AFRIGA 107 en galego

ESTAMOS

EN

WWW.REVISTAAFRIGA.COM,

FACEBOOK

E

TWITTER

Nº 107

AFRIGA

ANO XIX Outubro – Novembro 2013

P

R

O

D

U

C

I

Ó

N

D

E

L

E

I

T

E

DOSSIER: RECRÍA EFECTOS A LONGO PRAZO DA NUTRICIÓN E DO MANEXO DA RECRÍA DE VACÚN DE LEITE DIARREAS POR COCCIDIOS EN XATOS: UN PROCESO QUE AFECTA NEGATIVAMENTE Á ECONOMÍA DA GRANXA RECRÍA DE XOVENCAS CON PENSO COMPLETO (MESTURA DE FORRAXE-CONCENTRADO) E ENSILADOS DE HERBA DE DISTINTA CALIDADE

EARL DES RUISSEAUX (BRETAÑA): O PROXECTO DE CAMBIO DUN GANDEIRO NOVO

NOVA VITORIA DE PACHO GOLDWYN TELVA NO NACIONAL

Portada_galego.indd 1

CASA LOLA: UN RELEVO XERACIONAL DE AVOA A NETO

MILLEIROS DE VISITANTES E EXPOSITORES NO 27º SPACE

22/10/2013 12:48

Nยบ 1 TIPO Nยบ 1 UBRE

Untitled-1 2

19/10/2013 02:12

sumario

3

AFRIGA P

R

O

D

U

C

I

Ó

N

D

E

L

E

I

T

E

CONVOCATORIAS Concurso da Becerra Selecta da Estrada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Concurso Usías Holsteins . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Día de campo de millo forraxeiro no CIAM . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Nacional de Conafe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Space de Rennes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Se queres recibir

PANORAMA INTERNACIONAL EARL Des Ruisseaux (Bretaña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

EXPLOTACIÓN Casa Lola (Arzúa) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

ECONOMÍA Proxecto de aforro e eficiencia enerxética no sector do vacún de leite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 O seguro agrario combinado ante enfermidades de declaración obrigatoria . . . . . . . . . . . . . 48

SANIDADE Por que coxean as miñas vacas? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

DOSSIER: RECRÍA Efectos a longo prazo da nutrición e do manexo da recría de vacún de leite . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Diarreas por coccidios en xatos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Recría de xovencas con penso completo e ensilados de herba de distinta calidade . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

gratis

o semanario galego

De Luns a Venres escríbenos a

info@l-v.es

e mandámoscho por e-mail, xunto cun newsletter diario

*Semanalmente distribúense 40.000 exemplares nas sete principais cidades de Galicia

PRODUCIÓN

RRO

ITU eira ltura RCOS V r da terc io >cu ado MA literar

ta gañ ame ’ P21 Resul n do certe Outono edicióicontos d ‘Min

www.l-v.es

Emprego dos datos de control leiteiro na mellora do rendemento produtivo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

.361

Nº.1 8>

ve

onte

go/P

ntia

o/Sa

/Lug

ense Our

VENR

ANO. 3>

.201

8.03

ES.0

rrol

Fe dra/

uña/

Cor go/A

Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga:

PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García. VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva.

SECRETARIA, Josefina Iglesia Andión. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo.

VOGAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e José Mercador Fontenla.

Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa.

DIRECTOR, Manuel Darriba.

DIRECTOR EXECUTIVO, José Manuel Gegúndez.

DIRECTOR DE ARTE, Marcos Sánchez.

DESEÑO-MAQUETACIÓN, Marcos Sánchez, Martín Sánchez.

COORDINACIÓN-EDICIÓN, Verónica Rodríguez Gavín.

REDACCIÓN, José Luís Ramudo, Begoña Gómez Rielo.

FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN AFRIGA TV, Raquel Anido.

ADMINISTRACIÓN, Marta Sánchez.

Enderezo: Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO. Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366.

Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.transmedia.es Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es.

Web: www.ager.com.es Tirada: 11.000 exemplares Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados.

go Vi gale ario man O se ro

de ouo ana Sema Amancie par a: avó s Ortegeiro mái do rc te do mun ña rico Coru

IA GALIC

lle na to P11/18 Naceu to ne o cuar

an a, o grtrata anov Pesc o galego, novo barc scar un arial P7 de bu empres rumbo e ID guidad MADR s Gale do Trofeoo Museo Ángel para Galego, V’ P21 Poboacedo e ‘L rr Ca

VIGO

eiras. compañ outras vense fondo

iro / EFE e Piñe > Jorg

a : cad uller alicia m a G ’ lla en xeon ao paro se ‘arrecibir ta la If you would like n i A cSiridesea t to receive Afriga a van Afriga por dírevista no echos berber

de banco

cos molus

tal, na do Tes

ría de

Ao Noia.

s peore porta DE P2/5 A ue so ino, q ORALID P femin ctivo áis TEM le co m o e stiga inferior o o e ca rand un salari e: e med segu o hom prego s que esem s laborai d O > ición cond

de adora, marisc Unha

Se desexa recibir a revista Afriga por deixa correo electrónico oción za en A conm incerte s a so á tra escríbanos a: paVemneortezudeelaChávez

s en xeonllo

da de recolli plena

correo electrónico escríbanos a:

O MUND

P13

hío >orec

magazine via e-mail write to us at:

por O RUBID BIEITO se u , no 20 05 , tiv en ra lor es EZ . En CH ÁV de Mi raf convence nGO Sa HU ac ho de de visitase . e foi de sp unida ort de qu a. E así op ez a ostel Cháv Hugo de Comp tiago orubido HOXE @bieit

revistaafriga@ctransmedia.com ou visite a nosa web o visite nuestra web or visit our web po otem

10 AC 15 9 SC 11 11 FE 15 10 PO 14 10 VI 14 8 LU 12 10 OU 14

PM

GFSS

SVÒB

B!DP

JBHP

TBOU

MVHP SB

FWFE

QPOU

WJHP

OTF

PVSF

www.revistaafriga.com Síganos tamén en Facebook Síganos también en Facebook Follow us on Facebook

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

Sumario_galego.indd 3

22/10/2013 17:57

4

publirreportaxe

A L N a O g C e r t AN n J e A B a v N e O TRA X nu K A Y 0 R70 ÑOS

F I D D AN AN OS IRM RA NEW HOLL PICADO

A la entrega de la máquina asistieron representantes de Durán Maquinaria Agrícola, New Holland, Mamut Technology y Os Irmandiños

El KXON es fruto de una colaboración entre Durán Maquinaria Agrícola y Mamut Technology Principales características del remolque integrado KXON • Se puede montar en toda la gama FR de New Holland • Capacidad de la tolva: 31 m3 • Sistema de tracción a las cuatro ruedas. La tracción trasera es hidrostática e independiente a la de la picadora New Holland • Control de tracción desde una consola integrada en la cabina • Consola de mando con todas las funciones del KXON • Descarga por doble hilera de cadenas con doble velocidad • Componentes reforzados • Depósito de combustible de 1.500 litros • Sistema de pesado automático con impresión de tique (opcional)

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

AFRIGA107_publi_Duran_galego.indd 4

19/10/2013 02:10

publirreportaxe

5

Santiago Sousa Responsable del Departamento de Mecanización Agraria y Cultivos de Os Irmandiños

Os Irmandiños, S. Coop. Galega Ribadeo, Lugo • Cooperativa de suministros orientada a la prestación de servicios a sus más de 1.180 socios • En el ámbito de los servicios agrícolas, cosechan en torno a 1.500 ha de maíz y 2.000 ha de hierba por campaña

“Es la octava picadora New Holland con remolque integrado que tenemos en Os Irmandiños, con la diferencia de que en este caso Durán Maquinaria Agrícola nos planteó fabricar el remolque aquí y apostamos por ellos. A priori, esta máquina parece más eficaz y robusta que las anteriores y a nivel estético está más lograda, los acabados son más refinados y existe una integración entre la tolva y la picadora. Ahora sólo esperamos que cumpla las expectativas que hemos depositado en ella y, en definitiva, que le podamos sacar el máximo rendimiento al equipo.”

Durán Maquinaria Agrícola es el distribuidor exclusivo de las picadoras New Holland en España Javier Barcia Gerente de Os Irmandiños

N-640, km 87,5 - La Campiña 27192 Lugo - España Tel. +34 982 227 165 Fax +34 982 303 101 info@duranmaquinaria.com

AFRIGA107_publi_Duran_galego.indd 5

Búscanos en

“El motivo de la compra fue la renovación del parque de picadoras con remolque integrado que tenemos en la cooperativa. Indudablemente, es una garantía que Durán Maquinaria Agrícola esté detrás porque es una empresa seria que apuesta por las innovaciones y que tiene una respuesta adecuada en cuanto a mantenimiento y recambios.

En la cooperativa ya hemos confiado en ellos para la compra de otras máquinas y, cuando nos comentaron que el remolque se hacía aquí [en Galicia], nos gustó el proyecto por el valor añadido que se queda en la zona y por la proximidad, tanto al vendedor como a los artífices del sistema, de cara a solventar posibles problemas que puedan surgir.”

www.duranmaquinaria.com

AFRIGA ANO XIX - Nº 106

21/10/2013 19:01

6

convocatorias

XVI CONCURSO FRISÓN DA BECERRA SELECTA. A ESTRADA, 15 DE SETEMBRO

Manteiga Xacobeo Clementina, xovenca campiona e gran campiona

MANTEIGA XACOBEO CLEMENTINA PROCLAMOUSE XOVENCA GRAN CAMPIONA NA ESTRADA

O 15 de setembro celebrouse na Estrada (Pontevedra) o XVI Concurso Frisón da Becerra Selecta, no que participaron 70 animais procedentes de 25 ganderías das comarcas do Deza, Tabeirós e Terra de Montes. O encargado de xulgar a competición foi Bonet Cid Salgado, xuíz nacional de Conafe.

Despois de valorar todas as femias nas súas correspondentes seccións, arredor do mediodía Manteiga Xacobeo Clementina era proclamada xovenca campiona e gran campiona do concurso. Esta filla de Xacobeo de 18 meses, procedente da gandería Manteiga de Vila de Cruces, xa conseguira o premio de xata campiona na pasada edición de Feiradeza, celebrada a principios do mes de xuño en Lalín.

En canto á xata campiona da Estrada, o premio foi para Carballeiras Dude Sharon, unha filla de Dude de 13 meses pertencente á SAT Carballeiras. Precisamente, nesta gandería lalinense recaeu tamén o título de mellor criador, obtendo a segunda posición a gandería Manteiga.

No concurso de novos manexadores que se celebrou a continuación, os premiados foron Cristina Carro (1º posto) e Avelino Souto (2º), na categoría de entre 15 e 18 anos; Brais Oro (1º) e Fátima Míguez (2º), na de entre 10 e 14 anos; e Felipe Míguez e Uxía Correa, ambos como primeiros clasificados, na categoría de menores de 10 anos.

O premio de mellor criador foi para a SAT Carballeiras

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_concurso_becerra_AEstrada_galego.indd 6

PALMARÉS CATEGORÍA XATAS ATA 7 MESES

GAÑADORA

GANDERÍA

Midón Letizia Fever

Midón

XATAS 8-10 MESES

Carballeiras Dude Cóncava SAT Carballeiras

XATAS 11-13 MESES E XATA CAMPIONA

Carballeiras Dude Sharon

SAT Carballeiras

XOVENCAS 14-16 MESES

Gresande Trueno Trompeta R

Gresande

Manteiga Xacobeo Clementina

Manteiga

XOVENCAS 20-22 MESES

G.Pereira Laythority Dragon ET

Pereira

XOVENCAS 23-28 MESES

G.Pereira Delete Lisa

Pereira

XOVENCAS 17-19 MESES, XOVENCA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA

MELLOR CRIADOR

Gandería Carballeiras (Lalín)

Carballeiras Dude Sharon, xata campiona

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com

22/10/2013 19:20

convocatorias

7

VI CONCURSO MORFOLÓXICO USÍAS HOLSTEINS. DOS TORRES (CÓRDOBA), 19 DE OUTUBRO

A GANDERÍA EL CRUCE CONSEGUE OS PREMIOS DE VACA GRAN CAMPIONA, MELLOR CRIADOR E MELLOR RABAÑO Cruce Goldwyn Bekia, da gandería El Cruce de Añora, foi proclamada vaca gran campiona da sexta edición do concurso morfolóxico Usías Holsteins de Dos Torres (Córdoba), despois de facerse co título de vaca adulta campiona.

O xuíz encargado da valoración do certame, o italiano Marco Ladina, tamén lle outorgou a esta gandería o recoñecemento de mellor rabaño. O título de xovenca gran campiona recaeu en López Lunar Xacobeo Bibiana, unha xata de 9 meses pertencente á gandería López Lunar de Dos Torres.

Cruce Goldwyn Bekia, gran campiona de vacas

López Lunar Xacobeo Bibiana, gran campiona de xovencas

Distribuidores exclusivos de PONDEROSA HOLSTEINS para España y Portugal

WAGYU, la carne por excelencia.

BROWN SUISSE, FLECKVIEH, ANGUS, PUSTERTALER SPRINZEN… ¿cuál está buscando? Pídanos información. ¿PREÑAR VACAS DIFÍCILES? Solución: TRANSFERENCIA EMBRIONARIA TERAPÉUTICA. Embriones disponibles.

RAZA HOLSTEIN: LOS MEJORES PEDIGRÍS EN NUESTRO CATÁLOGO. Opción de embriones disponibilidad inmediata y animales para contratar.

Consulte condiciones.

VENTA DE ANIMALES HOLSTEIN. Posibilidad de financiación.

daniel@embriovet.es administracion@embriovet.es móvil 649 809 064

¿AÚN NO TIENE SEGURO EN SU EXPLOTACIÓN? Pídanos PRESUPUESTO SIN COMPROMISO. Financiación total sin coste adicional.

javier@embriomarket.com administracion@embriomarket.com móvil 636 977 610

TODA LA INFORMACIÓN QUE NECESITAS EN:

www.embriomarket.com

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com

007 afriga107_convocatorias_pedroches.indd 7

AFRIGA ANO XIX- Nº 107

21/10/2013 12:17

8

convocatorias

DÍA DE CAMPO DE MILLO FORRAXEIRO. ABEGONDO, 25 DE SETEMBRO

O CIAM PRESENTOULLES A COOPERATIVISTAS GALEGOS E PORTUGUESES OS ÚLTIMOS RESULTADOS DOS ENSAIOS DE VARIEDADES DE MILLO O Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) organizou a finais de setembro un día de campo con preto dunha trintena de agricultores e técnicos de cooperativas de Galicia e do sur de Portugal, aos que os investigadores Jesús Moreno, Laura Campo e María José Bande lles presentaron os resultados obtidos en 2013 dos ensaios de variedades comerciais e experimentais de millo forraxeiro que levan a cabo dende 1999, no marco do programa de mellora xenética deste cultivo.

O grupo recibiu primeiramente unhas charlas no salón de actos do CIAM acerca dos avances destes estudos e, a continuación, visitou as parcelas de ensaio de Mabegondo, onde se obteñen liñas puras e híbridos adaptados ás condicións edafoclimáticas galegas, con baixos niveis de encamado, alta calidade nutritiva e altos rendementos de materia seca. O obxectivo deste traballo é proporcionarlles aos gandeiros a información necesaria para que escollan a variedade comercial de millo que mellor se axeite a cada sementeira, de aí que o CIAM tamén posúa campos experimentais en Sarria, Trasdeza, Ordes e A Mariña Oriental.

Os asistentes á xornada puideron comprobar o estado das plantacións do viveiro, comentar as propiedades produtivas das distintas variedades e ver a recollida de mostras da colleitadora. O percorrido finalizou nos novos invernadoiros do centro.

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_convocatorias_ciam.indd 8

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com

19/10/2013 02:16

MIone Unidad de ordeño robotizada GEA Farm Technologies La unidad de ordeño robotizada multicabina MIone, es un nuevo concepto global de manejo automatizado de la explotación que sí logra unos ahorros reales en mano de obra gracias a su excelente tecnologia y diseño. La unidad MIone permite crecmientos futuros sin grandes aumentos de costes. Un mismo brazo posicionador logra manejar hasta 5 cabinas.

El concepto modular integrado en el centro de ordeño presenta una forma diferente y rentable de organizar el trabajo en la explotación.

Dedica tu tiempo a lo que realmente importa con MIone GEA Farm Technologies Ibérica S.L. Avda. Sant Julià 147, 08403 Granollers, España Phone: +34 938 617 120, Fax: +34 938 494 988 E-Mail: agricola@geagroup.com www.gea.com / www.gea-farmtechnologies.es

engineering for a better world

pub_gea.indd 9

GEA Farm Technologies

19/10/2013 02:17

Gomas y Camas para Vacas Limpiezas Automáticas Estabulaciones Libres distribución material gandeiro

boxes individuales

Primer distribuidor material Jourdain original en España

BOX INDIVIDUAL EASY CLEAN

B E

TODO LO QUE EL GANADERO NECESITA Su diseño permite realizar fácilmente una limpieza profunda, con el suelo libre sin obstáculos. Su piso de goma, antideslizante y elevable se fija en posición vertical gracias a una varilla de bloqueo

pub_dismagan_galego.indd 10

19/10/2013 02:18

TODO LO QUE EL TERNERO NECESITA • 2 plazas de cornadiza en el frente • 2 porta-cubos plegables diam 285 mm • SOPORTE PARA CUBO DE MAMAR STANDARD • PAREDES LATERALES LISAS Y FÁCILES DE LAVAR • PISO CON PARRILLA DE GOMA ANTIDESLIZANTE

BOX INDIVIDUAL EASY CLEAN SUS CARACTERÍSTICAS LO VAN A CONVENCER • INNOVADOR • MODULABLE • FÁCIL MONTAJE • CONFORTABLE PARA EL TERNERO • CONFORTABLE PARA EL GANADERO

BOXES EXTERIORES

- Fáciles de transportar y limpiar - Gran número de accesorios - Gran apertura - Novedad: Comedero interior para heno

Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Novo teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servicio Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www. dismagan.es distribución material ganadero

pub_dismagan_galego.indd 11

Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tlf.: 985.837385 - 629566500

19/10/2013 02:18

12

convocatorias

XXXIV CONCURSO NACIONAL DA RAZA FRISONA. XIXÓN, 28 E 29 DE SETEMBRO

SEGUNDA VITORIA DE PACHO GOLDWYN TELVA NO CAMPIONATO NACIONAL DE VACAS Pacho Goldwyn Telva, vaca adulta campiona e gran campiona nacional

No podio do Nacional deste ano colocáronse unha vaca veterana e unha xata principiante. A moitas veces laureada Pacho Goldwyn Telva (Diplomada Badiola, Asturias) proclamouse vaca gran campiona nacional, título que xa obtivera na edición de 2011, e Manolero Braxton Tefne (Manolero, Asturias), que concursaba por primeira vez, gañou o campionato nacional de xovencas.

O certame morfolóxico que organizan Conafe e Ascol celebrouse novamente no recinto feiral Luis Adaro de Xixón o 28 e o 29 de setembro, no marco de Agropec, e xuntou no ring 117 animais procedentes de 23 ganderías de Asturias, Cantabria, Castela-A Mancha, Cataluña, Galicia e Navarra. Para o seu xulgamento contouse con Niels Erik Haahr, xuíz da Asociación Danesa da Raza Frisona e propietario da granxa Anderstrup Holsteins.

O concurso comezou o sábado ás dez da mañá coa actuación das xatas e as xovencas, e da primeira sección, a de xatas de 8 a 10 meses, saíu a que ao mediodía sería nomeada xata campiona e gran campiona de xovencas, Manolero Braxton Tefne. A concesión deste premio foi clara para Haahr, xa que a súa valoración da participante resumiuse en que non lle atopaba defecto ningún. A distinción de xovenca campiona foi para Llera Hvezda Óscar, da gandería cántabra Llera Her, descrita como moi estilosa, con liñas ben desenvolvidas e moi boas patas.

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_convocatorias_nacional_02.indd 12

O campionato de vacas levouse a cabo o domingo e contou con multitude de seguidores practicamente dende primeira hora. No seu palmarés sobresaíu a gandería Diplomada Badiola, merecedora dos premios de vaca nova campiona, con Badiola Shottle Megadonna; vaca intermedia campiona, con Badiola Damion Koketa; e vaca en produción de máis de 50.000 quilos, vaca adulta campiona e gran campiona nacional, con Pacho Goldwyn Telva, cualificada por Haahr como unha “supervaca”, coas mellores patas e estrutura leiteira do concurso. Os Badiola tamén se levaron o premio ao mellor rabaño.

Outros galardóns importantes do Nacional recaeron na gandería Planillo, posuidora da vaca gran campiona nacional reserva, Planillo September Sara, en copropiedade con Triple A. Holstein/C. Prat de Navarra; na catalá Cal Marquet, designada como mellor criadora; e no Principado de Asturias, novamente mellor autonomía.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com

19/10/2013 02:47

ASTILLADORA HIDRAULICA HORIZONTAL CON MOTOR DE GASOLINA O GASOLEO.

ASTILLADORA HIDRAULICA VERTICAL O HORIZONTAL DE 8T,10T,12T,15T,20T,25T

desensiladora de bolaS CON DESCARGA IZQ.Y DCHA. OPCIONAL: BRAZO CARGADOR HIDRAULICO CORTASILOS CON TRES CILINDROS. DISTINTOS ANCHOS:1,60M, 1,90M Y 2,30M. OPCIONAL :POTRO ELEVACION. encamadora de ARENA, PAJA, CASCARILLA, serrín, ETC.

PINCHO DESENSILADOR DE BOLAS dos modelos 1m3 para colocar en punta pala y de 1.7m3

LA MEJOR SOLUCIÓN PARA EVITAR PROBLEMAS DE MAMITIS EN EL GANADO EXTENDEDOR DE SILO CILÍNDRICO

¡NO PIERDAS MÁS DINERO! batidor DE purín. especial para pozos de arena

DOS MODELOS 70 Y 90, ANCHOS 225 Ó 240

w w w. c o r b a r s l l . c o m

MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L.L. Polígono Industrial San Julián de la Vega, s/n 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

pub_corbar.indd 13

GRADilla niveladora PARA CAMAS DE ARENA. De 4 a 7 discos de trabajo dependiendo del formato de los cubículos

FABRICAMOS EN 6, 7 Y 8.5 METROS.

VISÍTANOS O LLÁMANOS TE HAREMOS UNA DEMOSTRACIÓN

21/10/2013 12:48

14

convocatorias

PALMARÉS CATEGORÍA XATAS DE 8 A 10 MESES, XATA CAMPIONA E XOVENCA GRAN CAMPIONA NACIONAL XATAS DE 11 A 13 MESES XATAS DE 14 A 16 MESES XOVENCAS DE 17 A 19 MESES XOVENCAS DE 20 A 22 MESES XOVENCAS DE 23 A 26 MESES E XOVENCA CAMPIONA VACA NOVA ATA 30 MESES VACA NOVA DE 31 A 35 MESES E VACA NOVA CAMPIONA VACA INTERMEDIA DE 36 A 41 MESES VACA INTERMEDIA DE 42 A 47 MESES VACA INTERMEDIA DE 4 ANOS E VACA INTERMEDIA CAMPIONA VACA ADULTA DE 5 ANOS VACA ADULTA DE 6 ANOS OU MÁIS VACA EN PRODUCIÓN CON 50.000 KG OU MÁIS, VACA ADULTA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA NACIONAL MELLOR AUTONOMÍA MELLOR RABAÑO MELLOR CRIADOR

Planillo September Sara, vaca gran campiona nacional reserva

GAÑADORA GANDERÍA Manolero Braxton Tefne Manolero (Asturias) Llera Baxter Bakary Llera Her (Cantabria) Pozosaa Xacobeo 6945 Lusi Casa Pozo (Galicia) Badiola Atwood Daisy Diplomada Badiola (Asturias) Llera Hvezda Ballerina Llera Her (Cantabria) Llera Hvezda Óscar Llera Her (Cantabria) Flora Jordan Mandy Casa Flora (Asturias) Badiola Shottle Megadonna Diplomada Badiola (Asturias) Mijaqui Dorisa Pronto Cal Marquet (Cataluña) Mijaqui Dorita Jasper Cal Marquet (Cataluña) Badiola Damion Koketa Diplomada Badiola (Asturias) Llera Goldwyn Gala Llera Her (Cantabria) Comas Novas Divana Kite Cal Marquet (Cataluña) Pacho Goldwyn Telva Diplomada Badiola (Asturias) Principado de Asturias Diplomada Badiola (Asturias) Cal Marquet (Cataluña)

Manolero Braxton Tefne, xata campiona e xovenca gran campiona nacional

Foto de familia dos manexadores novos co xuíz Niels Erik Haahr (á dereita)

MANEXADORES Como é habitual, o evento acolleu o Campionato Nacional de Manexadores, que vai pola décimo terceira convocato-

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_convocatorias_nacional_02.indd 14

ria. Houbo tres vencedores, un por categoría: na infantil, Abril Sabriá (Xirona); na júnior, Avelino Souto (Pontevedra); e na sénior, Margarita Truyol (Menorca).

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com

19/10/2013 02:47

3ª POXA OUTEIRO HOLSTEIN 23 DE NOVEMBRO DE 2013 11:00 - PRESENTACIÓN DOS ANIMAIS 12:00 - COMEZO DA POXA

VENDEMOS VACAS COA MELLOR XENÉTICA PRIMEIRIZAS E RECÉN PARIDAS DE 2º PARTO ANIMAIS DE 1º E 2º PARTO

Foto: Silvie Gouin

ANIMAIS VENDIDOS EN POXAS ANTERIORES:

Outeiro Tumno Keyty

• Outeiro Final Cut Bohemia MB-88 3º P. 7ª xeración MB ou EX Vendida a Gandería Xusto • Outeiro Final Cut Sisi MB-88 3º P. Vendida a SAT Teixeiro • Outeiro Darter Ancora MB-85 2º P. 4 xeracións MB Vendida a Gandería Sinesio • Outeiro Million Vita MB-86 1º P. Vendida a Gandería Sinesio • Outeiro Tunno Keyty MB-85 1º P. 3ª xeración MB Vendida a Gandería Sinesio • Outeiro Tunno Baltica MB-85 1º P. 6ª xeración MB Vendida a Gandería Roxelo • Outeiro Ashlar Bokeria BB-84 1º P. Filla de O Final Cut Bohemia Vendida a Gandería Fermín

Familias: BETH AEROSTAR 6*, KENIA JUROR 6*, STORM MANDI 5* E OUTRAS...

POXA NA PROPIA GRANXA, SITUADA A 1 KM DO MERCADO GANDEIRO DE CHANTADA GANADERÍA OUTEIRO HOLSTEIN Outeiro - Asma - Chantada - Lugo Teléfono: 630 721 483 pub_outeiro.indd 15

COLABORA:

outeiroh@gmail.com www.outeiroholstein.com

19/10/2013 02:55

16

publirreportaxe

Xustás - Cospeito (Lugo). 10 y 11 de septiembre

DEMOGALICIA NEW HOLLAND 2013 Más de 1.200 agricultores de diferentes comarcas gallegas, además de Asturias y el norte de León, acudieron en Xustás a la completa demostración de tractores promovida por New Holland junto con su red de concesionarios gallegos.

Los asistentes pudieron disfrutar de más de 15 máquinas New Holland en movimiento y de otras 10 en estático.

Además, tuvieron la oportunidad de probar en condiciones reales de trabajo las novedades presentadas por la marca.

Serie T7, líder de ahorro de combustible del segmento Los agricultores y ganaderos pudieron ver pruebas reales de consumo de combustible, comparando el gasto de las diferentes tecnologías que hay ahora mismo en el mercado para cumplir con la normativa Tier 4, quedando patente cómo el tractor de la serie T7 puede considerarse el líder de ahorro de combustible del segmento.

Nueva cabina para las gamas T6 y T7 Se realizaron diferentes labores de suelo con tractores de las series T6 y T7, que presentaban la nueva cabina disponible para estas gamas. Además, llevaban incorporados los sistemas de autoguiado para mostrar a los presentes los beneficios del uso del sistema de agricultura de precisión a la hora de ahorrar insumos.

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_publi_NewHolland.indd 16

21/10/2013 19:02

publirreportaxe

17

Las nuevas rotoempacadoras Roll Baller también fueron protagonistas de la demostración

Protagonismo de las series T4, TD5 y T5 Se mostraron las bondades de la renovada serie T4, una de las más vendidas en el territorio nacional y se presentó la prestigiosa transmisión semi-powershift Electro CommandTM incorporada a las prestaciones de la gama T5 para adaptarla a explotaciones ganaderas, cultivos mixtos y contratistas.

Primera prueba en España de los modelos T3F y la nueva serie Boomer Los tractores de la serie T3F, de dimensiones compactas y potencias entre 50 y 70 cv, y la serie Boomer, de entre 25 y 50 cv, son ideales para cualquier tipo de labor, en especial los trabajos en parcelas pequeñas y explotaciones ganaderas.

Concurso de apilado de pacas Para que los ganaderos gallegos comprobaran de primera mano la excelente maniobrabilidad de la pala original New Holland, se organizó un concurso de habilidad de apilado de pacas, con premios a los mejores tiempos.

www.newholland.es

Acceda al vídeo de la demostración:

Foto de familia de la organización

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_publi_NewHolland.indd 17

19/10/2013 02:57

18

convocatorias

XXVII SPACE. RENNES (BRETAÑA), 10-13 DE SETEMBRO

O SPACE BATE RÉCORDS DE VISITANTES E INNOVACIÓNS O gran salón da produción animal que acolle anualmente a capital da Bretaña francesa está consolidado no panorama feiral internacional e profesional. A afluencia nesta convocatoria foi superior ás 114.500 persoas, participaron máis de 1.400 empresas e presentáronse arredor de 180 produtos innovadores.

A vixésimo sétima edición do Space estivo dedicada ao seu presidente, Jean-Michel Lemétayer, cofundador desta gran feira en 1987 e un dos seus dinamizadores, falecido nas vésperas da inauguración. O centro da prensa que estrearon os 73 xornalistas estranxeiros acreditados para o evento leva o seu nome e a gala do Innov’Space incluíu unha homenaxe ao seu traballo. Baixo o seu mandato, o Space non deixou de crecer ata converterse, en palabras dos seus organizadores, no segundo salón do mundo dedicado á produción animal.

A feira aunou nesta ocasión 1.402 expositores que, distribuídos polos 11 pavillóns e ao aire libre, ocuparon unha superficie neta de 67.000 metros cadrados no Parque de Exposicións Rennes-Aeroporto. A súa oferta abrangueu múltiples sectores: nutrición, saúde e hixiene, manipulación e transporte, enerxía, sementeira e laboreo, recollida

de forraxes, medio ambiente, investigación, informática, instalacións, bovino, porcino, avicultura… Do total de firmas participantes, 443 representaban 35 países diferentes e entre elas 29 procedían de España. Ante os seus postos desfilaron 114.591 visitantes durante catro días, dos cales un 12% era foráneo; rexistráronse ata 110 nacionalidades distintas. Todas estas cifras melloráronse respecto da edición de 2012 e permitiron incrementar as relacións entre as empresas e os asistentes profesionais.

Este ambiente de negocios percibiuse especialmente no club internacional, onde tiñan lugar as recepcións das delegacións invitadas e mais os encontros empresariais exprés, ademais de ser lugar de descanso, reunións e cafés. Aí puideron entrar en contacto grupos heteroxéneos coma os de Hungría, Ucraína, Costa de Marfil, China, Marrocos, Turquía, Vietnam, México ou Gran Bretaña, entre outros moitos.

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA101_space.indd 18

22/10/2013 12:48

convocatorias

19

MINICARGADORAS, CARGADORAS ARTICULADAS Y TELESCÓPICAS. DESDE 21 CV A 210 CV

O club internacional dispón de paneis coa relación de empresas presentes que serven para poñer en contacto os visitantes profesionais

LA MAYOR GAMA DE CARGADORAS ARTICULADAS DEL MERCADO, ALTURA ELEVACIÓN DE HASTA 6,90 m.

VARIEDAD ACCESORIOS MÁS DE 50 AÑOS SIENDO EL PRIMERO DE LA CLASE

O VACÚN NO INNOV’SPACE O concurso do Innov’Space, unha plataforma de lanzamento de novidades e melloras, recompilou nesta convocatoria 178 candidaturas, o número máis elevado da súa historia. Finalmente, un xurado independente e especializado premiou un total de 63 innovacións, tanto en produtos e equipamentos coma en servizos para explotacións e gandeiros.

Entre estas innovacións destacadas, 15 están directamente relacionadas co sector vacún: básculas de bovinos automatizadas, produtos de desinfección e limpeza para o muxido, kits de análises de micotoxinas, equipamentos para a inseminación artificial, unidades de mando para a instalación de arrobadeiras, prearrefriadores de leite e bombas de calor ou cámaras de videovixilancia son algúns exemplos.

A entrega dos galardóns celebrouse na noite do martes nunha ceremonia presidida polo ministro de Industrias Agroalimentarias de Francia, Guillaume Garot.

UNHA GRANXA MULTIRRACIAL O pavillón 1 do Space transformouse nunha granxa multirracial con 750 animais de 12 razas, dos cales 600 eran bovinos. Conviviron exemplares de Salers, Simmental, Limousine, Jersiaise, Rouge des Prês, Normande, Charolaise, Montbéliarde, Blanc Bleu Belge etc. Para o seu coidado contratáronse 35 vaqueiros, oito condutores e 35 traballadores en prácticas, ademais de persoal ao servizo das asociacións e unidades de selección das reses.

LIMPIADORA DE REJILLAS DE 2 RUEDAS ELÉCTRICA O GASOLINA.

TENEMOS ACCESORIOS PARA TRACTOR Y CARGADORAS.

CM2 MULTIFUNCIÓN, BARREDORA, ARRIMADORA DE COMIDA, ENCAMADORA, LIMPIADORA DE REJILLAS, CEPILLOS BARREDORES ELÉCTRICOS O GASOLINA.

Avda. Galicia, 109 • 33770 Vegadeo (Asturias) • Tel./Fax: 985 634 238 Comercial: info@fondrigomaquinaria.com Recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA101_space.indd 19

21/10/2013 19:07

20

convocatorias

A superficie de exposición medrou en 3.500 metros cadrados respecto de 2012

Calcúlase que durante esa semana o gando consumiu 65 toneladas de palla, 35 de silo de millo, 15 de feo, 15 de substitutivos de forraxes e 5 de pellets de soia e que as 360 vacas leiteiras produciron 40.000 litros de leite.

Nesta 27 edición, a invitada de honor do Festival Nacional Xenético foi a raza de carne Blonde d’Aquitaine, que tivo trofeo propio ao que concorreu preto dun cento de exemplares, xulgados por dous gandeiros de Landas.

A COROACIÓN DE ESCALE O xoves foi o día consagrado para a competición Prim’Holstein Atlantique, que celebrou a final ás seis e media da tarde nun ring ateigado de público expectante.

Entre música, luces e aplausos sincronizados, a quebequesa Mélanie Boulet (a primeira muller que xulga nesta feira) concedeulle o título máis codiciado a Escale, unha filla de Damion procedente da GAEC Michard, nacida o 23 de xaneiro de 2009, que viña de proclamarse vaca adulta campiona minutos antes. No concurso participaron unhas 180 frisonas de seis rexións do Gran Oeste francés.

Entre as firmas representadas, 29 eran españolas

DEBUT DA XENÓMICA No programa deste ano introduciuse por primeira vez o Open Space, un espazo reservado para falar cos gandeiros do uso da xenómica dende tres perspectivas: o xenotipado vía femia, a xestión da renovación coa ferramenta XP Lait e a confirmación do éxito da xenómica. Evolution realizou unha presentación, conducida por Olivier Alleman, con animais na pista, proxección de vídeos e testemuños de expertos.

Ademais, como é habitual, a axenda do Space tamén se nutriu de numerosas conferencias técnicas, que en materia de produción de leite xiraron en torno ao ecolóxico, e de visitas ás explotacións, fábricas e centros de investigación bretóns.

No salón xenético participaron centos de bovinos de 12 razas diferentes

Vaca gran campiona do concurso Prim’Holstein Atlantique

O Innov’Space premiou 63 produtos innovadores

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA101_space.indd 20

22/10/2013 12:52

MF 7600 ES EL MOMENTO RED MF DE GALICIA Y ASTURIAS A CORUÑA M.A.LISTE VILLAVERDE, S.L. Oroso Tel. 981681652 MUIÑO SUMINISTROS, S.L. San Sadurniño Tel. 981404515 AGRÍCOLA CARBALLEIRA, S.L. Pontedeume Tel. 981431899 TALL. CASTELLANA, S.C. Carballo Tel. 981789511 DESIDERIO FACAL Carballo Tel. 981703288

TALLER A. MAZARICOS, S.L. A Picota - Mazaricos Tel. 981852267 LUGO AGROFORESTAL SAN ISIDRO, S.L. Lugo TEL. 982207334 TALL. FDO. RIVAS, S.L. Cospeito Tel. 982520105 AGRÍCOLA CADI, S.L. Sarria TEL. 982531187 JULIO ALVITE GARCÍA Pastoriza TEL. 982349341

www.masseyferguson.com/7600 MASIDE MAQUINARIA, S.L. Baralla TEL. 982363339 CIAL. LEMOS EIRE, S.L. Chantada Tel. 982440274 TALL. LOUREIRO Ribadeo Tel. 982128473 OURENSE DESAGRI, S.L. Quintela de Canedo Tel. 988211274 AGRÍCOLA SUÁREZ Xinzo de Limia Tel. 988461127

PONTEVEDRA TALLERES PIÑEIRO Sisán-Ribadumia Tel. 986718067 MAXIDEZA, S.L. Lalin Tel. 986781468 ASTURIAS JOSÉ MANUEL UZ ALBA Tineo Tel. 985837060 AGRÍCOLA COSTA VERDE Gijón Tel. 985167934

es una marca mundial de AGCO.

pub_massey.indd 21

19/10/2013 03:06

SAT Xesbar, Cerceda (A Coruña) Nave ganadera de 3.000 m2 Capacidad para 226 vacas en ordeño

AHORRO DE HASTA UN 90% EN CIMENTACIÓN RESPECTO A LAS NAVES TRADICIONALES El control climático del interior de la nave se consigue a través de una sonda meteorológica que registra la temperatura, la velocidad del viento y la precipitación

pub_easy-covering.indd 22

19/10/2013 03:07

Fabricante líder en España de estructuras ligeras y desmontables para naves ganaderas, industriales, almacenes y cobertizos

SC Plácido Jul Penas y Montserrat López Rodríguez, Friol (Lugo) - Nave ganadera de 2.000 m2 - Capacidad para 120 vacas en ordeño

Sistema automatizado de apertura y cierre de la cubierta para mantener la temperatura estable y una buena ventilación Mejora de la iluminación natural que favorece el bienestar animal y permite un ahorro energético

EASY-COVERING pub_easy-covering.indd 23

Tel. (+34) 985 303 752 - www.easy-covering.com C/ Mª González-La Pondala, 41. Polígono de Somonte.

33393 Gijón (Asturias)

19/10/2013 03:08

24

panorama internacional

EARL DES RUISSEAUX. DROUGES (BRETAÑA)

O PROXECTO DE CAMBIO DUN GANDEIRO NOVO

Jean Baptiste cos seus pais, Jean e Marie Ange Bourniche

No programa do Space de Rennes sempre hai visitas a explotacións bretoas. A de Prim’Holstein que coñecemos este ano en Drouges é un exemplo de traspaso xeracional.

O seu propietario, Jean Baptiste Bourniche, ten 33 anos e colleu o temón en 2010, tras traballar como técnico fóra mentres maduraba o seu proxecto para a granxa familiar.

Verónica Rodríguez Gavín Enviada especial á Bretaña

EARL Des Ruisseaux atópase na localidade de La Rouauderie, no pequeno concello de Drouges, a case unha hora da capital da Bretaña francesa, nun contorno cheo de gando de múltiples razas: Aubrac, Limousine, Charolaise, Montbéliarde, Blonde d’Aquitaine, Rouge des Prês...

Orixinariamente era a explotación da familia de Marie Ange, a mai de Jean Baptiste, quen a herdou xunto co seu home, Jean Bourniche, no ano 1968. Daquela andaban po-

las 24 hectáreas de cultivos e as 20 vacas, no seu caso tanto frisonas coma normandas.

Nesta gandería creceron Baptiste e as súas irmás e agora os tres están traballando en distintas ramas do sector: elas no laboratorio de Lactalis e nunha empresa de maquinaria agrícola e el na granxa dende hai tres anos, cando, tras a xubilación dos pais, regresou para poñerse á fronte dela e desenvolver o seu proxecto persoal.

As principais medidas que aplicou foron a instalación dun robot de muxido e a reconstrución do establo, dous cambios fundamentais no manexo e no benestar dos animais que se traduciron nun aumento da cabana e da produción. Hoxe conta con 38 vacas (30 de muxidura) e 50 xatas, todas Holstein, e cunha cota de 400.000 litros de leite.

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_panorama_internacional_02.indd 24

22/10/2013 12:53

panorama internacional

En setembro recibiu un grupo de visitantes internacionais do Space, procedentes do Senegal, Bélxica, Rusia, Ucraína, Holanda, Turquía, Paquistán e Marrocos

25

En outubro do ano pasado rematou as naves principais, con piares de madeira e teitos de uralita

JEAN BAPTISTE DECIDIU ADQUIRIR O ROBOT DE MUXIDO PARA PODER DISPOÑER DE TEMPO LIBRE AS FINS A súa experiencia co muxido robotizado é boa, o que DE SEMANA, E PORQUE CONSIDEROU palia o importante investimento duns 130.000 euros da QUE LLE SAÍA MÁIS ECONÓMICO QUE compra. Decidiu adquirir a máquina para poder dis- CONTRATAR UN EMPREGADO poñer de tempo libre as fins de semana, e porque considerou que lle saía máis económico que contratar un empregado para esta tarefa. Ademais, subliña que deste xeito observa e coida moito máis as vacas. Empezou a funcionar con ela en outubro de 2012 e dende entón só detectou cinco casos de mamites. Fai tres muxidos ao día e obtén unha media de 40 litros por vaca, cun reconto de células somáticas de 90.000, un 40% de graxa e un 32,5% de proteína.

Jean Baptiste di que co robot chegou a rexistrar xa 2.000 litros máis de leite. Non obstante, aclara que esta suba tamén é debida á mellora na alimentación das vacas, posto que agora reparte axeitadamente a comida e esta non se molla grazas á nova cuberta. Esta obra das naves principais, en madeira e uralita, iniciouna hai un ano e está pendente de completala con máis mallas cortaventos para evitar as correntes frías que azoutan o lugar no inverno.

Confíe nun servizo de recría profesional e próximo que permite reducir custos na explotación • Dirección técnica a cargo do veterinario de recoñecido prestixio internacional Juan Vicente González Martín

• Crianza das xovencas en boas condicións bioclimáticas e de manexo, superando os estándares de benestar animal

• Unha finca de 200 hectáreas e instalacións con capacidade para 1.000 animais

• Realización das probas precisas para garantir a reincorporación dos animais ás explotacións nunhas condicións sanitarias e produtivas óptimas

• Permanencia de xovencas desde os 21 días ata os 22 meses • Distribución do gando en lotes segundo a idade, a condición corporal e o estado fisiolóxico, para unha maior atención da súa saúde, alimentación e hixiene

Frontón SAT

Frontón, Pantón 27437 Lugo (Galicia) (+34) 673 828 844 www.frontonsat.com info@frontonsat.com

AFRIGA ANO XIX- Nº 107

AFRIGA107_panorama_internacional_02.indd 25

22/10/2013 12:53

26

panorama internacional

CO ROBOT CHEGOU A REXISTRAR 2.000 LITROS MÁIS DE LEITE. NON OBSTANTE, ESTA SUBA TAMÉN É DEBIDA Á MELLORA NA ALIMENTACIÓN DAS VACAS, XA QUE AGORA REPARTE AXEITADAMENTE A COMIDA E ESTA NON SE MOLLA GRAZAS Á NOVA CUBERTA

As camas son de palla e o sistema de limpeza, de arrobadeira arrastrada

Co paso da sala de muxido de 4x4 ao robot conseguiu aumentar a produción de leite e gañar tempo para observar o gando

Os cultivos de millo e herba distribúense en fincas arredor da explotación e a 6 quilómetros

Respecto da ración actual, componse de ¾ de millo, ¼ de silo de herba e 700 gramos de soia mais suplementos minerais. No robot é de 2,5 quilos de soia e 2,5 quilos de alimentos enerxéticos. O penso maila soia son mercados.

Así mesmo, as vacas pastan catro horas ao día entre o 1 de maio e o 1 de novembro. Posúen fincas arredor da explotación e a uns 6 quilómetros e en total a superficie agrícola suma 54 hectáreas de millo e herba.

Os labores de sementeira, recolección e ensilado dos cultivos adoita externalizalos e a maiores emprega diariamente o carro arrimador dunha CUMA formada por unha ducia de granxas da súa zona, polo que apenas ten maquinaria en propiedade.

Lote de xatas que aloxa nun pequeno establo

Coas novidades introducidas e con este equipamento, o propietario de Des Ruisseaux é tamén o único traballador en nómina, inda que recibe a axuda puntual de Jean e Marie Ange para quefaceres cotiáns.

Economicamente, benefíciase de diversas subvencións da Administración, que cifra en 18.000 euros anuais por varios conceptos. Lactalis págalle o litro de leite a 34 céntimos de euro (media do ano 2013), porén, no verán acadou os 36. E ademais computa nas contas da granxa os ingresos pola venda de xatas. Na reprodución aposta por touros consagrados coma Shottle ou O Man; a media de inseminacións por preñez é de 1,8 e o intervalo entre partos, de 410 días.

Jean Baptiste encara o futuro con moito optimismo e cre que “será moi produtivo e que haberá moito traballo”.

Opina que as claves da produción láctea son “boas vacas, bo penso e vixiar o gando” e entre os seus plans figura continuar incrementando a cota ata os 700.000 litros e as vacas para o robot ata as 60. Os seus pais, satisfeitos co cambio, aseguran que non darían un paso atrás.

A ración componse de millo, silo de herba, soia e suplementos minerais

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_panorama_internacional_02.indd 26

19/10/2013 03:15

bashful

Si la perfección existe, BASHFUL está cerca!

LECHE, PORCENTAJES, TIPO, FUNCIONALES. ¡¡LO TIENE TODO!!

-2

0

+2

TIPO Tipo Compuesto ubre Compuesto patas Compuesto cuerpo Compuesto lechero

+3.39 +2.47 +1.50 +2.64 +2.69

Estatura Fortaleza Profundidad corporal Carácter lechero Ángulo de grupa Ancho de grupa Patas vista lateral Patas vista posterior Ángulo podal Patas y pezuñas Inserción anterior Altura ubre posterior Ligamento suspensor Profundidad ubre Coloc. pezones ant.

Coloc. pezones post.

Longitud pezones

+3.02 +1.77 +2.07 +3.06 - 0.03 +2.72 +1.79 +1.58 +1.46 +1.98 +3.05 +3.50 +2.90 +2.11 +2.75 +2.52 - 1.11

gTPI 2.392

PRODUCCIÓN Leche (lbs) Proteína (lbs) Grasa (lbs) Proteína (%) Grasa (%) NM$

+1613 +60 +78 +0.05 +0.08 +728

• LONGEVIDAD • FERTILIDAD • FACILIDAD DE PARTO

USDA 08/13

RASGOS FUNCIONALES 4.5 Velocidad ordeño* Longevidad 2.76 Temperamento* Células somáticas 7.2 Fertilidad hijas Facilidad de parto

+0.4 +0.7 +0.8

* Francia 06/2013

BASHFUL TRANSMITE DE ESTA MANERA GRACIAS A SU PROFUNDO PEDIGREE SHAMROCK x Playball MNOM Bounty-ET - VG86 2 años Ralma MAC Beauty-ET - VG87-VG MS 2 años DOM Ralma SHOTTLE Butterfly-ET - VG88-VG -MS Ralma FINLEY Firefly-ET - EX91- EX-MS GMD Ralma DURHAM Fireball-ET - EX92 GMD DOM Ralma JUROR Faith - EX91 GMD DOM 2.02 365d 17.935kg 4.3% 770 3.2% 901 4.02 365d 21.709kg 4.5% 982 3.1% 679 Ralma LEADMAN Fashion - VG89 VG-MS

DE LA FAMILIA DE LAS RALMAS, SU 6ª MADRE RALMA JUROR FAITH ESTÁ CONSIDERADA COMO UNA DE LAS MEJORES VACAS DE LA RAZA

Madre: MNOM BOUNTY

Ralma DURHAM FIREBALL

Ralma JUROR FAITH

DISTRIGEN distrigensl@gmail.com Tel. 689 233 030 www.genesdiffusion.com

pub_genes_difusion_03.indd 27

BUSCAMOS DISTRIBUIDORES 21/10/2013 11:49

O ÉXITO DO MUXIDO LELY Un estudo elaborado en Francia pola prestixiosa revista Production Laitiere Moderne, PLM sobre unha base de 500 robots de muxido clasifícaos de máis a menos exitosos. Os cinco primeiros robots son Lely e, dos dez primeiros, de novo oito son Lely. No caso español as granxas son máis intensivas, con producións máis altas, polo que un estudo similar destacaría aínda máis o Lely fronte á competencia.

GALICIA 2013

Neste ano 2013 instaláronse seis robots Lely na rexión: tres en Lugo, dous na Coruña e un en Pontevedra.

Con estas incorporacións son xa 45 os robots Lely instalados en Galicia.

Todas as novas instalacións contan con espazos amplos diante dos robots que facilitan o tráfico libre e o acceso ás vacas máis débiles e ás máis novas. Así, os tres muxidos por vaca e día son fáciles de conseguir.

As portas de contención tamén son unha constante en case todos eles, xa que facilitan a aproximación de vacas en atraso.

Todas estas granxas, despois da posta en macha, ven reducidas as horas de traballo dedicadas ao muxido, e o incremento dos muxidos por vaca e día facilita aumentos da produción en máis dun 10%. A distribución da maior parte do concentrado no robot e a repartición deste en función da produción permite aforrar concentrado e mellorar a condición corporal dos animais.

A optimización e o axuste destas máquinas nestes primeiros meses de funcionamento polo persoal de Lely en Galicia vai permitir que o sistema mostre rapidamente a súa rendibilidade e que o proceso de amortización sexa o máis rápido posible.

O ESTUDO PLM

A revista Production Laitiere Moderne, PLM, especializada en gandeiros de leite (19.000 lectores), realizou un estudo con 500 robots en Francia. Os resultados mostran que as granxas co Lely Astronaut son moi exitosas; o número un da lista é un Lely, os 5 primeiros son Lely e, dos dez primeiros, oito son Lely. Na actualidade, en Francia hai máis de 2.500 robots Lely en funcionamento.

DO DESPACHO Á GRANXA

José Luis Arias Pérez é un veterinario galego que combina o seu traballo de funcionario da Xunta de Galicia como inspector veterinario do medio rural co traballo na súa explotación, que comparte cos seus sogros en Carballedo, Chantada (Lugo).

A José Luís gústalle que o recoñezan máis como gandeiro que como funcionario. A granxa é a súa paixón e a ela dedica moitas horas da semana.

AFRIGA104_publirreportaxe_lely_galego.indd 28

No ano 2008 instalaron un robot Lely e na actualidade moxen 66 vacas cunha media de 36 litros, o que supón uns 2.300 litros diarios.

Por que robot de muxido Lely?

Neses momentos estudamos os diferentes sistemas que había no mercado, de todos os fabricantes. Compañeiros de traballo déronme a súa opinión, acompañáronme a visitar máquinas en funcionamento e todos coincidimos en que tiña que ser Lely. Cinco anos despois podo afirmar que tomei a decisión correcta: o robot cumpriu sobradamente as expectativas que tiña sobre el.

Cales son os plans de futuro na granxa?

A miña idea é dobrar en tamaño. Construír unha nova nave cos parámetros do cow comfort (confortabilidade, ventilación, luminosidade etc.) para 130-140 vacas en lactación con 2 robots Lely. Tamén autoabastecer a granxa con enerxías renovables e algunha outra idea que teño na cabeza. O 2015 é o ano para estes proxectos.

Rg

Elevage

Commune (dpt)

R

VL

Lait

TB

TP

MU

Stal

Robot

1

Gaec Germon-Girard

Vallanjou (49)

PH

52,5

12101

39,8

32,6

876

1

LY

2

Earl Aubert

Very (55)

PH

42,2

12612

37,3

31,2

864

1

LY

Gaec Ar Scorv

Ploërdut (56)

PH

45,0

11963

40,7

31,5

864

1

LY

4

Earl Bellanger Ludovic

Pouancé (49)

PH

38,6

12266

38,6

31,7

862

1

LY

5

Earl des Éproulots

Crezilles (54)

PH

47,3

12214

38,3

31,6

854

1

LY

6

Gaec Chaignon

Longuefuye (53)

PH

49,3

11849

38,4

32,5

840

NC

DL

7

Earl Guénaux

Requell (72)

PH+MO39,7

11189

41,6

33,3

838

NC

LY

Gaec de la Paplonnière

Les Touches

PH

82,7

11412

39,6

33,8

838

2

LY

9

Gaec du Ruisseau

Aubin (64)

PH

60,0

11663

39,6

31,8

833

1

DL

10

Jean-Paul Massé

Loudéac (22)

PH

41,2

11676

37,9

32,3

820

1

LY

19/10/2013 03:16

A innovación ao servizo da gandería

AGROTEC ENTRECANALES SL LELY CENTER OUTEIRO DE REI 27150 OUTEIRO DE REI (LUGO) Tel. + 34 609 85 77 09 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com

O MELLOR SERVIZO O MÁIS PRETO POSIBLE Lely baséase no seu coñecemento das tecnoloxías máis avanzadas e das técnicas de diagnóstico máis recentes. Lely garantiza que só técnicos certificados interveñen no noso sistema de muxido automatizado.

EVOLVE.* Supérate a ti mesmo

*

www.lely.com

AFRIGA104_publirreportaxe_lely_galego.indd 29

innovators in agriculture

19/10/2013 03:17

30

explotaciÓN

GANDERÍA ENRIQUE (ARZÚA) De esquerda a dereita, Enrique e o seu fillo Kike, a súa avoa Lola e o seu pai Kiko

UNHA entrega Á GANDERÍA DE LEITE QUE PASOU DA AVOA AO NETO A Gandería Enrique é un caso de relevo xeracional un tanto especial porque o actual propietario, Enrique Quintela, non herdou a granxa dos seus pais senón da súa avoa Lola, hai agora 10 anos. Desde aquela moitas cousas cambiaron, pero a paixón polas vacas e a dedicación seguen estando intactas.

A Gandería Enrique ou Casa Lola, como inda é coñecida na zona, atópase na aldea arzuá do Castro, pertencente á parroquia de Burres, e o perito agrónomo Enrique Quintela Fernández é o seu propietario desde hai 10 anos.

Enrique púxose á fronte da granxa, que ata daquela dirixía a súa avoa Lola, nada máis rematar os seus estudos universitarios. O seu pai –do que herdou o nome pero ao que todo o mundo coñece por Kiko– traballaba fóra, pero un ano despois de que o fillo collera o temón decidiu abandonar o seu emprego para axudar no renovado negocio familiar e dedicarse ao que realmente o apaixonaba: as vacas.

Cando Enrique relevou á súa avoa, na explotación había 14 femias. Actualmente teñen 55 en lactación, ás que hai que sumarlles as secas e a recría ata chegar aos 117 animais que había o día da nosa visita.

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_explot_CasaLola.indd 30

A media de produción do ano 2012, normalizada a 305 días, foi de 12.408 litros/vaca. A media diaria actual sitúase nos 38,6 litros, cun 3,68% de graxa e un 3,29% de proteína, e para este nivel de rendemento contan con 500.000 kg de cota. O reconto de células somáticas sitúase arredor das 250.000 e a bacterioloxía nas 10.000 ufc/ml.

Na granxa traballan pai e fillo unicamente. Comentaba Enrique que non teñen unha repartición de tarefas definida e que os dous se ocupan de calquera faena “segundo coincida”. Iso si, o que adoitan cumprir rigorosamente son as quendas de libranza: Enrique descansa os domingos e Kiko, os sábados.

Inda que na Gandería Enrique lle dan moita importancia á xenética, a verdadeira filosofía de traballo céntrase no coidado e no manexo dos animais e, sobre todo, na importancia que lle outorgan á súa observación.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com

21/10/2013 19:07

EXPLOTACIÓN

31

VENTA PERMANENTE DE SEMENTALES, NOVILLAS Y EMBRIONES DE LAS MEJORES FAMILIAS DE VACAS A NIVEL MUNDIAL

A nave de produción combina bloque e malla cortaventos nun dos laterais; nos outros só hai bloque ata a metade

INSTALACIÓNS, BENESTAR E MANEXO No 2008 producíase un xiro importante coa construción dun novo establo de 750 metros cadrados e con capacidade para 60 vacas de produción. Trátase dunha edificación con estrutura de formigón, teito de uralita e laterais moi abertos que favorecen a ventilación.

Mantoño Holstein: MAESTRO CRIADOR 2007

O establo vello, de 250 m2, é típico da época no que foi construído, a finais dos 70

A este establo súmase o vello, unha construción de finais dos anos 70 do estilo dos daquela época: estrutura de formigón, cuberta de tella e laterais de bloque con pequenas ventás. Na actualidade aquí aloxan a recría, que dorme en cama quente de palla ou serraduras ata os seis meses e logo sobre cemento.

Na nave nova as vacas dormen en cama de serraduras e carbonato cálcico que esparexen á mañá e á noite no caso do carbonato e que renovan semanalmente, no das serraduras.

72 vacas 70 terneras y novillas Producción media: 11.480 kg Leche – 3.84% Grasa – 3.30% Proteína Calificación: 15 EX / 51 MB / 4BB Calificación media del rebaño: MB-87,1 puntos

San Xusto - Novás, 8 Barreiros 27798 Lugo www.mantonoholstein.com mantonoholstein@telefonica.net 626 309 194

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com

AFRIGA107_explot_CasaLola.indd 31

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

21/10/2013 19:08

32

explotaciÓN

No establo vello, onde se aloxa a recría, teñen parrillas que limpan á man

As camas das vacas de produción son de serraduras e carbonato cálcico

UN DOS trazos CARACTERÍSTICOS DA GANDERÍA ENRIQUE É QUE AS XOVENCAS PREÑADAS E AS VACAS SECAS PERMANECEN NO PRADO DÍA E NOITE, INDEPENDENTEMENTE DA ÉPOCA DO ANO

Para a alimentación dispoñen de comedeiros de formigón con cornadizas nos dous establos. Cómpre dicir que o día da visita Enrique afirmou que entre os seus plans a curto prazo figura o de recubrir o comedeiro da nave de produción de aceiro inoxidable.

En canto aos bebedoiros, contan con tres no lote de produción e un en cada lote de xatas e xovencas; son de aceiro inoxidable e pódense xirar para facilitar a hixiene. E falando deste tema, no establo novo optaron pola arrobadeira arrastrada por cable para limpar os patios, mentres que no vello o fan á man. As defecacións van parar a unha das dúas fosas do xurro das que dispoñen, unha de 600 m3 e outra de 200.

O resto de instalacións está integrado por dous almacéns nos que gardan forraxes e maquinaria, tres trincheiras de formigón para os silos e dous silos para o penso.

En canto á organización do gando, despois da desteta as xatas e xovencas distribúense en 5 lotes de idade, aos que se suman o das preñadas e o das vacas en lactación.

Un dos trazos característicos da Gandería Enrique é que as xovencas preñadas desde os tres meses e as vacas secas permanecen no prado día e noite, con independencia da época do ano. O lote de produción tamén sae a un patio exterior que hai arredor da nave, inda que só cando as condicións meteorolóxicas son favorables.

O muxido fano nunha sala tipo espiña de pescado de 10 puntos dúas veces ao día. Afirman que a rutina deste proceso é fundamental porque só seguíndoa con esmero é posible preservar a saúde do ubre. No seu caso é sempre así: comezan aplicando un desinfectante, logo limpan cada cuarteirón con papel e extraen á man os primeiros chorros, despois colocan as tetoeiras e finalmente aplican un selador.

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_explot_CasaLola.indd 32

ALIMENTACIÓN A única ración unifeed que elaboran é a das vacas de produción, que inclúe 26 quilos de silo de millo, 14 de silo de herba, 12 de penso e 1 de veza e que distribúen unha vez ao día.

As vacas secas e as xovencas preñadas, que como diciamos antes permanecen en parcelas onde poden pastar, completan a súa alimentación con herba ensilada e seca e dous quilos de penso diarios. Para iso, nos prados dispoñen de comedeiros con cornadizas e bebedoiros.

E finalmente está a nutrición da recría: ata a desteta, as xatas inxiren leite e penso. Logo, ata os seis meses, substitúenlles o leite da primeira fase por herba seca e continúan coa inxesta de penso. Despois, ata os tres meses de preñez, inxiren 4 quilos de penso diarios e herba seca a libre disposición.

Cada espazo para o silo ten capacidade para 680 m3 (36 x 7 x 2,7 m)

Optaron por unha sala de espiña de pescado de 10 puntos

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com

22/10/2013 12:55

Herbicida de postemerxencia

¡

Axeitado para o Rumex:

!

• Carbea, Carbés, Cardencha, Aceda, Vinagreira, Acedeira, Labaza.

• Acedera, Romaza, Paniega y Lengua de vaca (E).

Contra todo tipo de malas herbas de folla ancha nas pradeiras e céspedes de gramíneas xa establecidos pub_syngenta.indd 33

19/10/2013 03:25

34

explotaciÓN

As xovencas preñadas a partir de 3 meses e as secas están sempre no prado

CANDO VISITAMOS A EXPLOTACIÓN ESTABAN VENDENDO O LEITE A 0,35 €/L MaIS CALIDADES E IVE. A INDUSTRIA QUE LLELO RECOLLE É LEITE RÍO REPRODUCIÓN E XENÉTICA A recría queda na explotación, se ben Enrique afirmou que teñen vendido algunha xata “en momentos puntuais”.

A primeira inseminación fana entre os 16 e os 17 meses, situándose a media de doses por preñez do conxunto do rabaño en 1,9 e o intervalo medio entre partos en 420 días.

O implante de embrións é unha técnica habitual nesta granxa. Unha parte extráena de dúas xovencas descendentes dunha filla de Goldwyn que compraron na penúltima poxa de Bos, celebrada en 2011. Por outra parte, ao ser beneficiarios do convenio de colaboración entre a Consellería do Medio Rural e do Mar e Xenética Fontao para o desenvolvemento do Programa de Mellora Xenética de Galicia 2011-2014, dispoñen de catro embrións ao ano a cambio da cesión ao centro de xenética dos machos resultantes e dos seis primeiros embrións que se lles extraian ás femias.

O parámetro chave para a elección dos touros é o tipo e, en especial, as patas e os ubres. O índice de leite e os niveis de graxa e proteína tamén son tidos en conta, pero nunca van ser decisivos na escolla, xa que do tipo, en palabras de Enrique, “depende que as vacas duren”. Adoitan usar seis sementais ao ano, case sempre probados, inda que para as vacas repetidoras empregan de cando en cando algún en proba. Esta tempada están usando doses de Atwood, Fever, Delete, Windbrook e o xenómico Stop.

Cómpre subliñar que teñen tres femias pertencentes á recoñecida familia Hardtac Gina. Por outra parte, en Xenética Fontao hai un touro procedente desta granxa que, polo seu potencial xenético, todo indica que vai quedar nunha posición moi destacada nas probas de novembro, segundo nos adiantou Enrique. Chámase Casa de Lola XF Snow Barman ET, é fillo de Snowman e a súa nai, Gen-iBeq Manoman Bibi, é unha filla de Manoman descendente da familia Gypsy Grand.

Froito do manifesto interese pola mellora xenética do rabaño tamén son as 6 vacas cualificadas como MB, a cualificación morfolóxica media do rabaño de 80 puntos e un ICO de 1.885.

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_explot_CasaLola.indd 34

Os animais acabados de nacer son trasladados a boxes individuais, onde permanecen ata os tres meses

A cualificación morfolóxica do rabaño é de 80 puntos

SUPERFICIE AGRARIA E MAQUINARIA Dispoñen de 36 hectáreas de superficie agrícola (24 en propiedade) distribuídas en parcelas bastante grandes, con bos accesos e situadas nun raio dun quilómetro agás tres que están máis afastadas. Seis hectáreas, que van rotando cada ano, destínanas a pastoreo; noutras 18 practican o cultivo rotacional: herba no inverno e millo no verán; e o resto dedícano unicamente a herba (unha mestura de raigrás inglés e trevo).

Cando visitamos a explotación, a mediados de setembro, inda non iniciaran a campaña de recollida do millo, pero Enrique díxonos que este cereal sempre se dera moi ben na zona e que por iso non dubidou en comezar a producilo desde que colleu as rendas do negocio; non en van, o ano pasado recolleron unhas 50 toneladas/ha.

Para os labores diarios e mais para determinadas tarefas agrícolas dispoñen de dous tractores de 95 e 55 cv, rotativa, manipuladora, restrelo estendedor e fileirador, cortador de silo, fertilizadora e grade de discos. O carro mesturador é un servizo da cooperativa Perpetuo Socorro. Por outra parte, as campañas de sementeira e de recollida tanto de herba coma de millo contrátanas cunha empresa externa especializada.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com

22/10/2013 12:58

El abonado rentable y eficaz de cultivos forrajeros.

ENTEC® Cultivos forrajeros

ENTEC®, la mayor innovación en el abonado de los cultivos forrajeros en los últimos años, permite obtener cosechas abundantes, de calidad y respetando el medio ambiente. El nitrógeno de ENTEC® se encuentra estabilizado por el inhibidor de la nitrificación DMPP, desarrollado por BASF y comercializado por EuroChem Agro.

Ahora en EuroChem Agro hemos adaptado nuestra estrategia para que todavía más agricultores puedan utilizar ENTEC® y beneficiarse de sus excelentes resultados en cultivos forrajeros.

®Marca registrada de EuroChem Agro EuroChem Agro Iberia, S.L. Joan d’Àustria 39-47 08005 Barcelona Tel. 93 224 72 22 Fax. 93 225 92 91 www.eurochemagro.com

pub_eurochem.indd 35

21/10/2013 16:43

TUBIO ROMERO S.A.CHRISTENSEN & CO www.sac.dk

Como de costumbre, desde SAC siempre estamos a la vanguardia.

En estos momentos nos enorgullece presentar la novedosa pezonera cuadrada, que será la pezonera del futuro.

Está especialmente diseñada para vacas de alto rendimiento que poseen un mayor flujo de leche. Realiza un ordeño todavía más suave, haciendo prácticamente desaparecer las fluctuaciones de vacío en el colector durante el ordeño. Gracias a su diseño, conseguimos reducir el número de células somáticas, a la vez que reducimos el tiempo de ordeño.

Gracias a la forma rectangular del cuerpo de la pezonera, las paredes de la misma sufren menos durante el ordeño y consiguen una mayor presión de colapso, lo que permite aumentar la duración de la pezonera y reducir los costes de mantenimiento.

La nueva pezonera Uniflex cuadrada se puede instalar en los equipos ya existentes.

Ctra. Santiago-Noia Km 15, 15281 Urdilde – A Coruña Telf.: 981 805 112 – importlait@importlait.com – www.importlait.com

TUBIO ROMERO pub_importlait.indd 36

Delegación en Ordes: Rúa da Feira, 14 baixo 15690 Ordes (A Coruña) Telf.: 981 682 419

21/10/2013 16:50

Gracias a los 40 años de experiencia que cada una de las compañías atesora en el diseño, fabricación y montaje de material ganadero, nos ponemos a su disposición para asesorar y suministrar las mejores soluciones a los profesionales del vacuno de leche de alta producción.

www.etxeholz.net Teléfono 948 983 390

Porque las vacas prefieren pisar blando

suelos de goma COLCHÓN CONTINUO Y GOMAS PARA ARROBADERA

• Antideslizantes • Resistencia garantizada • Fácil colocación en puzzle • En pasillos, salas de espera y ordeño • Adaptables con arrobadera

www.animat.ca

pub_importlait.indd 37

Made in Canada

Para más información llámenos a Interlock España y le pondremos en contacto con nuestro distribuidor más próximo 948 98 33 90

21/10/2013 16:50

38

economía

PROXECTO DE AFORRO E EFICIENCIA ENERXÉTICA NO SECTOR DO VACÚN DE LEITE A Dirección Xeral de Produción Agropecuaria pon a disposición dos gandeiros de bovino de leite unha ferramenta informática, no enderezo www.enerlacteo.com, que lles axudará a realizar un autodiagnóstico do seu consumo enerxético identificando os puntos de mellora e o seu impacto económico.

Dirección Xeral de Produción Agropecuaria

Os gandeiros de vacún leiteiro en Galicia están acadando unha gran profesionalización para posicionarse nun futuro escenario sen cotas; proba diso é que a media da cota láctea por explotación xa se aproxima aos 200.000 quilos, que as entregas de leite seguen unha tendencia alcista en relación ao resto de España e que as explotacións incrementan o seu esforzo investidor en estruturas agrarias.

A suba do prezo das materias primas, unida á volatilidade dos mercados, obriga a redobrar os esforzos para abaratar os custos de produción. As ganderías deben optimizar a xestión dos diferentes factores que interveñen directa ou indirectamente no custo de cada litro de leite. Normalmente, estas medidas céntranse en acadar aforros nos gastos principais coma a alimentación do gando, considerando secundarias as posibles melloras noutros puntos, como é o caso dos gastos enerxéticos. Pero cando a viabilidade dunha explotación depende

dunha marxe de beneficio pequena, como sucede nas explotacións de vacún de leite, todos os céntimos contan.

A Dirección Xeral de Produción Agropecuaria pon a disposición deste sector unha ferramenta informática, no enderezo web www.enerlacteo.com, que lles axudará a realizar un autodiagnóstico do seu consumo enerxético identificando os puntos de mellora e o seu impacto económico.

OS CUSTOS DUNHA EXPLOTACIÓN BOVINA DE LEITE Aproximadamente a metade dos gastos que soportan as explotacións de vacún de leite está ligada ao desenvolvemento da propia actividade gandeira (alimentación do gando, sanidade e reprodución, compra de gando etc.).

Outra importante partida destas explotacións son os custos fixos (amortizacións técnicas, man de obra etc.) e de oportunidade (custo do traballo familiar, intereses de capitais propios…). O gasto enerxético ten unha gran variabilidade entre as explotacións, oscilando dun 4% a un 9% dos custos xerais.

EVOLUCIÓN DO PREZO DA ENERXÍA Desde xaneiro do ano 2009 ata a actualidade, o prezo do gasóleo B en Galicia tivo unha tendencia alcista:

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

afriga107_economia_enerxia_04.indd 38

22/10/2013 19:17

economía

39

Evolución do prezo do gasóleo B en Galicia €/litro 1,200

Evolución do prezo do Gasóleo B en Galicia

1,100 1,000 0,900 0.800 0,700 0,600

06 Ma io 20 13

et 20 12 03 S

an 20 12 30 X

04 X

ull o2 01 1

ov 20 10 01 N

br il 2 01 0 05 A

go 20 09 03 A

05 X

an 20 09

0,500

Fonte: Comisión Nacional de Enerxía

Tendencia similar á observada no prezo medio total facturado polos comercializadores aos seus clientes nos últimos trimestres: Evolución do prezo medio total facturado polos comercializadores aos seus clientes por tarifa de acceso. Medias de anos móbiles ata a data fin do trimestre que se indica

Evolución do prezo medio total facturado polos comercializadores aos seus clientes por tarifa de acceso. Medias de anos móbiles ata a data fin do trimestre que se indica €/MWh 210 190

2.0A

170

2.0DHA

150

2.1A

130

2.1DHA

110

3.0A

90

3.1A

70

6.X 2011 T1

2011 T2

2011 T3

2011 T4

2012 T1

2012 T2

Fonte: SICE-comercializadores. Nota: as tarifas de acceso de moi alta tensión móstranse agregadas baixo o campo 6.X

Este encarecemento progresivo do prezo da enerxía, ademais de incrementar o gasto enerxético das explotacións, repercute indirectamente noutros custos coma o prezo dos pensos, servizos etc.

ONDE SE CONSOME A ENERXÍA Todas as actividades produtivas realizadas nas explotacións gandeiras supoñen un consumo de enerxía que ás veces realizamos case sen darnos de conta: acender unha luz, abrir unha billa, recoller o xurro… Pequenos e grandes consumos de electricidade, de gasóleo, de gas butano, que van sumando gastos para a granxa.

Hoxe en día, con explotacións cada vez máis mecanizadas, o consumo de enerxía aumentou considerablemente. De todas as actividades, as que supoñen un maior gasto enerxético en forma de combustibles son as que se realizan cos tractores e co resto da maquinaria agrícola. A electricidade consómese fundamentalmente durante os procesos de arrefriado do leite, do muxido e no uso das bombas de baleiro.

Tamén é importante o consumo de electricidade debido ao uso de termos eléctricos para o quecemento da auga que se utiliza para a limpeza da superficie dos equipos destinados a entrar en contacto directo co leite.

CheckIT, tu app de Yara que diagnostica las deficiencias nutricionales en cultivos

info.iberian@yara.com // www.yara.es

AFRIGA ANO XIX- Nº 107

afriga107_economia_enerxia_04.indd 39

21/10/2013 19:11

40

economía

A instalación de variadores de frecuencia nas bombas de baleiro permite que estas adapten o seu ritmo de traballo aos requirimentos de cada actividade

AUDITORÍAS REALIZADAS NA COMUNIDADE A Dirección Xeral de Produción Agropecuaria da Consellería do Medio Rural e do Mar realizou 70 auditorías enerxéticas en explotacións bovinas leiteiras de Galicia.

Buscando a representatividade da mostra, estas auditorías foron distribuídas polas comarcas galegas de maior peso no sector, con base no número de explotacións leiteiras por tramo de cota láctea: Nº AUDITORÍAS REALIZADAS PROVINCIA

Cota láctea (kg)

COMARCA

3 2 2 1 4 3 2 2 1

200.001400.000 3 2 2 1 4 3 2 2 1

1

1

1

4

5

3

1

1

1

≤ 200.000

A Coruña

OS CONSUMOS ELÉCTRICOS PRODÚCENSE FUNDAMENTALMENTE NO TANQUE DE FRÍO E NAS BOMBAS DE BALEIRO UTILIZADAS DURANTE O MUXIDO E A POSTERIOR LIMPEZA DOS EQUIPOS

Lugo

Pontevedra

UN PROXECTO PARA OBTER AFORROS ENERXÉTICOS Os gastos enerxéticos poden considerarse os “grandes esquecidos” da xestión de custos nestas explotacións. Pero o forte e rápido incremento destes fai que a súa correcta xestión poida supoñer aforros interesantes que se traduzan nunha mellora da competitividade.

Neste contexto, as comunidades autónomas de Galicia, Castela e León e Asturias participaron conxuntamente nun proxecto de prospección, análise e divulgación de medidas de aforro e eficiencia enerxética no sector do vacún de leite, no marco da Rede Rural Nacional (2010-2011) para o fomento do uso racional da enerxía, o aforro e a mellora da eficiencia enerxética no sector leiteiro. Este proxecto foi cofinanciado polo Feader, o anterior Ministerio de Medio Ambiente e Medio Rural e Mariño e as comunidades autónomas participantes.

O proxecto tivo en conta as seguintes actuacións: 1. Realización de 150 auditorías enerxéticas en explotacións bovinas leiteiras co obxecto de coñecer as características do seu consumo enerxético.

2. Desenvolvemento dunha ferramenta on-line de xestión enerxética para que calquera explotación de vacún leiteiro poida avaliar o seu consumo enerxético.

3. Realización de actividades de divulgación de medidas de aforro enerxético no sector, entre as que figura a edición dun manual de boas prácticas de aforro enerxético nas explotacións de vacún leiteiro.

Ordes Xallas - Muros Arzúa A Barcala Terra Chá Lugo Sarria Chantada Meira A Mariña Oriental Deza Tabeirós-Terra de Montes

> 400.000 2 1 1 1 3 1 1 1 1

A mostra inclúe diferentes tamaños, sistemas de traballo, niveis de automatización das tarefas… Ningunha das granxas realizara con anterioridade unha auditoría enerxética, aínda que nalgúns casos tiñan instalados elementos de aforro enerxético e sistemas de enerxías renovables. Hai que destacar a colaboración e o interese amosado polos gandeiros consultados, imprescindible para o éxito deste traballo.

O obxectivo de cada un destes estudos foi o de establecer as pautas de consumo das explotacións leiteiras, sinalar os puntos febles e as oportunidades de mellora e deseñar e implantar medidas de aforro enerxético e económico.

Para a elaboración destas auditorías enerxéticas realizáronse varias visitas a cada explotación nas que se recompilou información sobre o proceso produtivo, datos dos equipos dispoñibles e da súa utilización, horarios de traballo, facturas eléctricas, albarás de subministración de combustible etc. Tamén se recolleron as medicións de analizadores de redes que se conectaron aos cadros das explotacións durante un período mínimo de catro días.

Posteriormente, toda esta información foi tratada para establecer para cada granxa o seu perfil de consumo e localizar os puntos a mellorar dende un punto de vista enerxético. Finalmente, deseñáronse de forma individualizada unha serie de propostas de mellora orientadas a acadar aforros enerxéticos e económicos, propostas que foron valoradas cualitativa e cuantitativamente.

AFRIGA ANO XIX - Nº 104

afriga107_economia_enerxia_04.indd 40

22/10/2013 13:00

Coma sempre, os primeiros dende 1975 • Arrefriadores de placas • Reguladores de frecuencia

Optimice o consumo enerxético e faga máis rentable a súa explotación

TANQUES DE FRÍO

Baixo consumo e alto rendemento Calidade e limpeza co mínimo consumo

Salas de ordeño Colchóns Elmega: confort, duración, suavidade e impermeabilidade

Coas nosas novas camas para area gaste só a area imprescindible

Consulte prezos sen compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

pub_elmega_galego.indd 41

22/10/2013 16:26

42

economía

Recuperador de calor. O aforro medio acadado coa obtención de auga prequentada sería dun 6% do gasto enerxético da explotación

OS RESULTADOS OBTIDOS: CONSUMOS E GASTOS Consumo eléctrico Cada explotación presenta numerosas diferenzas respecto ás demais que se traducen en importantes variacións nos seus perfís de consumo eléctrico, variacións que son debidas á diversidade de equipos, de procesos, de tipos de alimentación, xestión e mantemento etc. Nos estudos realizados observáronse uns consumos eléctricos que oscilan entre 18 e 110 Wh por litro de leite producido, sendo a media das 70 explotacións de 46 Wh/litro de leite. En termos económicos, isto tradúcese en que, de media, a produción de 1.000 litros de leite supón un custo en enerxía eléctrica de 6,97 €.

Os consumos eléctricos prodúcense fundamentalmente no tanque de frío e nas bombas de baleiro utilizadas durante o muxido e a posterior limpeza dos equipos, polo que as medidas de mellora e aforro propostas nas auditorías céntranse nestes dous equipos.

18,48% 3,88 48,07% 29,57%

Tanque de frío Bomba de baleiro Iluminación Outros consumos

No caso de que para o quecemento de auga se utilice un termo eléctrico, esta repartición vese substancialmente modificada, aínda que seguen a ser o tanque de frío e as bombas de baleiro os principais consumidores de enerxía eléctrica: 14,35% 36,74% 20,09%

4,39%

24,43%

Tanque de frío Bomba de baleiro Iluminación Termoeléctrico Outros consumos

Outros puntos de consumo eléctrico son a iluminación, os termos eléctricos, os ventiladores –no caso de dispoñer deles– e outros pequenos equipos como bombas de auga, arrobadeiras etc.

TENDO EN CONTA O CONSUMO DE ELECTRICIDADE E DE COMBUSTIBLES, UNHA EXPLOTACIÓN GASTA UNHA MEDIA DE 24 € PARA A PRODUCIÓN DE CADA 1.000 LITROS DE LEITE, AÍNDA QUE HAI EXPLOTACIÓNS NAS QUE ESTE GASTO SE APROXIMA AOS 80 €, CASE CATRO VECES MÁIS CÁ MEDIA Consumo de combustibles O principal consumo de gasóleo B débese aos tractores. O consumo dos tractores resulta especialmente complicado de valorar debido ás múltiples variables que interveñen: dende a forma de condución do usuario á orografía do lugar de traballo, a superficie traballada e a repartición desta nas fincas, a distancia entre parcelas traballadas, o modo de organizar as faenas no campo etc. O consumo anual medio en gasóleo B foi de case 5.308 litros. Tendo en conta os prezos de mercado para este combustible, o custo por cada 1.000 litros de leite producidos é duns 16,17 €.

Tamén existe un consumo de combustibles asociado ao proceso de quecemento de auga para limpeza, para o que se utilizan, ademais dos termos eléctricos citados anteriormente, quentadores instantáneos de gas butano ou propano nas explotacións máis pequenas e, en menor medida, caldeiras de gasóleo nas explotacións de maior tamaño.

Consumo enerxético total En total, tendo en conta o consumo de electricidade e de combustibles, unha explotación gasta unha media de 24 € para a produción de cada 1.000 litros de leite, aínda que hai explotacións nas que este gasto se aproxima aos 80 €, case catro veces máis cá media. Pode observarse que existe un importante potencial de aforro neste concepto.

Consumos por procesos Os principais procesos que teñen lugar na cadea de obtención do leite son o muxido, o arrefriado do leite e a limpeza e desinfección dos equipos. Estes procesos supoñen os maiores consumos enerxéticos, exceptuando os debidos á maquinaria. Nos dous primeiros casos trátase dun consumo fundamentalmente eléctrico, debido ao funcionamento dos equipos que interveñen. No caso da limpeza dos equipos hai un consumo eléctrico asociado fundamentalmente ás bombas de baleiro e un consumo enerxético destinado ao quecemento de auga, que pode ser eléctrico, no caso de usar un termo eléctrico, ou de combustible, se o sistema utilizado é un quentador ou unha caldeira. Unha vez analizados os diferentes procesos en cada explotación, os resultados medios foron os seguintes: kWh ARREFRIADO DO LEITE MUXIDO LIMPEZA DE EQUIPOS

€

Por proceso

8,87

1,14

Anualmente

6.475

830,29

Por proceso

5,50

0,71

Anualmente

3.984

521,92

Por proceso

6,37

0,65

Anualmente

4.648

468,92

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

afriga107_economia_enerxia_04.indd 42

21/10/2013 19:12

III Monográfico da Gandería e a Agricultura

Feira Internacional de Galicia 13 - 15 de marzo de 2014

www.gandagro.com

XXXII Open Internacional GandAgro da Raza Frisona XXIII Concurso Autonómico da Raza Frisona XXX Concurso de Xóvenes Manexadores VII Concurso de Preparadores II Subasta TOP GENETIC´S

facebook.com/gandagro

ADS AVICULTURA

ASOPORCEL

FEIRA INTERNACIONAL DE GALICIA • E-36540 SILLEDA • Pontevedra • Tlfn. 986 577000 • Fax 986 580865 • gandagro@feiragalicia.com pub_gandagro.indd 43

21/10/2013 16:49

44

economía

PARA CADA EXPLOTACIÓN AUDITADA DESEÑÁRONSE PROPOSTAS DE AFORRO E MELLORA, ENTRE AS QUE DESTACA A XESTIÓN DA FACTURACIÓN ELÉCTRICA, NA QUE SE INCIDIU EN ASPECTOS COMO A NEGOCIACIÓN ANUAL DO CONTRATO E A BUSCA DO SERVIZO MÁIS ECONÓMICO

MELLORAS PROPOSTAS E AFORROS ACADADOS Para cada explotación auditada, atendendo ás súas características particulares, deseñáronse propostas de aforro e mellora, entre as que destacan: A xestión da facturación eléctrica, na que se incidiu en aspectos como a negociación anual de contrato e a busca do servizo máis económico, o cambio á tarifa con facturación discriminada por períodos −a coñecida como “tarifa nocturna”− ou a instalación de sistemas de compensación de enerxía reactiva.

O custo destas medidas é moi baixo, posto que na maioría dos casos se trata de cambios que non supoñen ningún investimento ou ben que implican unicamente a instalación de equipos de baixo custo, como programadores horarios ou baterías de condensadores, e son fáciles de implantar, aspectos estes que as fan especialmente interesantes.

Os aforros conseguidos son unicamente económicos e non implican unha mellora na eficiencia enerxética da explotación, posto que non se reduce o consumo enerxético senón que van encamiñadas a reducir o custo da enerxía.

En conxunto, coas medidas propostas dirixidas a acadar un custo menor da enerxía eléctrica, incluíndo a compensación de enerxía reactiva, pódense lograr aforros anuais do 13% do gasto enerxético.

O control e a xestión das facturas eléctricas supón unha importante ferramenta de control de gasto da explotación e mellora a profesionalización desta, que se debe traducir tamén noutros aforros a medio-longo prazo.

Outra medida moi eficiente é a instalación dun sistema de prearrefriado do leite colocando un intercambiador de calor á entrada do tanque de frío. O leite cede parte da súa calor a outro fluído, normalmente auga, reducindo a temperatura do leite á entrada do tanque, o que supón un descenso das necesidades de enerxía utilizada no arrefriamento. Ademais, grazas á maior velocidade de arrefriado, redúcese o índice bacteriolóxico do leite, mellorando a súa calidade. A auga morna obtida (15-18 °C) pódese acumular e utilizar para a alimentación do gando, limpeza de superficie etc. Un sistema de prearrefriado pode supoñer aforros do 6,5% do gasto enerxético.

Outra posibilidade é a instalación dun recuperador de calor, un sistema que permite recuperar a calor producida pola maquinaria do tanque de frío e usala para prequecer a auga de limpeza dos equipos. Este recuperador instálase na liña de refrixeración, entre o compresor e o condensador.

Os aforros derivados da obtención de auga prequentada poden ser aforros en enerxía eléctrica, no caso de utilizar termos eléctricos, ou en combustible, se se utiliza gasóleo,

butano ou propano. O aforro medio acadado sería dun 6% do gasto enerxético da explotación.

Nas explotacións de vacún de leite as bombas de baleiro supoñen un dos maiores consumos, utilizándose para o muxido dos animais e para a limpeza dos equipos. Cada un destes procesos demanda unha potencia diferente e a instalación de variadores de frecuencia nas bombas de baleiro permite que estas adapten o seu ritmo de traballo aos requirimentos de cada actividade. Ademais, a regulación das bombas diminúe o ruído producido por estas durante o muxido, mellorando as condicións de traballo dos operarios e o benestar dos animais. No caso de instalar reguladores nas bombas de baleiro, os aforros anuais acadarían ata un 4% do gasto en electricidade e combustibles.

A maioría das explotacións analizadas presentaban un consumo moi baixo de enerxía para iluminación e en moitos casos as melloras propostas limitábanse ao aproveitamento da luz natural e ao cambio das luminarias existentes por outras máis eficientes. Nas explotacións que contaban con fluorescentes estudouse tamén a instalación de balastros electrónicos, que permiten reducir a potencia consumida para acadar a mesma luminosidade, ademais de incrementar a vida útil da luminaria. O uso dunha iluminación máis eficiente pode aforrar anualmente un 0,8% do gasto total en enerxía.

Outra sinxela mellora é a correcta aireación e limpeza do condensador do equipo de frío, que nos equipos frigoríficos de pequena potencia está habitualmente refrixerado polo aire ambiente, o que permite acadar uns pequenos aforros sen apenas custo.

Tamén se analizou a viabilidade técnica e económica de instalacións de enerxías renovables, como a solar térmica para obter auga quente.

Posto que os estudos elaborados están personalizados para cada unha das explotacións, ademais das melloras antes relatadas, e que son as máis habituais para este tipo de explotacións, recollen tamén solucións para problemas concretos observados durante o tratamento da información.

As melloras propostas nas auditorías realizadas foron valoradas cuantitativa e cualitativamente, priorizando as opcións cun período de retorno máis curto. O investimento medio considerado para cada unha das principais medidas, os aforros en enerxía (kWh/ano) e a porcentaxe de diminución do gasto respecto á factura eléctrica actual foron os seguintes: Investimento medio (€)

Aforro enerxético kWh/ano

Aforro sobre o gasto enerxético

55

0

8,3%

Compensación de enerxía reactiva

1.425

0

4,3%

Prearrefriado

Medidas propostas Xestión facturación eléctrica

2.075

2.700

6,5%

Ventilación e limpeza do condensador

500

485

0,14%

Reguladores de bomba

915

1.360

4%

Iluminación eficiente

425

215

0,8%

Recuperador de calor

3.900

3.100

6%

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

afriga107_economia_enerxia_04.indd 44

22/10/2013 16:29

¡CONTINÚA EL LEGADO DE MASSEY!

JAKE

Massey x Ramos x Shottle

JACEY

MASSEY

Altaiota x Massey x Ramos

• Especialista de Componentes

• Padre de Hijos muy cotizado

• Mascol x Bret x Manfred

• Disponible semen sexado

• Impresionante producción y SCR

• Nº 1 del TPI • La vaca perfecta para estabulación libre

LLA DE TAL PALO, TAL ASTI

Eurodistribución Ganadera, SL - CRI España Eurodistribucion@eurodistribucion.com +34 987 213 172 +34 676 46 77 46

pub_cri.indd 45

www.criespana.com

19/10/2013 03:28

46

economía

De todos os traballos da granxa, os que supoñen un maior gasto enerxético en forma de combustibles son os que se realizan cos tractores e co resto da maquinaria agrícola

100

90

A IMPLANTACIÓN DO CONXUNTO DAS ACTUACIÓNS DE AFORRO E EFICIENCIA PROPOSTAS SUPORÍA UN AFORRO DE 4,82 € POR CADA 1.000 LITROS DE LEITE, QUE EQUIVALE APROXIMADAMENTE AO 25% DO GASTO MEDIO ACTUAL EN ENERXÍA

80

58%

70

Gasóleo maquinaria 77%

60

Butano

50

Electricidade

5%

40

30

A implantación do conxunto das actuacións de aforro e eficiencia propostas suporía un aforro de 4,82 € por cada 1.000 litros de leite, que equivale aproximadamente ao 25% do gasto medio actual en enerxía. Se non consideramos o gasto en gasóleo para maquinaria, a aplicación das medidas propostas suporía un aforro en enerxía eléctrica e combustibles para quecemento de auga dun 60% respecto á situación actual.

CASO PRÁCTICO A continuación móstrase un resumo da auditoría realizada nunha das explotacións seleccionadas: Caracterización da explotación Tipo Produción Tipo de sala muxido Nº animais produtores (>24 meses) Nº tractores Sistema térmico Tarifa eléctrica actual Potencia contratada Consumo gasóleo B Consumo eléctrico Consumo butano Consumo total enerxía Gasto anual gasóleo B Gasto anual electricidade Gasto anual butano Gasto total enerxía

Intensiva 598.000 kg leite/ano 2×3 espiña 56 2 Quentador butano 2.1 A 13,86 kW 8.000 litros/ano 19.300 kWh/ano 450 kg/ano 107.360 kWh/ano 4.900 €/ano 3.200 €/ano 396 €/ano 8.496 €/ano

5%

20

10

38%

18%

0

Consumo enerxético

Custo asociado

Distribución dos consumos e gastos enerxéticos na explotación de referencia Melloras propostas Cambio a tarifa 2.1 DHA

Investimento necesario (€)

Aforro anual €

kWh

Aforro respecto ao gasto total

0

455

0

5,3%

Prearrefriado de leite

2.520

576

3.747

6,7%

Recuperador de calor

4.000

311

4.578

3,6%

Reguladores de velocidade en bombas de baleiro

727

230

1.495

2,7%

Cambio de luminarias e instalación de balastros electrónicos

280

28

95

0,3%

Solar térmica

4.060

249

3.011

2,9%

Total melloras propostas*

7.527

1.600

9.915

19%

*Entre o recuperador de calor e a solar térmica optouse pola primeira opción por ter un período de retorno máis curto.

Estes aforros poderían verse incrementados se ademais de implantar todas estas medidas se seguen unhas sinxelas pautas de bo uso e xestión da maquinaria agrícola e demais elementos da explotación (adaptación dos horarios dos procesos para que se produzan os consumos naqueles períodos nos que a electricidade resulta máis económica, limpeza e mantemento de equipos etc.).

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

afriga107_economia_enerxia_04.indd 46

21/10/2013 19:13

economía

UNHA FERRAMENTA PARA O AFORRO DE TODOS Dentro do proxecto, e con base nos resultados obtidos nas auditorías enerxéticas, a Dirección Xeral de Produción Agropecuaria colaborou no desenvolvemento dunha aplicación web de xestión enerxética das explotacións bovinas leiteiras á que se poderá acceder dende a Oficina Agraria Virtual da Consellería do Medio Rural e do Mar ou directamente na páxina web www.enerlacteo.com.

Mediante esta plataforma on-line de acceso libre ofreceranse os seguintes servizos: • Caracterización enerxética da explotación. A partir dos datos introducidos polo usuario avalíanse os principais consumos e custos enerxéticos da granxa.

• Comparación dos resultados obtidos cos datos extraídos das 70 auditorías realizadas en campo mediante o uso de indicadores enerxéticos.

• Xeración dun informe con recomendacións que incluirá medidas encamiñadas á redución do consumo enerxético (instalación de recuperadores de calor, sistemas de prearrefriado…) e dos custos enerxéticos e á implantación de enerxías renovables.

• Información cuantitativa das medidas propostas: investimento necesario e aforro económico asociado.

47

Manual de boas prácticas de aforro e eficiencia enerxética nas explotacións de vacún leiteiro Para dar a coñecer esta ferramenta on-line e as vantaxes das melloras en eficiencia enerxética, a Dirección Xeral de Produción Agropecuaria enviou a todas as explotacións leiteiras de Galicia con cota láctea na campaña 2011-2012 un manual de boas prácticas de eficiencia enerxética. Con este manual espérase axudar aos responsables das explotacións a coñecer como e onde se produce o consumo de enerxía nas súas instalacións e como acadar a súa redución.

Axudas e subvencións No marco do PDR de Galicia 2007-2013, a Consellería do Medio Rural e do Mar convoca axudas anuais para a mellora estrutural e modernización das explotacións agrarias cofinanciadas co Fondo Europeo Agrícola de Desenvolvemento Rural (Feader). A estas axudas poden acollerse as explotacións que leven a cabo investimentos necesarios para acadar un aforro enerxético.

A Consellería tamén promove a utilización en común da maquinaria agrícola para economizar os recursos do sector.

Os principais beneficiarios desta liña son aquelas CUMA e SAT que teñan como obxecto social prioritario o uso de maquinaria ou que presten estes servizos.

Ademais, o Inega xestiona ordes de axuda anuais para proxectos de eficiencia enerxética ás que tamén poden acollerse as explotacións gandeiras.

REPARACIÓN Y VENTA DE BÁSCULAS PA R A G A N A D E R Í A Y A G R I C U LT U R A Punto de servicio y venta para España de:

NO PIERDA DINERO EN SU RACIÓN. LA RENTABILIDAD DE LA ALIMENTACIÓN DE SUS VACAS RADICA EN LA BÁSCULA DE SU CARRO MEZCLADOR solución Tenemos la ra sus pa je de pesa peso. de problemas os.

Pregúnten

Especialistas en básculas para carros mezcladores, respuestos de pantallas y células de cualquier marca.

Los clientes son nuestro mejor aval, instalamos el sistema de medición y pesaje en todos los carros de la COOPERATIVA OS IRMANDIÑOS

dg precisionFEEDINGTM NOVEDAD EN ESPAÑA: Sistema de análisis en tiempo real de la humedad y nutrientes de su ración con control de tiempos y gastos, corrigiendo automáticamente su ración

www.electricidadmario.es

Gavín, nº 5 - 27378 Roás - Cospeito - Lugo Tel.: 982 50 32 78 Móv.: 609 97 40 26 - 610 69 27 43 Fax: 982 50 33 68 electricidadmario@gmail.com

AFRIGA ANO XIX- Nº 107

afriga107_economia_enerxia_04.indd 47

22/10/2013 16:30

48

economía

O SEGURO AGRARIO COMBINADO ANTE ENFERMIDADES DE DECLARACIÓN OBRIGATORIA

Repasamos as enfermidades dos animais que son de declaración obrigatoria e as posibilidades que lles ofrece aos gandeiros o Sistema Español de Seguros Agrarios para obter garantías sanitarias e a viabilidade da explotación no caso de que lles afecten.

Noelia Aparicio Miguélez e Javier Camblor Fernández Agroseguro

A ORGANIZACIÓN MUNDIAL DE SANIDADE ANIMAL A aparición nun país dun brote dalgunha das enfermidades da lista de declaración obrigatoria da Organización Mundial de Sanidade Animal (OIE) pode supor a perda do status sanitario do devandito país, a inmobilización e o sacrificio da cabana gandeira dunha zona e mesmo o peche de fronteiras.

Entre outras funcións, a OIE garante a transparencia da situación zoosanitaria no mundo: todos os países membros comprométense a declarar as enfermidades dos animais que se detecten no seu territorio. Encárgase de difundir inmediatamente esa información aos outros países, de maneira que estes poidan adoptar as medidas que consideren oportunas para protexerse.

As enfermidades que deben declararse son as incluídas nunha listaxe que a propia OIE confecciona e actualiza. Os criterios para incluír unha enfermidade na devandita lista son diferentes; algúns dos máis importantes son: - Que se demostrou que o axente que causa a enfermidade pode propagarse a nivel internacional.

- Que se demostrou que polo menos un país logrou erradicar esa enfermidade no seu territorio.

- Que se demostrou que a enfermidade se transmite ao ser humano ou que a enfermidade causa unha elevada mortalidade ou morbilidade (capacidade de contaxio) en animais domésticos.

Tendo en conta todo o anterior, é fácil decatarse do papel fundamental que poden desempeñar estas enfermidades na economía e a viabilidade dunha explotación gandeira, ou mesmo de toda unha zona. Por iso, é unha prioridade incluír estas enfermidades no desenvolvemento das liñas de seguros gandeiros.

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_agroseguro_03.indd 48

21/10/2013 19:14

economía

O Sistema Español de Seguros Agrarios ofrece garantías sanitarias que inclúen estas enfermidades co obxecto de que os gandeiros do noso país se poidan protexer, garantindo a viabilidade das explotacións aseguradas. Algunhas das enfermidades máis importantes, de feito, xa son obxecto de garantías nas liñas actuais.

ALGUNHAS ENFERMIDADES IMPORTANTES

Febre aftosa

Trátase dunha enfermidade vírica, sumamente contaxiosa, que afecta a numerosas especies animais domésticas, especialmente ao gando bovino e porcino. Pode chegar a contaxiar ao 100% dos animais e, aínda que é raro que resulte mortal para os adultos, a mortalidade pode ser elevada entre os novos e ocasiona graves perdas de produción. O impacto sobre as taxas de crecemento e as producións de leite pode persistir mesmo cando os animais xa se recuperaron.

A importancia da febre aftosa está ligada á súa tremenda facilidade para difundirse. Pode introducirse nunha explotación a través da compra de novos animais pero tamén pode chegar na roupa ou no calzado contaminados dunha persoa, en vehículos que entran na explotación, a través de materias primas contaminadas coma pensos ou palla ou

49

mesmo vehiculada por correntes de aire a unha distancia de ata 60 km.

O último brote desta enfermidade na Unión Europea (UE) foi en 2011 en Bulgaria e, anteriormente, en 2007 no Reino Unido, en Irlanda, en Francia e en Holanda; entre 1991 e 2001 sacrificáronse na UE máis de 130.000 cabezas de gando bovino por mor da febre aftosa e millóns de cabezas de gando ovino e caprino. Por esta razón, na UE existe unha política de erradicación desta enfermidade baseada, entre outras estratexias, no illamento e sacrificio de animais infectados ou susceptibles, con baleiro sanitario das explotacións afectadas e o establecemento de zonas de protección e vixilancia onde se inmobilicen as explotacións e se prohíba o movemento de animais.

O último brote de febre aftosa en España foi en 1986, non obstante, a enfermidade está presente no norte de África e supón un risco real.

Aínda que o risco de aparición dunha epidemia de febre aftosa na comunidade autónoma de Galicia é baixo, as provincias de Lugo e A Coruña (nesta última exceptúase a costa atlántica) e algunhas comarcas de Pontevedra e Ourense son consideradas de alto risco epidemiolóxico en caso dun brote da enfermidade, debido á alta densidade de animais sensibles.

Gestión de seguros - AGROSEGUROS

AGRUPACIÓN AGROGANADERA www.agroaga.com Asegura tu ganado con profesionales Aprovecha las subvenciones del Estado y las Autonomías destinadas a los seguros agrarios Asesoramiento adecuado y gestión de póliza con facilidades de pago Seguro de explotación de ganado vacuno: Accidentes Complicaciones del parto Mamitis Enfermedades Saneamiento ganadero (extra) Fiebre aftosa Vacas locas (EEB)

Contacta con nosotros en los teléfonos: 902 207 600 620 832 201 Mail: agroaga@agroaga.com

AFRIGA ANO XIX- Nº 107

AFRIGA107_agroseguro_03.indd 49

21/10/2013 19:34

pub_progenex.indd 50

21/10/2013 12:52

pub_progenex.indd 51

21/10/2013 12:52

52

economía

EN GALICIA, SEGUNDO OS DATOS OFICIAIS DA CAMPAÑA DE 2011, A PORCENTAXE DE RABAÑOS INFECTADOS POR TUBERCULOSE BOVINA FOI DO 0,19%, A MÁIS BAIXA DO TERRITORIO NACIONAL DESPOIS DE ASTURIAS

Tuberculose bovina

Trátase dunha enfermidade crónica dos animais que pode afectar practicamente a todos os mamíferos, incluído o ser humano. A bacteria que a ocasiona illouse en animais domésticos (ademais de no gando vacún, en ovellas, cabras, cabalos e porcos, entre outros), pero tamén en animais salvaxes, coma xabarís, raposos ou teixos, o que dificulta enormemente o control e a erradicación da enfermidade.

A tuberculose bovina é contaxiosa e propágase por proximidade ou contacto entre animais ou co ser humano. O habitual é que se contraia ao inhalar gotículas que expulsan os animais enfermos debido á respiración e que conteñen o xerme, pero nas crías e no ser humano outra vía de contaxio importante é o leite cru de vacas enfermas (de aí a vital importancia de pasteurizar o leite). Ten unha evolución moi lenta e a bacteria mesmo pode permanecer en estado latente no organismo sen chegar a manifestarse un cadro clínico. No entanto, estes animais aparentemente sans actúan como reservorio e fonte de contaxio e é fundamental que sexan detectados e eliminados para o control da enfermidade.

En España existen programas nacionais de erradicación da tuberculose. O método de identificación dos animais afectados consiste nunha proba inmunolóxica individual a todos os animais da cabana gandeira, seguida do sacrificio dos animais infectados e de todos os animais dunha explotación positiva, en certos casos. A proba, denominada intradermotuberculinización, realízase dentro das campañas oficiais de saneamento e consiste na inxección intradérmica de tuberculina e na posterior comprobación da reacción da pel á substancia inoculada.

Tamén forma parte destes programas o exame das canais en matadoiro, onde se comproba se existen nelas as lesións características da enfermidade, que posteriormente se analizan en laboratorio.

Segundo os datos oficiais do Ministerio, nos últimos 25 anos produciuse un descenso continuado da prevalencia da enfermidade, pero prodúcense rebrotes puntuais cada 3-5 anos.

En Galicia, segundo os datos oficiais da campaña de 2011, a porcentaxe de rabaños infectados foi do 0,19%, a máis baixa do territorio nacional despois de Asturias.

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_agroseguro_03.indd 52

22/10/2013 20:01

economía

53

Brucelose

É causada por diversas bacterias da familia Brucella.

Afecta, entre outros, aos bovinos, porcinos, ovinos, caprinos, equinos e ao ser humano, no que é o axente causal da febre de Malta.

Nos animais adoita tratarse dunha enfermidade leve.

As femias afectadas non mostran signos clínicos ata que abortan. Despois do primeiro aborto adoitan recuperarse e ser capaces de criar, aínda que poden continuar excretando bacterias. Mesmo cando non existen abortos, se un animal está infectado prodúcese unha grande excreción de microorganismos no parto a través da placenta, os líquidos fetais e as descargas vaxinais.

Estas bacterias son capaces de sobrevivir durante meses no medio externo, o cal é especialmente relevante no caso de animais que se manteñen no pasto.

Como no caso da tuberculose, a bacteria tamén pode excretarse en leite e converterse nunha fonte de infección para as persoas se se consome o leite cru.

A brucelose tamén conta cun plan nacional de erradicación e a detección de animais positivos lévase a cabo nas campañas de saneamento anuais. Para iso recóllense mostras de sangue dos animais maiores de 12 meses presentes na explotación e analízanse con diferentes probas, de rutina e complementarias.

Actualmente, Galicia está incluída na lista de comunidades autónomas de prevalencia 0 para a brucelose; porén, é fundamental continuar co control. Este control serve para manter o status sanitario da comunidade e, sobre todo, para detectar inmediatamente a entrada da enfermidade se se producise.

Seguros agrarios

Protexa a súa explotación agraria En ”la Caixa” ofrecémoslle unha extensa gama de seguros especificamente pensada para cubrir os riscos que poidan xurdir no día a día da súa explotación agraria.

Así, poderá asegurar os ingresos da súa colleita e do seu gando, cubrirá os riscos do seu negocio e garantirá a súa protección, a da súa familia e mais a dos seus traballadores.

AgroCaixa

[Ti [ es a Estrela Información suxeita ás condicións xerais, particulares e especiais de cada póliza, así como ás condicións de subscrición.

SegurCaixa Adeslas, S.A. de Seguros e Reaseguros. VidaCaixa, S.A. de Seguros e Reaseguros. Caixabank, S.A., operador de banca-seguros exclusivo de VidaCaixa, S.A., con CIF A-58333261, e autorizado de SegurCaixa Adeslas, S.A., con CIF A-28011864, inscrito no rexistro administrativo de mediadores da DXSFP co código C0611A08663619, e autorizado para a distribución de seguros CASER, en virtude do convenio de distribución entre VidaCaixa e CASER.

www.laCaixa.es/agrocaixa

Prensa 174X124 SegAgrarios gal.indd 1

10/05/12 09:25

AFRIGA ANO XIX- Nº 107

AFRIGA107_agroseguro_03.indd 53

22/10/2013 16:31

economía

54

Estudo comparativo de indemnización para saneamento gandeiro normal e extra para vaca frisona en COL, asegurada a 1.524 € 2.500

3,00 IND. S Gandeiro IND. S G Extra R: S G Extra/S G

Indemnización por animal (€)

2,00 1.500 1,50 1.000 1,00 500

0,50

0

0,00 22 meses

32 meses

42 meses

54 meses

66 meses

R: SGExtra / SG Normal

2,50

2.000

LISTA DA OIE DE ENFERMIDADES COMÚNS A VARIAS ESPECIES Brucelose Carafuncho bacteridiano Cowdriose Enfermidade de Aujeszky Enfermidade hemorráxica epizoótica Equinococose/Hidatidose Estomatite vesicular Febre aftosa Febre do Nilo Occidental Febre do Val do Rift Febre Q Lingua azul Paratuberculose Peste bovina

LISTA DA OIE DE ENFERMIDADES DOS BOVINOS Anaplasmose bovina Babesiose bovina Campilobacteriose xenital bovina Dermatose nodular contaxiosa Diarrea viral bovina Encefalopatía esponxiforme bovina Leucose enzoótica bovina Peripneumonía enzoótica bovina Rinotraqueíte infecciosa bovina/ vulvovaxinite pustulosa infecciosa Septicemia hemorráxica Teileriose Tricomoníase Tripanosomose (transmitida por tse-tse) Tuberculose bovina

ASEGURABLE Asegurable, só en liñas de carne

A GARANTÍA DE SANEAMENTO GANDEIRO NO SEGURO AGRARIO COMBINADO O seguro indemniza polos animais de sacrificio obrigatorio, declarado indemnizable polos Servizos Oficiais Veterinarios debido a calquera das seguintes enfermidades: • Tuberculose bovina • Brucelose bovina • Leucose enzoótica bovina • Peripneumonía contaxiosa bovina Os gandeiros saben que existen factores que escapan ao seu control e que poden supoñer a aparición dalgunha destas enfermidades na súa gandería e ocasionar danos ruinosos para a explotación. Cando existen riscos como o descrito, faise necesario contar con mecanismos de xestión do risco que permitan minimizar o seu impacto. Este é o reto do seguro agrario combinado: poñer a disposición dos gandeiros as mellores ferramentas posibles, que lle permitan compartir o seu risco coas entidades aseguradoras que, a cambio da prima do custo do seguro, chegado o sinistro correrán coa maior parte do dano mediante a súa prestación, a indemnización que resarza ao gandeiro do seu dano e lle permita continuar co seu medio de vida.

Esta garantía pódese subscribir para recibir un valor de compensación polo dano patrimonial que supón o sacrificio dos animais (garantía de saneamento gandeiro normal) ou, a través da garantía de saneamento gandeiro extra (só para ganderías con cualificación sanitaria de indemnes ou oficialmente indemnes), percibir ademais un importe semanal por non poder incorporar animais reprodutores á explotación (ata un máximo de 17 semanas).

Para contratar por primeira vez esta garantía, no momento de subscribir o seguro a gandería debe contar con algunha das seguintes cualificacións sanitarias:

T3 e B3 / T3 e B4 / T2 negativo e B3 / T2 negativo e B4 / T3 e B2 negativo / T2 negativo e B2 negativo

Asegurable, dentro do complexo SRB Asegurable en gando porcino Asegurable en gando equino

Para renovar a garantía (de duración anual) non é preciso este requisito.

As características máis importantes de ambas as garantías reflíctense nos cadros adxuntos, onde se observan as diferentes posibilidades de aseguramento, cos prezos de custo para o gandeiro asegurado e as indemnizacións por animal (que poden superar os 2.000 euros en vacas de primeira lactación, sumando no seu caso a esta cantidade a compensación por sacrificio e polo tempo de reposición).

Custo do seguro por animal para un gandeiro de leite en Lugo: Vaca frisona en Control Oficial Leiteiro (COL), asegurada a 1.524 € 4% por descontos e un 31,86% por subvencións (ENESA + Xunta) Saneamento gandeiro normal Saneamento gandeiro extra 2,68 € 4,79 €

O seguro agrario permítelle ao gandeiro elixir as garantías e os prezos á súa medida, desde tres opcións básicas: A: accidentes, sinistro masivo, febre aftosa, EEB. B: inclúe a opción A, mais os problemas no parto (incluída a cría).

C: inclúe as opcións A e B, mais a mamite.

E ata sete garantías adicionais (entre elas as do saneamento gandeiro) e algunhas máis para asegurados neutros e bonificados pola súa baixa sinistralidade.

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_agroseguro_03.indd 54

19/10/2013 15:36

Seguridad es dejar tu negocio en buenas manos.

Cuenta con la solvencia y seguridad que necesitas de la mano de un banco líder comprometido con tu sector. Con Agroservicios BBVA disfruta de una completa gama de productos y soluciones financieras para el sector agrario. Préstamos, depósitos, seguros agrarios...

Ven y pregúntanos, te estaremos esperando.

Infórmate en cualquier Oficina BBVA, en Línea BBVA Negocios 902 22 44 64 o en www.bbva.es

pub_bbva.indd 55

19/10/2013 15:22

56

economía

CASO DE GANDEIROS CUN SINISTRO DE BALEIRO SANITARIO POR TUBERCULOSE Benjamín López, Gerardo Sánchez e Fernando Rodríguez, socios da gandería SAT Vilachá (Paradela, Lugo), sufriron un caso de baleiro sanitario por tuberculose en 2011. _Como describirían a súa gandería? _A SAT formouse en 2003, pola fusión de tres explotacións anteriores. É unha gandería de leite con producións medias. Actualmente contamos cuns 160 animais en total, e estanse muxindo unhas 100 vacas. A explotación está en Control Oficial Leiteiro. _Que destacarían como aspecto que máis lles preocupa? _O forte investimento que require o funcionamento da explotación. Non hai que ter en conta só o investimento inicial, é un investimento continuo. Desde que se formou a SAT fíxose unha ampliación das instalacións, investiuse en maquinaria, silos… A alimentación é un gasto importantísimo, máis tendo en conta os prezos do penso nos últimos tempos e, ademais, non sempre é fácil conseguir o financiamento, así que calquera inconveniente económico que veña adquire maior importancia. _Pero o prezo do leite mellorou nos últimos meses… _É certo, agora falamos duns prezos do leite razoables, pero os custos de produción seguen sendo altos e nunca é suficiente para facer fronte aos imprevistos. _Tiveron algún destes imprevistos importantes aos que fan referencia nos últimos anos? _No ano 2011 houbo un sinistro de tuberculose e declararon o baleiro sanitario da explotación.

_Como xestionan vostedes estes sinistros? _Tiñamos contratado o seguro de vacún con Agroseguro; ademais, a garantía de saneamento gandeiro tiñámola co saneamento gandeiro extra. Esa garantía indemniza polo sacrificio obrigatorio dos animais e ademais paga unha cantidade por reprodutora e semana segundo o tempo que estea inmobilizada a explotación e non poida facerse a reposición. Entre o que cobramos do seguro e as outras axudas, da Xunta, e o valor da carne, puidemos repoñer todo o gando que tiveramos que sacrificar. _Consideran o seguro unha ferramenta útil para garantir a viabilidade das explotacións ante estes sinistros tan importantes? _Por suposto que si. Se nós non tivésemos seguro, tan só coas axudas da Administración unicamente poderiamos repoñer unha porcentaxe dos animais. Teriamos que volver empezar e con menos animais. _Aconséllanlles aos gandeiros que subscriban o seguro? _Claro que si, todas as explotacións deberían ter seguro. Cando hai un sinistro, as indemnizacións axústanse máis ou menos ás perdas reais e pódense elixir moitas posibilidades, dependendo do que queiras gastar. Ademais, o seguro está subvencionado polo Ministerio e pola Xunta, o que fai o prezo un pouco máis asequible para os gandeiros.

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_agroseguro_03.indd 56

19/10/2013 15:36

AGROAMB

GRUPO

O Grupo AGROAMB está formado por un conxunto de empresas cuxa actividade completa o ciclo da xestión de residuos, contando para iso cun equipo multidisciplinar de profesionais con ampla experiencia na Xestión Medioambiental e Agronómica. É unha compañía orientada a dar solucións de valorización e xestión integral dos residuos, empregando sempre as mellores técnicas dispoñibles e optimizando a loxística de transporte.

O Grupo AGROAMB posúe autorización para a xestión de: alorización e xestión de residuos sólidos urbanos V (SC-U-NP-XV-00040 y SC-U-NP-XV-00036 ) alorización e xestión de residuos industriais non perigosos (SC-IV NP-XV-00064 y RIV-24/01) Rexeneración ambiental Transporte de residuos perigosos (T/001/01) Transporte de residuos sólidos urbanos (SC-U-NP-XRT- 00072) ransporte de residuos industriais non perigosos (SC-I-NPT XRT-00083, SC-I-NP-XRT-00056 e SC-I-NP-XRT-00122) Conforman o Grupo AGROAMB as seguintes empresas:

AGROAMB

VALORIZACIÓN E TRATAMENTO DE RESIDUOS BIODEGRADABLES

Titular da primeira planta cunha capacidade próxima a 300.000 tms/ano para a valorización e tratamento de residuos agrarios segundo o disposto no RD 824/2005 sobre fertilizantes, o RD 1310/1990 sobre a aplicación agrícola de lodos e o Regulamento CEE 1774/2002 sobre subprodutos animais.

Agroamb aposta fortemente por I+D+i coa súa presenza en numerosos proxectos de investigación.

TRESAMB

LOXÍSTICA ESPECÍFICA EN CONTEDORES

Dispón de vehículos específicos en diferentes configuracións, adaptándose a cada necesidade medioambiental do cliente. Innovación e eficacia no transporte. Servizos de conselleiro de seguridade e operador de transportes.

AGROAMB-TRESIMA UTE

XESTIÓN E PRESTACIÓN DE SERVIZOS MEDIOAMBIENTAIS

Comercializa e coordina a prestación de servizos para a xestión ambiental integral dos distintos residuos (incluídos residuos perigosos). Desde a súa recente creación, xestiona máis de 50.000 tms/ano de residuos biodegradables.

ONEGA ARES, S.L.U.

SERVIZOS AVANZADOS DE TECNOLOXÍA AGRARIA

Empresa de servizos agrarios que conta cos últimos equipos en mecanización para a sementeira, cultivo e posterior recolección das diferentes producións agrarias.

TROBO AGRÍCOLA, S.C.G. PRODUCIÓN INTEGRADA DA TERRA

Sociedade para a explotación en común da terra, orientada á produción integrada de forraxes e cultivos enerxéticos. Dispón dun banco de terras que supera as 3.000 hectáreas.

Agroamb C/ Calzada das Gándaras, 11.

Local baixo dta. 27003 Lugo Teléfono (+34) 982 231 365

pub_agroamb_galego.indd 57

Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com Web www.agroamb.com

100% GALEGO – GLOBALIZACIÓN – ENERXÍAS RENOVABLES –

R E C I C L A X E (30 POSTOS DIRECTOS, MÁIS DE 150 INDIRECTOS) – CAPITAL

AGROAMB está autorizada pola Administración española como PLANTA TÉCNICA para a elaboración de FERTILIZANTES orgánicos a partir de residuos e subprodutos biodegradables

D A

I+D+I – DESENVOLVEMENTO LOCAL – CREACIÓN DE EMPREGO

S E N T I D O

19/10/2013 15:51

O SIAN LDEHID

FORM

DESPADAC Secure Desinfección efectiva sin riesgos para la salud humana y de los animales.

Máxima seguridad.

Máxima eficacia contra virus, bacterias y hongos.

Gran poder de penetración.

Altamente activo en presencia de materia orgánica Elevada acción residual Alta biodegradabilidad.

Sin efecto corrosivo sobre ningún material

Máxima desinfección y seguridad DESINFECTANTE DE AMPLIO ESPECTRO

Untitled-7 58

19/10/2013 15:47

sanidade

59

Naqueles rabaños onde a incidencia de coxeiras é baixa seguro que ademais dun bo recorte funcional temos un moi bo manexo do rabaño por parte do gandeiro, así como unhas instalacións confortables para os animais

POR QUE COXEAN AS MIÑAS VACAS? Quizais a pregunta é atrevida por sinxela, pero é que realmente se trata dunha pregunta típica cando observamos problemas de saúde podal no noso rabaño. O que si que é certo é que non está mal exposta a interrogante, e máis certo é que cando temos problemas de coxeiras nas nosas vacas é xusto por onde debemos empezar a encarar o asunto, xa que se non entraremos nunha rutina perigosa de panos quentes.

Pedro Codesido Servizo de Podoloxía de Seragro S. Coop. Galega

Hoxe en día todo o mundo é consciente de que a saúde podal é un dos alicerces fundamentais a ter en conta no negocio da vaca de leite. O xeito de formular o “plan de actuación“ fronte a esta problemática é o que quizais comporta máis discrepancias. Isto no mellor dos casos, porque en gran número deles nin sequera se establece ningún tipo de folla de ruta; aténdese a vaca coxa e punto.

Non podemos pensar que todo vale simplemente con ser capaces de solucionar un problema ocasional dunha coxeira nun animal, senón que a nosa ambición profesional (falo de técnicos e gandeiros) nos ten que levar a ser capaces de conseguir un escenario onde o normal sexa unha baixa in-

cidencia de coxeiras. Cando tiramos de datos e comprobamos a frecuencia con que aparece un animal con algún tipo de enfermidade ou lesión nos seus pezuños vemos como a oscilación na porcentaxe é moi variable. Na parte baixa, en canto a incidencia, advertimos como hai unha serie de establos que é capaz de permanecer ao longo de todo o ano con números moi bos, en torno ao 20-25% (gráfico 1).

Pola contra, tamén observamos como aínda hoxe existe un bo número de establos que se mantén permanentemente por enriba do 60% de casos dalgún animal que ao longo do período dun ano sofre algunha anomalía podal.

Aquí tamén debemos contabilizar os casos de calquera afección de carácter leve que non necesariamente manifeste coxeira, dado que a miúdo se advirte como unha alta porcentaxe de animais presenta casos de patoloxías sen un reflexo aparente de dor pero que si que están a influír negativamente no potencial produtivo dos animais e que a maioría das veces acaban sendo a antesala de problemas maiores.

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_podoloxia.indd 59

21/10/2013 19:16

sanidade

60

Gráfico 1. Estatísticas por estado xeral do animal 0,69%

11,67% 20,83%

Sans Lesión leve Lesión severa 38,33% 50%

400

78,47%

Aquí vemos un exemplo de dous establos onde se pode apreciar a gran diferenza que encontramos nestes dous rabaños en canto ao estado podal. É importante ver como cando temos un rabaño con moitas lesións de carácter leve aumenta a porcentaxe de lesións severas

Loxicamente, a ninguén se lle escapa que esta dife- crónicas. Con base nos datos comprobamos que naque300 renza tan avultada entre rabaños nos que as coxeiras les casos onde se consegue que pase menos tempo desde non son un problema, senón que pasan a ser a aparición a aparición da enfermidade ou lesión ata a súa completa 200 caso de forma accidental, e aqueles nos que o curación é onde ao final atopamos menos problemas irredalgún normal é estar a diario loitando con vacas coxas non versibles que poidan acurtar a vida produtiva dunha vaca. pode ser froito da casualidade, senón que existen uns 100 “factores determinantes” 2 3 3 1 que, 3 4 dadas 2 2 as circunstancias 6 3 2 6de 3 Época1 do ano 4 1 1 376 5 2 2 das vacas0permanecada rabaño3 e a influencia dos propios factores, 3 2 6 8 3 5 5 8 5 fan 3 que 2 2 Dado3que 3hoxe3en5día a7gran maioría 2 1 0 a incidencia en canto á problemática podal sexa maior ce de forma continuada nas instalacións, e tampouco está 01/10/2012 01/11/2012 01/12/2012 01/01/2013 01/02/2013baixo 01/03/2013 01/04/2013 01/05/2013 01/06/2013 a influencia do alimento fresco colleitado01/07/2013 día a día ou menor. para a súa alimentación, podería parecer que este elemento Sans Enfermos FACTORES DETERMINANTES non debería ter moita influencia na aparición de máis ou Cando me refiro a “factores determinantes” non é que de- menos casos de coxeiras, pero isto non é totalmente certo. bamos pensar en ningún factor que por si só sexa capaz de Cando vemos os datos históricos dalgúns rabaños consdesencadear unha ou varias patoloxías, senón que máis ben tatamos como repetitivamente, ano tras ano, existen mose trata dunha serie de factores que vai influír, a favor ou en mentos coincidentes de maior problemática podal; este contra, na aparición de patoloxías podais. Entre os que nos dato está a indicarnos a presenza de causas que motivan atopamos a diario, e que no seu conxunto son os responsa- o incremento de vacas coxas. Aínda que non é bo xenerables da maior parte dos problemas, están os seguintes: ins- lizar, e por iso obviar as particularidades de cada caso, que talacións, manexo, arranxos podais, alimentación, xenética, sempre existen, limitándonos ás razóns máis frecuentes época do ano e idade. poderiamos citar entre as máis importantes a calor, dada Todos eles, dunha ou doutra maneira, poden influír na a influencia que ten no comportamento dos animais, que aparición de segundo que casos de enfermidade ou lesión, nalgúns casos se agrava polas características propias dalpero desde logo que non todos eles teñen a mesma forza gunhas instalacións. como axentes causantes sobre as coxeiras que nos enconAsí mesmo, en certos casos onde o manexo do rabaño tramos acotío nas nosas vacas. varía segundo a época do ano, motivado normalmente por menos presenza no establo, aparecen máis coxeiras debidas Idade a que non se respectaron as pautas establecidas en canA idade é un factor a ter en conta pola lóxica deterioración to ás medidas preventivas. Da mesma maneira, esta falta que causa o paso do tempo en todas aquelas estruturas ne- de presenza é a miúdo a responsable de que non sexamos cesarias para o bo funcionamento do pé, xunto aos proble- capaces de observar os casos inminentes de coxeira para o mas que, debido á súa frecuente presenza, se puideron con- tratamento previo á mesma. Isto último repercute xustaverter nalgúns casos en crónicos. De todas as maneiras, de- mente en que, neses momentos do ano, en establos nos que bemos apuntar a gran diferenza en número de casos duns habitualmente a incidencia é baixa, existan algúns animais establos fronte a outros á hora de contabilizar as coxeiras con lesións crónicas debido á atención tardía.

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_podoloxia.indd 60

22/10/2013 16:33

sanidade

61

Se as nosas vacas empregan demasiado tempo para comer estarán menos tempo deitadas nas camas, co consecuente prexuízo que iso lles vai causar aos seus pezuños

Xenética

As herdabilidades estimadas en moitos estudos para as distintas patoloxías que afectan aos pezuños e desencadean coxeiras adoitan ser baixas. Isto, con todo, non nos debería levar a pensar que o condicionante xenético é irrelevante.

Unha herdabilidade baixa pode ser debida a que hai moitos factores ambientais que marcan o efecto xenético e interveñen de forma máis directa na ocorrencia das devanditas patoloxías. A estimación da variabilidade xenética neste caso non é unha tarefa fácil e precisa unha boa recollida de información e un bo control de todos os demais factores.

Antes de facer calquera estudo xenético hai que identificar todos os factores de risco que interveñen nestas patoloxías e estudar as pautas da súa intervención (fonte: Conafe).

Desde logo que actualmente se ve unha grande homoxeneidade nos rabaños, onde se comproba que o traballo na mellora xenética foi e está a ser importante. Este aspecto, no que a podoloxía se refire, vai conseguir baixar o número de coxeiras que teñan como causa predisposta un condicionante xenético.

Aquí tamén é de valorar a iniciativa dalgúns países europeos xunto con España, representada por Conafe, a través do programa Isap, que ten a intención de analizar os datos de podoloxía para incorporalos ás probas xenómicas, grazas á información técnica que a diario se xera nas accións de podoloxía levadas a cabo nos distintos establos do territorio nacional.

NAQUELES CASOS ONDE SE CONSEGUE QUE PASE MENOS TEMPO DESDE A APARICIÓN DA ENFERMIDADE OU LESIÓN ATA A SÚA COMPLETA CURACIÓN É ONDE AO FINAL ATOPAMOS MENOS PROBLEMAS IRREVERSIBLES QUE POIDAN ACURTAR A VIDA PRODUTIVA DUNHA VACA

Hoxe en día debemos incorporar ao noso traballo ferramentas informáticas que nos van axudar a coñecer de forma máis rápida e certeira cales son as causas da aparición dos distintos problemas podais.

MESTURAS pida ión c rma o inf o seu n idor ribu dist Áis m o xim pró

Subministración de mestura para camas

• 70% CARBONATO- 30% SERRÍN • 50% CARBONATO- 50% SERRÍN • 80% SERRÍN- 20% CARBONATO • CARBONATO • SERRÍN

Servizo de recheo de cubículos, a granel e en big bag

Contactos: infocalgasa@yahoo.es Tel.: 608 533 740

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_podoloxia.indd 61

22/10/2013 11:13

0,69%

11,67%

sanidade

62

20,83% Sans

Lesión leve SE CONSEGUIMOS UNHAS INSTALACIÓNS LIBRES DE PUNTOS DE TENSIÓN PARA OS PEZUÑOS, E QUE LLE PROPORCIONEN UN DESCANSO PRACENTEIRO Á VACA, Lesión severa ESTAREMOS ANTE UN BO PUNTO DE PARTIDA PARA QUE A PROBLEMÁTICA PODAL POIDA38,33% SER BAIXA 50%

78,47%

Gráfico 2. Estatística de animais sans e enfermos por visita

400 300 200 100 0

2 3

3 3 3 2

1 3 4 2 2 6 8 3 5 5

6 8

3 2 5 3

6 2

3 2

1 3

4 3

1 1 3 5

376 7

5 2

2 2 0 1

01/10/2012 01/11/2012 01/12/2012 01/01/2013 01/02/2013 01/03/2013 01/04/2013 01/05/2013 01/06/2013 01/07/2013

Sans

Alimentación

Afortunadamente, todos sabemos a importancia que ten axustar ben a ración ás necesidades do rabaño. É por iso que é raro o caso onde por causa do racionamento da dieta se desencadee unha problemática podal xeneralizada nun establo. Aínda que é certo que os problemas que pode xerar a comida non terminan unha vez que axustemos as cantidades sobre o papel. Máis aló de que poida haber problemas de alimentos mal fermentados, que tamén sucede, ou racións que unha vez servidas no presebe xeren certas complicacións, que ás veces é así. O que si se pode considerar culpable dos problemas podais na maioría dos casos é o manexo da alimentación.

Temos que partir da base de que a vaca mentres come vai estar de pé. Isto significa que se as nosas vacas empregan demasiado tempo para comer, por problemas como falta de arrimado, falta de espazo, presebe baleiro, amarradas despois do muxido etc., estarán menos tempo deitadas nas camas, co consecuente prexuízo que iso lles vai causar aos seus pezuños. Mesmo vimos casos nos que a vaca ten que comer gran parte da ración de noite, pola hora en que lla serviron, o que provoca que permaneza menos tempo tombada na cama, ao haber menos arrimado a tal hora e pola conseguinte falta que ten de sentirse saciada.

Realmente é un cúmulo de circunstancias que fai que pequenos detalles, ás veces de difícil percepción, inflúan na saúde podal. Incluso establos con boas camas e adecuado mantemento dan problemas nos seus pezuños por falta de descanso.

Enfermos

Arranxos podais

Un programa ben axustado aos arranxos podais que vai necesitar o noso rabaño, xunto co bo manexo e as instalacións adecuadas, van ser os factores máis concluíntes para favorecer a boa saúde dos pezuños das nosas vacas. Un bo programa ten que perseguir sempre os mesmos obxectivos: prevención e recuperación.

Un programa de arranxos podais ten dúas partes: unha é o recorte funcional e outra a atención de urxencia en vacas coxas. O recorte funcional xustamente consiste en tratar de devolver a funcionalidade que o pezuño perdeu co paso do tempo, debido principalmente ás circunstancias adversas do medio no que habita.

Non cabe dúbida de que na maioría dos rabaños nos que se realiza un recorte funcional de forma periódica, a incidencia de coxeiras diminúe considerablemente, así como a súa gravidade. Este último dato non é banal, dado que cando vemos a frecuencia coa que nalgúns rabaños repiten a mesma lesión certos animais, apreciamos niveis certamente preocupantes de lesións crónicas. Isto significa que na maioría dos casos non estamos a coller os problemas nunha fase temperá.

No gráfico 2 podemos comprobar a experiencia dunha gandería onde mes a mes se atenden os casos de urxencia, o que fai que no momento en que se realiza o recorte funcional a todos os animais o número total de enfermos (7) fronte aos sans (376) sexa baixo. O que está claro é que se actuamos con dilixencia na aparición do problema evitaremos, ademais de animais crónicos, perdas económicas importantes.

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_podoloxia.indd 62

22/10/2013 16:33

GALICAL CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS

Un dos obxectivos pr imordiais das explotacións de vacún é manter unha hixiene axeitada que evite infeccións indesexables no gando. Estas infeccións poden ocasionar perdas na produción láctea e o incremento dos gastos.

Nº1 EN CAMAS DE VACÚN O CARBONATO CÁLCICO DE GALICAL PARA CAMAS DE VACÚN proporciónalles aos animais hixiene e descanso e reduce as posibles infeccións de mamites causadas por bacterias de tipo ambiental (E. coli, estreptococos, enterobacterias etc.).

Tamén reduce os problemas de dermatite interdixital e dixital, úlceras e colledizos nos pezuños, evitando coxeiras e perdas de produción.

Por outra banda, manter o gando libre de sucidade facilita o manexo durante o muxido.

pub_galical_galical.indd 63

O carbonato cálcico pode subministrarse en: Bolsa grande de 1.100 quilogramos A granel en camión basculante, con servizo a calquera punto de Galicia

GALICAL, S.L.L.

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS Arieiras s/n P.I. Louzaneta 27294 LUGO Teléfono: 982 221 484 Fax: 982 221 408 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

21/10/2013 16:49

64

sanidade

O QUE ME FORMULARÍA COMO GANDEIRO SERÍAn AS SEGUINTES PREGUNTAS: TEÑO MOITAS COXEIRAS?, QUE TIPO DE PROBLEMÁTICA?, É EVITABLE?, CALES SON AS MEDIDAS NECESARIAS PARA REBAIXAR A INCIDENCIA?, CAL É O MEU OBXECTIVO?

Un programa de arranxos podais ten dúas partes, o recorte funcional e a atención de urxencia en vacas coxas

As camas son un factor clave dentro do que o establo significa con respecto á saúde dos pezuños

Non obstante, o traballo do podólogo ha de estar favorecido polas circunstancias que rodean o animal se queremos que se logre o obxectivo de menos vacas coxas e pezuños máis sans.

Naqueles rabaños onde a incidencia de coxeiras é baixa seguro que ademais dun bo recorte funcional temos un moi bo manexo do rabaño por parte do gandeiro, así como unhas instalacións confortables para os animais.

O que está claro é que só co traballo que se realiza fisicamente nos pezuños non imos ser capaces de conseguir bos resultados; agora ben, si que é necesario ter en conta toda a información que nos facilitan ese tipo de exploracións podais se queremos conseguir unha incidencia de coxeiras menor.

Instalacións

Hoxe en día dispoñemos de suficiente información para poder afirmar con rotundidade que se conseguimos unhas instalacións libres de puntos de tensión para os pezuños, e que lle proporcionen un descanso pracenteiro á vaca, estaremos ante un bo punto de partida para que a problemática podal poida ser baixa.

Se temos en conta que pretendemos que unha vaca adulta pase en descanso polo menos un 50% da súa vida, o que está claro é que estamos ante unha das partes fundamentais á hora de deseñar un establo e mantelo en bo estado.

Quérome referir ás camas como factor clave dentro do que o establo significa con respecto á saúde dos pezuños, porque non só falamos de que a vaca se deite máis ou menos, senón que ademais temos que considerar os distintos tipos de materiais que utilizamos para o recheo, posto que a interacción co pezuño varía considerablemente segundo esteamos a falar dun ou doutro. Este é un dos datos de análise máis importantes cando abordamos a problemática podal, aínda que sabemos que outras partes do establo como patios, pasos, ramplas, chanzos, salas de espera, ventilación, altura do presebe etc. son elementos físicos que hai que analizar se queremos valorar de que forma están a condicionar a saúde dos pezuños.

Manexo diario

O manexo diario dun rabaño dende logo que vai ser concluínte na aparición de máis ou menos coxeiras. Non cabe dúbida de que as persoas que están fronte á tarefa do día a día teñen a maior responsabilidade e á súa vez tamén son as que coas súas decisións poden facer variar a influencia dos distintos elementos. É necesario que entre o podólogo e o gandeiro acorden un protocolo de medidas destinado á prevención de coxeiras, sempre tendo en conta tanto as posibilidades que nos ofrecen as instalacións coma o condicionante humano.

Non vou relatar neste artigo ningún protocolo de traballos encamiñados a minimizar o impacto das coxeiras, xa que non ten sentido. As circunstancias de cada rabaño son moi particulares e así se deben tratar. O que si me formularía como gandeiro serían as seguintes preguntas: teño moitas coxeiras?, que tipo de problemática?, é evitable?, cales son as medidas necesarias para rebaixar a incidencia?, cal é o meu obxectivo? No momento en que o gandeiro e o podólogo reflexionen xuntos sobre estas cuestións estarán a encarar o posible problema da forma máis correcta. conclusións O obxectivo está en que se somos bos na prevención dos problemas, e falo de todas as partes implicadas, técnicos e gandeiros, a problemática podal será unha mera casuística accidental que en ningún caso ha de supor unha diminución importante en recursos tanto económicos coma de calidade de vida.

Son tantos os factores diversos que inflúen na aparición dos problemas podais que o rexistro dos datos e o posterior procesado nos van facilitar unha información moi valiosa.

Os pequenos detalles son os que marcan as grandes diferenzas entre dúas explotacións, por iso todos debemos tentar cada día ser máis profesionais.

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_podoloxia.indd 64

22/10/2013 16:34

¿Últimamente está teniendo muchos casos de mamitis que le quitan el sueño y ya no sabe a quién preguntar para solucionarlo? ¿Sabe cuál es el mejor programa de secado para su explotación? ¿Ha tenido problemas con la máquina de ordeño y se ha disparado el RCS? ¿Quiere saber si un alto RCS se debe a un desequilibrio en la ración?

¡sabemos lo que le PreocuPa!

pone a su disposición un

servicio telefónico gratuito de segunda opinión en calidad de leche.

Mejore la rentabilidad de su explotación con

los consejos de

ía Juan Echeverr MASTITIS LÍNEA DIRECTA

900 125 171 HORARIO ABIERTO de Lunes a Viernes

abcd pub_boehringer.indd 65

Sección de información técnica patrocinada por

Siempre a mano

Valoración de pezones La condición de los pezones no sólo nos informa de la salud de la ubre de un rebaño sino que además nos da una idea sobre el manejo y el ambiente en el que se encuentran los animales.

Para valorar los pezones nos fijaremos fundamentalmente en la aparición de estos tres problemas.

Hiperqueratosis: consiste en la salida de queratina por el esfínter del pezón. Se produce generalmente por una excesiva sobrepresión o por sobreordeño. Los factores climáticos y genéticos también influyen en mayor o menor medida.

Anillos de compresión: se trata de la presencia de engrosamiento de la piel y el pezón en la unión de este a la ubre producida por el vacío residual en la embocadura de la pezonera y de causas diversas: pezoneras mal diseñadas o adaptadas, nivel de vacío inadecuado, sobreordeño, etc.

Congestiones: los pezones aparecen amoratados debido a una lesión del pezón ocasionada por una sobrepresión excesivamente baja o por fallos en el sistema de pulsación.

La unidad individual de valoración será la vaca y no cada uno de los pezones. Esto es por resultar complicado valorar de forma ágil la condición de pezones a la vez que se realizan otros trabajos en la sala de ordeño. Se calificarán los pezones de la vaca y se eliminarán las excepciones; por ejemplo si una vaca tiene hiperqueratosis en tres pezones y en uno no, se clasificará como “vaca con hiperqueratosis”. De cualquier forma, en una explotación con problemas los porcentajes son muy elevados, mientras que si no los tiene los valores son bajos, no existiendo muchas explotaciones con valores intermedios. Se establecen como válidos para una explotación los siguientes objetivos: Vacas Bien > 70%; Hiperqueratosis Leve < 20%; Hiperqueratosis Grave < 5%; Congestión < 15%; Anillos de compresión < 20%.

Para más información visita www.solomamitis.com

19/10/2013 15:53

66

dossier: recría

EFECTOS A LONGO PRAZO DA NUTRICIÓN E do MANEXO DA RECRÍA DO VACÚN DE LEITE

O plano de alimentación das xatas durante os primeiros estadios de vida exerce un efecto de programación a longo prazo que resulta nun aumento da produción de leite

Este artigo repasa os puntos máis importantes da nutrición e do manexo da recría cunha perspectiva do impacto da vida da xata sobre a vida produtiva da vaca a longo prazo. Àlex Bach Departamento de Produción de Ruminantes IRTA Barcelona

INTRODUCIÓN As xatas recentemente nadas son os animais de calquera explotación cun bo programa de mellora xenética que maior valor teñen. Pero, ademais de asegurar e contribuír á mellora da xenética da explotación no futuro, as xatas acabadas de nacer serán nais doutras xatas que 1) producirán máis leite, 2) serán máis lonxevas e 3) reproduciranse mellor que as xatas nadas das vacas adultas durante o mesmo período.

Malia estas catro vantaxes fundamentais (mellor xenética e nais de fillas con maior produción, máis lonxevas e con mellor reprodución), inherentes ás xatas de recría, na maioría dos casos o foco de atención tanto do produtor coma do consultor está nas vacas en lactación e nas vacas en transición. En parte, como resultado desta falta de atención, pódense atopar cifras como un 18% de problemas respiratorios e un 37% de diarreas e mortalidades entre o 3,7 e o 11% en xatas (NHAMS, 2007, 2011). Máis importante aínda, a taxa de fracaso (definida como a porcentaxe de xatas que paren pero non rematan a primeira lactación) oscila entre un 9 e máis dun 25% (Norman et ál., 2005; Bach, 2011) e algúns estudos indican un aumento desta taxa de fracaso a un ritmo dun 4% anual entre 1980 e 1998 (Hare et ál., 2006).

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_dossier_bach.indd 66

22/10/2013 18:00

dossier: recría

67

CUN BO PROGRAMA DE ALIMENTACIÓN SÓLIDA NON É COMPLICADO ALCANZAR CONSUMOS SUPERIORES AOS 2 KG/D AOS 56-63 DÍAS DE IDADE (CANDO OS ANIMAIS SE PODERÍAN DESTETAR) Figura 1. Evolución do peso vivo de ratos en función do plano de alimentación recibido durante as tres primeiras semanas de vida (A) ou ben ente as oito e as 12 semanas de vida (B)

Idade (semanas)

AFRIGA ANO XIX- Nº 107

AFRIGA107_dossier_bach.indd 67

22/10/2013 19:16

Desteta

Peso corporal (g)

Desteta

Idade (semanas)

B)

Desteta

Desteta

Peso corporal (g)

ALIMENTACIÓN O traballo pioneiro de McCance (1962) en ratos mostra a importancia que exerce a nutrición durante as primeiras semanas tras o nacemento sobre a evolución fenotípica futura dos mamíferos. En concreto, McCance (1962) tomou dous grupos de ratos recentemente nados, unha metade alimentounos de forma normal e á outra restrinxiulles a achega de nutrientes durante as tres primeiras semanas de vida de ratos e logo pasounos á mesma dieta que a do grupo control. Como se mostra na figura 1a, os ratos que foron restrinxidos durante as tres primeiras semanas de vida, aínda a pesar de estar ben alimentados a partir da cuarta semana, xamais alcanzaron o mesmo peso vivo que os que foron alimentados de forma normal durante as tres primeiras semanas de vida, é dicir, a alimentación dos primeiros 21 días exerceu un efecto a longo prazo que comprometeu a capacidade dos ratos de expresar o seu potencial xenético. Con todo, a mesma restrición nutritiva aplicada ás 12 semanas de vida resultou nunha perda de peso temporal, que se recuperou sen deixarIdade secuelas cando os ratos vol(semanas) veron á dieta control (figura 1b). Este estudo demostra a importancia dunha correcta alimentación dos mamíferos recentemente nados.

Peso corporal (g)

A industria produtora de leite foi capaz de sobrevivir con estes números, pero a medida que o mercado se liberaliza e globaliza, a eficiencia produtiva de todo o sistema (non só da vaca en lactación) será o que marcará a viabilidade das explotacións. Aquelas que sexan eficientes (non só en leite, senón en recría) serán as que mellor colocadas estarán para facer fronte a un futuro próximo sen cotas.

Peso corporal (g)

A)

dossier: recría

Glicosa, mg/dl x 60 min

Figura 2. Efecto do plano nutricional (4 l/d: l ou 8 l/d: ) sobre a evolución da área baixo a curva da concentración de insulina (liña continua) e glicosa (liña discontinua)

Insulina,

Día do experimento

Día do experimento

POR CADA 100 G ADICIONAIS DE GANANCIA MEDIA DIARIA DURANTE OS PRIMEIROS DOUS MESES DE VIDA PÓDENSE ESPERAR 225 KG ADICIONAIS DE LEITE DURANTE A PRIMEIRA LACTACIÓN Achegar 8 l/d en dúas tomas de 4 l podería ser un erro.

Recentemente publicamos un estudo (Bach et ál., 2013) onde describimos un aumento da resistencia á insulina (figura 2) cando as xatas reciben grandes volumes de leite (4 l/toma). Descoñécese se esta resistencia se mantén a idades máis avanzadas, pero, no caso de que se mantivese, comprometería a saúde da vaca despois de parir debido a un aumento do risco de padecer cetose.

A alternativa para conseguir ganancias adicionais cando xa se está achegando a máxima de leite é promover o consumo de alimento sólido; isto conséguese achegando unha fonte de fibra de baixa calidade nutricional (i.e., palla) picada a uns dous cm de lonxitude. A achega de palla picada a dous cm nun cubo separado do cubo do penso aumenta o consumo de sólidos (figura 3) ata un 30% (Castells et ál., 2012; Terré et ál., 2013).

Figura 3. Evolución do consumo de sólidos en función da dieta: penso con baixa fibra e sen forraxe (¡), penso con baixa fibra e con forraxe (l), penso con alta fibra e sen forraxe (o) e penso con alta fibra e con forraxe (n)

Semana de estudo Consumo DM total, g/d

Glicosa, mg/dl x 60 min

Se nos trasladamos ao mundo das vacas, a práctica habitual da industria é limitar a achega de nutrientes das xatas baixo tres argumentos: 1) o leite ou o lactorreemprazante é moi caro, 2) hai que fomentar o consumo de sólidos e 3) excesivo leite ou lactorreemprazante ocasiona diarreas.

Está restrición é irónica e sorprendente, pois a vaca de forma natural produce grandes volumes de leite para asegurar unha boa nutrición da súa cría. Pero, ademais, os argumentos que se usan non son de todo correctos; de feito, alimentar con grandes volumes de leite adoita resultar nun custo inferior da xovenca ao primeiro parto (é máis barato pór un quilo de peso vivo ao principio da vida que facelo a idades máis avanzadas). Por outra banda, cun bo programa de alimentación sólida non é complicado alcanzar consumos superiores aos 2 kg/d aos 56-63 días de idade (cando os animais se poderían destetar). Finalmente, a percepción que grandes volumes ocasionan máis diarrea vai ligada á falta de diferenciación entre diarrea infecciosa e diarrea mecánica (froito dun maior ritmo de paso asociado a un maior consumo).

En 2008, o noso grupo de investigación foi o primeiro en describir unha relación positiva entre o plano nutricional (ou ritmo de crecemento) durante os dous primeiros meses de vida e o nivel de produción de leite durante a primeira lactación (Bach and Ahedo, 2008). Outros estudos posteriores (Heinrichs and Heinrichs, 2011; Bach, 2012; Soberon et ál., 2012; Cook et ál., 2013) confirmaron os mesmos resultados. En concreto, por cada 100 g adicionais de ganancia media diaria durante os primeiros dous meses de vida pódense esperar 225 kg adicionais de leite durante a primeira lactación (Bach, 2012).

Esta maior ganancia (un bo obxectivo sería crecer a ~800 g/d durante os primeiros dous meses de vida) pódese conseguir a través de achegar maiores cantidades de leite (a nosa recomendación é de 6 l/d ao 12,5% ou 15% no inverno) e dun bo programa de alimentación sólida.

Consumo DM total, g/d

68

Por último, ao planificar a cantidade de leite que se vai ofrecer, non só se ha de mirar o crecemento durante os dous primeiros meses, senón tamén o crecemento durante a transición a unha dieta integramente sólida (a desteta). Recentemente o noso grupo publicou un estudo (Bach et ál., en prensa) que mostra que achegas de 8 l/d non presentan ningunha vantaxe sobre as de 6 l/d, sobre todo unha vez que se inicia a desteta, pois os de estudo animais con altos volumesSemana de leite perden agresividade á hora de consumir alimento sólido e o seu crecemento é inferior ao dos animais con 6 l/d.

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_dossier_bach.indd 68

22/10/2013 13:20

pub_delagro.indd 69

19/10/2013 15:54

70

dossier: recría

SAÚDE Os procesos patolóxicos teñen un papel fundamental no desenvolvemento da xata, non só comprometendo o crecemento durante os momentos de afección, senón que tamén poden exercer un efecto a longo prazo. Un estudo recente con máis de 7.000 vacas españolas (Bach, 2011) describiu unha correlación negativa entre o número de procesos respiratorios que unha xata experimentaba e a súa vida produtiva.

Este resultado salienta, por unha banda, a importancia de minimizar a patoloxía respiratoria na recría e, pola outra, ofrece a oportunidade de realizar manexo proactivo, é dicir, destinar unha xata con catro procesos respiratorios a un cebadeiro a cambio de seguir apostando por ese animal como unha futura vaca produtora de leite.

Figura 4. Efecto do número de procesos respiratorios sobre a vida produtiva acumulada (días en leite)

CONCLUSIÓNS Mellorar a atención e dedicación ás xatas e xovencas é un bo método para mellorar a rendibilidade das explotacións a tempo presente, pero ademais é extremadamente eficaz para asegurar un futuro con notables melloras en produción, lonxevidade e reprodución do rabaño.

O plano de alimentación das xatas durante os primeiros estadios de vida exerce un efecto de programación a longo prazo que resulta, entre outras consecuencias, nun aumento da produción de leite.

Para conseguir estas melloras no plano de alimentación, é moi recomendable ofrecer un penso apetecible e asegurarse de que as xatas teñen acceso a unha fonte de fibra picada a dous cm de baixa calidade nutricional (i.e., palla).

A incidencia de patoloxía recursiva durante a recría pode comprometer a lonxevidade da vaca adulta.

Finalmente, poñer en funcionamento prácticas de manexo proactivo dirixidas a eliminar recría con poucas posibilidades de converterse en vacas adultas rendibles é unha ferramenta moi útil para mellorar a economía dun rabaño e para asegurar un futuro máis eficaz e con menos problemas.

BIBLIOGRAFÍA

REPRODUTIVO O mesmo concepto descrito cos procesos respiratorios poderíase aplicar ao reprodutivo. A figura 5 mostra os resultados reprodutivos do mesmo estudo mencionado anteriormente con máis de 7.000 vacas (Bach, 2011). Basicamente, o que se observa é que as xatas que presentan dificultades para preñar son animais que como vacas teñen dificultades para terminar a primeira lactación (por tanto teñen un elevado risco de ser “animais fracaso”). Ese feito abre, de novo, outra oportunidade de manexo proactivo, que consiste en derivar a cebadeiros aquelas xatas que despois da cuarta inseminación aínda non conseguiron gravidez.

Figura 5. Risco de rematar a primeira lactación relativo (odds ratio) ás xatas que quedan xestantes á primeira inseminación en función do número de inseminacións requiridas para conseguir unha xestación na xata

Terré, M., E. Pedrals, A. Dalmau, and A. Bach. 2013. What do preweaned and weaned calves need in the diet: A high fiber content or a forage source? J. Dairy Sci. 96:5217–5225. doi:10.3168/jds.2012-6304.

McCance, R.A. 1962. Food, growth, and time.Lancet. 2:671– 676.Norman, H.D., T.J. Lawlor, J.R. Wright, and R.L. Powell. 2004. Performance of Holstein Clones in the United States. J. Dairy Sci. 87:729–738. doi:10.3168/jds.S00220302(04)73216-6.

Bach, A., and J. Ahedo. 2008. Record keeping and economics of dairy heifers. Veterinary Clinics of North America: Food Animal Practice. 24:117–138.doi:10.1016/j.cvfa.2007.10.001.

Soberon, F., E. Raffrenato, R.W. Everett, and M.E. Van Amburgh. 2012. Preweaning milk replacer intake and effects on long-term productivity of dairy calves. J. Dairy Sci. 95:783– 793. doi:10.3168/jds.2011-4391.Cook, 2013 Heinrichs, A.J., and B.S. Heinrichs. 2011. A prospective study of calf factors affecting first-lactation and lifetime milk production and age of cows when removed from the herd. J. Dairy Sci. 94:336–341. doi:10.3168/jds.2010-3170.

Bach, A., L. Domingo, C. Montoro, and M. Terré. 2013. Short communication. J. Dairy Sci. 96:4634–4637. doi:10.3168/ jds.2012-6196.

Bach, A. 2011. Associations between several aspects of heifer development and dairy cow survivability to second lactation.J. Dairy Sci. 94:1052–1057. doi:10.3168/jds.2010-3633.

Bach, A. 2012. RUMINANT NUTRITION SYMPOSIUM: OPTIMIZING PERFORMANCE OF THE OFFSPRING: Nourishing and managing the dam and postnatal calf for optimal lactation, reproduction, and immunity. J. Anim. Sci. 90:1835–1845.doi:10.2527/jas.2011-4516.

Castells, L., A. Bach, G. Araujo, C. Montoro, and M. Terré.

2012. Effect of different forage sources on performance and feeding behavior of Holstein calves. J. Dairy Sci. 95:286–293. doi:10.3168/jds.2011-4405.

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_dossier_bach.indd 70

22/10/2013 13:21

e ed ibr

Br

L

BEHOBIA

n

spi

y ach

)

YF

B a(

Nº1 Nacional e Internacional con hijas en España Las mejores ubres con 99% de Percentil

+1.731 kg de Leche +55 kg de Proteína +2,24 en Ubres +1,29 en Patas +107 en Longevidad

Nº1

O IC 3.638

OS LOUREIROS BELLA 463 BEHOBIA (BB-83, ICO 3051) 1-10, 201 d. 39,5 kilos de leche de media // Madre: B-77, ICO 1781 Gandeiría Os Loureiros, S.C. - Vimianzo - A Coruña

CONAFE JUNIO 2013 ¡ABEREKIN presenta 5 de los 10 mejores toros españoles en ICO: BEHOBIA, BIARRIZ, SILEX, LOTTERY y BONFIRE! ESCOLMO, S.L.

84, ICO 2673) 1284 BEHOBIA (BBS ANNE 467 dre: B-75, ICO RO Ma EI // UR ia ed LO OS de m ña kilos de leche ru 36 Co A d.

6 zo 16 , 1-10 - Vimian Loureiros, S.C. Gandeiría Os pub_escolmo.indd 71

Distribuidor para Galicia y Asturias C/ Magnolia, 80 bajo 27003 - Lugo Tfno.: 982 217 633 Fax: 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

ABEREKIN, S.A.

Centro de Inseminación Parque Tecnológico, Edificio N.º 600 48160 Derio (Bizkaia) - SPAIN Tfno.: +34 94 454 15 77 Fax: +34 94 454 08 78 e-mail: comercial@aberekin.com

www.aberekin.com 21/10/2013 16:56

72

publirreportaxe

Life start sets life performance

El nacimiento de un ternero se produce en medio de una importante etapa de crecimiento. En los dos primeros meses de vida, los órganos esenciales pasan de prematuros a unidades funcionales. Este artículo explica cómo los terneros pueden alcanzar una alta tasa de crecimiento en la fase previa al destete.

Por G.J. Klaassen, S.M.G. Rouwers y E. van der Gaast en Sloten, Países Bajos

La nutrición que reciben los terneros influye especialmente en cómo inician su vida, ya que impulsa el desarrollo elemental de órganos como el corazón, los pulmones, los intestinos y el tejido de las ubres del joven animal.

En Alemania ha habido un intenso debate entre el Dr. Kunz, el Dr. Sanftleben y el profesor Kaske acerca de la programación metabólica de los terneros. La programación metabólica se define como un estímulo nutricional intrauterino y posnatal temprano o el daño durante un periodo de desarrollo crítico con repercusiones a largo plazo. El crecimiento, la producción de leche y la fertilidad, parámetros decisivos para la productivi-

dad de los rumiantes, no solo están influenciados por factores genéticos, sino también por la epigenética o condiciones de crecimiento. La programación metabólica tiene un significativo impacto en los rumiantes, además de grandes diferencias en los sistemas metabólicos entre rumiantes y especies monogástricas.

Un correcto suplemento de nutrientes es fundamental, especialmente durante las primeras semanas de vida.

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_publi_Stolen.indd 72

19/10/2013 02:06

publirreportaxe

Ingesta de nutrientes del lactorreemplazante Recientes estudios sugieren que la ingesta de nutrientes del lactorreemplazante durante el periodo previo al destete altera la expresión del fenotipo para la producción de leche.

Soberon y otros investigaron la relación entre la ingesta de nutrientes del lactorreemplazante y la tasa de crecimiento previa y posterior al destete con el rendimiento lácteo de 1.244 vacas jóvenes de la cabaña lechera de la Universidad de Cornell y 624 de una granja comercial durante las tres primeras lactaciones. La tasa media de crecimiento antes del destete era de 820 g/ternera/día en la granja de Cornell y 660 g/ternera/día en la granja comercial. Entre las dos cabañas, la ganancia de peso media diaria previa al destete representaba el 22% de la variación en el rendimiento de la primera lactación y estaba estrechamente relacionada con el rendimiento en la primera lactación.

Efecto de la cría intensiva en la producción de leche Se han llevado a cabo numerosos estudios con el fin de analizar el efecto de la cría intensiva de terneras en la producción de leche en la primera lactación en comparación con la alimentación restringida tradicional previa al destete de las terneras. La tabla 1 resume los resultados que muestran un importante impacto en la producción de leche producto de una recría intensiva. En todos estos estudios, la alimentación intensiva previa al destete de las terneras tuvo como resultado un aumento en la producción de leche de entre 340 y 1.330 kg adicionales en comparación con terneras con alimentación restringida. En la producción media de leche, el aumento fue de 908 kg gracias a la cría intensiva o, lo que es lo mismo, 6,7 kg de leche por gramo ganado al día antes del destete.

73

Efecto de la cría intensiva en el desarrollo de los órganos Las investigaciones llevadas a cabo en la década de 1980 desvelaron que más de las tres cuartas partes del desarrollo de los órganos de las terneras tiene lugar durante los primeros 50 días. Un estudio llevado a cabo en 2005 mostró un nivel de desarrollo similar en el tejido parenquimatoso de las ubres, el precursor del tejido productor de leche, en los primeros dos meses.

En 2011, los investigadores de la Universidad de Cornell examinaron los efectos de la ingesta de nutrientes previa al destete en diferentes órganos. El estudio reveló un interesante descubrimiento: el parénquima mamario mostraba la mayor respuesta al incremento en la ingesta energética en comparación con otros órganos. El parénquima mamario de las terneras mejoradas pesaba 5,9 veces más que el parénquima de las terneras de control.

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_publi_Stolen.indd 73

19/10/2013 02:06

74

publirreportaxe

Tabla 1. Efecto de la cría intensiva de terneras previamente al destete en la producción de leche Ganancia Edad en el Producción de leche en la Referencia Factor de tratamiento media diaria (g) primer parto (días) primera lactación Shamay (2005) Leche entera 287 -16 1.320 Faber (2005) Calostro 2/4L 200 -15 955 Moallem (2006) Leche entera 80 -31 1.068 Raeth-Knight (2009) Proteína-grasa 232 -28 718 Drackley (2007) Proteína 130 33 1.329 Drackley (2007) Proteína 79 9 341 Terre (2009) Nivel de CMR 101 0 624 Promedio 136 -7 908

Lograr el mejor crecimiento El crecimiento y la salud en los dos primeros meses son esenciales para la expresión del material genético de la ternera. En la práctica, sin embargo, tan solo medimos un crecimiento moderado en la mayoría de explotaciones lecheras. La diferencia era perceptible, pero dio lugar a una pregunta sin respuesta que fue el origen del concepto «Life Start» de Sprayfo. ¿Qué pueden hacer los productores de leche para alcanzar el mejor crecimiento en los primeros dos meses?

Durante las pruebas realizadas en el centro de investigación de terneras de Nutreco se encontraron importantes diferencias en cuanto al crecimiento (tabla 2). Existen diferencias evidentes entre una tasa de crecimiento media y los resultados de las mejores pruebas, lo que indica un potencial margen de mejora. Se presentó el concepto de cría de terneros, lo que dio a los ganaderos la oportunidad de alcanzar el mejor crecimiento, 20 kg en el primer mes.

Tabla 3. Peso, ganancia y consumo de alimento en la cría de terneras con Sprayfo Excellent en los programas Life Start Prueba de terneros R817 R841 Estándar Intensivo Estándar Intensivo Kg tratamiento 40 46 35 45 lactorreemplazante Densidad (kg 125 145 125 145 lactorreemplazante/litro) Edad destete (semanas) 9 12 9 9 Peso (kg) - 0 semanas 46,9 46,7 47,5 47,5 - 3 semanas 55,5 56,2 55,2 58,4 - 6 semanas 73,9 76,2 72,1 77,0 - 9 semanas 94,9 96,7 98,0 105,3 - 12 semanas 119,2 121,8 124,8 132,3 - 15 semanas 148,0 154,4 148,7 157,1 Crecimiento (kg) - 0-3 semanas 8,6 9,5 7,8 10,9 - 3-6 semanas 18,5 20,0 16,9 18,7 - 6-9 semanas 21,0 20,5 25,9 28,3 - 0-9 semanas 48,0 50,0 50,5 57,8 - 0-12 semanas 72,3 75,1 77,3 84,8 - 0-15 semanas 101,1 107,7 101,2 109,7 GMD (g) - 0-9 semanas 819 844 842 964 - 0-12 semanas 909 935 920 1.010 - 0-15 semanas 997 1.052 1.002 1.086 Ingesta total de alimento iniciador - 0-9 semanas 38,9 39,9 40,9 43,3 - 0-15 semanas 176,0 171,8 171,4 186,3 Consumo de silo de maíz total - 0-9 semanas 31,2 31,6 32,4 34,6 - 0-15 semanas 149,9 153,5 141,1 148,6

Leche adicional (kg) por gramo adicional de ganancia media diaria 4,6 4,8 13,4 3,1 10,2 4,3 6,2 6,7

¿Cuánto crecimiento se puede lograr antes de destetar a una ternera? Para responder a esta pregunta, se investigó el efecto de la cría intensiva programada en comparación con un programa de alimentación estándar con lactorreemplazante para terneras (CMR, siglas en inglés de calf milk replacer) en la tasa de crecimiento antes del destete.

La tabla 3 muestra los resultados de dos experimentos llevados a cabo en el centro de investigación de terneras de Nutreco con una concentración de 145 g/l (1:6).

Tabla 2. Peso durante los primeros tres meses y efecto en la producción de leche Tasa de crecimiento Peso (kg) Bajo Moderado Medio Bueno Excelente Al nacimiento 40 40 40 40 40 Después de 2 semanas 43 44 46 48 49 Después de 1 mes 51 54 57 61 64 Al destete (día 63) 70 75 81 88 94 Después de 3 meses 90 97 106 116 125 Ganancia media diaria (g) previa al destete 475 550 650 760 860 Diferencia entre GMD (g) y GMD del crecimiento moderado -75 0 100 210 310 GMD = Ganancia media diaria

Leche adicional (kg) en la lactación frente a leche en la lactación en crecimiento moderado

-375

0

Tabla 4. Crecimiento con diferentes regímenes de leche Prueba terneros 1 2009/2010 Densidad lactorreemplazante gramos/litros 125-150 Cantidad lactorreemplazante litros/ternero/día 7 Peso al nacer kg 40,6 Peso con 14 días kg 49,0 Peso con 21 días kg 52,3 Peso con 28 días kg 55,2 Peso con 35 días kg 59,3 Peso con 42 días kg 64,2 Crecimiento 0-14 días g/ternero/día 600 Crecimiento 0-28 días g/ternero/día 521 Crecimiento 0-42 días g/ternero/día 562

501

1050

Prueba terneros 2 2011 140 8 39,2 48,2 50,5 52,5 54,6 59,2 643 474 486

1548

Sprayfo Royal Life Start 2012 167 8 42,0 51,9 59,6 67,1 73,3 78,8 708 896 876

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_publi_Stolen.indd 74

21/10/2013 12:19

publirreportaxe

Las terneras utilizadas en los experimentos tenían una edad mínima de 14 días.

Las pruebas de recría de terneras R817 y R841 mostraron que una mayor ingesta de CMR no perjudicaba la ingesta del alimento iniciador de las terneras. El programa Life Start, con 45 kg de CMR con base de leche desnatada durante 9 semanas para el sujeto R841, parecía aportar mejores resultados en comparación con un programa de alimentación estándar de 35 kg, y se utiliza en la práctica como programa Life Start. Administrar 10 kg adicionales de este CMR aumentaba el crecimiento previo al destete en 7,3 kg (+15%). Ese mayor crecimiento se mantenía después del destete.

Se han llevado a cabo diversos experimentos para encontrar el programa de alimentación óptimo para lograr un crecimiento máximo durante los dos primeros meses. En la tabla 4 se muestran los resultados en las pruebas de cría de terneras llevados a cabo

por el Instituto de Producción Animal de Dummerstorf (Alemania). El mejor rendimiento se registró en las terneras del estudio de 2012, con una alta concentración de 167 g/l (1:5) de lactorreemplazante, suministrado en raciones de 8 litros de leche maternizada por ternera y día. En las dos primeras semanas, la leche se suministraba tres veces al día. El potencial de crecimiento de las terneras en las seis primeras semanas es significativo.

El peso vivo era un 20% mayor en comparación con grupos de ensayo de terneras previos en el Instituto de Producción Animal de Dummerstorf y el aumento de peso diario era superior al 50%.

Tres veces al día Los resultados de los grupos de terneras de ensayo sugieren una mayor tasa de crecimiento previa al destete gracias al suministro de una concentración de 150-170 g/l combinada con más leche en comparación con los 125 g/l.

75

El concepto «Life start sets life performance» se puede lograr con un lactorreemplazante de alta calidad para terneras. Los requisitos energéticos de los jóvenes animales al comienzo se alcanzan suministrando el sustituto lácteo para terneras porque el rumen aún no se ha desarrollado. Especialmente en el primer mes se debe suministrar una mayor cantidad de CMR cuando el consumo de alimento iniciador para terneras y de forraje es aún bajo.

El estudio también mostró que la alimentación intensiva con lactorreemplazante para terneras no tenía un efecto supresor sobre el consumo de alimento iniciador para terneras y de forraje. Se considera que la frecuencia óptima de suministro de CMR es de tres veces al día durante las dos o tres primeras semanas.

Las referencias están disponibles bajo petición.

días s o l s todo e c ra na e h c ón le i c c u prod a l e ro d u t u El f Las terneras de hoy son las vacas lecheras de mañana.

Sprayfo Life Start establece las bases para criar vacas lecheras duraderas y de alta productividad.

• hasta un 30% de crecimiento extra en el primer mes • hasta un 50% de mejor desarrollo de la ubre • hasta 1000 litros más de leche durante la primera lactación ¿Le gustaría conocer cómo puede beneficiarse del programa de recría Sprayfo Life Start? www.sprayfo.es

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_publi_Stolen.indd 75

19/10/2013 02:06

76

dossier: recría

DIARREAS POR COCCIDIOS EN xatos: UN PROCESO QUE AFECTA MOI NEGATIVAMENTE Á ECONOMÍA DA GRANXA

As coccidioses afectan fundamentalmente a animais novos, de entre 3 semanas e 6 meses de vida, que son máis receptivos e sensibles ao parasito

A coccidiose é a enfermidade de distribución mundial causada pola acción de parasitos do xénero Eimeria no intestino de numerosas especies animais, incluídos os ruminantes. Estes coccidios causan principalmente diarreas e deshidratación, así como diminución no crecemento e nas producións.

Díaz, P.1; Pérez, A.1; López, R.1; Soilán, M.1,2; Cabanelas, E. 1; Pato, F.J.1; Prieto, A.1; Panadero, R.1; López, C.M.1; Fernández, G.1; Morrondo, P.1; Díez-Baños, P.1 1 Investigación en Sanidade Animal: Galicia (GRUPO INVESAGA). Departamento de Patoloxía Animal. Facultade de Veterinaria. Universidade de Santiago de Compostela Campus Universitario s/n, 27002, Lugo 2 ADSG Vacasan. Sobreira-Fornas, 27518, Chantada

INFORMACIÓN XERAL DE APROXIMACIÓN A coccidiose cursa de forma máis aguda nos animais novos, mentres que para os adultos adoita ser moito menos patóxena e preséntase en forma crónica. Esta enfermidade está asociada a sistemas intensivos de explotación e a condicións hixiénicas deficientes, á introdución de animais novos sen as garantías de estar exentos desta infección, así como ás dificultades para realizar tratamentos axeitados.

En diversos traballos realizados na Unidade de Parasitoloxía e Enfermidades Parasitarias da Facultade de Veterinaria de Lugo comprobouse que a presenza de Eimeria en gando vacún de Galicia é moi común, xa que un elevado número de explotacións (76-81%) presentaba polo menos un animal que eliminaba formas do parasito, é dicir,

ooquistes que contaminan o contorno e facilitan que o ciclo biolóxico continúe presente. Ademais, as porcentaxes de infección individual (é dicir, animais que tiñan ooquistes en mostras fecais) oscilaron entre o 18 e o 56%, sendo consideradas como moderadas-altas.

Nas diarreas dos animais novos, ademais dos coccidios, con frecuencia están implicados outros axentes enteropatóxenos de natureza bacteriana (Escherichia coli enterotoxixénicos, Salmonella spp., Campylobacter spp. e Clostridium spp.), vírica (Rotavirus e Coronavirus) e parasitaria (Cryptosporidium spp. e Giardia spp.) que poden actuar illadamente ou combinados. Estes procesos diarreicos son unha das causas máis importantes de perdas económicas nas explotacións de gando de renda, polo que o seu control é unha peza clave para mellorar a produtividade das granxas. A aparición destas diarreas nun rabaño é economicamente moi negativa, xa que implica perdas directas debido á mortalidade e aos gastos derivados dos tratamentos, e indirectas, ao reducirse considerablemente o peso que deberían alcanzar estes animais, sobre todo nunha etapa tan crítica como é a do crecemento.

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_cocccidiose_02.indd 76

22/10/2013 16:34

dossier: recría

COMO SE PRODUCE A INFECCIÓN? As coccidioses dos ruminantes son procesos causados por protozoos do xénero Eimeria. No gando vacún téñense identificadas 13 especies diferentes de Eimeria (táboa 1), aínda que non todas posúen a mesma capacidade de producir a enfermidade; as máis patóxenas son Eimeria zuernii, Eimeria bovis e Eimeria alabamensis. Non obstante, na natureza as infeccións por unha soa especie son raras. É importante sinalar que estes parasitos son moi específicos para o seu hospedeiro, de modo que o gando vacún só pode infectarse a partir de coccidios de orixe bovina. Por esta razón, as coccidioses bovinas non representan ningún risco de infección para outras especies animais nin para o ser humano.

Táboa 1. Especies de Eimeria identificadas no gando vacún e o seu poder patóxeno Especie Eimeria alabamensis Eimeria auburnensis Eimeria bovis Eimeria brasiliensis Eimeria bukidnonensis Eimeria canadensis Eimeria cylindrica Eimeria ellipsoidalis Eimeria illinoisensis Eimeria pellita Eimeria subspherica Eimeria wyomingensis Eimeria zuernii

Patoxenicidade ± + ± +

Un animal inféctase cando inxire os ooquistes maduros, que son as formas de resistencia destes coccidios que se atopan contaminando o alimento, a auga de bebida, o chan etc. Os parasitos invaden as células do epitelio do intestino delgado –sobre todo na súa segunda metade–, onde se multiplican activamente, dando lugar a todas as fases do ciclo, que é complicado. Entre unha e tres semanas despois da infección co parasito, dependendo da especie implicada, o animal comeza a eliminar nas feces numerosos ooquistes que contaminan o ambiente. O período durante o cal o animal infectado elimina ooquistes oscila entre os 5 e os 20 días. Cabe destacar que estes ooquistes acabados de eliminar non están completamente desenvoltos e, polo tanto, nese momento aínda non son capaces de infectar outros animais. Precisan pasar un período de maduración no medio, cuxa duración depende principalmente da temperatura e humidade do contorno, para que o ooquiste esporule, é dicir, adquira o seu potencial infectante.

AS COCCIDIOSES CONSTITÚEN UN PROBLEMA MÁIS SERIO EN EXPLOTACIÓNS INTENSIVAS, ONDE OS ANIMAIS SE ATOPAN ESTABULADOS OU CONFINADOS E, NALGÚNS CASOS, AMOREADOS

Os ooquistes son moi resistentes no medio, aínda que estas formas de resistencia soportan mellor as baixas temperaturas, podendo permanecer infectantes durante máis dun ano a 4 °C, mentres que os veráns secos e cálidos lles son máis desfavorables.

QUE FACTORES DETERMINAN A COCCIDIOSE? As coccidioses afectan fundamentalmente a animais novos, de entre 3 semanas e 6 meses de vida, que son máis receptivos e sensibles ao parasito. A porcentaxe de animais infectados co parasito increméntase progresivamente coa idade, de xeito que é frecuente que se acaden incidencias acumulativas do 100% nos primeiros 2-3 meses de vida. É nestes animais onde se aprecian as porcentaxes de infección e a eliminación de ooquistes en feces máis elevadas.

A inxestión reiterada de cantidades baixas de ooquistes induce, progresivamente, ao desenvolvemento dunha inmunidade protectora nos animais que non é completa, pero que diminúe de xeito notable o número de coccidios no tracto gastrointestinal, reducindo así mesmo a gravidade da infección. É por iso que os adultos mostran menores porcentaxes de infección, actuando polo xeral como portadores asintomáticos e eliminando un reducido número de ooquistes nas súas feces, tal e como se mostra nos resultados dun estudo realizado no Laboratorio de Parasitoloxía e Enfermidades Parasitarias da Facultade de Veterinaria de Lugo (figura 1 e táboa 2). Con todo, hai que ter en conta que estes animais adultos poden contaminar as instalacións ou os pastos e, consecuentemente, xogan un importante papel como fonte de infección das coccidioses, polo que se recomenda realizar un manexo coidadoso para reducir a infección dos máis novos e a contaminación da contorna das granxas.

Táboa 2. Valores de eliminación de ooquistes de coccidios ao ter en conta a idade dos animais Eliminación media (opg*)

Eliminación máxima (opg)

0-2 anos

85 ± 156

990

2-8 anos

34 ± 48

255

Máis de 8 anos 31 ± 67 *opg: ooquistes por gramo de feces

570

VACÚN

Ooquistes de diferentes especies de Eimeria de bovinos. Os ooquistes esporulados presentan no seu interior 4 esporocistos e xa son infectantes

77

Os factores estresantes (frío, humidade, transporte, cambios de alimentación…), o estado nutricional, as deficiencias alimentarias (vitaminas e/ou minerais), así como a presenza doutras infeccións (virus, bacterias ou outros parasitos intestinais), favorecen a aparición da enfermidade e inflúen na evolución do proceso.

AFRIGA ANO XIX- Nº 107

AFRIGA107_cocccidiose_02.indd 77

19/10/2013 17:15

78

dossier: recría

Figura 1. Porcentaxe de infección por coccidios ao ter en conta a idade dos animais

A infección intestinal por Eimeria spp. é máis frecuente naquelas granxas con malas condicións hixiénicas, posto que nestes casos a contaminación do ambiente con ooquistes chega a ser moi elevada. Varios estudos demostraron que a porcentaxe de infección por coccidios era superior naquelas explotacións con chan tradicional e inferior se o chan era emparrillado, xa que neste caso o contacto dos animais coas súas feces é considerablemente menor. Ademais, as coccidioses constitúen un problema máis serio en explotacións intensivas, onde os animais se atopan estabulados ou confinados e, nalgúns casos, amoreados. Tamén é preciso ter moi en conta o control sobre os animais novos nas explotacións.

Unha hixiene deficiente dos aloxamentos dos tenreiros favorece a infección con coccidios e a aparición de sintomatoloxía clínica

COMO AFECTA A COCCIDIOSE AOS ANIMAIS: cONSECUENCIAS NEGATIVAS Os efectos negativos da infección por coccidios débense á destrución das células epiteliais da mucosa do intestino, consecuencia da invasión e multiplicación do parasito.

Estas células son substituídas por outras menos especializadas que non posúen a capacidade de absorber os nutrientes e esta é unha das causas da diarrea que se produce na coccidiose. En infeccións graves pódese observar infla-

mación do intestino delgado e groso e as lesións máis importantes preséntanse neste último tramo intestinal debido á destrución das criptas. A parede intestinal está engrosada, conxestionada e edematosa, con hemorraxias difusas, e, en ocasións, a mucosa necrosada pode desprenderse. A miúdo obsérvanse pequenos nódulos branco-agrisados, constituídos por parasitos. Os ganglios linfáticos aparecen aumentados de tamaño e o cego e o colon conteñen un material hemorráxico e mesmo sangue con coágulos fibrinosos. Cando as infeccións son leves pode apreciarse unha mucosa áspera e con petequias.

O principal signo desta enfermidade é a aparición de diarrea acuosa moi acusada, acompañada de deshidratación, depresión, debilidade e falta de apetito. A diarrea e a deshidratación conducen a unha perda de peso considerable, e precísanse entre 6 e 13 semanas para que o animal recupere a condición corporal previa á infección. A gravidade do proceso depende principalmente da cantidade de ooquistes inxeridos nun período de tempo determinado.

Se o número de ooquistes inxeridos é pequeno, non se observan signos clínicos e o animal desenvolve certo grao de inmunidade protectora sen ter sufrido a enfermidade. Pola contra, se o animal inxire un número elevado de ooquistes en pouco tempo, situación frecuente en ambientes moi contaminados, provocará a enfermidade e mesmo baixas entre os afectados. A severidade da coccidiose tamén garda relación coa especie de Eimeria que afecte ao animal, xa que cada unha delas ten diferente capacidade de penetración, reprodución e localización na mucosa intestinal.

Non obstante, a mera presenza de especies patóxenas de Eimeria non implica necesariamente a aparición de síntomas clínicos, o que indica que outros factores (infeccións concomitantes, déficits nutricionais, estrés…) poden ser decisivos na manifestación dun cadro clínico.

Nalgúns casos describíronse signos nerviosos, coma tremores musculares, cambaleos e convulsións, asociados a infeccións polas especies con maior patoxenicidade.

Características do proceso agudo A coccidiose aguda nos bovinos, tamén chamada disentería vermella, é típica de animais novos de entre 3 semanas e 6 meses de idade. Os animais presentan unha diarrea sanguinolenta característica, que en ocasións contén mucosidade ou mesmo coágulos de sangue e que mancha o cuarto traseiro: ás veces pode semellar estar pintado de vermello.

Tamén poden observarse intentos constantes por defecar, anemia e diminución de peso, que pode ser moi marcada.

Normalmente dura tres ou catro días e, se o animal non morre, a recuperación é lenta.

Características da coccidiose crónica As infeccións crónicas están causadas por inxestións repetidas dun reducido número de ooquistes en animais maiores, e caracterízanse por unha alternancia na eliminación de feces pastosas sanguinolentas e feces mucosas que conteñen un reducido número de ooquistes. Nestes casos tamén se pode apreciar anorexia, deshidratación, perda acusada de peso, respiración acelerada, debilidade, apatía, pelo áspero e orellas gachas.

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_cocccidiose_02.indd 78

19/10/2013 17:15

dossier: recría

A diarrea sanguinolenta profusa é a característica máis típica dun animal cunha coccidiose aguda

COMO IDENTIFICAR A COCCIDIOSE E DIFERENCIALA DAS DIARREAS POR OUTRAS CAUSAS A sospeita do proceso basearase na historia e nos signos clínicos. Débese recoller a maior cantidade de información posible co obxecto de coñecer datos epidemiolóxicos importantes como a idade dos animais, manexo, aloxamento etc. A presenza de tenreiros de entre 3 semanas e 6 meses con diarrea, a miúdo sanguinolenta, e deshidratación deben orientarnos cara a unha coccidiose. Non obstante, hai que ter en conta que nos animais novos existen múltiples

79

A INFECCIÓN INTESTINAL POR EIMERIA SPP. É MÁIS FRECUENTE NAQUELAS GRANXAS CON MALAS CONDICIÓNS HIXIÉNICAS, POSTO QUE NESTES CASOS A CONTAMINACIÓN DO AMBIENTE CON OOQUISTES CHEGA A SER MOI ELEVADA procesos con sintomatoloxía intestinal; por iso, é imprescindible levar a cabo un diagnóstico diferencial con diarreas por déficits dietéticos e con outras patoloxías entéricas, ben de orixe vírica (rotavirus, coronavirus), ben bacteriana (diarreas colibacilares, clostridiose, salmonela) ou ben parasitaria (Cryptosporidium, Giardia), que se debe realizar sempre mediante métodos de laboratorio.

No laboratorio, as feces analízanse microscopicamente co obxecto de detectar as formas de resistencia do parasito. Débese ter en conta que algúns casos agudos, orixinados por unha inxestión masiva de ooquistes, causan a infección dun gran número de células, provocando un dano importante antes mesmo de que o parasito complete o seu ciclo, polo que pode aparecer diarrea antes de que se detecten ooquistes en feces. O diagnóstico específico require un estudo pormenorizado realizado por un especialista, que inclúe a análise morfométrica dos ooquistes esporulados. Tamén se pode realizar un diagnóstico post mórtem mediante raspados e pegadas da mucosa intestinal, nas que se poderían observar as diferentes fases de desenvolvemento do parasito.

AFRIGA ANO XIX- Nº 107

AFRIGA107_cocccidiose_02.indd 79

21/10/2013 19:35

80

dossier: recría

Desde hai un tempo funciona o grupo de estudo Investigación en Sanidade Animal de Galicia (Invesaga), con sede na Facultade de Veterinaria de Lugo (Departamento de Patoloxía Animal), que se encarga do diagnóstico relacionado coa sanidade animal, por exemplo, as diarreas neonatais. Os interesados, a través dos seus veterinarios clínicos, poden solicitar a axuda ou ben persoalmente ou ben mediante o correo electrónico invesaga@gmail.com, co obxectivo de resolver os problemas que se presenten nas granxas.

COMO PODEMOS ELIMINAR E/OU PREVIR AS COCCIDIOSES NA GRANXA? Debido á elevada eliminación de ooquistes por parte dos animais e á súa resistencia no ambiente, a presenza de Eimeria nas granxas adoita ser difícil de eliminar. O control das coccidioses baséase, ademais de no tratamento farmacolóxico dos animais, na aplicación de axeitadas medidas hixiénicas e de manexo. É preciso subliñar que a aplicación de antiparasitarios reduce a magnitude dos efectos negativos do parasito pero non prevén a infección, é dicir, o tratamento dos animais por si só non é suficiente para controlar o parasito. A presenza de ambientes moi contaminados e de factores estresantes son problemas que nin o mellor dos produtos antiparasitarios é capaz de solucionar. Neste senso existen numerosos estudos que sinalan que as coccidioses poden manterse baixo control mediante un manexo axeitado, orientado fundamentalmente a reducir a contaminación no medio.

Medidas que preveñen a coccidiose • Aloxamentos limpos e desinfectados. Os produtos a base de peróxidos ou cresois teñen unha boa actividade fronte ao parasito.

• Emprego de boxes individuais para os animais máis novos. Se non é posible, recoméndase facer lotes de animais homoxéneos, todos da mesma idade.

• Chan emparrillado ou cama abundante, limpa e seca.

• Comedeiros e bebedoiros afastados do chan para evitar a contaminación fecal.

• Impedir que os animais novos beban en pozas ou gabias de auga, que poden estar contaminadas; a drenaxe da pradería supón condicións menos favorables para a esporulación.

• Os pastos aproveitados recentemente polos animais adultos non deben ser empregados polos máis novos, debido a que os primeiros poden actuar como portadores asintomáticos, contaminando o medio con ooquistes.

Medidas para o tratamento específico Os fármacos empregados para o tratamento das coccidioses poden ser de dous tipos: os coccidiostáticos e os coccidicidas.

Os coccidiostáticos deteñen ou inhiben o crecemento das fases intracelulares, mantendo a infección en niveis baixos que permiten o desenvolvemento de inmunidade. Pola contra, os coccidicidas destrúen o axente patóxeno durante o seu desenvolvemento. Con todo, a diferenciación entre estes dous tipos de fármacos non é sempre clara, xa que hai compostos que poden actuar dunha forma ou doutra dependendo da dose empregada, do período de tratamento e da especie de Eimeria.

En tenreiros novos, as diarreas provocadas por outros patóxenos adoitan ter unha cor máis clara, aínda que non sempre é así. A análise de laboratorio é imprescindible para identificar o axente causal e aplicar as medidas de control e prevención máis axeitadas

Entre os moitos fármacos con actividade anticoccidiósica empregados en ruminantes destacan o amprolio, a monensina e o lasalocid. As sulfamidas (sulfametazina, sulfaquinoxalina ou combinacións de varias) levan aplicándose para o tratamento preventivo ou curativo das coccidioses en diferentes especies animais dende hai moitos anos, aínda que son só parcialmente eficaces (coccidiostáticos) e, ademais, presentan toxicidade.

Táboa 3. Principais factores que favorecen a infección dos animais con coccidios Idade

3 semanas - 6 meses

Infeccións

Infeccións por rotavirus, coronavirus, E. coli, Cryptosporidium…

Hixiene

Deficiente: non limpar nin desinfectar

Déficits alimentarios

Vitaminas, minerais…

Estrés

Frío, humidade, transporte, cambio de alimentación, amoreamento...

Tipo de explotación

Intensivo

Manexo dos tenreiros

En grupos, en contacto con animais maiores

Anticoccidiósicos de uso máis actual Actualmente existen fármacos con elevada eficacia fronte á Eimeria rexistrados para o seu uso en ruminantes. O diclazuril e o toltrazuril, aplicados nunha única dose, permiten previr e/ou tratar a coccidiose clínica, cunha redución importante na excreción de ooquistes. O decoquinato, administrado co penso, tamén mostra unha excelente eficacia fronte ao parasito. Aínda que é posible a aparición de resistencias.

Non se debe esquecer que a quimioprofilaxe, aínda que axeitada, impide o desenvolvemento da inmunidade, o que pode facer que apareza un brote ao retirar o fármaco. É aconsellable impedir a presenza dunha elevada contaminación do medio con ooquistes do parasito que poidan traducirse en brotes clínicos; deste modo permitimos infeccións subclínicas que inducen unha certa inmunidade.

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_cocccidiose_02.indd 80

21/10/2013 19:26

pub_progenex.indd 81

21/10/2013 12:53

82

dossier: recría

RECRÍA DE XOVENCAS CON PENSO COMPLETO (MESTURA DE FORRAXECONCENTRADO) E ENSILADOS DE HERBA DE DISTINTA CALIDADE

Este traballo de investigación, desenvolvido con 64 xovencas procedentes de sete explotacións cántabras, avalía o emprego de racións baseadas na administración, a vontade, de ensilados de herba de diferente valor nutritivo, en combinación cun penso composto completo, con elevado contido de fibra.

Llorente P.1, Mora M.J.2, González V.3, Busqué J.2, Gutiérrez J.L.3 1 Industrias de Nutrición Animal, S.L. INATEGA. Corbillos de la Sobarriba (León) 2 Centro de Investigación e Formación Agrarias (CIFA). R/ Héroes 2 de mayo, 27, 39600 Muriedas (Cantabria) 3 Ruiseñada Comillas, S. Cooperativa. Estrada Comillas-Cabezón km 1, 39520 Comillas (Cantabria)

INTRODUCIÓN Tradicionalmente, co obxecto de reducir o período de vida non produtivo das xatas, durante o período de recría empregáronse estratexias de alimentación orientadas a lograr o máximo potencial de crecemento. Desta maneira lográbase, por unha banda, maximizar o índice de conversión e, por outra, adiantar a idade ao primeiro parto.

Non obstante, estudos recentes sinalan que o crecemento das xovencas en período prepuberal debera ser moderado, xa que taxas elevadas de crecemento parecen incidir negativamente no potencial de produción de leite dos animais cando alcanzan a etapa adulta (Zanton and Heinrichs, 2005).

Lograr taxas de crecemento moderadas, no entanto, expón certos inconvenientes técnicos no que respecta á estratexia de alimentación. Así, se se restrinxe a administración de penso, para evitar taxas de crecemento excesivas, pódese incrementar a variabilidade entre animais dentro dos lotes, xa que se establecerán xerarquías dentro do rabaño e como consecuencia diso haberá animais que consuman máis alimento que outros.

Unha alternativa é a formulación de pensos completos, cunha proporción adecuada de forraxe na súa composición, para que poidan administrarse a vontade. Con obxecto de evitar a selección de ingredientes por parte dos animais, a mestura debe achegarse ben en forma granulada, ben pi-

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_dossier_inatega.indd 82

22/10/2013 18:02

dossier: recría

CANDO SE COMPLEMENTA UN SISTEMA DE ALIMENTACIÓN BASEADO NO EMPREGO DE PENSO COMPLETO (CON FORRAXE INCLUÍDA NO GRÁNULO) CON SILO DE HERBA, A CALIDADE DO MESMO, DENTRO DOS LÍMITES AVALIADOS NO PRESENTE ESTUDO, NON É LIMITANTE NIN PARA A INXESTIÓN NIN PARA O CRECEMENTO DOS ANIMAIS

83

BATIDOR CENTRÍFUGO • Cañón hidráulico dirigible • Combinación del agitador de hélice con la

bomba centrífuga • Especial para mover la arena sedimentada en

el fondo del pozo • 5 metros de largo + 2 cabezales (opcional) • 100 CV de potencia absorbida,

según densidad del purín • 540 revoluciones

cada co tamaño adecuado. A este respecto, púxose de manifesto que o emprego de racións mixtas completas, con elevadas proporcións de palla picada e administradas como único alimento, constitúe unha alternativa válida.

As explotacións do norte e noroeste do noso país dispoñen de recursos forraxeiros propios e o ensilado de herba é unha das forraxes máis utilizadas. Nas granxas emprégase xeralmente en combinación con penso composto, administrado este último de forma restrinxida. Con todo, esta estratexia de alimentación, como se mencionou anteriormente, presenta algunhas limitacións técnicas que talvez poderían superarse empregando pensos completos, é dicir, que inclúan forraxe seca na súa composición e deseñados para administrar a vontade.

Tendo en consideración o exposto, formulouse o presente traballo de investigación, cuxo obxectivo foi avaliar o emprego de racións baseadas na administración, a vontade, de ensilados de herba de diferente valor nutritivo, en combinación cun penso composto completo, con elevado contido de fibra.

NOVED AD mUNDIA l

para n ó i c n u La soL imentada e a sed n e r a purín e La d o eL poz

MATERIAL E MÉTODOS

Animais e dietas

Utilizáronse dous tipos de silo de herba de diferente calidade, denominados xenericamente ensilado de mala calidade (silo M) e ensilado de boa calidade (silo B).

Na seguinte táboa preséntanse as variables bromatolóxicas máis comúns na análise de forraxes e os valores que definiron os dous tipos de ensilados de herba empregados.

Táboa 1. Composición química dos ensilados de herba empregados Parámetro (valor medio e rango respecto do valor medio) PB (11,5%; ±1,5%) FND (60%; ±5%) FAD (42%; ±2%)

Ensilado de mala calidade <10% >65% >44%

Ensilado de boa calidade >13% <55% <40%

O penso completo foi preparado pola empresa Forgran e administrouse en forma de gránulo de 7 mm de diámetro. O penso elaborouse cun 70% de forraxe e un 30% de concentrado, cun mínimo do 50% de palla de cereal, e súa composición química foi a seguinte: materia seca (91,1%), proteína bruta (10,7%), fibra bruta (28,9%), fibra neutro deterxente (51,2%), amidón (6,9%), graxa bruta (1,9%) e cinzas (7,2%).

AFRIGA ANO XIX- Nº 107

AFRIGA107_dossier_inatega.indd 83

22/10/2013 18:02

84

dossier: recría

Para a proba experimental empregouse un total de 64 xovencas, procedentes de sete explotacións pertencentes á Cooperativa Ruiseñada-Comillas, que se distribuíron en oito lotes de oito animais cada un. Cada lote de xovencas estivo aloxado nun box cuberto e todos os boxes foron moi similares en canto a superficie e metros lineais de comedeiro. Os valores medios de idade e peso dos animais para cada lote preséntanse na táboa 2.

Táboa 2. Idades e pesos vivos iniciais das xovencas de cada lote. Valores medios e desviacións típicas Tratamento

Silo B

Silo M

Lote

Idade (d)

Peso vivo (kg)

Media

d.t.

Media

d.t.

B1

256

47

214

30

B2

248

53

219

22

B3

237

34

204

10

B4

306

53

228

38

M1

297

48

240

29

M2

299

43

230

26

M3

243

27

214

31

M4

224

55

219

40

Desenvolvemento experimental

A proba experimental realizouse na granxa de Sovilla, da Cooperativa Ruiseñada-Comillas. Tivo unha duración de 12 meses, distribuídos nun período preliminar de 2 meses de adaptación dos animais e 10 de rexistro de datos de inxestión e peso.

Durante este período, os animais recibiron a vontade o ensilado de herba correspondente, de acordo co deseño experimental, e o penso completo. Diariamente recolléronse os restos de ensilado de herba e pesáronse, tomándose unha mostra. As mostras correspondentes a cada lote e mes mesturáronse, tomando unha alícuota para determinar o seu contido de materia seca. A cantidade de ensilado ofertada diariamente calculouse para permitir restos superiores ao 15% sobre materia fresca.

O penso completo administrouse nun comedeiro en cada lote. Unha vez á semana retiráronse os restos de cada comedeiro e pesáronse.

pesos das xovencas e a súa idade, obtívose un modelo de regresión cuadrática.

Co obxectivo de relacionar os pesos medios das xovencas de cada curral coa inxestión media de granulado e silo en cada período entre controis sucesivos, calculouse o peso de cada xovenca como a media aritmética dos seus pesos nese control e no control anterior. Ao analizar o efecto das fontes de variación estudadas sobre a inxestión total (silo de herba + penso granulado) detectouse heterocedasticidade, con valores dos residuos máis altos a maiores pesos medios das xovencas, que se corrixiu mediante a inclusión dunha función de varianza exponencial da covariable.

As análises realizáronse utilizando o software libre R (R Development Core Team, 2009) e, dentro deste, o paquete “nmle” (Pinheiro & Bates, 2000).

RESULTADOS Na figura 1 preséntase a evolución do peso dos animais coa idade, que se axustou ao seguinte modelo:

Peso (kg)=337,2(±4,49)+0,855(±0,021) x (Idade – 365 días) - 0,0003(±0,0001) x (Idade – 365)2 Cabe sinalar que o tipo de silo administrado aos animais non influíu no crecemento. A representación gráfica do modelo mostra a ganancia superior de pesos das xovencas do ensaio respecto dos datos achegados por Heinrichs e Lammers (1998) para unha mostra representativa de xovencas Holstein dos Estados Unidos nos anos noventa.

Análises estatísticas

A maior parte das análises leváronse a cabo usando modelos lineais mixtos, considerando as medidas repetidas realizadas a cada animal ao longo do ensaio e o aniñamento de cada animal ao seu respectivo lote (efectos aleatorios), así como o tipo de silo fornecido (efecto fixo).

As matrices de varianza-covarianza dos efectos aleatorios simplificáronse, producindo versións do modelo máis robustas (con valores de AIC e BIC máis baixos). Para o efecto aleatorio lote escolleuse unha matriz de varianza-covarianza múltiplo da matriz definida positiva identidade (pdIdent), mentres que para o efecto xovenca aniñado ao lote se utilizou unha matriz de varianza-covarianza positiva definida diagonal (pdDiag). Por último, tras comprobar a existencia de autocorrelación nas observacións de cada xovenca, esta corrixiuse introducindo no modelo unha estrutura de correlacións de forma exponencial (corExp).

En relación ao peso, tras comprobar a ausencia de efecto do tipo de silo, e o carácter curvilíneo da relación entre os

Idade-365 (d)

Figura 1. Evolución no peso das xovencas segundo a súa idade no ensaio (liña continua vermella) e nos datos de Heinrichs e Lammers de 1998 (liña discontinua negra). As liñas punteadas finas delimitan os valores preditos polo modelo ± dúas veces os seus erros estándar

A relación cuadrática atopada entre a idade da xovenca e o seu peso vivo interprétase tamén directamente como un descenso lineal da taxa de crecemento do animal coa súa idade, tal como queda representado na figura 2, que corresponde ao seguinte modelo lineal mixto: Crecemento (kg/día) =0,887(±0,0287)-0,0006(±0,00027) x (Idade – 365)

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_dossier_inatega.indd 84

)

Idade-365 (d) 22/10/2013 18:03

Forraxes con nome propio

VEA STRIGOSA

Pratex R1

MESTURAS FORRAXEIRAS Amplo cat谩logo de f贸rmulas adaptadas a distintos usos e terreos

www.rocalba.com pub_rocalba_galego.indd 85

Expresi贸n vegetal 22/10/2013 18:05

dossier: recría

86

Idade-365 (d)

d-1) na primeira metade do ensaio (ata aproximadamente o ano de idade) ata crecementos de ao redor de 700 g d-1 con 22 meses.

Na figura 3 preséntanse os datos de inxestión diaria media de granulado ou de ración total (granulado + silo) expresados en relación co peso medio das xovencas de cada lote.

Nas devanditas figuras móstranse tamén, como referencia, os datos obtidos de inxestión por Hoffman et ál. (2008), para xovencas Holstein americanas que foron alimentadas seguindo as recomendacións propostas polo NRC (2001), e os resultados do modelo de Quegley et ál. (1986), para alcanzar ganancias diarias de peso de 0,8 kg/d con racións con valores de dixestibilidade que maximizan a inxestión (75%).

Adicionalmente, as figuras mostran a forma dos modelos matemáticos que se axustaron mellor ás observacións.

O tipo de silo non influíu na inxestión nin de silo nin de penso completo. A pesar do elevado contido de forraxe (70%) no penso completo, a inxestión deste foi moi superior á de silo.

Como pode apreciarse na figura 3, a relación entre inxestión e peso dos animais describiu unha relación parabólica (cuadrática), aumentando a inxestión diaria ata alcanzar un valor máximo, a partir do cal diminúe.

Idade-365 (d)

Inxestión de materia seca de granulado (kg/d)

Figura 2. Evolución da taxa de crecemento medio das xovencas no ensaio coa súa idade. As liñas discontinuas delimitan os intervalos de confianza calculados como as medias ± 2 SE

Inxestión de materia seca de granulado (kg/d)

Estes resultados mostran que, en xeral, as xovencas tiveron ganancias de peso decrecentes, desde niveis lixeiramente por encima dos considerados adecuados (800-900 g 12

12

11.5

11.5

11

11

10.5

10.5

10

10

9.5

9.5 9

9

Peso vivo das xovencas (kg)

8.5

8.5

8

8

7.5

7.5 7

7 275

325

375

425

475

525

275

325

Inxestión de materia seca total (kg/d)

Peso vivo das xovencas (kg)

375

425

475

525

Peso vivo das xovencas (kg)

15

15

14

14

13

13

12

12

11

11

10

10

9

9

8

8

7

7 275

325

375

425

475

Peso vivo das xovencas (kg)

M1 M3 Hoffman Modelo

M2 M4 Quegley

525

275

325

375

425

475

525

Peso vivo das xovencas (kg)

B1 B3 Hoffman Modelo

B2 B4 Quegley

Figura 3. Inxestión media de materia seca (kg d-1) de penso granulado (fila superior) e total (penso granulado + silo; fila inferior) para os lotes que reciben silo de herba de baixo valor nutritivo (na columna esquerda) e de alto valor (na columna dereita) segundo o peso medio das xovencas. Nas figuras da liña inferior achéganse datos de inxestión estimados a partir dos modelos de predición de Hoffman et ál. (2008), para xovencas Holstein nos Estados Unidos alimentadas con forraxe e gran segundo as recomendacións do NRC, 2001, e de Quegley et ál. (1986), para valores de crecemento diario de 0,8 kg/d e dixestibilidade da ración do 75%. As liñas “Modelo” corresponden aos modelos lineais mixtos axustados aos datos do ensaio

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_dossier_inatega.indd 86

19/10/2013 17:17

Apuesta por un buen comienzo y garantiza la producción

BABYMIX

INABLOCK

Pienso de arranque

Cubo melazado

V1A-C Pienso mineral

INAMILK Leche maternizada

ARRANQUE 20 Núcleo para iniciación

Productos de iniciación ideales para estimular un rápido y adecuado crecimiento favoreciendo el desarrollo pleno de las terneras para alcanzar su máximo potencial.

Ctra. Valdefresno, 2. 24228 Corbillos de la Sobarriba. León. - Tl: 987 213 172 - www.inatega.com pub_inatega.indd 87

19/10/2013 15:55

88

dossier: recría

Para a proba experimental empregouse un total de 64 xovencas, procedentes de sete explotacións da Cooperativa Ruiseñada-Comillas

A ADMINISTRACIÓN A VONTADE DE SILO DE HERBA COMBINADO CON PENSO COMPLETO, CUN 70% DE FORRAXE, PERMITE OBTER GANANCIAS DIARIAS DE PESO SUPERIORES AOS 900 G/DÍA EN ANIMAIS CON IDADES INFERIORES AO ANO E ENTRE 900 E 700 G/DÍA PARA O PERÍODO COMPRENDIDO ENTRE OS 12 E OS 22 MESES

É oportuno mencionar que as inxestións rexistradas neste ensaio foron superiores ás que poden estimarse cos modelos de predición de Hoffman et ál. (2008) ou Quegley et ál. (1986). Por tanto, a inxestión observada no presente estudo non se axustou a estes modelos. Cabe indicar a este respecto que, dentro de certos límites, en animais en crecemento, recibindo racións mixtas completas, se produce un incremento na inxestión ao diluír a concentración enerxética da ración (Blanco et ál., 2011). Obviamente, este efecto compensatorio está moi condicionado polo tamaño de picado da forraxe, que debe ser o suficientemente pequeno para permitir unha maior velocidade de tránsito do alimento ao longo do tracto dixestivo, pero o suficientemente grande para evitar unha redución excesiva do tempo dedicado á ruminación e produción de saliva (Yang and Bauchemin, 2007). É oportuno apuntar que ao longo do período experimental non se observou ningún trastorno dixestivo e os animais mostráronse tranquilos.

dos límites avaliados no presente estudo, non é limitante nin para a inxestión nin para o crecemento dos animais.

En segundo lugar, que a administración a vontade de silo de herba combinado con penso completo, cun 70% de forraxe, permite obter ganancias diarias de peso superiores aos 900 g/día en animais con idades inferiores ao ano e entre 900 e 700 g/día para o período comprendido entre os 12 e os 22 meses.

Está claro que o sistema de alimentación avaliado no presente traballo limita a ganancia diaria de peso, evitando o excesivo engraxamento dos animais; evidentemente, empeora o índice de conversión respecto dos sistemas que tratan de lograr o máximo crecemento do animais, pero non respecto dos que tratan de controlar a velocidade de crecemento mediante a restrición na administración de concentrado. Sobre estes últimos, con todo, presenta a clara vantaxe de que facilita o manexo e reduce a carga de traballo. Ademais, a disposición a vontade do penso completo reduce os conflitos entre animais cando se crían en lote e permite unha distribución da inxestión máis regular ao longo do día.

As xovencas distribuíronse en oito lotes de oito animais cada un. Cada lote estivo aloxado nun box cuberto e todos os boxes foron moi similares en canto a superficie e metros lineais de comedeiro

CONCLUSIÓNS Os resultados permiten concluír, en primeiro lugar, que cando se complementa un sistema de alimentación baseado no emprego de penso completo (con forraxe incluída no gránulo) con silo de herba, a calidade do mesmo, dentro AFRIGA ANO XIX - Nº 107

AFRIGA107_dossier_inatega.indd 88

22/10/2013 18:07

dossier: recría

89

O ensaio desenvolveuse durante 12 meses: 2 meses de adaptación dos animais e 10 de rexistro de datos de inxestión e peso

BIBLIOGRAFÍA

Os animais recibiron a vontade o ensilado de herba e o penso completo. Este último administrouse en forma de gránulo de 7 mm de diámetro e foi elaborado cun 70% de forraxe e un 30% de concentrado, cun mínimo do 50% de palla de cereal

AGRADECEMENTOS Consejería de Ganadería, Pesca y Desarrollo Rural del Gobierno de Cantabria.

Este traballo foi a base do proxecto CDTI IDI20111238.

Blanco,C., Bodas, R., Andrés, S., Prieto, N., López, S., Giráldez, F.J. 2011. Efecto de diferentes proporciones de paja en el gránulo de pienso para corderos en cebo sobre la ingestión y el rendimiento productivo. Actas XXXVI Jornadas de la SEOC, 112-115.

González, L.A., Ferret, A., Manteca, X., Ruíz de la Torre, J.L., Calsamiglia, S., Devant, M. & Bach, A. (2008). Performance, behavior, and welfare of Friesian heifers housed in pens with two, four, and eight individuals per concentrate feeding place. Journal of Animal Science 86: 1446-1458.

Heinrichs,J. & Lammers,B. (1998). Monitoring dairy heifer growth. The Pennsilvania State University. 13 p. http://www.das.psu.edu/research-extension/dairy/nutrition/pdf/ud006.pdf Hoffman, P.C., Weigel, K.A. & Wernberg, R.M. (2008).

Evaluation of equations to predict dry matter intake of dairy heifers. Journal of Dairy Science 91: 3699-3709.

NRC (2001). Nutrient requirements for dairy cattle. 7th rev. Ed. National Academy of Sciences. Washington DC. EEUU. Pinheiro, J.C: & Bates, D.M. (2000). Mixed effect models in S and S-PLUS. Springer.

Quigley, J.D. III, James, R.E.& McGilliard, M.L: (1986).

Dry matter intake in dairy heifers. 2. Equations to predict intake of heifers under intensive management. Journal of Dairy Science 69: 2863-2867.

R. Development Core Team (2009). R: A language and environment for statistical computing. Vienna, Austria. URL http://www.R-project.org.

Yang, W.Z. & Beauchemin, K.A. (2007). Altering Physically Effective Fiber Intake Through Forage Proportion and Particle Length: Chewing and Ruminal pH. . Journal of Dairy Science, 90, 2826-2838.

Zanton, G.I. & Heinrichs, A.J. 2005. Meta-Analysis to asses effect of prepubertal average daily gain of Holstein heifers on first-lactation production. Journal of Dairy Science, 88, 3860-3867.

IMPORTADORES DE GANADO VACUNO SELECTO Puede adquirir nuestro ganado mediante leasing.

Suministramos animales de alta genética y con todas las garantías sanitarias. www.cipsapecuaria.es cipsa@cipsapecuaria.es

Tel. 977 44 59 59 Mób. 617 44 59 59

Mób. 607 69 25 25 Mób. 607 69 25 24

AFRIGA ANO XIX- Nº 107

AFRIGA107_dossier_inatega.indd 89

21/10/2013 19:30

90

PRODUCIÓn

EMPREGO DOS DATOS DE CONTROL LEITEIRO NA MELLORA DO RENDEMENTO PRODUTIVO O control leiteiro permítenos controlar a calidade e a evolución xenética. Os seus datos axudan a xestionar a explotación, a identificar enfermidades e a mellorar así o rendemento leiteiro, polo que podemos dicir que o control leiteiro é coma o GPS da explotación.

Os días en leite óptimos da explotación son 150, e a media está en 180 DEL. O custo económico é de 0,08 litros por día de exceso. Poño como exemplo o caso dunha granxa cun rabaño de 100 vacas, cunha media de 9.500 litros/305 días e 210 DEL:

Ángel Ávila Coya Veterinario asesor de explotacións leiteiras

Os parámetros que nos proporciona o control leiteiro e que nos axudan a mellorar o rendemento leiteiro da explotación son: 1) P rodución: días en leite (DEL) e litros vaca lactante e presente 2) Patoloxías: acedose e cetose 3) Urea en leite 4) Xovencas: idade ao 1º parto 5) Eliminacións: produción vitalicia e número de partos 6) Futuro PRODUCIÓN A) Días en leite (DEL): son os días medios que levan as vacas dende o parto. vacas 47

DEL 198

Produción de vacas totais controladas leite graxa proteína pl 37,9 3,58 3,39 2,11

graxa & proteína 1,06

Exceso días: • 210 - 180 = 30 días de exceso

Perdas de produción láctea: • 30 x 0,08 litros = 2,4 litros • 2,4 litros x 100 vacas = 240 litros/explotación/día • 240 litros x 365 días = 87.000 litros Perdas económicas: • 87.000 l/ano x 0,3 euros/l = 26.100 euros/ano • 71,5 euros/explotación/día • 0,71 euros/vaca/día = 120 pts vaca/día B) Produción: litros vaca lactante e vaca presente (todas as vacas, de leite, secas e non controladas) vacas 94

DEL 198

Produción de vacas totais controladas leite graxa proteína pl graxa & prot.

32,0 4,65 3,06 3,08 1,54

Kg de leite/vaca presente Idade ao primeiro parto

28,4 24,74

NP medio das vacas controladas Porcentaxe de primeiros partos

urea 193 2,9 28,7

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

afriga107_nutricion_02.indd 90

22/10/2013 12:06

PRODUCIÓn

XAN

FEB

MAR

ABR

MAI

XUÑ

XUL

AGO

SET

OUT

NOV

DEC

10.557 TOTAL

72.755

68.028

76.784

87.654

87.654

88.753

85.291

88.753

85.291

85.070

82.090

92.469

991.244

2.347 86 75 12 % 177 3,58 3,20 3,16

2.430 87 76 11,9% 183 3,54 3,14 170 168 217 65% 31,79 28,02

2.477 89 79 11,1% 174 3,49 3,15 210 186

2.828 92 82 10,4% 172 3,35 3,07 254 227 212 45% 34,50 30,90

2.828 92 82 10,4% 172 3,35 3,07 254 227 212 45% 34,50 30,90

2.863 93 80 10,6

2.843 98 87 10,7% 185 3,22 3,12 225 236 171 53% 34,76 29,72

2.772 93 80 14,5% 185 3,22 3,12 225 236 171 53% 34,76 29,72

2.843 98 87 10,7% 194 3,51 3,17 153 173 146 38% 32,57 29,08

2.744 101 87 10.7% 189 3,60 3,20 205 164 199 30% 31,58 27,13

2.736 102 91 10.8%

2.983 101 90 10,7% 199 3,59 3,19 181 200 222 23% 32,97 29,44

2.714 94 83 11,4% 182 3,48 3,15 213 196 196 42,4% 32,6 28,9 12,6%

litros vendidos por vaca no ano 2011

Suma

LEITE

Mitja Vacas Vacas %

LEITE TOTAIS LACTACIÓN SECAS DEL % M.G. % M.P. CCS Xeométrica CCS UREA Fertilidade MENSUAL l/día LACTANTE l/día PRESENTE

91

40 % 31,11 27,38

40% 32,98 30,15

3,22 3,09 246 247 39% 34,46 30,81

3,67 3,23 214 178 218 58% 30,08 26,84

Exemplo de explotación leiteira

O obxectivo entre litros vaca presente e lactante debe ser inferior ao <15% (exemplo da granxa).

Homoxeneización da mestura unifeed 8%

5%

50%

15%

80%

PATOLOXÍAS vacas 94

DEL 198

Produción de vacas totais controladas leite graxa proteína pl graxa & prot.

32,0 4,65 3,06 3,08 1,54

Vaca

Parto

TP NP NC DEL leite %Gr %pt Lacum RCS %RCS UR Nº IA INSEM

42 1 12/05/2013 Torrel

prd cet

vaca5 25/03/2013 m 2 2 82 45 2,7 3,3 3.444 35

acd

2 270

Acidose: graxa/proteína <0,9 A acidose é un trastorno ruminal, consecuencia dun descenso do pH ruminal, cuxos síntomas son: 1) Descenso do consumo de materia seca 2) Diarreas acuosas e amareladas 3) Laminite 4) Graxa/proteína: <0,9 E estas son as súas causas: 1) Falta de fibra efectiva na ración total 2) Exceso de amidóns e azucres rápidos 3) Mal picado e mesturado da mestura unifeed 4) Alimentos en mal estado de conservación Kd (a) Amidón Azucres (b) Ácido láctico pH (b) h-1 (b) % MS % MS (b) mM Polpa de remolacha 0,4 0 5,3 5,52 41,5 Sorgo, fariña 0,08 70,5 4,8 5,36 1,2 Millo, fariña 0,25 70,5 4,8 5,14 8 Polpa de cítricos 0,35 0,75 28,3 5,13 58,4 Trigo, fariña 0,4 64,5 7,4 4,93 110,2 Cebada 0,3 56,0 9,2 4,59 123,9 Cebada, copos 0,4 56,1 9,1 4,59 126,4 Velocidade de fermentación do amidón e a fibra soluble (pectina e ß-glucanos) de varios ingredientes, contido en amidón e azucres e pH e acumulación de ácido láctico xerados durante a súa fermentación in vitro Ingrediente

afriga107_nutricion_02.indd 91

2%

25%

20%

60%

38%

mala dixestión

mal mesturado

vaca2 13/01/2013 F 1 6 153 38 4,2 3,3 6.273 850 20,2 240 2 07/05/2013 Xacobeo rcS vaca3 05/03/2013 f 3 4 102 16 3,9 3,3 3.245 200 5,1

30%

25%

TOURO ALERTAS

vaca4 20/05/2013 f 1 1 26 40 4,5 3,1 1.040 42 2,1 260

feces

carro unifeed óptimo

A través da relación graxa/proteína, o control leiteiro indícanos se as vacas padecen acidose ou cetose subclínica: • Relación graxa/proteína <0,9 = risco acidose • Relación graxa/proteína >1,4 no 40% das vacas = cetose subclínica vaca1 15/05/2013 m 2 1 30 45 3,9 3,2 1:350 25 1,2 260

30%

12%

urea 193

Cetose subclínica: graxa/proteína >1,4 A cetose subclínica ou oculta é unha enfermidade metabólica con ausencia de signos visibles que se produce no periparto (uns días antes do parto e ata un mes posparto). Pode afectar a máis do 30% das vacas e caracterízase por hipoglicemia, cetonuria, inapetencia e baixada de produción.

A cetose subclínica desencadéase cando a demanda de enerxía para producir leite é superior á enerxía inxerida, o que deriva nunha mobilización de graxa corporal que é transformada en corpos cetónicos (ácido betahidroxibutirato, ácido acetoacético e acetona).

Vaca vaca 1 vaca 2 vaca 3 vaca 4 vaca 5

Parto TP 15/05/2013 m 13/01/2013 F 05/03/2013 f 20/05/2013 f 25/03/2013 m

NP 2 1 3 1 2

NC DEL 1 30 6 153 4 102 1 26 2 82

leite 45 38 16 40 45

%Gr 3,9 4,2 3,9 4,5 2,7

%pt 3,2 3,3 3,3 3,1 3,3

Lacum RCS %RCS UR Nº IA INSEM TOURO ALERTAS 1:350 25 1 , 2 260 42 6.273 850 2 0 , 2 240 2 07/05/2013 Xacobeo rcS 3.245 200 5 , 1 1 12/05/2013 Torrel prd 1.040 42 2 , 1 260 cet 3.444 35 2 270 acd

Estas son as causas da cetose subclínica: 1) Exceso de condición corporal ao parto 2) Partos de xemelgos 3) Estrés (amontoamento) en período seco e posparto 4) Perda da condición corporal en secado 5) Mala inxestión de materia seca: comida pouco apetecible 6) Coxeiras 7) Xovencas de máis de 27 meses ao parto AFRIGA ANO XIX- Nº 107

22/10/2013 18:08

Como podemos sospechar si una granja padece cetosis subclinica.

92

• 1) exceso condición corporal al parto • 2) partos gemelares Consecuencias de la cetosis oculta o subclinica. SALUD Y ECONOMICA • 3) stress ( hacinamiento) en periodo seco y postparto. podemos sospechar si una granja padece cetosis subclinica.

• 4)PRODUCIÓn pérdida condición corporal Como en secado Como podemos sospechar si una granja padece cetosis subclinica.

• 5)Mala ingesta de materia seca: comida poco apetececible • 6)cojeras A] alto porcentaje de desplazamientos de cuajar > 5% , metritis, retenciones de placenta, • 7) novillas más de 27 meses al partoA] alto porcentaje de desplazamientos de cuajar > 5% , metritis, retenciones de placent

A] alto porcentaje de desplazamientos de cuajar > 5% , metritis, rete quistes ovaricos, alto % de bajas postparto > 10%, mas de un 40% d relacionquistes grasa/ proteina 1,4 postparto , mas de un mas 10% de vacas con ovaricos, alto alto %> de > 10%, de un de vacas con condici una quistes ovaricos, %bajas de bajas postparto > 10%, mas de40% un 40% de vacas con una grasa/ proteina > 1,4> 1,4 , mas de un de vacas con condicion corporal de 4 de al 4 a parto relacion relacion grasa/ proteina , mas de10% un 10% de vacas con condicion corporal parto parto

B} presencia de cuerpos cetonicos en leche , leche orina o sangre superiores al 25% B} presencia de cuerpos cetonicos , oorina o sangre superiores B} presencia de cuerpos cetonicos enen leche , orina sangre superiores al 25%

Como podemos sospechar si una granja padece cetosis subclinica.

Analisis de cuerpos cetonicos Analisis de cuerpos cetonicos

Analisis de cuerpos cetonicos

A] alto porcentaje de desplazamientos de cuajar > 5% , metritis, retenciones de placenta, quistes ovaricos, alto % de bajas postparto > 10%, mas de un 40% de vacas con una relacion grasa/ proteina > 1,4 , mas de un 10% de vacas con condicion corporal de 4 al Como podemos sospeitar se unha granxa padece cetoparto se subclínica?

A) Alta porcentaxe de desprazamentos de callar (>5%), metrite, retencións de de placenta, quistes ováricos,en altaleche por- , orina o sangre superiores al 25% B} presencia cuerpos cetonicos cuepos cetonicos en sangre . 0PTIUM centaxe de baixas posparto (>10%), máis dun 40% cuepos de va- cetonicos en sangre . 0PTIUM 3} UREA EN LECHE. cas cunha relación graxa/proteína (>1,4), máis dun 10% de Analisis de cuerpos cetonicos condición corporal de 4 ao parto.

EL nivel de urea en leche nos permite predecir el equil B) Presenza de corpos cetónicos en leite, ouriños ou sanexplotacion como de vacas individuales o grupos de vacas. gue, superiores ao 25%. cuerpos cetonicos en orina. Ketostix cuerpos cetonicos en en orina.

Ketostix cuepos cetonicos sangre . 0PTIUM

Análise de corpos cetónicos

Urea en control lec

proteina

cuepos

energia

cuerpos cetonicos en leche. Ketotest y control cuerpos cetonicos en leche. Ketotest y control cuerpos orina.

Ketostix cetonicos en sangrecetonicos . 0PTIUM en

Corpos cetónicos en de Corpos en oculta Corpos cetónicos en leite.

Consecuencias la cetónicos cetosis o subclinica.

SALUD Y ECONOMICA lechero sangue. OPTIUM ouriños. Ketostix

Ketotest e control leiteiro

lechero UREA EN LEITE

3} UREA EN LECHE.

Consecuencias da cetose oculta ou subclínica

O nivel de urea en leite permítenos predicir o equilibrio entre enerxía e proteína tanto do total da explotación coma de vacas individuais ou grupos de vacas.

EL nivel de urea en leche nos permite predecir el equilibrio entre energia y proteina tanto del total de la cuerpos en orina. Ketostix explotacion como de cetonicos vacas individuales o grupos Carbohidratos de vacas. fermentables Data control: 07/05/2013

Proteína

Urea en control lechero

Urea en control leiteiro cuerpos cetonicos en leche.

Ketotest control Urea no controlyleiteiro

proteina

Enerxía

energia

lechero subclinica. SALUD Y ECONOMICA

Microbial protein VFA’s

lechero

totais controladas cuerpos cetonicos en leche.

Ketotest y Vacas control Vacas Del Leite Graxa Proteína Pl 94

198

Vacas 27

Del 247

Vacas 67

Del 178

Vacas 20

Del 57

Vacas 21

Del 156

Vacas 44

Del 310

Graxa/prot.

4,65 3,06 3,09 1,54 Vacas primeiro parto controladas Leite Graxa Proteína Pl Graxa/prot.

27,9 4,31 3,09 2,92 1,41 Vacas adultas controladas Leite Graxa Proteína Pl Graxa/prot.

33,7 4,79 3,05 3,14 1,59 Vacas paridas de menos de 100 días controladas Leite Graxa Proteína Pl Graxa/prot.

36,0 5,26 2,83 1,97 1,86 Vacas paridas de entre 100 e 200 días controladas Leite Graxa Proteína Pl Graxa/prot.

36,7 4,65 3,01 2,92 1,55 Vacas paridas de máis de 200 días controladas Leite Graxa Proteína Pl Graxa/prot.

27,2 4,25 3,23 3,88 1,31 32

Urea 193 Urea 201 Urea 190 Urea 170 Urea 212 Urea 200

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

afriga107_nutricion_02.indd 92

22/10/2013 12:07

pub_nual.indd 93

19/10/2013 16:23

94

PRODUCIÓn

Factores nutricionais implicados na urea en leite Status nutricional Restrición de enerxía Exceso de enerxía Restrición de proteína Exceso de proteína Restrición de enerxía e proteína Exceso de enerxía e proteína Restrición de enerxía e exceso de proteína Restrición de proteína e exceso de enerxía Proteína: PS, PDR, PNDR

→

Enerxía: Amidón rápido ou lento

Idade ao 1º parto. Datos do control leiteiro. Exemplo de tres explotacións

Urea leite

Proteína leite

↑↑

↓↓

Kg de leite/vaca presente

↓

↑

Idade ao primeiro parto

↓↓

≈

↑

≈

≈

↓↓

28 24,74

NP medio das vacas controladas Porcentaxe de primeiros partos

Media de idade en meses das xatas inseminadas por primeira vez no último mes Idade ao primeiro parto

26,75

Porcentaxe de primeiros partos

Media de idade en meses das xatas inseminadas por primeira vez no último mes

↑↑

↑

↑↑

↓↓

Idade ao primeiro parto

↑↑

↑

Media de idade en meses das xatas inseminadas por primeira vez no último mes

→

Ambas incluíndo o catabolismo

Cando o alimento está mal mesturado atopámonos nas análises de control leiteiro animais con ureas elevadas e baixas, ao darlle posibilidade de escoller os alimentos máis apetecibles.

Redución da urea en leite. Vantaxes produtivas e económicas _ A síntese de urea e a excreción supóñenlle un gasto enerxético ao organismo. _ Ao pasar dunha ración do 17 de PB ao 16% diminuímos o gasto de urea: 0,32 Mcal. _Custo da urea de 0,32 Mcal/día = 0,42 litros. _Custo da urea de 0,80 Mcal/día = 1,07 litros.

ENl Mcal/ kg leite = 0,360 + (0,0969 x %GB) _ A produción de urea ten un custo enerxético para a vaca e, por tanto, un custo económico. _ Custo da ración máis elevado: cada punto de proteína nunha granxa de 100 vacas/ano = 2.500 euros = 430.000 pts.

23,92

Porcentaxe de primeiros partos

2,9 28,7 13.7 34.2 16,4 29,8 14,3

Por que debemos acurtar a idade ao 1º parto de 28 a 24 meses?

1) As xovencas que paren cedo teñen máis produción vitalicia.

2) O custo de cada mes é duns 60 euros/mes máis alá dos 24 meses (240 euros).

3) Cando se atrasa a idade ao primeiro parto necesitamos máis xovencas de substitución: nunha granxa de 100 vacas necesitamos 11 xovencas máis (un 10% máis) = 11.000 euros + ano.

Efecto da idade ao primeiro parto e da taxa de reprodución sobre o número de substitucións necesarias para manter o tamaño dun rabaño de 100 vacas Taxa de reposición (%)

Idade ao primeiro parto (meses)

Fonte: Consideracións de Xestión no Desenvolvemento de Xovencas Holstein. Colexio de Agricultura e Economía Doméstica

Como conseguir 24 meses ao parto?

1) Bo programa de encalostrado 2) Lactación con produtos de calidade e manexo adecuado 3) Desteta precoz: pensos especiais estarter 4) Velocidade de crecemento diario de 800 gramos/día 5) Inseminar a 1,27 m á cruz 13-14 meses 6) Peso ao parto de 620-650 kg (este valor é o que incide sobre a produción ao parto) 7) Altura á grupa de 149 cm

Exemplo dunha explotación

O seguinte gráfico indícanos que ao ter unha idade media ao primeiro parto de 27 meses, segundo control leiteiro, temos unhas 30.000 xovencas de máis en Galicia; nos Estados Unidos, a idade ao primeiro parto é de 23 a 24 meses.

Nº XOVENCAS

N ú a idade xovencas paridas segundo Número de Número xovencasdeparidas segundo ao parto: XOVENCAS. IDADE AO PRIMEIRO PARTO a idade2002 ao parto: 50000 xovencas 50.000 xovencas PA DHIA Summary Holsteins Outro dos parámetros que nos facilita o control leiteiro é a idaHolsteins 10500 de media ao primeiro parto. O obxectivo debe ser 24 meses.

9000 _ As vacas teñen unha vida media produtiva de 3,7 lac4} Novillas edad a 1` parto. tacións (Africor).

7500 as xatas necesitan douselanos para alcanzar o 1º parto Otro de_ S lose parámetros que nos facilita control lechero es la edad media a 1 parto . objetivo debe ser 6000 24 meses. = o 33% da vida do animal é como xovenca.

• Las vacas tienen una vida media productiva de 3,7 lactaciones ( AFRICOR) 4500 +30000 _ Este período corresponde a un custo que non xera nin• Si las terneras necesitan 2 años para alcanzar el 1º parto= 33% de la vida del animal es como gún ingreso.

3000 novilla.

•_ DEste corresponde a un coste queao no1º genera ingreso atosperiodo de Galicia de 2010: idade parto = 27alguno meses.

1500 • Datos Galicia 2010: edad 1º parto 27 meses _ Porcentaxe de reposición do 25-30% (nunha granxa de • % reposicion 25-30 %( en una granja de 100 vacas necesitamos 30 novillas a parir cada año).

0 100 vacas necesitamos 30 xovencas a parir cada ano).

19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 AFRIGA ANO XIX - Nº 107

afriga107_nutricion_02.indd 94

IDADE EN MESES

22/10/2013 18:09

pub_nutcat.indd 95

21/10/2013 19:39

PRODUCIÓn

96

Suma Media Vacas Vacas % % %

Fertilidade l/día l/día Leite kg/ día Leite Consumo

Leite Leite Totais Lactación Secas Del M.G. M.P. Ccs Saturados Urea Mensual Lactante Presente A 3,5 mg

XAN FEB 110.386 94.364 3.561 3.370 115 110 103 99 10,8% 10,5% 215 221 3,78 3,84 3,41 3,44 186 189 67 67 276 275 8% 32% 34,72 34,21 30,96 30,64 37,40

37,17

MAR 104.425 3.369 115 100 12,8% 212 3,80 3,33 190 67 195 42% 33,59 29,29 36,29

Litros vendidos por vaca no ano 2012 ABR MAI XUÑ XUL 102.791 112.672 126.234 136.358 3,426 3.635 4.208 4,399 122 125 130 132 103 106 111 111 15,6% 15,1% 14,3% 15,7% 183 179 212 186 3,78 3,70 3,54 3,23 3,28 3,18 3,09 3,08 247 260 248 234 66 66 63 62 184 170 177 175 32% 5% 15% 24% 33,27 34,27 37,78 39,54 28,09 29,08 32,37 33,32 35,85

36,45

39,18

AGO 138.622 4.472 138 116 16,1% 192 3,17 2,99 22 61 190 23% 38,62 32,40

SET 139.938 4.665 134 121 9,9% 190 3,19 3,03 199 61 184 24% 38,64 34,81

OUT 138.685 4.474 134 118 11,8% 191 3,49 3,12 185 63 181 24% 37,87 33,39

NOV 128.593 4.286 139 114 17,9% 190 3,66% 3,21 167 64 171 20% 37,49 30,76

37,67

37,81

38,95

39,63

38,95

11.437 DEC TOTAL 136.626 1.469.696 4,407 4,023 143 128 118 110 17,5% 14,0% 198 197 3,74 3,58 3,22 3,20 163 207,41 65 64,29 178 196 32% 23,4% 37,47 36,5 30,39 31,3 40,12

38,0

5} BajasEstimado de animales , n` 22,65 de partos y su24,65producción vitalicia.

Ejemplo de 3 exp 23,11 22,95 22,75 22,97 24,09 24,36 24,36 24,12 24,00 23,99 23,67 Ecm

37,9

37,7

36,5

36,0

36,4

39,1

39,3

37,8

38,0

39,0

39,8

40,2

38,14€

Exemplo dunha explotación de ácidos graxos saturados

BAIXAS DE ANIMAIS, NÚMERO DE PARTOS E PRODUCIÓN VITALICIA. EXEMPLO DE TRES EXPLOTACIÓNS Baixa vacas último ano

FUTURO. ÁCIDOS GRAXOS SATURADOS E MONOTORIZACIÓN DE CETOSE SUBCLÍNICA Perfil de ácidos graxos saturados > o leite está composto por ácidos graxos saturados e insaturados. A maior porcentaxe de ácidos graxos saturados (palmítico e esteárico), o leite é menos saudable e indícanos unha menor eficiencia alimentaria > maior produción de metano.

Clasificación dos ácidos graxos Ácidos graxos

Saturados

As amortizacións constitúen o segundo custo despois da alimentación. Nelas inclúense:

Ácido palmítico Ácido láurico Ácido esteático

Insaturados Monoinsaturados Omega - 9 Ácido oleico

Polinsaturados Omega - 6

Ácido linoleico

Omega - 3 Ácido alfa linolénico

araquidónico Ácido • Las son el segundo costeÁcidodespués deeicosapentaenoico la alimentación.

47% amortizaciones 31,51 €/t (5,2 pts/l) Ácido docosahexaenoico 25% 17,09 €/t (2,8 pts/l) se14% incluye: Os factores que diminúen a porcentaxe de ácidos graxos 9,45 €/t (1,6 pts/l)

Vacas : Cota: Maquinaria: Instalacións: Outros: Oficina:

11% 2% 0%

7,64 €/t (1,3 pts/l) 1,26 €/t (0,2 pts/l) 0,23 €/t (0,04 pts/l)

saturados en leite son: 1) Alimentación: –– Forraxes de alta dixestibilidade –– Incorporación á dieta diaria de ácidos graxos insaturados, semente de liño, aceite de soia etc.

2) Factores xenéticos: as vacas posúen unha enzima no ubre (enzima delta 9 desaturasa) que converte o ácido graxo saturado esteárico en ácido graxo insaturado oleico. Existe unha diferenza entre vacas na cantidade desta enzima, co cal a través da análise individual dos ácidos graxos saturados das vacas poderiamos mellorar xeneticamente a porcentaxe de saturados no leite.

– Vacas : 47% (31,51 €/T) (5,2 Pts./l) – Cuota: 25% (17,09 €/T) (2,8 Pts./l) As vacas amortizaranse aos 35.000 litros de produción14% (9,45 €/T) (1,6 Pts./l) – Maquinaria: vitalicia.

– Instalaciones: 11% (7,64 €/T) (1,3 Pts./l) Amortización da vaca – Otros: 2% (1,26 €/T) (0,2 Pts./l) – Oficina: 0% (0,23 €/T) (0,04 Pts./l)

Las vacas se amortizaran a los CONCLUSIÓNS 35000 litros de producción vitalicia O control leiteiro permítenos coñecer o estado actual da

AFRIGA ANO XIX - Nº 107

afriga107_nutricion_02.indd 96

granxa a partir dos parámetros analizados: produción, reprodución, patoloxías etc. Con iso incidiremos nos datos a mellorar, polo que é unha ferramenta de futuro que nos axudará a optimizar a eficiencia proteica (medio ambiente), a monotorización da cetose subclínica en leite e a mellora na produción dun leite máis saudable e rendible, cunha diminución dos ácidos graxos saturados.

22/10/2013 18:10

Mincio Bolton x Iron x Mtoto

BERTAIOLA M I N C I O E T T Y - I T 0 2 0 9 9 0 2 6 2 5 1 4 - a A a 2 4 3 1 6 5

Un Super Tipo...y Libre de OGMS*!!

Valle Mincio 83 VG87

* Oman, Goldwyn, BW Marshall y Shottle

ESPAÑA: CANADÁ: LPI 2890 Leche +1246 Confor. 15 Ubre 16 Patas 10 Distribuido en Galicia por:

USA: GTPI 2059 Leche +992 Tipo +2.85 Ubre +3.40 Patas +2.63

ICO 3414 Leche +939 Tipo +3.17 Ubre +4.03 Long. 115

www.semenzoo.it ~ semenzoo@semenzoo.es

ItalIa: PFT 2269 Hijas 147 Leche +920 Tipo +3.05 Ubre +4.17 Patas +3.39 España

Manuel Reija 610 526 785 - Ángel López 677 229 407 - Noel Balsa 619 760 916 - Alberto Lamas 680 115 019 - Emilio Rodríguez 682 683 233 - José Pérez 616 490 134

pub_semenzoo_mincio.indd 97

19/10/2013 16:29

www.semenzoo.it pub_semenzoo_mascalese.indd 98

19/10/2013 16:28

ÚLTIM

AS no t

icias

bre 2013 - DATOS CONAFE Mejores Terneras Genómicas Septiem Nombre

Nº

GICO

kg. Leche

GICU

GIGT

RCS

LONG.

1

COCHERO MASCALESE CARLOTA ET

3.793

1.470

3,01

3,17

111

129

2

CANEDA YONA MASCALESE

3.604

1.668

2,46

2,26

110

105

3

COCHERO MASCALESE BELINDA ET

3.548

1.523

2,47

2,41

105

119

4

S.M.ARALAR GERARD 2075

3.494

1.638

2,36

2,26

92

107

5

FIGUEIRA EPIC SISI ET

3.463

1.514

1,82

2,06

107

107

semenzoo@semenzoo.es pub_semenzoo_mascalese.indd 99

España 19/10/2013 16:28

Os tres mellores touros para TIPO do top 50 xenómico (Conafe 06/2013)

XIL

ENÓMICOS

Hill x Atwood x Mac x Durham

Zandenburg XIL • • • • •

REPICÓN

Nº 1 en TIPO: +2,98 Nº 1 en UBRE: + 3,10 LEITE: +1.194 kg ICO: 3.320 Familia “BARBIE”

Epic x Man O Man x Duplex x Jocko Besn

Zandenburg REPICÓN • • • • •

Nº 1 en ESTRUTURAS: +2,35 Nº 2 en TIPO: +2,76 LEITE: +1.190 kg ICO: 3.247 Familia “WANJA”

GOLDOURO

Gold Chip x Man O Man x Shottle x Aaron

Fotos: Mauricio de los Santos

Heidenskipster GOLDOURO

pub_fontao_xenomicos.indd 100

• Nº 3 en TIPO: +2,62 • Estruturas, ubres e patas con estilo e angulosidade • LEITE: +1.348 kg • ICO: 3.370 • Familia “CONVERSE JUDY”

19/10/2013 16:30