comparables entre si.
A fiabilidade nas probas de todos os xenómicos sitúase nun 70%, fronte á dos touros probados, que chega a alcanzar o 99%. Por esta razón non é conveniente usar un touro xenómico masivamente. Ao seleccionar máis dun touro xenómico repártese o risco; en realidade é o mesmo que no seu día se fixo cos touros en proba, usar varios. Por exemplo, nunha gandería de 100 vacas que emprega o 30% de doses dun só semental xenómico obteranse como media hipotética 30 preñeces, 15 machos e 15 femias, e estas 15 femias van ser fillas dun só semental. Se os touros con fillas que empregan non confirman a súa proba e o touro xenómico escollido ten pouca fiabilidade, o risco que corre o gandeiro é maior. Criterios. O principal criterio á hora de escoller sementais xenómicos será o mesmo que coas avaliacións xenéticas: o emprego dos mellores, dos que presenten mellores índices de leite, graxa e proteína, así como morfolóxicos. Porén, convén ter en consideración tamén os caracteres secundarios coma lonxevidade ou reconto de células somáticas. Consanguinidade. As probas xenómicas dannos vantaxe para realizar os acoplamentos porque as liñas xenéticas son máis actuais. Non obstante, moitos touros xenómicos ben colocados na lista teñen pedigrees similares e tamén hai que ter coidado ao utilizalos, xa que podemos estar inseminando con distintos touros pero estes poden ter a mesma liña xenética. Prezo. Non se debe pagar o mesmo polas doses seminais dun touro con fillas con alta fiabilidade que polas dun touro xenómico. En moitos casos, o prezo dos xenómicos está sobrevalorado, tendo en conta a súa menor fiabilidade. AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_dossier_acoplamentos.indd 53
20/12/2012 18:50
DOSSIER
54
XENÉTICA E REPRODUCIÓN
SELECCIÓN DE TOUROS PARA MUXIDOS MÚLTIPLES Incluímos tamén neste artigo uns consellos específicos para a selección de touros en ganderías que fan tres muxidos ao día ou que teñen instalados robots de muxidos. As vacas que se moxen máis de dúas veces ao día caracterízanse por unha maior produción e por someter o ubre a unha maior manipulación. Por tanto, teñen que ser vacas de alta produción, fillas de touros cun valor xenético para produción alto e cunhas características de morfoloxía de ubre algo diferentes. No resto das características non deberían darse diferenzas significativas, polo que só imos comentar os aspectos máis salientables que diferencian ambos os dous sistemas. Colocación dos tetos. É aínda máis importante se cabe unha correcta colocación de tetos debaixo dos cuartos, non desprazados, cun tamaño medio. O ligamento traseiro non debe ser moi forte, a diferenza do muxido convencional, xa que son vacas que non chegan a ter o ubre tan forzado, tan cheo de leite, polo que un ligamento moi forte fai que xunte moito os tetos e dificulte a posta de pezoneiras, sobre todo nos robots. Por exemplo, o touro número un na lista ICO, Bos Seijo Bolton Torrel, é perfecto para muxidos múltiples porque ten boas insercións, ligamento intermedio e, ademais, un índice alto para quilos de leite.
Exemplos de ligamento intermedio con boa colocación de tetos (á esquerda) e de ligamento forte con mala colocación de tetos (á dereita)
O PRINCIPAL CRITERIO Á HORA DE ESCOLLER SEMENTAIS XENÓMICOS SERÁ O MESMO QUE COAS AVALIACIÓNS XENÉTICAS: O EMPREGO DOS QUE PRESENTEN MELLORES ÍNDICES DE LEITE, GRAXA E PROTEÍNA, ASÍ COMO MORFOLÓXICOS
Ubres anteriores. O ubre debe estar moi ben nivelado; non se debe traballar con vacas cun ubre dianteiro máis baixo que o traseiro, sobre todo no robot, xa que dificulta a posta de pezoneiras. En muxido convencional non adoita ser un problema porque cos partos o ubre se vai igualando, incluso con tendencia a descolgar máis o ubre traseiro respecto do dianteiro pola maior produción nos cuartos posteriores. Deste xeito, os touros recomendables serían os que proporcionan un ubre dianteiro alto e con boas insercións. Produción de leite. Fundamental tamén porque se as vacas se van muxir máis veces teñen que ter máis capacidade de produción porque os ubres non van ter que albergar tanta capacidade de leite. Recontos celulares. En canto ao valor xenético para o reconto celular, non é tan determinante coma nas vacas de dous muxidos/día, xa que a maior frecuencia diaria de muxido favorece neste sentido. De calquera xeito, non debemos esquecer que estas vacas terán máis tempo aberto o esfínter, co risco de introdución de microorganismos, polo que se debe extremar o coidado dos cubículos. Velocidade de muxido. Para a velocidade de muxido podemos permitirnos traballar con vacas de muxido rápido, algo non desexable en muxidura convencional polo maior risco de mamites debido, por exemplo, á perda de leite nos cubículos, xa que tamén a maior frecuencia de muxido minimiza este problema. Ao igual que no muxido convencional, non se debe traballar con vacas de muxido lento nin con touros que transmitan este carácter.
Recomendacións de touros en xeral para máis de dous muxidos (touros entre os 50 mellores con proba española) 1
PRODUCIÓN
LIGAMENTO
UBRE ANTERIOR
COLOCACIÓN DOS TETOS
VELOCIDADE DE MUXIDO
Marion
Xacobeo
Bolton
Lautamic
Airraid Airbag
2
Duno
Volvo
Xacobeo
Torrel
3
Denby
Torrel
Delete
Jobert
Delete
4
Stable
Mr Burns
Kingly
Duno
Toystory
5
Lasson
Stol Joc
Leo
Xacobeo
Marion
6
Torrel
Lasson
Torrel
Ace
Roumare Lautamic
7
Gospell
Frosty
Lautamic
Sandokan
8
Groden
Jobert
Betanzos
Frosty
Kingly
9
Bolton
Biduido
Discovery
Kingly
Xacobeo
10
Biduido
Cortobe
Airraid
Fean
Frosty
*Destácanse os touros Torrel, Xacobeo, Kingly, Lautamic e Frosty, xa que aparecen en máis de dous caracteres
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_dossier_acoplamentos.indd 54
20/12/2012 18:51
Foros BETANZOS Festa
pub_fontao_betanzos.indd 55
21/12/2012 11:35
pub_progenex.indd 56
20/12/2012 13:21
pub_progenex.indd 57
20/12/2012 13:21
58
DOSSIER
XENÉTICA E REPRODUCIÓN
A INCIDENCIA DA CONSANGUINIDADE NO RABAÑO En calquera poboación Holstein a nivel mundial, os mellores animais, cos índices xenéticos máis altos, comparten parentesco, o que fai difícil aparear animais de alto valor xenético sen caer en elevadas taxas de consanguinidade. É un feito que as explotacións con índices xenéticos máis altos tamén presentan maiores porcentaxes medias de consanguinidade. Ramiro Fouz Xerente de Africor Lugo
Os touros máis usados tenden a ser os que ocupan os lugares máis altos da clasificación por índices xenéticos de cada país. Se facemos un estudo dos dez mellores touros de
cada país, dos sete países con maior uso en Galicia, observamos que dos 70 touros, o 53% procede tan só de tres pais. Así, Bolton figura como pai de 10 touros, Goldwyn de 12 e O Man de 15 deles. De feito, O Man figura no pedigree dun de cada tres dos dez mellores touros dos sete países en estudo.
Táboa 1. Pais dos dez mellores touros de cada país (novembro 2012) Nº 1
Goldwyn
Mascol
Taboo
Mascol
Bolton
O Man
O Man
2
Hershel
O Man
Baxter
Shottle
Goldwyn
Goldwyn
Mascol
3
BW Marshall
Bolton
Bolton
O Man
O Man
Rudolph
Goldwyn
4
BW Marshall
O Man
Bolton
O Man
Goldwyn
Taboo
Mascol
5
Goldwyn
O Man
Goldwyn
Jocko Besn
Goldwyn
Mascol
O Man
6
BW Marshall
Bolton
Bolton
Roumare
Goldwyn
Manfred
Mascol
7
BW Marshall
Shottle
Goldwyn
Mascol
Goldwyn
O Man
Billion
8
Bolton
Boliver
O Man
O Man
Bolton
James
Mtoto
9
Jocko Besn
Bolton
Manfred
Manager
O Man
Mtoto
O Man
10
O Man
Taboo
Bolton
Ramos
Goldwyn
O Man
Mascol
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_dossier_ramiro.indd 58
20/12/2012 18:56
DOSSIER
XENÉTICA E REPRODUCIÓN
Estes datos oriéntannos sobre a alta probabilidade de facer apareamentos consanguíneos se non dispoñemos dun programa de apareamentos. A selección xenética require unha variación xenética e esta diminúe a medida que os niveis de consanguinidade aumentan na poboación, sendo este o principal problema co que se enfronta a selección en gando frisón, a escaseza de liñas xenéticas diferentes coas que se está a traballar a nivel mundial. O elevado número de touros que se empregan fai que realizar un apareamento, sen a axuda dun programa, sexa aínda máis difícil, xa que cantos máis touros se usen, máis difícil será recordar as xenealoxías dos touros empregados. A recomendación sería usar uns poucos touros probados cada ano, tres ou catro, e para o ano seguinte cambiar por outros de liñas diferentes. Cando nun rabaño nos atopamos case tantos pais distintos coma animais, indícanos que non se está a realizar correctamente a mellora xenética. Na poboación actual da provincia de Lugo atopámonos con máis de 4.600 pais distintos para unha poboación de máis de 151.000 animais, na que só hai 21 touros con máis de 1.000 fillas. O resto ten unha ratio inferior a 23 fillas por touro. De igual forma que vimos anteriormente que os touros punteiros de cada país proceden dunhas poucas liñas xenéticas, á poboación na que van ser usados acontécelle o mesmo. Máis dun 10% dos animais ten a BW Marshall no seu pedigree. No caso de Rudolph, a porcentaxe de animais é aínda maior, ao aparecer en dous dos tres touros máis usados.
59
Táboa 2. Xenealoxía dos touros con máis de mil fillas PAI
%
AVÓ PATERNO
AVÓ MATERNO
XACOBEO
4,1
BW MARSHALL
RUDOLPH
ELEGANT
3,2
EMERSON
MANFRED
BUCKEYE
2,8
BW MARSHALL
RUDOLPH
LANDOI
2,2
RUDOLPH
MERRIL
CID
2,1
ALLEN
CELSIUS
DANCER
2,1
DURHAM
PATRON
CHAMOSO
2,0
JAMES
RUDOLPH
LUCUS
1,7
BLITZ
STORM
MAGREBI
1,3
TALENT
INQUIRER
BOLTON
1,1
HERSHEL
CONVINCER
TALENT
0,9
STORM
LEADER
TOYSTORY
0,8
BW MARSHALL
PATRON
BOTAFOGO
0,8
CONVINCER
BELLWOOD
SHOTTLE
0,8
MTOTO
AEROSTAR
BISBAL
0,7
ADDISON
LORD LILLY
CURRO
0,7
FORMATION
GRAND
JORDAN
0,7
GOLDWYN
DURHAM
BLITZ
0,7
EMORY
ROCKIE
LHEROS
0,7
MASON
BLACKSTAR
SIX
0,7
WADE
JUROR
FONTANS
0,7
EMORY
HOLIDAY
VACAS REALES ...RESULTADOS REALES Producción : 305 días 11.733 kg 4.9 Grasa 3.2 Proteína - Calificación : 72 vacas 86.7 puntos / media
MANTOÑO GOLDWYN BRUXIA ET MB85 1er parto 1er parto... 10.742 kg... 4,27 gr... 3,37 P Completa la 9ª generación MB o EX. Familia canadiense Blackstar Daisy. Su hijo WindBrux está en testaje en Aberekin. Disponible para embriones.
MANTOÑO DELETE FROST 15 GENERACIONES MB O EX. Familia Attraction Robin. Una de las novillas con el pedigrí más profundo de España. Parirá en febrero´13. Preñada con Braxton. Su madre Frosty tiene embriones disponibles para la venta con Bradnick y Windbrook.
MANTOÑO GOLDWYN RUNIA MB88 6ª generación consecutiva con más de 12.000 kg de leche (305 días). GOLDWYN x JOLT MB87 x WADE 2EX x HARDTAC EX90 x BLACKSTAR MB86 x CHIEF MARK MB86 x ELEVATION MB86 Misma familia que MANTOÑO DUNO, TORO Nº1 A LECHE Y Nº10 POR ICO (FONTAO). Su hijo Dalí está en testaje en Aberekin. Su primera hija (Baxter), calificada MB86 1erparto.
VENTA PERMANENTE DE SEMENTALES Y EMBRIONES DE LAS MEJORES FAMILIAS DE VACAS DEL MUNDO: LAURIE SHEIK, GYPSY GRAND, PROMIS, ELEGANCE, REDROSE...
www.mantonoholstein.com
San Xusto, 8 Barreiros 27798 Lugo. tlf: 626 309 194 - mantonoholstein@telefonica.net
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_dossier_ramiro.indd 59
20/12/2012 17:22
60
DOSSIER
XENÉTICA E REPRODUCIÓN
VARIABILIDADE XENÉTICA O nivel medio de consanguinidade nas distintas poboacións de vacas de leite a nivel mundial acelerouse co tempo, facendo máis difícil para os gandeiros realizar apareamentos que eviten os efectos potencialmente nocivos da consanguinidade. Para conseguir a viabilidade a longo prazo dunha raza, requírese unha varianza xenética e esta diminúe a medida que os niveis de consanguinidade aumentan na poboación. Este efecto vai producir diferenzas importantes na consanguinidade das distintas poboacións, na medida en que a súa varianza xenética tamén é diferente. Entre os factores que contribuíron ao incremento da consanguinidade están a diminución da varianza en poboación e o uso intensivo dun reducido número de touros como proxenitores nos centros de inseminación artificial, á vez que as relacións de parentesco entre os touros se foron incrementando co tempo. Son só uns poucos touros os que ocupan os primeiros postos das listas dos mellores touros na maioría dos países; as liñas O Man, Shottle, Bolton ou Goldwyn repítense en todo o panorama Holstein internacional. Este uso masivo duns poucos touros leva consigo un aceleramento das taxas de consanguinidade media da poboación, cos seus conseguintes efectos negativos. Por exemplo, unha das últimas enfermidades de transmisión xenética descubertas, a brachyspina, incrementa a súa presenza en boa medida debido ao uso masivo de touros portadores, como Bolton. Se existise maior variabilidade no uso de touros de liñas diferentes, o número de animais portadores sería menor. Algo similar sucedeu co BLAD ou co CVM; o que contivo a súa expansión foi a decisión dos centros de inseminación de deixar de usar touros portadores como sementais. Os incrementos nas taxas de consanguinidade veñen dados na súa maior parte pola elección de pai e nais de futuros sementais que fan os centros de inseminación. Contra esta tendencia ao gandeiro só lle queda a opción de usar un programa de apareamentos que evite cruzamentos consanguíneos. Se ben a poboación mundial de vacas frisoas é inmensa, con millóns de vacas en todo o mundo, a poboación efectiva, en termos de mellora xenética, é tan só duns poucos centos de vacas. A poboación efectiva é coa que se traballa para seleccionar nais de futuros sementais. XENÓMICA E CONSANGUINIDADE A xenómica parecía que abriría o baremo de posibilidades na elección de proxenitores, pero na práctica está a empeorar a situación, xa que se emprega para seleccionar aínda máis as mellores femias e machos dentro desta poboación efectiva, xa de por si reducida. As probas xenómicas úsanse para seleccionar dentro dos mellores pedigrees, non para rastrexar outras posibilidades. A FAO, organización internacional que define pautas de actuación en determinadas áreas de agricultura e gandería, pon o límite en 50 animais como poboación efectiva coa que traballar para asegurar a viabilidade dunha poboación a longo prazo. Se nos fixamos nas nais de sementais que se usan a nivel mundial, estamos cada vez máis preto dese límite. Se ben a xenómica
O PRINCIPAL PROBLEMA CO QUE SE ENFRONTA A SELECCIÓN EN GANDO FRISÓN É A ESCASEZA DE LIÑAS XENÉTICAS DIFERENTES COAS QUE SE ESTÁ A TRABALLAR A NIVEL MUNDIAL
está a contribuír a reducir a poboación efectiva de vacas frisoas co conseguinte incremento da consanguinidade, tamén pode ser parte da solución. Para iso, a xenómica debe evolucionar cara a busca doutro tipo de xenotipos, en lugar de ser empregada como unha ferramenta que optimiza os procedementos de selección clásicos, que buscan animais produtores de leite, proteína e tipo, é dicir, máis do mesmo. Na medida en que a investigación avance, a xenómica permitirá identificar xenes que confiran resistencia a determinadas enfermidades ou que transmitan unha maior lonxevidade, permitindo incorporar outras liñas xenéticas, outras familias de vacas, á poboación efectiva. É de esperar que a xenómica, polo menos nos primeiros anos da súa evolución, achegue un incremento considerable da consanguinidade na poboación. NIVEIS DE CONSANGUINIDADE Cando falamos de medias de consanguinidade na poboación, constátase en todos os países un aumento do nivel de consanguinidade, pero á hora de facer un estudo pormenorizado, a porcentaxe de animais con altos niveis de consanguinidade non se incrementa en igual medida e representa unha porcentaxe pequena dentro da poboación. Así, na poboación de Lugo, con niveis de consanguinidade medios superiores ao 5%, só un 2,6% de animais supera o 10% de consanguinidade. Nos últimos cinco anos, a consanguinidade media aumentou un 0,7%, de 4,69 en 2007 a 5,4 en 2011, se ben a porcentaxe de animais con consanguinidade por enriba do 10% pasou do 2,1 ao 2,6, incrementando tan só un 0,46%. Isto é posible debido a que os aumentos no nivel medio da consanguinidade durante os últimos anos non deron como resultado máis animais con consanguinidade moi elevada, senón máis ben un cambio na proporción de animais con consanguinidade media. A figura 1 mostra a tendencia da media anual da consanguinidade na poboación da provincia de Lugo, observándose que o incremento é constante ao longo do tempo, pasando de 2,7% antes do ano 2000 ata alcanzar 5,4% no ano 2011, cun crecemento do 0,2% anual.
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_dossier_ramiro.indd 60
20/12/2012 13:23
“ tras las nuevas pruebas de diciembre, mascalese se confirma como el mejor hijo de bolton “ty” en el mundo y uno de los toros mas influyentes de la genética actual” “mascalese, con sus extraordinarios datos de producción, morfología y salud, unido a la inteligente combinación de diversas líneas en su pedigree, se presenta como un importante candidato para usar masivamente en las ganaderías de todo el mundo”
italian style
RECOM
NOVILENLDADO AS
presenta
un toro de
Mascalese Maliarda
Semenzoo Italy MEJOR HIJO DE BOLTON PROBADO lpi canada
MEJOR HIJO DE BOLTON “TY” (Libre de Brachyspina) EN USA tpi usa
Mascalese Lamborghini
MEJOR TORO PROBADO EN ITALIA pft italy
zani bolton mascalese et tl ty it017990516801 aAa423561
bolton x o-man x t.adam x emerson x formation x bellwood x mascot x bell gene x chairman x marquis ned x fury lad Nº1 ITALIA - PFT 2684 LECHE 1.673 kgs. %G +0.03 %P +0.04 TIPO 3.11 UBRE 2.92 PATAS 2.87 Nº1 CANADÁ - MLPI 3252 LECHE 2.474 kgs. %G +0.00 %P +0.04 CONFORMACIÓN +15 FORTALEZA LECHERA +17 Nº3 ESPAÑA - ICO 3682 LECHE 1.591 kgs. %G +0.01 %P +0.02 TIPO 3.09 UBRE 2.44 LONG. 113 Nº7 USA - TPI 2200 LECHE 1.958 lbs. %G +0.00 %P +0.03 TIPO 2.90 UBRE 2.36 SCS 2.73
Distribuido en Galicia por:
Manuel Reija 610 526 785 - Angel López 677 229 407 - Noel Balsa 619 760 916 - Alberto Lamas 680 115 019 - Emilio Rodríguez 682 683 233
www.semenzoo.it ~ semenzoo@semenzoo.es
pub_semenzoo_mascalese.indd 61
España 21/12/2012 11:45
62
DOSSIER
XENÉTICA E REPRODUCIÓN
NOS ÚLTIMOS CINCO ANOS, A CONSANGUINIDADE MEDIA AUMENTOU UN 0,7%, DE 4,69 EN 2007 A 5,4 EN 2011, SE BEN A PORCENTAXE DE ANIMAIS CON CONSANGUINIDADE POR ENRIBA DO 10% PASOU DO 2,1 AO 2,6, INCREMENTANDO TAN SÓ UN 0,46%
Figura 1. Evolución do coeficiente de consanguinidade na poboación de gando leiteiro da provincia de Lugo por ano de nacemento
Figura 2. Evolución por ano de nacemento do coeficiente de consanguinidade e o ICO (índice combinado de produción e tipo)
FACTORES DE VARIACIÓN DA CONSANGUINIDADE Ao contrapoñer a evolución da porcentaxe de consanguinidade da poboación coa evolución do índice xenético ICO, obsérvase que a consanguinidade segue unha evolución ascendente similar á mellora xenética. A tendencia de incremento da consanguinidade e da mellora xenética son constantes ao longo do tempo. No caso da consanguinidade, duplicouse nos últimos 12 anos cun crecemento do 0,2% anual, mentres que o ICO pasou de 614 puntos antes do ano 2000 a alcanzar os 1.909 de media en 2012, cun crecemento anual de 99 puntos.
Ao considerar o tamaño do rabaño obsérvase que as explotacións con maior número de cabezas presentan unhas porcentaxes medias de consanguinidade superiores (figura 3), motivadas por unha maior presión de selección, utilizando touros punteiros que, como vimos anteriormente, achegan máis consanguinidade. O efecto deste factor de variación (tamaño do rabaño) é importante consideralo cando se comparan estudos sobre a consanguinidade de diferentes poboacións, como é a comparación entre países.
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_dossier_ramiro.indd 62
20/12/2012 13:23
Artes
Goldwyn x BW Marshall x Formation
IMP ARA ¡¡Casi 40 de B las por Índ ice de 50 mejores LE! Tip Te rn o jas de IGT en Espa eras ña ARTES !!
son hi
Alpado Sonia VG86
Manteniendo su Liderazgo
El Nº 1 en ventas en 2012 se mantiene como Nº 1 a Tipo en la Campaña 2013 con +3,27 construyendo vacas de muy buenas estructuras con altas producciones de leche. Mejorante en células somáticas y longevidad, fácil parto y de semen muy fértil, Artes vuelve a la Campaña dispuesto a seguir satisfaciendo las expectativas de los ganaderos gallegos y a un precio realmente excepcional!.
Artes Erica VG85
Alpado Sonia VG86
Go-Farm Tina VG89-Hermana completa
Distribuido en Galicia por:
Manuel Reija 610 526 785 - Ángel López 677 229 407 - Noel Balsa 619 760 916 - Alberto Lamas 680 115 019 - Emilio Rodríguez 682 683 233
www.semenzoo.it ~ semenzoo@semenzoo.es
pub_semenzoo_artes.indd 63
España 21/12/2012 11:46
64
DOSSIER
XENÉTICA E REPRODUCIÓN
ENTRE OS FACTORES QUE CONTRIBUÍRON AO INCREMENTO DA CONSANGUINIDADE ESTÁN A DIMINUCIÓN DA VARIANZA EN POBOACIÓN E O USO INTENSIVO DUN REDUCIDO NÚMERO DE TOUROS COMO PROXENITORES Figura 3. Coeficiente de consanguinidade segundo o tamaño de rabaño
Na figura 4 móstrase o coeficiente de consanguinidade dos animais en función do país de orixe do pai do animal. A xenética de orixe norteamericana é a que maior porcentaxe de consanguinidade achega aos animais, mentres que a de orixe europea, ao ter uns obxectivos de selección diferentes a estes dous países, fai que as liñas xenéticas empregadas sexan diferentes, achegando menos consanguinidade á poboación. Canto maior sexa o grao de coincidencia cos obxectivos de selección ao modelo destes dous países, maior grao de consanguinidade. Na mesma figura móstrase o coeficiente de consanguinidade dos animais nacidos de transferencia de embrións (ET), cun alto grao de consanguinidade, motivado polo feito de que se trata de animais co maior grao de selección, o que leva consigo proxenitores moi consanguíneos entre si.
Outro dos motivos que se pode considerar como causa do incremento da consanguinidade é a práctica de monta natural. Na figura 5 obsérvase unha maior consanguinidade media por gandería naqueles rabaños onde se emprega un touro de monta natural. Nas ganderías nas que só se emprega a inseminación artificial a consanguinidade é menor. Nas ganderías onde se emprega monta natural é frecuente facer a reposición do touro con algún fillo dunha vaca da propia gandería, co risco de que o grao de parentesco da nai deste touro cunha gran parte das vacas a cubrir sexa elevado. Á hora de substituír un touro por outro é necesario elixir un novo semental sen parentesco co anterior co fin de evitar consanguinidade. As ganderías con valores xenéticos medios elevados presentan un maior coeficiente de consanguinidade media, debido a que usan touros de altos índices xenéticos que achegan unha maior consanguinidade ao rabaño. Nas ganderías con valores xenéticos moi baixos, apréciase un repunte da consanguinidade, debido en parte a unha maior utilización de touros de monta natural. Figura 6. Coeficiente de consanguinidade media en función do valor xenético medio (ICO)
Figura 4. Coeficiente de consanguinidade por país de orixe do pai
Figura 5. Coeficiente de consanguinidade media por gandería en función do sistema de cubrición empregado
Cando empregamos un programa informático para realizar de forma eficiente os apareamentos, co fin de controlar a consanguinidade, fíxaselles unha porcentaxe asumible como límite, de forma que ningunha das recomendacións de apareamento que nos dea o programa superará este nivel. Dado que a porcentaxe de consanguinidade dun animal depende da cantidade de datos recollidos sobre o seu pedigree, os valores de consanguinidade calculados sobre dúas ou tres xeracións do pedigree sempre serán máis baixos que os calculados sobre datos de cinco ou máis xeracións, polo que os valores de consanguinidade estimados estarán en función da información do pedigree que se utilice no seu cálculo. Os programas de apareamentos poden menosprezala se se dispón de poucos datos do pedigree dos animais. Do mesmo modo, as recomendacións de apareamento diferirán dun programa a outro, a pesar de que ambos os dous fixen o mesmo nivel de tolerancia á consanguinidade.
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_dossier_ramiro.indd 64
20/12/2012 20:20
AltaAVALON
011HO10360 Farnear TBR AltaAVALON ET
AltaMAC x Shottle x AltaFINLEY
LA NUEVA ESTRELLA DE ALTA
TPI 2107
Coopon Flora, Ontario Canadá
Excepcional en Tipo Producci—n y calidad de leche Fertilidad y facilidad de parto Excelente en rasgos de salud
+3.13 en Tipo +3.13 en Ubres +2.55 en Patas 94% en Fiabilidad Prueba USA 12/2012
Lineal 12/2012
-2
-1
1
Estatura Fortaleza Prof. cor poral Carac. lechero Angulo de Gru pa Ancho de grupa Patas lateral Patas posterior Angulo del pie Score Patas Ubre Anterior Alt. ubre post. Ancho ubre post. Soporte central Prof. de ubre Coloc. pezones Colocación Pezón Trasero Largo pezones
2 +2.67 +0.80 +0.97 +2.31 -0.79 +2.33 +0.84 +2.42 +2.67 +3.05 +4.14 +4.11 +3.78 +1.49 +3.35 +1.10 +0.86 +0.08
Alta Fuerte Gran prof. Anguloso Is q. altos Ancha Curvas Rectas Alto Alto Bien sujeta Alta Ancha Fuerte Poco prof. Correcta Correcta Largos
Parque de Negocios Európolis 28232 Las Rozas (Madrid) España Telf. +34 91 636 3328 Fax +34 91 710 3234 email: polo@eurofomento.com www.altagenetics.com
pub_alta.indd 65
Create Value
Build Trust
Deliver Results
DISTRIBUIDO EN GALICIA POR LUIS CARRO, TELF. 636.496.238
21/12/2012 11:51
66
DOSSIER
XENÉTICA E REPRODUCIÓN
EFECTOS NEGATIVOS A consanguinidade é a probabilidade de que dous alelos en calquera lugar do xene sexan idénticos por descendencia. Isto dáse no apareamento entre individuos cun ou máis antepasados comúns. A redución no rendemento fenotípico (o que medimos) asociado con animais consanguíneos denomínase depresión endogámica. O apareamento de animais relacionados conduce á obtención dunha descendencia consanguínea. A consanguinidade asóciase comunmente a un efecto negativo sobre a produción de leite, se ben é un método que se vén empregando na mellora xenética para fixar caracteres na poboación. Nalgúns casos pode ser interesante forzar a consanguinidade para concentrar na descendencia xenes positivos, mellorantes, conseguindo unha maior homocigose dos seus xenes, obtendo un grupo de animais máis uniforme. Cando os animais non relacionados se aparean, prodúcese o efecto contrario á consanguinidade, a heterose. A heterose leva consigo un maior rendemento da proxenie en comparación co que se espera baseado na media dos seus pais. A heterose tamén se consegue dentro dunha mesma raza, cruzando animais non relacionados entre si, sen antepasados comúns. A consanguinidade diminúe a frecuencia de individuos heterocigóticos na poboación, diminuíndo o rendemento medio dos caracteres dominantes. A mingua no rendemento depende da frecuencia dos xenes con efectos de dominancia e da magnitude destes efectos. Ao reducir a varianza xenética, a consanguinidade diminúe o potencial de ganancia xenética media. A explicación práctica desta análise teórica é que os valores de consanguinidade son “probabilidades”, polo que a porcentaxe de consanguinidade non predi con exactitude a cantidade exacta de leite que producirá unha vaca de menos por cada incremento porcentual. Así, non podemos dicir que por cada 1% de incremento na porcentaxe de consanguinidade se reduce a produción en, por exemplo, 37 quilos por lactación. Cando se fala dos efectos negativos da consanguinidade, adóitase asignar un valor de mingua nun carácter, na produción por exemplo, por cada punto de incremento na porcentaxe de consanguinidade de forma lineal. Existen multitude de estudos, sobre diferentes poboacións e razas, que atribúen nos seus resultados un efecto depresor debido á consanguinidade, coa consecuente redución da heterocigose, producindo unha diminución da lonxevidade, da eficiencia reprodutiva ou da produción, aumentando por outro lado a frecuencia de animais con defectos xenéticos. Para dous animais co mesmo nivel de consanguinidade é imposible, sen unha análise do seu ADN, saber realmente que xenes herdaron ao chou cada un deles dos seus pais. Os animais cun valor de consanguinidade idéntico terán diferentes graos de homocigose nos xenes que herdaron, polo que o seu nivel de consanguinidade verdadeira variará arredor do valor estimado. O efecto depresor dependerá do grao de consanguinidade; é dicir, será maior para animais cun alto grao de consanguinidade, por enriba do 13%, en comparación con outros con porcentaxes máis baixas. Así, para un rabaño
É DE ESPERAR QUE A XENÓMICA, POLO MENOS NOS PRIMEIROS ANOS DA SÚA EVOLUCIÓN, ACHEGUE UN INCREMENTO CONSIDERABLE DA CONSANGUINIDADE NA POBOACIÓN
cunha consanguinidade media de 4%, o incremento nun 1% de consanguinidade terá un efecto negativo menor que o mesmo incremento nun rabaño co 9% de media. Se ben as investigacións en enfermidades hereditarias avanzan a grandes pasos, hoxe están a empregarse touros portadores de enfermidades de transmisión xenética por agora descoñecidas. O feito de facer cruzamentos consanguíneos fai que se incrementen as probabilidades de que os animais herden un xene idéntico do seu pai e da súa nai. O problema xorde se este xene común é transmisor dalgunha enfermidade hereditaria. Este é sen dúbida o gran problema da consanguinidade, o incremento na posibilidade de enfermidades de transmisión xenética. ESTUDO DA CONSANGUINIDADE Os efectos da depresión por consanguinidade só teñen un impacto práctico sobre o melloramento xenético cando o nivel de consanguinidade da proxenie supera niveis do 1012%, segundo diversos autores. Nun estudo realizado no ano 2012 na provincia de Lugo por Marcos A. Paz para avaliar o efecto da consanguinidade sobre os parámetros produtivos, reprodutivos e de conformación, chegouse a unhas conclusións similares, xa que se observou que o efecto negativo da consanguinidade sobre a produción de leite, a proteína, a cualificación morfolóxica e o número de inseminacións por vaca preñada só foron estatisticamente significativos para niveis superiores ao 13%. Cómpre ter en conta á hora de interpretar os resultados deste estudo que o valor xenético segue unha tendencia parella á consanguinidade, polo que os efectos depresores da consanguinidade se poden ver enmascarados polo maior nivel xenético dos animais con maior consanguinidade. A superioridade xenética parece que ten un punto de inflexión, a partir do 13%; así, para niveis superiores, os efectos negativos son máis marcados, dado que o nivel xenético dos animais non chega a compensar o efecto da consanguinidade.
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_dossier_ramiro.indd 66
20/12/2012 13:23
pub_albaitaritza.indd 67
20/12/2012 20:50
68
DOSSIER
XENÉTICA E REPRODUCIÓN
Os animais mostraron un aumento na produción de leite a medida que aumentou a consanguinidade de 0 a 12%. Observouse que o aumento non é lineal, con maior produción para os animais con consanguinidade entre 6 a 12%. Para niveis superiores ao 12%, presentaron unha merma na produción, que podemos estimar nuns 327 kg por lactación. O efecto da consanguinidade sobre o contido da materia graxa neste estudo non foi concluínte e non se pode asumir que teña un efecto depresivo. Comparando con outros estudos, algúns autores si reportaron efectos negativos do coeficiente de consanguinidade sobre a produción de graxa. Observouse que o contido de proteína aumenta a medida que aumenta o coeficiente de consanguinidade, sen observar unha diminución significativa para niveis superiores ao 12%. Diversos autores indican un efecto positivo da consanguinidade sobre os compoñentes do leite, concordando cos resultados deste estudo. Non se detectou un efecto significativo da consanguinidade sobre a puntuación lineal (transformación logarítmica do valor de reconto celular). En calquera caso, os animais con alta consanguinidade tenden a ter unha menor resistencia ás infeccións, quizais debido a un debilitamento do sistema inmunolóxico. Nesta liña atópanse outros estudos que reportan un efecto negativo da consanguinidade sobre a puntuación lineal.
O EFECTO DEPRESOR DEPENDERÁ DO GRAO DE CONSANGUINIDADE; É DICIR, SERÁ MAIOR PARA ANIMAIS CUN ALTO GRAO DE CONSANGUINIDADE, POR ENRIBA DO 13%
Si se constatou un efecto depresivo da consanguinidade sobre o número de inseminacións por vaca preñada. Os animais con baixos niveis de consanguinidade, menores do 3,25%, necesitaron aproximadamente un 7% menos de inseminacións que os animais con consanguinidade entre 3,25 e 10%. Para o grupo de animais con altos niveis de consanguinidade, mostraron unha tendencia sobre a mellora na efectividade das inseminacións, debido á práctica de monta natural, común en granxas onde o nivel de consanguinidade é moi elevado, precisamente debido ao mal uso desta práctica reprodutiva. Para os animais con consanguinidade inferior ao 13%, a cualificación morfolóxica vai aumentando a medida que aumentan os niveis de consanguinidade. O grupo de animais con consanguinidade superior mostrou un empeoramento da cualificación, indicando que a consanguinidade afecta á cualificación morfolóxica cando supera valores do 13%.
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_dossier_ramiro.indd 68
20/12/2012 13:23
HILL Y SU Toros e PER le en la c gidos ampañ a de Gal icia
Oueridos Reyes Magos,
cEste año nos hemos portado muy bien y me gustaria
2013
´
pedirme DOS COSAS... mE PIDO A suPER QUE tiene Un 2143 en TPI, +2.9 de Fertilidad, 7% en Facilidad de Parto y ya tiene 2148 hijas.
TAMBIÉN quiero A hill hILL. Tiene 2239 en TPI, +2.3 de
Fertilidad, 8% en Facilidad de Parto y tiene 1077 hijas.
mUCHAS GRACIAS Y fELIZ año nuevo! HILL
Super Eurodistribución Ganadera, SL - CRI España Eurodistribucion@eurodistribucion.com +34 987 213 172 +34 676 46 77 46
pub_cri.indd 69
...Y en Galicia, consulta con nuestro equipo de ventas o Escolmo 21/12/2012 16:32
LELY NAUTILUS Y COMPACT COOLER En un afán por rentabilizar al máximo el ordeño, Lely presenta la gama de tanques Lely Nautilus en combinación con el preenfriador Lely Compact Cooler, dos equipos perfectamente integrados en el ordeño Lely. Nunca fue tan económico refrigerar leche.
EL ORDEÑO TRADICIONAL Y EL ORDEÑO LELY
El ahorro de energía en el tanque se estima entre un 20 y un 25%.
El diseño de un tanque refrigerador de leche normalmente está pensado para el ordeño tradicional: las vacas se ordeñan en dos momentos determinados del día en un periodo corto de tiempo, acumulando rápidamente un gran volumen de leche que necesita ser refrigerada. Las unidades de frío de estos tanques tienen que ser de mayor potencia, ya que tienen que ser capaces de enfriar una gran cantidad de leche en un espacio razonable de tiempo.
Si el tanque Nautilus se caracteriza ya por su bajo consumo energético, en combinación con el Compact Cooler se convierten en una pareja insuperable: nunca fue tan barato refrigerar leche.
En el ordeño robotizado Lely, la leche llega al tanque continuamente en pequeños volúmenes durante las 24 horas del día. Esta característica permite diseñar tanques más económicos, con consumos energéticos menores y con capacidad de refrigerar desde volumen cero sin crear hielo. La gama Lely Nautilus se compone de tanques pensados para el ordeño robotizado.
LELY NAUTILUS La gama de tanques va desde los 3.000 litros hasta los 30.000. La unidad condensadora se elige en función del número de robots que tiene la granja. La descarga del tanque y la posterior limpieza se hace en continua comunicación con el robot de ordeño y el arranque para enfriar se realiza de forma automática. Al tiempo de descarga del lechero hay que sumar el tiempo de limpieza del tanque que, aunque es muy corto, la suma de ambos puede ser significativa para granjas con mucha carga de vacas. Durante este periodo, el robot debe permanecer sin ordeñar, pero para evitar esta parada se puede utilizar un tanque buffer que realiza el almacenamiento temporal de la leche. La limpieza del tanque se realiza a través de unos cabezales rotativos de 360º que pulverizan el agua en el interior del tanque de forma magistral realizando una limpieza óptima. La integración del Nautilus en el programa T4C permite disponer de un histórico del funcionamiento de la máquina con gráficas como la mostrada en la figura. Esta gráfica nos permite observar fácilmente la temperatura de las limpiezas, los horarios de descarga, los volúmenes acumulados, los tiempos de funcionamiento de las unidades de enfriado, etc. Es muy curioso observar en las gráficas de granjas con sistemas de preenfriamiento la reducción de los tiempos de trabajo de las unidades de enfriado. Esto es sencillamente ahorro energético. Nosotros habitualmente aconsejamos instalar nuestro sistema de preenfriado Lely Compact Cooler.
LELY COMPACT COOLER Es el gran aliado del tanque Nautilus, ya que le ahorra trabajo y el ganadero se ve recompensado con una factura de la luz reducida. El principio de funcionamiento es muy sencillo: se trata de un serpentín por cuyo interior circula la leche y por el exterior el agua, que está en continuo movimiento al ser de la traída de la granja que se consume principalmente en los bebederos. De esta forma, el agua incrementa su temperatura y la leche reduce la suya. El flujo de la leche y del agua es muy similar en el ordeño Lely y está alrededor de los 25 l/min. Con el agua de entrada a temperaturas inferiores a 15 ºC se garantizan diferenciales superiores a 10 ºC en la entrada/salida de leche.
pub_lely.indd 70
20/12/2012 21:40
La innovación al servicio de la ganadería
3 1
2
5 AGROTEC ENTRECANALES SL 4
LELY CENTER LOS CORRALES DE BUELNA Tel: +34 609 85Center 77 09• Los Corrales de Buelna 1 Cantabria • Lely Tel: +34 609 85 77 09
loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com 2 Navarra-País Vasco • Lely Center • Arre Tel: +34 629 083 587
EL MEJOR SERVICIO LO MÁS CERCA POSIBLE Lely se basa en su conocimiento de las tecnologías más avanzadas y de las técnicas de diagnóstico más recientes. Lely garantiza que sólo técnicos certificados intervienen en vuestro sistema de ordeño automatizado.
3 Asturias-Galicia • Lely Center • Outeiro de Rei Tel: +34 609 85 77 09 4 Cataluña • Lely Center • Roda de Ter Tel: + 34 938 540 678 5 Castilla y León • Lely Center • Ávila Tel: + 34 920 254 116
EVOLVE.* *
Supérate a ti mismo
www.lely.com
pub_lely.indd 71
innovators in agriculture
20/12/2012 21:40
72
PRODUCIÓN
Canto máis leite sexa obtido polo robot, máis rápido se amortizará o investimento e, polo tanto, máis rendible resultará o sistema
CARACTERÍSTICAS DAS EXPLOTACIÓNS CON SISTEMAS DE MUXIDO ROBOTIZADO EN GALICIA Presentamos os resultados dun estudo feito en 29 explotacións galegas que teñen instalado un robot de muxido para coñecer as variables de traballo que máis poden influír na rendibilidade deste sistema. INTRODUCIÓN Ao longo dos anos, a evolución do medio rural, cunha crecente carencia de man de obra e a aparición no mercado de novas tecnoloxías, fixo que as empresas que actúan nel, as explotacións, cambiaran a súa estrutura. Os gandeiros tiveron que adaptarse a novas situacións mellorando a xestión, incrementando o tamaño dos rabaños e incorporándose ao carro das novas tecnoloxías. Así, pasouse do muxido manual ao muxido a cántara, logo aos circuítos de muxido e ás salas, e recentemente xa se está vendo unha crecente introdución de sistemas de muxido robotizado (SMR). Datos recollidos dos principais fabricantes confirman que o número de robots instalados a nivel mundial superou as 18.000 unidades no ano 2012. Galicia sumouse un pouco tarde (a finais do 2004), pero na actualidade xa supera as 50 unidades. Os motivos que conducen a un gandeiro a instalar un SMR son diversos. Está claro que aínda nas máis moder-
Ángel Castro e José Manuel Pereira Departamento de Enxeñaría Agroforestal. Escola Politécnica Superior de Lugo (USC)
nas explotacións de gando vacún leiteiro con sistemas de muxido convencionais (salas en espiña, paralelas de muxido traseiro ou rotativas), o persoal que se encarga do muxido enfróntase diariamente con horarios pouco flexibles, un traballo monótono que esixe unha elevada concentración para evitar erros, un ambiente non moi agradable (ás veces con frío, outras con calor, humidade, sucidade, ruído…) e continuos desprazamentos dentro e fóra do foso para colocar as unidades de muxido, introducir animais na sala etc. Hogeeven et ál. (2004) apunta cinco motivos principais para instalar un SMR: a diminución do traballo, a flexibilidade laboral, a posibilidade de muxir as vacas máis de dúas veces ao día, a substitución dun empregado e a necesidade dun novo sistema de muxido.
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
muxido_robotizado II_b.indd 72
20/12/2012 19:02
PRODUCIÓN
RESULTA INTERESANTE E ECONOMICAMENTE VANTAXOSO A LONGO PRAZO QUE AS EXPLOTACIÓNS QUE TEÑAN INSTALADOS SISTEMAS DE MUXIDO ROBOTIZADO POÑAN ESPECIAL ATENCIÓN NO FLUXO DE LEITE COMO UNHA DAS CARACTERÍSTICAS A TER EN CONTA NA SELECCIÓN XENÉTICA DOS SEUS ANIMAIS
73
Figura 1. Posicións do SMR respecto do establo
Non obstante, independentemente das razóns que motivan o investimento, resulta fundamental facer rendible ao máximo a máquina para afrontar ese importante investimento que supón a adquisición dun SMR. Neste contexto cobran moita importancia variables coma o número de vacas por robot, a frecuencia de muxido, muxidos por robot, rexeitamentos, produción, tempos de muxido ou índice de ocupación, entre outras. No marco do proxecto de investigación “Implantación do muxido robotizado en Galicia” (PGIDT/PGIDIT Ref: 07MRU013291PR), desenvolvido no Departamento de Enxeñería Agroforestal da Universidade de Santiago de Compostela, fixámonos entre os obxectivos avaliar as variables de traballo dos sistemas de muxido robotizados presentes na comunidade autónoma galega coa finalidade de discernir aquelas que teñen maior importancia na rendibilidade dos SMR. CARACTERÍSTICAS DAS EXPLOTACIÓNS Durante os anos 2009 e 2010 recollemos datos en 29 explotacións de leite da comunidade autónoma galega con 34 robots de muxido (6 Astronaut A2 e 15 Astronaut A3 de Lely, 11 VMS de DeLaval e 2 Galaxy de Insentec), o cal viña representar en torno ao 80% de todos os instalados en Galicia. Na práctica totalidade das explotacións, o sistema está formado por cabinas ou boxes individuais de muxido con todos os elementos necesarios para o muxido, menos o software informático que é compartido para a explotación independentemente do número de boxes, agás en dúas explotacións co modelo Galaxy que comercializa SAC, nas cales un brazo robotizado serve para dar acceso a dúas cabinas colocadas en paralelo. As vacas están aloxadas en estabulacións libres, en cubículos. Atopámonos con oito posicións diferentes do SMR con respecto ao establo, e tres destas posicións engloban o 85% das explotacións (ver figura 1): a perpendicular con respecto ao eixe lonxitudinal do establo escorada a un lateral no exterior da zona de cubículos (50%), a lonxitudinal escorada a un lateral no exterior da zona de cubículos (20%) e a lonxitudinal centrada no interior da zona de cubículos (15%). O acceso do gando ao robot é en todos os casos con tráfico libre. O tráfico libre caracterízase porque as vacas teñen acceso todo o tempo ás zonas de alimentación, descanso e muxido sen ningún tipo de restrición.
A ración base prepárase en carros mesturadores principalmente con silos de herba, millo e diferentes proporcións de concentrados comerciais. Esta ración é complementada no robot cunha cantidade de concentrado de entre 1,5 e 10 kg/día por vaca (dependendo da produción e da explotación). A idade media dos gandeiros que están á fronte destas explotacións é de 39,5 anos. Tan só no 17% das explotacións unha sola persoa leva o peso principal do traballo, sendo o máis común contar coa axuda dalgún familiar (78%) ou cun asalariado contratado (52%). A cota media por explotación é de 720.583 kg e a maior parte delas encóntranse no rango de 500.000 a 700.000 kg (52%), inda que hai un grupo importante (21%) que pasa dun millón de quilos. Os 34 robots muxiron unha media de 1.792 vacas (52,7 vacas por robot), cunha produción media por vaca e ano (365 días) de 10.807 kg, con 191,2 días en leite e 2,28 partos por vaca. O muxido é permitido despois de transcorridos 240-390 minutos respecto dun muxido previo, sendo marcados como atrasos os casos onde transcorren máis de 720 minutos dende o último muxido (este dato pode ser cambiado dependendo do nivel produtivo para cada animal). As vacas marcadas como atrasos son conducidas ata o sistema dúas veces ao día, para o cal o 86% das explotacións utiliza algún sistema (barras, cadeas ou cables) que permite crear unha zona de espera ou facilitar o achegamento das vacas ao robot.
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
muxido_robotizado II_b.indd 73
20/12/2012 19:02
74
PRODUCIÓN
VARIABLES DE PRODUCIÓN E UTILIZACIÓN DOS SMR Datos medios de variables de produción e ocupación dos 34 SMR analizados (ver táboa 1) mostran que o número medio de animais en muxido por robot (Media ± Desv. St.) é algo baixo (52,7 ± 8,9). Se ben é certo que existe unha ampla disparidade entre explotacións (29,3 – 67,6), hai que ter en conta que o robot de muxido supón un investimento elevado e que para ser competitivo con outros sistemas debería traballar a pleno rendemento. Canto máis leite sexa obtido polo robot, máis rápido se amortizará o investimento e, polo tanto, máis rendible resultará o sistema.
OS RESULTADOS DO ESTUDO CONCLÚEN QUE O NÚMERO DE VACAS EN MUXIDO E O FLUXO (KG/MIN) SON AS VARIABLES QUE MÁIS INFLÚEN NA CANTIDADE DE LEITE QUE É CAPAZ DE OBTER UN SMR Figura 2. Diagrama de caixas para vacas en muxido, muxidos por vaca e leite obtido por robot
Táboa 1. Datos de variables de produción e ocupación de 34 sistemas de muxido robotizado instalados na comunidade autónoma galega Variable
Ud.
Media
Mínimo
Máximo
Vacas por SMR
n.º
52,7
29,3
67,6
Muxidos por SMR/ano
n.º
51.259
29.758
63.160
Muxidos por SMR/día
n.º
140
82
173
Rechazos por SMR/ano
n.º
18.504
932
57.290
Muxidos vaca/día
n.º
2,7
2,3
3,6
Leite muxido por vaca/día
kg
28,5
19,3
35,0
Leite muxido por SMR/ano
kg
549.734
237.258
796.643
Leite por vaca/ano
kg
10.410
7.047
12.739
Leite por muxido
kg
10,7
7,1
13,7
Tempo de limpeza SMR/ano
h:min
423:26
247:42
798:10
Tempo de rechazos SMR/ano
h:min
80:11
6:28
241:16
Tempo de visita SMR/ano
h:min
6.308:40
3.853:44
7.866:32
Tempo traballado SMR/ano
h:min
6.812:18
4.118:48
8.211:37
Tempo sen traballo SMR/ano
h:min
1.947:41
548:22
4.641:11
Tempo de visita por vaca
min
7,4
6,0
9,4
Índice de ocupación
%
72
44
90
Seleccionamos tres das variables (vacas en muxido, muxidos por vaca e leite obtido por SMR ao ano) para ser representadas nun diagrama de caixas (figura 2). O diagrama de caixas permite facerse unha idea de como é a variable que se está a representar. A caixa contén o 50% dos casos centrais do que se está a medir, é dicir, no caso concreto que nos ocupa, e tendo en conta que analizamos datos de 34 SMR, 17 dos robots están a muxir entre 49 e 59 vacas, entre 2,5 e 2,82 muxidos por vaca/día e 17 obteñen entre 482.000 e 625.000 kg de leite por ano. A liña horizontal no interior da caixa, ordenando os valores de maior a menor, representa o valor do medio, é dicir, a metade estaría por riba da liña e a metade por baixo. Fóra da caixa estaría o 50% restante, 25% pola parte superior e outro 25% por debaixo da caixa (liñas de puntos vermellas). Así, por exemplo, atopamos que o 25% das explotacións moxen entre 59 e 68 vacas e obteñen entre 625.000 e 800.000 kg de leite por robot ao ano. As liñas verticais rematadas por unha pequena horizontal son o que se denominan bigotes, e os casos que están por riba ou por baixo dos bigotes (explotación 6 e 32) son casos que se consideran atípicos.
Figura 3. Relación entre número de vacas en muxido e índices de ocupación de 34 SMR
OCUPACIÓN E CAPACIDADE DOS SMR Para analizar a capacidade dun SMR, as variables comentadas deben ser observadas conxuntamente co índice de ocupación. Este índice representa a porcentaxe de horas que un robot utiliza unicamente para o muxido, isto é, tendo en conta que non é posible dispoñer de todas as horas do día, posto que unha parte do tempo se emprega en limpeza, mantemento ou visitas sen muxido (rexeitamentos).
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
muxido_robotizado II_b.indd 74
20/12/2012 19:03
C
M
Y
CM
MY
CY
MY
¿Cómo reducir el consumo de energía eléctrica en su explotación?
K
3 productos, 3 soluciones. ¡¡Amortización < 2 años!!
VOD (Variador para bombas de vacío): Hasta un 80% de ahorro de energía. ENFRIADOR DE PLACAS: Reduce el consumo de su tanque de refrigeración hasta en un 50%. RECUPERADOR DE CALOR: Le permite obtener agua caliente de forma gratuita mientras ordeña.
GEA Milking & Cooling | WestfaliaSurge
GEA Farm Technologies Ibérica, S.L. Avda. Sant Julià, 147 - 08403 GRANOLLERS (Barcelona) Tel. +34 938 617 120, Fax +34 938 494 988 | E-mail: agricola@gea.com www.gea.com | www.gea-farmtechnologies.es
engineering for a better world
pub_gea.indd 75
GEA Farm Technologies
21/12/2012 12:57
76
PRODUCIÓN
O NÚMERO DE MUXIDOS POR VACA E O NÚMERO DE REXEITAMENTOS, INDA QUE CON MENOR IMPORTANCIA, FORON AS OUTRAS VARIABLES QUE CONDICIONABAN A CANTIDADE DE LEITE OBTIDO
Figura 4. Relación entre a frecuencia de muxido e os índices de ocupación de 34 SMR
O índice de ocupación medio resultou do 72 ± 11,0%, oscilando entre un mínimo do 44% e un máximo do 90%, e está moi relacionado co número de vacas en muxido (ver figura 3). Algúns autores fan referencia a que intentar conseguir índices de ocupación superiores ao 80% non é recomendable, posto que tería consecuencias negativas sobre a frecuencia de muxidura (De Koning and Ouweltjes, 2002). Non obstante, os datos do conxunto de explotacións que vimos de analizar indican, para o rango de valores observados, ausencia de correlación entre o índice de ocupación e a frecuencia de muxido, sendo posible incrementar os índices de ocupación por riba do 80% sen que se observen consecuencias negativas; de feito, 9 dos 34 SMR acadan índices de ocupación superiores ao 80% e en 8 dos mesmos a frecuencia de muxido é superior a 2,5 muxidos por vaca e día, e non se aprecian diferenzas significativas con respecto ás explotacións con índices de ocupación inferiores ao 80% (ver figura 4). Case con total seguridade, as diferenzas observadas na frecuencia de muxido teñen máis que ver con aspectos coma o deseño do establo, o manexo da alimentación ou a estratexia de manexo que co índice de ocupación. Tendo en conta a frecuencia de muxido, os tempos de visita por vaca, de limpeza, mantemento e rexeitamentos para cada un dos 34 SMR, poderíase incrementar en 16 o número medio de vacas en muxido por robot, pasando das 52,7 ás 68,7 vacas. Esta optimización na utilización dos SMR galegos significaría que o leite obtido por robot nun ano se incrementaría en torno a un 34% (185.460 ± 137.460 kg) e a frecuencia de muxido non baixaría dos 2, 5 muxidos por vaca (Castro et ál., 2012).
Figura 5. Relación entre número de vacas en muxido e cantidade de leite obtida en 34 SMR
VARIABLES QUE AFECTAN Á CANTIDADE DE LEITE OBTIDA POR ROBOT Analizouse a relación entre 11 variables (leite obtido por robot ao ano, número de vacas, frecuencia de muxido, muxidos por robot e ano, produción por vaca, rexeitamentos, fluxo de leite, tempo de visita por muxido, tempo de traballo do robot, modelo de robot e índice de ocupación) para comprobar cales tiñan maior influencia na cantidade de leite que un robot é capaz de obter (Castro et ál., 2012). Os resultados do estudo conclúen que o número de vacas en muxido e o fluxo (kg/min) son as variables que máis inflúen na cantidade de leite que un SMR é capaz de obter, e explicarían por si soas o 87% da variación entre explotacións (o número de vacas por si só explicaría o 67% da variación; ver figura 5). O número de muxidos por vaca e o número de rexeitamentos, inda que con menor importancia, foron as outras variables que condicionaban a cantidade de leite obtido, pero non se puido establecer o tanto por cento de variabilidade que proporcionan debido a que vacas, fluxo, muxidos e rexeitamentos teñen correlacións elevadas entre si, é dicir, unhas inflúen nas outras e necesitariamos dispor de datos dun mínimo de 80 robots para acadar resultados que estatisticamente puideran considerarse admisibles. Por poñer un exemplo: cando se incrementa a frecuencia de muxido a produción por vaca tende a aumentar; isto ten sido confirmado en diversas investigacións (Speroni et ál., 2006), porén, non significa que a produción por robot tamén se incremente, xa que con frecuencias de muxido máis baixas as vacas dan máis leite por muxido, os tempos de manexo do robot redúcense e poderíanse muxir máis vacas nun robot.
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
muxido_robotizado II_b.indd 76
20/12/2012 19:03
Alimentación inteligente:
Sistema Optimat™ de DeLaval Un factor determinante del buen funcionamiento de las explotaciones lecheras es la distribución periódica y frecuente de las raciones. Por este motivo, DeLaval ha desarrollado el sistema de alimentación automatizado Optimat™ para la preparación y distribución de las raciones Unifeed.
Si quiere saber más acerca de cómo ahorrar mano de obra y mejorar la alimentación de su ganado, pregunte a su distribuidor DeLaval DeLaval Equipos S.A. C/ Anabel Segura, 7 28108 Alcobendas (Madrid) Tel 91 490 44 73 / 62 / 63
pub_deLaval.indd 77
www.delaval.es
20/12/2012 20:27
78
PRODUCIÓN
As diferenzas observadas na frecuencia de muxido teñen máis que ver con aspectos coma o deseño do establo, o manexo da alimentación ou a estratexia de manexo que co índice de ocupación
DENDE O PUNTO DE VISTA DA RAPIDEZ DO MUXIDO INTERESA OBTER FLUXOS ELEVADOS, O QUE PERMITIRÍA MUXIR MÁIS VACAS POR ROBOT E MAXIMIZAR A PRODUCIÓN, PERO DEBERÁ TERSE COIDADO CON QUE FLUXOS MÁIS ALTOS NON ESTEAN ASOCIADOS A VACAS CON ESFÍNTERES DANADOS OU QUE PERDAN O LEITE CON FACILIDADE
Dende o punto de vista da rapidez do muxido interesa obter fluxos elevados, o que permitiría muxir máis vacas por robot e maximizar a produción, pero deberá terse coidado con que fluxos máis altos non estean asociados a vacas con esfínteres danados ou que perdan o leite con facilidade, o cal podería provocar un foco de contaminación no cubículo pola perda de leite e posible contaxio doutros animais. Dende este punto de vista resulta interesante e economicamente vantaxoso a longo prazo que as explotacións que teñan instalados sistemas de muxido robotizado poñan especial atención no fluxo de leite como unha das características a ter en conta na selección xenética dos seus animais.
BIBLIOGRAFÍA Castro, A., J. M. Pereira, C. Amiama, and J. Bueno. 2012. Estimating efficiency in automatic milking systems. Journal of Dairy Science. Vol. 95 (2):929-936. De Koning K., and W. Ouweltjes., 2002. Optimización de la capacidad de ordeño e nun sistema de ordeño automático. Pax. 44-52, Ordeño Roboizado. Editorial agrícola española. Hogeveen, H., K. Heemskerk, and E. Mathijs. 2004. Motivations of Dutch farmers to invest in an automatic milking system or a conventional milking parlour. Pages 56-61 in A Better Understanding of Automatic Milking. A. Meijering, H. Hogeveen and C. J. A. M.de Koning, ed. Wageningen Academic Publishers, Wageningen, The Netherlands. Speroni, M., G. Pirlo, and S. Lolli. 2006. Effect of automatic milking systems on milk yield in a hot environment. J. Dairy Sci. 89:4687-4693.
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
muxido_robotizado II_b.indd 78
20/12/2012 19:03
COMA SEMPRE, OS PRIMEIROS DENDE 1975
TANQUES DE FRÍO
Baixo consumo e alto rendemento
Salas de ordeño
Colchóns Elmega: confort, duración, suavidade e impermeabilidade Arrimadores de comida mecánicos
Coas nosas novas camas para area gaste só a area imprescindible Calidade e limpeza co mínimo consumo
Os nosos cepillos son completamente abatibles; permiten un fácil acceso do tractor ó establo
Consulte prezos sen compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com
pub_elmega.indd 79
20/12/2012 10:38
80
ECONOMÍA
Os gastos en sanidade e reprodución das nosas explotacións, así como os de alimentación animal, que representan o 65% dos custos directos, son máis altos que os da media de EDF
AS EXPLOTACIÓNS GALEGAS DE LEITE NO CONTEXTO EUROPEO EDF (European Dairy Farmers) realiza anualmente unha comparación internacional de custos de produción do leite na que colabora o CIAM. Na análise de 2010 participaron 286 explotacións de 19 países europeos, das que 15 eran galegas, 10 catalás e unha de Castela e León. Tamén participaron explotacións de Rusia e Australia que só se tomaron en consideración para o cálculo das medias xerais de EDF. Aínda que este conxunto de explotacións carece de representatividade estatística, está composto polas mellores de cada país e, polo tanto, os seus resultados reflicten a tendencia xeral do sector lácteo en Europa e constitúen unha referencia de inestimable importancia. Claudio López Garrido1, Fernando Barbeito Nistal1 e Steffi Wille-Sonk2 Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo 2 Johann Heinreich von Thünen Institute claudio.lopez.garrido@xunta.es, fernando.barbeito.nistal@xunta.es, steffi.wille@vti.bund.de
1
AS EXPLOTACIÓNS GALEGAS NO CONXUNTO DE EDF Os ingresos das explotacións galegas, tanto os da venda do leite (33,3 Û/100 kg ECM) coma os totais, son superiores á media de España e á de EDF. O mesmo acontece co prezo do leite, contrariamente ao que sosteñen algúns medios baseándose en datos non homoxeneizados. Na comparación de EDF, os cálculos efectúanse despois da estandarización do leite ao 4% de graxa e ao 3,4% de proteína e exprésanse en ECM (Energy-Corrected Milk). Os gastos en sanidade (1,5 €/100 kg ECM) e reprodución (0,9 €/100 kg ECM) das nosas explotacións, así como
os de alimentación animal (12,1 €/100 kg ECM), que representan o 65% dos custos directos, son máis altos que os da media de EDF (táboa 1). A pesar de que as explotacións galegas de EDF veñen reducindo os seus custos nos últimos anos, seguen sendo superiores aos da media xeral de EDF, tanto os directos (18,6 vs. 15,5 €/100 kg ECM) coma os totais (45,1 vs. 41,9 €/100 kg ECM). Se non se consideran os custos de oportunidade, os resultados unitarios das explotacións galegas de EDF son bastante satisfactorios. De feito, a renda familiar é superior á da media de EDF (9,3 vs. 5,8 €/100 kg ECM), mais o limiar de rendibilidade I (prezo do leite que cobre os custos efectivos e as amortizacións) e o limiar de rendibilidade II (prezo que cobre os custos totais sen considerar o custo da cota) son peores, e os beneficios, con e sen primas desacopladas, menores.
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
economia_edf_02.indd 80
20/12/2012 19:50
ECONOMÍA
SE NON SE CONSIDERAN OS CUSTOS DE OPORTUNIDADE, OS RESULTADOS UNITARIOS DAS EXPLOTACIÓNS GALEGAS DE EDF SON BASTANTE SATISFACTORIOS: A RENDA FAMILIAR É SUPERIOR Á DA MEDIA DE EDF, PERO O LIMIAR DE RENDIBILIDADE I E O LIMIAR DE RENDIBILIDADE II SON PEORES
compra de animais e a taxa de eliminación de vacas en Galicia son inferiores á media de EDF, aínda que a variabilidade que se observa nas nosas explotacións dun ano para outro non permite extraer unha conclusión clara. Táboa 1. Ingresos e custos nas explotacións de EDF en 2010 INGRESOS (€/100 kg ECM)
En relación con Cataluña e Castela e León, Galicia ten unha renda familiar máis alta, así como mellor limiar de rendibilidade I; pero o beneficio, con e sen primas desacopladas, é inferior e o limiar de rendibilidade II, peor (gráfico 1). As explotacións españolas, e en particular as galegas, son moito máis pequenas cá media de EDF, na que inflúe moito o peso das grandes explotacións dos antigos países socialistas. Porén, comparadas coa media das explotacións que participan na análise de xestión da Xunta de Galicia, a media do grupo galego de EDF é superior en SAU, número de vacas, volume de produción de leite comercializado e carga gandeira. Porén, o seu rendemento leiteiro é inferior. O menor tamaño das explotacións galegas implica menores amortizacións e menores gastos en conservación da maquinaria, enerxía, fuel e lubricantes, salarios e contratos ou alugamento de maquinaria. Na metodoloxía de EDF, a maquinaria e os contratos, así como a man de obra, están incluídos dentro do epígrafe dos custos do traballo porque se consideran factores alternativos. A carga gandeira das nosas explotacións (2,4 vacas/ha) é superior á da media de EDF, aínda que inferior á das catalás. A nosa alta densidade gandeira aséntase nunha superficie forraxeira na que os prados ocupan o 48% da SAU, o que esixe un elevado consumo de concentrado. Para unha produción de 7.926 kg ECM/vaca, inferior á media de EDF (8.136 kg ECM/vaca), o noso consumo medio de concentrado sitúase en 7,3 kg/vaca/día (2,7 t/vaca/ano), que é superior á media de EDF, aínda que inferior á de Cataluña. En 2010, a produtividade do concentrado (3,2 kg de leite/kg de concentrado) incrementouse nun 3,1%, así como a cantidade de leite/vaca producido sen concentrados (2.618 kg ECM), que o fixo nun 22% (táboa 2). Da menor dimensión dos rabaños en Galicia resulta unha inferior produtividade da man de obra (133 kg ECM/hora) fronte á media de EDF (190 kg ECM/hora). O gasto na Gráfico 1. Limiares de rendibilidade I e II en Galicia, Castela-Cataluña, España e EDF
81
Galicia
Cataluña España EDF e Castela 32,2 32,8 29,9 2,8 2,7 4,1 0,4 1,5 1,2 1,7 0,8 1,2 37,1 37,8 36,4
Venda de leite Venda de gando e variación de inventario Subsidios, axudas directas e balance do IVE Outros ingresos Ingresos totais CUSTOS (€/100 kg ECM) Compra de animais Sanidade animal e coidado dos pezuños Inseminación e transferencia de embrións Outros custos directos da produción animal Compra de alimentos Sementes Fertilizantes Pesticidas Outros custos directos da produción vexetal Custos directos Custos salariais Custo de oportunidade do traballo familiar Contratos/alugamento de maquinaria Conservación de maquinaria e vehículos Fuel, lubricantes Enerxía Amortización de maquinaria e vehículos Custo de oportunidade de maquinaria e vehículos Custo do traballo Arrendamento de cota Supertaxa Custo de oportunidade da cota Custo da cota Mantemento de instalacións Arrendamentos Amortizacións de instalacións Custo de oportunidade das instalacións Custo das instalacións Arrendamento de terras Custo de oportunidade da terra Melloras en parcelas, drenaxes, accesos Contribucións e cargas Custos da terra Outros custos Custos totais Custos efectivos Amortizacións Custos de oportunidade RESULTADOS (€/100 kg ECM) Renda familiar
33,3 2,7 2,3 0,0 38,3
9,3
3,3
6,8
5,8
Beneficio I (sen primas desacopladas)
-6,8
-5,2
-6,1
-5,5
Beneficio II (con primas desacopladas) Limiar de rendibilidade I (sen o custo da cota) Limiar de rendibilidade II (sen o custo da cota)
-3,2 24,1 39,0
-2,3 28,8 36,3
-2,8 26,1 37,8
-1,8 23,9 34,4
0,4 1,5 0,9 1,8 12,1 0,4 0,7 0,2 0,6 18,6 2,2 11,0 0,8 1,0 1,3 0,3 1,6
0,3 1,6 0,6 2,6 15,0 0,4 0,2 0,1 0,2 21,1 3,5 4,8 1,7 1,3 1,0 0,8 1,0
0,3 1,6 0,8 2,2 13,3 0,4 0,5 0,1 0,5 19,7 2,7 8,4 1,2 1,2 1,2 0,5 1,4
0,6 1,2 0,7 1,9 8,9 0,5 0,9 0,3 0,6 15,5 2,9 5,2 1,9 1,3 1,0 0,9 2,1
0,6
0,2
0,4
0,7
18,8 0,0 0,0 1,1 1,1 0,5 0,1 1,4 1,0 3,0 0,5 1,4 0,0 0,1 1,9 1,7 45,1 26,0 3,1 16,0
14,4 0,1 0,0 1,0 1,1 0,3 0,1 1,8 1,1 3,4 0,5 0,4 0,0 0,0 0,9 1,2 42,2 30,9 2,9 8,5
17,0 0,0 0,0 1,1 1,1 0,4 0,1 1,6 1,0 3,2 0,5 1,0 0,0 0,1 1,5 1,5 43,9 28,1 3,0 12,8
16,0 0,2 0,0 0,8 1,0 0,5 0,1 2,1 2,0 4,8 1,0 1,5 0,0 0,2 2,8 1,8 41,9 26,3 4,3 11,3
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
economia_edf_02.indd 81
20/12/2012 19:50
ECONOMÍA
82
EN RELACIÓN CON CATALUÑA E CASTELA E LEÓN, GALICIA TEN UNHA RENDA FAMILIAR MÁIS ALTA, ASÍ COMO MELLOR LIMIAR DE RENDIBILIDADE I; PERO O BENEFICIO É INFERIOR E O LIMIAR DE RENDIBILIDADE II, PEOR
Só o grupo de cabeza, constituído polo 25% das mellores explotacións de EDF, logra ter beneficio, o que evidencia a difícil situación que atravesa o sector lácteo en Europa. Ao clasificar as explotacións en función do limiar de rendibilidade II e comparar os resultados medios cos do 25% das mellores, que constitúen o grupo de cabeza, e cos do 25% das peores, que conforman o grupo de cola, poden observarse algúns aspectos de interese (táboa 3). En canto ao grupo de cabeza, o de Galicia ten peores resultados que o de EDF; pero, mentres as explotacións punteiras de Galicia se caracterizan pola intensificación dos seus sistemas, as de EDF son moi extensivas. Así o mostran as diferenzas en rendemento leiteiro (9.459 vs. 7.500 kg/vaca), a carga gandeira (3,7 vs. 1,6 vacas/ha) e, por conseguinte, a produtividade da terra (35.407 vs. 11.475 kg/ ha) e o capital investido por vaca, que tamén é superior (4.249 vs. 3.573 €/vaca). Ao comparar os grupos de cola, obsérvase que as diferenzas son menores e as explotacións galegas teñen unha renda familiar e un limiar de rendibilidade I superior, un beneficio I e un limiar de rendibilidade II inferiores, e un beneficio II semellante (gráfico 2). Curiosamente, neste caso, as explotacións galegas son menos intensivas que as de EDF, como mostran o rendemento leiteiro (6.017 vs. 8.125 l/vaca), a carga gandeira (1,3 vs. 1,6 vacas/ha), a produtividade da terra (8.904 vs. 13.136 l/ha) e o capital por vaca (3.752 vs. 8.363 €/ha). O problema das nosas explotacións é a súa escasa base territorial en comparación con EDF, tanto na media (44 vs. 157 ha) coma no grupo de cabeza (66 vs. 246 ha) e no de cola (32 vs. 123 ha). En Galicia optouse pola intensificación porque era a única vía de expandir a produción, o que se fixo con relativo éxito; non obstante, iso Gráfico 2. Limiares de rendibilidade I e II por grupos
Táboa 2. Razóns das diferenzas de custos e ingresos nas explotacións de EDF en 2010 Galicia
Cataluña España e Castela
EDF
DATOS XERAIS Superficie total da explotación (ha) 44 52 47 392 Proporción de superficie arrendada (%) 33 49 40 50 Man de obra familiar total (traballadores) 2,0 1,7 1,9 1,5 Man de obra asalariada total (traballadores) 1,0 2,6 1,7 11,6 Número de vacas 106 181 138 221 Ingresos de leite sobre os totais (%) 92 92 92 80 PRODUCIÓN DE LEITE Cota total dispoñible (t ECM 4% graxa) 779 1459 1067 1666 Produción total de leite (t ECM/ano) 935 1678 1249 1757 Leite vendido ás industrias (t ECM/ano) 931 1661 1240 1714 Contido de graxa (%) 4 4 4 4 Contido de proteína (%) 3 3 3 3 Rendemento leiteiro (kg ECM/vaca) 7.926 9.104 8.424 8.136 USO DO SOLO Superficie forraxeira (ha) 44 51 47 157 Superficie forraxeira arrendada (%) 33 49 42 50 Prados (% superficie forraxeira) 48 0 29 45 Labradío sobre superficie forraxeira (%) 50 91 70 40 Carga gandeira (vacas/ha) 2,4 3,9 3,2 1,6 Produtividade da terra (kg ECM por ha) 20.881 35.594 28.190 13.172 MAN DE OBRA Produtividade do traballo (horas/vaca) 81 52 68 60 Produtividade do traballo (kg ECM/hora) 133 203 163 190 CAPITAL Capital total (sen terra nin cota) (€/vaca) 4.070 4.046 4.060 6.150 Maquinaria (€/vaca) 897 436 702 1163 Construcións (€/vaca) 1.265 1631 1.420 3.012 Gando (€/vaca) 1.908 1.979 1.938 1.281 Produtividade do capital (kg ECM por 1.000 €) 2.064 2.378 2.197 1.767 MANEXO DO RABAÑO Ocupación da corte (%) 102 103 106 91 Idade ao primeiro parto (meses) 26 26 26 26 Intervalo entre partos (días) 164 427 421 407 Taxa de eliminación de vacas (%) 21 29 27 29 Produción de leite na vida útil da vaca (kg) 16.485 30.223 26.878 Mortalidade dos xatos (%) 6,6 13,9 11,5 11,1 ALIMENTACIÓN Consumo de concentrado (kg por vaca e día) 7,3 12,2 9,4 6,8 Produtividade concentrado (kg leite ECM/kg 3,2 2,1 2,8 3,9 concentrado) Leite producido sen concentrado (kg/vaca e ano) 2.618 184 1.588 3.217 PREZOS Prezo do leite (€/100 kg ECM) 33,3 32,2 32,9 29,9 Prezo da vaca de sacrificio (€/kg de peso vivo) 0,93 0,94 0,97 0,95 Prezo dos xatos (€/xato) 80 94 86 133 Prezo de arrendamento da terra (€/ha) 244 312 354 299 Salarios (€/hora) 5,3 11,7 11,6 14,2 Prezo do concentrado (€/t) 272 234 256 253
implica unha grande dependencia externa dos alimentos para o gando e unha extrema vulnerabilidade fronte ás oscilacións dos prezos. En tanto non se implemente unha política de estruturas que facilite a mobilidade da terra para ampliar a base territorial das explotacións leiteiras galegas, pouco máis poden mellorar estas a súa competitividade. AFRIGA ANO XIX - Nº 102
economia_edf_02.indd 82
20/12/2012 19:50
Penivex Complex LA MEJOR Calidad asegurada!
PENICILINA La mejor suspensión! CORTO TIEMPO DE ESPERA Carne: 30 días Leche: 3 días
ESPECIES DE DESTINO · Bovino, ovino, porcino y equino · Perros y gatos
Suspensión inyectable
¡DEJE DE AGITAR!
TRATAMIENTO DE ELECCIÓN
COMPOSICIÓN Bencilpenicilina procaína ...............20MUI/100ml Dihidroestreptomicina (sulfato) .........20 g/100ml
Nº de Registro: 0942-ESP
PRESENTACIONES 100 ml 250 ml Ctra. Reus-Vinyols Km. 4,1• 43330 RIUDOMS (Tarragona) • Tel. +34 977 850 170* • Fax +34 977 850 405 • Ap. Correos, 60 www.spveterinaria.com
pub_sp_veterinaria.indd an_penivexcomplex2.indd831
20/12/2012 10:37 17/08/12 11:24
ECONOMÍA
84
Gráfico 3. Limiares de rendibilidade I e II por países
COMPARACIÓN ENTRE PAÍSES SELECCIONADOS A comparación dos nosos resultados coas medias dalgúns países seleccionados é máis ilustradora cá realizada coa media xeral de EDF. A tal efecto, escolléronse aqueles que participaron na análise cun número de explotacións non inferior a doce, coa excepción de Eslovaquia, que foi excluída porque a integración produtiva en conglomerados empresariais máis amplos impide considerar o custo da terra. Porén, incluíronse Italia e Portugal por proximidade, a pesar do escaso número de explotacións. Os ingresos procedentes da venda do leite das explotacións galegas (33,3 €/100 kg ECM), así como os totais (38,3 €/100 kg ECM), só foron inferiores aos de Suecia e Italia. A pesar do seu pequeno tamaño, as explotacións galegas conseguen uns resultados aceptables en termos relativos. A renda familiar (9,3 €/100 kg ECM) só é inferior á de Francia e Polonia, e o beneficio sen primas desacopladas (-6,8 €/100 kg ECM) é superior ao de Dinamarca, Italia, Holanda e Portugal. As explotacións irlandesas son as únicas que teñen beneficio sen primas desacopladas e as que presentan mellores resultados en termos de renda familiar e limiar de rendibilidade II. No beneficio con primas desacopladas, ademais das irlandesas, só as británicas e as polacas teñen resultados positivos. Os pésimos resultados de Dinamarca e Holanda débense ao elevado custo da terra e das instalacións. En Holanda tamén inflúe moito o custo da cota láctea. Este é, porén, o país cos custos directos máis baixos de EDF (táboa 4 e gráfico 2). Os custos directos das explotacións galegas só son inferiores aos de Italia e Portugal, que son os máis altos de todos os países de referencia a causa, fundamentalmente, das compras de alimentos para o gando. Os gastos en sanidade animal en Galicia e Portugal son os máis elevados. O custo do traballo en Galicia é o máis alto debido ao custo de oportunidade da man de obra familiar. Non obstante, o noso custo en instalacións só é superior ao do Reino Unido, e o da terra só é maior có de Bélxica, Portugal e Suecia. Os custos totais das explotacións galegas só son inferiores aos de Dinamarca, Italia, Portugal e Suecia. As explotacións galegas de EDF teñen unha superficie forraxeira media (44 ha) igual á das belgas e maior cá das portuguesas, que son as máis pequenas. En número de
AS EXPLOTACIÓNS ESPAÑOLAS, E EN PARTICULAR AS GALEGAS, SON MOITO MÁIS PEQUENAS CÁ MEDIA DE EDF, PORÉN, O SEU RENDEMENTO LEITEIRO É INFERIOR
vacas, as nosas explotacións son semellantes ás francesas e a súa produción de leite comercializado é superior á de Bélxica, Francia e Portugal (táboa 5). A carga gandeira en Galicia (2,4 vacas/ha) e a produción de leite por unidade de superficie (20.881 kg/ha) só son inferiores ás de Portugal. A alta densidade gandeira explica o elevado consumo de concentrado (7,3 kg/vaca e día), que só é inferior ao de Italia, Portugal, Alemaña e Suecia, aínda que cun rendemento por vaca tamén menor (7.926 kg/vaca) e que só supera ao de Irlanda, O Reino Unido e Polonia. O resultado é unha produtividade do concentrado (3,2 kg leite/kg concentrado) que só é menor cá de Portugal, Italia e Suecia. A cantidade de leite producido sen concentrado (2.168 vs. 3.940 kg/vaca) só é maior cá de Portugal. Da menor dimensión das nosas explotacións resulta unha baixa produtividade da man de obra (81 horas/vaca e 133 kg leite/hora), que só supera ás de Portugal e Polonia. Unha vantaxe das explotacións galegas é que o investimento por vaca, sen contar terra e cota (4.070 €/vaca), só é superior ao do Reino Unido (2.913 €/vaca) e Irlanda (3.184 €/vaca), países cuxo modelo de produción apenas require investimentos en instalacións. EVOLUCIÓN DOS RESULTADOS DE EDF (2007-2010) Nos últimos catro anos, o tamaño das explotacións galegas medrou a maior ritmo que a media de EDF, tanto en número de vacas coma en produción de leite, aínda que seguen a ser moito máis pequenas (táboa 6). O seu rendemento leiteiro en 2007 xa era menor cá media de EDF e, aínda que medrou ata 2010, fíxoo en menor medida que o conxunto de EDF (1,8% vs. 4,9%). Con todo, a diferenza máis salientable na evolución deste período está nos ingresos totais, que sendo moi superiores en Galicia en 2007 (44,4 vs. 38,5 €/100 kg), foron diminuíndo ata ser inferiores á media de EDF en 2010 (34,5 vs. 34,8 €/100 kg). Isto débese a que o descenso dos ingresos pola venda do leite (-21,1% vs. -6,2%) e de animais (-65,9 vs. -5%) foi moito máis acentuado en Galicia. O aumento dos custos totais é xeral, pero en Galicia incrementáronse en maior medida (6,2% vs. 4,1%). Iso non se debe aos custos directos, que en Galicia mesmo diminuíron un 2,1%, aínda que sigan sendo superiores á media de EDF, senón aos do traballo (que inclúen os de maquinaria, enerxía e contratos). Mentres para o conxunto de EDF se mantiveron estables, en Galicia, onde xa eran algo máis altos, aumentaron un 11,5%. O outro factor foi a elevación dos custos de oportunidade en Galicia nun 11,3% en tanto se reducían un 6,7% na media de EDF, que xa era inferior en 2007.
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
economia_edf_02.indd 84
20/12/2012 19:50
ECONOMÍA
85
As explotacións galegas de EDF teñen unha superficie forraxeira media (44 ha) igual á das belgas e maior cá das portuguesas, que son as máis pequenas
Gráfico 4. Limiares de rendibilidade I e II en 2007 e 2010
O resultado foi un drástica baixa da renda familiar, máis acentuada en Galicia, aínda que siga a ser máis alta que a media de EDF, así como do beneficio. Aínda que o empeoramento dos limiares de rendibilidade é xeral, no caso galego prodúcese de maneira algo máis atenuada ca no conxunto de EDF (gráfico 4). Esta deterioración dos resultados dáse a pesar da mellora da produtividade do traballo, tanto en horas/vaca coma en kg ECM/hora e produtividade da terra, provocadas polo aumento da carga gandeira e do rendemento leiteiro. O capital investido por vaca seguiu a aumentar no conxunto de EDF (17,5%) mentres se reducía a súa produtividade (10,5%). Polo contrario, o capital investido por vaca en Galicia diminuíu lixeiramente (-2,4%) e a produtividade do capital mantívose.
NOS ÚLTIMOS CATRO ANOS, O TAMAÑO DAS EXPLOTACIÓNS GALEGAS MEDROU A MAIOR RITMO QUE A MEDIA DE EDF, TANTO EN NÚMERO DE VACAS COMA EN PRODUCIÓN DE LEITE, PERO O RENDEMENTO LEITEIRO SEGUE SENDO MENOR CONCLUSIÓNS Aínda que nos últimos anos o tamaño das explotacións galegas medrou a maior ritmo cá media de EDF, tanto en número de vacas coma en produción de leite, seguen a ser moito máis pequenas. Da menor dimensión das nosas explotacións resulta unha baixa produtividade da man de obra. Porén, unha das súas vantaxes é o seu baixo investimento por vaca. Con todo, conseguen uns resultados relativos aceptables no contexto europeo, pero a súa escasa base territorial limita as posibilidades de mellora da súa competitividade. Os custos directos das explotacións galegas son dos máis altos de todos os países de referencia. Isto débese, fundamentalmente, ás compras de alimentos para o gando e aos gastos en sanidade animal. Na evolución dos resultados, o máis salientable é que sendo os ingresos das explotacións galegas superiores aos do resto en 2007 acabaron por debaixo da media de EDF en 2010. A causa disto é que a diminución do prezo do leite e dos ingresos pola venda de animais foi máis acentuada en Galicia. Por outra parte, a pesar da mellora da produtividade do traballo e da terra, os custos totais tamén aumentaron máis que no conxunto de EDF a causa do incremento dos relativos ao traballo e dos custos de oportunidade. AFRIGA ANO XIX - Nº 102
economia_edf_02.indd 85
20/12/2012 19:50
ECONOMÍA
86
Táboa 3. Valores medios xerais e dos grupos de cabeza e cola de EDF en 2010 Número de explotacións Tamaño do rabaño SAU Produción de leite Produción vendida ás industrias Rendemento leiteiro Ingresos totais Ingresos do leite Venda e variación de animais Subsidios e balance do IVE Outros ingresos Custos totais Custos directos Custos relativos ao traballo Custos das construcións Custos da terra Outros custos Custos da cota Custos efectivos Amortizacións Custos de oportunidade Renda familiar Beneficio I (sen primas desacopladas) Primas desacopladas prorrateadas Beneficio II (con primas desacopladas) Limiar de rendibilidade I Limiar de rendibilidade II Retribución do traballo Traballo Produtividade do traballo Carga gandeira Produtividade da terra Capital (sen terra nin cota) Produtividade do capital
Galicia Cabeza 4 215 66 2.055 2.051 9.459 39,0 32,7 4,5 1,4 0,4 36,5 20,1 10,9 3,1 0,8 0,8 0,9 28,2 2,1 6,2 8,8 2,5 2,0 4,5 24,0 29,4 17,4 50 203 3,7 35.407 4.249 2.264
Media 15 106 44 935 931 7.926 38,3 33,3 2,7 2,3 0,0 45,1 18,6 18,8 3,0 1,9 1,7 1,1 26,0 3,0 16,0 9,3 -6,8 3,6 -3,2 24,1 38,9 8,1 81 133 2,4 20.881 4.070 2.064
Unidade vacas ha t ECM/explotación t ECM/explotación kg ECM/vaca €/100 kg ECM €/100 kg ECM €/100 kg ECM €/100 kg ECM €/100 kg ECM €/100 kg ECM €/100 kg ECM €/100 kg ECM €/100 kg ECM €/100 kg ECM €/100 kg ECM €/100 kg ECM €/100 kg ECM €/100 kg ECM €/100 kg ECM €/100 kg ECM €/100 kg ECM €/100 kg ECM €/100 kg ECM €/100 kg ECM €/100 kg ECM €/hora horas/vaca kg ECM/hora vacas/ha kg ECM/ha €/vaca kg ECM/1.000 €
Cola 4 37 32 220 214 6.017 41,2 35,4 1,6 4,1 0,1 56,9 17,7 30,0 3,0 3,0 1,9 1,4 26,1 4,0 26,8 11,2 -15,7 6,4 -9,3 24,3 49,7 1,7 131 62 1,3 8.094 3.752 1.742
Media 289 221 157 1.757 1.714 8.136 36,4 29,9 4,1 1,2 1,2 41,9 15,5 16,0 4,8 2,8 1,8 1,0 26,3 4,3 11,3 5,8 -5,5 3,8 -1,8 23,9 34,4 3,9 60 190 1,6 13.172 6.150 1.767
EDF Cabeza 72 311 246 2.255 2.207 7.500 34,5 28,0 4,5 1,3 0,7 31,4 13,0 11,7 2,4 2,4 1,3 0,7 21,4 2,6 7,5 10,5 3,0 2,8 5,8 17,3 24,2 15,8 65 198 1,6 11.475 3.573 2.548
Cola 72 159 123 1.272 1.235 8.125 40,0 33,0 4,0 1,4 1,6 54,5 18,4 22,3 6,9 3,4 2,6 1,0 33,2 6,0 15,3 0,8 -14,5 5,3 -9,2 32,1 46,6 -6,7 65 163 1,6 13.136 8.363 1.218
Táboa 4. Ingresos e custos da actividade leiteira nalgúns países europeos en 2010 Galicia Bélxica Alemaña Dinamarca Francia Irlanda INGRESOS (€/100 kg ECM) Venda de leite Venda de gando e variación de inventario Subsidios, axudas directas e balance do IVE Outros ingresos Ingresos totais CUSTOS (€/100 kg ECM) Compra de animais Sanidade animal e coidado dos pezuños Inseminación e transferencia de embrións Outros custos directos da produción animal Compra de alimentos Sementes Fertilizantes Pesticidas Outros custos directos da produción vexetal Custos directos Custos salariais Custo de oportunidade do traballo familiar Contratos/alugamento de maquinaria Conservación de maquinaria e vehículos Fuel, lubricantes Enerxía Amortización de maquinaria e vehículos Custo de oportunidade da maquinaria e vehículos
Italia
Holanda Polonia Portugal Suecia O Reino Unido
33,3 2,7 2,3 0,0 38,3
29,6 3,5 0,7 0,2 34,0
27,1 4,2 1,0 0,6 32,9
32,6 3,2 1,2 1,0 38,0
30,2 4,8 1,5 1,5 37,9
29,6 5,2 0,9 0,0 35,8
38,2 3,4 1,6 2,2 45,3
27,4 3,5 0,0 2,6 33,5
27,7 4,1 1,8 0,3 34,0
31,9 3,9 1,8 0,1 37,7
36,2 4,8 2,0 1,1 44,0
26,7 3,7 0,3 0,3 31,0
0,4 1,5 0,9 1,8 12,1 0,4 0,7 0,2 0,6 18,6 2,2 11,0 0,8 1,0 1,3 0,3 1,6 0,6
0,1 1,4 0,6 1,9 7,5 0,4 0,8 0,3 1,1 14,1 0,9 6,6 2,7 1,0 0,5 1,2 2,6 0,7
1,0 1,2 0,4 1,8 7,8 0,5 0,8 0,3 0,5 14,2 2,8 4,6 2,0 1,5 1,3 0,9 2,2 0,5
0,3 1,1 0,7 2,5 9,6 0,7 0,5 0,4 0,8 16,5 3,9 2,5 2,9 0,8 0,9 1,3 0,9 1,0
0,6 1,4 0,8 2,5 7,0 0,9 0,9 0,5 1,1 15,5 2,6 8,0 2,0 1,2 0,9 0,5 3,0 0,6
0,0 1,2 0,6 2,3 5,9 0,1 2,2 0,1 0,1 12,6 2,0 4,1 1,6 1,3 0,0 0,6 1,2 0,5
0,8 1,3 0,4 1,3 13,4 0,8 0,5 0,2 0,1 18,8 3,5 4,6 1,2 1,4 1,3 1,1 1,3 1,8
0,4 1,1 0,8 1,1 6,4 0,3 0,8 0,1 0,2 11,2 1,2 6,2 2,8 2,1 0,6 1,2 2,5 0,4
0,4 0,8 0,5 1,6 6,0 0,6 2,1 0,6 0,5 13,1 1,2 4,5 0,9 0,6 1,9 0,9 2,4 1,5
0,0 2,0 0,7 1,8 17,3 0,8 0,6 0,4 1,3 25,0 2,4 2,4 1,0 1,4 1,0 1,0 3,4 2,6
0,7 1,0 1,2 2,2 10,6 0,4 0,8 0,1 1,2 18,2 6,0 5,2 2,8 1,3 1,2 1,1 1,9 0,7
0,7 1,1 0,4 2,1 6,9 0,3 1,1 0,1 0,3 13,0 3,9 2,1 1,8 0,9 0,7 0,6 1,7 0,4
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
economia_edf_02.indd 86
20/12/2012 19:50
C
pub_agroseguro.indd 87
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
20/12/2012 21:41
ECONOMÍA
88
Táboa 4. Ingresos e custos da actividade leiteira nalgúns países europeos en 2010 (cont.) Galicia Bélxica Alemaña Dinamarca Francia Irlanda Custo do traballo Arrendamento da cota Supertaxa Custo de oportunidade da cota Custo da cota Mantemento de instalacións Arrendamentos Amortizacións das instalacións Custo de oportunidade das instalacións Custo das instalacións Arrendamento das terras Custo de oportunidade da terra Melloras en parcelas, drenaxes, accesos Contribucións e cargas Custos da terra Outros custos Custos totais Custos efectivos Amortizacións Custos de oportunidade RESULTADOS (€/100 kg ECM) Renda familiar Beneficio empresarial I (sen primas desacopladas) Beneficio empresarial II (con primas desacopladas) Limiar de rendibilidade I (sen o custo da cota) Limiar de rendibilidade II (sen o custo da cota)
18,8 0,0 0,0 1,1 1,1 0,5 0,1 1,4 1,0 3,0 0,5 1,4 0,0 0,1 1,9 1,7 45,1 26,0 3,1 16,0
16,3 0,0 0,0 1,5 1,5 0,0 0,0 2,3 1,5 3,8 1,1 0,6 0,0 0,0 1,7 1,8 39,2 22,4 5,1 11,7
15,6 0,2 0,0 0,5 0,7 0,3 0,2 1,7 1,0 3,1 1,2 1,0 0,0 0,1 2,2 1,7 37,6 25,3 3,9 8,4
14,3 0,0 0,0 1,1 1,1 1,4 0,8 3,1 3,1 8,5 1,2 3,2 0,1 0,3 4,8 1,8 47,0 30,8 4,1 12,0
18,7 0,0 0,0 0,0 0,0 0,4 0,1 2,6 1,7 4,7 1,7 0,2 0,1 0,1 2,1 2,7 43,8 26,1 5,8 11,9
11,3 0,0 0,0 0,7 0,7 0,8 0,0 0,9 1,3 3,0 1,5 2,5 0,0 0,0 3,9 1,7 33,2 20,9 2,2 10,1
Italia 16,2 0,1 0,0 0,5 0,6 0,1 0,0 3,5 6,6 10,2 1,4 1,6 0,0 0,5 3,5 3,1 52,3 31,4 4,8 16,1
Holanda Polonia Portugal Suecia O Reino Unido 17,0 0,7 0,1 2,9 3,7 0,7 0,0 3,1 2,7 6,4 1,1 3,1 0,0 0,5 4,7 1,5 44,6 23,3 5,6 15,7
14,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,4 0,0 1,2 3,3 4,9 0,4 2,4 0,0 0,2 3,1 0,9 36,0 19,6 3,6 12,8
15,2 0,0 0,0 0,0 0,0 1,0 0,0 0,8 1,6 3,4 0,5 0,9 0,1 0,0 1,5 0,6 45,8 32,8 4,2 8,7
20,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,8 0,1 3,2 2,3 6,4 1,1 0,5 0,2 0,0 1,8 2,3 48,9 33,6 5,1 10,1
12,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,7 0,1 0,6 0,9 2,2 1,2 1,4 0,1 0,1 2,7 1,2 31,3 23,2 2,3 5,8
9,3
6,6
3,7
3,0
6,1
12,7
9,1
4,6
10,8
0,6
5,3
5,5
-6,8
-5,2
-4,7
-9,0
-5,8
2,5
-7,0
-11,1
-2,0
-8,1
-4,8
-0,3
-3,2
-1,7
-1,0
-5,8
-2,0
6,2
-2,9
-7,2
1,0
-5,9
-1,1
2,9
24,1 39,0
23,0 33,2
23,1 31,1
29,5 40,5
24,1 36,0
17,0 26,4
29,0 44,6
22,0 34,8
16,9 29,7
31,3 40,0
30,9 41,0
21,1 26,8
Táboa 5. Razóns das diferenzas de custos e ingresos en 2010 Número de explotacións
Galicia 15
Bélxica 14
Alemaña 36
Dinamarca 14
44
58
385
385
Francia Irlanda 32 12
Italia Holanda Polonia Portugal Suecia 4 48 28 2 19
O Reino Unido 18
DATOS XERAIS Superficie total (ha)
166
91
100
88
341
32
328
257
Superficie arrendada (%)
33
57
67
67
92
36
55
29
28
22
52
47
Traballadores familiares
2,0
1,4
1,4
1,4
2,1
1,5
2,1
1,4
2,0
1,0
1,4
1,4
Traballadores asalariados
1,0
0,2
7,3
7,3
1,3
0,8
3,3
0,3
10,8
2,2
4,6
3,8
Número de vacas
106
86
295
295
88
166
163
145
154
108
207
323
Produción leite (t ECM/ano)
935
755
2.524
3.056
736
992
1.728
1.185
1.146
916
2.039
2.359
Leite para industria (t ECM/ano)
931
739
2.473
2.985
710
962
1.710
1.179
1.098
909
1.987
2.337
Contido de graxa (%)
3,66
4,12
4,08
4,51
4,03
4,06
3,90
4,38
4,16
3,72
4,13
4,22
Contido de proteína (%)
3,20
3,42
3,42
3,60
3,33
3,48
3,45
3,46
3,29
3,25
3,37
3,39
Rendemento leiteiro (kg ECM/vaca)
7.926
8.949
8.538
9.523
8.463
5.966
9.981
8.301
7.208
8.493
9.826
7.040
Superficie forraxeira (ha)
44
44
259
215
86
90
99
85
182
21
257
220
Superficie forraxeira arrendada (%)
33
57
68
18
90
35
55
30
29
39
53
45
Prados (% superficie forraxeira)
48
10
55
3
26
99
20
84
33
0
20
61
Labradío (% superficie forraxeira)
50
41
43
70
40
1
80
16
61
100
31
17
Carga gandeira (vacas/ha)
2,4
2,0
1,3
1,4
1,1
2,0
1,8
1,8
0,9
5,1
0,8
1,5
20.881
17.817
10.964
12.832
6.689
43.580
8.152
10.906
PRODUCIÓN DE LEITE
USO DO SOLO
Produtividade da terra (kg ECM/ha)
9.395 11.526 17.905 14.697
MAN DE OBRA Produtividade traballo (horas/vaca)
81
46
44
29
58
30
70
32
114
91
56
31
Produtividade traballo (kg/hora)
133
208
225
339
158
204
151
270
79
105
191
241
6625
8842
8262
2.913
2148
4373
1.335
511
CAPITAL Total (sen terra nin cota, €/vaca)
4.070
5.151
5.085
9.419
6.268
Maquinaria (€/vaca)
897
1.235
1.060
1.887
1.025
3.184 22.625 7.249 669
4.147
Construcións (€/vaca)
1.265
2.210
2.144
4.913
2.224
998
15.897 5.492
2.841
2110
3.811
862
Gando (€/vaca)
1.908
1.380
1.125
1.260
1.470
1.473
2.581
1.165
1276
1.433
1.190
785 972
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
economia_edf_02.indd 88
20/12/2012 19:50
ECONOMÍA
89
Táboa 5. Razóns das diferenzas de custos e ingresos en 2010 (cont.) Galicia 0
Bélxica 305
Alemaña 623
Dinamarca 1.312
2.064
2.066
2187
1.319
1.547
1.992
439
1.269
1.366
961
1.353
2.813
Idade ao primeiro parto (meses)
25,6
25,8
27,2
25,3
28,5
23,6
26,3
25,5
25,5
26,1
26,3
25,1
Intervalo entre partos (días)
164
411
406
378
420
397
434
412
405
409
394
382
Taxa de eliminación das vacas (%)
21,4
30,4
29,8
35,4
29,9
17,3
39,9
31,4
21,9
22,7
41,3
19,6
Outros (€/vaca) Produtividade do capital (kg/1.000 €)
Francia Irlanda 1.362 45
Italia Holanda Polonia Portugal Suecia 0 0 405 1.083 1.408
O Reino Unido 283
MANEXO DO RABAÑO
Produción leite na vida útil da vaca (kg)
32.747
28.346
19.160
0
24.990
30.702
6,6
11,6
10,3
10,6
11,2
10,0
10,4
13,1
9,8
13,6
10,1
8,9
Consumo concentrado (kg/vaca día)
7,3
6,8
7,6
6,0
5,3
3,3
11,9
6,2
5,9
9,0
8,1
5,8
Produtividade concentrado (kg leite/kg concentrado)
3,2
3,8
3,4
5,0
5,0
5,4
3,0
3,8
4,0
2,6
3,1
3,8
2.618
4.101
3.078
5176
4.622
3.568
4.333
3.780
2.927
1.924
3.940
2.803
Leite (€/100 kg ECM)
33,3
29,6
27,1
32,6
30,2
29,6
38,2
27,4
27,7
31,9
36,2
26,7
Vaca de sacrificio (€/kg peso vivo)
0,93
1,03
0,87
0,94
1,36
1,09
0,79
0,73
0,81
0,55
1,09
0,82
Xatos (€/xato)
80
149
123
113
122
103
111
142
147
68
189
88
Arrendamento da terra (€/ha)
244
356
205
376
168
445
634
464
100
600
133
276
Salarios (€/hora)
5,3
10,2
11,8
19,3
23,5
12,7
14,0
19,3
3,0
3,9
18,1
14,3
Venda da cota (€/kg, 4% de graxa)
0,30
0,37
0,13
0,27
0,00
0,20
0,12
0,75
0,02
0,02
0,00
0,03
Concentrado (€/t)
272
241
227
270
265
200
333
192
262
162
360
225
Mortalidade dos xatos (%)
19.996 19.583 21.529 28.614 32.876
ALIMENTACIÓN
Leite producido sen concentrado (kg /vaca) PREZOS
Táboa 6. Evolución das explotacións de EDF 2007-2010
Variable Tamaño do rabaño Produción de leite Produción de leite comercializable Ingresos totais Venda de leite Venda e variación de animais Subsidios e balance do IVE Outros ingresos Custos totais Custos directos Compra de alimentos Compra de fertilizantes Custos relativos ao traballo Compra de gasoil Custos das construcións Custos da terra Outros custos Custos da cota Custos efectivos Amortizacións Custos de oportunidade Renda familiar Beneficio 1 Primas desacopladas prorrateadas Beneficio 2 Limiar de rendibilidade 1 Limiar de rendibilidade 2 Produtividade do traballo 1 Produtividade do traballo 2 Rendemento leiteiro Carga gandeira Produtividade da terra Capital (sen terra nin cota) Produtividade capital
Explotacións Unidade Vacas t ECM/explotación t ECM/explotación Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM horas/vaca kg ECM/hora kg ECM/vaca vacas/ha kg ECM/ha Euros/vaca kg ECM/1.000 €
EDF 132 2007 223 1.703 1.666 38,5 30,9 4,0 1,8 1,7 38,9 13,2 7,5 0,9 15,4 0,9 3,5 2,9 1,7 2,2 22,9 4,1 12,0 11,5 -0,5 2,8 2,3 19,3 29,3 52 197 7.634 1,5 12.390 4.760 2.069
Galicia 8 2010 229 1.834 1.795 34,8 29,0 3,8 0,7 1,3 40,5 14,7 8,6 1,0 15,4 0,9 4,3 2,9 1,8 1,4 25,2 4,2 11,2 5,5 -5,7 3,9 -1,8 23,3 33,3 47 208 8.009 1,6 13.163 5.591 1.851
2007 93 774 771 44,4 39,9 4,4 0,2 0,0 42,2 19,0 12,2 1,1 16,6 1,1 2,8 1,9 1,2 0,8 24,5 2,8 15,0 17,2 2,3 4,2 6,5 22,7 36,9 72 110 7.391 2,1 16.725 3.762 2.215
2010 101 885 881 34,5 31,5 1,5 1,4 0,0 44,8 18,6 11,9 0,7 18,5 1,4 2,5 2,1 2,0 1,2 25,2 2,9 16,7 6,4 -10,4 3,3 -7,1 25,2 40,7 67 128 7.527 2,2 18.693 3.673 2.204 AFRIGA ANO XIX - Nº 102
economia_edf_02.indd 89
20/12/2012 21:27
90
MEDIO AMBIENTE
Nas zonas gandeiras de vacún de leite estudadas, localizadas nas cuncas do Xallas e alta do Miño, non se detectaron problemas de contaminación por nitratos nin por fosfatos
ESTADO DAS AUGAS FLUVIAIS EN ZONAS GANDEIRAS DE VACÚN DE LEITE EN GALICIA. NIVEIS DE NITRATOS E FÓSFORO Presentamos os resultados dun estudo realizado polo CIAM sobre o grao de contaminación das augas nas cuncas hidrográficas do Xallas e alta do Miño, que son as que maior intensificación teñen de gando vacún leiteiro, co obxectivo de avaliar a influencia dos sistemas gandeiros galegos na calidade química das augas fluviais.
M.I. García Pomar, J. Castro Insua, D. Báez Bernal, J. López Díaz Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo. Ingacal
INTRODUCIÓN A utilización intensiva de medios de produción na agricultura leva a situacións de sobreexplotación dos recursos naturais e pode converter a produción agrícola nunha fonte de contaminación, fundamentalmente de tipo difuso cos contaminantes procedendo de fontes distribuídas ao longo dun espazo. O exceso de nutrientes utilizados na agricultura, como son o nitróxeno e o fósforo, pode causar efectos perniciosos nos ecosistemas fluviais, pois moitos organismos fluviais
están adaptados a baixas concentracións de nutrientes. O exceso produce a eutrofización das augas: as augas diminúen a eficiencia na captación de nutrientes, satúranse e perden gran parte da súa capacidade de autodepuración, aumentando a biomasa de algas, macrofitas ou outros organismos, contendo clorofila e caendo os niveis nocturnos de osíxeno ata valores letais para peixes e outros animais. A normativa europea promove alcanzar unha boa calidade para as augas. A Directiva Marco de Augas (2000/60/ CE), cuxo obxectivo é protexer os ríos e encoros, establece que a contaminación química das augas superficiais representa unha ameaza para o medio acuático. A Directiva Nitratos (1991/676 EEC) ten como obxectivo reducir ou previr a contaminación directa e indirecta das augas por nitratos utilizados na agricultura.
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_augas_02.indd 90
20/12/2012 10:52
MEDIO AMBIENTE
91
Figura 1. Cuncas de orde 3 na cunca do río Xallas e na cunca alta do Miño
Choiva (mm)
Temperatura media do aire (Cº)
Figura 2. Choiva e temperatura media do aire na cunca do Xallas e na cunca alta do Miño
Dende o proxecto financiado pola Xunta de Galicia “Implementación dun Sistema de Información Xeográfico (SIX) para a avaliación da contaminación das augas pola actividade agraria en cuncas hidrográficas”, avaliáronse nas dúas cuncas hidrográficas galegas cunha maior intensificación de gando vacún leiteiro a influencia que teñen os sistemas gandeiros galegos sobre a calidade química (niveis de nitratos e fósforo) das augas fluviais.
As cuncas obxecto de estudo foron a do río Xallas e a alta do Miño. En cada unha destas cuncas establecéronse as subcuncas de rango 3 segundo as clasificacións de Horton (1945) e Strahler (1964). Sobre estas cuncas de orde 3, cun total de 13 no Xallas (figura 1) e de 6 na cunca alta do Miño (figura 2), realizáronse mostraxes mensualmente no Xallas (dende setembro de 2006 ata decembro de 2008) e trimestralmente no Miño (dende novembro de 2006 ata decembro de 2008). Durante o tempo que duraron as mostraxes recolléronse os datos climáticos de precipitación (mm) e temperatura media do aire (0C) das estacións de Fontecada (Santa Comba), na cunca do Xallas, e das estacións da Pontenova e Pol, na alta do río Miño (figura 2).
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_augas_02.indd 91
21/12/2012 12:11
92
MEDIO AMBIENTE
NIVEL DE NITRATOS A contaminación das augas polo nitróxeno prodúcese en forma de nitratos; estes están no solo e son moi solubles e facilmente lixiviados por debaixo da zona radicular dos cultivos, e en ocasións tamén poden ser arrastrados pola escorrentía superficial das augas. Por outro lado, outras formas de nitróxeno no solo, como os amonios e o nitróxeno orgánico, permanecen adsorbidos ás partículas do solo e nalgúns casos poden ser arrastrados por erosión cara ás augas. Dende o punto de vista ambiental, a agricultura é unha das principais responsables do aumento da concentración de nitratos nas augas subterráneas e superficiais, e as actividades agropecuarias achegan unha parte importante deste nitróxeno. En Galicia, a actividade agropecuaria é fundamentalmente gando vacún leiteiro cunha produción asociada na maioría dos casos ao uso na alimentación de concentrados comprados e de forraxes producidas na propia explotación (pradería e millo forraxeiro). Segundo a Directiva Nitratos (1991/676 EEC), os niveis de nitratos nas augas por enriba das 50 ppm indícannos problemas de contaminación importantes, sendo o nivel máximo recomendado de 25 ppm. Neste estudo encontrouse que, en contra da situación xeral de alta contaminación por nitratos en zonas agrícolagandeiras, en Galicia este feito non se cumpre. Os niveis encontrados na cunca do Xallas (figura 3) mostran niveis por debaixo de 16-18 ppm (mg/l) de nitratos, cunha media por mes de todas as cuncas xuntas que varía entre 4 e 9 ppm, e un descenso dos niveis de nitratos nos meses de outubro de 2006, febreiro de 2007, xuño de 2007 e abril de 2008 debido a un efecto de dilución, pois na semana anterior a estas mostraxes as precipitacións superaron os 100 mm. En liñas xerais, todas as cuncas seguen a mesma tendencia.
Figura 3. Evolución do contido de nitratos na cunca do río Xallas
Figura 4. Evolución do contido de nitratos na cunca alta do río Miño
OS NIVEIS DE NITRATOS OBSERVADOS NAS DÚAS CUNCAS ESTÁN POR DEBAIXO DAS 50 PPM QUE NOS INDICAN PROBLEMAS DE CONTAMINACIÓN IMPORTANTES E POR DEBAIXO DAS 25 PPM, QUE É O NIVEL MÁXIMO RECOMENDADO SEGUNDO A DIRECTIVA NITRATOS
A superficie dedicada a praderías ten efectos beneficiosos sobre as augas
As cuncas cun maior contido en nitratos (figura 5) foron a do río Maroñas (C7), cunha media 12.6 ppm, e a do río Chancela (C8), cunha media de 16.2 ppm, zonas localizadas no concello de Mazaricos, que presentaban a maior densidade gandeira e a maior porcentaxe de superficie de millo. Os puntos limpos (PL1 e PL2), tomados como referencia do contido en nitratos normal das augas en zonas de pouca actividade humana, dan contidos medios de nitratos de 2.6 ppm, contidos de nitratos que teriamos que tomar de referencia como valor 0. Os niveis encontrados na cunca alta do Miño (figura 4) mostran niveis por debaixo de 14-16 ppm de nitratos, cunha media por mes de todas as cuncas xuntas que varía entre 5 e 9 ppm. O contido de nitratos nas cuncas do nacemento do Miño (C4) e do Riolongo (C5) mantense ao longo do ano nos niveis máis baixos, e nas cuncas do río Madanela (C3) e do río Torneiros (C6), nos máis altos. As cuncas cun maior contido en nitratos (figura 5) foron a cunca do río Madanela, cunha media de N de 8.9 ppm, localizada no concello da Pastoriza, e a do río Torneiros, cunha media de 8.4 ppm, localizada nos concellos de Castro de Rei e Pol. Neste traballo estudouse a relación dos contidos de nitratos das cuncas de orde 3 coa densidade gandeira e a porcentaxe de superficie de millo e encontrouse unha correlación entre a superficie de millo e o contido en nitratos e unha correlación bastante alta entre a densidade gandeira e o contido de nitratos, sobre todo na cunca do Xallas. Obsérvase unha relación dos datos coas precipitacións, pero non coas épocas de aplicación de fertilizantes minerais (de marzo a maio) e orgánicos (outubro-novembro e de marzo a maio).
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_augas_02.indd 92
20/12/2012 10:52
Un dos obxectivos primordiais das explotacións de vacún é manter unha hixiene axeitada que evite infeccións indesexables no gando. Estas infeccións poden ocasionar perdas na produción láctea e o incremento dos gastos. O CARBONATO CÁLCICO DE GALICAL PARA CAMAS DE vacún proporciónalles aos animais hixiene e descanso e reduce as posibles infeccións de mamites causadas por bacterias de tipo ambiental (E. coli, estreptococos, enterobacterias, etc.). Tamén reduce os problemas de dermatite interdixital e dixital, úlceras e panadizos nas pezuñas, evitando coxeiras e perdas de produción. Por outra banda, manter o gando libre de suciedade facilita o manexo durante o muxido.
GALICAL
CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS
Nº 1 EN CAMAS DE VACÚN O carbonato cálcico pode subministrarse en: Bolsa grande de 1.100 quilogramos A granel en camión volquete, con servizo a calquera punto de Galicia
GALICAL, S.L.L.
CALES Y DOLOMIAS AGRICOLAS Arieiras s/n P.I. Louzaneta 27294 LUGO Teléfono 982 22.14.84 Fax 982 22.14.08 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es
pub_galical.indd 93
20/12/2012 21:42
94
MEDIO AMBIENTE
Toma de mostras de auga
NA CUNCA ALTA DO MIÑO, OS NIVEIS DE FÓSFORO ENCONTRADOS SON MÁIS ALTOS QUE NA CUNCA DO XALLAS, CHEGANDO O FÓSFORO SOLUBLE NA PRIMEIRA A APROXIMARSE NALGUNHAS MOSTRAXES AO NIVEL DE 0.03 PPM, A PARTIR DO CAL PODEMOS TER PROBLEMAS DE CONTAMINACIÓN FOSFÓRICA Figura 5. Contido de nitratos medios das cuncas de orde 3
Os niveis de nitratos observados están por debaixo das 50 ppm que nos indican problemas de contaminación importantes e por debaixo das 25 ppm, que é o nivel máximo recomendado segundo a Directiva Nitratos. A xustificación hai que buscala en que o clima e a clase de solos determinan a drenaxe e a dilución de nutrientes (altos caudais posteriores a elevadas precipitacións no Xallas dilúen a concentración de nitratos) e que os usos forestais do solo, elevados en Galicia, determinan a diminución das achegas de nitróxeno dos terreos agrícolas fertilizados, segun-
do indica un estudo do estado das augas feito no proxecto Interreg Green Dairy (Pflimlin et ál., 2006). Así mesmo, no devandito estudo constatouse que os sistemas baseados en praderías teñen moi poucas perdas de nitratos ao actuar como zonas “buffer”, e o sistema gandeiro de vacún de leite en Galicia utiliza as praderías como unha das principais fontes de alimentación. Nun estudo feito sobre 478 explotacións de vacún de leite en Galicia atopouse que un 77% da SAU é ocupada por prados ou praderías (Fernández Lorenzo et ál., 2009).
As praderías e os usos forestais do solo en Galicia actúan como zonas “buffer” de retención de nitróxeno e fósforo
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_augas_02.indd 94
21/12/2012 11:59
AGROAMB
GRUPO
É unha compañía orientada a dar solucións de valorización e xestión integral dos residuos, empregando sempre as mellores técnicas dispoñibles e optimizando a loxística de transporte. O GrupoÊAGROAMBÊposúe autorización para a xestión de: Valorización e xestión de residuos sólidos urbanos (SC-U-NP-XV-00040 y SC-U-NP-XV-00036 ) Valorización e xestión de residuos industriais non perigosos (SC-INP-XV-00064 y RIV-24/01) Rexeneración ambiental Transporte de residuos perigosos (T/001/01) Transporte de residuos sólidos urbanos (SC-U-NP-XRT- 00072) Transporte de residuos industriais non perigosos (SC-I-NPXRT-00083, SC-I-NP-XRT-00056 e SC-I-NP-XRT-00122) Conforman o GrupoÊAGROAMBÊas seguintes empresas:
AGROAMB
VALORIZACIîNÊEÊTRATAMENTOÊDEÊRESIDUOSÊBIODEGRADABLES
Titular da primeira planta cunha capacidade próxima a 300.000 tms/ano para a valorización e tratamento de residuos agrarios segundo o disposto no RD 824/2005 sobre fertilizantes, o RD 1310/1990 sobre a aplicación agrícola de lodos e o Regulamento CEE 1774/2002 sobre subprodutos animais. Agroamb aposta fortemente por I+D+i coa súa presenza en numerosos proxectos de investigación.
TRESAMB
LOXêSTICAÊESPECêFICAÊENÊCONTEDORES
Dispón de vehículos específicos en diferentes configuracións, adaptándose a cada necesidade medioambiental do cliente. Innovación e eficacia no transporte. Servizos de conselleiro de seguridade e operador de transportes.
AGROAMB-TRESIMAÊUTE
XESTIîNÊEÊPRESTACIîNÊDEÊSERVIZOSÊMEDIOAMBIENTAIS
Comercializa e coordina a prestación de servizos para a xestión ambiental integral dos distintos residuos (incluídos residuos perigosos). Desde a súa recente creación, xestiona máis de 50.000 tms/ano de residuos biodegradables.
ONEGAÊARES,ÊS.L.U.
SERVIZOSÊAVANZADOSÊDEÊTECNOLOXêAÊAGRARIA
Empresa de servizos agrarios que conta cos últimos equipos en mecanización para a sementeira, cultivo e posterior recolección das diferentes producións agrarias.
TROBOÊAGRêCOLA,ÊS.C.G. PRODUCIîNÊINTEGRADAÊDAÊTERRA
Sociedade para a explotación en común da terra, orientada á produción integrada de forraxes e cultivos enerxéticos. Dispón dun banco de terras que supera as 3.000 hectáreas.
Agroamb C/ Calzada das Gándaras, 11. Local baixo dta. 27003 Lugo Teléfono (+34) 982 231 365
pub_agroamb.indd 95
Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com Web www.agroamb.com
100%ÊGALEGOÊÐÊGLOBALIZACIîNÊÐÊENERXêASÊRENOVABLESÊÐ
O GrupoÊAGROAMB está formado por un conxunto de empresas cuxa actividade completa o ciclo da xestión de residuos, contando para iso cun equipo multidisciplinar de profesionais con ampla experiencia na Xestión Medioambiental e Agronómica.
(30ÊPOSTOSÊDIRECTOS,ÊMçISÊDEÊ150ÊINDIRECTOS)ÊÐÊCAPITALÊ
AGROAMB está autorizada pola Administración española como PLANTA TÉCNICA para a elaboración de FERTILIZANTES orgánicos a partir de residuos e subprodutos biodegradables
I+D+IÊÊÐÊDESENVOLVEMENTOÊLOCALÊÐÊCREACIîNÊDEÊEMPREGOÊ
S E N T I D O Ê D A Ê R E C I C L A X E
20/12/2012 21:43
96
MEDIO AMBIENTE
NIVEIS DE FÓSFORO A contaminación das augas polo fósforo prodúcese en forma de fosfatos. O fósforo, en comparación co nitróxeno, non é particularmente móbil en solos. Os fosfatos non son lixiviados porque están fixados á arxila e á materia orgánica e maioritariamente pérdense cara ás augas superficiais por procesos erosivos que os arrastran unidos ás partículas do solo. Este elemento que en principio é arrastrado na escorrentía superficial mediante os procesos de erosión tamén pode ser arrastrado mediante lavado cando as cantidades presentes no solo son elevadas, contribuíndo á eutrofización das augas superficiais. En solos ingleses detectouse que por enriba de 60 ppm de P (Olsen) os solos lixiviaban unha elevada cantidade de fósforo (Heckrath et ál., 1995). Dende o punto de vista ambiental, a principal fonte do aumento da concentración de fósforo nas augas superficiais é o uso urbano da terra, mentres que o uso agrícola da terra é a segunda fonte de contaminación fosfórica. O fósforo soluble representa a porción do fósforo das augas que está facilmente dispoñible para a planta, aínda que o resto de fósforo pode chegar a estar dispoñible por procesos de desadsorción. Os niveis de referencia utilizados foron 0.03 mg/l para o fósforo soluble e 0.1 mg/l para o fósforo total (English Nature, 1997), niveis por enriba dos cales hai problemas de eutrofización das augas. Na cunca do Xallas (figura 6), a media por mes de todas as cuncas xuntas sitúase entre 0.0018 ppm e 0.0190 ppm de fósforo soluble e entre 0.0040 ppm e 0.0338 ppm de fósforo total, cun incremento moi claro dos niveis de fósforo nos meses de outubro de 2006, xuño de 2007 e abril de 2008 con algunhas cuncas por enriba dos niveis de referencia, pois na semana anterior a estas mostraxes as precipitacións superaron os 100 mm, o que provocou unha escorrentía superficial cun arrastre de fósforo unido ás partículas de solo cara ás augas. O fósforo soluble e o total seguiron as mesmas tendencias.
Figura 6. Evolución do contido de fósforo soluble na cunca do río Xallas
Figura 7. Evolución do contido de fósforo soluble na cunca alta do río Miño
As cuncas cun maior contido en fósforo soluble (figura 8) foron a C9 e a C10, e en fósforo total foron as cuncas C6, C7, C8 e C10, das cales as C7, C8, C9 e C10 están dentro do concello de Mazaricos. O punto limpo (PL) tomado como referencia do contido en fósforo normal nas augas recollidas en zonas de pouca actividade humana dan contidos medios de fósforo soluble de 0.0014 ppm e de fósforo total de 0.0021 ppm, contidos de fósforo que teriamos que tomar de referencia como valor 0.
Fósforo soluble
Fósforo total
Figura 8. Contido de fósforo soluble e total nas cuncas de orde 3
Na cunca alta do Miño (figura 7), os niveis de fósforo encontrados son máis altos que na cunca do Xallas, chegando o fósforo soluble a aproximarse nalgunhas mostraxes ao nivel de 0.03 ppm, a partir do cal temos problemas de contaminación fosfórica. Así, o valor por mes de todas as cuncas xuntas varía entre 0.0061 ppm e 0.0211 ppm de fósforo soluble e entre 0.0190 ppm e 0.0369 ppm de fósforo total. O fósforo soluble e o total seguiron as mesmas tendencias. En liñas xerais, todas as cuncas se manteñen en niveis semellantes ao longo do ano, exceptuando a C3, cunha maior variabilidade. As cuncas cun maior contido en fósforo soluble e total (figura 8) foron a do río Madanela (C3), localizada na zona da Pastoriza, e a do río Torneiros (C6), localizada nos concellos de Castro de Rei e Pol. Encontrouse correlación entre o fósforo e a densidade gandeira e coa porcentaxe de superficie de millo, se ben con esta última a correlación foi moi baixa. Obsérvase unha relación dos datos de fósforo soluble e total coas precipitacións, pero non coas épocas de aplicación de fertilizantes minerais (de marzo a maio) e orgánicos (outubro-novembro e de marzo a maio). Na cunca do Xallas, os niveis de fósforo soluble e de fósforo total observados están bastante por debaixo das 0.03 ppm e das 0.1 ppm, respectivamente, niveis que nos indican problemas de contaminación. Os usos forestais en Galicia actúan como zona “buffer”, diminuíndo a chegada de fósforo cara ás augas por escorrentía (Sharpley e Rekolainen, 1997). Na cunca do Miño, os niveis nas cuncas C3 e C6 aproxímanse ao nivel de 0.03 ppm de fósforo soluble, o que pode ser debido aos altos contidos de fósforo encontrados nos solos das parcelas das explotacións gandeiras (García Pomar et ál., 2012), unido a que se trata dunha zona cunhas características hidroxeolóxicas que fan que as texturas do solo sexan franco-areentas e francas cunha alta permeabilidade, o que pode incrementar as perdas de fósforo cara ás augas por procesos de lavado.
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_augas_02.indd 96
20/12/2012 12:51
www.figan.es
Feria Internacional para la Producción Animal International Animal Production Show Internationale Ausstellung fur Tierzucht und-haltung Salon International de l´Elevage Salone Internazionale per la Produzione Animale
19-22 / 03 / 2013 Zaragoza (España / Spain / Spanien / Espagne / Spagna)
pub_fima.indd 97
20/12/2012 10:33
98
MEDIO AMBIENTE
CONCLUSIÓNS En resumo, nas zonas gandeiras de vacún de leite estudadas non se detectaron problemas de contaminación por nitratos nin fosfatos, estando os valores por debaixo dos niveis tomados como referencia. Non obstante, isto non quere dicir que non haxa que tomar medidas preventivas contra a contaminación das augas en zonas gandeiras, pois, como vimos, os contidos de nitratos nas augas gardan unha relación coa densidade gandeira e coa porcentaxe de superficie de millo forraxeiro e o contido de fósforo soluble na cunca alta do Miño aproxímase nalgunhas subcuncas ao nivel de 0.03 ppm. Algunhas medidas que poden tomar os gandeiros para manter e mellorar a calidade das augas en Galicia son: • Priorizar a valoración do xurro como fertilizante, evitando aplicar fertilizantes químicos onde non sexa necesario. Con este obxectivo, no CIAM desenvolveuse un programa de recomendación de fertilización baseado nos xurros: programa RAX (www.ciam.es). • Mellorar a xestión dos xurros mediante fosas cubertas e ben dimensionadas que eviten lixiviacións durante o inverno e que permitan a aplicación do xurro en épocas axeitadas, á vez que se reduce o uso de fertilizantes minerais. • Aplicar os fertilizantes nitroxenados tendo en conta as necesidades dos cultivos, o nitróxeno presente no solo e o cultivo precedente, pois no caso de enterrado de chícharo ou cultivo previo de praderías pódense reducir as doses de N recomendadas en torno aos 125 kg/ha (García Pomar et ál., 2012). BIBLIOGRAFÍA English Nature. 1994. Water Quality for Wildlife in Rivers. English Nature, Peterborough, UK. Fernández-Lorenzo, B.; Flores, G.; Valladares, J.; GonzálezArráez, A.; Pereira, S. 2009. Caracterización do sistema de produción das explotacións de vacún de leite de Galicia, 82, 12-20. García Pomar, M.I..; Baez-Bernal, D.; Castro Insua, J.; Louro López, A. 2012. Axuste das recomendacións de fertilización no millo forraxeiro para as condicións galegas. Afriga, nº 97, 130-136. García Pomar, M.I.; Baez-Bernal, D.; Valladares Alonso, J.; Castro Insua, J.; Román Vilar, M.A.; García Pedreira, J.M. 2011. Filtros verdes e peches para o gando para mellorar a calidade das augas superficiais. Afriga nº 95, 36-42. Heckrath, G.; Brookes, P.; Poulton, P.; Goulding, K., 1995. Phosphorus leaching from soils containing different P concentrations in the Broadbalk experiment. Journal of Environment Quality, 24, 904-910.
• Aplicar os fertilizantes fosfóricos facendo unha análise de solo para ver a cantidade de fósforo presente e ter en conta as necesidades dos cultivos neste nutriente, e nos casos de contidos superiores a 70 ppm de fósforo non aplicar fertilización fosfórica. • Incrementar o consumo de forraxes propias diminuíndo así a entrada de fósforo e de nitróxeno a través dos pensos, tendo sempre presente que sería necesario incrementar o contido de proteína na ración mediante a introdución do cultivo de leguminosas. • Control do contido en urea en leite para detectar elevadas cantidades de proteína, e por conseguinte de nitróxeno, na alimentación do gando (Vázquez Yáñez e González Rodríguez, 2006). • Incrementar a superficie dedicada a praderías, polo seu efecto “buffer”. • Evitar terreos baldíos durante o inverno, co que se evitan procesos de lixiviación de nitratos e de escorrentía e erosión que arrastre o fósforo cara ás augas. • Reducir a densidade gandeira da explotación, aumentando a base territorial, indo cara a sistemas de produción máis sostibles. • Mellorar a vexetación de ribeira nos ríos instalando cercas que impidan o acceso do gando e plantando especies autóctonas de ribeira. A vexetación de ribeira actúa como un filtro verde que intercepta o paso de sedimentos e nutrientes disoltos (García Pomar et ál., 2011). Horton, R. 1945. “Erosional development of streams and their drainage basins: hidrophysical approach to quantitative morphology”. Geological Society of the America Bulletin, nº 56, 275-370. Pflimlin, A.; Irle, A.; Mirabal, Y. 2006. “Contribution of the dairy herd to nitrogen and phosphorus surplus at regional scale and risks for water quality”. En: Proceedings of the final Seminar of Green Dairy Project: Interreg Altantica Area III B Nº100, 97-112. Sharopley, A.N.; Rekolainen, S. 1997. Phosphorus in agriculture and its environmental implications. In : Phosphorus Loss from Soil to Water. Ed. H. Tunney, O.T. Carton, P.C. Brookes and A.E. Johnson. CAB International. Strahler, A.N. 1964. Quantitative geomorphology of drainage basins and channel networks. Section 4-II of Handbook of Applied Hydrology. New York, McGraw-Hill. Vázquez Yáñez, O.P.; González Rodríguez, A. 2006. Análise do contido de urea no leite e o seu uso na alimentación do gando leiteiro. Afriga, nº 65, 29-34.
CISTERNAS FLEXIBLES, IDEALES PARA ALMACENAR AGUA O PURÍN, GASÓLEOS Y OTROS RESIDUOS LÍQUIDOS DE LA EXPLOTACIÓN
Distribuidor: Telfs. 689 005 584 630 865 609 info@xarcemo.com www. xarcemo.com
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_augas_02.indd 98
21/12/2012 12:11
El abonado rentable y eficaz de cultivos forrajeros.
ENTEC® Cultivos forrajeros
ENTEC®, la mayor innovación en el abonado de los cultivos forrajeros en los últimos años, permite obtener cosechas abundantes, de calidad y respetando el medio ambiente. El nitrógeno de ENTEC® se encuentra estabilizado por el inhibidor de la nitrificación DMPP, desarrollado por BASF y comercializado por EuroChem Agro. Ahora en EuroChem Agro hemos adaptado nuestra estrategia para que todavía más agricultores puedan utilizar ENTEC® y beneficiarse de sus excelentes resultados en cultivos forrajeros.
®Marca registrada de EuroChem Agro EuroChem Agro Iberia, S.L. Joan d’Àustria 39-47 08005 Barcelona Tel. 93 224 72 22 Fax. 93 225 92 91 www.eurochemagro.com
pub_eurochem.indd 99
20/12/2012 20:38
100
AGRICULTURA
RECOMENDACIÓNS PARA A FERTILIZACIÓN DE PRADERÍAS E CULTIVOS FORRAXEIROS ANUAIS EN ZONAS TEMPERADO-HÚMIDAS
Rabaño experimental do Serida nunha pradería destinada a pastoreo rotacional
Neste artigo recompilamos unha serie de indicacións para conseguir que os solos satisfagan as necesidades de auga e de nutrientes dos diferentes cultivos e estes melloren os rendementos, un obxectivo que pode acadarse co establecemento dunha estratexia de fertilización. CAMBIOS NA FERTILIDADE DO CHAN A produtividade e sustentabilidade agronómicas dependen dos efectos interactivos da calidade do chan, os factores ambientais e a adopción de determinadas medidas de manexo. Cada cultivo presenta diferentes esixencias no que se refire ás condicións ambientais necesarias para o seu desenvolvemento, de maneira que as limitacións nesas condicións van influír significativamente tanto na área de distribución destes coma nos fertilizantes e as prácticas agrarias necesarias para o seu desenvolvemento, con vistas á obtención de bos rendementos co menor prexuízo posible ao medio ambiente no que sexan desenvolvidos.
Adela Martínez Fernández e Alejandro Argamentería Gutiérrez Servicio Regional de Investigación y Desarrollo Agroalimentario (Serida). Área de Nutrición Animal, Pastos y Forrajes. Apdo. 13. 33300 Villaviciosa - admartinez@serida.org
Todos os cultivos requiren unha adecuada provisión de auga e nutrientes para alcanzar e manter no tempo a calidade e a cantidade das producións. Basicamente, o chan, a materia orgánica en vías de descomposición, as excretas dos animais e os fertilizantes proporcionan os elementos minerais esenciais para a súa nutrición. Estes minerais atópanse na súa maior parte en formas dispoñibles, e as plantas vanos absorbendo ao longo do seu ciclo produtivo.
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_agricultura_serida2.indd 100
20/12/2012 10:26
AGRICULTURA
101
PARA QUE A APLICACIÓN DOS FERTILIZANTES SEXA O MÁIS EFICAZ POSIBLE HAI QUE TER EN CONTA O NIVEL DE FERTILIDADE EXISTENTE NO TERREO E O TIPO DE CHAN DISPOÑIBLE. NESTE SENTIDO, UNHA ANÁLISE PERIÓDICA DA TERRA DESTINADA A CULTIVO (CADA 4-5 ANOS) É UNHA FERRAMENTA FUNDAMENTAL
MÁS PRODUCCIÓN, MAYOR CALIDAD
Nitramid es un fertilizante Nitrogenado que contiene Calcio soluble y asimilable.
O aumento do potencial de rendementos dos cultivos, ligado á produción intensiva, dá lugar a perdas continuas de solo superficial a través da erosión que exercen o aire e a auga. O descenso no contido de materia orgánica e o uso de maquinaria para sementar e cultivar prexudican a estrutura do chan, diminúen a capacidade de almacenamento e de infiltración de auga e incrementan a compactación, entre outros efectos negativos. Estes factores fan que os solos vaian perdendo a súa fertilidade natural (química, física e biolóxica), chegando ao extremo de limitar a súa produtividade. Un dos problemas de perda de fertilidade é a referente á “fertilidade química do solo” ou “deficiencia de nutrientes”. Isto significa que un ou máis nutrientes están no chan nunha cantidade que non permite que un cultivo satisfaga as súas necesidades, e entón preséntanse problemas de crecemento, desenvolvemento e produción. Por iso, cando se detecta unha “deficiencia de nutrientes” é necesario establecer unha estratexia de fertilización. Cando conviven varias especies con diferentes necesidades nutritivas, a dominancia dunhas ou outras virá determinada entre outros factores pola fertilidade de solo e polos fertilizantes utilizados. As especies máis produtivas son máis esixentes en elementos nutritivos e se non se cobren as súas necesidades son paulatinamente substituídas por outras máis rústicas, mellor adaptadas a condicións de “déficit de nutrientes” pero de menor produción e calidade. Por tanto, un bo manexo do fertilizante tanto en cantidade coma en época de aplicación será básico para manter o equilibrio de especies e a produtividade.
El Nitrógeno va en las 3 formas químicas (nítrico, amoniacal y uréico), garantizando la disponibilidad de nitrógeno durante todo el ciclo del cultivo. El Calcio, mejora la estructura y resistencia de la pared celular, ayuda a las plantas a tolerar los ataques de plagas y enfermedades y mantiene un óptimo ambiente radicular lo que se traduce en mejores rendimientos productivos.
YaraVera™ NITRAMID
info.iberian@yara.com
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_agricultura_serida2.indd 101
21/12/2012 11:41
102
AGRICULTURA
EN XERAL, NON CONVÉN EXCEDER OS 200 KG DE NITRÓXENO POR HECTÁREA E ANO (FERTILIZACIÓN DE FONDO + COBERTOIRA), XA SEXA PROCEDENTE DE FERTILIZANTES QUÍMICOS OU ORGÁNICOS
BASES DA FERTILIDADE DO CHAN Son moitos os factores a ter en conta á hora de establecer unha adecuada estratexia de fertilización. Neste sentido, para axustar as recomendacións considérase indispensable dispoñer da información relativa aos contidos do chan en: Materia orgánica. Trátase do principal regulador da fertilidade. Un solo agrícola debe conter polo menos un 2% de materia orgánica para lograr unha correcta capacidade de retención de auga, intercambio catiónico e conexión entre partículas. Calcio. Fundamental para o desenvolvemento das plantas. Mellora as propiedades físicas do chan, regula a acidez e activa a vida microbiana provocando unha mineralización máis rápida das reservas orgánicas. Estimula o crecemento, dálles resistencia aos tecidos vexetais en formación e favorece a maduración dos froitos. Magnesio. Forma parte da clorofila e actúa como cofactor en moitos procesos encimáticos do metabolismo vexetal. Tamén intervén no chan, no equilibrio acedo-base e no intercambio catiónico. Fósforo. É un elemento indispensable no crecemento. Favorece o desenvolvemento do sistema radicular e participa activamente na función clorofílica. É un complemento imprescindible do nitróxeno para regular a produción. Potasio. Ten unha importante acción sobre os rendementos, dado que intervén na asimilación do nitróxeno e, por tanto, na formación das proteínas. Constitúe para a planta un elemento de equilibrio e sanidade, aumentando a resistencia fronte a determinadas enfermidades. Diminúe a transpiración, polo que asegura unha mellor resistencia á seca. Nitróxeno. Constitúe a base das estratexias de fertilización, xa que é o alimento básico da planta e, en consecuencia, un factor esencial do crecemento e dos rendementos. A súa utilización debe ser considerada ademais como unha ferramenta de manexo para modificar a distribución de forraxe ao longo do ano. Mediante o fraccionamento da dose de aplicación de nitróxeno pódese lograr unha distribución máis homoxénea da produción de materia seca, prolongar os períodos de crecemento ou promover un desenvolvemento máis temperán, conseguindo desta maneira pastoreos anticipados.
A ANÁLISE DO SOLO, PUNTO DE PARTIDA PARA LOGRAR CANTIDADE E CALIDADE FORRAXEIRA Para que a aplicación dos fertilizantes sexa o máis eficaz posible hai que ter en conta o nivel de fertilidade existente no terreo e o tipo de chan dispoñible. Neste sentido, unha análise periódica da terra destinada a cultivo (cada 4-5 anos) é unha ferramenta fundamental que permite avaliar o nivel de nutrientes e outras propiedades químicas e físicas do chan, con base en información científica. A vantaxe de realizar unha análise antes da sementeira é que nos proverá de información para establecer a reserva de nutrientes do chan en relación coas necesidades de consumo do cultivo. Os resultados da análise tómanse como referencia para corrixir a fertilidade do chan establecendo recomendacións de fertilización en función dos valores dispoñibles e das extraccións de nutrientes estimadas. A partir destas recomendacións pódense establecer e planear obxectivos de rendemento, secuencias de cultivos máis apropiadas e melloras na rendibilidade, evitando aplicar produtos en exceso ou defecto, e tamén previr a contaminación do ambiente. Para iso, tomarase unha mostra do terreo, que ha de ser representativa da parcela que se quere analizar. A terra débese recoller da capa superior do solo (10-20 cm), que é onde se desenvolven as raíces da maioría das especies pratenses, e en varios puntos da parcela, para homoxeneizar posteriormente. Os nutrientes atópanse no chan en formas químicas moi diferentes, retidos con maior ou menor forza e afectados por numerosos factores. Por tanto, hai unha gran variedade de métodos ou tests dispoñibles para determinar o nivel de cada un. Con todo, case todas as análises se basean no estudo químico dos compoñentes da “solución do solo”, que se obtén diluíndo unha mostra de terra nun determinado reactivo de laboratorio (variable para cada elemento), que simula o medio en que as raíces absorben ou “asimilan” o devandito nutriente. Por iso aos resultados obtidos denomínaselles “contido en elementos asimilables”. A análise comprende a determinación individual ou conxunta de elementos minerais e outros datos anexos. Os máis importantes desde o punto de vista da nutrición do cultivo son os chamados macronutrientes (nitróxeno, fósforo e potasio). Tamén se analizan os denominados mesonutrientes (xofre, magnesio, calcio) e, finalmente, os chamados micronutrientes, debido a que as plantas os requiren en menor cantidade (boro, cobre, ferro, manganeso e outros). Tamén é preciso determinar outras características do chan que achegan información sobre a intensidade e ás veces a velocidade coa que o chan proverá os nutrientes nas diferentes etapas do cultivo. As máis importantes son o pH (grao de acidez), a porcentaxe de aluminio no complexo de cambio, a cantidade de materia orgánica e a maior ou menor posibilidade que ten un chan para entregar os nutrientes ao cultivo ou mantelos retidos fortemente, denominada capacidade de intercambio catiónico (CIC).
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_agricultura_serida2.indd 102
20/12/2012 10:27
AGRICULTURA
103
Cultivo forraxeiro de inverno: raigrás italiano en monocultivo
MEDIANTE O FRACCIONAMENTO DA DOSE DE APLICACIÓN DE NITRÓXENO PÓDESE LOGRAR UNHA DISTRIBUCIÓN MÁIS HOMOXÉNEA DA PRODUCIÓN DE MATERIA SECA, PROLONGAR OS PERÍODOS DE CRECEMENTO OU PROMOVER UN DESENVOLVEMENTO MÁIS TEMPERÁN, CONSEGUINDO DESTA MANEIRA PASTOREOS ANTICIPADOS Cultivo forraxeiro de verán: millo para forraxe
RECOMENDACIÓNS PARA A FERTILIZACIÓN DE PRADERÍAS E CULTIVOS FORRAXEIROS ANUAIS A recomendación da aplicación de fertilizantes pode ser vista de varias formas, pero a máis usual é considerar o solo como un lugar de onde os cultivos extraen nutrientes, parte dos cales retorna novamente ao chan (se quedan restrollos tras a colleita) e se descompón liberando elementos minerais. A esta técnica de recomendación chámanlle balance de nutrientes. Mediante o balance estúdanse a oferta (do chan) e a demanda de cada nutriente (do cultivo) a fin de recomendar unha aplicación racional de fertilizantes. Tamén se poden establecer as necesidades de fertilización segundo o concepto de suficiencia. Sempre se debe lembrar que a recomendación está baseada non nun criterio senón en moitos, incluíndo o resultado analítico da mostra de chans, o tipo de chan, o cultivo antecesor e o rendemento esperado, entre outros. Atendendo ao balance de nutrientes, e para chans de zonas temperado-húmidas, podemos facer as seguintes recomendacións:
SOCIEDAD AGRÍCOLA GALEGA SL
Parque Empresarial Vilanova I 36614 Baion - Vilanova de Arousa (Pontevedra) Tf. 986 51 60 30 - soaga@soaga.com www.soaga.com
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_agricultura_serida2.indd 103
20/12/2012 10:26
AGRICULTURA
104
EMENDAS CÁLCICAS
A maior parte dos chans de terreos húmidos teñen reacción ácida polo lavado das augas de percoación, que dá como resultado un descenso da fertilidade e un medio pouco adecuado para o crecemento da maioría das plantas. Debido a isto, o encalado pode ser moi rendible a pesar dos seus custos, xa que produce un efecto estimulante da colleita se se complementa cunha adecuada fertilización. Un uso apropiado dos axentes encalantes protexe o ambiente, debido a que mellora a fixación simbiótica do nitróxeno nas leguminosas e reduce a toxicidade dalgúns elementos minerais, incrementa a eficiencia dos fertilizantes, mellora a efectividade dalgúns herbicidas e aumenta as utilidades do cultivo (Lazcano Ferrat, 2000). O encalante ideal debe ter un efecto alcalinizante suave e progresivo, para subir o pH ata valores próximos á neutralidade; non debe ter efectos nocivos sobre o chan, pois hai que aplicalo repetidamente ao longo dos anos; e debe incluír unha proporción desexable de catións, sobre todo de calcio (Ca) e magnesio (Mg) e, se é posible, ausencia de sodio (Na). O feito de utilizar óxido cálcico (CaO) ou carbonato cálcico (CaCO3) depende de que desexemos unha resposta rápida pero menos persistente (CaO) ou lenta pero máis persistente (CaCO3). Para combinar ambos os dous efectos, existen no mercado produtos encalantes que combinan as dúas formas (óxido e carbonato). Como as necesidades de encalado se expresan habitualmente como kg/ha de CaCO3, para calcular a achega efectiva dos devanditos axentes mixtos o mellor é considerar que 1 kg de CaO equivale a 1,79 kg de CaCO3 e expresar todo como riqueza en CaCO3 (riqueza efectiva dun produto = 1,79 × % CaO + % CaCO3). O Mg ten propiedades análogas ás do Ca en canto a capacidade encalante. É posible equiparar MgO a CaO e MgCO3 a CaCO3 á hora de establecer o equivalente en CaCO3. Existen cultivos forraxeiros con necesidades elevadas en Mg. Tratándose deles, interesará encalar preferentemente con fontes do devandito elemento. Ademais, un produto encalante debe ser barato pola elevada cantidade que se aplica por hectárea. Doutra banda, o valor encalante ou neutralizante efectivo tamén dependerá do tamaño de partícula. Debido á baixa solubilidade do carbonato cálcico (CaCO3), canto máis finamente moído estea, máis rapidamente reaccionará co chan e maior será a súa eficacia (Martínez Fernández et ál., 2012).
O ENCALADO PODE SER MOI RENDIBLE A PESAR DOS SEUS CUSTOS, XA QUE PRODUCE UN EFECTO ESTIMULANTE DA COLLEITA SE SE COMPLEMENTA CUNHA ADECUADA FERTILIZACIÓN
O exceso de aluminio que adoita darse en chan acedos (pH baixos) impide a correcta asimilación de nutrientes, sobre todo do fósforo, polo que se fai indispensable a súa neutralización mediante o encalado. Por iso, para calcular a dose de encalante a aplicar é necesario tomar como referencia os niveis de % de aluminio activo no complexo de cambio e de acidez do chan (pH). En xeral, necesítase encalar se o contido en aluminio no complexo de cambio é superior ao 10%. Non será necesaria a achega de cal se o pH do chan é igual ou superior a 5,5, no caso de sementeira de gramíneas en monocultivo ou asociadas con trevos, e de 6-6,5, no caso de sementeira de alfalfa (MartínezMartínez et ál., 2003). En función da porcentaxe de aluminio no complexo de cambio pódese clasificar o chan en distintas categorías de acidez, variando a cantidade necesaria de produto encalante segundo as devanditas categorías (táboa 1). Táboa 1. Encalado necesario segundo o % de aluminio activo no complexo de cambio (necesidades calculadas en óxido ou carbonato de calcio) Clasificación do solo
% Aluminio
kg/ha de CaO
kg/ha de CaCO3
Moi ácido
≥60
2500
4.500
Ácido
41-60
2000
3.600
Medio
21-40
1500
2.700
Pouco ácido
10-20
1000
1.800
Óptimo
<10
0
0
Adaptada de Piñeiro et ál. (2010)
Non debe efectuarse nunca un encalado sen análise de chan previa. Se a acidez é prexudicial, un exceso de cal tamén o é. Por este motivo, convén repetir a análise de aluminio no complexo de cambio transcorridos catro anos desde a aplicación do produto para comprobar a efectividade do encalado e ver se é necesario repetilo.
Táboa 2. Niveis de fertilidade do solo segundo contido en fósforo e potasio asimilables para cada unha das diversas formas en que poden vir expresados os resultados Nivel de fertilidade
P
K
P
K
P2O5
K2O
P2O5
K2O mg/kg
mg/l
mg/l
mg/kg
mg/kg
mg/l
mg/l
mg/kg
Moi baixo
0-5
0-60
0-7
0-84
0-12
0-72
0-16
0-100
Baixo
6-15
61-120
8-21
85-168
13-35
73-144
17-49
101-201
Medio
16-25
121-240
22-35
169-336
36-58
145-288
50-81
202-403
Alto
16-45
241-400
36-63
336-560
59-104
289-480
82-145
404-672
>45
>400
>63
>560
>104
>480
>145
>672
Moi alto
Adaptada de Piñeiro et ál. (2010)
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_agricultura_serida2.indd 104
20/12/2012 12:53
SOCIEDAD AGRĂ?COLA GALEGA SL
Unha familia ao completo
Parque Empresarial Vilanova I 36614 Baion - Vilanova de Arousa (Pontevedra) Tf. 986 51 60 30 - soaga@soaga.com www.soaga.com pub_nitramon.indd 105
20/12/2012 10:13
106
AGRICULTURA
Táboa 3. Fertilización fosfopotásica de prados, praderías e alfalfa segundo niveis de fertilidade do solo kg P2O5/ha Moi baixo
Baixo
Medio
kg K2O/ha Alto
Moi alto
Moi baixo
Baixo
Medio
Alto
Moi alto
Establecemento
140
120
100
80
0
300
225
150
75
0
Mantemento en pastoreo
70
60
50
40
0
120
60
30
0
0
Mantemento en sega
140
120
100
80
0
300
225
120
75
0
Adaptada de Piñeiro et ál. (2010)
Táboa 4. Fertilización fosfopotásica de cultivos forraxeiros anuais segundo niveis de fertilidade do solo Kg P2O5/ha Millo forraxeiro
kg K2O/ha
Moi baixo
Baixo
Medio
Alto
Moi alto
Moi baixo
Baixo
Medio
Alto
Moi alto
135
120
105
90
0
300
260
220
110
0 0 0
Sorgo forraxeiro
110
85
60
40
0
190
150
110
55
Cultivos de inverno
110
85
60
35
0
210
170
130
65
Adaptada de Piñeiro et ál. (2010)
CÁLCULO DE DOSES NECESARIAS DE FÓSFORO E POTASIO
As achegas de fósforo (P) e potasio (K) deben realizarse nos momentos previos á sementeira do ano de implantación, para cultivos forraxeiros e praderías (principios de outono), ou ao final do período de parada de crecemento vexetativo, en praderías xa implantadas (en climas temperado-húmidos coincidirá con finais de xaneiro en zonas baixas e cun mes máis tarde para zonas de media montaña). As necesidades de ambos os dous nutrientes pódese expresar en elementos fósforo e potasio como tales (P e K asimilables) ou como óxidos de fósforo e de potasio (P2O5 e K2O asimilables).
Fertilización de fondo previa á sementeira. Parcelas experimentais do Serida en manexo convencional
Os resultados analíticos exprésanse como mg por litro de chan (mg/l) ou mg por kg de chan (mg/kg). Algúns laboratorios utilizan o termo ppm (partes por millón); neste caso debe consultárselles se o utilizan como sinónimo de mg/l ou mg/kg. Desgraciadamente, non hai homoxeneidade entre os diversos laboratorios españois respecto diso das unidades de medida. Porén, o cambio de unidades resulta sinxelo tendo en conta as relacións P2O5/P = 2,3 e K2O/K = 1,2, así como unha densidade media do chan de 1,4 (que pode oscilar entre 1,2 en solos arxilosos e 1,6 en chans areosos). O máis habitual en España é expresar a fertilización fosfopotásica como kg/ha de P2O5 e de K2O. De calquera forma, mediante os factores de conversión dados anteriormente e as equivalencias entre unidades de superficie pódese modificar a unidade de medida como se desexe. O resultado de análise tradúcese nunha clasificación do nivel de fertilidade do chan (moi baixo-baixo-medio-altomoi alto), segundo se mostra na táboa 2 (ver páx. anterior). Para realizar unha fertilización de fondo fosfopotásica ben axustada aos requirimentos reais dun determinado cultivo, ou dunha pradería destinada a pastoreo ou sega, ademais dos niveis de fertilidade dados pola análise do chan é necesario coñecer o balance aproximado de nutrientes da parcela, é dicir, a cantidade de elementos fertilizantes que se extraen segundo as producións esperadas, ou o número de pastoreos ou cortes a realizar, ou que se perden por lavados etc., e a cantidade destes que se achegan en forma de feces, rexeitamentos... (táboas 3 e 4). En caso de mantemento de prados e praderías con réxime mixto, é dicir, algúns aproveitamentos en pastoreo e outros en sega para conservación de excedente baixo forma de feo ou ensilado, farase a media das cifras dadas para sega e pastoreo na táboa 3.
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_agricultura_serida2.indd 106
20/12/2012 11:08
AGRICULTURA
108
Táboa 5. Repartición do N ao longo do ano para prados, praderías e rotación de cultivos forraxeiros anuais. Achegas en kg N/ha Fertilización nitroxenada de cobertoira
Fertilización nitroxenada de fondo xunto coa fertilización fosfopotásica
Corte a ensilar (Manexo intensivo)
Prados e praderías en pastoreo
30
Praderías de sega
60
Raigrás italiano
1
Cereais de inverno para forraxe
1
Cereal de inverno-leguminosa2
Primeiro
Segundo
100
80
80
60
Pastoreo (só algúns)
Corte
30 60
70
30
70
60
40 40
Millo forraxeiro3
150
Sorgo forraxeiro
Segundo
30
Leguminosas de inverno 4
Corte a ensilar (Manexo sostible)
Primeiro
50
95
Adaptada de Piñeiro et ál. (2010)
A cobertoira dáse á saída do inverno. Con raigrás italiano alternativo, tras o corte invernal 2 Só en caso de que o solo sexa moi pobre en N 1
60
3 4
Corte único; recibe a cobertoira coas plántulas a 20 cm de altura Só en sorgos con capacidade de rebrote
Estercolado previo á sementeira. Parcelas experimentais do Serida en manexo sostible
MANEXO DO NITRÓXENO
O nitróxeno (N) é un elemento moi móbil no chan. As súas achegas establécense en función da natureza do cultivo e do sistema de aproveitamentos. En xeral non convén exceder os 200 kg de nitróxeno por hectárea e ano (fertilización de fondo + cobertoira), xa sexa procedente de fertilizantes químicos ou de fertilizantes orgánicos (táboa 5). Ademais de facela con fertilizantes simples, a fertilización de fondo NPK tamén pode efectuarse con fertilizantes complexos (fórmulas), que aplican N, P2O5 e K2O á vez. A elección de usar uns ou outros baséase na posibilidade das diferentes fórmulas de adaptarse ás necesidades de cada caso concreto e do prezo de mercado de cada unha delas.
UTILIZACIÓN DE FERTILIZANTES ORGÁNICOS PRODUCIDOS NAS EXPLOTACIÓNS GANDEIRAS
A utilización do esterco e o xurro como fertilizantes é unha oportunidade que teñen os agricultores e gandeiros para diminuír a dependencia de compra de fertilizantes exterio-
res á explotación e reducir os custos variables, mantendo a produción agrícola da súa base territorial (Martínez-Martínez et ál., 2003). O uso eficiente destes supón a reciclaxe de residuos da actividade agraria e, por iso, estes residuos poden ser considerados como un recurso adicional do que poden dispoñer as explotacións gandeiras. Ademais de materia orgánica, achegan nutrientes como nitróxeno, fósforo, potasio e calcio. Se se xestionan de maneira eficiente, minimizan o impacto ambiental da explotación gandeira, facendo que esta sexa unha actividade máis sostible en clara transición cara á produción agraria ecolóxica, que non permite a utilización de fertilizantes de sínteses. O esterco achégase ao chan mediante un remolque especial con anterioridade á sementeira. É preferible que estea maduro ou compostado e que se aplique tras un labor mecánico previo lixeiro, que impida escorrentías e mellore a asimilación. Non se recomenda aplicalo directamente sobre os pastos.
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_agricultura_serida2.indd 108
20/12/2012 11:09
NUEVA TECNOLOGêA PARA UNA AGRICULTURA EXIGENTE
ABONO NITROGENADO RçPIDO Y COMPLETO
AMICOTE y FERTIJET
aportan tecnologias exclusivas y nutrientes que permiten mejorar el rendimiento de los pastos a través del aumento de la producción y la calidad.
Torre Espacio, Paseo de la Castellana, 259 - D 28046 Madrid • Teléfono: 91 571 88 35 - Fax: 91 571 82 96 • e-mail:info@intergal.es • www.intergal.es Delegado para Lugo, A Coruña y Asturias: 647 355 675 • Delegado para Orense y Pontevedra: 678 453 498
pub_intergal.indd 109 anuncio amicote-fertijet.indd 1
20/12/2012 10:18 26/11/12 13:33
110
AGRICULTURA
A APLICACIÓN DO ESTERCO E OS XURROS LEVARASE A CABO CANDO NON SEXAN PREVISIBLES FORTES CHOIVAS NIN HAXA PARADA VEXETATIVA ESTIVAL OU INVERNAL. EN CASO DE APROVEITAMENTO EN PASTOREO, APLICARASE POLO MENOS 20 DÍAS ANTES DA DATA DE INTRODUCIÓN DO GANDO Distribución de xurros mediante sistema de inxección
Táboa 6. Contido en elementos fertilizantes do xurro e esterco de vacún procedente do rabaño experimental do Serida Xurro de vacún* Esterco* kg/t esterco fresco kg/m3 Densidade Materia seca Nitróxeno (N) 1 NH3/N
Distribución de xurros por aspersión nunha pradería de pastoreo. Parcelas experimentais do Serida en manexo sostible
1,026 54,1 2,7
252 5,48
P2O5
1,37
4,93
K2O
5,23
7,90
CaO MgO
2,38 0,66
10,98 2,85
74%
NH3/N: Porcentaxe de N amoniacal respecto da achega total de nitróxeno do xurro * Resultados analíticos medios correspondentes a mostras recollidas entre 2006 e 2010
1
Os xurros, unha vez que se estabilizaron, bombéanse a unha cuba ou cisterna que logo os reparte, mediante un prato centrífugo, tanto sobre os pastos coma sobre o terreo preparado para a sementeira. Actualmente substitúese este sistema de distribución por unha caída do xurro mediante gravidade (sistema de tubos colgantes) ou enterramento directo ao chan (sistema de inxección) a fin de limitar as emisións de amoníaco ao medio ambiente e evitar escorrentía e malos cheiros. A aplicación do esterco e os xurros levarase a cabo cando non sexan previsibles fortes choivas nin haxa parada vexetativa estival ou invernal. En caso de aproveitamento en pastoreo, aplicarase polo menos 20 días antes da data de introdución do gando. Débese deixar sen fertilizar unha franxa entre 15 e 25 m de anchura xunto ás canles de auga e unha distancia entre 35 e 50 m dunha fonte, pozo ou perforación que forneza auga para consumo humano. A dose total aplicada (incluída a estimación das excrecións dos animais, en caso de pastoreo) non poderá superar o equivalente a 210 kg de nitróxeno por hectárea e ano. Hai que ter en conta que dúas vacas leiteiras por hectárea xa achegan 170 kg de nitróxeno ao ano (Martínez-Fernández et ál., 2011). En consecuencia, como no caso do chan, resulta aconsellable realizar a análise química dos fertilizantes producidos na explotación (ver táboa 6) co obxecto de determinar as cantidades adicionais de nitróxeno (N total), fósforo (achegado como P2O5), potasio (achegado como K2O) e calcio (achegado como CaO) que é preciso incorporar á terra, mediante outros fertilizantes, co fin de cubrir todas as necesidades do cultivo, do prado ou a pradería.
BIBLIOGRAFÍA LAZCANO FERRAR, I. (2000). Cal agrícola: conceptos básicos para la producción de cultivos. Informaciones agronómicas, 4: 4-6. MARTÍNEZ FERNÁNDEZ, A., PELÁEZ, R., ARGAMENTERÍA, A., SOLDADO, A,. GONZÁLEZ, A., DE LA ROZA DELGADO, B. (2012). Evaluación agronómica de maíz tras aplicación de combinaciones de productos de calcio en terrenos ácidos. En: Nuevos retos de la ganadería extensiva: un agente de conservación en peligro de extinción. Actas de la 51 Reunión Científica de la Sociedad Española para el Estudio de los Pastos, 425-430, Pamplona (España). MARTÍNEZ-FERNÁNDEZ, A., ROZA DELGADO, B., ARGAMENTERÍA GUTIÉRREZ, A. (2011). Fertilizantes orgánicos producidos en explotaciones ganaderas. CUBERA. Revista de la Asociación de Amigos del Paisaje de Villaviciosa. Volumen 43 (XXVI): 23-28. MARTÍNEZ MARTÍNEZ, A., PEDROL BONJOCH, N., ALPRI PALCIO, J. (2003). Siembra de praderas. SERIDA & KRC EDICIONES. 89 pp. PIÑEIRO ANDIÓN, J., CASTRO ÍNSUA, J., BLÁZQUEZ RODRÍGUEZ, R. (2010). Abonado de cultivos forrajeros y pratenses. Curso organizado por la Universidad de Oviedo (Campus de Barredo, Mieres). Consulta en línea (www.ciam.es/descargas/cursos/910.pdf ).
AFRIGA ANO XIX - Nº 102
AFRIGA102_agricultura_serida2.indd 110
20/12/2012 10:27
CYCLIX BOVINO 250 mcg/ml – solución inyectable Composición: 1 ml de solución inyectable contiene: Cloprostenol sódico 263 microgramos (equivalente a 250 microgramos cloprostenol) Excipientes: Clorocresol 1 mg. Especies de destino: Hembras de ganado bovino. Indicaciones de uso: Inducción de la luteolisis que permite la reanudación del celo y la ovulación en hembras cíclicas si se utiliza durante el diestro, sincronización del celo (en 2 a 5 días) en grupos de hembras cíclicas tratadas simultáneamente, tratamiento del anestro y trastornos uterinos (endometritis, piometra) relacionados con cuerpos lúteos funcionales o persistentes, tratamiento de quistes lúteos ováricos, inducción del aborto hasta el día 150 de gestación, expulsión de fetos momificados, inducción del parto. Posología y vía de administración: Administrar por via intramuscular 0,5 ml/animal de clopostenol, equivalente a 2 ml de Cyclix® bovino/animal. Contraindicaciones: No usar en animales gestantes para los que no se pretende el aborto o la inducción del parto. No usar en animales con enfermedades espásticas de los tractos respiratorio y gastrointestinal. Precauciones especiales que deben adoptarse durante su empleo y para su uso en animales: Para reducir el peligro de infecciones anaerobias, que pudieran estar relacionadas con las propiedades farmacológicas de las prostaglandinas, debe tenerse especial cuidado en evitar inyectar en zonas contaminadas de la piel. Limpiar y desinfectar en profundidad los lugares de inyección antes de la administración. Precauciones que deberá adoptar la persona que administre el medicamento: Debe evitarse el contacto directo con la piel o las membranas mucosas. Las prostaglandinas del tipo F2α pueden absorberse a través de la piel y producir broncoespasmo o aborto. Debe tenerse cuidado de evitar la auto-inyección o el contacto con la piel mientras se maneja el producto. Las mujeres embarazadas, mujeres en edad de procrear, asmáticos y personas con otros problemas del tracto respiratorio deben extremar las precauciones cuando manejen cloprostenol. Estas personas deben llevar guantes durante la administración de Cyclix. El vertido accidental sobre la piel debe lavarse inmediatamente con agua y jabón. En caso de auto-inyección, buscar atención médica inmediatamente y mostrarle el prospecto o el etiquetado al médico. Reacciones adversas (frecuencia y gravedad): Pueden aparecer infecciones anaerobias si penetran bacterias anaerobias en el tejido del lugar de inyección, en particular en la administración intramuscular. Cuando se utiliza para la inducción del parto y dependiendo del momento del tratamiento en relación con la fecha de la concepción, la incidencia de retención placentaria puede aumentar. Tiempo(s) de espera: Bovino: Carne: 2 días. Leche: Cero días. Presentación: Estuche individual de 250 mcg/ml, viales de 20 ml y 50 ml. Nº de registro: 1678 ESP. Con prescripción veterinaria.
www.virbac.es
pub_cyclix.indd 111
La salud animal es nuestra pasión 20/12/2012 10:30
pub_fontao_delete.indd 112
20/12/2012 10:12
TIPO
2,78 18 3,61
LEITE
569 867 630
ESPAÑA CANADÁ USA
3,70
16
3,16
UBRE
3,03
13
1,65
PATAS
+1.899 GTPI
+1.545 GMLPI
+2.685 ICO