AFRIGA 110 Edición en galego by TRANSMEDIA COMUNICACIÓN

ESTAMOS EN WWW.REVISTAAFRIGA.COM, FACEBOOK E TWITTER

Nº 110

AFRIGA

ANO XX Abril – Maio 2014

DOSSIER: MAMITE REPERCUSIÓN DA BVD NA CALIDADE DO LEITE MICROORGANISMOS CAUSANTES DE MAMITE ASOCIADOS A MAIORES RCS VALORACIÓN DO BENESTAR ANIMAL TRAS A IMPLANTACIÓN DUN SISTEMA DE CERTIFICACIÓN

ENQUISA: OS PRODUTORES OPINAN SOBRE A DESAPARICIÓN DA COTA LÁCTEA

GRAN VITORIA DE REY DE MIÑOTELO NA MOEXMU

Portada_galego.indd 1

ENCANTO NATURAL GAÑA O NACIONAL DE PORTUGAL

SAT A INVESTIGACIÓN OS FOROS: UNHASOBRE MEDIA ADE PRODUCIÓN FERTILIZACIÓN DE 13.876 DAS KG/VACA/ANO TERRAS AGRARIAS NOS 125 ANOS DO CIAM 20/05/2014 15:02

Bos Seijo TORREL ET

pub_torrell_galego.indd 2

19/05/2014 22:06

sumario

AFRIGA P

CONVOCATORIAS Concurso do Valle de los Pedroches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Concurso de Talavera de la Reina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Concurso de Mallorca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Poxa de Boimorto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Moexmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Concurso Nacional de Portugal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

AaFprimeira R Itelevisión G A on-line .TV

especializada na produción de leite

EXPLOTACIÓN SAT Os Foros (A Pastoriza, Lugo) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Ciguñuela SC (Dos Torres, Córdoba) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

ENQUISA Os produtores opinan sobre a desaparición da cota láctea . . . . . . . . . . . . . 36

NUTRICIÓN Influencia das micotoxinas na produción de leite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

DOSSIER: MAMITE Repercusión da diarrea vírica bovina na calidade de leite . . . . . . . . . . . . . . 60 Que microorganismos causantes de mamite bovina se asocian con maiores recontos de células somáticas? . . . . . . . . . . . . . . . 66 Valoración do benestar animal nunha explotación láctea galega tras a implantación dun sistema de certificación . . . . . . . . . . . . . . 70

SANIDADE

Entra en www.revistaafriga.com/tv e accede a todos os contidos:

Parasitoses máis frecuentes no gando vacún de Galicia e a súa repercusión sobre as producións . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

Reportaxes de explotacións

AGRICULTURA

Xornadas técnicas

Valor nutritivo das variedades locais e liñas puras conservadas no banco de xermoplasma de millo do CIAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

PRODUCIÓN

Reportaxes didácticas Concursos morfolóxicos Eventos internacionais Poxas

Eficiencia produtiva: organización de lotes para vacas en produción . . . . 98

Síguenos en:

MANEXO Healthy Start Check List: unha análise dos puntos críticos no manexo das vacas leiteiras en período de transición . . . . . . . . . . . . . . 108 Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga: PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García. VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva. SECRETARIA, Josefina Iglesia Andión. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo. VOGAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e José Mercador Fontenla. Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa. DIRECTOR, Manuel Darriba. DIRECTOR EXECUTIVO, José Manuel Gegúndez. DIRECTOR DE ARTE, Marcos Sánchez. DESEÑO-MAQUETACIÓN, Marcos Sánchez, Martín Sánchez. COORDINACIÓN-EDICIÓN, Verónica Rodríguez Gavín. REDACCIÓN, Begoña Gómez Rielo. CORRECCIÓN LINGÜÍSTICA, Alexandra Cabaleiro Carro. FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN AFRIGA TV, Raquel Anido. Enderezo: Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO. Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366. Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.transmedia.es Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es. Web: www.ager.com.es

Se desexa recibir a revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

Si desea recibir la revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

If you would like to receive Afriga magazine via e-mail write to us at:

revistaafriga@ctransmedia.com ou visite a nosa web o visite nuestra web or visit our web

www.revistaafriga.com Síganos tamén en Twitter e Facebook Síganos también en Twitter y Facebook Follow us on Twitter and Facebook

Tiraxe: 13.000 exemplares Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados.

Sumario_galego.indd 3

AFRIGA ANO XX - Nº 110

21/05/2014 01:48

I X A jas n M a r g R E a r I a do p a s l PRrEo M u p o r p auto

AGM Car

De 17 a 27 m3 2 sinfines Motores JD de 6 cilindros y 225 CV Cabina panorámica

AGM

MAS U C a O r a D p I o RAP utopropulsad

Carro a

De 15 a 22 m3 Velocidad hasta 40 km/h Motores JD de 6 cilindros y 225 CV Cabina panorámica

Búscanos en

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

pub_duran_carros.indd 4

20/05/2014 15:25

convocatorias

XIX CONCURSO MORFOLÓXICO DE RAZA FRISONA VALLE DE LOS PEDROCHES. POZOBLANCO, 26 DE ABRIL

Vaca gran campiona do concurso de Córdoba

Fotos: Asociación Frisona Andaluza

TOBÍAS XACOBEO PILAR, VACA GRAN CAMPIONA EN POZOBLANCO

Cruce Sid Eléctrica, gran campiona de xovencas

H.Tobías Xacobeo Chata, xovenca campiona

A Asociación Frisona Andaluza congregou os gandeiros do Valle de los Pedroches nunha nova edición do certame morfolóxico da raza frisona. O xuíz nacional de Conafe, Bonet Cid, escolleu a Tobías Xacobeo Pilar como vaca gañadora deste concurso que se celebrou ao longo do sábado 26 de abril na localidade cordobesa de Pozoblanco. Pilar pertence á gandería Huerta Los Tobías de Dos Torres e participaba na sección de vacas intermedias en lactación de 4 anos. Un pouco antes, a gandería El Cruce de Añora facíase co título de xovenca gran campiona grazas á súa xata Cruce Sid Eléctrica, que concursaba na sección de xatas de 10 a 14 meses. O título de xovenca campiona recaeu en H.Tobías Xacobeo Chata, da gandería Huerta Los Tobías, que ademais logrou as distincións de mellor rabaño e mellor criador.

Parronales Goldwyn Pilar, vaca adulta campiona

O concurso desenvolveuse no marco da XXII Feira Agrogandeira do Valle de los Pedroches, cuxo programa tamén incluíu a celebración das Xornadas Técnicas de Formación e Innovación sobre os retos de eficiencia ante a nova PAC, a exposición de máis de 800 animais, concursos de máis razas, unha poxa de gando bovino ou a Granxa Escola para nenos.

PALMARÉS CATEGORÍA

GAÑADORA

GANDERÍA

XATAS DE 3 A 6 MESES

H.Tobías Lavanguard Albay

Huerta Los Tobías

XATAS DE 6 A 10 MESES

H.Tobías Fever Pileta ET

Huerta Los Tobías

AÑOJAS DE 10 A 14 MESES, XATA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA DE XOVENCAS XOVENCAS DE 14 A 19 MESES E XOVENCA CAMPIONA XOVENCAS DE 19 A 25 MESES

Cruce Sid Eléctrica

El Cruce

H.Tobías Xacobeo Chata

Huerta Los Tobías

M.Carmen Jordan 5938 Lupita

Explotación María del Carmen

VACAS NOVAS ATA 30 MESES E VACA NOVA CAMPIONA

Cruce Atwood 142 Sonia

El Cruce

VACAS NOVAS DE 30 A 36 MESES

Parronales Alino Leona

Los Parronales

VACAS INTERMEDIAS DE 3 ANOS

Atalayuela Xacobeo Silvia

Atalayuela

Tobías Xacobeo Pilar

Huerta Los Tobías

VACAS INTERMEDIAS DE 4 ANOS, VACA INTERMEDIA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA DE VACAS VACAS ADULTAS DE 5 ANOS E VACA ADULTA CAMPIONA

Parronales Goldwyn Pilar

Los Parronales

VACAS ADULTAS DE 6 ANOS OU MÁIS

H.Tobías Spirte Gorgorita

Huerta Los Tobías

MELLOR RABAÑO

Huerta Los Tobías

MELLOR CRIADOR

Huerta Los Tobías AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_convocatorias_pozoblanco.indd 5

21/05/2014 01:51

convocatorias

I OPEN DE GANDO FRISÓN. TALAVERA DE LA REINA, 25 E 26 DE ABRIL Rosado Merchant Asunta, vaca campiona

Iessi Mascalese Lezna, xata e xovenca campiona

Primeira sección de vacas

A GRANXA ROSADO HONTANILLA TRIUNFA NA ESTREA DO CONCURSO DE TALAVERA Un total de 86 animais procedentes de 23 explotacións de Toledo e dunha de Madrid déronse cita na primeira edición do concurso de gando frisón de Talavera de la Reina, que foi xulgado por Paulino Badiola. A gandería Rosado Hontanilla fíxose cos premios de vaca campiona e de mellor criador, mentres que o título de xata e xovenca campiona recaeu no Instituto San Isidro. Os días 25 e 26 de abril, o recinto Talavera Ferial acolleu o I Open de Gando Frisón. Os concursos de xatas, xovencas e vacas tiveron lugar o sábado 26. Na sesión matutina desfilaron pola pista os animais máis novos, de entre os que saíu a xata e xovenca campiona –Iessi Mascalese Lezna–, un exemplar de nove meses pertencente ao Instituto San Isidro de Talavera de la Reina. O xuíz destacou o seu corpo balanceado e o seu gran carácter da raza. A subcampiona foi unha xovenca de 15 meses procedente da gandería Hermanos Miguel, de Talavera la Nueva, á cal Badiola se referiu como un exemplar moi anguloso, con moita amplitude de costelar e moito estilo. Pola tarde foi a quenda das vacas de produción. A gañadora foi Rosado Merchant Asunta, propiedade da granxa Rosado Hontanilla, de Talavera la Nueva. Trátase dunha vaca

adulta de lactación de máis de 5 anos, da que o xuíz valorou o corpo forte e uniforme e o excelente sistema mamario. Jerónimos Adela Dúplex Roy, da granxa Los Jerónimos, de Alberche del Caudillo, fíxose coa segunda praza do certame. XORNADAS TÉCNICAS O venres 25 celebráronse unhas xornadas técnicas nas que se profundou na actual situación do vacún de leite desde diferentes puntos de vista: as perspectivas despois da eliminación de cotas, a selección xenómica, a reforma da PAC 2015... Xa pola tarde tivo lugar a presentación de produtos e proxectos por parte de varias empresas participantes no evento, o cal estivo organizado pola fundación Talavera Ferial co apoio da Asociación Frisona de Castela-A Mancha (Africama). PALMARÉS

CATEGORÍA XATAS DE 8 A 12 MESES E XATA E XOVENCA CAMPIONA

GAÑADORA

GANDERÍA

Iessi Mascalese Lezna

IES San Isidro

XOVENCAS DE 13 A 18 MESES

Hnos. Miguel III Braxton Baxter

SAT Hnos. Miguel

XOVENCAS DE 19 A 22 MESES

Los Huertos Windbrook 6439

Los Huertos de Aldeanueva

XOVENCAS DE 23 A 26 MESES

Iessi Sánchez Regasán

IES San Isidro

VACAS EN LACTACIÓN DE 2 A 3 ANOS

Los Huertos Sentry 8149

Los Huertos de Aldeanueva

VACAS EN LACTACIÓN DE 3 A 4 ANOS

Rosado Goldwyn 640

Rosado Hontanilla

VACAS EN LACTACIÓN DE 4 A 5 ANOS

Jerónimos Adela Dúplex Roy

Los Jerónimos

Rosado Merchant Asunta

Rosado Hontanilla

VACAS EN LACTACIÓN DE MÁIS DE 5 ANOS E VACA CAMPIONA MELLOR CRIADOR

Rosado Hontanilla

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_convocatorias_talavera.indd 6

20/05/2014 15:06

MF 7600 ES EL MOMENTO RED MF DE GALICIA Y ASTURIAS A CORUÑA M.A.LISTE VILLAVERDE, S.L. Oroso Tel. 981681652 MUIÑO SUMINISTROS, S.L. San Sadurniño Tel. 981404515 AGRÍCOLA CARBALLEIRA, S.L. Pontedeume Tel. 981431899 TALL. CASTELLANA, S.C. Aranga Tel. 981789511 DESIDERIO FACAL Carballo Tel. 981703288

LUGO AGROFORESTAL SAN ISIDRO, S.L. Lugo TEL. 982207334 TALL. FDO. RIVAS, S.L. Cospeito Tel. 982520105 AGRÍCOLA CADI, S.L. Sarria TEL. 982531187 JULIO ALVITE GARCÍA Pastoriza TEL. 982349341

www.masseyferguson.com/7600 MASIDE MAQUINARIA, S.L. Baralla TEL. 982363339 CIAL. LEMOS EIRE, S.L. Chantada Tel. 982440274 TALL. LOUREIRO Ribadeo Tel. 982128473 OURENSE DESAGRI, S.L. Quintela de Canedo Tel. 988211274 AGRÍCOLA SUÁREZ Xinzo de Limia Tel. 988461127

PONTEVEDRA TALLERES PIÑEIRO Sisán-Ribadumia Tel. 986718067 MAXIDEZA, S.L. Lalin Tel. 986781468 ASTURIAS JOSÉ MANUEL UZ ALBA Tineo Tel. 985837060 AGRÍCOLA COSTA VERDE Gijón Tel. 985167934

es una marca mundial de AGCO.

pub_massey_galego.indd 7

16/05/2014 23:14

convocatorias

Fotos: Alba Álvarez Núñez e Francesc Truyol

XXXV CONCURSO MORFOLÓXICO DE GANDO VACÚN FRISÓN DE MALLORCA. CAMPOS, 10 E 11 DE MAIO

ALGENDAR GOLDWYN JARA REPITE COMO VACA GRAN CAMPIONA Esta femia, pertencente á gandería menorquina Algendar d´en Gomila, xa obtivera esta distinción o ano pasado en Mallorca e, hai apenas tres meses, tamén foi proclamada gran campiona en Menorca. O concurso morfolóxico que organiza a Asociación Frisona Balear tivo lugar, como vén sendo habitual, durante a Fira de Maig da localidade de Campos, que este ano se celebrou os días 10 e 11 de maio. Nesta 35.ª edición participaron 23 ganderías mallorquinas e menorquinas con 98 animais, que foron valorados na pista por Jaume Serrabassa, xuíz nacional de Conafe. Binillubet Delete Nit, da gandería menorquina Binillobet de Es Mercadal, proclamouse xovenca gran campiona despois de que Serrabassa a situase no primeiro posto da súa sección, a de xovencas de 23 a 26 meses, e a nomease campiona de xovencas. O outro título desta final, o de xata campiona, foi para Trencadeta Windbrook Bel, pertencente á gandería Torre Trencadeta de Ciutadella (Menorca). Ao día seguinte foi a quenda das vacas, de entre as que saíu a gran campiona, Algendar Goldwyn Jara, unha femia de 5 anos que sobe ao máis alto do podio por segundo ano consecutivo en Mallorca.

Algendar Goldwyn Jara

Binillubet Delete Nit

Binisegui Vell Shottle Eva

PRINCIPAIS PREMIOS CATEGORÍAS XATA CAMPIONA XOVENCA CAMPIONA E XOVENCA GRAN CAMPIONA

GAÑADORA

GANDERÍA

Trencadeta Windbrook Bel

Torre Trencadeta (Ciutadella)

Binillubet Delete Nit

Binillobet (Es Mercadal)

VACA NOVA CAMPIONA

Binisegui Vell Shottle Eva

Binisegui Vell (Es Mercadal)

VACA INTERMEDIA CAMPIONA

Binisegui Vell Bolton Crack

Binisegui Vell (Es Mercadal)

VACA ADULTA CAMPIONA E VACA GRAN CAMPIONA MELLOR CRIADOR

Algendar Goldwyn Jara

Algendar d´en Gomila (Maó) Son Fosquet (Felanitx)

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_concurso_Mallorca.indd 8

16/05/2014 23:05

VISITE EL VÍDEO DEMOSTRATIVO EN YOUTUBE

TENEMOS LA SOLUCiÓN PARA SU POZO batidor CENTRÍFUGO

DISEÑO Y FABRICACIÓN PROPIA ESPECIAL PARA FOSAS DE ARENA

batidor robotizado

Instalado en SAT A Vereda en Pacios (Crta. Muimenta-Pastoriza)

batidor DE purín PARA PUNTA DE PALA O TELESCÓPICA

PINCHO DESENSILADOR DE BOLAS

EXTENDEDOR DE SILO CILÍNDRICO

batidor DE purín. especial para pozos de arena

LA MEJOR SOLUCIÓN PARA EVITAR PROBLEMAS DE MAMITIS EN EL GANADO ¡NO PIERDAS MÁS DINERO!

Fabricamos en 1m3, 1.7m3 y 2.2 m3

encamadora de ARENA, PAJA, CASCARILLA, serrín, ETC.

Tres modelos 70,90 y 110 en anchos de 225 ó 240

w w w. c o r b a r s l l . c o m

MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L. Polígono Industrial San Julián de la Vega, s/n 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

pub_corbar.indd 9

FABRICAMOS EN 6, 7 Y 8.5 METROS

GRADilla niveladora PARA CAMAS DE ARENA. De 4 a 7 discos de trabajo dependiendo del formato de los cubículos

VISÍTANOS O LLÁMANOS TE HAREMOS UNA DEMOSTRACIÓN

16/05/2014 01:02

convocatorias

I POXA DE XOVENCAS DE RAZA FRISONA. BOIMORTO, 30 DE MARZO

Ferreiro Gerard 7387

O 30 de marzo tivo lugar a celebración da I Poxa de Xovencas de Raza Frisona de Boimorto (A Coruña), na que se venderon 10 dos 11 exemplares presentados a un prezo medio de 2.450 euros. As cotizacións máis elevadas corresponderon ás xovencas Ferreiro Gerard 7387, adquirida pola gandería O Campelo por 2.850 euros, e Ilma 100 Murray, comprada por Mª Meimige Formoso por 2.600 euros. Por Casa-Nova Matilde Limewire e por Ferreiro Longtime 7386 pagáronse 2.550 euros, respectivamente. O volume de negocio acadado foi de 24.500 euros. A poxa organizárona conxuntamente Africor Coruña e o Concello de Boimorto e nela participaron como vendedoras catro ganderías da comarca. A asistencia de público superou as previsións máis optimistas e mesmo se quedou pequena a carpa habilitada para o evento.

Distribuidas por:

O VOLUME DE NEGOCIO ACADADO FOI DE 24.500 euros XOVENCA

VENDEDOR

COMPRADOR

CASA-NOVA MATILDE LIMEWIRE

SAT CASANOVAS

AGROCIUCENDE S.C.

2.550

ILMA 098 MEGASHOTTLE

SAT ILMA

Mª MEIMIGE FORMOSO

2.400

SAT CASANOVAS

AGROCIUCENDE S.C.

CASA-NOVA GALA JAYZ 896 FERREIRO GERARD 7389

PREZO (€)

SAT O FERREIRO GANADERÍA O CAMPELO S.C.

2.100 2.350

RAMOS DANCER 610-5152

OIS-DODRO

Mª COSTOYA CARDELLE

2.350

ILMA 105 MEGASHOTTLE

SAT ILMA

ANTONIO GAYOSO DÍAZ

2.300

FERREIRO LONGTIME 7386

SAT O FERREIRO

JOSÉ RAMÓM MELLA PETEIRO

2.550

RAMOS DANCER 608-5150

OIS-DODRO

Mª COSTOYA CARDELLE

2.450

ILMA 100 MURRAY

SAT ILMA

Mª MEIMIGE FORMOSO

2.600

FERREIRO GERARD 7387

SAT O FERREIRO

GANADERÍA O CAMPELO S.C.

2.850

PREZO MEDIO: 2.450

Avda. Terra Cha, 11 27260 Castro Riberas de Lea (Lugo) e-mail: info@dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com

TOTAL VENDAS: 24.500

Telf.: 982 310 026 659 445 627 660 417 676 Fax: 982 310 295

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_poxa_boimorto.indd 10

16/05/2014 23:14

publirreportaxe

Balsa de 1.700 m3, instalada na gandería Coto de Goi. O Picato - Guntín (Lugo)

•B ALSAS PARA ALMACENAMENTO DE PURÍN • BALSAS DE POLIETILENO PARA ALMACENAMENTO DE PURÍN, LAGOS ORNAMENTAIS, ENCOROS, ESTANQUES E IMPERMEABILIZACIÓNS

Posibilidade de recubrilas con estrutura metálica e lona

• • • •

DESDE UNHA PESETA POR LITRO UBVENCIONADAS POLA XUNTA DE GALICIA S RAPIDEZ DE INSTALACIÓN (1-2 DÍAS) AMORTIZABLE ATA EN 3,5 ANOS

bap s.c. BAP SC é unha empresa galega situada na zona centro da provincia de Lugo e dedicada á fabricación e montaxe de balsas para almacenamento de auga, puríns e todo tipo de residuos, lagos e encoros artificiais e todo tipo de impermeabilizacións, como cubertas, canles de rego etc. Para iso contamos cunha ampla gama de materiais en pvc e polietileno.

ebido á nosa situación e ao coñecemento da actividade gandeira e, sobre todo, aos cambios nas políticas medioambientais que se van levar a cabo, especializámonos na construción de balsas de polietileno para o almacenamento de purín, tanto na construción de balsas novas coma na impermeabilización de zanxas que están sendo utilizadas e que vai ser obrigatorio impermeabilizar. As vantaxes deste tipo de balsas con respecto ás fosas tradicionais son innumerables: • RAPIDEZ DE INSTALACIÓN (1-2 DÍAS). • REDUCIÓN DE ATA A TERCEIRA PARTE CON RESPECTO AO CUSTO DUNHA FOSA TRADICIONAL. O QUE QUERE DICIR QUE O MESMO INVESTIMENTO PERMITE CUBICAR O TRIPLE DE CAPACIDADE, PERMITINDO, POLO TANTO, ALMACENAR ABONO ORGÁNICO

DE FÓRA DA EXPLOTACIÓN E TAMÉN PURÍN PARA AS ÉPOCAS DE ABONADO, CO CORRESPONDENTE AFORRO EN ABONADO E MELLORA DA ESTRUTURA DO SOLO. • PERMITE UN CRECEMENTO DA EXPLOTACIÓN MÁIS FLEXIBLE, XA QUE EN 1-2 DÍAS PÓDESE FACER UNHA AMPLIACIÓN DA BALSA A UN CUSTO REDUCIDO. • CONSECUENTE CO IMPACTO AMBIENTAL, XA QUE PODE SER DESMONTADA CON FACILIDADE, O QUE PERMITIRÍA UN CAMBIO DE LOCALIZACIÓN CUN CUSTO MÍNIMO. Dispoñemos tamén dun enxeñeiro técnico agrícola dedicado ao deseño e a situación das balsas e tamén á tramitación de subvencións se fose necesario.

PLAN DE ABONADO ELIXIDO PARA CUBRIR NECESIDADES DE CULTIVO NECESIDADES CULTIVO PARA 600 quilos de Triple 15 40.000 litros de purín vaca 40.000 litros de purín vaca 15 Tms DE MS/ha 200 quilos de Urea 46% 600 quilos de Triple 15 600 quilos de 20/12/8 DE PRODUCIÓN 300 quilos de Cloruro potásico 100 quilos de Urea 46% (especial millo) NITRÓXENO 195 UF de N 195 195 195 FÓSFORO 90 UF de P2O5 90 126 108 POTASIO 225 UF de K20 225 260 225 Custo abonado por ha (sen labores)   377,00 €/ha 258,00 € /ha 205,00 €/ha Aforro en euros por ha con utlización de purín con respecto a abono típico (600 quilos de Triple 15 e 100 quilos de urea) AFORRO PARA SUPOSTO 10 ha Anos para amortizar balsa purín de 800 m3

80.000 litros de purín vaca 300 quilos de 20/12/8 (especial millo) 195 102 360 84,00 €/ha 175 €/ha 1750 € 3,5 anos

•O cálculo da amortización estimado para unha balsa de 800 m3 faise con prezos de mercado de abonados nos que non se ten en conta unha posible suba dada polo incremento de prezo do petróleo. • Deste xeito, unha suba no prezo do petróleo trae consigo que o período de amortización se reducirá considerablemete ata 2,5 ou 3 anos.

DISTRIBUIDORES DE DEPÓSITOS DE ALMACENAMENTO DE AUGA DE ATA 500 m3 RAMIL - TABOADA - LUGO - Telf: 609 379 636

publi_bap_galego.indd 11

AFRIGA ANO XIV - Nº 74

16/05/2014 02:51

Gomas e Camas para Vacas Limpezas Autom谩ticas Estabulaci贸ns Libres distribuci贸n material gandeiro

COMEDEiROS TOLVAS PARA PENSO

PARA COLGAR SOBRE BARREiRAS

TOLVA

SELECTIVA PARA PENSO

CURRAIS E MANGAS SELECTORAS pub_dismagan_galego.indd 12

20/05/2014 15:08

BOX INDIVIDUAL EASY CLEAN

BOXES EXTERIORES

- Fáciles de transportar e limpar - Gran número de accesorios - Grande apertura - Novidade: Comedeiro interior para herba

Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Novo teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servizo Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www. dismagan.es distribución material gandeiro

pub_dismagan_galego.indd 13

Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tlf.: 985.837385 - 629566500

21/05/2014 01:53

convocatorias

28.º CONCURSO DE GANDO FRISÓN MOEXMU 2014. MUIMENTA, 5 E 6 DE ABRIL

AS VACAS DE MIÑOTELO COPAN O PODIO DA MOEXMU Fotos: Fernando Rodríguez Gandoy (Africor Lugo)

O único certame morfolóxico da provincia de Lugo xuntou na pista de Muimenta 88 animais procedentes de 19 ganderías. A SAT Rey de Miñotelo saíu vitoriosa da gran final e dos campionatos de vaca nova, intermedia e adulta e mellor criador. Rey 547 Sonrrisa Sid, gañadora do concurso de vacas

Rey 547 Sonrrisa Sid viña de ser proclamada en marzo vaca gran campiona de Galicia e gran campiona reserva no internacional de GandAgro e triunfou tamén no concurso da Moexmu celebrado en abril. O xuíz nacional de Conafe Jaume Serrabassa Vila nomeouna vaca nova campiona e vaca gran campiona, valorando especialmente o seu sistema mamario e a estrutura leiteira, e non só quedou convencido da calidade deste exemplar da explotación pastoricense, pois escolleu a Rey 509 Ninfa Spirte como vaca intermedia campiona e a Rey 487 Sorpresa Glinye como vaca adulta campiona. Miñotelo culminou a súa actuación cos títulos de mellor criador e mellor rabaño e inda conseguiu o premio de xata subcampiona con Rey 616 Mata Bradnick. Non obstante, o protagonismo no certame de xatas e xovencas foi para unha filla de Xacobeo, Pozosaa Xacobeo 6945 Lusi (Pozo, Lugo), que se converteu na xovenca campiona e gran campiona polo seu “grande estilo e poucos defectos”, en palabras de Serrabassa. O galardón de xata campiona recaeu en Sixto Venus Lavanguard, presentada por Sixto (Monfero), a mellor gandería de nova participación nesta convocatoria. A Moexmu acolleu ademais unha nova competición entre os manexadores máis novos, organizada polo Clube de Xóvenes Gandeiros de Galicia e xulgada por Jaume, onde destacaron Miguel Expósito e Águeda Capón, situados no primeiro e no segundo posto, respectivamente. Outra das actividades do programa foi a poxa de gando frisón; vendéronse 15 animais a un prezo medio de 2.229 euros e a cotización máis alta chegou ata os 2.550 euros pagados por Vega Dempsey Delia, unha xovenca próxima ao parto.

Rey 487 Sorpresa Glinye, vaca adulta campiona

Pozosaa Xacobeo 6945 Lusi, xovenca gran campiona

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_moexmu.indd 14

16/05/2014 23:17

convocatorias

CATEGORÍA

PALMARÉS

XATAS ATA 8 MESES XATAS DE 8 A 10 MESES E XATA CAMPIONA XATAS DE 11 A 13 MESES XATAS DE 14 A 16 MESES XOVENCAS DE 17 A 21 MESES XOVENCAS DE 22 A 26 MESES, XOVENCA CAMPIONA E XOVENCA GRAN CAMPIONA VACAS ATA 30 MESES VACAS DE 31 A 35 MESES, VACA NOVA CAMPIONA E VACA GRAN CAMPIONA VACAS DE 3 ANOS VACAS DE 4 ANOS E VACA INTERMEDIA CAMPIONA VACAS DE 5 ANOS E VACA ADULTA CAMPIONA VACAS DE 6 ANOS OU MÁIS MELLOR CRIADOR MELLOR RABAÑO MELLOR DESCENDENCIA DE VACA MELLOR GANDERÍA DE NOVA PARTICIPACIÓN MELLOR CONCELLO

Lote do mellor criador

GAÑADORA GANDERÍA Rey 616 Mata Bradnick Rey de Miñotelo (A Pastoriza) Sixto Venus Lavanguard Sixto (Monfero) Capón-Holstein Merchiño Calina Capón (Chantada) A Vereda Cosmopolitan Blanquita A Vereda (Castro de Rei) A Vereda Txapeldum Carola A Vereda (Castro de Rei) Pozosaa Xacobeo 6945 Lusi Pozo (Lugo) Rey 558 Dinora Fever Rey de Miñotelo (A Pastoriza) Rey 547 Sonrrisa Sid Rey de Miñotelo (A Pastoriza) E.C. Goldwyn Xena A Vereda (Castro de Rei) Rey 509 Ninfa Spirte Rey de Miñotelo (A Pastoriza) Rey 487 Sorpresa Glinye Rey de Miñotelo (A Pastoriza) Bos MR Sam Lady ET Rey de Miñotelo (A Pastoriza) Rey de Miñotelo (A Pastoriza) Rey de Miñotelo (A Pastoriza) Gaigo Goldwyn Maña Gaigo (Meira) Sixto (Monfero) Castro de Rei

Foto de familia dos manexadores

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_moexmu.indd 15

19/05/2014 22:10

convocatorias

34.º CONCURSO NACIONAL DA RAZA HOLSTEIN FRISIA DE PORTUGAL. BRAGA, 29 E 30 DE MARZO O concurso foi amenizado coa música en directo dun organista e xuntou moito público dende primeira hora

ENCANTO NATURAL GAÑA O NACIONAL DE PORTUGAL A gandería de Ponte de Lima recolleu o premio de vaca gran campiona cunha filla de Southland que tamén foi proclamada vaca adulta campiona e mellor ubre. A competición celebrouse na pista do Parque de Exposicións de Braga con máis de 150 reses. A Feira Internacional de Agricultura, Gandería e Alimentación de Portugal (AGRO) acolleu este ano por primeira vez o desenvolvemento do Concurso Nacional da Raza Holstein Frisia, organizado pola Asociación Portuguesa dos Criadores da Raza Frisia. Para valorar o gando presentado por arredor dunha vintena de explotacións contouse co xuíz internacional e gandeiro Erhard Junker (Suíza, 1978), que comezou o seu traballo tras a escoita solemne do himno do país por un público en pé que abarrotou as bancadas. Encanto Natural (Ponte de Lima) gañou a gran final entre os aplausos sincronizados dos asistentes e a mítica canción “We are the champions”. Segundo Junker, a vaca vencedora era “a mellor en todas as súas partes” e a posuidora do mellor sistema mamario; non en van, tamén obtivo o título de mellor ubre do certame. Houbo outras ganderías coprotagonistas no palmarés: Vale de Leandro (Maia) logrou os premios de vaca intermedia campiona e vaca gran campiona reserva con QR Ernie Bombila, e de xovenca campiona e gran campiona con VL Dempsey 584, cualificada como “a máis estilosa”; Leonel Fernando Batista Barbosa (Ponte de Lima) levouse os galardóns de vaca nova campiona e mellor conxunto nacional; e Quinta do Rio (Cantanhede) situou a QR Cancun Espina como xata campiona. O mellor criador nacional foi Manuel Loureiro Lopes & Filho (Figueira da Foz).

Vaca gran campiona

Vaca intermedia campiona e gran campiona reserva

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 110

afriga110_nacional_portugal.indd 16

16/05/2014 23:18

convocatorias

PRINCIPAIS PREMIOS CATEGORÍAS XATA CAMPIONA XOVENCA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA VACA NOVA CAMPIONA VACA INTERMEDIA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA RESERVA VACA ADULTA CAMPIONA, VACA GRAN CAMPIONA E MELLOR UBRE MELLOR CONXUNTO NACIONAL MELLOR CRIADOR NACIONAL

Participantes na sección de mellor ubre

GAÑADORA GANDERÍA QR Cancun Espina Quinta do Rio (Cantanhede) VL Dempsey 584 Vale de Leandro (Maia) 00138 Leonel Fernando Batista Barbosa (Ponte de Lima) QR Ernie Bombila Vale de Leandro (Maia) 00196 Encanto Natural (Ponte de Lima) Leonel Fernando Batista Barbosa (Ponte de Lima) Manuel Loureiro Lopes & Filho (Figueira da Foz)

VL Dempsey 584, xovenca gran campiona

Distribuidores exclusivos de PONDEROSA HOLSTEINS para España e Portugal

ANGUS, a raza chamada a liderar o mercado de carne de calidade WAGYU, BROWN SUISSE, FLECKVIEH, ANGUS, PUSTERTALER SPRINZEN… EMBRIÓNS DISPOÑIBLES E ANIMAIS VIVOS. Cal está buscando? Pídanos información. PREÑAR VACAS DIFÍCILES? Solución: TRANSFERENCIA EMBRIONARIA TERAPÉUTICA. Embrións dispoñibles. RAZA HOLSTEIN: OS MELLORES PEDIGREES NO NOSO CATÁLOGO. Opción de embrións con dispoñibilidade inmediata e animais para contratar. Consulte condicións. AÍNDA NON TEN SEGURO NA SÚA EXPLOTACIÓN? Pídanos presuposto sen compromiso. Financiamento total sen custo adicional.

daniel@embriovet.es administracion@embriovet.es móbil 649 809 064

javiersabin@embriovet.es móbil 616 138 613

VENDA DE ANIMAIS HOLSTEIN. Nacionais. Importados. Xatas, xovencas preñadas ou vacas paridas. Financiamento.

javier@embriomarket.com administracion@embriomarket.com móbil 636 977 610

TODA A INFORMACIÓN QUE NECESITAS EN:

www.embriomarket.com Tel. 981 791 843 • 649 239 488

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 110

afriga110_nacional_portugal.indd 17

19/05/2014 22:13

GALICIA ESPERTA AO MUXIDO LELY EN 2014 O mercado do muxido robotizado en Galicia rompe todas as previsións con taxas de crecemento que multiplican por catro as de anos anteriores. A mellora do prezo do leite e a consolidación do muxido Lely son as causas principais deste incremento. Vinte e cinco novos robots Lely incorporaranse a granxas galegas neste 2014.

Tamén chama a atención a incorporación de dúas granxas grandes con 250 vacas en muxido con proxectos Lely de 4 máquinas de última xeración Lely Astronaut A4. Son a SAT Ladeira, no Páramo (Lugo), e a SAT Revolta, en Vilalba (Lugo). Nestas últimas semanas puxéronse en funcionamento 3 proxectos:

Parque Lely instalado

Novas instalacións

Lely desembarcou en Galicia no ano 2004 co seu robot de muxido e 10 anos despois vive os seus mellores tempos.

A nivel nacional e internacional hai un incremento significativo do mercado de muxido Lely, pero nada que ver coa explosión que se está producindo na comunidade galega.

Na actualidade 41 granxas galegas moxen con robots Lely, sumando un total de 53 máquinas en funcionamento. Sen dúbida, a satisfacción destes clientes co sistema Lely e a súa comunicación con outros gandeiros son a base desta consolidación. A especialización da compañía exclusivamente neste tipo de muxido e o equipo de enxeñeiros e técnicos centrados neste produto fan que a eficacia sexa máxima. O servizo técnico con base en Outeiro de Rei (Lugo), con catro furgonetas e o equipamento necesario para resolver calquera incidencia en menos de dúas horas, son tamén clave no éxito de Lely.

AFRIGA110_publirreportaxe_lely_galego.indd 18

A mellora do prezo do leite nos últimos meses é, sen dúbida, clave no incremento destes novos investimentos, pero chama a atención que o 90 % das demandas de novas máquinas sexa de robots Lely. A lectura é clara: o muxido Lely consolídase en Galicia como a alternativa válida ao muxido tradicional.

O Coto SC, en Santiso (A Coruña), incorporando a segunda unidade Lely. O 100 % do muxido da granxa é Lely. Tumbeiro López SC, en Carballedo (Lugo). Perfecto SC, en Olveira (A Coruña), incorporando a terceira unidade Lely á granxa.

GandAgro 2014 Aproveitamos estas liñas para agradecer a atención e as visitas ao stand que tivemos na feira de Silleda. Aquí mostramos algunhas das fotos.

Dentro das novas instalacións pódense atopar renovacións –máquinas antigas por máquinas de última xeración–, ampliacións –granxas con 1 ou 2 robots pasan a 2 ou 3– e instalacións novas –novo sistema de muxido en nave nova ou renovación só do sistema de muxido na nave actual–.

16/05/2014 09:36

A innovación ao servizo da gandería

Proximamente xornada de portas abert as na gandería Casa Flora de Otur - Valdés (A sturias) AGROTEC ENTRECANALES SL LELY CENTER OUTEIRO DE REI 27150 OUTEIRO DE REI (LUGO) Tel. + 34 609 85 77 09 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com

O MELLOR SERVIZO O MÁIS PRETO POSIBLE Lely baséase no seu coñecemento das tecnoloxías máis avanzadas e das técnicas de diagnóstico máis recentes. Lely garante que só técnicos certificados interveñen no voso sistema de muxido automatizado.

EVOLVE. www.lely.com

AFRIGA110_publirreportaxe_lely_galego.indd 19

innovators in agriculture

16/05/2014 01:27

explotación

SAT OS FOROS (A PASTORIZA, LUGO)

UNHA MEDIA DE PRODUCIÓN ANUAL DE 13.876 KG/VACA

De esquerda a dereita, Yolanda, Manuel, Jesús e Pilar, e os seus respectivos fillos

A gandería Os Foros tivo a media de produción máis alta da provincia de Lugo e a segunda de Galicia o ano pasado. Isto é posible grazas a un coidado manexo e facendo tres muxidos ao día. Os matrimonios formados por Manuel Legaspi Gesto e Yolanda Alba Gayo e mais por Jesús Otero Moirón e Pilar Legaspi Gesto asociáronse hai sete anos para poñer en marcha a gandería Os Foros, situada na parroquia pastoricense de Álvare. Anteriormente, cada parella tiña a súa propia explotación, cunha capacidade individual para 50 animais de produción. Non obstante, chegaron á conclusión de que embarcándose nun proxecto común poderían aumentar non só a rendibilidade do negocio senón tamén a súa calidade de vida. AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_explotacion_osforos.indd 20

O rabaño actual ascende a 250 animais, dos que 120 son vacas en lactación, e a súa cota é de 1.340.000 kg propios mais outros 200.000 kg en réxime de alugueiro. A produción media do ano 2013 foi de 13.876 kg/vaca, cun 3,80 % de graxa, un 3,12 % de proteína e un RCS de 212.000. Os catro propietarios traballan habitualmente na granxa, aínda que Yolanda compaxina este labor coa súa profesión de veterinaria. Ademais, contan cunha empregada a tempo completo para lograr que o descanso, a alimentación e a atención aos animais na sala de muxido sexan os máis adecuados.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com

17/05/2014 01:11

explotación

Na nave de produción combinan o bloque con malla cortaventos para evitar problemas de ventilación

MANEXO E ALIMENTACIÓN No establo principal aloxan as vacas de produción divididas en dous lotes –o de adultas e o de xovencas paridas– e mais as secas. Nunha nave contigua, a de construción máis recente e na que está a sala de muxidura, aloxan as xatas pequenas en boxes individuais. Por outra parte, a recría desde a desteta ata os 8 meses de preñez téñena en Aldurfe, no concello de Riotorto –a 3 km de Álvare–, nas instalacións onde antes estaba a explotación de Jesús e Pilar.

O comedeiro máis fondo con respecto ao corredor axuda a que a comida non se afaste das cornadizas

O muxido fano 3 veces ao día –ás 05.30, 12.45 e 20.45 horas– nunha sala de saída traseira de 16 puntos con retiradores automáticos e medidores electrónicos. En breve, todas as vacas terán un podómetro para que a identificación na sala sexa automática. A ración dos animais de produción está integrada por 25 kg de silo millo, 16 de silo de herba e 12,4 de concentrado, e distribúeselles dúas veces ao día. No que respecta á alimentación das vacas secas, ademais de variar as cantidades, o silo de millo é substituído por palla.



   

  

 

 

 

    

        Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com

AFRIGA110_explotacion_osforos.indd 21

AFRIGA ANO XX - Nº 110

17/05/2014 01:11

explotación

TRABALLAN EXCLUSIVAMENTE CON TOUROS INCLUÍDOS NA CAMPAÑA OFICIAL DE SEME E ESTE ANO ESTÁN EMPREGANDO DOSES DE TORREL, MASCALESE, GERARD, XUDÁN E OS XENÓMICOS BARMAN E CAPRICHO

Sala de saída traseira de 8x2 puntos con retiradores automáticos e medidores electrónicos

Desde os dous meses de idade, á recría subminístranlle unha ración unifeed seca integrada por palla, herba seca e penso, e suplementada con máis penso no caso dos lotes de animais máis novos. O silo de herba é incorporado á dieta a partir dos 10 meses. En canto ao descanso, as vacas de produción dormen en cubículos de area, mentres que as xovencas paridas e as secas o fan en cubículos de palla. Cómpre destacar que nesta explotación as camas límpanse cinco veces ao día e fanse outras tres. A recría dorme en cama de palla e, desde que está preñada, en cubículos de area. Por outra parte, tanto as secas como a recría saen ao exterior cando as condicións meteorolóxicas son favorables.

Secuencia da elaboración do carro unifeed para o lote de produción

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_explotacion_osforos.indd 22

REPRODUCIÓN E XENÉTICA Debido aos seus coñecementos no ámbito da veterinaria, de todos os aspectos relacionados coa reprodución encárgase Yolanda. Ás xovencas practícanlles a primeira inseminación aos 15 meses. A media de inseminacións do conxunto do rabaño é de 3 doses/preñez, o número medio de partos é de 2,6 e o intervalo medio entre eles sitúase nos 424 días. Os animais acabados de nacer son trasladados a boxes individuais, onde permanecen ata a desteta, que se produce arredor dos dous meses. Sabedores da importancia da alimentación nesta primeira etapa, proporciónanlles penso de iniciación ad líbitum e herba seca. Actualmente están vendendo xovencas próximas ao parto ou paridas, posto que nacen máis das que necesitan para a reposición e non teñen espazo para aumentar o número de cabezas. No que vai de ano xa levan vendidas oito femias, algunhas en poxas, coma a última da Moexmu. Os acoplamentos fanos co programa de apareamentos de Africor Lugo, e para a elección dos sementais teñen en conta os criterios de patas, ubres e produción. Traballan exclusivamente con touros incluídos cada ano na campaña oficial de seme e este ano están empregando doses de Torrel, Mascalese, Gerard, Xudán e os xenómicos Barman e Capricho. O cruzamento industrial só o utilizan en casos de vacas con moitas dificultades para preñar ou con neosporose. A media ICO da explotación é de 1.886 puntos e a media das vacas cualificadas é de 80,2.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com

19/05/2014 22:15

Equipos de enfriamiento de leche instantáneo de DeLaval Nove da

DeLaval Smooth Operator Regula el flujo de leche

Leche caliente (flujo variable)

Intercambiador de calor por placas DeLaval Tanque de leche Enfriamiento rápido de la leche

Leche caliente

Leche refrigerada

Agua de bebida templada Agua potable Agua fría & Glicol Enfriadora compacta de glicol de DeLaval Enfría el agua con glicol

Agua caliente

Leche Recuperador de calor DeLaval

Agua caliente & Glicol

Agua Agua y Glicol Agua potable

Las granjas con gran volumen de leche por ordeño requieren sistemas de enfriamiento inmediato para obtener leche de máxima calidad. Ahora, con las enfriadoras de agua compactas de DeLaval, todas las explotaciones pueden beneficiarse del sistema de frío instantáneo.

Beneficios de nuestro sistema • Máxima calidad de leche • Control preciso de temperatura • Consumo de energía ajustado a la leche producida • El sistema de enfriamiento más rápido en el mercado • Fácil de instalar y mantener • Ideal para granjas con poca capacidad frigorífica DeLaval Equipos S.A. C/ Anabel Segura, 7 28108 Alcobendas (Madrid) Tel 91 490 44 73 / 62 / 63

pub_deLaval.indd 23

www.delaval.es

16/05/2014 01:49

explotación

As vacas secas e as xovencas saen ao exterior cando hai bo tempo

NA SAT OS FOROS VÉNDENLLE O LEITE A LACTALIS. EN MARZO (ÚLTIMO MES DO QUE TIÑAN DATOS CANDO VISITAMOS A GRANXA) COBRÁRONO A 0,41 €/KG MÁIS/ MENOS CALIDADES E IVE

Camas de area no lote de produción

Os animais acabados de nacer permanecen en boxes individuais ata os dous meses

Dispoñen dunha parideira anexionada á nave de produción para as vacas máis vellas

A limpeza dos patios fana con arrobadeira hidráulica

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_explotacion_osforos.indd 24

SUPERFICIE AGRÍCOLA Un total 60 hectáreas, que se estenden nun raio de 3 km arredor da explotación, serven de base para a alimentación do rabaño. En 40 cultivan millo, cunha media de produción de 35-40 toneladas/ha, e en 25 raigrás. Quitando o ensilado da herba e do millo, do resto de labores agrícolas (preparación das terras, sementeira…) encárganse eles mesmos. Para iso dispoñen de todos os apeiros necesarios, algúns en sociedade con outros gandeiros da zona. Como curiosidade, cabe salientar que nesta gandería teñen cinco tractores, aínda que dous os utilizan unicamente para arrastrar os carros mesturadores –teñen un na nave de produción e outro na da recría.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com

19/05/2014 22:16

Phidéel - Rennes

L A C I TA D E L O S P R O F E S I O N A L E S D E L A S P R O D U C C I O N E S A N I M A L E S :

1.400 EXPOSITORES 700 114.000 VISITANTES 12.300

animales expuestos

superficie de exposición de

115.000 m

visitantes internacionales de más de 110

países

PLANETA GANADERÍA RENNES FRANCIA

Untitled-1 25

EL SALÓN INTERNACIONAL DE LAS PRODUCCIONES ANIMALES 16/05/2014 01:30

¡Tu nuevo tanque que sea TCool! Una producción láctea de calidad superior asegurada

a inteligente puede dades específicas de su n Eficiencia energética: Consumo eléctrico reducido y máxima capacidad de refrigeración* baño de manera efectiva. n automático. El mejor sistema de lavado del mercado: Un proceso de limpieza que no deja restos bacterianos ás que ordeño de manejo de n rebaño junto Seguridad del enfriamiento: Gran aislamiento de serie** ño automático extremadamente n

5 años de garantía en evaporador

Consulte nuestras exclusivas condiciones de financiación. ¡¡Próximas * Ej: Grupo frigorífico 10 CV capacidad de enfriamiento 620 litros/hora con una temperatura ambiente de 32 °C. ** Densidad 41 kg/m3, Grosor 5 cm de media (7 cm en la mitad inferior y 3 cm en la superior). unidades MIone Leche refrigerada a 4 °C con temperatura exterior de 38 °C, sin conexión eléctrica, sólo permite un aumento máximo de 0,5ºC en 12 horas. multicabina!! Manuel Varela, Castroverde, Lugo Casa GEAGrandela, Farm Technologies Ibérica S.L. Castro de Rei, Lugo Avda Sant Julià 147 -08403 Granollers, Barcelona Tel: +34 938 617 120, Fax: +34 938 494 988, E-mail: agricola@gea.com www.gea.com | www.gea-farmtechnologies.es

GEA Farm Technologies engineering for a better world

GEA Farm Technologies

16/05/2014 14:43:50

TCool.indd 2 pub_gea_02.indd 26

16/05/2014 14:17:59 19/05/2014 22:16

El Sistema de establo inteligente MIone integra de manera suave la tecnología en el proceso de ordeño mientras proporciona una adaptación óptima al comportamiento natural de la vaca para conseguir su máxima productividad. MIone asegura un tráfico regular y fluido. La selección automática es la clave para conseguir un óptimo desarrollo del centro de ordeño automático

Nuestro sistema de granja inteligente puede ser adaptado a las necesidades específicas de su granja para manejar el rebaño de manera efectiva. MIone significa mucho más que ordeño automático. Es una solución integral de manejo de rebaño junto con un sistema de ordeño automático extremadamente eficiente.

MIone Multibox System

GEA Farm Technologies Ibérica S.L. Avda Sant Julià 147 -08403 Granollers, Barcelona Tel: +34 938 617 120, Fax: +34 938 494 988, E-mail: agricola@gea.com www.gea.com | www.gea-farmtechnologies.es

engineering for a better world

5-MI ONE Mayo afriga 2014.indd 1

¡¡Próximas unidades MIone multicabina!! Manuel Varela, Castroverde, Lugo Casa Grandela, Castro de Rei, Lugo

GEA Farm Technologies

16/05/2014 14:43:50

7:59 pub_gea_02.indd 27

19/05/2014 22:16

explotaciÓN

CIGUÑUELA SC (DOS TORRES, CÓRDOBA)

UNHA EXPLOTACIÓN FAMILIAR ENTREGADA AO BENESTAR, SEN APENAS SUPERFICIE AGRÍCOLA

De esquerda a dereita, Soraya (20 anos), Paco (53), Francisco José (24), Andrea (48) e María Teresa (26) na última edición do concurso de Dos Torres

A gandería Ciguñuela atópase no municipio cordobés de Dos Torres, no gandeiro Valle de los Pedroches. Se por algo se caracteriza esta explotación é pola comodidade que intentan proporcionarlles aos animais e pola grande afección que senten por todo o relacionado coa xenética. Francisco Madueño –ao que todo o mundo coñece coloquialmente por Paco–, a súa muller Andrea Medrán e os seus fillos Francisco José, María Teresa e Soraya constitúen o eixe familiar e de traballo da gandería Ciguñuela, aínda que Soraya só colabora nela nas fins de semana. O desta explotación cordobesa é un exemplo máis de traspaso xeracional. A sociedade foi constituída en 1986 por Paco e o seu pai; despois da xubilación deste último incorporáronse primeiro a muller e logo o fillo de Paco, que son os tres socios actuais. A época de maior crecemento orixinouse a mediados dos 80 coa compra de varias femias alemás; ata esa época só contaban cunha vintena de vacas de produción. O rabaño actual intégrano 185 animais, dos cales 95 son vacas en lactación. As secas representan o 10 % do total e o resto correspóndese coa recría. A súa cota é de 950.000 quilos.

O manexo e a comodidade dos animais teñen unha especial relevancia nesta gandería. “Que ao final do día as vacas cheguen á sala co ubre cheo é gratificante para nós”, comenta Paco. Quizais por iso, aquí a música nunca deixa de soar. Ás horas de luz tamén lles outorgan moito valor e para este propósito contan cun sistema programado de iluminación eléctrica co fin de que, desde as seis da mañá ata as dez da noite, sempre haxa claridade dentro das naves. A media de produción do ano 2013 foi de 12.077 kg/vaca, cunhas porcentaxes medias de graxa do 3,31 % e de proteína do 3,15 %, e un reconto de células somáticas de 122.000. Por outra banda, no plano económico a Cooperativa Ganadera del Valle de los Pedroches (Covap) estáballes pagando o litro de leite a 0,395 € máis/menos calidades e IVE no mes de marzo.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA108_explot_Cigunhuela.indd 28

21/05/2014 01:54

EXPLOTACIÓN

BATIDOR CENTRÍFUGO • Cañón hidráulico dirigible • Combinación del agitador de hélice con la

bomba centrífuga • Especial para mover la arena sedimentada en

el fondo del pozo • 5 metros de largo + 2 cabezales (opcional) • 100 CV de potencia absorbida,

según densidad del purín • 540 revoluciones

NOVED AD mUNDIA l

Os establos son de estrutura metálica e están cubertos con chapa metálica; comprenden 1.500 m2 de superficie

INSTALACIÓNS As instalacións comprenden unha nave de cubículos para vacas de produción, unha nave de cama quente na que se aloxan outra parte das vacas en lactación, as secas e as xovencas más grandes, e un terceiro recinto no que teñen a recría ata os 9 meses. A estas súmase un almacén no que gardan forraxe seca e maquinaria. NUTRICIÓN As vacas en lactación inxiren unha ración unifeed que inclúe silo de millo, forraxe seca de avea e de raigrás, soia, colza, fariña de millo e de cebada, residuos de galleta e de pan, semente de algodón, casca de soia e melaza, así como os correspondentes correctores e secuestrantes de micotoxinas. A alimentación da recría organízase do seguinte modo: ata os 2 meses, as xatas toman leite en po e penso prestarter que compran na Covap. Desde a desteta ata os 7 meses subminístranlles diariamente 3,5 kg de penso e palla ad líbitum, e desde esa idade ata un mes antes do parto danlles 2 kg de alfalfa, 2 de forraxe seca de avea e 2 de mestura para xovencas, que tamén elaboran na Covap e que está composta por soia, fariña de cebada e de millo, casca de soia e corrector. Por outra banda, a alimentación das secas e das xovencas próximas ao parto inclúe 4 kg de mestura para secas (similar á das xovencas pero con porcentaxes e corrector diferentes), 4 kg de forraxe seca e palla a discreción.

para n ó i c n u La soL imentada e sed a n e r urín p e La a d o eL poz

As vacas en lactación inxiren unha ración que provén da planta de alimentación da Covap

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA108_explot_Cigunhuela.indd 29

19/05/2014 22:20

explotaciÓN

Sistema de iluminación programado para que sempre haxa 16 horas diarias de luz

MANEXO DO GANDO As vacas de produción están divididas en dous grupos: un de 75, que dorme en cubículos de esterco en po, e outro de 20, que dorme en cama quente de esterco, no verán, e de palla, no inverno. Os cubículos amáñanos á mañá e á tarde e énchenos unha vez por semana. A cama quente límpana cada 15 días no inverno, á vez que van renovando a palla progresivamente; no verán, o esterco en po apenas se toca. A recría –que teñen distribuída en 7 lotes de diferentes idades– dorme todo o ano en cama quente de esterco en po agás as xatas máis novas, que o fan sobre palla e en boxes individuais.

Sala de muxido de 10 puntos

SUPERFICIE AGRÍCOLA E MAQUINARIA Na gandería Ciguñuela dispoñen de só 12 hectáreas nas que recollen forraxe seca de avea para a alimentación das xovencas. O resto das materias primas mércano na Covap, que tamén lles serve a ración das vacas de produción. Non obstante, dispoñen de varias máquinas agrícolas en propiedade, como dous tractores de 100 e 80 cv, segadora, restrelos, arado, cultivador, repartidor de esterco, encamadora, cuba de xurro, remolque…

Dispoñen de 75 cubículos con cama de esterco en po nos que dormen vacas de produción

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA108_explot_Cigunhuela.indd 30

19/05/2014 22:20

Coma sempre, os primeiros dende 1975 • Arrefriadores de placas • Reguladores de frecuencia

Optimice o consumo enerxético e faga máis rentable a súa explotación

TANQUES DE FRÍO

Baixo consumo e alto rendemento Calidade e limpeza co mínimo consumo

Salas de ordeño Colchóns Elmega: confort, duración, suavidade e impermeabilidade

Coas nosas novas camas para area gaste só a area imprescindible

Consulte prezos sen compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

pub_elmega_galego.indd 31

18/05/2014 16:24

explotaciÓN

Recría distribuída en diferentes currais

Crías en casetas individuais

Exemplo de almacenamento do esterco seco nunha explotación veciña

REPRODUCIÓN E XENÉTICA Aínda que a recría está enfocada á explotación, cada ano adoitan vender arredor dunha decena de xovencas preñadas, aínda que é certo que este último non venderon ningunha porque quixeron aumentar o número de produtoras. A primeira inseminación fana aos 15 meses. A media de doses por preñez do total do rabaño é de 1,93, a porcentaxe de fertilidade á primeira inseminación é do 50,85 % e o intervalo medio entre partos sitúase nos 392 días. Os animais acabados de nacer son trasladados a casetas individuais, onde reciben coa maior brevidade calostros da mellor calidade que sempre teñen conxelados. A afección de Paco pola xenética vén desde sempre e todo indica que o seu fillo Francisco José vai seguir os seus pasos. Cómpre subliñar que Paco forma parte da Comisión de Xenética e da Comisión do Leite da Covap. Unha das probas tanxibles da grande importancia que lle dan a este tema é o implante de embrións, que proceden integramente de femias da explotación. Para a elección dos touros miran moito patas e ubres, aínda que prestando atención ao factor da consanguinidade e “sen perder de vista a produción”. Así o declara Paco, á vez que manifesta que son “uns namorados do tipo” e que sempre utilizan “touros destacados no mercado”. É probable que o gran número de sementais que empregan ao ano sexa unha consecuencia desta afección pola xenética. O día da nosa visita tiñan doses de 27 touros diferentes, entre eles de Gold Chip, Fever ou Alexander. En Ciguñuela chegou a haber cinco femias con cualificación morfolóxica EX. Agora mesmo teñen 2 EX e outras 15 MB. A última cualificación morfolóxica da explotación foi de 81,4 e a media de ICO é de 1.957. Certamente, o gusto pola xenética vai ligado ao interese polos concursos morfolóxicos. Do seu paso pola última edición do certame de Pozoblanco, cómpre destacar a segunda posición no campionato de vacas adultas lograda con Ciguñuela Donzel 223 Pelúa.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA108_explot_Cigunhuela.indd 32

21/05/2014 01:54

italian style presenta

Desde su debut en abril de 2012, Mascalese se ha utilizado también sobre las vacas más valiosas de la raza. Incluso antes de nacer, sus hijas se han vendido a los mejores precios en las subastas de todo el mundo y hoy los fantásticos resultados de sus pruebas genómicas y sus éxitos en los concursos son la merecida recompensa para todos los criadores que han confiado en Mascalese.

emenzoo Italy

un toro de S

TERNERA CAMPEONA Y GRAN CAMPEONA OPEN TALAVERA 2014 Iessi Mascalese Lezna Nuevo propietario: Cudaña Holstein (Cantabria) Foto: Mauricio de los Santos

Amighetti Mascalese Ariel GTPI 2246 - GPFT 2728 Amighetti Shottle Ave VG89 family

1ª de Sección 9-12 meses Verona Dairy Show 2014

CAMPEONA RESERVA Bel Mas c a l e s e U g a TERNERAS VERONA GTPI 214 5 - G P F T 2 6 4 2 DAIRY SHOW 2014 Toc-Far m A l l e n A m y l y E X 9 6 f a m i l y Nuevos P r o p i e t a r i o s : S i g e s p r ov Podólog o s y C a n t i n a H o l s t e i n ( A s t u r i a s )

Ruegruet Mascalese Pandra RZG 135 Windy Knoll View Outside Pledge EX95 family

2ª de Sección Lausanne Swissexpo 2014

Manuel Reija 610 526 785 - Noel Balsa 619 760 916 - Alberto Lamas 680 115 019 - José Baña 636 515 536

semenzoo@semenzoo.es ~ w w w . s e m e n z o o . i t

pub_semenzoo_galego.indd 33

22/05/2014 12:16

TUBIO ROMERO S.A.CHRISTENSEN & CO www.sac.dk

SAC, REFERENTE MUNDIAL DE LA TECNOLOGÍA DE ORDEÑO, PRESENTA:

Sala rotativa exterior con dos bombas de lóbulos Unipump con variadores de frecuencia, gestionadas mediante una pantalla táctil.

Programa de gestión TIM, para la seguridad de la vaca, la leche y el ganadero. ... Y si está pensando en un ROBOT DE ORDEÑO, consúltenos.

Ctra. Santiago-Noia Km 15, 15281 Urdilde – A Coruña Telf.: 981 805 112 – importlait@importlait.com – www.importlait.com

TUBIO ROMERO pub_importlait.indd 34

Delegación en Ordes: Rúa da Feira, 14 baixo 15690 Ordes (A Coruña) Telf.: 981 682 419

16/05/2014 02:39

Gracias a los 40 años de experiencia que cada una de las compañías atesora en el diseño, fabricación y montaje de material ganadero, nos ponemos a su disposición para asesorar y suministrar las mejores soluciones a los profesionales del vacuno de leche de alta producción.

www.etxeholz.net Teléfono 948 983 390

Porque las vacas prefieren pisar blando

suelos de goma COLCHÓN CONTINUO Y GOMAS PARA ARROBADERA

• Antideslizantes • Resistencia garantizada • Fácil colocación en puzle • En pasillos, salas de espera y ordeño • Adaptables con arrobadera

www.animat.ca

pub_importlait.indd 35

Made in Canada

Para más información llámenos a Interlock España y le pondremos en contacto con nuestro distribuidor más próximo 948 98 33 90

16/05/2014 02:39

ENQUISA

OS PRODUTORES OPINAN SOBRE A DESAPARICIÓN DA COTA LÁCTEA 1. QUE OPINAS DA SUPRESIÓN DA COTA LÁCTEA? 2. ESTÁS PREPARANDO OU VAS PREPARAR A TÚA EXPLOTACIÓN DE CARA Á ELIMINACIÓN DA COTA? JOSÉ AQUILINO RODRÍGUEZ LÓPEZ Gandería: Purutú Municipio: Chantada (Lugo) Vacas en lactación: 32 “É UNHA ESTAFA PEOR QUE A DAS PREFERENTES DOS BANCOS” 1. Penso que algunha deferencia debían ter cos gandeiros tendo en conta o forte investimento que fixemos nas cotas, porque eu considero que é unha estafa peor aínda que a das preferentes dos bancos. 2. Non, ao revés, nós reducimos bastante a cantidade que tiñamos de animais. Hoxe adaptámonos ao que producimos na explotación e precisamente neste momento temos poucos animais. JESÚS GARCÍA RAMOS Gandería: SAT Purisamar Municipio: Herreruela (Toledo) Vacas en lactación: 55 “NON ESTAMOS PREPARADOS PARA QUITALAS ASÍ, DE SÚPETO” 1. Paréceme mal porque estivemos suxeitos a elas moito tempo e creo que non estamos preparados para quitalas así, de súpeto, polo menos os que temos pouca produción. 2. Non, teño pensado que desapareza. CARLOS NEVES Gandería: Quinta do Sinal Municipio: Vila do Conde (Portugal) Vacas en lactación: 55 “HOUBO POUCO DEBATE ENTRE GOBERNO, INDUSTRIA E PRODUTORES” 1. Penso que vai ser unha novidade para os produtores de leite de toda Europa e que houbo pouca preparación e pouco debate entre goberno, industria e produtores. O prezo vai variar máis rapidamente. O produtor continuará sendo o elo máis débil sen poder negociador. 2. Espero pagar todas as débedas antes do fin das cotas para ter custos fixos baixos. Procuro traballar cada vez mellor, ter mellor forraxe, mellores vacas e mellor manexo. Fixen investimentos nun unifeed, nun robot de muxido e en confort animal, en camas, tellado e ventilación, e agora espero os resultados.

DAVID CORROCHANO MARTÍN Gandería: Marcos CB Municipio: Talavera de la Reina (Toledo) Vacas en lactación: 120 “IMOS CRECER PARA PODER SER COMPETITIVOS” 1. Pois creo que non nos vai beneficiar demasiado, posto que vai aumentar a produción. 2. Crecer, como vai facer a maioría, para poder ser competitivos. Crecer en número de animais e quilos de leite.

ANTONIO PRADO Gandería: SAT Ganadería Vila de Santaia Municipio: Curtis (A Coruña) Vacas en lactación: 180 “SEMPRE ESTAMOS DIMENSIONANDO PERO NON POLA SUPRESIÓN DAS COTAS” 1. Que vai ser un futuro incerto pero moi complicado. 2. Preparando, non, porque non sabemos como é. Sempre estamos dimensionando, nos últimos 10 ou 12 anos estivemos crecendo, pero non pola supresión das cotas. BEGOÑA LÓPEZ PIÑEIRO Gandería: Casa Cancela Municipio: Sarria (Lugo) Vacas en lactación: 39 “ESTOU EN CONTRA PORQUE NON VAI HABER UN CONTROL” 1. Estou totalmente en contra diso porque me parece que non vai haber un control como había antes. Antes polo menos sabías que tiñas que producir iso e se producías máis atíñaste ás consecuencias e máis ou menos levabas un control. Agora con todo libre supoño que se van tirar os prezos polo solo. Oxalá non sexa así e me equivoque. 2. Respecto do tema da preparación para cando se nos veña o mercado enriba, estamos intentando aumentar algo máis, fixemos unha nave nova, e trataremos de vender un pouquiño máis pero tampouco non moito máis porque se todos pensamos en vender, vender, vender, imos tirar os prezos. Que probablemente xa se tiren ao quedar todo libre…

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_enquisa_produtores_02.indd 36

19/05/2014 22:26

ENQUISA

FERNANDO REGO Gandería: Rego Municipio: Láncara (Lugo) Vacas en lactación: 68 “O LIMITANTE NON VAI SER A COTA, SENÓN O ALIMENTO DO ANIMAL” 1. A supresión das cotas é un cambio máis no mercado. Creo que o limitante agora mesmo non vai ser a cota, senón máis ben o alimento do animal; iso xa vai poñer un sistema de limitación á produción. Creo que se vai encarecer a alimentación das vacas e xovencas, o cal incrementa o custo de crianza, por litro de leite… Como vas ter dificultade para conseguir alimento, coma cereais, vaise limitar un pouco a produción. E despois o prezo tamén te vai limitar porque se che baixa moito igual estás traballando unha barbaridade para gañar pouco. 2. Non, en principio a idea é manterse como estamos, cun robot de muxido, muxindo xa 68 vacas. A idea tamén é conseguir máis terra, adquiríndoa mediante compra ou alugueiro, para producir máis forraxes para intentar producir un pouco máis barato e que a marxe de produción sexa un pouquiño máis ampla. Co de conseguir máis hectáreas o obxectivo nun futuro é facer a recría na casa; agora mesmo estámola facendo nun centro de recría, co cal o custo é un pouco máis alto. Pero de momento non hai nin man de obra, nin instalacións, nin alimento para manter vacas e xovencas.

RODRIGO FERNÁNDEZ FERNÁNDEZ Gandería: Bardasquera Municipio: Gozón (Asturias) Vacas en lactación: 250 “ESTAMOS MENOS SANEADOS QUE OUTROS GANDEIROS DOUTROS PAÍSES” 1. É algo que non está nas nosas mans. Levamos dous anos falando diso. Para nós vai ser un pau bastante grande pola capacidade que temos para crecer, investir, competir con outros gandeiros... É un tema bastante complicado, xa que pola nosa carga financeira estamos menos saneados que outros gandeiros doutros países, e houbo unha reconversión das ganderías, así que agora, para afrontar a baixada dos prezos… Pecharon moitas ganderías en Asturias, e tamén en España. A desaparición das cotas boa non é, sobre todo cando nos obrigaron a gastar millóns e agora van desaparecer e imos seguir pagando as débedas uns tres ou catro anos. É unha situación de incerteza para todos, para os gandeiros e para os que están no Goberno. 2. No noso caso coincide que queremos crecer na medida do posible. Temos 250 vacas en muxidura e queremos completar ata as 380, que é a nosa capacidade. Pero independentemente da desaparición das cotas. Sempre pensamos en crecer porque é a maneira de sacar beneficio, porque os custos soben, as marxes baixan e hai que producir máis.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_enquisa_produtores_02.indd 37

20/05/2014 15:10

ENQUISA

EMILIO FUENTE EZQUERRA Ganadería: Ganadería Bedollo SC Municipio: Soba (Cantabria) Vacas en lactación: 88 “SE LIBERALIZAN A PRODUCIÓN IMOS XOGAR CON DISTINTAS CARTAS” 1. A min paréceme que na cornixa cantábrica nos vai prexudicar liberalizar a produción de leite. Aquí hai un límite e é moi difícil crecer. Se a liberalizan imos xogar con distintas cartas, hai xente que pode crecer e nós aquí non. 2. Preparala si, pero tampouco podemos preparala moito. Intentaremos ser máis eficientes, outra cousa aquí non podemos facer.

JOSÉ MANUEL BLANCO Gandería: Blanco Municipio: Lalín (Pontevedra) Vacas en lactación: 220 “HAI QUE PREPARARSE PARA UNHA BAIXADA DE PREZOS” 1. Que vai haber un cambio no sector. Non creo que o leite se manteña ao prezo que temos agora mesmo e hai que prepararse para unha baixada de prezos e a redución de custos, sobre todo. 2. Si, un pouco en canto á redución de custos de produción. Unha vez que queden as cotas libres entendo que o leite baixará de prezo, entón hai que intentar producir un pouco máis e reducir os custos; ese é un pouco o segredo. Para a recría estamos usando seme sexado e intentaremos aumentar un pouco o número de cabezas. TINO GIL Gandería: SAT Casa Caetano Municipio: Cospeito (Lugo) Vacas en lactación: 70 “COMA SEMPRE OS PERDEDORES SOMOS NÓS” 1. Depende da Administración, de como tome as cousas, pero coma sempre os perdedores somos nós e vano facer de maneira que apoien as industrias e non o sector primario, que de feito é o único que tira do carro deste país. 2. Nós tiñamos unha asociación na explotación pero debido aos problemas que nos achegan, a xente que tiña previsto seguir na explotación marcha. Temos dúas fillas incorporadas, unha xa marchou e a outra está a punto debido máis aos problemas que nos causa a Administración que a outra cousa, porque vemos que non hai ganas de axudarnos. Só axudan e apoian a grande empresa, as subvencións son para a grande empresa, que as colle e se vai, e a nós non nos dan nada e enriba quedámonos. Nós seguiremos ata que nos xubilemos pero a partir de aí imos pasar a tranca porque o futuro é moi negro, todo por culpa da Administración que temos.

FRANCESC TRUYOL OLIVES Gandería: Algendar d’en Gomila Municipio: Maó (Menorca) Vacas en lactación: 70 “A MIÑA COTA É A SUPERFICIE DESTINADA A FORRAXE” 1. A cuestión da supresión da cota láctea creo que é un reto que teremos que afrontar. A opinión que teño é que a cota en principio era unha boa ferramenta para controlar a produción e de paso garantir o prezo, pero xa vimos que en parte a aplicación da cota non garantiu ao 100 % o prezo do produtor, chegando a uns mínimos por debaixo do umbral da rendibilidade. E tamén puidemos comprobar como algúns gandeiros se endebedaban para poder aumentar a súa produción, para garantir a súa rendibilidade, mentres que outros facían negocio alugando ou vendendo a súa cota, seguramente por unha mala formulación da aplicación da cota no noso país. 2. Non sei se estou preparado para afrontar a supresión da cota. O que si teño claro é que o meu futuro irá en conseguir un equilibrio entre a produción coas forraxes propias. Creo que a rendibilidade non vai co aumento da produción láctea senón con que esta se poida conseguir ao menor custo. Estamos nunha illa e o custo do transporte de forraxes é altísimo e, na miña opinión, para conseguir forraxes de alta calidade que garantan boas producións é primordial poder recoller e dispoñer de suficiente forraxe e de calidade. Por tanto, a miña cota é a superficie destinada a forraxe, tanto para colleitar como destinada ao pastoreo. Á parte, é posible que cada vez destine unha parte maior da produción a elaborar queixo artesán da denominación Mahón-Menorca na propia explotación, garantindo un valor engadido. MANUEL LÓPEZ VÁZQUEZ Gandería: Casa Don Manuel Municipio: Sarria (Lugo) Vacas en lactación: 120 “HABERÁ QUE REAXUSTAR OS CUSTOS E NA MARXE DE LITRO” 1. Creo que vai ser negativa para o sector posto que estamos nun momento no que houbo unha subida de prezos derivada dunha falta de leite e agora mesmo estamos sufrindo as consecuencias de que haxa outra vez un aumento da produción de leite e onde parece que se van resentir os prezos. Cando nos vexamos nun mercado onde non haxa cotas, que estea totalmente liberalizado, estas oscilacións das producións supoño que serán maiores e ao non haber mecanismos de control imaxino que será moi negativo. 2. Non imos facer nada especial, imos seguir facendo o mesmo, producir en base á superficie, ás forraxes que podemos producir. Non imos aumentar produción nin número de animais, porque creo que iso non será positivo. Creo que hai que adaptarse ao que hai e producir cada un co que pode e haberá que tirar cara a reaxustar os custos e na marxe de litro, e non cara a producir máis a calquera prezo.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_enquisa_produtores_galego.indd 38

12/06/2014 14:09

ENQUISA

JUAN FRANCISCO SÁNCHEZ MADUEÑO Gandería: Vistahermosa Municipio: Dos Torres (Córdoba) Vacas en lactación: 100 “NO VALLE DE LOS PEDROCHES AS GRANXAS ESTÁN CRECENDO MOITO EN ANIMAIS” 1. Xa se vía vir hai dous ou tres anos. É unha cousa que nos viña imposta. Aquí, de onde son eu, no Valle de los Pedroches, dende hai dous ou tres anos as granxas están crecendo moito en animais para adaptarse ao horizonte 2015 porque van diminuír as marxes de produción e teremos que compensar co aumento de animais. Vendo o antecedente da crise de 2012, que aquí foi durísima porque é unha zona con pouca forraxe e onde o diferencial de prezo da Covap non compensaba os custes de produción e tiñamos que levar vacas ao matadoiro, os máis novos temos medo de volver a esa situación se non hai unha protección de marxes. Temos que ter asegurado o pagar o custo de produción. Esa é a demanda que facemos a nivel nacional, ministerial. 2. A nosa gandería é recente. En 2011 empezamos con 55 vacas en produción e crecemos o dobre en tres anos, ata as 100. No presente ano, o último réxime de cotas lácteas, a nosa produción supera a nosa cota asignada e temos unha grande incerteza ante a posibilidade de que España supere a súa cota e teñamos que pagar supertaxa.

JOSÉ MANUEL GARCÍA GIL Gandería: SAT Pose e García Municipio: Ponteceso (A Coruña) Vacas en lactación: 107 “SE A PAC A VAN LIGAR Á TERRA, DÁ IGUAL QUE TEÑAS COTA QUE VACAS” 1. É algo que non sabemos como vai saír adiante pero se a PAC a van ligar á terra, dá igual que teñas cota que que teñas vacas. 2. A supresión das cotas é algo incerto, non sabemos como vai quedar, eu particularmente non teño información de como imos estar. Así que a preparación é producir na casa todo o posible, comprar fóra o menos posible e reducir o custo de produción por litro de leite. Son as armas coas que temos que traballar, e máis en Galicia, que co tema das cotas e a terra imos quedar descolocados. O que ten monte poñerao a labradío e os que non podemos, non. O que temos que facer é concienciarnos de producir co mínimo custo posible mediante o traballo que se fai na explotación e producindo na casa o millo, a herba… para non depender moito dos concentrados e outros subprodutos. Facer unha explotación industrial é moi difícil e aquí son maioría as explotacións familiares e é o modelo que hai que seguir e fomentar. En canto ao prezo do leite, temos que estar preparados. Cando estea alto, recuperemos, e cando non, vivamos co que recuperamos.

Distribuidores para España y Portugal

MINICARGADORAS, CARGADORAS ARTICULADAS Y TELESCÓPICAS. DESDE 21 CV A 210 CV

LA MAYOR GAMA DE CARGADORAS ARTICULADAS DEL MERCADO. ALTURA ELEVACIÓN DE HASTA 6,90 METROS

VARIEDAD ACCESORIOS MÁS DE 50 AÑOS SIENDO EL PRIMERO DE LA CLASE

ARRIMADOR DE COMIDA CON CEPILLO Y PLACA LATERAL O ESPIRAL PARA VOLTEO DE MEZCLA* *S.A.T COUTO DA GRANDA de Castro de Rei (Lugo)

Lavadora de parrillas

Avda. Galicia, 109 • 33770 Vegadeo (Asturias) • Tel./Fax: (+34) 985 634 238 Comercial: info@fondrigomaquinaria.com Recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_enquisa_produtores_02.indd 39

20/05/2014 15:14

ENQUISA

JULIÁN RODRÍGUEZ PÉREZ Gandería: Flora Municipio: Valdés (Asturias) Vacas en lactación: 135 “DESCAPITALIZARON A GANDERÍA PARA AFRONTAR OUTROS INVESTIMENTOS” 1. A supresión das cotas é un feito xa decidido e como tal temos que aceptalo. Ao gandeiro quítanlle un activo polo cal tivo que investir moito diñeiro durante moitos anos. No noso caso, a contía ascende a máis de 180.000 euros, polo que creo que deberían indemnizarnos, xa que por investir durante moitos anos na compra de cota descapitalizaron a gandería para afrontar outros investimentos que hoxe en día serían máis adecuados para afrontar un mercado sen cotas, como a adquisición de fincas, o aumento ou a mellora de instalacións ou a mellora xenética, entre outros. 2. Coa desaparición das cotas pode aparecer unha oferta ilimitada de leite ante a cal o mercado pode encontrar un novo punto de equilibrio, o que pode significar unha baixada do prezo do leite. Ante este feito, a nosa explotación intenta producir o litro de leite o máis barato posible e por iso instalamos dous robots de muxido para intentar aumentar a produción cun maior número de muxidos e aforro en man de obra. Ademais, intentamos producir a maior cantidade posible de forraxe coa mellor calidade posible. A busca dunha vaca eficiente con altas producións e poucos problemas tamén é un apartado ao que lle damos moita importancia e por iso seguimos un programa de extracción e implante de embrións moi amplo para conseguir o maior número posible de descendentes das nosas mellores vacas.

ALFONSO LODOS PÉREZ Gandería: SAT Lodos e Pérez Municipio: A Pastoriza (Lugo) Vacas en lactación: 105 “TES QUE IRTE A MÁIS PRODUCIÓN PARA MANTER ESE CUPO DE GASTOS FIXOS” 1. Creo que é unha mala decisión porque o leite vai caer moito de prezo porque van permitir que entre leite doutras nacións. 2. Os plans indubidablemente son de aumentar con base no terreo que podes ir collendo porque tes que irte a máis produción para manter ese cupo de gastos fixos que vas ter.

MANUEL LÓPEZ GÓMEZ Gandería: SAT Ladeira Municipio: O Páramo (Lugo) Vacas en lactación: 170 “ESTAMOS NUN MUNDO COMPETITIVO E O NORMAL É QUE TODOS COMPITAN O MELLOR QUE POIDAN” 1. Opino que a supresión das cotas por unha parte é boa, e por outra parte é fodida, porque para os que nos fixo investir en cota é fodido, aínda que posiblemente a pillamos hoxe desempeñada pero houbo que poñer eses cartos no seu momento. Pero hai que producir, estamos nun mundo competitivo e o normal é que todos compitan o mellor que poidan, está claro. 2. Na actualidade temos tres robots de muxido e xa temos o trato feito para un cuarto para aumentar a produción porque se as cotas quedan libres o normal é que o leite baixe e entón tes que producir máis e romperte máis a cabeza para sacar os mesmos cartos ou menos.

ANTONIO GARCÍA Gandería: La Guadarramilla Municipio: Pozoblanco (Córdoba) Vacas en lactación: 100 “O GOBERNO NON APOSTA SERIAMENTE POR ESTE SECTOR” 1. Que é unha barbaridade o que se vai facer porque na zona na que estou cústanos bastante producir o leite. Nos países do norte producen a menor custo, así que nos van invadir de leite. Á parte de que o Goberno non aposta seriamente por este sector. 2. Vou aumentar. Vou chegar ao tope que podo na explotación sen facer investimentos. Teño 100 vacas en muxidura e podo chegar a 140. Creo que debemos intentar ser un pouco autosuficientes en termos de forraxe para a recría, porque se imos a explotacións máis grandes sería máis custoso.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_enquisa_produtores_02.indd 40

19/05/2014 22:26

ENQUISA

LAURA SEOANE NOVO Gandería: Granxa Ugasma Municipio: Boimorto (A Coruña) Vacas en lactación: 300 “É UNHA COUSA QUE VENDEU O ESTADO E QUE AGORA NOLA VOLVE SACAR” 1. Paréceme que non sabemos moi ben cal vai ser o futuro. É un futuro moi incerto porque pasamos de ter que comprar cota, de moitos gandeiros que se tiveron que empeñar á hora de comprar cota, a que agora nola sacan cando moitos inda están pagando nela. É unha cousa que vendeu o Estado e que agora o Estado nola volve sacar. Creo que tampouco beneficia o gandeiro a nivel da PAC porque como todos sabemos a PAC no horizonte 20142020 vai ser completamente diferente, vai ir por extensión. Sácannos a PAC, a cota de aí, a prima do leite, e creo que o gandeiro se ve golpeado por todos os lados. 2. Non, polo de agora non. Como se di que vai haber o pago verde, o da superficie, estamos intentando ter diferentes variedades de cultivos, xa que ao ter máis de 30 hectáreas necesitamos ter cinco cultivos, un espazo que non sexa de corte, unha pradeira permanente… que é o que estamos intentando para poder paliar ese pequeno golpe.

DANIEL PÉREZ ACAL Gandería: Casanova Municipio: Baleira (Lugo) Vacas en lactación: 67 “DESEMBOLSAMOS MOITO DIÑEIRO E AGORA É PAPEL MOLLADO” 1. Neste momento paréceme mal porque desembolsamos moito diñeiro e agora é un papel mollado que temos aí, non vale para nada. Supostamente haberá moitos altos e baixos co prezo do leite polas subidas e baixadas da produción. 2. De momento non temos nada previsto porque nos limita a terra. É dicir, a ver que pasa, iremos pouco a pouco. FERNANDO HIGUERA DIEGO Gandería: SAT Ganadería Finca La Tejera Nº39057 Municipio: Tezanos de Villacarriedo (Cantabria) Vacas en lactación: 160 “ESTARÁ BEN PORQUE ASÍ SABES O QUE PODES PRODUCIR” 1. Que estará ben porque así sabes o que podes producir e podes facer investimentos novos. O que si, non sabes como quedará o prezo se a xente se dedica a producir intensivamente. 2. Non. Por exemplo, estamos saturados de animais e tiñamos previsto aumentar nun 20 %, pero á marxe da eliminación das cotas.

lubricantes

BTS

Nuevo T5 Electro Command

CAMBIE A UN NIVEL SUPERIOR DISFRUTE DE LA MÁXIMA FLEXIBILIDAD DE UNA TRANSMISIÓN SEMI-POWERSHIFT™ DE 8 VELOCIDADES DESDE LA LUJOSA CABINA CON NUEVA SUSPENSIÓN. Usted pedía más. El tractor T5 Electro Command™ le da más. Maximice su productividad y ahorre combustible gracias a la eficiencia de la transmisión 40 km/h ECO: seleccione hasta ocho velocidades sin embragar mediante los pulsadores de aumento/reducción de marchas y alcance los 40 Km/h a un bajo régimen de revoluciones. Menor nivel de ruido. Más confort. La suspensión opcional Comfort Ride™ de la cabina proporciona una cómoda conducción sin importar lo irregular del terreno. Más flexibilidad. El elevador delantero modular y las opciones de la toma de fuerza hacen que el T5 Electro Command™ esté hecho a su medida. Más precisión. Elija una opción de Agricultura de Precisión PLM® para fijar y mantener una conducción perfecta con el monitor FM 750. Todo ello con la calidad, el confort, la visibilidad de la cabina VisionView™ y toda la versatilidad que espera de un T5.

Nuevo T5 Electro Command. Sangre azul en su ADN. COBERTURA DE DOS AÑOS DE GARANTÍA PARA TODA LA GAMA DE TRACTORES. NEW HOLLAND TOP SERVICE 00800 64 111 111* ASISTENCIA E INFORMACIÓN 24/7. *La llamada es gratuita desde teléfono fijo. Antes de llamar con su teléfono móvil, consulte tarifas con su operador

www.newholland.es

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_enquisa_produtores_galego.indd 41

12/06/2014 14:09

ENQUISA

OLIVIER FOREST Gandería: GAEC Montbelys Municipio: Iffendic (Francia) Vacas en lactación: 55 “É UNHA OPORTUNIDADE PARA RENDIBILIZAR AO MÁXIMO A PRODUCIÓN” 1. É unha oportunidade para producir máis leite e saturar a ferramenta de produción co fin de rendibilizala ao máximo, a condición de que o prezo do leite quede atractivo e non baixe demasiado. Para iso fai falta que as empresas poidan valorizar o mellor posible o leite recollido para non depender demasiado do mercado da manteiga en po, que pode ser moi volátil. 2. Prepárome para este posible aumento de volume elevando ao máximo o número de becerras para poder responder a un aumento de produción, sabendo que a miña marxe de manobra non é moi elevada. Teño unha autorización limitada a 66 vacas e o meu robot está saturado a partir de 65 vacas muxidas. Por agora non penso investir para obter máis leite. MIQUEL EROLES NOVES Gandería: Cal Marquet Municipio: Ribera d’Urgell (Lleida) Vacas en lactación: 140 “NON ESTOU DE ACORDO PORQUE COMPRAMOS MOITA E PAGAMOS MOITO DIÑEIRO” 1. Non estou moi de acordo porque nós compramos moita no seu día e pagamos moito diñeiro e se non cho compensan dalgunha maneira para as explotacións familiares é unha situación difícil. 2. En teoría non hai previsión de crecer. Estamos preparados en certo modo.

JORGE ROSADO HONTANILLA Gandería: Rosado Hontanilla SL Municipio: Talavera de la Reina (Toledo) Vacas en lactación: 150 “VAI PREXUDICAR O PEQUENO GANDEIRO” 1. Opino que vai beneficiar, ao mellor, os gandeiros que teñan unha explotación grande e adecuada, e que vai prexudicar o pequeno gandeiro, que terá que aumentar moito para baixar os custos. 2. Si, pero non en plan de crecemento, só para mellorar no tema de cow comfort. Imos intentar sacar produción de alimento, e xa está.

JOSÉ MANUEL MADRIÑÁN CASTRO Gandería: SAT Carballeiras Municipio: Lalín (Pontevedra) Vacas en lactación: 154 “PARÉCEME UNHA BOA OPCIÓN” 1. En principio, co libre mercado, paréceme unha boa opción. Existe a dúbida de se os prezos van ser tan estables como co sistema de cotas. Por outra parte, a xente que gastou diñeiro nas cotas tirou cos cartos, porque fixo nelas o investimento que puido ter feito noutros aspectos para ter agora unha mellor situación económica. 2. Si, estamos preparándoa. De feito estamos aumentando. Como é o último ano con cotas a previsión é que nos pasemos e imos ter que alugar. Intentaremos ter a máxima produción. Baixarán os prezos se aumentamos todos a produción? A resposta está no aire. É un risco que temos que asumir. JOSÉ SUÁREZ MEDINA Gandería: Casa El Ferreru Municipio: Carreño (Asturias) Vacas en lactación: 42 “OS PAÍSES DO CENTRO E NORTE DE EUROPA XA SE ESTÁN PREPARANDO PARA INVADIR DE LEITE O SUR” 1. Segundo está agora mesmo a situación, o mercado estaba regulado, e, desta maneira, vai haber un tempo de certa incerteza, ao cal temos que engadir o cambio nas novas axudas da PAC, e non saberemos en que vai terminar. Fálase de que os países do centro e norte de Europa, como Alemaña, Holanda, Dinamarca e incluso Francia, xa se están preparando para invadir de leite o sur de Europa e teremos que demostrar se nos preparamos para ser competitivos porque se non é así imos pasalo mal. Non obstante, non creo que a desaparición das cotas e a nova PAC sexan causa para cerrar explotacións no futuro. O peche vai máis condicionado por unha falta de relevo xeracional ou por unha mala xestión na explotación ou pola falta de recursos propios e non polas reglas que nos marquen dende a UE. 2. Non, de momento imos manternos igual e a ver que pode pasar. Igual se reforman instalacións para mellorar o benestar animal e se renova algunha maquinaria, pero aumentar, non.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_enquisa_produtores_02.indd 42

20/05/2014 15:16

De tal palo...

YELENA

...tal astilla!

Los 3 mejores

hijos de una vaca que hace Historia

MASSEY

MNV 727 TPI 2270

ECOYNE MNV 731

TPI 2206

YANO MNV 766

TPI 2185

Progeny List COYNE-FARMS YELENA CRI-ET HOUSAF61376428 has 59 progeny (Up to a maximum of 400 will be displayed) Registration Number

Animal Name

HOFRAM5008238457 ECOYNE ISY

Sex

Birth Date

Registration Number of Mate

16-OCT-09

HOUSAM60597003

LPI

LPI Type

Owner

2845

GPA

AME025

Act.

Coat Colour

HOUSAM63026939

CO-OP BOSSIDE MASSEY-ET

05-FEB-07

HODEUM578891748

2785

GMACE

GEN153

HOUSAM66591071

CO-OP UPD M PLANET YANO-ET

30-AG-09

HOUSAM60597003

2731

GPA

STC011

Eurodistribuci贸n Ganadera, SL - CRI Espa帽a Eurodistribucion@eurodistribucion.com +34 987 213 172 +34 676 46 77 46 pub_cr.indd 43

www.criespana.com 16/05/2014 01:48

ENQUISA

TONI MESA Gandería: Mesa López SC Municipio: Cospeito (Lugo) Vacas en lactación: 75 “NON ESTAMOS EN CONDICIÓNS DE PRODUCIR A BAIXO CUSTO” 1. Probablemente sexa prexudicial para nosoutros porque supoño que se vai tirar moito a producir e nós non estamos en condicións de producir a baixo custo. É a diferenza que temos cos países de fóra. 2. Quizais aumentar a produción, que é o que se adoita facer ao baixar prezos. Aumentar a recría, comprando o menos posible.

ADOLFO GALVÁN GARCÍA Gandería: SAT El Cantón Municipio: Pollos (Valladolid) Vacas en lactación: 120 “CO QUE NOS CUSTOU AMOLDAR AS EXPLOTACIÓNS AO QUE PEDÍA A ADMINISTRACIÓN!” 1. Eu son novo, é o que coñecín de sempre, pero véxoo mal, co que nos custou amoldar as explotacións ao que pedía a Administración! É un gasto moi grande que tivemos que asumir e agora vén ese corte… Paréceme mal. 2. Non, en primeiro lugar, sobre todo, porque onde estou situado non teño máis terreo e non vou mercar máis. Modernizarei a explotación pero non a vou ampliar, e non é algo que pensara facer porque quitan as cotas. Simplemente para sacar a maior rendibilidade posible. JOSÉ CARLOS VEGA Gandería: Casa Reigada Municipio: Castro de Rei (Lugo) Vacas en lactación: 220 “EN ESPAÑA AS COTAS FORON MÁIS UN FREO QUE UNHA VANTAXE PARA PRODUCIR LEITE” 1. Parece algo inevitable e supoño que ao final será mellor para nós, para as ganderías un pouco máis dimensionadas, que probablemente esteamos mellor nun escenario sen cotas, pero esta é unha previsión moi difícil de facer. Agora mesmo temos a experiencia de como nos foi coas cotas, que eu creo que en concreto en España e en Galicia foron máis un freo e un impedimento que unha vantaxe para producir leite. 2. A nosa explotación leva medrando xa moitos anos, entón seguimos na mesma liña. Mirando máis cara aos números de cada ano que a se vai haber cotas ou non. Iso non nos inflúe moito.

ROBERTO FERNÁNDEZ MARTÍN Gandería: Hermanos Fernández Martín Municipio: Dehesa de Romanos (Palencia) Vacas en lactación: 240 “O GOBERNO DEBERÍA DARNOS UNHA INDEMNIZACIÓN POLA DESAPARICIÓN DAS COTAS” 1. Que todas as cousas teñen o seu principio e o seu fin. O Goberno debería darnos unha indemnización pola desaparición das cotas. Pero é o que hai. Así foi decidido e así hai que acatalo. 2. Imos seguir na mesma liña, aumentando pouquiño a pouco, a non ser que o mercado ou o tempo pidan outra cousa. A intención é manternos.

DIÓGENES IGLESIA CABANEIRO Gandería: Crexal SAT Municipio: A Pastoriza (Lugo) Vacas en lactación: 300 “IMOS SUFRIR MOITO PORQUE QUEDAMOS DESPROTEXIDOS SOBRE A RECOLLIDA” 1. Que imos sufrir moito, sobre todo en Galicia, porque quedamos desprotexidos sobre a recollida, sobre todo: ou nos van levar o leite ou nolo van deixar, segundo o mercado estea. E, despois, os cartos que se investiron nela son perdidos. Millóns e millóns que investiron os gandeiros galegos van desaparecer. 2. A única maneira que hai para prepararse para iso é crecer. Poder producir máis barato e máis cantidade mentres as marxes de ganancia o permitan.

ANDRÉS PLANILLO Gandería: Planillo Holstein Municipio: Cascante (Navarra) Vacas en lactación: 80 “PENSAMOS VENDER DE FORMA DIRECTA EN MÁQUINAS EXPENDEDORAS DE LEITE OU EN BAKING BOX PARA XEADERÍAS” 1. Eu entendo que vai ser difícil aguantar o prezo do leite. O que se oe por aí é que enseguida queres producir máis litros para que che sexan máis rendibles, pero chegará un momento no que haxa un exceso de leite e non teña valor, como nos está pasando agora, coas cotas. 2. No noso caso non pensamos en medrar para producir máis, senón en vender de forma directa en máquinas expendedoras de leite, ou ben en baking box para xeaderías, e comercializar un pouco o produto. Doutra banda, tentar un pouco o tema da xenética; en concursos e demais hai unha afección extra que moralmente nos anima para seguir tirando.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_enquisa_produtores_02.indd 44

19/05/2014 22:27

ENQUISA

MANUEL ANTELO VILARIÑO Gandería: SAT Perilla Municipio: Santa Comba (A Coruña) Vacas en lactación: 130 “AO FALTAR ALIMENTOS É LÓXICO QUE QUITEN AS COTAS” 1. No mercado internacional, ao faltar alimentos, é lóxico que quiten as cotas se vai ser o século da fame, segundo din, pero para o sector de leite, en Galicia especialmente, vai ser negativo. Temos que competir nun mercado globalizado pero a situación de cada autonomía é moi distinta, e tamén en comparación con outros países europeos, que crecen máis. En Galicia, polo minifundismo, hai fincas nas que non se poden meter vacas. Estamos na mesma guerra pero con distintas armas. 2. Non, porque nós en teoría xa estamos preparados para producir barato con base na base territorial, na man de obra e nas instalacións.

JOSÉ TABOADA Gandería: Os Taboada Municipio: Portomarín (Lugo) Vacas en lactación: 75 “O MERCADO EN SI EQUILIBRARÁ A PRODUCIÓN DE CADA GANDERÍA” 1. A cota foi un elemento que no seu momento se utilizou para limitar a produción, que estaba en constante crecemento cando se creou, na reforma do 92, e adaptábase aos momentos produtivos e ás situacións da época. Vendo que están cambiando a demanda mundial e os sistemas de produción non é lóxico limitar por quilos de cota. Vexo mal que se repartiran no seu momento por parte da Administración unha serie de quilos que agora non se vexan reflectidos dalgunha maneira, pero ese é un criterio administrativo e burocrático e non hai por que tomalo a mal. Seguramente en vez de restrinxir por produción limitarase por outro tipo de cousas, por criterios medioambientais, condicionalidade, benestar animal... Ademais, o mercado en si equilibrará a produción de cada gandería, e hai que ter en conta todo o que hai a nivel europeo de deslocalización da produción. Galicia en teoría é unha zona localizada pero na que está tendendo a desaparecer o gando polo avellentamento da xente, polo minifundio etc., e iso tamén vai limitar o que é o sistema de cotas en Galicia. 2. Non, realmente non, porque os proxectos que se fixeron xa se levaron a cabo cando se fixo a nave con miras a aumentar un pouco a produción pero hai que adaptarse ao mercado que temos. Tampouco podes intentar facer unha ampliación ou dobrar porque se permite unha libre produción cando ao mellor é máis rendible producir con menos animais. O interesante dunha explotación non é ter máis vacas nin producir máis leite senón optimizar todos os recursos que tes e iso moitas veces depende da zona na que esteas, dos factores limitantes que teñas.

JORGE HERNÁNDEZ RODRÍGUEZ Gandería: La Sielma SC Municipio: Monfarracinos (Zamora) Vacas en lactación: 62 “NON TEÑO CLARO O DE QUE HAI QUE CRECER COMO ÚNICA SOLUCIÓN” 1. Creo que vai ser a puntilla do sector lácteo e, sobre todo, de explotacións familiares. É un sector estratéxico e as cotas servían para regulalo. Pero o sistema de cotas non estaba ben xestionado por parte das Administracións, que son precisamente as que nos venderon a cota láctea, e agora non podemos competir con outras explotacións. 2. Non teño claro o que se nos vende de que hai que crecer, crecer e crecer como única solución. Se o facemos desmesuradamente, sendo un país deficitario, vaise ir abaixo o prezo e imos ser o desaugadoiro de Europa. JOSÉ ANTONIO HERNÁNDEZ MARTÍN Gandería: Hernández Martín Municipio: Santo Tomé de Zabarcos (Ávila) Vacas en lactación: 100 “PARA OS MOZOS VAI SER UNHA OPORTUNIDADE PARA TENTAR CRECER” 1. Creo que para os mozos vai ser unha oportunidade para tentar crecer. Eu sempre digo que o sistema de cotas sería bo se axudase a fixar prezos, pero a experiencia dime que para iso nunca serviu; á vista están a crise que atravesamos e a baixada que estamos tendo recentemente. Entón, se non serve para fixar prezos, o único que está facendo é poñerlle trabas á xente que quere aumentar a produción. E eu penso que a única saída que podemos ter os gandeiros é tentar diminuír custos aumentando a produción. 2. No noso caso, en cousa de catro anos, dobramos. Montei un robot de muxido hai dous anos e instalei agora, hai dous meses, o segundo; a miña idea é chegar a 120-130 vacas en muxidura.

JOSÉ VALIÑO LENZA Gandería: Valiño SAT Municipio: Pol (Lugo) Vacas en lactación: 95 “ESTAMOS AUMENTANDO INSTALACIÓNS PARA PODER MUXIR ALGUNHA VACA MÁIS” 1. En principio imaxino que baixarán os prezos porque se inundará isto de leite. E en segundo lugar, a xente que investimos moitos cartos en cota quedámonos sen un patrimonio que tiñamos aí. Que iso xa hai tempo que desapareceu... 2. De feito estamos aumentando instalacións para poder muxir algunha vaca máis.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_enquisa_produtores_02.indd 46

19/05/2014 22:27

pub_ascol.indd 47

16/05/2014 01:41

ENQUISA

ANDRÉS SAAVEDRA Gandería: Granxa Vidueira SC Municipio: Ortigueira (A Coruña) Vacas en lactación: 70 “MENTRES NON SAIBAS O QUE VAI PASAR NON PODES ACTUAR” 1. Moi mal, porque, á parte da incerteza do futuro, os investimentos do pasado están perdidos. É un futuro con risco porque non sabes que vai pasar. 2. Non, manterémonos porque non sabes nin o que vas facer. Cal é o futuro? Esa é a pregunta. Que vai pasar tras a supresión das cotas? Mentres non o saibas non podes actuar.

CERRI LORENZO Gandería: Granxa La Fontana Municipio: Triulzi (Milán, Italia) Vacas en lactación: 450 “ESTABA E ESTOU A FAVOR DAS COTAS. DEBERÍAN DURAR MÁIS” 1. Estaba e estou a favor das cotas dende o inicio e merquei bastantes animais para poder aumentar a produción da miña explotación. Se ben xestionadas poderían supor, e en parte xa o fixeron, un factor de regulación do prezo do leite, as explotacións descubriron, ademais, un patrimonio. Na miña opinión, deberían durar máis. En Italia unha forma similar de control segue vixente na denominada “planificación da produción”, que se insire na regulación dos consellos dos dous principais queixos tradicionais DOP italianos: o Grana Padano e o Parmigiano Reggiano, que representan unha significativa parte da produción do leite nacional, o 40 % da produción do leite italiano. Esta regulación superou todos os exames de aplicabilidade e está aprobada pola Unión Europea. 2. Estou preocupado polo futuro do prezo do leite porque moitos países estranxeiros, como Francia e Alemaña, polo seu modelo de explotación, están en condicións de poder aumentar facilmente a súa produción sen grandes investimentos. En Italia nestes anos a maior parte das explotacións aumentou a produción enchendo os establos e mercando cotas. Os vindeiros aumentos só serían posibles incrementando de novo os investimentos e coas marxes actuais é moi difícil. Eu fixen a miña elección en 2000 cando tiña 200 vacas e decidín medrar mercando cotas, duplicando o número de cabezas e facendo investimentos nas miñas instalacións. Naquel momento foi posible mais agora, ao estar a miña explotación preto da cidade de Milán e coa diminución da superficie agrícola, unha ampliación é impensable. Neste contexto, as posibilidades están ao máximo e un posterior aumento de cabezas poderíase obter só investindo noutras rexións. De cara ao futuro, só concibo un aumento da produtividade se se melloran cada vez máis o manexo e a xenética co fin de acadar unha explotación máis rendible.

LUÍS MIGUEL ROÇA DE VASCONCELOS MOTA Gandería: Quinta do Rio, Lda Municipio: Cantanhede (Coimbra, Portugal) Vacas en lactación: 65 “SEN A COTA OS PAÍSES QUE TEÑEN MELLORES CONDICIÓNS DE SOLO E CLIMA VAN AUMENTAR A SÚA PRODUCIÓN” 1. Para min o desmantelamento das cotas leiteiras é moi malo para a nosa produción, pois o verdadeiro fin ao que se destinaba a cota leiteira era o de ser un dos xeitos de regular a produción para que houbese estabilidade de prezos e esta, por desgraza, vai desaparecer. Sen a cota os países que teñen mellores condicións de solo e clima van aumentar a súa produción, pois conseguen ter un custo de produción máis baixo e, en consecuencia, imos ser invadidos por leite a baixos prezos. 2. Non vou dicir que non me estea preparando para a fin das cotas leiteiras, pois, ao igual ca todos os produtores, o meu obxectivo é producir o leite ao máis baixo custo posible e só así conseguiremos tentar sobrevivir no futuro de cara ao escenario que se aveciña. Non obstante, para producirmos leite dunha forma eficiente e a baixo custo, temos que utilizar a mellor técnica posible: manexo en xeral dunha explotación e culturas forraxeiras adxacentes. Investimentos? Só o que sexa necesario, pois de investirmos nun momento no que o escenario futuro é de dificultades, poderá ser unha arma de dous fíos, pois poderemos non conseguir pagar os investimentos e xurdirá un consecuente efecto bóla de neve na débeda dunha explotación.

ANTONIO CANTO Gandería: Casa Jorge Municipio: Cospeito (Lugo) Vacas en lactación: 40 “PRIMEIRO INVESTIMOS EN COTAS E AGORA METÉMONOS EN TERREOS” 1. Os máis grandes a ser máis grandes e os máis pequenos sempre son máis pequenos. Dende que quede todo libre, o leite irá outra vez abaixo, os que poden competir mellor ao prezo do leite han de competir mellor e aos que temos pouco terreo e non podemos competir e temos que comprar forraxes custaranos máis producilo, e non vexo outra explicación. 2. É malo de preparar porque se non tes moito terreo non podes ter máis vacas e entón, que vas facer, investir tamén agora en terreo? Primeiro investimos en cotas e agora metémonos en terreos para que despois nos poñan cotas e volver dentro de cinco ou seis anos a reducir outra vez? Non lle vexo eu moito futuro, pero é así.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_enquisa_produtores_02.indd 48

21/05/2014 01:55

ENQUISA

AMADEO VILALTA Gandería: Amadeo Vilalta Municipio: Tamarite de Litera (Huesca) Vacas en lactación: 400

JOSÉ BERNARDO RAMOS BLANCO Gandería: Agrícola Blanco Caño Municipio: San Millán de los Caballeros (León) Vacas en lactación: 460

“O SISTEMA DE COTAS PROTÉXENOS UN POUCO FRONTE AOS PAÍSES MÁIS PRODUTORES” 1. Creo que nos vai ir máis mal ca ben en España. Agora non temos problemas porque se pode alugar máis cota; o produtor español que quere producir máis, pode. O feito de quitala vai darlles renda solta a países tan produtores coma Holanda, Francia, Irlanda, Alemaña… O sistema de cotas protéxenos un pouco fronte a eles. Irlanda, por exemplo, anunciou un crecemento dun 40 % da produción e iso a España aféctalle gravemente. 2. O que fixen en previsión nestes últimos anos é ampliar. Pasei de muxir 200 vacas a muxir 400. En vez de comprar cota dediqueime a ampliar e saneei a explotación.

“HAI XENTE QUE TEN MÁIS DIÑEIRO NA COTA DO QUE VALE A EXPLOTACIÓN” 1. Que como o deixen libre van machucar o sector lácteo. Se quitan a subvención pola cota láctea a ver por onde imos. Aquí temos feito un investimento tremendo e agora que. Non deberían quitala porque o investimento foi moi forte, hai xente que ten máis diñeiro na cota do que vale a explotación. 2. Non imos facer ningunha modificación. Estamos en condicións de producir leite e de competir con calquera país, e iso que eles teñen agora mellores prezos. Xa temos feito investimentos dabondo. De todos modos, fomos mellorando pero nunca pensando na posible eliminación das cotas.

La Temperatura aumenta…

…LEVUCELL® SC maximiza la producción de leche incluso en el periodo de estrés por calor.

El estrés por calor afecta negativamente a los resultados zootécnicos de las vacas ¿Sabía que el estrés por calor puede costarle más de 400 €/vaca/año?1 Las consecuencias del estrés por calor comportan importantes pérdidas de producción de leche (que pueden alcanzar hasta el 35%) como también problemas relacionados con desequilibrios en el rumen y en la reproducción. El impacto del estrés por calor en las vacas lecheras viene determinado por la combinación de temperatura y humedad. Nuevas investigaciones han demostrado que por encima de 20ºC y 50% de humedad relativa disminuye la confortabilidad de las vacas y la producción de leche.2

Incluso en condiciones de estrés por calor, LEVUCELL® SC maximiza el potencial de su ración y los Ingresos sobre los Costes de Alimentación (IOFC) • Rendimiento lechero: +1,2 a 2,5 litros/vaca/día • Aumenta la Eficacia Alimentaria: más de 7%*, 120 g de leche/kg MS ingerida • Optimiza el pH del rumen (menos acidosis). LEVUCELL® SC levadura viva específica para rumiantes, Saccharomyces cerevisiae I-1077, seleccionada en el INRA (Francia). *Marsola et al, ADSA 2010.

1 Saint Pierre et al., 2003 - 2 Burgos & Collier, 2011.

LALLEMAND ANIMAL NUTRITION Tel: +34 93 241 33 80 Email: animal-iberia@lallemand.com

www.lallemandanimalnutrition.com

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_enquisa_produtores_02.indd 49

19/05/2014 23:11

ENQUISA

BARDI GUIDO Gandería: Az. Agr. Bardi Luigi e Guido Municipio: Zena di Carpaneto (Piacenza, Italia) Vacas en lactación: 380

COBALCHINI FRANCESCO Gandería: Az. Agr. Ca de Volti Municipio: Dueville (Vicenza, Italia) Vacas en lactación: 120 “O QUE PODEMOS FACER É APOSTAR CADA VEZ MÁIS POLA VALORIZACIÓN DO NOSO PRODUTO” 1. A nosa rexión, o Véneto, é unha das que máis se resentiu polas fortes discrepancias entre os que consideraban o sistema da cota láctea unha inaceptable e inxusta limitación ao desenvolvemento das explotacións, fronte aos que a consideraban coma un modo de regular o mercado limitando a oferta do produto con efectos sobre o seu prezo. Estes contrastes esgazaron o tecido social do mundo agrícola, que aínda hoxe non superou a distancia que se creou cos anos. O fin do sistema da cota láctea leva a Italia a ter que competir cos países do norte de Europa, os cales teñen unhas condicións nas granxas e nos custos moi diferentes aos nosos, polo que poden colocar no mercado máis cantidade de produtos a custos máis baixos. 2. Non pensamos que o camiño para o futuro deba implicar un aumento das cabezas para diminuír os custos fixos das granxas. Na nosa zona, a superficie agrícola limitada, o alto custo do terreo e dos arrendamentos e a normativa sobre nitratos constitúen obstáculos obxectivos ao incremento do número de reses. Sempre vai haber unha dinámica fisiolóxica que leve a que pechen explotacións e outras medren, mais cremos que non poderá haber un significativo aumento da produción. Respecto a nós, fixemos o novo establo en 2001 e case duplicamos o número de reses, ás que lles aseguramos o seu benestar. O que podemos facer é apostar cada vez máis pola valorización do noso produto mellorando a calidade do leite. A política da cooperativa á que nos asociamos (Lattebusche) está a apostar pola transformación directa do produto en queixo de alta calidade de cinco DOP distintas. Deste xeito, cada ano conseguimos obter un prezo decididamente superior no ámbito rexional. Os consellos reguladores de tres dos queixos teñen unhas condicións que, de feito, autolimitan a produción para prescindiren da normativa comunitaria e, polo tanto, esta política continuará mesmo despois do fin do sistema da cota a escala nacional, aínda que non de xeito tan estrito coma o actual. En resumo, limítase unha cota produtiva para cada explotación, igual á mellor produción dos últimos tres anos, e o excedente lácteo pagarase un 20 % menos.

“HAI QUE ESTABLECER MAIORES CONSUMOS PARA AS NACIÓNS QUE ATA HAI POUCO TEMPO NON CONSUMÍAN LEITE” 1. Estou moi preocupado polo fin do sistema da cota láctea. Dedicarse á produción leiteira no noso país é moi difícil. Os custos da terra e dos arrendamentos son moi elevados, as precipitacións no verán son escasas e nas zonas chairas máis adecuadas nestas condicións o pastoreo non pode existir; os prezos das instalacións son altos e, ademais, hai que pensar nas posteriores cotas para a súa liquidación. Visitei explotacións en diversos países e a sensación que me deu é que poden aumentar máis facilmente ca nós o número de vacas por granxa e, en consecuencia, a produción. Un pouco de confianza faime pensar que o noso produto é un ben importante e, co aumento da poboación e coa procura dun maior benestar en moitas partes do mundo, hai que establecer maiores consumos mesmo en nacións que ata hai pouco tempo non consumían leite, como China ou India. Ademais, cabe esperar que coa nova PAC se manteñan as mesmas primas para quen produciu nestes anos dispondo da cota para facelo. 2. A nosa elección fíxose un pouco para prescindir da cota, mais na procura de ter sempre posibilidade de probar novos camiños. Nos anos oitenta tiñamos 30 vacas e a nosa actividade principal era o cultivo agrícola industrial, como o tomate. Dende entón continuamos a investir no sector do leite adquirindo cota e alugando unha explotación de 150 vacas. En 2006 construímos un novo establo na explotación orixinal para 350 vacas e deixamos os animais novos no vello establo. Para acadar maior eficiencia e flexibilidade construímos outra nave en 2011. Iso permitiu concentrar todos os animais nun único lugar pero se o mercado é bo continuaremos utilizando o vello establo para as reses novas e aínda aumentaremos as vacas de muxido. Mentres, procuramos mellorar a mecanización das operacións de muxidura coa instalación dalgún robot e mais a selección do rabaño utilizando suficiente seme sexado para non ter que recorrer a compras externas no caso de novos aumentos ou para vender as xovencas preñadas. Por último, buscamos mellorar o benestar animal para diminuír os custos sanitarios e tamén a calidade da produción para poder aumentar as primas de leite que nos garanten os consellos aos que lles entregamos o leite.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_enquisa_produtores_02.indd 50

21/05/2014 01:57

AGROAMB

GRUPO

O Grupo AGROAMB está formado por un conxunto de empresas cuxa actividade completa o ciclo da xestión de residuos, contando para iso cun equipo multidisciplinar de profesionais con ampla experiencia na Xestión Medioambiental e Agronómica. É unha compañía orientada a dar solucións de valorización e xestión integral dos residuos, empregando sempre as mellores técnicas dispoñibles e optimizando a loxística de transporte. O Grupo AGROAMB posúe autorización para a xestión de: alorización e xestión de residuos sólidos urbanos V (SC-U-NP-XV-00040 y SC-U-NP-XV-00036 ) alorización e xestión de residuos industriais non perigosos (SC-IV NP-XV-00064 y RIV-24/01) Rexeneración ambiental Transporte de residuos perigosos (T/001/01) Transporte de residuos sólidos urbanos (SC-U-NP-XRT- 00072) ransporte de residuos industriais non perigosos (SC-I-NPT XRT-00083, SC-I-NP-XRT-00056 e SC-I-NP-XRT-00122) Conforman o Grupo AGROAMB as seguintes empresas:

AGROAMB

VALORIZACIÓN E TRATAMENTO DE RESIDUOS BIODEGRADABLES

Titular da primeira planta cunha capacidade próxima a 300.000 tms/ano para a valorización e tratamento de residuos agrarios segundo o disposto no RD 824/2005 sobre fertilizantes, o RD 1310/1990 sobre a aplicación agrícola de lodos e o Regulamento CEE 1774/2002 sobre subprodutos animais. Agroamb aposta fortemente por I+D+i coa súa presenza en numerosos proxectos de investigación.

TRESAMB

LOXÍSTICA ESPECÍFICA EN CONTEDORES

Dispón de vehículos específicos en diferentes configuracións, adaptándose a cada necesidade medioambiental do cliente. Innovación e eficacia no transporte. Servizos de conselleiro de seguridade e operador de transportes.

AGROAMB-TRESIMA UTE

XESTIÓN E PRESTACIÓN DE SERVIZOS MEDIOAMBIENTAIS

Comercializa e coordina a prestación de servizos para a xestión ambiental integral dos distintos residuos (incluídos residuos perigosos). Desde a súa recente creación, xestiona máis de 50.000 tms/ano de residuos biodegradables.

ONEGA ARES, S.L.U.

SERVIZOS AVANZADOS DE TECNOLOXÍA AGRARIA

Empresa de servizos agrarios que conta cos últimos equipos en mecanización para a sementeira, cultivo e posterior recolección das diferentes producións agrarias.

TROBO AGRÍCOLA, S.C.G. PRODUCIÓN INTEGRADA DA TERRA

Sociedade para a explotación en común da terra, orientada á produción integrada de forraxes e cultivos enerxéticos. Dispón dun banco de terras que supera as 3.000 hectáreas.

Agroamb C/ Calzada das Gándaras, 11. Local baixo dta. 27003 Lugo Teléfono (+34) 982 231 365

pub_agroamb_galego.indd 51

Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com Web www.agroamb.com

100% GALEGO – GLOBALIZACIÓN – ENERXÍAS RENOVABLES –

R E C I C L A X E (30 POSTOS DIRECTOS, MÁIS DE 150 INDIRECTOS) – CAPITAL

AGROAMB está autorizada pola Administración española como PLANTA TÉCNICA para a elaboración de FERTILIZANTES orgánicos a partir de residuos e subprodutos biodegradables

D A

I+D+I – DESENVOLVEMENTO LOCAL – CREACIÓN DE EMPREGO

S E N T I D O

16/05/2014 02:53

nutrición

INFLUENCIA DAS MICOTOXINAS NA PRODUCIÓN DE LEITE A actualidade no sector leiteiro vén acompañada de diversas informacións sobre as micotoxinas que lle dan moita importancia a un problema existente nas explotacións e que a crecente globalización tende a potenciar. É cada vez máis visible a preocupación dos produtores de leite fronte a esta problemática e, en ocasións, descoñecen o que son estes tóxicos, que tipos existen, cales son os efectos sobre as explotacións etc. Todo isto leva, en moitos casos, a abordar o problema dunha forma reactiva en lugar de facelo dun xeito activo, que sería probablemente máis eficaz e menos custoso. MICOTOXINAS As micotoxinas son tóxicos xerados a partir de procesos metabólicos secundarios, que suceden de modo natural nunha ampla gama de fungos, os cales se atopan habitualmente nas principais materias primas que compoñen a alimentación das vacas de leite. É importante saber que a presenza de fungos nos alimentos non significa que haxa gran cantidade de micotoxinas e, así mesmo, podemos atopar elevados niveis de micotoxinas nos alimentos sen que haxa unha presenza importante de fungos. Ademais, é difícil prever a produción de micotoxinas ao longo do proceso de produción dos alimentos, xa que hai factores que aumentan a posibilidade de que estes estean presentes, por exemplo, o estrés dos

Alexandre Domingues Veterinario (MBA)

cultivos, malas condicións de almacenamento, malas condicións de alimentación etc. A globalización provocou que na alimentación de vacas de leite en Europa do Sur haxa materias primas orixinarias de diferentes puntos do planeta e, por tanto, os fungos e as micotoxinas, que sería máis frecuente atopar na nosa zona debido ás condicións climáticas, por exemplo os do xénero Penicillium, pasen a estar acompañados por outros máis frecuentes en zonas máis calorosas, coma os do xénero Aspergillus (produtores de aflatoxinas), ou en zonas máis frías, coma os do xénero Fusarium, que son os produtores da deoxinivalenol (DON) ou da zearalenona (ZON).

AFRIGA ANO XX- Nº 110

afriga110_nutricion_micotoxinas.indd 52

16/05/2014 23:24

nutrición

EFECTOS DAS MICOTOXINAS Os efectos máis comúns das micotoxinas nas vacas leiteiras son a redución da inxestión de alimentos, a diminución da produción de leite, a depresión do sistema inmunitario e a deterioración da función reprodutiva. A sintomatoloxía que se observa nos animais dependerá non só do tipo de micotoxina presente no alimento senón tamén da cantidade desta que haxa na ración. As micotoxicoses graves e orixinadas por un só tipo de micotoxina son raras. As situacións máis comúns adoitan ser máis lixeiras e con presenza de múltiples micotoxinas. Estas situacións son as responsables de potenciar os problemas xa existentes de saúde e de produción da vaca, con elevados custos na rendibilidade das explotacións.

Malia que a Unión Europea considera o límite máximo legal para as aflatoxinas en 20 ppb en alimentación animal e 0,05 ppb en leite e valores indicativos en alimentos para outras micotoxinas máis comúns (ex.: 500 ppb-ZON; 500 ppb-DON; 250 ppb ocratoxina), é importante que o gandeiro teña en conta que mesmo pequenas cantidades de micotoxinas teñen un impacto negativo na saúde das vacas.

Efectos das micotoxinas nas vacas de leite

Aspergillus en fase temperá, de aí a cor branca; nunha fase máis madura será verde

Fusarium en fase avanzada

BVL V-MIX PLUS* Carro mezclador arrastrado

• Carros mezcladores altamente compactos con capacidades entre 3,5 y 46 m3. • Modelos de uno, dos y tres sinfines. • Sistema patentado de descarga exacta (EDS). • Sinfines mezcladores de alta resistencia al desgaste (HARDOX). • Sistema de gestión DairyFeeder (opcional).

Importador exclusivo para España y Portugal

979 728 450 - www.deltacinco.es Consulte nuestra red de distribuidores

AFRIGA ANO XX- Nº 110

afriga110_nutricion_micotoxinas.indd 53

16/05/2014 23:24

nutrición

Pódense ver todas as fases da Fusarium (branco, rosa e vermello)

É IMPORTANTE QUE O GANDEIRO TEÑA EN CONTA QUE MESMO PEQUENAS CANTIDADES DE MICOTOXINAS TEÑEN UN IMPACTO NEGATIVO NA SAÚDE DAS VACAS A súa acción sobre o sistema dixestivo leva á aparición de gastroenterite hemorráxica con redución da inxestión/ rexeitamento dos alimentos e, como consecuencia, a unha importante diminución na produción de leite. Tamén é frecuente que haxa situacións de inmunosupresión con redución dos glóbulos brancos e dos anticorpos e chega a producirse un aumento dos problemas de saúde.

IMPACTO DAS PRINCIPAIS MICOTOXINAS NA VACA DE LEITE Coñécense preto de 400 tipos diferentes de micotoxinas, ás cales hai que engadir algunhas resultantes das transformacións producidas, ben cando aínda están na planta ou ben mesmo xa no sistema dixestivo das vacas. Con todo, actualmente hai un grupo delas que deben ser tidas moi en conta debido ao seu impacto na produción leiteira. Deste grupo hai que destacar as seguintes:

Aflatoxinas Son producidas por fungos do xénero Aspergillus que se atopan normalmente no millo (fariñas e ensilados), algodón e subprodutos de cacahuete. Son, con toda probabilidade, as máis coñecidas no sector leiteiro, sobre todo porque son potencialmente canceríxenas para o ser humano (aflatoxina M1, que resulta da transformación da aflatoxina B1 no organismo da vaca de leite), o que leva á destrución do leite cando se superan os valores máximos legais. Con todo, estes non son os únicos prexuízos económicos que as aflatoxinas poden causar nas explotacións de leite. É necesario ter en conta que poden causar nos nosos animais danos nos sistemas hepático, inmunitario e reprodutivo, orixinando reducións na produción de leite que poden chegar ao 25 % menos, ademais de potenciar patoloxías xa presentes e mesmo a redución da taxa de fertilidade da granxa. DON (deoxinivalenol ou vomitoxina) A DON é producida por fungos do xénero Fusarium e comunmente podémola atopar en alimentos ricos en grans, forraxes e ensilados. A inxestión de alimentos contaminados implica alteracións do sistema dixestivo, con diminución do consumo de alimentos e leva á diminución da taxa de crecemento e á redución da produción de leite. Tamén é coñecida como vomitoxina nos animais monogástricos, xa que neles provoca o vómito frecuentemente. Nas vacas de leite tamén se pode ver este síntoma en situacións cunha elevada contaminación desta micotoxina.

Ocratoxina Producida por un fungo do xénero Penicillium, é unha das micotoxinas máis potentes e mesmo pode chegar a causar situacións de diarreas, lesións renais e diminución da produción leiteira. Os ruminantes teñen algunha protección fronte a ela xa que poden chegar a degradar no ventre ata un 50 % desta micotoxina en tan só 15 minutos. Fumonisina Podémola atopar amplamente distribuída na alimentación animal pero, en especial, no millo. Afecta, sobre todo, aos sistemas nervioso e pulmonar, así como ao sistema hepático, o que leva á redución das taxas de crecemento e conversión, ademais dunha diminución na produción de leite. ZON (zearalenona) Os fungos do xénero Fusarium son os responsables da súa produción, que é potenciada polas oscilacións da amplitude térmica e da humidade. A súa presenza é moi común nos alimentos para animais e, principalmente, nos que conteñen millo, trigo ou outros cereais. A súa estrutura química é moi similar á de diversas moléculas estroxénicas (ex.: 17 B-estradiol), polo que pode afectar de forma significativa ao sistema reprodutivo da vaca ata conducir a situacións de abortos, vaxinite e infertilidade. No ámbito europeo, o valor máximo indicativo nos alimentos para a ZON é de 500 ppb. Con todo, coa metade deste valor (250 ppb) temos reducións das taxas de concepción nas xovencas do 25 %. A ZON atópase frecuentemente nas explotacións leiteiras entre valores de 5 a 150 ppb, polo que, en moitos casos, a reprodución dos animais se ve afectada de xeito significativo por ela. Por todo isto, a ZON débese ter moi en conta á hora de facer un diagnóstico diferencial de patoloxías reprodutivas.

T-2 (tricoteceno) Atópase xeralmente no millo cultivado en épocas frías e húmidas, en especial se a colleita foi tardía. Esta micotoxina está producida por fungos do xénero Fusarium e pode provocar cadros sintomáticos bastante graves en animais de produción. AFRIGA ANO XX- Nº 110

afriga110_nutricion_micotoxinas.indd 54

16/05/2014 23:24

para maíz y todo tipo de forrajes •S eparadores - organizadores de graneles (Abonos, semillas, piensos, cereales, chatarra, estiercol, fruta, etc...) • C onstrucciones de garajes, hangares, almacenes, cerramiento de fincas, contención, etc.

Patentados desde hace más de 20 años

Úl tim as in st al ac io ne s en Ga lic ia: - G an ad er ía RI VA S de Pa nt iño br e - Ar zÚ a(A Co ru ña )

- G an ad er ía Is id ro

de Cr ec en te - A Pa st or

iza (Lu go )

20 AÑOS DE EXPERIENCIA NOS AVALAN

E-mail: info@sodespa.com / Web: www.sodespa.com OFERTA hasta

25%

de descuent

pub_solucionesDeEspacio.indd 55

19/05/2014 22:30

nutrición

Fusarium na planta do millo

Mostras de corte de silo inadecuado (arriba) e adecuado (abaixo)

PREVENCIÓN, CONTROL E PROTECCIÓN As micotoxinas son actualmente un dos maiores desafíos aos que o produtor de leite se ten que enfrontar, non só polos efectos que estas provocan nos animais e os custos directos que estas orixinan senón pola ubicuidade das micotoxinas nas explotacións leiteiras (mesmo ás veces en toda a cadea alimentaria). A mellor forma de comezar o control de micotoxinas é elaborar unha análise de risco da explotación. Esta ferramenta permite saber cales son os principais factores de risco e tomar medidas correctoras. É importante ter en conta que a devandita análise non só debe ser unha simple elaboración e que, como non é estática, debemos realizala periodicamente. Como exemplos de factores de risco que hai que analizar destaca a cantidade de materia seca dos ensilados de herba e de millo (máis materia seca implica maior risco), o rendemento leiteiro da vaca (maior risco para animais con máis de 10.000 litros) e a dixestibilidade presentada polos animais (baixas dixestibilidades implican maior risco). Unha vez feita a análise de risco, débese implantar un protocolo de control que pasa por: Plano de control de micotoxinas

Un dos puntos de control que hai que ter moi en conta por parte dos gandeiros é no momento de facer o silo, xa que debe ser de calidade, cun elevado valor nutricional e unha elevada seguridade para as vacas (a proliferación de fungos nos ensilados favorece a produción de micotoxinas coas consecuencias para a produción anteriormente descritas). Por iso recoméndase utilizar conservantes no momento de facer o silo.

Cando ningún dos mecanismos de prevención e control fose suficiente para evitar a entrada e proliferación das micotoxinas na explotación, a última barreira de protección consiste en evitar a súa absorción por parte dos animais. Para evitala hai diversas solucións dispoñibles con formas de funcionamento distintas e con espectros de actuación moi diferentes: • Secuestrantes compostos basicamente de arxila: teñen un pequeno espectro de acción. Actúan fundamentalmente sobre as micotoxinas polares (ex.: aflatoxinas). • Secuestrantes de baixa inclusión con aglutinantes de parede celular: teñen unha mellor capacidade de absorción ca os primeiros e o seu espectro de acción é lixeiramente maior (tamén está limitado ás micotoxinas polares). • Secuestrantes adsorbentes, aglutinantes e transformadores de micotoxinas: son secuestrantes de amplo espectro que teñen a capacidade non só de adsorber de forma eficaz as micotoxinas polares (ex.: aflatoxinas) senón tamén de transformar en formas non tóxicas as non polares (ex.: DON, ZON, fumonisina). En situacións nas que existen micotoxinas na alimentación animal, o tratamento con adsorbentes e transformadores fai que aumente a inxestión de alimentos, se reduzan os problemas metabólicos e, por conseguinte, aumente a produción de leite. Se persisten os problemas despois das dúas ou tres semanas de tratamento, a súa orixe probablemente non sexan as micotoxinas. Dito doutro xeito, cando o problema é debido ás micotoxinas, os resultados cos secuestrantes adoitan ser bastante rápidos. CONCLUSIÓN O gandeiro debe tomar sempre as solucións que mellor se adapten á súa explotación e debe ter presente que, do mesmo xeito ca outras enfermidades que afectan á produción leiteira, a prevención é a primeira liña de defensa.

AFRIGA ANO XX- Nº 110

afriga110_nutricion_micotoxinas.indd 56

21/05/2014 01:58

pub_innofarm_ultrasorb.indd 57

16/05/2014 01:54

pub_progenex.indd 58

16/05/2014 02:54

pub_progenex.indd 59

16/05/2014 02:54

DOSSIER: MAMITE

REPERCUSIÓN DA DIARREA VÍRICA BOVINA NA CALIDADE DE LEITE É sobradamente coñecido que a diarrea vírica bovina (BVD) pode ter repercusións a diferentes niveis no animal infectado e, polo tanto, nos resultados produtivos do rabaño. Así, describíronse problemas de fertilidade, cadros clínicos específicos máis ou menos aparentes e un estado de inmunodepresión temporal, que favorece a aparición doutras enfermidades. A repercusión da infección na produción de leite tamén debería ser considerada, e é disto último do que tratará este artigo.

Juan Miguel Echeverría Gueracenea Veterinario Sergasi/Laboratorio URKIA (Navarra)

Está perfectamente documentada a existencia de virus capaces de producir per se mastite, como por exemplo o Herpervirus tipo 4. Con todo, non parece ser este o caso do virus da BVD, posto que ata a data non puido ser illado en casos de mastites. Non obstante, o que si está ben documentada é a repercusión deste virus na produción de leite, así como no establecemento de cadros infecciosos no ubre.

A BVD é unha enfermidade amplamente distribuída por todo o mundo, que afecta a bovinos de todas as razas, idades e tipos de produción. Describiuse por primeira vez en 1946 no Reino Unido como unha enfermidade que cursaba con febre, descenso das células de defensa dos animais (leucocitos), diarreas e lesións nas superficies mucosas do aparato dixestivo. Xa ao comezo puido constatarse a súa etioloxía vírica, por iso se lle chama dunha maneira xenérica diarrea vírica bovina. Uns anos máis tarde, en 1953, describiuse outra enfermidade similar á anterior, con baixa prevalencia e unha elevada mortalidade, que foi denominada enfermidade das mucosas. Porén, pouco tempo despois constatouse que nos dous casos se trataba do mesmo proceso, producido polo mesmo virus, o virus da BVD.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_mamite_bvd.indd 60

19/05/2014 22:33

DOSSIER: MAMITE

A diarrea vírica bovina é unha enfermidade relativamente nova, da que hoxe en día imos sabendo máis, aínda que son necesarios máis estudos para profundar no seu coñecemento. O virus da BVD é un pestivirus, pertencente á familia Flavoviridae, como os virus da peste porcina clásica ou da enfermidade da fronteira das ovellas. Ademais dos anteriores, coñécense polo menos outros dous tipos: BVD tipo 1 e BVD tipo 2. Cada un destes tipos pode ter dous comportamentos diferentes nos cultivos celulares no laboratorio, e por iso se fala de cepas ou biotipos citopáticos (CP) e biotipos non citopáticos (NCP). Non se estableceu claramente a relación entre a virulencia e o efecto citopático ou non citopático, malia que si é certo que os biotipos citopáticos se asocian coa enfermidade das mucosas e con síndromes hemorráxicas, en tanto que os biotipos non citopáticos se vinculan á aparición de animais persistentemente infectados (PI). Como xa se comentou, un dos efectos clinicamente máis relevantes da infección polo virus da BVD nun animal susceptible (entendendo por susceptible calquera bovino non protexido fronte á enfermidade) é a inmunodepresión. Definamos este estado de inmunodepresión como aquela circunstancia na que un animal ve diminuída a súa capacidade natural de defenderse fronte a agresións externas; en consecuencia, é máis susceptible de padecer todo tipo de enfermidades infecciosas, como son as mastites.

UNHA INFECCIÓN NOVA NUN RABAÑO POLO VIRUS DA BVD AUMENTA NUN 7 % O RISCO DE MASTITES CLÍNICAS, COMO CONSECUENCIA DO EFECTO DO VIRUS SOBRE O SISTEMA INMUNITARIO

Dun modo moi simplista podemos dicir que a capacidade de defensa dun bovino vén determinada, entre outras cousas, pola cantidade e calidade das células de defensa, os glóbulos brancos, e pola presenza de anticorpos, que son elementos capaces de bloquear o axente invasor. Esta capacidade para defenderse fronte a infeccións externas pode verse comprometida por diversas razóns, sendo a infección previa polo virus da BVD unha das máis destacadas.

DOS POSIBILIDADES EN HIGIENE DE PEZONES UN MISMO PRINCIPIO ACTIVO: DIÓXIDO DE CLORO • Calidad cosmética asegurada por sus altas concentraciones de dermoprotectores sumados a la acción del ALOE VERA • Alto rendimiento, menor consumo • Acción repelente de moscas

LACTOX

Alta eficacia a un coste óptimo.

• Disponible en envases fáciles de mezclar y manejar (16+4, 8+2, 4+1) • La mezcla permanece activa tres semanas

OXILACT

Máxima eficacia debido a la más alta concentración de principios activos.

Nuevas Ideas, Nuevos Caminos En Armonía con el Medio Ambiente

Diseño, desarrollo y fabricación de productos para higiene ganadera. Pol. Ind. Lalín 2000 · Parc. C42/43 · 36512 LALÍN · Pontevedra - España Tfno.: 986 787 537· Fax: 986 787 603 · info@proquideza.es · www.proquideza.com

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_mamite_bvd.indd 61

19/05/2014 22:33

DOSSIER: MAMITE

Un estudo realizado en 2013 (Fairbaks et al., 2003) puxo en evidencia como 48 horas despois da infección dun rabaño susceptible co virus da BVD se podía apreciar un descenso na poboación de células brancas que duraba entre 5 e 7 días. Paralelamente puido comprobarse que unha parte da poboación deste rabaño, que si fora previamente vacinada, e por tanto non era susceptible de padecer a infección, non sufriu ningún descenso no número de células de defensa. Ademais, e coincidindo co período posterior á infección, apreciouse un aumento da temperatura rectal, así como un aumento na aparición de síntomas clínicos asociados a enfermidade respiratoria. Desta maneira, o citado traballo conclúe que a BVD é unha enfermidade que potencialmente pode producir inmunodepresión aos animais aos que lles afecta, e que esta inmunodepresión favorece a infección por outros xermes externos, como son os causantes de mastites. Igualmente, podemos concluír que esta circunstancia pode evitarse mediante adecuados programas de vacinación fronte á BVD, que manteñan un nivel de protección suficientemente elevado en todo o rabaño. Ademais, mediante a vacinación, e o adecuado manexo das medidas de bioseguridade, non só axudaremos a protexer os animais de padecer outras enfermidades infecciosas, senón que tamén estaremos contribuíndo a evitar a aparición dos problemas reprodutivos. En referencia, xa dun modo máis específico, á mastite e á súa relación coa BVD, está perfectamente documentado que unha infección nova nun rabaño polo virus da BVD aumenta nun 7 % o risco de mastites clínicas, como consecuencia do efecto do virus sobre o sistema inmunitario (Waage, 2000).

AS INFECCIÓNS QUE COMPROMETEN O SISTEMA INMUNITARIO DAS VACAS, COMO É O CASO DA INFECCIÓN POLA BVD, PODEN REPERCUTIR NOTABLEMENTE NA APARICIÓN DE NOVOS CASOS DE MASTITES, ASÍ COMO NO EMPEORAMENTO DAS TAXAS DE CURACIÓN DESTAS

A influencia da inmunodepresión asociada á infección polo virus da BVD no incremento das enfermidades infecciosas pode ser especialmente relevante tanto en enfermidades clinicamente asociadas ao estrés como en poboacións sometidas a un alto nivel de estrés. Tal é o caso das mastites, especialmente en animais de alta produción. O estrés produtivo mantén os animais nun estado de saúde límite, que de igual modo compromete o sistema inmunitario, facendo que a aparición de novos factores inmunocomprometedores, como é a infección polo virus da BVD, desestabilicen o fráxil equilibrio hospedador-axente con moita máis facilidade, e se instaure unha infección, unha mastite. Non é estraño ademais que este tipo de mastites resulten ser procesos máis agudos, con peores taxas de curación e con máis recaídas.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_mamite_bvd.indd 62

19/05/2014 22:33

pub_steve.indd 63

16/05/2014 01:53

DOSSIER: MAMITE

ANÁLISE DUN CASO REAL Con idea de ilustrar mediante un exemplo a realidade no campo da influencia da infección polo virus da BVD (BVDV) no establecemento de mastites, analizamos datos recentes e reais collidos dunha das nosas explotacións onde, tras detectar un brote por BVD, se aplicaron as medidas correctivas oportunas e se vacinou. Trátase dunha granxa cunhas 150 vacas en lactación onde se realizou un diagnóstico positivo de BVD con base nos resultados de mostras de laboratorio, despois de detectar problemas reprodutivos. Tras o diagnóstico, en maio de 2013, comezaron a aplicarse as medidas de control oportunas, comezando pola busca, detección e eliminación de PI. Posteriormente instaurouse un programa de vacinación en todo o efectivo, cuxa dobre finalidade era a de previr a aparición de novos PI e controlar os síntomas asociados á enfermidade. Por suposto, o obxectivo do programa pasaba por previr o estado de depresión inmunitaria propia da enfermidade. Na táboa adxunta aparecen os datos correspondentes aos cocientes de curación en mastites para vacas de primeiro parto, vacas en lactación, durante o secado, taxa de novas infeccións totais e novas infeccións no primeiro parto. Estes datos son obtidos mediante o reconto celular procedente do control leiteiro, e compárase un mes co anterior. Os datos expresan porcentaxes de animais curados ou infectados en cada caso, con respecto ao total da poboación. DATA

CURA 1.º PARTO

CURA LACTACIÓN

xan-13 feb-13 mar-13 abr-13 mai-13 xuñ-13 xul-13 ago-13 set-13 out-13 nov-13 dec-13 xan-14 feb-14

65 58 35 56 61 54 63 72 59 76 81 85 63 86

8,7 25,8 28 20 22 28 9 35 38 41 42 56 36 51

Curacións

CURA SECADO

NOVAS INFECCIÓNS

N. I. 1.º PARTO

33 52 33 45 54 52 50 48 65 69 71 75 70 77

18 5 22 5 13 6 10 12 18 6 12 10 19 13

10 3 16 3 11 0 9 10 8 7 0 13 6 5

CURACIÓNS

100

PORCENTAXES

0 xan-13 feb-13 mar-13 abr-13 mai-13 xuñ-13 xul-13 ago-13 set-13

out-13 nov-13 dec-13 xan-14 feb-14

DATA CURA 1º PARTO

CURA LACTACIÓN

CURA SECADO

Pode observarse como a partir da data na que se establecen os controis fronte á BVD os índices de curacións de mastites comezan a mellorar. Ademais, pode verse como esta melloría é patente tanto durante o secado coma en lactación. As vacas de primeiro parto tamén melloran as súas ratios de curación en lactación. Así mesmo, non se detectaron diferenzas significativas nos datos correspondentes a novas infeccións. Novas infeccións

NOVAS INFECCIÓNS 25

PORCENTAXES

0 xan-13 feb-13 mar-13 abr-13 mai-13 xuñ-13 xul-13 ago-13 set-13

out-13 nov-13 dec-13 xan-14 feb-14

DATA NOVAS INFECCIÓNS

N. I. 1º PARTO

CONCLUSIÓN En conclusión, e con base tanto en datos teóricos coma en datos prácticos propios, e mesmo en datos procedentes da bibliografía consultada, podemos concluír que as infeccións que comprometen o sistema inmunitario das vacas, como é o caso da infección polo BVDV, poden repercutir notablemente na aparición de novos casos de mastites, así como no empeoramento das taxas de curación destas. Con todo, serán benvidos novos traballos e novas investigacións que ratifiquen estas observacións. Esperámolos con interese. BIBLIOGRAFÍA Fairbanks K.; Schnackel J.; C.L.Chase C. Evaluation of a Modified Live Virus Type-1a Bovine Viral Diarrhea Virus Vaccine (Singer Strain) agains a Type-2 (Strain 890) Challenge. Veterinary Therapeutics. 2003;4(1):24-34 Steck F.; Lazary S.; Fey H.; Wandeler A.; Huggler Chr.; Oppliger G.; Baumberger H.; Kaderli R.; Martig J. Immune Responsiveness in Cattle Fatally Affected by Bovine Virus Diarrhea-Mucosal Disease. Zoonoses and public health. 2010;27(6):429-445 Wellenberg GJ.; Van der Poel WH.; Van Oirschot JT. Viral infections and bovine mastitis: a review. Vet Microbiol. 2002 Aug 2;88(1):27-45. Sordillo, L.M.; Shafer–Weaver, K.; DeRosa, D. Immunobiology of the mammary gland. J. Dairy Sci.1997;80:1851–1865 Waage, S. 2000. Influence of new infection with bovine virus diarrhoea virus on udder health in Norwegian dairy cows. Prev Vet Med. 2000;43(2):123-135 Rondon I. Diarrea Viral Bovina: Patogénesis e inmunopatología. Rev. MVZ Córdoba 2006; 11 (1): 694-704

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_mamite_bvd.indd 64

19/05/2014 22:33

Foro BVD ¿Toleraría convivir en su explotación con una enfermedad que le costase 134 € por vaca? La BVD (Diarrea Vírica Bovina) no es una enfermedad nueva para los productores de ganado vacuno. Y se trata de una de las enfermedades más ampliamente diseminadas, que puede llegar a originar unas pérdidas económicas de hasta 134€/vaca, ¿cómo es que no está aún controlada?

ATENTOS A LA BVD En toda explotación de ganado vacuno se vela por optimizar todas las áreas de producción. El objetivo es incrementar los márgenes y con ello ganar dinero que, al menos en parte, se reinvertirá de nuevo en el negocio.

LA PREVALENCIA DE LA BVD La BVD puede ser puesta de maniﬁesto mediante diferentes test realizados tanto en sangre, como en muestras de cartílago de oreja, e incluso en muestras de leche de tanque. Datos obtenidos localmente en cada una de las regiones muestran una prevalencia (medida como exposición al virus, seroprevalencia) de: España: 80% Francia: 60% Italia: 62% Reino Unido: 90% a 95% Irlanda: 98% Alemania: 60% Los animales afectados por la enfermedad pueden mostrar una enorme variedad de síntomas, e incluso cursar de modo casi inaparente. En muchas ocasiones transcurre mucho tiempo entre la exposición al virus y la manifestación de los primeros signos clínicos (periodo de incubación). El virus es particularmente peligroso cuando infecta a hembras preñadas. Cuando esto sucede, y aunque a veces se produce el aborto, existen muchas probabilidades de que se haya generado un PI (ternero persistentemente infectado). Los animales PI eliminan el virus en el rebaño durante toda su vida. Son habitualmente animales débiles y muy poco viables, que sin embargo pueden llegar a reproducirse. Estos animales son la fuente más común de diseminación del virus en el rebaño. Existen innumerables estudios que han tratado de calcular las pérdidas asociadas a la BVD.

Juan Manuel Loste (ALBAIKIDE)

pub_boeringher_manel.indd 65

Según uno de los más exhaustivos se calculan unas pérdidas que oscilan entre 21 y 135 € por animal, según el modo en que se maniﬁeste en la explotación, lo que supone de 2.100 a 13.500€ para un rebaño de 100 animales.

Otras publicaciones, sin embargo, hablan de pérdidas que van desde un mínimo de 11.000€ hasta una alarmante cifra de 32.500€ para una explotación de 100 vacas, en función de si coexiste con otra enfermedad, de la que posiblemente sea en parte responsable el BVDV. Los brotes agudos de la enfermedad no son algo frecuente, y tampoco son excesivas las perdidas así originadas. Sin embargo es mucho más común, y más costosa, la presentación crónica, que cursa de modo oculto en el rebaño. Pero sin duda el peor escenario aparece cuando la BVD se asocia a otros procesos infecciosos. En estos casos, relativamente corrientes, las consecuencias pueden llegar a ser dramáticas y las pérdidas mucho mayores. Un estudio de mercado reciente llevado a cabo en Europa puso de maniﬁesto que los veterinarios creen que más del 50% del ganado vacuno, tanto de carne como de leche, está expuesto al riesgo de infección. El citado estudio, que además analizó las actitudes de ganaderos y veterinarios frente al BVD, mostró que la mayoría de los veterinarios (90%) creen que el ganado vacuno debe ser vacunado contra la BVD. Sin embargo el uso de vacunas en las explotaciones es muy variable, siendo de media tan sólo un 25%.

MUESTREO DE TERNEROS “Sería interesante muestrear a los terneros realizándoles una biopsia de cartílago a la hora de crotalar para descartar animales PI”. Actualmente están siendo utilizados en muchas explotaciones, y son ya suministrado por multitud de equipos veterinarios en toda Europa.” Creemos que los compradores están dispuestos a pagar algo más para obtener un seguro adicional de que no están adquiriendo animales de riesgo, especialmente teniendo en cuenta que la BVD incrementa notablemente los riesgos de padecer procesos neumónicos en algunas partidas de terneros”. Con el tiempo, los terneros así marcados, se verán recompensados con una prima extra, hecho que ayudará a recuperar parte de los costes adicionales de este sistema de muestreo y marcado.

EL NIVEL DE PÉRDIDAS DE UN REBAÑO CON BVD El nivel de pérdidas que puede sufrir un rebaño afectado por la BVD dependerá de que parte de la producción se vea afectada. Datos de vigilancia epidemiológica europea muestran que entre el 60% y el 90% de los rebaños han sido expuestos al virus. Sin embargo aún se está lejos de asumir que las pérdidas económicas de la mayoría de los rebaños son debidas directamente al BVD.

Factores a tener en cuenta al analizar los efectos económicos del BVD Pérdidas de producción Muertes Efectos sobre la fertilidad Incremento del % de reposición Reducción del valor de mercado

Mayor coste en tratamientos y atención veterinaria Incremento de enfermedades concurrentes. Mayores costes de mano de obra y tiempo de manejo.

19/05/2014 22:34

DOSSIER: MAMITE

QUE MICROORGANISMOS CAUSANTES DE MAMITE BOVINA SE ASOCIAN CON MAIORES RECONTOS DE CÉLULAS SOMÁTICAS? Con este artigo queremos axudar a interpretar a importancia patóxena dos diferentes microorganismos causantes de mamites e, en especial, daqueles que teñen unha menor prevalencia. Barreal, M. L.1; Díaz, J. M.2; Prieto, A.2; Pombo, M. B.1; Alonso, J. M.3; Fernández, G.2* 1 Ligal, Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite. Abegondo, A Coruña 2 Investigación en Sanidade Animal de Galicia (Grupo Invesaga). Dpto. Patoloxía Animal, USC 3 Dpto. Estatística e Investigación Operativa. USC * e-mail: gonzalo.fernandez@usc.es

INTRODUCIÓN Dende que na metade do século pasado se estableceron os primeiros programas de control de mamites bovinas no Reino Unido, que serviron como modelo aos desenvolvidos na actualidade, unha das cuestións máis importantes foi clasificar os patóxenos mamarios segundo a gravidade das mamites que provocaban. Así, pronto se falou de patóxenos mamarios maiores e menores. Este feito ten gran transcendencia, dado que as medidas e os programas de control de mamite deben centrarse prioritariamente nos patóxenos que teñen maior repercusión sobre a produción, que son os asociados a mamites máis graves. Ademais, tanto o veterinario coma o gandeiro deben coñecer a capacidade patóxena dun microorganismo cando é illado nun animal. Diso van depender o prognóstico e a decisión de tratamento ou mesmo de eliminación do animal. Entre os patóxenos maiores, dada a frecuencia de mamites clínicas e os recontos de células somáticas (RCS) asociados ás infeccións, incluíronse inicialmente Escheri-

chia coli, Streptococcus agalactiae, Streptococcus dysgalactiae, Streptococcus uberis e Staphylococcus aureus. En contraposición, consideráronse patóxenos menores os estafilococos coagulasa negativos (ECN) e Corynebacterium bovis. Con todo, a baixa frecuencia de illamento dalgúns microorganismos levou a que, en moitos casos, non sexan clasificados ou se consideren patóxenos maiores por similitude a outros relacionados. A pesar de que uns poucos patóxenos mamarios son os responsables da maioría das infeccións mamarias no vacún, é sabido que existen máis de 130 especies de microorganismos asociados ás mamites bovinas (Watts, 1988). Ademais, a eficacia dos programas de control de mamites desenvolvidos durante anos en Galicia, do mesmo xeito que en moitas outras zonas do mundo, deron lugar ao aumento relativo de patóxenos considerados esporádicos ao diminuír a prevalencia de patóxenos como Strep. agalactiae e, en menor medida, Staph. aureus (Fernández e col., 2013). Por tanto, cada vez é máis frecuente o illamento de patóxenos mamarios sobre os que se ten pouca información en canto á súa verdadeira capacidade patóxena e, en moitos casos, as decisións son tomadas tendo en conta a experiencia previa, que adoita ser escasa e, ás veces, mal interpretada. Dende hai décadas, o Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (Ligal) está a prestar un servizo de diagnóstico de mamites bovinas para veterinarios e gandeiros. O obxectivo deste artigo é utilizar esta gran fonte de información para axudar a interpretar a importancia patóxena dos diferentes microorganismos causantes de mamites e, en especial, daqueles que teñen unha menor prevalencia. Os resultados presentados representan o resultado preliminar da análise dos RCS transformados a Linear Score (LS), realizado sobre máis de 100.000 mostras analizadas nos últimos anos no Ligal (figura 1).

AFRIGA ANO XX- Nº 110

AFRIGA110_mamite_patoxenicidade.indd 66

17/05/2014 00:06

DOSSIER: MAMITE

ESTAFILOCOCOS Sempre se considerou a especie Staph. aureus como un patóxeno maior e as restantes especies, denominadas ECN, como patóxenos menores. En todas as especies deste xénero, as mamites teñen frecuentemente presentación subclínica, aínda que manifestan tamén presentación clínica.

Non obstante, Staph. aureus asóciase a RCS máis elevados e a maior capacidade de presentar casos clínicos que os ECN. Os resultados obtidos parecen confirmar este feito, cunha única excepción, o caso de Staph. intermedius, que presenta RCS similares a Staph. aureus.

Figura 1. Valores da media de LS segundo o microorganismo illado 9,5 9 8,5

As barras coa mesma cor representan os grupos que non presentaron diferenzas significativas

8 7,5 7 6,5 6 5,5

AFRIGA ANO XX- Nº 110

AFRIGA110_mamite_patoxenicidade.indd 67

20/05/2014 14:54

Fonte: http://mediorural.xunta.es/

DOSSIER: MAMITE

ESTREPTOCOCOS, ENTEROCOCOS E LACTOCOCOS Aínda que as tres especies máis frecuentemente illadas a partir de mostras de mamites bovinas (Strep. agalactiae, Strep. uberis e Strep. dysgalactiae) teñen relativamente unha maior presentación subclínica, asócianse máis con mamites clínicas e elevados RCS que os estafilococos (especialmente as dúas últimas mencionadas). Porén, existe moi pouca información en relación a outras especies deste xénero. Os resultados mostran que Strep. mitis/oralis e Strep. canis se asocian aos RCS máis altos. No caso dos enterococos, E. faecium e E. saccharolyticus asócianse a RCS moi superiores a E. faecalis, o cal presenta RCS similares aos ECN. No caso de Lactococcus spp., os RCS preséntanse a niveis intermedios entre os dous grupos de enterococos mencionados, e con valores similares a Staph. aureus. ENTEROBACTERIAS As especies máis frecuentemente illadas de mamites bovinas, E. coli e Klebsiella spp., asócianse máis que os grupos nomeados anteriormente con mamites clínicas e altos RCS. Este feito atribuíuse tamén a outras especies, pero máis por similitude que con base nos datos reais obtidos en estudos epidemiolóxicos. Os nosos resultados contradin esta afirmación e indican que outros coliformes menos frecuentemente illados de mamites se asocian a RCS máis baixos que as principais especies inicialmente mencionadas. Por orde descendente, segundo o RCS observado: Serratia marcescens, Klebsiella oxytoca, Citrobacter koseri, Enterobacter cloacae, Raoultella ornithinolytica e Serratia liquefaciens. Esta última especie asóciase a niveis de RCS similares a outros microorganismos considerados patóxenos menores, como os ECN. FERMENTOS E PROTOTHECAS Ambos os grupos de patóxenos íllanse cada vez con máis frecuencia nas explotacións de Galicia e do resto do mundo (Fernández e col., 2013). Prototheca spp. aparece dentro do grupo de patóxenos con maior RCS. Dentro dos fermentos, aínda que todas as especies se asocian a altos RCS, existen certas diferenzas segundo a especie. Así, Candida rugosa e Candida krusei atópanse entre os patóxenos con RCS máis altos e con valores superiores aos observados no caso de Candida tropicalis e Candida famata. Por tanto, estes dous grupos de patóxenos serán considerados causantes de mamites subclínicas con altos RCS e, daquela, de reaccións inflamatorias graves do ubre. OUTROS PATÓXENOS No grupo de patóxenos con maiores RCS hai que destacar Nocardia spp. e Trueperella pyogenes (anteriormente coñecido como Arcanobacterium pyogenes). As nocardias provocan mamites crónicas granulomatosas de difícil ou imposible tratamento. O mesmo ocorre con T. pyogenes, axente etiolóxico da chamada mamite de verán ou mamite en fase de secado, que normalmente é detectada ao comezo de lactación e con consecuencias irreversibles na mama.

Nun segundo grupo inclúese Pseudomonas aeruginosa. É un patóxeno ambiental e os casos de brotes en explotacións asócianse con ambientes húmidos e auga contaminada. A característica máis importante no tratamento é a súa ampla resistencia a antibióticos. Corynebacterium bovis atópase no grupo con menores RCS. Sábese que en moitos casos o seu illamento a partir de mostras de leite pode ser máis o resultado dunha colonización da canle do teto que dunha verdadeira infección intramamaria. Con todo, hai que considerar que, normalmente, nos laboratorios de diagnóstico se considera calquera Corynebacterium illado de leite como C. bovis e isto, aínda que cunha baixa frecuencia, non sempre é así. CONCLUSIÓN A importancia dos diferentes patóxenos causantes de mamites non se refire unicamente á súa maior ou menor frecuencia de illamento, senón tamén á súa capacidade patóxena. Así, patóxenos como Prototheca spp., con baixa frecuencia de illamento pero que se asocian a altos RCS, deben ser tidos moi en consideración en explotacións onde existan animais con esta infección. Doutra banda, patóxenos como Corynebacterium spp., aínda que frecuentemente illados en mostras de mamites subclínicas ao ter unha menor influencia no RCS, e por tanto na produción, deben valorarse con maior coidado. Os resultados obtidos demostran que moitas asociacións do comportamento patolóxico que se realizaron ata a data con base nas similitudes dos patóxenos pertencentes a un grupo ou xénero non sempre se axustan á realidade. Deste xeito, observáronse diferenzas claras na influencia sobre o RCS entre diferentes especies de enterobacterias, enterococos etc. En consecuencia, faise evidente o feito de que a identificación a nivel de especie dos patóxenos illados de mamites bovinas é unha ferramenta imprescindible para a interpretación dos resultados e a toma de decisións nas explotacións de vacún de leite. Emporiso, non deben interpretarse os resultados mostrados dunha maneira absoluta. Observáronse diferenzas claras de comportamento entre cepas da mesma especie, polo que a clasificación segundo o RCS observado valorarase de forma relativa como unha tendencia na maioría das cepas da especie e non como a resposta que debería presentar unha cepa concreta dunha especie. BIBLIOGRAFÍA Fernández G, Barreal ML, Pombo MB, Ginzo-Villamayor M.J, González-Manteiga W, Prieto A, Lago N, González-Palencia J. Comparison of the epidemiological behavior of mastitis pathogens by applying timeseries analysis in results of milk samples submitted for microbiological examination. Vet Res Commun 2013; 37:259-267. Watts JL. Etiological agents of bovine mastitis. Vet Microbiol 1988; 16: 41-66.

AFRIGA ANO XX- Nº 110

AFRIGA110_mamite_patoxenicidade.indd 68

17/05/2014 00:06

Terapia de Secado: Correcta aplicación del Tratamiento antibiótico + Sellador Interno

Desinfección a fondo de la punta del pezón, comenzando por los pezones más lejanos.

Aplicación antibiótico intramamario.

Cefamax

¿Sabías que...

o forma las vacas n e d % 0 5 l e n de nte el tapó e m a d a u c ade nes a en los pezo queratina ? ost-secado los 7 días p

atamiento ación del tr in b m terno o c a L sellador in n u n o c o c antibióti amitis esgo de m ri l e e c u d re ros días 100 prime s lo te n ra du . de ordeño

Mamifort Secado

Aplicación intraseal. Vaciar jeringa lentamente, dejando una pequeña cantidad en el extremo del pezón. NO MASAJEAR.

Intraseal 2,6g Sellado interno de barrera

1 3

2 4

3 1

Repetir aplicación del antibiótico intramamario más sellado interno en cada pezón, comenzando por los pezones más cercanos.

6 5

Baño de pezones (sellado externo) cobertura mínima 2/3 pezón.

Intraseal 2,6 g Sellado interno de barrera en suspensión intramamaria para bovino. Composición por jeringa (4 ml): Subnitrato de bismuto, denso 2,6 g. Indicaciones: Bovino (vacas lecheras): Prevención de infecciones intramamarias nuevas durante el periodo de secado.Puede utilizarse por sí solo en vacas consideradas libres de mastitis subclínica en el manejo dela vaca durante el período de secado para el control de la mastitis.La selección de vacas para el tratamiento debe basarse en el juicio clínico del veterinario. Vía de administración: Intramamaria. Posología: Administrar el contenido de una jeringa en cada cuarterón de la ubre inmediatamente despuésdel último ordeño de la lactancia (en el momento de secado). No masajear el pezón o la ubre tras la infusión del medicamento. Para reducir el riesgo de mastitis después de la administración, debe tenerse especial cuidado para no introducir patógenos en el pezón. Administrar de forma aséptica para evitar contaminar la boquilla de la jeringa. Después de la infusión, se recomienda usar un baño o un spray de pezones adecuado. Puede utilizarse en animales gestantes dado que no se absorbe después de la infusión intramamaria. Tiempo de espera: Carne: 0 días. Leche: 0 horas. Precauciones especiales: No usar el medicamento veterinario solo en vacas con mastitis clínicas o subclínicas durante elperiodo de secado. No usar durante la lactancia. Si un cuarterón sellado desarrolla mastitis clínica, debe retirarse el sello manualmente delcuarterón afectado antes de establecer una terapia adecuada.Para reducir el riesgo de contaminación, no sumergir la jeringa en agua. Utilizar la jeringa una sola vez. No administrar ningún otro medicamento intramamario después de administrar estemedicamento.En vacas con mastitis subclínica, el medicamento veterinario puede utilizarse después de la administración de un tratamiento antibiótico adecuado para el secado de la vaca en elcuarterón afectado. Presentación: Cajas de 24 o 60 jeringas intramamarias. Con prescripción veterinaria. Nº de registro: 2874 -ESP. Mamifort secado Antibacteriano en suspensión intramamaria. Composición por jeringa: Ampicilina (trihidrato) 250 mg; Cloxacilina (benzatina) 500 mg. Indicaciones: Vacas en período de secado: Mastitis. Vía de administración: Intramamaria. Posología: 1 jeringa/cuarterón, en dosis única. Tiempo de espera: Carne: 28 días. Leche: 96 horas después del parto. Presentación: Blister con 4 jeringas. Envase con 48 jeringas. Con prescripción veterinaria. Nº de registro: 0914-ESP. Cefamax Antibacteriano en pomada intramamaria. Composición por jeringa (10 ml): Cefapirina-benzatina 383,3 mg (equivalente a 300 mg de cefapirina). Indicaciones: Vacas en período de secado: Tratamiento de mamitis subclínicas y prevención de nuevas infecciones, producidas por microorganismos sensibles a cefapirina. Vía de administración: Intramamaria. Posología: 1 jeringa en cada cuarterón al inicio del periodo de secado. Tiempo de espera: Carne: 14 días. Leche: Cero días después del parto, siempre que el período de secado haya presentado una duración superior a 5 semanas. 24 horas (2 ordeños), si la duración del período de secado ha sido inferior a las 5 semanas. Presentación: Envase con 20 jeringas de 10 ml. Nº de registro: 1682-ESP.

pub_syva.indd 69

Marcar y separar las vacas tratadas

Video tutorial completo de aplicación del tratamiento www.youtube.com/syvalaboratorios

Sede Central: Avda. Párroco Pablo Díez, 49-57 24010 León (España) • Teléfono 987 800 800 Fax 987 802 452 • mail@syva.es

www.syva.es 16/05/2014 02:08

DOSSIER: mamite

VALORACIÓN DO BENESTAR ANIMAL NUNHA EXPLOTACIÓN LÁCTEA GALEGA TRAS A IMPLANTACIÓN DUN SISTEMA DE CERTIFICACIÓN O obxecto do presente estudo foi realizar unha valoración sobre as condicións de benestar das vacas dunha explotación leiteira considerando fundamentalmente as instalacións. O traballo levouse a cabo nunha explotación familiar situada na provincia de Lugo, pertencente á cooperativa AGRIS. Carolina Pardo Martínez1, Isabel Vilariño González1 e Elena Fernández Rodríguez2 1 Servizos veterinarios AGRIS, SCG 2 Departamento de Enxeñaría Agroforestal (EPS)

VALORACIÓN DAS CONDICIÓNS DE BENESTAR A valoración do benestar (tanto na estabulación antiga como na actual) fíxose con base en indicadores asociados co animal, a través do protocolo Welfare Quality (2009). Tamén se empregaron indicadores asociados coas instalacións, como os que propoñen Bach et al. (2004) no índice Jubach. A elección destes protocolos fronte a outros débese, por unha banda, á relevancia do proxecto europeo de

Welfare Quality e, pola outra, á orientación clara en canto ás instalacións do índice Jubach. INDICADORES DAS CONDICIÓNS DE BENESTAR NA ESTABULACIÓN ANTIGA A valoración realizouse considerando certos indicadores incluídos no protocolo Welfare Quality, ademais dunha avaliación das instalacións desde o punto de vista da súa confortabilidade. Os indicadores que se estudaron nos animais foron os referentes a rozaduras e lesións, coxeiras ou o índice de limpeza. En canto ás instalacións, cualificáronse as condicións da zona de repouso e de exercicio e as condicións ambientais.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_mamite_confort.indd 70

20/05/2014 15:20

DOSSIER: mamite

PRODUCIUSE UNHA NOTABLE MELLORA CON RESPECTO ÁS CONDICIÓNS DE ESTABULACIÓN DAS INSTALACIÓNS ANTIGAS NOS CRITERIOS DE CONFORT ARREDOR DO DESCANSO E AUSENCIA DE LESIÓNS E ENFERMIDADES Obsérvase a presenza de rozaduras na bestra en máis dun 50 % dos animais, o que é indicador de chan rugoso, material de cama abrasivo, chan demasiado esvaradío ou unha construción errónea do cubículo. Unha alta porcentaxe de vacas mostra lesións leves na rexión da cruz, o que nos revela altura insuficiente do bordo superior das cornadizas. Ademais, rexístrase un 8 % de coxeiras leves, de grao 1 segundo o indicador WQ, a consecuencia dos chans esvaradíos e emparrillados. Ao avaliar o score de limpeza das vacas obsérvase que a media está nunha cualificación de 2 (a base da cola e o lombo da vaca están sucios) e un 10 % dos animais presenta unha cualificación de 3 (base da cola, coxas e patas sucias con esterco). Esta valoración, aínda sendo aceptable, é indicativa de que as dimensións dos cubículos e a limpeza das zonas de tránsito son mellorables. A presenza de vacas sufocadas e con respiración dificultosa, sobre todo no verán, revela mala ventilación e a posible acumulación de gases prexudiciais (amoníaco, ácido sulfhídrico, dióxido de carbono etc.), así como unha alta temperatura. Vista interior da explotación antiga

ProPorciona un flujo de aire ÓPtimo, una mayor eficiencia en el ordeÑo y un masaje suave. Flujo de aire equilibrado una mejora en la condición de los pezones un Flujo de la leche más rápido por cuarto reduce la contaminación cruzada una retirada más rápida del punto de ordeño

distriBuidor en esPaÑa: tÉcnica Ganadera, s.l. PROTOCOLOS UTILIZADOS PARA MEDIR O BENESTAR

teléfonos de contacto: 933213008 / 600561448

WELFARE QUALITY

Avalíanse 49 dos parámetros que determina WQ para vacas de aptitude láctea en produción nas instalacións novas. Para a análise realizáronse varias visitas á explotación e dúas xornadas completas de valoración na granxa. O tamaño da mostra da poboación a valorar e os tempos de valoración de cada parámetro determináronse en función do especificado no protocolo (Referencia: Welfare Quality Assessment protocol for cattle, páxs. 75-96). Os resultados obtidos para cada un dos indicadores, aplicando o protocolo, son os seguintes: 0193MR Tegasa AD AW3.indd 1

AFRIGA110_mamite_confort.indd 71

www.milkrite.com

AFRIGA ANO XX - Nº 11003/10/2013

14:10

20/05/2014 15:21

DOSSIER: mamite

Vista do comedeiro da explotación nova

1. Principio de boa alimentación 1.1. Criterio: ausencia de fame prolongada. Considérase un só indicador, a porcentaxe de vacas non fracas. Este criterio mídese mediante a condición corporal. Tómase unha mostra de 30 a 33 vacas e a valoración obtida é de 100. 1.2. Criterio: ausencia de sede prolongada. Téñense en conta indicadores como a provisión de auga en función do número de vacas, o número e a lonxitude dos bebedoiros, a limpeza de puntos de auga, o caudal de auga e o funcionamento dos bebedoiros. A valoración para o criterio de ausencia de sede prolongada obtense mediante un diagrama de fluxo que establece o protocolo. Segundo todos estes aspectos, a valoración do criterio para a explotación é de 100. Vista xeral dos cubículos da explotación nova

2. Principio de contorna adecuada 2.1. Criterio: confort no descanso. Divídese a explotación pola metade en dous segmentos con 30 cubículos cada un para observar as vacas en cada un deles. Utilízanse varios indicadores; os primeiros, tempo medio para deitarse e colisións contra as instalacións, mídense sobre 6 vacas seguindo as indicacións do protocolo. O resultado foi de 4,6 segundos de media para deitarse e de 2 colisións (8,3 %). En canto á porcentaxe de vacas tombadas parcial ou completamente fóra da zona de descanso, observáronse os dous segmentos a distintas horas do día en dous días diferentes para achar unha porcentaxe media. As vacas estaban sempre correctamente tombadas.

Score de limpeza en vacas

NO ESTABLO VELLO OBSERVÁRONSE ROZADURAS na BESTRA EN MÁIS DUN 50 % DOS ANIMAIS, O QUE É INDICADOR DE CHAN RUGOSO, MATERIAL DE CAMA ABRASIVO, CHAN DEMASIADO ESVARADÍO OU UNHA CONSTRUCIÓN ERRÓNEA DO CUBÍCULO

Valórase tamén a limpeza do ubre, dos flancos e das patas nunha mostra de 30 animais. Atopámonos con dúas vacas coas patas sucias (6,6 %), unha cos flancos e coxas sucios (3,3 %) e ningunha co ubre sucio (0 %). Para valorar o criterio de confort no descanso, o protocolo propón considerar tres niveis de benestar en cada indicador: normal (non hai problema), problema moderado e problema serio. A valoración faise cunha formulación onde se ponderan os problemas detectados, asignando un valor maior aos problemas serios, o que fai baixar o resultado final do criterio. Na explotación estudada, os resultados de todos os indicadores son normais e, de novo, a valoración do criterio é a máis alta, 100 puntos. 2.2. Criterio: confort térmico. Non hai parámetros definidos no protocolo para determinalo. A solución que se adopta para a súa estimación é tomar o mellor valor entre os criterios de confort no descanso e facilidade de movemento. Polo tanto, na explotación estudada son 100 puntos. Neste caso, as características da explotación permiten manter unha boa calidade do aire ao seguir as recomendacións técnicas máis recentes. 2.3. Criterio: facilidade de movemento. Mídese a través de dous indicadores: a utilización de inmobilización e o acceso a unha área exterior ou ao pasto. Neste caso, trátase dunha estabulación libre sen acceso ao pasto nin a patios exteriores. Na estabulación con cubículos consideraríase que os animais son capaces de moverse libremente, polo tanto, neste caso a valoración resultante segundo o diagrama de fluxo que establece o protocolo é de 95 puntos.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_mamite_confort.indd 72

20/05/2014 15:21

pub_delagro.indd 73

20/05/2014 18:13

DOSSIER: mamite

3. Principio de boa saúde 3.1. Criterio: ausencia de lesións. O tamaño da mostra é de 30 animais. Os indicadores utilizados son as coxeiras (96,6 % sen coxeira, 3,40 % cunha coxeira leve e 0 % con coxeira severa) e as alteracións tegumentarias (90 % sen lesións, 3,40 % con lesións leves e 6,60 % con lesións severas). Con estes índices emprégase unha formulación que permite obter a valoración final do indicador. No caso da explotación estudada, o índice para as coxeiras é 99 e, tras a aplicación da fórmula correspondente, a valoración é de 93, mentres que o índice para as lesións tegumentarias é 94 e, tras a aplicación da fórmula correspondente, a valoración das lesións tegumentarias é de 87. Finalmente, para obter a valoración final do criterio de ausencia de lesións considéranse os dous indicadores de coxeiras e alteracións tegumentarias e, aplicando a fórmula segundo o protocolo, a puntuación final é 89. 3.2. Criterio: ausencia de enfermidades. O tamaño da mostra é de 30 animais. Os indicadores que se consideran son tose, secreción nasal e ocular, respiración dificultosa, diarrea, secreción vulvar, porcentaxe de vacas con RCS > 400.000 en tres meses, mortaldade, distocia e vacas caídas. Nos seis primeiros, no período de observación non se evidencia ningún caso, polo tanto o resultado é 0 en todos eles. Para a obtención dos restantes utilízanse os rexistros do gandeiro nun ano. O resultado da valoración de RCS é 6,9 %, e o do resto de indicadores é 0. A valoración do criterio faise tendo en conta o número de alarmas e de precaución que hai na granxa segundo os límites que se recollen no protocolo, empregando un índice onde se valoran con maior peso as alarmas. Unha vez obtido este índice, aplícase unha formulación que permite obter a valoración do criterio. Na granxa estudada atopouse un indicador por enriba do límite de alarma, a porcentaxe de mastite, polo que se fixo a valoración segundo o indicado no protocolo, de maneira que o índice ten un valor de 88 e, finalmente, o resultado do criterio de ausencia de enfermidade é de 66 puntos. 3.3. Criterio: ausencia de dor inducida polos procedementos de manexo. Os indicadores utilizados para medir este criterio son o despuntado/descornado e a amputación de cola. Para obter estes indicadores pregúntaselle ao gandeiro se se realizan e como é o seu protocolo. A valoración do criterio faise tomando o peor valor parcial de descornado e de corte de colas. Na explotación estudada non hai corte de colas (máxima puntuación 100 puntos), polo que se considera o valor que lle corresponde ao descornado, segundo o diagrama de fluxo que establece o protocolo. A valoración final do criterio é de 20 puntos. 4. Principio de comportamento apropiado 4.1. Criterio: expresión dos comportamentos sociais. Divídese a explotación en dous segmentos e dedícanse 10 minutos de observación a cada un deles co obxectivo de determinar os comportamentos agonísticos, en concreto as interaccións agresivas: cabezazos, desprazamentos, persecucións, loitas ou forzar que outro animal se levante. En total obsérvanse 25 vacas e determínase o número de comportamentos agresivos observados. Emprégase un índice

NA GRANXA ESTUDADA ATOPOUSE UN INDICADOR POR ENRIBA DO LÍMITE DE ALARMA, A PORCENTAXE DE MASTITE, POLO QUE O RESULTADO DO CRITERIO DE AUSENCIA DE ENFERMIDADE FOI DE 66 PUNTOS para o comportamento social onde se valoran con menor peso os cabezazos. Unha vez obtido este índice aplícase unha formulación que permite obter a valoración do criterio. Para os resultados da explotación estudada, o índice ten un valor de 74 e, finalmente, o resultado do criterio de expresión dos comportamentos sociais é de 48 puntos. 4.2. Criterio: expresión doutros comportamentos. O indicador para este criterio é o acceso ao pasto. Neste caso hai unha estabulación permanente, co que o resultado para este indicador é 0. 4.3. Criterio: boa relación humano-animal. Utilízase como indicador a distancia de fuxida, a partir da cal as vacas evitan o gandeiro. Realizouse o test a 22 vacas (o 50 %). Obsérvase a porcentaxe de vacas que se poden tocar, a porcentaxe de vacas que poden ser abordadas a menos de 50 cm (pero non tocadas), a porcentaxe de vacas que poden ser abordadas entre 50 e 100 cm e a porcentaxe de vacas que non poden ser abordadas. A valoración do criterio faise a través da determinación do índice de boa relación humano-animal, onde se ponderan os distintos resultados das distintas categorías de animais segundo a súa distancia de evitación. En función do valor dese índice aplícase a formulación que propón o protocolo. Para os resultados da explotación estudada, o índice ten un valor de 84 e, finalmente, o resultado do criterio de expresión de boa relación humano-animal é de 55 puntos. 4.4. Criterio: estado emocional positivo. Valórase a través dun único indicador, a avaliación do comportamento cualitativo. Este criterio non se mediu porque a valoración dos comportamentos pode ser moi subxectiva. Non obstante, o que si se puido constatar é que, durante as visitas realizadas para a toma de datos, as vacas tiñan un comportamento adecuado, tranquilo, circulaban con calma polos corredores, entre os bebedoiros e o comedeiro, e non había situacións de medo observables en ningún animal. Había unha vaca en celo que manifestaba correctamente o seu estado fisiolóxico; todas as vacas tombadas se atopaban rumiando; ao andar entre elas polo establo, permitían o contacto físico, non se produciron situacións de fuxida e as vacas tombadas seguían tombadas. Estas condicións poden asimilarse coa maior parte dos comportamentos positivos que considera o protocolo, polo que se lle dá unha valoración ao criterio de 100. Unha vez obtidas as valoracións dos criterios determínase a cualificación que corresponde a cada principio aplicando unha integral de Choquet, cuxos parámetros fixa o protocolo. Para facilitar esta determinación matemática empregouse unha ferramenta informática situada na seguinte dirección web: http://www1.clermont.inra.fr/wq/index.php?id=simul&new=1

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_mamite_confort.indd 74

20/05/2014 15:21

DOSSIER: mamite

Na táboa 1 móstrase a valoración dos criterios ofrecida pola páxina web consultada e na táboa 2, a valoración dos principios. Como datos xerais, cabe recordar que o número de vacas en lactación é de 44 e o tipo de estabulación é libre con cubículos.

A PUNTUACIÓN FINAL CONSEGUIDA NA NOVA ESTABULACIÓN XUSTIFICA DE FORMA OBXECTIVA AS REFORMAS ACOMETIDAS

Táboa 1. Valoración dos criterios de benestar a través da páxina web consultada Criterio de benestar Ausencia de fame prolongada Ausencia de sede prolongada Confort arredor descansando Confort térmico Facilidade de movemento Ausencia de lesións Ausencia de enfermidades Ausencia de dor inducida por procedementos de manexo Expresión dos comportamentos sociais Expresión doutros comportamentos Boa relación humano-animal Estado emocional positivo Excelente Destacable

Resultado 100 100 100 95 89 66 20 48 0 55 -

Aceptable Non cualificado

Táboa 2. Valoración dos principios de benestar a través da páxina web consultada Principios de benestar Boa alimentación Boas instalacións Boa saúde Comportamento adecuado

Resultado 100 100 41,3

Excelente

Aceptable

Se se observa a táboa 2, os resultados obtidos tras a aplicación do protocolo para os dous primeiros criterios, un dos cales está referido a unha contorna adecuada (instalacións), son os máximos posibles. No caso do principio de boa saúde, cabe destacar o impacto moi negativo con que considera o método de descornado utilizado e o que corresponde ás interaccións negativas entre as vacas. En canto ao comportamento, non aparece recollido ao non introducir os valores correspondentes á avaliación dun comportamento apropiado, pero nos criterios si considerados deste principio obtense unha cualificación entre destacable e excelente.

En función destes resultados obtidos, podemos concluír que se produciu unha notable mellora, con respecto ás condicións de estabulación das instalacións antigas, nos criterios de confort arredor do descanso e na ausencia de lesións e de enfermidades.

ÍNDICE JUBACH

Este índice inclúe medicións e valoracións en seis áreas diferentes: descanso, alimentación, ventilación, chans, muxido e, finalmente, as propias vacas. A diferenza do anterior, a maior parte das medicións faise sobre os recursos das instalacións, mentres que unha pequena parte corresponde a indicadores sobre os animais. Para cada área establece unha puntuación final. Na área de descanso avalíanse factores coma a porcentaxe de vacas tombadas ás dúas horas despois de comer, lesións en articulacións, sobrepoboación, material de cama, dimensións de cubículos e/ou cama quente. A valoración máxima do índice para esta área é de 25 puntos. Na área de alimentación cualifica os comedeiros (estado de limpeza, protexido do sol e da choiva, dimensións, dispoñibilidade de comida e consumo de materia seca) e os bebedoiros (estado de limpeza, existencia de bebedoiro na saída da muxidura e dimensións). A valoración máxima do índice para esta área é de 23 puntos. Na área de ventilación, cuxa puntuación máxima é de 18 puntos, valora a orientación da nave e o resgardo do vento dominante, illamentos, velocidade do aire na cara da vaca e concentración de amoníaco e CO2. A área de chans, cunha cualificación total de 14 puntos, ten en conta as dimensións e a pendente, o tipo de soleira, a limpeza dos corredores, a presenza de chanzos, o acceso a patios de terra e a existencia de esterqueira debaixo da nave.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_mamite_confort.indd 75

20/05/2014 15:21

DOSSIER: mamite

Vista xeral da sala e zona de espera

Resultados da valoración do índice Jubach na granxa

Na área de muxidos, cunha cualificación de 12 puntos, analiza, por unha banda, o local de muxido e a sala de espera, valorando as súas dimensións, iluminación e limpeza e pola outra, parámetros de muxido (fluxo de leite medio e tempo de muxido). En canto aos animais, obsérvase presenza de ectoparasitos, porcentaxe de vacas tombadas e rumiando, porcentaxe de coxeiras, porcentaxe de vacas con cornos e cola, vacas sucias e distancia de retirada. A valoración total é de 8 puntos. Por último, o índice establece unhas penalizacións para condicións de calor, relativas á existencia de sistemas paliativos, á localización dos ventiladores, á temperatura dentro da nave, ás vacas alasando e á temperatura rectal das mesmas. A penalización total é de 28 puntos. A avaliación de todos estes indicadores permite obter unha cualificación final para a granxa: • Máis de 85 puntos. Confort excelente e necesario para producións > 12.000 litros. • Entre 75 e 84 puntos. Confort notable, para producións > 11.000 litros. • Entre 65 e 74 puntos. Confort regular, a produción está penalizada entre un 5 un 10 %. • Entre 55 e 64 puntos. Confort insuficiente, a produción está penalizada entre un 10 e un 20 %. • Menos de 50 puntos. Urxen as reformas.

Nas dúas xornadas que se pasou na explotación realizouse tamén a recollida de datos para o cálculo deste índice. Para iso utilizouse a folla Excel do protocolo coas distintas puntuacións ou penalizacións para as medidas en granxa e que tamén permite obter a cualificación final da granxa. A puntuación final da estabulación antiga é de 14 puntos, co cal a recomendación dos autores do índice é que urxen reformas. É necesario mencionar que na parte xeral da área de muxidura non se puideron realizar as medicións, posto que a sala de muxido da explotación antiga está desmantelada e non estaba informatizada, polo que non hai datos de fluxos, tempos de muxido ou medidas. Pero é importante apuntar que, aínda conseguindo a máxima puntuación nesta área, 9 puntos, o resultado suporía un total de 22. A puntuación final da estabulación nova é de 92 puntos, co cal se xustifican de forma obxectiva as reformas acometidas.

BIBLIOGRAFÍA 1. Bach, A.; Juaristi, J.L.; Rodríguez, P. 2004. Cow Comfort. Cuaderno de Campo Ivomec. Ed. Merial, Zaragoza. 2. Buxadé Carbó, C.; Torres Caballero, M. 2007. Vacuno de leche de alta producción: sus alojamientos e instalaciones. Ed. Euroganadería, Madrid. 3. Callejo Ramons, A. 2009. Cow Comfort: El Bienestar de la vaca lechera. Ed. Servet, Zaragoza. 4. EFSA-AHAW Panel. 2012. Scientific Opinion on the use of animal-based measures to assess welfare of dairy cows. EFSA Journal 10(1):2254. 5. Hulsen, J. 2007. Cow signals. Ed Rood Bond Publishers, Holanda. 6. Web:http://www1.clermont.inra.fr/wq/index.php?id=simul&new=1 7. Welfare Quality®. 2009. Welfare Quality® assessment protocol for cattle. Welfare Quality® Consortim, Lelystand, Netherlands.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_mamite_confort.indd 76

20/05/2014 15:21

PREFABRICADOS Y HIERROS

TOURÓN

• Montaje de naves ganaderas en general •E structuras •C erchas y pórticos •C ubiertas de naves en uralita y panel sándwich • Taller de ferralla

■■Para

CUBÍCULOS

DE HORMIGÓN PREFABRICADOS

cama de arena, paja, serrín, cascarilla de arroz, carbonato, biomasa, etc. ■■También para camas de goma ■■Diseño ergonómico para mayor cow-comfort del animal ■■Ahorro de arena y otros materiales ■■Drenajes para eliminar humedades y reducir las mamitis ■■Ahorro de tiempo de colocación: 50 cubículos/día aproximadamente ■■Cubículos dobles e individuales ■■Con la supervisión y testaje de:

Vilar de Sarria, 34 - 27614 Sarria (Lugo) Tfno: 982 530 469 - Fax: 982 535 501 Mób: 629 802 700 - 629 817 933 E-mail: hierrostouron@gmail.com E-mail: hierrostouron@gmail.com Mób: 629 802 700 - 629 817 933 Tfno: 982 530 469 - Fax: 982 535 501 Vilar de Sarria, 34 - 27614 Sarria (Lugo) pub_touron.indd 77

16/05/2014 02:42

sanidade

PARASITOSES MÁIS FRECUENTES NO GANDO VACÚN DE GALICIA E A SÚA REPERCUSIÓN SOBRE AS PRODUCIÓNS

Entre as enfermidades parasitarias máis frecuentes e importantes no gando vacún a partir dos 6 meses encóntranse a fasciolose, as gastroenterites parasitarias e a hipodermose

Os obxectivos de calquera explotación gandeira deberían orientarse cara á consecución duns niveis de produción economicamente rendibles. Para alcanzar un grao óptimo de produtividade débese incidir tanto sobre aspectos produtivos como sanitarios; estes elementos están moi ligados, xa que de nada serve ter animais de alta produción se padecen enfermidades, nin posuír animais sans que non sexan produtivos. Pablo Díaz, Ana Pérez, Eva Cabanelas, Alberto Prieto, Jose Díaz, María Soilán, Ceferino López, Rosario Panadero, Gonzalo Fernández, Patrocinio Morrondo, Pablo Díez-Baños Investigación en Sanidade Animal: Galicia (Grupo Invesaga). Departamento de Patoloxía Animal. Facultade de Veterinaria. Universidade de Santiago de Compostela. Campus Universitario s/n, 27002, Lugo

INTRODUCIÓN Non é novo afirmar que a produtividade e a rendibilidade das explotacións están intimamente ligadas ao estado sanitario dos animais; as enfermidades provocan perdas relacionadas, entre outros aspectos, coa taxa de mortalidade, mingua de producións, redución da vida económica dos animais, infertilidade e abortos, custo de tratamentos e servizos veterinarios. Neste sentido, os procesos parasitarios

constitúen un factor negativo da produción animal, posto que actúan diminuíndo os rendementos dos animais, en ocasións de forma notable. Estes procesos pódense presentar en forma de brotes moi evidentes para o gandeiro, co que é relativamente doado cuantificar os danos, sobre todo cando se producen baixas. Non obstante, a maioría das enfermidades parasitarias son de curso crónico, é dicir, preséntanse de forma pouco violenta pero actúan durante un tempo máis longo, traducíndose basicamente en minguas das producións. Nestes casos, o cálculo das repercusións económicas que causan na gandería resulta moito máis complicado debido a que as perdas a miúdo pasan desapercibidas, e a que os gandeiros consideran normais os máis baixos rendementos que son habituais en granxas con niveis medios de parasitación.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_sanidade.indd 78

17/05/2014 00:20

sanidade

OS RUMINANTES PARASITADOS NON UTILIZAN DE FORMA EFICAZ OS ALIMENTOS, É DICIR, "OS PARASITOS PODEN COMER A PORCIÓN DEstinada a PRODUCIÓN"

Para acadar unha boa rendibilidade débese incidir tanto en aspectos produtivos como sanitarios

Algunhas aproximacións acerca das perdas xeradas polos procesos parasitarios alcanzan niveis considerablemente altos. En 1999, as perdas globais nos países da UE cifráronse en torno ao 10 % da produción gandeira. No gando vacún novo, por exemplo, comprobouse que os procesos parasitarios causan unha importante redución da taxa do crecemento, que oscila entre o 25 e o 40 %. Outro estudo comprobou o efecto negativo das infeccións por parasitos internos sobre a produción de leite e mostrou que os bovinos parasitados producían un 12 % menos de leite que os desparasitados, afectando tamén á súa composición (redución da materia graxa do 11 %).

Táboa 1. Perdas económicas derivadas das infeccións parasitarias PERDAS DIRECTAS - Mortalidade - Sacrificios forzosos - Comisos de vísceras, peles ou canais completas - Depreciación de produtos

PERDAS INDIRECTAS - Diminución da ganancia de peso - Atrasos do crecemento - Redución da cantidade e calidade do leite - Atrasos da puberdade - Redución da taxa de fertilidade - Atención médico-veterinaria - Repercusión sobre benestar sanitario e menor resistencia a outras enfermidades - Alteracións das respostas das vacinas

AgroCaixa Medrar, sempre co mellor apoio Ofrecemos unha completa gama de produtos e servizos financeiros creados especificamente para dar resposta ás necesidades do sector agropecuario e pesqueiro. Solucións que, xunto á nosa rede de oficinas, nos permiten facilitarlle o servizo que a súa explotación ou o seu negocio merecen.

AgroCaixa

NRI: 450-2012/9681

www.laCaixa.es/agroCaixa

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_sanidade.indd 79

20/05/2014 14:58

sanidade

EFECTOS NEGATIVOS DOS PARASITOS SOBRE O hospedeiro Cada parasito exerce diversos tipos de accións patóxenas que adoitan actuar de forma combinada; así, a extensión das lesións e a gravidade do cadro clínico dependen fundamentalmente da especie parasita e da localización no hospedeiro, así como da súa intensidade de parasitación. Todo iso está, ademais, condicionado pola idade, a raza e o estado nutricional e inmunitario dos animais afectados. Xeralmente, os parasitos obteñen os nutrientes que precisan para o desenvolvemento das súas funcións vitais directamente do contido do tubo dixestivo ou da circulación sanguínea dos seus hospedeiros. Outras veces, extraen o seu alimento de células ou tecidos do hospedeiro, para o que empregan certas estruturas, como ganchos, placas cortantes ou espiñas; naqueles que se localizan no tracto dixestivo, os danos que provocan repercuten na eficiencia da dixestión e posterior absorción dos nutrientes. Debido ás lesións que causan, todos ou parte dos nutrientes empregaranse na reparación dos danos orgánicos e no desenvolvemento dunha resposta inmunitaria defensiva. Unha das consecuencias directas é a redución en maior ou menor grao dos depósitos de graxa, o crecemento esquelético e a produción de leite. Todo iso permite concluír que os ruminantes parasitados non utilizan de forma eficaz os alimentos, é dicir, “os parasitos poden comer a porción destinada a produción”. ENFERMIDADES MÁIS FRECUENTES EN XATOS Os xatos máis novos adoitan mostrar infeccións parasitarias diferentes ás dos animais adultos. Os problemas parasitarios máis serios e frecuentes nesta franxa de idade son os ocasionados por Cryptosporidium e Eimeria, que se caracterizan pola súa localización no tracto gastrointestinal, orixinando procesos diarreicos acompañados de deshidratación, perda de peso, dor abdominal, debilidade e anorexia. Ambas as dúas trans-

mítense por inxestión de formas infectantes eliminadas nas feces que contaminan fundamentalmente o chan, o alimento e a auga, polo que estas parasitoses adoitan estar asociadas a sistemas de explotación intensivos, con condicións hixiénicas e de manexo deficientes. En España o problema das diarreas en tenreiros novos está especialmente acentuado, é moi frecuente e ten repercusións moi serias; Cryptosporidium parvum e Eimeria encóntranse entre os principais axentes etiolóxicos identificados en brotes de campo, tanto de forma illada como combinados con outros patóxenos bacterianos, víricos e parasitarios. Neste sentido, varios autores identificaron a C. parvum como o patóxeno illado con maior frecuencia en xatos con diarrea menores dun mes, con porcentaxes de infección que oscilan entre o 40 % e o 60 %. As coccidioses por Eimeria, pola contra, adoitan ser máis frecuentes en xatos de entre 3 semanas e 6 meses. A presenza de Eimeria no gando bovino é moi habitual, tanto a nivel de explotación (76-98 %) coma individualmente (13-39 %). Tanto as criptosporidioses coma as coccidioses clínicas supoñen perdas directas derivadas das elevadas taxas de mortalidade, que poden alcanzar un 10 % cando estes parasitos actúan de forma illada, aínda que esta porcentaxe pode incrementarse notablemente en infeccións mixtas con outros patóxenos. Non obstante, as perdas indirectas son as máis importantes, a consecuencia do cadro diarreico, e entre elas destaca o impacto negativo sobre o crecemento. Tamén se debe considerar o descenso da capacidade de resposta inmunitaria ante calquera outra infección. En xeral, confírmase que un xato, tras superar un proceso de coccidiose grave, non é capaz de recuperar por completo o seu nivel produtivo normal. Ademais, tampouco se debe subestimar o custo da administración do tratamento farmacolóxico e rehidratante, así como a adopción das medidas de hixiene e de manexo máis adecuadas para previr o proceso. A coccidiose (A), caracterizada pola presenza de diarrea sanguinolenta, é máis frecuente en animais de entre 3 semanas e 6 meses. Pola contra, as diarreas líquidas de cor brancaamarelenta son típicas das infeccións por Cryptosporidium (B), sobre todo en xatos de 1-3 semanas

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_sanidade.indd 80

19/05/2014 22:34

sanidade

A REPERCUSIÓN DA FASCIOLOSE SOBRE A PRODUCIÓN LÁCTEA ESTIMOUSE NUNHA REDUCIÓN DIARIA DE 0,7-2 KG DE LEITE, ASÍ COMO DO 3-17 % NA PRODUCIÓN ANUAL

Na fasciolose, os parasitos causan lesións que se traducen nun importante número de comisos no matadoiro

FASCIOLOSE

PARASITOS MÁIS FRECUENTES EN XOVENCAS E ADULTOS Entre as enfermidades parasitarias máis frecuentes e importantes no gando vacún a partir dos 6 meses encóntranse a fasciolose, as gastroenterites parasitarias e a hipodermose. Todas elas poden considerarse infeccións que cursan de forma subclínica, con escasas manifestacións que non adoitan chamar a atención nin preocupar ao gandeiro, pero que está demostrado que repercuten de forma moi negativa na produción das granxas. En moitos casos, os gandeiros descoñecen se teñen no seu rabaño animais infectados con algún destes parasitos, e normalmente a única medida de control consiste en aplicar un fármaco antiparasitario de forma indiscriminada a todo o efectivo gandeiro sen realizar un diagnóstico previo e, polo tanto, sen saber se realmente é necesaria esa actuación. Todos estes procesos parasitarios están moi relacionados con réximes de explotación extensivos ou semiextensivos, que favorecen o desenvolvemento dos ciclos vitais e o contacto dos bovinos coas formas infectantes dos parasitos. Pola contra, son menos comúns no gando estabulado permanentemente. Tamén hai que destacar que a aplicación dun único método non permite alcanzar un control parasitario satisfactorio e de forma indefinida, polo que é necesario combinar diferentes métodos, incluíndo o emprego correcto de fármacos antiparasitarios en épocas de risco e a aplicación das medidas de manexo máis adecuadas para diminuír o risco de infección; ademais, todo isto é compatible cun bo nivel de produción. Así mesmo, referirémonos á neosporose, un proceso parasitario descrito por primeira vez en bovinos nos anos 80 e con gran repercusión entre os produtores de vacún debido aos efectos negativos, claros e notables que exerce sobre o rendemento reprodutivo do gando, que son máis doados de cuantificar.

A fasciolose é unha enfermidade moi estendida na gandería bovina en España, sobre todo naquelas zonas húmidas e mornas, que favorecen o desenvolvemento de caracois que actúan como hospedeiros intermediarios. Varios estudos realizados en Galicia sinalan elevadas porcentaxes de animais parasitados con Fasciola hepatica, que nalgúns casos alcanzan o 36 %. As fases xuvenís do parasito destrúen o tecido hepático; unha infección masiva, pola inxestión dun elevado número de formas parasitarias nun curto período de tempo, causa danos moi serios. O fígado mostrará numerosas zonas hemorráxicas que poden traducirse nun cadro anémico; algúns casos poden ser fatais. Non obstante, a maioría dos bovinos sofren danos de menor intensidade, xa que se infectan de forma máis lenta e progresiva. Nestes casos, os signos clínicos son consecuencia da redución da función hepática e resultan menos evidentes: os animais móstranse débiles, apáticos e sen apetito e poden observarse anemia e edemas, sobre todo submandibular e de ubre. Aínda que estas infeccións sexan asintomáticas, as perdas económicas que ocasionan chegan a ser notables, estimándose, como cifras medias aproximadas, uns 299 euros por vaca. Estas débense principalmente ao descenso nas producións e na fertilidade, así como nos comisos de fígados no matadoiro e os gastos veterinarios, e naturalmente están en relación coas cargas parasitarias presentes. A repercusión da infección sobre a produción láctea estimouse nunha redución diaria de 0,7-2 kg de leite, así como do 3-17 % na produción anual. Os bovinos afectados tamén mostran alteracións na composición e calidade do leite, coma por exemplo un descenso do 0,06 % na porcentaxe de graxa. Igualmente, a fertilidade resulta alterada; describiuse un aumento de 4,7 días no intervalo entre partos, así como unha menor porcentaxe de concepción ao primeiro servizo. Ademais, hai un marcado descenso do apetito que pode chegar ao 15 %, o que se traduce nunha redución na ganancia de peso; estimáronse perdas do 8-9 % en infeccións leves, alcanzando o 28 % se as cargas parasitarias son elevadas. Por último, as vacas infectadas chegan ao parto cunha peor condición corporal. O dano hepático que causan os parasitos tamén se traduce no comiso dun 15-29 % dos fígados no matadoiro.

Seguro de explotación de ganado vacuno:

Gestión de seguros - AGROSEGUROS

AGRUPACIÓN AGROGANADERA www.agroaga.com

Asegura tu ganado con profesionales Para la contratación de seguros aprovecha las subvenciones del estado y las comunidades Asesoramiento adecuado y gestión de póliza con facilidades de pago

Accidentes Complicaciones del parto Enfermedades Saneamiento ganadero (extra) Fiebre aftosa Vacas locas (EEB)

Contacta con nosotros en el teléfono: 987 207 600 Mail: agroaga@agroaga.com

AFRIGA ANO XX - Nº 110

sanidade

1-5 LARVAS DE MOSCA HYPODERMA PROVOCAN A EXPURGACIÓN DE CASE 1 KG DA CANAL, E MÁIS DE 11 LARVAS, DE ATA 1,2 KG

HIPODERMOSE

As larvas das moscas Hypoderma (A) emigran ata o dorso do animal formando nódulos chamados vérragos (B, frecha de puntos). Ademais da diminución dos rendementos produtivos, a infección tradúcese en depreciación de canais (C) e peles (D)

NEMATODOS GASTROINTESTINAIS

Actualmente, as gastroenterites parasitarias producidas por nematodos gastrointestinais (NGI) constitúen un dos problemas parasitarios máis importantes do gando vacún, sobre todo en animais novos, sen contacto previo co parasito, que saen por primeira vez ao pasto. En España, a porcentaxe de animais parasitados por NGI é elevada, oscilando entre o 30 % e o 90 %, porcentaxes que polo xeral son superiores nas rexións húmidas e mornas, como Galicia, debido a que estas condicións favorecen o desenvolvemento e a supervivencia das fases larvarias no medio. Estes parasitos lesionan a mucosa do abomaso e do intestino, provocando alteracións na dixestión e na absorción do alimento. Un dos signos que adoitan acompañar as infeccións por NGI é a redución da inxestión de alimento, que pode supoñer unha baixada de ata un 20 %; obviamente, os seus efectos repercuten de forma directa sobre a produción do animal. Débese sospeitar dunha infección por NGI cando animais novos, na súa primeira saída ao pasto, mostran algún dos seguintes signos clínicos: diarrea, perda de peso, apatía, perda parcial do apetito, pelo seco e sen brillo etc. Con menor frecuencia tamén poden observarse edemas submandibulares. As perdas que causan son considerables, pois constatouse que as infeccións por NGI son responsables de reducións na produción de leite que poden alcanzar os 0,4-1,8 kg/día. Ademais, tamén repercuten de forma notable no crecemento e na ganancia de peso dos animais, que nalgúns casos pode reducirse nun 10-15 %.

A hipodermose é unha enfermidade causada por larvas de moscas Hypoderma, que se alimentan, crecen e emigran por diversos tecidos do gando vacún durante un período de varios meses ata chegar ao dorso do animal, onde forman un nódulo que pode alcanzar un tamaño facilmente visible e que se denomina vérrago. Este proceso é especialmente frecuente en animais que se explotan en réxime de pastoreo, posto que as moscas adultas non adoitan entrar nas cortes. A mosca é moi común en Galicia: os resultados dun estudo realizado en bovinos das catro provincias galegas mostraron que entre o 44 e o 71 % dos animais estiveran en contacto co parasito. O diagnóstico tardío da infección, mediante visualización dos barros no dorso do animal, é relativamente sinxelo. Non obstante, durante a emigración das larvas, a sintomatoloxía é, en xeral, débil e pouco evidente, o que complica a sospeita clínica do proceso. Porén, é unha das enfermidades máis importantes dende o punto de vista do rendemento produtivo do gando vacún. Así, as perdas globais debidas a esta parasitose son cuantiosas, relacionadas na súa maior parte con sensibles reducións de peso e leite vinculadas coa fase de emigración das larvas. Deste xeito, encontráronse diferenzas na produción láctea do 7-15 % entre animais tratados e os parasitados non tratados. As perdas máis acentuadas sobre o peso vivo prodúcense na primeira tempada de pastoreo, na que os animais adoitan estar máis infectados. Estímase que a diferenza de ganancia de peso oscila entre 20-30 kg entre animais sans e parasitados, en períodos de 2-3 meses. Ademais, a infección tradúcese en depreciación de canais, coiros e peles, xa que 1-5 larvas provocan a expurgación de case 1 kg da canal, e máis de 11 larvas, ata 1,2 kg. A carne pode adquirir consistencia xelatinosa e os traxectos das larvas poden alterar a cor e a estrutura do músculo, dando lugar a canais non aptas. Os danos de peles e coiros son máis doados de calcular ante a presenza de larvas en zonas visibles. A porcentaxe de perdas depende do número de barros, pero é fácil que a depreciación alcance dende un 10 % a un 8090 % do total. A todo isto hai que sumarlle outras perdas importantes pero máis difíciles de calcular, como a menor eficacia das vacinacións, a maior receptividade a outras moitas enfermidades infecciosas, as interferencias coa taxa de fertilidade, os gastos de medicación e atención veterinaria etc.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_sanidade.indd 82

17/05/2014 00:20

El seguro de los que estรกn mรกs seguros

pub_adial_JPEG.indd 83

16/05/2014 02:49

sanidade

AS PERDAS DERIVADAS DA NEOSPOROSE EN ESPAÑA ASCENDEN A 14,3 MILLÓNS DE EUROS EN EXPLOTACIÓNS LEITEIRAS NEOSPOROSE

Esta enfermidade causada por Neospora caninum considérase actualmente unha das causas máis frecuentes de fallos reprodutivos no gando vacún. A presenza de cans nas explotacións supón un risco alto para a infección con N. caninum, xa que estes animais actúan como hospedeiros definitivos do parasito. Débese ter en conta que a transmisión de Neospora dende a nai ao feto, cuxa taxa oscila entre o 37 % e o 62 %, representa a vía máis común para o mantemento desta parasitose no rabaño. Este proceso é moi habitual nas granxas de gando vacún de Galicia: sobre un 80 % das explotacións posúe polo menos un animal seropositivo. A porcentaxe de bovinos infectados na nosa comunidade é tamén importante, xa que oscila entre o 15,7 % e o 24,1 %. Clinicamente, o aborto é o único signo clínico da neosporose nas vacas adultas, sendo máis frecuentes entre o 4.º e 6.º mes de xestación, e pode seguir dous patróns: epidémico e endémico. Os primeiros adoitan aparecer cando o gando vacún inxire, co alimento ou a auga de bebida, as formas parasitarias eliminadas polo can. Polo xeral teñen unha maior repercusión clínica e económica, posto que unha elevada porcentaxe dos animais en risco aborta nun período de tempo relativamente curto; é o que se denomina “tormenta de abortos”. Os abortos endémicos tamén lle afectan de xeito considerable á rendibilidade da explotación, e acostuman a ser consecuencia da transmisión do parasito da femia afectada á súa descendencia. Débese sinalar que a infección dunha vaca xestante pode ter tamén como consecuencia a reabsorción fetal ou o nacemento dun xato morto, debilitado ou conxenitamente infectado pero clinicamente san; esta última situación adoita ser a máis frecuente. Un estudo recente estimou que as perdas derivadas da neosporose en España ascenden a 14,3 millóns de euros en explotacións leiteiras e a 7 millóns de euros en granxas de vacún de aptitude cárnica. No gando vacún, as principais minguas económicas derívanse do fallo reprodutivo, que inclúe reabsorcións embrionarias, abortos e mortes neonatais. Algúns estudos sinalaron cifras de abortos de ata o 42 % en vacas infectadas con N. caninum como axente primario. Ao aborto débeselle sumar o valor dos xatos perdidos polas mortes fetais temperás, que se traduce en novos celos, nova inseminación e, a medio prazo, nunha redución da produción láctea e, en ocasións, cunha infertilidade máis prolongada; todas elas son perdas que non sempre se cuantifican ben. Ademais, deberíanse ter en conta as perdas indirectas, que inclúen os custos da actuación veterinaria, a realización do diagnóstico da causa do aborto, a recría, a perda de produción láctea (que nalgúns estudos se cifra nun 4 %) e os custos de reposición, no caso de substituír as nais infectadas por outras seronegativas. Ademais, o feito de que os animais estean infectados de por vida e que infecten a súa descendencia fai que o seu valor sexa máis baixo, limitándoos á cría de tenreiros de cebo.

O aborto é o único signo clínico da neosporose nas vacas adultas

OUTROS PROCESOS PARASITARIOS CON MENOR IMPACTO NO GANDO VACÚN Entre os procesos parasitarios con menor impacto no gando vacún podemos destacar a paranfistomose e a dicroceliose. A primeira é unha enfermidade causada por paranfistómidos como Calicophoron daubneyi, que lle afecta ao tracto dixestivo dos ruminantes e cuxa prevalencia en Galicia está a aumentar nos últimos anos; as prevalencias individuais na nosa comunidade oscilan entre o 10 e o 26 %. En Europa, os paranfistómidos consideráronse, tradicionalmente, parasitos pouco patóxenos; non obstante, demostrouse que cargas parasitarias elevadas comprometen o estado nutricional, a produción e o crecemento dos animais ao repercutir na dixestión e absorción do alimento, o que se traduce en diarrea, diminución do apetito, edemas, anemia e debilidade. A dicroceliose está causada polo parasito hepático Dicrocoelium dendriticum e é menos frecuente no gando vacún de Galicia (6-8 %). A sospeita clínica da infección é moi imprecisa, debido a que os animais infectados adoitan ser na súa maioría asintomáticos, aínda que en infeccións máis intensas se poden observar anemia, diarrea, edema e perda de peso, como consecuencia do dano hepático. Tamén hai que facer referencia aos parasitos externos; algúns estudos mostran que as infestacións intensas con tabáns, durante toda a súa tempada de actividade, poden causar unha diminución tanto no crecemento (de ata 50 kg) como na produción de leite (15-25 %). Un dos efectos negativos máis significativos dos ectoparasitos é a súa acción inoculadora de axentes patóxenos, actuando coma transmisores de enfermidades para os animais domésticos e os seres humanos. As carrachas, un dos ectoparasitos máis importantes, poden vehicular, entre outras, borreliose, babesiose, theileriose, anaplasmose e ehrlichiose. No entanto, non deben menosprezarse os danos directos que as carrachas provocan sobre o hospedeiro durante a toma do alimento: a presenza dun elevado número de carrachas provoca un estado de irritación nos animais, que se mostran inquedos, o que provoca perda de peso e deterioración do estado de saúde.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_sanidade.indd 84

17/05/2014 00:20

entidad estatal de seguros agrarios (enesa)

ENTIDAD ESTATAL DE SEGUROS AGRARIOS (ENESA) INFORMA:

SEGURO DE EXPLOTACIÓN DE GANDO REPRODUTOR E DE RECRÍA

Desde o 15 de xaneiro e durante todo o ano 2014 atópase aberto o período de contratación do seguro de explotación de gando vacún reprodutor e de recría do Plan 2014, tanto para explotacións de gando de aptitude cárnica como de aptitude láctea, touros e centros de recría de xovencas, con pequenos cambios con respecto ao plan anterior.

importante lembrar que existen tres opcións de aseguramento: “A”, para todos os animais e sistemas de manexo; “B”, para todos, excepto touros e recría de xovencas; e “C”, só para animais de aptitude láctea. Independentemente da opción elixida, que inclúe os riscos asegurables da garantía básica (accidentes, ataques de animais, morte masiva por un mesmo evento e a perda de produción consecuente de calquera evento cuberto pola declaración de seguro, sinistros propios da produción leiteira, problemas derivados do parto e enfermidades como a febre aftosa e a EEB), o gandeiro pode contratar ademais unha serie de garantías adicionais en función do sistema de manexo e do tipo de animais que posúa na súa explotación, como é a síndrome respiratoria bovina, o meteorismo, o carbunco, varias enfermidades, saneamento gandeiro, saneamento extra e pastos estivais e invernais. Diferéncianse dous tipos de animais: os reprodutores, que inclúen os sementais, as femias reprodutoras, os touros maiores e as xovencas de centros de recría, e os animais de recría, que inclúen os animais de ambos os sexos que non son

reprodutores e touros menores e xatas de centros de recría. Son asegurables todas as explotacións que teñan asignado un código de explotación REGA, que identifiquen individualmente as súas reses e que as anoten no Libro de rexistro dun modo adecuado. Desde o 2013 atópanse diferenciados os sementais de aptitude cárnica con carta que, aínda que son reprodutores, para os efectos do seguro se consideran un tipo de animal distinto, asegurable a un valor superior ao resto de reprodutores. Para poder asegurar estes animais, a explotación deberá ter polo menos o 70 % dos seus sementais con carta xenealóxica; nese caso, terá que asegurar todos os sementais neste tipo. Como novidade do Plan 2014 destaca a inclusión da garantía adicional de brote de mamite clínica que integra o sacrificio dos animais e a perda de produción. Para facilitar a contratación deste seguro, o Ministerio, a través de Enesa, concédelles aos asegurados subvencións de ata o 50 % do custo da póliza. Esta subvención obtense mediante a suma das distintas porcentaxes e dependen, entre outros aspectos, das características do asegurado. Son as seguintes:

Base

Contratación colectiva

Características do asegurado

Renovación de contrato

ADSG

Produción ecolóxica

% de subvención máxima

Aptitude carne

Aptitude leite

% Subvención do seguro para vacún reprodutor e recría

As comunidades autónomas tamén poden subvencionar este seguro, acumulándose á subvención que achega o Ministerio. O gandeiro interesado neste seguro pode solicitarlle máis información á ENTIDADE ESTATAL DE SEGUROS AGRARIOS, Gran Vía de San Francisco 4-6, 2.ª planta, 28005 MADRID, con teléfono 913 475 001, fax 913 475 769 e correo electrónico

seguro.agrario@magrama.es. Tamén pode facelo a través da páxina web www.enesa.es e, sobre todo, dirixíndose ao seu tomador do seguro ou ao seu mediador, xa que estes se atopan máis próximos e pódenlle aclarar cantas dúbidas se lle presenten antes de realizar a póliza e asesoralo posteriormente en caso de sinistro.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_publirreportaxe_enesa.indd 85

20/05/2014 15:04

agricultura

VALOR NUTRITIVO DAS VARIEDADES LOCAIS E LIÑAS PURAS CONSERVADAS NO BANCO DE XERMOPLASMA DE MILLO DO CIAM

Entre as 70 poboacións do banco de xermoplasma caracterizadas, 15 teñen alto contido proteico e 8 son de alta produción en amidón

Os obxectivos deste traballo foron estudar a variabilidade existente para algúns compoñentes químicos do gran nunha ampla gama de variedades locais e liñas puras de millo e identificar os xenotipos que poderían ser interesantes en termos de valor nutricional. Campo, L. e Moreno-González, J. Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM). Instituto Galego de Calidade Alimentaria (Ingacal) Apartado 10, 15080, A Coruña, España Tfno.: + 34 981 647 902 - Fax: + 34 981 673 656 laura.campo.ramirez@xunta.es

Debido a que o millo é unha fonte de alimento moi importante, a cuantificación da composición química do gran é fundamental para a mellor explotación dos diferentes xenotipos debido ao seu papel nutricional. Neste contexto, o xermoplasma tradicional –as poboacións e variedades locais– representa unha boa fonte de variabilidade xenética por explorar e podería axudar a identificar os materiais máis adecuados para o desenvolvemento de alimentos máis nutritivos.

CONSERVACIÓN DE RECURSOS FITOXENÉTICOS Os recursos fitoxenéticos constitúen un patrimonio da humanidade de valor incalculable e a súa perda é un proceso irreversible que supón unha grave ameaza para a estabilidade dos ecosistemas, o desenvolvemento agrícola e a seguridade alimentaria do mundo. Ata datas relativamente recentes, a diversidade das plantas cultivadas mantívose e incrementouse de forma eficaz nos ecosistemas agrarios. Con todo, desde fai 200 anos, como consecuencia do desenvolvemento agrícola e industrial e a progresiva unificación de hábitos culturais e alimenticios, o número de cultivos e a heteroxeneidade dentro destes foron descendendo progresivamente e, na actualidade, o 90 % da alimentación mundial está baseada só nunhas 30 especies vexetais e unhas ducias de variedades (De La Rosa, 2010). A fin de evitar esta perda de diversidade xenética, a mediados do século XX foi cando se comezaron a realizar exhaustivamente expedicións para a recolección de recursos fitoxenéticos cun carácter sistemático e científico.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

afriga109_dossier_laura_campo_02.indd 86

16/05/2014 23:26

agricultura

No CIAM, entre os anos 1973 e 1985 realizáronse as primeiras recoleccións de variedades autóctonas de millo de Galicia e de todo o norte de España. Actualmente, no banco de xermoplasma de millo do CIAM consérvanse 676 variedades locais de toda a cornixa cantábrica, sendo o 95 % das entradas de endospermo liso (tipo flint), que era o predominante en Galicia ata a chegada dos híbridos comerciais. Tamén se conservan 540 liñas puras derivadas de poboacións galegas, que son empregadas para obter híbridos con maior capacidade de adaptación ás características propias de Galicia e aos seus métodos de cultivo (Campo, 2012). No banco de xermoplasma de millo do CIAM encóntranse ademais oito das 24 poboacións españolas que forman parte da colección europea do millo EUMLCC. A colección de millo do CIAM é unha colección activa que se conserva mediante sementes, xa que este método é o máis eficaz, económico e eficiente para a conservación ex situ nas zonas temperadas. A conservación realízase a medio prazo cunhas condicións de baixa humidade relativa e unha temperatura de conservación de entre 8 e 9 °C, xa que a lonxevidade das sementes pode aumentarse extraordinariamente diminuíndo o seu contido en humidade e a temperatura de almacenaxe. A vida da semente duplícase por cada 5 °C de diminución de temperatura e por cada 1 % de redución do seu contido en humidade (Harrington, 1965), sendo ambos efectos aditivos. As actividades que ten que desenvolver un banco de xermoplasma activo son a adquisición do material, a conservación propiamente dita, a multiplicación ou rexeneración, a caracterización e avaliación, a documentación e o intercambio. A rexeneración das sementes debe realizarse cando o seu poder de xerminación descendeu por baixo do 85 % do seu valor inicial (FAO/IPGRI, 1994). O proceso de multiplicación é unha actividade custosa e delicada que require persoal cualificado para poder levala a cabo sen alterar a composición xenética da variedade. O tamaño da mostra debe ser o suficientemente grande como para minimizar a perda de alelos e, ademais, en especies alógamas é preciso utilizar métodos de illamento que eviten contaminacións por pole doutras plantas, o que implica realizar polinizacións cruzadas entre plantas.

La solución más fresca para su ensilado

- RCS Lallemand 405 720 194 - 042009.

A COLECCIÓN DE MILLO DO CIAM É UNHA COLECCIÓN ACTIVA QUE SE CONSERVA MEDIANTE SEMENTES, XA QUE ESTE MÉTODO É O MÁIS EFICAZ, ECONÓMICO E EFICIENTE PARA A CONSERVACIÓN EX SITU NAS ZONAS TEMPERADAS

LALSIL® Fresh, Lactobacillus buchneri NCIMB 40788 : • Limita las pérdidas por mohos y hongos, • Conserva su ensilado fresco y apetente hasta el comedero, • Optimiza el valor nutricional de su ensilado.

A cada ensilado su solución Lalsil

LALLEMAND BIO, SL Télf : (+34) 93 241 33 80 Email : animal-Iberia@lallemand.com

www.lallemandanimalnutrition.com

AFRIGA ANO XX - Nº 110

afriga109_dossier_laura_campo_02.indd 87

19/05/2014 23:08

agricultura

A maior parte das entradas do banco de xermoplasma atópase caracterizada por datos de pasaporte, de xestión e, parcialmente, con datos de caracterización de mazaroca e gran. Na avaliación búscase determinar os caracteres de interese agronómico que xeralmente se ven influenciados polo medio ambiente, como precocidade, contido de proteína e resistencia a estreses abióticos e bióticos. Ao longo dos anos foron moitos os estudos que se realizaron en Mabegondo para avaliar as variedades locais (Brichette Mieg et al., 2001; Moreno-González et al., 2003; Brichette Mieg et al., 2003; Alonso Ferro et al., 2007; Romay et al., 2010; Campo e Moreno-González, 2010; Campo et al., 2010; Campo e Moreno-González, 2011; Monteagudo et al., 2012). A diversidade xenética das variedades locais foi determinada principalmente por caracteres de planta e de mazaroca, fisiolóxicos e agronómicos, pero poucas veces se utilizaron os caracteres de calidade do gran para a clasificación ou identificación de xermoplasma. Este traballo suscita a necesidade de realizar unha caracterización complementaria do valor nutritivo do gran de millo mediante unha técnica sinxela e rápida que nos permitise valorar de forma eficaz o xermoplasma multiplicado. CALIDADE DO GRAN A calidade do gran de millo depende da súa constitución física, que determina a textura e a dureza, e da súa composición química, que define o valor nutricional. O millo gran é un alimento altamente enerxético para a alimentación animal e humana, pero posúe unha carencia de proteínas, xa que é deficiente nos aminoácidos esenciais lisina e triptófano. O gran de millo está formado por tres compoñentes principais, o amidón, a proteína e o aceite, os cales están contidos en tres estruturas: o xerme (embrión), o endospermo e o pericarpio. Os compoñentes principais atópanse distribuídos en cada estrutura en diferentes proporcións, e é o amidón o compoñente principal, seguido da proteína (táboa 1). Táboa 1. Composición química do gran de millo dentado Gran enteiro (%) Xerme Endospermo Pericarpio Gran enteiro

Media

Rango

Amidón

Media

Composición química (%) Proteína Aceite

Rango

11,5 10,5 - 13,1 8,3 2,1 -10 82,3 80,3 - 83,5 86,6 89,9 - 88,9 5,3 44,4 - 6,2 7,3 3,5-10,4 100 72,4 67,8 - 74,0

Media

Rango

Media

18,5 17,3 - 20,2 34,4 8,6 6,7 - 11,1 0,86 3,5 2,9 - 3,9 0,98 9,6 8,1 - 11,8 4,7

Rango

31,1 - 38,1 0,7 -1,1 0,7 - 1,2 3,98 - 5,8

Fonte: BeMiller e Whistler, 2009

O amidón, polas súas características nutricionais e as súas múltiples aplicacións na industria, é o carbohidrato máis importante. É un polisacárido vexetal que se atopa presente principalmente nos grans de cereais, tubérculos, froitas e varias legumes, e está formado por dous tipos de moléculas, a amilosa e a amilopectina.

Variedade local lisa pertencente á colección nuclear Boimorto-Pedral

Liña pura do CIAM seleccionada para alto contido en amidón

Variedade local dentada Outes-San Ourente

Os aumentos na porcentaxe de proteínas dos grans, polo xeral, asócianse cun aumento na calidade dos mesmos. Canto maior sexa o contido proteico no gran de millo menor será a cantidade de alimento que o animal necesita inxerir para incrementar o seu peso. Para a industria da moenda seca necesítanse grans de millos duros, xa que nesta industria importan a dureza do endospermo e a relación de tamaños de partícula que resultan da moenda, mentres que a industria da moenda húmida se decanta polos tipos de millo dentado, xa que esixen menor tempo de maceración nos procesos de extracción. Requírense, entón, millos con elevado contido de amidón, prevalecendo especialmente a súa pureza e a súa eficiencia de recuperación, e grans con alto contido en aceite ou en proteína. A produción de bioetanol tivo un crecemento importante nos últimos anos, sendo o millo a principal materia prima utilizada. O amidón é o compoñente máis importante na produción de etanol a partir de grans de millo, debido a que é o determinante do rendemento no proceso.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

afriga109_dossier_laura_campo_02.indd 88

16/05/2014 23:26

KAM

Ciclo 500 O ciclo medio que rende

O millo con NOME PROPIO

PICO Ciclo 450

Ciclo medio de longas produccións

ISIA

Ciclo 400 A solución eficaz

SUMBRA

Ciclo 400 Feito para hacer gañar

SUPERBIA

Ciclo 400

Soberbio en gran

SUMBERTO

Ciclo 350 Moito rendimento, pouca humidade

SUFAVOR

Ciclo 350 Híbrido dentado de alto nivel

ARVEDO Ciclo 350

Un peso pesado do rendimento

POMPEO

Ciclo 300 Un gran forraxeiro

SURREAL Ciclo 300

A referencia en produción

PERSEO Ciclo 300 Calidade e cantidade

SUNMARK Ciclo 280

DELEGACIÓN GALICIA: Parque Empresarial, Area 33 Bloque 2 - Parcela 9 36540 SILLEDA (Pontevedra) Tel 986 573 453 Fax 986 573 593 galicia@rocalba.es

Estabilidade en cualquera condición

SUSANN Ciclo 280 Un novo concepto

SAARI Ciclo 260

Rendimento poderoso

SUZY Ciclo 240

Un valor seguro e nutritivo

CYPANGO Ciclo 200 Ciclo curto, gran potencial

OSIR Ciclo 200

Precocidade e rusticidade

www.rocalba.com pub_rocalba_galego.indd 89

Expresión vegetal 22/05/2014 15:42

agricultura

O MILLO GRAN É UN ALIMENTO ALTAMENTE ENERXÉTICO PARA A ALIMENTACIÓN ANIMAL E HUMANA, PERO POSÚE UNHA CARENCIA DE PROTEÍNAS, XA QUE É DEFICIENTE NOS AMINOÁCIDOS ESENCIAIS LISINA E TRIPTÓFANO ESTIMACIÓN DO VALOR NUTRITIVO DAS VARIEDADES LOCAIS E LIÑAS PURAS DO BANCO DE XERMOPLASMA DE MILLO DO CIAM Cada ano no CIAM rexenéranse aproximadamente 40 entradas do banco de xermoplasma de millo a fin de manter a viabilidade do mesmo, así como liñas puras desenvolvidas no plan de mellora xenética de millos. Parte das variedades locais (VL) multiplicadas entre os anos 2010 e 2012, e mais as liñas puras (LP) rexeneradas nos tres anos, léronse en forma de fariña de millo, utilizando para iso un espectrómetro Foss NIRSSystem 6500. Os parámetros de valor nutritivo avaliados foron contido de proteína bruta (PB) e contido de amidón (AM), utilizando para iso ecuacións de predición NIRS para gran de millo desenvolvidas no CIAM. O método utilizado por vía húmida para a determinación de PB foi o método Kjeldahl (AOAC 1990) e para a determinación de contido de amidón (AM), o método polarimétrico de EWERS (FEDNA, 2000). En total, caracterizáronse e avaliáronse 70 variedades locais e 42 liñas puras (táboas 5 e 6). O contido medio de PB para as VL foi de 11,11 % e algo superior para as LP, cun valor de 12,33 % (táboa 2). O rango de variación foi de 8,65 a 13,81 % nas VL e tamén maior nas LP, de 8,25 a 15,74 (figura 1). En canto ao contido de amidón do gran, os valores medios para VL e LP foron de 68,58 e 68,37 %, e non se atoparon diferenzas significativas entre VL e LP para este parámetro (táboa 2). Os rangos de variación tamén foron máis amplos nas LP que nas VL (figura 2). Tanto as medias coma os rangos de variación de ambos parámetros atopábanse dentro dos termos medios encontrados na bibliografía. Táboa 2. Valores medios e rango de variación do contido en proteína bruta e amidón de variedades locais e liñas puras do banco de xermoplasma do CIAM, multiplicadas entre os anos 2009 e 2012 Xenotipo

Variedades locais

Liñas puras

media máximo mínimo varianza desviación estándar nº mostras media máximo mínimo varianza desviación estándar nº mostras

% MS Proteína 11.11 13,81 8,65 1,36 1,18 70 12,33 15,74 8,25 3,68 1,94 42

Amidón 68.58 73 64,70 3,49 1,88 70 68,37 73,90 63,80 5,62 2,40 42

Gran de millo

Pinto et al. (2009) caracterizaron mediante propiedades físicas e pola súa composición química 20 variedades locais de millo en Brasil. Os resultados obtidos para proteína bruta foron moi similares aos aquí mostrados, cun valor medio de 11,04 % e un rango de variación de 10,26 a 12,41 %. No caso do amidón, os valores foron inferiores aos mostrados neste traballo, cun valor medio de 60,54 % fronte ao 68,58 % das poboacións do CIAM. Has et al. (2009) tamén avaliaron a composición química do gran de 265 variedades locais de millo, 59 sintéticos e 430 liñas puras en Romanía. Os rangos de variación en ambos os parámetros foron moi similares, tanto en variedades locais coma en liñas puras, aínda que os valores medios para PB foron superiores (13,7 % para variedades locais e 13,4 % para liñas puras) e inferiores para AM (64,9 e 67,5 % para variedades locais e liñas puras, respectivamente). En Portugal, traballos realizados con 46 variedades locais lisas e seis poboacións melloradas mostraron valores de contido proteico similares aos aquí mostrados, cun valor medio de 12,62 % de PB dos 52 xenotipos avaliados (Vaz Patto et al., 2009). Por último, Berardo et al. (2009) caracterizaron mediante predicións NIRS 996 variedades locais, das cales 547 eran de orixe italiana e 449 doutras orixes, incluíndo variedades locais españolas. Os contidos medios en PB para as italianas foron de 11,48 % e para o resto, de 11,36 %, ambos valores similares aos aquí mostrados. En canto ao contido en amidón, os valores medios foron algo inferiores, 65,68 % no caso das poboacións italianas e 65,88 % para as foráneas. As liñas puras mostraron un rango máis amplo de variación, tanto en AM como PB, comparadas coas variedades locais (figura 1 e 2). A pesar diso, as maiores diverxencias observáronse no contido proteico, con valores medios máis altos das liñas puras (12,33 %) fronte ás variedades locais (11,11 %). Cando se realizou a análise estatística atopáronse diferenzas significativas entre as variedades locais e as liñas puras para o contido de proteína bruta. As liñas puras foron melloradas a través dos anos tanto para caracteres agronómicos como para calidade nutritiva na alimentación animal, por tanto, era de esperar esta diferenza no contido proteico. En canto ao amidón, non se acharon diferenzas significativas entre variedades locais e liñas puras.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

afriga109_dossier_laura_campo_02.indd 90

16/05/2014 23:26

Untitled-5 91

16/05/2014 01:41

agricultura

CANTO MAIOR SEXA O CONTIDO PROTEICO NO GRAN DE MILLO MENOR SERÁ A CANTIDADE DE ALIMENTO QUE O ANIMAL NECESITA INXERIR PARA INCREMENTAR O SEU PESO

Figura 1. Distribución de frecuencias do contido de proteína Figura 1: Distribución de frecuencias del contenido de proteína bruta en 70 bruta en 70 variedades locais (VL) elíneas 42 liñas variedades locales (VL) y 42 puras puras (LP) 25

Frecuencia (%)

VL LP 10

Táboa 4. Listaxe de 42 liñas puras de millo analizadas mediante NIRS para o estudo do seu contido proteico e de amidón

0 8-8,5

8,5-9

9-9,5

9,5-10

10-10,5 10,5-11 11-11,5 11,5-12 12-12,5 12,5-13 13-13,5 13,5-14 14-14,5 14,5-15 15-15,5

Proteína bruta (%MS)

Figura 2. Distribución de frecuencias do contido de Figura 2: Distribución de frecuencias del contenido de almidón en 70 amidón en 70 variedades (VL)puras e 42 variedades localeslocais (VL) y 42 líneas (LP)liñas puras (LP) 20 18 16

Frecuencia (%)

14 12

VL LP

10 8 6 4 2 0 63-64

64-65

65-66

66-67

67-68

68-69

69-70

70-71

71-72

72-73

73-74

Amidón (%MS)

Na táboa 3 (na páxina seguinte) móstrase parte da caracterización morfolóxica e a composición química en 59 variedades locais do banco de xermoplasma do CIAM e mais outras 11 procedentes do Instituto Vasco de Investigación e Desenvolvemento Agrario (NEIKER), a Escola Experimental Aula DEI (EEAD), a Misión Biolóxica de Galicia (MBG) e o Centro de Conservación da Biodiversidade Agrícola de Tenerife (CCBAT). En total, 70 variedades locais foron avaliadas para alto contido proteico e de amidón. O 21,4 % das VL caracterizadas foron identificadas polo seu alto contido en proteína (> 12 %). As VL AyalaAnes, Ayala-Munguía, Oia-Podurnes e Taboada-Fontán superaron en todos os casos o 13 %. Por outra banda, o 11,4 % das VL caracterizadas foron identificadas como de alta produción en amidón (> 71 %). As VL con maior contido en amidón foron O Saviñao-Esqueirón co 73 %, Vedra-Ponteulla co 72,7 %, Castellote co 72,2 % e LalínVento co 72,1 %. Na táboa 4 preséntase a calidade nutritiva das liñas puras multiplicadas. O 57 % e o 19 % das liñas puras caracterizadas foron identificadas polo seu alto contido en proteína e amidón, respectivamente. Das 24 LP con alto contido proteico, 13 foron desenvolvidas no CIAM e, das oito LP con alto contido en amidón, cinco pertencen ao CIAM. A liña pura EC148A-1 foi a que acadou maior PB, cun valor de 15,74 %, seguida das liñas puras 919Abm4Hi21, 515Dbm1-Hi21 e Lo11, todas elas con valores por riba do 15 %. En canto ao contido en amidón, a liña pura EC136C-2 do CIAM conseguiu a maior concentración (73,9 %), seguida pola liña pura americana B73, cun valor de 73,3 %.

BX 119Fbm2 408Ebm3- 91598-3 515Dbm1 515Dbm1-Hi21 919Abm4-Hi21 B73 CH10 EC125-B EC130 EC132 EC136-A EC136C-2 EC136C-3 EC136D-1 EC144 EC145 EC148 EC148A-1 EC148B EC148B-1 EC149B EC149C-1 EC149C-2 EC150 EC154 EC16-A EC170-A EC149A F283 F353 F618 F64 F98902 F2 F252 L11 L8 Les3 Lo11 Mo17 U140Lbm5PI251930 W117

Xermoplasma Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura Liña pura

Orixe Foránea Foránea Foránea Foránea Foránea Foránea Foránea CIAM CIAM CIAM CIAM CIAM CIAM CIAM CIAM CIAM CIAM CIAM CIAM CIAM CIAM CIAM CIAM CIAM CIAM CIAM CIAM CIAM Foránea Foránea Foránea Foránea Foránea Foránea Foránea Foránea Foránea Foránea Foránea Foránea

PB 9,42 9,75 9,69 15,37 15,60 9,64 13,47 14,15 13,84 13,78 11,49 8,69 10,12 10,19 11,80 12,92 14,45 15,74 13,18 12,06 14,11 13,15 13,01 11,45 14,31 10,85 14,33 11,37 10,76 13,37 11,19 12,57 10,59 11,43 13,04 13,20 13,95 12,81 15,09 12,70

AM 71 69,8 68,7 66 67,3 73,3 67 65,8 63,8 66,9 71,6 73,9 71,5 71,5 67,5 67,3 66,3 65,5 68,4 70 66,5 68,9 68,5 67,3 63,9 71,7 65,6 65,7 69,7 69,5 68,5 69,3 69,1 69,3 67 67,6 68,1 65,6 66,2 68,4

Liña pura

Foránea

8,25

71,9

Liña pura

Foránea

10,89

70.1

PB: contido de proteína bruta (% MS) AM: contido en amidón (% MS)

AFRIGA ANO XX - Nº 110

afriga109_dossier_laura_campo_02.indd 92

19/05/2014 22:36

pub_syngenta.indd 93

18/05/2014 16:30

agricultura

Táboa 3. Caracterización de 59 accesións de millo pertencentes ao BX do CIAM, 4 do EEAD, 2 de MBG, 4 de CCBAT e 1 de NEIKER BX ESP11978020 ESP11978036 ESP11978037 ESP11978043 ESP11978049 ESP11978053 ESP11978054 ESP11978055 ESP11978062 ESP11978082 ESP11978102 ESP11979007 ESP11981093 ESP11978119 ESP11978133 ESP11978134 ESP11978135 ESP11978136 ESP11978137 ESP11978138 ESP11978139 ESP11978140 ESP11978141 ESP11978142 ESP11978143 ESP11978144 ESP11978145 ESP11978155 ESP11978159 ESP11978174 ESP11978175 ESP11981204 ESP11982008 ESP11982009 ESP11982010 ESP11982011 ESP11982020 ESP11982044 ESP11982046 ESP11983003 ESP11983020

Localidade Boimorto - Pedral Lalín - Vento Lalín - Filgueira Silleda Muxía - Vilastose Aranga - Frevenzas Barreiros - Cabalar Aranga - Cerdelo Arzúa - Campo San Sadurnino - Ferreira Xove - Moras Vedra - Ponteulla Mondoñedo - Coubeira Chantada - Veiga A Bola - Veiga A Bola - Podentes Bande - Güin Vilar de Barrio -Arnuide Vilar de Barrio - Maus Allariz - Seixo Allarriz - San Trocado S. Cristovo Cea - Pereda S. Cristovo Cea - Oseira Esgos - Vilar de Ordel Esgos - Meiroas Esgos - Quintana do Monte Muiños - Abeleira Paderne de Allar - Figueiro Piñor de Cea - Loeda Carballiño - Veiga Porqueira - S. Lorenzo de A. Villayón - Castenea Ayala - Anes Ayala - Olabezar Ayala - Munguia Ataun Lazkao Lezama Guernika Vedra - Torve Outes - San Ourente

Xermoplasma VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL VL

Orixe A Coruña Pontevedra Pontevedra Pontevedra A Coruña A Coruña Lugo A Coruña A Coruña A Coruña Lugo A Coruña A Coruña Lugo Ourense Ourense Ourense Ourense Ourense Ourense Ourense Ourense Ourense Ourense Ourense Ourense Ourense Ourense Ourense Ourense Ourense Asturias Álava Álava Álava Gipúscoa Gipúscoa Biscaia Biscaia A Coruña A Coruña

PB 11,99 9,53 10,18 10,78 10,44 11,26 10,03 11,66 10,24 11,74 11,62 9,91 11,32 9,25 10,71 10,72 9,50 9,56 10,11 8,74 10,29 8,65 10,18 9,97 10,37 10,26 10,34 9,83 10,01 10,55 10,08 11,83 13,81 12,80 13,33 11,31 11,53 11,66 12,96 12,81 11,96

AM 68,50 72,10 70,70 70,80 71,70 68,60 71,10 68,90 70,10 69,20 71,70 72,50 69,70 69,40 67,30 67,40 68,80 67,70 67,40 69,60 66,30 68,60 65,80 70,30 68,50 67,80 66,80 69,50 69,10 67,70 69,50 69,60 64,70 67,30 66,00 67,60 70,65 69 66,70 68 68,10

Nº FILAS Tipo de gran Cor do gran liso amarelo 13 semiliso amarelo 11 liso amarelo 11 semiliso amarelo 11 liso amarelo 13 liso amarelo 13 liso amarelo 13 liso amarelo 12 semiliso amarelo 15 semiliso branco e amarelo 13 semiliso amarelo 11 liso branco 12 semiliso amarelo e laranxa 10 liso amarelo e laranxa liso branco liso amarelo liso amarelo e variegado liso amarelo liso amarelo liso amarelo liso amarelo liso amarelo liso amarelo, vermello e variegado liso amarelo liso amarelo liso amarelo liso amarelo liso amarelo liso amarelo liso amarelo liso amarelo, variegado e negro liso amarelo e laranxa 10 liso laranxa 8 liso amarelo 12 liso amarelo e vermello 9 liso laranxa 9 liso vermello e negro 9 liso amarelo 12 liso amarelo 11 liso amarelo e variegado 11 dentado e branco e amarelo 13 semidentado ESP11983021 Santa Comba VL A Coruña 11,96 68,20 amarelo, laranxa, vermello, variegado 10 liso ESP11985002 Melide - Santa María VL A Coruña 9,73 69,80 liso amarelo 12 ESP11985003 Mesía - Cumbraos VL A Coruña 11,55 66,10 liso amarelo 14 ESP11985005 Boimorto VL A Coruña 11,76 66,80 liso amarelo 11 ESP11985015 Boimorto - Cordeiro VL A Coruña 11,32 66,20 liso amarelo, vermello e variegado 12 ESP11985030 Meis - Barrantes VL Pontevedra 10,34 67,60 liso branco e negro 11 ESP11985032 Mondariz - Lougares VL Pontevedra 12,23 65,50 liso amarelo, vermello e variegado 10 ESP11985033 Oia - Podurnes VL Pontevedra 13,13 66,80 liso, semiliso amarelo ESP11985036 Cerdedo - Folgoso VL Pontevedra 10,97 70,10 liso amarelo 14 ESP11985042 Ribadumia - Mombuela VL Pontevedra 11,30 67 liso branco 12 ESP11986006 Taboada - Gondul VL Lugo 12,59 67,40 liso amarelo e laranxa 9 ESP11986012 O Saviñao - Esqueirón VL Lugo 9,49 73 liso amarelo 11 ESP11986014 O Saviñao - Meixide VL Lugo 12,11 67 liso amarelo 12 ESP11986015 Taboada - Moreda VL Lugo 12,28 65,50 liso amarelo 11 ESP11986020 Taboada - Moreda VL Lugo 10,38 68,60 liso amarelo 12 ESP11986032 Taboada - Fontán VL Lugo 13,13 65,30 liso amarelo 12 ESP11986034 Oroso - Transmonte VL A Coruña 12,50 68,20 liso amarelo e vermello 8 ESP11986038 Monforte - Seoane VL Lugo 12,54 66,30 liso amarelo 12 ESP1720189 Arucas VL Canarias 11,10 69,38 dentado laranxa, vermello ESP0090262 Castellote VL Zaragoza 11,61 72,20 dentado marrón-amarelo ESP0160272 Donostia VL Guipúscoa 11,95 68,80 dentado amarelo-marrón ESP0090069 Hembrilla - Queixalet VL Zaragoza 11,01 70,10 semidentado laranxa ESP1720156 La Oliva VL Canarias 10,59 69,30 dentado laranxa, vermello ESP1720296 La Orotava VL Canarias 10,37 69,35 dentado amarelo e vermello ESP0090312 Rastrojero VL Zaragoza 12,63 69 dentado amarelo e marrón ESP1720529 Taraconte VL Canarias 12,32 67,95 dentado amarelo e vermello ESP0090205 Tui VL Pontevedra 11,27 69,80 semiliso amarelo ESP0090336 Véjer VL Zaragoza 11,66 67 dentado marrón-amarelo ESP0090214 Viana VL Pontevedra 9,73 71,40 liso amarelo-marrón BX: número de entrada no banco de xermoplasma; PB: contido de proteína bruta (% MS); AM: contido de amidón (% MS) AFRIGA ANO XX - Nº 110

afriga109_dossier_laura_campo_02.indd 94

16/05/2014 23:26

No No sólo sólo de de Nitrógeno Nitrógeno vivevive tu maíz forrajero tu forraje

Ganadero, aproveche los beneficios del “Concepto ACTYVA” para su maíz forrajero. Yara, primer fabricante mundial de fertilizantes, le recomienda tomar la decisión de abonar en una sóla aplicación, justo en el momento de la siembra. -

Totalmente disponibles y asimilables Nitrógeno Nítrico y Amoniacal Fósforo en forma de polifosfato Aporta Magnesio y Azufre

YaraMila™ ACTYVA COMPOSICIÓN 20-7-10 + 2MgO + 10SO3

Nota: Contacte con su proveedor habitual en caso que necesite corregir su maíz con micronutrientes (Fe,Zn,Mn,B...). YaraVita en sus varias formulaciones tiene la solución para corregir las deficiencias via suelo o foliar.

info.iberian@yara.com // www.yara.es pub_yara.indd 95

16/05/2014 02:56

agricultura

CONCLUSIÓNS O contido en amidón das variedades locais do CIAM foi superior ao reportado na bibliografía para variedades locais e poboacións de millo. O contido en proteína atopábase dentro das medias dos traballos desenvolvidos con variedades locais noutros países como Italia, Portugal, Romanía e Brasil. Entre as 70 poboacións do banco de xermoplasma caracterizadas identificáronse as variedades locais máis interesantes desde o punto de vista nutricional. Quince variedades locais foron caracterizadas como de alto contido proteico, destacando entre elas Ayala-Anes, AyalaMunguía, Oia-Podurnes e Taboada-Fontán. Oito variedades locais foron identificadas como de alta produción en amidón, superando o 72 %, e as máis interesantes foron O Saviñao-Esqueirón, Vedra-Ponteulla, Castellote e LalínVento. Estas variedades locais poden ser introducidas nun programa de mellora utilizando a selección recorrente co fin de incrementar aínda máis o contido en proteína ou amidón dos grans de millo. De todos os xenotipos caracterizados, identificáronse as liñas puras que poden ser utilizadas no programa de mellora xenética para alto valor nutritivo en Galicia. As LP desenvolvidas no CIAM EC149B, EC125-B, EC154, EC170A, EC148 e EC148A-1, adaptadas ao medio e ás temperaturas da cornixa cantábrica, poden ser introducidas no plan de mellora de millo pola súa boa concentración en proteína. As LP EC136C-2, EC156-A, EC136-A, EC136C-3 e EC136D-1 foron as seleccionadas polo seu alto contido en amidón. AGRADECEMENTOS Este traballo foi desenvolvido grazas ao Plan Nacional de I+D+i INIA (proxectos RF2010-00004-C04 e RFP201100005). REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS ALONSO FERRO R., BRICHETTE I., EVGENIDIS G., KARAMALIGKAS CH., MORENO-GONZÁLEZ J. (2007) Variability in European Maize (Zea mays L.) Landraces under High and Low Nitrogen Inputs. Genetic Resources and Crop Evolution 54, pp. 295-308. AOAC (1990) Official Methods of Analysis, Association of Official Analytical Chemists 15th Edition. Washington, DC. BEMILLER J. Y WHISTLER R. (2009) Starch, Chemistry and technology. Elsevier. BERARDO N., MAZZINELLI G., VALOTI P., LAGANA P. Y REDAELLI R. (2009) Characterization of maize germplasm for the chemical composition of the grain. J. Agric. Food Chem., 57, pp.2378-2384. BRICHETTE MIEG I., MORENO-GONZÁLEZ J. Y LOPEZ A. (2001) Variability of european maize landraces for forage digestibility using NIRS. Maydica, 46, pp. 245-252. BRICHETTE MIEG I., MORENO-GONZÁLEZ J., CAMPO RAMÍREZ L. Y ALONSO FERRO R. (2003) Evaluation of european maize core collection: Tolerance to low nitrogen level. En: Rencontre Europeenne sur la Diversite des Populations de Maïs, INRA, pp. 38-40.

CAMPO L. (2012). Os bancos de xermoplasma: rexeneración e conservación das variedades locais de millo. Afriga, 97,98-106. CAMPO L. Y MORENO-GONZÁLEZ J. (2010) Potencial forrajero de variedades locales de maíz y relación entre caracteres agronómicos, de rendimiento y de valor nutritivo. Span. J. Rural Dev., pp. 1-16. CAMPO L. Y MORENO-GONZÁLEZ J. (2011) Evaluación agronómica de variedades locales de maíz en un sistema de agricultura sostenible. En: Pastos, paisajes culturales entre la tradición y los nuevos paradigmas del siglo XXI, pp. 243-248. CAMPO L., MONTEAGUDO A.B. Y MORENOGONZÁLEZ J. (2010) Evaluación agronómica de genotipos de maíz forrajero para su introducción en cultivo ecológico. En: Pastos: Fuente natural de energía, 235-240. Ed. Sociedad Española para el Estudio de los Pastos. DE LA ROSA, L. (2010) Los recursos fitogenéticos. Mol 10, pp. 30-40. FAO/IPGRI (1994) Genebank Standards. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Roma, Italia. International Plant Genetic Resources Institute, Roma, Italia. FEDNA (2000) Almidón. Método polarimétrico (EWERS). España. HARRINGTON J.F. (1965) New theories on the biochemistry of seed aging. Agron. Abstr., Annual Meeting of the American Society of Agronomy, pp.41. HAS V., HAS I., PAMFIL D., COPANDEAN A. Y CAMPEAN S. (2009) Evaluation of “Turda” maize germoplasm for phenotypic variability in grain chemical composition. Maydica, 54, pp. 313-320. MONTEAGUDO A.B., CAMPO L., SALLERES B. Y MORENO-GONZÁLEZ J. (2012) Landraces of forage maize as source of genetic variability for organic farming. En: New Approaches for Grassland research in a context of climatic and socio-economic changes. Options méditerranéennes (102), 223-227. MORENO-GONZÁLEZ J., CAMPO RAMÍREZ L., BRICHETTE MIEG I., ALONSO FERRO R. (2003) Evaluation of forage maize for digestibility and best harvesting time. En: Rencontre Europeenne sur la Diversite des Populations de Maïs, INRA, pp. 26-33. PINTO A.T.B., PEREIRA J., ROSELENA DE OLIVEIRA T., PRESTES R.A., MATTIELO R.R. Y DEMIATE I.M. (2009) Characterization of corn landraces planted grown in the Campos Gerais Region (Paraná, Brazil) for industrial utilization. Braz. Arch. Biol. Technol., 52, pp. 17-28. ROMAY M.C., MALVAR R.A., CAMPO L., ÁLVAREZ A., MORENO-GONZÁLEZ J., ORDÁS A. Y REVILLA P. (2010) Climatic and genotypic effects for grain yield in maize under stress conditions. Crop Sci. 50, pp. 51-58. VAZ PATTO M.C., ALVES M.L., ALMEIDA N.F., SANTOS C., MENDES MOREIRA P., SATOVIC Z. Y BRITES C. (2009) Is the bread making technological ability of portuguese tradiotional maize landraces associated with their genetic diversity?. Maydica 54, pp. 297-311.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

afriga109_dossier_laura_campo_02.indd 96

16/05/2014 23:26

El abonado rentable y eficiente del maíz

ENTEC® Maíz

ENTEC®, la mayor innovación en el abonado del maíz en los últimos años, permite obtener cosechas abundantes, de calidad y respetando el medio ambiente. El nitrógeno de ENTEC® se encuentra estabilizado por el inhibidor de la nitrificación DMPP, desarrollado por BASF y comercializado por EuroChem Agro. Ahora en EuroChem Agro hemos adaptado nuestra estrategia para que todavía más agricultores puedan utilizar ENTEC® y beneficiarse de sus excelentes resultados en el maíz. ® Marca registrada de EuroChem Agro

EuroChem Agro Iberia, S.L. Joan d’Àustria 39-47 08005 Barcelona Tel. 93 224 72 22 Fax. 93 225 92 91 www.eurochemagro.com

pub_eurochen.indd 97

16/05/2014 02:13

produción

EFICIENCIA PRODUTIVA: ORGANIZACIÓN DE LOTES PARA VACAS EN PRODUCIÓN

Neste artigo abórdase a organización de lotes para vacas en produción de cara a aumentar a eficiencia produtiva do rabaño e, por conseguinte, a rendibilidade da explotación.

Roberto C. Fernández Álvarez Veterinario asesor de explotacións leiteiras

Durante os últimos anos falouse moito do presente e do futuro do noso sector e de como a rendibilidade das explotacións leiteiras pasa por aumentar a súa eficiencia produtiva. Para iso hai diferentes estratexias ou formulacións, aínda que nalgúns casos non as podemos aplicar na nosa granxa por cuestións de deseño de instalacións, manexo ou necesidade de investimento. Neste artigo imos revisar un deses puntos para unha proposta máis eficiente, cuxos reportamentos económicos serán moi beneficiosos en ausencia tanto de investimento coma de condicionantes estruturais, o cal pode ser un bo punto de partida para o noso proxecto de futuro.

A organización de lotes de animais dentro da explotación é unha práctica moi estendida e que todo produtor a considera xa como rutineira. Deste xeito, en calquera granxa leiteira podemos atopar diferentes lotes para a recría de xovencas, un lote de vacas secas ou combinado con outro de preparto etc. Non obstante, para os animais que están en produción esta práctica non está tan arraigada xa que, tradicionalmente, asociouse a grandes explotacións leiteiras. Evidentemente, cando contamos con 300 ou 400 vacas en muxidura o loteado é imprescindible, e por propio manexo debemos organizalas en grupos máis pequenos para poder traballar con elas. Pero cando o número de animais en produción é inferior a 100 ou 120 vacas, parécenos que non é preciso lotealos e adoitamos traballar cun único grupo de produción.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

afriga110_nutricion.indd 98

16/05/2014 23:27

produción

Aínda que a formación de lotes durante o período de secado ou na recría de xovencas está establecida en todas as explotacións leiteiras independentemente do seu tamaño, cando se fala de lotear os animais en produción aínda se pensa que é unha forma de traballo reservada unicamente ás grandes explotacións leiteiras

PARA ESTABLECER UN LOTEADO ADECUADO DE ANIMAIS EN PRODUCIÓN DEBEMOS TER EN CONTA O ESTADO REPRODUTIVO DO RABAÑO, ÍNDICES DE CONVERSIÓN DE MATERIA SECA A LEITE E FORMULACIÓN DE RACIÓNS/OPCIÓNS DE OPORTUNIDADE CON NUTRIENTES

Facer lotes de vacas en muxidura non está asociado necesariamente a ningunha dimensión mínima de granxa, e estará máis condicionado pola situación produtiva que teñamos que polo propio tamaño do rabaño. É unha práctica sinxela que podemos realizar coa simple colocación duns separadores ou portas dentro do patio de exercicio que nos permitan illar grupos produtivos máis pequenos para traballar con eles de forma máis acorde ás súas necesidades.

REPARACIÓN Y VENTA DE BÁSCULAS PA R A G A N A D E R Í A Y A G R I C U LT U R A Punto de servicio y venta de: Scales for Agribusiness

NO PIERDA DINERO EN SU RACIÓN. LA RENTABILIDAD DE LA ALIMENTACIÓN DE SUS VACAS RADICA EN LA BÁSCULA DE SU CARRO MEZCLADOR solución Tenemos la para sus je sa pe de de peso. problemas enos. nt gú Pre

Especialistas en básculas para carros mezcladores, respuestos de pantallas y células de cualquier marca.

NOVEDAD EN ESPAÑA

PESA EN EL TRIPUNTAL

Los clientes son nuestro mejor aval, COOPERATIVA OS IRMANDIÑOS COOPERATIVA ICOS AGROAMB

www.electricidadmario.es Gavín, nº 5 - 27378 Roás - Cospeito - Lugo Tel.: 982 50 32 78 Móv.: 609 97 40 26 - 610 69 27 43 electricidadmario@gmail.com

AFRIGA ANO XX - Nº 110

afriga110_nutricion.indd 99

18/05/2014 22:02

100

produción

A formación de lotes produtivos non dependerá tanto do deseño das nosas instalacións coma do estado reprodutivo do rabaño, sendo este último o parámetro que nos guiará na confección dos devanditos grupos de produción

A MAIOR VANTAXE QUE OBTEREMOS CO LOTEADO É QUE, AO AGRUPAR TODOS AQUELES ANIMAIS CUNHAS CONDICIÓNS PRODUTIVAS SIMILARES, PODEREMOS REALIZAR FORMULACIÓNS MÁIS ACORDES ÁS SÚAS NECESIDADES REAIS

A maior vantaxe que obteremos con esta práctica é que, ao agrupar en lotes todos aqueles animais cunhas condicións produtivas similares, nos permitirá realizar formulacións máis acordes ás súas necesidades reais. Con iso aumentaremos a eficiencia de produción, á vez que reducimos as fugas de diñeiro derivadas dun aproveitamento inadecuado dos recursos, especialmente no que a nutrición se refire. Ao final, se os custos de alimentación son o maior fluxo variable de diñeiro na granxa, o que conseguiremos é empregalo da forma máis eficaz posible para obter o máximo rendemento. Para poder establecer un loteado adecuado de animais en produción debemos ter en conta parámetros básicos coma o estado reprodutivo do rabaño, índices de conversión de materia seca a leite e formulación de racións/opcións de oportunidade con nutrientes. Tendo claros estes conceptos poderemos organizar os lotes da forma máis eficiente para obter o máximo beneficio económico en cada momento.

EFICIENCIA DOS ANIMAIS EN FUNCIÓN DO SEU ESTADO REPRODUTIVO Unha vaca leiteira, desde o parto ata o secado, describirá unha curva de lactación na cal pasará por diferentes estadios, tanto fisiolóxicos coma produtivos, o que repercutirá directamente nas súas necesidades nutricionais e na súa capacidade de producir leite. Atoparémonos con que, dependendo da parte da curva de lactación onde se atope cada animal, a súa eficiencia de conversión de alimento en leite varía, e sempre o fai dunha forma similar segundo avanza a lactación. As vacas posparto e en pico de lactación presentan taxas de conversión en torno ao 1,8 ou 1,9 (1,8-1,9 litros de leite por cada kg de materia seca inxerida). As vacas a metade de lactación xa verán reducido o seu índice de conversión ata o 1,50 ou 1,55, para caer ata o 1,15 ou 1,20 nos meses previos ao secado. Desta forma observamos que a eficiencia de transformación de alimento en leite vai decrecendo a medida que avanza a lactación das nosas vacas, e é nas primeiras semanas posparto cando maior eficacia produtiva presentan. Con base nisto debemos establecer a nosa forma de traballo e as nosas estratexias nutricionais para tentar maximizar a produción de cada grupo do muxido. Se aproveitamos adecuadamente a capacidade produtiva de cada estrato do rabaño conseguiremos ser máis eficientes, obtendo o mellor rendemento de cada nutriente achegado aos animais. Organizaremos os lotes de animais en función desa capacidade de conversión, procurando que sexan o máis homoxéneos posibles.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

afriga110_nutricion.indd 100

16/05/2014 23:27

pub_nanta.indd 101

16/05/2014 02:33

102

produción

Un dos principais obxectivos da formación de lotes en vacas leiteiras será maximizar a eficiencia coa que os nosos animais aproveitan os nutrientes da ración diaria

SE APROVEITAMOS ADECUADAMENTE A CAPACIDADE PRODUTIVA DE CADA ESTRATO DO RABAÑO CONSEGUIREMOS SER MÁIS EFICIENTES, OBTENDO O MELLOR RENDEMENTO DE CADA Polo tanto, o primeiro punto a ter en conta cando lotee- NUTRIENTE ACHEGADO AOS ANIMAIS

Antes de comezar a establecer fórmulas nutricionais para un grupo de produción debemos definir o animal obxectivo que representa un determinado lote e, con base nesa estimación, formular as nosas estratexias de traballo

mos as vacas en produción será o seu rendemento á hora de producir leite. Este será o punto de partida da nosa estratexia e o patrón de organización dos animais. Tamén falamos de parámetros reprodutivos ao comezo deste artigo, xa que a boa ou a mala reprodución da nosa granxa influirá directamente nos días en leite (DEL) do grupo e na súa capacidade de produción. Se o noso programa reprodutivo funciona correctamente e os animais realizan un parto cada 12 ou 13 meses, a media de DEL roldará os 160 ou 170, co cal a conversión media do alimento en leite estará en torno ao 1,50. Iso significa que o rabaño está equilibrado e a conversión media do grupo correspóndese coa conversión media dunha curva de lactación estándar. Pero se existen problemas para conseguir que as nosas vacas queden xestantes, e iso implica un atraso na preñez coa consecuente prolongación da curva de lactación, comezarán a aparecer “colas de lactación” en animais que tardaron en preñar e agora, ao levar moito tempo producindo desde o parto, a súa conversión decrece ao mesmo tempo que o fai a media do rabaño. Debemos ter presente que un mal estado reprodutivo acrecentará as diferenzas produtivas entre os animais dun mesmo grupo, aumentando, á súa vez, as diferenzas nos requirimentos de nutrientes que precisan. Así, aínda que o índice de conversión de materia seca a leite é un dato produtivo derivado da curva de lactación, estará estreitamente relacionado coa eficiencia reprodutiva do noso rabaño. Consecuentemente, o noso programa reprodutivo influirá na organización de lotes, xa que a taxa de preñez que obteñamos debuxará unha curva de lactación máis ou menos homoxénea, influíndo directamente no tamaño de cada grupo produtivo.

A nivel práctico veremos que un rabaño con boa taxa de concepción terá un grupo de alta produción cun 30 % do censo de lactación, aproximadamente, no que incluiremos os animais en posparto e aqueles que están en pico de lactación. Pero se a reprodución é mala e a curva de lactación se prolonga, os animais de alta produción con taxas de conversión elevadas quedarán reducidos a un 20 ou un 15 %, ou mesmo inferiores, a favor do grupo de baixa produción, onde aumentarán os animais en cola de lactación que aínda non están xestantes ou tardaron en chegar a estalo. O tamaño dos grupos produtivos en base á súa capacidade de conversión de alimento en leite estará determinado polo estado reprodutivo do rabaño, atopando aquí o segundo factor que incidirá na forma de organizar os lotes de produción na nosa granxa.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

afriga110_nutricion.indd 102

16/05/2014 23:27

Feroes - PlantaMix m e z c l a s p a r a a l i m e nta c i ó n an i m a l PRODUCTOS: Seleccionamos todos los productos por su calidad, con los que elaboramos las mejores mezclas para cada tipo de ganado.

- Raygras - Triticale - Veza

- Alfalfa - Avena - Festuca

¿QUE HACEMOS?

GANADO: - Leche - Vacío - Carne

Alfalfa

Silo

Especialistas PAJA de la mejor calidad: - Paja picada F0 (< 2 cm) - Paja picada F1 (3 - 5 cm) - Paja picada FC (8 - 10 cm) - Paja para camas - Paja picada para camas de pollos

EXENTA

DE POLVO Y PIEDRAS

en MEZCLAS a su medida de todo tipo de FORRAJES

Mexcla Mix

Disponemos de servicio de transporte. Ventas por cargas completas con la posibilidad de combinar productos.

FEROES PLANTAMIX N-122 Km 407. Torrecilla de la Abadesa, Valladolid Telf.:+34 669 933 068 / +34 639 389 735 feroes@feroes.net • plantamix@feroes.net • www.feroes.net

pub_feroes_03.indd 103

20/05/2014 09:39

104

produción

O NOSO PROGRAMA REPRODUTIVO INFLUIRÁ NA ORGANIZACIÓN DE LOTES, XA QUE A TAXA DE PREÑEZ QUE OBTEÑAMOS DEBUXARÁ UNHA CURVA DE LACTACIÓN MÁIS OU MENOS HOMOXÉNEA, INFLUÍNDO DIRECTAMENTE NO TAMAÑO DE CADA GRUPO PRODUTIVO

A formación de lotes facilitaranos o emprego daqueles alimentos de maior prezo nos animais que os poden utilizar con maior eficiencia de conversión a leite

INFLUENCIA NA FORMULACIÓN DE RACIÓNS Tras coñecer como se comporta a eficiencia produtiva dos animais ao longo da súa curva de lactación, debemos adaptar esa evolución á súa alimentación tentando cubrir as necesidades específicas de cada etapa. O obxectivo do racionamento no vacún leiteiro será achegar os requirimentos específicos en cada etapa produtiva da forma máis eficiente posible, de xeito que o animal cubra as súas necesidades pero sen desperdiciar nutrientes que repercutan de forma negativa na economía da explotación. Cando formulamos unha ración para vacas de leite, o primeiro que debemos establecer é o “animal obxectivo”, é dicir, debemos ter moi claro o tipo de animal que representa o grupo produtivo para poder axustar as súas necesidades e, desa forma, escoller a fórmula máis acorde aos seus requirimentos. Para establecer un animal obxectivo consideraremos o peso vivo, a produción de leite, a composición dese leite, o seu estado de crecemento e as súas necesidades de xestación. As necesidades de crecemento teranse en conta en animais de primeira lactación, e as de xestación só naqueles animais durante os últimos meses antes do secado, polo que os parámetros fundamentais da ración son o peso vivo e a súa produción (cantidade e calidade). A partir de aí, teremos unha media no rabaño que nos indicará as necesidades do noso grupo produtivo. Actualmente, a produción leiteira é o valor que se adoita ter en conta á hora de propoñer as racións a nivel de campo, estimando un peso vivo aproximado, e por iso enfocaremos a nosa formulación en base a este proceder. Cando establecemos unhas necesidades con base na produción dun rabaño obteremos unha media produtiva sobre a que traballar. Isto provoca que a metade dos animais estea sobrealimentada (porque produce menos leite) e a outra metade subalimentada (porque produce máis leite). En ambos os casos supón unha perda de diñeiro para o produtor. No primeiro caso polo desaproveitamento de nutrientes, xa que damos máis alimento do que necesita o animal, coa consecuente perda de eficiencia produtiva. E, no segundo caso, porque perdemos produción ao non chegar a cubrir as súas necesidades.

A solución práctica é empregar a media produtiva mais unha desviación estándar. Así, formularemos a ración para algo máis de produción que a media do lote de cara a cubrir as necesidades deses animais en pico de lactación. Normalmente están establecidos uns valores de corrección polos que multiplicaremos as medias produtivas para obter os valores con base nos cales formular. En rabaños cun só lote produtivo multiplicaremos a media por 1,20 a 1,30; se hai dous lotes multiplicaremos por 1,15 a 1,20 e, se hai tres, farémolo por 1,10. A maior número de lotes debemos aplicar menos marxe de seguridade porque haberá menor desviación produtiva entre o animal que máis produza e o que menos dentro do mesmo lote. Desta forma vemos que o loteado en vacas de leite nos permitirá agrupar animais con base na súa capacidade produtiva e índices de transformación, reducindo as perdas económicas derivadas dunha formulación nutricional incorrecta e conseguindo que a alimentación sexa o máis equilibrada posible para a maioría de animais que compoñen o lote. Basicamente, o que conseguiremos é repartir os nutrientes en función da súa capacidade de transformación, obtendo maiores taxas de eficiencia produtiva de leite, o cal repercutirá na ganancia económica do produtor. A nivel práctico, veremos que os lotes de posparto ou pico de lactación contarán con racións máis enerxéticas e concentradas que lles permitirán cubrir todas as necesidades derivadas de producións leiteiras elevadas, á vez que evitaremos perdas acusadas de condición corporal durante os primeiros meses tras o parto. Doutra banda, os lotes de baixa produción terán racións menos concentradas en nutrientes, normalmente con taxas maiores de forraxes, que lles permitirán manter a súa produción sen aumentar excesivamente a súa condición corporal, o cal conduciría a perdas económicas elevadas por desaproveitamento de nutrientes. Outra vantaxe engadida desta formulación en lotes é que podemos empregar os nutrientes de prezo máis elevado só naqueles animais que de verdade reporten un beneficio adecuado polo seu emprego. Así, produtos como as forraxes deshidratadas de alto valor proteico ou os nutrientes by pass serán empregados cos animais que se atopen na primeira parte da súa curva de lactación, onde o seu emprego será máis eficiente e nos reportará beneficios cuantiosos. Evitaremos empregalos naquelas vacas próximas ao secado, onde suporían un custo elevado en comparación coa mellora produtiva que poderiamos obter, non sendo unha opción rendible de traballo. Desta forma vemos que o agrupamento de lotes con base no seu estado reprodutivo e capacidade de produción nos permitirá axustar a nutrición para ser máis eficientes e evitar fugas de diñeiro. Manteremos os custos de alimentación, pero cunha redistribución máis equitativa dos nutrientes podemos obter maior produción de leite.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

afriga110_nutricion.indd 104

19/05/2014 22:36

produción

105

Táboa 1. Necesidades nutricionais para unha vaca de 680 kg coa produción corrixida ao 4 % de graxa Produción

50 litros

30 litros

20 litros

Mcal/día

48,4

33,4

25,9

ENL/kg MS

1,73

1,56

1,37

PB (%)

18,7

16,2

14,0

PDI g/día

2.938

1.940

1.441

Fonte: FEDNA

Aproveitamos a organización de lotes produtivos para mellorar o confort das vacas e favorecer especialmente os animais en posparto, pico de lactación e xovencas de primeiro parto

TAMÉN É UNHA ESTRATEXIA PARA O ALOXAMENTO E AS INSTALACIÓNS Aínda que a organización de lotes produtivos busca principalmente un aumento de eficiencia na relación alimentación/produción, tamén debe ser empregada para ofrecerlles aos animais as condicións máis adecuadas ao seu momento produtivo. E neste punto sempre se favorecerá os animais de maior produción e as xovencas de primeira lactación fronte ao resto do grupo. Durante os últimos anos realizáronse moitas publicacións relacionando o confort animal coas melloras produtivas, especialmente no que a vacún leiteiro se refire. Polo tanto, podemos aproveitar a formación de lotes para mellorar o cow comfort dos nosos animais e, desta forma, estimular a súa produción, sendo un valor engadido á nosa formulación. No hipotético caso de que a nosa explotación conte cun número adecuado tanto de camas coma de cornadizas para todos os animais, ou mesmo que estas estean en número superior ao das vacas en produción, non haberá problemas nin de descanso nin de competencia no comedeiro. Pero se nos atopamos na situación máis estendida de que normalmente os animais superan a capacidade das instalacións, aquí debemos primar as áreas de descanso e o espazo en presebe, de tal forma que os animais de maior produción e as xovencas primeirizas dispoñan dun mínimo dun cubículo e dunha cornadiza por animal, en detrimento dos de baixa produción, que non disporán desas condicións. Favorecerlles o aloxamento e o confort aos animais de maior produción e aos animais novos permitirá asegurarnos o seu acceso á comida e ao descanso, evitando perdas produtivas secundarias á superpoboación das instalacións. Nos lotes de baixa produción, aínda que en ningún caso é recomendable a saturación das instalacións, as perdas produtivas por escaseza de comedeiro ou falta de cama serán reducidas e sempre menos pronunciadas que nas vacas de maior produción. Desta forma, o loteado que establezamos pode obter un beneficio económico maior se o correlacionamos coas instalacións e o manexo, sendo outra forma de estimulación produtiva do noso gando.

Na táboa podemos observar as diferentes necesidades dun mesmo animal en función da súa produción que, extrapoladas a un rabaño completo, nos dan unha idea das diferenzas existentes entre os animais en pico de produción e os que están en cola de lactación. Se isto se aplicase a nivel práctico, podemos comprender o que ocorrería se só se formulase unha única ración media (30 litros) en comparación coas necesidades de cada grupo produtivo.

DEBE SER UNHA FORMULACIÓN DINÁMICA Cando abordamos a organización de lotes produtivos na nosa explotación, debemos ter en conta que non é unha formulación estática, senón que debe ser dinámica, o mesmo que o serán a nosa curva de lactación e o estado reprodutivo dos animais. Se mantemos un bo programa reprodutivo ao longo do ano, cunha distribución homoxénea tanto de partos coma de secados, a nosa curva de lactación permanecerá estable, cuns estratos produtivos máis ou menos equilibrados ás nosas formulacións. Neste caso non necesitaremos modificar o loteado e poderemos mantelo no tempo. Non obstante, cando temos unha concentración de partos estacional, ou os nosos animais se atrasan na súa curva produtiva debido a períodos prolongados cunha reprodución deficiente, pasaremos por diferentes escenarios reprodutivos ao cabo do ano. Atoparémonos con épocas onde teremos grupos grandes de baixa produción antes do secado, seguidas doutras cun número elevado de animais recentemente paridos que están en pico de lactación. Estes dous escenarios son completamente diferentes e, por iso, tamén deberán selo as nosas formulacións. Adaptaremos o tamaño dos lotes ao volume de vacas que temos en cada estrato, de forma que os lotes de baixa produción aumentarán de tamaño para logo reducirse en favor dos de alta produción, adaptando a distribución de animais á realidade do muxido. Se non adaptamos esta situación aos nosos lotes, perderemos eficiencia produtiva e, polo tanto, perderemos diñeiro. Manter o mesmo loteado implicará que, cando nos aumenten os días en leite durante os meses previos á concentración de partos, haberá vacas en alta produción que non dean suficiente leite para a ración que están a recibir, o mesmo que unha baixada brusca de días en leite por un aumento de partos implicará ter animais en baixa produción a pesar de estar con taxas de conversión elevadas. Esta situación obríganos a adaptar o tamaño dos lotes para seguir sendo eficientes; doutra forma volveriamos á mesma situación que tiñamos cun único lote: animais alimentados en exceso e outros con carencias nutritivas. Se queremos ser eficientes na nosa formulación ao longo do tempo debemos saber adaptarnos ás diferentes situacións que atravese o noso rabaño para manter a rendibilidade da explotación. AFRIGA ANO XX - Nº 110

afriga110_nutricion.indd 105

16/05/2014 23:27

106

publirreportaxe Miguel Angel y Raúl Lavín en su explotación. A los lados se pueden ver algunos bebederos y, al fondo, los ventiladores-aspersores

SAT EL CAMPO, UNA DE LAS MEJORES EXPLOTACIONES DE CANTABRIA, REDUCE EL ESTRÉS POR CALOR QUE VENÍA PADECIENDO TODOS LOS VERANOS GRACIAS A ENERMILK SAT El Campo (Anero, Cantabria) es una explotación familiar, propiedad de los hermanos Miguel Ángel y Raúl Lavín, que cuenta en la actualidad con 600 animales, de los cuales 300 son vacas en ordeño, 70 secas y el resto recría. “Desde que nuestro abuelo empezó con 15 animales ha evolucionado mucho el manejo”, nos comenta Miguel Ángel.

os hermanos Lavín siempre estuvieron relacionados con el vacuno de leche pero no fue hasta el año 1985 cuando comenzaron su andadura como SAT incorporando a la granja 105 novillas procedentes de Alemania. Tres años después cogieron sus animales y se fueron a Cataluña (concretamente a Mollerusa) para seguir evolucionando. En 1999 volvieron a su actual ubicación con 300 animales y una gran ilusión por mantener la tradición y continuar mejorando su explotación. Aquí trabajan en total 7 personas, pero la responsabilidad de cada tarea la tienen repartida entre los dos hermanos. “De esta forma —nos dice Raúl— yo soy el que se encarga de la alimentación e inseminación y Miguel Ángel hace lo propio con el control de ordeños y la recría”. SAT El Campo dispone de 45 hectáreas de tierras, de las cuales 33 son para maíz que, junto con el que compran, les permite hacer dos silos/zanja con capacidad de hasta 3.500

Es importante disponer de agua fresca, limpia y abundante de cara al verano

Tm. Las otras 12 hectáreas son para hierba. Trabajan con 4 tractores, 2 telescópicas y 2 carros unifeed de 10 y 22 m3. En las novillas, la primera inseminación se realiza entre los 13-15 meses utilizando siempre los mejores toros de genética americana y europea. La media general de inseminaciones por preñez no llega a las 2,5 y tienen un intervalo entre partos de 420 días. “Hacemos 3 ordeños al día en una sala doble de 20 puntos en paralelo y la producción es superior a los 40 litros de media”, nos cuentan los hermanos Lavín con gran satisfacción. Respecto al estrés por calor, es un problema que siempre les ha preocupado mucho y han hecho importantes mejoras para intentar reducirlo en la medida de lo posible. Por este motivo hace años que instalaron en la granja aspersores de agua y ventiladores para que la evaporación enfríe el ambiente que rodea a la vaca. Sin embargo, el verano pasado empezaron a utilizar Enermilk (producto en base a aceites esenciales de Innofarm) en la granja con unos excelentes resultados. “Fue el primer verano —afirma Miguel Ángel— que no nos sobraba parte de la ración del carro como nos ocurría otros años. Además, la producción se mantuvo muy bien durante esos meses de calor y terminaron el verano con muy buena condición corporal”. Raúl añade: “Tuvimos un aumento de vacas en celo y preñadas en el verano de 2013 con respecto a años anteriores”. Esperamos que Raúl y Miguel Ángel sigan haciendo las cosas con tanta profesionalidad como hasta ahora y que puedan seguir con esta tradición familiar otras tantas generaciones más.

Incorporan Enermilk al carro unifeed en el momento de hacer la ración

AFRIGA ANO XX - Nº 110

AFRIGA110_publirreportaxe_satelcampo.indd 106

19/05/2014 22:37

pub_innofarm_enermilk.indd 107

16/05/2014 01:39

108

manexo

HEALTHY START CHECK LIST: UNHA ANÁLISE DOS PUNTOS CRÍTICOS NO MANEXO DAS VACAS LEITEIRAS EN PERÍODO DE TRANSICIÓN

O manexo das vacas durante o secado e o preparto debe garantir que os animais teñan acceso á comida, á auga e ás zonas de descanso

Healthy Start Check List é unha ferramenta que serve para que gandeiros, veterinarios e nutrólogos avalíen o manexo das vacas no período de transición, coa finalidade de lograr inicios de lactación máis fortes, máis eficiencia reprodutiva e, en xeral, vacas máis sas. A IMPORTANCIA DO MANEXO Nunha ocasión un veterinario e amigo díxome: “Os primeiros 20 litros unha vaca dáos polo feito de ser vaca, os que van dos 20 aos 30 litros daraos en función do que coma e de 30 litros en diante é manexo”. Certamente, que o manexo é importante (e moito) non é ningunha novidade. E se o manexo é importante cando falamos da vaca en lactación, non deixa de selo (ou éo aínda máis) na vaca seca ou na vaca en período de transición. Cito a quen é considerado un dos principais gurús no estudo do período de transición da vaca leiteira, falando dos cambios que experimentou a medicina da produción nas explotacións de vacún nas últimas dúas décadas e das oportunidades que se presentan no futuro: “O manexo da vaca en transición promete ser o fundamento para o progreso no mantemento e mellora da saúde das vacas leiteiras nos próximos 25 anos” (LeBlanc, 2006). O “QUEBRACABEZAS” DO PERÍODO DE TRANSICIÓN O período de transición alárgase desde as 3 semanas anteriores ao parto ata as 3 semanas seguintes ao parto e é, como o seu propio nome indica, un tempo de cambios. Nestes 42 días a vaca pare (e pasa de estar xestante a estar “baleira”, e de estar seca a estar en lactación) e cambia en numerosas ocasións de patio (o que comporta cambios nos grupos de animais e nas xerarquías que imperan neles) para recibir racións distintas. Estes cambios fan do manexo do período de transición un elemento crucial para o rende-

Cristina Andreu. DVM. PhD. Técnico de ruminantes. Elanco, España andreu_cristina@elanco.com

mento da vaca na seguinte lactación tanto en termos de saúde coma de produción leiteira e reprodución. Coma se se tratase dun quebracabezas complexo, os avances da investigación nas últimas décadas permítennos hoxe entender mellor que cambios sofre a vaca a nivel endócrino, metabólico e inmunitario durante o período de transición (LeBlanc, 2006). Unha peza fundamental neste quebracabezas é o balance enerxético negativo (BEN) que se orixina como consecuencia da caída na inxestión de materia seca e o incremento da demanda enerxética polo crecemento fetal –primeiro– e o inicio da lactación –tras o parto–. Na actualidade podemos medir e monitorizar o BEN, fisiolóxico en todas as vacas (Radostits, 2000), a partir de indicadores coma os ácidos graxos non esterificados (NEFA; no preparto) ou o betahidroxibutirato (BHBA; como indicador de cetose no posparto). Outra peza importante no quebracabezas da transición é a do sistema inmunitario. Do mesmo xeito que o balance enerxético negativo, a inmunosupresión aféctalles a case todas as vacas durante as 2-3 semanas anteriores ao parto, con caídas de entre o 25 e o 40 % na actividade dos neutrófilos –inmunidade innata– e linfocitos –inmunidade adaptativa– (Goff, 2008).

AFRIGA ANO XX- Nº 110

afriga110_manexo_puntos_02.indd 108

19/05/2014 22:38

manexo

109

UNHA PEZA FUNDAMENTAL NO PERÍODO DE TRANSICIÓN É O BALANCE ENERXÉTICO NEGATIVO QUE SE ORIXINA COMO CONSECUENCIA DA CAÍDA NA INXESTIÓN DE MATERIA SECA E O INCREMENTO DA DEMANDA ENERXÉTICA A miúdo, no entanto, a peza do quebracabezas coa que estamos máis familiarizados veterinarios e gandeiros é a dos problemas e as patoloxías do posparto (retención de placenta, hipocalcemia, cetose, desprazamento de abomaso, metrite...), moitas das cales están asociadas entre si (Duffield, 2004) e son un reflexo do fracaso na fase de transición. De maneira simplificada, podemos dicir que unha vaca con problemas no posparto é unha vaca que non “xestionou” adecuadamente ou non puido facerlle fronte ao BEN e á inmunosupresión. A ANÁLISE DOS PUNTOS CRÍTICOS En calquera explotación leiteira existe unha marxe de mellora na produtividade dos animais e unha das áreas nas que aínda hai “moito por facer” é o período de transición. Levar a cabo unha revisión completa e periódica dos puntos críticos de manexo na transición pode ser unha oportunidade para detectar áreas de mellora e establecer cambios encamiñados a que as vacas arrinquen a lactación con máis forza, máis sas e con menos problemas. A devandita análise de puntos críticos é unha tarefa conxunta do gandeiro, o veterinario e o nutrólogo dunha explotación, porque inclúe aspectos que atinxen ás tres figuras e, sobre todo, porque persegue un obxectivo común: mellorar o período de transición para lograr unha maior produtividade das vacas na lactación. Punto crítico 1. Agrupación do preparto 2. Espazo de comedeiro

3-7. Confort

8. Estrés térmico

QUE É E QUE AVALÍA A HEALTHY START CHECK LIST? Healthy Start Check List é o nome dunha nova ferramenta que Elanco pon a disposición de todos os gandeiros, veterinarios e nutrólogos para axudarnos a avaliar o manexo das vacas no período de transición; un total de 25 puntos críticos que se organizan en tres apartados ou bloques en función de se gardan relación coas instalacións (aloxamento e confort), con factores individuais ou se son aspectos relacionados coa alimentación das vacas. A análise baséase en asignar unha cor –vermella, ámbar ou verde, coma se dun semáforo se tratase– a cada un dos 25 puntos críticos no manexo das vacas en transición (secas, preparto e posparto temperán) en función de se a explotación ten para eses puntos unha situación óptima (verde), mellorable (ámbar) ou inadecuada (vermello). O verde en moitos dos puntos críticos de manexo que recolle a Healthy Start Check List está encamiñado a maximizar o confort da vaca en transición e garantir que teña acceso á comida, á auga e á zona de descanso, co obxectivo de suavizar a caída na inxestión de materia seca. Desta forma buscamos minimizar na medida do posible o balance enerxético negativo e a inmunosupresión que ten lugar en torno ao parto. Nas explotacións, o verde en cada punto crítico debe ser o obxectivo, e a Healthy Start Check List pretende ser unha guía de axuda para mellorar o manexo das vacas en transición, dirixida a evitar os problemas de posparto e favorecer un adecuado arranque de lactación.

Aspectos relacionados coas instalacións Obxectivo ou situación óptima Argumento base O movemento constante dos animais provoca Prepartos en grupos cerrados (grupos de preparto estables) cambios nas xerarquías e estrés. Un espazo de comedeiro insuficiente limita a >75 cm/vaca ou 4 vacas por cada 5 cornadizas inxestión de materia seca. Cubículos: >1,3m*1,8 m As zonas de descanso ou os cubículos incómodos Cama quente: >9m2/vaca Lesións de bestra: <5 % aumentan o tempo durante o cal a vaca está de pé e Espazo para levantarse: >75 cm reducen a inxestión de materia seca. Densidade: nº cubículos > nº vacas Ventiladores e duchas se a temperatura é > 20 °C (en función O estrés térmico ten un grande impacto sobre a da humidade e do tipo de clima). inxestión de materia seca.

Punto crítico 9. Condición corporal (BCS)

10. Xestación de xemelgos

11. Coxeiras 12. pH urinario 13-16. Incidencia de enfermidades do posparto

Referencias Norlund, 2009 Norlund, 2009 Grant, 2001 Norlund, 2009 Grant, 2012 Graves, 2006 Nocek, 2009 Cook, 2006 García-Ispierto, 2007

Aspectos individuais ou relacionados coas vacas Obxectivo ou situación óptima Argumento base As vacas con BCS >3,5 teñen máis posibilidades de desenvolver <10 % de vacas con BCS >3,75 cetose que as vacas cunha condición intermedia antes do parto. Diagnóstico por ecografía para identificar A xestación de xemelgos implica maior necesidade de enerxía xemelgos. Secado das vacas con xemelgos 2 e aumenta o risco de que se desencadeen outras enfermidades semanas antes e protocolo específico para o (retención de placenta, desprazamento de abomaso, cetose). control da cetose. Ningunha vaca seca debería estar coxa As vacas coxas teñen unha menor inxestión de materia seca. (Locomotion Score >2). En vacas con racións con sales aniónicas, pH da O pH urinario pode ser unha ferramenta para avaliar o risco de urina 6,2-6,8 hipocalcemia. Hipocalcemia: <5 % Rexistrar as enfermidades é imprescindible para controlar a súa Desprazamento de abomaso: <5 % incidencia. É fundamental definir as enfermidades de maneira que poidamos facer comparacións entre distintas explotacións e Retención de placenta: <8 % diferentes anos. Mastite (primeiro mes): <8 %

Referencias Roche, 2009

Fricke, 2001 Juárez, 2002 Calderón, 2011 Goff, 2008 b Overton, 2009 Overton, 2009 Mulligan, 2012 Bradley, 2010

AFRIGA ANO XX- Nº 110

afriga110_manexo_puntos_02.indd 109

21/05/2014 02:01

Fonte: http://mediorural.xunta.es/

110

manexo

A ANÁLISE DOS PUNTOS CRÍTICOS NON PODE SER UN TEST QUE SE LEVE A CABO DE FORMA PUNTUAL E ILLADA, SENÓN QUE REQUIRE UN SEGUIMENTO E UNHA CONTINUIDADE Aspectos relacionados coa alimentación das vacas Obxectivo ou situación óptima Argumento base Ración completamente mesturada (unifeed/TMR), O sistema unifeed/TMR evita a selección dos compoñentes 17. Sistema de alimentación equilibrada e ad líbitum da ración e favorece a inxestión. O ensilado non presenta perfís de fermentación A mala calidade dos ensilados (mal fermentados) diminúe 18. Calidade da comida alterados, olores desagradables ou degradación do a inxestión de materia seca. alimento. A limpeza do comedeiro e a retirada da comida sobrante 19. Mantemento do comedeiro O comedeiro límpase diariamente. favorecen a inxestión. No lote preparto: <10 % das vacas cun nivel de A enchedura do rume é un reflexo do nivel de inxestión de 20. Enchedura do rume enchedura do rume inferior a 5 (escala 1 ao 5) materia seca. Empurrar a comida a medida que as vacas comen garante 21. Acceso e frecuencia de Empúrrase frecuentemente (3 ou máis veces ao día) a o acceso e maximiza a inxestión. As vacas en transición administración da comida comida ás vacas secas e de preparto. deben ter sempre comida dispoñible. A ‘educación’ previa das xovencas facilita que se adapten As xovencas preparto tiveron contacto coas cornadizas ás cornadizas. O tempo durante o cal as vacas están 22. Uso das cornadizas anteriormente. As vacas pasan menos dunha hora ao collidas limita o tempo de repouso e incrementa as día suxeitas. necesidades enerxéticas. Certa cantidade de comida sobrante garante que todas as 23. Comida sobrante Sobra polo menos un 5 % da comida. vacas tiveron acceso. Garantir unha adecuada cantidade de fibra e de enerxía 24. Rumia e cantidade de fibra Máis do 90 % das vacas en repouso están rumiando. na ración é necesario para cubrir as necesidades enerxéticas e favorecer a rumia. Existen polo menos 2 puntos de auga en cada patio e Un acceso limitado á auga de bebida reduce a inxestión 25. Acceso á auga de bebida máis de 10 cm lineais de bebedoiro por vaca no patio. de materia seca. Punto crítico

Un acceso limitado á auga de bebida reduce a inxestión de materia seca

COMO PÓR EN PRÁCTICA A HEALTHY START CHECK LIST? Como calquera ferramenta que busque mellorar unha explotación, a análise dos puntos críticos de manexo na transición non pode ser un test que se leve a cabo de forma puntual e illada, senón que require un seguimento e unha continuidade. Lonxe de pretender “sacarlle as cores a ninguén” e sen ánimo de criticar nada, a Healthy Start Check List quere pór en evidencia que aspectos son mellorables no manexo da fase de transición para despois abrir a porta ao diálogo entre o gandeiro, o veterinario e o nutrólogo da explotación sobre que punto resultaría máis factible e interesante traballar en primeiro lugar. Executar ese cambio e avaliar os resultados son dous pasos imprescindibles antes de empezar a traballar con outro dos puntos mellorables.

Referencias Grant, 2012 Drackley, 1998

Overton, 2009 Zaaijer, 2003 Grant, 2012

Drackey, 1998 Chamberlain, 2002 Cook, 2004

EN 4 PASOS…

Identificar os puntos de mellora Pasar a Healthy Start Check List nunha granxa permite asignarlle unha cor –vermella, ámbar ou verde– a cada punto crítico. Se a cor verde é a óptima, todos os puntos con cor ámbar ou vermella constitúen, sobre o total dos 25 puntos críticos, a marxe de mellora da explotación. Propoñer cambios viables Non todos os puntos que identifiquemos como ámbar ou vermello son susceptibles de cambios en todas as granxas. Algúns deles son puntos “caveira” cos que non imos poder traballar a menos que fagamos un grande investimento (como é o caso dalgúns puntos referentes a instalacións) ou simplemente non son viables polo tamaño da explotación (por exemplo, manter un preparto en grupos pechados en explotacións con poucos animais). Con todo, outros puntos son facilmente mellorables e comportan cambios mínimos ou de custo moi reducido (en termos de traballo e investimento). Unha boa forma de empezar a mellorar o manexo da transición nunha granxa pode ser identificar que punto é o máis sinxelo de cambiar e executar ese cambio para máis adiante traballar con puntos cuxa melloría resulte máis confusa. Executar os cambios Unha vez identificado e consensuado o punto sobre o que traballar hai que poñerse “mans á obra”. Deseñar un “plan de acción” pasa por definir quen, como e en que prazo de tempo se vai facer ese cambio.

AFRIGA ANO XX- Nº 110

afriga110_manexo_puntos_02.indd 110

19/05/2014 22:39

manexo

A “educación” previa das xovencas facilita que se adapten ás cornadizas

Avaliar os resultados Este é posiblemente o paso máis importante para darlle continuidade á mellora da explotación. Soamente se somos capaces de avaliar os resultados que tivo o cambio que se expuxo e se levou a cabo lograremos que este sexa o primeiro doutros cambios. Para iso é necesario contar cos rexistros das patoloxías do posparto, ademais doutros parámetros, como a produción leiteira ao comezo da lactación e fertilidades posteriores. Mellorar puntos do manexo en transición (por exemplo, no secado) implica que non podemos ver resultados inmediatos pero si cabe esperar que no posparto as vacas (nun prazo dun ou dous meses) teñan unha menor incidencia de cetoses, retencións de placenta, desprazamentos de abomaso, mastites, metrites… e un arranque de lactación máis forte, e que presenten mellores índices reprodutivos.

… E VOLTA A EMPEZAR!

Como comentamos antes, o obxectivo de levar a cabo unha análise de puntos críticos é mellorar o manexo e, aínda que non é recomendable iniciar cambios en varios puntos á vez, si o é converter esta análise nunha dinámica que se repita no tempo (cada 2, 3 ou 6 meses, dependendo da situación da granxa). Así, unha vez avaliado o impacto do cambio nun dos puntos sería interesante levar a cabo unha nova análise a fin de identificar o seguinte punto a mellorar. Para facilitar esta rutina, a Healthy Start Check List incorpora unha táboa de puntuacións con columnas para valorar os 25 puntos críticos en distintos días (data de avaliación).

111

EXEMPLO O día 5 de maio reunímonos na explotación o gandeiro e o veterinario da granxa Las Vacas Lecheras SL para facer unha análise de puntos críticos do manexo na transición. Fronte aos patios de secas, preparto e posparto e fronte á computadora da granxa, enchemos entre os dous o modelo coas cores “vermella, ámbar e verde” para os 25 puntos, con excepción do pH urinario, xa que nesta explotación non se lles dan sales aniónicas ás vacas secas nin de preparto. A análise revela que dos 24 puntos avaliados só 6 teñen cor verde, mentres que 11 e 7 puntos están en ámbar e vermello, respectivamente. O gandeiro e o veterinario coinciden en que algúns dos puntos vermellos son “insalvables”. Por exemplo, os cubículos teñen unhas medidas inferiores ás recomendadas e non hai ningunha intención a curto-medio prazo de substituílos por outros. Este é un dos nosos puntos “caveira”, como tamén o é non poder establecer grupos de preparto estables. Ademais, sae á luz o feito de que, aínda que este mes temos poucas vacas no lote de secas ou preparto, a densidade aumentará nos próximos meses porque moitas das vacas paren nos meses de verán. Discutimos acerca de se o primeiro punto a mellorar será instalar un bebedoiro máis no patio de secas (aínda que agora a densidade de vacas é pouca e teñen máis de 10 cm lineais por cabeza, hai un único bebedoiro e está situado nun extremo do patio, co que unha vaca dominante facilmente pode bloquearlle o acceso á auga de bebida a outras vacas), engadir algo máis de comida ao carro (de forma que sobre un 5 % e se garanta que todas as vacas coman) ou ben incrementar a frecuencia coa que achegamos a comida no patio de secas e no de preparto. Entre os tres cambios, e polo custo adicional que supón darlles máis comida ás secas e o dilema de que facer coa comida sobrante, o terceiro punto, incrementar o número de veces que se lles achega a comida ás vacas, resulta o máis sinxelo de levar a cabo. Establecemos entón un plan de acción: en diante, o encargado da granxa pasará de achegarlles comida ás vacas secas e de preparto unha vez ao día a facelo tres veces ao día (ademais da propia administración).

ios

pat OS de e D t A zan esli m d RAYALDO i t 2c an FID miento trecho de4 cm ta Tra

es de do ho aya o anc arrillas R • d ep aya • R yado d a •R

lea s Va alle Lugo b r a 8 da el C 1 48 anu - Traba 630 28 M n Jua betote 1 158 r Vila 659 12 : Tel.

AFRIGA ANO XX- Nº 110

afriga110_manexo_puntos_02.indd 111

21/05/2014 02:19

112

manexo

Esta é unha medida fácil de implementar, a custo cero e que supón un cambio mínimo na rutina de traballo na granxa. Loxicamente, deste cambio non cabería esperar 2 litros máis no pico de lactación, pero si podemos recorrer a rexistros de condición corporal, monitorizar a cetose e outras patoloxías do posparto para avaliar o seu impacto e outros cambios. Por último, fixamos sobre o calendario unha data para reunirnos novamente na granxa para, por unha parte, analizar rexistro en man o impacto do cambio e, por outra, pasar de novo a Healthy Start Check List. Inicios de agosto (ao cabo de 3 meses) sería un bo momento: as vacas que agora están no patio de secas terán xa un mes de lactación e ademais poderemos avaliar a situación nos patios de secas e de preparto (se se dá a esperada sobrepoboación), valorar a posible tensión por calor e definir cal é o seguinte punto a corrixir.

BIBLIOGRAFÍA LeBlanc y col., 2006. Major Advances in Disease Prevention in Dairy Cattle. J. Dairy Sci. 89: 1267- 1279. Radostits O.M., Gay C.C., Blood D.C., Hinchcliff K.W., 2000. Veterinary Medicine: a textbook of the diseases of cattle, sheep, pigs, goats and horses. WB Saunders Co., 9th edition p. 1453 Goff J. 2008. Transition cow immune function and interaction with metabolic disease. In: Proceedings from the Tri-State Dairy Nutrition Conference; April 22-23, 2008. Duffield T. 2004. AABP Seminar 17, Fort Worth Texas. Nordlund 2009. The Five Key Factors in Transition Cow Management of Freestall Dairy Herds. Actas de la 46.ª Conferencia de Producción de Leche de Gainesville, Florida. Grant, Albright 2001. Effect of Animal Grouping on Feeding Behavior and Intake of Dairy Cattle. J. Dairy Sci. 84 (sup. E):E156-E163. Grant 2012. Economic Benefits of Improved Cow Comfort. Novus Solutions Service Sustainability, página 6, tabla 3. Graves 2006. Bedded Pack Barns for Dairy Cattle: http://extension.psu.edu/animals/dairy/news/2006/ bedded-pack-barns-for-dairy-cattle. Adaptación de Nocek 2009. Hock Assessment for Cattle, Cornell Cooperative Extension (www.ansci.cornell.edu/prodairy/pdf/hockscore.pdf ). Cook, Nordlund 2004. Behavioral Needs of the Transition Cow and Considerations for Special Needs Facility Design. Vet. Clin. Food Anim.20:495-520. García-Ispierto y col. 2007. Climate factors affecting conception rate of high producing dairy cows in northeastern Spain. Theriogenology 67:1379-1385. Roche y col. 2009. Artículo de autor invitado: Body condition score and its association with dairy cow productivity, health, and welfare. .J. Dairy Sci. 92:5769-5801.

CONCLUSIÓNS O período de transición da vaca leiteira é un tempo crucial para a saúde da vaca, o rendemento produtivo e a eficiencia reprodutiva na seguinte lactación. O manexo das vacas durante o secado e o preparto debe garantir que os animais teñan acceso á comida, á auga e ás zonas de descanso e minimizar a tensión dos cambios de lotes e de grupos, para tentar que a caída na inxestión de materia seca sexa o menos brusca e marcada posible. Desa maneira, a vaca poderá facerlles fronte aos desafíos que supoñen o balance enerxético negativo e a inmunosupresión que se dan de forma fisiolóxica en torno ao parto. A análise dos puntos críticos de manexo no período de transición pode ser unha ferramenta moi útil para que, periodicamente, gandeiros, veterinarios e nutrólogos identifiquen que aspectos cabe mellorar no manexo das vacas en transición de cada explotación.

Fricke 2001. Artículo: Twinning in Dairy Cattle Prof. Anim. Sci. 17:61-67. Zinpro: Assessing Cattle Lameness (www.zinpro. com/lameness/dairy/locomotion-scoring). Juarez, Robinson 2002. Impact of Lameness on Behavior and Milk Production of High Producing Multiparous Holstein Cows. Hoof Trimmers Association Inc. Boletín informativo 34:10-11. Calderon, Cook 2011. The Effect of Lameness on the Resting Behavior and Metabolic Status of Dairy Cattle During the Transition Period in a FreestallHoused Dairy Herd. J. Dairy Sci. 94:2883-2894. Goff 2008b. The Monitoring, Prevention and Treatment of Milk Fever and Subclinical Hypocalcaemia in Dairy Cows. Vet. J. 176:50-57. Overton y col. 2009. Transition Management Checklist. Conferencia sobre Gestión Lechera del Oeste, Reno, Nevada. Mulligan 2012. A Herd Health Approach to Dairy Cow Nutrition and Production Diseases of the Transition and Early Lactation Dairy Cow. Actas del 27.º Congreso Mundial de Buiatría, Lisboa, Portugal. páginas 89-96. Bradley, Green 2010. Managing Dry Cows to Optimise Udder Health–Part II: Monitoring and Measuring Dry Period Performance. Irish Vet. J. 63(8):512-520. Zaaijer y col. 2003. A Novel Scoring System for Monitoring the Relationship Between Nutritional Efficiency and Fertility in Dairy Cows. Irish Vet.J. 56:145-156. Drackley 1998. Nutritional Management of Dairy Cows During the Transition Period. Actas de la 9.ª Conferencia de Nutrición de Rumiantes de Gainesville, Florida. Chamberlain, Wilkinson 2002. Feeding the Dairy Cow. Chalcombe Publications, Lincoln, Reino Unido.

AFRIGA ANO XX- Nº 110

afriga110_manexo_puntos_02.indd 112

21/05/2014 09:45

publirreportaxe

113

LANZA UN EFICAZ ESTABILIZADOR PARA UNIFEED QUE EVITA LOS PROBLEMÁTICOS CALENTAMIENTOS DE LA RACIÓN

El calentamiento de la Ración Total Mezclada es un gran problema para muchas granjas. Por este motivo, Innofarm acaba de lanzar al mercado Profresh, , conservante granulado desarrollado por la empresa líder en biotecnología Micron para evitar dicho calentamiento de la ración en el carro unifeed. El aumento de las temperaturas del verano, unido a las raciones ya de por sí calientes por los problemas de mohos y levaduras, hacen prácticamente imprescindible el uso de PROFRESH en cualquier granja. Con este nuevo producto, INNOFARM continúa ampliando su programa contra las Micotoxinas y demuestra una vez más que sigue a la vanguardia de las innovaciones ganaderas para mejorar el rendimiento de las explotaciones. EL PROBLEMA

Temperatura unifeed ºC

Profresh

Control

34 29 24 19 14

Horas Efecto del producto Profresh sobre la temperatura del unifeed. Universidad de Delaware

En la gráfica de las pruebas realizadas en la Universidad de Delaware podemos ver las diferencias de temperatura entre una Ración Total Mezclada con Profresh y otra sin ello. Al contrario que otros ácidos orgánicos, el ácido propiónico no solo inhibe los mohos sino que los extermina, eliminando así el problema. Días en aparecer mohos

Los mohos son un grupo de microorganismos que provocan el deterioro del cereal, el pienso o el forraje y pueden causar problemas de palatabilidad en el pienso. También pueden producir micotoxinas que afectan de manera negativa al crecimiento y a la producción animal (además del conocido problema de la aflatoxina B1 para el sector lácteo). Son muchos los factores que afectan al crecimiento de los mohos, como por ejemplo la humedad, la temperatura, el oxígeno y los nutrientes. Un pienso con mucho moho puede tener consecuencias muy negativas en el ganado y un impacto económico en el ganadero. El pienso o el forraje que se haya visto afectado por mohos tiene: • Bajo contenido en vitaminas • Bajo contenido en aminoácidos • Bajo contenido energético • Mal sabor • Mayor contenido de micotoxinas Los animales que han sido alimentados con piensos muy contaminados por mohos pueden presentar los siguientes problemas: • Baja tasa de crecimiento y producción • Baja ingesta • Bajo índice de transformación de alimento • Baja resistencia a las enfermedades • Mayores problemas reproductivos El control del crecimiento de los mohos y/o su eliminación es muy importante para conservar la calidad del pienso/ensilaje y la productividad del animal. El ácido propiónico es un eficaz inhibidor de los mohos y se ha demostrado que controla una amplia gama de ellos, normalmente presentes tanto en la alimentación animal como en la humana.

30 25 20 15 10 5 0 Pr

ió op

nic

ét

ico

tír

ico

Só

ico

Fó

ico

Efecto de los ácidos orgánicos en la inhibición del moho en un pienso con un 13 % de humedad AFRIGA ANO XX - Nº 110

afriga110_publirreportaxe_profresh.indd 113

19/05/2014 22:42

114

publirreportaxe

La solución de

Profresh es un conservante granulado seco en base a ácido propiónico tamponado que en combinación con Bentonita-montmorillonita y Vermiculita se usa como potente estabilizador para unifeed, pienso y forraje. Esta fórmula de liberación lenta proporciona un control efectivo y prolongado del deterioro aeróbico y del crecimiento de mohos y levaduras en el pienso y en el ensilado. Esto da como resultado un mayor índice de transformación del alimento.

Profresh también tiene unos excelentes resultados a la hora de hacer el silo cuando se utiliza en las zonas más expuestas al aire como, por ejemplo, en la superficie final antes del cierre o en los hombros (zonas de la pared), debido a su mayor complejidad para compactarlo correctamente.

APLICACIÓN Añadir Profresh en la Ración Total Mezclada. La cantidad de uso para el control óptimo de la temperatura de la ración depende de la cantidad de mohos presentes, de la temperatura y del nivel de humedad. Orientativamente se debe utilizar 1 kg por Tm de Ración Total Mezclada. Si se utiliza Profresh para cerrar el silo, se recomiendan 300 gramos por m2 en la superficie y 600 gramos por m2 en los hombros. Profresh también combate el crecimiento de mohos por la condensación que se crea en las paredes de los sacos (big bag) donde se guarda el grano. Añadir Profresh a piensos en base a grano y melaza para mantener su frescura en los meses del año más calurosos. Añadir Profresh a los piensos con una humedad alta para reducir las pérdidas.

AFRIGA ANO XX - Nº 110

afriga110_publirreportaxe_profresh.indd 114

15/05/2014 23:46

pub_innofarm_profresh.indd 115

16/05/2014 01:38

pub_delete_fontao.indd 116

19/05/2014 23:04