AFRIGA106 en galego by TRANSMEDIA COMUNICACIÓN

ESTAMOS

WWW.REVISTAAFRIGA.COM,

FACEBOOK

TWITTER

Nº 106

AFRIGA

ANO XIX Agosto – Setembro 2013

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES AVALIACIÓN DE VARIEDADES DE GRAMÍNEAS E LEGUMINOSAS ESTUDO DE ESPECIES DE RAIGRÁS ITALIANO E HÍBRIDO EN CULTIVO DE INVERNO PARA INTEGRAR ROTACIÓNS FORRAXEIRAS DE DOUS CULTIVOS POR ANO A INVESTIGACIÓN SOBRE PRADEIRAS E FORRAXES NOS 125 ANOS DO CIAM

A USC CONVOCA A SEGUNDA EDICIÓN DO MÁSTER EN PRODUCIÓN DE LEITE

FUGAZZA (ITALIA): UNHA EXPLOTACIÓN LEITEIRA AO GRANDE

Portada_galego.indd 1

ENSILADO DO MILLO: ASPECTOS BÁSICOS A TER EN CONTA EN TODO O PROCESO

SAT TEIXEIRO: A APOSTA POLA MELLORA XENÉTICA

20/08/2013 12:42

pub_delete_galego.indd 2

20/08/2013 19:41

sumario

AFRIGA P

CONVOCATORIAS V Curso-escola de Xóvenes Gandeiros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

EXPLOTACIÓN SAT Teixeiro (A Pastoriza) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

PANORAMA INTERNACIONAL

Se queres recibir

Fugazza (Plasencia, Italia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

SANIDADE Novas ferramentas no diagnóstico das enfermidades infecciosas e parasitarias de vacún de leite . . . 32

FORMACIÓN

gratis

o semanario galego

De Luns a Venres escríbenos a

Segunda edición do Máster de Produción de Leite da USC . . . . 42

AGRICULTURA / DOSSIER: ENSILADO DO MILLO Aspectos básicos a ter en conta no momento da recolección do millo . . . 46 Pautas para facer un bo ensilado do millo . . . . . . . . . . . . . . . . 50

AGRICULTURA / 125 ANIVERSARIO DO CIAM

info@l-v.es

e mandámoscho por e-mail, xunto cun newsletter diario

A investigación sobre pradeiras e forraxes nos 125 anos do Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) . . . . . . . 60

*Semanalmente distribúense 40.000 exemplares nas sete principais cidades de Galicia

AGRICULTURA / DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES Avaliación das variedades de gramíneas e leguminosas . . . . . 77 RRO

ITU eira ltura RCOS V r da terc io >cu ado MA literar

ta gañ ame ’ P21 Resul n do certe Outono edicióicontos d ‘Min

www.l-v.es

Avaliación de especies de raigrás italiano e híbrido en cultivo de inverno para integrar rotacións forraxeiras de dous cultivos por ano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

.361

Nº.1 8>

onte

go/P

ntia

o/Sa

/Lug

ense Our

VENR

ANO. 3>

.201

8.03

ES.0

rrol

Fe dra/

uña/

Cor go/A

Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga:

PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García. VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva. SECRETARIA, Josefina Iglesia Andión. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo. VOGAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e José Mercador Fontenla.

Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa. DIRECTOR, Manuel Darriba. DIRECTOR EXECUTIVO, José Manuel Gegúndez. DIRECTOR DE ARTE, Marcos Sánchez. DESEÑO-MAQUETACIÓN, Marcos Sánchez, Martín Sánchez. COORDINACIÓN-EDICIÓN, Verónica Rodríguez Gavín. REDACCIÓN, José Luís Ramudo, Begoña Gómez Rielo. FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN AFRIGA TV, Raquel Anido. ADMINISTRACIÓN, Marta Sánchez. Enderezo: Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO. Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366. Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.transmedia.es Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es. Web: www.ager.com.es Tirada: 11.500 exemplares Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados.

go Vi gale ario man O se ro

de ouo ana Sema Amancie par a: avó s Ortegeiro mái do rc te do mun ña rico Coru

IA GALIC

lle na to P11/18 Naceu to ne o cuar

an a, o grtrata anov Pesc o galego, novo barc scar un arial P7 de bu empres rumbo e ID guidad MADR s Gale do Trofeoo Museo Ángel para Galego, V’ P21 Poboacedo e ‘L rr Ca

VIGO

eiras. compañ outras vense fondo

iro / EFE e Piñe > Jorg

a : cad uller alicia m a G ’ lla en xeon ao paro se ‘arrecibir ta la If you would like n i A cSiridesea t to receive Afriga a van Afriga por dírevista no echos berber

de banco

cos molus

tal, na do Tes

ría de

Ao Noia.

s peore porta DE P2/5 A ue so ino, q ORALID P femin ctivo áis TEM le co m o e stiga inferior o o e ca rand un salari e: e med segu o hom prego s que esem s laborai d O > ición cond

de adora, marisc Unha

Se desexa recibir a revista Afriga por deixa correo electrónico oción za en A conm incerte s a so á tra escríbanos a: paVemneortezudeelaChávez

s en xeonllo

da de recolli plena

correo electrónico escríbanos a:

O MUND

P13

hío >orec

magazine via e-mail write to us at:

por O RUBID BIEITO se u , no 20 05 , tiv en ra lor es EZ . En CH ÁV de Mi raf convence nGO Sa HU ac ho de de visitase . e foi de sp unida ort de qu a. E así op ez a ostel Cháv Hugo de Comp tiago orubido HOXE @bieit

revistaafriga@ctransmedia.com ou visite a nosa web o visite nuestra web or visit our web po otem

10 AC 15 9 SC 11 11 FE 15 10 PO 14 10 VI 14 8 LU 12 10 OU 14

GFSS

SVÒB

B!DP

JBHP

TBOU

MVHP SB

FWFE

QPOU

WJHP

OTF

PVSF

www.revistaafriga.com Síganos tamén en Facebook Síganos también en Facebook Follow us on Facebook

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

Sumario_galego.indd 3

20/08/2013 12:42

publirreportaxe

gas e E r J t A en S RR O F NUEVA E AS D R

R F O D ie A r C se PI D N A L L O H NEW

Jesús Obarrio acaba de adquirir una picadora FR850

Durán Maquinaria Agrícola es el distribuidor exclusivo de las picadoras de forraje New Holland en España JESÚS oBARRIO PÉREZ Propietario de una empresa de servicios agrícolas Vián, A Pastoriza (Lugo) ¿Por qué te decantaste por esta máquina? Tengo en casa otras cuatro picadoras de otra marca y quiero probar con New Holland, así que espero que salga buena, que dé pocas averías y que dure mucho tiempo. ¿Influyó en tu compra que Durán Maquinaria Agrícola sea el distribuidor oficial de las picadoras New Holland en España? Me decidí por una picadora New Holland precisamente por el buen servicio que ofrece esta empresa, ya que está operativa las 24 horas del día y también sábados y domingos. ¿Conocías la empresa o es la primera vez que tratas con ellos? Soy cliente desde hace veinte años, así que los conozco de viejo. Ahora mismo, en casa tengo dos picadores, dos segadoras y dos arados comprados en Durán Maquinaria Agrícola. AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_publi_Duran_castelan.indd 4

21/08/2013 13:48

publirreportaxe

José Manuel Remuiñán se decantó por una New Holland FR700

JOSÉ MANUEL REMUIÑÁN SÁNCHEZ PROPIETARIO DE UNA EMPRESA DE SERVICIOS AGRÍCOLAS Y FORESTALES Sofán, Carballo (A Coruña) ¿Por qué te decantaste por esta máquina? Porque me parece que es una máquina que se adapta bien a lo que quiero. Por ejemplo, es más alta que otras de la competencia, es decir, levanta bastante bien el cabezal para entrar en las fincas, tiene doble tracción electromecánica, bloqueo total… Ahora sólo espero que funcione bien. ¿Influyó en tu compra que Durán Maquinaria Agrícola sea el distribuidor oficial de las picadoras New Holland en España? Sí, porque si la máquina rompe en los dos primeros años, la empresa me presta otra nueva de sustitución. Y, al ser el distribuidor oficial de estas picadoras en España, supongo que también garantizan el mejor precio. ¿Conocías la empresa o es la primera vez que tratas con ellos? Conozco la empresa desde hace años, aunque esta es la primera compra que hago. Pero antes pregunté a otros clientes y las referencias siempre fueron buenas. AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_publi_Duran_castelan.indd 5

21/08/2013 13:47

publirreportaxe

Acaba de adquirir una picadora New Holland FR9060

JOSÉ RAMÓN MARTA ESMORÍS PROPIETARIO DE SERVICIOS AGRÍCOLAS MONCHO DE MARTA Cabovilariño, A Laracha (A Coruña) ¿Por qué te decantaste por esta máquina? Ya tenía otra picadora New Holland y estaba contento con ella; además, tengo tres tractores y una rotoempacadora también de New Holland. Se puede decir que siempre trabajo con esta marca dentro de la gama de productos que ofrece. ¿Influyó en tu compra que Durán Maquinaria Agrícola sea el distribuidor oficial de las picadoras New Holland en España? Al ser el distribuidor oficial todo va más rápido y eso es una gran ventaja. Además, en Durán Maquinaria Agrícola te atienden en fin de semana y a cualquier hora. ¿Conocías la empresa o es la primera vez que tratas con ellos? Soy cliente desde hace ocho años. Recientemente he comprado un picador y antes, un cabezal para la otra picadora que tengo.

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_publi_Duran_castelan.indd 6

21/08/2013 13:47

publirreportaxe

Abel Taboada se decidió por el modelo FR700

¿Por qué te decantaste por esta máquina? La verdad es que hasta ahora nunca había trabajado con New Holland pero, a base de horas, algo del funcionamiento de una máquina ya entiendo, y la mecánica de esta picadora me gustó. Y ya que es una máquina potente, espero sacarle el mayor rendimiento posible, ya que cada vez se recoge más maíz y las campañas son más reducidas.

¿Influyó en tu compra que Durán Maquinaria Agrícola sea el distribuidor oficial de las picadoras New Holland en España? Sí, bastante. En caso contrario no la hubiera comprado porque, además, es la primera que va a haber en mi zona. Pero, al ser Durán Maquinaria una casa de compra-venta bastante grande y con experiencia, creo que tiene la capacidad suficiente para solucionar los problemas que la máquina pueda dar. ¿Conocías la empresa o es la primera vez que tratas con ellos? Nunca había trabajado con ellos, pero mi padre conocía la empresa de ir a buscar piezas de recambio, ya que tienen bastante stock. Nos enteramos de que tenían la distribución oficial de las picadoras New Holland y fuimos a ver la máquina, nos gustó el trato y nos decidimos por ella. Ahora sólo queda ponerla a punto para que esté lista para la campaña del maíz.

N-640, km 87,5 - La Campiña 27192 Lugo - España Tel. +34 982 227 165 Fax +34 982 303 101 info@duranmaquinaria.com

Búscanos en

ABEL TABOADA SILVA Propietario de Agroforestal Taboada SL Lanza, Ordes (A Coruña)

www.duranmaquinaria.com

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_publi_Duran_castelan.indd 7

21/08/2013 13:47

publirreportaxe

AGROPEC ACOLLERÁ O XXXIV CONCURSO NACIONAL DA RAZA FRISONA EN XIXÓN Un outono máis, Xixón celebra a Feira Monográfica do Campo e das Industrias Agrícolas, Gandeiras, Forestais e Pesqueiras, máis coñecida como Agropec. A cita, organizada pola Cámara Oficial de Comercio, Industria e Navegación da capital xixonesa, incluirá no seu programa, como é habitual, o desenvolvemento de talleres, xornadas técnicas, exhibición de animais e, por suposto, o Concurso Nacional da Raza Frisona.

34ª edición do Concurso Nacional de Conafe reunirá as mellores vacas frisonas das ganderías de todo o país no recinto feiral Luis Adaro os días 28 e 29 de setembro. Este ano, o encargado de valorar os animais será o xuíz danés Niels Erik Haahr, da Confederación Europea de Holstein. O certame comezará o sábado 28 a partir das dez da mañá co concurso de xatas e xovencas e pola tarde terá lugar a décimo terceira edición do concurso nacional de manexadores. O domingo 29 pola mañá continuarase co xulgamento das seccións de vacas en lactación e, unha vez rematado o concurso, procederase á entrega de premios ás mellores vacas da avaliación xenética de xuño de 2013. No campionato nacional da raza que tivo lugar neste mesmo recinto o ano pasado xuntáranse 143 animais procedentes das comunidades autónomas de Andalucía, Asturias, Baleares, Cantabria, Castela e León, Cataluña, Galicia e Navarra. Tanto o título de vaca gran campiona, que foi para Espinal Goldwyn Patricia, procedente da gandería La Flor, como o de xovenca gran campiona, que o xuíz lle outorgou a Celis Rita Chanel Wildman, da gandería Hermanos Celis Gutiérrez, recaeron na comunidade cántabra. Deste evento encárganse a Confederación de Asociacións de Frisona Española (Conafe) e a Asociación Frisona de Asturias (Ascolaf), co patrocinio da Consellería de Agrogandería e Recursos Autóctonos do Principado de Asturias, o Concello de Xixón, o Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente, a Cámara de Comercio de Xixón, a Caja Rural de Asturias e Central Lechera Asturiana.

Poxa Spanish Masters Sale Para o 28 de setembro, ás 19.00 horas, a empresa Eurogenes/Diamond Genetics ten prevista a poxa Spanish Masters Sale 2013, que terá lugar no ring principal do recinto feiral Luis Adaro. Unha das principais novidades é que o público terá a posibilidade de poxar por Internet a través de www.livedairyauction.com.

A empresa organizadora creará unha páxina web na que se irán publicando todas as noticias e mais o catálogo dos animais que se porán á venda. Con este soporte, espérase unha poxa que contará con vendedores e compradores do ámbito internacional.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 106

publi_conafe.indd 8

21/08/2013 13:31

MF 7600 ES EL MOMENTO RED MF DE GALICIA Y ASTURIAS A CORUÑA M.A.LISTE VILLAVERDE, S.L. Oroso Tel. 981681652 MUIÑO SUMINISTROS, S.L. San Sadurniño Tel. 981404515 AGRÍCOLA CARBALLEIRA, S.L. Pontedeume Tel. 981431899 TALL. CASTELLANA, S.C. Carballo Tel. 981789511 DESIDERIO FACAL Carballo Tel. 981703288

TALLER A. MAZARICOS, S.L. A Picota - Mazaricos Tel. 981852267 LUGO AGROFORESTAL SAN ISIDRO, S.L. Lugo TEL. 982207334 TALL. FDO. RIVAS, S.L. Cospeito Tel. 982520105 AGRÍCOLA CADI, S.L. Sarria TEL. 982531187 JULIO ALVITE GARCÍA Pastoriza TEL. 982349341

www.masseyferguson.com/7600 MASIDE MAQUINARIA, S.L. Baralla TEL. 982363339 CIAL. LEMOS EIRE, S.L. Chantada Tel. 982440274 TALL. LOUREIRO Ribadeo Tel. 982128473 OURENSE DESAGRI, S.L. Quintela de Canedo Tel. 988211274 AGRÍCOLA SUÁREZ Xinzo de Limia Tel. 988461127

PONTEVEDRA TALLERES PIÑEIRO Sisán-Ribadumia Tel. 986718067 MAXIDEZA, S.L. Lalin Tel. 986781468 ASTURIAS JOSÉ MANUEL UZ ALBA Tineo Tel. 985837060 AGRÍCOLA COSTA VERDE Gijón Tel. 985167934

es una marca mundial de AGCO.

pub_massey.indd 9

11/08/2013 17:05

Gomas e camas para vacas Limpezas automáticas Estabulacións libres distribución material gandeiro

meLLores ganderías elixen os nosos produtos GRILLE SCG

Mazaricos (A Coruña)

Gomas e Camas para Vacas

pub_dismagan_galego.indd 10

Limpezas Automáticas

Tubular Bovino

12/08/2013 17:38

Vis i

an o

bw w

w.d i

.es

2 LIMPEZAS AUTOMÁTICAS DE CABLE PARA 2 CORREDORES, CUBÍCULOS, CORNADIZAS, BARREIRAS, BEBEDEIROS E CAMAS INSTALADOS NA EXPLOTACIÓN GRILLE SCG DE MAZARICOS PARA UNHA AMPLIACIÓN PARA 200 VACAS. OBRA VENDIDA POLO NOSO DISTRIBUIDOR AGRÍCOLA CORUÑESA.

Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Teléfonos: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servizo Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www. dismagan.es distribución material gandeiro

pub_dismagan_galego.indd 11

Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tlf.: 985 837 385 - 629 566 500

12/08/2013 17:39

convocatorias

V CURSO-ESCOLA DE XÓVENES GANDEIROS. TRAZO, DO 29 DE XULLO AO 2 DE AGOSTO

Do 29 de xullo ao 2 de agosto, a Ganadería Bello de Morlán (Trazo, A Coruña) acolleu unha nova edición do curso-escola de preparadores de gando, organizado coa colaboración da Deputación da Coruña, o Concello de Trazo e Fefriga.

ONCE ALUMNOS NO CURSO-ESCOLA DE PREPARADORES DE GANDO DESTE VERÁN

O alumnado estaba conformado por 10 rapaces con idades comprendidas entre os 10 e os 22 anos e mais pola pequena Antía Bello, que con só 4 anos estivo disposta a aprender dos maiores e a manexar a súa propia becerra. O programa comezou cunha clase teórica sobre a morfoloxía da vaca, para dar a coñecer ben cada parte do animal e cada unha das súas rexións. Logo, todos os días realizaron clases prácticas de selección, doma, lavado, alimentación, pelado e manexo e, o último día, de presentación en pista.

Confíe nun servizo de recría profesional e próximo que permite reducir custos na explotación • Dirección técnica a cargo do veterinario de recoñecido prestixio internacional Juan Vicente González Martín

• Crianza das xovencas en boas condicións bioclimáticas e de manexo, superando os estándares de benestar animal

• Unha finca de 200 hectáreas e instalacións con capacidade para 1.000 animais

• Realización das probas precisas para garantir a reincorporación dos animais ás explotacións nunhas condicións sanitarias e produtivas óptimas

• Permanencia de xovencas desde os 21 días ata os 22 meses • Distribución do gando en lotes segundo a idade, a condición corporal e o estado fisiolóxico, para unha maior atención da súa saúde, alimentación e hixiene

Frontón SAT

Frontón, Pantón 27437 Lugo (Galicia) (+34) 673 828 844 www.frontonsat.com info@frontonsat.com

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_curso_xovenes_gandeiros.indd 12

12/08/2013 19:32

convocatorias

PARTICIPANTES • Antía Bello, de 4 anos, de Ganadería Bello, SC (Trazo, A Coruña) • Tania Villasenín, de 10 anos, de Ganadería Bello, SC (Trazo, A Coruña) • Abel Carballo, de 12 anos, de Gandería Adonis (Xermade, Lugo) • Xoán Dono, de 12 anos, de Gandería Dono (Frades, A Coruña) • Nicolás Andrade, de 13 anos, de Frades (A Coruña) • Cristina Carro, de 14 anos, de Casa Nova SAT (Mesía, A Coruña) • José Casás, de 14 anos, de Ganadería Casás (Carballo, A Coruña) • María Manteiga, de 17 anos, de Gandería Manteiga, SC (Vila de Cruces, Pontevedra) • Laurens Rutten, de 17 anos, de Bélxica • Ismael García, de 17 anos, de Gandería Pistulario (Santa Comba, A Coruña) • José Manuel Sánchez, de 23 anos, de Agrociocende, SC (Boimorto, A Coruña)

BATIDOR CENTRÍFUGO • Cañón hidráulico dirigible • Combinación del agitador de hélice con la

bomba centrífuga • Especial para mover la arena sedimentada en

el fondo del pozo • 5 metros de largo + 2 cabezales (opcional) • 100 CV de potencia absorbida,

según densidad del purín • 540 revoluciones

NOVED AD mUNDIA l

para n ó i c n u La soL imentada e a sed n e r a purín e La d o eL poz

Tratouse dunhas xornadas nas que uns aprendían por primeira vez e outros, xa máis veteranos, perfeccionaban as súas técnicas. En todo caso, segundo destacaron os organizadores, é unha maneira de compartir a mesma afección ao tempo que os rapaces contactan con xente doutras zonas e incluso doutros países; este ano, por exemplo, contaron coa participación dun mozo belga. Ademais, subliñaron a importancia do traballo en grupo e da convivencia durante uns días para fomentar entre os máis novos a inquietude por traballar coas vacas. AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_curso_xovenes_gandeiros.indd 13

12/08/2013 19:32

explotación

SAT TEIXEIRO, A PASTORIZA

Á BUSCA DA RENDIBILIDADE A TRAVÉS DA MELLORA XENÉTICA

De esquerda a dereita, Javier, Teresa e Manuel, propietarios da SAT Teixeiro

A mellora xenética do rabaño é a grande aposta dos propietarios da SAT Teixeiro –situada na parroquia da Regueira (A Pastoriza, Lugo)– para conseguir que a súa explotación láctea sexa un negocio rendible. Os irmáns Teijeiro Álvarez –Teresa (40 anos), Javier (37) e Manuel (35)– constituíron a SAT Teixeiro en febreiro de 2001, despois de herdar a granxa dos seus pais. Anteriormente, os tres estiveron estudando: Javier e Manuel, ciclos de formación profesional relacionados co ámbito das explotacións agrarias, e Teresa, a carreira de química de laboratorio. Un ano despois da posta en marcha da SAT decidiron construír un establo novo co obxectivo de aumentar a produción –na granxa dos pais dispoñían dunhas instalacións con capacidade para 50 vacas que producían con base no pastoreo–. A partir de aí o crecemento foi progresivo, comprando cota e absorbendo outras explotacións da zona que ían botando o peche. No ámbito xenético tamén fixeron

unha aposta grande mercando animais de alto valor xenético e empregando a técnica de transferencia embrionaria. Actualmente, na SAT Teixeiro hai 196 vacas das que 94 son de produción; a cota da que dispoñen é de 1.246.717 kg, dos que teñen en propiedade 868.717. A media de produción de 2012 foi de 11.250 kg/vaca e no último ano as porcentaxes de graxa e proteína situáronse no 3,84 e o 3,26%, respectivamente. Neste mesmo período, o RCS medio foi de 150.000 e a bacterioloxía situouse en 14.000 ufc/ml. Na granxa traballan habitualmente os tres irmáns mais un empregado a tempo completo. Para estes gandeiros pastoricenses ter boas infraestruturas e unha boa xenética no seu interior é fundamental para que o negocio prospere.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_explot_SAT_Teixeiro_02.indd 14

20/08/2013 12:43

explotación

Vista xeral do establo novo

A MEDIA DE PRODUCIÓN DE 2012 FOI DE 11.250 KG/VACA E NO ÚLTIMO ANO AS PORCENTAXES DE GRAXA E PROTEÍNA SITUÁRONSE NO 3,84 E O 3,26%, RESPECTIVAMENTE INSTALACIÓNS E BENESTAR No establo novo aloxan as vacas de produción, as xovencas preñadas, as vacas secas e as de preparto. Trátase dunha nave de máis de 2.000 metros cadrados, estrutura de ferro e peches de bloque e malla cortaventos que destaca pola ventilación natural do seu interior e porque nela dominan os elementos de benestar animal. Por exemplo, a lonxitude dos cubículos varía en función de se o animal que vai durmir nel é unha vaca (máis longo) ou unha xovenca (máis pequeno).

As camas son de area, que renovan parcialmente cada 2 semanas; non obstante, arránxanas 3 veces ao día. Os comedeiros están recubertos de azulexo e os bebedoiros –dispoñen de 1,5 m para cada 10 animais– son de aceiro inoxidable. Nesta nave tamén dispoñen de tres cepillos de cow comfort, un en cada lote de produción e outro no das secas. A limpeza fana mediante arrobadeira arrastrada por cable. A esta nave súmanse os dous establos antigos –de 204 e de 126 m2– nos que aloxan a recría. Neste caso, a estrutura é de formigón; os peches, de bloque e o teito, de uralita. Tamén debemos citar dous almacéns onde gardan maquinaria e forraxes, tres fosas de xurro –dúas de 1.200 m3 e outra de 250 m3– e cinco trincheiras para a almacenaxe dos silos.

     



 

  





     

    

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XIX- Nº 106

AFRIGA106_explot_SAT_Teixeiro_02.indd 15

14/08/2013 18:13

explotación

Os comedeiros están recubertos de azulexo para favorecer a hixiene e a conservación dos alimentos

ALIMENTACIÓN As vacas de produción inxiren unha ración unifeed diaria integrada por 10 quilos de silo de herba, 30 de silo de millo, 1 de alfalfa e 12 de concentrado. As xovencas a partir dun ano e as vacas secas ata un mes antes do parto tamén se alimentan cunha ración unifeed composta, neste caso, por 4 quilos de silo de herba, 6 de silo de millo, 6 de palla e 1,5 de soia con corrector. A maiores, ás xovencas ata o ano e medio subminístranlles 2 quilos de penso de crecemento. Por outra parte, a alimentación do lote de preparto consiste nunhas pacas de palla, penso, corrector, raigrás etc. que elaboran Os Irmandiños, cooperativa á que pertencen desde hai 13 anos. No que a nutrición da recría se refire, as xatas ata os tres meses inxiren unicamente penso e herba seca. Dos 3 aos 8 meses comen da mesma ración que fan para as vacas en lactación e dos 8 aos 12 meses subminístranlles unha mestura das racións das vacas de produción e das secas. As racións son distribuídas por un carro dos Irmandiños unha vez ao día; tamén é un nutrólogo desta cooperativa o que llelas formula periodicamente. O día que visitamos a granxa, Manuel comentounos que o encarecemento das materias primas e o baixo prezo do leite que dominou o ano pasado provocaron que fixeran algúns cambios na alimentación. Un deles foi eliminar as pacas de preparto, aínda que ao cabo de dous meses tiveron que volver a mercalas porque a súa supresión supúxolles un gran “batacazo” na produción.

MANEXO No que a manexo dos animais se refire, unha das peculiaridades desta explotación é que están separadas as primíparas do resto de vacas en lactación, xa que as adultas adoitan ser máis corpulentas e deste xeito evitan, por exemplo, que as máis novas non coman todo o que precisan. O resto dos animais distribúese da seguinte maneira: as xatas permanecen en boxes individuais colocados no exterior da nave de produción ata os dous meses. A continuación son trasladadas a cama quente, onde permanecen aproximadamente ata os 15 meses agrupadas en diferentes lotes de idade. Unha vez preñadas, pasan ao lote das secas e logo ao de preparto. Cómpre aclarar que tanto as secas como a recría desde os 8 meses saen ao exterior para facer exercicio e así evitar que engorden máis do debido. O muxido fano 2 veces ao día –ás 8.30 e ás 19.00 horas– nunha sala de liña baixa de 16 puntos con medidores electrónicos e retirada automática. Na SAT Teixeiro dispoñen de colectores con reguladores de baleiro que permiten aforrar enerxía a través dos variadores de frecuencia da bomba. Tamén contan cun recuperador de calor co que xeran auga temperada á vez que arrefrían o leite, reducindo así a enerxía necesaria para quentar a auga para a limpeza da sala, por exemplo. A rutina de muxido é moi rigorosa: nada máis entrar á sala, as vacas son analizadas visualmente para saber se están sendo tratadas con antibiótico (neste caso levan unha pulseira vermella) ou con oxitocina (pulseira verde); a continuación fan un predipping con espuma; logo límpanlles e sécanlles os tetos con papel e extráenlles os primeiros chorros; despois colócanlles as tetoeiras e finalmente aplícanlles un selador.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_explot_SAT_Teixeiro_02.indd 16

20/08/2013 12:47

explotación

Os animais acabados de nacer permanecen en boxes individuais ata os 2 meses aproximadamente

REPRODUCIÓN E XENÉTICA A recría fana na explotación, aínda que só unha parte queda nela; a outra véndena, como tamén venden entre 7 e 8 touros cada ano a centros de inseminación e a gandeiros particulares. O implante de embrións é a técnica de reprodución predominante na granxa, aínda que para algunhas xovencas optan pola inseminación con seme sexado. A idade á cal son fecundadas por primeira vez ou reciben o primeiro embrión sitúase arredor dos 13 meses. A media de doses por preñez é de 2,8 e o intervalo entre partos sitúase actualmente en 420 días. A maioría dos embrións procede de femias da explotación das que xeneticamente interesa a súa descendencia; en ocasións cómpranllelos a outros gandeiros e outras veces

■ CARRO MEZCLADORES FARESIN 1050 TMR, FARESIN 850 TMR, STORTI SETTER 130, STORTI LABRADOR 10.

proceden do convenio de colaboración entre a Consellería do Medio Rural e do Mar e Xenética Fontao para o desenvolvemento do Programa de Mellora Xenética de Galicia 2011-2014. O implante fano en femias da propia granxa e en femias doutras tres explotacións con cuxos propietarios chegan a acordos sobre os dereitos dos animais resultantes: os touros serán sempre para a SAT Teixeiro e as femias repartiranse ao 50% para as dúas explotacións participantes. A razón pola que realizan implantes non só na súa gandería senón noutras tres é o emprego da fecundación in vitro. Deste proceso, que se describe no seguinte cadro, encárgase integramente persoal especializado de Xenética Fontao:

Maquinaria usada En stock

■ DISTRIBuIDORES RECK pARA GALICIA

■ TRACTORES JONH DERE 7710 Y 6620 ECT ECT DistribuiDores para españa

Encamadora suspendida Para arena, serrín, cascarilla, carbonato, paja picada, etc

Venta y reparación de maquinaria agrícola

B.J.O. ROJO, S.L.

AGRICOLA LOUSADA

Barrio da Cruz, 8 - Sta. Leocadia - Castro de Rei (Lugo) (Concesionario tractores VALTRA y arados LOTARIO) Teléfono 982 314 037 • Fax 982 314 904 Lousada - Guntín (Lugo) Móviles Benedicto 670 535 100 - José 678 432 835 Telf.: 982.20.83.50 – 636.81.8300 www.bjorojo.com Comercial 678 432 834 • E-mail landmaschinenrojo@yahoo.es

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XIX- Nº 106

AFRIGA106_explot_SAT_Teixeiro_02.indd 17

20/08/2013 12:48

explotación

Na nave de produción dispoñen de 144 cubículos dispostos cabeza con cabeza

As cubertas son de panel tipo sándwich con fibra de vidro por abaixo nunha parte e de chapa normal de 3 mm noutra Un técnico de Xenética Fontao obtén óvulos desta femia para a produción in vitro de embrións

A recría e as vacas secas saen ao exterior para facer exercicio

PUNCIÓN OVÁRICA TRANSVAXINAL E PRODUCIÓN IN VITRO DE EMBRIÓNS BOVINOS A obtención de óvulos para a produción in vitro de embrións realízase a través da aspiración folicular ecoguiada coñecida como OPU (ovum pick up). Esta técnica presenta varias vantaxes en relación aos programas de superovulación tradicionais. Por exemplo, non necesita o uso de hormonas, aspecto importante porque a manipulación da doante de óvulos é mínima e elimínanse por completo os efectos secundarios derivados destes tratamentos. Outra diferenza con respecto á TE tradicional é que aos 6 meses de idade xa se poden obter óvulos viables para a produción in vitro de embrións, o que reduce o intervalo xeracional, coa significación que isto ten para a xenómica. Así mesmo, pódense obter embrións de vacas xestantes ata o quinto mes, posto que os ovarios manteñen a actividade folicular durante este tempo; non hai ningún risco de perda de xestacións. Tamén existe a posibilidade de obter óvulos de vacas en situacións de infertilidade cando o proceso patolóxico non afecta a ambos os dous ovarios. A día de hoxe xa se poden utilizar estes embrións conxelados.

METODOLOXÍA Cunha sonda ecográfica microconvexa adaptada á fisioloxía da doante pódense observar con suficiente nitidez os folículos que son obxecto de aspirar. A través dunha pequena agulla conectada a un sistema de baleiro vanse aspirando os folículos presentes nos ovarios, manipulando o ovario vía rectal e con previa aplicación dunha anestesia epidural para facilitar a manipulación e evitar molestias na doante.

EFICIENCIA A eficiencia do procedemento vai depender directamente da metodoloxía aplicada, aínda que as variacións individuais teñen un peso importante: idade do animal, condición fisiolóxica, raza, estado corporal, alimentación etc. Outros aspectos, como as condicións de estrés, fan que as doantes produzan óvulos menos competentes para a obtención de embrións. Debemos ter en conta tamén a habilidade do técnico, posto que a metodoloxía usada e a experiencia do operador forman un conxunto que pode influír no resultado do procedemento.

O número de óvulos totais por sesión de punción e por vaca varía dependendo dos factores anteriormente citados e pódese obter unha media de 10 a 15, dos que un 60% será apto para o cultivo in vitro. Coa realización da técnica de aspiración folicular faise posible un elevado aproveitamento xenético dos animais seleccionados, proporcionando un elevado número de descendentes. A avaliación periódica dos animais puncionados demostrou a inexistencia de lesións derivadas da técnica que comprometeran a posterior fertilidade dos animais.

PRODUCIÓN DE EMBRIÓNS IN VITRO Unha vez obtidos e clasificados os óvulos, aqueles que resulten viables serán madurados durante 24 horas en condicións in vitro co fin de poder capacitalos para a posterior fertilización. Unha vez pasado ese intervalo de tempo, os óvulos maduros serán incubados preto de 20 horas xunto cos espermatozoides do touro seleccionado polo gandeiro. Ao día seguinte, eses óvulos, presuntamente fecundados, serán mantidos en medios específicos de cultivo que simularán as condicións do útero da vaca durante 7 días. Pasado ese período avalíanse cantos embrións resultaron do procedemento e cales son transferibles e/ou conxelables. Os rendementos da produción in vitro oscilan entre un 30 e un 40% de embrións obtidos do total de óvulos viables. As taxas de xestación destes embrións varían entre o 40 e o 60%.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_explot_SAT_Teixeiro_02.indd 18

20/08/2013 12:49

¡Tu nuevo tanque que sea TCool! Una producción láctea de calidad superior asegurada

n n n n

Eficiencia energética: Consumo eléctrico reducido y máxima capacidad de refrigeración* El mejor sistema de lavado del mercado: Un proceso de limpieza que no deja restos bacterianos Seguridad del enfriamiento: Gran aislamiento de serie** 5 años de garantía en evaporador Consulte nuestras exclusivas condiciones de financiación.

* Ej: Grupo frigorífico 10 CV capacidad de enfriamiento 620 litros/hora con una temperatura ambiente de 32 °C. ** Densidad 41 kg/m3, Grosor 5 cm de media (7 cm en la mitad inferior y 3 cm en la superior). Leche refrigerada a 4 °C con temperatura exterior de 38 °C, sin conexión eléctrica, sólo permite un aumento máximo de 0,5ºC en 12 horas.

GEA Farm Technologies Ibérica S.L. Avda Sant Julià 147 -08403 Granollers, Barcelona Tel: +34 938 617 120, Fax: +34 938 494 988, E-mail: agricola@gea.com www.gea.com | www.gea-farmtechnologies.es

engineering for a better world

TCool.indd 1 pub_gea.indd 19

GEA Farm Technologies

26.07.2013 14:50:30 10/08/2013 07:59

explotación

A sala ten 16 puntos con medidores electrónicos e retirada automática

Lote de recría en cama quente nun dos establos vellos

Comezaron co cultivo de millo no ano 2001; optan por ciclos sempre superiores a 240 e inferiores a 300

O emprego destas técnicas pon de manifesto a importancia que a xenética ten para os propietarios desta explotación, xa que, segundo afirma Manuel, “canto máis correctos son [os animais] xeneticamente, máis duran e máis rendibles son”. O tipo é o parámetro que máis valoran á hora de elixir os sementais. “Non é prioritario que o touro teña un bo índice de produción porque esta vén soa. […] Chega con introducir un bo índice de produción cada tres xeracións máis ou menos”, apunta Manuel. Cada campaña mercan doses de entre 10 e 12 sementais. Trátase sempre de exemplares destacados e case o cen por cen son xenómicos. Froito deste interese pola mellora xenética son as 6 vacas cualificadas como EX e as 41 como MB que había no establo no momento no que se fixo esta reportaxe. Moitas pertencen a familias tan destacadas como a Glinda, a Blackstar Gold, a Gypsy Grand, a Sckychief Tara, a Hardtac, a Gina ou a Scarlette Red. A media ICO da granxa é de 2.083 puntos e a cualificación morfolóxica de 82,93.

SUPERFICIE AGRÍCOLA E MAQUINARIA Na SAT Teixeiro dispoñen de 62 hectáreas de superficie agrícola (25 propias) para o mantemento do rabaño. A metade concéntrase arredor da explotación e a outra sitúase nun raio aproximado de 2,5 km con respecto á explotación. Á produción de millo dedican 32 ha e á de herba, 54; isto implica que en varias fincas practican o cultivo rotacional. O ano pasado recolleron 45 toneladas de millo por hectárea e a campaña de recollida da herba deste ano achegouse ás 18 toneladas/ha. Outra das características desta explotación é a externalización da práctica totalidade dos traballos agrícolas, tanto os de preparación de terras e sementeira como os de recolección de forraxes. En propiedade só teñen dous tractores de 75 e 90 cv, unha cuba de 6.000 litros, un restrelo esparexedor e outro fileirador e unha sulfatadora para o millo. PREZO DO LEITE E FUTURO DO SECTOR Na SAT Teixeiro véndenlle o leite a Lactalis. En xuño firmaron un contrato para os meses de xullo, agosto e setembro a un prezo de 0,378 €/litro, ademais de calidades e IVE. Sobre o futuro do sector, Manuel recoñece que agora mesmo a situación mellorou un pouco, pero no seu caso para pagar as “perdas considerables” que sufriron en 2012. O futuro veo “incerto”.

CISTERNAS FLEXIBLES, IDEALES PARA ALMACENAR AGUA O PURÍN, GASÓLEOS y OTROS RESIDUOS LÍqUIDOS DE LA EXPLOTACIÓN

Distribuidor: Telfs. 689 005 584 630 865 609 info@xarcemo.com www. xarcemo.com

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_explot_SAT_Teixeiro_02.indd 20

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com

20/08/2013 12:53

pub_agro_platicos.indd 21

09/08/2013 21:12

XORNADA DE PORTAS ABERTAS NA EXPLOTACIÓN BARREIRO LODEIROS SC O pasado 9 de xullo, Lely Center Outeiro de Rei organizou unha xornada de portas abertas na granxa Barreiro Lodeiros de Arzúa para mostrar o robot de muxido Lely Astronaut A4, co que a propietaria afirma que todos saíron gañando: as vacas, que están máis tranquilas e producen máis, e a familia, cuxa calidade de vida mellorou notablemente. O robot dispón de pulsación independente para cada teto, o que evita a sobreestimulación

Pilar, no centro, cos seus pais e as súas fillas

A sociedade cooperativa Barreiro Lodeiros está composta por Pilar e os seus pais: Vicente Barreiro e Salomé Lodeiros. A orixe desta granxa coruñesa data de 1977, cando Vicente e Salomé casan. En 2006 incorpórase Pilar e no ano 2011 constrúen a nova nave e introducen o robot de muxido Lely. Actualmente na explotación teñen 100 animais dos que 58 son vacas en produción. A ración destas últimas inclúe 12 kg de silo de herba, 25 de silo de millo e 12 de concentrado (6 en cornadiza e 7 en robot). A granxa distribúese nunha fileira simple de cubículos e outra dobre con camas de area. O robot atópase nun dos extremos da granxa, fronte á liña dobre de cubículos. O espazo diante do robot é amplo e conta con portelas automáticas de contención onde se reúnen vacas atrasadas no muxido.

A RENDIBILIDADE DO MUXIDO LELY

Barreiro Lodeiros SC participa actualmente nun programa do Instituto de Estudos e Desenvolvemento de Galicia. Este programa recolleu nos tres últimos anos todos os datos económicos da explotación e se comparamos 2011 con 2012 estaremos a comparar sala de muxido fronte a robot. O principal resultado do cotexo é que cada vaca produciu unha media de 806 litros máis en 2012. O concentrado tamén se incrementou nun 15% e a rendibilidade por vaca valorouse en 120 euros anuais, o que vén significar uns 8.000 euros máis ao ano para o conxunto do rabaño. Por outra banda, tamén hai que considerar a drástica caída dos problemas sanitarios na explotación, xa que na nave nova as mamites e as coxeiras practicamente non existen.

SISTEMA DE ILUMINACIÓN LELY 4C

Un sistema quizais pouco coñecido de Lely é o seu sistema de iluminación automática para granxas L4C. Está demostrado que se as vacas dispoñen de 16 horas ao día de luz con intensidade superior a 150 LUX, a súa capacidade de inxestión aumenta e a súa produción láctea increméntase. Lely L4C pretende conseguir que se cumpra o fotoperiodo na granxa: 16 horas de boa luz e 8 horas de escuridade. O sistema utiliza un sensor que goberna o aceso e apagado das luces. O sistema proxectado en Barreiro Lodeiros utiliza 5 lámpadas de sodio de alta presión de 400 W cun gran rendemento e un consumo mínimo. Nesta explotación tamén lle confiaron a Lely os colares de identificación de rumia e actividade, o cepillo Lely Luna, o tanque Lely Nautilus e o arrefriador Lely Compact Cooler.

O MUXIDO LELY

O robot moxe na actualidade 58 vacas cunha media de 2,9 muxidos/vaca/día e unha produción media de 37 kg/vaca. Pilar afirma que o robot é o motor da granxa, xa que non só realiza o muxido automaticamente senón que fai unha media de case tres extraccións por animal e día. Polas tardes, Pilar nunca vai á granxa. “O robot cambioume a vida totalmente. Agora as tardes dedícoas ás miñas fillas”, afirma. Pero esta circunstancia non lle impide estar ao tanto do que ocorre na explotación, xa que pode supervisala a través do móbil e do ordenador grazas aos datos que lle proporciona o programa T4C, ao que define como os seus “ollos na granxa”. “Eu podo chamar e dicir mírame esta vaca a ver que lle pasa… Se é mamite xa mo vai dicir o robot, se é celo ou pneumonía, tamén, pero pode ser calquera outra cousa que cun aviso que che dá o robot e unha ollada que lle botas ti, xa sabes o que ten”, explica Pilar.

Lámpada de sodio do sistema de iluminación Lely 4C

O robot moxe na actualidade 58 vacas cunha media de 2,9 extraccións diarias

Consulte a reportaxe audiovisual da xornada de portas abertas na explotación Barreiro Lodeiros SC. http://revistaafriga.com/tv/jornadalely-en-barreiro-lodeiros/

AFRIGA106_publirreportaxe_Lely.indd 22

10/08/2013 18:18

A innovación ao servizo da gandería

AGROTEC ENTRECANALES SL LELY CENTER OUTEIRO DE REI 27150 OUTEIRO DE REI (LUGO) Tel. + 34 609 85 77 09 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com ante y dur feito l e L t bo tis un ro da sa Probe se non que diñeiro* o oe da un an olvémoslle a ven a r te d v e d impo álida par o d 0% ta v 13. 9 r n do trato. Ofe bro de 20 n olució m *Dev do por co de sete 0 asina ata o 3 ia Galic

O MELLOR SERVIZO O MÁIS PRETO POSIBLE Lely baséase no seu coñecemento das tecnoloxías máis avanzadas e das técnicas de diagnóstico máis recentes. Lely garante que só técnicos certificados interveñen no noso sistema de muxido automatizado.

EVOLVE.* Supérate a ti mesmo

www.lely.com

AFRIGA106_publirreportaxe_Lely.indd 23

innovators in agriculture

10/08/2013 18:19

PANORAMA INTERNACIONAL

ALLEVAMENTI FUGAZZA. PLASENCIA (ITALIA)

ELEVADAS CIFRAS DE PRODUCIÓN SOSTIDAS CUNHA EXTENSA SUPERFICIE AGRÍCOLA

Vista xeral da nave das vacas en lactación

A explotación leiteira da familia Fugazza, situada na rexión italiana de Emilia-Romaña, chama a atención polas grandes dimensións no que a instalacións, animais e superficie agrícola se refire, ademais do seu carácter sostible, xa que nela funciona unha planta de biogás coa que producen enerxía renovable tanto para o mantemento da granxa coma para a subministración externa. Para chegar á gandería Fugazza, propiedade de Giacomo Fugazza, temos que trasladarnos á provincia de Plasencia, en concreto ao municipio de Gragnano Trebbiense. Actualmente, o número de cabezas da explotación ascende a 1.650, das que 650 son vacas en lactación. O gran crecemento do rabaño produciuse nos últimos anos, pois ata o 2004 a granxa estaba integrada por dous establos, un de 250 vacas e outro de 100, propiedade de distintos membros da familia Fugazza. A día de hoxe, a media de produción sitúase nos 32 quilos de leite por vaca e día, un nivel que aumenta lixeiramente durante a época invernal. A media do ano 2012 foi de 9.900 kg/vaca, cun 3,6% de graxa, un 3,3% de proteína e un reconto de células somáticas de 200.000.

Non obstante, a produción láctea non é o único negocio desta familia italiana. O leite que obteñen da explotación destínano integramente á elaboración de queixo Grana Padano que producen nunha queixería situada a carón da granxa e xestionada por unha sociedade independente pero tamén propiedade dos Fugazza. Ademais, esta empresa compra e transforma o leite doutros gandeiros da rexión. Por outra banda, contan con 250 hectáreas de viñedo que destinan á produción de viño de denominación de orixe controlada. Na granxa traballan a diario sete empregados, dos que tres se encargan exclusivamente das tarefas de muxido e outro vai rotando para cubrir os días de libranza dos demais. A eles súmanse outros catro asalariados durante as campañas de sementeira e ensilado de forraxes.

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_panorama_internacional.indd 24

20/08/2013 12:54

PANORAMA INTERNACIONAL

INSTALACIÓNS A gandería Fugazza conta con arredor de 20.000 metros cadrados destinados ao aloxamento dos animais. As naves destacan pola súa gran lonxitude –120 metros– e o seu carácter aberto e espazoso. No seu interior dispoñen de 823 cubículos e dunha sala de muxido tipo espiña de pescado de 30 puntos. A estas instalacións hai que engadir o almacén para o feo, as trincheiras para os silos e as fosas de xurro, nas que fan separación sólido-líquido.

Vista dun dos corredores de alimentación das vacas de produción

O NÚMERO DE ANIMAIS DA GANDERÍA FUGAZZA ASCENDE A 1.650, DOS QUE 650 SON VACAS EN LACTACIÓN

MANEXO E ALIMENTACIÓN Desde o nacemento e ata os dous meses as xatas permanecen en boxes individuais. A continuación –ata os cinco meses–, alóxanas por grupos en compartimentos colectivos; logo son trasladadas a cubículos para que se vaian acostumando á súa posterior etapa de produtoras, se ben arredor do ano retornan a outro compartimento colectivo onde son inseminadas aos 14 meses e onde permanecen ata un mes antes do parto. Neste último período conviven coas vacas secas e son alimentadas cunha mestura de feo e penso. Finalmente, 20 días despois de ser nais ingresan no lote de produción correspondente. Cómpre dicir que todos os animais dormen en cama quente de palla –que incorporan cada dous días–, xa sexa en cubículo ou non. Na granxa existen catro grupos de femias en lactación: o de primíparas, o de vacas novas, o de vacas intermedias e o de vacas adultas. As vacas de alta produción reciben ao día 22 quilos de millo ensilado, 4 de penso co 32% de proteína, 5 de alfalfa ensilada, 1 de feo, 1,5 de soia, 1,5 de cebada, 4,5 de fariña de millo e 0,2 de graxa.

Distribuidores exclusivos de PONDEROSA HOLSTEINS para España y Portugal

WAGYU, la carne por excelencia. BROWN SUISSE, FLECKVIEH, ANGUS, PUSTERTALER SPRINZEN… ¿cuál está buscando? Pídanos información. ¿PREÑAR VACAS DIFÍCILES? Solución: TRANSFERENCIA EMBRIONARIA TERAPÉUTICA. Embriones disponibles. RAZA HOLSTEIN: LOS MEJORES PEDIGRÍS EN NUESTRO CATÁLOGO. Opción de embriones disponibilidad inmediata y animales para contratar. Consulte condiciones. VENTA DE ANIMALES HOLSTEIN. Posibilidad de financiación.

daniel@embriovet.es administracion@embriovet.es móvil 649 809 064

¿AÚN NO TIENE SEGURO EN SU EXPLOTACIÓN? Pídanos PRESUPUESTO SIN COMPROMISO. Financiación total sin coste adicional.

javier@embriomarket.com administracion@embriomarket.com móvil 636 977 610

TODA LA INFORMACIÓN QUE NECESITAS EN:

www.embriomarket.com

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_panorama_internacional.indd 25

14/08/2013 12:48

PANORAMA INTERNACIONAL

As vacas de alta produción inxiren diariamente 39,7 kg de alimento

REPRODUCIÓN E XENÉTICA As femias son inseminadas polo encargado do establo, Sergio Fusari, que nos acompañou durante a nosa visita á propiedade dos Fugazza. A media de inseminacións é de 2,9 doses por preñez e o intervalo medio entre partos sitúase nos 405 días. Ata hai pouco, o gando desta explotación non estaba particularmente seleccionado, pero nos últimos tempos esforzáronse por mellorar a morfoloxía do rabaño, sobre todo os ubres e as extremidades. Aos índices de fertilidade e RCS tamén lles outorgan unha grande importancia. Para lograr isto, Fusari –que dirixe a granxa desde hai 7 anos– emprega a mellor xenética italiana (Mascalese, End Story, Artes, Golden Dreams…) e os mellores touros do panorama internacional (Hefty, Braxton, Gulf, Jett Air, Planet…). A xenómica úsana pouco e soamente en xovencas. De cando en cando adquiren algún paquete de embrións, se ben debemos remarcar que prefiren a inseminación tradicional. Ao posuír un rabaño tan considerable optan por grandes grupos de fillas do mesmo touro e para iso empregan, como mínimo, 200 doses de cada un. Por agora non teñen ningunha familia de vacas destacada. Entre os embrións que adquiriron, a familia máis interesante desde o punto de vista xenómico é a Leadman Mae a través de Crockett Acres Mtoto Elly e a Outside Echo, da cal teñen unha filla de Mr. Burns. A venda de sementais non supón unha fonte de ingresos importante; de feito, de momento só venderon algúns exemplares nacidos de embrións a centros de inseminación.

A EXPLOTACIÓN CONTA CON ARREDOR DE 20.000 METROS CADRADOS DESTINADOS AO ALOXAMENTO DOS ANIMAIS

O muxido, que realizan dúas veces ao día, fano nesta sala tipo espiña de pescado de 30 puntos

Os boxes individuais para os animais máis pequenos intégranse nun cobertizo común situado a carón das outras naves

As xatas ata os cinco meses permanecen en varios compartimentos colectivos

Lote de xovencas e vacas próximas ao parto en cama quente de palla

Os patios están recubertos de goma para mellorar a saúde podal

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_panorama_internacional.indd 26

14/08/2013 12:48

AGO

NU EV

2013 S

MEJOR TORO PROBADO POR LPI (Canadá) MEJOR HIJO DE BOLTON LIBRE DE BRACHYSPINA (TPI USA)

MEJOR TORO PROBADO EN ITALIA (PFT Italy)

STO

“ En 2012 Mascalese ha sido utilizado sobre las vacas más importantes de la Raza y, aún incluso antes de nacer, sus hijas han alcanzado los más altos precios en las subastas de todo el mundo. Gracias a todos los criadores Holstein por su entusiasmo”

Semenzoo Italy

Mascalese Maliarda VG85

italian style presenta

zani

Mascalese Lamborghini VG85

“Un Gran Éxito” bolton

zani bolton mascalese et tl ty it017990516801 aaa423561

bolton x o-man x t.adam x emerson x formation x bellwood x mascot x bell gene x chairman x marquis ned x fury lad Nº1 itaLia – PFT 2785 LECHE 1.863 Kg. Gr. +69 kg Pr. +64 kg. TIPO 2,92 UBRE 2,73 PATAS 2,87 Nº1 CaNaDÁ - MLPi 3174 LECHE 2.262 Kg. Gr. +77 kg Pr. +80 kg tiPO + 14 FORtaLEZa LECHERa + 15 Nº3 ESPaÑa - iCO 3680 LECHE 1.586 kg. tiPO 2,95 UBRE 2,55 LONGEViDaD 112 CEL. SÓM. 114

Distribuido en Galicia por:

www.semenzoo.it ~ semenzoo@semenzoo.es

España

Manuel Reija 610 526 785 - Ángel López 677 229 407 - Noel Balsa 619 760 916 - Alberto Lamas 680 115 019 - Emilio Rodríguez 682 683 233 - José Pérez 616 490 134

pub_semenzoo_mascalese.indd 27

20/08/2013 12:57

PANORAMA INTERNACIONAL

NO ANO 2012 PUXERON EN FUNCIONAMENTO UNHA PLANTA DE BIOGÁS NA QUE INVESTIRON 8 MILLÓNS DE EUROS E COA QUE XERAN 2 MW DIARIOS DE ENERXÍA ELÉCTRICA E TÉRMICA

Vista da planta de biogás

SUPERFICIE AGRÍCOLA E MAQUINARIA Giacomo Fugazza ten unha superficie agrícola de 440 hectáreas. O millo ocupa a maior parte (330 ha), seguido da alfalfa (75 ha) e da pradeira polifita permanente (33 ha). Pero non todo o terreo é propio; por exemplo, dispoñen dunha parcela de 150 hectáreas situada a 5 km da explotación e doutra de 180 situada a 10 km e ambas son arrendadas. En cambio, do que si dispoñen é de todos os equipos necesarios para realizar os traballos mecánicos da explotación, agás os de preparación das terras e os de ensilado do millo, para os que contratan os servizos dunha empresa externa especializada. Para a limpeza dos patios empregan arrobadeira arrastrada; na imaxe vemos ao encargado da granxa, Sergio Fusari

A pesar do carácter aberto das naves, para mellorar o benestar animal teñen varios ventiladores que removen o aire no seu interior

Separación dos excrementos dos animais en sólido e líquido para a súa posterior utilización na planta de biogás

PLANTA DE BIOGÁS O ano pasado puxeron en marcha unha planta de biogás na que investiron 8 millóns de euros e coa que xeran 2 megavatios (MW) diarios de enerxía eléctrica e térmica. Para o seu mantemento empregan silo de millo –parte producido na granxa e parte comprado– e o esterco xerado na explotación. Cómpre dicir que o millo destinado a este sistema de produción de enerxía renovable está claramente diferenciado do que destinan á alimentación do gando, xa que o grosor das partículas é superior no caso do millo asignado á planta. Neste caso, un único empregado encárgase de supervisar todo o proceso: recepción de materiais, premestura, dixestión da materia orgánica e tratamento do biogás obtido. O prezo de venda da enerxía é de 0,28 euros/ quilovatio. Actualmente, o contrato de subministración téñeno con ENEL, a compañía eléctrica máis importante de Italia.

IMPORTADORES DE GANADO VACUNO SELECTOS DE LAS RAZAS FRISONA, BROWN SUWISS Y FLECKVIEH Puede adquirir nuestro ganado mediante leasing. Suministramos animales de alta genética y con todas las www.cipsapecuaria.es garantías sanitarias.

cipsa@cipsapecuaria.es

Tel. 977 44 59 59 Mób. 617 44 59 59

Mób. 607 69 25 25 Mób. 607 69 25 24

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_panorama_internacional.indd 28

20/08/2013 13:00

Mincio Bolton x Iron x Mtoto

BERTAIOLA M I N C I O E T T Y - I T 0 2 0 9 9 0 2 6 2 5 1 4 - a A a 2 4 3 1 6 5

Un Super Tipo...y Libre de OGMS*!!

Valle Mincio 83 VG87

* Oman, Goldwyn, BW Marshall y Shottle

ESPAÑA: CANADÁ: LPI 2890 Leche +1246 Confor. 15 Ubre 16 Patas 10 Distribuido en Galicia por:

USA: GTPI 2059 Leche +992 Tipo +2.85 Ubre +3.40 Patas +2.63

ICO 3414 Leche +939 Tipo +3.17 Ubre +4.03 Long. 115

www.semenzoo.it ~ semenzoo@semenzoo.es

ItalIa: PFT 2269 Hijas 147 Leche +920 Tipo +3.05 Ubre +4.17 Patas +3.39 España

Manuel Reija 610 526 785 - Ángel López 677 229 407 - Noel Balsa 619 760 916 - Alberto Lamas 680 115 019 - Emilio Rodríguez 682 683 233 - José Pérez 616 490 134

pub_semenzoo_mincio.indd 29

20/08/2013 12:58

Arrobaderas Typhoon

Limpio para ella… porque vale la pena Arrobadera de cable Typhoon La arrobadera Typhoon S ha sido diseñada especialmente para establos de tamaño medio. Su diseño compacto molesta menos a los animales y permite realizar el arrastre con mayor frecuencia.

Nueva gama de controladores automatizados • PLC y componentes eléctricos industrials para una mayor fiabilidad • Parámetros programables • Navegación intuitiva

BouMatic.com

pub_frior_galego.indd 30

10/08/2013 18:59

Barrier

Rápida desinfección natural y barrera física entre ordeños

La Nueva Generación BlueMAX® Barrier preserva el balance de hidratación natural de la piel creando una barrera transpirable en cada pezón. • Esencia de Menta (efecto tónico y astringente). • Bajo consumo por aplicación. • Altamente visible. • Se elimina fácilmente antes del siguiente ordeño. • Repelente frente a insectos.

Esta barrera protege el canal abierto del pezón de la entrada de bacterias. BlueMAX Barrier también contiene emolientes para mantener un buen acondicionamiento de la piel mucho mejor que los baños de pezones que no dejan barrera protectora.

Distribuidores en Galicia

¡Pregunta a tu Distribuidor de BouMatic sobre los

Provincia de A Coruña

Provincia de Lugo

BouMatic.com

pub_frior_galego.indd 31

FRIOR, S.L. baños para pezones BlueMAX Hoy mismo!

Polígono industrial Pedrapartida, Parcela nº 17 •15316 Coirós, A Coruña • Tél: 981 77 45 00 frior@frior.com Rúa da Feira, 13 • 15680 Ordes • Tlf: 981.68.21.95 FRIOR S.L. Agrícola Olveira CIF-B15300866 Olveira, s/n 15151 Dumbría • Tlf: 689.53.34.02 POLIGONO INDUSTRIAL PEDRAPARTIDA, PARCELA Nº 17. 15316-COIROS. Serviagrícola, S.L. A CORUÑA Rúa dos Guardias, 52, 27004 Lugo • Tlf: Tél: 09 982.21.26.14 81 77 45 00 • E-mail: serviagricola@mundo-r.com frior@frior.com Agrícola de Meira Avda. do Xeneralísimo, 94, 27240 Meira • Tlf: 626.69.50.65 • E-mail: barxa.meira@telefonica.net

10/08/2013 19:00

sanidade

NOVAS FERRAMENTAS NO DIAGNÓSTICO DAS ENFERMIDADES INFECCIOSAS E PARASITARIAS DE VACÚN DE LEITE

A importancia de detectar a infección nas granxas reside na evolución crónica da enfermidade e, por tanto, en poder evitar o ter que establecer prolongados programas de control e as perdas asociadas á enfermidade se é detectada posteriormente

O Grupo de Investigación en Sanidade Animal de Galicia (Invesaga) presenta neste estudo os principais problemas asociados aos diagnósticos nos que se basean para a detección das enfermidades infecciosas e parasitarias que afectan ao vacún de leite, ao tempo que incide na importancia de establecer un adecuado protocolo de diagnóstico para evitar perdas que prexudiquen a viabilidade económica das explotacións gandeiras. Ao longo dos últimos anos as necesidades diagnósticas das explotacións de vacún de leite evolucionaron de forma importante. Nos anos 80 e 90 desenvolvéronse nos laboratorios oficiais as técnicas de diagnóstico sobre as enfermidades que se estableceron nos programas de erradicación oficiais (brucelose, tuberculose etc.). Con todo, nos últimos 15 anos fóronse introducindo programas voluntarios, principalmente por medio das agrupacións de defensa sanitaria (ADS) e referidos a enfermidades como diarrea vírica bovina (BVD), rinotraqueíte infecciosa bovina (IBR), neosporose e paratuberculose, que, aínda que non son obxecto de programas oficiais, si teñen unha importante incidencia na produción. O diagnóstico destas

Prieto, A.; Fernández, G.; Díaz, J.M.; Pérez, A.; Pérez, I.; Lago, N.; Panadeiro, R.; Díaz, P.; López, C.; Morrondo, P.; Díez-Baños, P. Investigación en Sanidade Animal de Galicia (Invesaga), Facultade de Veterinaria de Lugo alberto.pri@hotmail.com

doenzas baseouse principalmente en estudos serolóxicos, dado o alto custo doutros métodos, como os virolóxicos ou cultivos microbiolóxicos (paratuberculose) ou baseados en bioloxía molecular (baseados en detectar o material xenético do microorganismo causal da enfermidade). Este feito limitou as posibilidades diagnósticas destas enfermidades, pero ademais fixo case imposible o estudo doutras onde as técnicas serolóxicas non eran tan eficaces.

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_sanidade_gal.indd 32

20/08/2013 13:01

sanidade

Xato con pneumonía por Arcanobacterium pyogenes

Non obstante, as técnicas baseadas na bioloxía molecular (principalmente a PCR) evolucionaron en pouco tempo, o que favoreceu un uso cada vez máis frecuente: un custo moito máis alcanzable, unha maior automatización e o desenvolvemento de técnicas a tempo real que permiten mesmo a cuantificación do axente na mostra que se vai estudar (qPCR). Aínda que as técnicas da PCR non substitúen as máis tradicionais serolóxicas, microbiolóxicas ou parasitolóxicas, son unha ferramenta moi eficaz para cumprir os protocolos de diagnóstico das enfermidades xa mencionadas e mesmo para permitir o diagnóstico doutras ata agora non incluídas de rutina no estudo de brotes.

DADO OS ESIXENTES CONDICIONANTES ECONÓMICOS DA PRODUCIÓN DE VACÚN DE LEITE, ESTES PROTOCOLOS DEBEN SER VALORADOS EN TERMOS DE COCIENTE CUSTO/BENEFICIO É, pois, fundamental actualizar os protocolos de monitorización de granxas (recollida periódica de mostras para a detección temperá dunha infección ou para o seguimento no caso de programas de control) e de diagnóstico de brotes (abortos, reabsorcións embrionarias, síndrome respiratoria bovina, procesos entéricos etc.) para que, utilizando todas as ferramentas dispoñibles, poidamos aproveitar ao máximo as posibilidades diagnósticas. Neste sentido, no grupo Invesaga da Facultade de Veterinaria de Lugo iniciamos desde finais do ano 2012 un servizo externo para desenvolver este tipo de protocolos xunto aos veterinarios de explotación ou de ADS. Este é un proceso continuo no que deben traballar conxuntamente o laboratorio de diagnóstico e os veterinarios responsables das explotacións. Ademais, e dado os esixentes condicionantes económicos da produción de vacún de leite, estes protocolos deben ser valorados en termos de cociente custo/beneficio; non sempre a técnica máis barata é coa que se obtén un maior beneficio e viceversa. Neste artigo revisaremos algúns dos problemas asociados ao diagnóstico de distintas enfermidades infecciosas e parasitarias.

Gestión de seguros - AGROSEGUROS

AGRUPACIÓN AGROGANADERA www.agroaga.com Asegura tu ganado con profesionales Aprovecha las subvenciones del Estado y las Autonomías destinadas a los seguros agrarios Asesoramiento adecuado y gestión de póliza con facilidades de pago Seguro de explotación de ganado vacuno: Accidentes Complicaciones del parto Mamitis Enfermedades Saneamiento ganadero (extra) Fiebre aftosa Vacas locas (EEB)

Contacta con nosotros en los teléfonos: 902 207 600 620 832 201 Mail: agroaga@agroaga.com

AFRIGA ANO XIX- Nº 106

AFRIGA106_sanidade_gal.indd 33

14/08/2013 17:49

Fonte: http://mediorural.xunta.es/

sanidade

PARATUBERCULOSE O diagnóstico desta enfermidade baseouse principalmente en estudos serolóxicos. O illamento por cultivo do Mycobacterium avium subsp. paratuberculosis é un método caro e, ademais, non se poden confirmar resultados negativos ata despois de varias semanas da toma de mostras. É por este motivo polo que a súa utilización se relegou case exclusivamente ao de proba confirmatoria dos resultados serolóxicos. Con todo, o emprego en serie destas dúas técnicas presenta fortes limitacións en relación ao diagnóstico do status sanitario dos rabaños, debido ás características de validez intrínsecas a ambas as probas, é dicir, a baixa sensibilidade (falsos negativos) das técnicas serolóxicas e a súa imperfecta especificidade (falsos positivos) fan que soamente se poida excluír a enfermidade nunha explotación tras moitas mostraxes repetidas anualmente. Neste caso as PCR son unha ferramenta moi útil de diagnóstico. A nosa experiencia indica que teñen unha sensibilidade polo menos similar á do cultivo microbiolóxico e a súa gran vantaxe é que se poden dar resultados en 24-48 horas. O seu custo está totalmente xustificado no caso de confirmación do diagnóstico individual en animais con cadros clínicos. Con todo, este é moi alto para a súa utilización de forma individual para a monitorización de todos os animais do rabaño. Para liquidar este problema desenvolvéronse protocolos de realización das probas en pooles (mestura) de 5-10 animais que, ademais de abaratar o seu custo por animal, demostraron ter unha sensibilidade moi similar ás probas de animais individuais por cultivo. No noso grupo de investigación levamos varios anos utilizando os pooles con resultados moi satisfactorios tanto para a detección da paratuberculose nas granxas coma para a avaliación dos programas de control da enfermidade establecidos en explotacións onde xa se detectou. A importancia de detectar a infección nas granxas, aínda cando a prevalencia sexa baixa, reside na evolución crónica da enfermidade e, por tanto, en poder evitar o ter que establecer prolongados programas de control e as perdas asociadas á enfermidade se é detectada posteriormente. A nosa experiencia demostra que a infección está presente en máis dun 40% dos rabaños, cun baixo nivel de infección na maioría dos casos. Debido ao longo período de incubación da enfermidade, o risco de diseminación da infección é moi alto e para cando se detecta e se decide tomar medidas, xeralmente existen xa casos clínicos na explotación. Como non existe tratamento efectivo, unicamente poden establecerse medidas de control encamiñadas a diminuír a eliminación de Mycobacterium ao medio e a impedir o contaxio da recría. Hai que destacar que por cada caso clínico que se observa no rabaño existen entre 15 e 25 animais novos que estarán infectados de maneira subclínica e silente. Isto é moi importante desde o punto de rendibilidade económica da gandería, posto que se calcularon perdas de produción de 1.500 euros brutos por cada caso clínico, así como ao redor de 600 euros/ano por cada animal con infección subclínica, sen ter en conta outras perdas como a diminución do valor ao sacrificio, custos do establecemento de medidas de control, gastos veterinarios e de diagnóstico. Velaquí o porqué da necesidade de realizar un correcto diagnóstico do estado da explotación o máis precozmente posible.

VARIOS ESTUDOS PUXERON DE MANIFESTO A FALTA DE SENSIBILIDADE DAS TÉCNICAS SEROLÓXICAS NAQUELES ANIMAIS QUE ADQUIRISEN INMUNIDADE PASIVA POR MEDIO DA INXESTIÓN DO CALOSTRO ENFERMIDADES REPRODUTIVAS Neste grupo débense diferenciar as enfermidades que normalmente xa se inclúen nos programas sanitarios da ADS, como a BVD ou a IBR, doutras das que logo falaremos. Nas primeiras, as técnicas serolóxicas son unhas excelentes ferramentas de diagnóstico. Con todo, existen certos aspectos que poden mellorarse mediante a introdución de técnicas moleculares como a PCR. No caso da BVD, a PCR pode utilizarse para a detección temperá da enfermidade (por exemplo, en sangue ou órganos de animais enfermos ou en tanque de leite naqueles brotes onde se sospeite da enfermidade) dado que o material xenético do virus se pode identificar antes de que o nivel de anticorpos alcance un nivel suficiente para seren útiles as técnicas serolóxicas. En caso de brotes de abortos, cadros pneumoentéricos etc. tivemos experiencias nas que un diagnóstico precoz evitou unhas grandes perdas para a explotación ao adiantar meses o seu diagnóstico. Por tanto, a PCR pode utilizarse de forma economicamente eficiente para descartar a enfermidade en brotes onde esta se sospeite. Outro problema que se expón na BVD é a detección de animais persistentemente infectados (PI). Varios estudos puxeron de manifesto a falta de sensibilidade das técnicas serolóxicas naqueles animais que adquirisen inmunidade pasiva por medio da inxestión do calostro. Neste caso, o desenvolvemento de probas baseadas en análises de amosega de orella solucionou parte do problema. Con todo, nos últimos anos detectáronse con frecuencia animais PI que resultaron tamén negativos a esta proba. Este feito, aínda que se produce con baixa frecuencia, ten unha importante transcendencia, tanto económica coma sanitaria, posto que implica o mantemento dun animal PI na explotación que actuará como foco de infección para o resto do gando non inmunizado ata o momento da súa detección, xa sexa por controis periódicos de ADS ou pola sospeita dun brote tras a aparición de problemas clínicos. Ademais, o animal será eliminado cando ten un valor económico moi superior. A PCR pode utilizarse neste caso como técnica complementaria á seroloxía, posto que a súa alta sensibilidade permite descartar a existencia dun animal PI en lotes de ata 20 animais mediante o emprego de mesturas de varios soros, o que resulta nun método eficaz á vez que economicamente rendible. Unha das súas principais vantaxes é que, ao tratarse dunha técnica directa, non se ve afectada pola existencia de anticorpos calostrais e pode utilizarse de forma complementaria en animais ou grupos de animais que foron negativos á proba de amosega da orella. No caso doutras enfermidades como a neosporose, a PCR pode empregarse para confirmar a enfermidade en granxas onde existe unha sospeita por métodos serolóxicos.

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_sanidade_gal.indd 34

14/08/2013 17:49

Penivex Complex LA MEJOR Calidad asegurada!

PENICILINA La mejor suspensión! CORTO TIEMPO DE ESPERA Carne: 30 días Leche: 3 días

ESPECIES DE DESTINO · Bovino, ovino, porcino y equino · Perros y gatos

Suspensión inyectable

¡DEJE DE AGITAR!

TRATAMIENTO DE ELECCIÓN

COMPOSICIÓN Bencilpenicilina procaína ...............20MUI/100ml Dihidroestreptomicina (sulfato) .........20 g/100ml

Nº de Registro: 0942-ESP

PRESENTACIONES 100 ml 250 ml Ctra. Reus-Vinyols Km. 4,1• 43330 RIUDOMS (Tarragona) • Tel. +34 977 850 170* • Fax +34 977 850 405 • Ap. Correos, 60 www.spveterinaria.com

pub_sp_veterinaria.indd an_penivexcomplex2.indd351

20/08/2013 11:33 17/08/12 11:24

sanidade

Vaxinite granulomatosa

A pesar do control levado a cabo en moitas granxas en relación á IBR, BVD e neosporose, existen cada vez peores indicadores de eficacia reprodutiva. Este problema é inherente en parte á intensificación da produción e á selección xenética de animais de alta aptitude láctea. De maneira xeral, non sempre que existan uns malos índices reprodutivos hai que buscar necesariamente a causa nun proceso infeccioso/parasitario, pero tampouco deben ser descartados á lixeira. É importante facer un estudo dos valores reprodutivos para decidir se debe descartarse ou non a existencia dunha enfermidade infecciosa nunha explotación. A nosa experiencia é que existen dous indicadores que nos poden orientar. O principal é a frecuencia de ciclos irregulares. Se na explotación se utiliza o diagnóstico de xestación por ecografía, considérase que existe un problema se >15% dos animais (nº de reabsorcións * 100 / nº total de xestacións) foron diagnosticados como xestantes e logo perderon a xestación (27-51 días). No resto das explotacións pódese utilizar como indicador o intervalo entre inseminacións, considerando as explotacións onde os ciclos de 25-35 días son superiores ao 20% ou os ciclos de 49-54 días son superiores ao 15% do total de ciclos avaliados no período (6-12 meses). En ambos os casos pode ser de moita utilidade analizar se estes ciclos irregulares se concentran nalgún grupo específico: xovencas, animais nos que se utiliza monta natural etc. Un segundo indicador útil é a observación de lesións de vaxinite granulosa nun número representativo dos animais. Aínda que en moitos casos non se consideran un problema e en ocasións pasan inadvertidas tanto para os produtores coma para os veterinarios, estas lesións poden indicar en moitos casos a existencia dalgunha infección como IBR, ureaplasmose etc. As infeccións por Ureaplasma spp. ou outros microorganismos como Aerococcus urinae ou Arcanobacterium pyogenes non implican directamente a existencia de abortos, xa que se adoitan localizar na vaxina e son introducidas no útero por medio da inseminación ou monta natural. Na actualidade detectamos varias explotacións con infección por Ureaplasma spp. nas que se está valorando a utilización de dobre funda protectora na inseminación artificial, así como o uso de tratamentos antibióticos para avaliar posteriormente a relación deste axente cos índices reprodutivos. En explotacións con diversos problemas reprodutivos, a pesar de que se segue un programa de control de BVD e IBR, detectamos a existencia de infeccións que ata agora

se consideraron pouco frecuentes. Así, detectamos infeccións por Herpesvirus bovino tipo 4, que cursa con descenso da inmunidade favorecendo que aparezan problemas por outros patóxenos oportunistas. Outras infeccións foron causadas por Aeromonas spp. e Aerococcus urinae, entre outros, e son máis frecuentes do que se podería pensar. O seu diagnóstico é necesario para establecer as adecuadas medidas de tratamento, prevención e control necesarias para reducir ou eliminar as desordes reprodutivas. Unha mención especial hai que facela en relación a infeccións venéreas como Campylobacter foetus foetus e Trichomonas foetus. Aínda que a introdución da inseminación artificial provocou unha redución importante da frecuencia destas infeccións, estudos recentes realizados en España indican que deben incluírse en calquera protocolo de diagnóstico en granxas onde se utilice a monta natural. Aínda que esta práctica posúe unha maior importancia en vacún de carne, tamén é frecuente a utilización de touros para a monta de xovencas ou animais con problemas reprodutivos nas explotacións de vacún de leite. De feito, o noso equipo xa detectou infeccións por Campylobacter spp. en vacún de leite. Dado o elevado número de patóxenos que poden afectar negativamente ao rendemento reprodutivo das explotacións de vacún, naquelas granxas onde se considere a existencia dun problema reprodutivo de orixe infecciosa ou parasitaria deberíase poñer en funcionamento un protocolo de diagnóstico que cubra o maior número de enfermidades. O custo dos devanditos estudos debe ser valorado no marco das importantes perdas asociadas cos problemas reprodutivos; así, poden considerarse sobre 800 euros por aborto, 200 euros por reabsorcións embrionarias e 34-230 euros por animal por infertilidade. SÍNDROME RESPIRATORIA BOVINA Neste grupo inclúense un grupo de enfermidades como IBR, BVD, virus respiratorio sincitial, parainfluenza, adenovirus, Mycoplasma bovis, Pasteurella multocida, Mannheimia haemolytica, Histophilus somni etc. Como ocorre coas enfermidades reprodutivas, moitas granxas levan un control sobre IBR e BVD. Con todo, soamente se estudan outras doenzas en relación a brotes esporádicos. Dada a complexidade da etioloxía tamén se fai necesario realizar nestes casos un estudo que comprenda o maior espectro de enfermidades para chegar a un diagnóstico certeiro. As patoloxías respiratorias de orixe parasitaria en animais que saen ao pasto pódense presentar xeralmente entre os 6-10 meses de idade e principalmente na primavera. As perdas que poden ocasionar os problemas respiratorios varían moito segundo o caso, desde uns 70 euros por xato afectado ata maiores cantidades en caso de mortalidade. Tamén detectamos problemas respiratorios en animais adultos, o cal ten maior transcendencia económica se están en fase produtiva, xa que se o proceso coincide coas primeiras semanas posparto se produce unha diminución do pico de lactación que posteriormente se vai reflectir ao longo de toda a lactación (por cada kg de leite perdido en pico de lactación pérdense de media 200 kg de leite sobre o total da lactación).

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_sanidade_gal.indd 36

20/08/2013 19:19

pub_merial.indd1 37 addA4ok.indd

SOLUCIÓN TÓPICA DE EPRINOMECTINA AL 0,5 % P/V FORMULADA ESPECIALMENTE PARA SU USO EN GANADO VACUNO LECHERO Y DE CARNE. INDICACIONES. Tratamiento y control de nematodos gastrointestinales (incluyendo larvas inmaduras de Ostertagia Ostertagi); vermes pulmonares (Dictyocaulus viviparus); barros del ganado vacuno (Hypoderma bovis, Hypoderma lineatum); mosca de los cuernos (Haematobia irritans); piojos chupadores y masticadores; sarna corióptica y sarcóptica. POSOLOGIA Y MODO DE ADMINISTRACIÓN. Administrar solamente por aplicación tópica a la dosis de 1 ml de EPRINEX® POUR-ON para Vacuno Lechero y de Carne por cada 10 kg de peso vivo, correspondiente al nivel recomendado de 0.5 mg de eprinomectina por kg de peso vivo. El producto deberá ser aplicado a lo largo de la línea dorsal, desde la cruz al nacimiento de la cola. EPRINEX® POUR-ON para Vacuno Lechero y de Carne está disponible en cuatro presentaciones: 250 ml, 1 litro, 2,5 litros y 5 litros. PRECAUCIONES DE UTILIZACIÓN. La lluvia caída en cualquier momento antes o después del tratamiento no afecta la eficacia del producto. No aplicar en áreas de la línea dorsal cubiertas de lodo o estiércol. Si ocurriese un contacto accidental del producto con la piel de la persona que lo administre, lavar inmediatamente el área afectada con agua y jabón. Si la exposición accidental es en los ojos, lavarlos inmediatamente con agua y, si es necesario, buscar atención médica. Como en el caso de todos los medicamentos, mantener el producto fuera del alcance de los niños. Los envases vacíos del producto y cualquier contenido residual deberán desecharse de forma que se mantenga el medio ambiente libre de eprinomectina, por ejemplo por enterramiento o incineración. CONTRAINDICACIONES. Este producto está formulado únicamente para su aplicación tópica a bovino lechero y de carne. No usar en otras especies animales. No administrar por vía oral o parenteral. EFECTOS SECUNDARIOS. No se han descrito. UTILIZACIÓN DURANTE LA GESTACIÓN Y LA LACTANCIA. EPRINEX® POUR-ON para Vacuno Lechero y de Carne puede ser usado en vacuno lechero durante todo el período de lactación. TIEMPO DE ESPERA. Carne y despojos: 15 días. Leche: 0 ordeños. CADUCIDAD. EPRINEX® POUR-ON es estable durante 2 años cuando se almacena en condiciones normales. CONDICIONES ESPECIALES DE ALMACENAMIENTO. Almacenar el producto en la caja de cartón para protegerlo de la Iuz. USO VETERINARIO. Dispensación: “Con receta veterinaria”.

HISTORIA DE UNA VACA

Estas dos imágenes tienen muchos elementos en común pero la satisfacción y el trabajo bien hecho es lo que las hace especiales. descubre

www.historiadeunavaca.es

Hace unos años

Javier Miguélez en Santibáñez de Tera, Zamora, con la ternera 195 en brazos. Todo ha cambiado desde entonces. ..

Hoy en día

Javier Miguélez en Santibañez de Tera, con una de las nietas de aquella ternera 195 en brazos, la 1171. ..

(eprinomectina)

MÁS DE 15 AÑOS DE EXPERIENCIAS Y COMPROMISO CON LA SALUD ANIMAL

UNA COMPAÑÍA SANOFI

10/08/2013 18:03 19/07/13 17:16

sanidade

DIARREAS EN ANIMAIS NOVOS A etioloxía destes procesos é tamén complexa; dela destacan no primeiro mes de vida rotavirus, coronavirus, Cryptosporidium, Escherichia coli e coccidios. De todos os xeitos, non se deben descartar enfermidades mencionadas noutros apartados, como a BVD, principalmente en animais novos con cadros pneumoentéricos. Outras doenzas que afectan tamén a outros grupos de idade son a salmonelose, toxocarose (Toxocara vitulorum), xiardiose (Giardia duodenalis) e as gastroenterites parasitarias causadas por nematodos; neste último caso adoita afectar a animais novos que saen por primeira vez ao pasto. Soamente un estudo completo pode establecer a verdadeira orixe do problema, o cal é necesario para tomar as medidas máis adecuadas.

Enterite hemorráxica nun xato

DEBIDO Á COMPLEXIDADE ETIOLÓXICA DESTAS ENFERMIDADES, PONSE DE MANIFESTO A NECESIDADE DE LEVAR A CABO PROTOCOLOS DE DIAGNÓSTICO QUE INCLÚAN O MAIOR ESPECTRO DE CONCLUSIÓN Nas últimas décadas realizouse un labor importante no DOENZAS QUE SIRVAN DE BASE PARA control das enfermidades infecciosas de vacún, en espe- O ESTABLECEMENTO DAS ADECUADAS cial mediante os programas de erradicación de brucelo- MEDIDAS DE CONTROL se e tuberculose, primeiro, e os programas voluntarios de IBR, BVD, neosporose e paratuberculose. Malia este feito, as últimas mencionadas seguen a provocar problemas en moitas explotacións, mentres países como Francia ou Alemaña están a levar a cabo plans estatais para lograr a súa erradicación. Ademais, e debido á complexidade etiolóxica das enfermidades infecciosas e parasitarias que afectan ao vacún, ponse de manifesto a necesidade de levar a cabo protocolos de diagnóstico que inclúan o maior espectro de doenzas, especialmente en brotes, que sirvan de base para o

establecemento das adecuadas medidas de control. A nosa experiencia revela a existencia de numerosas infeccións que inciden directa ou indirectamente de maneira importante na rendibilidade das ganderías. Decidir cando se debe sospeitar dun proceso infectocontaxioso, así como establecer un adecuado protocolo de diagnóstico, son elementos esenciais para evitar perdas indesexables que afecten á viabilidade económica das explotacións de vacún de leite.

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_sanidade_gal.indd 38

21/08/2013 18:20

TUBIO ROMERO S.A.CHRISTENSEN & CO www.sac.dk

Porque las vacas prefieren pisar blando

suelos de goma

Instalados en miles de granjas de USA y Canadá

Marcha rápida y confiada

Menos cojeras

Mejor fertilidad Mejor bajada de la leche

• Antideslizantes • Resistencia garantizada • Fácil colocación en puzzle • En pasillos, salas de espera y ordeño • Adaptables con arrobadera

www.animat.ca

pub_importlait.indd 40

Más longevidad

Made in Canada

Para más información llámenos a Interlock España y le pondremos en contacto con nuestro distribuidor más próximo 948 98 33 90

20/08/2013 12:00

Gracias a los 40 años de experiencia que cada una de las compañías atesora en el diseño, fabricación y montaje de material ganadero, nos ponemos a su disposición para asesorar y suministrar las mejores soluciones a los profesionales del vacuno de leche de alta producción.

L I M P I E Z A S

www.etxeholz.net Teléfono 948 983 390

A U T O M Á T I C A S

Ctra. Santiago-Noia Km 15, 15281 Urdilde – A Coruña Telf.: 981 805 112 – importlait@importlait.com – www.importlait.com

TUBIO ROMERO pub_importlait.indd 41

Delegación en Ordes: Rúa da Feira, 14 baixo 15690 Ordes (A Coruña) Telf.: 981 682 419

10/08/2013 08:20

formación

A USC CONVOCA A SEGUNDA EDICIÓN DO MÁSTER EN PRODUCIÓN DE LEITE

Tras os resultados acadados na primeira edición, profesores da Universidade de Santiago de Compostela, investigadores da Xunta de Galicia e profesionais da produción de leite propoñen a convocatoria da segunda edición do máster propio da USC en Produción de Leite. Tras o éxito acadado na I edición do Máster en Produción de Leite, clausurado o pasado día 12 de xullo pola conselleira do Medio Rural e do Mar, Rosa Quintana, e o reitor da USC, Juan Casares Long, o equipo de Organización e Coordinación deste máster, composto por profesores da Universidade de Santiago de Compostela (USC) e investigadores do Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) da Xunta de Galicia, vén de lanzar a II edición do máster propio da USC en Produción de Leite. Na primeira edición acadáronse os obxectivos que nun principio a Dirección do máster se marcara. O interese polas clases foi evidenciado nas enquisas internas que cubriu o alumnado, fixéronse prácticas en empresas, o que para algúns alumnos constituíu a súa primeira experiencia laboral. Cómpre destacar que unha alumna realizou unha estadía en prácticas durante seis semanas nunha empresa de fabricación de pensos na illa Terceira en Azores e tanto

Carlos José Álvarez López, César Resch Zafra Coordinadores do Máster de Produción de Leite da USC

a estadía coma a viaxe foron pagadas integramente polo máster. Así mesmo, podemos afirmar que a día de hoxe varias empresas se puxeron en contacto con alumnado do máster con ofertas de traballo relacionadas coa produción de leite. Polo tanto, queda de manifesto que o máster, coa modestia dunha primeira edición, contribuíu dende a docencia á investigación, unida á colaboración das empresas do sector agrario e gandeiro, e á impartición dos coñecementos prácticos e teóricos que o sector produtor lácteo galego está a demandar. Somos conscientes de que hai aspectos que hai que mellorar e por iso xa estamos a traballar na segunda edición, da que xa está aberto o prazo de preinscrición.

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_formacion.indd 42

22/08/2013 12:10

T R A S L A E S T E L A D E J E S T H E R , RO U M A R E . . .

caesar (Shottle x O-Man x MR Schips)

✓ Equilibrio en producción y tipo ✓ Excelentes funcionales ✓ Alta fertilidad ✓ Ideal para novillas

Pruebas Francia junio 2013

ISU 165

PRODUCCIÓN Índice Económico Proteína (kg) Grasa (kg) Proteína (‰) Grasa (‰) Leche (kg) TIPO Tipo Compuesto ubre Compuesto cap. corp. Compuesto patas

+27 +24

Fiabilidad producción: 95 Hijas: 225 Rebaños: 181 Fecha: 13/06/2013

+25 - 0,9 - 2,1 +999

-2

Fiabilidad tipo: 94 Hijas : 134 Rebaños : 109

+2 +2,5 +2,2 +0,3

Ligamento suspensor Profundidad ubre Inserción anterior Altura ubre posterior Coloc. pezones ant. Coloc. pezones post. Longitud pezones

+0,7

Estatura Anchura de pecho Profundidad corporal Forma lechera

+0,8

Anchura de isquiones Angulo de grupa

- 0,1

Patas vista lateral Angulo podal Patas vista posterior Locomoción

Hija : FENOUILLE

+1,5

+1,9 +1,6 +1,7 +0,9 +0,5 +0,7

+0,4 +0,3 Hija : FUSEE

+1,1

+0,5 - 1,7 +1,7 +0,9 +1,3

RASGOS FUNCIONALES Longevidad Células somáticas Síntesis Fertilidad Velocidad de ordeño Temperamento Facilidad de parto

+1,7 +2,7 +0,7 - 0,3 +1,2 91

DISTRIGEN distrigensl@gmail.com Tel. 689 233 030

BUSCAMOS DISTRIBUIDORES

www.genesdiffusion.com

pub_genes_difusion.indd 43

22/08/2013 16:04

formación

O acto de clausura da primeira edición do Máster en Produción de Leite da USC tivo lugar o 12 de xullo no CIAM

OBXECTIVOS E METODOLOXÍA A combinación de materias de produción láctea, xunto con outras de produción de forraxes, calidade e economía fan que este máster encaixe coa demanda de técnicos que ten o sector, sometido neste momento a unha dinámica empresarial moi esixente no referido á profesionalización. Hai que salientar tamén que a oferta formativa ten un enfoque multidisciplinar e integral para o que se conta con profesionais de alto prestixio no eido da produción de leite, investigadores, docentes da Universidade e técnicos de empresas privadas, o que permite abarcar contidos interesantes, actuais e aplicables á realidade. O enfoque metodolóxico baséase en clases presenciais con contidos teóricos e prácticos, estudos de casos, realización de exercicios, conferencias maxistrais de expertos nacionais e internacionais e visitas a instalacións. ORGANIZACIÓN O máster desenvolverase nas instalacións do Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (Ligal), sitas no Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo. Será anual e coincidirá coa duración do curso académico, que arrinca no mes de setembro de 2013 e remata en xullo de 2014. O custo de matrícula é de 1.800 euros e ten como límite para a preinscrición o 7 de setembro de 2013. A documentación necesaria para a preinscrición inclúe unha carta de intencións (con carácter facultativo), o currículo do candidato e o seu expediente académico. A preinscrición poderá realizarse a través da páxina web do máster http://www.masterenproduciondeleite.es/formulario.php ou enviando os datos e a devandita documentación ao correo electrónico seguinte: masterenproduciondeleite@gmail.com

Requisitos Como requisito para o acceso, os candidatos terán que ter como mínimo un primeiro ciclo universitario. Posteriormente, estableceranse criterios de selección en función dos perfís que presenten os alumnos. O número máximo de prazas ofertadas por curso é de 15 e poderase solicitar bolsa de estudos para o pagamento da matrícula. Créditos e materias O número de créditos que se ofertarán será de 50. Do total, 12,5 corresponden a prácticas en empresas e outros 12,5 ao traballo de fin de máster. Os 25 restantes serán créditos presenciais equivalentes a 250 horas lectivas destinadas a diferentes materias: Produción de forraxes, Morfoloxía e fisioloxía da vaca de leite, Alimentación, Instalacións gandeiras, Calidade de produto, Organización do traballo nas explotacións e Economía da produción de leite. Entidades colaboradoras O máster conta coa colaboración de Leyma Central Lechera S.A., a Cooperativa Agraria Provincial da Coruña S.C.G. e a empresa Progando S.L. Igualmente, para a realización das prácticas en empresas existen convenios con entidades como o Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite, Seragro S. Coop. Galega, Ingacal-CIAM, Cooperativa Agraria Provincial da Coruña S.C.G., Progando S.L. ou Os Irmandiños S. Coop. G. Máis información: • http://www.masterenproduciondeleite.es • informacion@masterenproduciondeleite.es • masterenproduciondeleite@gmail.com

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_formacion.indd 44

22/08/2013 12:10

para maíz y todo tipo de forrajes •S eparadores - organizadores de graneles (Abonos, semillas, piensos, cereales, chatarra, estiercol, fruta, etc...) • C onstrucciones de garajes, hangares, almacenes, cerramiento de fincas, contención, etc.

Patentados desde hace más de 20 años

Instalados en Ganadería Isidro de Crecente - A Pastoriza (Lugo)

20 AÑOS DE EXPERIENCIA NOS AVALAN

E-mail: info@sodespa.com / Web: www.sodespa.com OFERTA hasta

25%

de descuent

pub_solucionesDeEspacio.indd 45

20/08/2013 11:36

agricultura

DOSSIER: ensilado dO millo

Tradicionalmente sostívose que o momento ideal da colleita é cando o millo se atopa entre un 30-35% de materia seca, aínda que dependendo da casuística de cada explotación isto débese acoutar un pouco máis

ASPECTOS BÁSICOS A TER EN CONTA NO MOMENTO DA RECOLECCIÓN DO MILLO Nos últimos anos, nas explotacións de vacún leiteiro dedícanse grandes sumas de diñeiro e de tempo á colleita do millo; por tanto, das boas ou malas prácticas que adoptemos con el dependerá en gran medida o custo de alimentación do rabaño ao longo de todo o ano. Javier López Álvarez Agropres SL

Neste artigo centrámonos no apartado de colleita do millo, un dos momentos máis importantes á hora de tomar decisións que repercuten na conta de resultados da granxa. O MOMENTO DO PICADO Picar o millo no momento óptimo é unha decisión que nos vai condicionar a rendibilidade na alimentación do rabaño ao longo de todo o ano. En bastantes ocasións o momento de corte non é unha escolla voluntaria, senón que vén determinado por unha elección errónea do ciclo ou por un momento inapropiado de sementeira, polo que

no momento da colleita somos reféns deses erros (millos que non chegan a completar o seu ciclo porque son demasiado longos para a zona e data de sementeira…). Noutras ocasións temos que adaptarnos á axenda do maquinista que nos recolle a forraxe. Este tipo de decisións, xa que logo, comezan no momento da sementeira, elixindo un ciclo adecuado e tendo en conta a data de sementeira e as características da zona. Ás veces, á hora de elixir unha variedade deixámonos levar porque nos gustou nun lugar que non ten que ver co que nós imos sementar ou coas nosas datas de sementeira; por tanto, debemos acoutar a elección tendo en conta estas dúas variables. Esta decisión pode ser errónea tanto por exceso coma por defecto.

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_ensilado 1.indd 46

20/08/2013 13:03

agricultura

DOSSIER: ensilado dO millo

EN BASTANTES OCASIÓNS O MOMENTO DE CORTE NON É UNHA ESCOLLA VOLUNTARIA, SENÓN QUE VÉN DETERMINADO POR UNHA ELECCIÓN ERRÓNEA DO CICLO OU POR UN MOMENTO INAPROPIADO DE SEMENTEIRA, POLO QUE NO MOMENTO DA COLLEITA SOMOS REFÉNS DESES ERROS En canto ás causas polas que se adoita picar un millo que aínda non alcanzou o grao de madurez adecuado, as máis frecuentes son: - Risco de ventos que nos tiren o millo. - Xeadas que nos maten a planta. - Risco de choivas que nos impidan entrar na leira para cultivalo. - Que un día determinado temos dispoñibilidade de máquina colleitadora e despois non volvemos tela ata pasado moito tempo. Nas tres primeiras causas, a maioría das veces o problema vén determinado por un erro de cálculo na elección do ciclo. Como norma xeral débese seguir o criterio de madurez do gran e non da planta, como ocorre comunmente, a non ser que por motivos climatolóxicos ou sanitarios a planta estea seca, co que a formación de amidón se detivo e urxe cortala. O risco de problemas sanitarios aumenta en colleitas tardías. Para recoller a planta entre o 30-35% de materia seca debemos coller a espiga e asegurarnos de que o millo está entre ½ e ¾ de liña de enchedura de amidón.

Exemplos de gran cheo (arriba) e moi cheo

ENSILADO DE MAÍZ EN MICROSILOS

TRATADO CON INOCULANTES

NO ES HIERBA, ES MAÍZ

PRECIOS ESPECIALES COMPRANDO DURANTE CAMPAÑA (AGOSTO Y SEPTIEMBRE)

MEZCLAS HÚMEDAS A LA CARTA. -AVENA ENIFICADA CON SILO DE MAIZ (50% - 50%) -SILO DE MAIZ CON GIRASOL (68% - 32%) -SILO DE CENTENO ANTES DE ESPIGAR

VENTAJAS DEL MICROSILO

• Disponibilidad del producto en las cantidades deseadas • Fácil y cómodo de transportar • Puede utilizarse directamente como comedero ad libitum • Puede estar al aire libre • Larga conservación: hasta 24 meses

Disponemos de maquinaria para preparar pastone y grano húmedo con nuestros maizes o con los suyos.

Tels: 629558710 - 618742195

AFRIGA ANO XIX- Nº 106

AFRIGA106_ensilado 1.indd 47

10/08/2013 19:08

agricultura

DOSSIER: ensilado dO millo

COMO NORMA XERAL DÉBESE SEGUIR O CRITERIO DE MADUREZ DO GRAN E NON DA PLANTA, COMO OCORRE COMUNMENTE, A NON SER QUE POR MOTIVOS CLIMATOLÓXICOS OU SANITARIOS A PLANTA ESTEA SECA

liña de leite

zona córnea zona leitosa

O MOMENTO DA RECOLLIDA Tradicionalmente sostívose que o momento ideal da colleita é cando o millo se atopa entre un 30-35% de materia seca, aínda que dependendo da casuística de cada explotación isto débese acoutar un pouco máis. En silos que non teñan paredes, a compactación que se consegue é menor, polo que o millo debe ser cultivado un pouco máis verde (30-33% de materia seca) para evitar o “efecto colchón” que nos provocaría un millo máis seco. Tamén debemos considerar que a medida que madura a planta descende o contido en azucres, co que se dificulta o proceso de ensilado. Outros factores a ter en conta á hora de elixir o noso momento de colleita son a cantidade de silo de millo que queremos meter na nosa ración e o nivel de inxestión do noso rabaño. Se este último é elevado provocará que o tránsito dixestivo sexa máis rápido, polo que se debe ensilar o millo entre o 30-32% de materia seca, xa que a medida que o millo madura faise menos dixerible e a rapidez de tránsito fai que a taxa de dixestión sexa menor. Da mesma forma, utilizar unha dieta alta en amidóns fai que a eficacia dixestiva do amidón diminúa; por tanto, se o gran está moi feito a dixestibilidade deste será máis baixa.

Entre os factores a ter en conta á hora de elixir o noso momento de colleita están a cantidade de silo de millo que queremos meter na nosa ración e o nivel de inxestión do noso rabaño

Cando o silo é excesivamente maduro non é ben dixerido polo animal e é expulsado nas mesmas condicións nas que foi inxerido

Para facernos unha idea da variación que pode ter unha planta segundo o estado vexetativo basta con ver os seguintes datos: % MS

Dixestibilidade Dixestibilidade Contido Contido Contido en azucres do amidón (%) da FND (%) FND (%) amidón(%) + ac. orgánicos (%)

96,1

47,2

41,2

27,5

35 40

95,2 94,1

45,3 44,3

39,3 38,4

30,9 33,4

16,7 15,3

Con base nos datos desta táboa, concluímos que o aumento en amidón segundo avanza a madurez da forraxe pode verse compensado coa menor dixestibilidade e, daquela, deberemos seguir os consellos anteriormente citados en función das características da nosa explotación. Ademais, deberiamos ter en conta que en zonas altas e datas de recolección tardías corremos o risco de padecer xeadas que fan que a planta se seque e habería que minimizar estes riscos.

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_ensilado 1.indd 48

20/08/2013 17:03

pub_pioneer.indd 49

10/08/2013 18:05

1- Fermentación rápida.

1- Mayor consumo de materia seca: más leche por vaca procedente de la fibra (demostrado en ensayos).

Oficina Central: Avda. Reino Unido, 7. Edificio Adytec, 2ª plta. 41012 Sevilla- Tlf: 954 298 300 www.pioneer.com - piospa@pioneer.com

Pioneer Hi-Bred Spain, S.L. DuPont Agriculture & Nutrition

2- Larga duración.

Doble función:

Doble efecto:

2- Menos calor y mayor estabilidad, gracias a una síntesis controlada del ácido acético.

11C33 inhibe el desarrollo de microorganismos, mejora la estabilidad del silo y evita el calentamiento del forraje en el comedero.

Idóneo para silos que se deterioran una vez abiertos.

Destaca por:

Pioneer 11A44 es el inoculante idóneo para estabilizar la calidad del forraje, evitando el calentamiento y la degradación del frente del silo, debido a su exposición al aire.

El estabilizador.

11A44

® El óvalo de DuPont es marca registrada de DuPont. Pioneer y el símbolo del trapecio, son marcas registradas de Pioneer Hi-Bred International Inc. Des Moines, Iowa, USA.

Más energía y estabilidad en el silo de maíz.

11C33

Pioneer 11CFT es el primer inoculante que permite disgregar la estructura de la pared celular, dejando la celulosa y la hemicelulosa más disponibles a las bacterias del rumen, y por lo tanto, aumentando la digestibilidad y la energía a disposición del animal.

Desbloquea nutrientes. Libera energía.

n La revoluciódo en el ensila

más calidad y estabilidad para su ensilado

Inoculantes Pioneer:

agricultura

DOSSIER: ensilado dO millo

É importante avanzar polo menos 20 centímetros diarios en toda a fronte do silo, sobre todo no verán

PAUTAS PARA FACER UN BO ENSILADO DO MILLO Ademais de realizar a colleita no momento óptimo, para obter un bo ensilado do millo é necesario prestarlles atención á altura de corte e ao procesado da forraxe, á enchedura e conservación do silo e ao desensilado, xa que aínda a día de hoxe se cometen erros nestes procesos. ALTURA DE CORTE Cando a máquina picadora entra na leira é habitual que o dono do millo inste ao operario a cortar o millo o máis raso posible para obter así o maior número de quilos, sen ter en conta nese momento que o que aí se cultive será o futuro alimento do seu gando. Habitualmente cultívase a unha altura entre 15-25 centímetros, en función das características da leira (con ladeira, con pedras que poden danar o cabezal…), é dicir, séguese o criterio de aproveitamento máximo da planta, establecendo como límite o que a máquina poida coller. Pois ben, por cada 5 cm que piquemos o millo máis alto perderemos sobre 1 t/ha, pero hai que considerar que a par-

Javier López Álvarez Agropres SL

te baixa da planta é unha fibra de moi baixa calidade, cun alto contido de cinza, nitratos etc. e que adoita ter unha elevada carga fúnxica, dado que nesas zonas adoitan existir humidade e ausencia de luz, condicións idóneas para o crecemento dos fungos. Por tanto, o gandeiro que decide cortar o millo o máis raso posible o único que está facendo é pagar por cortar e levar ao silo este material de moi baixa calidade e a miúdo indesexable. Ao mesmo tempo, ensilando isto reduce a calidade media do ensilado, tanto nutritiva coma microbioloxicamente.

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_ensilado2.indd 50

20/08/2013 13:04

DOSSIER: ensilado dO millo

agricultura

La solución más fresca para su ensilado

- RCS Lallemand 405 720 194 - 042009.

Por cada 5 centímetros que piquemos o millo máis alto perderemos sobre 1 t/ha, pero hai que considerar que a parte baixa da planta é unha fibra de moi baixa calidade

É moi importante ter silos de trincheira e con ampla superficie de formigón nos arredores, xa que así minimizariamos a entrada de terra ao silo nas rodas das máquinas e cando desensilamos

PROCESADO DA FORRAXE Un aspecto fundamental á hora de cultivar o millo é o procesado que fagamos del. Este apartado ten dous capítulos básicos: por unha banda, a lonxitude e o correcto picado da folla e o talo e, pola outra, o esmagamento do gran. En canto á lonxitude de picado, as máquinas teñen varias opcións, das que as máis comúns son 14 mm, 9 mm, 7 mm e 4 mm. Debemos elixir a que máis nos conveña, sendo recomendables as máis longas en explotacións que teñan pouca fibra nas súas forraxes ou pouca cantidade destas para facer a fibra máis efectiva. En racións que leven moita cantidade de silo de millo (máis de 10 quilos de materia seca) débese procurar un picado máis fino para evitar un tránsito dixestivo máis lento e, por tanto, unha menor inxestión. Tamén se debe ter en conta que en plantas moi secas e en silos sen muros a compactación é menor con lonxitudes de picado longas. A máquina debe ter en bo estado os picadores –e tamén hai que facer un correcto mantemento deles– para que o corte sexa limpo e non esfiañado e para que o picado sexa homoxéneo e non aparezan anacos de folla e de talo longo sen picar. No que concirne á apisoadora, débese colocar o máis aproximada posible para que rompa todo o gran; isto é máis importante canto maior é a madurez deste, xa que, a medida que aumenta, o gran faise máis duro.

LALSIL® Fresh, Lactobacillus buchneri NCIMB 40788 : • Limita las pérdidas por mohos y hongos, • Conserva su ensilado fresco y apetente hasta el comedero, • Optimiza el valor nutricional de su ensilado.

A cada ensilado su solución Lalsil

LALLEMAND BIO, SL Télf : (+34) 93 241 33 80 Email : animal-Iberia@lallemand.com

www.lallemandanimalnutrition.com

AFRIGA ANO XIX- Nº 106

AFRIGA106_ensilado2.indd 51

20/08/2013 13:04

agricultura

DOSSIER: ensilado dO millo

O tempo de pisado e o peso das máquinas que compactan e estenden deben ser os maiores posibles

O GANDEIRO QUE DECIDE CORTAR O MILLO O MÁIS RASO POSIBLE O ÚNICO QUE ESTÁ FACENDO É PAGAR POR CORTAR E LEVAR AO SILO ESTE MATERIAL DE MOI BAIXA CALIDADE E A MIÚDO INDESEXABLE ENSILADO Este proceso dividirémolo fundamentalmente en tres fases: - Enchedura do silo - Selado do silo - Proceso de desensilado

ENCHEDURA DO SILO

A enchedura do silo debe ser o máis rápida posible, a poder ser nun día, para selar o silo a continuación. Colocarase o millo máis seco debaixo e o máis verde enriba para favorecer a compactación. Débese estender o millo en capas o máis finas posibles para que a compactación sexa maior (máximo 10 cm de espesor), e o tempo de pisado e o peso das máquinas que compactan e estenden deben ser os maiores posibles. A boa compactación é o factor máis importante para obter un silo de millo ben conservado. A maquinaria que compacta o silo debe estar continuamente pisando; aínda que nos pareza que é suficiente sempre se pode conseguir unha mellor compactación. Se se dispón de silos trincheira deben colocarse uns plásticos nos muros laterais para evitar que a auga se coe entre o muro e a forraxe, ademais de protexer o formigón dos ácidos do silo, que son moi corrosivos. É moi importante ter silos de trincheira e con ampla superficie de formigón nos arredores, xa que así minimizariamos a entrada de terra ao silo nas rodas das máquinas e cando desensilamos, sobre todo no inverno. Recoméndase ademais o uso de conservantes. Dentro destes existen dúas grandes familias:

Conservantes químicos. Adoitan ser compostos de ácidos ou sales de ácidos, os máis comúns propiónico e benzoico. Habitualmente utilízanse nas últimas capas e nas beiras no momento de ensilar, en zonas máis expostas ao osíxeno e con menor compactación. Débense engadir tamén cando as condicións da forraxe son indesexables (moita humidade, poucos azucres…). A súa utilidade é baixar o máis rápido posible o pH. Recoméndase que teñan baixa volatilidade, fácil manexo e alta penetración. Tamén son usados de xeito puntual en frontes de silos cando teñen pouca estabilidade aeróbica. Conservantes biolóxicos (inoculantes). Son cada vez máis empregados e existen distintos tipos de bacterias en función dos obxectivos que busquemos. Os obxectivos que se deben conseguir co uso de inoculantes son os seguintes: - Fermentación rápida da forraxe para que se conserve a maior cantidade de azucres posible. - Conservación da calidade da proteína. - Conservación do ensilado tras a súa apertura e exposición a condicións aeróbicas. - Mellorar a dixestibilidade da FND e do amidón. - Reducir as perdas de materia seca. Hai un tipo de bacterias que o que buscan é conseguir unha ruta metabólica óptima da masa ensilada. Os inoculantes, a diferenza dos conservantes químicos, non están deseñados para favorecer o ensilado de forraxes en malas condicións, senón que o que buscan é mellorar a fermentación en forraxes cultivadas nun bo estado. Neste tipo de inoculantes, as bacterias máis utilizadas son Pediococcus acidilactici e Lactobacillus plantarum. Os compostos comerciais adoitan ter combinacións destas bacterias e doutras. Tamén existe outro tipo de inoculantes que buscan a estabilidade aeróbica unha vez aberto o silo. Neles predominan os produtos a base de Lactobacillus buchnerii. Estes inoculantes pódense incorporar na máquina colleitadora ou no propio silo e adoitan ser disolucións en baixo volume de auga.

N-640, km 87,5 - La Campiña 27192 Lugo - España

Tel. +34 982 227 165 - Fax +34 982 303 101 info@duranmaquinaria.com

www.duranmaquinaria.com

Búscanos en

cabezales de maÍz

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_ensilado2.indd 52

20/08/2013 13:23

ANUNCIO PROTECTOR FORRAJE1.pdf

27/07/12

22:49

CMY

pub_delagro_millo.indd 53

09/08/2013 20:46

agricultura

DOSSIER: ensilado dO millo

Para as xuntas o máis adecuado é utilizar “salchichas” de area, que tamén se deben usar como barreira cada certa distancia para evitar a circulación de aire

O peche do silo debe ser o máis rápido posible unha vez acabado de encher. Débense colocar dúas capas de plástico e solaparanse os plásticos laterais que recobren os muros cos plásticos centrais que cobren o silo

O uso de inoculantes non é excluínte da utilización de químicos na última capa, é máis, son complementarios. Nunca debemos formular o uso de aditivos biolóxicos ou químicos como solución a problemas dunha forraxe en mal estado ou dunha práctica inadecuada de ensilado. O máis importante dun bo ensilado é unha enchedura e un tapado rápidos e conseguir a máxima compactación posible (este apartado sempre é susceptible de mellora), unha vixilancia periódica para evitar roturas nos plásticos e un labor de desensilado correcto. Outro factor a ter en conta á hora de encher o silo é o consumo diario que imos ter para dimensionalo. Debemos asegurarnos un avance mínimo de 20 cm en toda a fronte do silo, tendo en conta que a densidade está entre 600-800 kg/m3; deste xeito minimizaremos os riscos de inestabilidade aeróbica. Debemos considerar as perdas de forraxe no proceso de ensilado. É frecuente que a xente faga cálculos sobre a forraxe que gardou no silo, levándose despois desagradables sorpresas na metade do ano porque non queda no silo o que pensaba, así como que infravalore o custo da forraxe ao determinar que tiña máis quilos dos que realmente hai. Xeralmente só se consideran perdas as que se ven fisicamente, como lixiviados ou silo mofento, pero existen moitas diminucións “invisibles” no proceso de fermentación do silo. Como resumo das perdas e diminucións que se poden producir nun silo propoño a seguinte táboa: Perdas no proceso de ensilado Dende

Ata

Respiración/oxidación

>5%

Fermentación

>10%

Deterioración aeróbica

>30%

Fermentación secundaria

>10%

Fermentación secundaria (presebe)

>10%

Efluentes

>10%

Balorecemento

>20%

Desensilado

>2%

A BOA COMPACTACIÓN É O FACTOR MÁIS IMPORTANTE PARA OBTER UN SILO DE MILLO BEN CONSERVADO. A MAQUINARIA QUE COMPACTA O SILO DEBE ESTAR CONTINUAMENTE PISANDO; AÍNDA QUE NOS PAREZA QUE É SUFICIENTE SEMPRE SE PODE CONSEGUIR UNHA MELLOR COMPACTACIÓN

SELADO DO SILO

O peche do silo debe ser o máis rápido posible unha vez acabado de encher. Débense colocar dúas capas de plástico e algún tipo de barreira que impida que os paxaros piquen o silo. Para as xuntas o máis adecuado é utilizar “salchichas” de area, que tamén se deben utilizar como barreira cada certa distancia para evitar a circulación de aire. Así mesmo, solaparanse os plásticos laterais que recobren os muros cos plásticos centrais que cobren o silo. Débese colocar tamén algún tipo de material que escorrente os paxaros, xa que estes, picando o plástico, son os que ocasionan gran parte das perdas nos silos.

DESENSILADO

É unha operación cuxa correcta execución é básica para que o millo chegue nas mellores condicións ao presebe e para evitar perdas de forraxe. É conveniente mover soamente a forraxe que se vaia sacar, evitando desta forma a entrada de aire e unha nova fermentación indesexable. É importante avanzar polo menos 20 cm diarios en toda a fronte do silo, sobre todo no verán. Un avance inadecuado provoca na fronte unha gran perda “invisible” de materia seca na fronte do silo. Débese evitar tamén destapar un tramo de silo superior ao consumo de dous días, e ter sempre o máis próximo posible un cordón de salchichas que evite a entrada de aire no interior do silo.

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_ensilado2.indd 54

11/08/2013 09:46

OPTISIL

CONSIGA MÁS ENERGÍA Y MEJORES CALIDADES EN EL ENSILADO DE MAÍZ Efecto de Optisil® Feed-Stabil en la estabilidad aeróbica según tiempo fermentación

OS PARA ESTABILIDAD AERÓBICA EN SILOS DE MAÍZ Y ÚMEDO, PASTONE, BAGAZO, SUBPRODUCTOS, etc.

L BIL

OPTISIL FEED – STABIL

n: lts

Presentación sacos 25 kgs

Sobres 100 grs

sódico Sorbato

Sorbato potásico (E202), Propionato cálcico (E282),Formiato cálcico (E238), Benzoato sódico (E211)

Lactobacillus buchneri (DSM 13573) Contenido total de bacterias: min. 1x1011 cfu/g

/ TM 2 l/t 5 l/m² /m³

Optisil BIOLAC-1

Conservantes para E Silo de maíz

Estabilidad aeróbica (dias)

OPTISIL BIOLAC-3

Control

1 a 3 kgs/TM Últimas capas 3 Kg/t Por m²: 0,50 kg/m² Por m³: 1 kg/m³

Sobres 100 grs

OPTISIL® Feed-Stabil (2 l/t)

100 grs/100 TM de forraje

Lactobacillus plantarum (DSM 3676, DSM 3677) Lactobacillus buchneri (DSM 13573) Contenido Total Bacteriológico: min. 2x1011 ufc/g

100 grs/100 forraje

5 4 3

1 0 7

56 Tiempo de fermentación (dias)

(Referencia: Chamber of Agriculture Lower-Saxony, Germany, 2007)

e maíz (Estabilidad aeróbica): eed-Stabil en última capa a 2 l/t

Efecto de Optisil Feed-Stabil en estabilidad aeróbica de silos de maíz y pastone (Referencias: LWK Niedersachsen, 2006-20090; Humboldt Universität Berlin, 2010; SLU Uppsala, 2010; SLU Skara, 2010)

Estabilidad aeróbica (dias) 18 16

Tratamiento en superfície (la última capa)

OPTISIL FEED-STABIL GRANULADO OPTISIL FEED-STABIL LIQUIDO Aplicar sobre el último tercio del silo (30%) Dosis Feed-Stabil (líquido o granulado): 1-2 l/t o 2-3 kg/t

Optisil Feed-Stabil es un conservante químico en presentación líquida o granulado NO CORROSIVO a base maíz (Estabilidad aeróbica): Uso depotásico que controla el de benzoato sódico y sorbato cillus Buchneri (todo el silo) crecimiento de hongos y levaduras en el ensilado de maíz y Tratamiento nos permite conseguir una mayortotal estabilidad aeróbica. (en todo el silo) • Optisil Feed-Stabil Líquido: 1 a 2 lts/TM forraje Para producir acético en todo el (últimas capas 2 lt/TM) silo y dar • Optisil Feed-Stabilcompleta, Granulado: 2-3 kgs/TM forraje hay que tratar todo el2:silo! 0,50 kgs/m2, m3: 1 kg/m (últimas capas 3 kg/TM) por m (Son necesarias 8

Efecto medio: + 6.7 dias

Control Optisil Feed-Stabil

14 12 10 8 6 4 2 0 MS (%) 35

Tipo de silo

OPTISIL BIOLAC-1:

pastone

maíz

Lactobacillus Buchneri.Dosis: 1 g/t (1 sobre 100g/100t)

Pruebas de eficacia del OPTISIL® BIOLAC-1

Estabilidad aeróbica (dias)

estabilidad aeróbica

semanas para que L.Buchneri produzca todo el acético Alto riesgo contaminación OPTISIL BIOLAC-1 hongos-levaduras:

daciones según la MS: eed-Stabil (químico) : BIOLAC-1 (biológico)

C ontrol

OPTISIL Biolac-1

funciona en cualquier tipo de silo y de materia seca

Optisil Feed-Stabil (químico)

• Lactobacillus Buchneri 1x1011 cfu/g • Dosis: 100 grs/100 TM forraje

Bacterias heterofermentativas que mejoran la estabilidad aeróbica el ensilado de maíz. El Lactobacillus Buchneri produce ácido láctico y ácido acético que nos ayuda a proteger todo el valor nutritivo del silo de maíz y prevenir el deterioro aeróbico causado por hongos y levaduras.

pub_xesga_silo_02.indd 55

Optisil® Biolac-1

(Referencias: Spiekers, 2001; Hertwig, 0 2001; Pflaum, 2003; Chamber of Agriculture MS (%) Lower-Saxony, 2007; Tipo de ensilado Humboldt University, 2008)

39 maíz

pastone

hierba

Distribuido por: Xenética e Servicios Gandeiros S.A. Polig.Ind.Milladoiro Rúa Castiñeiras nave 112 A2 15.895 Ames A Coruña 981 941794 609 218992

21/08/2013 13:25

agricultura

DOSSIER: ensilado dO millo

ENSILAREMOS PASTONE SÓ SE AS NECESIDADES FORRAXEIRAS DA EXPLOTACIÓN ESTÁN CUBERTAS E ELIXIREMOS VARIEDADES QUE AGUANTEN BEN NO CAMPO, RESISTENTES Á CAÍDA E CON BOA SANIDADE PASTONE Dedicamos neste artigo un breve capítulo ao ensilado do pastone, dado que día a día está máis presente nas nosas explotacións. Se nos decidimos a realizar o ensilado de pastone debemos ter en conta varias consideracións: - Ensilaremos pastone só se as necesidades forraxeiras da explotación están cubertas. - Elixiremos variedades que aguanten ben no campo, tendo en conta que terán que aguantar sobre un mes máis. Deben ser variedades resistentes á caída e con boa sanidade. - As variedades destinadas a pastone deben ter un bo potencial produtor de gran, inserción de mazaroca baixa, ser fáciles de soltar polo cabezal e soltar ben as espatas para evitar que vaian impurezas no silo. - As leiras destinadas a pastone abriranse previamente coa máquina de recollida de silo de millo, xa que os cabezais de pastone son de fileiras. - O momento óptimo de cultivar o millo para pastone é cando o gran alcanza o “punto negro”, é dicir, cando necrosa a punta do gran, interrompéndose a enchedura de amidón deste, ou, o que é o mesmo, se se atopa entre un 3035% de humidade. Neste caso é fundamental que os grans vaian completamente esmagados, xa que en caso contrario non o estariamos aproveitando. - O tamaño do picado debe ser moi fino (5-7 mm). - No silo hai que ter en conta que o pastone posúe menos humidade e menos azucres que a planta enteira de millo destinada a silo, co cal o seu ensilado é máis dificultoso e a súa estabilidade aeróbica unha vez aberto o silo é menor, polo que o uso de inoculantes que melloren a estabilidade aeróbica é moi recomendable, sobre todo a utilización de inoculantes a base de Lactobacillus buchnerii. - Tamén debemos ser excepcionalmente coidadosos na elaboración do silo, xa que é un produto de difícil ensilado, e extremar as precaucións comentadas nos apartados de ensilado e desensilado. - Dimensionar o silo tendo en conta o consumo que imos ter, xeralmente baixo. BIBLIOGRAFÍA Luis Queiros. Optimización de la producción de leche mediante mejora de la calidad de los ensilados. Revista Frisona nº 186. Mario García. Inoculantes para ensilado. Bill Curran & Jeff Posch. Manejo agronómico del ensilaje para tener buen rendimiento, buena calidad-altura de corte. Mejorando la calidad del ensilaje: Kansas State University.

EURO bagging Embolsadora de ensilaje

Para silo de hierba y maíz

Ensiladora de grano húmedo

La solución ideal para reducir el coste de la ración al poder disminuir la dependencia del concentrado. Única en el me rcado

con tolva opcio nal para embolsa r pulpa de remolacha , bagazo de cerveza, pa stone integral, etc.

TAMBIÉN DISPONEMOS DE BOLSA PARA ENSILADO

Distribuidor para España: José María López Santos 636 729 141 j.l.santossanxiao@hotmail.com www.eurobagging.com

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_ensilado2.indd 56

13/08/2013 11:31

Solamente con alimentos de alta calidad se obtienen altas producciones en las vacas lecheras. El buen ensilado de maíz es básico para la producción

www.schaumann.info

Consiga máxima rentabilidad con los productos de ensilado de BONSILAGE MAÍZ : : 4

un 5 % más de alimento digestible un 5 % menos de pérdidas del ensilado en el frente un 10 % más de energía con BONSILAGE MAÍZ

Más energía y más leche por hectárea gracias a la estabilidad de su ensilado de maíz Con las mismas Has. más alimento y de más calidad para sus animales En momentos en los que el precio de las materias primas aumenta sobremanera, la energía adicional que aporta BONSILAGE MAÍZ es más valiosa que nunca (de 100 a 170 €/ha. de incremento de beneficios) MARAGATOS, 75 49600 BENAVENTE mga@mgasl.es 980 63 04 97

pub_sersia.indd 57

21/08/2013 13:38

pub_progenex.indd 58

21/08/2013 16:46

pub_progenex.indd 59

21/08/2013 16:46

agricultura

125 ANIVERSARIO DO CIAM

Vista do actual Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM)

A INVESTIGACIÓN SOBRE PRADEIRAS E FORRAXES NOS 125 ANOS DO CENTRO DE INVESTIGACIÓNS AGRARIAS DE MABEGONDO (CIAM) En 1888 nacía a Granxa Escola Experimental da Coruña, a orixe do actual Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM), que este ano celebra 125 anos de intenso labor de investigación sobre pradeiras e forraxes, a base fundamental para o desenvolvemento da gandería de leite de vacún en Galicia. Juan Piñeiro Andión e Nieves Díaz Díaz Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM)

INTRODUCIÓN A preocupación polo coñecemento das especies que se han utilizar para facer pradeiras púxose de manifesto xa nas primeiras actividades de investigación da Granxa Escola Experimental da Coruña, fundada en 1888. En todo caso, foi na década dos anos cincuenta do século XX cando se estableceron as verdadeiras bases experimentais do que hoxe son as pradeiras de Galicia, que se perfeccionaron, sobre todo, despois da creación do Centro Rexional de Investigación e Desenvolvemento Agrario de Galicia −hoxe Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM)−, nos anos setenta, coa incorporación de investigadores formados en disciplinas complementarias para abordar dun xeito integrado temas de avaliación, manexo, fertilización e utilización das pradeiras e das especies pratenses que as compoñen.

OS ANTECEDENTES DO CENTRO DE INVESTIGACIÓNS AGRARIAS DE MABEGONDO A orixe do actual Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo, creado en 1984, está na Granxa Escola Experimental da Coruña, fundada en 1888. Entre os dous sitúanse o Centro de Galicia, creado en 1940, que integra a Estación de Praticultura e Cultivos de Veiga, e a Estación de Fitopatoloxía Agrícola da Coruña, mais o Centro Rexional de Investigación e Desenvolvemento Agrario de Galicia (CRIDA 01), creado en 1972. Entre os antecedentes está tamén o organismo autónomo Plan Agrícola de Galicia, creado en 1946, que sempre funcionou moi asociado ao Centro de Galicia, no que quedou totalmente integrado despois da súa desaparición, nos anos sesenta. Comentaremos tamén as actividades da Sección Agronómica de Lugo e da Estación de Agricultura da Fonsagrada, tamén relacionados, como demostra o feito de que o seu director, Ramón Blanco, foi o primeiro director do Plan Agrícola de Galicia.

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

afriga106_fotos_125 anos_CIAM_02galego.indd 60

20/08/2013 14:20

125 ANIVERSARIO DO CIAM

agricultura

ENTRE OS ANTECEDENTES DO CIAM ESTÁ O ORGANISMO AUTÓNOMO PLAN AGRÍCOLA DE GALICIA, CREADO EN 1946, QUE SEMPRE FUNCIONOU MOI ASOCIADO AO CENTRO DE GALICIA, NO QUE QUEDOU TOTALMENTE INTEGRADO DESPOIS DA SÚA DESAPARICIÓN, NOS ANOS SESENTA

EVOLUCIÓN DA SUPERFICIE DE PRADEIRAS E DA PRODUCIÓN DE LEITE DE VACÚN A partir dos anos sesenta, a estrutura produtiva das explotacións galegas nas que predominaban os cultivos herbáceos anuais como trigo, centeo, patacas etc., foi dedicando progresivamente cada vez máis superficies a pradeiras, co obxectivo de dispoñer de máis forraxe coa que alimentar a súa crecente cabana gandeira. Na figura 1 recóllese a evolución da superficie dedicada a pradeiras en Galicia e a da produción de leite de vacún desde 1965 ata 2010. Nela apréciase o crecemento incesante e case paralelo da produción de leite e da superficie a pradeiras, o que nos permite concluír que o gandeiro galego baseou o incremento da produción de leite das súas explotacións no aumento da superficie destinada a pradeiras, que eran practicamente descoñecidas para a maioría dos agricultores nos anos cincuenta, como se comentará máis adiante. Son, por tanto, as pradeiras a base do que nalgún momento denominamos a “Revolución forraxeira de Galicia”, que aconteceu na segunda metade do século XX.

Figura 1. Evolución da superficie dedicada a pradeira e da produción de leite en Galicia de 1965 a 2010

Superficie a pradeiras (x 103 ha) vs. produción de leite (x 104 t) en Galicia 250 200 150 pradeiras leite

100 50 0 1965

1975

1985

1995

2005

2010

Fonte: Anuario de Estadística do Ministerio de Agricultura, Alimentación y M. Ambiente

AFRIGA ANO XIX- Nº 106

afriga106_fotos_125 anos_CIAM_02galego.indd 61

20/08/2013 14:20

agricultura

125 ANIVERSARIO DO CIAM

A PARTIR DOS ANOS SESENTA, A ESTRUTURA PRODUTIVA DAS EXPLOTACIÓNS GALEGAS NAS QUE PREDOMINABAN OS CULTIVOS HERBÁCEOS ANUAIS COMO TRIGO, CENTEO, PATACAS ETC., foi DEDICANDO PROGRESIVAMENTE CADA VEZ MÁIS SUPERFICIES A PRADEIRAS A CONTRIBUCIÓN DO CIAM AO COÑECEMENTO DAS PRADEIRAS E CULTIVOS FORRAXEIROS Este artigo, preparado para conmemorar o 125 aniversario da fundación do Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo, está baseado nos relatorios publicados nas actas das XXXIV e XLV reunións científicas da Sociedad Española para el Estudio de los Pastos cos títulos de “Especies y mezclas pratenses en la España húmeda” (Piñeiro, 1994) e “La producción forrajera en la España húmeda” (Piñeiro e Díaz, 2005), simplificadas e ampliadas para incluír as actividades realizadas ata 2013. Nel faise unha descrición das distintas fases de traballo de investigación sobre pradeiras no CIAM, que naceu en 1888 co nome de Granxa Escola Experimental da Coruña, situada no concello da Coruña, e que agora se localiza no concello de Abegondo (A Coruña), despois de ter pasado por unha situación intermedia no concello de Bergondo (A Coruña). Non é, polo tanto, unha revisión exhaustiva do moi abundante traballo dos investigadores do CIAM, espallado nunha numerosísima lista de publicacións, tanto nacionais como internacionais. Dentro dos cultivos forraxeiros destaca o millo, que ten a importancia suficiente na investigación do CIAM como para que sexa obxecto dun artigo específico. Neste só se

farán, xa que logo, algúns comentarios para situalo dentro das rotacións forraxeiras. FINAIS DO SÉCULO XIX E PRIMEIRA METADE DO XX

GRANXA ESCOLA EXPERIMENTAL DA CORUÑA

A primeira referencia escrita que atopamos sobre as actividades de investigación do CIAM, datada en 1915, é a publicación Instrucciones sobre prados, escrita por Hernández Robredo, destacado director da Granxa Escola Experimental da Coruña desde 1904 ata 1928, na que dá unha serie de recomendacións sobre o cultivo das pradeiras (hoxe o título tería sido Instrucciones sobre praderas), así como sobre mesturas de especies pratenses que se han de utilizar para o seu establecemento, con base en experiencias realizadas na Granxa e en experiencias alleas. Raigrás italiano, raigrás inglés, dactilo, fleo, trevo violeta e trevo branco forman parte dalgunhas das mesturas, acompañadas en maior ou menor cantidade por herba triga, festuca vermella, trevo híbrido, loto dos pantanos, loto dos prados, alopecuro, poa común, bromo de Schrader, lupulina, cinosuro, avea elevada etc. A mestura máis sinxela tiña tres especies e a máis complexa, nove. O feito de que as doses por hectárea das especies com-

Promoción Cobertizo 10,50 metros de ancho x 18 metros de largo Hacemos cierres en malla corta vientos y naves ganaderas

5000€*

*El precio no incluye IVA, montaje y transporte

group

comercial@farm-line.com España - (0034) 655.530.711

Portugal - (00351) 915.313.080

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

afriga106_fotos_125 anos_CIAM_02galego.indd 62

20/08/2013 14:20

125 ANIVERSARIO DO CIAM

poñentes se precisen ata os cinco gramos, na mestura máis complexa, máis que un signo de precisión parece indicar que se trata da conversión ao sistema métrico decimal de doses establecidas para outros países con distinto sistema de medida. Non obstante, convén destacar o interese deste investigador en apoiar os seus escritos e conferencias en datos propios como sinala nunha conferencia sobre fertilizantes pronunciada ante a Asamblea Agraria, na que afirma: […] Observareis que no cito autores extranjeros. Durante muchos años se ha trasegado agricultura extranjera por medio del libro y de la conferencia. Ha sido más cómodo traducir que experimentar en nuestro propio suelo. Por eso lo que yo os diga será poco o estará mal expresado pero será de naturaleza gallega y desarrollo práctico, pues del mismo modo que en la tierra la fuerza va delante de los surcos del arado, en mis modestísimos trabajos la fuerza de la experimentación ha ido siempre delante de los renglones que he escrito. (Hernández Robredo, 1913; citado por Mombiela, 1983).

Máis adiante, Hernández Robredo (1933) comenta producións de máis de 100.000 kg/ha de forraxe verde, conseguidos cultivando trevo violeta nun campo de demostración de Ortigueira (A Coruña), e menciona tamén os bos resultados do raigrás inglés na Granxa da Coruña. Sobre a alfalfa comenta que a cultivou durante 25 anos na Granxa da Coruña, conseguindo nove cortes nalgúns anos. Afirma, con todo, que a leguminosa do norte e do noroeste ha de ser o trevo, especialmente o violeta.

agricultura

SECCIÓN AGRONÓMICA DE LUGO E ESTACIÓN DE AGRICULTURA DA FONSAGRADA

Dous anos despois da primeira referencia da Escola da Coruña, Eguileor (1917) publica un libriño sobre Establecimiento de prados na provincia de Lugo, no que utiliza un método bastante complexo para o cálculo das distintas especies compoñentes das mesturas, pero a impresión que produce a súa lectura é que a base experimental propia é moi escasa, o que é comprensible porque, probablemente, a Sección Agronómica de Lugo, na que traballaba, carecía de fincas experimentais. Utiliza un total de 28 especies pratenses. Só recomenda o cultivo monofito de alfalfa e trevo violeta. Comenta que as outras “pueden pero no deben cultivarse aisladamente constituyendo prados monofitos, pues no es ese el medio de sacar de la tierra el mayor rendimiento del forraje; el producto mayor, el más seguro y constante se obtiene con las mezclas de gramíneas y leguminosas en proporciones determinadas”. Agrupa as vantaxes das mesturas en tres categorías, dependendo de se se refiren ao sistema radicular, á parte aérea ou aos impactos negativos do medio. Agrupa as mesturas en tres tipos: A) Prados de trevos e gramíneas. Combina nelas de 2 a 7 especies, elixidas entre as seguintes: trevo violeta, t. branco, t. híbrido, raigrás italiano, r. inglés, avea elevada, fleo, dactilo e festuca pratense; B) Prados temporais. Combina de 6 a 10 especies, elixidas entre 22, nas que inclúe as do apartado A; e C) Prados permanentes. Combina de 8 a 14 especies entre 26, nas que non están incluídos nin o raigrás italiano nin a alfalfa.

años

AS IN QsU Ma Á ersarios precio aniv

.com www.joskin visite el sitio información Para mayor

Rapidez y regularidad de descarga, estabilidad, ganancia de energia • Para todos los tipos de productos • Peso vacio de la maquina reducido

Díaz y Valín, S.L. Rúa do comercio 165-166 (Polígono industrial «O Ceao») Lugo, Galicia 27003 Teléfono : 982 20 95 96 www.diazyvalin.com

Tel : 0032 43 77 35 45 – www.joskin.com

AFRIGA ANO XIX- Nº 106

afriga106_fotos_125 anos_CIAM_02galego.indd 63

20/08/2013 14:20

agricultura

125 ANIVERSARIO DO CIAM

Primeiro equipo móbil de divulgación pratense (Plan Agrícola de Galicia, 1955)

Malia os esforzos de investigación e divulgación dos autores anteriores e os seus equipos, as pradeiras eran aínda moi escasas nos anos vinte, como indica Blanco (1921), xefe da Sección Agronómica de Lugo e director da Estación de Agricultura Xeral da Fonsagrada (Lugo) cando se refire a “la implantación hasta la fecha todavía embrionaria de las praderas artificiales”. Este autor, na súa Sinopsis de datos relativos al establecimiento de praderas artificiales para el cálculo de mezclas de semillas pratenses (Blanco, 1933), utiliza os criterios de Eguileor, o que fai dubidar da súa propia experiencia de campo para facer a sinopse, a pesar de contar coa Estación da Fonsagrada. A diferenza de Eguileor, Blanco utiliza unha especie máis, o trevo encarnado, facendo un total de 29. No libro Los fleos, escrito por Blanco (1945), fai referencia aos traballos feitos en Galicia e sinala que “las mezclas pratenses en las que entraba el fleo, producían invariablemente más hierba y de mejor calidad”.

O PLAN AGRÍCOLA DE GALICIA

Cara ao final desta fase, en 1946, creouse o Plan Agrícola de Galicia (PAG). Na primeira publicación (PAG, 1947) coméntase que “una buena mezcla es la constituida por dos partes de vallico y tres de trébol violeta”; na segunda (PAG, 1949) clasifícanse as pradeiras en: “1) De tréboles y gramíneas, 2) Temporales y 3) Permanentes”, o que reproduce a clasificación de Eguileor (1917). Non en van, o primeiro director do PAG foi Ramón Blanco, autor da sinopse (Blanco, 1933) na que utilizaba os criterios de Eguileor. Nesta cartilla só se recomendan algunhas do primeiro grupo. Para as pradeiras dos grupos 2 e 3 non fan ningunha recomendación porque “tienen que componerse de muchas semillas” e suxiren que se consulte a “Estación Regional de Praticultura de Monelos”, que é a antiga Granxa Escola Experimental da Coruña, o que indica a estreita relación do PAG coa Granxa desde o seu comezo. Xa que logo, podemos concluír que nesta fase atopamos referencias experimentais positivas sobre as especies seguintes: raigrás inglés (Lolium perenne L.), fleo (Phleum pratense L.), trevo violeta (Trifolium pratense L.) e alfalfa (Medicago sativa L.), e que a base experimental sobre as mesturas recomendadas é moi escasa, dados, probablemente, os poucos recursos dos que os autores citados dispoñían.

Demostración na Granxa Escola de Experimentación Agraria da Coruña

DÉCADA DOS CINCUENTA, A BASE EXPERIMENTAL DAS PRADEIRAS GALEGAS A base experimental suficiente para a identificación das especies pratenses que máis adiante formarían parte das pradeiras galegas estableceuse nos anos cincuenta, no contexto da investigación programada polo Plan Agrícola de Galicia, creado a finais da década anterior. A maior parte das experiencias situouse na Granxa Robles da Pobra do Brollón (Lugo), mercada expresamente para desenvolver o PAG. Como conclusión destes traballos, que inclúen un total de 50 especies pratenses (138 especies e/ou variedades) ensaiadas na Granxa Robles, na Granxa Agrícola da Coruña, en Fontefiz (Ourense) e/ou no pazo de Mariñán (A Coruña), Yepes (1961) destacou 8 especies, como as máis importantes para facer pradeiras en Galicia: 4 gramíneas (raigrás italiano, raigrás inglés, dactilo e fleo) e 4 leguminosas (trevo encarnado, trevo violeta, trevo branco e alfalfa). Esta experimentación foi tamén a base para formular novas mesturas pratenses, nas que se observa unha forte redución do número de especies usadas, que se reduce a un total de 10, das cales 6 son gramíneas (raigrás italiano, r. inglés, dactilo, festuca de prados, f. alta e fleo) e 4 leguminosas (trevo encarnado, t. violeta, t. branco e alfalfa), fronte ás 28 especies utilizadas por Eguileor (1917) e ás 29 usadas por Blanco (1933). Ademais, o Plan contou cun equipo de capataces agrícolas, ben formados, para achegarlles os coñecementos aos agricultores co fin de ensinarlles a preparar e adubar a terra, preparar a semente, sementar, coidar e aproveitar as pradeiras, que naquel momento eran descoñecidas para a gran maioría. Polo tanto, foi tamén a década en que se recuperou a idea da transferencia de coñecementos que a Granxa da Coruña iniciou nos anos vinte, mediante conferencias itinerantes, coa posta en marcha dunha “cátedra ambulante” (Castro, 2013). O equipo de transferencia de coñecementos do PAG supuxo, en todo caso, unha significativa mellora do método de transferencia porque traballaba moi preto dos agricultores, nas súas granxas.

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

afriga106_fotos_125 anos_CIAM_02galego.indd 64

22/08/2013 12:01

Nº1

Super Galaxy

¿QUÉ HARÍAS SI AUMENTA MÁS DE

Boyoboy Day Ecoyne

5 MESES LA

Gildri

VIDA PRODUCTIVA

DE TUS VACAS?

Ehman Banning

Perry

Jock Elvys Disfruta de más beneficios con toros de alta Vida Productiva

Eurodistribución Ganadera, SL - CRI España Eurodistribucion@eurodistribucion.com +34 987 213 172 +34 676 46 77 46

pub_cri.indd 65

www.criespana.com

21/08/2013 11:27

agricultura

125 ANIVERSARIO DO CIAM

Sementando variedades na Granxa Robles, na Pobra do Brollón

DENTRO DAS ESPECIES FORRAXEIRAS O MILLO EMERXEU COMO A MÁIS IMPORTANTE E NA ACTUALIDADE É MOI UTILIZADO NAS GRANXAS DE LEITE 1971-2013, O PROGRESO DA INVESTIGACIÓN AGRARIA Na primeira metade dos setenta mércase a Granxa de Mabegondo (Abegondo, A Coruña), de 330 hectáreas, co obxectivo de dispoñer de base territorial suficiente para abordar a investigación en pastos, forraxes e produción animal prevista no programa do acordo do Goberno español co Banco Mundial, de 28 de xaneiro de 1971, que concedeu un préstamo para desenvolver a Investigación Agraria en toda España co fin de financiar a adquisición dos medios materiais necesarios e a formación de investigadores en centros especializados de diversos países (Castro, 2013). No que a pradeiras e cultivos forraxeiros se refire, comentaremos os puntos máis sobresaíntes nos que se concretou esta ambiciosa iniciativa investigadora: 1. Especies, variedades e mesturas pratenses e forraxeiras; 2. Transformación de terras a mato en pastos; 3. Fertilización de pradeiras; 4. Rotacións forraxeiras; 5. Valor nutritivo e ensilado de especies pratenses e forraxeiras e 6. Recursos fitoxenéticos de especies pratenses.

Entre 1985 e 1990 fíxose unha ampla recollida de poboacións de raigrás inglés, raigrás italiano e festuca alta

As investigacións sobre técnicas de transformación de terras a mato en pastos comezaron na década dos 70

DÉCADA DOS SESENTA, A CONSOLIDACIÓN DA TRANSFERENCIA DE TECNOLOXÍA No ano 1956 nace o Servicio de Extensión Agraria de Galicia, coa apertura das axencias de Negreira e de Verín, do que o Plan Agrícola de Galicia foi o antecedente máis próximo. Contou cun total de 69 axencias comarcais, a maior parte creadas na década dos sesenta. Dentro dos seus programas de actividades, a divulgación das pradeiras foi un importante punto de encontro entre os agricultoresgandeiros e os axentes do SEA no comezo das súas actividades, por ser un tema moi novo sobre o que o agricultor necesitaba información e asistencia técnica directa. Tanto as axencias como os servizos provinciais colaboraron activamente no desenvolvemento das campañas de fomento forraxeiro-pratense dos tres plans de Desenvolvemento Económico e Social (1964-67, 1968-71 e 1973-75), realizados polo Ministerio de Agricultura, nos que se fixeron moi populares as mesturas F-2 (raigrás italiano, dactilo, trevo violeta e t. branco) e F-4 (raigrás inglés, dactilo e trevo branco), previamente utilizadas nos programas do PAG para o establecemento de pradeiras. Como consecuencia dos programas de fomento e divulgación comentados, apoiados na experimentación feita nos cincuenta, nos anos sesenta aumentou de xeito espectacular a superficie dedicada a pradeiras en Galicia, o que se prolongou ata o principio do século XXI.

Especies, variedades e mesturas pratenses e forraxeiras Os traballos das décadas anteriores permitiron identificar as especies útiles para facer as pradeiras de Galicia; destas, as que se consolidaron como máis importantes foron raigrás italiano, raigrás inglés, raigrás híbrido, dactilo, trevo violeta e trevo branco, das que destacan os raigrases sobre as restantes. Nos programas de fomento de pradeiras dos anos cincuenta e sesenta falábase case exclusivamente das especies e das súas mesturas; non obstante, nos anos setenta era xa evidente que de cada especie se ofrecían distintas variedades no mercado, das cales a gran maioría era descoñecida en España. Para dispoñer de información sobre o valor agronómico das variedades, estableceuse un sistema de avaliación en 1978 con ensaios en Mabegondo (Abegondo, A Coruña) e na Pobra do Brollón (Lugo), que máis tarde se ampliou a Marco da Curra (Monfero, A Coruña). Os datos actualizados sobre as variedades que se comercializan en España publícanse anualmente na revista Afriga; un exemplo pode verse en Díaz et ál. (2010). Os traballos feitos desde a década dos setenta, asociados á experiencia que foron gañando os propios agricultores e os seus asesores técnicos, levou á reformulación das mesturas pratenses recomendadas que se plasmou na folla divulgadora “Mezclas pratenses para la España húmeda” (Piñeiro e Pérez, 1993). Dentro das especies forraxeiras, o millo emerxeu como a máis importante e na actualidade é moi utilizado nas granxas de leite. Para axudar aos gandeiros á escolla das variedades máis axeitadas dentro da ampla oferta dispoñible no mercado, o CIAM iniciou un programa de avaliación en 1998, que segue hoxe en día. Os datos actualizados son publicados anualmente pola Consellería do Medio Rural e do Mar e pola revista Afriga; un exemplo pode verse en Bande (2013).

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

afriga106_fotos_125 anos_CIAM_02galego.indd 66

22/08/2013 12:03

e ed ibr

BEHOBIA

spi

y ach

)

B a(

Nº1 Nacional e Internacional con hijas en España Las mejores ubres con 99% de Percentil

+1.731 kg de Leche +55 kg de Proteína +2,24 en Ubres +1,29 en Patas +107 en Longevidad

Nº1

O IC 3.638

OS LOUREIROS BELLA 463 BEHOBIA (BB-83, ICO 3051) 1-10, 201 d. 39,5 kilos de leche de media // Madre: B-77, ICO 1781 Gandeiría Os Loureiros, S.C. - Vimianzo - A Coruña

CONAFE JUNIO 2013 ¡ABEREKIN presenta 5 de los 10 mejores toros españoles en ICO: BEHOBIA, BIARRIZ, SILEX, LOTTERY y BONFIRE! ESCOLMO, S.L.

84, ICO 2673) 1284 BEHOBIA (BBS ANNE 467 dre: B-75, ICO RO Ma EI // UR ia ed LO OS de m ña kilos de leche ru 36 Co A d. 6 zo 16 , 1-10 - Vimian Loureiros, S.C. Gandeiría Os pub_escolmo_02.indd 67

Distribuidor para Galicia y Asturias C/ Magnolia, 80 bajo 27003 - Lugo Tfno.: 982 217 633 Fax: 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

ABEREKIN, S.A.

Centro de Inseminación Parque Tecnológico, Edificio N.º 600 48160 Derio (Bizkaia) - SPAIN Tfno.: +34 94 454 15 77 Fax: +34 94 454 08 78 e-mail: comercial@aberekin.com

www.aberekin.com 14/08/2013 11:28

agricultura

125 ANIVERSARIO DO CIAM

extramuros en distintas localidades de Galicia. Dentro da mesma década, en 1978, intensificáronse os traballos de investigación mediante a posta en marcha da Finca de Investigación de Áreas a Mato (Sineiro e Díaz, 1999), situada en Marco da Curra (Monfero, A Coruña), co obxectivo de integrar a información parcial, conseguida en pequenas parcelas experimentais mediante o establecemento de sistemas de produción de carne de ovino e vacún, baseados na produción de pastos establecidos en terras a mato por métodos de cultivo completo, cultivo mínimo e non cultivo, dependendo das condicións dos distintos solos da finca (pedregosidade, pendente, profundidade de solo etc.).

Os estudos incluíron, entre outras, a mestura de triticale e chícharos

Transformación de terras a mato en pastos As investigacións sobre técnicas de transformación de terras a mato en pastos comezaron na década dos setenta (Sineiro, 1977) para darlle resposta á profunda crise que experimentou o sistema galego de agricultura tradicional de cría de gando e policultivo, baseado no aproveitamento integrado de terras de cultivo e das incultas, cubertas de mato, que foron ata ese momento unha base fundamental para a achega de nutrientes aos cultivos, a través da corta para a cama do gando. A nova agricultura deulle entrada ao uso de fertilizantes minerais, o que facía menos necesario o uso do toxo como cama para a fabricación de esterco e iniciou un proceso de intensificación por aumento da carga gandeira, que precisaba da conversión das terras incultas en pradeiras para atender a crecente demanda de alimentos da súa cabana gandeira. Dado que máis do 70% da finca de Mabegondo, recentemente mercada, estaba a monte, con máis ou menos arboredo, aproveitouse para facer nela os primeiros traballos, que se complementaron con pequenas experiencias

Subministración de mestura para camas MESTURAS pida ión c rma info o seu n idor ribu dist ais m o xim pró

• 70% CARBONATO- 30% SERRÍN • 50% CARBONATO- 50% SERRÍN • 80% SERRÍN- 20% CARBONATO • CARBONATO • SERRÍN Servizo de recheo de cubículos, a granel e en big bag

Teléfono de información: 608 533 740

Fertilización de pradeiras A posta en cultivo das terras a mato, normalmente moi ácidas e de baixa fertilidade, como era o caso da maior parte da finca de Mabegondo, requiría coñecer os niveis de encalantes e fertilizantes necesarios para corrixilas. Case simultaneamente aos estudos de técnicas de transformación de mato en pastos, iniciouse nesta finca unha investigación sobre as respostas á aplicación de distintos niveis de calcarias, fósforo e potasio para o establecemento de pradeiras (Piñeiro et ál., 1977), que serviron para facer as primeiras recomendacións (kg/ha): 40-50 N, 100-150 P2O5, 100 K2O, 1100 CaO. Máis adiante, nos anos oitenta (Mombiela, 1983, 1986) afondouse nos estudos sobre os requirimentos en fósforo, potasio e cal, nos distintos solos a mato de Galicia, dos que o máis sobresaínte foi establecer o nivel de aluminio no complexo de cambio do solo como o mellor índice de acidez para fixar as cantidades de cal que se debían aplicar. Xa na década dos noventa, Castro e Mateo (1999) orientaron a súa investigación sobre o requirimento de fósforo nas explotacións de vacún de leite, de xeito que estudaron o ciclo completo deste elemento dentro da explotación, que ten en conta o fósforo que entra na granxa, en forma de adubos minerais e de pensos e forraxes mercados, e as saídas, en forma de produtos (leite, animais, perdas etc.). A aplicación deste método a 12 explotacións galegas permitiu descubrir que había un exceso de fósforo no solo porque se proporcionaban cantidades superiores ás necesidades, o que pode chegar a ser un problema medioambiental porque pode haber perdas de fósforo cara ás canles de auga. Na actualidade, tamén se está estudando con detalle o balance de nitróxeno na explotación gandeira de leite tendo en conta o ciclo completo, con especial énfase na cuantificación das perdas por lixiviación a aguas subterráneas e por emisións á atmosfera (Báez et ál., 2008). CALIZAS AGRÍCOLAS

Servizo en BIG BAG, a granel

• Carbonato Cálcico ou estendido • Caliza Magnesiana • Cal Viva • Cal Dolomítica • Mellor manexo • Cal Apagada

Novo sistema de aplicación para evitar po

• Mellor aplicación • Mellor rendemento

Encale só a súa finca, non a do veciño

Solicite informació n no seu almacén m áis próximo

Contactos: infocalgasa@yahoo.es Tel.: 608 533 740

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

afriga106_fotos_125 anos_CIAM_02galego.indd 68

20/08/2013 14:21

pub_nual.indd 69

11/08/2013 10:04

agricultura

125 ANIVERSARIO DO CIAM

Variedades de festuca alta

Variedades de trevo branco

Entre 1985 e 1990 fíxose unha ampla recollida de poboacións de raigrás inglés, raigrás italiano e festuca alta

Xornada en Amoroce en xuño de 2009 amosando unha pradeira rica en leguminosas mellorada

NA PRIMEIRA DÉCADA DO SÉCULO XXI INTENSIFICOUSE O ESTUDO DAS FORRAXEIRAS DE INVERNO CO OBXECTIVO DE BUSCAR UNHA ALTERNATIVA, CON MÁIS CONTIDO EN PROTEÍNA, AO RAIGRÁS ITALIANO NA ROTACIÓN MILLO-RAIGRÁS

Rotacións forraxeiras Os primeiros estudos con base experimental suficiente nos que se compararon rotacións de dous cultivos por ano con pradeiras de curta e longa duración foron feitos a principios dos oitenta (Lloveras, 1982). Comparáronse as rotacións millo-centeo, millo-colza, millo-veza+avea, millo-raigrás italiano, de dous cultivos por ano, con pradeiras de curta (mestura de raigrás italiano, dactilo, trevo violeta e trevo branco) e de longa duración (mestura de raigrás inglés e trevo branco), en tres localidades de Galicia. Os resultados amosaron que as rotacións de cultivos produciron unhas 5 t/ha MS máis que as pradeiras. As rotacións forraxeiras seguiron a ser motivo de estudo nas décadas seguintes (López Cedrón et ál., 1999), neste

caso dentro dun proxecto de colaboración entre o CIAM e a USC, no que se estudou o efecto da rega sobre a produción da rotación de millo-raigrás. Neste proxecto participou tamén o Servizo de Investigación Agraria do País Vasco, que investigou os aspectos medioambientais da rotación (Báez et ál., 1997, 2000) e concluíu que a rotación de millo forraxeiro no verán con raigrás italiano no inverno ten menos perdas de nitróxeno por lixiviación que a de cultivo de millo só, ano tras ano, sen cultivo de inverno. Na primeira década do século XXI intensificouse o estudo das forraxeiras de inverno co obxectivo de buscar unha alternativa, con máis contido en proteína, ao raigrás italiano na rotación millo-raigrás. Os estudos incluíron as especies triticale e avea, entre as gramíneas, e a veza e os chícharos, entre as leguminosas, mais as súas mesturas. Dentro dos chícharos recoméndanse variedades non afilas tipo Gracia, e dentro das vezas as da especie villosa. En todo caso, a pesar da grande expectativa inicial, a súa entrada nas explotacións gandeiras está aínda pendente. Na segunda década do século XXI continuouse coa procura de leguminosas anuais de inverno (trevo encarnado, t. vesiculoso, t. migueliano, t. persa, bersín e serradela) e as súas mesturas, con ou sen raigrás, para rotar co millo. Os primeiros resultados poden verse en Pereira et ál. (2012).

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

afriga106_fotos_125 anos_CIAM_02galego.indd 70

20/08/2013 14:21

Coma sempre, os primeiros dende 1975

TANQUES DE FRÍO

Baixo consumo e alto rendemento

Salas de ordeño

Colchóns Elmega: confort, duración, suavidade e impermeabilidade

AS NOV

Cornadizas seguras e resistentes

Coas nosas novas camas para area gaste só a area imprescindible Calidade e limpeza co mínimo consumo

Os nosos cepillos son completamente abatibles; permiten un fácil acceso do tractor ó establo

Consulte prezos sen compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

pub_elmega_galego.indd 71

11/08/2013 10:14

agricultura

125 ANIVERSARIO DO CIAM

Valor nutritivo e ensilado de especies pratenses e forraxeiras O valor nutritivo e o ensilado de forraxes foron temas amplamente investigados desde a década dos setenta. Agrupámolos nun só apartado porque os estudos sobre o ensilado implican o estudo do seu valor nutritivo na maior parte dos casos. Con respecto aos ensilados de herba, destaca o traballo de Flores et ál. (2000), no que analizaron os resultados dun estudo realizado no período 1991-1996, no cal se tomaron preto de 4.000 mostras de ensilados en explotacións de vacún de leite. Do conxunto de traballos sobre valor nutritivo feitos no CIAM, subliñamos a grande importancia que a técnica de Espectroscopía de Reflectancia na rexión do Infravermello Próximo [Near Infrared Reflectance Spectroscopy (NIRS)] tivo para o desenvolvemento de laboratorios de servizo ao sector gandeiro, por ser sinxela, rápida e suficientemente precisa na determinación dos parámetros de calidade máis importantes. O primeiro traballo do CIAM publicado sobre a aplicación da técnica NIRS data de 1992 (Castro, 1992), sobre pradeira, ao que lle seguen Castro e Moreno (1993), sobre millo forraxeiro, e moitos outros dentro da década dos noventa. Na primeira década do século XXI sobresae a publicación de Flores et ál. (2003), na que conclúe que a técnica NIRS é superior a todas as demais estudadas para predicir a dixestibilidade in vivo de mostras de ensilado de millo e de pradeiras, ao que se unen as súas vantaxes operacionais e económicas. Ademais, indica que se puxeron estes resultados a disposición dos laboratorios de análise de forraxes, por primeira vez en España, o que supón a transferencia dunha importante tecnoloxía desde o CIAM ao sector. A aplicación da técnica NIRS segue a investigarse na actualidade (Campo, 2013) para apoiar o proceso de mellora xenética do millo forraxeiro, entre outras actividades de valoración de especies e variedades forraxeiras. Recursos fitoxenéticos de especies pratenses Os primeiros intentos de utilizar ecotipos autóctonos de raigrás italiano recollidos polo CIAM están reflectidos no traballo de Vivero (1976), ao que lle seguiron os estudos de Piñeiro e Pérez (1981) sobre o valor agronómico de raigrás italiano, raigrás inglés, dactilo e trevo branco, recollidos en Galicia, e de trevo violeta, recollido en León e Palencia. Dado o valor agronómico amosado nos ecotipos galegos das especies comentadas, entre 1985 e 1990 fíxose unha ampla recollida de poboacións de raigrás inglés, raigrás italiano e festuca alta, que foron caracterizados por Oliveira e Charmet (1988-1989), entre outros. Os traballos culminaron coa obtención das variedades Pomba, de raigrás italiano; Brigantia e Ciami, de raigrás inglés; Artabro, de dactilo, e Maragato, de trevo violeta, que se rexistraron na Lista Española de Variedades Comerciais. Nos anos 1999 e 2000 a colección ampliouse con numerosas poboacións de diversas especies dos xéneros Agrostis, Poa e de festucas finas, recollidas dentro dun proxecto de colaboración entre o CIAM e a Universidade de Oviedo, e completouse en 2005 con 700 ecotipos de Dactylis, recollidos desde 1969 pola Misión Biológica de Galicia e cedidos ao CIAM tras a xubilación da investigadora Ruth Lindner.

A APLICACIÓN DA TÉCNICA NIRS SEGUE A INVESTIGARSE NA ACTUALIDADE PARA APOIAR O PROCESO DE MELLORA XENÉTICA DO MILLO FORRAXEIRO, ENTRE OUTRAS ACTIVIDADES DE VALORACIÓN DE ESPECIES E VARIEDADES FORRAXEIRAS

Na actualidade, a colección de recursos fitoxenéticos de especies pratenses do CIAM consta de 1.362 entradas, das que os xéneros máis importantes son Agrostis, Dactylis, Lolium, Poa e Trifolium (López Díaz et ál., 2010). REFLEXIÓN FINAL Despois do comentado no texto que antecede, pensamos que podemos concluír que o CIAM cumpriu co seu compromiso fundacional de facer unha investigación aplicada no eido da produción e utilización de pastos e forraxes polo sector gandeiro galego, sobre todo despois do Convenio co Banco Mundial, nos anos setenta, que fixo posible dispoñer de máis medios e de máis persoal ben formado. No actual milenio, os programas de incorporación de novos doutores, dependentes do Instituto Nacional de Investigación e Tecnoloxía Agraria e Alimentaria (INIA) e da Xunta de Galicia, fixeron posible potenciar o labor feito nas décadas anteriores. O problema é que todos eles tiveron que abandonar o CIAM ao remataren os seus contratos, xusto cando deberían ser a base fundamental para a renovación do cadro de persoal dos anos setenta e oitenta, que chegou ao final da súa vida laboral. Confiamos en que as limitacións económicas actuais acaben resolvéndose o antes posible, para que sexa posible facer o relevo xeracional que garanta o papel que o CIAM debe seguir desempeñando dentro do sector agrario galego.

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

afriga106_fotos_125 anos_CIAM_02galego.indd 72

20/08/2013 14:21

DISEÑO Y FABRICACIÓN PROPIA ESPECIAL PARA FOSAS DE ARENA

VISITE EL VÍDEO DEMOSTRATIVO EN YOUTUBE

BATIDOR ROBOTIZADO

NOV

EDA

Instalado en SAT A Vereda en Pacios (Crta. Muimenta-Pastoriza)

encamadora de ARENA, PAJA, CASCARILLA, serrín, ETC.

PINCHO DESENSILADOR DE BOLAS dos modelos 1m3 para colocar en punta pala y de 1.7m3

NUEVO CORTADOR DE BOLAS. OPCIONAL: RETENEDOR DE PLASTICO EXTENDEDOR DE SILO CILÍNDRICO batidor DE purín. especial para pozos de arena

DOS MODELOS 70 Y 90, ANCHOS 225 Ó 240

w w w. c o r b a r s l l . c o m

MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L.L. Polígono Industrial San Julián de la Vega, s/n 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

pub_corbar.indd 73

GRADilla niveladora PARA CAMAS DE ARENA. De 4 a 7 discos de trabajo dependiendo del formato de los cubículos

FABRICAMOS EN 6, 7 Y 8.5 METROS.

VISÍTANOS O LLÁMANOS TE HAREMOS UNA DEMOSTRACIÓN

09/08/2013 21:04

agricultura

125 ANIVERSARIO DO CIAM

BIBLIOGRAFÍA especializada do ciam BANDE CASTRO M.J. (2013) Avaliación das variedades de millo forraxeiro en Galicia. Afriga, 103, 62-68. BÁEZ BERNAL M.D., CASTRO INSUA J.F., LÓPEZ DÍAZ J.E., GONZÁLEZ A. E GARCÍA POMAR M.I. (2008) Cuantificación de pérdidas y transformaciones de nitrógeno asociadas al vacuno de leche en pastoreo. Pastos, XXXVIII (1), 21-44. BÁEZ D., ESTAVILLO J.M., RODRÍGUEZ M., PINTO M., BESGA G. E MERINO P. (2000) Pérdidas de nitrógeno por lixiviación en alternativas forrajeras intensivas. Actas de la XL RC de la SEEP, 229–234. Bragança-A Coruña-Lugo. BÁEZ M.D., RODRÍGUEZ J.M., BORDEGARAY I. E ESTAVILLO M. (1997) Dinámica del nitrógeno en una rotación raigrásmaíz bajo siembra directa y convencional. Actas de la XXXVII RC de la SEEP, 191-197. SevillaHuelva. BLANCO (1921) El heno. Lugo, España: Consejo Provincial de Fomento. 48 pp. BLANCO (1933) Sinopsis de datos relativos al establecimiento de praderas artificiales para el cálculo de mezclas de semillas pratenses. Madrid, España: Instituto Nacional Agronómico. 2 pp. CAMPO L., MONTEAGUDO A. B., SALLERES B., CASTRO P. EMORENOGONZÁLEZ J. (2013) NIRS determination of non-structural carbohydrates, water soluble carbohydrates and other nutritive quality traits in whole plant maize with wide range variability. Spanish Journal of Agricultural Research, 11(2), 463-471. CASTRO INSUA J., MATEO CANALEJO E. (1999) Ciclos de nutrientes en doce explotaciones lecheras gallegas: P y K. Actas XXXIX RC de la SEEP, 373-377. CASTRO J., GARCÍA M.I., PIÑEIRO J. E BLÁZQUEZ R. (2012) Fertilización de prados, pradeiras e forraxes anuais. Afriga, 96 (decembro 2011-xaneiro 2012), 82-92. CASTRO P. (1992) Determinación de nitrógeno en muestras de pradera mixta mediante espectroscopía de reflectancia en el infrarrojo. XXXII Reunión Científica de la Sociedad Española para el Estudio de los Pastos, 56-59. Pamplona, España: Sociedad Española para el Estudio de los Pastos. CASTRO P. E MORENO-GONZÁLEZ J. (1993) Análisis de maíz forrajero mediante espectroscopia de reflectancia en el infrarrojo próximo (NIRS). Actas XXXIII RC de la SEEP, 425 -431. Ciudad Real, España: Sociedad Española para el Estudio de los Pastos. CASTRO P. 1992. Determinación de nitrógeno en muestras de pradera mixta mediante espectroscopía de reflectancia en el infrarrojo. XXXII Reunión Científica de la Sociedad Española para el Estudio de los Pastos, 56-59. Pamplona.

DÍAZ DÍAZ N., PIÑEIRO ANDIÓN J., DÍAZ DÍAZ D. E BANDE CASTRO, M. (2010) Valor agronómico das variedades comerciais de gramíneas e leguminosas pratenses. Actualización 2010. Afriga, 88, 48-58. EGUILEOR R. (1917). Establecimiento de prados. Lugo, España: Sección de Lugo. Servicio Agronómico. FLORES CALVETE G., AMOR FERNÁNDEZ J., RESCH ZAFRA C. E GONZÁLEZ-ARRAEZ A. (2000) Valor nutritivo del ensilaje de hierba en las explotaciones ganaderas de Galicia. Pastos, XXX (II), 149-191. FLORES CALVETE G., GONZÁLEZ ARRÁEZ A., CASTRO GONZÁLEZ J., CASTRO GARCÍA P., CARDELLE CAMPOS M., FERNÁNDEZ LORENZO B. E VALLADARES ALONSO J. (2003) Evaluación de métodos de laboratorio para la predicción de la digestibilidad in vivo de la materia orgánica de ensilajes de hierba y planta entera en maíz. Pastos, XXX (1), 5-99. GARCÍA M.I., CASTRO J., BÁEZ D, CAMBA J. E LÓPEZ J. (2010) Directrices para fertilizar con xurros o millo forraxeiro. Afriga, 85, 66-73. HERNÁNDEZ ROBREDO L. (1915) Instrucciones sobre prados. A Coruña, España: Granja Escuela Práctica de Agricultura Regional. 12 pp. HERNÁNDEZ ROBREDO L. (1933) Pastos y prados. Madrid, España: Biblioteca Agropecuaria. Marín y G. Campo S.L. 230 pp. LLOVERAS VILAMANYÁ J. (1982) Estudio comparativo de la producción de praderas y rotaciones de cultivo en Galicia. Pastos, XII (1), 145-155. LÓPEZ CEDRÓN F.X., RUIZ NOGUEIRA B., CORRAL LOPEZ J.J., PIÑEIRO J. E SAU F. (1999) Productividad de dos rotaciones forrajeras en regadío y en secano en Galicia. Actas XXXIX RC de la SEEP, 227–231. Almería, España: Sociedad Española para el Estudio de los Pastos. LÓPEZ DÍAZ J.E., OLIVEIRA PRENDES J.A. E GONZÁLEZ ARRÁEZ E. (2010) Los recursos fitogenéticos de especies pratenses en Galicia. Pastos, 40 (1), 5-27. MOMBIELA MURUZÁBAL F. (1983) El estudio de la fertilidad del suelo en Galicia. Apuntes históricos y problemática general de la investigación sobre la acidez y la falta de fósforo. Cuadernos da Área de Ciencias Agrarias, 4, 75-118. I Xornadas de estudo sobor dos recursos básicos da agricultura galega. O Castro, Sada, A Coruña: Publicacións do Seminario de Estudos Galegos. MOMBIELA F. (1986) Importancia del abonado en la producción de los pastos de la zona húmeda española. Pastos, XVI, 1-2, 27-55. OLIVEIRA PRENDES J.A. E CHARMET G. (1988-89) Characterization of wild perennial ryegrass populations from Galicia (Spain). Pastos, XVIII-XIX, 51-68. PEREIRA-CRESPOS., VALLADARES

J., FLORES G., DÍAZ N., FERNÁNDEZLORENZO B., RESCH C., GONZÁLEZARRÁEZ A., BANDE-CASTRO M.J. E RODRÍGUEZ-DIZ X. (2012) Rendimiento y valor nutritivo de nuevas leguminosas anuales como cultivo de invierno en rotaciones forrajeras intensivas en Galicia. Pastos, 42 (2). En prensa. PIÑEIRO ANDIÓN J. (1994) Especies y mezclas pratenses en la España húmeda. Actas de la XXXIV Reunión Científica de la Sociedad Española para el Estudio de los Pastos, 145-160. PIÑEIRO J. E DÍAZ N. (2005) La producción forrajera en la España húmeda. En: Roza B. de la et al. (eds.) Producciones agroganaderas: gestión eficiente y conservación del medio natural, vol. II, pp. 427-463. Gijón, España: Sociedad Española para el Estudio de los Pastos. PIÑEIRO J. E PÉREZ M. (1981) El interés agronómico de ecotipos españoles de plantas pratenses. Pastos, 11 (1), 103-118. PIÑEIRO ANDIÓN J. E PÉREZ FERNÁNDEZ M. (1993) Mezclas pratenses para la España húmeda. Hojas Divulgadoras: núm. 8/92 HD. Madrid, España: Ministerio de Agricultura Pesca y Alimentación. 48 pp. PIÑEIRO ANDIÓN J., GONZÁLEZ ARRÁEZ E. E PÉREZ FERNÁNDEZ M. (1977) Acción del fósforo, potasio y cal en el establecimiento de praderas en terrenos procedentes de monte. En: Comunicaciones presentadas al III Seminario INIA/SEA sobre Pastos, Forrajes y Producción Animal, 53-82. Abegondo, A Coruña: Centro Regional de Investigación y Desarrollo Agrario de Galicia. Novembro 1977. PAG (Plan Agrícola de Galicia) (1947) Los prados son una de las bases de tu ganadería. Cartilla ganadera, 1, 15-18. PAG (Plan Agrícola de Galicia) (1949) Creación de prados artificiales. Cartilla ganadera, 2. 24 pp. SINEIRO GARCÍA F. (1977) Técnicas de transformación del monte en pastos. En: Comunicaciones presentadas al III Seminario INIA/ SEA sobre Pastos, Forrajes y Producción Animal, 7-52. Abegondo, A Coruña: Centro Regional de Investigación y Desarrollo Agrario de Galicia. Novembro 1977. SINEIRO GARCÍA F. E DÍAZ DÍAZ N. (1999) Sistemas de producción animal desarrollados en pastos establecidos en tierras a monte: Síntesis de 25 años de investigación en Galicia. En: Piñeiro J. e Díaz N. Producción de pastos extensivos y ecológicos, pp 11-41. Abegondo, A Coruña: CIAM. Decembro 1999. VIVERO VIDAL J.L. (1976) Mejora genética del ray-grass italiano (Lolium multiflorum Lam.) para crecimiento invernal. Pastos, 6 (I), 127-134. YEPES V. (1961) Plan forrajero para Galicia. II Reunión Científica de la Sociedad Española para el Estudio de los Pastos, 39-40.

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

afriga106_fotos_125 anos_CIAM_02galego.indd 74

20/08/2013 14:21

AGROAMB

GRUPO

O Grupo AGROAMB está formado por un conxunto de empresas cuxa actividade completa o ciclo da xestión de residuos, contando para iso cun equipo multidisciplinar de profesionais con ampla experiencia na Xestión Medioambiental e Agronómica. É unha compañía orientada a dar solucións de valorización e xestión integral dos residuos, empregando sempre as mellores técnicas dispoñibles e optimizando a loxística de transporte. O Grupo AGROAMB posúe autorización para a xestión de: alorización e xestión de residuos sólidos urbanos V (SC-U-NP-XV-00040 y SC-U-NP-XV-00036 ) alorización e xestión de residuos industriais non perigosos (SC-IV NP-XV-00064 y RIV-24/01) Rexeneración ambiental Transporte de residuos perigosos (T/001/01) Transporte de residuos sólidos urbanos (SC-U-NP-XRT- 00072) ransporte de residuos industriais non perigosos (SC-I-NPT XRT-00083, SC-I-NP-XRT-00056 e SC-I-NP-XRT-00122) Conforman o Grupo AGROAMB as seguintes empresas:

AGROAMB

VALORIZACIÓN E TRATAMENTO DE RESIDUOS BIODEGRADABLES

Titular da primeira planta cunha capacidade próxima a 300.000 tms/ano para a valorización e tratamento de residuos agrarios segundo o disposto no RD 824/2005 sobre fertilizantes, o RD 1310/1990 sobre a aplicación agrícola de lodos e o Regulamento CEE 1774/2002 sobre subprodutos animais. Agroamb aposta fortemente por I+D+i coa súa presenza en numerosos proxectos de investigación.

TRESAMB

LOXÍSTICA ESPECÍFICA EN CONTEDORES

Dispón de vehículos específicos en diferentes configuracións, adaptándose a cada necesidade medioambiental do cliente. Innovación e eficacia no transporte. Servizos de conselleiro de seguridade e operador de transportes.

AGROAMB-TRESIMA UTE

XESTIÓN E PRESTACIÓN DE SERVIZOS MEDIOAMBIENTAIS

Comercializa e coordina a prestación de servizos para a xestión ambiental integral dos distintos residuos (incluídos residuos perigosos). Desde a súa recente creación, xestiona máis de 50.000 tms/ano de residuos biodegradables.

ONEGA ARES, S.L.U.

SERVIZOS AVANZADOS DE TECNOLOXÍA AGRARIA

Empresa de servizos agrarios que conta cos últimos equipos en mecanización para a sementeira, cultivo e posterior recolección das diferentes producións agrarias.

TROBO AGRÍCOLA, S.C.G. PRODUCIÓN INTEGRADA DA TERRA

Sociedade para a explotación en común da terra, orientada á produción integrada de forraxes e cultivos enerxéticos. Dispón dun banco de terras que supera as 3.000 hectáreas.

Agroamb C/ Calzada das Gándaras, 11. Local baixo dta. 27003 Lugo Teléfono (+34) 982 231 365

pub_agroamb_galego.indd 75

Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com Web www.agroamb.com

100% GALEGO – GLOBALIZACIÓN – ENERXÍAS RENOVABLES –

R E C I C L A X E (30 POSTOS DIRECTOS, MÁIS DE 150 INDIRECTOS) – CAPITAL

AGROAMB está autorizada pola Administración española como PLANTA TÉCNICA para a elaboración de FERTILIZANTES orgánicos a partir de residuos e subprodutos biodegradables

D A

I+D+I – DESENVOLVEMENTO LOCAL – CREACIÓN DE EMPREGO

S E N T I D O

11/08/2013 10:15

SUMINISTROS AGRICOLAS Y GANADEROS

PRODUCTOS PARA ENSILADO DE MAIZ • Film barrera de oxígeno • Sacos salchicha • Redes protectoras HIGIENE Y DESINFECCION DEL ORDEÑO • Alcalinos • Ácidos • Selladores • Predipings • Desinfectantes • Guantes CELULOSAS

Polígono Industrial la Curiscada, P. 391 - 392 33877 Tineo - Asturias Tel. 985 80 16 54 - Fax: 985 80 09 58 afriga 106_publicidade_agomundo.indd 76

SEMILLAS PRATENSES • Raigrases • Tréboles • Fórmulas • Cereales • Céspedes FITOSANITARIOS • Herbicidas • Insecticidas • Fungicidas • Raticidas PIENSOS PARA PERROS Y GATOS

agromundo@agromundo.es www.agromundo.es 09/08/2013 20:55

DOSSIER: cultivos pratenses

agricultura

Fórmula R5L (raigrás híbrido con cinco leguminosas anuais)

VALOR AGRONÓMICO DAS VARIEDADES COMERCIAIS DE GRAMÍNEAS E LEGUMINOSAS PRATENSES. ACTUALIZACIÓN 2012

Dende 1978 ata 2012 avaliáronse en Galicia 231 variedades de raigrás italiano, 212 de raigrás inglés, 40 de raigrás híbrido, 92 de dactilo, 60 de festuca alta, 62 de trevo violeta, 49 de trevo branco e 60 de alfalfa, co obxectivo de coñecer o seu valor agronómico para a sementeira de pradeiras. Neste traballo preséntase unha síntese dos datos de todas as variedades avaliadas que están nas Listas Españolas de Variedades Comerciais ou no Catálogo Común de Especies Agrícolas da Unión Europea.

A síntese obtívose por aplicación do método de mínimos cadrados á información dispoñible dende 1978 ata 2011, de maneira que cada variedade se pode comparar con todas e cada unha das restantes, dentro de cada especie, independentemente do ano en que se sementaran. OBXECTIVO Sintetizar a información obtida dende 1978 ata 2012 no programa de estudo do valor agronómico das variedades de raigrás italiano, raigrás inglés, raigrás híbrido, dactilo, festuca alta, trevo violeta, trevo branco e alfalfa en Galicia.

N. Díaz Díaz, Mª D. Díaz Díaz, S. Crecente Campo, G. Flores Calvete Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) Apdo. 10, 15080 A Coruña

METODOLOXÍA Toda variedade nova seméntase nas fincas experimentais do Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) en Mabegondo (A Coruña), a 100 m de altitude; A Pobra do Brollón (Lugo), a 400 m; e Marco da Curra (A Coruña), a 650. Todas as especies se sementaron en todas as localidades, agás a alfalfa, que só se sementou na Pobra do Brollón e, algúns anos, en Mabegondo. AFRIGA AÑO XIX- Nº 106

AFRIGA106_dossier_variedades_03.indd 77

20/08/2013 13:08

agricultura

DOSSIER: cultivos pratenses

Para cada especie hai un experimento independente con parcelas elementais de 6,5 m2, dispostas en bloques ao azar con catro repeticións, que inclúe as variedades novas xunto con variedades coñecidas, da orde de 4 por experimento, e que serven de referencia. Os experimentos fertilízanse anualmente con 160-240 kg/ha de N, 120 de P2O5 e 200 de K2O, e córtanse unhas 4-7 veces ao ano, durante dous anos en raigrás italiano e trevo violeta, e tres nas especies restantes. Determínase a produción en verde e contido en materia seca por parcela co obxecto de poder calcular a produción de cada corte e a anual, expresada en materia seca. As leguminosas non reciben nitróxeno. Á súa vez, na localidade de Mabegondo seméntanse en liñas para determinar a precocidade do espigado en gramíneas ou de floración en leguminosas. Os experimentos de raigrás inglés, dactilo e festuca alta mantéñense alén dos catro ou cinco anos, sen control da produción, para coñecer a súa persistencia, a cal se determina por observación visual en escala de 1 (desaparecida) a 9 (céspede denso). RESULTADOS Por aplicación do método de mínimos cadrados, sintetizouse a información obtida sobre todas as variedades ensaiadas dende 1978 ata 2012, expoñéndose nas táboas 1 a 9 os resultados das que están na Lista Española de Variedades Comerciais (LEVC), actualizada en febreiro do 2013, ou no Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea (CCUE), actualizado en febreiro do 2013. Na táboa 10 indícanse as datas aproximadas de principio do espigado para cada grupo de precocidade e especie.

CÓDIGOS DAS CASAS COMERCIAIS 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Advanta Ibérica, S.A. Agrusa Semillas Asturverde Clemson Seed S.L. Semillas Batlle, S.A. Calfensa Proyectos, S.L. Semillas Clemente, S.A. Semillas Dalmau Semillas Fito, S.A.

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19.

Hortícola Alavesa, S.L. Semillas Marisa S.A. Comercial Morera, S.L. Semillas Pioneer, S.A. Rocalba, S.A. Senasa (Nickerson Sur, S.A.) Semillas Sevil, S.A. Semillas El Solc Semillas Verón, S.A. Zulueta

Táboa 1 Variedades de raigrás italiano alternativo inscritas na LEVC1 ou no CCUE2 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2012) Variedades

Ploidía3

Produción 1º ano4

Nº de ensaios

Adige

106

Agraco 812

100

Casas comerciais 16,17

Andy

Aramo

103

Attila

104

Avance

Barcimatra

Barcomet

Barinella

105

Baritmo

Barspectra

Barspirit

4, 7

Bartempo

4, 7

Bartigra

108

Barturbo

Braulio

Campivert

101

5, 10

Canigo

105

Caramba

Claro

Daxus

115

Druva

Ducado

Elunaria

Energa

Gipsyl

Grazer

Hellen

Jivet

101

Jumper

107

Labelle

Lemnos

104

Libonus

104

Lifloria

Limella

101

Litop

3 4,7 4, 7

16, 17

12, 19

AFRIGA AÑO XIX - Nº 106

AFRIGA106_dossier_variedades_03.indd 78

20/08/2013 13:09

agricultura

DOSSIER: cultivos pratenses

Variedades de raigrás italiano alternativo (cont.) Litoro

Lolan

101

Maddalena

Major

Melworld

114

Missyl

102

Mowester

Nerissa

Starter

105

Surrey Nova

4, 7

Torero

Trinova

Vallivert

103

Vespolini

102

Vivaro

109

103

Weldra

Nival

101

Wesley

101

Padano

110

Peleton

102

Pollanum

Ploidía

Casas comerciais

Pomba

107

Angus 1

Bill

Brixia

Condado

Liquattro

Promenade

100

5, 10

Variedades non avaliadas Variedades

6 14, 18

Prompt

103

Puigmal

105

Sabroso

101

Salam

111

Samurai

Shoot

100

Sicoris

101

Speedyl

104

14, 18

Sprint

17 17

PRADEIRAS ANUAIS E PERENNES a meLLOr seLeCCión de variedades, gramÍneas e LeguminOsas

adaptadas aO CLima e sOLOs das ZOnas HÚmidas da penÍnsuLa iBÉriCa

variedades:

AlFAlFAs InOCulADAs: victoria, plato, verKO WEsTERWOlD: andrea (d), melworld (t), LemnOs (t) RAy gRAss ITAlIAnO: tetraflorum(t), turtetra (t) RAy gRAss Inglés: tove(t), meba(t), eminent (t) RAy gRAss Inglés: nui(d), Belida(d), tempranO(d) RAy gRAss HÍbRIDO: rusa(t), sterLing (t), BOxer(t) TREvOs AnuAIs: enCarnadO. Contea. persa. Lighting, Laser. miCHeLianO. paradana. TREvOs pEREnnEs: LadinO. Huia, California, regal, seminole. viOLeta. gLOBaL (d), tempus (t), viola. vEzA sATIvA: ebena, topaze, José. avea FOrraxeira, tritiCaLe, guisantes prOteaxinOsOs.

sempre CaLidade

gaLega de sementes

mesturas de pradeiras dispOÑiBLes en envases de 10 Kg.

aprOveitamentO intensivO durante tOdO O seu CiCLO vexetativO, sega en verde, pastOreO e ensiLadO

PRADEIRAS ANUAIS, O MELLOR CULTIVO COMO ALTERNANCIA Ó DO MILLO WAM 1 mesturas de gramíneas e leguminosas anuais WAM 2 mesturas de cereais e leguminosas pradeiras perennes WAM 3 sega intensiva e ensilado (3 anos) DIspOñEMOs WAM 4 sega, pastoreo e ensilado (≥ 4 anos) WAM 5 pastoreo e henificado DE sEMEnTEs pradeiras perennes, mesturas só de gramÍneas WAM F2 EXTRA MODIFICADA sega intensiva e ensilado WAM F4 EXTRA MODIFICADA sega, pastoreo e ensilado

BIO

sObRE DEMAnDA pODEMOs COnFECCIOnAR As MEsTuRAs QuE nOs sOlICITEn

WAMESTRADA S. L. L. • Zona industrial de Toedo, 36680 A Estrada, Pontevedra, España Telf. e Fax (0034) 986572445 • info@semillaswam.com • www.semillaswam.com

AFRIGA AÑO XIX- Nº 106

AFRIGA106_dossier_variedades_03.indd 79

20/08/2013 11:45

agricultura

DOSSIER: cultivos pratenses

Vista dos campos de ensaio de variedades de raigrás italiano a comezos de marzo de 2012

Multisolc Ax9 Parfait Podium Ralino Roberta Salome Serenade Sikem Solita Sultan Tauro Taurus Teanna Tetila Tonic Tur Turgo Urbana Vertibelo Vicugna Zorro

Táboa 2 Variedades de raigrás italiano non alternativo inscritas na LEVC1 ou no CCUE2 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2012) Variedades Abys Agraco 811 Alamo Alouette Ansyl Antonia Barelli Barextra Bargrosso Barmega Bartrento Barultima Bofur Bolero Caballo EF-486 Dasas Energyl Fabio Fox Inducer Jeanne Liberta Ligrande Lipurus Livictory Minaret Modesto Mondora Montblanc Multimo

Ploidía3 D T D T T T D T T D T T T T D D T D T T D T T T D T T T

Produción 1º ano4 98 103 98 94 96 99 103 99 105 106 92 104 94 100 103 91 102 100 106 104 102 90 95 105 94 92 96 100 99 100

Nº de ensaios 3 7 3 3 21 3 2 4 3 1 1 1 12 4 15 3 3 4 3 2 6 7 2 3 3 15 8 2 20 17

Casas comerciais 17

14 4, 7 4, 7

3 15

D T D T T T T D T T T T T T T D T T D T T

99 99 95 92 98 103 93 92 100 101 94 103 92 94 94 89 94 103 97 97 99

7 3 7 11 41 3 13 12 4 3 3 18 7 10 7 6 19 6 11 3 3

14, 18 6 17 3 15 15 16

5, 10

Variedades non avaliadas Variedades Adrina Bardelta Gaza Star

15 19 6 11

6 1

Ploidía T D T D

Casas comerciais 16 4, 7 14, 18 5, 10

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea 3 D = Diploide, T = Tetraploide 4 100 =12,54 t/ha de materia seca (media de Tewera e Vitesse) Todas as variedades espigan nun breve intervalo de tempo, cara a principios de maio en Mabegondo. Por iso non se fixeron grupos de precocidade 1 2

AFRIGA AÑO XIX - Nº 106

AFRIGA106_dossier_variedades_03.indd 80

11/08/2013 16:56

Forraxes con con nome nome propio propio

VEA STRIGOSA VEA Pratex R1 STRIGOSA Pratex R1

MESTURAS FORRAXEIRAS MESTURAS Amplo catálogo de fórmulasFORRAXEIRAS adaptadas a distintos usos e de terreos Amplo catálogo fórmulas adaptadas a distintos usos e terreos

www.rocalba.com www.rocalba.com pub_rocalba.indd 81

Expresión vegetal Expresión vegetal 14/08/2013 18:19

agricultura

DOSSIER: cultivos pratenses

Barmilka Barpasto Barpastra Barplus Belfort Bovian Burton Calibra Ciami Clanrye Delphin Elgon Fanal Fetione Herbie Herbus Kentaur Kerdion Modane Orleans Pastour Perceval Pomposo Prana Sirocco Tivoli York Moi serodias Akurat Alcander Barflip Barforma Barmoric Barnauta Barsintra Colorado Condesa Dombo Drumbo Dunluce Foresto Forza Gazon Herbal Loporello Mezo Montagne Penduick Pradal Sydney Turandot Twystar Verano

Táboa 3 Variedades de raigrás inglés inscritas na LEVC1 ou no CCUE2 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2012) Variedades

Ploidía3

Produción4 2º ano 1º ano

Persistencia5

Nº ensaios 1º/2º ano

6,0 4,5

Moi precoces Anaconda Belida Bronsyn Charlene Heraut Jaran Liprinta Moy Naki

T D D T D T D D D

102 96 108 104 92 108 99 99 85

97 109 100 98 82

5,5 5,8 3,2

16/19 25/25 3/3 1 3/3 3/3 5/5 5/5 3/3

Nui

107

110

6,3

3/3

Pimpernel Pionero Roper Telstar Precoces Baremon Belramo Gallico Lacerta

D T D D

97 82 100 99

103

5,3

102 94

5,4

6/2 1 8/8 5/5

T D D T

81 97 91 116

Mathilde

Neptun Prestige Rosalin Intermedias Aubisque Bargala Baristra Barmaxima Barmedia Chicago Citadel Clermont Courliss Falstaff Fennema Foxtrot Gandalf Indiana Clermont Courliss Falstaff Fennema Foxtrot Gandalf Indiana Kimber Lilora Marino Missouri Napoleon Option Premium Probat Rosetta Stefani Tetramax Tonga Tove Victorian Serodias Aberavon Abercraigs Animo Argona Arvicola Barata Barelan Barlet

T T T

110 103 96

102 98 96

T T T T T D T T D D D D D D T D D D D D D D D T T T D D D

101 98 98 95 103 98 92 104 98 99 100 90 96 86 104 98 99 100 90 96 86 99 92

103 101 100

Casas comerciais

D T T T D

103 95 103 104 86 101 96 97 99 98 90

D T D D T D T D

85 111 82 87 93 95 98 94

107 93 96

101 92 104

5,8 5,7

2 8/10 7/9 3/3 2

104

102 95 96 103 86 95 99 100 89 102 103 86 95 99 100 89 102 94 94 100 96 95 97 88 103 97 97 91 105 101 85 88 92 94

5,8 6,0 5,0 5,7 4,6 5,7

5,7

5,5 102 5,4 6,2

5,4 4,8 4,6 3,8

5,8 4,7

4,9

3/3 5/5 9/9 17/17 3/3 5/5 1 3/3 3/3 14/13 11/11 3/3 2/2 3/3 2/2 3/3 2/2 11/11 3/3 2/2 3/3 2/2 3/3 2/2 3/3 6/6 5,7 2/2 2/2 3/3 3/3 2 1 3/3 8/8 14/13 14/13 3/3 2/2 2/2 3/3 6/6 2 1 3/3 8/8

3, 6, 8, 19 4, 7

3, 4, 5, 6, 7, 10, 14, 16, 17, 18

17 5, 10

4, 7

3, 5, 6, 9, 10, 14, 18, 19

14, 18 4, 7 4, 7

D T T D T T D T D D T T T T D T T D T D D D T T T T D

94 87 91 99 100 104 97 97 115 109 104 102 90 101 98 97 108 86 100 95 96 94 101 92 102 94 94

T T D D D T T T T D D T D T D T T

93 106 94 94 96 91 109 98 95 101 103 98 102 100 84 101 99 95 99 97 90 95 106 98 100

T D D D T D T

91 89 98 93 94 94 98 108 99 104 91 101 92 95 104 82 92 90 100 88 102 103 89 94

4,7 5,5 5,8 4,9 5,5 6,0 4,5 6,2 5,7 5,7 5,4 5,7

5,0

88 97 98 98 102

99 88 98 94 98 102 87 93 88 86 90

5,3 5,9 5,4

3,6

5,9 5,7

3/3 1 7/7 3/3 2/2 3/3 3/3 2/2 12/10 1 3/3 17/16 7/7 9/9 15/16 9/8 3/3 7/7 3/3 3/3 2/2 3/3 3/3 2 2/2 2/2 9/9 2 2 1 1 3/3 1 3/3 15/10 49/51 70/72 1 1 2 3/3 3/3 3/3 3/3 2 11/13 3/3 3/3 3/3 3/3 3/3 3/3

4, 7 4, 7

3, 17, 19 11 1 14, 18

5, 6, 10 5, 10

15 4, 7 4, 7 4, 7 15 4, 7

Variedades non avaliadas Variedades 7/10

5, 10 18 15

Ploidía

Casas comerciais

Barnhem

4, 7

Garibaldi

5, 10, 15

Gossip

Jumbo

Malone

4, 7

Meradonna Portique

T T

5, 10 1

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea

1 2

D = Diploide, T = Tetraploide 100 =10,89 e 9,14 t/ha materia seca (media de Frances, Reveille, Brigantia, Condesa e Dombo), no 1º e 2º ano, respectivamente 5 Anotacións tras o 3º ano.. Escala 1-9, con valores máis altos para variedades máis persistentes. A escala centrouse facendo que a nota media de todas as variedades avaliadas fose 5 6 Datas de espigado dos distintos grupos de precocidade na táboa 10 3 4

4, 7

AFRIGA AÑO XIX - Nº 106

AFRIGA106_dossier_variedades_03.indd 82

20/08/2013 13:11

pub_batlle.indd 83

11/08/2013 10:18

agricultura

DOSSIER: cultivos pratenses

Táboa 4 Variedades de raigrás híbrido inscritas na LEVC1 ou no CCUE2 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2012) Variedades Moi precoces7 Bastille Sabella Precoces Alliance Banquet II Belleek Blason Citeliac Keurdor Lemur Polly Rusa Sirene Tirna Intermedias Aberexcel Aligote Amalgam Augusta Barladin Barsilo Fortimo Gladiator Gosia Ibex Manawa8 Molisto Neola Rubrido Solid Store Texy Serodias Hybrix Moi serodias Molisto

Produción comparada con: Raigrás inglés5 Raigrás italiano6 1º ano 2º ano 1º ano 2º ano

Ploidía3

Tipo4

T D

Ita Ing

147 120

Ita Ing Int Int Ing Int Ita Ing Ita Ita Int

150 136 126 117 127 117 126 108 134 128 112

T T D T T t T D T T T T T T

Ing Int Int Ita Int Ita Ing Int Ing Int Ita Ing Ing Ita Ing Ing Ita

118 115 123 114 110 119 114 103 136 129 112 105 112 123 106 106 114

Ita

Ing

T T T D D T T T T T T

Variedades

99 104 111 103 99 105

Casas comerciais

115 94

1 1

117 106 98 91 99 92 99 85 105 100 88

1 2 1 5/5 2 1 3/3 14/10

86 92 2 98 91

104 100 96 108 107 95 98 106

92 89 85 96 95 84 87 94

2/2 8/8 1 27/16 6/6 6/6 5/5 3/3 2 4/3 25/13 8/7 3/3 7/5 3/3 5/5 30/24

123

5/5

105

8/8

101 102 101 101 100

88 93 89 90 89 89 89

6, 14, 15

3/3 15/10

92 90 97 89 86 93 89 80 106 101 87 82 87 97 83 83 89

4, 7 4, 7 3

3, 6 5, 9, 10, 14, 16, 18, 19 17 5, 10

CUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da C Unión Europea 3 D = Diploide, T = Tetraploide 4 Tipo: Ita = Italiano, Int = Intermedio, Ing= Inglés 5 100 =10,88 e 9,21 t/ha materia seca (media de Frances, Reveille, Brigantia, Condesa e Dombo), no 1º e 2º ano, respectivamente 6 100 =13,91 e 10,40 t/ha materia seca (media de Exalta, Finul e Lifapo) no 1º e 2º ano, respectivamente 7 Datas de espigado dos distintos grupos de precocidade na táboa 10 8 Manawa figura na lista como Grasslands Manawa 2

Variedades non avaliadas Gala Nadziega Pletor Saikava

109

Nº ensaios

Ploidía T T T

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais

Casas comerciais 17 19 9 19

zález Ángel Gil Gonrial Lalín 2000

de sementes A IC R É IB T G cción de RA etc. A mellor sele , veza, colza le a ic it tr l, a cere de pradeira,

st Polígono Indu A-3 ansporte, nave Ciudad del Tr 0 50 36 edra Lalín - Pontev 535 636 0 67 : no fo Telé s el@hotmail.e ng e-mail: gila

AFRIGA AÑO XIX - Nº 106

AFRIGA106_dossier_variedades_03.indd 84

11/08/2013 16:59

DOSSIER: cultivos pratenses

Táboa 5 Variedades de dactilo inscritas na LEVC1 ou no CCUE2 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2012) Variedades Ultraprecoces Daga Moi precoces Accord Ambassador Currie Ereva Justus Micol Terrano Precoces

Produción3 1º ano 2º ano

Nº ensaios 1º/2º ano

Casas comerciais

104

6/6

116 100 97 115 98 85 92

107 105 94 104 102 97 99

6/8 6/8 2/2 3/3 6/8 3/3 3/3

Amba

5/8

3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 14, 15, 16, 17, 18, 19

Artabro Bardumas Cristobal Fala Howlong Lidacta Lude Lyra Niva Oberweihst Prairial Tarraco

111 108 112 86 110 99 102 87 97 92 98 107

104 100 103 98 99 97 102

36/37 3/6 3/6 2/2 7/7 3/3 4/7 3 3/6 5/5 27/30 6/8

99 97 98 101

Intermedias Athos Baraula Athos Baraula Bariton Barlemas Beluga Cambria Fleurance Lumont Sparta Serodias Donata Lidaglo Ludac Moi serodias Barmoral Foly

agricultura

110 94 110 94 111 110 107 104 95 109 100

104 94 104 94 103 99 102 101 100 101 87

6/6 6/9 6/6 6/9 3/6 6/5 3/6 36/36 6/6 3/3 3/3

4, 7 4, 7 4, 7 4, 7

91 93 111

90 95 106

5/5 6/6 5/5

11, 14, 18

102 106

101 101

3/3 3/3

4, 7

Variedades de dactilo non avaliadas Variedades Loke Ludovic Luflor 5, 10, 11 18

Casas comerciais 6 1 15

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea 3 100 =9,42 e 9,69 t/ha materia seca (media de Cambria, Luna Roskilde e Prairial) no 1º e 2º ano, respectivamente 4 Datas de espigado dos distintos grupos de precocidade na táboa 10 1 2

AFRIGA AÑO XIX- Nº 106

AFRIGA106_dossier_variedades_03.indd 85

20/08/2013 13:11

agricultura

DOSSIER: cultivos pratenses

Raigrás italiano bianual ao comezo de espigado a mediados de maio de 2013

Táboa 6

Táboa 7

Variedades de festuca alta inscritas na LEVC ou no CCUE Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2012) 1

Variedades Moi precoces Bartucca Wrangler Precoces Alix Baradiso Bariane Belfine Eldorado

Produción3 1º ano 2º ano

Nº ensaios 1º/2º ano

Variedades de trevo violeta inscritas na LEVC ou no CCUE2 Síntese dos datos de Asturias e Galicia (período 1978-2012)

Casas comerciais

Variedades

96 74

101 77

8/8 3/2

111 104 93 96 66

103 95 97 94 81

6/8 2/2 2/5 2/5 3/3

Fawn

36/44

Florine Prosper Segria Seine Intermedias Barolex Dauphine Demeter Emeraude Serodias Barcel Elfina Feline Fuego Hycor Kora Rebel Tima Moi serodias Azteca Miro Safari

108 101 103 102

102 98 99 105

2/2 2/2 8/8 8/10

96 95 101 92

94 93 101 99

2/2 3/3 7/7 2/2

99 98 101 96 111 95 77 104

95 95 98 100 106 104 86 103

8/8 6/6 4/4 6/6 4/4 4/4 4/4 44/49

74 66 68

82 73 70

6/6 8/8 4/4

Altaswede Astur Barfiola Britta Condado Corvus Diper Discovery Divin Heges4 Karim Lemmon Lucrum Maragato Nemaro Niké Perseo Pica Pirat Quinequelli Rajah Salino

17 4, 7 11 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 10, 14, 16, 17, 18, 19 11 11, 12, 16, 17 1, 15 4, 7 11 9

14 6 5, 10, 14, 16, 18

Variedade

Nº ensaios 1º/2º ano 8/4 1/1 9/9 4/5 2/2 3/3 3/3 3/3 3/3 6/6 4/4 4/4 5/5 11/9 3/3 3/3 4/4 1/1 3/3 5/5 4/4 4/4

Start

104

3/3

Tedi Verdi Viola Violetta

100 89 96 97

114 103 100 101

1/1 3/3 3/3 14/11

Casas comerciais

11 15 11 4, 7, 14, 18 4, 7 6 12, 16 4, 5, 6, 7, 9, 10, 19 11 9 6 3, 5, 10, 12, 14, 16, 17, 19 14, 18, 19

Variedades non avaliadas Chlumechy Larus Merviot Suez

Variedades de festuca alta non avaliadas Bonsai Finelawn

Produción3 1º ano 2º ano 83 83 98 120 95 104 87 90 89 101 100 109 97 107 99 104 95 105 101 102 106 106 91 112 90 99 103 99 83 97 90 96 90 99 92 112 98 107 92 100 80 89 88 87

Casas comerciais 8 3

Casas comerciais 5, 10 3 1 4, 7

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea 3 100 =12,59 e 11,34 t/ha MS (media de Maragato e Violetta) no 1º e 2º ano, respectivamente 4 Heges figura na lista como Heges Hohenheimer

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea 3 100 =9,65 e 10,10 t/ha materia seca (media de Fawn e Tima) no 1º e 2º ano, respectivamente 4 Datas de espigado dos distintos grupos de precocidade na táboa 10

Variedade

AFRIGA AÑO XIX - Nº 106

AFRIGA106_dossier_variedades_03.indd 86

20/08/2013 13:13

DOSSIER: cultivos pratenses

Lustar Milkanova Olwen Pitau7 Retor Will Winter white Grande Aran Avalon California8 Ladino Regal Wawerley

Táboa 8 Variedades de trevo branco inscritas na LEVC1 ou no CCUE2 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2012) Variedades3

Produción4 1º ano 2º ano

Moi pequena Kent5 84 S 1846 87 Pequena Abercrest 91 Aberherald 88 Barvian 83 Nanouk 76 Rivendel 92 Pequena/Intermedia Abervantaje 102 Alberta 112 Crusader 101 Huia7 98 Lirepa 98 Menna 106 Milton 99 Tasman 104 Intermedia/Grande Aberdai 106 Alice 117 Apis 94 Barblanca 97 Haifa 106 Lune de Mai 101

Nº ensaios 1º/2º ano

83 92

2/2 5/6

93 94 87 70 90

1/1 1/1 5/6 1/1 8/8

101 97 103 99 99 98 104 105

1/1

110 111 104 103 95 100

Casas comerciais

107 94 106 104 88 110 106

1/1 5/6 6/6 5/6 2/2 1/1 3/3

117 108 102 94 104 94

122 104 101 88 107 100

1/1 3/3 10/10 1/1 8/8 1/1

4, 7, 14

5, 10

1, 3, 4, 7, 9, 12, 15 4, 5, 7, 10, 17

Variedade Bombus Companion Merwi Regalgraze Ronny

1, 3, 4, 5, 7, 9, 10, 14, 15, 16, 17, 18, 19

Casas comerciais 5, 10 5, 10 6 14, 18 3, 6, 7, 19

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea. 3 Clasificadas polo tamaño de folla 4 100 =9,59 e 8,17 t/ha materia seca (media de Huia e California) no 1º e 2º ano, respectivamente 5 Kent figura na lista como Kent Wild White 6 S 184 figura na lista como Aberystwyth S 184 7 Huia e Pitau figuran na lista como Grasslands Huia e Grasslands Pitau 8 California figura na lista como California Ladino 1 2

1/1 1/1 11 1/1 2/3 6/7

101 98 105 99 94 104 98

Variedades non avaliadas 1/1

1/1 15/15 6/6 1/1 1/1 3/3

agricultura

5, 6, 8, 9, 10, 16

Seguros agrarios

Protexa a súa explotación agraria En ”la Caixa” ofrecémoslle unha extensa gama de seguros especificamente pensada para cubrir os riscos que poidan xurdir no día a día da súa explotación agraria. Así, poderá asegurar os ingresos da súa colleita e do seu gando, cubrirá os riscos do seu negocio e garantirá a súa protección, a da súa familia e mais a dos seus traballadores.

AgroCaixa

[Ti [ es a Estrela Información suxeita ás condicións xerais, particulares e especiais de cada póliza, así como ás condicións de subscrición. SegurCaixa Adeslas, S.A. de Seguros e Reaseguros. VidaCaixa, S.A. de Seguros e Reaseguros. Caixabank, S.A., operador de banca-seguros exclusivo de VidaCaixa, S.A., con CIF A-58333261, e autorizado de SegurCaixa Adeslas, S.A., con CIF A-28011864, inscrito no rexistro administrativo de mediadores da DXSFP co código C0611A08663619, e autorizado para a distribución de seguros CASER, en virtude do convenio de distribución entre VidaCaixa e CASER.

www.laCaixa.es/agrocaixa

AFRIGA AÑO XIX- Nº 106 Prensa 174X124 SegAgrarios gal.indd 1

AFRIGA106_dossier_variedades_03.indd 87

10/05/12 09:25

11/08/2013 17:01

agricultura

DOSSIER: cultivos pratenses

Variedades de alfalfa non avaliadas

Sega de ensaios de fertilización nitroxenada con mesturas de gramíneas e leguminosas anuais

Variedade Ampurdan Belfeuil Comete Creno Emiliana Marina PR 56 S 82 PR 59N 49 PR 59N 59 Siriver Tierra de Campos Venus

Casas comerciais 12 14 11 3, 6 1, 15 1, 15 13 13 13 5, 10 5, 10, 14 16

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea 3 100 =15,58, 14,87 e 13,97 t/ha materia seca (media de Europe e San Isidro) no 1º, 2º e 3º ano, respectivamente 1 2

Táboa 10 Datas aproximadas de principio de espigado en cada grupo de precocidade en Mabegondo (Abegondo, A Coruña) a 100 m de altitude Variedades

Raigrás inglés e híbrido

Ultraprecoces

Táboa 9

Variedades

Produción3 2º ano 3º ano 98 100 95 98 98

Nº ensaios

Alcor Altiva Aragón Asmara

1º ano 96 107 92 103

Aurora

2/2/2

Capitana Derby Europe Gea Gilboa Giulia Hunter River Medina Nogara PK-57Q53 Planet Salsa San Isidro Sequel Sutter Tango Verdor Victoria

93 101 102 100 87 104 95 89 97 103 91 104 98 93 93 107 99 96

77 88 99 99 83 100 91 78 91 87 93 94 101 72 95 105 98 101

87 87 100

2/2/2 5/5/4 18/18/17 1/1 7/7/7 1/1 1/1 2/2/2 2/2/2 1/1 1/1 1/1 13/13/13 2/2/2 2/2/2 1/1 1/1 6/6/6

93 104

100 80 101

103

1º/2º/3ºano 1/1 1/1 15/15/15 1/1

Festuca alta

Moi precoces

f. abril

Precoces

p. maio

p. abril

Intermedias

p.-m. maio

m. abril

Serodias

m.-f. maio

f. abril

f. maio

p. maio

Moi serodias

Variedades de alfalfa inscritas na LEVC1 ou no CCUE2 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2012)

Dactilo m.-f. abril

f. marzo

f. = finais; m.= mediados; p. = principios Casas comerciais

17 9 2, 5, 10, 14, 17, 18, 19

Bromo Catártico (*) Variedade

Casas comerciais

Baladin

5, 10

Luprime

4, 7

Sanson

5, 10 3, 4, 7, 11 4, 7, 16

16 14 13 6 11 14, 18

11 4, 7 5, 10, 14, 17, 18

festuca de prados (*) Variedade Darimo Lipanther Preval Senu

Casas comerciais 15 6 11 3

fleo (*) Variedade Alma Climax Comer Phlewiola

Casas comerciais 5, 10 3, 5, 10, 12, 14, 18 6 5, 10

(*) Non hai Lista de Variedades Comerciais en España para estas especies. Por iso non están avaliadas

AFRIGA AÑO XIX - Nº 106

AFRIGA106_dossier_variedades_03.indd 88

11/08/2013 17:02

pub_delagro_sementes.indd 89

09/08/2013 21:15

agricultura

DOSSIER: cultivos pratenses

Ensaios de avaliación de pratenses no CIAM

AVALIACIÓN DE ESPECIES DE RAIGRÁS ITALIANO E HÍBRIDO EN CULTIVO DE INVERNO PARA INTEGRAR ROTACIÓNS FORRAXEIRAS DE DOUS CULTIVOS POR ANO

Este artigo é o resultado do estudo realizado entre outubro de 2011 e xuño de 2012 no CIAM sobre o raigrás como alternativa ao millo como cultivo forraxeiro; nel avalíanse en profundidade o efecto e a data de aproveitamento na primavera sobre a produción e o valor nutricional das diversas variedades desta especie pratense. Hai tres grandes tipos de raigrases utilizados en agricultura: o raigrás italiano (Lolium multiflorum L., anual e bianual), o raigrás inglés (Lolium perenne L., de longa duración) e o raigrás híbrido (Lolium boucheanum K., de duración intermedia). O raigrás italiano é a especie gramínea pratense máis sementada en España, tanto en cultivo monofito coma en mesturas con outras especies. Hai algo máis dunha década, Piñeiro et ál. (2001) estimaban que máis do 90% da semente de especies pratenses vendida por casas comerciais en Galicia correspondía a algún dos tres tipos de raigrases, entre os que predominaba o italiano, que representaría máis da metade das vendas de sementes. Este raigrás é unha gramínea que se establece con gran facilidade e ten un crecemento inicial rápido, cun comportamento moi agresivo coas plantas acompañantes, incluídas as es-

G. Flores Calvete, N. Díaz Díaz, J. Valladares Alonso, S. Pereira Crespo, B. Fernández-Lorenzo, C. Resch Zafra e J. Piñeiro Andión Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM)

pecies espontáneas. Ten capacidade de crecer durante o inverno, sobre todo en zonas de influencia atlántica, e pode dar un corte a finais do inverno, ao que lle poden seguir un ou dous cortes máis ao longo da primavera. Os raigrases híbridos comparten esta característica, aínda que o vigor no establecemento non é tan alto coma o do italiano. Os híbridos comparten xenes de raigrases italianos e ingleses e son variedades de rotacións curtas. Posúen certa capacidade de crecemento invernal, pero menos intensa ca a dos raigrases italianos e manteñen máis tempo o crecemento na primavera tardía tras o espigado.

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_dossier_raigras_galego.indd 90

20/08/2013 17:14

DOSSIER: cultivos pratenses

agricultura

Control de produción a comezos da primavera

Nos catálogos de variedades agrícolas (Lista de Variedades Comerciais de España e Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Comunidade Europea), as variedades de raigrás italiano clasifícanse nos grupos de variedades alternativas e non alternativas. As primeiras son aquelas variedades que, sementadas na primavera, producen espigas en alto número o mesmo ano da sementeira. Pola contra, as non alternativas non espigan o ano da sementeira ou fano con pouca intensidade. As variedades alternativas teñen unha curta vida produtiva que non supera o ano e teñen carácter anual. As non alternativas son máis persistentes e mesmo poden chegar a dous anos de vida produtiva. Aínda que nos catálogos de variedades mencionados non aparece a clasificación westerwold ou westerwoldicum, esta mención adoita aparecer nos catálogos das casas comerciais, aplicada ás variedades alternativas e, polo tanto, anuais. As variedades alternativas están orientadas a producir forraxe no período que vai dende a sementeira (setembro-outubro) ata o espigado, a comezos de maio, época na que practicamente remata a vida produtiva da planta. As variedades non alternativas tenden a medrar menos durante o inverno, pero compensan esta circunstancia cun maior crecemento na primeira parte da primavera e poden chegar a superar as variedades alternativas. Pola súa menor agresividade inicial, as variedades non alternativas adoitan empregarse en mesturas con outras especies de gramíneas e leguminosas en pradeiras de curta duración. Como indican Piñeiro et ál. (2001), as variedades alternativas serían as máis indicadas para entrar nunha rotación como cultivo invernal cun cultivo de verán como millo, xirasol ou sorgo forraxeiro, que ocuparán o terreo ata finais de setembro ou comezos de outubro, momento no que se sementará de novo o raigrás. Dada a capacidade de crecemento en épocas de temperaturas baixas, os raigrases italianos desenvolven un papel importante desde o punto de vista medioambiental, pois utilizan o nitróxeno dispoñible no terreo evitando que se contaminen as augas superficiais ou subterráneas por escorrentía e lixiviación aos horizontes inferiores do chan.

CheckIT, tu app de Yara que diagnostica las deficiencias nutricionales en cultivos

info.iberian@yara.com // www.yara.es

AFRIGA ANO XIX- Nº 106

AFRIGA106_dossier_raigras_galego.indd 91

20/08/2013 13:15

agricultura

DOSSIER: cultivos pratenses

TODAS AS VARIEDADES DE RAIGRÁS ITALIANO E HÍBRIDO MOSTRARON UNHA ALTA PRODUTIVIDADE

Raigrás alternativo Promenade na primeira data de corte (6 marzo). Produción 5,0 t MS; PB 13,6%

Hai variedades diploides e tetraploides, tanto no grupo das alternativas coma no das non alternativas. As tetraploides teñen a semente máis grande, follas máis anchas de cor verde máis escura, un maior contido de auga e tenden a ser máis resistentes a enfermidades ca as diploides. O mercado está dominado polas variedades tetraploides, como pode verse nesta mesma revista, no artigo no que se reflicten os resultados das avaliacións de variedades comerciais de gramíneas e leguminosas pratenses para zonas húmidas realizadas no CIAM en 2011 (Díaz et ál., 2012); nel ponse de manifesto que a porcentaxe de variedades tetraploides con relación ao total de variedades ofertadas ascende ao 71%, 68% e 76% para os raigrases alternativos, non alternativos e híbridos, respectivamente. Debido ao maior tamaño da semente de variedades tetraploides, a dose de semente empregada en cultivos monofitos nestes casos (35-40 kg/ha) é normalmente un 20-40% superior que cando se sementan variedades diploides (30-35 kg/ha). Resultados dos ensaios realizados en Mabegondo no contexto da Rede Nacional de Avaliación de Variedades Pratenses e citados por Piñeiro et ál. (2001) indican que, cando se compararon seis variedades alternativas e seis non alternativas aproveitadas en dous cortes na primavera, se obtiveron producións medias para o primeiro e segundo corte de 4,2 e 3,3 t de materia seca (MS) por ha para os raigrases alternativos e de 4,0 e 3,8 t MS/ha para os non alternativos, respectivamente. Esta ausencia de diferenzas no rendemento entre ambos os tipos de variedades significa, en opinión dos autores citados, que as variedades non alternativas tamén poden utilizarse nestas rotacións intensivas de dous cultivos por ano e mostran a necesidade de incluír ambos os tipos de raigrases nos experimentos sobre variedades de raigrás para a fase de outono-invernoprimavera.

O RAIGRÁS ITALIANO NA ROTACIÓN DE DOUS CULTIVOS POR ANO NAS EXPLOTACIÓNS LEITEIRAS GALEGAS Segundo o Anuario de Estatística do MARM (2010), Galicia produce aproximadamente o 40% do leite de vacún e concentra máis da metade das explotacións leiteiras do total do Estado español. Nun recente traballo acerca da estrutura produtiva das explotacións leiteiras galegas no decenio 1996-2006, Fernández-Lorenzo et ál. (2009) sinalan que no devandito período desaparecera o 65% das explotacións, a produción aumentara ata os 2,2 millóns de toneladas e a superficie forraxeira destinada a producir leite en Galicia contraeuse desde 388 mil ha no ano 1996 a 232 mil ha en 2006. A dificultade das explotacións leiteiras galegas que permaneceron no sector para acomodar o seu incremento de tamaño co correspondente aumento da base territorial forraxeira provocou un aumento da carga gandeira e unha maior dependencia do uso de concentrados na dieta do gando. En paralelo produciuse unha maior intensificación forraxeira da SAU dispoñible, que se centrou nun notable incremento do cultivo do millo forraxeiro, o predominio dos ensilados sobre o consumo de forraxes frescas e unha diminución do uso de herba de pradeira, o cal se pon de manifesto, sobre todo, nas explotacións de maior dimensión. Os datos dispoñibles confirman que o millo é a forraxe anual máis cultivada e, practicamente, a única forraxe anual de verán en todas as explotacións. Algo máis dun terzo dos gandeiros declaran que durante o inverno, tras o cultivo do millo, deixan habitualmente ou en ocasións a terra sen cultivar. Os dous terzos restantes practican unha rotación de dous cultivos por ano, onde o de inverno máis común é o raigrás italiano de tipo alternativo, que é utilizado por case o 70% das explotacións de maior dimensión. É aproveitado fundamentalmente para ensilar, nun sistema dun ou dous cortes, en función das circunstancias. En ocasións, a climatoloxía adversa a comezos da primavera complica a obtención de cortes precoces, o que obriga a un manexo nun só corte, avalado tamén por razóns económicas. Non obstante, os gandeiros aducen que o raigrás italiano alternativo, manexado nun único corte, con frecuencia presenta contidos en proteína moi baixos e non é infrecuente o encamado. Tamén demandan máis información acerca do comportamento agronómico e nutricional das diferentes variedades existentes no mercado para axudar a definir con maior precisión as estratexias de manexo deste cultivo. OBXECTIVO DO ESTUDO O obxectivo do traballo foi avaliar o efecto da variedade e da data de aproveitamento na primavera sobre a produción e valor nutricional de diversas variedades de raigrás con diferentes características de ploidía e alternatividade, sementados no outono e sometidos a diferentes datas de corte para ensilar na primavera seguinte.

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_dossier_raigras_galego.indd 92

11/08/2013 16:22

www.fertiprado.pt

pub_fertiprado_editableURL.indd 93

22/08/2013 13:29

agricultura

DOSSIER: cultivos pratenses

EXECUCIÓN DO ENSAIO

Localización O ensaio foi realizado entre outubro de 2011 e xuño de 2012 na finca do CIAM en Mabegondo, situada na zona costeira de Galicia a 100 m de altitude, con terreos francolimosos de profundidade media, moderadamente ácidos e ricos en fósforo e potasa. Os valores de pH (en auga) oscilaron entre 5,81 e 5,96, a porcentaxe de saturación de Al3+ entre 6,5 e 13,2%, o valor de P (Olsen, extraído en NaHCO3) entre 29,2 e 57,7 mg/kg e o de K (extraído en NH4NO3) entre 300 e 372 mg/kg. Tratamentos As variedades avaliadas foron dúas variedades tetraploides de raigrás italiano tipo alternativo (cv. Promenade e cv. Major), dúas de raigrás italiano tetraploide de tipo non alternativo (cv. Sultán e cv. Danergo) e dúas variedades de raigrás híbrido, unha das cales era de tipo intermedio, tetraploide (cv. Barladin), e outra variedade era diploide, de tipo italiano (cv. Barsilo). Como se indica na táboa 1, a colleita realizouse en seis datas no primeiro ciclo de crecemento, desde o 6 de marzo ata o 16 de maio, cada dúas semanas, seguidas polo corte dos rebrotes ás seis semanas de idade, a partir do 17 de abril ata o 26 de xullo. Utilizouse un deseño experimental en parcelas divididas con 10 bloques, coa variedade (sementada en monocultivo) como parcela principal e a data de corte como subparcela. Foron elixidos ao azar catro bloques (repeticións) nos que se realizou un aproveitamento previo da herba a finais de xaneiro, mentres que nas restantes repeticións a herba creceu ininterrompidamente ata o primeiro corte de comezos de marzo. Táboa 1. Datas de corte do ensaio Datas de corte Corte de limpeza Cortes para ensilar

O 18 de xaneiro (en catro das dez repeticións) DC1

DC2

DC3 3 abril

DC4

DC5

DC6

1º ciclo

6 marzo 20 marzo

17 abril 2 maio 17 maio

Rebrote ás 6 semanas

17 abril 2 maio 17 maio 29 maio 12 xuño 26 xuño

Sementeira e fertilización do cultivo O terreo preparouse con dous pases de grade de discos lixeira, entre os cales se aplicou a fertilización mineral de fondo, con 40 kg de N, 40 kg de P2O5 e 75 kg de K2O por hectárea. A sementeira realizouse o 30 de setembro de 2011 nun total de 360 parcelas elementais (6 variedades x 6 datas de corte x 10 repeticións) de 6,5 m2 (5,0 m x 1,3 m), con doses de semente de 40 kg/ha para as variedades tetraploides e de 30 kg/ha para a variedade diploide. En coberteira aplicáronse 50 kg de N/ha en todos os tratamentos e outros 50 kg de N/ha tras o primeiro corte de cada variedade.

AS VARIEDADES ALTERNATIVAS PRODUCIRON MÁIS NOS CORTES PRECOCES. AS DIFERENZAS COAS OUTRAS VARIEDADES ATENÚANSE NOTABLEMENTE A MEDIADOS DE ABRIL E AÍNDA MÁIS A COMEZOS DE MAIO, MOMENTO NO QUE AS VARIEDADES NON ALTERNATIVAS E HÍBRIDOS CHEGAN A SUPERAR A PRODUCIÓN DA VARIEDADE PROMENADE Mostraxe das parcelas Nas datas previstas para cada corte tomouse unha mostra de 4,50 m x 0,80 m nas correspondentes subparcelas mediante unha segadora de barra oscilante de 0,80 m de anchura de corte, a unha altura aproximada de 10 cm do chan. A mostra foi pesada no campo e, por cuarteos sucesivos, tomouse unha alícuota de aproximadamente 2 kg, que se enviou ao laboratorio para a determinación de composición botánica e de materia seca (MS). A análise florística realizouse sobre unha alícuota de mostra fresca de 300 g-400 g, separando manualmente as fraccións correspondentes á especie sementada e a outras especies. En cada un dos seis cortes do primeiro ciclo, sobre unha mostra procedente dunha das repeticións nas que non se realizou corte de limpeza, separáronse manualmente as fraccións “folla”, composta polos limbos e vaíñas das follas, e “talo”, composta pola cana da planta acompañada, no seu caso, pola inflorescencia. A materia seca da biomasa total do cultivo e a das fraccións determinouse en estufa de aire forzado Unitherm, a 80 ºC durante 16 h e, posteriormente, moeuse a un mm en muíño de martelos. Análises da composición química das mostras mediante NIRS A composición química e o valor nutricional das mostras foron estimados mediante a técnica de espectroscopía de reflectancia na rexión do infravermello próximo (NIRS). Os espectros das mostras secas e moídas foron rexistrados nun espectrofotómetro monocromador Foss NIRSystem 6500 e o seu contido nas fraccións materia orgánica (MO), proteína bruta (PB), fibra ácido deterxente (FAD), fibra neutro deterxente (FND), carbohidratos solubles en auga (CHS), carbohidratos non estruturais totais (CNET) e dixestibilidade da materia orgánica (IVOMD) foi estimado aplicando unha ecuación de calibración para pastos frescos existente no CIAM. As mostras detectadas como outliers (non representadas na ecuación de calibración) foron analizadas por vía húmida segundo os métodos de referencia utilizados nos laboratorios do CIAM, incluída a determinación da dixestibilidade in vitro da materia orgánica con líquido ruminal (Tilley-Terry). Os resultados destas análises foron utilizados para recalibrar e mellorar a ecuación NIRS existente (Pereira-Crespo, comunicación persoal). Análise estatística Os efectos da variedade, data do corte e realización do corte de limpeza sobre a produción e valor nutricional dos raigrases avaliados foron realizados mediante unha análise de varianza utilizando o paquete estatístico SAS.

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_dossier_raigras_galego.indd 94

11/08/2013 16:23

pub_caussade.indd 95

20/08/2013 11:47

agricultura

DOSSIER: cultivos pratenses

RESULTADOS O ensaio levouse a cabo nunhas condicións climatolóxicas que poden considerarse normais para o outono, seguido por un inverno pouco chuvioso e un comezo de primavera atípico, na que se rexistraron precipitacións máis elevadas e temperaturas máis baixas que o habitual no mes de abril. O resto da primavera pode considerarse normal con respecto ao réxime de temperatura e chuvias (figura 1). O establecemento dos raigrases foi satisfactorio e no posterior desenvolvemento do ciclo do cultivo non se apreciaron problemas de pragas ou enfermidades. En canto á incidencia do encamado da forraxe, esta foi baixa para todas as variedades, incluso nos cortes máis tardíos do primeiro ciclo, e non afectou á normal colleita da herba. En canto ás datas de espigado, todas as variedades espigaron nun intervalo de 7 días, entre os días 2 e 8 de maio. Figura 1. Temperatura e precipitación durante o período de ensaio (do 30 setembro de 2011 ao 30 de xuño de 2012) na finca do CIAM en Mabegondo 25

50 Temperatura media diaria ºC

Precipitación, mm.

27-xun

12-xun

28-mai

28-abr

13-mai

13-abr

29-mar

28-feb

14-xan

14-mar

13-feb

29-xan

30-dec

15-dec

30-nov

31-out

15-nov

1-out

16-out

Temperatura ºC

Precipitación diaria, mm 20

EN CANTO AO VALOR NUTRICIONAL MEDIO DAS VARIEDADES NO PRIMEIRO CICLO, COMO CARACTERES COMÚNS A ESTAS, DESTÁCASE UNHA ELEVADA DIXESTIBILIDADE, UN BAIXO CONTIDO EN PROTEÍNA E UN ALTO CONTIDO EN AZUCRES, QUE ASEGURA UNHA BOA ENSILABILIDADE

1. EFECTO DA VARIEDADE SOBRE A PRODUCIÓN E VALOR NUTRICIONAL

a) Corte de limpeza Na táboa 2 móstranse as producións de materia seca (MS), materia orgánica dixestible (MOD) e proteína bruta (PB) extraídas por hectárea, a porcentaxe de especies sementadas sobre a produción de materia seca total, o contido en MS e o valor nutricional da forraxe para as diferentes variedades no corte de limpeza efectuado a finais de xaneiro. A produción media foi próxima a unha tonelada de MS/ha e, como era de esperar, as producións das variedades de raigrás alternativo foron as máis elevadas mostrando a maior capacidade de crecemento invernal, seguidas das variedades de raigrás non alternativo e, por último, dos híbridos. A implantación do cultivo foi boa ou moi boa en todos os casos e non houbo diferenzas significativas entre variedades en canto á presenza de especies espontáneas. O estado fisiolóxico pouco avanzado en que se encontraban todas as variedades neste momento correspóndese con baixos valores medios de MS (14,1%) e de fibra (FAD 16,4% MS, FND 37,0% MS), sendo elevado tanto o contido en PB (17,3% MS) coma o valor de dixestibilidade da materia orgánica (81,7%) e o contido en azucres (CSA 23,3% MS).

Táboa 2. Efecto da variedade de raigrás sobre a produción e valor nutricional do corte de limpeza no inverno Variedade

Produción kg MS/ha

kg MOD/ha

kg PB/ha

1.342

997

235

1.136

847

NA1

905

NA2

% Sem

Materia seca e composición nutricional MS

FAD

FND

CSA

CNET

IVOMD

89,5

15,0

90,0

17,7

15,4

36,4

22,8

24,1

82,0

196

84,5

14,7

89,8

17,5

15,3

36,1

22,8

24,2

82,6

642

160

95,8

12,6

88,8

17,5

18,3

39,3

19,2

20,9

79,9

1.083

795

173

93,0

14,1

89,4

16,5

17,3

37,6

22,3

23,8

82,0

790

594

134

93,2

14,9

89,9

17,0

14,9

34,5

24,2

25,3

83,3

699

501

126

90,5

13,4

89,4

17,8

17,1

37,9

19,9

21,5

80,2

Media

992

729

171

91,1

14,1

89,6

17,3

16,4

37,0

21,9

23,3

81,7

***

dms

366

278

1,2

1,3

2,0

2,2

A1: Rg. italiano alternativo tetraploide cv. Promenade; A2: Rg. italiano alternativo tetraploide cv. Major; NA1: Rg. italiano non alternativo tetraploide cv. Sultán; NA2: Rg. italiano non alternativo tetraploide cv. Danergo; H1: Rg. híbrido tetraploide (tipo intermedio) cv. Barladín; H2: Rg. híbrido diploide (tipo italiano) cv. Barsilo. MS: materia seca; MOD: materia orgánica dixestible; % Sem.: porcentaxe de especies sementadas (% MS); MO: materia orgánica (% MS); PB: proteína bruta (% MS); FAD: fibra ácido deterxente (% MS); FND: fibra neutro deterxente (% MS); CSA: carbohidratos solubles en auga (% MS); CNET: carbohidratos non estruturais totais (% MS); IVOMD: dixestibilidade da materia orgánica (%) Nivel de significación: *** (p<0.001), ** (p<0.01); * (p<0.05); ns (non significativo) dms: diferenza mínima significativa entre dúas medias da mesma columna

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_dossier_raigras_galego.indd 96

20/08/2013 13:16

DOSSIER: cultivos pratenses

CHAMAN A ATENCIÓN OS BAIXOS VALORES DE PB OBSERVADOS A PARTIR DO MES DE ABRIL E ESPECIALMENTE NO MES DE MAIO, CANDO CHEGAN A SER INFERIORES AO 7% DA MATERIA SECA

agricultura

Raigrás híbrido diploide Barsilo na primeira data de corte (6 de marzo). Produción 3,4 t MS. Proteína 14,2%

b) Primeiro corte, rebrote e produción total de primavera Cando se fai a media dos resultados obtidos para cada variedade nas diferentes datas de corte do primeiro ciclo, dos rebrotes e da produción total do ensaio (táboa 3), pode observarse que, con carácter xeral, non existen diferenzas significativas en produción entre as diferentes variedades ou as diferenzas son cuantitativamente escasas. Así, no primeiro corte, as producións medias e o rango de variación entre variedades foron de 7,4 t MS/ha (rango 7,0 a 8,1); 5,2 t MOD/ha (rango 4,8 a 5,4) e 0,60 t PB/ha (rango 0,58 a 0,64). Como se dixo, aínda que numericamente as variedades alternativas produciron máis ca as non alternativas e estas, á sua vez, máis ca os híbridos, as diferenzas non chegaron a ser estatisticamente significativas.

SAT Veiga da Lama de Prevesos, Castro de Rei (Lugo)

Ganderia Fidel de Meira(Lugo)

Pequenas en tamaño, grandes en prestacións

Finca La Asunción de Touro(A Coruña)

Distribuidas por:

DOVAL MAQUINARIA AGRíCOLA

Avda. Terra Cha, 11 27260 CASTRO RIBERAS DE LEA (Lugo) Telf. : 982 310 026 - 659 445 627 660 417 676 Fax: 982 310 295 e-mail: info@dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com

AFRIGA ANO XIX- Nº 106

AFRIGA106_dossier_raigras_galego.indd 97

11/08/2013 16:40

agricultura

DOSSIER: cultivos pratenses

A PRODUCIÓN DE ENSILADO DE RAIGRÁS NA EXPLOTACIÓN REDUCE O CUSTO ENTRE UN 64% E UN 47% PARA A UNIDADE DE MATERIA SECA E ENTRE UN 67% E UN 56% PARA A UNIDADE DE ENERXÍA COMPARADO COA COMPRA DE ALFALFA. EN CANTO AO CUSTO UNITARIO DA PROTEÍNA, MENTRES O ENSILADO DE RAIGRÁS PRODUCIDO NUN SÓ CORTE É UN 11% MÁIS CARO, A REALIZACIÓN DE DOUS CORTES PERMITE ABARATAR O KG DE PROTEÍNA BRUTA NUN 16% RESPECTO DA COMPRA DE ALFALFA Táboa 3. Efecto da variedade de raigrás sobre a produción e valor nutricional dos cortes de primeiro ciclo, rebrote ás seis semanas e produción total de primavera Primeiro ciclo de crecemento (medias de seis datas de corte realizadas do 6 de marzo ao 17 maio, cada dúas semanas) Variedade

Produción kg MS/ha

kg MOD/ha

kg PB/ha

8.159

5.499

647

% Sem

Materia seca e composición nutricional MS

FAD

FND

CSA

CNET

IVOMD

98,8

18,3

92,1

8,8

27,9

50,1

26,1

26,3

73,8

7.666

5.288

601

98,7

19,3

92,3

8,9

26,5

48,9

27,8

28,2

75,7

NA1

7.554

5.408

592

96,2

19,4

92,4

8,8

24,2

45,2

30,6

30,9

78,9

NA2

7.319

5.149

616

96,5

19,3

91,8

9,6

25,1

46,3

27,9

28,1

77,7

7.075

4.835

595

95,0

18,4

91,5

9,7

26,1

47,5

26,2

26,3

76,3

7.221

5.118

581

96,6

21,3

92,2

9,1

24,9

46,2

29,3

28,5

78,2

Media

7.499

5.216

605

96,9

19,3

92,1

9,1

25,8

47,4

28,0

28,1

76,8

p dms

ns -

** 1,6

*** 1,1

* 0,5

ns -

*** 0,9

*** 1,2

** 2,6

* 2,3

*** 2,0

Rebrote ás 6 semanas do primeiro aproveitamento (medias de seis datas de corte realizadas do 17 de abril ao 26 de xuño) Variedade

Produción

% Sem

Materia seca e composición nutricional

kg MS/ha

kg MOD/ha

kg PB/ha

FAD

FND

CSA

CNET

IVOMD

5.393

3.376

471

99,7

17,5

92,1

8,8

31,5

55,4

20,9

21,0

68,3

5.080

3.263

444

99,7

17,4

92,6

8,7

30,1

54,0

22,8

23,1

70,2

NA1

5.831

3.912

465

99,5

18,5

92,4

8,1

28,8

51,5

26,0

26,2

73,0

NA2

5.892

3.779

526

99,0

16,9

91,6

9,0

30,3

53,4

21,9

22,1

70,5

5.190

3.317

502

99,8

16,2

91,2

9,7

30,8

53,9

20,1

20,6

70,4

5.517

3.662

486

99,0

18,5

92,0

9,0

28,9

51,7

23,6

24,2

72,4

Media

5.484

3.551

482

99,5

17,5

92,0

8,9

30,1

53,3

22,6

22,9

70,8

p dms

ns -

* 1,5

* 0,6

ns -

** 1,1

*** 1,2

* 3,0

* 2,6

* 2,4

Produción total (inclúe o corte de inverno) Variedade

Produción kg MS/ha

kg MOD/ha

kg PB/ha

14.064

9.083

1.287

% Sem

Materia seca e composición nutricional MS

FAD

FND

CSA

CNET

IVOMD

98,2

17,3

91,9

9,4

29,3

52,1

22,4

22,7

70,7

13.196

8.768

1.191

98,0

18,0

92,2

9,5

27,7

50,6

24,3

24,7

72,8

NA1

13.839

9.543

1.177

96,6

18,4

92,2

8,9

26,1

47,9

27,5

27,8

75,7

NA2

13.841

9.119

1.361

96,8

17,0

91,3

10,3

27,7

50,0

22,8

23,0

72,8

12.873

8.537

1.249

95,8

16,9

91,2

10,1

27,9

49,9

22,6

22,9

73,2

13.528

9.173

1.230

97,0

19,5

91,9

9,6

26,8

48,8

25,0

25,5

74,5

Media

13.557

9.037

1.249

97,1

17,8

91,8

9,6

27,6

49,9

24,1

24,4

73,3

p dms

ns -

** 1,1

*** 1,1

* 3,7

ns -

* 2,7

A1: Rg. italiano alternativo tetraploide cv. Promenade; A2: Rg. italiano alternativo tetraploide cv. Major; NA1: Rg. italiano non alternativo tetraploide cv. Sultán; NA2: Rg. italiano non alternativo tetraploide cv. Danergo; H1: Rg. híbrido tetraploide (tipo intermedio) cv. Barladín; H2: Rg. híbrido diploide (tipo italiano) cv. Barsilo. MS: materia seca; MOD: materia orgánica dixestible; % Sem.: porcentaxe de especies sementadas (% MS); MO: materia orgánica (% MS); PB: proteína bruta (% MS); FAD: fibra ácido deterxente (% MS); FND: fibra neutro deterxente (% MS); CSA: carbohidratos solubles en auga (% MS); CNET: carbohidratos non estruturais totais (% MS); IVOMD: dixestibilidade da materia orgánica (%) *Nivel de significación: *** (p<0.001), ** (p<0.01); * (p<0.05); ns (non significativo) dms: diferenza mínima significativa entre dúas medias da mesma columna

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_dossier_raigras_galego.indd 98

11/08/2013 16:41

GALICAL CALES E CARBONATOS AGRÍCOLAS

APLICACIÓN DO PRODUTO SOBRE O TERREO Redución da acidez dos solos Aumento da produtividade das colleitas Presentadas en:

EMENDA DE CAL VIVO GRANULADO (90% CaO) Alta porcentaxe en calcio. Valor neutralizante: 90% EMENDA DE CAL VIVO GRANULADO DOLOMÍTICO (35% MgO / 60% CaO) Alta porcentaxe de magnesio. Valor neutralizante: 95%

• Sacos de 35 quilos • Big bag de 1.100 quilos • Camión cisterna ou camión volquete

Estendidas na propia finca Transportadas en camións a calquera punto de España e Portugal

EMENDA DE CAL VIVO (80% CaO) Gran poder de neutralización. Valor neutralizante: 80% EMENDA DE CAL APAGADO (65% CaO) Potencia o rendemento agrícola. De fácil asimilación. Valor neutralizante: 65% EMENDA DE CAL APAGADO MÁIS DOLOMÍA (53% CaO / 23% MgO) Achega magnesio. Favorece a actividade clorofílica da planta. Valor neutralizante: 83% EMENDA CALCARIA, CARBONATO (56% CaO) Para camas hixiénicas. Eficaz na redución de mamites ambientais e dermatites. Apropiado para a produción de todo tipo de pensos. Valor neutralizante: 48% EMENDA DE CALCARIA MAGNÉSICA (33% CaO / 17% MgO) Achega magnesio. Valor neutralizante: 54%

pub_galical.indd 99

URA DE NOVA MEST RBONATO SERRÍN E CA RA CAMAS CÁLCICO PA DE VACÚN!

GALICAL, S.L.L.

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS Arieiras s/n P.I. Louzaneta 27294 LUGO Teléfono 982 22.14.84 Fax 982 22.14.08 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

20/08/2013 18:26

100

agricultura

DOSSIER: cultivos pratenses

A CONCENTRACIÓN MEDIA DE PB NAS FOLLAS (14,3% MS) É MÁIS DO DUPLO DA EXISTENTE NOS TALOS (6,3% MS), MENTRES QUE A RIQUEZA EN AZUCRES DOS TALOS (31,2% MS) DUPLICA a DAS FOLLAS (15,2% MS)

Vista dos ensaios tras o corte do 2 de maio

Esta mesma situación volve reproducirse para o corte dos rebrotes, realizado ás seis semanas do primeiro, en canto á ausencia de diferenzas significativas entre variedades na produción de materia seca (5,4 t MS/ha, rango 5,0 a 5,8), materia orgánica dixestible (3,5 t MOD/ha, rango 3,2 a 3,9) e de proteína (0,48 t PB/ha, rango 0,44 a 0,52). Neste segundo aproveitamento, as variedades máis produtivas en número son as non alternativas, seguidas dos híbridos, o que evidencia unha capacidade de rebrote comparativamente superior para aquelas variedades, comparada coa das variedades alternativas, que en todo caso non chega a ser significativa dende o punto de vista estatístico. A elevada produtividade destas especies e a ausencia de diferenzas entre os distintos tipos faise de novo patente ao comparar os resultados totais correspondentes aos dous (ou tres, caso do corte de inverno) aproveitamentos efectuados. Os valores medios (e rango de variación entre variedades) foron, para a produción de materia seca, 13,5 t MS/ha (rango 12,8 a 14,0); para a de materia orgánica dixestible, 9,0 t MOD/ha (rango 8,5 a 9,5); e para a de proteína, 1,2 t PB/ha (rango 1,1 a 1,3). En canto ao valor nutricional medio das distintas variedades nos aproveitamentos efectuados no primeiro ciclo destácase, como caracteres comúns a estas, unha elevada dixestibilidade, un baixo contido en proteína e un alto contido en carbohidratos non estruturais, que na práctica totalidade son azucres. A alta concentración de azucres en todas as variedades, observada incluso no corte de limpeza

efectuado a finais de xaneiro, pon en evidencia por que se consideran estas gramíneas como unha das forraxeiras que posúen unha mellor ensilabilidade (capacidade de fermentar correctamente no silo) e están unicamente por detrás do millo forraxeiro a este respecto (Demarquilly, 1986). No primeiro ciclo de crecemento, os valores medios (e rangos de variación) de materia seca e valor nutricional foron MS 19,3% (18,3 a 21,3), PB 9,1% MS (8,8 a 9,7), FAD 25,8% MS (24,2 a 27,9), FND 47,4% MS (45,2 a 50,1), CSA 28,1% MS (26,1 a 30,9) e IVOMD 76,8% (73,8 a 78,9). Foron observadas diferenzas significativas entre variedades para algúns parámetros de calidade nutricional; as máis relevantes foron a menor dixestibilidade e o superior contido en fibra das variedades alternativas (en particular a da variedade Promenade) comparadas co resto das variedades. Non se observaron, en cambio, diferenzas significativas entre variedades en canto ao contido en proteína, mostrando a homoxeneidade no comportamento das variedades avaliadas en canto a este carácter. A variedade híbrida diploide Barsilo mostrou un contido significativamente superior de MS (+2,36 ud) comparada co resto das variedades tetraploides. A calidade media dos rebrotes foi inferior á obtida no primeiro ciclo e rexístranse descensos medios de 6 ud para a dixestibilidade e 5 ud para o contido en azucres, mentres que a fibra aumentaba en 4 ou 5 ud para a FAD e FND, respectivamente, e o contido en PB baixaba dúas décimas (0,2 ud). Os valores medios (e rango de variación entre variedades) neste aproveitamento foron: MS 17,5% (16,2 a 18,5); PB 8,9% MS (8,1 a 9,7); FAD 30,1% MS (28,8 a 31,5); FND 53,3% MS (51,5 a 55,4); CSA 22,7% MS (20,9 a 26,2) e IVOMD 70,8% (68,3 a 73,0), o que evidencia que a pesar da perda de calidade respecto do primeiro ciclo, o valor medio dos rebrotes ás seis semanas segue a ter un bo valor nutricional no que á dixestibilidade ou valor enerxético se refire, mantendo un contido de azucres máis que suficiente para obter unha boa calidade de fermentación no silo. En canto ás diferenzas entre variedades, a característica máis salientable, tal como acontecera no primeiro ciclo, foi a comparativamente inferior dixestibilidade e o superior contido en fibra da variedade alternativa Promenade, en particular comparada coa variedade non alternativa Sultán e a variedade híbrida diploide Barsilo. Novamente, neste aproveitamento o contido en proteína non diferiu de xeito significativo entre variedades. Os resultados obtidos confirman as observacións doutros autores (Delgado, 1979; Piñeiro et ál., 2001), relativas á non existencia de diferenzas significativas entre variedades de raigrás italiano diploides e tetraploides en produción de materia seca, polo que se debe facer a elección de variedades por outros caracteres de tipo fisiolóxico ou de calidade da forraxe. Os resultados do presente traballo permiten estender esta afirmación ás variedades de raigrases híbridos, dada a ausencia de diferenzas produtivas comparadas coas variedades de raigrás italiano, e situar, como se verá no seguinte apartado, a estratexia de manexo da colleita en canto á elección das datas de corte coma un dos elementos centrais na toma de decisións en canto ao cultivo de raigrases para ensilar na primavera.

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_dossier_raigras_galego.indd 100

20/08/2013 13:17

Intereco, entidade certificadora que engloba os distintos Consellos Reguladores de Agricultura Ecolóxica de España certifica as Calizas de Calfensa.

INSUMO INSUMO CERTIFICADO CERTIFICADO

Nº de certificado

CFN -01

CFN -02

O millo e as praderías precisan de pH próximos á neutralidade. Tanto a caliza agrícola como a magnesiana que ofrece Calfensa, axudan a corrixir a acidez dos nosos solos, evitando a toxicidade do aluminio e favorecendo a asimilación do fósforo. Así mesmo, melloran a súa estrutura, aumentando a aireación e a drenaxe. A caliza de Calfensa provén de calcita que, unha vez moída, é de efecto máis rápido que a provinte de dolomita. Grazas á finura de moenda coa que traballa Calfensa, os seus produtos son altamente solubles. Rápida acción dificilmente superable por outras calizas menos moídas ou granuladas. A diferenza do cal vivo, a caliza de Calfensa non é agresiva, non produce queimaduras, o que facilita a súa manipulación, sendo, do mesmo xeito, respectuosa cos microorganismos beneficiosos do solo. Dado que se trata dun produto extraído directamente da terra, non produce efectos negativos para o medio, sendo recoñecido polo Consello Regulador de Agricultura Ecolóxica. AENOR certifica os sistemas de Xestión de Calidade, Medio Ambiente e Seguridade e Saúde no Traballo de Calfensa.

CALFENSA, A CALIZA DA TÚA TERRA CALIZA AGRICOLA - CALIZA MAGNESIANA

MODALIDADES DE SERVIZO: • APLICADO SOBRE O TERREO • ENVASADO. Saco de 25 Kg.- Big Bag de 1.000 Kg. • A GRANEL

Novos granulados de Calfensa Nota: os certificados de Intereco non son aplicables aos produtos granulados

OFICINAS:

27161 SANTA COMBA-LUGO Teléfono: 982 30 59 02

pub_calfensa.indd 101

FÁBRICA:

OURAL-LUGO Teléfono: 982 54 66 23

20/08/2013 17:18

102

agricultura

DOSSIER: cultivos pratenses

OS RAIGRASES HÍBRIDOS MOSTRARON UNHA MAIOR PROPORCIÓN DE FOLLAS NA MATERIA SECA (58,7%), SEGUIDOS DAS VARIEDADES DE RAIGRÁS ITALIANO NON ALTERNATIVAS (53,7%) E, POR ÚLTIMO, DAS ALTERNATIVAS (47,4% DE FOLLAS) Táboa 4. Efecto da data de corte sobre a produción e valor nutricional dos cortes de primeiro ciclo, rebrote ás seis semanas e produción total de primavera Primeiro ciclo de crecemento (medias das seis variedades de raigrás) Data de corte

Produción kg MS/ha

kg MOD/ha

kg PB/ha

3.234

2.375

477

DC1 6 marzo

% Sem 94,4

Materia seca e composición nutricional MS

FAD

FND

CSA

CNET

IVOMD

17,1

90,2

14,7

19,1

38,7

24,3

24,7

82,1

DC2 20 marzo

5.489

3.997

650

95,3

16,7

90,7

11,8

21,9

41,8

26,1

26,2

80,9

DC3 03 abril

7.592

5.339

704

96,8

19,1

91,4

9,2

25,5

46,9

26,1

26,5

77,6

DC4 17 abril

8.814

6.160

665

97,7

18,7

92,7

7,5

27,1

49,1

29,3

29,6

75,8

DC5 2 maio

9.904

6.778

617

98,7

19,6

93,0

6,5

29,5

52,4

31,5

31,6

73,6

DC6 17 maio

9.960

6.647

518

98,8

25,0

94,4

5,2

31,6

55,4

29,9

30,2

70,7

Media

7.499

5.216

605

96,9

19,3

92,1

9,1

25,8

47,4

28,0

28,1

76,8

p dms

***

1.016

723

1,4

2,0

0,5

0,8

1,5

2,1

3,0

3,1

2,2

Rebrote ás 6 semanas do primeiro aproveitamento (medias das seis variedades de raigrás) Data de corte

Produción kg MS/ha

kg MOD/ha

kg PB/ha

% Sem

Materia seca e composición nutricional MS

FAD

FND

CSA

CNET

IVOMD

DC1 17 abril

6.093

4.108

701

98,3

14,5

91,0

11,3

25,2

46,7

23,5

24,1

74,7

DC2 2 maio

5.766

3.831

591

98,5

14,4

90,7

10,6

27,3

49,3

23,4

23,7

73,5

DC3 17 maio

3.657

2.394

358

100,0

15,1

90,1

9,8

28,8

50,9

20,3

21,2

72,7

DC4 29 maio

4.833

3.232

375

100,0

17,5

92,2

7,8

30,2

53,3

25,1

25,2

72,8

DC5 12 xuño

6.254

3.843

443

100,0

19,2

93,6

7,1

34,6

59,6

20,1

20,8

65,5

DC6 26 xuño

6.301

3.900

426

100,0

24,3

94,2

6,8

34,4

60,0

22,1

23,2

65,5

Media

5.484

3.551

482

99,5

17,5

92,0

8,9

30,1

53,3

22,6

22,9

70,8

***

dms

1.444

928

119

1,1

1,3

0,8

0,9

1,1

1,2

1,8

1,6

1,4

Produción total (inclúe o corte de inverno) Data de corte

Produción kg MS/ha

kg MOD/ha

kg PB/ha

% Sem

Materia seca e composición nutricional MS

FAD

FND

CSA

CNET

IVOMD

DC1

10.006

7.004

1.298

95,4

15,5

90,7

12,8

22,5

43,1

23,9

24,3

77,7

DC2

11.694

8.115

1.384

95,8

15,5

90,5

11,9

24,3

45,2

23,8

24,0

77,0

DC3

12.142

8.252

1.269

96,6

17,1

90,6

10,4

26,4

48,0

22,6

22,8

75,3

DC4

14.576

9.856

1.212

97,4

17,3

92,1

8,4

28,3

50,6

26,0

26,1

73,5

DC5

16.035

10.321

1.253

98,5

17,6

92,8

7,9

31,2

54,7

23,7

24,0

69,3

DC6

16.888

10.675

1.078

98,7

23,9

94,0

6,4

33,0

57,7

24,8

25,2

67,1

Media

13.557

9.037

1.249

97,1

17,8

91,8

9,6

27,6

49,9

24,1

24,4

73,3

p dms

***

2.592

1.647

166

1,4

0,9

0,5

0,7

1,6

2,0

1,6

2,3

MS: materia seca; MOD: materia orgánica dixestible; % Sem.: porcentaxe de especies sementadas (% MS); MO: materia orgánica (% MS); PB: proteína bruta (% MS); FAD: fibra ácido deterxente (% MS); FND: fibra neutro deterxente (% MS); CSA: carbohidratos solubles en auga (% MS); CNET: carbohidratos non estruturais totais (% MS); IVOMD: dixestibilidade da materia orgánica (%) Nivel de significación: *** (p<0,001), ** (p<0,01); * (p<0,05); ns (non significativo) dms: diferenza mínima significativa entre dúas medias da mesma columna

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_dossier_raigras_galego.indd 102

11/08/2013 16:43

DOSSIER: cultivos pratenses

agricultura

103

2. EFECTO DA DATA DE CORTE SOBRE A PRODUCIÓN E VALOR NUTRICIONAL

Como pode observarse na táboa 4, na que se expoñen os resultados observados nas diferentes datas de corte do primeiro ciclo e dos rebrotes ás seis semanas, promediados para as variedades de raigrás avaliadas, existe un forte efecto da data de aproveitamento sobre a produción e a calidade da forraxe nos diferentes cortes. No primeiro ciclo de crecemento, a produción aumentou desde as 3,2 t MS/ha na primeira data de corte (6 marzo) ata as 9,9 t MS/ha na 5º data a comezos de maio, a partir da cal non se incrementa máis o rendemento. A acumulación diaria de MS entre as diferentes datas de corte, expresada en kg MS/ha, foi de 160 kg/día entre o 6 e o 20 de marzo, de 150 kg/día entre o 20 de marzo e o 3 de abril, de 87 kg/día entre o 3 e o 17 de abril, de 77 kg/día entre o 17 de abril e o 2 de maio e de 4 kg/día entre o 2 e o 17 de maio. A práctica detención do crecemento do cultivo neste último intervalo relaciónase co feito de que todas as variedades espigaron a primeira semana de maio, como se indicou anteriormente. Cando expresamos a produción en termos de materia orgánica dixestible por hectárea, o rendemento vese maximizado numericamente tamén no corte de primeiros de maio, se ben o rendemento acadado nesta data (6,7 t MOD/ha) non se diferenciou de modo significativo do obtido dúas semanas antes, a mediados de abril. A extracción de PB, pola súa parte, vese optimizada nun intervalo de datas de corte máis precoz, situado entre mediados de marzo e mediados de abril, cun máximo numérico a comezos deste mes. Esta circunstancia é consecuencia, como se comentará máis adiante, da acusada caída da concentración de proteína bruta na materia seca da forraxe conforme avanza a primavera e a planta de raigrás vai madurando. A porcentaxe de malas herbas no cultivo, moi reducida como media (menos do 4% da MS total), descende conforme se atrasa a data de corte, evidenciando a agresividade e dominancia dos raigrases. Foi detectada unha interacción significativa entre a variedade e a data de corte para a produción de materia seca no primeiro ciclo, que se reflicte na figura 2. Pode observarse nela que as variedades alternativas, con base no seu maior potencial de crecemento invernal, mostran producións máis elevadas nas primeiras datas de corte do mes de marzo e comezos de abril, seguidas das variedades non alternativas e os raigrases híbridos, a escasa distancia destas. As diferenzas a favor das variedades alternativas atenúanse notablemente a mediados de abril e aínda máis a comezos de maio, onde variedades non alternativas e híbridos chegan a superar a produción da variedade Promenade. No último período, os raigrases híbridos parecen exhibir un potencial de crecemento superior incluso ao das variedades non alternativas e, de feito, no corte do 15 de maio a produción numericamente máis elevada correspondeulle ao raigrás híbrido diploide Barsilo. AFRIGA ANO XIX- Nº 106

AFRIGA106_dossier_raigras_galego.indd 103

11/08/2013 16:43

104

agricultura

DOSSIER: cultivos pratenses

Figura 2. Produción de materia seca das seis variedades de raigrás no primeiro ciclo de crecemento e no rebrote ás seis semanas 11000 10000 9000

kg MS/ha

8000 7000 6000 5000 4000 A1 H1 NA1

3000 2000 06-mar

20-mar

03-abr

17-abr

Primeiro corte

A2 H2 NA2 01-mai

15-mai

11000 10000 9000

A1 H1 NA1

kg MS/ha

8000

A2 H2 NA2

7000 6000 5000 4000

A2 H2 NA2 mai

3000

15-mai

2000 17-abr

Cando se ten en conta a produción total dos aproveitamentos, incluído no seu caso o corte de inverno, observamos que a produción de MS extraída por hectárea aumenta de forma significativa conforme se atrasa o primeiro corte 11000 ata comezos de maio, onde se extraerían 16,0 t MS/ha en total,10000 mentres que se consideramos a produción de MOD esta non aumenta significativamente cando se atrasa a rea9000do primeiro corte alén de mediados de abril, no lización A1 A2 que se alcanzan 9,8 t MOD/ha, como H1 consecuencia H2 da caí8000 NA1 NA2 da de dixestibilidade. En 7000 canto á extracción de PB/ha, non se observa unha tendencia clara en canto á relación coa data de corte, se 6000 ben parece evidenciarse unha certa vantaxe da realización de aproveitamentos precoces no primeiro ciclo. 5000 As características distintivas da evolución da composi4000 ción nutricional media das seis variedades de raigrases co avance3000 da madurez no primeiro ciclo entre a primeira e a última data de corte son: o contido en humidade da planta redúcese 2000 (MS aumenta desde 17,1 a 25%), ao igual ca o 15-mai de29-mai 12-xunMS);26-xun contido 17-abr en cinzas01-mai (MO aumenta 90,2 a 94,4% hai un forte aumento da concentración de fibra (FAD desde 19,1 a 31,6% MS e FND desde 38,7 a 55,4% MS) e un incremento máis moderado na concentración de azucres e carbohidratos non estruturais totais (CSA desde 24,3 a 29,9% MS e CNET desde 24,7 a 30,2% MS); os valores enerxético e proteico redúcense de forma importante ao descender a dixestibilidade da materia orgánica da planta desde 81,1 a 70,7% e o contido en proteína bruta desde 14,7 a 5,2% MS. Estas variacións prodúcense de forma practicamente lineal para todos os parámetros entre comezos de marzo e mediados de maio e chaman sobre todo a atención os baixos valores de PB observados a partir do mes de abril e, especialmente, no mes de maio, onde chegan a ser inferiores ao 7% da materia seca. Todos os rebrotes foron recollidos cun crecemento de seis semanas e observouse que a calidade nutricional da forraxe diminuía conforme o corte de rebrote era máis tardío, evidenciando un efecto da estación sobre a composición dos rebrotes da mesma idade. Así, entre os cortes do 17 de abril e do 26 de xuño e para a media das variedades, a dixestibilidade da materia orgánica diminuíu desde 74,7 a 65,5% e a concentración de PB descendeu desde 11,3 a 6,8% MS, mentres que aumentaba o contido en fibra (FAD desde 25,2 a 34,4% MS e FND desde 46,7 a 60% MS). O contido en MS tamén aumentou desde 14,5 a 24,3, mentres que a concentración de azucres se mantivo relativamente constante ao redor do 23% MS. En síntese, e tal como se reflicte na composición nutricional media do conxunto dos cortes, a calidade nutricional das variedades de raigrás italiano e híbrido avaliadas pode considerarse elevada en canto ao valor enerxético e pobre en canto ao valor proteico, a non ser nos aproveitamentos máis precoces. O elevado contido en carbohidratos non estruturais da forraxe en todos os cortes indica unha boa ensilabilidade destas especies ao longo da primavera, superando en todos os casos os límites mínimos do 12%-16% de azucres na MS establecidos como necesarios para conseguir unha boa conservación por corte directo sen necesidade de aditivos (Demarquilly, 1986; Chamberlain e Wilkinson, 1996).

01-mai

15-mai

29-mai

12-xun

26-xun

Rebrote A1: Rg. italiano alternativo tetraploide cv. Promenade; A2: Rg. italiano alternativo tetraploide cv. Major; NA1: Rg. italiano non alternativo tetraploide cv. Sultán; NA2: Rg. italiano non alternativo tetraploide cv. Danergo; H1: Rg. híbrido tetraploide (tipo intermedio) cv. Barladín; H2: Rg. híbrido diploide (tipo italiano) cv. Barsilo

A produción rexistrada no corte dos rebrotes viuse claramente afectada pola data de aproveitamento e observouse unha resposta cadrática onde os máximos de produción se conseguiron nas datas extremas (abril ou xuño) e o mínimo nas datas intermedias (maio). Este efecto, que pode observarse graficamente na figura 2, atribúese ás condicións climáticas rexistradas durante o mes de abril, con temperaturas máis frías ca o mes anterior e precipitacións elevadas, que reduciron o crecemento dos rebrotes nos cortes efectuados o 3 e o 17 de abril, recollidos seis semanas despois, na segunda metade de maio. AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_dossier_raigras_galego.indd 104

11/08/2013 16:43

E U Q Z A C I F E S Ă M S 4 VECE A R E T N A C E D O T A N EL CARBO

Lithothamne 400 granulado

pH 6,5

Cales 6,0

5,5

Carbonatos

5,0

pub_timac_agro.indd Anuncio Afriga2.indd 1105

5 6 Mes

10 11 12

20/08/2013 13:34 20/08/13 12:57

106

agricultura

DOSSIER: cultivos pratenses

Comezo de espigado no raigrás italiano Promenade a primeira semana de maio

3. EFECTO DA REALIZACIÓN DO CORTE DE LIMPEZA NO INVERNO

Na táboa 5 compáranse os resultados en canto á produción e composición nutricional da herba das parcelas nas que se realizou o corte de limpeza a finais de xaneiro cos das parcelas onde non se realizou este corte. O efecto da

realización do corte de limpeza alcanza unicamente ao primeiro ciclo, deprimindo de xeito significativo a produción por hectárea de MS (-18%), MOD (-15%) e de proteína (-28%) comparada coa das parcelas onde a herba medrou ininterrompidamente durante o inverno. Por outra banda, o valor nutricional medio da herba de primeiro corte onde se fixo corte de limpeza mostrou valores máis elevados de dixestibilidade da materia orgánica (+ 2,9 ud) e azucres (+3 ud) con valores inferiores de fibra (-1,8 ud de FAD e -2,3 ud de FND). Probablemente debido á maior concentración de carbohidratos non estruturais na herba procedente do corte de inverno, o contido en proteína da herba foi inferior (-0,6 ud) ao da herba de maior idade que chegou ao primeiro corte sen aproveitamento previo ningún. Tanto nos aproveitamentos do seguinte ciclo (rebrotes do primeiro ciclo cortados ás seis semanas) coma na produción total, o efecto da realización do corte de inverno non foi significativo para ningún parámetro de produción ou calidade. Por outra banda, a realización do corte de limpeza non se mostrou beneficiosa nin en canto á redución da presenza de malas herbas no cultivo (moi baixa en todos os casos), nin na evitación do encamado da forraxe, que non constituíu un problema a pesar das fortes chuvias rexistradas no mes de abril. Á vista dos resultados cabe concluír, por tanto, que a realización do corte de limpeza no inverno non sería recomendable, particularmente no que á realización do primeiro corte se refire.

Táboa 5. Efecto da realización do corte de inverno sobre a produción e valor nutricional dos cortes de primeiro ciclo, rebrote e produción total de primavera Primeiro ciclo de crecemento (medias de variedades e datas de corte) Produción

Materia seca e composición nutricional

kg MS/ha

kg MOD/ha

kg PB/ha

% Sem

FAD

FND

CSA

CNET

IVOMD

Corte 18 xaneiro

6.651

4.731

490

97,3

19,9

92,3

8,8

24,7

46,0

30,0

30,1

78,5

Sen corte

8.064

5.539

682

96,7

19,0

91,9

9,4

26,5

48,3

26,6

26,7

75,6

Rebrote ás seis semanas do primeiro aproveitamento (medias de variedades e datas de corte) Produción

Materia seca e composición nutricional

kg MS/ha

kg MOD/ha

kg PB/ha

% Sem

Corte 18 xaneiro

5.262

3.451

471

99,4

17,7

92,0

9,0

29,6

52,7

23,0

23,1

71,7

Sen corte

5.632

3.618

490

99,5

17,4

92,0

8,8

30,4

53,7

22,4

22,5

70,2

FAD

FND

CSA

CNET

IVOMD

Produción total Produción

Materia seca e composición nutricional

kg MS/ha

kg MOD/ha

kg PB/ha

% Sem

FAD

FND

CSA

CNET

IVOMD

Corte 18 xaneiro

13.533

9.174

1.277

96,7

17,7

91,7

9,9

26,4

48,5

24,9

25,1

74,6

Sen corte

13.573

8.945

1.231

97,3

17,9

91,8

9,4

28,4

50,8

23,7

23,8

72,4

MS: materia seca; MOD: materia orgánica dixestible; %Sem.: porcentaxe de especies sementadas (%MS); MO: materia orgánica (%MS); PB: proteína bruta (%MS); FAD: fibra ácido deterxente (%MS); FND: fibra neutro deterxente (%MS); CSA: carbohidratos solubles en auga (%MS); CNET: carbohidratos non estruturais totais (%MS); IVOMD: dixestibilidade da materia orgánica (%) Nivel de significación: *** (p<0,001), ** (p<001); * (p<0,05); ns (non significativo)

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_dossier_raigras_galego.indd 106

20/08/2013 13:18

PREFABRICADOS Y HIERROS

• Montaje de naves ganaderas en general

TOURÓN CUBÍCULOS

DE HORMIGÓN PREFABRICADOS

• Estructuras • Cerchas y pórticos • Cubiertas de naves en uralita y panel sándwich • Taller de ferralla

■■Para

cama de arena, paja, serrín, cascarilla de arroz, carbonato, biomasa, etc. ■■También para camas de goma ■■Diseño ergonómico para mayor cow-comfort del animal ■■Ahorro de arena y otros materiales ■■Drenajes para eliminar humedades y reducir las mamitis ■■Ahorro de tiempo de colocación: 50 cubículos/día aproximadamente ■■Cubículos dobles e individuales ■■Con la supervisión y testaje de:

Vilar de Sarria, 34 - 27614 Sarria (Lugo) Tfno: 982 530 469 - Fax: 982 535 501 Mób: 629 802 700 - 629 817 933 E-mail: hierrostouron@gmail.com E-mail: hierrostouron@gmail.com Mób: 629 802 700 - 629 817 933 Tfno: 982 530 469 - Fax: 982 535 501 Vilar de Sarria, 34 - 27614 Sarria (Lugo) pub_touron.indd 107

11/08/2013 10:20

108

agricultura

DOSSIER: cultivos pratenses

4. A COMPOSICIÓN NUTRICIONAL DAS FRACCIÓNS “TALO” E “FOLLAS” ENTRE VARIEDADES E DATAS DE CORTE NO PRIMEIRO CICLO

Co fin de explorar con máis detalle as diferenzas na composición nutricional entre os distintos tipos de raigrás nas diferentes datas de corte do primeiro ciclo, analizáronse por separado as fraccións “folla” e “talo” das seis variedades estudadas ao longo das seis datas de corte do primeiro ciclo para un dos bloques do experimento. Na táboa 6 compárase a composición da materia seca das dúas fraccións e obsérvase que a concentración media de PB nas follas (14,3% MS) é máis do duplo da existente nos talos (6,3% MS), mentres que a riqueza en carbohidratos non estruturais é á inversa (31,2% MS para os talos e 15,2% MS para as follas). Así mesmo, o contido en cinzas dos talos é aproximadamente a metade do das follas (6,4% MS e 11,2% MS, respectivamente) e a dixestibilidade da materia orgánica dos talos é lixeiramente superior á das follas (75,7% e 72,8%, respectivamente). As diferenzas medias en canto ao contido de FAD e FND entre ambas as fraccións son, en cambio, de menor magnitude. Táboa 6. Composición nutricional das fraccións “talo” e “folla” dos raigrases Fracción

FAD

FND

CSA

CNET

IVOMD

Talo

93,6

6,3

26,8

47,8

30,4

31,2

75,7

Folla

88,8

14,3

26,0

50,0

15,1

15,2

72,8

MO: materia orgánica (% MS); PB: proteína bruta (% MS); FAD: fibra ácido deterxente (% MS); FND: fibra neutro deterxente (% MS); CSA: carbohidratos solubles en auga (% MS); CNET: carbohidratos non estruturais totais (% MS); IVOMD: dixestibilidade da materia orgánica (%)

Na táboa 7 móstranse, agrupados para cada tipo de raigrás (alternativo, non alternativo e híbrido), os resultados da proporción de follas na materia seca e a composición nutricional das follas e talos como media das seis datas de corte no primeiro ciclo. Así mesmo, preséntanse resultados para cada data de corte, promediados para os diferentes tipos de raigrás. Saliéntase, en primeiro lugar, a diferenza entre tipos de raigrases en canto á proporción de follas, sendo significativamente superior para os raigrases híbridos (58,7%), seguidos das variedades de raigrás italiano non alternativas (53,7%) e, por último, das alternativas, que presentan unha maior proporción de talos con relación ás follas (47,4% de follas). Pode observarse a existencia de diferenzas entre tipos en canto ao valor nutricional das fraccións da planta, das cales as máis salientables son a maior dixestibilidade dos talos e follas dos raigrases híbridos e o maior contido proteico das variedades non alternativas en ambas as fraccións. Como era de esperar, a variabilidade entre as diferentes datas é superior á observada entre os diferentes tipos de raigrases en canto á composición da materia seca das follas e talos, así como na proporción entre ambas as fraccións. A proporción de follas na materia seca descende linealmente entre o 6 de marzo (78,9 %) e o 17 de maio (30,2 %) a unha taxa de -4,8 ud porcentuais/semana.

Vista parcial dos campos de ensaio

A calidade nutritiva dos talos descende co avance da estación. Entre as datas citadas, a concentración de PB descende de 9,3 a 3,9% MS, mentres que a dixestibilidade da materia orgánica se reduce desde o 82,5% a 69,7% a unha velocidade de -1 ud de IVDMO/semana. En canto á evolución da fibra, a proporción de FAD na materia seca dos talos aumenta desde 19,6 a 31,7% MS e a de FND desde 38,5 a 55,1% MS. A concentración dos carbohidratos non estruturais, pola contra, permanece relativamente estable na contorna 30-34% MS. Conforme as plantas maduran, non só se reduce a proporción de follas na materia seca, senón que a calidade desta fracción se ve tamén reducida. Entre o 6 de marzo e o 17 de maio, a dixestibilidade da materia orgánica descende desde o 79,7% ao 64,4%, a unha velocidade media inferior á observada para os talos (-0,8 ud de IVDMO/semana) ata a primeira semana de maio, momento no cal acontece o espigado das variedades, para aumentar drasticamente a partir deste momento (-3,7 ud de IVOMD/semana) ata a última data de corte. Esta observación, relacionada coa senescencia e a diminución da actividade fotosintética das follas a partir do espigado, maniféstase coa abrupta caída nun curto período de dúas semanas, entre o 2 e o 17 de maio, nos valores de PB (de 15,9 a 11,2% MS) e nos de carbohidratos non estruturais (de 14,6 a 10,6% MS) e o incremento nos valores de FAD (de 25,9 a 33,2% MS) e FND (de 51,3 a 59,2% MS). Á vista dos resultados, parece evidente que non se debe atrasar a data do primeiro corte máis alá de finais de abril, pola importante caída de calidade da planta de raigrás que se produce a partir do espigado e que se manifesta sobre todo pola redución da porcentaxe de follas na planta, polos baixos valores de proteína do talo e pola acusada perda de valor enerxético e proteico das follas. Esta observación é particularmente importante para as variedades de raigrás italiano alternativas.

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_dossier_raigras_galego.indd 108

11/08/2013 16:44

pub_ascol.indd 109

09/08/2013 20:59

110

agricultura

DOSSIER: cultivos pratenses

Táboa 7. Evolución da composición nutricional da materia seca das fraccións “talo” e “follas” no primeiro ciclo de crecemento na primavera para os tres tipos de raigrases avaliados e por data de corte Tipo †

Talo

Follas

% folla

FAD

FND

CSA

CNET

IVOMD

FAD

FND

CSA

CNET

IVOMD

Alternativo

47,4

94,3

5,5

27,9

49,5

30,7

31,2

74,2

88,8

13,8

27,0

51,5

14,5

71,7

Non alternativo

53,7

92,8

7,4

27,3

48,5

27,8

28,3

73,7

88,2

16,0

26,0

49,3

13,8

13,9

72,3

Híbrido

58,7

93,7

6,2

25,2

45,4

32,7

34,0

79,1

89,3

13,3

25,0

49,0

16,9

17,1

74,5

Data

Talo

Follas

% folla

FAD

FND

CSA

CNET

IVOMD

FAD

FND

CSA

CNET

IVOMD

6 marzo

78,9

92,0

9,3

19,6

38,5

30,8

31,4

82,5

89,5

15,8

19,8

40,8

20,1

20,8

79,7

20 marzo

67,1

92,0

8,7

23,7

42,6

29,7

30,2

79,2

88,4

15,9

23,8

46,3

15,4

16,2

76,0

3 abril

52,6

93,2

6,1

27,8

49,0

29,5

30,1

75,2

87,8

14,7

26,2

50,5

13,5

13,9

72,9

17 abril

46,3

94,9

4,4

27,7

49,2

33,4

34,7

75,9

89,5

12,5

27,1

51,9

16,1

16,5

72,3

2 maio

42,7

93,6

5,4

30,8

53,3

28,0

28,9

71,2

88,5

15,9

25,9

51,3

14,2

14,6

71,8

17 maio

30,2

95,9

3,9

31,7

55,1

31,0

31,7

69,7

88,9

11,2

33,2

59,2

10,0

10,6

64,4

† Tipo alternativo (raigrases italianos tetraploides cv. Promenade e cv. Major); tipo non alternativo (raigrases italianos tetraploides cv. Sultán e cv. Danergo); tipo híbrido (raigrás tetraploide de tipo intermedio cv. Barladín e raigrás diploide tipo italiano cv. Barsilo) MO: materia orgánica (% MS); PB: proteína bruta (% MS); FAD: fibra ácido deterxente (% MS); FND: fibra neutro deterxente (% MS); CSA: carbohidratos solubles en auga (% MS); CNET: carbohidratos non estruturais totais (% MS); IVOMD: dixestibilidade da materia orgánica (%)

5. COMPARACIÓN DO SISTEMA DUN SÓ CORTE VS. DOUS CORTES: RENDEMENTO DE MATERIA SECA, MATERIA ORGÁNICA, CONCENTRACIÓN DE PROTEÍNA BRUTA E CUSTO UNITARIO DE PRODUCIÓN

A partir dos resultados do ensaio podemos considerar a conveniencia de realizar un corte ou dous cortes da forraxe, en datas compatibles coa sementeira do millo na zona costeira de Galicia. Para a hipótese dun só corte, tomaremos os valores medios das variedades estudadas nas datas de corte do 17 de abril ou do 2 de maio. Para a hipótese de dous cortes, tomaremos os valores do primeiro corte realizado o 6 e o 20 de marzo, e o segundo corte do rebrote o 17 de abril ou 2 de maio, ás seis semanas. Na táboa 8 indícanse os valores medios de produción de materia seca, materia orgánica dixestible e a concentración media de proteína bruta correspondente a cada corte. A estratexia de dous cortes resultou en total máis produtiva tanto en termos de extracción de MS/ha (+5,8 a +13,6%) coma de MOD/ha (+5,2 a +15,4%) e da concentración de PB na materia seca (+5,0 e +4,7 ud) comparado coa realización dun único corte. O feito de que no presente estudo o rendemento de dous cortes supere ao dun único corte contradi os resultados de ensaios realizados en Galicia coa variedade de raigrás alternativo Promenade e publicados por outros autores (Cancio e Piñeiro, 2000), que reportaron maiores rendementos a finais de maio na estratexia dun único corte comparada con dous cortes. A explicación podería estar nas diferentes condicións de medio en que se realizaron os ensaios, o de Cancio e Piñeiro na zona interior da provincia de Lugo, a maior altitude, con primaveras máis frías e menores crecementos ca na zona costeira da provincia da Coruña, onde se realizou o presente experimento, e que permitiron un comparativamente maior crecemento dos rebrotes nos meses de marzo e abril.

Táboa 8. Produción de MS, MOD e contido en proteína bruta obtido na estratexia dun só corte, comparado con dous cortes para ensilar en datas compatibles coa sementeira do millo na zona costeira de Galicia Un corte Data de corte 17 abril

Dous cortes

kg MS/ ha

kg MOD/ ha

PB% MS

8.814

6.160

7,5

Total 2 maio Total

9.904

6.778

6,5

Data de corte

kg MS/ha

kg MOD/ ha

PB% MS

6 marzo

3.234

2.375

14,7

17 abril

6.093

4.108

11,3

Total

9.327

6.483

12,5

20 marzo

5.489

3.997

11,8

2 maio

5.766

3.831

10,6

Total

11.255

7.828

11,2

MS: materia seca; MOD: materia orgánica dixestible; MO: materia orgánica (% MS); PB: proteína bruta (% MS)

Volvendo ao presente estudo, a vantaxe en termos de produción e de concentración proteica que implica a estratexia de dous cortes para ensilar, comparada coa dun corte, debe ser considerada en relación ao custo do ensilado, que practicamente se duplica no primeiro caso. Para iso consideramos os custos de implantación do cultivo de raigrás e de ensilado segundo os prezos habituais das empresas de servizos agrícolas da zona (Valladares-Alonso, comunicación persoal). Para a implantación considerouse un custo de 550 €/ha, que inclúe a aplicación de 60 kg de P2O5 e 60 kg de K2O mineral/ha e dúas aplicacións de xurro de 25 m3/ha. Para o ensilado considerouse un custo total de 400 €/ha. Na táboa 9 móstranse os custos unitarios do ensilado de raigrás comparando a estratexia dun corte comparado con dous. Para o cálculo considerouse un 10% de perdas durante o proceso de ensilado e utilizáronse as equivalencias seguintes:

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_dossier_raigras_galego.indd 110

20/08/2013 13:22

El abonado rentable y eficaz de cultivos forrajeros.

ENTEC® Cultivos forrajeros

ENTEC®, la mayor innovación en el abonado de los cultivos forrajeros en los últimos años, permite obtener cosechas abundantes, de calidad y respetando el medio ambiente. El nitrógeno de ENTEC® se encuentra estabilizado por el inhibidor de la nitrificación DMPP, desarrollado por BASF y comercializado por EuroChem Agro. Ahora en EuroChem Agro hemos adaptado nuestra estrategia para que todavía más agricultores puedan utilizar ENTEC® y beneficiarse de sus excelentes resultados en cultivos forrajeros.

®Marca registrada de EuroChem Agro EuroChem Agro Iberia, S.L. Joan d’Àustria 39-47 08005 Barcelona Tel. 93 224 72 22 Fax. 93 225 92 91 www.eurochemagro.com

pub_eurochem.indd 111

09/08/2013 21:47

112

agricultura

DOSSIER: cultivos pratenses

- un kg MOD equivale a 2,30 Mcal de enerxía neta leite (ENL) para o rango de dixestibilidades da forraxe nas datas consideradas (IVOMD de 73,5% a 81%). - unha Unidade Forraxeira Leite (UFL) equivale a 1,7 Mcal ENL, por tanto un kg MOD equivale a 1,35 UFL. Con base nestas premisas obsérvase que o custo unitario do kg de MS de ensilado de raigrás oscila entre 0,12-0,11 € no sistema dun corte e 0,16-0,13 € no sistema de dous cortes. Traducido a enerxía neta, o custo unitario dunha UFL oscila entre 0,13-0,12 € no sistema dun só corte e entre 0,7-0,14 € no de dous cortes. Ao menor custo da unidade de enerxía cando se dá un só corte contraponse un maior custo da unidade de proteína bruta cando se compara co sistema de dous cortes. Así, o custo do kg de PB oscila entre 1,60-1,64 € no primeiro caso, e 1,29-1,19 € no segundo. Táboa 9. Custos unitarios do ensilado de raigrás italiano na estratexia dun só corte, comparado con dous cortes Custos de implantación cultivo + ensilado Custos unitarios

Un corte: 950 €/ha

Dous cortes: 1.350 €/ha 6 marzo e 17 20 marzo e 2 abril maio

17 abril

2 maio

€ / kg MS

0,12

0,11

0,16

0,13

€ / kg MOD †

0,17

0,16

0,23

0,19

€€/UFL

0,13

0,12

0,17

0,14

1,60

1,64

1,29

1,19

††

€€/ kg PB

1 kg MOD=2.30 Mcal ENL; †† 1 kg MOD=1.35 UFL MS: materia seca; MOD: materia orgánica dixestible; ENL: enerxía neta leite; UFL: unidades forraxeiras leite; PB: proteína bruta (% MS)

†

Ao dispor destes datos, permite comparar os custos unitarios de produción de forraxes de inverno na explotación fronte á compra dunha forraxe alternativa, como é o caso da alfalfa, en feo ou deshidratada, que pode ser considerada unha commodity fronte á cal facer a comparación. Na táboa 10 móstranse os resultados de comparar os custos unitarios da materia seca, da UFL e da PB da alfalfa coa dos correspondentes custos do ensilado de raigrás recollido nun único corte ou en dous aproveitamentos. Para iso considerouse un prezo de mercado de 22 €/100 kg dunha alfalfa (feo) de media calidade coa seguinte composición (táboas FEDNA): 9% de humidade, 10% de cinzas, 16,6 % de PB (sobre MS) e 0,67 UFL/kg MS. Como pode verse, desde o punto de vista do custo unitario da materia seca e da enerxía, a produción de ensilado de raigrás na explotación reduce o custo entre un 64% e un 47% para a unidade de MS e entre un 67% e un 56% para a unidade de enerxía comparado coa compra de alfalfa. En canto ao custo unitario da proteína, mentres o ensilado de raigrás producido nun só corte é un 11% máis caro, a realización de dous cortes permite abaratar o kg de PB nun 16%.

Táboa 10. Comparación de custos unitarios da materia seca, da enerxía e da proteína bruta para un feo de alfalfa de calidade media e un ensilado de raigrás italiano recollido nun único corte ou en dous cortes Custos unitarios

Feo de alfalfa de calidade media

€/ kg MS €/ UFL €/ kg PB

0,24 0,6 1,46

Ensilado de raigrás italiano Dous cortes †† Un corte † 0,11 0,15 0,12 0,16 1,62 1,24

MS: materia seca; UFL: unidades forraxeiras leite; PB: proteína bruta (% MS) † Valores medios para as dúas datas de corte do 17 de abril e do 2 de maio †† Valores medios das datas de 6 de marzo e 17 de abril e de 20 de marzo e 2 de maio

Con carácter xeral, e dado que na produción gandeira en zonas temperadas a enerxía contida nos alimentos representa o primeiro factor limitante da produción (AFRC 2003), parece evidente a importancia de maximizar a produción de enerxía procedente das forraxes producidas na propia explotación para reducir os custos de produción. En segundo lugar, a elección concreta do sistema (un corte vs. dous cortes) dependerá do custo relativo da unidade de enerxía e de proteína no mercado en cada momento concreto. Non obstante, e tendo en conta que na maior parte dos casos o cultivo de verán na rotación será o millo, e que esta forraxe é deficitaria en proteína ao igual ca o raigrás, parece aconsellable optar polo sistema de dous cortes do cultivo de inverno, dado que permite extraer máis cantidade de proteína por hectárea a un menor custo unitario. CONCLUSIÓNS _Alta produtividade dos raigrases italianos e híbridos como cultivo invernal, adecuados para formar parte dunha rotación intensiva de dous cultivos por ano. _A materia seca dos raigrases en cultivo de inverno presenta un contido en enerxía elevado, pero a concentración proteica é baixa ou moi baixa en cortes máis tardíos. _Obsérvanse escasas diferenzas entre variedades en canto á produción de materia seca ou materia orgánica dixestible por hectárea. _As variedades alternativas son máis adecuadas para aproveitamentos temperáns e perden calidade respecto das variedades non alternativas e híbridos cando se atrasa o aproveitamento. _En aproveitamentos máis tardíos, de mediados a finais de abril, son preferibles as variedades non alternativas, e os híbridos para cortes na primeira quincena de maio. _A estratexia de dous cortes dos raigrases italianos (un na primeira quincena de marzo e outro na última quincena de abril) mantén unha alta produtividade e aumenta significativamente o contido en proteína da forraxe comparado cun único corte a mediados de abril ou comezos de maio. _A produción de ensilado de raigrás cultivado no inverno reduce considerablemente os custos unitarios da materia seca e da enerxía comparado coa compra de forraxes alternativas aos prezos actuais de mercado. BIBLIOGRAFÍA As persoas interesadas na bibliografía deste artigo poden solicitala por email a gonzalo.flores.calvete@xunta.es.

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA106_dossier_raigras_galego.indd 112

20/08/2013 13:23

CV 32 FERTIGAFSA 0-26,5-0 Con 28% de CaO total

ABONO ESPECÍFICO PARA PRADERAS

AMICOTE y CORBIGRAN aportan tecnologias exclusivas y nutrientes que permiten mejorar el rendimiento de los pastos y forrajes a través del aumento de la producción y la calidad.

Torre Espacio, Paseo de la Castellana, 259 - D 28046 Madrid • Teléfono: 91 571 88 35 - Fax: 91 571 82 96 • e-mail:info@intergal.es • www.intergal.es Delegado para Galicia: 647 355 675 • Delegado para Asturias y Cantabria: 678 453 498

anuncio amicote-corbigran pub_intergal.indd 113 3.indd 1

10/08/2013 12/07/13 11:45 16:18

II n nn n ova ova cc ii o on ne e ss g ga an na ad de e ra ra ss

LO LO NATURAL NATURAL ES ES BUENO BUENO Aproveche Aproveche todo todo el el potencial potencial de de su su ración ración

M E J O RE S U P RO D U CC I Ó N D E LE C H E PROMILK PROMILK es es la la primera primera gama gama en en base base a a ACEITES ACEITES ESENCIALES ESENCIALES ESPECÍFICOS ESPECÍFICOS para para aprovechar aprovechar cada uno de los pilares de la ración: ENERGÍA, PROTEÍNA Y FIBRA. cada uno de los pilares de la ración: ENERGÍA, PROTEÍNA Y FIBRA. ENERMILK: ENERMILK: Para Para aprovechar aprovechar toda toda la la ENERGÍA ENERGÍA de de la la ración. ración. Mejora Mejora la la transformación transformación de de la la energía energía de de los los cereales cereales en en glucosa glucosa disponible para los microorganismos del rumen, aumentando disponible para los microorganismos del rumen, aumentando el el rendimiento rendimiento de de la la ración. ración. Disminuye Disminuye el el nivel nivel de de ácido ácido láctico, láctico, reduciendo reduciendo el el riesgo riesgo de de acidosis acidosis subagudas que suelen provocar las raciones ricas en cereales. subagudas que suelen provocar las raciones ricas en cereales. Previene Previene la la aparición aparición de de acetonemia acetonemia en en los los animales animales más más productores. productores. Alarga Alarga la la curva curva de de máxima máxima producción. producción.

PROTEOMILK: PROTEOMILK: Aprovecha Aprovecha toda toda la la PROTEÍNA PROTEÍNA de de la la ración y reduce la urea en leche. ración y reduce la urea en leche. Reduce Reduce la la degradabilidad degradabilidad de de las las proteínas proteínas en en el el rumen. rumen. Aumenta Aumenta la la proteína proteína by-pass by-pass de de toda toda la la ración ración de de forma natural. forma natural. Reduce Reduce la la tasa tasa de de amoniaco amoniaco en en rumen rumen y y baja baja la la tasa tasa de de urea urea en en leche, leche, disminuyendo disminuyendo los los problemas problemas vinculados vinculados con con el el exceso exceso de de nitrógeno nitrógeno y y amoniaco: amoniaco: sobrecarga sobrecarga de de hígado, hígado, células somáticas, problemas de reproducción… células somáticas, problemas de reproducción…

METAMILK: Permite Permite un un mejor mejor aprovechamiento aprovechamiento de de METAMILK: la FIBRA de los forrajes. la FIBRA de los forrajes. Reduce Reduce la la formación formación de de metano metano aumentando aumentando la la formación de propiónico. formación de propiónico. Reduce Reduce el el efecto efecto invernadero invernadero provocado provocado por por la la producción de metano. producción de metano. Asegura Asegura una una mejor mejor conversión conversión de de la la fibra fibra en en glucosa glucosa disponible, aumentando el rendimiento de la ración. disponible, aumentando el rendimiento de la ración. Favorece Favorece la la accesibilidad accesibilidad de de los los nutrientes nutrientes de de las las fibras. fibras. CONSÚLTENOS CONSÚLTENOS PARA PARA SABER SABER CUAL CUAL ES ES EL EL PRODUCTO PRODUCTO QUE QUE MEJOR MEJOR SE SE ADAPTA ADAPTA A A SU SU RACIÓN RACIÓN

C/López C/López de de Aranda Aranda 35, 35, 28027 28027 Madrid Madrid || Tel.: Tel.: (+34) (+34) 91 91 2187046 2187046 || www.grupoinnofarm.com www.grupoinnofarm.com pub_innofarm.indd 114

14/08/2013 18:21

publirreportaxe

I SEMINARIO DE INNOFARM NUTRICIÓN El pasado 8 de julio tuvo lugar en Pamplona el primer seminario organizado por Innofarm Nutrición. A él asistieron un gran número de veterinarios e ingenieros agrónomos especializados en nutrición de rumiantes llegados de España, Francia y Portugal.

Gregorio Salcedo, en un momento de su presentación sobre la importancia de los valores de urea en leche

Jérôme Marchal habló del mejor aprovechamiento de la ración a través de la optimización de la flora ruminal

115

Ángel Ávila Coya habló sobre posibles mejoras en las formulaciones

Tras el acto de bienvenida a cargo del veterinario y director general de Innofarm SL, Alberto Caballero, se trataron temas relacionados con un mejor aprovechamiento de las raciones así como nuevas perspectivas y campos de actuación en la nutrición animal. El primer ponente en intervenir fue Jérôme Marchal, ingeniero agrónomo y jefe de Rumiantes de la cooperativa Le Gouessant (Francia). En su presentación, titulada “Aprovechamiento de la ración de los rumiantes”, hizo una una interesante argumentación acerca del mejor aprovechamiento de la ración a través de la optimización de la flora ruminal. A continuación intervino el veterinario especialista del sector de rumiantes Ángel Ávila Coya con una ponencia titulada “Alternativas de formulación ante la situación actual y futura”. Este profesional desarrolló una exposición de gran actualidad sobre las posibles mejoras en las formulaciones. Posteriormente, el ingeniero agrónomo y profesor de Nutrición Animal D.T.A. Las Heras (Cantabria), Gregorio Salcedo, presentó un detallado estudio sobre la importancia de los valores de urea en leche como herramienta para una mayor rentabilidad de la explotación. Para finalizar, el veterinario y director comercial de Innofarm SL, Jesús del Moral, hizo una presentación de la empresa y de sus aceites esenciales específicos para el mejor aprovechamiento de las raciones de los rumiantes. Posteriormente, dio paso a la Cena Sanferminera en el conocido restaurante pamplonés Zaldiko.

De izquierda a derecha, Fernando López, Jesús del Moral, José Manuel González y Alberto Caballero, organizadores del seminario

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

publi_innofarm.indd 115

14/08/2013 18:20

Os tres mellores touros para TIPO do top 50 xenómico (Conafe 06/2013)

XIL

ENÓMICOS

Hill x Atwood x Mac x Durham

Zandenburg XIL • • • • •

REPICÓN

Nº 1 en TIPO: +2,98 Nº 1 en UBRE: + 3,10 LEITE: +1.194 kg ICO: 3.320 Familia “BARBIE”

Epic x Man O Man x Duplex x Jocko Besn

Zandenburg REPICÓN • • • • •

Nº 1 en ESTRUTURAS: +2,35 Nº 2 en TIPO: +2,76 LEITE: +1.190 kg ICO: 3.247 Familia “WANJA”

GOLDOURO

Gold Chip x Man O Man x Shottle x Aaron

Fotos: Mauricio de los Santos

Heidenskipster GOLDOURO

pub_xenomicos_galego.indd 116

• Nº 3 en TIPO: +2,62 • Estruturas, ubres e patas con estilo e angulosidade • LEITE: +1.348 kg • ICO: 3.370 • Familia “CONVERSE JUDY”

20/08/2013 19:47