AFRIGA 113 Edición en galego

ESTAMOS EN WWW.REVISTAAFRIGA.COM, FACEBOOK E TWITTER

Nº 113

AFRIGA

ANO XX Outubro - Novembro 2014

P

R

O

D

U

C

I

Ó

N

D

E

L

E

I

T

E

DOSSIER: RECRÍA MANEXO DA ALIMENTACIÓN EN XATAS LACTANTES DURANTE ÉPOCAS DE BAIXAS TEMPERATURAS DIARREAS NEONATAIS EN XATOS SISTEMAS DE RECRÍA DE XOVENCAS DE SUBSTITUCIÓN EN ISRAEL

PRODUCIR LEITE NO PARAÍSO: OS AZORES

BADIOLA MORDOC LUBASCA, VACA GRAN CAMPIONA NACIONAL

afriga113_Portada_galego.indd 1

CARMEN-OTS, VACA GRAN CAMPIONA PRIM’HOLSTEIN ATLANTIQUE

CIGUÑUELA A INVESTIGACIÓN DONZEL 223 SOBRE PELÚA, A VACA GRAN FERTILIZACIÓN CAMPIONA USÍAS DAS TERRAS HOLSTEINS AGRARIAS NOS 125 ANOS DO CIAM 22/10/2014 13:08

pub_fontao_thos_galego.indd 2

22/10/2014 20:29

sumario

3

AFRIGA P

R

O

D

U

C

I

Ó

N

D

E

L

E

I

T

E

CONVOCATORIAS Nacional de Conafe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Concurso Usías Holsteins . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Día de Campo de Millo Forraxeiro do CIAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Concurso da Becerra Selecta da Estrada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Concurso de Gando de Tineo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Space de Rennes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12 16 19 20 21 24

AaFprimeira R Itelevisión G A on-line .TV

especializada na produción de leite

PANORAMA INTERNACIONAL GAEC Pautonnier Jamin (Bretaña, Francia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Producir leite no paraíso (Os Azores) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

EXPLOTACIÓN San Cristóbal SC (Cabizuela, Ávila) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

ECONOMÍA Estatísticas lácteas e cotas: estimacións alternativas e razoadas . . . . . . . 46

PRODUCIÓN Rengrati, unha ferramenta clave para a toma de decisións nas explotacións de vacún de leite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

MANEXO Manexo da cama quente e o sistema alternativo de cama de compost para un mellor benestar animal do gando vacún de leite . . . . . . . . . . . . . . 58

Entra en www.revistaafriga.com/tv e accede a todos os contidos:

NUTRICIÓN

Reportaxes de explotacións

Control da urea no vacún de leite mediante cambios na ración e na inxestión de aceites esenciais . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

Reportaxes didácticas

DOSSIER: RECRÍA

Concursos morfolóxicos

Manexo da alimentación en xatas lactantes durante épocas de baixas temperaturas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Diarreas neonatais en xatos: situación en Galicia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Aspectos clave nos sistemas de recría de xovencas de substitución. Experiencia en Israel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

Xornadas técnicas Eventos internacionais Poxas Síguenos en:

Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga: PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García. VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva.

SECRETARIA, Josefina Iglesia Andión. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo.

VOGAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e José Mercador Fontenla.

Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa.

DIRECTOR, Manuel Darriba.

DIRECTOR EXECUTIVO, José Manuel Gegúndez.

DIRECTOR DE ARTE, Marcos Sánchez.

DESEÑO-MAQUETACIÓN, Marcos Sánchez, Martín Sánchez.

COORDINACIÓN-EDICIÓN, Verónica Rodríguez Gavín.

REDACCIÓN, Begoña Gómez Rielo.

CORRECCIÓN LINGÜÍSTICA, Alexandra Cabaleiro Carro.

FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN AFRIGA TV, Raquel Anido.

Enderezo: Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO. Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366.

Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.transmedia.es Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es.

Web: www.ager.com.es Tiraxe: 13.500 exemplares

Se desexa recibir a revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

Si desea recibir la revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

If you would like to receive Afriga magazine via e-mail write to us at:

revistaafriga@ctransmedia.com ou visite a nosa web o visite nuestra web or visit our web

www.revistaafriga.com Síganos tamén en Twitter e Facebook Síganos también en Twitter y Facebook Follow us on Twitter and Facebook

Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados.

AFRIGA ANO XX - Nº 113

afriga113_Sumario_galego.indd 3

21/10/2014 21:11

La l a n o i s e f o r p gama a t e l p m mĂĄs co Forraje

laboreo y siembra

rotoempacadoras y encintadoras

picadoras de forraje

carros mezcladores

BĂşscanos en

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

pub_duran_gama_A4_afriga109.indd 4

22/10/2014 08:42

PUBLIRREPORTAxE

5

S A G E R T N E S NUEVOARAS DE FORRAJE NEW HOLLAND FR PICAD

ANTONIO SALGUEIRO PÉREZ PROPIETARIO DE SERVICIOS DE MAQUINARIA CASADIÑO SL Breixa (Silleda, Pontevedra)

“SI COMPRÉ ESTA PICADORA FUE POR EL BUEN SERVICIO QUE OFRECE LA EMPRESA PORQUE LOS LLAMAS A CUALQUIER HORA, DE DÍA O DE NOCHE, Y SIEMPRE ESTÁN OPERATIVOS” ¿Por qué te decidiste por esta máquina?

Hoy en día las máquinas son todas buenas, aunque parar también paran todas, así que, si compré esta picadora fue, por un lado, por la buena amistad que tengo con Antonio Durán y, por otro, por el buen servicio que ofrece la empresa porque los llamas a cualquier hora, de día o de noche, y siempre están operativos.

Antonio Salgueiro, a la derecha, junto al maquinista de la FR 500, Carlos Blanco Silva

¿Desde cuando la tienes?

Desde el 19 de septiembre. ¿Qué uso le vas a dar?

Hierba y maíz.

Si ya la has probado, ¿cómo fue la experiencia con la picadora?

De momento hice 280 horas de rotor con ella [a 14 de octubre] y por ahora bien, estoy contento. El cambio con respecto a la que tenía, que era de otra marca, fue muy grande, pero también hay que tener en cuenta que era una máquina del año 98. ¿Influyó en tu compra que Durán Maquinaria Agrícola sea el distribuidor oficial de las picadoras New Holland en España?

Digamos que hice una compra por servicio. ¿Conocías la empresa anteriormente a esta compra?

Sí, mi padre ya era cliente desde principios de los noventa, desde cuando Durán cogió la importación de Pöttinger en España. ¿Qué otros aperos has comprado en Durán Maquinaria?

Varios autocargadores.

Máquina vendida en colaboración con Tecnor Lalín AFRIGA ANO XX - Nº 109

publirreportaxe_Duran_castelan.indd 5

21/10/2014 13:51

6

PUBLIRREPORTAxE

JUAN ALBERTO FERNÁNDEZ CANCELA PROPIETARIO DE SERVIZOS AGRÍCOLAS E FORESTAIS JUAN Pereiras-Couso (Coristanco, A Coruña)

“YO NO CONOCÍA LA EMPRESA, PERO COMPAÑEROS MÍOS DE ESTA ZONA ME DIJERON QUE SON MUY CUMPLIDORES Y MUY FORMALES Y, BÁSICAMENTE, ESO ES LO QUE BUSCAS” ¿Por qué te decidiste por esta máquina?

Tenía que comprar una máquina y, en la medida de lo posible, uno compra lo que le gusta. Pero, realmente, los motivos que me llevaron a decidirme por esta picadora, que es la primera que tengo, fueron la relación calidadprecio y el servicio de Durán. ¿Cuándo te la entregaron?

El 1 de octubre. ¿Qué uso le vas a dar?

Maíz y hierba; la compré con los dos cabezales.

Juan Alberto Fernández, delante de su picadora New Holland FR 700

Si ya la has probado, ¿cómo fue la experiencia? ¿Qué ratio de trabajo hizo?

A día de hoy [13 de octubre] ya le tengo hechas 150 horas. De momento estoy contento con ella, va muy bien y estoy muy satisfecho. Es complicado hablar de ratios de trabajo porque depende de las características de la finca y de cómo esté el maíz, pero la rentabilidad es buena. ¿Influyó en tu compra que Durán Maquinaria Agrícola sea el distribuidor oficial de las picadoras New Holland en España?

Sí, está claro, por la cercanía; de hecho, si el distribuidor fuera de Sevilla no la hubiera comprado. No obstante, yo no conocía la empresa, pero compañeros míos de esta zona me dijeron que son muy cumplidores y muy formales y, básicamente, eso es lo que buscas. Y conmigo, de momento, lo que tratamos fue genial.

Durán Maquinaria Agrícola es el distribuidor exclusivo de las picadoras de forraje New Holland en España

AFRIGA ANO XX - Nº 109

publirreportaxe_Duran_castelan.indd 6

22/10/2014 13:24

PUBLIRREPORTAxE

7

Miguel Sánchez Ordóñez es el maquinista de esta picadora FR 700

ANTONIO FARIÑA GARCÍA

SOCIO DE TRABALLOS AGRARIOS SAN XULIÁN Vioxo de Arriba-Luaña (Brión, A Coruña)

“LA VERDAD ES QUE SOLO MIRAMOS ESTA MARCA PORQUE EL VENDEDOR NOS OFRECIÓ UN CONTRATO TIPO RENTING QUE NOS INTERESÓ”

Si ya la habéis probado, ¿cómo fue la experiencia? ¿Qué ratio de trabajo hizo?

La experiencia, en lo que va de campaña [entrevista realizada el 13 de octubre], está siendo perfecta. Aparte de no dar ningún fallo, la máquina está a la altura de las expectativas que pusimos en ella. El ratio de trabajo es difícil de calcular porque depende de la extensión de la finca, pero de media podríamos hablar de unas 2 ha/hora. ¿Influyó en vuestra compra que Durán Maquinaria Agrícola sea el distribuidor oficial de las picadoras New Holland en España?

Es la primera vez que trabajamos con ellos y, por ahora, estamos contentos. La realidad es que fuimos a Lugo para comprar un cabezal y volvimos con una máquina, así que se puede decir que sí.

¿Por qué os decidisteis por esta máquina?

Nuestra picadora tenía 10 años y queríamos cambiarla porque, al tratarse de máquinas con las que se trabaja a un nivel muy alto durante las campañas, siempre conviene tener equipos nuevos para evitar estar parados, aunque solo sea un par de horas. La verdad es que solo miramos esta marca porque el vendedor nos ofreció un contrato tipo renting que nos interesó. ¿Cuándo os la entregaron?

La tenemos desde principios de septiembre.

Tel. +34 982 227 165 info@duranmaquinaria.com

Búscanos en

¿Qué uso le vais a dar?

La vamos a utilizar tanto para maíz como para hierba.

www.duranmaquinaria.com

AFRIGA ANO XX - Nº 109

publirreportaxe_Duran_castelan.indd 7

22/10/2014 17:53

8

publirreportaxe

Intervención do director territorial de Galicia de CaixaBank na inauguración

A XORNADA AGRARIA DE CAIXABANK REUNIU EN SANTIAGO DE COMPOSTELA 250 PROFESIONAIS DO SECTOR

A

Xornada Agraria estivo presidida polo director xeral de CaixaBank, Juan Antonio Alcaraz, acompañado na inauguración polo director territorial de CaixaBank en Galicia, Marc Benhamou, e a directora xeral de Produción Agropecuaria da Xunta de Galicia, Patricia Ulloa. Na súa intervención, Alcaraz subliñou a importancia do agro en Galicia: “Trátase dun dos eixes fundamentais da estrutura produtiva galega, ao dispor do 8 % das explotacións agrarias do país e empregar máis de 50.000 persoas”.

No encontro, celebrado o 7 de outubro na capital galega co lema Horizonte 2020, presentouse a nova liña de negocio AgroBank.

Carlos Buxadé

Patricia Ulloa, durante a charla sobre a PAC

ESPECIALISTAS DE PRESTIXIO

EXPERTOS DO MUNDO AGRARIO COMPARTIRON OS RETOS, OS PROBLEMAS E AS PROXECCIÓNS DE FUTURO DO SECTOR LÁCTEO

de financiamento por 2.600 millóns de euros ou a organización de iniciativas como actividades ou xornadas técnicas.

Alcaraz resaltou a aposta de CaixaBank polo sector agrario co lanzamento de AgroBank: “Reforzamos a especialización cunha liña de produtos que paquetiza as prestacións aos clientes e unha canle completamente tematizada ao redor do agro, con 15 oficinas AgroBank en Galicia, e reforzamos a innovación tecnolóxica con dispositivos que nos permiten asesorar o cliente na súa casa e completar incluso a contratación. Todo iso potencia a proposta de valor de CaixaBank para os clientes agrarios co obxectivo de ser a entidade líder do sector”.

CaixaBank contou para o programa deste día coa participación de Carlos Buxadé, catedrático de Produción Animal da Escola Técnica Superior de Enxeñeiros Agrónomos da Universidade Politécnica de Madrid, que disertou sobre a importancia da man de obra nas explotacións agrarias do século XXI; Ramón Artime, presidente da INLAC, quen reflexionou sobre a organización interprofesional láctea e os retos aos que se enfronta o sector; e Ignacio Sánchez, presidente do Fondo Español de Garantía Agraria, que centrou a súa conferencia na transición do sector lácteo do país cara a un futuro sen cotas.

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_publirreportaxe_caixabank.indd 8

AGROBANK A celebración deste evento supuxo a presentación de AgroBank en Galicia.

CaixaBank deseñou unha liña de negocio completa co obxectivo de potenciar o seu crecemento neste segmento. Baixo a marca AgroBank, a entidade financeira desenvolveu unha oferta específica que inclúe a especialización de oficinas e equipos, o deseño de produtos e servizos á carta, o lanzamento dunha liña

Publirreportaxe audiovisual en www.afriga.tv

21/10/2014 21:12

66

MF 6600 ES EL MOMENTO T R A C T O R I M P O R T · B i r l o q u e , 8 6 · A C o r u ñ a · Te l . 9 8 1 1 7 7 7 1 4 · F a x 9 8 1 1 7 7 7 0 6

RED MF DE GALICIA Y ASTURIAS A CORUÑA M.A.LISTE VILLAVERDE, S.L. Oroso Tel. 981681652 MUIÑO SUMINISTROS, S.L. San Sadurniño Tel. 981404515 AGRÍCOLA CARBALLEIRA, S.L. Pontedeume Tel. 981431899 TALL. CASTELLANA, S.C. Aranga Tel. 981789511 DESIDERIO FACAL Carballo Tel. 981703288

LUGO AGROFORESTAL SAN ISIDRO, S.L. Lugo TEL. 982207334 TALL. FDO. RIVAS, S.L. Cospeito Tel. 982520105 AGRÍCOLA CADI, S.L. Sarria TEL. 982531187 JULIO ALVITE GARCÍA Pastoriza TEL. 982349341

MASIDE MAQUINARIA, S.L. Baralla TEL. 982363339 CIAL. LEMOS EIRE, S.L. Chantada Tel. 982440274 TALL. LOUREIRO Ribadeo Tel. 982128473 OURENSE DESAGRI, S.L. Quintela de Canedo Tel. 988211274 AGRÍCOLA SUÁREZ Xinzo de Limia Tel. 988461127

PONTEVEDRA AGRÍCOLA MORAÑESA Moraña Tel. 986553611 MAXIDEZA, S.L. Lalin Tel. 986781468

ASTURIAS JOSÉ MANUEL UZ ALBA Tineo Tel. 985837060

es una marca mundial de AGCO.

pub_massey_galego.indd 9

18/10/2014 23:14

Gomas e camas para vacas Limpezas automáticas Estabulacións libres distribución material gandeiro

NOVIDADE MUNDIAL

Mantas

Smart Mat Xestión do rabaño mediante un colchón intelixente S PREMIO S E T N A IMPORT IONAIS AC INTERN

Gomas e Camas para Vacas

pub_dismagan_galego.indd 10

Inclúe unha detección individual do animal (identificación) que nos permite detectar e analizar as zonas de repouso, os períodos / frecuencia das fases de repouso, tendo en conta os cubículos visitados.

Tempo de descanso demasiado longo, demasiado curto, anormalmente parcelado ou diferente do habitual poden ser síntomas da enfermidade, problemas de patas, temperatura etc. Co noso sistema podemos vixiar o animal e o software SMART MAT con conexión de procesamento de datos permítelle consultala en tempo real en todos os dispositivos dispoñibles: PC, Smartphone...

Limpezas Automáticas

Tubular Bovino

22/10/2014 15:48

Limpezas automáticas de cable

ARROBADEIRAS ESPECIAIS PARA CANLES

A AUTÉNTICA LIMPEZA ALEMÁ. NON COMPRE IMITACIÓNS

MÁis DE 50.000 LIMPEZAS INSTALADAS EN EUROPA

Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Tfnos.: 671 485 702 (Toni) • 671 485 703 (Servizo Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // web: www.dismagan.es distribución material gandeiro

pub_dismagan_galego.indd 11

Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, s/n. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tfnos.: 985 837 385 - 629 566 500

21/10/2014 20:22

12

convocatorias

XXXV CONCURSO NACIONAL DA RAZA FRISONA. XIXÓN, 27 E 28 DE SETEMBRO

AS VACAS DE BADIOLA VOLVEN AO PODIO Badiola Shottle Megadonna ET, vaca intermedia campiona

Badiola Mordoc Lubasca (esquerda), vaca gran campiona nacional, e Badiola Damion Koketa, reserva

Badiola Damion Koketa, vaca adulta campiona

O recinto feiral Luis Adaro de Xixón recibiu un outono máis criadores de toda España que se citaron para competir no Concurso Nacional da Raza Frisona. Unha gandería da casa, a asturiana Diplomada Badiola, conquistou integramente a final de vacas, coroada por Badiola Mordoc Lubasca como gran campiona. A composición do palmarés correspondeulle este ano ao xuíz catalán Jaume Serrabassa.

Este certame, organizado por Conafe coa colaboración de Ascol, xuntou 134 animais de 50 explotacións de Asturias, Cantabria, Castela-A Mancha, Galicia, Madrid e Navarra. As cántabras desempeñaron un papel destacado na primeira parte do concurso. Iessi Mascalese Lezna (Cudaña), que xa apuntou maneiras ao gañar a sección de xatas de 11 a 13 meses por posuír un “gran balance”, ser “moi completa” e moverse “sobre as mellores patas” da súa categoría, proclamouse xata campiona. Máis tarde, Tezanillos Sid Regaliz (SAT Tezanillos) desfilou pola pista coas xovencas de 23 a 26 meses e impúxose como gran campiona polo seu “moi bo conxunto”.

No campionato de vacas foi Asturias a autonomía con mellor representación. Os animais de Diplomada Badiola, habituais no podio do Nacional, lograron os postos clave: vaca nova campiona, con Badiola Mordoc Lubasca; vaca intermedia campiona, con Badiola Shottle Megadonna ET, e vaca adulta campiona, con Badiola Damion Koketa.

As tres chegaron á gran final grazas á súa corrección, o criterio máis valorado polo xuíz. Tras a expectación levantada por Serrabassa e os aplausos coordinados do numeroso público asistente, Lubasca levou a palmada da vitoria.

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_convocatorias_nacional_galego.indd 12

Tezanillos Sid Regaliz, xovenca gran campiona

Iessi Mascalese Lezna, xata campiona

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

21/10/2014 21:13

convocatorias

13

PALMARÉS CATEGORÍA

GAÑADORA

GANDERÍA

XATAS DE 8 A 10 MESES

Llera Ladd-P Bailarina

Llera Her SC (Cantabria)

XATAS DE 11 A 13 MESES E XATA CAMPIONA

Iessi Mascalese Lezna

Cudaña (Cantabria)

XATAS DE 14 A 16 MESES

Argomota Windbrook Diosa

Casa Patrón SC (Asturias)

XATAS DE 17 A 19 MESES

Badiola Acme Manoly

Diplomada Badiola SL (Asturias)

Manolero Braxton Tefne

Ganadería Manolero SC (Asturias)

Tezanillos Sid Regaliz

SAT Tezanillos (Cantabria)

XOVENCAS DE 20 A 22 MESES XOVENCAS DE 23 A 26 MESES, XOVENCA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA VACA NOVA ATA 30 MESES

Badiola Atwood Megandroid

Diplomada Badiola SL (Asturias)

VACA NOVA DE 31 A 35 MESES, VACA NOVA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA

Badiola Mordoc Lubasca

Diplomada Badiola SL (Asturias)

VACA INTERMEDIA DE 36 A 41 MESES

Badiola Alexander Merche

Diplomada Badiola SL (Asturias)

Badiola Shottle Megadonna ET

Diplomada Badiola SL (Asturias)

Gayere Chati G. Spirte 976-B

Ganadería Inclán SC (Asturias)

Badiola Damion Koketa

Diplomada Badiola SL (Asturias)

Badiola Goldwyn Megate I ET

Diplomada Badiola SL (Asturias)

Planillo September Sara

Ganadería Planillo (Navarra)

VACA INTERMEDIA DE 42 A 47 MESES E VACA INTERMEDIA CAMPIONA VACA INTERMEDIA DE 4 ANOS VACA ADULTA DE 5 ANOS E VACA ADULTA CAMPIONA VACA ADULTA DE 6 ANOS OU MÁIS VACA EN PRODUCIÓN DE MÁIS DE 50.000 KG MELLOR AUTONOMÍA

Asturias

MELLOR RABAÑO

Diplomada Badiola SL (Asturias)

MELLOR CRIADOR

Diplomada Badiola SL (Asturias)

MELLOR MANEXADOR MELLOR GRUPO EXPOSITOR

Agapito Fernández (Cantabria) Clube de Xóvenes Gandeiros de Galicia

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

AFRIGA113_convocatorias_nacional_galego.indd 13

AFRIGA ANO XX - Nº 113

21/10/2014 21:13

14

convocatorias

XXXV CONCURSO NACIONAL DA RAZA FRISONA. XIXÓN, 27 E 28 DE SETEMBRO

A PRESENZA GALEGA NO NACIONAL Nesta edición do concurso de Conafe tomaron parte ganderías das provincias da Coruña, Lugo e Pontevedra, con moi bo posto de Cid Goldwyn Griselda (Gandeiría Cid, Barreiros), segunda na sección de vacas adultas de 5 anos e finalista no campionato. Ademais, os manexadores galegos foron protagonistas.

A representación de Galicia veu dada no certame morfolóxico polo gando de Casa Nova, Granxa A Costa, SAT A Campa e Sixto, da Coruña; Casa Capón, Casa Pozo, Gandeiría Cid e SAT Rey de Miñotelo, de Lugo; e Blanco, Gresande SC, Manteiga SC, Rato SC, SAT Berdón e SAT Carballeiras, de Pontevedra. O grupo de Africor Pontevedra contou co patrocinio de Tecnor Lalín. Algúns dos exemplares levados por estas explotacións finalizaron as súas seccións entre os cinco mellor clasificados do campionato.

Os rapaces do Clube de Xóvenes Gandeiros de Galicia tamén se luciron. Avelino Souto recolleu a distinción ao terceiro mellor manexador do concurso. Xa dentro do propio campionato nacional de novos manexadores, Cristina Carro foi proclamada campiona júnior e Avelino subcampión nesa categoría, e José Manuel Sánchez converteuse no campión sénior, seguido de Águeda Capón como subcampiona.

O Clube de Xóvenes Gandeiros de Galicia recibiu o premio ao mellor grupo expositor do Nacional

Cid Goldwyn Griselda, 2.ª na sección de vacas adultas de 5 anos

Manteiga Shottle Luna, 3.ª na sección de vacas intermedias de 36 a 41 meses

Pozosaa Sid 3322 Barbie, 3.ª na sección de vacas novas ata 30 meses

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_convocatorias_nacional_galego.indd 14

22/10/2014 17:52

convocatorias

Avelino Souto, 3.º mellor manexador do concurso

15

Cristina Carro, campiona júnior de manexadores

O grupo de Pontevedra, encargado do terceiro mellor expositor

Finalmente, o equipo do Clube, formado por 10 mozos e dirixido por Bonet Cid e Pedro Saavedra, foi merecedor dun novo premio creado este ano pola organización ao mellor grupo expositor, co que se valoraron o coidado dos animais e o compañeirismo. Na terceira posición situouse o expositor dos gandeiros pontevedreses.

José Manuel Sánchez, campión sénior de manexadores

TLM colabora cos gandeiros de Pontevedra

GEA Farm Technologies

Polígono industrial "Lalín 2000" • Parcela C-2 • 36500 Lalín (Pontevedra) Telf:. 986 78 75 26 • Fax.: 986 78 76 05 Averías: Ordeño, Frío y Productos Ganaderos: 619 11 92 62 (Horario no laboral) Averías: Maquinaría Agricola: 606 98 69 54 (Horario no laboral) Email: administracion@tecnorlm.com

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_convocatorias_nacional_galego.indd 15

21/10/2014 21:16

16

convocatorias

VII CONCURSO MORFOLÓXICO USÍAS HOLSTEINS. DOS TORRES (CÓRDOBA), 18 DE OUTUBRO Vistahermosa Windbrook Sofía, gran campiona de xovencas

Foto de familia coa vaca gran campiona, Ciguñuela Donzel 223 Pelúa

CINCO GANDERÍAS REPÁRTENSE OS PREMIOS PRINCIPAIS O municipio cordobés de Dos Torres, pertencente ao val gandeiro de Los Pedroches, celebrou a noite do 18 de outubro o sétimo concurso morfolóxico de vacún frisón Usías Holsteins, no que participaron máis de 60 animais procedentes de 18 ganderías da zona.

O certame será recordado, un ano máis, pola súa espectacular e emocionante final, na que o xuíz Paulino Badiola elixiu a Ciguñuela Donzel 223 Pelúa, propiedade da gandería Ciguñuela, gran campiona de vacas. O título de xovenca gran campiona foi para Vistahermosa Windbrook Sofía (gandería Vistahermosa); o de xata campiona, para

O mellor rabaño foi o presentado pola gandería Huerta Los Tobías

Atalayuela Xacobeo Silvia, vaca intermedia campiona

López_Lunar Dúplex Ali (gandería López Lunar), mentres que os premios de mellor rabaño e mellor criador recaeron na gandería Huerta Los Tobías.

López_Lunar Dúplex Ali, xata campiona

PALMARÉS CATEGORÍA XATAS DE 3 A 6 MESES XATAS DE 6 A 9 MESES E XATA CAMPIONA XATAS DE 9 A 13 MESES XOVENCAS DE 13 A 17 MESES XOVENCAS DE 17 A 21 MESES XOVENCAS DE 21 A 25 MESES, XOVENCA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA DE XOVENCAS

VACAS EN LACTACIÓN ATA 30 MESES VACAS EN LACTACIÓN DE 30 A 36 MESES E VACA NOVA CAMPIONA VACAS EN LACTACIÓN DE 3 ANOS VACAS EN LACTACIÓN DE 4 ANOS E VACA INTERMEDIA CAMPIONA VACAS EN LACTACIÓN DE 5 ANOS VACAS EN LACTACIÓN DE 6 ANOS, VACA ADULTA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA DE VACAS

MELLOR RABAÑO MELLOR CRIADOR

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_convocatoria_DosTorres.indd 16

GAÑADORA López_Lunar Xacobeo Hiba Abouk López_Lunar Dúplex Ali H.Tobías Sid Silvy Valbuena Fever 109 Angélica Valbuena Dude 100 Flor Vistahermosa Windbrook Sofía H.Tobías Megageno Shandy Atalayuela Kampman Reinalda H.Tobías Delete Sory Atalayuela Xacobeo Silvia La Raya Chicago Frívola Ciguñuela Donzel 223 Pelúa Huerta Los Tobías Huerta Los Tobías

GANDERÍA López Lunar López Lunar Huerta Los Tobías Dehesa de Valbuena Dehesa de Valbuena Vistahermosa Huerta Los Tobías Atalayuela Huerta Los Tobías Atalayuela La Raya Ciguñuela

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

22/10/2014 15:58

batidor DE purín. especial para pozos de arena

batidor CENTRÍFUGO FABRICAMOS EN 6, 7 Y 8.5 METROS

batidor DE purín PARA PUNTA DE PALA O TELESCÓPICA

ENCAMADORA ARRASTRADA CON CENTRAL HIDRÁULICA

Capacidad de 3 a 5 m3. Manejable por tractores pequeños

DISPONEMOS DE ENCAMADORAS ARRASTRADAS Y SUSPENDIDAS DE 1 M3, 1.7 M3 Y 2.2 M3

CORTASILOS EN ANCHO DE1.60 M, 2.00 M, 2.30M Y CON POTRO OPCIONAL

Astilladoras verticales y horizontales de 8,10,12,15, 20 y 25 tn.

GRADilla niveladora PARA CAMAS DE ARENA. De 4 a 7 discos de trabajo dependiendo del formato de los cubículos

w w w. c o r b a r s l l . c o m

MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L. Polígono Industrial San Julián de la Vega, s/n 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

pub_corbar_02.indd 17

VISÍTANOS O LLÁMANOS TE HAREMOS UNA DEMOSTRACIÓN

18/10/2014 12:58

Untitled-2 18

18/10/2014 13:03

convocatorias

19

DÍA DE CAMPO DE MILLO FORRAXEIRO DO CIAM. ABEGONDO, 25 DE SETEMBRO

AGRICULTORES E TÉCNICOS COÑECERON DE PRIMEIRA MAN O TRABALLO DO CIAM CO MILLO

O Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) organizou un novo Día de Campo de Millo Forraxeiro, unha xornada de portas abertas inaugurada polo director da entidade, Manuel López, e celebrada un ano máis co obxectivo de amosar o estado dos ensaios deste cultivo tan importante na alimentación das vacas de leite.

En primeiro lugar sucedéronse unhas charlas, que iniciou Sonia Pereira ofrecendo uns datos sobre a presenza do millo na superficie agraria útil de Galicia e realizando unha análise da composición da dieta e da calidade do leite nas explotacións de vacún.

A continuación, Laura Campo comentou o funcionamento do banco de xermoplasma do centro, onde conservan preto de 700 variedades locais de millo recollidas a mediados das décadas de 1970 e 1980 por toda a cornixa cantábrica. Estudan cales ofrecen mellores rendementos e multiplícanas sen alterar a súa composición química. Estas variedades non resultan tan produtivas coma os híbridos comerciais pero teñen unha alta variabilidade, son xeneticamente dinámicas e caracterízanse pola súa rusticidade.

Ademais, traballan coas variedades comerciais, tal como informou María José Bande. A intención do CIAM ao

respecto é servir de intermediario entre quen compra e quen vende, por iso dispoñen de parcelas de ensaio en catro áreas galegas diferentes (Sarria, Trasdeza, Ordes e A Mariña Oriental), nas que obteñen uns resultados de produción e calidade que divulgan anualmente para que cada gandeiro poida escoller as variedades para sementar que mellor se adapten á súa zona (a actualización de 2014 está publicada no número 109 desta revista).

Por último, Jesús Moreno foi o encargado de facer a valoración dos ensaios de híbridos con xermoplasma elite, o que lles permite conseguir híbridos superiores aos que se están empregando na actualidade; isto é, con calidade forraxeira para o ensilado e con alta biomasa para o uso como biogás.

Tras estas intervencións visitáronse os campos experimentais e de cruzamentos.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_convocatorias_ciam_galego_02.indd 19

21/10/2014 21:20

20

convocatorias

XVII CONCURSO DA BECERRA SELECTA. A ESTRADA (PONTEVEDRA), 14 DE SETEMBRO

G.Pereira McCutchen Teni ET, xata campiona e xovenca gran campiona

Carballeiras Dude Cóncava, xovenca campiona

G.PEREIRA McCUTCHEN TENI ET PROCLÁMASE XOVENCA GRAN CAMPIONA NA ESTRADA

O premio de mellor criador recaeu na gandería Pereira

O 14 de setembro tivo lugar na Estrada (Pontevedra) a décimo sétima edición do Concurso Frisón, integrado na Feira da Becerra Selecta e no que participaron 73 animais pertencentes a 27 explotacións das comarcas do Deza, Tabeirós e Terra de Montes.

O encargado de xulgar a competición foi o xuíz nacional de Conafe Santiago García Souto, o cal, despois de analizar con detalle as características morfolóxicas de cada femia, nomeou a frisona G.Pereira McCutchen Teni ET, propiedade da gandería Pereira (Forcarei), xata campiona e xovenca gran campiona do certame. Precisamente, esta granxa tamén conseguiu o título de mellor criador. O outro premio gordo, o de xovenca campiona, recaeu en Carballeiras Dude Cóncava, presentada pola gandería Carballeiras, de Lalín.

A continuación, celebrouse o concurso de novos manexadores, cuxos premiados foron Fátima Míguez (1.ª) e Celia González (2.ª), na categoría de entre 6 e 14 anos, e María Manteiga (1.ª) e Alejandro Carral (2.º), na de entre 15 e 20 anos.

PALMARÉS CATEGORÍAS XATAS ATA 7 MESES XATAS DE 8 A 10 MESES, XATA CAMPIONA E XOVENCA GRAN CAMPIONA XATAS DE 11 A 13 MESES XOVENCAS DE 14 A 16 MESES XOVENCAS DE 17 A 19 MESES XOVENCAS DE 20 A 22 MESES E XOVENCA CAMPIONA XOVENCAS DE 23 A 28 MESES MELLOR CRIADOR

GAÑADORA Argelina Windbrook Lucera G.Pereira McCutchen Teni ET Midón Chavela Fever A.Peniña Aiko Feliciana Roja Carballeiras Gold Chip Andrea Carballeiras Dude Cóncava G.Pereira Lautamic Laura Gandería Pereira (Forcarei)

GANDERÍA Argelina Pereira Midón Peniña Carballeiras Carballeiras Pereira

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XX- Nº 113

AFRIGA113_convocatoria_a estrada.indd 20

21/10/2014 21:20

convocatorias

21

XXIV CONCURSO DE GANDO. TINEO (ASTURIAS), 7 DE SETEMBRO

A GANDERÍA LORENZO RECOLLE O PREMIO GORDO EN TINEO Lorenzo Talent Talento, vaca gran campiona

Manolero Braxton Tefne, xovenca gran campiona

Lorenzo Talent Talento, unha frisona de 62 meses pertencente á gandería Lorenzo, converteuse na vaca gran campiona do certame de frisón de Tineo, celebrado no marco da vixésimo cuarta edición do Concurso de Gando.

Outra femia que subiu ao podio foi Manolero Braxton Tefne, procedente da gandería Manolero, ao ser proclamada xovenca campiona e gran campiona. Nesta edición déronse cita preto de 90 animais chegados de 14 ganderías dos concellos de Xixón, Salas, Valdés e Tineo. O encargado de valorar os exemplares na pista foi o xuíz portugués Luís Mota.

¿Necesita Novillas Frisonas?

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com

AFRIGA113_convocatoria_Tineo_galego_02.indd 21

AFRIGA ANO XX - Nº 110

22/10/2014 15:59

T4C INHERD. A XESTIÓN DO RABAÑO LELY NO MÓBIL Xestionar a granxa Lely dende o móbil é xa posible con T4C InHerd. Un deseño moi intelixente mostra realmente a información que o gandeiro necesita en cada momento. A aplicación FarmVisit permítelle ao asesor da granxa dispor dunha información moi gráfica do rendemento da explotación do cliente. Non haberá volta atrás, esta é a forma de xestionar as granxas e Lely volve ser pioneiro con esta iniciativa.

Que é T4C InHerd?

Ver un vídeo en Youtube, a mensaxería en WhatsApp ou navegar por Internet son tarefas habituais nos teléfonos móbiles de hoxe en día. Tarefas que se realizaban sobre computadores agora realízanse sobre teléfonos de última xeración (Smartphone).

T4C é o programa de xestión do muxido Lely dende o computador. T4C InHerd é a versión de T4C para móbiles.

A gran vantaxe desta aplicación é poder xestionar a granxa en calquera momento e dende calquera lugar.

Como é a súa utilización día a día?

Ao erguerse pola mañá, o gandeiro observa a pantalla do móbil. Primeiro centra a súa atención na lista de atrasos. Observa varias vacas que aparecen habitualmente nesta lista polas mañás. Chaman a súa atención 2 vacas non habituais, 5106 e 4835.

Coa mañá xa avanzada e co gandeiro xa na granxa chega o técnico de reprodución. A idea é ir observando as vacas xa inseminadas para confirmar a súa preñez. Que vacas son as que requiren este proceso? Dínolo a pantalla do móbil. Como actuar cando o técnico me confirma ou non a preñez? Pois pulsando sinxelamente o botón adecuado: confirmar ou non confirmar.

Que é FarmVisit? É unha aplicación dentro de T4C InHerd pensada para os asesores da granxa: nutrólogo, veterinario etc.

A idea é que o asesor teña no seu móbil información actualizada do rendemento da granxa do seu cliente. Permite preparar unha visita á granxa antes de realizala. Tamén pode permitir ver a evolución dunha decisión tomada na visita anterior. Por exemplo, o nutrólogo cambiou a ración de alimentación na última visita á granxa.

Tamén un asesor pode adiantar por iniciativa propia unha visita á granxa ao observar un empeoramento nos datos da granxa.

Podemos afirmar que T4C InHerd veu para quedar e temos a seguridade de que non hai volta atrás. Poder xestionar o noso negocio cun dispositivo que gardamos no noso peto ten infinitas vantaxes.

Deseguido, o gandeiro pasa a observar a lista de vacas en celo e alí atopa a vaca 5106 (o celo é a razón do atraso no muxido). Ademais, préstalle atención ao gráfico que mostra que este animal está no momento óptimo para realizar a inseminación (zona verde).

Debe apresurarse en chegar á granxa.

Outra lista que debe ser visualizada é a de saúde do ubre. E aí localizamos a 4835. O animal está a sufrir un proceso de mamite nun dos seus cuartos (a mamite é a razón do atraso no muxido). O gandeiro dende o móbil programa a separación do leite desta vaca para os próximos muxidos e fala co seu empregado para iniciar o tratamento con antibiótico do cuarto danado.

AFRIGA112_publirreportaxe_lely_galego.indd 22

22/10/2014 08:44

A innovación ao servizo da gandería

AGROTEC ENTRECANALES SL LELY CENTER OUTEIRO DE REI 27150 OUTEIRO DE REI (LUGO) Tel. + 34 609 85 77 09 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com

O MELLOR SERVIZO O MÁIS PRETO POSIBLE Lely baséase no seu coñecemento das tecnoloxías máis avanzadas e das técnicas de diagnóstico máis recentes.

Lely garante que só técnicos certificados interveñen no voso sistema de muxido automatizado.

EVOLVE. www.lely.com

AFRIGA112_publirreportaxe_lely_galego.indd 23

innovators in agriculture

22/10/2014 08:44

24

convocatorias

XXVIII SPACE. RENNES (BRETAÑA), 16-19 DE SETEMBRO

O SPACE MÁIS LEITEIRO

Os sistemas de muxido e todo o material relacionado sempre ocupan un espazo preferente

O Salón Internacional das Producións Animais foi moi funcional este ano para os produtores de leite, que recibiron consellos profesionais sobre a organización do traballo e viron numerosas innovacións en produtos e servizos. Diso se trataba, tal como explicou o presidente do Space, Marcel Denieul: “O obxectivo é ofrecerlles aos gandeiros a gama máis ampla posible de todo o que necesitan para a súa granxa”.

Verónica Rodríguez Gavín e Raquel Anido Enviadas especiais

O ministro de Agricultura francés, Stéphane Le Foll, inaugurou o Space en compañía de Marcel Denieul

O período de incerteza actual, coa tendencia a unha maior mundialización, o embargo ruso, as crises sanitarias nalgunhas áreas xeográficas, a fin das cotas ou as interrogantes sobre o futuro da PAC, marcou o programa deste ano, como non podía ser doutro xeito nun país e nunha rexión tan dedicados á produción láctea como son Francia e Bretaña. Os organizadores do 28.º Space quixeron ser partícipes desta evolución e atenderon a preocupación existente por mellorar o rendemento das explotacións.

O TRABALLO A MEDIDA O “traballo a medida” para cada granxa e a súa importancia na estratexia empresarial foi o tema que se estivo analizando in situ na Plataforma de Investigación e Desenvolvemento deste ano. Uns actores caracterizados como gandeiros sometéronse a un test sobre os problemas xerados no día a día para compartir co público os erros e os acertos máis frecuentes na súa resolución. Ao remate destes sainetes, expertos das Cámaras de Agricultura bretoas proporcionaron claves e medios para a organización das actividades e a xestión dos recursos humanos, na busca dun equilibrio entre a rendibilidade técnico-económica e a calidade de vida.

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_convocatorias_space.indd 24

Peza teatral da Plataforma de I+D sobre a organización do traballo

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

22/10/2014 18:44

convocatorias

Entre os aspectos clave sinalados atópanse: 1) facer un diagnóstico da situación (tarefas, tempo empregado nelas, man de obra dispoñible e obxectivos da empresa); 2) estudar as posibles accións para levar a cabo (investimentos, contratación de persoal, reorganización, modificacións de técnicas e cambios no sistema) e 3) medir os impactos desas accións (laboral, económico e sobre a vida privada).

25

Colchóns intelixentes merecedores dun premio á innovación

Foto de familia dos empresarios galardoados no Innov’Space

OS PRODUTOS INNOVADORES Precisamente, un dos aspectos que contribúe a axilizar o funcionamento das ganderías é o emprego de novas tecnoloxías aplicadas. A gala do Innov’Space 2014, celebrada no transcurso da velada dos expositores, serviu para pór de relevo ese tipo de innovacións. Recolleron o seu premio 49 empresas, escollidas por un xurado entre 166 candidaturas, as cales estiveron debidamente sinalizadas nos pavillóns

con 1, 2 e 3 estrelas durante a feira. Os preditores xenómicos do servizo de xenotipado de femias de Genes Diffusion, o método de calibración por software dos contadores do leite de Delaval ou os colchóns con sensores de control de Bioret Agri foron algúns dos galardoados relacionados co mundo bovino.

O DEBATE Outro dos lugares nos que se falou da conxuntura actual foi a sala de conferencias. Cómpre destacar as charlas organizadas polo Instituto da Gandería (Idele) sobre o estado do mercado e as posibilidades de desenvolvemento internacional do sector, así como a ofrecida pola Interprofesional Láctea francesa acerca de como anticiparse ás mamites.

Distribuidores exclusivos de PONDEROSA HOLSTEINS para España e Portugal

• ESPECIALISTAS EN TRANSFERENCIA EMBRIONARIA IN VIVO E IN VITRO • Laboratorio móbil autorizado para exportación • Servizo en toda España e Portugal (leite e carne) • Preñar vacas difíciles? Transferencia embrionaria terapéutica • Embrións dispoñibles con sistema de xestación femia garantida

• RAZA HOLSTEIN: OS MELLORES PEDIGREES NO NOSO CATÁLOGO. • WAGYU, BROWN SUISSE, FLECKVIEH, ANGUS, PUSTERTALER SPRINZEN… • AÍNDA NON TEN SEGURO NA SÚA EXPLOTACIÓN? Pídanos presuposto sen compromiso. Financiamento total sen custo adicional.

• RAZA BLONDA: a eficiencia cárnica por excelencia.

Embrións e animais vivos dispoñibles

E N N D a A c X io D a n E ta a A o s is N u , . I F va xo Im MA in c v p a a e o IS n s n r H c p c ta O ia a a m ri s do LS e da pr s. T n E to s. eñ IN a . . d a s

ANGUS, a raza chamada a liderar o mercado de carne de calidade

Toda a información que necesitas:

www.embriomarket.com Tel. 981 791 843 • 649 239 488

daniel@embriovet.es administracion@embriovet.es móbil 649 809 064

javiersabin@embriovet.es móbil 616 138 613 administracion@embriomarket.com

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

AFRIGA113_convocatorias_space.indd 25

V

Distribuidores oficiais para España: Blond d’Aquitania

javier@embriomarket.com administracion@embriomarket.com móbil 636 977 610

AFRIGA ANO XX - Nº 113

21/10/2014 20:29

26

convocatorias

Carmen-Ots, vaca gran campiona Prim’Holstein Atlantique

Vacas Pie Rouge

O CONCURSO PRIM’HOLSTEIN ATLANTIQUE No Space tamén houbo espazo para o entretemento. O ring estivo reservado o día 18 aos preto de 170 criadores de gando frisón inscritos no Concurso Prim’Holstein Atlantique, que rematou coa emotiva elección dunha vaca moi coñecida nos certames morfolóxicos da zona, Carmen-Ots, como gran campiona. Trátase dunha filla de Goldwyn, procedente da SCL Ferme D’Autes (Criquiers), elixida ademais vaca adulta campiona e mellor ubre e preparada polo catalán Quim Serrabassa. A decisión do xuíz Roger Frossard foi aclamada polos numerosos asistentes das bancadas e acompañada por un entretido xogo de luces e música.

A XENÉTICA E A XENÓMICA Esta edición reflectiu igualmente as novidades en xenética e xenómica. Por exemplo, celebrouse por primeira vez a Genomic Elite, unha poxa multirracial, organizada coa colaboración do Grupo Evolution, na que se puxo á venda o mellor das razas Prim’Holstein, Normande, Pie Rouge e Parda, e desenvolveuse o II Open Space Evolution para mostrar os avances da xenómica.

AS OUTRAS RAZAS BOVINAS Resulta difícil levar a conta do gando vacún que estivo á vista na “granxa do Space” e que durante os catro días tomou parte en campionatos, poxas e presentacións de descendencias. A organización cifrou en 350 o total de vacas leiteiras, e en 700 o total de cabezas, incluíndo tamén ovellas, cabalos e cabras.

Este ano organizouse a primeira poxa multirracial

AFRIGA113_convocatorias_space.indd 26

AS CIFRAS DA FEIRA O salón non só está especializado no vacún de leite, senón que teñen cabida o sector do vacún de carne, o caprino, o ovino, o avícola e o equino. Chegou a situarse hoxe en día como o segundo salón mundial da produción animal, e estas son as cifras nas que se apoia o título: unha superficie de máis de 68.000 metros cadrados, que inda este ano se incrementou en 500 m2 máis para a exposición ao aire libre; 1.427 stands, dos cales 427 eran internacionais, e 114.728 visitantes, dos que 13.350 viñan de ata 118 países diferentes. En definitiva, aumentou a oferta de anos anteriores e aumentou o público, polo que os organizadores repetirán Space en Rennes do 15 ao 18 de setembro de 2015.

Polo Club Internacional pasaron delegacións de Turquía, Corea do Sur, Burkina Faso, Paquistán ou Ucraína, entre outras moitas Das 1.427 empresas expositoras, 457 eran internacionais

O Space acolleu a presentación de Evolution International

AFRIGA ANO XX - Nº 113

O pavillón 1 do recinto, un dos que adoita congregar máis público, estaba estruturado por razas e cada unha dispuxo de posto propio para que os visitantes puidesen documentarse. Ao coidado destes animais de alta calidade xenética estiveron 38 vaqueiros e 25 traballadores en prácticas, ademais de persoal das unidades de selección.

A superficie ao aire libre reservada á maquinaria aumenta cada ano

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

21/10/2014 20:29

ANIMAIS DE 1º E 2º PARTO ANIMAIS VENDIDOS EN POXAS ANTERIORES:

• Outeiro Final Cut Bohemia MB-88 3º P. 7ª xeración MB ou EX Vendida a Gandería Xusto • Outeiro Final Cut Sisi MB-88 3º P. Vendida a SAT Teixeiro • Outeiro Darter Ancora MB-85 2º P. 4 xeracións MB Vendida a Gandería Sinesio • Outeiro Million Vita MB-86 1º P. Vendida a Gandería Sinesio • Outeiro Tunno Keyty MB-85 1º P. 3ª xeración MB Vendida a Gandería Sinesio • Outeiro Tunno Baltica MB-85 1º P. 6ª xeración MB Vendida a Gandería Roxelo • Outeiro Ashlar Bokeria BB-84 1º P. Filla de O Final Cut Bohemia Vendida a Gandería Fermín

pub_poxaOuteiro_galego.indd 27

22/10/2014 15:45

28

panorama internacional

GAEC PAUTONNIER JAMIN. CHÂTILLON-EN-VENDELAIS (RENNES, BRETAÑA)

Laurent Jamin, copropietario, coas vacas de produción acompañado por un técnico de Evolution

“ QUEREMOS UN ANIMAL QUE PRODUZA O SUFICIENTE E QUE TEÑA UN VALOR ECONÓMICO POR SE DECIDIMOS VENDELO” Laurent Jamin cambiou o seu traballo de controlador leiteiro para coller as rendas dunha explotación na que o obxectivo é a autosuficiencia e un dos medios para conseguila, o investimento en xenética.

Verónica Rodríguez Gavín e Raquel Anido Enviadas especiais

Jamin é unha GAEC con tres socios, cuxos apelidos lle dan nome: os irmáns Bertrand e Samuel Pautonnier e Laurent Jamin, que se asociou a eles hai sete anos e quen nos guiou na visita a esta granxa situada nunha rexión con moito potencial gandeiro.

A historia laboral de Laurent está vinculada á gandería dende dous puntos de vista. Primeiramente foi técnico de

AFRIGA ANO XX- Nº 113

AFRIGA113_panorama_internacional_rennes_galego.indd 28

control leiteiro e, daquela, visitante asiduo das explotacións da zona. Logo, o seu gusto por “ter os pés na terra” fíxolle deixar atrás a burocracia, un cambio do que non se arrepinte: “Prefiro estar no campo e producir leite que estar nunha fábrica”, apunta. Despois dunhas prácticas de seis meses e de montar en 2003 a súa propia gandería, en 2007 recaeu nesta GAEC, onde está a aplicar os coñecementos adquiridos na súa etapa de controlador. De feito, el é o responsable da produción, coa axuda de Bertrand, mentres que Samuel se encarga dos cultivos agrícolas e da maquinaria.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

22/10/2014 20:28

panorama internacional

Lote de vacas secas. O gando adoita pastar dende principios de abril ata novembro, primeiro só de día e logo tamén pola noite

PRODUCIÓN LEITEIRA A cota é de preto de 900.000 litros e a media de produción anual está nos 9.500-10.000 litros (uns 30,2 l/vaca/día), cunha media de 7,5 lactacións e unhas taxas de 40 de graxa e 34 de proteína. O reconto de células somáticas alcanza as 200.000, pero asegura que o teñen controlado porque as vacas con RCS altos están identificadas e poderían baixárllelos. Ao respecto, Jamin indica que lles están mudando o tratamento; queren reducir o uso de antibióticos e para iso están probando os aceites esenciais.

29

O rabaño consta de 110 vacas, das que 105 son de muxidura. Os animais están divididos en tres lotes: de preparto, de vacas secas e de produción. Algunhas vacas non secan ben, polo que, segundo a tempada, poden ir ao lote de preparto; tamén entran neste lote en función do peso corporal, así que se están máis gordas pasan ao pasto para que a flora microbiana se vaia adaptando e perdan as graxas.

No inverno adminístranlles 40 kg de silo de millo, 5-7 kg de alfalfa, 300-500 gramos de palla de colza, 10 kg de remolacha forraxeira, 1 kg de concentrado líquido, 3,5 kg de torta de colza e 1 kg de corrector (proteína bypass). O pastone achéganllelo como complementación individual, vaca a vaca, cun tope de 2 kg por vaca e día. Para as vacas de produción, o concentrado componse de 2/3 de pastone e 1/3 de proteína bypass ata confirmar a xestación. Unha vez que se confirma, a administración vai depender do nivel da produción; se teñen moito leite, e o estado corporal das vacas é o correcto, continúan.

No caso das xovencas, a alimentación baséase en feo de herba e mais millo húmido de concentrado, o que lles permite que estean “sas, con ubres con poucas graxas que entran en produción facilmente”. Entre as tres semanas e o mes antes do parto reciben un cuarto da dieta das vacas de produción.

Unha das metas desta GAEC é ser completamente autónoma, non depender do mercado de alimentos, senón da terra: “Hai explotacións de trinta vacas por aquí que son autosuficientes e subsisten, son rendibles”, pon de exemplo Jamin.

EASY-COVERING

· AHORRO DE HASTA UN 90% EN CIMENTACIÓN

Naves Ganaderas, Almacenes y Cobertizos · MENOR ESTRÉS TÉRMICO Vila-Rodeiro (Pontevedra)

Guadalajara

Nave para 150 vacas en ordeño

Almacén de grúas y camiones

Gran aislamiento · Ventilaciones Automáticas · Mejores Condiciones interiores

Tel. (+34) 985 303 752 – www.easy-covering.com P. de Somonte, c/Mª Glez. La Pondala nº 41, C.P. 33393 Gijón (Asturias) Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

AFRIGA113_panorama_internacional_rennes.indd 29

AFRIGA ANO XX - Nº 113

22/10/2014 07:29

30

panorama internacional

Finca co lote de preparto e, ao fondo, as instalacións

O plan a curto prazo é ter as vacas máis tempo estabuladas para evitar unha presión excesiva nas pradeiras cando aumente o número de cabezas

Eles posúen unha superficie agraria de 130 hectáreas, das cales 20 se localizan nos arredores da granxa e as demais se atopan esparexidas nun raio de 4 quilómetros. Os cultivos maioritarios son o millo, plantado en 50 ha (35 para o silo e o resto para pastone) e o feo, en 35 ha, seguidos da alfalfa e da remolacha. O rendemento do primeiro adoita aproximarse ás 15 t de MS, inda que está sendo un ano de moito millo e contan con chegar ás 18. O rendemento da alfalfa tamén é bo, de entre 10 e 12 t de MS, polo que van aumentar a extensión desta e doutras leguminosas co fin de lograr unha dieta máis variada.

Segundo nos comenta, cando era controlador traballaba nunha zona de produción bastante extensiva, polo que ao montar a súa primeira gandería, malia que dispoñía dun terreo de 40 ha cunha carga gandeira de 1 vaca/ha, optou por un sistema intensivo e por ter as pradeiras de raigrás con trevo branco e millo durante todo o ano.

O muxido fano nesta sala de 2x8 paralela

A ración leva millo, alfalfa, palla de colza, remolacha, concentrado líquido, torta de colza e corrector

AFRIGA ANO XX- Nº 113

AFRIGA113_panorama_internacional_rennes.indd 30

Están ampliando o establo cun plan de mellora que lles cobre o 10 % do valor da obra

CULTURA DE VENDA “Queremos un animal que produza o suficiente e que teña un valor económico por se decidimos vendelo”, di Jamin.

Están investindo en xenética para poder comercializar proximamente os animais no mercado interior, o que constituirá un piar económico da explotación. Forman parte do Grupo Evolution, que os prové do 100 % da xenética e os asesora na selección de touros.

Os obxectivos de selección na granxa son unha excelente produción, en primeiro lugar, e un bo ubre e unhas boas patas, en segundo lugar; finalmente, danlle importancia á morfoloxía funcional (capacidade corporal, de inxestión…). Na cabana contan con primeiras familias, nais de sementais que viven coas demais vacas, no mesmo ambiente e coas mesmas condicións.

Fanlles sincronización de celo a todas as xovencas, ás que lles controlan o peso cada trimestre, e a primeira inseminación é aos 400 kg de peso vivo, cunha porcentaxe de acerto do 45 % (do 62 % na segunda inseminación). A taxa de concepción sitúase en 1,5 por preñez (1,8 para o conxunto do rabaño) e o primeiro parto prodúcese aos 24-26 meses.

Ademais, empregan seme sexado nas vacas.

O FUTURO Laurent móstrase optimista, cre na produción e cre que ten futuro en Europa, pero advirte que “non é o Nadal”. A súa GAEC entrégalle sempre o leite á cooperativa de recollida Agrial e a remuneración é “boa, correcta”; en agosto, o prezo base acadou os 395 €/1.000 l, non obstante, afirma que para os veciños, que lles venden a empresas privadas, resultou máis baixo. Non ten unha visión do prezo do leite a longo prazo, inda que van mirar o custo de produción e como se valoriza o leite en comparación con este custo. No seu caso van “paso a paso” porque hai moitos cambios no sector e, malia que realizan investimentos, as contas están saneadas.

Actualmente encóntranse inmersos na ampliación do establo para aumentar o rabaño ata as 130 vacas e así producir máis leite cando se suprima a cota láctea, xa que Agrial llelo vai recoller (tras a sinatura dun convenio con outras cooperativas leiteiras) e o outro factor limitante, o medioambiental, non lles afecta porque a finca non ten unha presión demasiado forte de nitróxeno.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

22/10/2014 07:30

32

panorama internacional

En toda a illa de São Miguel só existe unha decena de explotacións con vacas estabuladas

PRODUCIR LEITE NO PARAÍSO No destino turístico dos Azores tamén hai vacas, e moitas. A produción leiteira é un piar moi coidado e potenciado na economía destas famosas illas atlánticas que, ademais de volcáns e de mar, teñen pasto.

José Manuel Gegúndez e Raquel Anido Enviados especiais

A PRODUCIÓN EN DATOS O arquipélago dos Azores representa preto do 32 % da produción láctea de Portugal, con 541.734.014 litros, dos cales 351.073.541 se recollen na illa de São Miguel, que conta con 1.528 explotacións e 36 vacas de media en cada unha delas. A superficie agraria media, incluíndo pasto e cultivos forraxeiros, é de 6,8 hectáreas.

São Miguel ten aproximadamente 55.000 vacas, das que preto do 28 % está en control leiteiro, cunha media de 8.000 kg aos 305 días. Nos últimos anos existiron explotacións que alcanzaron 11.500 kg aos 305 días e verificouse a aparición aos 305 días de primeirizas con límites máximos de 14.200 kg e de multíparas con 19.100 kg. A UTA media por explotación é de 0,9 persoas.

Malia que puntualmente existen cruzamentos con Jersey, Montbéliard e Sueca Vermella, a Holstein Frisia é, sen dúbida, a raza maioritaria, cunha representación que chega case ao 98 % do efectivo leiteiro. Esta raza é a que presenta maior adaptabilidade á rexión, tendo en conta as difíciles condicións climáticas e orográficas, a estrutura agraria existente ou o manexo utilizado, polo que é coa que se consegue obter un maior rendemento para as explotacións.

AFRIGA ANO XX- Nº 113

AFRIGA113_panorama_internacional_azores_galego.indd 32

22/10/2014 18:44

panorama internacional

33

O leite que se obtén do muxido pásase directamente ao tanque que leva o gandeiro na carriña

MODO DE TRABALLO As vacas están sempre nos prados; en toda a illa de São Miguel só existe unha decena de explotacións con vacas estabuladas. Son vacas nómadas que se van cambiando de finca na busca de pastos. Para o traslado do gando é habitual que o gandeiro dispoña de carros de transporte de animais que poden engancharse ao tractor ou á carriña. Os gandeiros tamén teñen unha unidade móbil de muxido que van trasladando de finca cando mudan as súas vacas. Esta unidade conta cun comedeiro para penso que serve de reclamo para que as vacas se acheguen para ser muxidas. O circuíto de muxido é un remolque sobre o que está montada a instalación, o que permite cambialo de lugar. O leite que se obtén pásase directamente ao

tanque que se leva na carriña; posteriormente, o gandeiro transpórtao ao punto de recollida ou directamente á central láctea.

A maiores dos pastos, é habitual a recollida de herba, tanto en silo coma seca, e nos últimos anos empezou a utilizarse o silo de millo. Os devanditos alimentos son subministrados aos animais en comedeiros nas propias fincas onde pastan.

Ao estar os animais en liberdade, vese con frecuencia en todas as fincas un semental acompañando o rabaño, co cal se lles dá saída aos machos de alto valor xenético que nacen nas explotacións que coidan con máis dedicación a xenética.

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_panorama_internacional_azores_02.indd 33

22/10/2014 06:43

34

panorama internacional

O circuíto de muxido está montado sobre un remolque, o que permite cambialo de lugar

OS PRINCIPAIS PRODUTOS DERIVADOS DOS LÁCTEOS SON OS QUEIXOS TÍPICOS DOS AZORES (SÃO MIGUEL E SÃO JORGE, PRINCIPALMENTE), O QUEIXO TIPO FLAMENGO E OUTROS; MANTEIGA, LEITE UHT E LEITE EN PO, CUXO DESTINO É SOBRE TODO PORTUGAL CONTINENTAL COMERCIALIZACIÓN DOS DERIVADOS Os principais produtos derivados dos lácteos son os queixos típicos dos Azores (São Miguel e São Jorge, principalmente), o queixo tipo Flamengo e outros; manteiga, leite UHT e leite en po, cuxo destino é sobre todo Portugal continental, que acada o 80 % do mercado. No entanto, existe un mercado emerxente que provén dalgúns países de África (Angola ou Marrocos) e de Europa, ademais do denominado “mercado da saudade”, conformado por Estados Unidos e Canadá, onde viven moitos emigrantes orixinarios dos Azores.

Descarga de leite na central láctea. Tamén o descargan en puntos intermedios de recollida

A herba e o silo de millo sonlles subministrados directamente nas fincas

A COOPERATIVA UNIÃO AGRÍCOLA Entre as actividades que desenvolve a Cooperativa União Agrícola salienta o aumento progresivo de todo o acompañamento técnico nas áreas de apoio aos agricultores, esencial para o aumento da competitividade das explotacións agropecuarias, a celebración de varios protocolos, como o feito coa Asociação Portuguesa de Criadores de Raça Frísia, no ámbito da adhesión ao libro xenealóxico, a formación e información aos seus asociados das máis recentes actualizacións do sector, onde destaca a realización de cursos de formación e coloquios, así como a publicación do xornal Agricultor 2000 e da revista anual Genética.

Esta cooperativa é unha das maiores institucións de carácter asociativo do país, a cal lles proporciona aos seus asociados un gran número de servizos, coma contabilidade agrícola, control leiteiro, inseminación artificial, transferencia de embrións, podoloxía, servizos xurídicos, servizo de proxectos e apoio aos agricultores e mais asistencia médico-veterinaria, que garanten a saúde e a reprodución das explotacións.

AFRIGA ANO XX- Nº 113

AFRIGA113_panorama_internacional_azores_02.indd 34

22/10/2014 06:43

Forraxes con con nome nome propio propio

VEA STRIGOSA VEA Pratex R1 STRIGOSA Pratex R1

MESTURAS FORRAXEIRAS MESTURAS Amplo catálogo de fórmulasFORRAXEIRAS adaptadas a distintos usos e de terreos Amplo catálogo fórmulas adaptadas a distintos usos e terreos

www.rocalba.com www.rocalba.com pub_rocalba_galego.indd 35

Expresión vegetal Expresión vegetal 20/10/2014 08:58

36

panorama internacional

O prezo do solo é alto e a dispoñibilidade de terras é escasa pola alta carga gandeira

A superficie agraria media, incluíndo pasto e cultivos forraxeiros, é de 6,8 hectáreas

Decantáronse pola raza frisona porque é a que mellor se adapta á difícil orografía da zona

O ARQUIPÉLAGO DOS AZORES REPRESENTA PRETO DO 32 % DA PRODUCIÓN LÁCTEA DE PORTUGAL, CON 541.734.014 LITROS

A través do servizo de apoio á calidade do leite, a entidade axuda os produtores a tomar medidas curativas e preventivas no manexo da explotación, o cal permite que poidan mellorar a calidade do leite producido. Nos últimos anos incrementouse o servizo agronómico, co que os técnicos se encargan de aconsellar sobre as sementeiras, a nutrición vexetal e outros asuntos relacionados.

A Cooperativa União Agrícola/Associação Agrícola de São Miguel está composta por gandeiros de leite (o 90 % dos socios), gandeiros de carne e agricultores.

Posúe unha fábrica de pensos que ten unha cota de mercado do 65 % nas vacas leiteiras e un recinto feiral, ademais de comercio de fertilizantes, máquinas de muxido, tractores, máquinas agrícolas, equipamentos forraxeiros, todos os utensilios necesarios para a actividade agrícola, taller e, recentemente, construíuse un novo conxunto de almacéns, esenciais para o funcionamento de toda a área comercial e da nova fábrica de pensos.

Cabe destacar que dentro das instalacións da cooperativa existe un restaurante, no cal comercializan como prato estrela a carne de vaca vella previamente macerada en cámara. Este restaurante é un dos referentes gastronómicos da illa e a súa visita recoméndase en todas as guías turísticas.

A Cooperativa União Agrícola CRL tivo un volume de negocio en 2013 de preto de 45 millóns de euros, polo que se erixe coma unha das 20 maiores empresas da rexión.

Desta forma convértese nun piar fundamental na mellora dos custos dos factores de produción na illa de São Miguel e dos Azores, onde as dúas institucións lles dan emprego a 240 persoas.

AFRIGA ANO XX- Nº 113

AFRIGA113_panorama_internacional_azores_02.indd 36

22/10/2014 06:44

u

as

AN

A F I a g o st o

20

14

Pr

eb

IN

LE

LÍDER DIS C U TIB

1ª de Sección 9-12 meses Verona Dairy Show 2014

Distribuidores en Galicia:

Manuel Reija 610 526 785 - Noel Balsa 619 760 916 - Alberto Lamas 680 115 019 - José Baña 636 515 536

semenzoo@semenzoo.es ~ w w w . s e m e n z o o . i t

pub_semenzoo.indd 37

22/10/2014 06:50

38

panorama internacional

As instalacións abranguen unha fábrica de pensos e un recinto feiral

AFECCIÓN AOS CONCURSOS MORFOLÓXICOS Nunha rexión marcadamente leiteira e apaixonada da xenética coma esta non podían faltar as citas dos criadores de gando na pista dos campionatos morfolóxicos, onde desfilan os mellores exemplares frisóns das explotacións.

A Cooperativa União Agrícola/Associação Agrícola de São Miguel convoca anualmente o Concurso Micaelense da Raza Holstein Frísia con grande éxito de participantes e de público. A anterior edición, xa a décimo terceira, desenvolveuse os días 21 e 22 de xuño nas novas instalacións que ten esta entidade na illa de São Miguel e xuntou 250 animais e máis de 700 persoas. Á parte do concurso de xatas, xovencas e vacas, celebráronse os de preparadores e manexadores e o xuvenil.

Como novidade, a Organización decidiu celebrar un segundo campionato anual, o Concurso Micaelense Holstein Frísia de Outono, que por primeira vez vai ter lugar en novembro, concretamente os días 29 e 30.

O prato estrela do restaurante da cooperativa é a carne de vaca vella

PAIXÓN POLA XENÉTICA Os produtores azorianos sempre tiveron unha enorme paixón pola xenética, polo que a Cooperativa União Agrícola ten unha particular atención nesta área. Os produtores son moi esixentes na selección dos touros para a súa explotación e sempre utilizan animais top, na procura de que manteñan o equilibrio entre a boa produción e o alto tipo. Utilizan touros que teñen bos índices de lonxevidade, que sexan positivos en ubres e intentan que tamén sexan positivos en leite, aínda que os teñen usado negativos en leite. Nos últimos vinte anos foron utilizados sementais coma GoldenOaks ST Alexander, Canyon Breeze Allen, Fustead Emory Blitz, R-E-W Buckeye, Breeze Storm Atom Canyon, Erbacres Damion, Regancrest Dolman, Sildahil BW Dutch Boy, Crackholm Fever, Alzi Juror Ford, Willow-MarshCC Gabor, Be-Ware Juror Geno, Braedale Goldwyn, Henhessen Hiicrest, Summershade Igniter, Summershade Inquirer, Gillette Jordan, Bernardis Joko Maya, Carol Prelude Mtoto, Comestar Outside, Glenn-Ann Palermo, Duncan Progress, Startmore Rudolph, Gen-Mark Stmatic Sanchez, Pursuit September Storm-RC, Comestar Stormatic, Ladino Park Talent-IMP, Towerview-Acres Talisman, Rietben Tee Off ou Hartline Titanic.

Máis recentemente, os produtores micaelenses están a utilizar touros como Maple-Downs-I GW Atwood, DeSu 521 Bookem, Regancrest-GV S Bradnick, O-Man End-Story, Plushansky Farsano, Lars-Acres Felices Favre, Comestar Lauthority, Velthuis Let IT Snow, Long-Langs Oman-O-Man 2, Zani Bolton Mascalese, Ensenada Taboo Planet, Gillette Windbrook, Monument Impression, Sildahl Jett Air, Gen-I-Beq Brawler, Comestar Lavanguard e O-Bee Krusader.

AFRIGA ANO XX- Nº 113

AFRIGA113_panorama_internacional_azores_02.indd 38

22/10/2014 06:44

MASSEY CO-OP BOSSIDE MASSEY -ET

Un toro de Confianza Mantiene la prueba con los mejores valores y miles de hijas

3608 hijas

Eurodistribuci贸n Ganadera, SL - CRI Espa帽a Eurodistribucion@eurodistribucion.com +34 987 213 172 +34 676 46 77 46

pub_cri.indd 39

www.criespana.com

20/10/2014 09:00

TUBIO ROMERO S.A.CHRISTENSEN & CO www.sac.dk

SAC, referente mundial de la tecnología de ordeño, presenta:

PANTALLA TÁCTIL •P ara un mejor seguimiento de las incidencias del ordeño • Alerta individualizada para cada vaca en tiempo real •V álida para todo tipo de salas de ordeño •F ácil de manejar •C ontrol de la separación •P osibilidad de seguir on-line el proceso de ordeño por Internet

Ctra. Santiago-Noia Km 15, 15281 Urdilde – A Coruña Telf.: 981 805 112 – importlait@importlait.com – www.importlait.com

TUBIO ROMERO pub_importlait.indd 40

Delegación en Ordes: Rúa da Feira, 14 baixo 15690 Ordes (A Coruña) Telf.: 981 682 419

20/10/2014 10:03

Gracias a los 40 años de experiencia que cada una de las compañías atesora en el diseño, fabricación y montaje de material ganadero, nos ponemos a su disposición para asesorar y suministrar las mejores soluciones a los profesionales del vacuno de leche de alta producción.

www.etxeholz.net Teléfono 948 983 390

Porque las vacas prefieren pisar blando

suelos de goma COLCHÓN CONTINUO Y GOMAS PARA ARROBADERA

• Antideslizantes •R esistencia garantizada •F ácil colocación en puzzle •E n pasillos, salas de espera y ordeño •A daptables con arrobadera

Made in Canada

L I M P I E Z A S

www.animat.ca

pub_importlait.indd 41

A U T O M Á T I C A S

Para más información llámenos a Interlock España y le pondremos en contacto con nuestro distribuidor más próximo 948 98 33 90

20/10/2014 10:03

42

explotación

SAN CRISTÓBAL SC. CABIZUELA (ÁVILA)

AMPLIANDO CARA A UN FUTURO SEN COTAS

A visita a esta granxa tivo lugar durante a viaxe dun grupo de gandeiros de Africor Lugo ao val de Los Pedroches; na imaxe aparecen dous dos propietarios da explotación, Guillermo (cuarto pola esquerda) e Ireneo (á dereita de Guillermo)

A estrea dunha sala rotativa de 40 puntos no mes de outubro deu comezo a unha nova etapa nesta explotación abulense, na cal pasaron de ter un a tres empregados para que os tres muxidos diarios non supoñan unha merma na calidade de vida dos seus propietarios.

A gandería San Cristóbal está dirixida polos irmáns Ireneo (48 anos), Guillermo (47) e José Ignacio (38) Hernández Martín. O fundador da explotación foi o seu pai, Críspulo Hernández (76), que xa se xubilou hai seis anos pero que aínda segue colaborando nalgúns labores puntuais.

Na actualidade teñen un rabaño de 580 animais, dos cales 260 son vacas en lactación, e o seu propósito é seguir medrando ata onde as circunstancias llelo permitan.

A media de produción do último exercicio foi de 37 litros vaca/día, cun 3,55 % de graxa e un 3,30 % de proteína. Cómpre subliñar que desde a posta en marcha do sistema robotizado –desde hai doce anos ata o pasado 10 de outubro– a media se mantivo sempre entre os 35 e os 41 litros. En canto ao reconto de células somáticas, a media dos últimos anos oscilou entre 150.000 e 180.000, pero nos últimos meses acadaron rexistros de ata 240.000 debido á masificación dos robots.

A cota histórica da granxa (ano 1985) era de 250.000 kg.

A partir de aí foron comprando ata chegar aos 2.112.000 kg actuais, aos que se suman 1.038.000 kg que alugaron esta campaña.

A razón do cambio dos catro robots que tiñan ultimamente pola sala de muxido non obedece a problemas inhe-

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_explotacion_SanCristobal.indd 42

rentes ao sistema robotizado –co que estaban contentos–, senón ao continuo crecemento da explotación, o que facía que a súa capacidade sempre fose insuficiente.

Os outros argumentos para o cambio foron, dun lado, o elevado prezo de mantemento do sistema e, doutro, o sobrecusto –arredor de 24 céntimos vaca/día– dos 5-6 kg de penso que cada animal comía directamente no robot, un concentrado específico que coa ración unifeed afirman non precisar, ao substituílo por outros compoñentes.

Co sistema robotizado tiñan unha media de muxidos diarios de 2,8 pero, ao ter un número tan elevado de vacas de produción, aseguran que existía bastante descompensación entre as que se muxían 2 veces e as que o facían 4. En cambio, agora na sala fan tres muxidos –ás 07.00, ás 15.00 e ás 11.00 horas–, co cal o control dos animais é maior.

Entre as particularidades da nova sala destacan a desinfección automática dos condutos media hora antes de cada muxido e o flushing de lavado da sala de espera (limpeza automática mediante onda de auga) despois de cada muxido. Esta última leva incorporado un sistema para ir arrimando as vacas e mais un ventilador para evitar sufocacións nesta zona.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

22/10/2014 17:31

explotación

Vista xeral das instalacións

Un dos motivos que no seu día levou a estes tres irmáns a decantarse polos robots foi a calidade de vida que este sistema lles proporciona aos gandeiros. A volta aos tres muxidos na sala podería supor unha regresión neste aspecto, pero Ireneo explícanos que antes a mentalidade estaba en ser autosuficientes, é dicir, en facer eles sós todo o traballo, e que agora queren medrar con base na contratación de persoal, de maneira que poidan ter quendas de traballo, días libres e vacacións. Á parte do seu traballo, a día de hoxe contan con tres empregados, dous que contrataron agora para muxir e outro que xa tiñan e que fai todo tipo de tarefas dentro da explotación.

Entre eles tamén teñen os labores divididos: Guillermo encárgase da alimentación e da limpeza dos patios; José Enrique, do mantemento da granxa e do muxido da mañá, e Ireneo, do manexo e da xestión da explotación (compras, vendas, xenética...).

43

MANEXO E ALIMENTACIÓN As vacas en lactación alóxanse nunha nave aberta, repartidas en dous lotes de características similares. A súa ración está integrada por 20 kg de silo de millo, 12 kg de silo de cereal (centeo con presecado cun 17 % de proteína), 2 kg de semente de algodón, 1,8 kg de soia, 6 kg de copos de millo, 4 kg de alfalfa e correctores.

Actualmente, estes animais dormen en cubículos de area.

Non obstante, teñen en marcha un proxecto “pendente de aprobación medioambiental pola Administración” para cambiar a cama fría de palla, un sistema que xa se empezou a aplicar en varias explotacións de Lleida e Valencia.

Consiste en facer un colchón de palla de suficiente grosor que logo se fresa diariamente cun rotovátor ou cunha grade rotativa, engadindo palla nova para branquear cunha frecuencia semanal ou incluso superior.

A recría –a partir da desteta, que fan aos dous meses– alóxase por lotes de idade en varios patios e alpendres con cama de palla. Ata os catro meses, as xatas son agrupadas en casetas de cinco en cinco e despois van pasando a grupos cada vez máis amplos, ata que son trasladadas ao lote de secas, dous meses antes do parto. A súa alimentación inclúe palla (6 kg), silo de centeo (9 kg), soia (1 kg) e copos de millo (1 kg). Cómpre aclarar que estas cantidades son aproximadas, xa que varían en función da idade.

Gandería Casa Gallardo de Guntín (Lugo)

Distribuidas por:

Avda. Terra Cha, 11 27260 Castro Riberas de Lea (Lugo) e-mail: info@dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

AFRIGA113_explotacion_SanCristobal.indd 43

Telf.: 982 310 026 659 445 627 660 417 676 Fax: 982 310 295

AFRIGA ANO XX - Nº 113

22/10/2014 17:07

44

explotación

Vacas de produción a ambos os lados do corredor de alimentación

Un lote de recría

Vista aérea da sala de muxido

Zona de enfermería anexa á sala de espera

SELECCIÓN XENÉTICA O traballo constante e o bo criterio á hora de facer os acoplamentos fixeron da Cooperativa San Cristóbal unha explotación destacada no ámbito da selección xenética. En concreto, dela saíu a vaca San Cristóbal Lauri Mtoto ET, cualificada EX92 SM-91 2E 16*, que foi número 1 por ICO en España varios anos e que, como anécdota, agora está nunha gandería do Corgo (Lugo) por motivos de amizade cos propietarios e porque periodicamente lle practican fecundación in vitro no laboratorio de Xenética Fontao.

Comenta Ireneo que todo comezou a finais dos 90 coa compra duns embrións da familia Lauri Sheik, dun dos cales naceu esta vaca. Ao comprobar os seus bos resultados produtivos, comezaron a traballar intensamente cos seus embrións –cómpre destacar que foi a primeira granxa española que comercializou embrións fóra do país–, ata chegar aos 44 descendentes actuais rexistrados no libro xenealóxico da raza frisona en España. Trátase de exemplares de excelentes índices produtivos, morfolóxicos e secundarios que, no caso dos machos, foron vendidos a centros de inseminación de España e Italia. A última descendente rexistrada, de setembro de 2012, é Xacinto Artes Artika ET, propiedade da gandería Xacinto, na que está agora a memorable nai.

Non obstante, esta vía de negocio non é a que lles interesa a estes gandeiros abulenses que, a día de hoxe, están unicamente centrados na produción leiteira. Neste sentido, buscan vacas de tamaño medio, lonxevas, con bos ubres, boas patas e altos índices de produción.

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_explotacion_SanCristobal.indd 44

Casetas individuais exteriores para os acabados de nacer

De esquerda a dereita, copos de millo, soia e semente de algodón

Pacas de alfalfa

MATERIAS PRIMAS E PREZO DO LEITE Dispoñen de 150 ha de superficie agrícola, das que arredor de 100 as teñen en propiedade. Unhas 35 ha son de regadío e nelas cultivan millo –esta campaña recolleron 80 t/ha, se ben chegaron a colleitar ata 92 t/ha nalgunha ocasión–, mentres que nas restantes cultivan centeo.

O resto das materias primas adquíreno no mercado, intentando sempre comprar a longo prazo para optimizar os custos. Uns días antes da nosa visita, pecharon os prezos dos copos de millo (0,17 €/kg), da alfalfa (0,17 €/kg) e da soia (0,36 €/kg) para os próximos meses.

O leite entréganllo a Lactalis. En setembro finalizaron un contrato de compravenda por un importe de 0,35 €/kg + 0,005 €/kg (prima AA) +/- calidades e IVE. O contrato actual (outubro-decembro) firmárono cun prezo base dous céntimos inferior.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

22/10/2014 07:32

Sistemas de detección de celos GEA Fam Technologies CowScout & Rescounter II eficiencia reproductiva probada Los sistemas CowScout y Rescounter II nos indican cuando nuestro animal está en celo y cuando es el mejor momento para inseminar.

Aumente sus niveles reproductivos sin necesidad de hormonas, controle los celos 24 horas al día tanto en vacas adultas como en novillas desde cualquier dispositivo.

CowScout nos proporciona además la posibilidad de controlar bajos periodos de actividad y los peridos de ingesta de nuestros animales.

CowScout y Rescounter II con sistema de cuello o pata permiten la conexión de los datos al programa de gestión DairyPlan C21.

Nueva aplicación CowScout control ingesta diaria Aplicación on line 24 horas GEA Farm Technologies Ibérica S.L. Avda Sant Julià 147 -08403 Granollers, Barcelona Tel: +34 938 617 120, Fax: +34 938 494 988, email: agricola@gea.com www.gea.com | www.gea-farmtechnologies.es

engineering for a better world

pub_gea.indd 45

GEA Farm Technologies

18/10/2014 23:38

46

economía

Estatísticas lácteas e cotas: estimacións alternativas e razoadas As contradicións detectadas nos datos presentados polas dúas principais fontes de información sectorial no que se refire á evolución da produción de leite, como son o Observatorio de Mercados e os Informes de Monitorización do Sector Lácteo, obrígannos a analizar tanto as bases estatísticas soporte da información coma a metodoloxía empregada nas súas estimacións.

Jorge Santiso e Francisco Sineiro(1) Universidade de Santiago de Compostela (USC) (1) O texto péchase coa información dispoñible a data 30 de agosto de 2014 (datos de xuño para as entregas de leite e Informe de Monitorización de agosto)

As subas de prezos na segunda metade de 2013, xunto coa perspectiva da inminente eliminación do sistema de cotas en 2015, contribuirían a un aumento da produción de leite e, apenas comezada a actual e última campaña, estendeuse a preocupación polo posible pagamento por supertaxa que resultaría dun balance final no que a produción exceda a cota asignada a España.

Consulta o estudo completo en www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_producion_sineiro_galego_02.indd 46

22/10/2014 06:52

MEDRAR NOS VINDEIROS ANOS

ECONOMÍA

As opcións de reducir a produción de leite nunha explotación son limitadas e, en todo caso, requiren un axuste que implica un certo desfase temporal, o que explica a activación do mercado de cesión temporal de cotas, con prezos que nalgunhas operacións superan os sete céntimos, con implicacións evidentes nas economías das explotacións, sobre todo nun escenario de deterioración dos prezos do leite.

A información, sempre importante, resulta neste caso determinante, xa que o risco de pagamento por supertaxa na explotación depende da evolución do sector no seu conxunto.

Dúas iniciativas recentes responden a este interese e convértense nas fontes de referencia para o sector: na Unión Europea, o Observatorio dos Mercados Lácteos (DG-Agri) e, en España, os Informes de Monitorización do Sector Lácteo (Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente). As dúas recollen, actualizan e difunden a información sectorial relevante, en particular a referida á evolución da produción de leite.

As previsións elaboradas e presentadas polo Ministerio de Agricultura no Informe de Monitorización do mes de agosto sinalan un risco de excedente récord para o final de campaña, dunhas 250.000 toneladas de entregas por riba da cota. Estas previsións chocan co mapa publicado pola DG-Agri no Observatorio dos Mercados Lácteos, onde a produción de leite aparece estancada, fronte a un aumento xeneralizado nos demais países da Unión Europea.

As contradicións sinaladas entre as dúas fontes de referencia aumentan a confusión, o que obriga a analizar tanto as bases estatísticas soporte da información coma a metodoloxía empregada nas estimacións.

O estancamento, mesmo o retroceso, das entregas de leite en España que sinala o mapa do Observatorio non resulta crible nin é coherente co conxunto da información existente. A información de base do Observatorio, aínda que tomada de Eurostat, organismo da estatística pública europea, procede na súa orixe das enquisas lácteas que fai o Ministerio de Agricultura. Lamentablemente, estas enquisas presentan unha consistencia moi limitada, o que lle quita validez como referencia.

Pola súa parte, os Informes de Monitorización do Ministerio de Agricultura ofrecen unha perspectiva ben distinta, mesmo oposta, cun aumento importante da produción e cunhas previsións de superar amplamente a cota asignada a España. Estas estimacións teñen como base as declaracións de entregas de leite ante o Fondo Español de Garantía Agraria (FEGA) nos meses da primavera de

47 47

ELABORAMOS ESTIMACIÓNS ALTERNATIVAS QUE INDICAN UN CRECEMENTO MÁIS MODERADO DA PRODUCIÓN, CUNHAS PREVISIÓNS DE EXCESO DA COTA QUE PODERÍAN MOVERSE ENTRE AS 20 E AS 110.000 TONELADAS, CONSIDERABLEMENTE MÁIS BAIXAS CA AS DO MINISTERIO DE AGRICULTURA

Estacionalidade das entregas de leite Estacionalidade das entregas de leiteen enEspaña España (Elaborado a partir de datos FEGA) (Elaborado a partir de datos FEGA) 26,5 % 26,0 % 25,5 %

2009/10

25,0 %

2010/11

24,5 %

2011/12 2012/13

24,0 %

2013/14

23,5 % 23,0 % Abril-Xuño

Xullo-Set

Out-Dec

Xaneiro-Marzo

2014, ás que aplica un dobre modelo: no primeiro, modelo A, extrapola ao resto do ano as entregas medias diarias nos meses de abril, maio e xuño; no segundo, modelo B, aplica a porcentaxe de evolución das entregas neses meses sobre o mesmo período do 2013.

Os modelos aplicados polo Ministerio de Agricultura levan a unha sobreestimación das vendas de leite á industria: no primeiro caso, por non ter en conta a estacionalidade da produción de leite e, no segundo, por considerar que o forte aumento da produción nos primeiros meses se vai manter ao longo de toda a campaña.

Aínda que o perfil estacional da produción varía de ano en ano, o certo é que a produción da primavera ten un peso superior á media, a pesar da menor incidencia das forraxes frescas nos sistemas intensivos (ver a gráfica); polo tanto, unha extrapolación ao conxunto do ano debería incluír hipóteses de estacionalidade das que resultarían entregas con valores máis moderados.

Consulta o estudo completo en www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_producion_sineiro_galego_02.indd 47

22/10/2014 06:55

economía

48

No modelo B, o Ministerio salva a cuestión da estacionalidade, pero non ten en conta que a forte evolución das entregas nos primeiros meses da campaña, arredor do 6 %, se debe a que a produción nese mesmo período de 2013 foi atípica, especialmente baixa, condicionada polos prezos baixos no leite e altos nos pensos. Estes aspectos quedan ben reflectidos na gráfica, que relaciona as entregas co índice prezos leite/prezos penso.

Relación de prezos leite/pensos e variación de entregas Var. entregas

Prezos leite/pensos 1,3

8%

1,2

6%

1,1

4%

1,0

2% 0%

0,8

-2 %

0,7

-4 %

abr-11 xuñ-11 ago-11 out-11 dec-11 feb-12 abr-12 xuñ-12 ago-12 out-12 dec-12 feb-13 abr-13 xuñ-13 ago-13 out-13 dec-13 feb-14 abr-14 xuñ-14

0,9

Var. entregas mes sobre mesmo mes ano anterior

Rel. prezos leite/pensos

O comportamento atípico da primavera de 2013 en relación cos últimos anos pode visualizarse na seguinte gráfica: o aumento do 6,1 % de 2014 sobre 2013 responde á caída da produción nese ano, rompendo a tendencia da serie, que se mantén en niveis máis moderados do 2,2 %.

Entregas abril-xuño (miles de t)

Entregas abril-xuño (miles de t)

1.750

1.704

y=1484+33x (--> + 2,2%)

1.650 1.550 1.450 1.350 1.250 2009/10

2010/11

2011/12

2012/13

2013/14

2014/15

Entregas abril-xuño (var. sobre o ano anterior)

Entregas abril-xuño (var. sobre o ano anterior)

8,0 %

6,1%

6,0 % 4,0 % 2,0 % 0,0 % -2,0 % -4,0 % 2009/10

2010/11

2011/12

2012/13

2013/14

2014/15

Non parece razoable estender esta taxa de incremento ao resto do ano, pois na segunda parte de 2013 xa se recuperou a produción, polo que cabe esperar un ritmo máis suave para o que queda de campaña. Sorprenden estas estimacións do Ministerio cando xa a propia Comisión Europea

se pronunciou sobre a previsible ralentización da produción de leite nos vindeiros meses.

Pola nosa parte elaboramos estimacións alternativas que teñen en conta a estacionalidade, o efecto dos prezos e a tendencia da produción de leite nos últimos anos. Estas estimacións indican un crecemento máis moderado da produción, cunhas previsións de exceso da cota que poderían moverse entre as 20 e as 110.000 toneladas, considerablemente máis baixas ca as do Ministerio de Agricultura.

O balance final da campaña 2014/15, última de vixencia das cotas, só poderá coñecerse unha vez rematada esta; no medio ano que falta, as entregas de leite poden verse afectadas, por exemplo, por cambios nos prezos, como ocorreu en anos anteriores. Pero insistimos en que, coa información actual, as estimacións do Ministerio non parecen razoadas e tenden a unha sobreestimación do problema dun eventual pago por supertaxa.

As decisións con respecto ao gandeiro deberían considerar, ademais, o efecto das compensacións; no caso de exceder as cotas no conxunto do sector, o importe da supertaxa que ha de pagar por quilo de cota excedida nunha explotación concreta vai depender das posibilidades de compensación por cotas asignadas e non empregadas por outros gandeiros, polas cotas non asignadas que forman parte da Reserva Nacional ou por traspases da cota de vendas directas. A repartición recente de 161.000 toneladas da Reserva reduce a marxe de compensación, pero, en todo caso, sempre se vai contar coas cotas non empregadas, que na anterior campaña acadaron as 331.000 toneladas.

Como conclusión, queremos resaltar a importancia da información para a toma de decisións, pero tamén a necesidade de coidar o seu rigor e a súa neutralidade, tanto da información coma das previsións que se formulen, sobre todo cando proceden das administracións públicas, ás que corresponde, en definitiva, o seguimento do sector e a xestión das cotas.

Neste sentido consideramos urxente unha revisión a fondo das enquisas lácteas, polas contradicións que presentan con outras fontes de información e por formar a imaxe do sector lácteo español no contexto europeo (o mapa do Observatorio no que España destaca pola baixada da produción de leite é ilustrativo para este respecto).

Do mesmo xeito, entendemos que as previsións feitas públicas polo Ministerio de Agricultura deberían ter en conta todos os elementos dispoñibles, coma a estacionalidade ou as bases de comparación, para dotalas así de validez como soporte da toma de decisións que, en definitiva, só lles corresponde tomar aos gandeiros. Non se entenden moi ben as razóns que poden levar a unha extrapolación simple do 6-7 % de aumento nos primeiros meses da campaña cando a Comisión Europea, nun contexto paralelo, prevé un aumento do 2,8 % para 2014 a pesar do 6 % rexistrado a inicios do ano.

Consulta o estudo completo en www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_producion_sineiro_galego_02.indd 48

22/10/2014 06:55

pub_progenex.indd 49

22/10/2014 06:56

pub_progenex_doble.indd 50

21/10/2014 20:20

pub_progenex_doble.indd 51

21/10/2014 20:20

52

PRODUCIÓN

RENGRATI, UNHA FERRAMENTA CLAVE PARA A TOMA DE DECISIÓNS NAS EXPLOTACIÓNS DE VACÚN DE LEITE

A Rede Nacional de Granxas Típicas (Rengrati) foi posta en marcha hai unha década polo entón Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente e a día de hoxe constitúe un referente e unha das máis importantes fontes de información para o sector leiteiro.

Subdirección Xeral de Produtos Gandeiros Dirección Xeral de Producións e Mercados Agrarios Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente (Magrama)

INTRODUCIÓN O sector lácteo español supón o 17 % da produción final gandeira e o 6 % da produción agraria, datos que poñen de manifesto a súa importancia económica e, ao mesmo tempo, evidencian o seu papel na sustentabilidade ambiental e social, contribuíndo ao equilibrio territorial e á fixación de poboación no tecido rural.

Nestes intres, o sector lácteo atópase nun momento crucial, no que a aplicación da recente reforma da Política Agraria Común (PAC) se une á desaparición do réxime de cota láctea en 2015.

A desaparición do réxime de cotas na Unión Europea, nun escenario de firmeza na demanda internacional, pode representar unha oportunidade para o sector lácteo español, cunha produción que, limitada pola cota asignada ao noso país, non cobre a demanda interna. No entanto, xera tamén unha serie de incertezas e riscos nun horizonte próximo que aconsellan abordar estratexias sectoriais e/ou empresariais de cara a aumentar a competitividade das explotacións leiteiras, ben a través da optimización dos custos de produción, a diversificación da produción, a internacionalización e o reforzo das relacións intersectoriais, ben, por suposto, apostando polos programas de innovación no vacún de leite como eixes fundamentais de desenvolvemento e competitividade sectorial.

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_producion_regrati_galego_02.indd 52

18/10/2014 23:49

PRODUCIÓN

UNHA VEZ CREADA A GRANXA TÍPICA PERMITIRANOS COMPARAR, POR EXEMPLO, O SISTEMA DE PRODUCIÓN CARACTERÍSTICO DA CORNIXA CANTÁBRICA CO SISTEMA PRODUTIVO PROPIO DOUTRAS ZONAS DO SUR DE ESPAÑA

53

A este escenario únese a crecente volatilidade dos mercados mundiais das materias primas para alimentación animal e dos prezos do leite, que condicionan a rendibilidade das explotacións leiteiras a pesar dos seus excelentes índices de rendemento produtivo.

Nos vindeiros meses, tanto o sector lácteo no seu conxunto coma cada un dos produtores e operadores do sector van ter que tomar unha serie de decisións atendendo aos signos do mercado, non só a nivel nacional e comunitario, senón tamén conforme á evolución da demanda e dos prezos a nivel mundial, de cara a poder asegurar a súa rendibilidade en termos de produción eficiente. Para esta toma de decisións, é fundamental contar cunha ferramenta de información técnico-económica no vacún de leite que permita analizar, en primeiro lugar, a situación nacional; en segundo lugar, compararnos cos nosos homólogos e, finalmente, poder simular o impacto de estratexias, políticas ou cambios estruturais a diferentes niveis.

Esta potente ferramenta é a Rede Nacional de Granxas Típicas, Rengrati, posta en marcha hai unha década polo entón Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente e que a día de hoxe se converteu nun referente e nunha das máis importantes fontes de información en estudos, informes, reunións e conferencias sectoriais a nivel nacional e internacional.

BALSAS DE GEOMEMBRANA (para purín o agua) • Posibilidad de techarlas con distintos materiales y estructuras • Cisternas flexibles

Contacto: Avda. José Antonio, 35. Sarria (Lugo) Tefl.: 685 840 310 sarriacanal@yahoo.es

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_producion_regrati_galego_02.indd 53

18/10/2014 23:49

COLOCACIÓN

54

PRODUCIÓN

AO LONGO DESTES DEZ ANOS A CONTRIBUCIÓN DE RENGRATI AOS OPERADORES, INSTITUCIÓNS E ADMINISTRACIÓNS IMPLICADAS NO SECTOR VACÚN DE LEITE FOI CLAVE PARA O COÑECEMENTO E PARA A TOMA DE DECISIÓNS

QUE É E COMO FUNCIONA RENGRATI? Rengrati baséase no establecemento dunha infraestrutura ou rede de institucións e persoas, tales coma a Administración, asociacións, investigadores, asesores e produtores, que participan na elaboración dunha base de datos e dun sistema de información permanentes para o sector vacún de leite e de cuxos resultados se benefician as institucións participantes e, polo tanto, o sector.

Utilizando a metodoloxía da rede internacional IFCN (International Farm Comparison Network), Rengrati pivota sobre o concepto de “granxa típica”.

Unha granxa típica representa o sistema produtivo máis común dunha rexión determinada (por tamaño, manexo e rendementos), cunhas características similares en termos de ingresos e custos, e créase a partir de rexistros contables de granxas reais sometidas a un proceso de tipificación utilizando a metodoloxía mencionada, que é validada por un panel de expertos rexional.

Unha vez creada a granxa típica, pode compararse con calquera outro sistema produtivo que forme parte da rede nacional ou internacional, é dicir, permitiranos comparar, por exemplo, o sistema de produción característico da cornixa cantábrica co sistema produtivo propio doutras zonas do sur de España ou con outros sistemas de países da Unión Europea ou do mundo.

IFCN conta con granxas típicas de máis de noventa países, entre os que se atopan os principais produtores de leite do mundo: Australia, Nova Zelandia, Estados Unidos etc., polo que as posibilidades de realizar estudos comparativos e de eficiencia produtiva a nivel mundial son considerables.

COMO SE ESTRUTURA RENGRATI NO SECTOR VACÚN DE LEITE? O sector produtor de leite en España conta con aproximadamente 19.400 explotacións leiteiras en activo, cun tamaño medio de explotación de 325.000 kg de cota asignada.

A propia realidade climatolóxica e orográfica do noso país fai que exista unha marcada diferenciación territorial entre os modelos de produción.

Simplificando un pouco, poderiamos dicir que conviven dous modelos de produción totalmente opostos, ambos perfectamente válidos e compatibles: o primeiro é o modelo propio da España Húmida, baseado no emprego da man de obra familiar, con explotacións asentadas en zonas de vocación e tradición leiteira, nas que as alternativas a esta actividade son escasas, pero dispoñen dunha base territorial que lles permite obter parte da alimentación dos pastos e millo forraxeiro; o segundo está máis orientado aos mercados, fai rendible ao máximo a utilización dos medios de produción e, en particular, o emprego da man de obra, na súa maior parte asalariada, e que basea a súa viabilidade económica en medrar e, en xeral, conta cunha escasa base territorial asociada que a fai moi dependente das materias primas para alimentación animal.

Partindo destas premisas, comezou a configurarse Rengrati no vacún leiteiro, seleccionando as granxas e os sistemas produtivos máis característicos do noso país, identificando as zonas leiteiras relevantes e as estruturas das explotacións en cada área (produtividade, número de animais por granxa…).

Unha vez identificadas as granxas e as rexións relevantes, tamén se identificaron os actores involucrados e creáronse os paneis de discusión a nivel rexional formados por produtores e as súas asociacións, industria, centros de investigación e desenvolvemento e técnicos de campo.

Deste xeito quedou configurada a rede actual, con 15 granxas típicas que representan os sistemas de produción máis característicos, máis aló dos dous principais sistemas identificados a priori.

As principais características das granxas pertencentes á Rede aparecen resumidas na táboa 1 e subdivídense en cinco unidades de acordo coas súas características produtivas diferenciais:

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_producion_regrati_galego_02.indd 54

22/10/2014 16:28

PRODUCIÓN

55

Táboa 1. Características principais das granxas que forman parte de Rengrati no sector vacún de leite. Ano 2013 UNIDADES GRANXA (1)

1

2

3

4

5

N.º VACAS

t

PRODUCIÓN LEITE kg/vaca/ano

PRODUCIÓN LEITE ECM (2) t

SUPERFICIE DE TERRA PROPIA (3) ha

SUPERFICIE DE TERRA ARRENDADA (3) ha

COTA LÁCTEA

48-CAT

67

768

11.800

732

0

60

580-CAT

750

6.426

10.600

7.545

150

110

25-GAL 39-GAL 40-GAL 60-GAL 38-GAL 103-GAL 41-AST 60-AND 64-AND

29 43 36 67 50 120 41 74 79

241 440 314 500 483 1.322 412 509 574

8.327 11.000 9.175 8.650 9.800 11.000 10.198 9.800 9.800

228 459 329 568 471 1.292 412 687 734

24 22 24 30 11 29 13 90 12

0 3 4 5 12 18 10 0 0

165-CEL

161

1.541

10.219

1.612

0

307

360-CEL

367

3.800

11.141

3.888

4

0

75-CEL

80

596

9.500

728

61

52

50-CEL

62

570

10.800

653

10

28

PRINCIPAIS FONTES DE ALIMENTACIÓN Feo de alfalfa + feo de avea + cereais + silo de triticale + silo de sorgo Silo de millo + silo de herba + cereais de inverno + sorgo + colza Pastos + silo de herba + feo Pastos + silo de herba + silo de millo + feo Silo de millo + silo de herba + feo Pastos + silo de herba + silo de millo + feo Silo de millo + silo de herba Silo de herba + silo de millo Silo de millo + silo de herba Feo Cereais de inverno + alfalfa + silo de millo + millo gran + xirasol + chícharos gran + feo + pastone (millo) Feo + cereais de inverno + silo de millo + silo de herba + millo gran + xirasol Cereais de inverno + silo de millo + silo de centeo

MOF (4) n.º

MOA (5) n.º

1,7

1

0

14

2 2,0 2,0 4 2,0 2,0 1,0 0,5 1,5

0 0,0 0,0 0,0 0,0 2,0 0,1 1,0 0,0

0,0

7,0

0,0

7,0

2,5

0,2

1,5

0,1

(1) Exemplo do código de granxa: 48-CAT: 48: número de vacas en muxido que se lle asignou á granxa. CAT: abreviatura de cada comunidade autónoma (CAT: Cataluña. GAL: Galicia. AST: Asturias. AND: Andalucía. CEL: Castela e León). (2) ECM: energy corrected milk: leite corrixido por enerxía (4 % de graxa e 3,3 % de proteína). (3) A superficie inclúe campos de cultivos e áreas de pastoreo. (4) MOF: unidades de man de obra familiar. (5) MOA: unidades de man de obra asalariada

Unidade 2. Sur de Galicia As explotacións desta unidade caracterízanse por unhas producións leiteiras medias (7.800-10.700 litros de ECM/ vaca e ano). Os tamaños son máis pequenos e oscilan entre as 30 e as 70 vacas por explotación. A base agrícola das explotacións tamén é importante, cun uso maioritario para a produción de herba que, dependendo da época do ano, aproveitarán en ensilado ou como feo. Coma na unidade anterior, tamén é frecuente o cultivo de millo forraxeiro e o seu posterior ensilado.

Figura 1. Situación xeográfica das 5 unidades que agrupan as explotacións leiteiras pertencentes á Rede Nacional de Granxas Típicas

As principais características de cada unha das cinco unidades son: Unidade 1. Nordés de Galicia e Asturias As producións das explotacións desta unidade son mediasaltas (9.400-10.800 litros de ECM/vaca e ano). Os tamaños (número de vacas) das granxas desta unidade son variables e oscilan entre as 40 e 120 vacas aproximadamente por explotación. A maioría dispón dunha base agrícola importante sobre a que realizan cultivos de herba e/ou millo que utilizan para a alimentación do gando despois do seu ensilado.

Unidade 3. Centro de Castela e León Nesta unidade xeográfica existe un rango de explotacións cun tamaño medio, que oscila entre os 60 e os 80 animais por granxa, cunhas producións leiteiras de entre 9.100 e 10.500 litros de ECM/vaca e ano.

Doutra banda, existe un rango de granxas cun tamaño maior, ao redor dos 160-370 animais por explotación e cunhas producións leiteiras altas (por riba dos 10.000 litros de ECM/vaca e ano). Nestas granxas a man de obra é, en xeral, asalariada.

Ambos os rangos de explotacións castelán-leonesas teñen cultivos, que na súa maioría están asociados ao autoconsumo para a actividade leiteira. A base agrícola é alta, cunha folla de cultivo dedicada no 50 % ou máis ao regadío. Os principais cultivos para autoconsumo nestas explotacións son o millo forraxeiro e os cereais de inverno (sexa para ensilar ou para gran). ios

pat OS de e D t A zan esli m d RAYALDO i t 2c an FIDtamientoestrechodede4 cm Tra

do ncho llas aya i • R yado a e parr a d R o • d aya •R

alea es V go l l a rb Lu 88 a4 l Ca nue Trabad 30 281 a M 6 n e Jua betot 1 158 r Vila 659 12 : l Te .

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_producion_regrati_galego_02.indd 55

22/10/2014 11:23

56

PRODUCIÓN Países pertencentes a IFCN en 2013

51 países + 61 rexións + 90 % da produción mundial leiteira representados

Por último, a granxa 360 CEL (Castela e León), que carece de cultivos asociados, dispón dun acordo cunha cooperativa de agricultores da zona que lles fornecen todas as materias primas necesarias para a alimentación dos animais (fundamentalmente millo e triticale para ensilado).

Unidade 4. Cataluña As explotacións desta unidade caracterízanse por unhas producións leiteiras altas (superiores aos 10.000 litros de ECM/vaca e ano). En canto ao tamaño seleccionáronse dous tipos: a primeira corresponde a tamaños medios que poden estar ao redor de 70 vacas; a segunda corresponde a unha granxa de gran tamaño (750 vacas), que se seleccionou debido á importancia que pode ter este tipo de modelos de explotación no futuro. A base agrícola tamén é moi variable, cun rango que oscila dende as explotacións que teñen cultivos asociados á gandería e para venda ata as explotacións que cultivan cereais de secaño para a alimentación animal e o correcto manexo dos residuos.

Unidade 5. Norte de Andalucía Entre as principais características das explotacións desta unidade cómpre sinalar que teñen unhas producións medias-altas (superiores a 9.000 litros de ECM/vaca e ano).

Os tamaños das explotacións desta unidade son bastante uniformes (entre 70 e 80 vacas por explotación). A dispoñibilidade de base agrícola é moi variable e, no caso de dispor dela, unicamente proporcionará feo con producións medias ou baixas. O denominado catering é un sistema de alimentación que predomina na zona e que consiste en que a maior parte da comida (forraxe e concentrado) a proporciona diariamente un provedor externo, neste caso o modelo cooperativo que opera na zona.

PARA QUE SERVE RENGRATI? As principais actividades da Rede Nacional de Granxas Típicas son: • Análise técnico-económica dunha serie de variables dos distintos sistemas de produción de leite cuxos resultados se obteñen da base de datos que se actualiza periodicamente.

• Análise comparativa tanto a nivel nacional como internacional dos sistemas de produción gandeiros levada a cabo a través de informes sectoriais anuais.

• Avaliación e análise do impacto de políticas sectoriais, tecnoloxías e estratexias empresariais ou produtivas grazas á elaboración de estudos de simulación específicos.

• Seguimento e monitorización técnico-económica dos sistemas de produción gandeiros a través da elaboración de boletíns informativos de carácter cuadrimestral.

• Plataforma de análise sectorial mediante a divulgación de resultados e, en particular, mediante a celebración de paneis de discusión a nivel rexional e nacional onde participan todos os membros da Rede Nacional de Granxas Típicas: produtores, técnicos, institucións e Administración.

10 ANOS DE RENGRATI NO VACÚN DE LEITE Grazas a estas actividades, ao longo destes dez anos a contribución de Rengrati aos operadores, institucións e administracións implicadas no sector vacún de leite foi clave para o coñecemento e para a toma de decisións.

Rengrati estivo presente e foi de grande utilidade no devir do sector, tanto na análise de aspectos estruturais e de conxuntura en momentos de crises como ocorreu no verán de 2012 (consecuencia do aumento dos prezos das materias primas e do descenso sostido dos prezos ao produtor), coma nas avaliacións de impacto de todas as reformas lexislativas e, en particular, nas que se refiren á PAC dende a reforma intermedia do ano 2003 ata a máis recente de 2014 baixo o horizonte 2020.

Nesta última ocasión Rengrati foi clave para amosar o impacto negativo neste sector das propostas iniciais da Comisión nesta reforma e, en particular, da aplicación dunha “taxa plana”, é dicir, dun mesmo nivel de axuda por hectárea, e para valorar as necesidades específicas deste sector no marco dos pagamentos axustados que sufriron un importante incremento respecto da PAC anterior ata situarse en máis de 93,6 M€ para o sector lácteo.

Tanto Rengrati coma a Rede Internacional IFCN son sistemas dinámicos que se atopan en permanente evolución para adaptárense ás necesidades dos sectores gandeiros e contribuír a incrementar a transparencia sectorial.

Por esta razón, Rengrati asumirá e apoiará o sector lácteo nos próximos retos, entre os que se atopan a volatilidade crecente dos mercados, a globalización e a evolución dos intercambios a nivel mundial, a desaparición do réxime de cotas lácteas e a aplicación da última reforma da PAC. Con estes fins, Rengrati a curto prazo ten previsto fomentar unha maior participación na rede das entidades vinculadas ao sector tanto no que aos propios operadores da cadea se refire (produtor, industria de transformación, fábricas de pensos etc.) coma a entidades relacionadas coa investigación e a innovación nas producións gandeiras.

Así mesmo, Rengrati vai favorecer a colaboración coas redes internacionais e con expertos doutros países a través do desenvolvemento de programas temáticos específicos e de xornadas de discusión sectorial que permitan mellorar o coñecemento e a evolución dos mercados internacionais e a súa influencia nas explotacións gandeiras españolas, en liña coa xornada sobre o futuro do sector lácteo organizada polo Magrama o pasado mes de febreiro.

Máis información na páxina web www.magrama.gob.es, na sección de Gandería, apartado de Produción e mercados gandeiros, subapartado de Sectores gandeiros.

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_producion_regrati_galego_02.indd 56

22/10/2014 07:05

El abonado rentable y eficaz de cultivos forrajeros.

ENTEC® Cultivos forrajeros

ENTEC®, la mayor innovación en el abonado de los cultivos forrajeros en los últimos años, permite obtener cosechas abundantes, de calidad y respetando el medio ambiente. El nitrógeno de ENTEC® se encuentra estabilizado por el inhibidor de la nitrificación DMPP, desarrollado por BASF y comercializado por EuroChem Agro.

Ahora en EuroChem Agro hemos adaptado nuestra estrategia para que todavía más agricultores puedan utilizar ENTEC® y beneficiarse de sus excelentes resultados en cultivos forrajeros.

®Marca registrada de EuroChem Agro EuroChem Agro Iberia, S.L. Joan d’Àustria 39-47 08005 Barcelona Tel. 93 224 72 22 Fax. 93 225 92 91 www.eurochemagro.com

pub_eurochem.indd 57

18/10/2014 23:51

58

MANEXO

Hai que achegar palla acotío e retirar a cama cando supera os 40-50 cm de espesura

MANEXO DA CAMA QUENTE E O SISTEMA ALTERNATIVO DE CAMA DE COMPOST PARA UN MELLOR BENESTAR ANIMAL DO GANDO VACÚN DE LEITE A xestión e as prácticas do bo manexo na zona de repouso, así como a elección do tipo de cama e dos diferentes materiais utilizados, son pezas clave nunha explotación se queremos asegurar o máximo confort animal.

Cecilia Pedernera, Aida Xercavins, Arancha Varvaró e Isabel Blanco-Penedo Subprograma de Benestar Animal. IRTA, Cataluña

INTRODUCIÓN Segundo a Organización Mundial da Saúde (OIE), un animal está en bo estado de benestar se está san, cómodo, ben alimentado, seguro, con capacidade de expresar os seus comportamentos naturais e sen padecer dor, medo ou distrés. No informe da Axencia Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA, 2009) resúmense indicadores de produción, reprodución e saúde, como indicadores de benestar animal que se estudaron ao longo dos anos e que contan co recoñecemento

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_manexo_cama_galego_02.indd 58

18/10/2014 23:53

MANEXO

59

A palla permite un elevado grao de confort, illa e protexe contra a humidade

A CAMA QUENTE UTILÍZASE TANTO NOS SISTEMAS DE PRODUCIÓN LEITEIRA COMA DE VACÚN DE ENGORDE E EN SISTEMAS INTENSIVOS E EXTENSIVOS, ESPECIALMENTE EN PRODUCIÓN ECOLÓXICA

científico para avaliar o benestar xunto a medidas fisiolóxicas de tensións, de dor e de comportamento que poden ser indicadores dun estado de benestar pobre.

Hoxe en día os sistemas de produción leiteira en estabulación libre ofrecen basicamente dúas opcións como áreas de repouso para o gando: por unha banda, os cubículos e, pola outra, os patios con diferentes tipos de materiais, como palla, area, compost, chans acolchados etc. Ambos deben respectar as necesidades físicas de espazo, confort e comportamento natural (para facilitar a actividade de relación no grupo de animais), aínda que varían en dimensións, na profundidade da cama e na distribución dos animais, respectivamente. No caso dos patios, o material utilizado adoita chamarse “cama quente” e coñécese este tipo de sistema por este nome.

O material de cama seleccionado debe prover de confort pero ser, ao mesmo tempo, duradeiro e debe ter suficiente fricción como para permitirlles ás vacas deitarse e levantarse e mantelas sas e limpas, minimizando o traballo de mantemento para o gandeiro. Así, a procura dun ambiente cómodo para as vacas leiteiras interesa por benestar animal e economía. O confort dun animal tradúcese en saúde, produción e, por tanto, en rendibilidade. Comprobouse que por cada hora de máis que dediquen ao descanso, as vacas producen 1,5 litros máis. A cama quente utilízase tanto nos sistemas de produción leiteira coma de vacún de engorde e en sistemas intensivos e extensivos, especialmente en produción ecolóxica. Nestes últimos é moi importante nas épocas do ano nas que, debido ás condicións ambientais, os animais non poden permanecer nos pastos e utilízase considerando que o confort dos animais está directamente relacionado co seu benestar.

XESTIÓN E BOAS PRÁCTICAS DE MANEXO Unha explotación con estabulación libre adoita dividirse nunha zona de repouso, que é onde se achega o material de cama, e unha zona de exercicio, onde as vacas se poden relacionar (sen material de cama) e onde normalmente se atopan os bebedoiros e o acceso a corredores de alimentación.

De xeito xeneralizado existen dous deseños: un sen zona de exercicio diferenciada, que require unha maior superficie por cabeza e un manexo de cama moi coidadoso e é máis aconsellable para animais de recría e cunha ración con alto contido de materia seca; o outro, con corredor de exercicio que diminúe a superficie por cabeza e o consumo de palla. Ofrece a vantaxe da separación de zona de repouso e de alimentación.

En calquera dos deseños, cando se utiliza cama de palla, a espesura mínima que se necesita é de 15-20 cm de boa cama orgánica ou inorgánica indistintamente se pensamos na súa comodidade, mais non para o risco de contraer mamite, en cuxo caso son preferibles as camas inorgánicas.

Hai que achegar palla diariamente e retirar a cama cando supera os 40-50 cm de espesura. Nos sistemas de produción ecolóxica a palla debe ser ecolóxica e as serraduras e as labras de madeira teñen que ser de madeiras non tratadas quimicamente despois da corta (RE n.º 889/2008).

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_manexo_cama_galego_02.indd 59

22/10/2014 07:06

60

MANEXO

CALQUERA QUE SEXA O SISTEMA ESCOLLIDO, DEBE PRIORIZAR A SEGURIDADE, O CONFORT ANIMAL E A LIMPEZA

Respecto da zona de repouso, unha das consideracións importantes é a forma do patio con palla que determinará o espazo dispoñible para as vacas. Como os animais prefiren deitarse nas zonas periféricas do patio, recoméndase usar formas rectangulares no lugar de cadradas. Considérase útil toda a superficie, excepto as zonas susceptibles de recibir choiva, as zonas de paso cara á área de exercicio ou dende a sala de muxido, as zonas expostas a correntes de aire ou os lugares moi frecuentados (por calquera motivo).

Se existe corredor de exercicio, hai que evitar que a zona de repouso inclúa bebedoiros ou comedeiros. Tamén se recomenda unha pendente do 4-6 % (Callejo, 2009). Para satisfacer as necesidades de espazo individuais, en xeral constará dun mínimo de 6 m2/vaca de superficie útil (ver as dimensións segundo o tipo e o tamaño de animal na táboa 1).

Táboa 1. Superficie recomendada e cantidade de palla necesaria en estabulacións libres con este sistema (Fernández-Rodríguez et al., 2013) Tipo de animal

Superficie m2/animal

Vaca leiteira Xovenca Xovenca con xato Touro Bovino > de 2 anos Bovino de 1 a 2 anos Bovino de 6 a 12 meses

12 9-10 11-13 5-6 6-8 4-6 4-5

Zona de repouso m2/animal 7-9 6-7 7-9 3-4 4-5 3-4 3-4

Zona de exercicio m2/animal 3 3 3 1,5 2 1,5 1,5

Cantidade de palla kg/animal 8 6 8 4 5 4 3

CAL É O MELLOR TIPO DE CAMA PARA O MÁXIMO CONFORT E BENESTAR DO ANIMAL? Unha boa cama sempre debe estar limpa, seca e abrandada.

Segundo Hewlett et al. (2004), a orde de preferencia polas vacas segundo os tipos de cama sería a seguinte (de maior a menor): area fina e seca, carbonato cálcico, labra ou serraduras, palla picada, palla enteira, colchóns, gomas e, por último, formigón.

Para os obxectivos deste artigo falaremos basicamente da palla, por ser o material máis accesible, e do compost como alternativa, pois favorece a xestión dunha granxa que se preocupa pola súa sustentabilidade ambiental.

A palla permite un elevado grao de confort, illa termicamente e protexe contra a humidade xerada polos ouriños.

Ten que ser de boa calidade, almacenarse baixo cuberto e cortarse en anacos dun tamaño de 2-2,5 cm para cubrir unha maior superficie coa mesma cantidade, aumentar a capacidade illante e amortecedora, e mais aumentar a capacidade de absorción. Tamén se pode utilizar palla longa, pois a limpeza dos animais é mellor. Hai moitas opcións de aloxamentos para as vacas leiteiras con diferentes camas e un debe escoller a que mellor cubra as necesidades dos animais e que sexa funcional segundo as instalacións.

COMO AVALIAR O BO FUNCIONAMENTO DA ZONA DE REPOUSO? Como se comentou previamente, a utilización de varios indicadores á vez é imprescindible para entender o estado xeral de benestar das vacas leiteiras, considerar as necesidades dos animais á hora de deseñar novas instalacións, así como comprobar o seu bo funcionamento. Un bo manexo pódese avaliar mediante:

1. Indicadores baseados nos recursos: isto é, da cama por si mesma. Unha maneira práctica de avaliar se está en boas condicións é a “proba do xeonllo”. Consiste en deixarse caer de xeonllos sobre a cama: unha sensación dolorosa significa que o abrandado non é suficiente e, se os xeonllos se humedecen, a cama está demasiado húmida.

2. Indicadores baseados no animal: mídese o tempo que as vacas pasan deitadas. Este é un comportamento que ocupa aproximadamente o 50 % do tempo na distribución de actividades da vaca nun día. Varios autores están de acordo en que as vacas deberían estar tombadas, como mínimo, entre 12 e 14 horas ao día para optimizar o seu benestar e a súa produción de leite.

Outro indicador importante é o nivel de limpeza do animal, que normalmente está relacionado coa incidencia de mamite. Tamén é un bo indicador a presenza (%) e a severidade das coxeiras que se observan. Finalmente, hai que valorar o comportamento dos animais xerárquicos, xa que pode usarse como indicador de alta densidade nas instalacións.

3. Indicadores baseados nos rexistros: hanse de valorar no seu conxunto, pero non deberiamos esperar recontos celulares (RCS) altos incontrolables.

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_manexo_cama_galego_02.indd 60

18/10/2014 23:53

pub_nual.indd 61

20/10/2014 09:03

62

MANEXO

A cama de compost utiliza materiais como as labras de madeira finas e secas ou serraduras

MANEXO DA CAMA EN ESTABULACIÓN LIBRE • Dimensións: limitar o ancho da área detrás da cornadiza a 15-16 m. En función da cantidade de esterco que acumula, adaptar os niveis e as alturas dos muros, corredores, portas etc.

• Dimensión por animal: respectar a superficie recomendada por animal.

• Unha iluminación homoxénea favorece unha distribución uniforme dos animais e evita que estes se agrupen, o que aumentaría os focos de carga patóxena.

• Bebedoiros: evitar situalos no fondo da área.

• Agregar material de cama respectando a cantidade, calidade e periodicidade.

• Retirada do esterco: deseñar a instalación de maneira que non se obstaculice a retirada mecánica. Unha vez sacado todo o esterco, débese duplicar a cantidade de cama antes da entrada dos animais.

• Limpeza: é aconsellable facer unha limpeza profunda cada certo tempo, polo menos unha vez ao ano, que inclúa a desinfección de muros e chans, así como valorar a posibilidade de facer un baleirado sanitario.

• Dispor de currais individuais de parto permite a súa mellor supervisión, contacto visual con outras vacas e unha boa expresión do comportamento maternal da vaca recentemente parida. A superficie dos currais individuais debería ser de 12 m2 como mínimo, con leito de palla ou area e unhas boas condicións hixiénicas.

• Ventilación e orientación da nave: unha orientación leste-oeste favorece a ventilación natural que axuda a manter a cama seca e diminúe as horas en que o sol dá directamente sobre as vacas, favorecendo así unha distribución homoxénea dos animais.

ALTERNATIVAS Á PALLA: CAMA DE COMPOST Os establos de vacas leiteiras con cama de compost son unha alternativa utilizada por primeira vez en Minnessota en 2001. A cama de compost utiliza materiais como as labras de madeira finas e secas ou serraduras. Cómpre evitar as labras de madeira verde ou húmida, a palla e os talos de millo, pois reteñen auga. Trátase dunha alternativa importante de fertilizante que reduce o traballo de manexo dos residuos

da granxa e empatiza máis cunha mellor ecocondicionalidade ou xestión ambiental. O concepto xeral da compostaxe consiste en mesturar unha fonte de carbono (material de cama) cunha de nitróxeno alto (ouriños e feces) e, mediante unha boa aireación, obter a descomposición da materia orgánica. Durante a compostaxe xérase calor que seca o material de cama creando unha capa máis seca na superficie. Isto reduce a sucidade do animal, o que diminúe a exposición a patóxenos que predispoñen a mastites. É importante controlar a humidade, xa que unha cama demasiado húmida reduce a aireación, a actividade biolóxica, a xeración de calor e a evaporación da auga (Bewley, 2012).

O manexo deste sistema baséase en airear o material de cama dúas veces ao día cun torneador na superficie seca e incorporando o esterco na mesma cama (Barberg, 2007) cando as vacas están fóra do establo (no muxido). O torneador airea a cama, o que garante a perda de humidade na superficie da cama e a temperatura adecuada na súa fondura. Unha vez conseguida a compostaxe, recoméndase engadir serraduras unha vez por semana. Recoméndase tamén cambiar a cama 1-2 veces ao ano (no outono e na primavera), deixando un pouco de material antigo para axudar ao comezo da actividade microbiana. A táboa 2 resume os parámetros clave para o bo funcionamento da cama de compost.

A utilización da cama de compost como alternativa pode ser adecuada para os sistemas de vacas leiteiras, especialmente para granxas pequenas e medianas ou nalgúns currais específicos nunha granxa máis grande. Como calquera outro sistema, o bo manexo é necesario para obter os resultados desexados.

Táboa 2. Indicadores de recursos dun bo funcionamento Indicadores Temperatura Osíxeno Humidade Ratio carbono/nitróxeno Mulido Distribución dos animais

Valores de referencia óptimos 32 °C-48 °C, “quente pero pode tocalo” 7-9 % 45-55 % , “pode formar unha bóla sen moita auga” 9-36 proba do xeonllo uniforme

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_manexo_cama_galego_02.indd 62

18/10/2014 23:53

GALICAL CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS

NOVA E AD MESTUR N E SERRÍ TO NA CARBO PARA CO CÁLCI S DE CAMA !

VACÚN

Un dos obxectivos pr imordiais das explotacións de vacún é manter unha hixiene axeitada que evite infeccións indesexables no gando. Estas infeccións poden ocasionar perdas na produción láctea e o incremento dos gastos.

Nº1 EN CAMAS DE VACÚN O CARBONATO CÁLCICO DE GALICAL PARA CAMAS DE VACÚN proporciónalles aos animais hixiene e descanso e reduce as posibles infeccións de mamites causadas por bacterias de tipo ambiental (E. coli, estreptococos, enterobacterias etc.).

Tamén reduce os problemas de dermatite interdixital e dixital, úlceras e colledizos nos pezuños, evitando coxeiras e perdas de produción.

Por outra banda, manter o gando libre de sucidade facilita o manexo durante o muxido.

pub_galical_galego.indd 63

O carbonato cálcico pode subministrarse en: Bolsa grande de 1.100 quilogramos A granel en camión basculante, con servizo a calquera punto de Galicia

GALICAL, S.L.L.

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS Arieiras s/n P.I. Louzaneta 27294 LUGO Teléfono: 982 221 484 Fax: 982 221 408 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

20/10/2014 09:05

64

MANEXO

VANTAXES En varios estudos describiuse unha maior produción e un menor reconto de RCS co uso de cama compostada, tanto en lactación coma no secado. Isto presenta unha clara vantaxe ao reducirse o nivel de mastites subclínicas da explotación, así coma os custos (menor consumo de palla e man de obra), á vez que se incrementan os ingresos por produción (Astiz et al., 2014). Máis detalladamente: • Reduce as poboacións de moscas.

• Mellora a calidade do aire e reduce cheiros e produción de gases de efecto invernadoiro.

• Mellora o benestar das vacas, especialmente en relación coas lesións en patas e pezuños. Ao reducirse a incidencia de coxeiras (Barberg, 2007), compénsanse os custos do material de cama, que adoitan ser altos.

• O sistema non require fosas de xurro; redúcense os custos por eliminación de residuos.

• Comparativamente, as vacas están tombadas máis horas ao día que en estabulación libre/pastura (Eckelkamp et al., 2014), signo dun maior confort.

RETOS NO USO DA CAMA COMPOSTADA Utilizar este tipo de cama require maquinaria para o mantemento da frecuencia de restrelado e profundidade da cama. Ademais, se existe unha elevada densidade de animais prodúcese compactación da cama, que afecta a compostaxe e é esencial lograr que esta sexa efectiva.

Doutra banda, o acceso, a dispoñibilidade e o custo do material de cama poden limitar o seu uso. O feito de decidirse a utilizar este tipo de cama leva a contar na granxa cun bo deseño das instalacións que teña en conta o fluxo de tránsito dos animais.

Os bebedoiros deben ter un sistema ou unha localización que non mollen o material de compost, xa que isto podería alterar a compostaxe, o que fai que os animais estean máis sucios e aumenten as cargas bacterianas.

QUE PROBLEMAS SE ATOPAN SEGUNDO O TIPO DE CAMA QUENTE E COMO SE PODEN MINIMIZAR? No caso das camas de palla necesítase máis investigación sobre as prácticas de manexo dos patios que axuden a manter o control dos patóxenos que contribúen aos problemas de patas e mastites. Respectar a frecuencia de cambio de material e asegurar que a superficie estea seca, así como unha correcta densidade de animais, son prácticas que reducen a incidencia de problemas.

No caso da cama de compost, se esta non se manexa ben, pode haber unha maior exposición a patóxenos ambientais causantes de mastites, polo que é moi importante realizar un bo restrelado para osixenar e controlar a temperatura da cama. Esta debe ter menos de 1 millón de ufc/ml, co fin de reducir o risco de mastites xunto a un bo manexo no muxido e control da saúde do ubre. Se o proceso de compostaxe funciona ben, a superficie da cama debe verse seca e abrandada. Aínda hai algunhas áreas nas que se necesita de máis investigación para avaliar os efectos do po (que podería predispoñer a pneumonía ou irritación nos ollos) e a calidade do aire (niveis de amoníaco e/ou sulfuro de hidróxeno).

Os bebedoiros deben ter un sistema ou unha localización que non mollen o material, xa que pode alterar a compostaxe

IMPLICACIÓNS Calquera que sexa o sistema escollido, debe priorizar a seguridade, o confort animal e a limpeza. O bo mantemento da área de repouso beneficiará a saúde e o benestar das vacas e é importante lembrar que para a súa avaliación se debe considerar tanto o manexo da cama coma os indicadores baseados nos animais: limpeza, tempo que pasan deitados, prevalencia de coxeiras, incidencia de mastites e RCS. BIBLIOGRAFÍA Astiz S, Sebastián F, Fargas O, Fernández M, Calvet E (2014). Mejora de la calidad de la leche y del nivel de producción tras el mantenimiento de las vacas sobre cama compostada durante el secado. Comunicación Oral 3ES, Congreso ANEMBE 2014, Oviedo.

Barberg AE, Endres MI, Salfer JA, Reneau JK (2007). Performance and Welfare of Dairy Cows in an Alternative Housing System in Minnesota. J. Dairy Sci. 90:1575-1583 Bewley J, Black R, (2012). Compost Bedded Pack Barn Design. Features and Management considerations.

Cooperative Extension Service. University of Kentucky: College of Agriculture.

Callejo Ramos A (2009). Cow comfort: el bienestar de la vaca lechera. Editorial Servet, Zaragoza.

Eckelkamp EA, Gravatte CN, Coombs CO, Bewley JM (2014). “Case study: Characterization of lying behavior in dairy cows transitioning from a freestall barn to a compost bedded pack barn”, Prof. Anim. Sci. EFSA (2009). Effects of farming systems on dairy cow welfare and disease, pp. 1–284.

Fernández-Rodríguez ME, Cantalapiedra-Álvarez JJ (2013). Benestar animal e instalacións. Ganado vacún leiteiro. Xunta de Galicia. Consellería do Medio Rural e do Mar, Santiago de Compostela.

Hewlett J(ed.), Juaristi JL, Bach A, Rodríguez P (2004). Cow Comfort. Cuadernos de campo IVOMEC. Merial Animal Health Ltd. Unión Europea. Regulamento n.º 889/2008 da Comisión, do 5 de setembro de 2008, polo que se establecen disposicións de aplicación do Regulamento (CE) no 834/2007 do Consello sobre produción e etiquetado dos produtos ecolóxicos, con respecto á produción ecolóxica, o seu etiquetado e o seu control. Diario Oficial de la Unión Europea L 250/1 de 20.7.2007, páxs. 1-84.

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_manexo_cama_galego_02.indd 64

18/10/2014 23:54

Nº1 OS DE

EN PROCESAD

A J A P LES A E R E C DE

A

DE CASTILL

FÁBRICA Y OFICINAS C/ Gregorio López Bravo, 29 - Pol. Ind. Villalonquejar www.molifibra.com - info@molifibra.com BURGOS -  (+34) 947 29 84 22 pub_moligras.indd 65

21/10/2014 08:21

66

nutrición

CONTROL DA UREA NO VACÚN DE LEITE MEDIANTE CAMBIOS NA RACIÓN E NA INXESTIÓN DE ACEITES ESENCIAIS

A inxestión de herba fresca durante o pastoreo tende a incrementar a urea no leite

A determinación de urea no leite constitúese coma un sinxelo indicador que pon de manifesto desequilibrios na dieta e achégalle ao gandeiro unha forma fácil, económica e eficaz de controlar os seus animais. Cando estes valores son elevados, pódense reducir mediante cambios na ración ou tamén con aceites esenciais.

Gregorio Salcedo Departamento de Calidade e Innovación Centro de Formación Profesional La Granja Heras 39792 (Cantabria) gregoriosalce@ono.com

Este traballo de análise da influencia dos aceites esenciais sobre a produción e a composición química do leite baixo tres tipos de manexo de alimentación diferentes foi realizado co composto Proteomilk de Innofarm.

INTRODUCIÓN A urea é unha molécula formada por C-H-O-N, soluble en auga, non tóxica e de baixo peso molecular que se difunde nos fluídos biolóxicos coma o sangue, cuxa concentración é de 0,18±0,05 g/litro, nos ouriños (7,1±1,7 g/litro) e no leite (0,21±0,04 g/litro) [Gustafsson e Palmquist, 1993].

A urea é o produto final do metabolismo das proteínas.

A proteína que a vaca non utiliza para mantemento e produción é definida como proteína metabolizable, formada pola suma dos aminoácidos absorbidos no intestino delgado mais os de orixe microbiana. No rume, parte da proteína inxerida descomponse en amoníaco (NH3), que resulta tóxico para as células, converténdoo entón o fígado en urea para eliminar a toxicidade (LaPierre et al., 2005), fluíndo despois no sangue. Parte da urea elimínase cos ouriños e unha pequena fracción recíclase no rume.

A proteína do leite está composta de proteína verdadeira e de nitróxeno non proteico (NNP). A primeira representa o 95 % do nitróxeno total do leite; deste, o 80 % está representado pola caseína e o 20 %, polas proteínas do soro.

Doutra banda, o NNP representa o 5 % do total do leite.

Aproximadamente, o 30-35 % é urea, o 25 % creatinina e ácido úrico, o 15 % aminoácidos e do 10 ao 30 % é amoníaco (Biswajit et al., 2011).

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_nutricion_urea_galego_02.indd 66

18/10/2014 23:58

nutrición

Desde un punto de vista fisiolóxico, reducir a urea no leite equivale a aumentar a eficiencia de utilización proteica da dieta ( Jonker et al., 1998; Nousiainen et al., 2004; Salcedo, 2006, 2011 e 2013). Dende o punto de vista medioambiental, a súa redución contribúe a mitigar as emisións de gases de efecto invernadoiro (GEI), principalmente o N2O de orixe alimenticia (Salcedo e Doltra, 2013), e as emisións de NH3 (Arriaga et al., 2010; Powell et al., 2011).

O factor nutricional máis directamente relacionado co contido de urea no leite e no sangue é o equilibrio entre a proteína e a enerxía da dieta, así como calquera condición dietética que altere este equilibrio ou incremente o contido en urea; por exemplo, a achega de ensilados de herba con alto contido en amoníaco ou a perda de peso vivo que se orixina ao principio da lactación.

Na táboa 1 indícase a repercusión de desequilibrios na dieta sobre o contido de proteína e de urea no leite.

Táboa 1. Factores nutricionais que modifican a urea no leite Status nutricional Restrición de enerxía Exceso de enerxía Restrición de proteína Exceso de proteína Restrición de enerxía e proteína Exceso de enerxía e proteína Restrición de enerxía e exceso de proteína

Urea leite ↑↑ ↓ ↓↓ ↑ ≈ ↑↑ ↑↑

Proteína leite ↓↓ ↑ ≈ ≈ ↓↓ ↑ ↓↓

67

POR CADA 85 MG/L DE UREA NO LEITE QUE REDUCIMOS, AFORRAMOS A ENERXÍA SUFICIENTE PARA PRODUCIR 1,5 LITROS MÁIS

CONSECUENCIAS DUNHA DIETA DESEQUILIBRADA Unha dieta desequilibrada, con exceso de proteína, ten consecuencias económicas, ambientais, sanitarias e sobre a calidade do leite, xa que dá lugar a: • Unha diminución da eficiencia de conversión de proteína alimenticia en proteína láctea e un maior gasto en alimentación, que non se traducen nun maior contido de proteína no leite.

• Un incremento de nitróxeno en feces e ouriños, aumentando o nitróxeno excretado ao medio ambiente.

• Un incremento de amoníaco no rume, sangue e leite.

Constatouse que un contido alto de amoníaco no sangue irrita o epitelio mamario interno e tradúcese en incrementos do reconto de células somáticas.

• Desde o punto de vista reprodutivo, hai opinións enfrontadas. Son moitos os autores que afirman que niveis altos de urea afectan negativamente á fertilidade.

• Aumentos de urea no leite e sangue, polo que a urea se constitúe coma un indicador que pon de manifesto desequilibrios na dieta.

No pierda ni un gramo

Levucell SC

valoriza su ración y el rendimiento de su explotación Levucell SC, Saccharomyces cerevisiae CNCM I-1077 : • Aumenta el Crecimiento: + 100* a 200* g/ animal/día • Mejora el Índice de Conversión: + 4 a 6% más peso por kg de alimento ingerido • Optimiza el pH del rumen (menos acidosis) y mejora la digestibilidad de la fibra

- RCS Lallemand 405 720 194 - 11/2011.

Meta-análisis ADSA,USA, 2009 probado con la cepa I-1077.

Levadura específica rumiantes € * Autorizado en la Unión Europea en bovinos destinados a la producción de leche y de carne, ovejas y cabras de leche, corderos y caballos (E1711/4a1711/4b1711).

LALLEMAND BIO SL Télf: +34 93 241 33 80 Email : animal-Iberia@lallemand.com

www.levucellsc.com

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_nutricion_urea_galego_02.indd 67

22/10/2014 18:52

nutrición

INTERPRETACIÓN DO CONTIDO DE UREA NO LEITE Contidos de urea no leite inferiores a 120 mg/litro son considerados baixos e apuntan baixo consumo de proteína e alto de enerxía; de 120 a 180 mg/litro son aceptables e indican unha adecuada subministración de proteína e de carbohidratos non fibrosos fermentables na panza e, finalmente, concentracións maiores de 180 mg/litro son consideradas elevadas e sinalan altos consumos de proteína e de carbohidratos non fibrosos fermentables (Salcedo, 2013).

NIVEL DE UREA NO LEITE: SITUACIÓN EN CANTABRIA E EN GALICIA A figura 1 sinala a porcentaxe de mostras para cada rango de urea no leite en Cantabria. A antedita figura elaborouse a partir de datos de urea de 79.148 mostras durante os anos 2008, 2010, 2011 e 2012, proporcionados polo Laboratorio Interprofesional Leiteiro de Cantabria. Os resultados revelan que un 60,8 % das mostras de leite tomadas en Cantabria durante ese período presenta un contido en urea que aconsellaría un reaxuste da dieta por exceder os 180 mg/litro.

Na figura 2 podemos ver a porcentaxe de mostras para cada rango de urea no leite tomadas por Africor Lugo en Galicia. Neste caso, todas as mostras que están por baixo de 120 mg de urea por litro consideráronse dentro do mesmo rango (menor de 120 mg/litro).

Figura 1. Situación actual das explotacións e os seus rangos de urea en Cantabria 30 28,4

% de mostras para os rangos

25 22,4 20,7

20

15 10,8

10

8,5

5

4,0 2,4

2,0

0

0-50

0,5 50-100

100-150

150-200

200-250

250-300

300-350

350-400

400-450

0,1 450-500

0,1 500-550

0,1 > 550

Rangos de urea, mg litro

A asociación de control leiteiro de Lugo, Africor Lugo, leva anos incluíndo a analítica da urea dentro dos seus servizos ao gandeiro, pero é desde os dous últimos anos cando o gandeiro lle está a dar unha maior importancia a esta analítica, incrementando o número de mostras analizadas e superando as 40.000 determinacións de urea en 2014 (figura 3). Esta cifra vai medrando de forma case exponencial debido á importancia dos valores de urea no leite.

Figura 3. Evolución das determinacións de urea de Africor Lugo de 2011 a 2014 45.000 40.000

39.613,0

35.000 Número de mostras

68

30.000 25.000 20.000

19.612,0

15.000 10.000 5.000 3.031,0

0

524,0

2011

2012

Ano

2013

2014

A analítica realízase a partir dunha mostra de leite de cada unha das vacas do rabaño, obtendo uns valores medios por gandería de 229 mg/litro e unha oscilación entre os 129 e os 337.

Os valores máis altos atopámolos nas vacas de primeiro parto e nas vacas arredor dos 150 días en leite (figura 4), sendo estes os principais factores de variación deste parámetro. Así, a urea descende co número de partos e segue unha curva similar á produción de leite, pero co seu valor máximo desprazado un mes respecto da curva de lactación. É importante ter en conta estas variables á hora de interpretar os valores medios en tanque. Por iso, recoméndase a análise vaca a vaca para determinar os niveis de urea por grupos de produción (por número de parto e por días en leite) e para poder diagnosticar mellor un problema de exceso de urea (Ramiro Fouz, Africor Lugo).

Figura 4. Gráfica dos valores de urea nas mostras analizadas respecto aos días en leite (Africor Lugo)

Figura 2. Situación actual das determinacións e os seus rangos de urea en Galicia (Africor Lugo) 10,9 11,1 10,7

% de mostras para os rangos

310 290

12

10

270

9,8

250

9,0 8,1

8

230

8,1

6

5,0

5,5 4,0

4

210

5,7

190

4,2 3,0

2

170

1,9 1,2

0

330

< 120

0,7

0,4

0,2

150 0,1

120-139 1240-159 160-179 180-199 200-210 220-239 240-259 260-379 280-299 300-319 120-139 340-369 360-379 380-399 400-419 420-439 440-459 460-479

Rangos de urea, mg litro

>480

0,2

0

100

200

300 días en leite

400

500

600

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_nutricion_urea_galego_02.indd 68

22/10/2014 11:27

Nu trición y Sal ud

I n n ova c i o n e s g a n a d e ra s

Lo natural es esencial

REDUZCA LA UREA EN LECHE DE FORMA NATURAL Y SIN CAMBIAR LA RACIÓN CON

PROTEOMILK

PROTEOMILK: Aprovecha toda la PROTEÍNA de la ración y reduce la urea en leche.

Reduce la degradabilidad de las proteínas en el rumen.

Aumenta la proteína by-pass de toda la ración de forma natural.

Reduce la tasa de amoniaco en rumen y baja la tasa de urea en leche, disminuyendo los problemas vinculados con el exceso de nitrógeno y amoniaco: sobrecarga de hígado, células somáticas, problemas de reproducción…

C/López de Aranda 35, 28027 Madrid | Tel.: (+34) 91 2187046 | www.grupoinnofarm.com pub_innofarm.indd 69

19/10/2014 00:05

70

nutrición

RECOMENDACIÓNS

• Controlar o nivel de urea no leite nos boletíns de análises e manter a urea en niveis de 150 a 200 mg/litro.

Por cada 85 mg/litro que baixemos, aforramos a enerxía suficiente para producir 1,5 litros de leite máis. O animal pode utilizar esa enerxía para producir máis, para protexerse da calor e do frío etc., dependendo das súas necesidades en cada momento.

• Observar a consistencia das feces (feces moi brandas: exceso de proteína degradable; feces moi duras: falta de proteína na dieta).

• A porcentaxe de proteína bruta da dieta expresada en porcentaxe sobre materia seca non debe superar o 16,5 % e, desta concentración, o 60-65 % debe ser proteína degradable e o restante 35-40 %, proteína non degradable ou bypass.

• A porcentaxe de amidón sobre a materia seca da dieta debe constituír do 25 ao 30 % e, desta, o 85 % debe fermentar na panza.

• A relación proteína-enerxía debe estar próxima a 100 gramos de proteína bruta por megacaloría de enerxía neta en leite.

• Nas dietas de vacas leiteiras é importante a suplementación con ensilado de millo. Este achega enerxía facilmente fermentable na panza e contén fibra e pouca proteína, contribuíndo a sincronizar a degradación da proteína e do amidón a nivel ruminal e dando lugar a unha maior captura de amoníaco tamén a nivel ruminal destinado á formación de proteína microbiana.

• O amidón do ensilado de millo reduce o pH ruminal, por riba, maior formación de ácido propiónico na panza, aumentando a síntese de proteína microbiana (máis amoníaco utilizado pola vaca) e reducindo o potencial circulante en sangue.

• O presecado da herba para ensilado reduce a formación de amoníaco durante o proceso de fermentación e reduce a inxestión extra de amoníaco no rume.

• Con todo, hoxe en día, a presenza no mercado de aceites esenciais específicos a base de extractos de plantas contribúen a incrementar o efecto bypass das proteínas que compoñen a dieta, diminuíndo a súa degradación no rume e o contido de urea no leite.

ESTUDO DA INFLUENCIA DE ACEITES ESENCIAIS NA DIETA SOBRE O CONTIDO DE UREA NO LEITE O obxectivo deste traballo é analizar a influencia dos aceites esenciais sobre a produción e a composición química do leite baixo tres tipos de manexo da alimentación (intensivo, semiintensivo e pastoreo) en Cantabria.

O CONTIDO DE UREA NO TRATAMENTO CON ACEITE ESENCIAL EN INTENSIVO IMPLICA REDUCIÓNS DE 0,82 KG DE N2O POR HECTÁREA, QUE CONTRIBÚE MOI POSITIVAMENTE Á MELLORA DO MEDIO AMBIENTE

Material e métodos O estudo levouse a cabo en tres explotacións leiteiras situadas na zona costeira de Cantabria durante o período do 1 de xuño de 2013 ao 28 de xaneiro de 2014: 1. SAT Los Remedios (Ruiloba) 2. Ganadería San Roque (Cóbreces) 3. CIFP La Granja (Heras) Características produtivas e plan de alimentación das explotacións As tres explotacións difiren no manexo alimenticio e son clasificadas como intensiva, semiintensiva e pastoreo. A dieta da primeira consiste nunha ración total mesturada, mentres que a da segunda e a da terceira son disociadas.

Nestas últimas granxas, a herba é consumida na modalidade de sega e na de dente, respectivamente.

O cadro 1 sinala o estado produtivo, a calidade fisicoquímica do leite, os compoñentes da dieta e a inxestión de nutrientes das tres granxas.

Cadro 1. Situación das explotacións ao comezo do experimento

Vacas leiteiras Leite (kg/día) Graxa (%) Proteína (%) Urea (mg L-1) N.º de parto Días en leite Ensilado do millo Ensilado da herba Herba verde, sega Herba verde, pasto Concentrado

Intensiva Semiintensiva Pastoreo Produción e características do leite Grupo A Grupo B 165 30 6 6 31±9,45 25±6 39±8,4 42±10 3,9±0,65 4,1±0,66 3,6±0,7 3,52±0,4 3,38±0,31 3,4±0,28 3,3±0,1 3,24±0,1 214±49 77±12 168±7 162±10 2,4±1,5 3,1±2,1 2,7±1,5 2,0±1,0 185±124 270±122 124±43 88±24 Compoñentes da dieta (kg materia seca/vaca/día) 6,5±0,60 3,3±0,30 11,3

3,7±0,32 6,0±0,17 3,7±0,32 5,7±0,50 5,7±1,1 6,7 6,6±0,53 Inxestión de nutrientes

MS (kg/día) 21,1±0,90 19,8±1,1 18,7±0,65 ENl (Mcal/día) 34,1±1 30±1,0 30,5±1,13 PB (kg/día) 3,6±0,18 2,9±0,14 3,9±0,21 PDR (kg/día) 2,2±0,04 1,9±0,09 2,7±0,24 PNDR (kg/día) 1,3±0,05 1,0±0,07 1,2±0,18 FND (kg/día) 7,8±0,97 9,6±0,87 6,9±0,59 Amidón (kg/día) 5,3±0,22 4,9±0,29 4,6±0,22 MOD (kg/día) 15,0±0,11 13,4±0,6 13,7±0,78 MS: materia seca; ENL: enerxía neta leite; PB: proteína bruta; PDR: proteína degradable en rume; PNDR: proteína non degradable en rume; FND: fibra neutro deterxente; CNF: carbohidratos non fibrosos; MOD: materia orgánica dixestible

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_nutricion_urea_galego_02.indd 70

22/10/2014 19:04

Feroes - PlantaMix m e z c l a s p a r a a l i m e nta c i ó n an i m a l PRODUCTOS: Seleccionamos todos los productos por su calidad, con los que elaboramos las mejores mezclas para cada tipo de ganado.

- Raygras - Triticale - Veza

- Alfalfa - Avena - Festuca

¿QUE HACEMOS?

GANADO: - Leche - Vacío - Carne

Alfalfa

Silo

Especialistas PAJA de la mejor calidad: - Paja picada F0 (< 2 cm) - Paja picada F1 (3 - 5 cm) - Paja picada FC (8 - 10 cm) - Paja para camas - Paja picada para camas de pollos

EXENTA

DE POLVO Y PIEDRAS

en MEZCLAS a su medida de todo tipo de FORRAJES

Mexcla Mix

Disponemos de servicio de transporte.

Ventas por cargas completas con la posibilidad de combinar productos.

FEROES PLANTAMIX N-122 Km 407. Torrecilla de la Abadesa, Valladolid Telf.:+34 669 933 068 / +34 639 389 735 feroes@feroes.net • plantamix@feroes.net • www.feroes.net

pub_feroes.indd 71

21/10/2014 08:06

72

nutrición

Deseño experimental O primeiro experimento ten como obxectivo analizar a produción do rabaño e a composición química do tanque.

Este foi desenvolvido en dúas explotacións comerciais de 165 e de 30 vacas leiteiras de raza frisona na explotación intensiva e na semiintensiva, respectivamente (cadro 1). Ao dispor as explotacións dun só tanque de leite, non se puido dividir o rabaño en control e testemuña, circunstancia que obrigou a subministrar o aceite esencial a todo o rabaño un mes si (control) e ao seguinte non (testemuña), segundo un deseño experimental en bloques completos, considerándose o mes como bloque, coincidente coa oferta ou non de aceite esencial. O produto foi administrado directamente do carro mesturador na intensiva, e individual por vaca na semiintensiva, cunha dose de 50 g/vaca/día en ambas as explotacións. A produción de leite individual por vaca foi proporcionada por Afca (Asociación Frisona de Cantabria).

Nun segundo experimento (explotación en pastoreo) analízase o efecto vaca. Para iso, 12 vacas leiteiras frisonas da Unidade de Produción de Leite do CIFP La Granja (cadro 1) foron agrupadas en dous lotes por data de parto e produción de leite, segundo un deseño experimental cruzado 2x2: 2 ofertas de aceite esencial (si ou non) e 2 períodos experimentais repetidos 4 veces (de xuño a xaneiro). Cada período experimental constaba de 30 días, 7 de adaptación ao suplemento e 23 como experimentais. Despois do muxido da mañá (08:30 h) e da tarde (19:00 h), as vacas consomen o 50 % do ensilado de millo e do concentrado programado na dieta. O aceite esencial foi ofrecido individualmente sobre o concentrado, unha vez ao día e sempre pola mañá, tamén cunha dose de 50 gramos recomendados polo fabricante. O tempo de pastoreo comprende desde as 10:30 ás 17:00 h e das 19:00 ás 07:30 h. A produción de leite foi medida nun medidor volumétrico Waikato MKV (Milking Systems, NZ) os dous últimos días de cada período experimental dos muxidos de mañá e de tarde.

Análise de leite e alimentos Semanalmente, unha mostra de leite procedente do tanque de cada explotación (intensiva e semiintensiva) depositouse en frascos de plástico herméticos, previa adición de 2-bromo-2-nitropropano-1,3 diol (bromopol).

O leite procedente da explotación en pastoreo analizouse unha vez ao mes, sempre o penúltimo día de cada fase experimental dentro de cada período. Alícuotas de leite a volumes iguais dos muxidos da mañá e da tarde de cada vaca foron previamente mesturadas e depositadas tamén en frascos herméticos, previa adición de bromopol, sempre coincidindo coa data de control da produción láctea.

Durante todo o experimento, nesta explotación e antes do muxido, as vacas son testadas co Test de California para comprobar o estado sanitario do ubre. Máis tarde, os frascos das tres explotacións foron trasladados ao Laboratorio Interprofesional Leiteiro de Santander en neveira portátil para a súa posterior análise de graxa, proteína, lactosa, sólidos non graxos e urea.

As dietas das explotacións intensiva e semiintensiva coñeciámolas antes do experimento porque estas granxas formaron parte do proxecto de investigación número 05640.02-2174, financiado pola Consellería de Medio Ambiente do Goberno de Cantabria, sobre xurros (Salcedo, 2011). O contido en principios nutritivos do pasto, ensilado de millo e concentrado do pastoreo procede da base de datos que o propio CIFP dispón (Salcedo, 2006 e 2011).

Análise estatística A análise estatística desenvolveuse por separado: • Efecto tanque (explotacións intensiva e semiintensiva) • Efecto vaca (explotación en pastoreo) En cada caso, os datos foron sometidos a unha análise de varianza co Modelo Lineal Mixto (SSPS 15.0), tomando como efectos fixos a adición de aceite esencial (si ou non) e como efecto aleatorio, a repetición.

Resultados e discusión Explotacións intensivas e semiintensivas O consumo medio de materia seca por vaca e día durante o experimento foi un 6,5 % menor na semiintensiva; ademais, produciuse unha inferior achega de enerxía neta de leite (13,6 %), 24,1 % de proteína bruta, 8,1 % de amidón e 11,9 % de materia orgánica dixestible (cadro 1), imputable ao menor consumo de concentrado; pola contra, a inxestión de forraxe foi superior, equivalente ao 25,2 % do total de materia seca inxerida.

A produción de leite foi maior na intensiva 30,7±2,4 vs.

29,4±2,8 na semiintensiva (P<0,05) e a suplementación con aceite esencial mellorou significativamente (P<0,05) [cadro 2]. Pola contra, a nivel individual de granxa non se observan diferenzas de produción láctea entre intensiva SI vs. NON e semiintensiva SI vs. NON (cadro 2) coa adición do produto, pero si de forma numérica en 1 e 1,6 litros, respectivamente.

Tanto a eficiencia bruta da dieta estimada coma os quilos de leite por quilo de materia seca inxeridos non difiren entre explotacións e tratamentos, con valores medios de 1,45±0,16 e de 1,49±0,19 litros na granxa intensiva e na semiintensiva, respectivamente, equivalente ao 2,75 % de aumento a favor do aceite esencial. Con todo, a eficiencia de utilización da proteína (EPB, cadro 2) difire entre explotacións (P<0,001), sendo maior na semiintensiva, de 30,6±2,5%, e de 26,4±2,7% na intensiva, imputable ao menor consumo de proteína daquela (cadro 1), coincidente con Biswajit et al. (2011). Na granxa, en ningún caso a adición deste suplemento mellorou significativamente a EPB; soamente o fixo de forma numérica a semiintensiva (2,9 %) [cadro 2]. As células somáticas reducíronse de forma numérica en ambas as explotacións tras a adición do aceite esencial.

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_nutricion_urea_galego_02.indd 72

22/10/2014 11:32

nutrición

73

A redución de urea tamén contribúe a paliar o efecto invernadoiro

Cadro 2. Produción, eficiencia e composición química do leite (efecto tanque)

Leite (kg/día) Leite (kg-1 MS) EPB (%) Graxa (%) Proteína (%) Lactosa (%) Magro (%) RCS x 1.000 Urea (mg L-1) PV (%) NNP (%)

SI1 31,1 1,47 25,8 3,78 3,17 4,83 8,81 176 204 95,9 4,07

Intensiva NON2 P 30,3 NS 1,43 NS 26,7 NS 3,73 NS 3,2 NS 4,84 NS 8,87 NS 193 NS 243 ** 95,1 ** 4,84 **

std 2,4 2,75 0,16 0,13 0,06 0,05 0,09 49 45 0,88 0,88

Semiintensiva Significación SI NON P std Explot. Trat Ex*Tra 30,2 28,6 NS 2,8 * * NS 1,49 1,48 NS 2,52 NS NS NS 31 30,1 NS 0,19 *** NS * 3,78 3,77 NS 0,25 NS NS NS 3,12 3,09 NS 0,08 *** NS NS 4,73 4,77 NS 0,05 *** NS NS 8,72 8,74 NS 0,11 *** NS NS 153 239 ** 101 NS *** NS 120 107 NS 39 *** NS ** 97,5 97,7 NS 0,80 *** NS ** 2,47 2,21 NS 0,80 *** NS **

: inxestión de aceites esenciais; 2: non inxestión de aceites esenciais; EPB: eficiencia de utilización da proteína [(100 * g de proteína en leite ao día) ÷ proteína inxerida (g)]; RCS: reconto celular somático; PV: proteína verdadeira: (Nt-Nurea); NNP: nitróxeno non proteico

1

O contido de graxa no leite non foi diferente entre explotacións, sen melloras significativas entre tratamentos coa adición de aceite esencial. As porcentaxes de lactosa, extracto seco magro e proteína foron maiores en intensi-

vo (P<0,001), sen diferenzas entre tratamentos (cadro 2), imputable para a proteína ao maior consumo de amidón (r=0,34, P<0,01) nesta última explotación.

A concentración de urea no leite entre explotacións foi maior na intensiva (P<0,001) [figura 1], con valores medios de 225±45 mg/litro nesta, e de 114±39 mg/litro na semiintensiva (cadro 2). Á vista dos resultados, a explotación intensiva é considerada coma con niveis altos, atribuíble a unha subministración de proteína por encima dos requirimentos; pola contra, a explotación semiintensiva require incrementar lixeiramente a subministración de proteína.

Con respecto ao tratamento, só se observaron reducións significativas do 16 % nas vacas suplementadas con aceite esencial en intensivo (P<0,01). A variable nutricional relacionada máis directamente co contido en urea foi a concentración de proteína sobre materia seca na dieta (r=0,59, P<0,01). A menor concentración de urea no leite rexistrada en intensivo deu lugar a incrementos de proteína verdadeira (P<0,01); por riba, reducións significativas de nitróxeno non proteico (NNP) [cadro 2]. Pola contra, a menor concentración de urea na semiintensiva, tanto nas vacas suplementadas con aceite esencial coma nas que non, deu lugar a concentracións de proteína verdadeira similares; por riba, o NNP.

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_nutricion_urea_galego_02.indd 73

19/10/2014 00:02

74

nutrición

Unha dieta ben equilibrada ou a adición de aceites esenciais contribúen a reducir a urea no leite

leiteira e a superficie agrícola útil (24,4 e 10,6 t/ha-1 a intensiva e a semiintensiva, respectivamente) que conteñen 4,97-5,92 kg de urea por hectárea e 1,27-1,14 kg urea/ha coa adición ou non de aceite esencial, respectivamente. O menor contido de urea no tratamento con aceite esencial en intensivo implica reducións de 0,82 kg de N2O por hectárea, que contribúe moi positivamente á mellora do medio ambiente.

Biswajit et al. (2011) sinalan a urea do leite como un indicador ambiental. Salcedo e Doltra (2013) estimaron emisións de N2O (potente gas de efecto invernadoiro), de orixe alimenticia e segundo o sistema de alimentación, en 0,86 kg por quilo de urea e hectárea nos sistemas intensivos; en 1,36 kg, nas semiintensivas, e en 1,24 kg, nos sistemas a pastoreo. No presente traballo, a produción de leite por hectárea foi estimada como a relación entre a cota

279

300

Urea, mg L -1

Figura 5.

Concentración de urea no tanque entre explotacións e tratamentos

242

250

197

200 171 150 100 50

Explotación a pastoreo Como se indica no cadro 3, a produción de leite, a eficiencia bruta, a eficiencia de utilización da proteína bruta (EPB) e a composición química do leite (graxa, proteína, lactosa e magro) non foi diferente entre tratamentos.

Pola contra, a concentración de urea no leite foi un 36,2 % superior nas vacas non suplementadas con aceite esencial (P<0,001) durante o experimento. Tamén houbo unha redución numérica de células somáticas nas vacas con este suplemento.

140 92

102

215

206

123

236

233

Si

136 89

109

132

(In)

Non (In) Si

(Se)

Non (Se) Xuñ

Xul

Ago

Set

Out

Nov

Dec

Xan

Mes

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_nutricion_urea_galego_02.indd 74

22/10/2014 11:33

AGROAMB

GRUPO

O Grupo AGROAMB está formado por un conxunto de empresas cuxa actividade completa o ciclo da xestión de residuos, contando para iso cun equipo multidisciplinar de profesionais con ampla experiencia na Xestión Medioambiental e Agronómica. É unha compañía orientada a dar solucións de valorización e xestión integral dos residuos, empregando sempre as mellores técnicas dispoñibles e optimizando a loxística de transporte.

O Grupo AGROAMB posúe autorización para a xestión de: alorización e xestión de residuos sólidos urbanos V (SC-U-NP-XV-00040 y SC-U-NP-XV-00036 ) alorización e xestión de residuos industriais non perigosos (SC-IV NP-XV-00064 y RIV-24/01) Rexeneración ambiental Transporte de residuos perigosos (T/001/01) Transporte de residuos sólidos urbanos (SC-U-NP-XRT- 00072) ransporte de residuos industriais non perigosos (SC-I-NPT XRT-00083, SC-I-NP-XRT-00056 e SC-I-NP-XRT-00122) Conforman o Grupo AGROAMB as seguintes empresas:

AGROAMB

VALORIZACIÓN E TRATAMENTO DE RESIDUOS BIODEGRADABLES

Titular da primeira planta cunha capacidade próxima a 300.000 tms/ano para a valorización e tratamento de residuos agrarios segundo o disposto no RD 824/2005 sobre fertilizantes, o RD 1310/1990 sobre a aplicación agrícola de lodos e o Regulamento CEE 1774/2002 sobre subprodutos animais.

Agroamb aposta fortemente por I+D+i coa súa presenza en numerosos proxectos de investigación.

TRESAMB

LOXÍSTICA ESPECÍFICA EN CONTEDORES

Dispón de vehículos específicos en diferentes configuracións, adaptándose a cada necesidade medioambiental do cliente. Innovación e eficacia no transporte. Servizos de conselleiro de seguridade e operador de transportes.

AGROAMB-TRESIMA UTE

XESTIÓN E PRESTACIÓN DE SERVIZOS MEDIOAMBIENTAIS

Comercializa e coordina a prestación de servizos para a xestión ambiental integral dos distintos residuos (incluídos residuos perigosos). Desde a súa recente creación, xestiona máis de 50.000 tms/ano de residuos biodegradables.

ONEGA ARES, S.L.U.

SERVIZOS AVANZADOS DE TECNOLOXÍA AGRARIA

Empresa de servizos agrarios que conta cos últimos equipos en mecanización para a sementeira, cultivo e posterior recolección das diferentes producións agrarias.

TROBO AGRÍCOLA, S.C.G. PRODUCIÓN INTEGRADA DA TERRA

Sociedade para a explotación en común da terra, orientada á produción integrada de forraxes e cultivos enerxéticos. Dispón dun banco de terras que supera as 3.000 hectáreas.

Agroamb R/ Calzada das Gándaras, 11.

Local baixo dta. 27003 Lugo Teléfono (+34) 982 231 365

pub_agroamb_galego.indd 75

Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com Web www.agroamb.com

100% GALEGO – GLOBALIZACIÓN – ENERXÍAS RENOVABLES –

R E C I C L A X E (30 POSTOS DIRECTOS, MÁIS DE 150 INDIRECTOS) – CAPITAL

AGROAMB está autorizada pola Administración española como PLANTA TÉCNICA para a elaboración de FERTILIZANTES orgánicos a partir de residuos e subprodutos biodegradables

D A

I+D+I – DESENVOLVEMENTO LOCAL – CREACIÓN DE EMPREGO

S E N T I D O

19/10/2014 05:41

nutrición

76

Cadro 3. Produción e composición química do leite (efecto vaca)

Leite (kg/día) Leite (kg-1/MS) EPB (%) Graxa (%) Proteína (%) Lactosa (%) ESM (%) RCS x 1.000 Urea (mg/L-1) PV (%) NNP (%)

SI1

NON2

std

Tratamento

Vaca

Tratamento * Vaca

25,3 1,35 21,4 3,96 3,36 4,83 9,07 141 149 97,1 2,86

26 1,38 21,9 3,98 3,37 4,83 8,99 175 203 97,1 3,89

6,0 0,30 4,78 0,63 0,31 0,38 0,35 358 69 1,45 1,45

NS NS NS NS NS NS NS NS *** *** ***

*** *** *** NS *** NS * NS NS NS NS

NS NS NS NS NS NS NS NS NS NS NS

: inxestión de aceites esenciais; 2: non inxestión de aceites esenciais; EPB: eficiencia de utilización da proteína [(100 * g de proteína en leite ao día) ÷ proteína inxerida (g)]; ESM: extracto seco magro; RCS: reconto celular somático; PV: proteína verdadeira: (Nt-Nurea); NNP: nitróxeno non proteico

1

Figura 6. Concentración de urea en vacas suplementadas ou non con aceite esencial 400

Urea, mg L

-1

350

Si Non

300 250 200 150 100 50

Xuñ

Xul

Ago

Set

Out

Nov

Dec

Mes

CONCLUSIÓNS A urea é un indicador non invasivo do contido proteico da dieta nas vacas leiteiras. No primeiro experimento, a produción de leite incrementou 1,2 litros por vaca cando as vacas son suplementadas con aceites esenciais; nas semiintensivas, 0,6 litros, e non houbo diferenzas en condicións de pastoreo. O efecto máis visible nos experimentos é que o aceite esencial reduce significativamente a urea e, cando os niveis de urea son demasiado baixos, o produto tende a equilibrar eses valores. Todo isto é moi positivo, tanto para o animal coma para o gandeiro e o medio ambiente.

Como segunda parte, son necesarios máis estudos que analicen: 1) Se a redución de urea no leite incrementa a fracción caseínica do leite, en tanto que non se obteñen diferenzas de proteína en leite. Neste traballo só se estimou a proteína verdadeira por diferenza entre o nitróxeno total - nitróxeno da urea.

2) Se o incremento numérico de 1,2 litros de leite por vaca pode atribuírse ao aforro enerxético que representa unha menor cantidade de urea para detoxificar o excedente de amonio que se absorbe no rume e no resto do tracto gastrointestinal. En condicións da cornixa cantábrica, con dietas baseadas en ensilados de herba, millo e herba verde, cal pode ser o aforro enerxético?

3) Se existe algunha relación entre os puntos 1) e 2) con respecto á excreción de N ao medio ambiente en feces.

4) Se no punto 3) existise algunha relación, cal sería a súa repercusión medioambiental?

BIBLIOGRAFÍA Arriaga, H.; Salcedo, G.; Martínez-Suller, L.; Calsamiglia, S.; Merino, P. 2010. Effect of dietary crude protein modification on ammonia and nitrous oxide concentration on a tie-stall dairy barn floor. J. Dairy Sci. 93:3158– 3165.

Biswajit, R.; Branma, B.; Ghosh, S.; Pankaj, P.; Mandal, G. 2011. Evaluation of milk urea concentration as useful indictor for dairy herd management: A review.

Asian Journal of Animal and Veterinary Advances 7 (1): 1-19.

Gustafsson, A. H.; Palmquist, D. L. 1993. Diurnal variation of rumen ammonia, serum urea, and milk urea in dairy cows at high and low yields. J. Dairy Sci. 76:475– 484.

Jonker, J. S.; Kohn, R.A.; Erdman, R.A. 1998. Using milk urea nitrogen to predict nitrogen excretion and utilization efficiency in lactating dairy cows. J. Dairy Sci. 81:2681–2692.

LaPierre, H.; Berthiaume, R.; Raggio, G.; Thivierge, M.C.; Doepel, L.; Pacheco, D.; Dubreui, P.; G. E. Lobley. 2005. The route of absorbed nitrogen into milk protein. Anim. Sci. 80:11–22.

Nousiainen, J.; Shingfield, K.J.; Huhtanen, P. 2004.

Evaluation of milk urea nitrogen as diagnostic of protein feeding. J. Dairy Sci. 87:386–398.

Powell, J.M.; Wattiaux, M.A.; Broderick, G.A. 2011.

Short communication: Evaluation of milk urea nitrogen as a management tool to reduce ammonia emissions from dairy farms. J. Dairy Sci. 94:4690–4694.

Salcedo, G. 2006. Uso sostenible del nitrógeno en la alimentación de vacas lecheras. Documentos técnicos de Medio Ambiente, 263 pág.

Salcedo, G. 2011. Minimización y aprovechamiento del purín en origen de las explotaciones lecheras de Cantabria. Consejería de Medio Ambiente, 681 pág.

Salcedo, G. 2013. Urea en leche: herramienta útil para el ganadero, la vaca y el medio ambiente. I Seminario Innofarm Nutrición, Pamplona.

Salcedo, G.; Doltra, J. 2013. La urea en leche: una herramienta disponible en la estimación de las emisiones de N2O de origen alimenticio. Segundo Workshop sobre Mitigación de Emisiones de Gases Efecto Invernadero Provenientes del Sector Agroforestal. Zaragoza, 11 y 12 de abril, 53-55.

Salcedo, G.; Villar, A. 2013.Interpretación del estatus nutricional a partir del contenido en urea de la leche. Revista AFCA Nº27, 40-43

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_nutricion_urea_galego_02.indd 76

22/10/2014 12:37

pub_impex_europa.indd 77

19/10/2014 05:45

78

dossier: recría

MANEXO DA ALIMENTACIÓN EN XATAS LACTANTES DURANTE ÉPOCAS DE BAIXAS TEMPERATURAS Unha das etapas máis críticas na recría é a fase de lactantes, polo que o uso axeitado de substitutos lácteos ou leites maternizados, que son o alimento principal das xatas durante as súas primeiras semanas de vida, será determinante para a súa saúde e o seu crecemento.

Roberto C. Fernández Álvarez Asesor de explotacións de vacún leiteiro

Os programas de recría de xatas evolucionaron durante os últimos anos ata obter uns protocolos que nos permiten coñecer de forma moi exacta os requirimentos dos animais en cada fase de crecemento. Desta forma, podemos conseguir tenreiras cun primeiro parto ao redor dos 23 ou 24 meses de idade, cun desenvolvemento corporal óptimo e unha boa produción leiteira. Non obstante, a pesar de

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_recria_lactorreemprazantes_galego_02.indd 78

19/10/2014 05:43

dossier: recría

79

OS SUBSTITUTOS LÁCTEOS, OU LEITES MATERNIZADOS, SON UNHA OPCIÓN MOI BOA PARA ALIMENTAR AS NOSAS XATAS DURANTE AS PRIMEIRAS SEMANAS

que os protocolos son moi exactos, sempre existen puntos críticos durante o desenvolvemento dos animais que poden pór en perigo os obxectivos finais. Unha das etapas máis críticas na recría é a fase de lactantes.

Tanto os produtores coma os veterinarios saben que o elo máis débil da recría son as xatas novas durante as súas primeiras semanas de vida, sobre todo baixo condicións climatolóxicas adversas. A maior parte dos problemas, tanto metabólicos coma infecciosos, prodúcese neste grupo de idade. Deben ser os animais aos que lles dediquemos os nosos esforzos e os que debemos ter máis controlados, prestando especial atención ás súas necesidades e aos parámetros que as poden modificar.

As xatas lactantes, sobre todo nas súas tres primeiras semanas de vida, son animais moi débiles, cos que debemos ter moito coidado. Tras o nacemento practicamente non presentan reservas graxas no seu organismo, polo que dependen dunha inxestión continua de enerxía para manter a funcionalidade metabólica, regular a súa temperatura corporal e poder facerlles fronte aos diferentes microorganismos patóxenos do ambiente.

Debemos ser conscientes das necesidades das nosas xatas con base nos cambios do clima e o aloxamento para poder adaptar os programas de alimentación e cubrir os seus requirimentos

Ante calquera problema, tanto fisiolóxico coma infeccioso, o seu estado deteriórase rapidamente pola pouca capacidade de resposta do seu organismo inmaturo. Durante esta etapa compórtanse como monogástricos, xa que o rume aínda non é funcional, pasando directamente os alimentos líquidos ao abomaso, onde serán dixeridos.

Unha vez superadas estas tres semanas comezan a ser máis resistentes e teñen maior flexibilidade nos seus requirimentos. O seu organismo madura e vólvense menos susceptibles aos cambios ambientais ou ás agresións infecciosas. Teñen máis pelo, acumulan reservas graxas e o rume comeza a ser funcional, co que xa empezan a consumir pensos de arranque; todo iso contribúe a reducir as necesidades enerxéticas para manter a súa temperatura corporal e a funcionalidade orgánica, o cal lles permite destinar maior cantidade de nutrientes ao crecemento.

Así, en torno ao mes de idade observamos que as xatas comezan a acelerar o seu desenvolvemento e aumentan a ganancia diaria de peso, aínda mantendo as mesmas condicións de alimentación que animais máis novos. Tamén aquí o seu sistema inmune é máis funcional, o que, unido ao seu mellor estado orgánico, as fai cada vez máis resistentes aos procesos infecciosos.

Vemos que malia que a etapa de lactantes é un período moi crítico, a maior debilidade da xata preséntase durante as primeiras tres semanas de vida, o momento de maior concentración de problemas. Nos programas de recría establécese que ao longo dos dous anos que dura o desenvolvemento das xatas a taxa de eliminación non debería superar o 5 %. Este valor sempre tentaremos reducilo todo o posible, pero, aínda con valores máis baixos, se desagregamos a porcentaxe de baixas en función da súa idade atopamos que máis do 70 % dos casos se dá no transcurso do primeiro mes. É un momento crítico no cal calquera problema metabólico ou infeccioso pode matar a xata ou provocarlle lesións permanentes que ocasionen que sexa eliminada en etapas posteriores da recría.

VENTA DE TERNERAS, NOVILLAS Y VACAS PARIDAS • Procedentes de las mejores granjas de Baleares • Hijas de los mejores toros del mundo Contactos: 630 017 265 - canpeixet@gmail.com

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_recria_lactorreemprazantes_galego_02.indd 79

21/10/2014 08:19

80

dossier: recría

Ao longo dos 2 anos que dura o desenvolvemento das xatas a taxa de eliminación non debería superar o 5 %. Este valor sempre tentaremos reducilo todo o posible

Os substitutos adoitan conter ao redor dun 20-25 % de proteína e un 15-20 % de graxa, e os máis empregados son aqueles que presentan unha fórmula 20-20 de proteína e graxa. Baseándose neste tipo de produto, o programa tradicional utiliza uns 500 gramos de substituto lácteo por día, disoltos en 4 litros de auga e repartidos en dúas tomas, o cal nos dá unha concentración do 12,5 % en sólidos por cada litro. Emprégase esta dosificación tomando como referencia o leite enteiro de vaca, que presenta unha porcentaxe de sólidos en torno ao 12,7 %.

A pregunta é: este tipo de alimentación cobre as necesidades reais das nosas xatas? Para iso debemos determinar os seus requirimentos nesta fase de desenvolvemento e valorar as achegas deste protocolo de crianza. Aquí podemos empregar as fórmulas propostas polo NRC americano, onde se determinan as diferentes necesidades enerxéticas das xatas durante o seu desenvolvemento temperán.

Con base nesta situación, é crucial que durante as primeiras semanas de vida extrememos os coidados que lles proporcionamos ás nosas xatas. Debemos crear un ambiente seco e limpo que as manteña en boas condicións e reduza a incidencia de problemas, á vez que lles temos que administrar unha alimentación adecuada ás súas necesidades que lles permita manter a funcionalidade orgánica e obter un crecemento adecuado. Todo iso sentará as bases do noso programa de recría e permitiranos obter animais máis fortes e sans á desteta para conseguir os obxectivos fixados sen a perda de exemplares. A este respecto cobra especial importancia o manexo que fagamos dos substitutos lácteos ou leites maternizados, que son o alimento principal durante as súas primeiras semanas. Debemos ser conscientes das necesidades das nosas xatas de acordo coas modificacións do clima e o aloxamento para poder adaptar os programas de alimentación e cubrir os seus requirimentos, evitando etapas con deficiencias nutricionais que comprometan a súa saúde ou o seu desenvolvemento.

PROTOCOLOS DE ALIMENTACIÓN CON SUBSTITUTOS LÁCTEOS Os substitutos lácteos, ou leites maternizados, son unha opción moi boa para alimentar as nosas xatas durante as primeiras semanas. De feito, durante as últimas décadas desprazaron o emprego de leite de vaca nos programas de recría de xovencas. Estes produtos formúlanse con base no leite descremado, soros lácteos, graxas vexetais, caseína… cos que se obtén un alimento moi próximo ás achegas do leite enteiro de vaca. Aínda que proporcionan algo menos de proteína e enerxía que o leite enteiro, normalmente compensan polo seu prezo e pola obtención de boas taxas de crecemento nos animais. Son produtos fáciles de manexar e almacenar que, ademais, nos garanten unha calidade sanitaria moi superior á do leite de sobra das nosas explotacións.

FÓRMULAS DO NRC PARA O CÁLCULO DAS NECESIDADES ENERXÉTICAS • Enerxía metabólica de mantemento (megaxulios/día) (0,1 x PV0,75) x 4,184 • Enerxía metabólica de crecemento (megaxulios/día) [0,84 x (PV0,355 x GMD1,2)] x 4,184 • EM de mantemento adicional en clima frío (megaxulios/día) por cada grao por debaixo da temperatura crítica (20 °C en menores de tres semanas) [(2,15 x PV0,75)/0,8] x 4,184 PV = peso vivo da xata en kg GMD = ganancia media diaria en kg 1 megaxulio = 0,2389 megacalorías

A enerxía diaria que necesita unha xata lactante exprésase como enerxía metabolizable (EM) que, á súa vez, se compón da EM para mantemento e a EM de crecemento.

A EM de mantemento é a que a xata emprega para cubrir as súas necesidades de funcionamento orgánico, como función dixestiva, motilidade, actividade orgánica, produción de calor… Dende que o animal cubra estas necesidades, a enerxía que lle sobra do que recibiu a través da alimentación empregaraa en crecer (EM de crecemento). Deste xeito, observamos que en función da alimentación proporcionada ás nosas xatas podemos regular o seu ritmo de crecemento, e que se esta enerxía é deficiente poden parar de crecer e mesmo desenvolver diferentes problemas se non cobren as súas necesidades de mantemento para o correcto funcionamento do organismo.

Segundo as fórmulas do NRC, unha xata de 45 kg de peso vivo necesita 1,81 Mcal de EM de mantemento para cubrir as súas necesidades básicas. Con isto podemos valorar canta enerxía estamos a administrarlles e a marxe que nos queda para o crecemento.

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_recria_lactorreemprazantes_galego_02.indd 80

19/10/2014 05:43

pub_agro_tato.indd 81

19/10/2014 05:47

82

dossier: recría

É importante determinar a enerxía que achega o substituto lácteo que empregamos para propoñer medidas correctoras adecuadas

Adoitamos administrarlles ás xatas lactantes unha cantidade estándar de substituto lácteo, independentemente das condicións ambientais ou do nivel de crecemento. Aquí radica o problema dos programas de recría

Os substitutos lácteos medios con formulación 20-20 adoitan conter ao redor de 4,7 Mcal/kg, que será o valor que empreguemos para realizar o cálculo das necesidades.

En canto á nosa explotación, deberiamos revisar os produtos que estamos a empregar para saber se conteñen esa enerxía ou non, de forma que poidamos adaptar este cálculo ao noso traballo diario.

Se a nosa xata obxectivo necesita 1,81 Mcal/día de mantemento, iso cubrirémolo con 385 g de substituto lácteo, que se o empregamos ao 12,5 % son 3,08 litros de leite preparado, co cal nos quedarían 115 g de substituto lácteo (0,92 litros) para crecemento. Coas 0,54 Mcal (115 g) restantes da súa alimentación, a nosa xata pode crecer ao redor dos 200 ou 220 g diarios. Se en lugar de 500 g/día de substituto (12,5 % sólidos), administramos 700 g/día (17,5 %), as necesidades de mantemento serán iguais pero sobraríannos 1,48 Mcal/día para crecemento, e poderiamos obter 500-550 g de ganancia diaria de peso, o cal é máis do dobre de crecemento.

Se cambiamos de xata e collemos como exemplo un animal de 40 kg de peso vivo, entón as súas necesidades de EM de mantemento pasan a ser de 1,66 Mcal/día, cubríndoas con 353 g de leite en po (2,8 litros). No noso programa tradicional de 4 litros ao 12,5 % de sólidos quedaríannos 1,2 litros con 150 g de substituto lácteo (0,71 Mcal) para crecemento. Aquí obteriamos ganancias diarias de peso de ao redor de 300 ou 350 gramos.

Estimación do aumento de necesidades en EM de mantemento para unha xata de 50 kg con menos de tres semanas de vida e cantidade de substituto lácteo 20-20 (4,7 Mcal/kg) que precisaría Temperatura ºC 20 15 10 5 0 -5 -10 -15 -20

Necesidades extras EMm (Mcal) 0 0,25 0,50 0,75 1,01 1,26 1,51 1,76 2,02

Mantemento EMm (Mcal) 1,88 1,88 1,88 1,88 1,88 1,88 1,88 1,88 1,88

Total

Aumento g/día

EMm (Mcal) substituto lácteo 1,88 0 2,13 53 2,38 105 2,64 158 2,89 211 3,14 264 3,39 316 3,65 370 3,9 423

SE A TEMPERATURA DESCENDE DE 20 ºC, AS XATAS DE MENOS DE TRES SEMANAS DE VIDA VAN COMEZAR A NECESITAR ENERXÍA EXTRA PARA QUENTAR O SEU CORPO

Vemos a importancia de coñecer as achegas dos substitutos lácteos que estamos a empregar na nosa granxa e as necesidades das tenreiras, xa que diso dependerá que poidamos establecer diferentes protocolos en función das súas necesidades para poder alcanzar os nosos obxectivos de recría. Coas nosas vacas de leite estamos mentalizados de que en función das achegas da ración diaria podemos modular a súa produción de leite, e somos conscientes de como inflúen os cambios aplicados sobre a resposta do seu organismo. Non obstante, nas nosas xatas lactantes non realizamos a mesma formulación, sendo a norma que se lles administre unha cantidade estándar de substituto lácteo, independentemente das condicións ambientais ou do nivel de crecemento. Aquí radica o problema dos programas de recría en lactantes, que se non temos en conta os devanditos parámetros haberá momentos do ano no que as xatas terán cubertas as súas necesidades vitais, dando de media un bo crecemento, pero noutros momentos poden estar nun balance enerxético negativo que, ademais de impedir que crezan, pode provocarlles diferentes problemas orgánicos ou de saúde.

Debemos coñecer as necesidades das nosas xatas e os parámetros que actúan sobre elas e, con base nisto, planear a forma de alimentación. A partir das tres semanas de vida poden consumir máis ou menos penso de arranque, compensando posibles deficiencias na súa alimentación líquida. Non obstante, durante as primeiras semanas de vida, nas que o rume aínda non é funcional, dependen completamente da alimentación con leite maternizado, polo que hai que realizar regulacións máis exactas sobre este alimento.

Jim Quigley, 2007 AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_recria_lactorreemprazantes_galego_02.indd 82

22/10/2014 11:35

pub_deLaval.indd 83

21/10/2014 08:17

Gestión de rebaño avanzada

2

rendimiento

Óptimo

1 ordeño inteligente

3

Tecnología de

DeLaval Equipos S.A. C\ Anabel Segura Nº 7 28108 Alcobendas (España) Tel. 91 490 44 73 Fax: 91 359 00 85 info.espana.com

www.delaval.es

Automatizando la alimentación, el ordeño y la refrigeración con DeLaval garantiza el rendimiento de su explotación ya que cada parte del sistema trabaja en conjunto con el resto de los equipos para que pueda obtener de sus vacas todo el potencial de producción que atesoran.

Cuando invierta en un ordeño robotizado automático, piense en un sistema en el que todos los elementos trabajen juntos para obtener el mejor resultado.

La solución completa: Alimentación - Ordeño - Refrigeración

Ponga un Plus+ en su granja

84

dossier: recría

INFLUENCIA DA TEMPERATURA AMBIENTAL SOBRE AS NECESIDADES DAS XATAS Un dos factores que máis condiciona as necesidades enerxéticas nas nosas xatas lactantes é a temperatura ambiental.

Os gandeiros saben que cando chega o tempo frío do inverno aparecen máis problemas na recría, principalmente nas tenreiras máis novas. Cando baixa a temperatura e aumenta a humidade, os problemas respiratorios e dixestivos aparecen de forma máis frecuente e con maior agresividade, e aumenta o número de baixas ou de animais que quedan con problemas crónicos. Aínda que non se adoitan facer medicións en granxas comerciais, tamén se aprecia que as xatas crecen máis amodo durante ese período. Adoitan estar máis delgadas e con menos brillo no pelo, coma se a comida que enxiren non fose suficiente, cando no verán coa mesma alimentación teñen bos ritmos de crecemento.

Estes cambios achácanse ao frío e ás malas condicións climatolóxicas, polo que a medida habitual é aumentar a frecuencia de encamado para que estean máis secas e quentes.

Iso é correcto e mellorará as súas condicións de aloxamento, pero non corrixe o problema principal.

Cando hai baixadas importantes de temperatura ambiental, as necesidades de EM de mantemento nas nosas xatas aumentan considerablemente para poder regular a súa temperatura corporal. Isto penalizará o desenvolvemento porque os animais destinan máis enerxía a quentarse que a crecer, e incluso poden deter case por completo o seu desenvolvemento corporal durante un tempo. Dependendo de canto baixe a temperatura, mesmo pode que a alimentación chegue a ser insuficiente e non cubra nin sequera as súas necesidades máis básicas, o cal debilitará o seu organismo.

Se a temperatura descende de 20 ⁰C, as xatas de menos de tres semanas de vida van comezar a necesitar enerxía extra para quentar o seu corpo. En animais maiores, cun mes ou máis de vida, a temperatura crítica estaría ao redor dos 10 ⁰C porque presentan maior desenvolvemento corporal e mellor illamento térmico polo pelo e polas reservas graxas e, ademais, consomen penso de iniciación, o que lles permite obter máis achegas nutricionais.

O NRC establece unha fórmula para calcular o aumento dos requirimentos enerxéticos nas xatas menores de tres semanas cando a temperatura descende de 20 ⁰C. Con temperatura neutral, unha xata de 50 kg necesitará 1,88 Mcal/día de EM de mantemento. Se baixa a temperatura a 10 ⁰C, estes requirimentos aumentarán ata as 2,38 Mcal/ día, e a 0 ⁰C chegan ás 2,89 Mcal/día. Se isto o valoramos en cantidade diaria de substituto 20-20 para alimentalas, a 20 ⁰C cubrirán as súas necesidades de mantemento con 400 g, a 10 ⁰C necesitarán 506 g e a 0 ⁰C chegan a precisar 614 g/día. Dámonos conta de que cun programa tradicional de 4 litros ao 12,5 % (500 g/día) a 20 ⁰C a nosa xata pode crecer, e a 10 ⁰C non crecerá pero cubrirá as súas necesidades de mantemento e regulará adecuadamente a súa temperatura corporal. Pero se a temperatura chega a 0 ⁰C e non lle damos unha achega extra de nutrientes, este animal non poderá regular a súa temperatura corporal, debilitándose e mesmo chegando a perder peso ata niveis moi críticos.

CON SUBIR A DOSE DE SUBSTITUTO LÁCTEO DURANTE AS ÉPOCAS DE MÁIS FRÍO, PODEREMOS REDUCIR DRASTICAMENTE AS PORCENTAXES DE XATAS ENFERMAS OU QUE CAUSEN BAIXA, ADEMAIS DE AUMENTAR A TAXA DE CRECEMENTO DURANTE O INVERNO

FORMULACIÓNS PRÁCTICAS NA GRANXA Despois de valorar de forma práctica cales son as necesidades enerxéticas das nosas xatas durante as súas primeiras semanas de vida, e como inflúe a temperatura ambiental sobre elas, debemos revisar o tipo de alimentación que estamos a empregar e deseñar medidas de axustes en determinadas épocas do ano.

Un sistema de alimentación que nos dea bos resultados no verán a 28 ⁰C seguramente será deficiente durante as épocas de máis frío do inverno, por iso os programas nutricionais con leites de substitución deben ser dinámicos e ir adaptándose ás condicións ambientais e ás necesidades dos nosos animais. Debemos cubrir as súas necesidades básicas e, á vez, manter ritmos de crecemento adecuados; desta forma evitaremos que os lotes de lactantes nacidos no inverno presenten menor desenvolvemento corporal e máis número de patoloxías que aqueles que nacen na primavera ou no verán.

En primeiro lugar, é importante determinar a enerxía que achega o substituto lácteo que estamos a empregar na explotación. Se non coñecemos isto, será moi difícil propoñer medidas correctoras adecuadas. A partir de aí, valoraremos a cantidade que precisan os animais para o mantemento durante cada época do ano e o que debemos engadir para obter un crecemento obxectivo; así asegurarémonos a homoxeneidade dos lotes e que o maior número de animais alcance o primeiro parto en condicións óptimas.

Simplemente con subir a dose de substituto lácteo durante as épocas de máis frío, poderemos reducir drasticamente as porcentaxes de xatas enfermas ou que causen baixa, ademais de aumentar a taxa de crecemento durante o inverno. Este axuste repercutirá positivamente nos índices do noso programa de recría, facéndoo moito máis eficiente e reducindo os custos finais.

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_recria_lactorreemprazantes_galego_02.indd 84

19/10/2014 05:44

pub_nanta.indd 85

20/10/2014 17:31

86

dossier: recría

Os mellores resultados para a prevención das diarreas conséguense reducindo a contaminación do ambiente cos axentes infecciosos

DIARREAS NEONATAIS EN XATOS: SITUACIÓN EN GALICIA A diarrea neonatal constitúe unha das síndromes máis graves nos animais novos, o que trae consigo importantes perdas económicas nas granxas. Para evitar esta doenza, o mellor tratamento son a súa prevención e o control exhaustivo dentro da explotación.

Isidro García Meniño1, Pablo Díaz2, Verónica Gómez1, Esther Navarro2, Ana Pérez2, Eva Cabanelas2, Alberto Prieto2, Jose Díaz2, María Soilán2, Ceferino López2, Rosario Panadero2, Gonzalo Fernández2, Patrocinio Morrondo2, Pablo Díez-Baños2 e Azucena Mora1 1 Departamento de Microbioloxía e Parasitoloxía. Facultade de Veterinaria. Universidade de Santiago de Compostela. Campus Universitario s/n, 27002 (Lugo) 2 Investigación en Sanidade Animal: Galicia (Grupo Invesaga). Departamento de Patoloxía Animal. Facultade de Veterinaria. Universidade de Santiago de Compostela. Campus Universitario s/n, 27002 (Lugo)

As diarreas son procesos moi frecuentes nos tenreiros, especialmente durante as primeiras semanas de vida, o que constitúe unha das síndromes máis graves nos animais novos. Caracterízanse pola eliminación reiterada de feces líquidas asociadas a deshidratación progresiva e a perda de peso; os casos máis graves poden ser fatais. Os tenreiros que sobreviven presentarán un menor rendemento en

comparación con animais sans, é dicir, non alcanzarán o seu máximo produtivo. Por todo iso, as diarreas neonatais supoñen importantes perdas económicas para estas explotacións.

Trátase dun proceso complexo cuxa aparición depende de varios factores, como o estado nutricional e inmunolóxico do tenreiro, o manexo do rabaño e a presenza de diferentes axentes infecciosos e parasitarios no ambiente.

Os tenreiros presentan un maior risco de padecer este proceso durante o primeiro mes de vida e a incidencia vai diminuíndo conforme avanza a idade. Describíronse varios axentes infecciosos que poden estar asociados coas diarreas neonatais do tenreiro; aínda que a súa presenza depende da zona xeográfica, os microorganismos máis frecuentes a nivel mundial son Escherichia coli enterotoxixénicos (ETEC), rotavirus, coronavirus e Cryptosporidium spp.

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_dossier_recria_diarrea_galego_02.indd 86

19/10/2014 05:53

87

dossier: recría

Salmonella

ETEC

Coronavirus

Rotavirus

Cryptosporidium spp

C. perfringens

Giardia spp

OS LACTORREEMPRAZANTES DE BAIXA CALIDADE, CON PROTEÍNAS DESNATURALIZADAS POR CALOR OU CUNHA CANTIDADE EXCESIVA DE PROTEÍNA DE SOIA OU DE PEIXE OU DE CARBOHIDRATOS DE ORIXE NON LÁCTEA, TEÑEN UN MAIOR RISCO DE PROVOCAR DIARREA

Eimeria spp

Campyfobacter spp

Figura 1. Diferentes patóxenos que poden estar implicados nas diarreas neonatais do tenreiro

Cabe salientar que as infeccións múltiples son moi frecuentes, asociadas xeralmente a procesos máis graves. A identificación correcta dos microorganismos implicados nun brote de diarrea é esencial para poder pautar un tratamento específico correcto e adoptar as medidas de control e profilaxe máis axeitadas. Ademais, débese extremar a precaución ao manexar os animais con diarrea, posto que algúns patóxenos poden transmitirse ao ser humano.

QUEN AS CAUSA? Como se comentou anteriormente, coronavirus, rotavirus, E. coli enterotoxixénicos (ETEC) e Cryptosporidium spp. son os microorganismos máis frecuentemente implicados na diarrea neonatal do tenreiro, responsables do 75-95 % das infeccións intestinais no gando vacún acabado de nacer. Outros axentes infecciosos bacterianos (Salmonella spp., Clostridium perfringens ou Campylobacter spp.), víricos (parvovirus, calicivirus, bredavirus ou torovirus) ou parasitarios (Giardia spp. ou coccidios), tamén poden estar implicados nestes procesos diarreicos, aínda que a súa presenza é menor (figura 1).

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_dossier_recria_diarrea_galego_02.indd 87

19/10/2014 05:53

88

dossier: recría

AS DIARREAS SON A PRINCIPAL CAUSA DE MORTE EN TENREIROS MENORES DE 1 ANO DE VIDA, PODENDO SUPOÑER O 75 % DE MORTALIDADE nos DE MENOS DE 3 SEMANAS A situación en Galicia Unha recente investigación realizada en granxas de vacún de Galicia estudou a implicación de Cryptosporidium spp., rotavirus, coronavirus e E. coli enterotoxixénicos na diarrea neonatal do tenreiro. Para iso recolléronse 83 mostras de feces de tenreiros menores de 45 días.

No 82 % das mostras analizadas identificouse algún dos patóxenos estudados. Os resultados negativos poderían deberse a que os animais non estivesen a eliminar o patóxeno no momento de toma de mostras, a que os animais estivesen a ser tratados, ou a outras causas (nutricional, outros patóxenos non incluídos neste estudo etc.).

Tamén se comprobou que Cryptosporidium spp. era o patóxeno máis frecuente nas diarreas neonatais (figura 2); en menor proporción acháronse rotavirus, E. coli enterotoxixénicos e coronavirus. As infeccións por un único microorganismo foron as máis comúns. A infección mixta máis frecuente foi a integrada por Cryptosporidium spp. e rotavirus, coincidindo coa maioría dos estudos publicados ao respecto. Non se acharon casos con asociación de máis de dous axentes infecciosos. A porcentaxe de infeccións mixtas en tenreiros con diarrea varía de forma notable ao considerar diferentes estudos, entre 7,8 % e 25 %, pero a maioría coincide en que a infección mixta máis frecuente é a producida por Cryptosporidium spp. xunto con rotavirus. Estes dous patóxenos adoitan actuar de forma sinérxica, de modo que as infeccións mixtas estarían asociadas a unha acción patóxena potenciada, que orixina cadros clínicos máis graves.

Figura 2. Porcentaxe de infección de diferentes patóxenos causantes de diarrea neonatal en tenreiros de Galicia 80

70%

Porcentaxe de infección

70 60 50 40 30 20

18% 11%

10

2%

0 Rotavirus

Coronavirus

E. coli K99+ Cryptosporidium

Outras causas non infecciosas Os tenreiros que inxiren unha gran cantidade de leite ou un lactorreemprazante de mala calidade poden eliminar maior volume de feces con máis contido en líquidos, mesmo aínda que non presenten diarrea nin perdan peso.

Os lactorreemprazantes de baixa calidade, con proteínas desnaturalizadas por calor ou cunha cantidade excesiva

de proteína de soia ou de peixe ou de carbohidratos de orixe non láctea, teñen un maior risco de provocar diarrea.

Tamén pode causar esta doenza que o tenreiro beba dun recipiente e non abra a goteira esofáxica.

A administración oral dalgúns antibióticos (neomicina, tetraciclinas...) a tenreiros de 3-5 días pode rematar en diarrea. Un tratamento prolongado con doses inapropiadas pode provocar diarrea asociada a unha infección bacteriana intestinal intensa.

FACTORES QUE FAVORECEN A APARICIÓN DAS DIARREAS Todos os microorganismos asociados coa aparición de diarrea nos tenreiros se poden encontrar tamén en animais sans. Que o animal mostre sintomatoloxía clínica depende de diferentes circunstancias que hai que ter en conta:

Contaminación do medio Está directamente relacionada coa hixiene das instalacións, así como coa posta en funcionamento e frecuencia de plans de limpeza e desinfección. Ademais, unha desinfección deficiente do material empregado para a alimentación (cubos, botellas e mamadeiras) pode incrementar a exposición do tenreiro a estes patóxenos.

Hai que ter en conta que os animais adultos sans poden ser portadores de microorganismos causantes de diarreas, eliminándoos nas feces de forma periódica. Esta eliminación fecal adoita aumentar no periparto e é máis frecuente nas femias que paren por primeira vez. Por iso, estes animais contaminan a zona de partos de forma máis intensa e, se a limpeza non é boa, poden manchar o ubre con feces; desta forma o tenreiro nacerá nun ambiente moi contaminado e, ademais, infectarase ao mamar da súa nai.

Hai que ter un especial coidado cos tenreiros que presentan diarrea, pois en pouco tempo eliminan unha gran cantidade de microorganismos coas feces; así pois, a presenza duns poucos tenreiros diarreicos é suficiente para que haxa unha rápida contaminación do medio.

Resistencia dos animais Está relacionada en boa medida coa adquisición de anticorpos a través do costro. Aqueles tenreiros que non inxiren unha cantidade axeitada, ou aos que se lles subministra un costro de mala calidade, son máis susceptibles de presentar un proceso diarreico, desenvolvendo cadros máis graves e, ás veces, fatais. Débese ter en conta que as xovencas de primeiro parto adoitan producir unha menor cantidade de costro e de menor calidade, polo que os seus tenreiros terán máis probabilidades de adquirir a infección e presentar a conseguinte diarrea.

Todas aquelas condicións e situacións estresantes, como son unha alimentación inadecuada, o amoreamento ou o mantemento dos tenreiros en instalacións pouco ventiladas, frías e húmidas, tamén aumentan notablemente o risco de padecer a enfermidade.

Tipo de microorganismos Algunhas cepas destes microorganismos posúen unha maior virulencia e causan procesos máis graves. Do mesmo modo, a acción conxunta de varios patóxenos relaciónase con diarreas máis graves.

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_dossier_recria_diarrea_galego_02.indd 88

22/10/2014 11:37

pub_.indd 89 1 addA4ok.indd

SOLUCIÓN TÓPICA DE EPRINOMECTINA AL 0,5 % P/V FORMULADA ESPECIALMENTE PARA SU USO EN GANADO VACUNO LECHERO Y DE CARNE. INDICACIONES. Tratamiento y control de nematodos gastrointestinales (incluyendo larvas inmaduras de Ostertagia Ostertagi); vermes pulmonares (Dictyocaulus viviparus); barros del ganado vacuno (Hypoderma bovis, Hypoderma lineatum); mosca de los cuernos (Haematobia irritans); piojos chupadores y masticadores; sarna corióptica y sarcóptica. POSOLOGIA Y MODO DE ADMINISTRACIÓN. Administrar solamente por aplicación tópica a la dosis de 1 ml de EPRINEX® POUR-ON para Vacuno Lechero y de Carne por cada 10 kg de peso vivo, correspondiente al nivel recomendado de 0.5 mg de eprinomectina por kg de peso vivo. El producto deberá ser aplicado a lo largo de la línea dorsal, desde la cruz al nacimiento de la cola. EPRINEX® POUR-ON para Vacuno Lechero y de Carne está disponible en cuatro presentaciones: 250 ml, 1 litro, 2,5 litros y 5 litros. PRECAUCIONES DE UTILIZACIÓN. La lluvia caída en cualquier momento antes o después del tratamiento no afecta la eficacia del producto. No aplicar en áreas de la línea dorsal cubiertas de lodo o estiércol. Si ocurriese un contacto accidental del producto con la piel de la persona que lo administre, lavar inmediatamente el área afectada con agua y jabón. Si la exposición accidental es en los ojos, lavarlos inmediatamente con agua y, si es necesario, buscar atención médica.

Como en el caso de todos los medicamentos, mantener el producto fuera del alcance de los niños. Los envases vacíos del producto y cualquier contenido residual deberán desecharse de forma que se mantenga el medio ambiente libre de eprinomectina, por ejemplo por enterramiento o incineración. CONTRAINDICACIONES. Este producto está formulado únicamente para su aplicación tópica a bovino lechero y de carne. No usar en otras especies animales. No administrar por vía oral o parenteral. EFECTOS SECUNDARIOS. No se han descrito. UTILIZACIÓN DURANTE LA GESTACIÓN Y LA LACTANCIA. EPRINEX® POUR-ON para Vacuno Lechero y de Carne puede ser usado en vacuno lechero durante todo el período de lactación.

TIEMPO DE ESPERA. Carne y despojos: 15 días. Leche: 0 ordeños. CADUCIDAD. EPRINEX® POUR-ON es estable durante 2 años cuando se almacena en condiciones normales. CONDICIONES ESPECIALES DE ALMACENAMIENTO. Almacenar el producto en la caja de cartón para protegerlo de la Iuz. USO VETERINARIO. Dispensación: “Con receta veterinaria”.

HISTORIA DE UNA VACA

Estas dos imágenes tienen muchos elementos en común pero la satisfacción y el trabajo bien hecho es lo que las hace especiales. descubre

www.historiadeunavaca.es

Hace unos años

Javier Miguélez en Santibáñez de Tera, Zamora, con la ternera 195 en brazos.

Todo ha cambiado desde entonces. ..

Hoy en día

Javier Miguélez en Santibañez de Tera, con una de las nietas de aquella ternera 195 en brazos, la 1171. ..

®

(eprinomectina)

MÁS DE 15 AÑOS DE EXPERIENCIAS Y COMPROMISO CON LA SALUD ANIMAL

UNA COMPAÑÍA SANOFI

21/10/2014 08:56 19/07/13 17:16

90

dossier: recría

Os animais afectados mostran os cuartos traseiros e a cola manchados con restos fecais

A DIARREA INTENSA CAUSA UNHA IMPORTANTE PERDA DE LÍQUIDO, QUE, ÁS VECES, PODE SUPOÑER MÁIS DO 12 % DO PESO CORPORAL DO TENREIRO; ESTA DESHIDRATACIÓN MANIFÉSTASE PRINCIPALMENTE EN OLLOS AFUNDIDOS E PELO SECO CALES SON OS MECANISMOS QUE PROVOCAN A DIARREA? As feces sólidas fórmanse cando as células intestinais absorben auga do contido líquido intestinal; se o intestino perde esa capacidade, aparece a diarrea líquida. Nos tenreiros neonatos, esta asóciase a unha hipersecreción ou a unha malabsorción.

Diarrea por hipersecreción A diarrea por hipersecreción está causada por algunhas bacterias produtoras de toxinas, como E. coli enterotoxixénicos ou Salmonella; estas toxinas inducen unha elevada secreción de fluídos na luz intestinal, excedendo a capacidade de absorción das células intestinais.

Diarrea por malabsorción Algúns microorganismos, como rotavirus, coronavirus e Cryptosporidium, destrúen as células do intestino, o que se traduce nunha lesión e nun acurtamento das vilosidades intestinais e a conseguinte diminución da superficie de absorción. Por iso, a capacidade da mucosa para absorber fluídos e nutrientes vese notablemente diminuída. Ademais, a fermentación dos nutrientes non absorbidos na luz intestinal favorece a presenza de máis cantidade de líquido á luz intestinal e o agravamento da diarrea.

Algúns lactorreemprazantes empregan soia pouco refinada que pode conter carbohidratos non dixeribles polos animais novos; estes carbohidratos non se absorben e, tras a súa fermentación no intestino groso, contribúen á aparición de diarrea. Ademais, a maioría dos tenreiros menores de tres meses presenta certo grao de alerxia ás proteínas da soia, o que pode conducir a un acurtamento das vilosidades e, polo tanto, a unha redución da superficie de absorción intestinal, o que finalmente conduce a unha diarrea por malabsorción.

QUE SINTOMATOLOXÍA MOSTRAN OS ANIMAIS AFECTADOS? O signo clínico máis común é a presenza dunha diarrea profusa, cuxo inicio e aparencia varían dependendo do patóxeno implicado (táboa 1). Polo xeral, preséntase entre as 12 horas e os 35 días de vida, aínda que a maior porcentaxe das diarreas neonatais aparecen na primeira semana de vida; tan só no 15 % dos casos se observa en animais de máis de dúas semanas de vida.

Táboa 1. Idade dos animais e características máis comúns da diarrea ao considerar diferentes patóxenos Patóxeno E. coli enterotoxixénico Rotavirus

Idade (máis frecuente)

Coronavirus

<21 días (7-10 días)

Cryptosporidium spp.

Salmonella spp.

<21 días (2.ª semana) 2 semanas-2 meses

Coccidios

3 semanas-6 meses

1-7 días (<4-5 días) <14 días (1.ª semana)

Outras características Diarrea branco-amarelenta. Casos agudos: morte en 4-12 horas Diarrea branco-amarelenta Diarrea branco-amarelenta.

Signos respiratorios comúns Diarrea branco-amarelenta Feces sanguinolentas Feces con sangue ou cor marrón escura

As feces adoitan ser líquidas, polo que é moi frecuente que os animais afectados mostren os cuartos traseiros e a cola manchados con restos fecais. A intensa diarrea causa unha importante perda de líquido, que, ás veces, pode supoñer máis do 12 % do peso corporal do tenreiro; esta deshidratación maniféstase principalmente en ollos afundidos e pelo seco; se se belisca a pel do colo ou da pálpebra superior, a dobra cutánea tarda varios segundos en normalizarse. Tamén se observa depresión, febleza (o animal apenas se mantén en pé), perda de peso e atraso no crecemento. Se se deixa que o proceso progrese sen tratamento, a deshidratación e a perda de sales poden ocasionar a morte do animal. En infeccións por E. coli, Salmonella ou Clostridium, a morte tamén pode sobrevir por septicemia.

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_dossier_recria_diarrea_galego_02.indd 90

22/10/2014 16:45

91

dossier: recría

POR QUE SON TAN IMPORTANTES? As diarreas neonatais causan importantes perdas económicas na explotación, que se deben fundamentalmente a:

O máis importante é a rehidratación do animal

- atrasos no crecemento e debilidade dos animais que conseguen superar a enfermidade As diarreas neonatais producen unha diminución do futuro nivel produtivo en animais que a sufriron (atraso do crecemento de ata o 18 %). Os tenreiros que presentaron un proceso diarreico teñen maior probabilidade de sufrir outras complicacións coma pneumonía, por exemplo, ao longo da súa vida produtiva.

- mortalidade As diarreas son a principal causa de morte en tenreiros menores de 1 ano de vida, podendo supoñer o 75 % de mortalidade en tenreiros de menos de 3 semanas. Nas explotacións, esta alta mortalidade de tenreiros xera un retardo na substitución das vacas menos produtivas e tamén dá lugar á escaseza de xovencas de substitución e, xa que logo, á necesidade de mercar animais para a recría.

- tratamentos e servizos veterinarios COMO DIAGNOSTICAR A ENFERMIDADE? Aínda que os signos clínicos producidos polos diferentes microorganismos son moi similares, a idade dos animais, a aparencia das feces e mais o historial da explotación permítennos sospeitar do patóxeno implicado. De todos os xeitos, cando na explotación aparece un brote de diarrea neonatal, é necesario recoller mostras de feces para a súa análise laboratorial, co obxecto de identificar o axente causal. Recoméndase recoller mostras de animais non tratados e, dentro do posible, ao principio da diarrea, cando esta aínda non está en fase aguda; a observación regular dos tenreiros varias veces ao día permite unha detección temperá do proceso.

Para a demostración dos virus, bacterias e parasitos responsables de diarreas requírense técnicas especiais. De todos os xeitos, a interpretación dos datos microbiolóxicos pode ser complicada debido á presenza de infeccións mixtas e a que algúns destes microorganismos poden aparecer de forma natural nas feces de tenreiros sans. Así pois, a experiencia clínica e a información dos resultados do laboratorio permitiranlle ao veterinario o diagnóstico máis correcto.

A realización destas técnicas non é sinxela nin económica, pero hai que considerar que a información obtida será de gran valor á hora de planificar e adoptar as medidas de control específicas máis axeitadas a cada brote.

COMO TRATAR E PREVIR AS DIARREAS NEONATAIS? Tratamento Cando aparece un brote de diarrea neonatal nunha granxa, recoméndase illar os animais afectados dos sans e comezar o tratamento o antes posible. Nestes casos, o máis importante, independentemente da súa causa, é a rehidratación do animal. Hai que considerar que, cando as diarreas son intensas, o animal perde moito líquido e electrólitos, que moitas veces son a causa máis directa da súa morte. Para compensar estas perdas, pódense administrar fórmulas que conteñen auga, glicosa e unha mestura de electrólitos. Débese aplicar o antes posible, mesmo antes de que se detecten evidencias de deshidratación, posto que os signos clínicos de deshidratación se aprecian despois de que o animal perdese aproximadamente o 6 % do seu peso corporal en líquidos.

Se o proceso se diagnostica precozmente, o tenreiro será capaz de manterse en pé e quererá mamar e poderase tratar entón con solucións orais. Aqueles animais máis débiles e que mostren unha deshidratación intensa deben colocarse nunha zona morna e tratarse rapidamente con solucións con bicarbonato sódico, dextrosa e electrólitos.

Aínda que algúns autores recomendan evitar que os tenreiros, polo menos durante 24 horas, continúen tomando leite ou lactorreemprazantes, outros defenden que é importante o acceso aos nutrientes que proporciona o leite.

O emprego rutineiro e indiscriminado de antibióticos está totalmente desaconsellado; nalgunhas ocasións, como por exemplo en diarreas por Salmonella ou en animais con diarreas crónicas ou persistentes, é recomendable un uso de pautas de tratamento correctas a base de antibióticos indicados en cada caso. Débese ter en conta a cada vez máis frecuente presenza de bacterias resistentes a antibióticos.

Seguro de explotación de ganado vacuno:

Gestión de seguros - AGROSEGUROS

AGRUPACIÓN AGROGANADERA www.agroaga.com

Asegura tu ganado con profesionales Para la contratación de seguros aprovecha las subvenciones del estado y las comunidades Asesoramiento adecuado y gestión de póliza con facilidades de pago

Accidentes Complicaciones del parto Enfermedades Saneamiento ganadero (extra) Fiebre aftosa Vacas locas (EEB)

Contacta con nosotros en el teléfono: 987 207 600 Mail: agroaga@agroaga.com

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_dossier_recria_diarrea_galego_02.indd 91

20/10/2014 09:15

92

dossier: recría

As casetas portables son moi axeitadas, pois permiten un bo illamento e poden moverse a zonas limpas sempre que faga falta

É NECESARIO QUE O TENREIRO TOME O COSTRO O ANTES POSIBLE TRAS O Ademais, os antibióticos non son eficaces fronte aos virus nin NACEMENTO, ASEGURANDO UNHA MÁXIMA aos parasitos. Tampouco se adoita recomendar o emprego E RÁPIDA ABSORCIÓN DE ANTICORPOS de fármacos que reduzan a motilidade intestinal, pois favorecen a presenza de bacterias, toxinas e nutrientes sen dixerir na luz intestinal. En granxas con brotes de diarrea neonatal, un diagnóstico axeitado é básico para poder administrar un tratamento eficaz e adoptar as medidas correspondentes de control. O diagnóstico e o tratamento dos animais afectados deben estar sempre supervisados polo veterinario.

Prevención e control A aparición de diarreas na granxa depende do nivel de exposición do tenreiro aos axentes infecciosos e da resistencia natural e adquirida do animal a estes. Por iso, os mellores resultados para a prevención das diarreas conséguense reducindo a contaminación do ambiente cos axentes infecciosos, así como asegurándose de que os tenreiros teñan unha protección axeitada, sobre todo tomando unha cantidade suficiente de costro tras o nacemento.

1) Reducir a exposición aos axentes infecciosos • Extremar a limpeza, a hixiene e a desinfección nas instalacións.

• Os tenreiros deben manterse en cubículos individuais polo menos durante o primeiro mes de vida. As casetas portables son moi axeitadas, posto que permiten alcanzar un bo illamento e poden moverse a zonas limpas sempre que sexa necesario.

• Manter os cubículos limpos e secos e limpalos minuciosamente antes de que entren novos animais.

• Limpar e desinfectar coidadosamente o material para alimentar os tenreiros tras a súa utilización (cubos, botellas, mamadeiras...).

• Evitar a sobrealimentación.

• Facer lotes de animais por idades, evitando mesturar animais de diferentes idades.

• Os tenreiros infectados deben separarse canto antes dos sans.

• Débese ter en conta que os parasitos (Cryptosporidium e coccidios) son resistentes aos desinfectantes máis comunmente empregados nas granxas.

2) Ofrecerlle unha protección axeitada ao tenreiro • Asegurarse de que o animal inxire unha correcta cantidade de costro de calidade nas primeiras horas de vida, xa que, durante a xestación, a nai non lle transfire ao tenreiro protección fronte a estas infeccións. É necesario que o tenreiro tome o costro o antes posible tras o nacemento, asegurando unha máxima e rápida absorción de anticorpos. En vacún de leite recoméndase a toma de 2 litros de costro nas primeiras horas tras o nacemento.

• Os anticorpos protectores presentes no costro dependerán da exposición previa da nai aos axentes infecciosos que causan o proceso. Para asegurarlle a máxima protección ao tenreiro, recoméndase realizarlles un programa de vacinación ás nais, de modo que os anticorpos específicos fronte ás enfermidades estean presentes no costro. Existen vacinas fronte a E. coli (ETEC), rotavirus e coronavirus. Este programa debe propoñelo e levalo a cabo o veterinario, baseándose no coñecemento previo do historial das infeccións máis frecuentes na granxa.

• Débese evitar calquera situación estresante para os tenreiros que podería dar lugar a unha redución das defensas, así como insistir nunha boa alimentación da nai e do tenreiro.

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_dossier_recria_diarrea_galego_02.indd 92

22/10/2014 11:39

abcd

Una presencia oculta

amenaza tu negocio

Que no puedas verlo, no significa que el BVD no esté ahí. El BVD es una amenaza constante que pone en peligro a tu ganado. Si realmente crees que tu negocio no está en peligro, piénsalo de nuevo. Visita BVDzero.es

pub_boehringer.indd 93

19/10/2014 05:57

94

dossier: recría

ASPECTOS CLAVE NOS SISTEMAS DE RECRÍA DE XOVENCAS DE SUBSTITUCIÓN. EXPERIENCIA EN ISRAEL Co fin de obter os mellores resultados na recría de xovencas, cómpre ter en conta algúns dos principais factores que inciden no óptimo desenvolvemento da xata, como son a alimentación e o manexo.

Introdución Os obxectivos principais para optimizar o desenvolvemento da xata e, posteriormente, da xovenca de substitución, despois de reducir a mortalidade ao parto (menos do 6 %) e ata a desteta (menos do 4 %), son lograr ter menos incidencias de enfermidades e un menor uso de fármacos para obter unha alta eficiencia no desenvolvemento. Máis adiante é preciso chegar a un peso e a unha altura óptimos á idade de inseminación (aproximadamente 14 meses) para permitir un primeiro parto aos 24 meses e así obter máis partos por vida da vaca, con maiores picos de lactación, curtas pausas entre xeracións, mellora xenética e, non menos importante, menos días de recría ata o parto, conseguindo un retorno económico máis eficaz.

Gabriel Adin Director do Departamento de Gandería do Ministerio de Agricultura de Israel

O manexo da xata comeza antes do parto coas condicións, co manexo e coa alimentación da vaca seca, especialmente durante os últimos 21 días antes do parto. Tamén debemos comprender os motivos da distocia, os seus prexudiciais efectos na xata e os métodos para reducir os casos.

Despois do parto, a xata é separada rapidamente da vaca e trasladada a un box individual; o cordón umbilical desinféctase con iodo en base de alcohol.

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_recria_adin_galego_02.indd 94

19/10/2014 05:58

95 95

dossier: recría

O CALOSTRO, UN DOS FACTORES MÁIS IMPORTANTES A importancia do calostro como única fonte de inmunoglobulinas é capital. A mellor defensa para unha inmunización pasiva depende da cantidade de anticorpos absorbidos no intestino da cría. Isto depende da calidade, da cantidade e do tempo que pasa dende o parto ata a primeira toma.

Para asegurar un nivel óptimo de polo menos 15 gramos de IgG (inmunoglobulina G) nun litro de plasma durante as primeiras 12 horas de vida da cría, convén alimentar nas primeiras dúas horas posparto (máxima absorción) con 2-4 litros (dependendo do peso) do primeiro calostro de excelente calidade (>60 gramos/l IgG) de vacas adultas (defendidas contra coli/rota/coroa/salmonela), ademais, outros 2 litros de calostro da mesma calidade ata 12 horas posparto.

Convén medir o peso da cría ao parto e á desteta e, se este último é o dobre do peso ao parto, considérase que o desenvolvemento foi óptimo.

Entre os parámetros que afectan á calidade do calostro podemos anotar a idade da vaca, o tempo entre o parto e a primeira muxidura, o estrés térmico durante a época que a vaca está seca e a duración do período seco.

O manexo do calostro é importante: o uso do calostrímetro, o coidado nos labores de conxelación e desconxelación, a posibilidade de pasteurización do calostro en casos de rabaños non libres de paratuberculose etc. son cuestións que se deben ter en conta.

ENTRE OS PARÁMETROS QUE AFECTAN Á CALIDADE DO CALOSTRO PODEMOS ANOTAR A IDADE DA VACA, O TEMPO ENTRE O PARTO E O PRIMEIRO MUXIDO, O ESTRÉS TÉRMICO DURANTE A ÉPOCA QUE A VACA ESTÁ SECA E A DURACIÓN DO PERÍODO SECO

lubricantes

BTS

Nuevo T5 Electro Command

CAMBIE A UN NIVEL SUPERIOR DISFRUTE DE LA MÁXIMA FLEXIBILIDAD DE UNA TRANSMISIÓN SEMI-POWERSHIFT™ DE 8 VELOCIDADES DESDE LA LUJOSA CABINA CON NUEVA SUSPENSIÓN. Usted pedía más. El tractor T5 Electro Command™ le da más. Maximice su productividad y ahorre combustible gracias a la eficiencia de la transmisión 40 km/h ECO: seleccione hasta ocho velocidades sin embragar mediante los pulsadores de aumento/reducción de marchas y alcance los 40 Km/h a un bajo régimen de revoluciones. Menor nivel de ruido.

Más confort. La suspensión opcional Comfort Ride™ de la cabina proporciona una cómoda conducción sin importar lo irregular del terreno. Más flexibilidad. El elevador delantero modular y las opciones de la toma de fuerza hacen que el T5 Electro Command™ esté hecho a su medida. Más precisión. Elija una opción de Agricultura de Precisión PLM® para fijar y mantener una conducción perfecta con el monitor FM 750. Todo ello con la calidad, el confort, la visibilidad de la cabina VisionView™ y toda la versatilidad que espera de un T5.

Nuevo T5 Electro Command. Sangre azul en su ADN. COBERTURA DE DOS AÑOS DE GARANTÍA PARA TODA LA GAMA DE TRACTORES. NEW HOLLAND TOP SERVICE 00800 64 111 111* ASISTENCIA E INFORMACIÓN 24/7. *La llamada es gratuita desde teléfono fijo. Antes de llamar con su teléfono móvil, consulte tarifas con su operador

www.newholland.es

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_recria_adin_galego_02.indd 95

20/10/2014 09:16

COLOCACIÓN

96

dossier: recría

A NOSA EXPERIENCIA INDICA QUE NON É APTO USAR LEITE DE VACAS AFECTADAS CON PARATUBERCULOSE OU LEITE QUE PROVÉN DUN UBRE INFECTADO, E TAMPOUCO DAQUELAS QUE FORON INXECTADAS CON ANTIBIÓTICO NAS ÚLTIMAS 24 HORAS

Convén manter o leite descartado nun lugar limpo e refrixerado

Un tema con implicacións económicas e fisiolóxicas, coas súas vantaxes e desvantaxes, é o uso de leite das vacas do rabaño, leite de descarte ou substituto lácteo na alimentación da xata. A nosa experiencia indica que non é apto usar leite de vacas afectadas con paratuberculose ou leite que provén dun ubre infectado, e tampouco daquelas que foron inxectadas con antibiótico nas últimas 24 horas. De todos os xeitos, convén manter o leite descartado nun lugar limpo e refrixerado e, se é posible, alimentar con esta só a machos.

FACTORES QUE INFLÚEN NA ELECCIÓN DO LEITE DE SUBSTITUCIÓN Para elixir o substituto do leite que convén adquirir, á parte do prezo alternativo ao leite fresco ou de descarte, o factor determinante é a calidade do substituto, tendo en conta a porcentaxe de graxa (15-20 %), a porcentaxe de proteína (23-24 %) e a porcentaxe de proteínas lácteas dentro da proteína total do produto (80-98 %).

A importancia do iniciador na alimentación da xata é alta: os concentrados estimulan o crecemento das papilas e estas últimas aumentan a superficie de contacto entre as partículas do alimento e a parede ruminal, o que fai a absorción máis efectiva. Débese comezar ofrecendo concentrado de excelente calidade 1-2 días despois do parto e logo incrementar o consumo ata a desteta.

Con boa nutrición e un manexo apropiado pódese chegar a un peso e a unha altura adecuados para alcanzar unha puberdade normal (8-12 meses), un primeiro servizo aos 13-15 meses e unha concepción aos 14-15 meses para, finalmente, ter unha condición corporal adecuada ao parto aos 24 meses. Isto asegura un parto fácil e unha alta produción durante a primeira lactación.

Atopamos un efecto positivo da idade da xata ao primeiro parto na produción de leite na primeira lactación.

Parece ser que a máxima produción de leite na primeira lactación foi conseguida por aquelas xatas que pariron aos 26-28 meses, comparadas con aquelas que pariron máis novas. Convén examinar a perda de rendibilidade do atraso da primeira inseminación: o prezo do alimento complementario, o amontoamento, o traballo adicional e outros argumentos.

O peso e a altura durante o desenvolvemento da xata están altamente relacionados co potencial de produción de leite, en especial durante a primeira lactación. Consideramos que o incremento diario de peso óptimo é de 750-780 g/día e o incremento mensual óptimo de altura (representando o desenvolvemento do esqueleto) é de 3 cm/mes entre 2-14 meses e logo de 1 cm/mes entre 14-24 meses.

A idade e o tamaño da xata son factores importantes que determinan a súa división en grupos e definen a ración e o consumo de alimento. Unha ración balanceada e a supervisión dos resultados (peso corporal, altura, consumo de MS, saúde…) durante o desenvolvemento da xata son ferramentas importantes para poñer en funcionamento o máximo potencial de produción da primeiriza.

Recoméndase realizar medidas de peso e altura ao 50 % das xatas de 6 a 25 meses de idade cada 4 meses.

Convén dividir as xatas en grupos homoxéneos segundo a súa idade polas diferenzas nos requirimentos nutricionais e o consumo a diferentes idades durante o crecemento (táboa 1). No posible, hai que formar grupos de peso e altura similares.

Táboa 1. Recomendacións para a alimentación de xovencas de substitución (0-24 m) Forraxe seca (%)

ENL

Proteína (%)

Consumo kg (MS/día)

Idade (meses)

10-13 10-13 40 40-50 50 50 55

1,80 1,80 1,65 1,40 1,35 1,30 1,55

18 18 16,5 14 13 12,8 14,5

1,0 3,7 4,7 6,7 8,8 10,1 10,8

0-2 lactante 3-4 desteta 5-6 prepuberdade 7-12 puberdade 13-15 inseminadas 16-23,5 preñadas 21 días ao parto

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_recria_adin_galego_02.indd 96

22/10/2014 19:08

Coma sempre, os primeiros dende 1975 BOXES DE XATOS FABRICADOS EN ELMEGA PARA OFRECER MELLOR CALIDADE E MELLOR PREZO! • PLÁSTICO BRANCO PARA REXEITAR A CALOR • CURRAL GALVANIZADO EN QUENTE • PREGABLE PARA FACILITAR A ENTRADA DO XATO E A LIMPEZA • CAPACIDADE PARA UN OU DOUS XATOS • Amoroable PARA AFORRAR ESPAZO E TRANSPORTE • PREZOS DE FÁBRICA

TANQUES DE FRÍO

Baixo consumo e alto rendemento Calidade e limpeza co mínimo consumo

Salas de ordeño Colchóns Elmega: confort, duración, suavidade e impermeabilidade

Coas nosas novas camas para area gaste só a area imprescindible

Consulte prezos sen compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

pub_elmega_galego.indd 97

18/10/2014 13:00

98

dossier: recría

Para evitar o estrés calórico, débese aplicar sombra e ventilación, sobre todo en construcións de baixo teito

UNHA RACIÓN BALANCEADA E A SUPERVISIÓN DOS RESULTADOS (PESO CORPORAL, ALTURA, CONSUMO DE MS, SAÚDE…) DURANTE O DESENVOLVEMENTO DA XATA SON FERRAMENTAS IMPORTANTES PARA POÑER EN FUNCIONAMENTO O MÁXIMO POTENCIAL DE PRODUCIÓN DA PRIMEIRIZA

O uso de subprodutos na alimentación de xatas é posible e cunha formulación adecuada pódese abaratar o custo da ración sen prexudicar a produción. Hai que examinar a vida de conservación do produto, canto tempo pasa dende que chega o produto á granxa ata que se acaba, se está dispoñible todo o ano ou é temporal e outros parámetros importantes. Os subprodutos típicos na nutrición en Israel son polinaza (non para vacas en produción), soro de leite, melaza, restos de panadería, polpa de laranxa, subprodutos de destilería de grans e máis.

A análise de gastos para a recría de xovencas desde o nacemento ao parto en Israel indica que o valor inicial da xata e o risco representan un 9,4 % do total (3.056 dólares); o alimento, un 54 %; o traballo, un 5,4 %; a veterinaria, os medicamentos, IA, materiais e servizos, un 11,6 %; as construcións (amortización de capital); un 10,5 % e o interese de capital operativo, un 9,1 %.

A importancia do espazo vital da xata é fundamental.

A superpoboación afecta á eficiencia de crecemento e ao desenvolvemento desta e provoca competencia nos comedeiros; unha cama húmida afecta á saúde dos pezuños e dos ubres e prexudica os resultados de fertilidade. Ademais, hai gastos adicionais no recubrimento da cama.

A importancia do espazo vital da xata é fundamental

Táboa 2. Recomendacións de superficie, comedeiros e recipientes de auga para xatas Idade (meses)

2-4

4-7

7-12

12-15

15-24

Superficie total (m )

7,0

7,5

10,0

11,5

13,0

Comedeiro (cm)

50

65

65

70

70

Recipiente de auga (cm)

10

10

12

15

15

2

Recoméndase que a zona de repouso represente, polo menos, o 75 % da superficie total.

As xatas son menos sensibles ca as vacas en produción e ca as secas ao estrés calórico, pero nunha situación de extrema calor pode verse afectada a calidade do calostro das primeirizas, como tamén se poden provocar atrasos no desenvolvemento e no funcionamento dos folículos do ovario; por iso convén aplicar sombra e ventilación, especialmente en construcións de teito baixo.

AFRIGA ANO XX - Nº 113

AFRIGA113_recria_adin_galego_02.indd 98

19/10/2014 05:59

pub_del agro lactafilm.indd 99

19/10/2014 06:00

afriga112_pub_fontao_galego.indd 100

19/10/2014 06:01