Afriga 114 Edición en galego by Transmedia Comunicación

ESTAMOS EN WWW.REVISTAAFRIGA.COM, FACEBOOK E TWITTER

Nº 114

AFRIGA

ANO XX Decembro 2014 - Xaneiro 2015

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN ENFERMIDADES INFECCIOSAS E PARASITARIAS NA PATOLOXÍA DA REPRODUCIÓN PROGRAMAS REPRODUTIVOS EFICIENTES PARA XOVENCAS MANEXAMOS ADECUADAMENTE AS NOSAS VACAS PRÓXIMAS AO PARTO? A XENÓMICA DAS XATAS COMO FERRAMENTA DE MELLORA

PRODUCIR SEN TERRAS: VALPARAÍSO E VISTAHERMOSA (DOS TORRES, CÓRDOBA)

CAMPA DE SEMÑA E 2015

NOVIDADES ! DESCARGA A NOSA APP N O MÓBIL E NA TABLET...

A REVISTA A FRIGA, SEMPRE Á M AN! 0907, GRAN CAMPIONA DO CONCURSO MICAELENSE DE OUTONO afriga114_Portada_galego_02.indd 1

+ info 18/12/2014 13:08

pub_fontao.indd 2

18/12/2014 13:16

sumario

AFRIGA P

CALENDARIO ANUAL DA RAZA FRISONA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 TOUROS SELECCIONADOS PARA A CAMPAÑA DE SEME 2015 . . . . . . . . . . . 8

CONVOCATORIAS Poxa de Castro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Poxa Outeiro Holstein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Xornada técnica e poxa de Mazaricos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Concurso Micaelense Holstein Frisia de Outono . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Concurso de Gando Frisón de Euskal Herria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Concurso da Raza Frisona de Bizkaia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Certame de Facebook A polo mellor “felfie” frisón! . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10 11 12 16 18 18 20

EXPLOTACIÓN Valparaíso SCA e Vistahermosa. Dos Torres (Córdoba) . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

SANIDADE

A REVISTA AFRIGA ESTREA APP! Dispoñible xa en Android para móbiles e tablets.

Nº 114 ANO XX Decembro 2014 - Xaneiro 2015

CAMPAÑA DE SEME 2015

A XENÓMICA DAS XATAS COMO FERRAMENTA DE MELLORA

PRODUCIR SEN TERRAS: VALPARAÍSO E VISTAHERMOSA (DOS TORRES, CÓRDOBA)

NOVIDADES! DESCARGA A NOSA APP NO MÓBIL E NA TABLET...

Cando debemos sospeitar que os nosos animais padecen BVD? . . . . . . . . 36

A REVISTA AFRIGA, SEMPRE Á MAN! 0907, GRAN CAMPIONA DO CONCURSO MICAELENSE DE OUTONO

+ info

Proximamente, tamén para iPhone!

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN As enfermidades infecciosas e parasitarias na patoloxía da reprodución do gando vacún: diagnóstico e control . . . . . . . . . . . . . . . . Programas reprodutivos eficientes para xovencas en explotacións de vacas de leite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Manexamos adecuadamente as nosas vacas próximas ao parto? . . . . . . . A xenómica das xatas como ferramenta de mellora . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ESTAMOS EN WWW.REVISTAAFRIGA.COM, FACEBOOK E TWITTER

AFRIGA

46 52 62 72

ECONOMÍA Os seguros agrarios combinados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Caracterización do consumo eléctrico nas explotacións de leite galegas . . . . 82

PREVENCIÓN

QUE TEDES? • Acceso directo aos vídeos de Afriga.tv •A cceso directo á revista (co último número visible sen conexión a Internet!) •A cceso directo a noticias do sector

A prevención de riscos laborais en explotacións agrogandeiras . . . . . . . . . 90

BUSCÁDEA E DESCARGÁDEA, É PARA VÓS!

NOVAS TECNOLOXÍAS Seguridade informática en explotacións leiteiras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

DOSSIER: ABONADO Recomendación de encalado nos cultivos forraxeiros . . . . . . . . . . . . . . . . 106 Fertilización de pradeiras con xurros: efectos a longo prazo . . . . . . . . . . 119 Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga: PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García. VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva. SECRETARIA, Josefina Iglesia Andión. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo. VOGAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e José Mercador Fontenla. Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa. DIRECTOR, Manuel Darriba. DIRECTOR EXECUTIVO, José Manuel Gegúndez. DIRECTOR DE ARTE, Marcos Sánchez. DESEÑO-MAQUETACIÓN, Marcos Sánchez, Martín Sánchez. COORDINACIÓN-EDICIÓN, Verónica Rodríguez Gavín. REDACCIÓN, Begoña Gómez Rielo. CORRECCIÓN LINGÜÍSTICA, Alexandra Cabaleiro Carro. FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN AFRIGA TV, Raquel Anido. Enderezo: Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO. Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366. Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.transmedia.es Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es. Web: www.ager.com.es Tiraxe: 15.000 exemplares Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados.

Se desexa recibir a revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

Si desea recibir la revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

If you would like to receive Afriga magazine via e-mail write to us at:

revistaafriga@ctransmedia.com ou visite a nosa web o visite nuestra web or visit our web

www.revistaafriga.com Síganos tamén en Twitter e Facebook Síganos también en Twitter y Facebook Follow us on Twitter and Facebook

AFRIGA ANO XX - Nº 114

afriga113_Sumario_galego.indd 3

22/12/2014 18:10

e l a H c M pacadoras y encintadoras Rotoem

Fusion Vario Rotoempacadora-encintadora de cámara variable

Fusion 3 Plus

V660

F5500

McHale 991

Rotoempacadoraencintadora

Rotoempacadora de cámara variable

Rotoempacadora de cámara fija

Encintadora de pacas redondas

Búscanos en

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

Duran_MacHale_LR_12_FINAL.indd 4

17/12/2014 12:06

Calendario de

actividades gandeiras Xaneiro L M M 5 6 7 12 13 14 19 20 21 26 27 28

Fe b r e i r o X 1 8 15 22 29

V 2 9 16 23 30

S 3 10 17 24 31

D 4 11 18 25

L M M X V S 2 3 4 5 6 7 9 10 11 12 13 14 16 17 18 19 20 21 23 24 25 26 27 28

L M M X V S 2 3 4 5 6 7 9 10 11 12 13 14 16 17 18 19 20 21 23 24 25 26 27 28 30 31

D 1 8 15 22 29

L M 6 7 13 14 20 21 27 28

D 3 10 17 24 31

L 1 8 15 22

Marzo

Abril

Maio V 1 8 15 22 29

S 2 9 16 23 30

Xullo

M 1 8 15 22 29

X 2 9 16 23 30

V 3 10 17 24

S 4 11 18 25

D 5 12 19 26

M 2 9 16 23

M 3 10 17 24

X 4 11 18 25

V 5 12 19 26

S 6 13 20 27

D 7 14 21 28

29 30

M 1 8 15 22 29

X 2 9 16 23 30

V 3 10 17 24 31

S 4 11 18 25

D 5 12 19 26

M 2 9 16 23 30

L M M X V 3 4 5 6 7 10 11 12 13 14 17 18 19 20 21 24 25 26 27 28 31

S 1 8 15 22 29

D 2 9 16 23 30

V 4 11 18 25

S 5 12 19 26

D 6 13 20 27

N ov e m b r o

L M M 5 6 7 12 13 14 19 20 21 26 27 28

X 1 8 15 22 29

V 2 9 16 23 30

S 3 10 17 24 31

D 4 11 18 25

V 4 11 18 25

S 5 12 19 26

D 6 13 20 27

Decembro

L M M X V S 2 3 4 5 6 7 9 10 11 12 13 14 16 17 18 19 20 21 23 24 25 26 27 28 30

D 1 8 15 22 29

L 7 14 21 28

M 1 8 15 22 29

Poxa

Concurso [en febreiro]: Feira internacional Agraria (Valladolid) à 4-7 Xornada Poxa de Castro de Ribeiras de Lea à 7 European Dairy Show (Montichiari, Italia) à 13-15 Cimag-GandAgro (Silleda, Pontevedra) à 19-21 Concursos de GandAgro (Silleda, Pontevedra) à 19-21 Feira de Febreiro de Valencia de Don Juan (León) à 19-21 Xornadas Técnicas de Produción de Leite de Africor Lugo-Afriga.tv (Lugo) à 27 [en marzo]: Poxa de Chantada à 7 Poxa de xovencas de Santa Comba à 7 UK Dairy Expo (Carlisle, Cumbria) à 7 Feira de Trofa (Portugal) à 7-8 Concurso de Menorca à 14-15 Fima Ganadera–FIGAN (Zaragoza) à 17-20 Nacional de Primavera de Conafe (Torrelavega, Cantabria) à 26-29 Feira Internacional Agro 2015 de Braga (Portugal) à 26-29 Concurso Nacional de Portugal (Braga) à28-29 Poxa de Boimorto à 29 [en abril]: Concurso da Moexmu (Muimenta) à11 Poxa da Moexmu (Muimenta) à 12 Feira Agrogandeira de Pozoblanco (Córdoba) à 16-19 Concurso de Pozoblanco (Córdoba) à 18

M 2 9 16 23 30

X 3 10 17 24 31

[en xuño]: Semana Verde (Silleda, Pontevedra) à 11-14 Concurso Rexional de Asturias (Xixón) à 12-14 Concurso Micaelense da Raza Holstein Frisia (Azores, Portugal) à 18-21 Poxa Outeiro Holstein (Chantada) à 20 Feiradeza (Lalín, Pontevedra) à 27-28 [en agosto]: XIX Concurso Rexional de Gando Vacún Frisón de Cantabria (Torrelavega) à 30

Outubro X 3 10 17 24

[en xaneiro]: I Encontro da Mocidade Gandeira (Lugo) à 31

[en maio]: Concurso de Mallorca à 9-10 Demoagro (Burgos) à 27-29

Agosto

Setembro L 7 14 21 28

M 1 8 15 22 29

Xuño

L M M X 4 5 6 7 11 12 13 14 18 19 20 21 25 26 27 28

L M 6 7 13 14 20 21 27 28

D 1 8 15 22

2015

[en setembro]: Concurso de Gando de Tineo (Asturias) à 6 Concurso da Becerra Selecta da Estrada (Pontevedra) à 12-13 Space de Rennes (Francia) à 15-18 International Dairy Show (Chicago, EE. UU.) à 15-18 Concurso Nacional (Xixón, Asturias) à 26-27 World Dairy Expo (Madison, USA) à 29-30 [en outubro]: World Dairy Expo (Madison, USA) à 1-3 Sommet de L´Élevage (Clermont-Ferrand, Francia) à 7-9 Concurso Usías Holsteins (Dos Torres, Córdoba) à 16-17 Feira Internacional de Cremona (Italia) à 28-31 [en novembro]: The Royal Agricultural Winter Fair (Toronto, Canadá) à 6-15 Poxa de Castro de Ribeiras de Lea à 7 Xornada Técnica do Sector Lácteo (Mazaricos, A Coruña)à 28 Poxa de Mazaricos (A Coruña) à 29

VII XORNADAS TÉCNICAS DE PRODUCIÓN DE LEITE Africor Lugo - Afriga.tv • 27 de febreiro

• Facultade de Veterinaria de Lugo

AFRIGA ANO XX - Nº 114

calendario2015_galego.indd 5

22/12/2014 15:54

Gomas e Camas para Vacas Limpezas Automáticas Estabulacións Libres distribución material gandeiro

BOXES INDIVIDUAIS DE CHAPA

PRIMEIRO DISTRIBUIDOR JOURDAIN ORIXINAL EN ESPAÑA

BOX INDIVIDUAL EASY CLEAN

TODO O QUE O GANDEIRO NECESITA O SEU DESEÑO PERMITE REALIZAR FACILMENTE UNHA LIMPEZA PROFUNDA, CO SOLO LIBRE DE OBSTÁCULOS, O SEU PISO DE GOMA, ANTIDESLIZANTE E ELEVABLE (FÍXASE EN POSICIÓN VERTICAL GRAZAS A UNHA VARIÑA DE BLOQUEO)

pub_dismagan_galego.indd 6

20/12/2014 23:57

GOMAS E CAMAS PARA VACAS Mantas

Smart Mat

NOVIDADE MUNDIAL

Xestión do rabaño mediante un colchón intelixente

S PREMIO S E T N A IMPORT IONAIS AC INTERN

Limpezas automáticas de cable

ARROBADEIRAS ESPECIAIS PARA CANLES

A AUTÉNTICA LIMPEZA ALEMÁ. NON COMPRE IMITACIÓNS

MÁis DE 50.000 LIMPEZAS INSTALADAS EN EUROPA Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Tfno.: 671 485 702 (Toni) toni@dismagan.es - www. dismagan.es

distribución material gandeiro

pub_dismagan_galego.indd 7

Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tfnos.: 985 837 385 - 629 566 500 info@grupoladislao.com - www.grupoladislao.com

20/12/2014 23:57

TOUROS SELECCIONADOS PARA A CAMPAÑA DE SEME DE GALICIA 2015 TOURO

FIP

LEITE

% GR

% PT

FIT

IPP

ICU

ICAP

IXT

RCS

LONX.

ICO

SCHILLVIEW OMAN GERARD

1.785

-0,25

0,09

0,68

2,30

1,70

2,51

114

3.841

OVINA JULETTA JUNIOR*

2.016

-0,19

-0,14

0,22

1,99

0,82

1,59

114

112

3.638

EHMAN ISY

1.514

-0,19

-0,01

1,10

2,41

0,45

1,89

112

117

3.547

ZANI BOLTON MASCALESE

1.423

-0,01

0,03

0,92

2,37

2,02

2,61

118

108

3.459

BOS SEIJO BOLTON TORREL

1.691

-0,19

-0,12

2,45

1,76

1,38

2,38

107

3.417

CO-OP BOSSIDE MASSEY*

825

0,17

0,18

0,59

2,09

0,72

1,38

121

3.208

CO-OP SHOTTLE LAZARITH*

1.717

-0,30

-0,15

1,14

0,93

0,79

1,47

119

115

3.192

APINA DELANO

1.063

0,02

0,09

1,14

1,81

0,22

1,35

106

115

3.191

CASTELBOSCO G PLANET HARCOS*

926

0,00

0,02

0,97

3,02

1,05

2,08

109

117

3.143

THOS PLANET LION

971

0,40

0,08

1,01

1,69

0,12

1,35

112

117

3.122

VENTURO XACOBEO DIXIE

1.064

0,07

0,11

1,45

1,91

0,95

2,01

105

3.081

BOS BAIXO AIRRAID XUDAN

1.401

-0,09

-0,03

0,66

1,74

1,75

1,89

3.043

GENERVATIONS EPIC

882

-0,04

0,04

1,40

2,22

1,51

2,03

106

117

3.022

NODI XACOBEO XUBILEO

1.496

-0,16

-0,14

1,09

1,38

-0,79

1,18

103

109

2.999

BOS PRONTO PROTUS

1.121

-0,12

-0,03

1,81

1,47

0,91

1,63

112

2.978

RIDGEFIELD DELETE

767

-0,13

-0,17

1,06

3,34

1,15

3,17

108

115

2.727

Nota: PROBAS CONAFE NOVEMBRO 2014 + INTERBULL DECEMBRO 2014 *seme sexado

TOUROS CON PROBA XENÓMICA (base novembro 2014 CONAFE) TOURO

FIP

LEITE

% GR

% PT

FIT

IPP

ICU

ICAP

IXT

RCS

LONX.

GICO

SUPREM

1.497

-0,01

-0,03

1,70

2,72

0,51

2,17

127

133

3.914

SAN-RIAN MELENDI DOORMAN

1.002

0,17

0,11

0,79

4,16

1,71

2,98

124

129

3.788

TOPMAX

1.574

0,07

0,00

0,64

3,42

1,32

2,32

111

113

3.778

INVICTUS

1.806

-0,21

-0,15

1,38

2,70

1,75

2,91

126

122

3.775

SNOMIS SNOWSEN

1.891

0,00

1,20

1,15

1,61

1,89

109

113

3.699

HISTORIC

1.561

-0,09

0,02

0,60

2,54

0,80

2,16

107

120

3.615

PROBA NO PAÍS CON MAIOR NÚMERO DE FILLAS TOURO

FIP

LEITE

% GR

% PT

FIT

IPP

ICU

ICAP/FORT

IXT

RCS

LONX.

ÍNDICE

EHMAN ISY

1.221

-0,18

-0,07

1,00

2,20

0,20

2,20

1,7

0,8

180 ISU

GENERVATIONS EPIC

998

-0,06

0,00

2,08

1,51

1,94

1,82

2,88

5,3

7,2 2.296 TPI

SCHILLVIEW OMAN GERARD

1.266

-0,10

0,05

0,93

1,76

2,26

1,54

3,21

0,6

5,6 2.130 TPI

ZANI BOLTON MASCALESE

1.741

0,01

0,00

2,68

2,56

2,08

2,89

109

104

99 2.591 PFT

CASTELBOSCO G PLANET HARCOS*

1.138

-0,04

-0,01

1,53

2,7

2,04

2,25

105

116

103 2.215 PFT

OVINA JULETTA JUNIOR*

2.019

-0,15

-0,08

0,12

1,15

1,2

0,9

2,83

4,1

6,4 2.273 TPI

CO-OP SHOTTLE LAZARITH*

1.643

-0,15

-0,07

-0,61

-0,45

-0,17

0,09

2,74

0,80

7,1 1.815 TPI

CO-OP BOSSIDE MASSEY*

741

0,08

0,07

0,56

1,22

1,26

0,88

2,66

2,8

7,4 2.262 TPI

Nota: As probas de touros en distintos países non son comparables entre si *seme sexado

fip fit FP Gico

fiabilidade para a proba de produción fiabilidade para a proba de tipo facilidade de parto índice xenómico

touros_seme_2014_galego_v2.indd 8

gr gr% ICAP ICO

valor xenético para quilogramos de graxa valor xenético para porcentaxe de graxa índice de capacidade índice xenético global

ICU IXT IPP leite

índice combinado de ubre índice xeral de tipo índice de patas e pés valor xenético para leite

lonx. pt pt% RCS

valor xenético para lonxevidade valor xenético para quilogramos de proteína valor xenético para porcentaxe de proteína valor xenético para reconto celular

22/12/2014 16:19

MELLORES TOUROS PARA CADA CARÁCTER DA CAMPAÑA DE GALICIA 2015 TOURO DELETE HARCOS* EHMAN ISY MASCALESE GERARD EPIC MASSEY* JUNIOR* DIXIE

ICU 3,34 3,02 2,41 2,37 2,3 2,22 2,09 1,99 1,91

TOURO DELETE MASCALESE GERARD TORREL HARCOS* EPIC DIXIE EHMAN ISY XUDAN

IXT 3,17 2,61 2,51 2,38 2,08 2,03 2,01 1,89 1,89

TOURO MASSEY* LAZARITH* MASCALESE JUNIOR* EHMAN ISY THOS HARCOS* DELETE TORREL TOURO THOS JUNIOR* MASCALESE MASSEY* DIXIE TORREL XUDAN DELANO XUBILEO

GR 75 52 50 47 45 41 41 40 37

RCS 121 119 118 114 112 112 109 108 107

TOURO MASCALESE XUDAN GERARD EPIC TORREL DELETE HARCOS* DIXIE PROTUS TOURO JUNIOR* GERARD LAZARITH* TORREL EHMAN ISY XUBILEO MASCALESE XUDAN PROTUS

LEITE 2.016 1.785 1.717 1.691 1.514 1.496 1.423 1.401 1.121

ICAP 2,02 1,75 1,7 1,51 1,38 1,15 1,05 0,95 0,91 TOURO GERARD JUNIOR* MASCALESE EHMAN ISY DIXIE MASSEY* DELANO TORREL XUDAN

TOURO MASSEY* EHMAN ISY THOS HARCOS* EPIC LAZARITH* DELETE DELANO GERARD PT 67 49 48 47 45 44 43 41 41

LONX. 121 117 117 117 117 115 115 115 114 TOURO DIXIE XUBILEO EPIC LAZARITH* PROTUS THOS HARCOS* EHMAN ISY GERARD MASSEY* DELANO DELETE JUNIOR* MASCALESE TORREL XUDAN

*seme sexado

TOURO TORREL PROTUS DIXIE EPIC DELANO LAZARITH* EHMAN ISY XUBILEO DELETE

IPP 2,45 1,81 1,45 1,4 1,14 1,14 1,1 1,09 1,06

FAMILIA XACOBEO x GOLDWYN XACOBEO x BOLTON SUPERSTITION x BAXTER SHOTTLE x BwMARSHALL PRONTO x O-MAN PLANET x TOYSTORY PLANET x SHOTTLE PLANET x BUCKEYE O-MAN x BwMARSHALL MASCOL x BRET MAN-O-MAN x SHOTTLE GOLDWYN x DURHAM FREDDIE x TOYSTORY BOLTON x O-MAN BOLTON x ALLEN AIRRAID x CHAMPION

Xenética Fontao

Distribuidas por:

touros_seme_2014_galego_v2.indd 9

Avda. Terra Cha, 11 27260 Castro Riberas de Lea (Lugo) e-mail: info@dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com

Telf.: 982 310 026 659 445 627 660 417 676 Fax: 982 310 295

22/12/2014 15:50

convocatorias

Fotos: Fernando Rodríguez Gandoy (Africor Lugo)

POXA DE CASTRO DE RIBEIRAS DE LEA. 8 DE NOVEMBRO

Xovenca vendida por 2.400 euros

QUINCE ANIMAIS VENDIDOS A UN PREZO MEDIO DE 2.000 EUROS A última poxa de gando frisón do ano 2014 celebrada en Castro de Ribeiras de Lea deixou un volume de negocio duns 30.000 euros. Adxudicáronse 15 dos 17 animais presentados, a un prezo medio de 2.000 euros, lixeiramente inferior ao acadado na mesma poxa celebrada o ano pasado por estas datas. O exemplar coa cotización máis alta foi unha xovenca próxima ao parto da gandería Caseiro de Ernes (Cospeito). Tratábase dunha Windbrook con nai Shottle BB-82, con máis de 10.000 quilos producidos en primeiro parto e un 3,43 de proteína.

Ata a poxa achegouse público de toda Galicia interesado en coller referencias do mercado de animais de reposición, se ben os compradores foron da Coruña e de Lugo. Este evento foi organizado polo Concello de Castro de Rei e por Africor Lugo, coa colaboración dos servizos veterinarios da Consellería do Medio Rural e do Laboratorio de Sanidade e Produción Animal e co financiamento da Deputación Provincial de Lugo. Así mesmo, Xenética Fontao doou un lote de doses de touros probados por cada res mercada.

NEW HOLLAND ESPECIALISTAS EN GANADERÍA

ELEGIDOS POR LOS QUE SABEN BTS

Motores eficientes, con pala frontal completamente integrada controlada por joystick, techo solar panorámico y una maniobrabilidad excepcional. Los tractores New Holland TD5, T5 y T6, ideales para explotaciones agrícolas mixtas y ganaderas, son la opción más acertada para los clientes que buscan gran potencia, versatilidad y alta productividad en el campo. Indicados para la manipulación de materiales, para trabajar en el interior de las naves y para cualquier labor ganadera. T6 4 y 6 cilindros en los modelos de 120 a 175 CV. Máxima eficiencia y versatilidad. T5 4 cilindros en los modelos de 95 a 115 CV. La excelencia hecha tractor. TD5 3 y 4 cilindros en los modelos de 65 a 115 CV. Extraordinario confort y productividad.

lubricantes

TD5

COBERTURA DE DOS AÑOS DE GARANTÍA PARA TODA LA GAMA DE TRACTORES. NEW HOLLAND TOP SERVICE 00800 64 111 111 ASISTENCIA E INFORMACIÓN 24/7. *La llamada es gratuita desde teléfono fijo. Antes de llamar con su teléfono móvil, consulte tarifas con su operador.

www.newholland.es

AFRIGA ANO XX - Nº 114

poxa_castro_novembro_2014.indd 10

18/12/2014 08:51

convocatorias

POXA OUTEIRO HOLSTEIN. CHANTADA, 22 DE NOVEMBRO Fotos: Fernando Rodríguez Gandoy (Africor Lugo)

A res máis valorada foi vendida por 3.700 euros

Grande éxito de público e de compradores

A CUARTA POXA DA GANDERÍA OUTEIRO HOLSTEIN ACADOU O PLENO DE VENDAS

O pasado día 22 de novembro a gandería Outeiro Holstein levou a cabo con grande éxito a súa cuarta poxa de gando frisón, que organizou nas súas instalacións de Chantada coa colaboración de Africor Lugo e na que se ofertaron as mellores vacas e xovencas da propia explotación. No transcurso da xornada conseguiu vender as 10 frisonas que entraban na poxa, todas primeirizas e con moi bos ubres, cun prezo medio de 2.760 euros. De entre todas, a res mellor valorada foi unha Dempsey cualificada MB-86, parida en xullo, con nai Darter MB-86

e avoa Storm MB-87 e con cinco estrelas no seu pedigree, pola que pagaron 3.700 euros. Ao éxito das vendas tamén hai que sumarlle o do público e o dos compradores chegados de toda Galicia, aínda que a maioría das vacas adquiridas se foron para a provincia da Coruña. Malia que a situación non é favorable para o sector, a boa calidade dos animais presentados, algún con oito xeracións de vacas MB no seu pedigree, converteuna nunha das poxas máis animadas do ano e superou con moito a previsión de prezos medios.

EASY-COVERING

· AHORRO DE HASTA UN 90% EN CIMENTACIÓN

Naves Ganaderas, Almacenes y Cobertizos · MENOR ESTRÉS TÉRMICO Vila-Rodeiro (Pontevedra)

Guadalajara

Nave para 150 vacas en ordeño

Almacén de grúas y camiones

Gran aislamiento · Ventilaciones Automáticas · Mejores Condiciones interiores

Tel. (+34) 985 303 752 – www.easy-covering.com P. de Somonte, c/Mª Glez. La Pondala nº 41, C.P. 33393 Gijón (Asturias) AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_convocatorias_poxa_outeiro.indd 11

20/12/2014 09:17

convocatorias

VI XORNADA TÉCNICA DO SECTOR LÁCTEO. MAZARICOS, 29 DE NOVEMBRO

OS GANDEIROS DO XALLAS ASISTIRON A UN FORO CENTRADO NO FUTURO SEN COTAS

Integrantes da mesa redonda

Baixo o título “Un futuro cheo de preguntas para o lácteo”, Africor Coruña e o Concello de Mazaricos celebraron a sexta edición da Xornada Técnica do Sector Lácteo no centro sociocultural da Picota. O primeiro en intervir foi Juan Caínzos, delegado en Galicia de Elanco, que analizou como inflúen determinadas patoloxías, por exemplo a cetose, nos custos de produción e na calidade do leite. A continuación, a técnica de Seragro Ana Rama Andrade abordou o que custa darlle de comer a unha vaca leiteira, chegando á conclusión de que a composición da ración atende a múltiples factores e depende, sobre todo, da cantidade e da calidade das forraxes das que dispoña o gandeiro en cada momento e dos prezos de mercado do resto de materias primas. Pola súa parte, a directora xeral de Produción Agropecuaria da Consellería do Medio Rural e do Mar, Patricia Ulloa, afirmou que “non se sabe se vai haber supertaxa ata o final da campaña pero as previsións, polo de agora, apuntan a que si”. Ulloa comentou algúns aspectos da nova PAC e presentou a aplicación informática de referenciación dos prezos do leite denominada Xacobea, cuxo obxectivo é reducir os efectos da alta volatilidade das cotizacións.

O punto forte da xornada foi a mesa redonda, moderada polo xerente de Africor Coruña, José Moreira, e na que participaron o coordinador da Asociación de Empresas Lácteas de Galicia, Pedro Ramos; o presidente da Asociación de Produtores Lácteos (OPL), Manuel Iglesias; o presidente da Asociación Terra e Leite, Xosé Turnes Paredes, e o director xeral de Feiraco, José Luis Antuña. O paquete lácteo, as asociacións de produtores, o cooperativismo, a aposta pola industria transformadora e a necesidade de exportar máis foron algúns dos temas que se debateron co fin de esclarecer o futuro que lles espera aos gandeiros galegos despois da supresión das cotas. O evento foi clausurado pola conselleira do Medio Rural e do Mar, Rosa Quintana, e polo alcalde de Mazaricos, José Manuel Santos. Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

VIII POXA DE XOVENCAS. MAZARICOS, 30 DE NOVEMBRO

O PREZO MEDIO POR FRISONA ASCENDEU A 2.350 EUROS Na oitava edición da poxa de xovencas frisonas organizada conxuntamente por Africor Coruña e o Concello de Mazaricos vendéronse 16 reses das 18 presentadas, as cales acadaron un volume de negocio de 37.600 euros, cunha cotización media de 2.350 euros. O exemplar mellor valorado foi Dupa Super Rita Catrina, procedente de Casa Grande de Rodís (Cerceda) e polo que Jorge Míguez pagou 3.000 euros para incorporalo á XOVENCA FONTE DO CAN 9159 DANCER OSLOUREIROS AZUCENA DUNO MILA DUNIHLL ILMA MURRAY 145 VIEITES LULU JUNGLE DUPA SUPER RITA CATRINA INGRI WINDBROOK TORI 6761 AMSTERDAM VILAF. MARILU 624 MILLION NUVEIRA MEGA XAVIER CHANTAL 2206 COLBY BARREDA 265 WINDBROOK LAILA 1184 MAZURCA MARTO SHOT 8797 VIEITES CAROLAIN LAVANGUARD MARTO BUCKEYE 4269

Dupa Super Rita Catrina

súa gandería de Santiago. Catrina é filla de Superstition, naceu o 7 de decembro de 2012 e preñou con Mascalese o día 28 de marzo. As dúas xovencas desertas vendéronse in situ ao remate da poxa.

RESULTADOS DA VIII POXA DE XOVENCAS DE RAZA FRISONA VENDEDOR/A COMPRADOR/A CARREIRA OROÑA GANADERÍA OS LOUREIROS S.C. JOSÉ SANDE RODRÍGUEZ SAT 828 ILMA RAMÓN BODELO PICHEL Mª CARMEN DUBRA Y OTRO JOSÉ SANDE RODRÍGUEZ TRISCO S.C. GANADERÍA VILAFERREIROS LADO PÉREZ TRISCO S.C. BARREDA S.C. GARCÍA CAPELO MOLEDO CAAMAÑO RAMÓN BODELO PICHEL MOLEDO CAAMAÑO

IMPORTE TOTAL DAS VENDAS MEDIA DAS VENDAS DA POXA

ISMAEL PAZOS GARCÍA JOSÉ LUÍS CAO LISTE GRANXA DANIEL S.C. ISMAEL PAZOS GARCÍA GRANXA DANIEL S.C. JORGE MÍGUEZ PRADO TORRES S.A.T. ATÁN OS CARBALLOS S.C.G. JOSÉ LUÍS CAO LISTE DOLORES GARCÍA CARNOTA GONZALO SILVA VÁZQUEZ CASTRO CASTIÑEIRA S.C. GRANXA DANIEL S.C. ATÁN OS CARBALLOS S.C.G. ANTONIO SONEIRA LEMA ATÁN OS CARBALLOS S.C.G.

PREZO FINAL (€) 2.100 2.300 2.200 2.300 2.300 3.000 2.500 2.350 2.450 2.550 2.200 2.400 2.450 1.800 2.500 2.200 37.600 2.350

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_Mazaricos_xornadas_poxa.indd 12

16/12/2014 00:13

MF 6600 ES EL MOMENTO T R A C T O R I M P O R T · B i r l o q u e , 8 6 · A C o r u ñ a · Te l . 9 8 1 1 7 7 7 1 4 · F a x 9 8 1 1 7 7 7 0 6

RED MF DE GALICIA Y ASTURIAS A CORUÑA M.A.LISTE VILLAVERDE, S.L. Oroso Tel. 981681652 MUIÑO SUMINISTROS, S.L. San Sadurniño Tel. 981404515 AGRÍCOLA CARBALLEIRA, S.L. Pontedeume Tel. 981431899 TALL. CASTELLANA, S.C. Aranga Tel. 981789511 DESIDERIO FACAL Carballo Tel. 981703288

LUGO AGROFORESTAL SAN ISIDRO, S.L. Lugo TEL. 982207334 TALL. FDO. RIVAS, S.L. Cospeito Tel. 982520105 AGRÍCOLA CADI, S.L. Sarria TEL. 982531187 JULIO ALVITE GARCÍA Pastoriza TEL. 982349341

MASIDE MAQUINARIA, S.L. Baralla TEL. 982363339 CIAL. LEMOS EIRE, S.L. Chantada Tel. 982440274 TALL. LOUREIRO Ribadeo Tel. 982128473 OURENSE DESAGRI, S.L. Quintela de Canedo Tel. 988211274 AGRÍCOLA SUÁREZ Xinzo de Limia Tel. 988461127

PONTEVEDRA AGRÍCOLA MORAÑESA Moraña Tel. 986553611 MAXIDEZA, S.L. Lalin Tel. 986781468

ASTURIAS JOSÉ MANUEL UZ ALBA Tineo Tel. 985837060

es una marca mundial de AGCO.

pub_massey_galego.indd 13

20/12/2014 23:59

publirreportaxe

JOSKIN CELEBRA SUS 30 AÑOS DE PRODUCCIÓN La revista Afriga fue uno de los medios invitados al encuentro internacional que el grupo Joskin organizó los días 5 y 6 de noviembre en Soumagne (Bélgica) con motivo del aniversario de sus 30 años de producción. El objetivo del evento fue mostrar el nuevo estado de la compañía belga después de la gran inversión en instalaciones realizada de 2011 a 2014. Actualmente, la planta de Soumagne –sede central del grupo– tiene 20.000 m2 construidos que se reparten en dos salas de producción, una zona para máquinas acabadas y un almacén para piezas de recambio de gran tamaño. Para Joskin la pieza de recambio constituye la base de su servicio posventa, de ahí que sus directivos decidieran mantener este elemento clave en el núcleo de sus instalaciones. Todavía tienen permiso para construir otros 7.000 m2 más en los tienen previsto crear en los próximos meses áreas de pintura y de logística y un centro de formación, así como ampliar los despachos técnicos. Paralelamente a los trabajos de ampliación en Soumagne, en las instalaciones polacas de la compañía, situadas en Trzcianka, se construyeron otros 12.000 m2 que, sumados a los ya existentes, han dado lugar a la planta de fabricación más grande del grupo –59.000 m2–. La empresa cuenta con dos centros de producción más: uno en Andrimont (Bélgica) y otro en Bourges (Francia).

Evolución del volumen de negocios En la campaña 2013/14, Joskin fabricó 2.388 máquinas y registró un volumen de ventas de 105.046 millones de euros. Aunque hace 4 años anunciaron que el objetivo era llegar a los 200 millones de euros en 2017, la crisis y los trabajos de ampliación han hecho que este propósito se retrase hasta 2021. La nueva meta de la compañía es un aumento medio anual del volumen de negocio del 10 %. Para lograrlo se asientan en los siguientes argumentos: • Equipos de producción cada vez más precisos, más fiables y más estables. En los dos últimos años, toda la organización de producción fue revisada y mejorada para hacer frente a las nuevas máquinas, aumentar la producción, ser más flexibles, etc. • Mejora constante de la calidad de las máquinas, ya que el mercado agrícola es cada vez más exigente y la calidad de los proveedores es un criterio importante para la compra de un equipo. • Un soporte técnico mejorado. El acceso fácil a todas las informaciones técnicas es un punto muy importante para la evolución de la compañía, de ahí la entrega de un libro técnico personalizado para cada vehículo, además del libro de piezas individualizado y del manual del usuario. • Productos especializados y programas completos. Las tres gamas de productos que fabrica Joskin son: 1. Máquinas de esparcimiento con las cubas de purín, incluidos útiles como inyectores y rampas y esparcidores de estiércol. 2. Remolques de transporte, tales como bañeras agrícolas, bañeras de obras públicas, remolques de ensilaje, remolques polivalentes y remolques de ganado. 3. Máquinas de mantenimiento de la hierba con los cortacésped y los aireadores de praderas. • Refuerzo del soporte comercial en los mercados más débiles. En 2014, la empresa ha vendido en 41 países, pero reconocen que más de la mitad están subexplotados. Este es el caso de España, donde el volumen de negocio todavía es bajo, pero el potencial de expansión es enorme. Su política de descuentos basada en el plazo de entrega les permitirá hacer sus productos más atractivos. • Entrada en nuevos mercados gracias a la extensión de su gama y a su flexibilidad de producción.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_publirreportaxe_Joskin.indd 14

20/12/2014 09:32

publirreportaxe

Victor Joskin, fundador y presidente del grupo, con su hijo Didier Joskin, director general de la compañía

Algunos de los productos más vendidos en España:

Línea de producción de las cubas de purín de Joskin

EUROLINER. Cuba de purín con tres ejes y suspensión hidráulica. Caudal de 16.000 a 28.000 l. Es un vehículo cómodo tanto en ruta como en terreno agrícola. Cuenta con un equipamiento estándar muy completo, gran nivel de seguridad y confort de circulación.

DRAKKAR. Remolque de transporte polivalente de eje doble o triple. Volúmenes de carga entre 24 y 60 m³. El sistema de descarga patentado por cinta transportadora y pared móvil permite una descarga rápida y segura. SCARIFLEX. Aireador de praderas. Nivela, airea y grada en una sola máquina. Cada modelo tiene su propia combinación de herramientas. Permite un ancho de trabajo de hasta 9,60 m.

MÓDULO 2. Disponible como eje simple (con capacidad de 2.500 a 11.000 l) y como doble eje (de 8.400 a 18.000). La cuba está apoyada y soldada sobre la armadura integral, sobre la que se concentra toda la fuerza de acarreo. Con línea de tracción del tren rodante al tractor dirigida hacia arriba. Durante el trabajo, la potencia de tracción puede ser reducida para que el vehículo circule con ligereza.

SILO SPACE. Remolques de ensilaje de eje doble o triple. Volúmenes de carga entre 40 y 50 m³. La caja cónica favorece la descarga y evita los taponamientos. El lado delantero permite al usuario tener una gran visibilidad sobre la carga. TORNADO 3. Esparcidor de estiércol de eje simple o doble con capacidades de carga entre 9,5 y 26 m³. Los 2 cilindros de gran diámetro desmenuzan muy fino y permiten esparcir sobre una superficie ancha.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_publirreportaxe_Joskin.indd 15

22/12/2014 17:13

convocatorias

I CONCURSO MICAELENSE HOLSTEIN FRISIA DE OUTONO. OS AZORES (PORTUGAL), 29 E 30 DE NOVEMBRO

Vaca gran campiona

Vaca nova campiona

Vaca intermedia campiona

JOSÉ DINIS SOUSA FERREIRA TRIUNFOU NA FINAL DE VACAS O palmarés do Concurso Micaelense de Outono estivo moi repartido e levaron premio ata nove criadores da illa de San Miguel. A bandeirola máis esperada, a de vaca gran campiona, foi para 0907, de José Dinis Sousa Ferreira (Arrifes).

PALMARÉS GAÑADORA

CATEGORÍA XATAS DE 6 A 8 MESES E XATA CAMPIONA XATAS DE 8 A 10 MESES XATAS DE 10 A 12 MESES XATAS DE 12 A 14 MESES XOVENCAS DE 14 A 17 MESES XOVENCAS DE 17 A 20 MESES XOVENCAS DE 20 A 23 MESES XOVENCAS DE 23 A 27 MESES, XOVENCA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA MELLOR CRIADOR MELLOR MANEXADOR ADULTO MELLOR MANEXADOR NOVO VACAS DE 2 ANOS JÚNIOR ATA 32 MESES VACAS DE 2 ANOS SÉNIOR DE 32 A 36 MESES E VACA NOVA CAMPIONA VACAS DE 3 ANOS JÚNIOR DE 36 A 42 MESES VACAS DE 3 ANOS SÉNIOR DE 42 A 48 MESES VACAS DE 4 ANOS DE 48 A 60 MESES E VACA INTERMEDIA CAMPIONA VACAS DE 5 ANOS DE 60 A 72 MESES VACAS A PARTIR DE 6 ANOS, VACA ADULTA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA MELLOR UBRE

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_convocatorias_azores.indd 16

O Parque de Exposicións de Santana volveu ser escenario este ano dun certame da raza Holstein Frisia, organizado novamente pola Asociación Agrícola de San Miguel e a Cooperativa Unión Agrícola CRL. Foi a primeira edición celebrada na época outonal e congregou 60 ganderías e preto de 150 animais de alta calidade xenética, xulgados por Ken Proctor (Inglaterra). O público arroupou con aplausos a elección da gañadora, que tomou o relevo da Tania dos Irmãos Rita no podio dos Azores. PAI

GANDERÍA

Melos Krusader Marina O-Bee Krusader Sociedade Melosfarm LDA Melos Planet Marlene Ensenada Taboo Planet Sociedade Melosfarm LDA Preciosa Plushanski Farsano Maria da Conceição de Sousa 0315 Pine-Tree Sid Paulo Henrique Serpa Costa Rita 8624 Crackholm Fever José Luís Tavares Amorim Melos Jordan Liliana Gillette Jordan Sociedade Melosfarm LDA Melos Braxton Libéria Regancrest S Braxton Maria Ascensão Melo Fonseca 7428 Gillette Willrock Herdeiros de Manuel Elias de Melo Moniz Sociedade Melosfarm LDA Fábio do Couto Pacheco Miguel António Pereira Melo 73 Ralma-Rh Trumpet José Francisco Câmara Arruda Vaidosa Gillette Jerrick Paulo Henrique Serpa Costa Rita Melos Steady Ilda Stantons Steady Sociedade Melosfarm LDA Vera Kerndt Stallion Jorge Alberto Serpa Costa Rita Melos FBI Hilária Gillette Brilea Maria Ascensão Melo Fonseca Telma Braedale Goldwyn Paulo Henrique Serpa Costa Rita 0907 José Dinis Sousa Ferreira Formiga Suntor Raptor Paulo Jorge Pereira Pacheco

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

20/12/2014 09:34

convocatorias

Xovenca gran campiona

Mellor ubre

Mellor criador

Xata campiona

Distribuidores exclusivos de PONDEROSA HOLSTEINS para España e Portugal

• ESPECIALISTAS EN TRANSFERENCIA EMBRIONARIA IN VIVO E IN VITRO • Laboratorio móbil autorizado para exportación • Servizo en toda España e Portugal (leite e carne) • Preñar vacas difíciles? Transferencia embrionaria terapéutica • Embrións dispoñibles con sistema de xestación femia garantida

• RAZA HOLSTEIN: OS MELLORES PEDIGREES NO NOSO CATÁLOGO. • WAGYU, BROWN SUISSE, FLECKVIEH, ANGUS, PUSTERTALER SPRINZEN… • AÍNDA NON TEN SEGURO NA SÚA EXPLOTACIÓN? Pídanos presuposto sen compromiso. Financiamento total sen custo adicional. • RAZA BLONDA: a eficiencia cárnica por excelencia. Embrións e animais vivos dispoñibles

E N N D a A c X io D a n E ta a A o s is N u , . I F va xo Im MA in c v p a a e o IS n s n r H c p c ta O ia a a m ri s do LS e da pr s. T n E to s. eñ IN a . . d a s

Visítenos en ImAG 2015 GANDAGRO-C ao 21 Silleda, do 19 de Febreiro

ANGUS, a raza chamada a liderar o mercado de carne de calidade

Toda a información que necesitas:

www.embriomarket.com Tel. 981 791 843 • 649 239 488

daniel@embriovet.es administracion@embriovet.es móbil 649 809 064

javiersabin@embriovet.es móbil 616 138 613 administracion@embriomarket.com

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

AFRIGA114_convocatorias_azores.indd 17

Distribuidores oficiais para España: Blond d’Aquitania

javier@embriomarket.com administracion@embriomarket.com móbil 636 977 610

AFRIGA ANO XX - Nº 114

17/12/2014 00:12

convocatorias

VI CONCURSO DE GANDO FRISÓN DE EUSKAL HERRIA. TOLOSA (GUIPÚSCOA), 22 DE NOVEMBRO

PLANILLO HOLSTEINS ARRASA NO CONCURSO DE VACAS DE TOLOSA

Planillo Shottle Gioconda, vaca nova campiona

Planillo Bolton Rohus, vaca gran campiona

Fotos: Alba Álvarez Núñez

Foto de familia coas premiadas

O pasado 22 de novembro desenvolveuse no concello de Tolosa (Guipúscoa) o VI Concurso de Gando Frisón de Euskal Herria. O encargado de valorar os animais na pista e decidir cales debían ser os portadores dos títulos principais foi Javier Freije, xuíz nacional de Conafe. A gandería navarra Planillo Holsteins volveu gañar o gran campionato de vacas, nesta ocasión con Planillo Bol-

ton Rohus, nomeada tamén vaca adulta campiona e mellor ubre. Ademais, fíxose con estoutros títulos: gran campiona reserva, con Planillo Shottle Monalisa; vaca intermedia campiona, con Planillo Jerrick Sarah, e vaca nova campiona, con Planillo Shottle Gioconda. A vencedora do certame de xatas e xovencas foi Ondazarte Stanley Cup Hasania, presentada pola guipuscoana Ondazarte Gain.

XIII CONCURSO DA RAZA FRISONA. GORDEXOLA (BISCAIA), 30 DE NOVEMBRO

CASA NUEVA XACOBEO MELISSA, VACA GRAN CAMPIONA GORDEXOLA’14 Casa Nueva Xacobeo Melissa

Fotos: Mary Cancio

A vaca Casa Nueva Xacobeo Melissa proclamouse este ano gran campiona do XIII Concurso da Raza Frisona de Bizkaia, celebrado na localidade de Gordexola. Pola súa banda, Hasania, da gandería Eneko Dorronsolo, foi nomeada polo xuíz do certame, Bonet Cid, xovenca gran campiona. No concurso participaron ao redor de 50 animais procedentes de varias explotacións de Biscaia e Guipúscoa.

VENTA DE TERNERAS, NOVILLAS Y VACAS PARIDAS • Procedentes de las mejores granjas de Baleares • Hijas de los mejores toros del mundo Contactos: 630 017 265 - canpeixet@gmail.com AFRIGA ANO XX - Nº 114

Afriga114_convocatorias_Tolosa_Biscaia.indd 18

17/12/2014 00:14

batidor DE purín. especial para pozos de arena

FABRICAMOS EN 6, 7 Y 8.5 METROS

DESENSILADORA DE BOLAS

batidor CENTRÍFUGO

PINCHO DESENSILADOR

ENCAMADORA ARRASTRADA CON CENTRAL HIDRÁULICA

Capacidad de 3 a 5 m3. Manejable por tractores pequeños

DISPONEMOS DE ENCAMADORAS ARRASTRADAS Y SUSPENDIDAS DE 1 M3, 1.7 M3 Y 2.2 M3

CORTASILOS EN ANCHO DE1.60 M, 2.00 M, 2.30M Y CON POTRO OPCIONAL

Astilladoras verticales y horizontales de 8,10,12,15, 20 y 25 tn.

GRADilla niveladora PARA CAMAS DE ARENA. De 4 a 7 discos de trabajo dependiendo del formato de los cubículos

w w w. c o r b a r s l l . c o m

MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L. Polígono Industrial San Julián de la Vega, s/n 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

pub_corbar_02.indd 19

VISÍTANOS O LLÁMANOS TE HAREMOS UNA DEMOSTRACIÓN

21/12/2014 00:00

convocatorias

uRso

EL CoNC

ONVOCA

! f R I S Ó NSeptIEmbRE ” E I f L DE E DEL 26 DE octubRE oR “f 26 E L M E J oN SU vAcA prEfERIdA AL R o p C ¡A S o ER D GANA AC A AFRIG A REVIST

s E” DE Lo EL “SELFI

NES: UCCIO RIGA INSTR ISTA AF es!) de REV lo er te fan si aún no az H uro 1. ok (¡ tro m es bo ce nu en Fa fie” en tu “fel ga ás Pe m 2. to con tro á la fo Ganar a” en nues st so “Me gu del concur m bu ál

S PREMIo

revers o

anverso

oFIcIAL QuEtA LA CHA AFRIGA.TV áS... DE y ADEm NuEStRoS

es en

s bas

lta la

Consu

ER E tWItt AGEN D SER IM E fACEBooK Ypo!) D tIEM pERfILES (…¡poR uN .com afriga evista www.r

nadería rnández, de Ga Tania López Fe Tineo, Asturias), con s, ná or (C Ance SC Lucía Ance Emmet

Nazaret Lu (Añora, V que Benítez, de a L coa súa lle de los Pedroc os Parronales xata Parr h onales Y es, Córdoba), xu orick So nto nrisa

AS PEQUENAS GANDEIRAS NAZARET E TANIA GAÑARON O CONCURSO A POLO MELLOR “FELFIE” FRISÓN! A nosa páxina de Facebook REVISTA AFRIGA convocou a finais de ano un novo certame fotográfico.

Desta vez, a proposta foi encher o muro da rede social cos denominados felfies, uns selfies temáticos dos gandeiros e as gandeiras coas súas frisonas preferidas. Os de Nazaret e Tania foron os máis votados e para as súas granxas mandamos as chaquetas de Afriga.tv como premio. Aquí queda un álbum de recordo. Grazas por participar!

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_convocatorias_felfies_02.indd 20

20/12/2014 09:35

convocatorias

¿Su empresa ha dejado de crecer? ¿No se adapta al momento actual del sector? ¿Cree que tiene que cambiar algo?

¿A qué espera? Contacte con nosotros

Consultores de negocio y gestión del cambio Management Consulting Planes de mejora de la rentabilidad Asesoramiento personal permanente Acompañamiento estratégico Interim Management Coaching ejecutivo

Más de 25 años de experiencia en la dirección de empresas del Sector Agropecuario y Agroalimentario nos avalan

www.innofarmconsulting.com AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_convocatorias_felfies_02.indd 21

18/12/2014 08:25

DESEÑO DE GRANXA EN JOSÉ MANUEL FERNÁNDEZ GARCÍA: SOBRESAÍNTE Nesta ocasión queremos aproveitar este medio para describir o deseño dunha preciosa granxa construída en Monfero (A Coruña). Esta nave é o resultado de moitas horas de observación, reflexión e estudo do seu propietario, José Manuel. Os parámetros do cow comfort maximízanse nesta granxa. Atrevémonos a albiscar un grande éxito desta explotación. Deseñar para o cow comfort José Manuel tiña claro o que quería: “Unha nave nova para explotar o meu negocio da maneira máis cómoda e rendible”. Seguindo esta premisa tomou a primeira decisión: elixir o sistema de muxido robotizado Lely. A partir de aquí comezou o deseño da nave: optimizar o tráfico libre de vacas que utiliza Lely era unha prioridade para el. A nave ten 42 metros de longo por 24 metros de ancho. Este ancho divídese en: corredor de alimentación –6 m–, corredor da cornadiza –5 m–, dobre cubículo –5 m–, corredor interior –5 m– e cubículo simple –3 m–. Os espazos son amplos; a superficie por vaca é 14,4 m²/vaca (que está moi ben). A localización do robot está na liña simple de cubículos, aproximadamente no centro da nave. A distancia ao robot desde o punto máis afastado da nave é inferior a 20 m. Desde calquera punto da nave as vacas poden ver o robot. Diante do robot, na liña dobre de cubículos, ábrese un paso de 5 m. Nesta zona instálanse un bebedoiro e un cepillo rascador Lely Luna. Ambas as medidas atraen as vacas ás inmediacións do robot. O bordo desta zona de paso é moi baixo –10 cm– e moi cómodo para as vacas. As camas son de area con cubículos de 1,25 m de ancho, onde as vacas descansarán moi cómodas e hixiénicas.

A nave A nave é tipo invernadoiro con moita luminosidade. A cuberta forma dous túneles con apertura automática para favorecer a ventilación. Conta con teito illante térmico con la de roca para conseguir veráns máis frescos e invernos menos fríos. O cerramento lateral con malla perforada funciona a modo de cortaventos e permite a entrada de luminosidade. Para a noite, o sistema conta coa iluminación Lely L4C, que pretende fornecerlles ás vacas a luminosidade suficiente para o bo funcionamento do fotoperíodo.

Lely Astronaut A4 O robot vai moi ben equipado con todas as ferramentas a bordo. Colares de identificación, rumia e celo, báscula, sistema de esterilización pura e contador de células somáticas. O sistema deseñouse con dous tipos de portas: as portas de contención, que facilitan o manexo das vacas con atraso, e unha porta de selección para enviar a un espazo separado con cama quente as vacas con algún problema ou circunstancia (celo, mamite, tratamento...). A pesar de que aínda faltan uns detalles para pór en marcha esta nova explotación, pódese albiscar un grande éxito. Parabéns, José Manuel.

AFRIGA114_publirreportaxe_lely_galego.indd 22

17/12/2014 00:21

A innovación ao servizo da gandería

AGROTEC ENTRECANALES SL LELY CENTER OUTEIRO DE REI 27150 OUTEIRO DE REI (LUGO) Tel. + 34 609 85 77 09 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com

O MELLOR SERVIZO O MÁIS PRETO POSIBLE Lely baséase no seu coñecemento das tecnoloxías máis avanzadas e das técnicas de diagnóstico máis recentes. Lely garante que só técnicos certificados interveñen no voso sistema de muxido automatizado.

EVOLVE. www.lely.com

AFRIGA114_publirreportaxe_lely_galego.indd 23

innovators in agriculture

17/12/2014 00:21

explotación

VALPARAÍSO SCA E VISTAHERMOSA. DOS TORRES (CÓRDOBA)

PRODUCIR SEN TERRAS Juan, Antonia e Juan Francisco, da gandería Vistahermosa

De esquerda a dereita, Javier, Tránsito, Antonio e Jaime, propietarios de Valparaíso

Vistahermosa e Valparaíso son dúas ganderías moi representativas da tipoloxía de explotacións leiteiras existente no Valle de los Pedroches. As naves caracterízanse por ser altas e totalmente abertas, pensadas para conseguir a máxima ventilación no seu interior.

A gandería Vistahermosa é propiedade da familia Sánchez Madueño, integrada polo matrimonio Juan Sánchez e Antonia Madueño, e os seus fillos Juan Francisco, Ricardo e Israel. Aínda que todos colaboran nela, os que se encargan do día a día son Ricardo e o seu pai, xa que Juan Francisco é veterinario e Israel está estudando a mesma carreira. O nome débese, por unha banda, ao gusto da familia polo mundo taurino (casta Vistahermosa) e, por outra, á bonita paisaxe cordobesa que se avista desde a súa localización.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XX - Nº 114

Afriga114_explotacions_cordoba_02.indd 24

20/12/2014 09:36

explotación

O RABAÑO DE VALPARAÍSO ASCENDE A 200 ANIMAIS, DOS QUE 85 SON DE PRODUCIÓN, E O DE VISTAHERMOSA A 180, CON 65 EN MUXIDO FICHA FICHA TÉCNICA TÉCNICA VALPARAÍSO VALPARAÍSO

Instalacións de Valparaíso

Tamén Valparaíso é un negocio familiar no que traballan os cónxuxes Antonio Rodríguez Medrán e Tránsito Díaz Estejo, e os seus fillos Javier e Jaime. Ata 1998, esta explotación radicaba no núcleo urbano de Dos Torres e os veciños sempre se queixaban do cheiro dos animais cando cruzaban a vila para ir durmir, situación á que Antonio se refería coma “un inferno”. De aí que, cando se trasladaron á localización actual, máis afastada do centro, a bautizasen co nome de Valparaíso, unha decisión na que tamén influíu o gusto de Antonio polos documentais de cidades afastadas.

Número de animais: .....................................................................................................................................200 Vacas en muxido:........................................................................................................................................... 85 Cota:......................................................................................400.000 kg propios + 550.000 kg en alugamento Media de produción: . ............35,8 kg/vaca, 3,03 % graxa, 3,19 % proteína e RCS de 131.000 (outubro 2014) N.º muxidos/día: . .............................................................................................................................................2 Primeira inseminación:.................................................................................................................. 15-16 meses Taxa de detección de celos:..................................................................................................................... 40,7 % Taxa de fertilidade (xovencas): . ................................................................................................................ 60 % Taxa de fertilidade (vacas): . .................................................................................................................. 39,7 % Taxa de preñez do rabaño: . .................................................................................................................... 13,5 % Período de espera voluntario: .................................................................................................................79 días Días parto-fecundación: ..............................................................................................................................176 Media número de partos: ..............................................................................................................................2,6 ICO: ...........................................................................................................................................................1.539 Última cualificación morfolóxica:.................................................................................................................80,4

En ambas as explotacións, o medo á multa láctea que se prevé para esta campaña levounos a reducir o número de vacas de produción. No caso de Vistahermosa, o normal é que haxa unhas 85 en muxido, pero actualmente teñen 20 secas que noutras circunstancias estarían dando leite. Algo similar ocorre en Valparaíso, onde este ano tiñan previsto chegar a 1.220.000 kg; no entanto, tentarán quedarse nun millón, para o que xa eliminaron 11 produtoras, secaron outras 6 e reduciron a cantidade de alimento.

BVL V-MIX PLUS* Carro mezclador arrastrado

• Carros mezcladores altamente compactos con capacidades entre 3,5 y 46 m3. • Modelos de uno, dos y tres sinfines. • Sistema patentado de descarga exacta (EDS). • Sinfines mezcladores de alta resistencia al desgaste (HARDOX). • Sistema de gestión DairyFeeder (opcional).

Importador exclusivo para España y Portugal

979 728 450 - www.deltacinco.es Consulte nuestra red de distribuidores

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XX - Nº 114

Afriga114_explotacions_cordoba_02.indd 25

18/12/2014 08:30

explotación

EN AMBAS AS EXPLOTACIÓNS, O MEDO Á MULTA LÁCTEA QUE SE PREVÉ PARA ESTA CAMPAÑA LEVOUNOS A REDUCIR O NÚMERO DE VACAS DE PRODUCIÓN

FICHA FICHA TÉCNICA TÉCNICA VISTAHERMOSA VISTAHERMOSA

Cubículos de esterco seco na gandería Vistahermosa

En Valparaíso, as xovencas preñadas e as secas saen ao exterior, onde incluso paren

Sala de muxido de Valparaíso

Número de animais:......................................................................................................................................180 Vacas en muxido: ...........................................................................................................................................65 Cota: .....................................................................................700.000 kg propios + 250.000 kg en alugamento Media de produción: . ........... 39,2 l/vaca, 3,48 % graxa, 3,10 % proteína e RCS de 170.000 (novembro 2014) N.º muxidos/día: . .............................................................................................................................................2 Primeira inseminación: .............................................................................................................. 14,5-15 meses Taxa de detección de celos: ....................................................................................................................... 62 % Taxa de fertilidade: ................................................................................................................................... 39 % Taxa de preñez de xovencas: ..................................................................................................................... 25 % Taxa de preñez do rabaño: . ....................................................................................................................... 24 % Período de espera voluntario: .................................................................................................................75 días Días parto-fecundación: ..............................................................................................................................130 Media número de partos: ..............................................................................................................................2,9 ICO: ...........................................................................................................................................................1.861 Última cualificación morfolóxica: ..............................................................................................................82,20

ALIMENTACIÓN Ningunha das dúas granxas dispón de superficie agrícola e a ambas lles fornece o carro unifeed a Cooperativa San Isidro. A ración de produción inclúe 5 kg de alfalfa, 3,5 de herba seca e unha premestura integrada por diferentes subprodutos, coma cascarilla de soia, millo moído e en copos, cebada, sementes de algodón, soia, colza, melaza, subcorrectores e auga. O custo de alimentación individual aproxímase aos 7,20 €/día. En Valparaíso, as xovencas a partir dos 6 meses e as vacas secas comen unha mestura composta por 2 kg de millo, 1,6 de soia, 0,3 de colza e 0,1 de correctores, mais palla a discreción. A ración de preparto (20 días antes) baséase na inxestión de palla e nunha mestura específica (10 kg/ animal) moi rica en fibra que as prepara para a próxima lactación. En canto á alimentación dos animais máis novos, nesta granxa fan unha desteta tardía, aos tres meses, momento ata o que lles proporcionan leite, palla e unha mestura de arranque. A continuación, ata os seis meses, comen da ración das vacas produtoras sen limitación. En Vistahermosa, as xovencas desde os sete meses e mais as secas aliméntanse de palla e concentrado, pero os 15 días previos ao parto tamén lles dan unhas bólas de forraxe específicas que as prepara para a nova fase de produción. Desde a desteta ata os 7 meses, ás xatas fornécenlles un penso completo e herba seca a libre disposición. Explícanos Juan Francisco que, aínda que a herba seca é máis cara que a palla, rende máis porque ten máis nutrientes, o que implica menos cantidade de penso, ademais de favorecer o crecemento e o desenvolvemento dos animais. Previamente, despois da inxestión do calostro, os animais son alimentados con leite en po, palla picada e penso de arranque.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XX - Nº 114

Afriga114_explotacions_cordoba_02.indd 26

20/12/2014 09:38

Coma sempre, os primeiros dende 1975 BOXES DE XATOS FABRICADOS EN ELMEGA PARA OFRECER MELLOR CALIDADE E MELLOR PREZO! • PLÁSTICO BRANCO PARA REXEITAR A CALOR • CURRAL GALVANIZADO EN QUENTE • PREGABLE PARA FACILITAR A ENTRADA DO XATO E A LIMPEZA • CAPACIDADE PARA UN OU DOUS XATOS • Amoroable PARA AFORRAR ESPAZO E TRANSPORTE • PREZOS DE FÁBRICA

TANQUES DE FRÍO

Baixo consumo e alto rendemento Calidade e limpeza co mínimo consumo

Salas de ordeño Colchóns Elmega: confort, duración, suavidade e impermeabilidade

Coas nosas novas camas para area gaste só a area imprescindible

Consulte prezos sen compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

pub_elmega_galego.indd 27

21/12/2014 00:03

explotación

Lotes de recría na gandería Vistahermosa

Distribución da recría en Valparaíso

MANEXO DO GANDO O bo manexo dos animais é un aspecto que cómpre destacar nas dúas explotacións. En ambas, as vacas en muxidura dormen en cubículos con cama de esterco seco, mentres que as secas e a recría permanecen en cama quente agrupadas en varios lotes. Na gandería Valparaíso tiñan cama quente para todos os animais ata hai pouco máis dun ano, pero o aumento progresivo do rabaño comezoulles a ocasionar problemas celulares, polo que en novembro de 2013 iniciaron unha nova etapa con cubículos e pasaron de ter unha media de 30 litros a un récord de 40,8 (alcanzado no mes de marzo). Javier cóntanos que aran as camas pola mañá e pola tarde para minimizar os problemas de patas, ter un menor reconto celular e lograr que as vacas aumenten a inxestión, a produción e a lonxevidade. En Vistahermosa danlle unha grande importancia ao “encalostrado”; por iso, sempre teñen unha cantidade suficiente conxelada, no caso no que o da nai non sexa de boa

calidade. Temos que destacar, ademais, a crianza das xatas de dúas en dúas ata a desteta –aos dous meses–, unha práctica que Juan Francisco xustifica desde o punto de vista da socialización, xa que, deste xeito, comen moito mellor cando pasan ao primeiro lote de recría. Unha vez abandonado o box, fan un baleiro sanitario deste. Por outra banda, en ambas as granxas teñen un lote de posparto no que as nais permanecen ao redor dunha semana, en función do parto e do seu estado físico, antes de ser trasladadas aos cubículos. A sala de muxido de Valparaíso é de espiña de peixe de dez puntos e, como particularidade, ten o chan de granito; a de Vistahermosa é traseira de 16 puntos, con medidores electrónicos e retiradores automáticos. Finalmente, debemos destacar os comedeiros de aceiro inoxidable da gandería Vistahermosa para optimizar a calidade da alimentación, así como os patios raiados de ambas para evitar que os animais esvaren.

ios

pat OS de e D t n A liza RAYALDO ides 2 cm t n a FID iento echo de cm m

r 4 est de ado ancho illas y a r • R yado e par a • R yado d a R •

ta Tra

alea es V go l l a arb 8 - Lu el C bada 281 48 u n a a r 0 T 3 M 6 n Jua betote 1 158 r Vila 659 12 : Tel.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XX - Nº 114

Afriga114_explotacions_cordoba_02.indd 28

17/12/2014 00:57

El mejor robot de ordeño multicabina del mercado Descubra el mejor robot de ordeño multicabina del MIone. Calidad de ordeño para una buena calidad de vida mercado El Sistema inteligente MIone integra de manera suave la tecnología en el proceso de ordeño, permitiendo un ordeño de altas prestaciones. MIone mantiene los elevados niveles de calidad en el ordeño exigidos por GEA Farm Technologies en sus más de 80 años de historia.

Nuevo sistema Milk Rack

¡¡Primera unidad MIone en Portugal!!

Mouta e Ramos Lda Gião, Vila Do Conde. GEA Farm Technologies Ibérica S.L. Avda Sant Julià 147 -08403 Granollers, Barcelona Tel: +34 938 617 120, Fax: +34 938 494 988, email: agricola@gea.com www.gea.com | www.gea-farmtechnologies.es

engineering for a better world

pub_gea.indd 29

GEA Farm Technologies

21/12/2014 00:04

explotación

En Vistahermosa crían as xatas en pares desde o nacemento para potenciar a súa socialización

Vistahermosa Divino Mahe é a actual raíña do leite do Valle de los Pedroches, un orixinal concurso organizado por Afrido Holstein e Global Genetics vía WhatsApp

NINGUNHA DAS DÚAS GRANXAS DISPÓN DE SUPERFICIE AGRÍCOLA E A AMBAS LLES FORNECE O CARRO UNIFEED A COOPERATIVA SAN ISIDRO

REPRODUCIÓN E XENÉTICA Desde fai algo máis dun ano, na gandería Vistahermosa teñen máis reposición que eliminación e, como as instalacións xa non lles permiten aumentar a produción, están a vender algunha xovenca, así como futuros sementais, a outras explotacións. Dinos Juan Francisco que evitan os partos de primeirizas nos meses de xullo e agosto, que sincronizan as inseminacións e que fan tratamentos a posteriori para aumentar a porcentaxe de fertilidade. Posto que este índice cae considerablemente nos meses de verán, o groso do traballo reprodutivo fano desde finais de outubro ata maio-xuño, de xeito que lles queden os menos animais posibles para ese período. Tamén nos conta que practican o implante de embrións en xovencas virxes, embrións tanto recolectados do propio rabaño coma mercados noutras granxas. En Valparaíso, a recría adoita ser para o autoabastecemento, aínda que nestes meses tiveron que vender oito xovencas debido ao exceso de produción. A área de mellora xenética é crucial para estes gandeiros: “O que máis me enche é a evolución da gandería, ir pro-

gresando”, afirma Javier, que é o encargado de todo o relacionado coa reprodución e a xenética en Valparaíso. Estes gandeiros buscan vacas grandes, con boas patas e bos ubres, que sexan capaces de comer moito para que xeren moito leite. “Estou convencido de que a produción depende da inxestión e do manexo, por iso non me importa empregar puntualmente un touro negativo en leite, se ten boa proba”, aclara Javier. Actualmente, de entre a gran cantidade de touros que están a usar, sobresaen Goldchip, Delete, Aftershock, Sid e Yorick. En casos moi concretos, para vacas problemáticas, utilizan os touros en proba da Asociación Frisona Andaluza (AFA). Coméntanos Javier que co implante de embrións tiveron varias experiencias negativas, polo que agora mesmo non están empregando esta vía de mellora xenética; non obstante, este gandeiro non se rende e xa ten previsto extraerlles embrións a dúas femias da explotación. A mesma importancia recibe a xenética en Vistahermosa, onde, en 2013, gastaron unha media de 160 euros por xata nacida. Aquí céntranse no tipo, aínda que sen mercar touros negativos en leite, e cada vez teñen máis en conta caracteres secundarios coma a lonxevidade. Neste momento están a utilizar doses de Sid, McCutchen, Delete, Fever, Hero e Xacobeo, entre outros. En canto aos sementais en proba, ao igual que en Valparaíso, só botan man deles en casos moi concretos de vacas repetidoras. Nesta explotación fan axustes manuais a partir dos datos de cualificación de cada femia e vendo os caracteres que hai que mellorar. Ambas as explotacións son socias da Cooperativa Ganadera del Valle de los Pedroches (Covap), á que lle entregan o leite.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XX - Nº 114

Afriga114_explotacions_cordoba_02.indd 30

18/12/2014 08:31

pub_semenzoo_harcos.indd 31

21/12/2014 01:02

explotación

Planta de mesturas

A COOPERATIVA SAN ISIDRO, AO SERVIZO DOS GANDEIROS DE DOS TORRES

Mostras de subprodutos no laboratorio

A Cooperativa San Isidro, da que forman parte as ganderías Valparaíso e Vistahermosa, cumpre os seus primeiros 50 anos de vida en 2015. Ao longo deste medio século foron moitas as transformacións ás que se viu sometida, se ben o servizo aos socios foi e segue sendo a súa razón de ser. A Cooperativa San Isidro (CASI) foi fundada en 1965 por 22 gandeiros de Dos Torres que decidiron unirse para a compra de materias primas. A entidade tamén lles prestaba o servizo de recollida do leite, que daquela entregaban na antiga Colecor (Córdoba), ata que a Covap empezou a recoller a mediados dos 70. Tamén desde o comezo instalaron unha báscula para pesar os animais que se cebaban na casa. Hoxe en día, a súa actividade principal é o servizo de alimentación. Preparan mesturas secas e húmidas (3,5 millóns de kg/mes), principalmente para vacas de leite, aínda tamén traballan con algunha explotación de ovellas e de cabras de leite de maneira residual. En concreto, a CASI alimenta 1.700 vacas/día con mestura húmida e 2.000 vacas/día con mestura seca (premestura que os gandeiros combinan na casa coas súas forraxes). Á parte, hai socios que levan os subprodutos a granel porque teñen os seus propios carros unifeed e outros que necesitan tanto mesturas coma materias primas. A CASI sempre foi depósito de penso da Covap, é dicir, a Covap fabrícao e a primeira teno alí para os socios. Os outros servizos que presta actualmente son o de ferretería e o de venda de medicamentos. Coincidindo co 50.º aniversario, puxeron en marcha un laboratorio para a análise de subprodutos co obxectivo de ser máis eficientes e poder realizar a trazabilidade das mesturas desde a entrada das materias primas na planta. O 90 % das

ganderías que alimenta a CASI entrégalle o seu leite á Covap, a cal lles esixe niveis de calidade moi altos, polo que, ata agora, todo iso xa se levaba a cabo nun laboratorio externo. O ano pasado fixeron máis de 1.500 mostras de subprodutos e de leite. Neste último caso, dous días á semana recollen mostras das ganderías ás que alimentan e, cos resultados, controlan se algún produto en mal estado lles puido pasar desapercibido. De cara ao longo prazo, o obxectivo é mercar o material preciso para analizar tamén o leite na cooperativa. SOCIOS E FACTURACIÓN Actualmente, a cooperativa ten 360 socios (100 en activo) máis outros 80 colaboradores, é dicir, que non son socios pero que fan gasto nela todos os meses. A facturación media mensual é de 800.000 €. No referente á alimentación, as súas previsións para 2014 eran chegar ás 24.000 toneladas de mesturas. A CASI dálles traballo a 9 persoas. RELACIÓN COA COVAP A Covap é o máximo provedor da Cooperativa San Isidro, xa que a maioría dos subprodutos que empregan cómpranllos a ela, e a relación entre ambas sempre foi boa. A maioría dos socios da CASI tamén o son da Covap; ademais, os gandeiros que se decantan polas mesturas da CASI tamén reciben o céntimo da alimentación no prezo do leite que lles paga a Covap.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XX - Nº 114

Afriga114_explotacions_cordoba_02.indd 32

20/12/2014 09:40

PAÑA

O TORION ADO C ELEC 0 LICIA 2

1ª de Sección 9-12 meses Verona Dairy Show 2014

Distribuidores en Galicia:

Manuel Reija 610 526 785 - Noel Balsa 619 760 916 - Alberto Lamas 680 115 019 - José Baña 636 515 536

semenzoo@semenzoo.es ~ w w w . s e m e n z o o . i t

pub_SEMENZOO_mascalese.indd 33

21/12/2014 01:04

TUBIO ROMERO S.A.CHRISTENSEN & CO www.sac.dk

EQUIPAMIENTO

Ctra. Santiago-Noia Km 15, 15281 Urdilde – A Coruña Telf.: 981 805 112 – importlait@importlait.com – www.importlait.com

TUBIO ROMERO pub_importlait.indd 34

Delegación en Ordes: Rúa da Feira, 14 baixo 15690 Ordes (A Coruña) Telf.: 981 682 419

21/12/2014 01:05

Gracias a los 40 años de experiencia que cada una de las compañías atesora en el diseño, fabricación y montaje de material ganadero, nos ponemos a su disposición para asesorar y suministrar las mejores soluciones a los profesionales del vacuno de leche de alta producción.

www.etxeholz.net Teléfono 948 983 390

INTEGRAL

Feliz Navidad y próspero año nuevo a todos nuestros clientes!!! Aprovechamos para agradecerles toda la confianza depositada en nosotros.

www.animat.ca

pub_importlait.indd 35

Para más información llámenos a Interlock España y le pondremos en contacto con nuestro distribuidor más próximo 948 98 33 90

21/12/2014 01:05

sanidade

A maioría das veces, entre o 70 e o 90 % dos casos, prodúcese unha infección subclínica que pasa desapercibida, inda que os animais van presentar febre moderada

CANDO DEBEMOS SOSPEITAR QUE OS NOSOS ANIMAIS PADECEN BVD? Dada a importancia que ten a BVD no gando vacún, repasamos os signos clínicos da enfermidade que axudan á súa detección na granxa.

A diarrea vírica bovina, en inglés bovine viral diarrhea (de aí as siglas pola que é mundialmente coñecida, BVD) é, sen dúbida, a enfermidade vírica do gando vacún que máis información científica e técnica xerou –e que aínda hoxe xera– en todo o mundo. Aínda que esta información abarca todo o relacionado co virus, son o diagnóstico laboratorial e os programas de erradicación os que centran a maior parte dela. Con todo, é curioso observar como a descrición dos signos clínicos que ocasiona a enfermidade non é fácil de atopar, o que pode deberse a dous feitos: por unha banda, a que a enfermidade se describiu nos primeiros tempos do seu descubrimento e, posteriormente, sempre se citou esa información, e, por outra, a que a maior parte da nova información xerada non está enfocada a temas clínicos. Por todo iso cremos importante facer un repaso da clínica da BVD, de como se produce a transmisión da enfermidade, do contaxio, dos signos clínicos que nos permitan sospeitala e mesmo das lesións que nos poidamos atopar no cadáver do animal morto por esta enfermidade.

Juan Vicente González Martín DVM, PhD, Dip. ECBHM Profesor Titular Dpto. de Medicina e Cirurxía Animal, Universidade Complutense de Madrid Director de TRIALVET Asesoría e Investigación Veterinaria SL (Web: www.trialvet.com / E-mail: trialvet@trialvet.com)

TRANSMISIÓN A principal fonte de transmisión da enfermidade é o contacto directo con animais persistentemente infectados (PI), isto é, os que sufriron a infección cando estaban no útero materno e que durante toda a súa vida lles transmiten o virus aos animais que están preto deles. Á súa vez, os animais que enferman por estar en contacto cun PI poden contaxiar, pero esta forma de contaxio é moito máis rara. O virus pódese encontrar nas feces, na saliva, no seme, nos exsudados vaxinais e uterinos, nos fetos abortados e nas placentas. O contaxio tamén se pode levar a cabo de maneira indirecta por animais, persoas ou utensilios contaminados polos produtos anteriores (agullas hipodérmicas, narigóns etc.).

AFRIGA ANO XX- Nº 114

AFRIGA114_sanidade_bvd.indd 36

20/12/2014 09:49

sanidade

De entre os distintos mecanismos de transmisión, o máis importante é o que se dá a través da placenta, coñecido como vía transplacentaria. Cando unha vaca xestante se infecta co virus da BVD, este pode atravesar a barreira placentaria e afectar o embrión ou o feto, o cal, como consecuencia, pode morrer e ser abortado, sufrir distintos tipos de malformacións ou, o que é capital para a perpetuación do virus, instalarse no novo ser e formar parte del, dando lugar ao que se denomina “xato persistentemente infectado”. CADROS CLÍNICOS Tras un período de incubación de 5 a 7 días, o virus chega á mucosa da orofarinxe, ben pola inxestión deste ou ben por inhalación, onde comeza a replicarse no tecido linfoide desta zona, que nas persoas correspondería ás anxinas. Entón, sobrevirá algún dos distintos cadros clínicos. Os cadros clínicos son moi variables e dependerán do seguinte: • O virus. En primeiro lugar, do seu xenotipo; existen dous xenotipos, o do virus BVD tipo 1 (BVDV-1) e o do virus BVD tipo 2 (BVDV-2). En segundo lugar, dependerá do subtipo de cada un deses dous xenotipos, que se identifican coas letras minúsculas do alfabeto. Por último, cada subtipo ten, á súa vez, dous biotipos, o citopático, denominado así porque dana as células dos medios de cultivo nos que se sementa, e o non citopático, que non as dana. Os distintos subtipos son os responsables de que o cadro

OS ANIMAIS AFECTADOS CUN CADRO HEMORRÁXICO SANGRAN POLO NARIZ OU POLOS SITIOS ONDE SE LLES INXECTA OU LLES PICAN OS INSECTOS E PRESENTAN SANGUE NAS BÁGOAS, DIARREA SANGUINOLENTA E HEMATOMAS EN TODAS AS MUCOSAS E DEBAIXO DA PEL clínico presente distintos graos de gravidade, variando desde unha infección inaparente ata unha mortal. • Estado inmunitario do animal afectado, dependendo principalmente, á súa vez, de se o animal ten anticorpos fronte ao subtipo e xenotipo concreto de virus ou non. Os anticorpos poden provir do calostro da nai, dunha infección previa ou dunha correcta vacinación. • Estado reprodutivo da vaca, é dicir, se a vaca está preñada ou non e o tempo de xestación no momento da infección. De calquera xeito, sexa cal sexa o cadro clínico nos animais infectados, producirase un descenso do número de glóbulos brancos no sangue (leucopenia), especialmente dos linfocitos; atoparase o virus da BVD no sangue (viremia), especialmente nos linfocitos, os monocitos e o soro durante uns 15 días (aínda que noutros órganos pode persistir por moito máis tempo), e desenvolveranse anticorpos que poderán neutralizar o virus e que alcanzarán o seu nivel máis alto nuns tres meses.

Ingresos agrarios O comezo dunha gran colleita En ”la Caixa” queremos impulsar a súa actividade profesional poñéndolle á súa disposición a liña de produtos e servizos máis completa e innovadora e, asemade, tamén as case 400 oficinas especializadas AgroBank. Ademais, agora, vai levar1 unha práctica friameira polo feito de nos traer os seus ingresos agrarios.

AgroBank

1. Promoción válida desde o 17-10-2014 ata o 31-3-2015 ou ata se esgotaren as existencias (35.000 unidades) por un ingreso mínimo de 2000 €. Para os efectos fiscais, esta promoción considérase unha remuneración en especie e está suxeita a retención a conta segundo a normativa fiscal vixente. NRI: 1069-2014/09681

www.laCaixa.es/agrobank

AFRIGA ANO XX- Nº 114

AFRIGA114_sanidade_bvd.indd 37

18/12/2014 08:33

sanidade

Pneumonía nun PI

Aborto

A ENFERMIDADE NOS ANIMAIS CUN SISTEMA INMUNE COMPLETAMENTE DESENVOLVIDO E NON PREÑADOS Infección subclínica A maioría das veces, entre o 70 e o 90 % dos casos, prodúcese unha infección subclínica que, como o seu nome indica, pasa desapercibida, aínda que os animais van presentar unha febre moderada, que pode chegar a 40 ⁰C.

Cadro gastrointestinal Noutras ocasións, nun 10 % dos casos, especialmente en xatos e xovencas duns seis meses de idade, dáse o cadro clásico, cunha alta morbilidade e baixa mortalidade se o rabaño non estaba vacinado previamente de xeito correcto. Os animais enfermos terán febre de 40 a 42 ⁰C, depresión, elevación da frecuencia cardíaca e respiratoria, un leve lagrimexo e moqueo, atonía ruminal, baixada transitoria da produción láctea, arroibamento (hiperemia) e, en ocasións, perda da punta das papilas orais da cara interna das faceiras e erosións e úlceras superficiais no padal e na lingua (ás veces só unha) con sobreinfeccións comunmente por necrobacilo. A diarrea moderada e ocasionalmente severa non sempre está presente. Os animais afectados recupéranse por si mesmos nuns dez días, pero, en casos extremos, poden chegar a morrer cunha diarrea profusa. Cadro severo hiperagudo Pódese producir un cadro de alta morbilidade e mortalidade a calquera idade, no que os animais presentarán febre, diarrea, pneumonía e morte súbita. Vese con máis frecuencia en casos de infeccións polo BVDV-2, pero tamén foi descrito algunha vez producido polo BVDV-1. Cadro hemorráxico Algúns subtipos do BVDV-2 poden producir, unido ao cadro gastrointestinal ou de forma independente, unha propensión ás hemorraxias por diminución do número de plaquetas no sangue, denominado “cadro hemorráxico” ou tamén “síndrome trombocitopénica”. Os animais afectados sangran polo nariz ou polos sitios onde se lles inxecta ou lles pican os insectos e presentan sangue nas bágoas, diarrea sanguinolenta e hematomas en todas as mucosas e debaixo da pel.

Úlceras de abomaso

Cadros de inmunosupresión Vimos que, como consecuencia da infección polo virus da BVD, tanto se é aparente coma inaparente, se produce un descenso dos glóbulos brancos do sangue, o que, unido a outros mecanismos patolóxicos, fai que os animais afectados poidan ser máis susceptibles a outras infeccións. Son ben coñecidas as respiratorias, coma o agravamento de infeccións víricas por IBR (rinotraqueíte infecciosa bovina) e VRS (virus respiratorio sincitial), ou bacterianas, como as producidas pola Mannheimia haemolytica; as dixestivas, como o agravamento da diarrea neonatal ou a aparición de casos de diarrea por salmonelose; e as reprodutivas, como o incremento da porcentaxe de abortos e mortinatos por Neospora caninum. Cadro reprodutivo Ademais dos cadros anteriormente descritos, no relativo á reprodución o virus da BVD pode orixinar: • Nos machos, un aumento da infertilidade, que se manifestará cun aumento do número de cubricións por preñez, debido a alteracións no esperma. • Nas femias, tamén un aumento da infertilidade, manifestada por un aumento do número de inseminacións ou cubricións necesarias para quedar preñada, debido a unha inflamación dos ovarios que dura ata 61 días.

AFRIGA ANO XX- Nº 114

AFRIGA114_sanidade_bvd.indd 38

20/12/2014 09:50

Una vez fuera de control,

la BVD es imparable

MUY PRONTO, UNA SOLUCIÓN ÉPICA. Preste atención a una solución única que puede detener el avance de la BVD.

pub_boeringher.indd 39

22/12/2014 11:37

sanidade

Lesións no morro e na boca

Diarrea de moco e sangue

A ENFERMIDADE NAS FEMIAS PREÑADAS Nas vacas xestantes, a consecuencia da infección pode ser a interrupción da xestación en calquera momento. Maniféstase como un aumento das vacas repetidoras, no caso de que o embrión morra antes dos 17 días de xestación; un aumento das vacas dadas por preñadas entre 30 e 45 días que volven saír en celo ou saen baleiras ao segundo diagnóstico de xestación, no caso de morte embrionaria tardía ou fetal temperá; e, en xeral, un aumento do número de abortos de calquera idade de xestación. Tamén se poden presentar casos de fetos momificados. Con frecuencia, as vacas con problemas reprodutivos non presentan enfermidade apreciable. CADRO NEONATAL. A ENFERMIDADE NOS XATOS INFECTADOS NO ÚTERO MATERNO No caso de que o embrión ou o feto sufra unha infección dentro do claustro materno, debido a que a nai non tiña inmunidade natural ou non estaba ben vacinada cunha vacina que dese protección fetal, e este non sexa abortado, poden suceder distintas situacións, dependendo do tempo de xestación no que teña lugar a infección e o subtipo de virus implicado.

Infección despois dos 150 días de preñez Se a infección ocorre despois dos cinco meses de xestación, nacerán xatos aparentemente normais, pero en realidade serán máis débiles e enfermizos, cun risco incrementado de sufrir diarrea neonatal e tamén a síndrome respiratoria bovina; co aumento do risco vén o aumento da mortalidade. Infección entre os 80 e 150 días de xestación Neste caso, a vaca parirá xatos con malformacións conxénitas do tipo: • Ocular: cegueira (cataratas conxénitas, microftalmia). • Sistema nervioso central: xatos incapaces de manterse de pé, con opistótonos ou que non maman (hipoplasia cerebelar, porencefalia, microcefalia). • Musculoesqueléticas: acortamento da mandíbula e contractura de tendóns (artrogripose). • Cutáneas: calvicie ou pelo máis curto do normal (hipotriquia e atriquia). • Tímicas: hipoplasia de timo. Infección entre os 25 e 90 días de xestación. Xatos PI Denomínanse persistentemente infectados (PI) aqueles animais que sufriron a infección polo virus da BVD cando estaban dentro do útero materno e tiñan entre 25 e 90 días de xestación, aínda que se describiron casos tan temperáns como os 18 días e tan tardíos como os 125, e non foron abortados. Esta infección é producida por unha cepa do virus non citopática de calquera subtipo.

Estes animais portan para sempre o virus da BVD no seu interior e o seu organismo non o recoñece como estraño, xa que no momento da infección aínda non se desenvolveu o seu sistema inmune. Toda a vida excretan virus da BVD e, por iso, son os animais que infectan os demais. Algúns poden ser completamente normais e, no caso das femias, chegar a parir, pero en moitos deles obsérvanse estes efectos: Atraso do crecemento Animais que aínda que fixeron unha vida completamente normal e semellante á dos seus irmáns, presentan un menor desenvolvemento corporal acompañado, ás veces, dun mal aspecto xeral. Propensión a sufrir outras infeccións Os xatos PI sofren, en maior proporción, outras infeccións dixestivas, como as diarreas neonatais no primeiro mes de vida, ou respiratorias, como a síndrome respiratoria bovina. Por iso, a mortalidade neonatal e xuvenil é maior nestes animais. Enfermidade das mucosas Cando un xato PI, portador dunha cepa do virus da BVD non citopática, é sobreinfectado por unha cepa do mesmo virus pero citopática, desenvolve a enfermidade das mucosas. Esta cepa pode aparecer por mutación da propia cepa non citopática que porta o mesmo, ou por contaxio doutro animal. Preséntase en dous terzos dos animais PI. A enfermidade presentarase normalmente nun só animal do rabaño e ocasionalmente en dous ou tres á vez, xa que só pode darse nos xatos PI e raramente hai máis dun por rabaño. O cadro clínico é sempre fatal, independentemente das atencións e dos tratamentos que se apliquen. Segundo a súa duración, clasifícase en crónica e aguda: • Crónica. Dáse con máis frecuencia en animais de entre tres e sete meses de vida. Prodúcese pola sobreinfección cunha cepa citopática diferente á que porta o PI (non homóloga). Os animais enfermos presentarán signos normalmente leves de BVD, ás veces inaparentes, pero a enfermidade máis notable será unha pneumonía que non responde ao tratamento e cursa de forma crónica. A morte sobrevén nun ou dous meses. Esta é a forma de enfermidade das mucosas que se adoita observar nos cebadeiros.

AFRIGA ANO XX- Nº 114

AFRIGA114_sanidade_bvd.indd 40

22/12/2014 09:28

pub_nual.indd 41

22/12/2014 11:36

sanidade

Úlceras na lingua

OS XATOS PERSISTENTEMENTE INFECTADOS SOFREN EN MAIOR PROPORCIÓN OUTRAS INFECCIÓNS DIXESTIVAS, COMO AS DIARREAS NEONATAIS NO PRIMEIRO MES DE VIDA, OU RESPIRATORIAS, COMO A SÍNDROME RESPIRATORIA BOVINA DIAGNÓSTICO DIFERENCIAL Aínda que o virus da BVD poida producir cadros clínicos espectaculares tanto nos animais adultos coma nos xatos, ningún dos seus signos clínicos é exclusivo da enfermidade, por iso é conveniente coñecer os diagnósticos diferenciais máis comúns:

• Aguda. Prodúcese pola sobreinfección cunha cepa homóloga do virus BVD nun animal PI. Normalmente, o xato ou a xovenca ten máis de sete meses de idade. A enfermidade é semellante á infección posnatal de tipo gastrointestinal, pero cos signos clínicos moito máis espectaculares, con afección nas mucosas oral, conxuntival e nasal, na pel do morro, nos tetos, na vulva e na banda coronaria dos cascos, con diarrea, anorexia total e coxeira. Os animais afectados raramente sobreviven máis alá dunhas dúas semanas. É a forma máis común nas xovencas de recría das granxas leiteiras. NECROPSIA Na necropsia do animal morto atoparemos todos os signos anteriormente descritos nos animais vivos, pero normalmente no seu grao máximo e cun aspecto empeorado polos cambios post mórtem. Non obstante, hai que facer constar que podemos encontrar animais mortos de enfermidade das mucosas con moi poucas lesións visibles a primeira vista. Externamente, as afeccións cutáneas son máis fáciles de observar, sobre todo as que se dan na pel por enriba dos cascos e no espazo interdixital. No interior poderemos ver que as erosións e úlceras do nariz e a boca se estenden polo padal duro e brando. O esófago presenta erosións lonxitudinais, o rume tenas sobre todo nos piares, en forma de manchas esbrancuxadas, e tamén lle afecta ao retículo e ao omaso. As úlceras de abomaso non son unha lesión común, e, no caso de ser este o único órgano dixestivo no que atopamos as úlceras, deberiamos descartar a BVD como orixe destas. No intestino, as lesións están localizadas principalmente nas placas de Peyer. Todas as alteracións observadas están causadas pola necrose do tecido linfoide. Nos xatos mortinatos ou que presentan malformacións, ademais das alteracións externas obvias, internamente poderemos apreciar un timo de menor tamaño (hipoplasia tímica), alteracións do sistema nervioso central como a hipoplasia cerebelar, onde, ás veces, o cerebelo é practicamente inexistente, ou a hidrocefalia interna ou externa. A hipoplasia pulmonar é máis rara.

Enfermidades infecciosas con diarrea, febre e lesións orais • Febre catarral maligna • IBR neonatal • Lingua azul • HoBi-like virus Enfermidades infecciosas con lesións orais • Necrobacilose oral • Actinobacilose • Actinomicose • Estomatite papular (parapoxvirus) • Estomatite vesicular Enfermidades infecciosas con diarrea e febre • Disentería de inverno • Salmonelose • Enfermidade de Schmallemberg Enfermidades infecciosas (parasitarias) con diarrea • Criptosporidiose • Coccidiose • Paratuberculose • Ostertaxiose • Outros parásitos Enfermidades non infecciosas con diarrea • Acidose ruminal subclínica • Intoxicacións minerais: sulfatos • Micotoxinas: aflatoxinas, tricotecenos • Intoxicacións vexetais: senecio, adelfa Causas de malformacións fetais con artogripose, ataxia etc. • Enfermidade de Schmallemberg • Intoxicación por Conium maculatum • Malformacións de orixe xenética A infección polo virus da BVD nos nosos animais provoca cadros clínicos moi diversos e en moitos casos inespecíficos. Entre os efectos máis notables atópanse as alteracións reprodutivas de todo tipo e o incremento das enfermidades en xeral e, con elas, a mortalidade, polo que a produtividade da granxa se ve seriamente afectada. Ante a sospeita dalgún dos signos clínicos descritos, deberemos avisar o noso veterinario para que faga un diagnóstico correcto, que normalmente confirmará tomando mostras de fetos, sangue dos animais vivos e leite do tanque, no caso do gando leiteiro, para realizar as análises clínicas pertinentes. De calquera xeito, a prevención a través das correspondentes medidas de bioseguridade e da vacinación correcta do rabaño será a mellor opción.

AFRIGA ANO XX- Nº 114

AFRIGA114_sanidade_bvd.indd 42

22/12/2014 09:28

G E N E R VAT I O N S

EPIC

ESCOLMO, S.L.

Distribuidor para Galicia y Asturias C/ Magnolia, 80 bajo 27003 - Lugo Tfno.: 982 217 633 Fax: 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

pub_ ALBAITARITZA.indd 43

21/12/2014 00:43

JAVIER FRAGA LENDEIRA

SAT San Vicente de Niveiro (Val do Dubra, A Coruña)

Vacas en ordeño: 225 Animales en total: 470

“SI HAY CETOSIS EN LA EXPLOTACIÓN, LAS CONSECUENCIAS ECONÓMICAS SON MUY GRANDES A NIVEL DE PRODUCCIÓN, FERTILIDAD Y BAJAS”

¿Considera la cetosis un problema de fondo de todos los demás?

¿Cómo valoraría las consecuencias de la cetosis en su granja?

Sí, la cetosis es un problema que, si existe en la explotación, trae muchas consecuencias, tanto a nivel de producción como de fertilidad y de todo un poco. En cambio, si tienes la cetosis controlada, el ganado está de otra manera.

La cetosis es un problema muy grande. Si hay cetosis en la explotación, las consecuencias económicas son muy grandes a nivel de producción, de fertilidad y de bajas, porque las vacas no tienen el pico de lactación como debería ser.

¿Ha desarrollado algún programa de monitorización para evaluar el porcentaje de vacas afectadas por cetosis en el posparto?

¿Qué supondría para usted tener controlada esta patología?

Sí, miramos todas las semanas las vacas de posparto en sangre.

¿Qué resultados ha obtenido? Antes de tomar algunas medidas había un porcentaje de cetosis un poco más elevado, pero, una vez que se tomaron, el porcentaje bajó; de hecho, ahora mismo casi no hay cetosis en la explotación.

¿Cuáles son esas medidas? Las vacas están en un parque solas, desde que se secan hasta que paren, no se mueven del grupo, así que están más tranquilas. Otra medida es que tres semanas antes del parto, en las vacas de riesgo, estamos poniendo bolos que actúan durante 3 meses.

Si tienes la cetosis controlada estás tranquilo. Sino, a partir del parto tienes muchos problemas a nivel de cuajar o con todos los factores que se vayan sumando según van avanzando los días en lactación de la vaca.

¿Cuánto pueden reducir la producción las vacas con cetosis? Eso va en función de qué cetosis se trate, de si es una cetosis muy elevada o, en otras palabras, si es una cetosis subclínica o clínica, pero es bastante considerable. Al final de la lactación, si la vaca no arranca bien, no tiene un pico alto en lactación y entonces la producción merma; no te sabría decir cuánto, pero la bajada es importante.

¿La cetosis les afecta a otros factores, como la media de partos o los días abiertos? Afecta a todo. Si la vaca tiene cetosis, después no va a tener una fertilidad buena, los días se alargan y no va a fecundar cuando tiene que fecundar.

ESPACIO CETOSIS. TODO LO QUE HAY QUE SABER

THE

TODD DUFFIELD

Universidad de Guelph (Canadá)

Duffield es catedrático de Medicina de la Producción en la Facultad de Veterinaria de la Universidad de Guelph (Canadá). Dedica la mitad de su tiempo a la enseñanza y la otra mitad a la investigación, principalmente sobre los trastornos metabólicos de la vaca lechera y en parte también sobre el manejo del dolor de la vaca. Su trabajo como profesor incluye clases y, además, seminarios sobre nutrición y manejo sanitario y visitas a granjas con alumnos o como trabajo de investigación.

“EL GRAN VALOR ESTÁ EN LA MONITORIZACIÓN DEL REBAÑO Y EL SEGUIMIENTO DE ANIMALES EN EL TIEMPO” ¿En sus clases hace hincapié en la importancia del papel del veterinario no únicamente como clínico sino como consultor y asesor de las granjas? La formación a los estudiantes se centra en un enfoque preventivo de la salud de las vacas en las explotaciones y no se limita a temas sanitarios, sino que también aborda la monitorización del rebaño con indicadores claves del rendimiento de la granja, incluyendo la salud de la vaca, la monitorización de la cetosis y otros problemas metabólicos y parámetros: el rendimiento reproductivo, el crecimiento de las novillas…

¿Cuál es su experiencia en las explotaciones en las que ha estado utilizando este tipo de monitorización a la hora de hacer mejoras? Los programas de monitorización como un programa de la vaca en transición mirando la cetosis dan directamente información a dos niveles: a nivel de granja y a nivel de vaca individual. En los programas de monitorización de cetosis, por ejemplo, podemos identificar vacas que tiene cetosis el día de la visita y podemos examinar a esas vacas y recomendar un tratamiento, pero, en mi opinión, el gran valor está en la monitorización del rebaño y el seguimiento de animales en el tiempo. Hemos visto cambios en el rendimiento de las explotaciones, en algunos momentos, y hemos podido investigar qué ocurría y poner en marcha cambios antes de que la situación empeorara. Es de hecho un enfoque proactivo más que reactivo.

“The Vital 90™ Days” es el periodo crítico que abarca desde dos meses antes hasta un mes después del parto. Del éxito de la transición durante “The Vital 90™ Days” dependerá la capacidad de la vaca para afrontar las demás fases de la lactación.

afriga114_publirreportaxe_elanco_02.indd 44

20/12/2014 09:53

ALFONSO GORIS

¿Considera la cetosis un problema de fondo de todos los demás?

Veterinario de Feiraco. Especialista en nutrición y reproducción

La cetosis es una de las principales enfermedades de las vacas de alta producción y en las granjas en las que realmente es un problema, es un problema de fondo, ya que impacta directamente en todas las áreas de la producción: la producción de leche, la fertilidad, la mamitis, etc. Es verdad que hay granjas que la tienen un poco controlada y ahí sí es un problema menor, pero hay otras muchas que piensan que la tienen controlada y no la tienen monitorizada, así que no saben realmente cuál es su alcance. Pero es una enfermedad muy importante.

“HAY MUCHAS GRANJAS QUE PIENSAN QUE TIENEN CONTROLADA LA CETOSIS Y NO LA TIENEN MONITORIZADA, ASÍ QUE NO SABEN CUÁL ES SU ALCANCE”

¿Ha desarrollado algún programa de monitorización para evaluar el porcentaje de vacas afectadas por cetosis en el posparto en las ganaderías en las que trabaja? Sí, llevamos aproximadamente cuatro años haciendo un monitoreo sistemático en vacas de posparto y, no en todas las granjas, pero sí en muchas, controlando BHBA en sangre a todas las recién paridas, y estamos realmente encantados porque nos permite ver el alcance de la enfermedad y si las medidas que implementamos funcionan.

SE CONSIDERA QUE UNA VACA TIENE CETOSIS CUANDO LA CONCENTRACIÓN DE BHBA ES SUPERIOR A 1,0-1,4 MMOL/L EN SANGRE O A 0,1 MMOL/L EN LECHE

Secado

Preparto

Parto

Posparto

Pico de lactación

DÍAS

¿Cuál sería su consejo para los ganaderos y los veterinarios que quieran empezar a monitorizar la cetosis en sus granjas?

Es una pregunta interesante. Y probablemente depende de cuál es la herramienta de prevención y si se aplica a todo el rebaño o solo a una parte de los animales. Creo que es importante monitorizar para ver si se alcanza el objetivo que se perseguía con el cambio, pero a la vez tenemos que ser conscientes de que las situaciones varían en el tiempo: la comida, el entorno, la temperatura, la humedad… Monitorizar es verdaderamente importante pero tenemos que considerar también factores externos que pueden variar al mismo tiempo.

Hay ganaderías en las que realmente es un problema de fondo y grave porque impacta sobre todas las áreas de la producción: sobre la mamitis, la metritis, la fertilidad… y es un problema grave. Otras ganaderías llevan años peleándose con ella y realmente han conseguido logros. Han invertido en vacas secas, han comprado forrajes especiales para vacas secas y los logros son importantes. No obstante, sigue siendo una enfermedad de un impacto relevante.

¿Cómo le afectaría que estuviese controlado el problema de la cetosis en las granjas? Por un lado sería una satisfacción porque demostraría que lo que hacemos para enfrentarnos a ella funciona y, por otro lado, sería un alivio porque yo hago reproducción y alimentación y para mí no tener cetosis o tenerla controlada sería realmente importante.

EL ANÁLISIS DE BHBA A PARTIR DE MUESTRAS DE CONTROL LECHERO

El BHBA es el más predominante en rumiantes, siendo el cuerpo cetónico de referencia para su análisis en el laboratorio.

El punto de corte para considerar “alto” un valor de BHBA es 0,10. En una granja en la que se han constatado niveles de betahidroxibutirato en las vacas de forma sostenida, ¿qué medidas pondría en marcha hoy y sobre qué tipo de animales? Creo que un buen punto de inicio es la Healthy Start Check List que ha desarrollado Elanco. Es una buena guía para evaluar los distintos aspectos de manejo y buscar esos factores de riesgo que posiblemente estén causando parte del problema. Factores individuales como la condición corporal, o factores de la alimentación, la sobrepoblación, el acceso a la comida, el espacio de comedero, los movimientos de patios… La Healthy Start Check List es una buena guía especialmente para quienes no han trabajado estas áreas antes. Yo empezaría por ahí y buscaría qué se puede hacer para mejorar la situación de la granja.

Elanco, Keto-test, The Vital 90 y la barra diagonal son marcas registradas propiedad de Eli Lilly and Company, sus filiales o afiliados, o bien autorizadas por ellos. © 2014 Elanco Animal Health. ESDRYKTO00032.

afriga114_publirreportaxe_elanco_02.indd 45

¿Cómo valoraría las consecuencias de la cetosis entre sus clientes?

Se analizan las vacas de primer control después del parto. Las vacas a analizar se seleccionan por la inseminación fecundante. Así, la vaca tiene que tener una inseminación asignada con fecha prevista de parto para ese mes en concreto para que sea analizada.

Les recomendaría buscar qué programa se ajusta mejor a su granja; puede ser un programa en el que el veterinario visite regularmente la granja cada dos semanas, y en ese caso posiblemente se haga con test en sangre, con el medidor portátil de betahidroxibutirato (BHBA). Si el ganadero está interesado en hacer el test en la misma granja, entonces recomendaría el uso de test en leche con Keto-test o del test en sangre si está disponible, y mirar una vez por semana a las vacas que tuvieran entre 3-4 y hasta los 21 días en leche.

Cuando pone en marcha un cambio de manejo o una estrategia preventiva, ¿considera que la monitorización de estos datos es importante a la hora de evaluar el resultado y mantener esa práctica?

En el año 2014 tenemos una incidencia sobre partos del 25 % aproximadamente. Hay granjas que llegan al 50 %, incluso lo superan, y otras que están por debajo del 15 %, pero la media ahora mismo está en un 25-26 %.

Se trata de evidenciar la presencia de los llamados cuerpos cetónicos, como son la acetona, el acetoacetato y el betahidroxibutirato (BHBA).

The Vital 90 Days Cola de lactación

¿Qué resultados han obtenido?

El valor mínimo es 0,04; una vaca con un valor 0 significa no analizada. El valor máximo que puede conseguir el análisis de BHBA es 1,00. La prevalencia de cetosis en el año 2014 fue del 24,0 % de los animales muestreados. Las prevalencias aumentan con el número de parto: las vacas adultas tienen una mayor predisposición a tener cetosis. A medida que aumentan los días en leche, la prevalencia disminuye: el riesgo de cetosis se sitúa en los primeros días posteriores al parto. Cuanto mayor es la duración del secado, mayor probabilidad de tener cetosis.

Datos facilitados por Africor Lugo, asociación que realiza estas analíticas de BHBA dentro de su paquete básico de servicios a los ganaderos.

20/12/2014 09:53

DOSSIER

XENÉTICA E REPRODUCIÓN

As patoloxías reprodutivas supoñen unha seria ameaza para as explotacións de vacún

AS ENFERMIDADES INFECCIOSAS E PARASITARIAS NA PATOLOXÍA DA REPRODUCIÓN DO GANDO VACÚN: DIAGNÓSTICO E CONTROL

Debido á relevancia que supón para a economía do rabaño este tipo de doenzas, é de vital importancia detectar o antes posible se os abortos que se producen na granxa son un caso puntual ou un problema de maior alcance, co fin de poder investigalo e corrixilo.

As causas de aborto infecciosas son responsables de grandes perdas económicas no gando bovino. As estimacións do seu impacto en diferentes países do mundo adoitan sinalar que o custo de cada caso oscila entre os 500 e os 900 euros. Non obstante, a aparición dalgún aborto esporádico nunha explotación é un fenómeno común sen unha importante relevancia para a economía do rabaño. Entón, o primeiro punto que se ha ter en conta é como distinguir cando os abortos non son un problema illado e casual senón un problema de maior magnitude que paga a pena investigar e corrixir. Hai diversos parámetros ou indicadores que poden servir para este fin. Rexistrar a taxa de abortos nun ano ou a de reabsorcións embrionarias é unha maneira sinxela de ter unha fonte de información continua sobre a eficiencia reprodutiva do rabaño. Cando o número de abortos se

José Manuel Díaz Cao, Alberto Prieto, Gonzalo Fernández, Pablo Díaz, Eva Cabanelas, Ana Pérez, Esther Navarro, Ceferino López, Rosario Panadero, Patrocinio Morrondo e Pablo Díez-Baños Investigación en Sanidade Animal de Galicia (Invesaga). Departamento de Patoloxía Animal, Facultade de Veterinaria de Lugo (Universidade de Santiago de Compostela), Campus Universitario s/n, 27002, Lugo invesaga@gmail.com

multiplica nun curto espazo de tempo (2-3 nun mes) ou cando a taxa de abortos ao ano supera o 5 %, cómpre investigar detidamente que causas se están a agochar tras os números. A taxa de reabsorcións embrionarias achega información no caso de problemas de fertilidade. Atopar un 15 % de reabsorcións no diagnóstico ecográfico sinala que algo patolóxico está a acontecer, igual que se nos últimos 6-12 meses máis do 20 % dos ciclos estrais dura entre os 25 e 35 días.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_dossier_abortos.indd 46

16/12/2014 00:15

XENÉTICA E REPRODUCIÓN

TOMA DE MOSTRAS Unha vez se decide que existe un problema, para pórse mans á obra é necesario ter en conta algúns aspectos; primeiro, cómpre coñecer que o diagnóstico de problemas reprodutivos é xeralmente moi complicado e precisa dunha fonda investigación dende o comezo ata o final. Mandar mostras sen un criterio claro nin unha estratexia definida moitas veces non leva a ningures, xa que existen moitos condicionantes negativos no diagnóstico. En primeiro lugar, desafortunadamente, a manifestación clínica e o exame superficial do aborto raramente achegan información de relevancia no diagnóstico. Entón, cando nos atopamos cun problema serio e recorrente de abortos, é preciso remitirlle mostras ao laboratorio para procurar o axente implicado. Non obstante, os axentes patóxenos que poden causar un aborto nunha vaca son tan numerosos que facer unha procura de todos eles pode ter un custo económico inabordable para unha explotación gandeira. Neste contexto, estudar epidemioloxicamente a granxa ofrece unha información moi importante para o diagnóstico diferencial que permite enfocar mellor o proceso e descartar de primeiras algunhas enfermidades. No noso laboratorio adoitamos realizar unha enquisa coa que recoller datos que axuden a este propósito. Logo, malia que a clínica que se ve non é moi diferente aínda que o patóxeno non sexa o mesmo, o mecanismo que leva ao aborto si pode ser diferente e isto afecta á maneira na que se teñen que recoller as mostras, pero, como de inicio non se sabe cal é o patóxeno, é obrigado tomar unha serie de mostras de rutina. Por outra parte, as probas diagnósticas requiren que as mostras sexan obtidas e enviadas nunhas determinadas condicións. Se estas non se cumpren, a información que ofrecen é menos fiable, xa que a validez de calquera técnica para o diagnóstico dunha mostra que non lle resulta axeitada é menor. Para salvar todas estas dificultades, todas as persoas involucradas no proceso teñen que colaborar entre elas e intercambiar información para decidiren un protocolo de actuación tendo en conta que é posible facer e que non, e como aproveitar ao máximo o tempo e os recursos investidos. A táboa 1 (ao final do artigo) recolle recolle as mostras e os procedementos máis axeitados para cada enfermidade, pero, de forma xeral, cando se abarca un problema destas características, o feto e a placenta resultan as mostras de elección e son as máis axeitadas para o envío ao laboratorio. Non obstante, hai que lembrar algunhas consideracións ao respecto. Algúns axentes patóxenos producen unha rápida morte fetal, este tarda en ser expulsado e, en consecuencia, os fetos poden estar demasiado autolíticos e dificultar a eficacia das probas diagnósticas. A contaminación con microorganismos do medio tamén pode enmascarar a verdadeira causa do aborto nalgúns casos. Por outra parte, a placenta é un órgano moi grande do que algunhas veces só é posible o envío dunha pequena parte. Neste caso hai que ter en conta que a lesión se pode manifestar focalmente e a mostra da placenta escollida pode non ser representativa da enfermidade. No tocante ás técnicas, o cultivo microbiolóxico é unha ferramenta útil para moitos patóxenos bacterianos, pero

DOSSIER

CANDO O NÚMERO DE ABORTOS SE MULTIPLICA NUN CURTO ESPAZO DE TEMPO (2-3 NUN MES) OU CANDO A TAXA DE ABORTOS AO ANO SUPERA O 5 %, CÓMPRE INVESTIGAR DETIDAMENTE QUE CAUSAS SE ESTÁN A AGOCHAR TRAS OS NÚMEROS

require que as mostras se remitan en condicións axeitadas. As mostras de soro materno para a detección de anticorpos son empregadas frecuentemente, pero soamente indican a exposición ao patóxeno. Para que esta exposición sexa asociada a unha clínica recente, é preciso demostrar seroconversión atopando un aumento no título de anticorpos en dúas mostras de soro separadas 21 días. Pór isto de manifesto é difícil nalgúns procesos nos cales a seroconversión se produce moi cedo respecto da manifestación clínica. As técnicas moleculares como a PCR non sofren este problema, xa que detectan directamente o ADN do patóxeno. Nos últimos anos esta técnica estase a desenvolver en moitos laboratorios de diagnóstico con bos resultados. CONTROL DAS ENFERMIDADES Algunhas das enfermidades reprodutivas xa son tidas en conta polos programas levados a cabo nas ADSG galegas, tal é o caso da diarrea vírica bovina (BVD), a rinotraqueíte infecciosa bovina (IBR) e a neosporose. A monitorización dos rabaños mediante seroloxía deu bos resultados no control e na diminución do impacto económico destes procesos, pero tamén cómpre establecer protocolos de diagnóstico no caso de que apareza un brote.

BVD

O control deste proceso pasa pola detección dos animais persistentemente infectados (PI), que son os principais difusores do virus, e existen varios métodos para a súa detección. O ELISA antíxeno a partir do soro ten o inconveniente de que os anticorpos calostrais poden enmascarar o antíxeno, polo que non é axeitado para os animais menores de 6 meses. Tampouco distingue os PI dos animais cunha infección transitoria aguda, polo que é preciso reanalizar os animais positivos aos 20 días para verificar se son un PI. Outros ELISA baseados na cartilaxe de orella son máis eficaces, xa que soamente os animais PI presentan o virus na pel e poden empregarse en animais lactantes, pero nalgúns casos poden aparecer falsos negativos. A PCR é a técnica máis sensible, pero feita individualmente é a máis cara. No entanto, é moito máis rendible cando se aplica en estratexias de pooles de soros. Nun primeiro momento poden mesturarse varios soros nun pool e, dado que o número de PI nunha granxa adoita ser baixo, analizar os animais do pool positivo individualmente. A PCR tamén pode detectar o virus no tanque de leite cunha soa mostra antes de que a infección produza un aumento de anticorpos detectable por ELISA. AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_dossier_abortos.indd 47

16/12/2014 00:15

DOSSIER

XENÉTICA E REPRODUCIÓN

ESTUDAR EPIDEMIOLOXICAMENTE A GRANXA OFRECE UNHA INFORMACIÓN MOI IMPORTANTE PARA O DIAGNÓSTICO DIFERENCIAL QUE PERMITE ENFOCAR MELLOR O PROCESO E DESCARTAR DE PRIMEIRAS ALGUNHAS ENFERMIDADES

transmisión predominante no rabaño: horizontal/vertical. A primeira leva á aparición de brotes (patrón epidémico), mentres que a segunda é responsable de manter a infección no rabaño (patrón endémico). Pódense diferenciar con estratexias de seroloxía mai/filla: se ambas as dúas son positivas, o patrón é probablemente endémico e viceversa. Se se conclúe que a principal vía é a vertical, deberase deseñar un plan de acción (economicamente viable) que teña en conta a eliminación gradual de animais seropositivos substituíndoos por recría seronegativa; se é horizontal, deberase incidir na exposición aos cans (eliminadores do patóxeno na súa forma infectante para o bovino) e vixiar as posibles vías polas que as vacas poden entrar en contacto con material contaminado que poidan inxerir.

HERPESVIRUS BOVINO 4

Enviar rápido as mostras correctamente ao laboratorio mellora os resultados obtidos

O control da enfermidade pasa pola detección e eliminación dos animais PI. Polo mesmo, é preciso vixiar as entradas de animais na granxa para non introducir animais destas características. Hai que ter coidado, especialmente na introdución de vacas xestantes seropositivas, xa que poden estar xestando un PI, polo que o xato se debería analizar unha vez nado, se existe sospeita de risco. Se xa existe unha infección activa na explotación, unha pauta vacinal pode ter sentido, pero hai que ter en conta o grao de protección fetal que ofrecen as vacinas, xa que moitas só protexen o feto cando son administradas en determinados momentos e iso non se ten en conta moitas veces.

IBR

A prevención da entrada de animais infectados co virus tamén é moi importante neste caso. Os animais seropositivos son probablemente portadores latentes, que ante certos estímulos poden sufrir unha reactivación da infección coa conseguinte eliminación de virus ao medio. Se existe unha prevalencia moi baixa, pódese optar por eliminar os animais positivos, pero na maior parte dos casos isto non é economicamente viable, polo que hai que empregar pautas de vacinación. Neste caso é preciso utilizar unha vacina marcadora (sen gE) para poder facer posteriormente un control serolóxico. A vacina non elimina completamente a posibilidade de reexcreción vírica, pero si a reduce moi considerablemente. No caso de que apareza un problema de abortos, os fetos débense remitir o máis axiña posible xa que os problemas de autólise son frecuentes.

NEOSPOROSE

Neste caso, ademais de detectar o patóxeno no feto abortado, convén facer un diagnóstico de rabaño. Cómpre tomar mostras de soro de vacas abortadas e non abortadas en fases da xestación similares e observar se a porcentaxe de animais seropositivos é significativamente maior nos animais abortados. Xa que non existe tratamento nin vacina, o máis importante para o control é a xestión do rabaño. Para que as medidas sexan máis eficaces débese coñecer a vía de

Existen outros patóxenos que poden causar problemas reprodutivos que non son considerados habitualmente, pero que poden estar presentes. No noso equipo de diagnóstico temos detectado unha destacable incidencia de problemas relacionados con este patóxeno. O seu estudo non está moi espallado no gando vacún, xa que o seu rol patoxénico non se coñece amplamente, pero nos últimos anos foi relacionado reiteradamente ao establecemento de metrites severas asociado con outros patóxenos bacterianos. Na nosa experiencia debe sospeitarse da súa participación e ser incluído no diagnóstico diferencial cando se atopan casos severos de metrites que non responden ao tratamento antibiótico. Tamén é frecuente illalo en casos de abortos nos que logo as vacas desenvolven problemas de metrites posparto. O seu diagnóstico é sinxelo mediante a PCR de hisopos vaxinais, pero o control é complicado xa que non existe ata agora ningún tipo de tratamento nin vacina no país e o estudo da eficacia de posibles medidas de control non é o suficientemente extenso.

PATÓXENOS DE TRANSMISIÓN VENÉREA

Malia que a inseminación artificial reduciu moito a incidencia destes patóxenos, cando hai monta natural existe unha serie de patóxenos que deben ser considerados, especialmente Tritrichomonas foetus e Campylobacter fetus venerealis. Principalmente levan ao fallo reprodutivo nas primeiras fases da xestación, polo que o que se observa é unha redución da fertilidade. Se se atopan abortos, poden diagnosticarse a partir do cultivo microbiolóxico do contido do abomaso fetal, pero é conveniente enfocar o diagnóstico tamén na detección do patóxeno no touro. Isto é así porque o control require a identificación dos touros contaminados e a súa eliminación, xa que son portadores toda a vida. As femias poden manterse na explotación porque a infección nelas é autolimitante e resólvese soa, pero a protección inmunitaria non é duradeira e, de manter un macho infectado na granxa, poden volver infectarse e repetir a clínica. Para diagnosticar o touro hai que tomar mostras do raspado prepucial e envialas rapidamente en medios de transporte especiais (InPouch para Tritrichomonas) para asegurar a viabilidade dos patóxenos cando cheguen ao laboratorio.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_dossier_abortos.indd 48

16/12/2014 00:16

IC AL

201

N.º 1 MPRE E I S O IRMAD GENÓMICO S CONF HIJA TORO .º 1 EN 2010 N 587 O C 4 – N EN 201 S) – N.º 1 AMERICANA DE lA % SAluD 3 , 5 ( E H C lE IO DE N uIlIBR RODuCCIÓ q TES E E T P N E E ORTAN R l , P E E M C R I x B S E u E S PAíS OS lO IA D O T EN NC OCIDO .º 1 EN FRA ANDA l RECON – N O H 5 EN – N.º 1 EN uSA 7 NIA – N.º 6 EN AlEMA 0 4 ADá – N.º N CAN A E 0 5 – N.º SPAñ 6 EN E – N.º 1

ErIcA 03 - hermana completa de EHMAN ISY

gIbEcIErE - hija de EHMAN ISY

APMAN - abuela de EHMAN ISY

EHMAN ISY

AÑ MP A

or La mayad calidejor al m o preci

PlANET × BuCkEyE × O-MAN

+1221 lECHE +1,8 REPRO +2,2 uBRES

Maragatos, 75 pub_sersia.indd 49

49600 BENAVENTE

Tfno. 980630497

+1482 PTAM +0,4 DPR +1,5 uDC

Correo: sersia@sersia.net 21/12/2014 00:46

DOSSIER

XENÉTICA E REPRODUCIÓN

ALGÚNS AXENTES PATÓXENOS PRODUCEN UNHA RÁPIDA MORTE FETAL, ESTE TARDA EN SER EXPULSADO E, EN CONSECUENCIA, OS FETOS PODEN ESTAR DEMASIADO AUTOLÍTICOS E DIFICULTAR A EFICACIA DAS PROBAS DIAGNÓSTICAS Táboa 1. Mostras que se deben enviar para o diagnóstico

Hai que tentar evitar a contaminación para mellorar a validez dos resultados, especialmente de cara aos procedementos microbiolóxicos

OUTROS PATÓXENOS BACTERIANOS

Outras especies de Campylobacter poden estar implicadas en brotes de abortos (Campylobacter fetus fetus ou Campylobacter jejuni). Estas non se transmiten de forma venérea senón que están presentes no intestino dos animais e son eliminadas nas feces. En ocasións témolas atopado en brotes de abortos, moitas veces ligadas a unha hixiene deficitaria. Diferentes especies de Salmonella poden causar aborto no 2-3 terzo da xestación. Tamén Listeria (L. monocytogenes e probablemente tamén ivanovii) pode causar un brote importante de abortos. Ademais, Listeria pode causar sintomatoloxía nerviosa (raramente asociada con aborto) e os brotes asócianse co consumo de silo en mal estado. Leptospira spp. tamén é unha bacteria que pode ocasionar brotes de abortos nas explotacións, aínda que a súa incidencia no noso país semella ser baixa. Adoita estar relacionada con ambientes húmidos e coa presenza de roedores, xa que son hospedadores dos serovares responsables dos brotes agudos con maior patoxenicidade para o gando vacún. Tamén existen serovares que teñen o gando vacún como hospedador de mantemento e poden levar a infeccións crónicas no rabaño. O medio de diagnóstico máis sinxelo é a PCR de tecidos abortados ou de mostras de ouriños de vacas sospeitosas, xa que esta técnica pode ter en conta todos os serovares e presenta unha alta validez diagnóstica. As leptospiras requiren un ambiente de alta humidade para proliferaren e, por iso, evitar a acumulación de focos de humidade nas cortes e controlar a presenza de roedores é fundamental para controlar esta enfermidade. Tamén se pode instaurar unha terapia antibiótica, pero vai ser ineficaz para eliminar os portadores crónicos. Outras bacterias teñen sido reportadas, pero a súa incidencia é relativamente baixa: Chlamydia abortus pode causar moi esporadicamente abortos no último trimestre, pero é fundamentalmente un patóxeno ovino; Coxiella burnetii tamén causa abortos de forma illada. Neste caso é preciso facer un diagnóstico do rabaño e, para confirmarmos a súa etioloxía nun brote, débense combinar métodos baseados na PCR de hisopos vaxinais e a seroloxía de animais abortados, segundo recomenda a axencia europea EFSA. Myco-

A mostra preferida é o feto completo e a placenta (refrixeración) non conxelada, polo que a remisión ten que ser rápida. Bazo, fígado, pulmón, ril, órganos linfoides PCR Líquido torácico ELISA Mostra de tanque de leite PCR BVD Soro de animais de diferentes grupos de idade ELISA-Ac PCR ou ELISA-Ag para Soro animais seronegativos identificar PI Ril, fígado, pulmón PCR Soros de animais de diferentes grupos de IBR ELISA-Ac idade Bazo, fígado PCR Herpesvirus 4 Hisopos vaxinais PCR Contido estomacal Cultivo microbiolóxico Tritrichomonas Raspado prepucial (2 mostras separadas Cultivo microbiolóxico foetus 15 días con 15 días de repouso sexual) Cerebro PCR Neospora Soros de vacas abortadas e non abortadas ELISA Microscopia campo Fluídos fetais escuro Leptospira Ril PCR Ouriños nais PCR Microscopia campo Contido estomacal Campylobacter escuro e PCR Raspado prepucial Cultivo Salmonella Contido estomacal, fígado PCR Listeria Contido estomacal, fígado Tinción e cultivo Chlamydia Hisopos vaxinais, placenta, bazo Tinción Stamp, PCR Hisopos vaxinais, placenta, bazo PCR Soros de, polo menos, 10 animais Coxiella ELISA abortados PCR e cultivo Ureaplasma Pulmón, placenta, hisopo vaxinal microbiolóxico Outras Fígado, pulmón, bazo, ril, contido Cultivo microbiolóxico bacterias estomacal Contido estomacal recollido cunha xeringa estéril e enviado nun tubo con peche de presión. Cómpre envialo rapidamente en refrixeración para asegurar a viabilidade do microorganismo.

plasma spp. e, sobre todo, Ureaplasma spp. poden ter unha incidencia subestimada na etioloxía de abortos ao tratarse de microorganismos comúns no tracto reprodutivo, polo que deben ser illados e observar lesións compatibles no pulmón e na placenta. Frecuentemente, tamén poden ser responsables de vulvovaxinite.

ABORTO BACTERIANO ESPORÁDICO

É máis comunmente diagnosticado e engloba unha serie de bacterias, normalmente ambientais, capaces de produciren abortos. Son procesos esporádicos xa que na meirande parte dos casos non levan á aparición dun brote e non chegan a ser un proceso endémico nas explotacións, pero certas actuacións de manexo poden aumentar a súa significación. No laboratorio só se consideran responsables dun brote cando se obteñen en cultivo puro a partir dos tecidos fetais e se exclúen outros patóxenos máis tipicamente relacionados cos signos reprodutivos. Tras chegar á conclusión da súa responsabilidade dun brote importante, é necesario examinar ben as características das granxas que puideron levar a unha clínica tan intensa. Unha corrección nas pautas de manexo e un tratamento antibiótico ben orientado permiten controlar eficazmente o proceso.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_dossier_abortos.indd 50

16/12/2014 00:16

¿Por qué contratar un seguro de retirada y destrucción de Animales Muertos con el Sistema de Seguros Agrarios? MÁXIMA COBERTURA 1 Garantiza incluso la mortalidad no habitual de una explotación.

2 Cubre la recogida y destrucción por

sacrificios en la explotación, decretados por la Administración.

SENCILLO PARA EL GANADERO 3 El ganadero solo debe solicitar la retirada de los animales.

4 Agroseguro abona directamente a la

empresa gestora el coste de la retirada y destrucción.

SERVICIO DE CALIDAD COMPROMETIDO CON LA BIOSEGURIDAD

5 La retirada se realiza con todas las

medidas sanitarias exigidas, para prevenir la transmisión de enfermedades.

6 Agroseguro cuenta con 13 años de

experiencia gestionando los servicios de retirada y destrucción de animales.

FACILIDADES DE PAGO

7 Se permite fraccionar en tres veces el

pago de la prima cuando esta sea igual o superior a 300 euros.

VENTAJAS ECONÓMICAS EN 2014 8 Ajustes de tarifas. 9 Mejora de bonificaciones. 10 Subvencionados por las

Administraciones Públicas.

El seguro de los que están más seguros PARA SUSCRIBIR SU SEGURO DIRÍJASE A: MAPFRE SEGUROS DE EMPRESAS • SEGUROS GENERALES RURAL • CAJA DE SEGUROS REUNIDOS (CASER) • AGROMUTUA-MAVDA, SDAD. MUTUA DE SEG. • PELAYO, MUTUA DE SEGUROS A PRIMA FIJA • PLUS ULTRA SEGUROS • UNIÓN DEL DUERO, CÍA. DE SEGUROS • ALLIANZ, COMPAÑÍA DE SEGUROS • CASER MEDITERRÁNEO SEGUROS GENERALES, S.A. • MUTUALIDAD ARROCERA DE SEGUROS • HELVETIA CÍA. SUIZA S.A. DE SEGUROS • BBVASEGUROS, S.A., DE SEGUROS • GENERALI DE ESPAÑA, S.A. SEGUROS • AXA SEGUROS GENERALES • ASEFA, S.A. SEGUROS • SEGUROS CATALANA OCCIDENTE • FIATC, MUTUA DE SEGUROS Y REASEGUROS • MGS SEGUROS Y REASEGUROS S.A. • REALE SEGUROS GENERALES • CAJAMAR SEGUROS GENERALES S.A. • GES, SEGUROS Y REASEGUROS, S.A. • METRÓPOLIS, S.A. CÍA. NACIONAL DE SEG. • MUSSAP, MUTUA DE SEGUROS • MUTUA DE RIESGO MARÍTIMO • OCASO, S.A. DE SEGUROS • SANTA LUCÍA, S.A. CÍA. DE SEGUROS

pub_agroseguro.indd 51

20/12/2014 23:36

DOSSIER

XENÉTICA E REPRODUCIÓN

PROGRAMAS REPRODUTIVOS EFICIENTES PARA XOVENCAS EN EXPLOTACIÓNS DE VACAS DE LEITE Malia que é habitual poñer máis dedicación e esforzo nas vacas de leite, é importante saber que o feito de concentrar un pouco a nosa atención tanto nas vacas secas coma nas xovencas será sempre un investimento nunhas áreas de mellora especialmente rendibles.

Antonio Jiménez Ceva, Salud Animal antonio.jimenez@ceva.com

IMPORTANCIA DUNHA BOA REPOSICIÓN É moi frecuente que, por priorizar a atención nas vacas de lactación, esteamos tentados a investir menos tempo e esforzo nos dous grupos de animais que non producen leite, é dicir, as vacas secas e as xovencas: • As xovencas normalmente están fóra do alcance da vista, en prados ou nas zonas menos accesibles da explotación, en estruturas antigas ou en adaptacións incómodas para a súa recría. • En moitas ocasións hai persoal con pouca preparación para manexar xovencas.

• Todos os expertos reportan grandes dificultades no acceso a rexistro de datos de reprodución ou crecemento, os cales ás veces nin existen. A falta de interese e información sobre nutrición e cría de xovencas é tamén evidente na literatura publicada. Durante as pasadas décadas, a recría recibiu pouca atención por parte da comunidade científica en comparación coas vacas en lactación. Como resultado, hai unha limitada información científica en varias áreas do manexo destes animais. Con todo, é moi importante lembrar que a recría de xovencas é a segunda fonte de custo para unha explotación leiteira e representa xeralmente un 15-20 % do custo total de produción, por tanto, un manexo máis eficiente destes animais é crítico para a rendibilidade das explotacións leiteiras.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

dossier_xenetica_reproducion_xovencas_02.indd 52

22/12/2014 09:39

XENÉTICA E REPRODUCIÓN

DOSSIER

A RECRÍA DE XOVENCAS É A SEGUNDA FONTE DE CUSTO PARA UNHA EXPLOTACIÓN Nun estudo recente realizado cunha gran base de da- LEITEIRA E REPRESENTA XERALMENTE UN tos con 500 explotacións, ao examinar a idade ao primeiro 15-20 % DO custo TOTAL DE PRODUCIÓN parto atopouse que só un 25 % das explotacións tiña unha media de idade igual ou menor a 27 meses. Este atraso na idade ao primeiro parto ten un grande impacto na rendibilidade da explotación leiteira. Ademais das perdas relativas ao incremento de custos de alimentación ata o parto, o feito de ter unha idade ao primeiro parto fóra do ideal de 23-24 meses ten un impacto dramático na produción na primeira lactación (figura 1). Produción de leite durante a primeira lactación segundo a idade ao primeiro parto

Un aspecto relevante en relación á interpretación dos datos de explotacións é a atención á distribución da idade ao primeiro parto, non simplemente á media de idade ao primeiro parto. Na figura 2 podemos observar que, aínda que a media de idade ao primeiro parto pode parecer preto do ideal, arredor da metade das xovencas pode parir con máis de 26 meses de idade. Distribución de idade ao primeiro parto 160

8500

Media de 26 meses

140 Número de xovencas

Produción de leite (kg/305 d)

55 % maior de 26 meses

n = 172421 xovencas

8000 7500 7000

120 100 80 60 40 20

6500

20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36

Idade ao primeiro parto (meses) Mahikow-Nerge 2007. LKV Mecklenburg-Vorpommern

Figura 1. A idade ao primeiro parto afecta á produción de leite na primeira lactación (Prof. Bollwein, Alemaña/Suíza)

<24 24-25 25-26 26-27 27-28 28-29 29-30 30-31 31-32 32-33 >33

Idade ao primeiro parto Dra. Tine van Werven, Holanda

Figura 2. A distribución da idade ao primeiro parto é máis representativa do rendemento reprodutivo das xovencas que a simple media de idade ao primeiro parto (Dra. Van Werven, Holanda)

AFRIGA ANO XX - Nº 114

dossier_xenetica_reproducion_xovencas_02.indd 53

17/12/2014 01:13

DOSSIER

XENÉTICA E REPRODUCIÓN

DEMOSTROUSE QUE LOGRAR UN RÁPIDO CRECEMENTO NAS ETAPAS TEMPERÁS PODE TER CONSECUENCIAS POSITIVAS NA FUTURA PRODUCIÓN DE LEITE E NA SUPERVIVENCIA NA SEGUNDA LACTACIÓN DO NACEMENTO AO PRIMEIRO PARTO: A IMPORTANCIA DA ALIMENTACIÓN E DA SANIDADE NA RECRÍA En canto á alimentación nas primeiras idades, sempre foi frecuente alimentar as xatas con baixas cantidades de substitutos lácteos (4 l/día). Con todo, demostrouse que lograr un rápido crecemento nas etapas temperás pode ter consecuencias positivas na futura produción de leite e na supervivencia na segunda lactación. A única maneira sinxela de mellorar o crecemento en xatas novas é a través da alimentación con altos niveis (6-7 l/día) de substitutivo lácteo ou leite con garantías hixiénicas, para que crezan máis de 700 g/d. Segundo medran as xovencas, a eficiencia da alimentación decrece e, por tanto, é moi importante potenciar o crecemento durante o período de predesteta, pero tamén durante o de transición, dende a desteta ata os 5 meses de idade. Durante este período deberíase alcanzar unha ganancia media diaria (GMD) de máis de 1 kg/d. Dunha maneira colectiva, as xovencas ben manexadas deberían entrar no patio de inseminación aos 400 días de idade (13 meses), pesando 400 kg e cunha altura á cruz de 130 cm. Entón, as xovencas sometidas a un manexo reprodutivo ideal deberían ser capaces de parir con 23-24 meses e pesar ao redor de 650 kg para ter unha produción óptima de leite durante a primeira lactación e proporcionar a máxima rendibilidade. Hai que ter tamén en conta a importancia das patoloxías nesta fase e o alto número de baixas na recría documentada nas explotacións comerciais, por exemplo nun estudo realizado polo Royal Veterinary College do Reino Unido (550 tenreiras nadas en 19 explotacións) [figura 3]. Sorprendentemente, neste estudo só un 77 % de xovencas nacidas fixo a súa primeira lactación. Por tanto, o manexo mellorado e as medidas preventivas tales como manexo correcto do calostro, alimentación e medidas sanitarias teñen un importante efecto na saúde e na supervivencia das xovencas de recría no período de lactación e máis adiante. Causas de perdas de xovencas

550 xatas nadas en 19 explotacións

Etapa

% mortalidade

Causa

24 h posparto

Mortalidade perinatal

1 mes

Mortalidade neonatal

15 meses

Mortalidade xuvenil

Ata o primeiro parto

Infertilidade/mortalidade

Comezo da primeira lactación

Mortalidade maternal

% total de mortalidade

% de éxito en conseguir a primeira lactación

Figura 3. Perdas de xovencas dende o nacemento ata a lactación (Dra. Dobson, Reino Unido)

Unha vez que as xovencas están próximas a parir cun tamaño ou peso ideal, deberanse tomar algunhas medidas de manexo durante o período de preparto, así como tras o parto. Por exemplo, como as vacas de primeira lactación teñen diferente patrón de alimentación en comparación coas vacas de máis idade, é importante ter as vacas de primeira lactación separadas das que teñen máis idade para mellorar a cantidade de inxestión de materia seca e a saúde xeral durante a primeira lactación. ESTRATEXIAS PARA O MANEXO REPRODUTIVO DAS XOVENCAS DE LEITE Antes de tomar decisións de inseminación, é importante avaliar o grao de desenvolvemento uterino, a idade cando entran ao patio de inseminación e mais a puntuación de condición corporal, factores que parecen afectar claramente á fertilidade das xovencas. As xovencas ben manexadas deberían alcanzar a puberdade e ter ciclos normais reprodutivos ao redor dos 1112 meses de idade. Por tanto, como normalmente as xovencas entran nas rutinas de inseminación-reprodución aos 13-14 meses e como mostran signos claros de celo que duran 12-18 h, a maioría das explotacións que utilice rutinas sistemáticas de detección de celos, tales como observación sistemática de celos ou axudas á detección de celos, tende a ter unha detección de celos óptima neste tipo de animais (diferente da das vacas adultas, que é intrinsecamente máis baixa, debido aos menores niveis hormonais destas últimas, polo seu alto metabolismo). Nestas condicións, en xovencas é posible ter deteccións de celo por riba do 70 %. Está reportado que os resultados de taxa de concepción (xestacións/inseminacións) destas inseminacións en celo natural en xovencas maduras sexualmente son excepcionais e ao redor do 60 % ou máis. Por tanto, a meta dos gandeiros de ter a maioría das xovencas parindo á idade de 23-24 meses de idade pódese lograr facilmente só con boa rutina de detección de celos, sen axuda adicional de manipulación hormonal do ciclo estral. Con todo, é moi común que a observación de celos nestes animais sexa inferior á das vacas en lactación, polo que, ao final, a eficiencia con que conseguimos xestacións ou “taxa de preñez de 21d” na recría pode ser insuficiente. Por todo isto, o programa de reprodución máis eficiente en xovencas, do mesmo xeito que nas vacas en lactación, é aquel que, dunha forma adaptada ás condicións da explotación (especialmente a porcentaxe de detección de celos), realice unha combinación adecuada entre a eficiencia da detección de celos que consigamos e un programa de protocolos de indución a celo ou sincronización para inseminación artificial a tempo fixo adecuados e con bo cumprimento. Revisamos agora algunhas das estratexias máis eficientes, baseadas nas últimas evidencias mostradas por parte dos investigadores.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

dossier_xenetica_reproducion_xovencas_02.indd 54

17/12/2014 01:13

SEMEN SEXADO PRO

CON MUY ALTA FERTILIDAD

BAD

Tras el éxito del año pasado, repetimos con el semen sexado en la Campaña 2015.

MASSEY LAZARITH CO-OP BOSSIDE MASSEY -ET

CO-OP SHOTTLE LAZARITH-ET

JUNIOR OVINA JULETTA JUNIOR

Eurodistribución Ganadera, SL - CRI España Eurodistribucion@eurodistribucion.com +34 987 213 172 +34 676 46 77 46

pub_inatega.indd 55

www.criespana.com

21/12/2014 00:45

DOSSIER

XENÉTICA E REPRODUCIÓN

A PGF2α BASICAMENTE DOBRA A CANTIDADE DE XOVENCAS PREÑADAS DENTRO DUNHA SEMANA, POR ISO NON É SORPRENDENTE QUE O SEU USO COMO ESTRATEXIA DE SINCRONIZACIÓN SEXA AMPLAMENTE COÑECIDO E APLICADO EN XOVENCAS POR TODO O MUNDO

Uso de prostaglandinas O uso de PGF2α en xovencas cíclicas ao comezo do período de reprodución incrementa a proporción de xovencas inseminadas nunha semana, comparada coas non tratadas, e a literatura científica mostra que unha PGF2α dada ao comezo do período de inseminación pode inducir un comportamento de celo máis agrupado, facilitando a detección de celo (máis animais en celo, concentrados nuns días de observación), e pode reducir o tempo á xestación uns 7 a 10 días en xovencas de leite en comparación cos controis sen tratar (figura 5). Por exemplo, demostrouse que un 72 % de xovencas son detectadas en celo dentro da semana posterior ao tratamento cunha dose de PGF2α; mentres que só un 36 % de xovencas que non reciben PGF2α son detectadas no mesmo período. Os resultados de taxa de concepción non difiren moito entre as xovencas inducidas a mostrar estro con PGF2α en comparación coas xovencas control. Así, a PGF2α basicamente dobra a cantidade de xovencas preñadas dentro dunha semana, por iso non é sorprendente que o uso de PGF2α como estratexia de sincronización sexa amplamente coñecido e aplicado en xovencas por todo o mundo.

Porcentaxe de xovencas inseminadas

Porcentaxe de xovencas inseminadas usando unha estratexia de indución a celo con PGF2α

35 Control PGF

30 25 20 15 10 5 0

Días tras o inicio do programa reprodutivo

Figura 4. Distribución da expresión de celos en xovencas de leite tras o uso de PGF2α comparado con controis sen tratar (adaptado de Chebel et al., 2010)

Máis alá destas consideracións técnicas, unha vez que se comeza a aplicar a decisión de usar un simple programa de sincronización, como a simple prostaglandina, o produtor pasa a manexar a reprodución nun sistema semanal ou quincenal, e as xovencas deixarán entón de ser animais esquecidos, o cal é xa en si mesmo unha mellora no manexo das xovencas. Levouse a cabo unha interesante análise económica comparando diferentes sistemas de manexo reprodutivo en xovencas de leite [4]. Nesta análise levouse un reconto do número de días aforrados dende o principio do período de inseminación ata o parto e os custos asociados cos diferentes programas ou unha mestura de diferentes programas. A principal conclusión foi que, como a PGF2α acurta o tempo a celo, mesmo as explotacións con boa detección de celo poden beneficiarse do uso de prostaglandinas, xa que o custo dos tratamentos está amortizado coa anticipación da inseminación. Sincronización para inseminación a tempo fixo: Cosynch de 5d + proxesterona Outra conclusión importante do estudo citado anteriormente foi que as explotacións con problemas de detección de celo deberían aproveitarse da posta en marcha de programas de inseminación a tempo fixo deseñados para xovencas que permitirán inseminar o 100 % dos animais, sen necesidade de detección de celo e con taxas de concepción consistentemente boas. As xovencas de leite, a diferenza das vacas en lactación, teñen unha serie de características reprodutivas diferentes das vacas adultas. Os programas de sincronización tales como o Ovsynch, que parecen funcionar relativamente ben en vacas de leite, producen resultados de taxa de concepción bastante máis baixos en xovencas que se esas fosen inseminadas tras celo natural. Debido a isto realizáronse varias investigacións básicas e aplicadas na última década por diferentes grupos de investigación para deseñar protocolos de inseminación a tempo fixo para xovencas como os protocolos de proxesterona de 5d, que permiten inseminar o 100 % das xovencas en 8 días, con resultados de taxa de concepción similares aos conseguidos con celo natural [1, 2, 3].

AFRIGA ANO XX - Nº 114

dossier_xenetica_reproducion_xovencas_02.indd 56

17/12/2014 01:13

DE NA E PI BR LI HYS C RA

Behobia

LAS VACAS QUE PRODUCEN MUCHA LECHE CON PROTEÍNA Y MEJORAN CON CADA PARTO

Nº1

ICO

Una vez más, el Indiscutible.

E CONAFbre m ie v o N 2014

+ 3441 ICO (144 hijas) + 1476 kg Leche + 0.04% Proteína + 0.04% Grasa + 110 Longevidad + 1.50 Tipo + 2.12 Ubres

OS LOUREIROS BELLA 463 BEHOBIA (MB-86, 2º Parto) 1-10 370 d. 13.460 Kgs. Leche, 3.66% Grasa, 3.39% Proteína S. Mamario MB-87, Pies y Patas MB-86 Estructura y Capac. MB-86, Estructura Lechera MB-85

CONAFE NOVIEMBRE 2014 PLACTON y PICACHU: d os grandes novedades y de fácil parto BOLET: consolida la prueba. El toro para robots. BIARRIZ: el semental más completo. ESCOLMO, S.L.

A 463 BEHOBI ROS BELLA OS LOUREI rto) Pa 2º , 86 B(M

pub_escolmo.indd 57

Distribuidor para Galicia y Asturias C/ Magnolia, 80 bajo 27003 - Lugo Tfno.: 982 217 633 Fax: 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

21/12/2014 01:07

DOSSIER

XENÉTICA E REPRODUCIÓN

AS VACAS NACIDAS DE XOVENCAS TENDEN A SER LIXEIRAMENTE MELLORES QUE AS NACIDAS DE VACAS, XA QUE AS PRIMEIRAS NON SUFRIRON CANDO ERAN EMBRIÓNS AS CONDICIÓNS DUNHA XESTACIÓN COINCIDENTE COA PRODUCIÓN DE LEITE

Modalidade completa do protocolo de proxesterona de 5d: Cosynch 5d + proxesterona. Excelentes resultados de taxa de concepción, normalmente similares aos conseguidos en IA con celo natural (ver referencias). GnRH

PGF2α

2.ª PGF2α

D5 Luns 8 AM

D6 Martes 8 AM

GnRH IA

dispositivo de proxesterona

Como existen principalmente dúas ou tres variantes máis ou menos completas do protocolo de 5 días, o obxectivo dun estudo realizado recentemente e publicado en 2013 [3] foi determinar se a aplicación de GnRH ao comezo do protocolo de 5 días e o uso de 2 doses de PGF2α, poderían mellorar a resposta ovárica e a taxa de concepción coa inseminación a tempo fixo en xovencas de leite. As conclusións do estudo foron que a estratexia con máis éxito para optimizar a taxa de concepción con protocolos de inseminación a tempo fixo é a variante completa do protocolo, coa emerxencia folicular conseguida coa inxección de GnRH ao comezo do protocolo combinada con 2 doses de PGF2α, administradas os días 5 e 6 para optimizar a luteólise. A este método coñéceselle como Cosynch de 5 días + proxesterona (figuras 6 e 7). Estes resultados demostran conceptos similares de traballos previos realizados con vacas en lactación, apoiando a necesidade de incorporar principios fisiolóxicos aos deseños de protocolos de sincronización como a mellora da emerxencia folicular para optimizar a fertilidade en xovencas de leite. A sincronización dunha nova onda folicular ou emerxencia folicular tras a ovulación inducida pola GnRH inicial, aínda que sexa menor en xovencas de leite, é claramente beneficiosa para a fertilidade. Con todo, para optimizar a fertilidade requírense 2 doses de PGF2α administradas 24 horas á parte para incrementar a regresión do corpo lúteo novo formado. A taxa de concepción de aproximadamente 60 % obtida neste estudo apoia o uso do Cosynch 5d + proxesterona como protocolo de sincronización para inseminación a tempo fixo en xovencas de leite, especialmente cando a eficiencia de detección de celos é baixa. Protocolo

Grupo NG1P

GnRH + IA 72 h

PGF2α

49 %

Proxesterona 5 días D0

Grupo NG2P

PGF2α

GnRH + IA 72 h

2ª PGF2α

51,6 %

Proxesterona 5 días D0

Taxa de concepción a 60 d

Grupo G2P GnRH

PGF2α

GnRH + IA 72 h

2ª PGF2α

59,1 %

Proxesterona 5 días D0

Figura 5. Taxas de concepción de diferentes opcións de protocolo de 5d de proxesterona (Lima et al., 2013)

D0 Mércores 8 AM

Luns

Martes

Mércores

Xoves

Venres

Sábado

D8 Xoves 8 AM

Domingo

8AM GnRH + Inserción do dispositivo 8 AM PGF2α + Retirada do dispositivo

8AM 2a PGF2α

8AM GnRH + IA

Figura 6. Necesítase unha segunda dose de prostaglandina para asegurar unha completa luteólise do novo corpo lúteo, producido nunha porcentaxe de animais tras as ovulacións inducidas polo tratamento con GnRH administrado no momento da inserción do dispositivo.

Toma de decisións en programas reprodutivos: uso de detección de celos e/ou de inseminación a tempo fixo Precisamente porque o grao de detección de celo que unha explotación sexa capaz de conseguir pode determinar a maior ou menor necesidade ou o sistema de traballo máis óptimo, en 2012 realizouse un modelo de simulación económica [5] avaliando os custos por xestación (tratamentos, custo de detección de celo, alimentación…) de catro diferentes estratexias de reprodución en xovencas: • 100 % detección de celo • 100 % inseminación a tempo fixo • Primeira inseminación sistemática a tempo fixo e detección de celo nos seguintes retornos • Primeira inseminación sistemática a tempo fixo seguida de inseminacións de celos de retorno e de inseminación a tempo fixo na resincronización das xovencas diagnosticadas abertas A simulación mostrou que un punto de corte de referencia é o 70 % de detección de celos. En situacións de detección de celos menores do 70 %, a incorporación dos diferentes sistemas de uso de protocolos de inseminación a tempo fixo é a opción máis rendible, tanto como única opción nun sistema de 100 % a tempo fixo como formando parte dos diferentes sistemas que a combinan con detección de celo (figura 7). Pola contra, en explotacións cunha eficiencia de detección de celos de máis do 70 % dunha maneira consistente, a inseminación a tempo fixo non se presenta como unha necesidade en termos de rendibilidade. Aínda así, pódese incorporar como unha das opcións complementarias, debido á consistencia en termos de fertilidade dos protocolos desenvolvidos recentemente.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

dossier_xenetica_reproducion_xovencas_02.indd 58

20/12/2014 09:54

RANSOM Fecha nacimiento: 08/04/2011

El mejor de la cosecha 2011

GtPi + 2566

de-su

raNsom

147HO02431 (Robust x Ramos)

✓ Fac. parto 5.9 % ✓ Vida productiva (PL) + 6.6 ✓ Fertilidad hijas (DPR) + 2.7 ✓ Patas + 2.26 distriGeN distrigen@distrigen.es tel. 689 233 030 649 466 728 www.transamericagenetics.com

pub_tag.indd 59

Buscamos distriBuidores en zonas libres 20/12/2014 23:39

DOSSIER

XENÉTICA E REPRODUCIÓN

BIBLIOGRAFÍA $90.90

$89.50

$81.40

100 % inseminación a tempo fixo

100 % detección de celo

$80.80

Primeira Primeira inseminación a inseminación tempo fixo, detección de a tempo fixo e celos de retorno e resincronización de detección de celo nos xovencas abertas con seguintes inseminación a tempo fixo retornos

Figura 7. Custo total por xestación en dólares de diferentes sistemas tendo en conta unha detección de celos de 70 % (Ribeiro et al., 2012)

Os gandeiros e os veterinarios necesitan levar a cabo unha análise do retorno do investimento tendo en conta diferentes variables. Con bos rexistros dalgúns indicadores de crecemento, distribución de idades á primeira inseminación e ao primeiro parto e outros coma a taxa de concepción e a taxa de detección de celos, é posible facer unha correcta toma de decisións para elixir a mellor opción das diferentes opcións de programas de reprodución dispoñibles. Unha vez que o manexo sanitario e nutricional das xovencas está controlado, existen ferramentas de xestión de datos e protocolos reprodutivos suficientes para traballar o control da reprodución dunha forma eficiente e adaptada ás condicións da explotación (figura 8). 100 Taxa de detección de celos (%) Inseminacións/celos dispoñibles

90 80 70

Alta eficiencia de detección de celos, pero baixa taxa de concepción. Débense identificar problemas de baixa precisión ou fiabilidade da detección de celo e/ou problemas en rutina de IA ou manexo xeral.

50 %

Alta eficiencia de detección de celo e alta taxa de concepción. Non se necesitan moitos tratamentos hormonais. Considerar principalmente o uso de PGF2α e tamén o uso de sincronización a tempo fixo (Cosynch 5d + proxesterona).

65 %

60 50 40 30

Baixa eficiencia de detección de celos e baixa taxa de concepción. Antes de poñer en marcha programas baseados en PGF2α ou protocolos de sincronización para inseminación a tempo fixo, cómpre revisar a detección de celos, a rutina de IA e o manexo xeral.

Baixa eficiencia de detección de celos pero altas taxas de concepción. É necesario mellorar a taxa de detección de celos. Considerar a posibilidade de uso de PGF2α, pero principalmente o uso de protocolos de sincronización para inseminación a tempo fixo (Cosynch 5d + proxesterona), que non necesitan detección de celo.

20 10 0

100

Taxa de concepción (%) Xestacións/Inseminacións

Figura 8. Táboa resumo para a toma de decisións en programas reprodutivos en xovencas de leite

As xovencas adoitan ser os animais coa xenética máis avanzada da explotación. Ademais sabemos que, debido ao efecto da coincidencia ou non da xestación e a lactación sobre os embrións en desenvolvemento, as vacas nacidas de xovencas tenden a ser lixeiramente mellores que as vacas nacidas de vacas, xa que as primeiras non sufriron cando eran embrións as condicións dunha xestación coincidente coa produción de leite. Por todos estes motivos, e porque ademais as xovencas son animais máis fértiles en xeral que as vacas, concentrar os nosos esforzos na reprodución das xovencas sempre será especialmente rendible.

1. Rabaglino MB, Risco CA, Thatcher MJ, Lima F, Santos JEP, Thatcher WW: Use of a five-day progesteronebased timed AI protocol to determine if flunixin meglumine improves pregnancy per timed AI in dairy heifers. Theriogenology 2010, 73(9):1311-1318. 2. Lima FS, Ayres H, Favoreto MG, Bisinotto RS, Greco LF, Ribeiro ES, Baruselli PS, Risco CA, Thatcher WW, Santos JEP: Effects of gonadotropin-releasing hormone at initiation of the 5-d timed artificial insemination (AI) program and timing of induction of ovulation relative to AI on ovarian dynamics and fertility of dairy heifers. J Dairy Sci 2011, 94(10):4997-5004. 3. Lima FS, Ribeiro ES, Bisinotto RS, Greco LF, Martinez N, Amstalden M, Thatcher WW, Santos JE. Hormonal manipulations in the 5-day timed artificial insemination protocol to optimize estrous cycle synchrony and fertility in dairy heifers. J Dairy Sci. 2013 Nov;96(11):7054-65. 4. Chebel RC: New strategies for synchronisation of dairy heifers and economic considerations. In: Dairy Cattle Reproduction Conference: 2010; St Paul, MN - USA. 8. 5. Ribeiro, E. S., K. N. Galvão, W. W. Thatcher, and J. E. P. Santos. 2012. Economic aspects of applying reproductive technologies to dairy herds. Anim. Reprod. 9:370-387. 6. Sartori R, Sartor-Bergfelt R, Mertens S, Guenther J, Parrish J, Wiltbank M: Fertilization and early embryonic development in heifers and lactating cows in summer and lactating and dry cows in winter. J Dairy Sci 2002, 85(11):2803-2812. 7. Grant R, Albright J: Feeding behavior and management factors during the transition period in dairy cattle. J Anim Sci 1995, 73(9):2791-2803. 8. Bach A: Ruminant Nutrition Symposium: Optimizing Performance of the Offspring: nourishing and managing the dam and postnatal calf for optimal lactation, reproduction, and immunity. J Anim Sci 2012, 90(6):1835-1845. 9. Bach A: Associations between several aspects of heifer development and dairy cow survivability to second lactation. J Dairy Sci 2011, 94(2):1052-1057. 10. Smith M, Perry G, Atkins J, Jinks E, Pohler K, Patterson D: Keys to a successful oestrus synchronisation and artificial insemination program. American Red Angus Magazine 2012, 4:22-32. 11. Stevenson J, Rodrigues J, Braga F, Bitente S, Dalton J, Santos J, Chebel R: Effect of breeding protocols and reproductive tract score on reproductive performance of dairy heifers and economic outcome of breeding programs. J Dairy Sci 2008, 91(9):3424-3438. 12. Andersen K, LeFever D, Brinks J, Odde K: The use of reproductive tract scoring in beef heifers. Agri Practice 1991, 12. 13. Pursley JR, Mee MO, Wiltbank MC: Synchronisation of ovulation in dairy cows using PGF2α and GnRH. Theriogenology 1995, 44(7):915-923. 14. Rivera H, Lopez H, Fricke PM: Fertility of Holstein Dairy Heifers after Synchronisation of Ovulation and Timed AI or AI after Removed Tail Chalk. J Dairy Sci 2004, 87(7):2051-2061. 15. Bridges GA, Helser LA, Grum DE, Mussard ML, Gasser CL, Day ML. Decreasing the interval between GnRH and PGF2alpha from 7 to 5 days and lengthening proestrus increases timed-AI pregnancy rates in beef cows. Theriogenology. 2008 Apr 15;69(7):843-51.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

dossier_xenetica_reproducion_xovencas_02.indd 60

17/12/2014 01:14

ICONE GTPI + 2517

Mogul x 9 generaciones MB/EX

✓ Alta calidad de leche ✓ Tipo + 2.60 ✓ Ubre + 2.71 ✓ Patas + 2.48 ✓ Se puede usar en novillas

DISTRIGEN distrigen@distrigen.es Tel. 689 233 030 649 466 728 www.genesdiffusion.com

Untitled-4 61

BUSCAMOS DISTRIBUIDORES en zonas libres 21/12/2014 00:23

DOSSIER

XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Os cubículos deben evitarse durante a etapa preparto, e se se empregan para as vacas secas teñen que ter unhas medidas adaptadas ao volume dos animais

MANEXAMOS ADECUADAMENTE AS NOSAS VACAS PRÓXIMAS AO PARTO? Do período de transición dependerán directamente os resultados produtivos e reprodutivos do rabaño. Tanto a fase de preparto coma a do posparto serán cruciais; abarcan un período de tempo de 6 a 8 semanas durante o cal os animais sufrirán unha serie de cambios hormonais e metabólicos que os prepararán para iniciar unha nova lactación. O nexo de unión entre ambas as fases establécese no mesmo momento do parto, que será determinante para a saúde do animal. Todos os esforzos realizados na alimentación e no manexo previos poden perderse en poucas horas se o parto se complica ou non se desenvolve de forma adecuada.

A saúde e a produción das nosas vacas dependerán de como superen o proceso biolóxico do parto. Normalmente, os animais que teñen un parto adecuado comezarán a súa lactación sen problemas e permanecerán por máis tempo no establo. Non debemos olvidar que as complicacións durante o parto constitúen a principal causa de desbote de vacas durante o seu primeiro mes de lactación, e unha das máis importantes nos animais que non chegan a quedarse xestantes durante os meses seguintes. Non existe unha solución única e fácil para manexar este momento tan crítico. Os parámetros básicos serán sempre

Roberto C. Fernández Álvarez Veterinario asesor de explotacións de vacún leiteiro

os mesmos, aínda que a organización e o manexo dependerán das posibilidades de cada explotación. Neste artigo non imos dar solucións definitivas que sirvan para todas as explotacións, xa que iso sería inviable. Limitarémonos a revisar as condicións óptimas para o mantemento dos animais que se atopan nesta fase do seu ciclo produtivo, valorando as alternativas en función das nosas necesidades.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

manexo_parto.indd 62

16/12/2014 00:22

XENÉTICA E REPRODUCIÓN

DOSSIER

A limpeza da zona de partos é imprescindible para reducir os problemas sanitarios tanto na vaca coma no xato. A imaxe da dereita, por exemplo, non cumpriría as condicións de limpeza precisas

CONDICIÓNS BÁSICAS DA ZONA DE PARTOS Independentemente do sistema que empreguemos para manexar o parto das nosas vacas, as pautas básicas que sempre debemos manter son: limpeza, confort, comodidade e paciencia. A limpeza é imprescindible tanto no ambiente como durante as manobras obstétricas de atención ao parto. Este momento é moi delicado, posto que se expón o útero da vaca aos contaminantes ambientais que a rodean. Canto maiores sexan a limpeza e a hixiene que empreguemos, menor será a probabilidade de desenvolver un proceso de metrite no posparto temperán. Para empezar, a zona onde se aloxe a vaca débese limpar a fondo e, se é posible, desinfectala entre os diferentes par-

AS PAUTAS BÁSICAS QUE SEMPRE DEBEMOS MANTER NA ZONA DE PARTO SON: LIMPEZA, CONFORT, COMODIDADE E PACIENCIA tos. Non serve soamente con encher a cama de palla, senón que deberemos retirar o esterco e limpar o chan antes de colocar a cama nova. Así mesmo, é aconsellable realizar a limpeza do esterco de forma frecuente durante as horas que o animal pase na parideira para asegurar un contorno o máis aséptico posible tanto para a nai como para a cría. Neste apartado poderíanse aplicar os mesmos criterios que se empregan na valoración dos cubículos ou encamados das vacas lactantes, onde o obxectivo é conseguir superficies quentes, secas e confortables.

BATIDOR CENTRÍFUGO • Cañón hidráulico dirigible • Combinación del agitador de hélice con la

bomba centrífuga • Especial para mover la arena sedimentada en

el fondo del pozo • 5 metros de largo + 2 cabezales (opcional) • 100 CV de potencia absorbida, según densidad del purín • 540 revoluciones

TÉCNIC AMEN TESTAD TE O

sed La soL ime uci nta ón da par en e a L L po a ar zo d ena e pu rín

AFRIGA ANO XX - Nº 114

manexo_parto.indd 63

17/12/2014 01:17

DOSSIER

XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Debemos aloxar as vacas en lugares espazosos e cómodos, que lles permitan realizar os movementos durante o parto sen obstáculos ou limitacións. Por exemplo, na foto de abaixo a vaca non tería suficiente espazo

CANTO MAIORES SEXAN A LIMPEZA E A HIXIENE, MENOR SERÁ A PROBABILIDADE DE DESENVOLVER UN PROCESO DE METRITE NO POSPARTO TEMPERÁN Os principios de limpeza son tamén aplicables a todo o material empregado nas manobras de extracción do xato. É frecuente observar en moitas explotacións as cordas de tracción ou os extractores tirados en calquera sitio e cubertos por material contaminado. Cando chega o momento de empregalos seguramente non dispoñeremos de tempo para a súa limpeza, o que os converte nun vehículo de axentes contaminantes que poden poñer en perigo a saúde da vaca ou da súa cría. Debemos ter o costume de limpar adecuadamente este instrumental tras o seu uso, primeiro con auga e xabón para eliminar os restos orgánicos como placenta e sangue, e máis tarde con produtos desinfectantes que actuarán mellor se non existe presenza de material orgánico adherido na superficie. Tamén é importante usar guantes desbotables durante as manobras obstétricas para evitar tanto a metrite nas vacas coma as zoonoses ou enfermidades profesionais nas persoas que asistan o parto. Ao respecto, aconsellaría que na zona de partos se dispuxera dunha billa con auga corrente e un bote de xabón sempre a man para empregar ante calquera urxencia. O confort que encontre o animal na área de partos influirá na rapidez e seguridade do proceso. As vacas, durante as horas previas ao parto, sofren bastante estrés no seu organismo. Se o lugar onde son aloxadas é cómodo e confortable, con suficiente luz e unha temperatura adecuada, os animais atoparanse máis tranquilos e seguros, relaxando de forma máis rápida as estruturas anatómicas implicadas na dilatación e favorecendo un parto rápido e sinxelo. Para

esta tarefa axuda bastante que poidan oír ou ver o resto de vacas, sufrindo menor estrés ao ser separadas do grupo. Se polo contrario se atopan con situacións estresantes, nun ambiente escuro, frío e descoñecido que pon nervioso o animal, por instinto natural non intentará expulsar a súa cría, co que o parto se ralentiza, poñendo en perigo a vida do xato e a saúde da vaca. O confort dos animais tamén se verá afectado polo noso comportamento, xa que os berros e os golpes poden ralentizar o proceso do parto, especialmente en animais nerviosos como son as xovencas primeirizas.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

manexo_parto.indd 64

16/12/2014 00:23

MASSEY

SEX

CO-OP BOSSIDE MASSEY -ET O

AD SEX

Nuestros números 1

LAZARITH CO-OP SHOTTLE LAZARITH-ET

...En las listas de los mejores

JUNIOR OVINA JULETTA JUNIOR SEXAD

Eurodistribución Ganadera, SL - CRI España Eurodistribucion@eurodistribucion.com +34 987 213 172 +34 676 46 77 46 pub_cri.indd 65

www.criespana.com 21/12/2014 00:44

pub_progenex.indd 66

20/12/2014 23:51

pub_progenex.indd 67

20/12/2014 23:52

DOSSIER

XENÉTICA E REPRODUCIÓN

É ACONSELLABLE REALIZAR A LIMPEZA DO ESTERCO DE FORMA FRECUENTE DURANTE AS HORAS QUE O ANIMAL PASE NA PARIDEIRA, PARA ASEGURAR UN contorno O MÁIS ASÉPTICO POSIBLE TANTO PARA A NAI COMA PARA A CRÍA

A comodidade é básica tanto para os animais como para as persoas encargadas de atendelos. As vacas necesitan un lugar cómodo e amplo que lles permita levantarse e tombarse facilmente, no que poidan dar voltas ou estirar as patas, e onde non existan obstáculos que lles poidan orixinar un accidente durante estes movementos (golpes nas extremidades, imposibilidade de levantarse, lesións á cría ou á nai…). Tamén é importante que o chan non presente superficies esvaradías que dificulten os movementos destes animais, os cales adoitan encontrarse torpes e pesados e son máis propensos a sufrir accidentes. O operario debe estar cómodo durante a súa actuación. Un lugar estreito, sen espazo para utilizar o extractor ou colocar as cordas, pode complicar un parto que se presentaba fácil. Ademais, debe dispoñer do material de forma rápida e sinxela, polo que este será un punto a ter en conta cando deseñemos unha instalación con este fin. Para este manexo é moi aconsellable que a parideira dispoña dunha cornadiza cómoda, a ser posible con dobre abertura e que chegue ata o chan, de forma que se o animal se tomba se poida liberar rapidamente. Se colocamos portas abatibles nos seus laterais, ao cerrarse permitirá crear unha pequena manga para inmobilizar a vaca e axudar a que se trabe, podendo unha soa persoa atender o parto aínda que a vaca estea nerviosa e non queira entrar na cornadiza. Por último está a paciencia, moita paciencia. Debemos recordar que traballamos con animais estresados que teñen dor, polo que o seu manexo en ocasións pode resultar desesperante. Hai que actuar con calma e tranquilidade, evitando asustar a vaca para que esta non realice movementos bruscos que puidesen comprometer o parto ou ocasionar lesións traumáticas. Este principio debe ser aplicado durante as manobras de extracción, nas que hai que procurar utilizar o sentido común e exercer unha forza razoable para evitar lesións internas.

As manobras de extracción deben realizarse con sentido común e exercendo unha forza razoable, sen comprometer a vida do xato ou da vaca

SISTEMAS DE ALOXAMENTO O máis importante do lugar onde aloxemos os animais próximos ao parto será a limpeza e o confort. Nas granxas tendemos a aloxar os “animais improdutivos temporalmente” nas instalacións máis anticuadas, desenvolvendo todo un investimento de instalacións nos animais que están en produción. Sen dúbida, é unha boa forma de aproveitar as antigas cortes de leite e reducir as amortizacións de estruturas, pero debemos recordar que este tipo de animais teñen unhas necesidades específicas que debemos cubrir. Non é preciso utilizar instalacións novas ou modernas, pero si que estean en boas condicións e cun mantemento axeitado. O ideal é que dispoñamos de currais con cama quente e, se o ambiente o permite, aloxamentos exteriores con solo de terra. As vacas antes do parto son animais torpes e pesados que se moven con dificultade, polo que este tipo de aloxamentos favorecen a súa mobilidade, reducen a incidencia de accidentes e favorecen a inxestión de alimentos. Evitaremos moitos traumatismos nas extremidades e na columna vertebral en comparación coas instalacións de cubículos. Ademais, a cama quente reduce considerablemente o número de xatos que morren durante o parto en comparación tamén co aloxamento en cubículos. Para este tipo de aloxamento, cada vaca debería dispoñer de 10 a 15 metros cadrados de superficie de cama. Estas instalacións facilítannos o manexo e abaratan os custos de construción, co que se obtén maior marxe de manobra sobre o censo nas ocasións nas que se concentren partos. Polo contrario, obrígannos a dispoñer de maior espazo total para este lote de animais. Os aloxamentos en cubículos xusto antes do parto (preparto) non son indicados. Aínda que lles deamos un tamaño suficientemente amplo, as vacas reducirán o tempo de descanso dentro do cubículo. Tamén supoñen un aumento da presenza de traumatismos e diminuirán a inxestión de materia seca. Por todo iso, poderemos utilizalos durante o período seco pero non durante as semanas anteriores ao parto. Se empregamos un aloxamento en cubículos deberemos asegurar como mínimo un cubículo por animal, e a súa anchura debería superar a dos cubículos comerciais para vacas en lactación, xa que traballaremos con animais moito máis voluminosos. Nestes casos recoméndase empregar anchuras de cama de 1,27 a 1,32 metros. Empreguemos un sistema ou outro, a enchedura de lotes non debería superar o 90 % durante o período seco, e o 80 % durante o preparto. Debemos estimar o número de partos que haberá na explotación en función do censo desta, e sobreestimalo nun 20-30 % para evitar saturacións durante as épocas en que se concentren. Aínda que isto pode encarecer parcialmente a amortización das instalacións, veremos reembolsado o investimento de sobra coa redución de problemas metabólicos e sanitarios.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

manexo_parto.indd 68

16/12/2014 00:23

XENÉTICA E REPRODUCIÓN

DOSSIER

SE OS ANIMAIS SE ATOPAN TRANQUILOS E SEGUROS, RELAXARÁN DE FORMA MÁIS RÁPIDA AS ESTRUTURAS ANATÓMICAS IMPLICADAS NA DILATACIÓN E FAVORECERÁN UN PARTO RÁPIDO E SINXELO

As cornadizas tamén deben ser adaptadas, xa que non serven as medidas comerciais para animais en lactación. Neste período optaremos por tamaños de 76 centímetros de presebe por vaca. SISTEMAS DE MANEXO. VANTAXES E INCONVENIENTES Os cambios de grupo aos que sometamos as nosas vacas próximas ao parto influirán no seu comportamento tanto alimenticio coma social. Debemos ter presente que un movemento de grupo implica sempre un período de adaptación máis ou menos longo para que a xerarquía do grupo se estabilice ou para que o animal se adapte á súa nova situación. En calquera destes casos, suporá unha depresión na inxestión de materia seca, a cal xa adoita ser baixa nos momentos próximos ao parto. As interaccións dos animais que cambian de grupo, xa sexa con outras vacas ou co medio que as rodea, implican un tempo que o animal reducirá doutras tarefas diarias como son a comida e o descanso. Son animais que están mobilizando reservas corporais e que presentan un sistema inmunitario moi deprimido, e en moitas ocasións esta re-

dución da inxestión provoca un balance enerxético negativo e pode desenvolverse un fígado graxo antes do parto. A estabilidade metabólica e de conduta tras este tipo de movementos alcánzase en torno aos 3-7 días tras o cambio, o cal será un factor a ter en conta cando programemos o manexo a desenvolver na explotación. Unha consideración importante á hora de valorar como organizaremos os lotes de animais en torno ao momento do parto é o tamaño do rabaño. Granxas de tamaño medio, de entre 50 e 100 animais, non poderán utilizar un agrupamento similar ao dunha granxa de entre 500 e 1.000 cabezas, posto que algunhas fases estarán ocupadas soamente por 3 ou 4 animais, non permitindo facer racións adaptadas nin destinar patios completos a esa etapa. Un programa tradicional completo de loteado de animais durante o período de transición incluiría: - Lote de secas (5 semanas) - Lote de preparto (3 semanas) - Parideira (horas a 3 días) - Posparto temperán (3 a 5 días) - Posparto (3 semanas)

¿Necesita Novillas Frisonas?

Pablo 630 10 44 02

Gemma 636 47 77 75

Cristina 674 46 52 39

velmarcerezal@hotmail.com

VELMAR HOLSTEIN

AFRIGA ANO XX - Nº 114

manexo_parto.indd 69

21/12/2014 01:10

DOSSIER

XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Esta é a teoría básica, pero realizar un manexo adecuado con esta cantidade de lotes necesita un censo moi elevado na granxa para que nos compense e obteñamos suficientes animais en cada fase. Este manexo permítenos un maior control en cada fase do pre e posparto, xa que agruparemos os animais en función do seu estado produtivo e as súas necesidades particulares, chegando a separarse tras o parto durante os primeiros días, nos cales debemos retirar o leite que contén antibióticos. Pero se nos fixamos no esquema anterior, nalgúns currais as vacas permanecerían menos dunha semana, que é o tempo necesario para que se adapten e estabilicen tanto o seu comportamento coma a súa inxestión. Este maior control do manexo carrexa, non obstante, unha perda de confort para os animais e un aumento do estrés. Hoxe en día, incluso nas grandes explotacións que superan as 1.000 vacas en lactación e poden desenvolver este tipo de programas de forma completa, téndese a reducir o número de lotes durante a transición das vacas. Tras moitos anos empregando este sistema non se conseguiu aumentar a inxestión de materia seca no posparto temperán nin reducir os problemas metabólicos asociados, o cal nos indica que un excesivo movemento entre lotes durante esta fase pode provocar efectos negativos sobre a saúde dos animais. A tendencia actual dos programas de manexo é conseguir reducir o estrés das vacas, aumentando a súa inmunidade e mellorando a súa inxestión posparto. Para isto, intentaremos realizar os movementos entre os lotes de forma ordenada e considerando as necesidades destes animais. Entre a formulación máis simple, onde as vacas pasan todo o seu secado no mesmo establo, parindo alí mesmo e sendo levadas ao grupo de lactación inmediatamente, ata os complicados programas con 7 ou 8 etapas durante a transición das vacas, debemos encontrar un punto intermedio que se adapte á nosa explotación e que mellore as condicións do parto. Para iso, podemos formularnos os seguintes puntos: - Lote seco: os animais permanecerán nunhas instalacións adaptadas ao seu tamaño e ás súas necesidades, que poderán ser de cama quente ou cubículos, e procurarase non superar o 90 % da capacidade das instalacións. - Lote preparto: os animais aloxaranse preferentemente en cama quente ou nun sistema de cubículos suficientemente amplos onde a capacidade das instalacións non supere o 80 %. Nunca se deben aloxar nos patios de lactación durante esta fase. Algunhas explotacións realizan esta manobra para que os animais empecen a comer a ración de produción, pero convivir con animais xa paridos implica moita maior competencia no comedeiro e unha depresión elevada da inxestión de materia seca. - Momento do parto: non empregaremos a denominación “lote” porque non o consideraremos unha estancia por si mesma, senón un período de horas máis ou menos curto que non implicará adaptación por parte dos animais. Unha xovenca primeiriza tardará entre 4 e 10 horas en dilatar, e unha vaca multípara farao en 2-6 ho-

A TENDENCIA ACTUAL DOS PROGRAMAS DE MANEXO É CONSEGUIR REDUCIR O ESTRÉS DAS VACAS, AUMENTANDO A SÚA INMUNIDADE E MELLORANDO A SÚA INXESTIÓN POSPARTO

ras, polo tanto, non é necesario realizar estancias prolongadas a este respecto. Aquí teremos dúas opcións, ambas válidas e que empregaremos segundo as nosas necesidades: o As vacas paren en cama quente directamente no grupo de preparto, para o cal debemos realizar un seguimento durante 3 ou 4 veces ao día para controlar os animais que estean próximos. Unha vez que o animal está tranquilo e recuperado, pásase ao lote de posparto ou ao lote de produción. o As vacas son conducidas a unha parideira en canto se ve a bolsa do parto ou cando comezan as contraccións. Permanecerán nesta situación ata parir, e poderán esperar algunhas horas para que expulsen as secundinas e recuperen a mobilidade por completo. - Lote posparto: as vacas recén paridas aloxaranse nun grupo independente durante un período de 2 a 3 semanas. Tamén poden ir directamente ao grupo de lactación se o número de animais non nos permite crear esta fase, pero deberían descansar durante 12-14 horas na zona de partos, e sempre que non mostren síntomas de dificultade na locomoción, enfermidade ou partos complicados; neste caso serían levadas a unha zona de hospital para a súa observación. Podemos ver que desta forma utilizaremos entre 2 e 3 lotes soamente para cubrir todo o período de transición, minimizando os cambios de grupo e evitando as estancias reducidas en cada un deles. Se empregamos a parideira será durante unhas poucas horas, o cal, debido a todo o trastorno orgánico do parto, non suporá adaptación do animal ao seu novo contorno, senón que se vai adaptar ao seguinte lote ao que sexa conducido. Que utilicemos un ou outro sistema dependerá das nosas posibilidades e do número de animais que teñamos en cada apartado. Vemos que é máis un tema de organización do traballo que de investimento de capital en instalacións, polo que se non realizamos ben esta tarefa non poderemos botarlle a culpa á situación do sector ou ao prezo do leite. Dun bo parto poderemos obter unha boa lactación. Manexemos este momento con coidado porque é a base do sistema produtivo nas nosas granxas. v

AFRIGA ANO XX - Nº 114

manexo_parto.indd 70

20/12/2014 09:56

pub_ascol.indd 71

21/12/2014 00:41

DOSSIER

XENÉTICA E REPRODUCIÓN

A XENÓMICA DAS XATAS COMO FERRAMENTA DE MELLORA O ideal é facerlles a proba xenómica a todas as xatas da granxa para obter a máxima fiabilidade

A selección xenómica na raza frisona anticipa os resultados do potencial de transmisión dos animais e incrementa a súa fiabilidade e, aplicada ás xatas, resulta útil para mellorar a xenética do rabaño e a rendibilidade das explotacións. As probas xenómicas permiten estimar cunha alta fiabilidade o valor xenético do animal a partir dunha mostra de ADN. Esta tecnoloxía fai que os gandeiros teñan unha referencia do potencial xenético deste antes de ter descendencia dabondo que confirme a estimación que se fai con base no seu pedigree, e isto atinxe tanto a femias como a machos. SELECCIÓN VÍA MACHO A selección xenética conseguida vía macho atravesou distintas etapas nos últimos anos ata a chegada da xenómica no 2012, as cales foron proporcionando unha maior fiabilidade dos resultados. Antes das probas xenómicas os xatos seleccionábanse acabados de nacer polo índice de pedigree (media do valor xenético dos proxenitores). A fiabilidade que obtemos do seu valor xenético é dun 30-35 %. Cando o touro chegaba a ter fillas en produción, pasados catro anos, tiñamos a proba de descendencia, que achegaba datos reais de produción e de tipo das súas fillas, cos que se calculaba o Índice Combinado de Produción e Tipo (ICO). Con esta proba pode chegarse a unha fiabilidade do 99 %, para o que é preciso ter centos de fillas.

Fernando Rego López1 e José Luis Méijome Blanco2 1 Técnico de acoplamentos de Africor Lugo 2 Técnico de acoplamentos de Africor Pontevedra

No ano 2003 incorporáronse ao ICO os caracteres secundarios: lonxevidade e reconto de células somáticas. Estes caracteres adquiren cada vez máis peso na proba dos touros e no ICO porque inflúen economicamente na explotación, e porque coa xenómica é máis fiable a súa estimación. A introdución das avaliacións xenómicas supuxo un avance de catro anos no proceso de selección de sementais e na súa utilización, posto que pasamos a contar con índices xenéticos cunha fiabilidade do 60-70 % en animais acabados de nacer. Para obter esta mesma fiabilidade sen probas xenómicas, teriamos que esperar a que o touro tivese unhas 30-40 fillas controladas e cualificadas. Actualmente, coa xenómica, vía macho, pódese ter un fillo destacado, do que se está a comercializar seme, sen que os proxenitores dispoñan de proba oficial de descendencia.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_dossier_xenomica.indd 72

Figura 1. Principais parasitos internos do gando vacún

20/12/2014 09:57

Fontao - Esperante - 27210 LUGO - Tfno.: 982 284 391 - Fax: 982 284 626 - xeneticafontao.agri@xunta.es - www.xeneticafontao.com

pub_fontao_delete.indd 73

20/12/2014 23:40

FIABILIDADE SUPERIOR AO 60 % Informe de Índices Genéticos

DOSSIER

XENÉTICA E REPRODUCIÓN

12K

Nombre Nº Gen ES021110014922 C.I.B. Fecha Nac. 27/12/2013

SAT VARELA RUBLE 838 ESPH2703925089

PADRE

Producción

USAM0063210210

KINGS-RANSOM B RUBLE

Índice Genético Combinado

661 -0.35 -10 -0.08 13 0.56 1.15 -0.1 0.16 0.71 0.14 0.48 1.91 0.58 0.18 0.22 0.81 -0.2 0.92 -0.97 1.22 0.82 0.26 0.62 0.7 1.15 0.34 92 111 100

1638 -0.16 42 -0.06 46 1.57 0.45 0.42 1.37 0.56 0.1 2.23 1.99 1.12 1.51 0.98 0.45 0.67 1.06 0.78 1.35 1.41 1.39 2.06 1.33 2.12 0.76 101 108 86

990 -0.28 8 -0.06 25 0.91 0.88 0.09 0.57 0.66 0.12 1.06 1.94 0.77 0.65 0.48 0.68 0.12 0.98 -0.31 1.27 1.12 0.84 1.12 1.03 1.48 0.48 95 110 95

3385

2513

% Grasa Kilos Grasa % Proteína Kilos Proteína Pecho Prof. Corporal Angulosidad Anchura Grupa Ángulo Grupa Inserción Anterior Inserción Posterior Ligamento Suspen. Prof. De Ubre

Tipo

MADRE

ALTO MIÐO SANCHEZ TRADY ET

Índice Genético

Kilos de Leche

Coloc. Pez. Anter. Coloc. Pez. Post. Longitud Pezones Ángulo Podal Vista Lateral Vista Posterior Movilidad MA ICU IPP IGT ICAP RCS Longevidad Días Abiertos

ICO

2022

Fiab. (%)

70 46 69

Índice de Pedigrí

Informe de Índices martes, Genéticos 14 de octubre de 2014

Evaluación: 10_2014

12K

Servicio de CONAFE desarrollado mediante convenios suscritos con el MAGRAMA, XENÉTICA FONTAO, S.A. e INIA (CC10-048 y CC12-036) y con la colaboración de ABEREKIN, S.A., ASCOL, S.Coop.L. y GENÉTICAL, S.C.

Nombre Nº Gen

V.NEGRAL ELSAR 294 ESPH2703741329

Nesta táboa apréciase un descenso considerable da proba ES021109581694 C.I.B. Fecha Nac. 29/11/2012 xenómica da xata: baixada de ICO de produción, de calidade...

Producción

ESPM9203489478

PADRE

BROEKS ELSAR

Kilos de Leche % Grasa Kilos Grasa % Proteína Kilos Proteína Estatura Pecho Prof. Corporal

En condicións normais, a fiabilidade media do valor xenético dunha vaca é do 53 % para caracteres de produción e do 50 % para caracteres de tipo.

Angulosidad Anchura Grupa Ángulo Grupa Inserción Anterior Inserción Posterior Ligamento Suspen. Tipo

Prof. De Ubre Coloc. Pez. Anter. Coloc. Pez. Post. Longitud Pezones Ángulo Podal Vista Lateral Vista Posterior Movilidad MA ICU IPP IGT ICAP Funcio nales

PROBA XENÓMICA A Confederación Nacional de Asociacións de Frisona Española (Conafe) ofrécelles aos gandeiros a posibilidade de realizar as probas xenómicas de femias. Cos resultados destas análises, que cada vez son máis numerosas, publica na súa páxina web os listados de mellores femias xenómicas, actualizados cunha periodicidade mensual. Nesta información que incluímos nas táboas, extraída da avaliación de Conafe, podemos ver exemplos de xatas nas que variou de forma considerable a estimación do seu valor xenético, en comparación co índice de pedigree. Isto débese a que a estimación do valor xenético con base unicamente no índice de pedigree ten pouca fiabilidade, cunha ampla marxe de variación, respecto ao valor que se obtén mediante as probas xenómicas, que precisa con maior fiabilidade o valor xenético do animal. No exemplo podemos ver na columna da esquerda o índice xenómico directo, obtido a partir da análise do ADN do animal. Na columna do medio presenta o índice xenético, neste caso un índice de pedigree ao tratarse dunha xata, obtido a partir da media do valor xenético dos seus pais. Na columna da dereita presenta o índice xenético combinado, que é o resultado final da estimación do valor xenético do animal, que pondera tanto a proba xenómica coma o índice xenético. Hai que ter en conta que o valor resultante non é unha media dos dous anteriores, xa que existe unha ponderación máis complexa. A fiabilidade obtida para a maioría dos caracteres neste exemplo é do 70 %.

ESPH2703212404

Índice Genómico Directo

Estatura

Funcio nales

SELECCIÓN VÍA FEMIA A evolución na selección xenética vía femia resultou similar á dos machos. As xatas seleccionábanse polo pedigree, se ben, como ocorre cos machos, o que lles confire unha maior fiabilidade á estimación do valor xenético é a comprobación de rendementos da descendencia do animal. Nas vacas, podemos ter dúas ou tres fillas, algunha máis se facemos transferencia de embrións, pero en ningún caso a súa descendencia é comparable á dos machos. Isto fai que a estimación do cálculo do valor xenético das femias nunca teña unha alta fiabilidade, a non ser que se incorpore a información xenómica. A fiabilidade do valor xenético que se obtén coas probas xenómicas nas xatas é comparable á dunha vaca con seis lactacións e sete fillas, como o caso de Pena Blitz Emerson Mystri, coa diferenza de que esa estimación do valor xenético a temos nun animal acabado de nacer, sen ter que esperar a que o animal faga varios partos. A do exemplo é unha das vacas galegas que ten maior fiabilidade do seu valor xenético, sen ter proba xenómica, e grazas a que, ao ser nai de sementais, ten centos de netas que fan que a fiabilidade do seu valor xenético sexa moi alto.

RCS Longevidad Días Abiertos

ICO

ESPH2703057600

MADRE

V.NEGRAL BOLTON 977

Índice Genómico Directo

Índice Genético

Índice Genético Combinado

1879 -0.3 35 -0.19 39 0.19 -0.02 -0.56 0.19 0.4 0.23 1.97 2.36 1.78 1.28 0.49 0.71 -0.68 -0.31 2.73 -0.25 -0.11 -0.26 2 -0.46 1.43 -0.3 94 111 84

1138 -0.11 30 -0.02 34 1.23 -0.16 0.11 1.23 -0.41 -0.54 1.55 1.52 1.57 1.72 0.87 0.84 0.62 0.53 1.66 0.32 1.05 0.89 2.03 0.62 1.51 0.31 101 112 95

1644 -0.25 33 -0.14 37 0.54 -0.07 -0.33 0.53 0.12 -0.05 1.83 2.07 1.7 1.43 0.62 0.75 -0.23 0.07 2.34 0.01 0.48 0.34 2.01 0.07 1.46 -0.09 96 111 88

2939

3071

3114

Fiab. (%)

70 46 70

Índice de Pedigrí Evaluación: 10_2014

martes, 14 de octubre de 2014

Nestoutro caso podemos ver un incremento para produción de leite e calidades e a variación a nivel de tipo, sobre todo para o lineal que lle afecta ás patas

VISIÓN DE GRANXA Con base no exposto, o ideal é xenotipar todas as xatas da gandería, xa que xenotipando unha parte só disporemos dunha información parcial á hora de seleccionar as mellores femias para recriar. Facer o xenotipado de todas axuda a seleccionar os mellores animais e, daquela, contribúe a incrementar a rendibilidade da granxa. Á parte, así, os gandeiros poden realizar acoplamentos máis precisos cos animais con proba xenómica; hai que ter en conta que se trata dunha ferramenta que facilita a escolla dos mellores animais, xa que lle dá unha maior fiabilidade á estimación do valor xenético.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_dossier_xenomica.indd 74

20/12/2014 09:57

pub_fontao_torrel.indd 75

20/12/2014 23:41

pub_figan.indd 76

20/12/2014 23:43

economía

OS SEGUROS AGRARIOS COMBINADOS COMO A FERRAMENTA MÁIS EFICAZ PARA A ADECUADA XESTIÓN DOS ANIMAIS MORTOS NAS GANDERÍAS As liñas de seguros de retirada e destrución de animais mortos foron creadas en 2002 como consecuencia dunha normativa europea que prohibía o enterramento dos animais nunha explotación e establecía o procedemento para o seu traslado e a súa destrución correctos.

Agroseguro

Ante a necesidade de cumprir coa devandita normativa, o seguro convértese nunha alternativa eficaz e cómoda para o gandeiro, que conta con múltiples vantaxes: 1. Este tipo de seguro cobre os gastos ocasionados pola retirada e pola destrución dos animais mortos na explotación, absorbendo os excesos de mortaldade, aínda cando sexan debidos a sacrificios decretados pola Administración. 2. O gandeiro só debe preocuparse por solicitar a retirada dos animais, xa sexa a través do teléfono ou da páxina web agroseguro.es. 3. Agroseguro abóalle, no nome do asegurado, o custo da retirada directamente á empresa xestora e vela para que todo o proceso se realice de acordo co procedemento legal. AFRIGA ANO XX - Nº 114

reafriga114_economia_agroseguro.indd 77

22/12/2014 09:33

economía

4. Tamén se encarga de que a calidade coa que se fai o traslado dos animais sexa óptima, co fin de reducir ao mínimo o impacto ambiental, así como os riscos sanitarios desta actividade. É importante para todos que este proceso se realice con limpeza e coas medidas sanitarias adecuadas que imposibiliten a transmisión de enfermidades e outros efectos indesexables (cheiros, verteduras de líquidos...). Por iso, Agroseguro, entidade moi comprometida cos aspectos de bioseguridade, estimula constantemente as entidades xestoras a realizar investimentos e a desenvolver procedementos que garantan estes obxectivos, xerándolles confianza aos gandeiros e á poboación en xeral. Entre outros aspectos, corrobórase que o servizo se realiza con camións con caixa estanca e peche automático, que posúan sistemas de desinfección para as rodas e os baixos dos seus vehículos e insecticida nas caixas para evitar a proliferación de moscas ou outros insectos, habitualmente asociados á sucidade e á transmisión de enfermidades. A estas vantaxes hai que engadirlles que tanto Agroseguro coma as entidades coaseguradoras que o compoñen son plenamente conscientes da situación actual do sector agropecuario. Por iso, comprometidos con este, durante os plans 2013 e 2014 incorporáronse interesantes novidades encamiñadas a que os gandeiros poidan continuar contratando estas coberturas, que, sen dúbida, son de grande utilidade para a súa actividade diaria, ao mesmo tempo que se mellora a calidade no servizo. Entre as novidades máis importantes, destaca que, por primeira vez, se lles permite fraccionar en tres veces o pagamento da prima do seguro a aqueles gandeiros cuxo custo a cargo do tomador sexa de 300 euros ou superior, sen que isto supoña ningún gasto adicional para o gandeiro. Por tanto, é recomendable que os gandeiros que queiran seguir contando coas coberturas que ofrece o seguro de retirada e destrución de animais mortos na explotación acudan ás súas entidades aseguradoras ou aos seus mediadores de seguros e consulten as condicións para acollerse a esta nova modalidade de pagamento. Ademais, puxéronse en marcha outras iniciativas coa intención de minimizar, na medida do posible, o custo para o gandeiro. Así, entre outras medidas salientan a redución de tarifas en función do ámbito e da especie e a mellora da táboa de bonificacións e recargas. Doutra banda, para continuar mellorando no servizo aos asegurados, ampliáronse as vías de comunicación para solicitar a retirada de animais mortos, que se pode levar a cabo de dúas formas: 1. A través da páxina web de Agroseguro, agroseguro.es, dunha forma áxil e moi intuitiva. 2. Coma sempre, a través do teléfono, e pódese escoller se se prefire chamar a un número fixo ou a un móbil. Por último, cómpre sinalar que se trata de seguros subvencionados polas administracións públicas. O Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente concede unha cantidade determinada por animal, que varía en función da especie, ao que se engade o que poidan conceder as comunidades autónomas.

POR PRIMEIRA VEZ PERMÍTESELLES FRACCIONAR EN TRES VECES O PAGAMENTO DA PRIMA DO SEGURO A AQUELES GANDEIROS CUXO CUSTO A CARGO DO TOMADOR SEXA DE 300 EUROS OU SUPERIOR

OS GANDEIROS, SATISFEITOS CO SEGURO DE RETIRADA Segundo o último estudo realizado por Agroseguro sobre o índice de calidade percibida sobre os seguros de retirada e destrución de animais mortos na explotación, o 76,4 % dos gandeiros móstrase satisfeito ou moi satisfeito con estes seguros, valorándoos globalmente cun 7,63 entre unha puntuación de 0 a 10. Se atendemos a aspectos máis concretos do seguro, en torno ao 90 % dos asegurados entrevistados valora positivamente o trato recibido, tanto no momento de solicitar a retirada coma no trato recibido por parte do camioneiro cando esta se realizou. Ademais, hai que destacar que preto do 70 % dos gandeiros enquisados afirmou que o animal foi retirado en 24 horas e case o 90 % confirmou que o camión de recollida era o adecuado para a realización da devandita tarefa. É interesante que en certas comunidades autónomas que se poden considerar máis representativas no que aos seguros de gando se refire, como Galicia ou Asturias, outorgan puntuacións moi positivas a estes seguros, 7,99 e 8,70, respectivamente. Destaca tamén a nota que conceden os gandeiros de Castela e León, un 7,11 sobre 10. Estes datos veñen confirmar o esforzo que realizan todas as administracións públicas, organizacións agrarias e entidades aseguradoras na incorporación de novas medidas que melloren as condicións do seguro, así como en darlles respostas positivas ás necesidades do sector.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

reafriga114_economia_agroseguro.indd 78

22/12/2014 09:33

pub_impex_europa.indd 79

21/12/2014 01:12

publirreportaxe

FORTY, EL NUEVO POTENCIADOR DE LA ALIMENTACIÓN PARA VACUNO DE LECHE QUÉ ES FORTY FORTY es una gama de compuestos naturales desarrollados por HYPRED, dentro de su línea HY-DIET, cuya función es ayudar al animal a extraer en el rumen todo el potencial alimenticio de la ración que se le está suministrando. FORTY está formulado a base de extractos de plantas y se presenta en forma de gama compuesta por tres productos diferentes entre los que, dependiendo del tipo de dieta que reciba el animal, se elegirá uno u otro para ser adicionado a la ración habitual que consumen los animales, sin necesidad de modificar dicha ración original. Los efectos de incorporar FORTY en la ración no solo redundarán en una mejora de los índices productivos en cuanto a cantidad y a calidad, sino que cabe esperar otros relacionados con el sistema inmune de los animales y el bienestar. Así, serán observables mejoras respecto a otros aspectos, como la reducción de la huella ambiental de las granjas de rumiantes, una menor incidencia de problemas metabólicos como la acidosis, con la consiguiente reducción de los problemas que de ella se derivan (cojeras, aceleración del tránsito digestivo, etc.), y una disminución de la producción de amoniaco ruminal, que irá asociada a una reducción de la fatiga hepática y de problemas reproductivos asociados a dicho exceso de amoniaco.

Para ilustrar toda esta serie de beneficios que puede aportar FORTY a los ganaderos de vacuno de leche, se llevó a cabo la prueba que a continuación se describe.

MATERIAL Y MÉTODOS Se seleccionaron 6 granjas repartidas por el norte, el centro y el sur de España cuyo tamaño oscilaba entre las 50 y las 700 vacas en ordeño, con una media entre ellas de 160 al inicio de la prueba. El ensayo se llevó a cabo estudiando la ración que recibían los animales y decidiendo, en base a ella y a otros parámetros propios de cada explotación, el tipo de FORTY (E, M o N) más adecuado a cada una. El estudio discurrió a lo largo del mes de agosto de 2014, comparando los datos obtenidos durante dicho mes con los que había arrojado el mes anterior, julio, y en algunos casos, en los que se dispuso de datos, con los del mes de septiembre, en el que ya se había dejado de administrar FORTY. Los parámetros productivos se monitorizaron a partir de los datos de las propias explotaciones y de los controles lecheros. La cantidad de FORTY incluida en la ración, sin modificarla en ningún otro aspecto, fue a razón de 40 g/vaca/día.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_publirreportaxe_hypred.indd 80

18/12/2014 08:56

publirreportaxe

FORTY PRODUCE UN EFECTO BENEFICIOSO SOBRE LA FLORA RUMINAL, ORIENTANDO LAS FERMENTACIONES PARA QUE SE APROVECHE MEJOR TODO EL POTENCIAL NUTRICIONAL DE LA RACIÓN SIN NECESIDAD DE REFORMULARLA RESULTADOS Mejora del estado de las heces. El primer efecto observado en el común de las explotaciones fue, a los tres o cuatro días de comenzar la incorporación de FORTY a la ración, un cambio en el aspecto de las heces, las cuales pasaron a ser más pastosas, menos líquidas y, en general, a tener mejor aspecto. No disminución del consumo de alimento en verano. Otro efecto observado y que llamó la atención en las granjas de la zona sur fue el mantenimiento de la ingesta de alimento por parte de las vacas, a pesar de que tradicionalmente sufre un descenso en la época estival; esta circunstancia fue reportada en un principio por los granjeros y constatada posteriormente por los datos de consumo de la explotación. Mejora de los índices productivos. Respecto a los parámetros productivos, lo que se obtuvo en las diferentes explotaciones fue un incremento en la producción media de leche por vaca (gráfico 1), además de un ligero aumento de la proporción de grasa en la leche y una reducción de la presencia de urea en la misma. +0,2

+1,59

+2,64

+1,4

+1,9

+0,60

LITROS / VACA Y DÍA

32 27 22 17 12 7 2

GRANJA 1 GRANJA 2 GRANJA 3 GRANJA 4 GRANJA 5 GRANJA 6 JULIO

AGOSTO

Gráfico 1. Aumento de la producción lechera registrado en cada una de las explotaciones entre los meses de julio (control) y agosto (uso de FORTY)

CONCLUSIONES A la vista de estos resultados, se puede concluir que no solo se mejoraron los datos productivos, con un aumento de la cantidad de leche producida y la calidad de la misma, sino que mejoró el estado general de los animales con un estímulo sobre la digestión y el consiguiente efecto positivo sobre las heces. Así pues, se puede afirmar que FORTY, como optimizador ruminal, es una herramienta muy útil para mejorar la rentabilidad de las explotaciones de forma práctica y sencilla. Nos permite, partiendo de una ración equilibrada, aumentar el potencial nutricional de dicha ración sin necesidad de reformular esta.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_publirreportaxe_hypred.indd 81

18/12/2014 08:56

economía

CARACTERIZACIÓN DO CONSUMO ELÉCTRICO NAS EXPLOTACIÓNS DE VACÚN DE LEITE GALEGAS Os membros do Grupo de Investigación GI 1716-Proxectos e Planificación do Departamento de Enxeñería Agroforestal da Escola Politécnica Superior, pertencente á Universidade de Santiago de Compostela (USC), andan na procura da mellora da eficiencia enerxética das explotacións gandeiras galegas. Con este fin presentan os resultados do estudo realizado sobre a caracterización deste consumo. Sonia Irimia Fernández, investigadora da USC Carlos Escudero Roldós, profesor en Formación da USC Carlos J. Álvarez López, catedrático da USC

Gráfico 1. Evolución da cabana gandeira segundo o tamaño da explotación

INTRODUCIÓN O sector leiteiro galego caracterizábase por estar formado por numerosas explotacións de reducido tamaño. En concreto, no ano 1993 o 87 % das explotacións tiña unha cabana gandeira de menos de 29 vacas, mentres que as explotacións de maior tamaño tiñan unha presenza moi reducida, que só supoñía un 3 %. Este cambio estrutural móstrase no gráfico adxunto. Fonte: IGE, 1993-2012 AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA113_economia_consumo_electrico_gal.indd 82

20/12/2014 10:00

ECONOMÍA

O MAIOR TAMAÑO DAS EXPLOTACIÓNS IMPLICA UNHA MAIOR AUTOMATIZACIÓN DAS TAREFAS, O QUE FAI QUE LEVE LIGADO UN NOVO CONSUMO ENERXÉTICO

83 83

Gráfico 2. Distribución do consumo enerxético (Xunta de Galicia, 2011)

Non obstante, a devandita tendencia mudou nestes últimos vinte anos, posto que na actualidade o sector gandeiro galego se caracteriza fundamentalmente por ter explotacións de maior tamaño, das que o 86 % posúe máis de 30 vacas. Concretando un pouco estas cifras, podemos dicir que o 67 % ten unha cabana superior a 50 vacas. É preciso coñecer con maior exactitude como se reparte o gasto enerxético nas distintas tarefas, para así podelo economizar (Escudero, Álvarez & Irimia, 2012). O maior tamaño das explotacións implica unha maior automatización das tarefas, o que fai que leve ligado un novo consumo enerxético (Ludigton & Johnson, 2003). Entre os diferentes estudos que puxeron de manifesto este cambio estrutural, cómpre salientar as Xornadas de Eficiencia Enerxética das Explotacións (Xunta de Galicia, 2011). Nelas fíxose referencia ao cambio estrutural das explotacións gandeiras, cada vez de maior tamaño, ao igual que se aludiu á xeneralización do uso de equipos automatizados, indicando que o gasto enerxético da explotación supón un 8 % dos custos fixos desta.

Á vista do estudo realizado, pódese indicar que o maior consumo enerxético na explotación é debido á refrixeración do leite, que abrangue o 32 %, seguido moi de preto do consumo para o quentamento da auga para a limpeza, que é dun 27 %. Séguenlles o consumo das bombas de baleiro do sistema de muxido, cun 19 %, e o da iluminación, moi similar a este último, cun 18 %. En termos medios, o consumo eléctrico oscila entre 543 e 957 Kwh por vaca en produción ao ano; como se observa, un rango de consumo moi amplo.

REPARACIÓN Y VENTA DE BÁSCULAS PA R A G A N A D E R Í A Y A G R I C U LT U R A Punto de servicio y venta de: Scales for Agribusiness

Visitenos en Cim NO PIERDA DINERO EN SU RACIÓN. ac - Gandadro 20 15 S ill ed a de l 19 al 21 de febrer LA RENTABILIDAD DE LA ALIMENTACIÓN DE SUS o VACAS RADICA EN LA BÁSCULA DE SU CARRO MEZCLADOR solución Tenemos la ra sus pa je de pesa peso. de problemas os. Pregúnten

Especialistas en básculas para carros mezcladores, respuestos de pantallas y células de cualquier marca. Los clientes son nuestro mejor aval, COOPERATIVA OS IRMANDIÑOS COOPERATIVA ICOS AGROAMB

NOVEDAD EN ESPAÑA Indicador de pesaje programable ideal para la gestión del proceso de trabajo para la cosecha de forraje. Con posiblidad de incorporar GPS Funciones y ventajas: - Gestión de los clientes, granjas y campos - Control de los productos cargados y descargados - Control de cada operador y de cada modo de trabajar de su máquina - Informes detallados - Sistema de base en cloud (en la nube) para guardar los datos en un server remoto sin posibilidad de pérdida de datos.

Gavín, nº Tel.: 982 electrici-

www.electricidadmario.es 5 - 27378 Roás - Cospeito - Lugo 50 32 78 Móv.: 609 97 40 26 - 610 69 27 43 dadmario@gmail.com

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA113_economia_consumo_electrico_gal.indd 83

20/12/2014 10:03

economía

O ESTUDO COMEZOU CARACTERIZANDO O CONSUMO POR TAREFAS E CONCLUÍUSE QUE O MAIOR GASTO É O QUE SE PRODUCE POLO MANTEMENTO E O USO DA MAQUINARIA, QUE ENGLOBA UN 62 % DO GASTO TOTAL, SEGUIDO DO CONSUMO POR QUENTAMENTO DE AUGA, QUE ACADA O 21 %

Posteriormente leváronse a cabo outros estudos, como o do Instituto Enerxético de Galicia (Inega), no que se fixeron auditorías enerxéticas en 10 explotacións representativas do sector, co fin de caracterizar e logo propoñer melloras enerxéticas, medidas que indican que poderían conseguir un aforro enerxético medio superior ao 35 % do gasto enerxético total da explotación. Dentro dos consumos enerxéticos, destaca o consumo de gasóleo, que supón un 69 %, seguido do gasto eléctrico, que é dun 24 %, e o 7 % restante, dedicado a outros usos. Na investigación do Inega proponse que para mellorar o consumo do gasóleo é precisa unha revisión e un mantemento constantes da maquinaria, e que estes deben ir acompañados dun manexo eficiente. En canto ao gasto eléctrico, como o maior consumo se realiza no arrefriado do leite, proponse a instalación de intercambiadores de placas, o que suporía un aforro dun 45 %, seguido dun variador da velocidade das bombas de baleiro, que permitiría adecuar a extracción do leite á demanda existente, o que supón un aforro dun 20 %. Co devandito estudo preténdese caracterizar o consumo enerxético da explotación segundo as diferentes tarefas de manexo, indicando cales son as que maior consumo enerxético teñen e como incidir nelas para reducilo. Cómpre indicar que no caso que estamos a estudar atopamos diferentes inconvenientes para recoller a citada información. Concretamente, só temos datos do consumo eléctrico total, do consumo de butano usado para o quentamento de auga e para a limpeza e do consumo de gasóleo agrícola, pero traballando un pouco os datos fomos capaces de estimar o consumo por tarefas, ao dispor do tempo empregado para a realización de cada unha delas.

Para obter esta mostra, entrevistamos persoalmente os propietarios e os traballadores da explotación e chegamos a acadar un total de 150 explotacións cun tamaño dimensional de 30 ou máis vacas en produción, procedentes das provincias da Coruña e de Lugo. Con este estudo o que se pretende é determinar o consumo anual enerxético destas granxas. Para poder caracterizar o consumo eléctrico anual, formulámoslles un cuestionario aos titulares de cada gandería e obtivemos os datos seguintes: • As vacas en produción e os litros de leite producidos para obter datos como a enerxía consumida por animal ou por litro de leite. • As instalacións, nas que o consumo se determinou analizando as instalacións existentes, a potencia contratada (Kw) e mais o consumo anual (Kwh); nelas detectamos a inexistencia da discriminación horaria en todas as explotacións analizadas. • O consumo enerxético en iluminación, consumo das instalacións de muxido e das instalacións de limpeza. • O consumo de enerxía gasosa, butano e propano, principalmente empregado para o quentamento de auga para a limpeza. • O consumo en combustibles líquidos, fundamentalmente gasóleo por litros/ano. RESULTADOS E DISCUSIÓN O estudo comezou caracterizando o consumo por tarefas e concluíuse que o maior gasto é o que se produce polo mantemento e o uso da maquinaria, que engloba un 62 % do gasto total, seguido do consumo por quentamento de auga, que acada o 21 %. Este último fai referencia ao gasto por quecer a auga para a limpeza das instalacións, as de muxido principalmente, seguido do gasto de alimentación, que é o que se produce durante as tarefas de preparación e repartición de alimento, e que engloba as tarefas dende que se vai recoller o alimento no silo ata que queda repartido no comedeiro. Este consumo é dun 16 %. Por último, o menor consumo, do 1 %, é o que se refire á limpeza automatizada dos corredores de alimentación, que incluiría tanto a limpeza coa arrobadeira coma por medios mecánicos, mediante un tractor adaptado. Gráfico 3. Consumo enerxético por tarefas

MATERIAL E MÉTODOS Para a realización da nosa investigación foi necesario contar cunha mostra que representase a maioría das explotacións lácteas galegas. Dado que estas van alcanzando cada vez maiores dimensións, centramos a nosa análise naquelas explotacións que tivesen unha cabana gandeira de máis de 30 vacas en produción.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA113_economia_consumo_electrico_gal.indd 84

20/12/2014 10:04

www.indusagri.es indusagri@indusagri.es

pub_iundusagri_galego.indd 85

22/12/2014 09:35

economía

Posteriormente procedeuse a caracterizar o consumo enerxético segundo o tipo de enerxía empregada. Para iso definíronse tanto as instalacións existentes en cada explotación coma as tarefas de uso diario. Consumo de enerxía eléctrica Como se reflicte na táboa 1, obtívose unha mostra cun tamaño medio de explotación e con 54 vacas en produción, aínda que se observa a existencia dun tamaño de explotación moi amplo, o mesmo que unha gran variabilidade en canto á potencia instalada media, que varía entre 10,20 Kw para as explotacións de 54 vacas, e 23,30 Kw nas de 99. A simple vista estes datos parecen un pouco dispares, probablemente por non existir unha discriminación entre o consumo da explotación e o consumo da vivenda. Se analizamos a potencia instalada por vaca, obtemos valores de 0,20 e 0,42 Kw/vaca, o que parece indicar que o consumo por animal é estable para o tamaño de explotación analizado.

Táboa 3. Tipo de enerxía consumida por vaca Tipo combustible

Electricidade Kwh/vaca

Potencia instalada por vaca (Kw/vaca)

Media

54,00

10,20

0,20

Máximo

99,00

23,30

0,42

Mínimo

25,00

3,30

0,06

Des. Tip.

15,75

3,46

0,08

Agora procedemos a analizar o consumo enerxético segundo o tipo de enerxía empregada. Como se observa na táboa 2, o tipo de enerxía máis consumido é a electricidade, cun 57 %, o que supón un gasto anual de 27.011 Kwh, seguido do consumo de gasóleo, dun 35 %, en torno a 1.652 litros anuais, mentres que o consumo de butano e propano é inferior a un 8 %, que son en torno a 24 bombonas de butano ao ano. Táboa 2. Consumo enerxético medio anual de cada combustible Cantidade

Unidades

% cada enerxía

Electricidade

27.011,00

Kwh

57 %

Butano/Propano

297,53

Gasóleo

1.651,48

35 %

Analizando os consumos por vaca (táboa 3), obtemos que o combustible máis empregado na explotación é a enerxía eléctrica, que alcanza uns valores medios por vaca de 526,90 Kwh, seguido dos combustibles líquido –o gasóleo, de 307,03 Kwh– e gasoso, de 93,00 Kwh. O reducido consumo deste tipo de combustible é debido a que o seu emprego é case exclusivo para o quentamento da auga para a limpeza das instalacións.

Media

526,90

93,00

307,03

Máximo

836,70

330,80

836,72

Mínimo

78,30

19,30

78,32

Des. Tip.

196,40

49,90

209,73

Gráfico 4. Consumo enerxético anual por explotación segundo o seu tamaño (Irimia S., Escudero C., Álvarez C.J., 2014) 1550 Consumo enerxético total anual (Kmh/vaca)

Potencia instalada (Kw)

Gasóleo Kwh/vaca

A continuación móstrase o gráfico 4, no que se observa o consumo anual por animal. Neste caso para facer a comparación realizamos as transformacións correspondentes de todos os tipos de enerxía para obter o consumo anual en Kwh:

Táboa 1. Caracterización da instalación eléctrica da explotación Tamaño da explotación (Nº cabezas)

Butano/Propano Kwh/vaca

1350 1150 950 750 550 350 150 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 N.º de vacas en produción

No devandito gráfico obsérvase que o consumo enerxético na explotación non é proporcional ao tamaño desta, senón que se concentra entre 350 e 750 Kwh anuais, nun rango de explotacións cun tamaño menor de 55 vacas. En cambio, nas explotacións cun tamaño maior, de entre 55 e 95 vacas, o consumo vese un pouco reducido, concentrándose entre 350 e 550 Kwh/ano. Do mesmo xeito, analizamos o consumo enerxético anual por quilo de leite, para deducir así o consumo enerxético por quilo de leite producido. Táboa 4. Tipo de enerxía consumida por quilo de leite Tipo combustible

Electricidade

Butano/Propano

Gasóleo

Kwh/quilo leite

Media

0,04

0,01

0,10

Máximo

0,13

0,05

1,30

Mínimo

0,01

0,02

0,01

Des. Tip.

0,03

0,01

0,25

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA113_economia_consumo_electrico_gal.indd 86

16/12/2014 00:31

pub_altre.indd 87

21/12/2014 01:15

economía

O gasto que se produce durante as tarefas de preparación e repartición de alimento é dun 16 % respecto do total

OBSÉRVASE UNHA CERTA TENDENCIA QUE INDICA QUE AS EXPLOTACIÓNS QUE DISPOÑEN DE VACAS CUNHA MAIOR PRODUCIÓN DIMINÚEN SENSIBLEMENTE O SEU CONSUMO

Ao realizar o consumo por quilo de leite, observamos que os maiores consumos son de gasóleo medio de 0,10, aínda que é un dato que ten unha variabilidade enorme porque varía entre 0,01 e 1,30. Non obstante, tanto o consumo de electricidade coma o de butano/propano é bastante constante, cun consumo medio de 0,04 Kwh e de 0,01 Kwh respectivamente por quilo de leite. Tamén analizamos o consumo enerxético anual por quilo de leite, incluíndo todas as enerxías. Gráfico 5. Consumo enerxético anual por quilo de leite (Irimia S., Escudero C., Álvarez C.J., 2014)

Consumo enerxético por quilo de leite producido (Kwh/kg leite/ano)

0,20

CONCLUSIÓNS Para poder comparar estudos sobre consumo enerxético, debemos ter en conta principalmente dous factores: a actividade produtiva, como se caracteriza e se realiza esa medición, e a súa localización xeográfica, para así obter datos comparables. Cabe destacar que para a realización deste estudo traballamos cunha mostra representativa do sector vacún leiteiro de Galicia, na que se observa unha gran variabilidade dos datos, pero con ela podemos obter unha visión do estado actual enerxético das explotacións: • O maior consumo de enerxía é ocasionado pola maquinaria, que supón un 62 % do gasto enerxético total, seguido da enerxía empregada para quecer auga, que é dun 21 %; o muxido e a iluminación son os parámetros que acadan a porcentaxe máis baixa, cun 19 e un 18 % respectivamente, factores estes últimos sobre os que se debe incidir para reducir o consumo. • A potencia media instalada por vaca para unha explotación de 54 animais é de 0,20 Kw. • Nas explotacións galegas o consumo enerxético segundo o tipo de enerxía é dun 57 % en electricidade, dun 35 % en gasóleo e dun 6 % de butano e propano. • O consumo enerxético anual por vaca e para explotacións de menos de 55 vacas oscila entre 350 e 750 Kwh, mentres que para granxas de máis de 55 o consumo é un pouco menor, con valores máximos de 550 Kwh. • O consumo medio por quilo de leite para unha explotación que dispoña dunha produción media de 5.000 quilos ao ano é de 0,08 Kwh. A medida que dispoñemos de vacas de maior produción, cunha media de 10.000 quilos de produción ao ano, o consumo baixa a 0,05 Kwh. Con estes datos estamos en condicións de indicar que enerxeticamente compensa ter vacas de maior produción.

0,18

BIBLIOGRAFÍA

0,16 0,14 0,12 0,10 0,08

R = 0,3262

0,06 0,04 0,02 0,00 0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

Produción media anual por vaca (kg leite/ano)

Á vista da táboa obsérvase que a mostra se caracteriza por ter un rango de produción por vaca de entre 5.000 e 10.000 quilos anuais. O consumo enerxético medio céntrase entre 0,04 e 1,11 Kwh. Se nos fixamos na distribución dos datos, apréciase unha certa tendencia que indica que as explotacións que dispoñen de vacas cunha maior produción diminúen sensiblemente o seu consumo, así como unha tendencia exponencial dos datos dun 0,3262, un factor de correlación bastante relevante.

Escudero, C., Álvarez, C. J., & Irimia, S. (2012). La necesidad del análisis de costes para mejorar la eficiencia en las explotaciones de vacuno lechero. Spanish Journal Of Rural Development, 3 (3), 17-26 IGE 1993 e 2012. Encuesta de explotaciones de vacuno en Galicia. Instituto Gallego de Estadística. Xunta de Galicia. Santiago de Compostela. Spain Irimia, S., Escudero, C., Álvarez, C.J. (2014). Caracterización del consumo eléctrico de las explotaciones de vacuno lechero gallego Spanish Journal of Rural Development, Vol. V (Special 1) Ludington, D. & Johnson, E.L. (2003). Dairy farm energy audit summary report. New York State Energy Research and Development Authority: http://www.nyserda.ny.gov/~/media/ Files/Publications/Energy%20Audit%20Reports/dairy-farmenergy.ashx (22/05/2012). 25 pp Xunta de Galicia (2011). Eficiencia energética en las explotaciones lecheras. Jornadas Técnicas en la Delegación Provincial de Lugo. DX de Producción Agropecuaria. Consellería do Medio Rural e do Mar

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA113_economia_consumo_electrico_gal_v2.indd 88

20/12/2014 10:09

PREVENCIÓN

Débense empregar apeiros acordes co tractor e usar contrapesos en casos necesarios

A PREVENCIÓN DE RISCOS LABORAIS EN EXPLOTACIÓNS AGROGANDEIRAS Neste artigo abórdanse os factores de risco máis importantes nas explotacións agrogandeiras e as medidas preventivas xerais e específicas para cada un. José Gil Facorro Profesor de Formación Profesional en Producións Agropecuarias Centro de Promoción Rural - EFA Fonteboa

INTRODUCIÓN Dende a última década, e con máis importancia nos últimos dous anos, experimentouse un incremento na demanda de man de obra nas explotacións agrogandeiras, pasando de explotacións familiares sen asalariados a explotacións con asalariados e sociedades. Un dos obxectivos fundamentais do mundo agrogandeiro é a creación dun emprego de calidade, entendido como aquel capaz de satisfacer as necesidades da explotación, dos traballadores e da sociedade. Entre esas necesidades, as relativas á seguridade e á saúde dos traballadores teñen moita importancia e deben ser abordadas desde a perspectiva da prevención, entendida coma o “conxunto de actividades ou

medidas adoptadas ou previstas en todas as fases de actividade da empresa co fin de evitar ou diminuír os riscos derivados dos traballos nas explotacións agrogandeiras”. Para previr os devanditos riscos cómpre analizar as condicións de traballo existentes nas explotacións e determinar a súa influencia na xeración de riscos para a seguridade e a saúde do traballador. Debemos conseguir métodos de traballo que, sen deixar de ser rendibles economicamente, creen condicións laborais que se acheguen ao estado ideal de benestar físico, mental e social ao que todos os traballadores teñen dereito, todo isto asentado en que o traballo nas agroganderías é unha actividade social organizada que, a través da combinación de recursos de natureza diferente, coma traballadores, materiais, tecnoloxía, formación, organización etc., permite acadar uns obxectivos e satisfacer unhas necesidades. Estas conclusións lévannos a establecer a importancia da formación en prevención de riscos laborais nas explotacións agrogandeiras.

AFRIGA ANO XX- Nº 114

AFRIGA114_prevencion_riscos_laborais.indd 90

16/12/2014 00:26

PREVENCIÓN

EN GALICIA DOMINAN AS EXPLOTACIÓNS CON IDADE MEDIA DOS EQUIPOS MOI ELEVADA, O QUE INCREMENTA OS RISCOS, E A MAIOR PARTE DOS TRABALLADORES REALIZA TODAS AS TAREFAS EN TODAS AS ÁREAS

DISTRIbuIDORES pARA ESpAñA y pORTugAL

Los nuevos modelos Schäffer 2034 y 8610T ya trabajan en España

“Estamos seguros que estas cargadoras Schäffer contribuirán a aumentar el rendimiento de estas explotaciones ganaderas”

barrios de la Vega (palencia)

Para entender os riscos laborais nas explotacións agropecuarias galegas hai que ter en conta que presentan unha gran cantidade de tarefas, a maior parte delas con alta esixencia en capacitación; trátase dun traballo hostil e que precisa experiencia no manexo de maquinaria agrícola agresiva, no contacto con animais corpulentos, na exposición a produtos químicos etc. Dominan as explotacións con idade media dos equipos moi elevada, o que incrementa os riscos, e a maior parte dos traballadores realiza todas as tarefas en todas as áreas da granxa. SINISTRALIDADE Na táboa 1 e no gráfico 1 reflíctese a evolución do número de accidentes de traballo con baixa laboral en agricultura en Galicia:

pedrosa de la Vega (palencia)

Táboa 1 Ano Número 2005 1.550 2006 1.490 2007 1.520 2008 1.620 2009 1.521 2010 1.483 2011 1.405 2012 1.126 2013 1.214 Fonte: Consellería de Traballo e Benestar. Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral (ISSGA). Instituto Galego de Estatística (IGE)

Gráfico 1 Sinistralidade laboral rexistrada (Unidades: Número) 1.500

peleas de Abajo (Zamora)

ARRIMADOR DE COMIDA CON CEPILLO Y PLACA LATERAL O ESPIRAL PARA VOLTEO DE MEZCLA* Castro de Rei (Lugo)

Valor

1.250 1.000 750 500 250

Lavadora de parrillas

0 Gravidade: Agricultura >> 2005 Agricultura >> 2009 Agricultura >> 2013

Total Agricultura >> 2006 Agricultura >> 2010

Agricultura >> 2007 Agricultura >> 2011

Avda. Galicia, 109 • 33770 Vegadeo (Asturias) • Tel./Fax: (+34) 985 634 238 Agricultura >> 2008 Agricultura >> 2012

Comercial: info@fondrigomaquinaria.com Recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_prevencion_riscos_laborais.indd 91

18/12/2014 08:59

PREVENCIÓN

Actividade formativa do EFA Fonteboa de Coristanco no ámbito da prevención no sector agrogandeiro

Ao igual que para calquera actividade, é importante sinalar a lexislación aplicable nas explotacións agrogandeiras. • Lei 31/95 (e as súas modificacións), pola que se aproba o regulamento dos servizos de prevención. • Real Decreto 39/97 (e as súas modificacións), polo que se aproba o regulamento dos servizos de prevención. • Real Decreto 486/1997, polo que se establecen as disposicións mínimas de seguridade e saúde nos lugares de traballo. • Real Decreto 1215/1997, polo que se establecen as disposicións mínimas de seguridade e saúde para a utilización polos traballadores dos equipos de traballo. • Real Decreto 773/1997, sobre disposicións mínimas de seguridade e saúde relativas á utilización polos traballadores de equipos de protección individual (EPI). • Real Decreto 487/1997, sobre disposicións mínimas de seguridade e saúde relativas á manipulación manual de cargas que entraña riscos, en particular dorsolumbares, para os traballadores. FACTORES DE RISCO MÁIS IMPORTANTES

Envorco do tractor

Existen dous equipamentos para previr o atrapamento por envorco do tractor: por un lado, a cabina, pórtico ou bastidor e, polo outro, o cinto de seguridade. Polo que respecta ás esixencias legais, hai que diferenciar entre os traballadores por conta propia e os traballadores por conta allea, así coma socios de cooperativas cuxa actividade consista na prestación dun traballo persoal. No caso de traballadores por conta allea e socios de cooperativas, débese cumprir que a estrutura de protección impida que o equipo de traballo se incline máis dun cuarto de volta e que garanta un espazo suficiente arredor do traballador ou traballadores transportados. Así mesmo, tamén é obrigatoria a instalación dun sistema de retención do traballador ou traballadores transportados cando na inclinación ou no envorco exista risco de esmagamento. Para os traballadores por conta propia non se segue a normativa do R.D. 1644/2008, senón que hai que aplicar a Directiva 2003/37/CE. Aínda así, temos que ter en conta que, a partir de 1993, na fabricación de tractores agrícolas é obrigatorio que todos leven unha estrutura de protección

NA FABRICACIÓN DE TRACTORES AGRÍCOLAS É OBRIGATORIO QUE TODOS LEVEN UNHA ESTRUTURA DE PROTECCIÓN HOMOLOGADA, A EXCEPCIÓN DOS DE MASA INFERIOR A 600 KG

homologada, a excepción dos de masa inferior a 600 kg. No caso de traballadores por conta propia, non hai ningunha esixencia en canto á disposición do cinto de seguridade e queda totalmente prohibido transportar persoas se as condicións da máquina non presentan o asento e a seguridade axeitados. Estas son as medidas preventivas xerais ao respecto: • Dispoñer de cabina, bastidor ou pórtico antienvorco e de cinto de seguridade. • Non levar ferramentas ou obxectos soltos no tractor. • O tractorista debe posuír coñecementos e experiencia suficientes e adecuados, e ninguén o acompañará sobre o vehículo en lugares non habilitados para tal tarefa. • Mantemento do tractor e sometemento á ITV. • Empregar apeiros acordes co tractor e usar contrapesos en casos necesarios. • Formación do tractorista: non apurar demasiado os labores en zonas de risco, uso sincronizado de ambos os dous freos durante a circulación, punto de enganche do remolque o máis baixo posible etc.

Atrapamento polo eixe de transmisión

Para evitar o atrapamento polo eixe de transmisión existen dous equipamentos: por un lado, o protector do eixe de transmisión da toma de forza, que dispón de elementos para impedir a rotación e que se golpee contra obxectos ou contra o chan e, polo outro, o escudo protector da toma de forza. Sempre hai que cumprir polo R. D. 1215/1997 a norma de equipar con protectores todos aqueles elementos móbiles dun equipo de traballo que poidan entrañar riscos de accidentes. Para evitar os atrapamentos polo eixe de transmisión débense tomar as seguintes medidas de prevención: • Dispoñer de protector e de escudo da toma de forza. • Non levar mangas e/ou perneiras esfiañadas e non levar roupas soltas nin o pelo solto. • Non baixar pola parte de atrás da cabina do tractor. • Desconectar a toma de forza (TDF) antes de baixar do tractor.

Acople entre o tractor agrícola e os apeiros

O equipamento necesario para evitar ou previr o atrapamento en acoples consiste en dispoñer de soportes en bo estado, tanto en apeiros remolcados coma en apeiros suspendidos. Como medidas preventivas débese ter en conta: • Mantemento dos soportes dos apeiros. • Almacenar os apeiros en zonas regulares e estabilizalos perfectamente. • Evitar situarse na proximidade de elementos móbiles con risco de atrapamento.

AFRIGA ANO XX- Nº 114

AFRIGA114_prevencion_riscos_laborais.indd 92

16/12/2014 00:26

Es la necesidad diaria más importante del mundo. ¿Quién está cuidando de ella?

Agricultura. El trabajo más valioso de la Tierra.

Producir más, con calidad y en la misma superficie de tierra. Cuidar de los suelos hoy, para mantenerlos fértiles mañana. Alimentar a una población mundial que crece y exige calidad. Este trabajo está en manos de los agricultores. Apoyarlos, con innovación y tecnología, es la misión de BASF.

www.agro.basf.es www.agro.basf.es

pub_basf.indd 93

20/12/2014 23:48

PREVENCIÓN

Caídas

Para evitar as caídas, os elementos preventivos consisten en varandas, pasamáns, escaleiras axeitadas, superficies antiesvaradías, escada de man axeitada etc. Estas caídas prodúcense principalmente nas seguintes zonas: escaleira do foso da sala de muxido, escaleira do tractor, escaleiras móbiles, dende materiais almacenados (herba seca, ensilado etc.) e en zonas esvaradías. As medidas preventivas xerais neste punto son: • Non saltar da cabina do tractor nin baixar ou subir do vehículo en marcha; baixar e subir de cara ao vehículo e empregando o sistema de tres puntos de ancoraxe. • Manter os lugares de traballo limpos, ordenados e correctamente iluminados. • Dispoñer de escaleiras segundo o R.D. 486/1997 e de escadas de man segundo o R.D. 1215/1997. • Empregar as ferramentas axeitadas para realizar traballos en altura. • Usar calzado antiesvaradío. • Os ocos ou desniveis deben solucionarse con sistemas de protección colectiva fronte ao risco de caída a distinto nivel (varandas etc.). • Non acceder a lugares en altura fráxiles (placas de fibrocemento, tellas etc.).

Manexo de animais corpulentos

Os equipamentos preventivos son equipos de inmobilización de animais axeitados, o deseño das instalacións e do sistema de explotación, instalacións que preveñen o risco de esmagamento, unha iluminación axeitada etc. Como medidas preventivas xerais temos as seguintes: • Substituír os exemplares especialmente agresivos. • Non manter exceso de confianza cos animais. • Evitar sorprender os animais e que se sintan ameazados. • Evitar as zonas perigosas sempre que sexa posible e manter unha distancia cos animais para evitar patadas. • Formación e experiencia no manexo de animais. • Dispor de manga de manexo de animais axeitada, cando sexa precisa, así coma de equipos ou sistemas de inmobilización. • En caso de atado dos animais, usar equipos adecuados e cordas de diámetro suficiente, e non enrolalas arredor da man. • Descornado de vacún e anelamento nasal de touros. • Acompañarse de can e vara para acudir ao pasto (en vacún e en ovino en celo con carneiros). • Emprego de calzado de seguridade ante risco de pisadas.

Proxección de fragmentos

Están producidos por segadoras rotativas de tambores ou pratos, rozadoras de cadeas ou martelos, fresas, rozadoras manuais, hidrolimpadoras, cortacéspedes, motocultores ou por golpear enerxicamente obxectos. Para evitar estes riscos deben usarse os equipos con proteccións e mantelas en bo estado, así como manter a distancia de seguridade con terceiras persoas.

PARA EVITAR O ATRAPAMENTO POLO EIXE DE TRANSMISIÓN EXISTEN DOUS EQUIPAMENTOS, O PROTECTOR DO EIXE DE TRANSMISIÓN DA TOMA DE FORZA E O ESCUDO PROTECTOR DA TOMA DE FORZA

Cortes, cizallamentos e punzamentos

Débense a actividades realizadas con ferramentas, barras de corte de segadoras, coitelas de apeiros, podas, colocación e retirada de arame etc. Para previr estes efectos hai que protexer as zonas cortantes, procurar que terceiras persoas se manteñan afastadas da área de traballo e empregar os equipos de protección individual (EPI) indispensables: luvas de protección fronte ao corte, botas de seguridade etc.

Electrocución

Son riscos producidos en instalacións, máquinas, ferramentas de mantemento e liñas aéreas exteriores. Para eliminar estes riscos debemos dispor sempre de toma de terra e de interruptor diferencial na instalación eléctrica e comprobar o seu correcto funcionamento.

Explosións

Prodúcense principalmente en silos de pensos, fosas de xurro cerradas e almacéns de nitratos, polo que cómpre establecer procedementos de traballo en espazos confinados e/ou con risco de explosión, á parte de recibir formación e información sobre os riscos que entrañan.

Outros riscos

Atrapamentos por correas, poleas, ventiladores, engrenaxes, recolledores de forraxes, parafusos, sinfíns, rodas do tractor e o gardalamas, baixo cargas etc. Para evitar estes riscos é importante que todos os apeiros ou todas as máquinas estean equipados con protectores e impedir que se poidan accionar accidentalmente. Como conclusión final podemos dicir que a prevención de riscos é un dos aspectos máis abandonados no sector agrogandeiro e, ben pola falta de interese, ben pola falta de información, o gandeiro ou agricultor non lle dá a suficiente importancia ata que se produce un sinistro, cando ten unha esixencia de realizar un curso ou a lei o obriga a ter en conta a xestión dos riscos na súa explotación. Nota: a información deste artigo está tomada dos Reais Decretos e do ISSGA.

AFRIGA ANO XX- Nº 114

AFRIGA114_prevencion_riscos_laborais.indd 94

16/12/2014 00:26

Nº1 OS DE

EN PROCESAD

A J A P LES A E R E C DE

DE CASTILL

FÁBRICA Y OFICINAS C/ Gregorio López Bravo, 29 - Pol. Ind. Villalonquejar www.molifibra.com - info@molifibra.com BURGOS -  (+34) 947 29 84 22 pub_moligras.indd 95

21/12/2014 01:17

novas tecnoloxías

Imaxe 1. En SAT Dorna introducindo datos de reprodución

SEGURIDADE INFORMÁTICA EN EXPLOTACIÓNS LEITEIRAS Neste artigo recóllense de forma breve algúns dos consellos máis habituais de empresas e de expertos en seguridade, xunto coa nosa propia experiencia. Ignacio Gómez Otero Veterinario de Africor Lugo

INTRODUCIÓN Actualmente é doado atopar nos medios de comunicación novas relacionadas coa seguridade informática de equipos como ordenadores, portátiles e dispositivos móbiles como smartphones e tabletas, indistintamente do sistema operativo soportado. Estes equipos xa son parte da nosa vida e, en moitos casos, estanse a empregar como ferramentas de traballo nas nosas ganderías. XESTIÓN DA INFORMACIÓN NA GRANXA A principal tarefa dun ordenador na explotación é o acceso e a xestión da información. Coidamos que estes serían os consellos de uso máis importantes:

1. Facer unha copia sistematizada da información. Copias de seguridade a un disco duro externo USB, a

un pendrive ou lapis (pincho USB) ou na nube (servidores externos en Internet coma Dropbox). Os gandeiros usan frecuentemente programas de xestión de terceiros, así como proporcionados por empresas que instalan as salas ou robots de muxido (imaxe 1). Unha perda de información ten unha perda económica asociada, ás veces, difícil de avaliar. Se perdemos a información das inseminacións fecundantes recollidas, por exemplo, complicaría as tarefas de secado, sería difícil rexistrar correctamente as xatas etc. 2. Dividir o disco duro do ordenador ou portátil en dúas particións. Unha delas, habitualmente C:/, destinada ao sistema operativo (SO), Windows na maioría dos casos, e outra partición, D:/ ou E:/, destinada a gardar a información persoal e de traballo. O exemplo anterior é moi sinxelo e facilita recuperar un equipo ou reinstalar o software na maioría dos casos. Podemos pedirlle ao noso distribuidor unha configuración coma esta.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_informatica.indd 96

22/12/2014 11:11

novas tecnoloxías

SE PERDEMOS A INFORMACIÓN DAS INSEMINACIÓNS FECUNDANTES RECOLLIDAS, POR EXEMPLO, COMPLICARÍA AS TAREFAS DE SECADO, SERÍA DIFÍCIL REXISTRAR CORRECTAMENTE AS XATAS ETC. Tableta de control leiteiro

Departamento comercial para Portugal, País Vasco, Navarra, Castilla y León y Asturias

José Antonio Rojo García 27250 Castro de Rei - Lugo joserojo@reckiberica.es www. reckiberica.es Tel. (+34) 982 314 428 Móvil (+34) 678 432 835 Alemania (+49) 160 59 21 435

Mikel Irazu 27250 Castro de Rei - Lugo mikelirazu@reckiberica.es www. reckiberica.es Tel. (+34) 982 314 143 Móvil (+34) 674 031 030 Portugal (+55) 191 35 85 580

Chamámoslles software aos programas que controlan os ordenadores; estes programas execútanse nun espazo que os entende e interpreta, ao cal denominamos sistema operativo. Tanto os programas coma os sistemas operativos son o software. O disco duro é a parte física do equipo, onde reside o software. 3. Verificar o acceso ao equipo. Se destinamos o equipo a un uso profesional e como ferramenta de traballo, o acceso a este equipo debería estar limitado á xente que o xestiona. O acceso de persoas alleas ao traballo supón un risco de seguridade que debemos avaliar. Os técnicos que interaccionan cos equipos informáticos na granxa, empregando os seus ordenadores e lapis USB, deberían seguir tamén unhas pautas de seguridade axeitadas na medida do posible, cando se trata de acceder ao noso equipo. 4. Control dos programas de xestión de sistemas de muxido. O mantemento destes sistemas lévao a empresa responsable. Cando existe unha actualización de software dispoñible, a empresa procede á instalación na explotación comprobando que todo funcione correctamente. Con frecuencia estes programas son complexos, polo que será a empresa a que nos proporcione o mantemento necesario para o seu correcto funcionamento. Nalgunha gandería traballan con programas de acceso remoto aos ordenadores, coma o famoso Teamwiewer, o cal lle proporciona un acceso encriptado ao noso equipo de traballo dende calquera ordenador ao que esteamos conectados. É unha solución sinxela cando non podemos estar fisicamente na explotación e desexamos monitorizar o PC de traballo.

Ibérica

Agratechnik Landsmachinen Ibérica S.L.

IMPORTADOR PARA ESPAÑA Y PORTUGAL DE LAS MARCAS

TOMIX LEHNER *Para Cantabria y Guipúzcoa

• Importación de maquinaria seminueva agrícola/forestal desde los mejores proveedores de Europa y Estados Unidos • Servicio técnico y asesoría para su inversión más rentable • Más de 35 años de experiencia • Con red de distribución en toda España:

Maquinaria usada en stock

Carro mezclador 16 metros con fresa

¡No dude en consultarnos! www.reckiberica.es Imaxe 2. Disco duro coas dúas particións, unha co sistema operativo e a outra para datos

José: 678 432 835

Mikel: 674 031 030

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_informatica.indd 97

22/12/2014 10:47

novas tecnoloxías

O PENDRIVE É UNHA DAS PRINCIPAIS VÍAS DE CONTAXIO DOS EQUIPOS, DADO O RISCO DE SER USADO EN EQUIPOS INFECTADOS QUE TRANSPORTAN O MALWARE (VIRUS) AO NOSO EQUIPO DE TRABALLO

XESTIÓN DO RISCO Empregar un ordenador con acceso á Rede, a Internet, supón un risco. A nosa información persoal pode ser obxectivo de organizacións especializadas en traficar con esta información. O nivel de risco depende moito do uso que nós fagamos destas ferramentas. Sabemos que non é posible acadar un risco cero, pero deberiamos intentar minimizalos, non soamente no ámbito profesional. No ámbito familiar estes consellos tamén se fan extensibles, por exemplo, supervisando simplemente a actividade dos nosos fillos neste espazo. Existe software moi sinxelo de manexar, coma o propio control parental de Windows ou software de terceiros, que permite realizar esta supervisión. Nós aconsellamos os seguintes puntos: - Ter un antivirus instalado. Hoxe todo o mundo escoitou falar dos virus informáticos e dos antivirus, que son os programas de pagamento ou gratuítos que tratan de protexer contra estes. O virus é un programa que infecta o equipo informático, cun determinado fin. Existen moitos matices. Hoxe podemos falar máis amplamente de malware ou programa malicioso, que engloba outras categorías como os virus, vermes, troianos, rootkits, spyware, adware e outros (R1. referencia 1 ao final do artigo). Coidamos que un antivirus é unha axuda imprescindible se queremos contar cunha mínima seguridade nos equipos. Queda á elección do usuario se debe ser de pagamento ou gratuíto, pero é comprensible que as empresas oferten produtos de pago con actualizacións sistemáticas máis frecuentes. Non obstante, non é dabondo con instalar o antivirus. Este debe estar actualizado e o usuario debe facer un uso responsable do equipo independentemente do antivirus instalado. Ningún antivirus ofrece a seguridade total.

- Ter o software actualizado. Tanto os programas que usamos, Office, Skype, Acrobat Reader, navegadores etc., coma o propio sistema operativo deberían estar actualizados sempre. Por actualizado enténdese a última versión que proporciona o fabricante ou a empresa responsable. Frecuentemente un programa desactualizado é un punto de entrada de malware ao noso equipo (R2).

- Prudencia cos correos electrónicos (e-mail). Non debemos abrir nunca arquivos ou correos sospeitosos. Os bancos nunca lle demandan información ao cliente vía telefónica ou vía e-mail. Actualmente estanse a enviar correos electrónicos con suposta información sobre temas de interese ou solicitando axuda para colaborar nunha boa causa, de xeito que xogan co noso posible interese sobre o tema. Se os abrimos, pode que nos redirixan a unha páxina de Internet con contido malicioso ou conteñan arquivos adxuntos infectados con malware (R3). Se deixamos os nosos datos persoais en moitas páxinas e formularios webs que non ofrecen moita confianza, é moi posible que recibamos máis correo lixo. Unha das prácticas máis habituais das mafias é o emprego do phishing. Basicamente, o phishing é un grupo de técnicas empregadas para enganarnos. Tratan de suplantar a identidade dunha empresa (un banco, por exemplo) ou dunha páxina web (como Facebook), contactando habitualmente por correo electrónico ou por outros medios para acadar os nosos datos persoais (R4). - Navegadores. Especial mención merecen os navegadores, que son os programas que nos permiten acceder a Internet como Internet Explorer, Firefox, Chrome, Opera etc. Como xa indicamos anteriormente, o navegador debe estar actualizado coa última versión dispoñible. Os navegadores advirten en ocasións de que os enderezos que se están a abrir non parecen seguros. Debemos ser conscientes do perigo que supón non facerlles caso a estas advertencias e seguir navegando nestas circunstancias. É moi importante ter en conta que, polo simple feito de estarmos conectados a Internet, o noso equipo está exposto a un risco (R5). CONSELLOS PRÁCTICOs Teclado virtual. Se desexamos entrar no noso banco, ao meter o usuario e o contrasinal, unha medida sinxela cando entramos en determinadas páxinas web sería empregar o teclado virtual que aparece na pantalla do ordenador, no lugar de teclear esta información no teclado físico (R6), como se pode facer no caso de moitas empresas de banca electrónica que ofrecen esta opción. Existen programas específicos que son capaces de recoller a nosa actividade de teclado e mesmo da nosa cámara web. Se dispoñemos do sistema operativo Windows 7, no botón de inicio, onde pon “Buscar programas e arquivos”, pódense teclear as letras OSK e, a continuación, premer no Enter ou en Buscar (lupa); deste xeito aparécenos o teclado virtual.

Imaxe 3. Teclado virtual Windows

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_informatica.indd 98

20/12/2014 10:21

pub_nanta.indd 99

21/12/2014 01:19

100

novas tecnoloxías

SE DESEXAMOS ENTRAR AO NOSO BANCO, AO METER USUARIO E CONTRASINAL, SERÍA ACONSELLABLE EMPREGAR UN TECLADO VIRTUAL

Imaxe 4. Teclado virtual proporcionado por Abanca

Wifi. Unha conexión wifi (sen fíos) ten menos risco nun ambiente rural que no urbano. Si é certo que se nos conectamos a unha wifi aberta, como pode ser nun servizo público, nas cafeterías, en aeroportos ou en centros comerciais, existe un risco alto de que os nosos datos vaian parar a descoñecidos. Nestas situacións o adecuado sería empregar un VPN, que basicamente é un programa que permite conectarnos a esa wifi creando unha canle de comunicación privada. Unha wifi privada pode ser atacada con facilidade por un terceiro. Esta persoa conectada á nosa wifi non só nos rouba ancho de banda da propia conexión senón que podería acceder de xeito relativamente sinxelo á nosa información persoal. Normalmente, unha conexión wifi con seguridade WPA2 con cifrado AES (R7) cun contrasinal axeitado é suficiente para protexer o noso equipo. Esta configuración podemos pedirlla ao noso distribuidor de Internet na instalación. Apenas leva dous minutos configurar un router deste xeito. Sempre debemos cambiar os contrasinais por defecto dos routers wifi que nos proporciona o distribuidor de Internet ou solicitar axuda do técnico para cambiar o contrasinal. Na imaxe 5 pódese ver unha rede wifi con seguridade WEP que ataquei na miña propia casa en 5 minutos. O contrasinal é visible como “boras” abaixo á esquerda. Este tipo de seguridade WEP é a máis doada de atacar.

Imaxe 5. Ataque á wifi con WEP

Lapis USB. Memoria externa ou pendrive. Este dispositivo é moi utilizado tanto para facer copias de arquivos coma para levar fotos ou datos dun ordenador a outro etc. É unha das principais vías de contaxio dos equipos, dado o risco de seren usados en equipos infectados que transportan o malware (virus) ao noso equipo de traballo (R9). O dispositivo USB debería ser usado só nun ámbito seguro. Empregalo en cibercafés ou en ordenadores que non Contrasinais. Para acceso ao correo electrónico, a redes son de confianza é un risco engadido. A empresa Panda sociais, a bancos etc. recomendamos contrasinais de 8 díxi- prové dun programa moi sinxelo que funciona a modo de tos como mínimo, empregando caracteres especiais como vacina para o lapis USB. Recentemente, os investigadores de SR Labs, Karsten $ ou &, letras e números. Sería ideal cambiar con certa Nohl e Jakob Lell, publicaron que é posible introducir frecuencia estes contrasinais (R8). Debemos evitar contrasinais tipo, como “12345678” malware no propio firmware do lapis USB (R10). ou “abcdefgh”. Exemplos de contrasinal axeitados serían O firmware é un software específico do dispositivo, encargado do seu propio funcionamento. Actualmente non exis“$%&africor2014” ou “A$f%r&icor2014”. En bancos on-line, é dicir, dende o navegador, é reco- te protección fronte a esta nova ameaza de seguridade, que eles deron en chamar badUSB (‘USB malo’). mendable usar sempre o teclado virtual.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_informatica.indd 100

20/12/2014 10:22

Feroes - PlantaMix m e z c l a s p a r a a l i m e nta c i ó n an i m a l PRODUCTOS: Seleccionamos todos los productos por su calidad, con los que elaboramos las mejores mezclas para cada tipo de ganado.

- Raygras - Triticale - Veza

- Alfalfa - Avena - Festuca

¿QUE HACEMOS?

GANADO: - Leche - Vacío - Carne

Alfalfa

Silo

Especialistas PAJA de la mejor calidad: - Paja picada F0 (< 2 cm) - Paja picada F1 (3 - 5 cm) - Paja picada FC (8 - 10 cm) - Paja para camas - Paja picada para camas de pollos

EXENTA

DE POLVO Y PIEDRAS

en MEZCLAS a su medida de todo tipo de FORRAJES

Mexcla Mix

Disponemos de servicio de transporte. Ventas por cargas completas con la posibilidad de combinar productos.

FEROES PLANTAMIX N-122 Km 407. Torrecilla de la Abadesa, Valladolid Telf.:+34 669 933 068 / +34 639 389 735 feroes@feroes.net • plantamix@feroes.net • www.feroes.net

pub_feroes.indd 101

21/12/2014 01:20

102

novas tecnoloxías

NON DEBEMOS ABRIR NUNCA ARQUIVOS OU CORREOS SOSPEITOSOS. OS BANCOS NUNCA LLE DEMANDAN INFORMACIÓN AO CLIENTE VÍA TELEFÓNICA OU VÍA E-MAIL

Smartphone (teléfonos intelixentes). Os novos teléfonos con acceso a Internet son en esencia ordenadores con acceso á Rede, por tanto, todo o dito anteriormente é válido para esta nova forma de conectarse. Os ataques de malware poden afectar a calquera dos sistemas operativos dos que dispoñen estes teléfonos xa sexan Android (teléfonos de moitos fabricantes), IOS de Apple (iPhone) ou Windows Phone. Non é certo que un iPhone sexa máis seguro que un teléfono con Android. O experto en seguridade Chema Alonso, de ElevenPaths, ten un vídeo de 2 minutos na súa canle de Youtube no que se demostra como acceder a unha conta de correo electrónico, tendo acceso físico a un iPhone, con pantalla bloqueada e Siri activado (R11). En iPhone existe a posibilidade de facer jailbreak, que basicamente é romper a integridade do sistema operativo IOS, para poder instalar aplicacións non oficiais. Esta é unha vía de entrada común de malware e de troianos bancarios. Existen aplicacións que permiten ter acceso a unha liña wifi protexida. Na PlayStore podedes atopar aplicacións para móbil (App) como a chamada “Liberad a Wifi”, desenvolvida por Miguel Ángel Moreno (R12), que permite testar os contrasinais por defecto de wifis de Telefónica e Jazztel (imaxe 6). Imaxe 6. “Liberad a Wifi” en acción

Recomendamos descargar só apps ou aplicacións de confianza e desactivar a wifi e o bluetooth cando non precisamos deles. Correo electrónico hackeado. Hai webs especializadas en amosarnos se o noso correo electrónico foi comprometido ou hackeado (significa que o usuario e o contrasinal do correo foron localizados por unha persoa allea). Se entrades no enderezo “https://haveibeenpwned.com/” e tecleades o voso correo electrónico, esta páxina web infórmavos de se foron descubertos o contrasinal e o usuario deste correo. Esta web ten unhas 174.000.000 contas que xa foron comprometidas nalgún momento e publicadas en Internet.

REFERENCIAS NA REDE R1. Inteco. Instituto Nacional de Tecnoloxías da Información http://www.inteco.es/Formacion/Buenas_Practicas/Pymes_Consejos_de_Seguridad/buenas_practicas_08_Software_espia_spyware_3?orden=08 R2. Inteco. Instituto Nacional de Tecnoloxías da Información Symantec: http://es.norton.com/prevention-tips/article R3. Oficina de Seguridad del Internauta (OSI) http://www.osi.es/es/correo-electronico R4. Security By Default http://www.securitybydefault.com/2014/08/analisis-dephishing-que-simula-el.html R5. Chema Alonso: conferencia en RootedCON 2012: Owning Bad Guys {and mafia} using JavaScript Botnets (dispoñible en Youtube, canle Maligno Alonso) https://www.youtube.com/watch?v=kknErJvlf4U&ind ex=2&list=PLDyIJu2O4ugc_IV0rqaWC6lKr_gYnlkGI R6. Roberto Baratta: conferencia en RootedCON 2013: eFraude: ganar gestionando la derrota (dispoñible en Youtube, canle Rooted CON) https://www.youtube.com/watch?v=aME6on89WQQ R7. Security By Default http://www.securitybydefault.com/2011/10/seguridaden-redes-wireless.html http://www.securitybydefault.com/2008/11/seguridaden-redes-inalmbricas.html R8. Google: Cómo crear una contraseña segura https://support.google.com/accounts/ answer/32040?hl=es R9. Security By Default http://www.securitybydefault.com/2010/07/buenaspracticas-protegiendo-los-medios.html R10. SRLabs https://srlabs.de/badusb/ R11. Chema Alonso: Robar una cuenta de Gmail o Hotmail en iPhone con Siri (vídeo dispoñible en Youtube, canle Maligno Alonso) https://www.youtube.com/watch?v=gSNCGvbKgkA&list =UUyWThJMZwww85BDKIJuigew R12. PlayStore. App “Liberad a Wifi” https://play.google.com/store/apps/details?id=com.flu. LiberadAWifi&hl=es http://www.flu-project.com/ AGRADECEMENTOS Queremos agradecer a colaboración e os consellos de Roberto Baratta, actual director de Prevención de Perdas, Seguridade e Continuidade do Negocio de Abanca, unha referencia nacional en seguridade electrónica.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_informatica.indd 102

22/12/2014 11:23

Nu trición y Sal ud

I n n ova c i o n e s g a n a d e ra s

Lo natural es esencial

REDUZCA LA UREA EN LECHE DE FORMA NATURAL Y SIN CAMBIAR LA RACIÓN CON

PROTEOMILK

PROTEOMILK: Aprovecha toda la PROTEÍNA de la ración y reduce la urea en leche. Reduce la degradabilidad de las proteínas en el rumen. Aumenta la proteína by-pass de toda la ración de forma natural. Reduce la tasa de amoniaco en rumen y baja la tasa de urea en leche, disminuyendo los problemas vinculados con el exceso de nitrógeno y amoniaco: sobrecarga de hígado, células somáticas, problemas de reproducción…

C/López de Aranda 35, 28027 Madrid | Tel.: (+34) 91 2187046 | www.grupoinnofarm.com pub_innofarm.indd 103

21/12/2014 01:22

104

publirreportaxe

BISANNI , LA NUEVA MARCA DE FERTILIZANTES DE BISANNIA es una gama específica de fertilizantes adaptada a las necesidades particulares de cualquier cultivo.

Delagro ofrece la seguridad de que la calidad de los nutrientes es la más alta del mercado y la garantía de que el etiquetado se corresponde 100 % con la realidad del producto. Los distintos formatos del producto –sacos de 10, 25 y 40 kg– se adaptan a las demandas de cada usuario y cultivo. Además, la alta precisión en pesaje y ensacado permite preparar palés con doble bigbag de 600 kg, así como el suministro a granel en perfectas condiciones.

COMPLEJO INDUSTRIAL MULTIDISCIPLINAR El complejo para la fabricación y la distribución de fertilizantes construido por Delagro S. Coop. en el polígono industrial de Penapurreira, en As Pontes de García Rodríguez (A Coruña), ocupa una superficie de 36.000 m2. Está integrado por una planta de almacenamiento, mezclado y envasado de fertilizantes y otra destinada a almacenamiento de producto finalizado y otras mercancías complementarias. Para Delagro es prioritario mantener las condiciones óptimas de conservación del producto de principio a fin, por eso, la planta cuenta con la tecnología más novedosa y avanzada del mercado. La manipulación del producto se realiza mediante procesos automatizados, priorizando el control de los estánda-

res de calidad. Para el envasado se emplean láminas plásticas soldadas y un enfundado retráctil plástico que se ajusta al milímetro a los palés o a los distintos formatos de producto, lo que permite garantizar que el producto se mantiene en perfectas condiciones hasta el momento de su utilización, tanto en almacenaje como en el transporte, hasta la explotación y su posterior aplicación en campo.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_publirreportaxe_Delagro_03.indd 104

18/12/2014 09:01

publirreportaxe

105

GAMA DE FERTILIZANTES Clasificados en envases de atractivos y reconocibles colores, identificar las variedades se convierte en una tarea sencilla y rápida. Para garantizar su correcta aplicación en campo, la granulometría de los

fertilizantes está comprendida entre 2 y 4 mm. Su aspecto uniforme, sin sustancias extrañas, y su alta solubilidad se traducen en la comodidad de una fácil aplicación en el terreno.

El empleo de materias primas de alta calidad favorece un mejor acabado del producto, una mayor duración del mismo y, por tanto, una reducción de costes al no haber pérdidas.

PRADERA PRIMAVERA • Diseñado para su uso en primavera. • Recomendado para terrenos con purín. • Alta dosis de nitrógeno complementado con fósforo y potasio. • Suficiente con una única aplicación en terreno.

PRADERA INVIERNO • Diseñados para su uso en otoño-invierno. • Dosis precisa de fósforo y potasio, complementado con magnesio y/o calcio. Nitrógeno de reserva.

BÓLIDO • Rico en nitrógeno (46 %). Única urea protegida del mercado. • Evita pérdidas por volatilización de amoníaco. • Fácil de aplicar. No necesita ser enterrado.

MAÍZ • Selección de nutrientes adaptada para el cultivo de maíz. • Liberalización lenta de nutrientes durante el ciclo completo.

GENÉRICOS

VIÑEDO, PATATAS Y HUERTA

• Los de siempre, de calidad suprema

PROFER +: fertilizantes a la carta PROFER ha supuesto, durante tres años, el estudio y el análisis exhaustivos de más de 3.000 parcelas con el objetivo de conocer las riquezas reales de los suelos en las distintas zonas de la zona norte de España.

Los datos obtenidos, tras examinar las características y las necesidades de las tierras, las peculiaridades en el manejo, los cultivos, los recursos propios, los nutrientes, los sistemas de protección del medio ambiente, etc., han supuesto

Delegación Asturias: 985 640 220 Delegación Galicia: 981 519 920

la facultad de diseñar fertilizantes adaptados a cada zona de cultivo, logrando reducir costes de producción y disminuyendo el impacto medioambiental que pueda ocasionar el uso de fertilizantes poco adecuado.

delagro@delagro.org www.delagro.org

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_publirreportaxe_Delagro_03.indd 105

22/12/2014 10:18

106

DOSSIER: ABONADO

Fotos: Juan Valladares

RECOMENDACIÓN DE ENCALADO NOS CULTIVOS FORRAXEIROS

O encalado corrixe a acidez do solo e a acción negativa que ten sobre a produción dos cultivos

O encalado é o proceso que se ha de levar a cabo para corrixir a acidez nos solos co fin de obter unha menor porcentaxe de saturación de aluminio e lograr así un óptimo crecemento dos cultivos. M.I. García Pomar, D. Báez Bernal e J. Castro Insua Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM)-Instituto Galego de Calidade Alimentaria (Ingacal). Xunta de Galicia

INTRODUCIÓN A caracterización da acidez dun solo é de especial importancia na produción dos cultivos. A acidez expresa a concentración de ións hidróxeno (H+) presentes na solución do solo. Como unidade de medida utilízase o pH, que é o logaritmo da inversa da concentración de ións hidróxeno (H+). Os solos considéranse neutros cando o seu pH está próximo a 7, e ácidos ou básicos para valores de pH inferiores ou superiores a 7 respectivamente.

A maior parte dos cultivos teñen o seu óptimo de crecemento en solos próximos á neutralidade e, polo xeral, soportan mellor a acidez que a basicidade. Cada cultivo ten un rango de pH no que o seu desenvolvemento é o óptimo. A acción negativa que ten a acidez sobre os cultivos é debida a unha menor dispoñibilidade de nutrientes para as plantas –a dispoñibilidade de case todos os nutrientes é óptima en torno a un pH de 6.5 (figura 1)–, a un exceso de aluminio e manganeso que exercen un efecto tóxico sobre a vexetación, a carencias de calcio como nutriente dos cultivos e dos microorganismos e a un efecto depresivo sobre a actividade dos microorganismos do solo, fréanse procesos que regulan a fertilidade do solo, como son os de mineralización da materia orgánica, a fixación biolóxica do nitróxeno atmosférico... (Urbano, 1992).

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_recomendacion_encalado.indd 106

18/12/2014 09:02

DOSSIER: ABONADO

107

ESTUDOS FEITOS NO CIAM CONCLUÍRON QUE EN PRADEIRAS AS PRODUCIÓNS CORRELACIÓNANSE CO CONTIDO DE ALUMINIO NO COMPLEXO DE CAMBIO E PARA OBTER UNHA BOA PRODUCIÓN A PORCENTAXE DE ALUMINIO DEBE SITUARSE POR DEBAIXO DO 10 %

Figura 1. Dispoñibilidade de nutrientes segundo o pH (Truog, 1953) 4

Extrema

Moi forte

Acidez Forte

Mod.

Feble

Moi feble

Alcalinidade Moi feble

Feble

Forte

10 Moi forte

Nitróxeno Fósforo Potasio Xofre Calcio Magnesio Ferro Manganeso Boro Cobre e cinc

Para facer a corrección da acidez do solo hai que desprazar os ións hidróxeno por ións básicos, como son o calcio e o magnesio. Para conseguir este desprazamento é necesario aplicarlle ao solo compostos de calcio e/ou de magnesio, proceso que denominamos “encalado”. O encalado, polo tanto, corrixe a acidez do solo e a acción negativa que ten sobre a produción dos cultivos, ao permitir un mellor aproveitamento dos nutrientes, unha subministración de calcio e magnesio, unha mellora da estrutura e das condicións do solo para os microorganismos e, por conseguinte, sobre os procesos nos que interveñen, así como un mellor desenvolvemento das raíces que incrementa a dispoñibilidade de nutrientes e auga por parte da planta. Por modificar de forma notable un número importante de propiedades do solo, os encalados reciben o nome de “emendas”.

sociedad agrícola galega sl

É necesario aplicarlle aos solos ácidos compostos de calcio e/ou de magnesio

Parque Empresarial Vilanova I 36614 Baion - Vilanova de Arousa (Pontevedra) Tf. 986 51 60 30 - soaga@soaga.com www.soaga.com

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_recomendacion_encalado.indd 107

22/12/2014 09:53

108

DOSSIER: ABONADO

AS ANÁLISES DE TERRA CONVÉN FACELAS CADA 4 OU 5 ANOS. COÑECER AS NECESIDADES DE ENCALADO É DE MOITA IMPORTANCIA, XA QUE OS FERTILIZANTES NON SERÁN BEN APROVEITADOS POLOS CULTIVOS SE NON SE CORRIXE A ACIDEZ DO SOLO

BASES DO ENCALADO Os parámetros que debemos coñecer á hora de encalar un solo son o pH e/ou a porcentaxe de saturación de aluminio (% Al) no complexo de cambio. O pH utilízase como parámetro para encalar nalgúns lugares, nos que o obxectivo é acadar un pH en torno a 6.5. Nos cultivos forraxeiros o rango de pH óptimo está entre 5.8 e 6.2 (Cornell University Cooperative Extension, 2005). En solos como os galegos cun alto contido en materia orgánica e, xa que logo, cunha alta capacidade tampón para subir estas unidades de pH é necesario aplicar grandes cantidades de cal, o que resulta economicamente pouco viable. Pero é o aluminio do complexo de cambio do solo (Al3+) o principal causante do escaso crecemento das plantas en solos ácidos e corrixir este elemento require de moita menos cantidade de produto encalante. Estudos feitos no Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) concluíron que en pradeiras as producións correlaciónanse co contido de aluminio no complexo de cambio e para obter unha boa produción a porcentaxe de aluminio debe situarse por debaixo do 10 % (Mombiela e Mateo, 1984). A porcentaxe de saturación de aluminio pode vir nas análises de solo ou pódese calcular a partir dos catións do complexo de cambio: aluminio ou acidez de cambio, calcio, magnesio, potasio e sodio que poden vir expresados como meq/100g ou cmol/kg, sendo: % Al= (Al*100)/(Al+Ca+Mg+K+Na) Exemplo: Acidez de cambio ou aluminio (Al): 0.4 cmol/kg ou meq/100g Calcio (Ca): 4.48 cmol/kg ou meq/100g Magnesio (Mg): 0.47 cmol/kg ou meq/100g Potasio (K): 0.97 cmol/kg ou meq/100g Sodio (Na): 0.17 cmol/kg ou meq/100g % Al=(0.4*100)/(0.4+4.48+0.47+0.97+0.17)=40/6.49=6.16

A mostraxe das terras farase do seguinte xeito: tomar unha mostra media duns 500 g de cada parcela homoxénea, que será mestura de volumes de terra pequenos collidos nos primeiros 10 cm entre vinte e trinta lugares diferentes uniformemente repartidos (ir mostreando en zigzag). A toma de mostras ha de facerse sempre antes de encalar. As análises de terra convén facelas cada catro ou cinco anos. Coñecer as necesidades de encalado é de moita importancia, xa que os fertilizantes non serán ben aproveitados polos cultivos se non se corrixe a acidez do solo.

O ENCALADO DOS CULTIVOS FORRAXEIROS EN GALICIA Galicia presenta unha xeoloxía fundamentalmente ácida e un clima húmido onde as choivas fan un lavado de ións calcio (Ca2+), magnesio (Mg2+), potasio (K+) e sodio (Na+), perdas que se ven incrementadas pola escaseza de arxilas de elevada capacidade de cambio de catións, quedando como ións dominantes os H+ e os Al3+ coa subseguinte acidificación do solo. En Galicia o encalado fíxose en épocas anteriores con materiais como cunchas de crustáceos e de moluscos, areas cunchíferas… prácticas restrinxidas a zonas costeiras (Fernández et al., 1994). Nos primeiros anos do século XX a Granxa Escola Experimental de A Coruña recomenda o uso de escouras, polo seu contido en cal, para corrixir o contido de fósforo e a acidez do solo, iniciándose a partir do ano 1917 a recomendación do emprego de calcarias (Mombiela, 1983). O encalado debería ser unha práctica habitual na maior parte dos solos de Galicia, pero análises de terras de explotacións de vacún de leite feitas no CIAM mostran unha elevada acidez en moitos solos. De 704 mostras de parcelas de explotacións de vacún de leite analizadas entre os anos 2010 e 2012, a media do pH foi de 5.59 e da porcentaxe de saturación de aluminio do 20 %. Na figura 2 pode observarse como a porcentaxe de parcelas que presentaron necesidade de encalado foi do 59 %, o que nos indica unha falta de encalado dos solos en Galicia, polo que é necesario facer máis fincapé na necesidade de encalar os cultivos forraxeiros, dado o baixo custo deste labor e a súa elevada repercusión nos rendementos produtivos. Figura 2. Clasificación de solos de parcelas de explotacións de vacún de leite segundo a porcentaxe de saturación de aluminio (% Al)

25 %

20 %

PERÍODO 2010 - 2012 (704 mostras) Moi ácido (% AI>60) Ácido (% AI= 41-60)

11 % 41 % 3%

Medio (% AI= 21-40) Pouco ácido (% AI= 11-20) Óptimo (% AI<10)

MATERIAIS ENCALANTES. ÉPOCA E CONDICIÓNS DE APLICACIÓN No millo forraxeiro e no establecemento de pradeiras o encalado convén aplicalo cos labores previos, por exemplo cunha grade de discos que mesture ben o solo co produto encalante. Cantas máis labores de mesturado é mellor porque se maximiza a efectividade do encalado e se favorece un axeitado establecemento da semente. En pradeiras xa establecidas a aplicación farase de xeito superficial despois dun corte ou pastoreo e preferiblemente co solo seco para minimizar o risco de compactación do solo e de escorredura. Os materiais de acción lenta deben empregarse en solos areosos onde o lavado dos ións calcio (Ca2+) e magnesio (Mg2+) pola choiva é maior e os materiais de acción rápida, en solos arxilosos.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_recomendacion_encalado.indd 108

16/12/2014 00:33

GALICAL CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS

NOVA E AD MESTUR N E SERRÍ TO NA CARBO PARA CO CÁLCI S DE CAMA ! VACÚN

Un dos obxectivos pr imordiais das explotacións de vacún é manter unha hixiene axeitada que evite infeccións indesexables no gando. Estas infeccións poden ocasionar perdas na produción láctea e o incremento dos gastos.

Nº1 EN CAMAS DE VACÚN O CARBONATO CÁLCICO DE GALICAL PARA CAMAS DE VACÚN proporciónalles aos animais hixiene e descanso e reduce as posibles infeccións de mamites causadas por bacterias de tipo ambiental (E. coli, estreptococos, enterobacterias etc.). Tamén reduce os problemas de dermatite interdixital e dixital, úlceras e colledizos nos pezuños, evitando coxeiras e perdas de produción. Por outra banda, manter o gando libre de sucidade facilita o manexo durante o muxido.

pub_galical_galego.indd 109

O carbonato cálcico pode subministrarse en: Bolsa grande de 1.100 quilogramos A granel en camión basculante, con servizo a calquera punto de Galicia

GALICAL, S.L.L.

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS Arieiras s/n P.I. Louzaneta 27294 LUGO Teléfono: 982 221 484 Fax: 982 221 408 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

21/12/2014 01:35

110

DOSSIER: ABONADO

O encalado farase cada 2 anos. As análises do solo cada 2 anos (% Al>20) ou 4 anos (% Al<10) indicarannos se é preciso seguir encalando e, neste caso, cales deben ser as doses que se han de aplicar. Os materiais encalantes deben ser pulverizados en finas partículas para que sexan efectivos. Algúns deles para facilitar a súa aplicación (os produtos pulverizados poden afectar á respiración, pode perderse parte pola acción do vento e, ademais, poden manchar de po os edificios próximos) son sometidos a procesos de granulado, que consiste en aplicar ligantes débiles que aglomeren o produto pulverizado e que ao contacto co solo perden o seu efecto e o produto volve co tempo, dependendo da solubilidade do gránulo, ao seu estado inicial de po. Os materiais encalantes teñen que ter calcio e/ou magnesio. Pasamos a ver algúns deles coas súas características: 1. Calcaria (carbonato cálcico: CaCO3) É un produto de acción lenta, aínda que no primeiro mes reacciona un 50 % do produto polo que se necesita un mínimo de 6 meses máis para a súa total reacción. Por esta razón é aconsellable a súa aplicación cun mínimo de 3 meses antes da sementeira. 2. Dolomita [carbonato cálcico magnésico: CaMg(CO3)2] É un produto de acción moi lenta, no primeiro mes reacciona un 25 % do produto e necesita un mínimo de 12 meses máis para a súa total reacción. Por esta razón é aconsellable a súa aplicación cun mínimo de 3 a 6 meses antes da sementeira. É recomendable o uso de dolomita en solos cun baixo contido en magnesio (por debaixo de 0.7 meq/100g). 3. Cal vivo (óxido de cal: CaO) Obtido a partir de calcaria sometida a altas temperaturas que elimina o dióxido de carbono. É un produto que reacciona nun mes, pero debe aplicarse de 1 a 2 meses antes da sementeira pois pode queimar as sementes e no solo reduce considerablemente tanto a fauna coma a flora beneficiosa (Momán, 2011). Esixe un manexo coidadoso por posible hidratación rápida e desprendemento de calor. Faranse montóns no chan e deixarase que se apaguen coa humidade ambiente e, despois, desfaranse os montóns e distribuiranse (Urbano, 1992). 4. Cal apagado [hidróxido de cal: Ca(OH)2] A súa acción é rápida, nun mes actúa sobre o solo. Non se recomenda o seu uso sobre cultivos xa establecidos, pois é un material cáustico que pode queimar as plantas. 5. Cuncha de mexillón Produto utilizado en épocas pasadas nas zonas costeiras de Galicia. Na actualidade existe a posibilidade de aproveitar a gran cantidade de residuos provenientes da industria do mexillón, ao presentar unha composición cun 95-99 % de carbonato cálcico. A cuncha lavada, triturada ou moída e calcinada pode utilizarse como material de cama de gando e posteriormente pasar á fosa de xurro e bótase no solo xunto coa aplicación deste.

No CIAM fíxose un ensaio nunha pradeira de longa duración aplicando xurro xunto con cuncha de mexillón cun tamaño de partícula inferior a 0.06 mm e viuse que o pH e o contido en calcio do solo se incrementaban e a porcentaxe de saturación de aluminio diminuía, baixando dun 25 % ata valores próximos ao 0 % en dous anos de aplicacións (Báez et al., 2012). Así mesmo, tamén se produciu unha mellora da actividade biolóxica do solo, mellorando polo tanto a fertilidade (Paz et al., 2012). 6. Xeso (sulfato cálcico dihidrato: CaSO4.2H2O) É un produto que resulta eficaz para reducir a cantidade de aluminio de cambio nos horizontes subsuperficiais, provoca un descenso temporal no pH que se recupera co lavado e perdas do contido de magnesio (Santano, 1995; Toma et al., 1999; Peregrina, 2005), polo que non é recomendable o seu uso en solos cun baixo nivel deste elemento. 7. Emendas calcarias Son produtos cálcicos e/ou magnésicos enriquecidos con elementos fertilizantes, oligoelementos e/ou materia orgánica. A súa presentación normalmente é en forma granulada. É recomendable, dado o seu valor fertilizante, a súa aplicación antes dos cultivos máis rendibles. 8. Outros materiais -Margas. Rocas sedimentarias compostas de calcita e arxilas, cunha orixe en restos de cunchas mariñas de épocas pasadas. -Escouras (silicatos de calcio e magnesio). De acción excesivamente lenta, o que xustifica a súa escasa utilización. -Espumas de azucrería. Obtidas do proceso de fabricación de azucres, o produto é un composto inorgánico que contén carbonato cálcico e algo de materia orgánica e outros minerais (nitróxeno, fósforo, potasio, magnesio, xofre e oligoelementos). Incrementan o valor do pH, reducen o contido de aluminio e non repercuten negativamente no de magnesio, cunha moi boa resposta na produción dos cultivos (Santano, 1995; Peregrina, 2005). O seu valor neutralizante non é moi alto, polo que é necesario dobrar as doses doutros materiais. Recoméndase, dado o seu valor fertilizante, a súa aplicación antes dos cultivos máis rendibles. -Cinzas de biomasa. Producen lixeiros incrementos do pH e achegan elementos fertilizantes. É un produto que necesita un acondicionamento para a súa aplicación e que ten unha limitación económica dada pola distancia da parcela ao punto de subministración (Omil, 2007). OS MATERIAIS ENCALANTES E OS FERTILIZANTES Existe unha serie de fertilizantes como son os fertilizantes nitroxenados con contidos en amonio que teñen un efecto acidificante sobre o solo. A fertilización con xurro de vacún, que presenta un contido en nitróxeno amoniacal en torno ao 50 %, debería ter un efecto acidificante, pero en ensaios realizados nunha pradeira permanente no CIAM as aplicacións durante varios anos de xurro de vacún e de porcino supuxeron un incremento do pH e unha diminución da porcentaxe de saturación de aluminio destas parcelas respecto daquelas que non levaban fertilización ou nas que a fertilización era con nitrato amónico cálcico (Báez et al., 2011).

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_recomendacion_encalado.indd 110

18/12/2014 09:04

Forraxes con con nome nome propio propio

VEA STRIGOSA VEA Pratex R1 STRIGOSA Pratex R1

MESTURAS FORRAXEIRAS MESTURAS Amplo catálogo de fórmulasFORRAXEIRAS adaptadas a distintos usos e de terreos Amplo catálogo fórmulas adaptadas a distintos usos e terreos

www.rocalba.com www.rocalba.com pub_rocalba_galego.indd 111

Expresión vegetal Expresión vegetal 21/12/2014 01:36

DOSSIER: ABONADO

Na aplicación de produtos encalantes recoméndase evitar o contacto inmediato con superfosfatos por risco de conversión de formas asimilables de fósforo en formas non asimilables (fosfato tricálcico) e con fertilizantes nitroxenados amoniacais e orgánicos (volatilización de nitróxeno amoniacal), pero resultados preliminares dun ensaio de laboratorio realizado no CIAM mostran que as perdas na mestura de encalantes con xurro non son tan altas como cabería esperar; ao mesturarse directamente varias doses de calcaria ou dolomita con xurro observouse que as perdas de amonio se producían nas primeiras 24 horas ata un máximo dun 10 % do amonio inicial presente no xurro (datos non publicados). O uso nas camas do gando de calcaria ou cuncha de mexillón pode ser un bo sistema para manter un nivel axeitado de porcentaxe de saturación de aluminio no solo, unha vez que baixemos este parámetro ata o 10 %. O uso destes produtos fai que os xurros se enriquezan en calcio; así, nunha explotación ecolóxica achegáronse anualmente co xurro, mediante o uso nas camas de calcaria, en torno aos 400 kg/ha de CaO dun 100 % de riqueza (uns 700 kg/ ha de CaCO3 dun 100 % de riqueza) [Castro et al., 2006]. CARACTERÍSTICAS DO MATERIAL ENCALANTE E RECOMENDACIÓN DE DOSES DE ENCALADO Valor neutralizante (equivalencia en óxido de calcio) Defínese como o efecto neutralizante dos diferentes materiais referidos aos do cal vivo (táboa 1). Unha calcaria dun 100 % de riqueza ten un valor neutralizante de 56. Por exemplo, se aplicamos 1.000 kg de calcaria dun 100 % de pureza é como se aplicásemos 560 kg de cal vivo. Con materiais de 100 % de pureza o poder neutralizante de maior a menor sería para o cal vivo, o cal apagado, a dolomita e a calcaria. Táboa 1. Valor neutralizante de materiais encalantes cun 100 % de riqueza Material encalante Calcaria (100 kg) Dolomita (100 kg) Cal vivo (100 kg) Cal apagado (100 kg)

Fórmula química CaCO3 CaMg(CO3)2 CaO Ca(OH)2

Equivalencia en cal vivo (OCa) 56 kg 61 kg 100 kg 76 kg

Na táboa 2 móstranse as doses de encalante, calcaria ou óxido de calcio cun 100 % de riqueza, recomendadas para corrixir a acidez do solo para os cultivos forraxeiros en Galicia (Mombiela e Mateo, 1984; Piñeiro et al., 2009). Táboa 2. Acidez e doses recomendadas de encalante Nivel % aluminio kg/ha de calcaria (CO3Ca) kg/ha de óxido de calcio (OCa) Moi ácido >= 60 4.500 2.500 Ácido 41-60 3.500 2.000 Medio 21-40 2.100 1.200 Pouco ácido 10-20 1.400 800 5-10 700 400 Óptimo 0 0 0

OS MATERIAIS DE ACCIÓN LENTA DEBEN EMPREGARSE EN SOLOS AREOSOS ONDE O LAVADO DOS IÓNS CALCIO (Ca2+) E MAGNESIO (Mg2+) POLA CHOIVA É MAIOR E OS MATERIAIS DE ACCIÓN RÁPIDA, EN SOLOS ARXILOSOS Como pode verse na táboa 2, existe un límite de doses máximas a aplicar, xa que as primeiras doses de cal son as máis eficientes en incrementar o rendemento da pradeira (figura 3). Con estas doses, aínda que o pH apenas se ve afectado, o Al de cambio diminúe rapidamente. Para solos cunha porcentaxe de saturación de aluminio superior ao 40 % convén repartir a dose recomendada en dous anos, achegando unha maior cantidade no primeiro ano. Figura 3. Efecto da calcaria sobre o rendemento de materia seca de pradeiras establecidas en terreos a monte, no primeiro e segundo ano de produción (Mombiela, 1983) 12

Materia seca (t/ha)

112

10 8 6 4 2 0 0

CaCO3 (t/ha) Marco da Curra (Monfero)- 1º ano

Monte de San Antón (Irixoa)- 1º ano

Marco da Curra (Monfero)- 2º ano

Monte de San Antón (Irixoa)- 2º ano

Riqueza do material encalante Se o material non ten un 100 % de riqueza, para coñecer o valor neutralizante hai que multiplicar pola porcentaxe de riqueza. Por exemplo, 100 kg de calcaria cun 100 % de pureza ten un valor neutralizante de 56, pero se a riqueza da calcaria é dun 60 %, o seu valor neutralizante é 33.6 (56*60/100). Entón, se aplicamos 1.000 kg de calcaria cun 60 % de riqueza, é como se aplicásemos 336 kg de cal vivo dun 100 % de riqueza. Valor neutralizante efectivo (tamaño das partículas) Dun material encalante hai que coñecer o tamaño das partículas. Canto máis finamente moído estea o produto, será máis reactivo, disolverase máis rápido e mesturarase mellor co solo. O 100 % das partículas dun produto encalante que pasan unha peneira de 0,14-0,15 mm reaccionan dentro do primeiro ano tras a súa aplicación, mentres que só o 60 % das partículas restantes que pasan unha peneira de 0,8 mm reacciona neste primeiro ano de aplicación; o resto do material ten unha reacción moi lenta (Cornell University Cooperative Extension, 2006). Defínese o valor neutralizante efectivo coma a fracción do material que reacciona o primeiro ano. Para dous produtos encalantes iguais coa mesma riqueza, canto máis fino sexa o material o seu valor neutralizante será maior.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_recomendacion_encalado.indd 112

16/12/2014 00:35

Intereco, entidade certificadora que engloba os distintos Consellos Reguladores de Agricultura Ecolóxica de España certifica as Calizas de Calfensa.

INSUMO INSUMO CERTIFICADO CERTIFICADO

Nº de certificado

CFN -01

CFN -02

O millo e as praderías precisan de pH próximos á neutralidade. Tanto a caliza agrícola como a magnesiana que ofrece Calfensa, axudan a corrixir a acidez dos nosos solos, evitando a toxicidade do aluminio e favorecendo a asimilación do fósforo. Así mesmo, melloran a súa estrutura, aumentando a aireación e a drenaxe. A caliza de Calfensa provén de calcita que, unha vez moída, é de efecto máis rápido que a provinte de dolomita. Grazas á finura de moenda coa que traballa Calfensa, os seus produtos son altamente solubles. Rápida acción dificilmente superable por outras calizas menos moídas ou granuladas. A diferenza do cal vivo, a caliza de Calfensa non é agresiva, non produce queimaduras, o que facilita a súa manipulación, sendo, do mesmo xeito, respectuosa cos microorganismos beneficiosos do solo. Dado que se trata dun produto extraído directamente da terra, non produce efectos negativos para o medio, sendo recoñecido polo Consello Regulador de Agricultura Ecolóxica. AENOR certifica os sistemas de Xestión de Calidade, Medio Ambiente e Seguridade e Saúde no Traballo de Calfensa.

CALFENSA, A CALIZA DA TÚA TERRA CALIZA AGRICOLA - CALIZA MAGNESIANA

MODALIDADES DE SERVIZO: • APLICADO SOBRE O TERREO • ENVASADO. Saco de 25 Kg.- Big Bag de 1.000 Kg. • A GRANEL

Novos granulados de Calfensa Nota: os certificados de Intereco non son aplicables aos produtos granulados

OFICINAS:

27161 SANTA COMBA-LUGO Teléfono: 982 30 59 02

pub_calfensa.indd 113

FÁBRICA:

OURAL-LUGO Teléfono: 982 54 66 23

21/12/2014 01:40

114

DOSSIER: ABONADO

Figura 4. Páxina de entrada de datos da aplicación informática REN de recomendación de encalado do CIAM (www.ciam.es)

BIBLIOGRAFÍA Báez, D.; Louro, A.; Castro, J.; García, M.I. 2011. Propiedades química y concentración de metales pesados en suelo y planta tras el aporte de purines en pradera. En: Actas de la 50ª Reunión Científica de la Sociedad Española para el Estudio de los Pastos, Toledo, pp. 207-213. Báez, D.; Castro, J.F.; Louro, A.; Valladares, J. 2012. Evolución de las propiedades químicas del suelo y producción de una pradera fertilizada con purín de vacuno mezclado con concha de mejillón. En: Actas de la 52ª Reunión Científica de la Sociedad Española para el Estudio de los Pastos, Pamplona, pp. 431-438. Castro, J.; Báez, D.; Blázquez, R.; López, J.; Carreira, L. 2006. Evolución da fertilidade da terra na granxa de vacún de leite Arqueixal desde a súa conversión a ecolóxica (1998-2006). Afriga,nº 63, 22-28. Cornell University Cooperative Extension. 2005. Agronomy fact sheet 5. Soil pH for Field Crops. Cornell University Cooperative Extension. 2006. Agronomy fact sheet 7. Liming Materials. Fernández M.L.; Fuentes, R.; López, M.E. 1994. Los suelos de Galicia. Agricultura, nº 742, 388-391. Momán, A. 2011. O encalado nas producións forraxeiras. Afriga, 94. 74-75. Mombiela, F. 1983. El estudio de la fertilidad del suelo en Galicia. Apuntes históricos y problemática general de la investigación sobre la acidez y la falta de fósforo. I Xornada de Estudo dos Recursos da Agricultura Galega, pp. 75-118. Mombiela, F.; Mateo, M.E., 1984. Necesidades de cal para praderas en terrenos “a monte”. Anales INIA, Serie Agrícola, 25, 129-143.

CÁLCULO DAS DOSES DE MATERIAL ENCALANTE. APLICACIÓN INFORMÁTICA REN (www.ciam.es) No Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM)-Ingacal desenvolveuse unha aplicación informática de recomendación de encalado (Aplicación REN), que permite coñecer a cantidade dun material encalante necesario para corrixir a acidez do solo. Os datos que hai que introducir son o dato de análise de solo de porcentaxe de saturación de aluminio (% Al) e mais as características do produto encalante con dúas opcións, ben introducir o produto coa súa porcentaxe de riqueza ou ben introducir o contido en % CaO e/ou % MgO do produto. Outros datos que permite introducir a aplicación son: - os referentes ao tamaño da partícula para calcular o valor neutralizante efectivo. - o prezo por tonelada de produto no caso de querer coñecer o custo efectivo (euros por unidade neutralizante). Entre dous produtos, canto menor sexan os euros por unidade neutralizante menor custo supón acadar o mesmo nivel de neutralización do solo (% Al).

Omil, B. 2007. Gestión de cenizas como fertilizante y enmendante en plantaciones jóvenes de Pinus Radiata. Tesis Doctoral. Departamento de Edafología y Química Agrícola. E.P.S de Lugo. Universidad de Santiago de Compostela. Piñeiro, J.; Castro, J.; Blázquez, R. 2009. Adubado de forraxeiras e pratenses. Cooperación. Revista da Asociación Galega de Cooperativas Agrarias (AGACA). Cadernillo de Divulgación Técnica. Nº 92, Marzo 2009, pp. 1-15. Santano, J. 1995. Incidencia de la aplicación de diferentes enmiendas calizas y yesíferas sobre la dinámica del aluminio y disponibilidad de algunos nutrientes en un Palexerult de la raña de Cañamero (Cáceres). Tesis doctoral. Departamento de Edafología. ETSI Agrónomos. UPM. Paz-Ferreiro, J; Baez-Bernal, D.; Castro Insúa, J.; García Pomar, M.I. 2012. Effects of mussel shell addition on the chemical and biological properties of a Cambisol. Chemosphere, 86 (11), 1117-1121. Peregrina, F. 2005. Valoración agronómica de residuos industriales yesíferos y calizos: implicaciones sobre la dinámica del complejo de cambio, la disolución del suelo y la productividad en Palexerults del oeste de España. Tesis doctoral. Departamento de Edafología. ETSI Agrónomos. UPM. Toma, M.; Sumner, M.E.; Weeks, G.; Saigusa, M. 1999. Long-term effects of gypsum on crop yield and subsoil chemical properties. Soil Science Society of America Journal, 39: 891-89. Truog, E. 1953. Soil as a medium for plant growth. En: Mineral nutrition of plants. Ed. E. Truog. Madison, Wisconsin. 469 pp. Urbano, P. 1992. Tratado de Fitotecnia General. Ed. Mundi Prensa. Madrid. 895 pp.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_recomendacion_encalado.indd 114

18/12/2014 09:05

pub_delagro.indd 115

22/12/2014 09:58

116

publirreportaxe

ENTREVISTA A DOSINDO REY GONZÁLEZ, DE GANADERÍA CANDENDO

A VILA DE ABADE, TORDOIA (A CORUÑA) Dosindo Rey González, de Ganadería Candendo SC, en su explotación

¿Cuánto tiempo hace que usa los fertilizantes específicos de INTERGAL ESPAÑOLA (Grupo Fertiberia)? Seis años. Me los recomendaron tanto el distribuidor de mi zona como el delegado de Intergal. ¿Cuánta superficie dedica a pradera y con qué la abona? Tengo 9 hectáreas de pradera permanente y otras 27 en las que hago rotación con maíz. Generalmente hago primero una aplicación con CORBIGRAN (500 kg/ha), con la que noto que la planta empieza a tomar un color verde intenso. En febrero hago una aplicación de AMICOTE CV41 (10-24-0+CaO) de unos 300 kg/ha y, en torno a un mes antes de cortar, una aplicación de FERTIJET (200 kg/ha). Este año, al venir tan lluvioso, solo realicé la aplicación de FERTIJET; lo que hice fue repartirla en dos aplicaciones, una de 100 kg/ha para que la planta empezara a crecer y, un mes antes de ensilar, otra de 200 kg/ha. El resultado fue muy bueno, ya que aproveché todo el nitrógeno. Tuve muy buena producción, tanto en cantidad como en calidades de silo. En cuanto al maíz, ¿cuánta superficie tiene y cómo la abona? Suelo sembrar en torno a 27 ha, normalmente de ciclos bastante largos para mi zona; empiezo con un 350 y acabo con un 280. Este es un entorno muy frío y húmedo, en el que hasta junio no suben las temperaturas, por lo que hago el abonado en dos aplicaciones. En la siembra aplico 300 kg de NERGETIC 20-8-10, y en cuanto el maíz alcanza las 8 hojas aplico entre 150-200 kg/ha de NERGETIC 37. Noto que siempre tengo el maíz muy verde en la recolección, incluso en años como el pasado 2013, que vino muy seco y coseché el maíz muy muy verde; de hecho, solo tenía un 29,6 % de materia seca, pero con un 35,5 % de almidón y niveles de proteína de 7 % (0,91 UFL). Además, cuando acabé el silo del 2013 hice los cálculos con las pesadas del carro mezclador y superé las 42 tm por hectárea. ¿Qué otros abonos utiliza de INTERGAL ESPAÑOLA (Grupo Fertiberia)? En fincas que tengo lejos de casa y a las que no les llevo purín uso AMICOTE CV 54, alto en potasio, para complementar esa carencia. También uso PROFERTIL cuando tengo que aplicar herbicida/insecticida de postemergencia, ya que ayuda al maíz a superar el estrés del clima y de los fitosanitarios.

¿Qué ventajas ve en los fertilizantes específicos de INTERGAL ESPAÑOLA (Grupo Fertiberia)? Aparte de las calidades químicas y físicas de los productos, para mí es una garantía importante que vengan envasados e identificados desde fábrica. Asimismo, tienen una gama muy amplia de productos que cubren mis posibles necesidades, mientras que otras casas solo tienen un abono para todo. Importante también para mí es que puedo hacer un seguimiento de mis fincas, ya que ponen a mi disposición su Departamento Agronómico, me hacen análisis de suelos y, si lo necesito, también tengo a mi disposición analíticas foliares. Todos los resultados me los entregan con la recomendación de abonado correspondiente debidamente justificada. ¿Recomendaría los fertilizantes específicos de INTERGAL ESPAÑOLA (Grupo Fertiberia) a otros ganaderos? Por supuesto, llevo años usándolos. Se los recomiendo sinceramente a todo el mundo.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

afriga114_publirreportaxe_intergal.indd 116

20/12/2014 10:24

publirreportaxe

117

NUESTROS FERTILIZANTES ESPECÍFICOS

FERTIJET

NERGETIC

• Es un abono nitrogenado de cobertera con nitrógeno amoniacal y nítrico. • NO ESTÁ HECHO EN BASE A UREA y, por tanto, es un nitrógeno rápido de unos 40-45 días (diferencia con respecto a otros nitrogenados de la competencia). • Tiene calcio que no acidifica el suelo y azufre que ayuda a asimilar el nitrógeno, pero no tanto como para acidificar el suelo; contiene boro y magnesio que ayudan a evitar el estrés de la planta y mejorar su calidad.

• Es una línea de abonos complejos específicos (NPK) y nitrogenados (N) para su aplicación en fondo y cobertera o para una sola aplicación. • Contienen la tecnología C-PRO, que es: 1. Una macromolécula que recubre los granos de abono y los protege de las pérdidas por lixiviación de los nutrientes que contiene, ya que los libera progresivamente a lo largo del tiempo, reduciendo así también la volatilización del nitrógeno. 2. Un potenciador nutricional que aumenta la eficiencia de los nutrientes que contiene.

AMICOTE

CORBIGRAN

• Es una línea de abonos complejos específicos (NPK) para su aplicación en fondo. • Son abonos ricos en calcio con una tecnología exclusiva de INTERGAL, C-VIDA. • C-VIDA es una tecnología que aúna en el grano de abono enzimas, actividad fitohormonal y metabolitos de microorganismos beneficiosos (bioestimulantes), lo que mejora la fertilidad del suelo y beneficia el crecimiento vegetal, las producciones y el rendimiento.

• Es una enmienda caliza GRANULADA. • Contiene la tecnología C-VIDA con metabolitos precursores de las bacterias solubilizadoras de fósforo; además, bloquea los nutrientes que están en exceso en los suelos ácidos como son el aluminio, el hierro y el manganeso. • Mayor concentración de calcio y magnesio, lo que la diferencia de otras cales granuladas. • Relación calcio-magnesio ideal.

Marca de identidad

PROFERTIL • Es un bioestimulante vegetal de alto rendimiento, fabricado a partir de algas marinas del género Ascophyllum nodosum. • Ideal para mezclar con la mayoría de productos fitosanitarios (consultar antes con su distribuidor o delegado de zona). • Está registrado como producto ecológico por: Códigos de color Pantone Cuatricromía

Pantone 349 C 100% cyan 0% magenta 85% amarillo 55% negro

Intergal Española, S.A. Torre Espacio. Paseo de la Castellana, 259-D-Pl. 47 - 28046 Madrid, España Tel.: +34 91 571 88 35 Fax: +34 91 571 82 96 Pantone 1655 C Tel. delegación en Galicia: 647 355 675 0% cyan http://www.intergal.es - info@intergal.es magenta 65% 100% amarillo 0% negro

AFRIGA ANO XX - Nº 114

afriga114_publirreportaxe_intergal.indd 117

20/12/2014 10:25

AGROAMB

GRUPO

O Grupo AGROAMB está formado por un conxunto de empresas cuxa actividade completa o ciclo da xestión de residuos, contando para iso cun equipo multidisciplinar de profesionais con ampla experiencia na Xestión Medioambiental e Agronómica. É unha compañía orientada a dar solucións de valorización e xestión integral dos residuos, empregando sempre as mellores técnicas dispoñibles e optimizando a loxística de transporte. O Grupo AGROAMB posúe autorización para a xestión de: alorización e xestión de residuos sólidos urbanos V (SC-U-NP-XV-00040 y SC-U-NP-XV-00036 ) alorización e xestión de residuos industriais non perigosos (SC-IV NP-XV-00064 y RIV-24/01) Rexeneración ambiental Transporte de residuos perigosos (T/001/01) Transporte de residuos sólidos urbanos (SC-U-NP-XRT- 00072) ransporte de residuos industriais non perigosos (SC-I-NPT XRT-00083, SC-I-NP-XRT-00056 e SC-I-NP-XRT-00122) Conforman o Grupo AGROAMB as seguintes empresas:

AGROAMB

VALORIZACIÓN E TRATAMENTO DE RESIDUOS BIODEGRADABLES

Titular da primeira planta cunha capacidade próxima a 300.000 tms/ano para a valorización e tratamento de residuos agrarios segundo o disposto no RD 824/2005 sobre fertilizantes, o RD 1310/1990 sobre a aplicación agrícola de lodos e o Regulamento CEE 1774/2002 sobre subprodutos animais. Agroamb aposta fortemente por I+D+i coa súa presenza en numerosos proxectos de investigación.

TRESAMB

LOXÍSTICA ESPECÍFICA EN CONTEDORES

Dispón de vehículos específicos en diferentes configuracións, adaptándose a cada necesidade medioambiental do cliente. Innovación e eficacia no transporte. Servizos de conselleiro de seguridade e operador de transportes.

AGROAMB-TRESIMA UTE

XESTIÓN E PRESTACIÓN DE SERVIZOS MEDIOAMBIENTAIS

Comercializa e coordina a prestación de servizos para a xestión ambiental integral dos distintos residuos (incluídos residuos perigosos). Desde a súa recente creación, xestiona máis de 50.000 tms/ano de residuos biodegradables.

ONEGA ARES, S.L.U.

SERVIZOS AVANZADOS DE TECNOLOXÍA AGRARIA

Empresa de servizos agrarios que conta cos últimos equipos en mecanización para a sementeira, cultivo e posterior recolección das diferentes producións agrarias.

TROBO AGRÍCOLA, S.C.G. PRODUCIÓN INTEGRADA DA TERRA

Sociedade para a explotación en común da terra, orientada á produción integrada de forraxes e cultivos enerxéticos. Dispón dun banco de terras que supera as 3.000 hectáreas.

Agroamb R/ Calzada das Gándaras, 11. Local baixo dta. 27003 Lugo Teléfono (+34) 982 231 365

pub_agroamb_galego.indd 118

Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com Web www.agroamb.com

100% GALEGO – GLOBALIZACIÓN – ENERXÍAS RENOVABLES –

R E C I C L A X E (30 POSTOS DIRECTOS, MÁIS DE 150 INDIRECTOS) – CAPITAL

AGROAMB está autorizada pola Administración española como PLANTA TÉCNICA para a elaboración de FERTILIZANTES orgánicos a partir de residuos e subprodutos biodegradables

D A

I+D+I – DESENVOLVEMENTO LOCAL – CREACIÓN DE EMPREGO

S E N T I D O

21/12/2014 01:45

DOSSIER: ABONADO

119

FERTILIZACIÓN DE PRADEIRAS CON XURROS: EFECTOS A LONGO PRAZO Tras oito anos de estudo nunha pradeira do CIAM á que se lle aplicaron xurros de vacún e porcino coa utilización de dúas técnicas de baixa emisión, neste artigo descríbense en detalle o deseño deste experimento, a resposta agronómica respecto das súas propiedades químicas e as conclusións obtidas no transcurso da investigación. INTRODUCIÓN Tradicionalmente en Galicia os xurros foron utilizados polo seu valor fertilizante en macro e micronutrientes (N, P, K, Ca, Mg, B, S, Cu, Fe, Mg, Mo e Zn), que son esenciais para mellorar a calidade do solo e proporcionar nutrientes que permiten manter o rendemento dos cultivos. Hoxe en día a reutilización de xurros nas explotacións pode axudar a diminuír de forma considerable os custos produtivos ao substituír en parte a utilización dos fertilizantes minerais (Castro et al., 2007; García et al., 2010, 2012). Non obstante, ante a preocupación social e ante as normativas sobre temas de protección ambiental (emisións de gases cara á atmosfera ou lixiviación de nutrientes), é necesario promover unha utilización eficiente dos xurros e minimizar o impacto da súa aplicación no solo, na atmosfera e na auga que nos rodea. Un manexo adecuado implica esencialmente utilizar a maquinaria adecuada e achegar as cantidades de nutrientes axustadas ás demandas do cultivo.

M. D. Báez Bernal, M. I. García Pomar, A. Louro López, C. Gilsanz Rey e J. Castro Insua Departamento de Pastos e Cultivos. CIAM-Ingacal, apdo. 10, 15080, A Coruña (España)

As pradeiras son cultivos forraxeiros que constitúen unha parte esencial dos sistemas agrícolas gandeiros de Galicia; representan un 80 % da superficie forraxeira (AEA 2007, Consellería do Medio Rural e do Mar, Xunta de Galicia, 2012). No transcurso do proxecto “Efectos ambientais derivados da aplicación de residuos gandeiros en pradeiras. Aplicación de técnicas de inxección superficial” (INIA RTA04-156), estudouse a resposta agronómica dunha pradeira cando se aplicaban xurros (vacún e porcino), en diferentes épocas do ano, primavera e outono, utilizando dúas técnicas de baixa emisión que minimizan o contacto do xurro co aire e, xa que logo, diminúen a volatilización de amoníaco. Durante o desenvolvemento AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_abonado_fertilizacion_v4.indd 119

22/12/2014 17:49

120

DOSSIER: ABONADO

Figura 1. Distribución dos tratamentos segundo o deseño experimental no ensaio de campo

A ACHEGA DE NITRÓXENO NAS APLICACIÓNS DE PRIMAVERA FORON ARREDOR DOS 80-100 KG N/HA E 60-80 KG N/HA NO OUTONO

60 m 1

Rep 1

Tratamentos: 6m

deste proxecto cuantificáronse perdas de N como lixiviación de nitratos e emisións de N2O á atmosfera (Báez et al., 2008; Báez et al., 2009; Báez et al., 2010). Durante os seguintes anos continuáronse na mesma pradeira as achegas de fertilizantes orgánicos e minerais (Accións de Transferencia Tecnolóxica, Consellería do Medio Rural e do Mar, Xunta de Galicia). O obxectivo xeral do traballo foi obter un maior coñecemento sobre os procesos e factores que controlan a liberación de nutrientes tras a aplicación de xurros ao solo; avaliáronse efectos a longo prazo das aplicacións de dous tipos de xurros (vacún e porcino), e dúas técnicas de aplicación de baixa emisión (aplicación en bandas ou inxección), na produción e asimilación de nitróxeno pola pradeira e na composición química e acumulación de metais pesados no solo. Desta forma, disponse dunha serie de datos de oito anos referentes a producións de forraxe, extraccións de nitróxeno (N), eficiencias no uso de N polo cultivo e evolución de propiedades químicas do solo.

Vacún bandas 4m

Vacún inxectado

Rep 2

F Mineral

16 m

Porcino bandas

Porcino inxectado Control

Rep 3

VB: xurro de vacún aplicado na superficie en bandas VI: xurro de vacún inxectado na capa superficial do solo PB: xurro de porco aplicado superficialmente en bandas PI: xurro de porco inxectado na capa superficial do solo Ademais, para os efectos comparativos incorporáronse dous tratamentos máis: M: fertilizante mineral, nitrato amónico cálcico 27 % (NAC), aplicado nas mesmas datas e doses de N ca os xurros C: control, sen achega de xurro nin de fertilizante nitroxenado

Cimag - Gandagro 2015 Do 19 ao 21 de Febreiro

Feira Profesional de Maquinaria, Agricultura e Gandería Agro cional Gand a rn te In n e XXXIII Op sona za Frisona da Raza Fri ómico da Ra n to u A o rs XXIV Concu nexadores Xóvenes Ma e d o rs cu n XXXI Co dores o de Prepara VIII Concurs

www.cimag.gandagro.com facebook.com/cimag.gandagro

FEADER: Europa inviste no rural

FEIRA INTERNACIONAL DE GALICIA • E-36540 SILLEDA • Pontevedra • Tel. 986 577000 • www.feiragalicia.com • e-mail: cimag-gandagro@feiragalicia.com

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_abonado_fertilizacion_v4.indd 120

22/12/2014 17:50

DOSSIER: ABONADO

121

Figura 2. Inxectores utilizados na aplicación dos xurros

EXPERIMENTACIÓN Deseño do experimento O experimento levouse a cabo entre os anos 2005 e 2012 na finca do Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM). A parcela do ensaio foi sementada en setembro de 2004 cunha mestura de raigrás inglés, trevo branco e trevo violeta. Durante todo este período de tempo mantívose o mesmo deseño experimental establecido en 2005, tres parcelas por tratamento distribuídos ao chou en cada unha das repeticións (figura 1). As cantidades de xurro aplicadas ás parcelas definíronse tendo en conta o contido total de N en mostras recollidas antes de realizar as fertilizacións, de forma que a achega de N nas aplicacións de primavera foi de arredor dos 80-100 kg N/ha e de 60-80 kg N/ha no outono. Para aplicar os xurros nos tratamentos de inxección utilizouse unha cisterna provista dun sistema de discos que realiza un corte vertical no solo de 3-6 cm de fondura onde se localiza o xurro, cunha separación de 15-18 cm entre filas (figura 2). Para a aplicación en bandas utilizouse a mesma cisterna retirando os discos de corte e eliminando a presión sobre o solo dos tubos de saída. O fertilizante mineral foi aplicado nas mesmas datas e doses ca os xurros. Na táboa 1 amósanse as datas e achegas de N no período 2005-2012. As fertilizacións fosfórica e potásica fixéronse tendo en conta os resultados das análises iniciais do solo e tratando de igualar os tratamentos.

Determinacións e toma de mostras -Previamente ás achegas en campo, os xurros foron analizados no laboratorio para determinar as concentracións dos principais nutrientes. Na táboa 2 amósase a composición química media dos xurros utilizados no experimento. -Na pradeira levouse a cabo un aproveitamento por sega, simulando cortes da forraxe na primavera e no outono aproximadamente 45 días despois da aplicación dos fertilizantes. A produción vexetal determinouse no campo mediante corte con motosegadora de dúas bandas e control da superficie cortada, seguido de pesada do material vexetal. Nunha submostra determinouse o contido en materia seca (MS) e o contido en N determinouse na mostra vexetal seca e moída mediante ecuacións desenvolvidas pola técnica de espectroscopia de reflectancia no infravermello próximo (NIRS). -Evolución das propiedades químicas do solo. Nalgunhas das mostraxes de solo feitas na capa de 0-10 cm determináronse (métodos oficiais MAPA, 1994): pH, materia orgánica, N e C total, elementos no complexo de cambio, P (Olsen) e K (nitrato amónico 1N) asimilables, ademais dos contidos de metais pesados. Estas determinacións leváronse a cabo en colaboración co Laboratorio Agrario e Fitopatolóxico de Galicia.

Fertop Empresa de nova creación cunha fábrica de blending que pode producir abonos á carta para diferentes tipos de terreos, en liberación lenta e liberación controlada. Tecnoloxía Everrys e Scotts

Analizámoslle as súas terras e fertilizámolas segundo as deficiencias de abonado

Cubigan Subministración de “mesturas para camas”. Calizas magnesianas que adoptan calcio con magnesio que permite un baixo custo de encalado cos puríns. Calgasa Cales magnesianas destinadas para abono dos terreos dedicados á agricultura, horticultura e selvicultura. Pedidos: 609 892 940 Almacén: 634 986 760 administracion@fertop.es administracion@fertop.es Rúa Aranga, parcela 18 Pol. Industrial Teixeiro 15310 Curtis (A Coruña)

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_abonado_fertilizacion_v4.indd 121

22/12/2014 18:31

122

DOSSIER: ABONADO

Táboa 1. Datas e cantidades de N total (kg N/ha) achegadas no período 2005-2012 Método de aplicación

Fertilizante NAC

Bandas Inxección Bandas Inxección

Xurro vacún Xurro porco

Fertilizante

Método de aplicación

NAC Xurro vacún Xurro porco

Bandas Inxección Bandas Inxección

29/05 80 108 108 93 93

6/04 100 103 103 94 94 2009 28/09 60 79 86 50 49

Total 140 187 194 143 142

27/05 100 133 133 103 96

2005 13/10 60 63 63 65 65

2/06 45 73 73 66 66

2010 1/09 60 73 63 49 56

Total 260 299 299 262 255

Total 105 147 137 116 122

9/03 80 82 82 81 81

28/04 80 105 105 79 79

Fertilizante

2006 18/10 60 72 72 70 70 Método aplicación

NAC Xurro vacún Xurro porco

Bandas Inxección Bandas Inxección

Total 220 259 259 230 230

2007 24/05 80 89 89 87 87

21/03 80 97 97 107 107

2/10 60 59 59 62 62

2011 1/03

Total 220 245 245 256 256

2012

1/05

1/10

Total 9/04 30/05

80 80 90 86 88 74 79 72 100 100

60 65 65 84 79

220 241 237 237 251

80 79 78 57 61

80 82 68 88 93

18/11

Total

60 80 67 64 72

220 240 212 209 226

RESULTADOS Táboa 2. Composición química media dos xurros aplicados no experimento Producións e recuperacións de N Como as achegas de N nos tratamentos variaron entre os Xurro vacún Xurro porcino anos estudados, pódese facer unha análise da resposta proCompoñente Medio Máximo Mínimo Medio Máximo Mínimo dutiva da pradería ao N aplicado utilizando o cálculo da MS (%) 7,7 9,6 5,0 4,2 7,5 2,3 eficiencia: (produción de MS en tratamento fertilizado pH 8,5 8,7 8,1 8,3 8,4 8,0 produción de MS en tratamento control)/N aplicado. Os MO (g/kg MS) 784,0 959,5 699,1 631,0 800,3 281,8 valores medios obtidos (figura 3) foron de 13,8 kg MS/kg N (g/kg MS) 41,4 54,2 33,1 69,8 112,8 45,4 P (g/kg MS) 8,4 10,5 7,0 19,8 23,1 14,1 N aplicado para o xurro de vacún, 21,9 kg MS/kg N para K (g/kg MS) 47,6 65,0 35,4 30,3 54,8 14,8 o xurro de porcino e 24,4 kg MS/kg N para o fertilizante Ca (g/kg MS) 19,5 26,8 10,7 26,1 34,7 17,4 mineral. Obsérvase que en catro anos no período estudaMg (g/kg MS) 5,6 6,9 4,6 11,2 13,2 8,6 do as eficiencias máis elevadas acháronse no tratamento Na (g/kg MS) 5,2 8,5 3,3 5,5 10,6 2,7 de fertilización mineral; no resto, os tratamentos de xurro de porcino superaron os valores obtidos polo tratamento mineral. As diferenzas observadas son previsibles tendo Figura 3. Evolución da resposta produtiva da pradeira ao en conta que parte do N aplicado cos xurros, respecto ao N aplicado en termos de eficiencia e índices produtivos fertilizante mineral, se atopa en forma orgánica, mentres dos xurros respecto do fertilizante mineral que as diferenzas observadas entre os dous tipos de xurros (MS trat – MS control) Eficiencia = N total aplicado están relacionadas co contido en MS e a maior porcentaxe Kg MS/kg N kg MS/kg N 12,3 de N en forma amoniacal no xurro de porcino. Este tipo de 15,4 21,3 xurro máis diluído ca o de vacún infíltrase rapidamente no 22,6 24,4 terreo, o que leva redución na volatilización de amoníaco e maior dispoñibilidade de N para a planta. En xeral, co paso do tempo, sen ter en conta os anos 2009 e 2010 que recibiron menos N, obsérvase un certo efecto acumulativo nos tratamentos de xurros, especialmente cando se inxectan. Se se calcula un índice de eficiencia produtivo medio dos tratamentos de xurro en relación ao fertilizante mineral (figura 3), co de porcino alcanzouse o 90 % da produción obtida co fertilizante mineral e co de vacún, o 57 %. No que respecta ao método de aplicación, a inxección do xurro de porcino, respecto da aplicación superficial en (Eficiencia trato XURRO) x 100 bandas, provocou incrementos produtivos en tres dos anos Índice Eficiencia-MS (IE-MS,%) = (Eficiencia trato NAC) estudados; no resto, observáronse pequenas diferenzas ou 2005 2006 2007 2009 2010 2011 2012 IE-MS, % ningunha. Co xurro de vacún obtivéronse incrementos VB 55 54 50 104 31 42 56 50 produtivos en catro anos, diferenzas que foron aumenVI 48 53 58 104 54 53 94 63 PB 85 72 78 154 81 67 123 87 tando co paso do tempo. Os valores medios indican un PI 112 77 80 191 78 78 111 93 incremento de 3,1 kg MS/kg N co xurro de vacún cando se inxecta respecto da aplicación en superficie e inferior, de Vacún 52 53 54 104 42 47 75 57 1,3 kg MS/kg N, co xurro de porcino. Porcino 98 74 79 172 79 72 117 90 VB

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_abonado_fertilizacion_v4.indd 122

22/12/2014 17:52

CoteNโ ข Mix

Fertilizante de liberaciรณn controlada

El secreto estรก en la cรกpsula Pioneering the Future

Haifa Iberia | Telf: 91 591 2138 | E-mail: iberia@haifa-group.com | www.haifa-group.com pub_haifa.indd 123

20/12/2014 23:50

124

DOSSIER: ABONADO

Figura 4. Evolución das recuperacións do N aplicado polos fertilizantes na pradeira Recuperación de N (RN, %) = (N extraído trat fer lizado – N extraído trat control) N total aplicado x 100 100

RN, %

RN, % 30 41 52 53 65

90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

2005

2006

2007

2009

2010

2011

2012

Medi o

Se se considera o N extraído pola pradeira e o proporcionado cos fertilizantes, estimouse que o 65 % do achegado foi captado polo cultivo cando a fertilización foi en forma mineral (figura 4), o 50 % cando se aplicou xurro de porcino e entre o 30 e o 41 % cando se aplicou con vacún. Evidénciase como a inxección co xurro de vacún favorece a asimilación do N pola pradeira, especialmente a doses baixas, como se pode apreciar no ano 2010. Propiedades químicas do solo Na táboa 3 móstranse as propiedades químicas na capa superficial do solo (0-10 cm) en dúas datas que corresponden ao primeiro e oitavo ano do experimento. Os valores de pH mantéñense no tratamento control e aumentan no resto, alcanzando coa achega de xurros valores superiores estatisticamente aos obtidos con fertilización mineral. No que respecta aos contidos de materia orgánica, aínda que non de forma estatística, coa aplicación de xurro de vacún as diferenzas en C e N con respecto ao tratamento mineral son máis notables que co xurro de porcino. Táboa 3. Evolución das propiedades químicas do solo (0-10 cm) tras a achega de diferentes tipos de fertilizantes Data

26/09/2005

Sig

29/10/2012

Sig

Tratamento

C M VB VI PB PI Media p C M VB VI PB PI Media p

5,68 5,49 5,75 5,65 5,64 5,81 5,68 NS 5,72bc 5,67c 6,17a 6,04a 5,94abc 5,97ab 5,92 *

MO 47,35 50,95 56,13 59,07 63,63 51,87 55,54 NS 72,2 65,6 74,2 73,4 67,8 70,7 70,6 NS

Materia orgánica C N g/kg MS 20,35 2,23c 23,10 2,42bc 25,67 2,71abc 26,53 2,82ab 29,07 3,11a 22,97 2,49bc 24,98 2,67 NS * 32,9 3,60 30,0 2,93 35,2 3,29 34,5 3,45 30,8 3,08 32,6 3,32 32,7 3,28 NS NS

C/N

9,15 9,53 9,49 9,37 9,35 9,21 9,35 NS 9,28 10,25 10,69 10,01 9,99 9,84 10,01 NS

1,00 0,95 0,53 0,70 0,83 0,53 0,73 NS 0,8ab 1,0a 0,1c 0,2c 0,4ab 0,2c 0,4 **

3,74 3,73 5,37 5,09 4,92 5,42 4,83 NS 4,74 3,88 6,88 6,50 5,83 6,75 5,76 NS

Elementos asimilables Mg Na K CCE cmol/kg MS 0,68 0,00c 0,69 6,19 0,73 0,07b 0,77 6,29 1,00 0,15a 0,79 7,85 0,94 0,16a 0,82 7,70 1,12 0,14a 0,79 7,82 0,98 0,13ab 0,54 7,61 0,94 0,12 0,73 7,37 NS ** NS NS 1,23 0,13c 1,05b 7,91 1,19 0,15c 0,57c 6,78 1,80 0,22ab 1,57a 10,57 1,55 0,20b 1,21b 9,65 1,58 0,26a 0,64c 8,71 1,54 0,24ab 0,61c 9,34 1,48 0,20 0,94 8,83 NS ** *** NS

P K mg/kg MS 34 271 35 299 33 309 33 320 36 309 34 211 34 287 NS NS 45b 410b 35b 222c 36b 612a 37b 474b 42b 250c 58a 238c 42 368 ** ***

SA g/100 g 16,08 15,35 7,33 9,25 11,58 7,76 10,66 NS 10,05ab 14,68a 1,06c 2,10c 5,04bc 2,35c 5,88 **

Tratamento: C: control, M: mineral, V: vacún, P: porcino, B: localización en bandas, I: inxección superficial Significación estadística:*** (p<0,001); ** (p<0,01); * (p<0,05); NS, non significativo. MO: materia orgánica, C: carbono, N: nitróxeno, AC: acidez de cambio, CEE: capacidade de cambio efectiva; P: fósforo, K: potasio, SA: saturación por acidez

1 2

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_abonado_fertilizacion_v4.indd 124

22/12/2014 17:52

SLURRY ACTIV SLUR

VO E U N O ACTIVADOR DEL PURÍN T C U D PRO

ACTIVA LA VIDA MICROBIANA

ACTIVA LA MINERALIZACIÓN

ACTIVA LA ABSORCIÓN DE NUTRIENTES

MAYOR RENDIMIENTO DE LAS PRADERAS

SLURRY

ACTIV

pub_timagro.indd 125

22/12/2014 10:01

126

DOSSIER: ABONADO

Este feito pode ser positivo no que se refire ao secuestro de C en solo; ademais, un incremento na materia orgánica da terra podería reducir a mobilidade de metais pesados e a súa dispoñibilidade para as plantas e microorganismos (Mantovi et al., 2003). Eghball (2002) determina que un 25 % do C aplicado (10,42 t/ha) con xurro de vacún pode permanecer no solo despois de catro anos de aplicación. En canto ao complexo de cambio, observouse un incremento dos catións Ca2+ e Mg2+ coa achega de ambos os tipos de xurro, e de K+ co xurro de vacún, o que levou a un incremento na suma de bases no complexo. Pola contra, con achega de xurros produciuse unha diminución moi marcada na acidez de cambio (H++Al), o que indica unha redución importante das necesidades de encalado respecto da fertilización mineral con NAC. Concentración de metais pesados no solo A aplicación de xurros no período 2005-2012 non afectou de xeito significativo a acumulación de Fe, Mn, Cd, Cr, Ni, Pb e S (táboa 4). Polo contrario, a fertilización con xurro de porco produciu un incremento significativo nos niveis de Cu e Zn respecto da aplicación de xurro de vacún, mineral e control. O incremento experimentado nos niveis de Cu foi do 16 % (de 29 en C fronte a 33,5 mg/kg). Aínda que poida haber unha certa lixiviación de Cu no perfil do solo cara a capas máis profundas (Novak et al., 2004), é moi probable (Benke et al., 2008) que a maior acumulación de Cu se producise na capa superficial do solo de 10 cm. Da mesma forma que o Cu, o contido de Zn tamén aumentou nesta capa coa achega de xurro de porco nun 44 % (de 78 en C fronte a 112 mg/kg). Outros autores (Berenguer et al., 2008) tamén observaron incrementos en solo destes elementos (32% e 11 % en Cu e Zn respectivamente) tras seis anos de aplicación de 51 m3/ha de xurro de porco nun cultivo de millo. Cabe destacar que, malia que os valores que aparecen son inferiores aos que marca a directiva europea (directiva 86/278/EEC) e aos valores de niveis xenéricos de referencia (50 e 200 mg/kg de peso seco para Cu e Zn respectivamente), para a protección dos ecosistemas (DOG, núm. 57, 24 marzo de 2009), á vista da acumulación experimentada en oito anos con este elemento, poden existir a máis longo prazo problemas de toxicidade co Zn.

A APLICACIÓN DE XURROS PODE MELLORAR AS PROPIEDADES QUÍMICAS DO SOLO PROVOCANDO LIXEIROS INCREMENTOS DA MATERIA ORGÁNICA, O CARBONO E O NITRÓXENO TOTAL

CONCLUSIÓNS No traballo determinouse a evolución a longo prazo da capacidade produtiva dunha pradeira e as recuperacións do N proporcionado con diferentes fertilizantes: orgánicos e mineral (NAC) en condicións de clima atlántico de Galicia. A achega de xurros en pradeiras raigrás/trevo a dose de 250-300 kg N/ha e ano, en aproveitamento de cortes sucesivos, pode proporcionar o 90 % da materia seca obtida con NAC se se fertiliza con xurro de porcino, e o 57 % se se fertiliza con xurro de vacún. A técnica de inxección co xurro de vacún favorece a recuperación do N achegado, especialmente a doses baixas de aplicación de N. A aplicación de xurros pode mellorar as propiedades químicas do solo provocando lixeiros incrementos da MO, o C e o N total. Ademais, observouse un incremento do pH respecto da fertilización mineral, de bases no complexo de cambio e diminución da saturación por acidez. Ao longo do tempo co xurro de porcino produciuse unha acumulación de metais en solo, Cu e Zn, que non parece ser un problema dende o punto de vista da protección dos ecosistemas. No entanto, é necesario vixiar a evolución destes elementos no solo para definir a máis longo prazo plans de fertilización sen risco de producir contaminacións.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_abonado_fertilizacion_v4.indd 126

22/12/2014 17:52

sociedad agrĂcola galega sl

Unha familia ao completo

Parque Empresarial Vilanova I 36614 Baion - Vilanova de Arousa (Pontevedra) Tf. 986 51 60 30 - soaga@soaga.com www.soaga.com

pub_nitramon_fertimon_galego.indd 127

21/12/2014 01:24

128

DOSSIER: ABONADO

O OBXECTIVO XERAL DO TRABALLO FOI OBTER UN MAIOR COÑECEMENTO SOBRE OS PROCESOS E FACTORES QUE CONTROLAN A LIBERACIÓN DE NUTRIENTES TRAS A APLICACIÓN DE XURROS AO SOLO

AGRADECEMENTOS Os autores agradecen o financiamento recibido polo INIA (Proxecto RTA 04-156) e pola Consellería de Medio Rural (Accións de Transferencia de Tecnoloxía Agroforestal: protocolos 2009/27, 2010/63 e 2012/64, Xunta de Galicia). Así mesmo, agradecémoslle ao Laboratorio Agrario e Fitopatolóxico de Galicia a súa asistencia nas determinacións analíticas efectuadas no solo.

Táboa 4. Evolución da concentración total de minerais (0-10 cm) tras a achega de diferentes tipos de fertilizantes Data

Tratamento

26/09/2005

Sig

29/10/2012

Sig

C M VB VI PB PI Media p C M VB VI PB PI Media p

29 29 29 29 30 29 29 NS 31 28 28 28 30 28 29 NS

23 23 21 22 23 24 22 NS 22 20 19 20 21 20 20 NS

18 19 21 20 20 19 19 NS 13 14 13 12 13 12 13 NS

236 276 308 313 341 278 297 NS 351 299 358 361 338 348 342 NS

mg/kg MS 32.775 32.145 32.617 32.553 33.537 32.810 32.774 NS 30.546 29.615 28.595 29.529 30.311 29.333 29.655 NS

31 31 30 32 30 31 31 NS 29b 27b 28b 29b 32a 35a 30 **

827 828 809 847 814 824 824 NS 641 705 752 779 765 763 734 NS

71b 74b 73b 72b 74b 81a 75 * 78c 70c 71c 74c 105b 119a 86 ***

0,0 0,1 0,1 0,0 0,1 0,1 0,1 NS <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 NS

1 Tratamento: C: control, M: mineral, V: vacún, P: porcino, B: localización en bandas, I: inxección superficial. 2Significación estatística:*** (p<0,001); ** (p<0,01); * (p<0,05); ns, non significativo.

REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS BÁEZ BERNAL M.D., CASTRO INSUA J.F., LOURO LÓPEZ A. Y GARCÍA POMAR M.I. (2010) Valoración agronómica e ambiental do emprego de xurros en pradeiras. COOPERACIÓN. Revista de la Asociación Gallega de Cooperativas (AGACA), 99 Cuadernillo de divulgación técnica, 15 páginas. BÁEZ BERNAL M.D., LOURO LÓPEZ A., CASTRO INSUA J. Y ROCA A. (2009) Effects of fertilizer source and slurry application technique on N2O from grassland. Proceedings of the 16th Nitrogen Workshop. Connecting different scales of nitrogen use in agriculture, pp 121-122. BAEZ D., CASTRO J., GARCÍA M.I. Y VALLADARES J. (2008) Producción de biomasa y extracción de nitrógeno en una pradera fertilizada con purines de vacuno y porcino. Pastos, clave en la gestión de los territorios: integrando disciplinas. Actas de la XLVII Reunión Científica de la SEEP, pp 287-294. BENKE M. B., INDRARATNE S. P., HAO X. CHANG C. Y GOH T. B. (2008) Trace element changes in soil after longterm cattle manure applications. J. Environ. Qual., 37, 798-807. BERENGUER P., CELA S., SANTIVERI F., BOIXADERA J. Y LLOVERAS, J. (2008) Copper and Zinc soil accumulation and plant concentration in irrigated maize fertilized with liquid swine manure. Agron. J., 100, 1056-1061.

CASTRO INSUA J., GARCÍA POMAR M.I., BÁEZ BERNAL D. Y BLÁZQUEZ RODRÍGUEZ R. (2007) Aforro de custos de abonado no cultivo do millo forraxeiro. AFRIGA. Produción de Leite de Galicia, 67, pp 36-52. EGHBALL B. (2002) Soil properties as influenced by phosphorus- and nitrogen-based manure and compost applications. Agon. J., 94, 128-135. GARCÍA POMAR M.I., BÁEZ BERNAL M.D., CASTRO INSUA J. Y LOURO LÓPEZ, A. (2012) Axuste das recomendacións de fertilización no millo forraxeiro para as condicións galegas. AFRIGA. Produción de Leite de Galicia, 97, pp 130-136. GARCÍA POMAR M.I., CASTRO INSUA J., BÁEZ BERNAL M.D., CAMBA CARBALLEIRA J. Y LÓPEZ DÍAZ J. (2010) Directrices para fertilizar com xurros o millo forraxeiro. AFRIGA. Produción de Leite de Galicia, 85, pp 66-73. MANTOVI P., BONAZZI G., MAESTRI E. Y MARMIROLI N. (2003) Accumulation of copper and zinc from liquid manure in agricultural soils and crop plants. Plant Soil, 250, 249-257. NOVAK J. M., WATTS D. W. Y STONE K. C. (2004) Copper and zinc accumulation, profile distribution, and crop removal in Coastal plain soils receiving long-term, intensive applications of swine manure. Trans. ASAE, 47, pp 1513-1522.

AFRIGA ANO XX - Nº 114

AFRIGA114_abonado_fertilizacion_v4.indd 128

22/12/2014 17:52

El abonado rentable y eficaz de cultivos forrajeros.

ENTEC® Cultivos forrajeros

ENTEC®, la mayor innovación en el abonado de los cultivos forrajeros en los últimos años, permite obtener cosechas abundantes, de calidad y respetando el medio ambiente. El nitrógeno de ENTEC® se encuentra estabilizado por el inhibidor de la nitrificación DMPP, desarrollado por BASF y comercializado por EuroChem Agro. Ahora en EuroChem Agro hemos adaptado nuestra estrategia para que todavía más agricultores puedan utilizar ENTEC® y beneficiarse de sus excelentes resultados en cultivos forrajeros.

®Marca registrada de EuroChem Agro EuroChem Agro Iberia, S.L. Joan d’Àustria 39-47 08005 Barcelona Tel. 93 224 72 22 Fax. 93 225 92 91 www.eurochemagro.com

pub_eurochem.indd 129

21/12/2014 01:47

130

publirreportaxe

Balsa de 1.700 m3, instalada na gandería Coto de Goi. O Picato - Guntín (Lugo)

•B ALSAS PARA ALMACENAMENTO DE PURÍN • BALSAS DE POLIETILENO PARA ALMACENAMENTO DE PURÍN, LAGOS ORNAMENTAIS, ENCOROS, ESTANQUES E IMPERMEABILIZACIÓNS

Posibilidade de recubrilas con estrutura metálica e lona

• • • •

DESDE UNHA PESETA POR LITRO UBVENCIONADAS POLA XUNTA DE GALICIA S RAPIDEZ DE INSTALACIÓN (1-2 DÍAS) AMORTIZABLE ATA EN 3,5 ANOS

bap s.c.

BAP SC é unha empresa galega situada na zona centro da provincia de Lugo e dedicada á fabricación e montaxe de balsas para almacenamento de auga, puríns e todo tipo de residuos, lagos e encoros artificiais e todo tipo de impermeabilizacións, como cubertas, canles de rego etc. Para iso contamos cunha ampla gama de materiais en pvc e polietileno.

ebido á nosa situación e ao coñecemento da actividade gandeira e, sobre todo, aos cambios nas políticas medioambientais que se van levar a cabo, especializámonos na construción de balsas de polietileno para o almacenamento de purín, tanto na construción de balsas novas coma na impermeabilización de zanxas que están sendo utilizadas e que vai ser obrigatorio impermeabilizar. As vantaxes deste tipo de balsas con respecto ás fosas tradicionais son innumerables: • RAPIDEZ DE INSTALACIÓN (1-2 DÍAS). • REDUCIÓN DE ATA A TERCEIRA PARTE CON RESPECTO AO CUSTO DUNHA FOSA TRADICIONAL. O QUE QUERE DICIR QUE O MESMO INVESTIMENTO PERMITE CUBICAR O TRIPLE DE CAPACIDADE, PERMITINDO, POLO TANTO, ALMACENAR ABONO ORGÁNICO

DE FÓRA DA EXPLOTACIÓN E TAMÉN PURÍN PARA AS ÉPOCAS DE ABONADO, CO CORRESPONDENTE AFORRO EN ABONADO E MELLORA DA ESTRUTURA DO SOLO. • PERMITE UN CRECEMENTO DA EXPLOTACIÓN MÁIS FLEXIBLE, XA QUE EN 1-2 DÍAS PÓDESE FACER UNHA AMPLIACIÓN DA BALSA A UN CUSTO REDUCIDO. • CONSECUENTE CO IMPACTO AMBIENTAL, XA QUE PODE SER DESMONTADA CON FACILIDADE, O QUE PERMITIRÍA UN CAMBIO DE LOCALIZACIÓN CUN CUSTO MÍNIMO. Dispoñemos tamén dun enxeñeiro técnico agrícola dedicado ao deseño e a situación das balsas e tamén á tramitación de subvencións se fose necesario.

PLAN DE ABONADO ELIXIDO PARA CUBRIR NECESIDADES DE CULTIVO NECESIDADES CULTIVO PARA 600 quilos de Triple 15 40.000 litros de purín vaca 40.000 litros de purín vaca 15 Tms DE MS/ha 200 quilos de Urea 46% 600 quilos de Triple 15 600 quilos de 20/12/8 DE PRODUCIÓN 300 quilos de Cloruro potásico 100 quilos de Urea 46% (especial millo) NITRÓXENO 195 UF de N 195 195 195 FÓSFORO 90 UF de P2O5 90 126 108 POTASIO 225 UF de K20 225 260 225 Custo abonado por ha (sen labores)   377,00 €/ha 258,00 € /ha 205,00 €/ha Aforro en euros por ha con utlización de purín con respecto a abono típico (600 quilos de Triple 15 e 100 quilos de urea) AFORRO PARA SUPOSTO 10 ha Anos para amortizar balsa purín de 800 m3

80.000 litros de purín vaca 300 quilos de 20/12/8 (especial millo) 195 102 360 84,00 €/ha 175 €/ha 1750 € 3,5 anos

•O cálculo da amortización estimado para unha balsa de 800 m3 faise con prezos de mercado de abonados nos que non se ten en conta unha posible suba dada polo incremento de prezo do petróleo. • Deste xeito, unha suba no prezo do petróleo trae consigo que o período de amortización se reducirá considerablemete ata 2,5 ou 3 anos.

DISTRIBUIDORES DE DEPÓSITOS DE ALMACENAMENTO DE AUGA DE ATA 500 m3 AFRIGA ANO XIV - Nº 74

publi_bap_galego.indd 130

RAMIL - TABOADA - LUGO - Telf: 609 379 636

21/12/2014 01:48

THOS ESPM0803197548

PLANET x TOYSTORY x GOLDWYN

THOS Planet Lion

Ramos THOS Cristina BB-82 SM-84

O mellor fillo de Planet probado en España. 6 xeracións de vacas MB ou EX na liña materna avalan este semental nacido en Can Thos, a gandería Nº 1 por ICO de España (con máis de 200 reprodutoras). THOS é o primeiro touro da familia “Laia” con proba de descendencia, superando sobradamente a súa proba xenómica previa. Altas producións de leite (+971 kg) con excelentes calidades de graxa (+75 kg) e proteína (+39 kg). Tipo funcional e equilibrado con moi bos ubres (ICU: +1,69). Alta lonxevidade (117) e baixos recontos celulares (112).

pub_fontao.indd 131

18/12/2014 13:17

pub_fontao.indd 132

18/12/2014 13:27