AFRIGA 118 Edición en galego by TRANSMEDIA COMUNICACIÓN

ESTAMOS EN WWW.REVISTAAFRIGA.COM, FACEBOOK E TWITTER

Nยบ 118

AFRIGA

ANO XXI Agosto-Setembro 2015

afriga117_Portada_galego.indd 2

ร

19/08/2015 13:57

THOS

TOP

100 TPI INT.

ESPM0803197548

PLANET x TOYSTORY x GOLDWYN

USA 2015

THOS Planet Lion

• O único touro español e o mellor touro europeo do TOP 100 TPI INT. (USA, agosto 2015)

• Alta lonxevidade (120) e moi baixos recontos celulares (118)

• Descendente dunha das mellores familias de vacas (“Laia”) de Can Thos, con 6 xeracións MB e altos índices xenéticos

• Facilidade de parto: indicado para xovencas

• Boas producións de leite con excelentes calidades de graxa (+0,45 %) e proteína (+0,11 %)

• O touro ideal para os rabaños comerciais: vacas sen problemas, con boas producións, tipo correcto, ubres sans, e moi lonxevas

• Tipo funcional e moi equilibrado, sen debilidades

pub_fontao_thos.indd 2

18/08/2015 13:33

sumario

AFRIGA P

CONVOCATORIAS Poxa de Gando Selecto de Muimenta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Concurso Rexional de Raza Holstein-Frisia de Murtosa . . . . . . . . 13

PANORAMA INTERNACIONAL Explotación Agrícola Irmãos Rita (San Miguel, Os Azores) . . . . . . 14

EXPLOTACIÓN Explotación José Vidal Fernández Blanco (San Miguel de Escalada, León) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

PRODUCIÓN Ganderías familiares de vacún de leite: características, oportunidades e benestar animal . . . . . . . . . . . . . 24 Non todas as explotacións de vacún ecolóxico teñen os mesmos problemas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

ECONOMÍA Canto custa darlle de comer a unha vaca de leite? . . . . . . . . . . . . 34 Eficiencia produtiva en tempos de crise . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

SANIDADE Campañas de erradicación e control fronte ao BVD en Europa: diferenzas, claves e resultados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Os 3 C da cetose ou por que é importante . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

DOSSIER: ENSILADO Dixestibilidade en silos de millo. Estratexias para mellorar o seu aproveitamento . . . . . . . . . . . . . . 76 Control de calidade de ensilados en tempo real nas explotacións gandeiras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 Criterios de calidade no ensilado de millo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES Avaliación das variedades de gramíneas e leguminosas . . . . . . . . Potencial produtivo e nutritivo dos triticales de nova xeración . . . . . Cultivos alternativos de inverno. Demanda de proteína . . . . . . . Relación entre dieta e calidade do leite nun panel de explotacións leiteiras galegas . . . . . . . . . . . . . . . . .

95 110 116 130

Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga: PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García. VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva. SECRETARIA, Josefina Iglesia Andión. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo. VOGAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e José Mercador Fontenla. Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa. Membro de DIRECTOR EXECUTIVO, José Manuel Gegúndez. DIRECTOR DE ARTE, Marcos Sánchez. DESEÑO-MAQUETACIÓN, Marcos Sánchez, Martín Sánchez. COORDINACIÓN-EDICIÓN, Verónica Rodríguez Gavín. REDACCIÓN, Begoña Gómez Rielo. CORRECCIÓN LINGÜÍSTICA, Alexandra Cabaleiro Carro. FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN AFRIGA TV, Raquel Anido. Enderezo: Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO. Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366. Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.transmedia.es Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es. Web: www.ager.com.es Tiraxe: 16.000 exemplares Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados.

“ALIMENTAMOS UN PAÍS” “Pola economía do rural, loitemos polo sector lácteo”, “A vaquiña polo que vale”, “Nin un paso atrás na defensa d@s gandeir@s galeg@s”, “Nuestro futuro es la leche”, “Detrás dunha explotación gandeira hai unha familia enteira”, “Por uns prezos xustos do leite xa!”, “O futuro do campo galego será o noso futuro”… Os gandeiros e outras persoas vinculadas directa e indirectamente ao sector da produción leiteira botámonos á rúa este verán para reivindicar unhas condicións de traballo dignas: un prezo do leite por riba dos custos de produción, a garantía de recollida do produto e unha mediación pública, gratuíta e eficaz nos contratos. Tres solucións urxentes para afrontar a crise que está poñendo as nosas explotacións ao límite da rendibilidade, contra ás cordas. As fotografías da portada foron tomadas durante estas “tractoradas” e marchas a pé multitudinarias que levamos a cabo por toda Galicia dende a primeira, que o 17 de xullo concentrou miles de participantes en Santiago de Compostela. Pero as manifestacións non só teñen lugar aquí; por exemplo, tamén están protestando os compañeiros de Portugal, os de Castela e León impulsaron unha Marcha Blanca ata Madrid e os do sur difundiron un comunicado para apelar á unión dos gandeiros co fin de organizar o sector, formar grandes estruturas xestoras do leite e concentrar a oferta. O obxectivo destas mobilizacións é común: pedirlle respostas ao Goberno ante a nosa situación e sensibilizar a poboación da importancia do consumo de leite e derivados lácteos nacionais. Quixemos facer visible que estamos dispostos a loitar polo noso pero non ha de bastar coas pancartas. Os que vivimos da produción de leite temos que seguir defendéndoa ata ver cumpridas as nosas demandas. Se desexa recibir a revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

Si desea recibir la revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

If you would like to receive Afriga magazine via e-mail write to us at:

revistaafriga@ctransmedia.com ou visite a nosa web o visite nuestra web or visit our web

www.revistaafriga.com Síganos tamén en Twitter e Facebook Síganos también en Twitter y Facebook Follow us on Twitter and Facebook

ISSN: 2444-149X ISBN: 978-84-608-1722-2

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

afriga118_Sumario_galego.indd 3

19/08/2015 14:02

l La a n o i s e f o r p a gam a t e l p m o más c Forraje

laboreo y siembra

rotoempacadoras y encintadoras

PULVERIZADORES

EQUIPOS PARA GANADERÍA

carros mezcladores

picadoras de forraje

Búscanos en

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

pub_duran_gamaMaio2015.indd 4

18/08/2015 19:19

PUBLIRREPORTAxE

S A G E R T N E S NUEVOARAS DE FORRAJE NEW HOLLAND FR PICAD

Santiago Sousa posa con la nueva picadora con remolque integrado KXON con la que ya trabajarán en la cooperativa Os Irmandiños esta campaña

SANTIAGO SOUSA

DIRECTOR DEL ÁREA DE CULTIVOS Y MECANIZACIÓN AGRARIA DE OS IRMANDIÑOS SCG Ribadeo (Lugo)

“LA NUEVA MÁQUINA PRESENTA EVOLUCIONES EN LA TRACCIÓN, EN EL CHASIS Y EN EL SISTEMA DE GESTIÓN ELECTRÓNICA DE LAS OPERACIONES DE DESCARGA” Es la segunda picadora New Holland con remolque integrado que compráis en dos años. ¿Qué destacarías de este equipo? Lo principal es su alto rendimiento y su versatilidad. Permite altos ritmos de cosecha y facilita la gestión del transporte del forraje a grandes distancias. ¿Cuál fue el motivo de la nueva adquisición? En la cooperativa tenemos elaborado un plan de expansión del servicio y de renovación de equipos a largo plazo. En realidad, esta era una inversión programada para 2016 pero, por motivos de gestión, se adelantó a esta campaña del maíz. A día de hoy tenemos 5 picadoras, esta es la sexta, todas con remolque integrado, ya que [este sistema] nos facilita enormemente la gestión de la cosecha, tanto para socios como para nuestro centro de alimentación. El modelo de la picadora es el mismo que el que comprasteis en 2013, una FR700.

¿Hubo alguna evolución en el cajón integrado? La nueva máquina presenta evoluciones en la tracción, en el chasis y en el sistema de gestión electrónica de las operaciones de descarga. Asimismo, incorpora mejoras que se fueron implementando en la anterior y un nuevo diseño más ligero de la tolva. ¿Qué uso le vais a dar? Al igual que las demás, trabajará en la cosecha de hierba y de maíz, y en nuevos cultivos que se puedan implantar (alfalfa, girasol, sorgo, etc.). La productividad es fundamental en los equipos de campaña. ¿Qué rendimiento ofrece esta máquina? Todas nuestras picadoras incorporan sistemas de pesada de forraje cosechado integrados en un equipo de telemetría que recopila todos los datos operativos de la máquina. En cosecha de maíz, tenemos comprobado incrementos de productividad

de en torno al 20 % sobre otras picadoras con cabezales del mismo número de filas. Su sistema de alimentación y picado es altamente eficaz, alcanzando niveles de 84 t/h de maíz picado. Insisto en que son datos contrastados y medidos, no meras suposiciones o aproximaciones. ¿Qué opinión tienes del servicio que proporciona Durán Maquinaria Agrícola como distribuidor de las picadoras New Holland y como fabricante del remolque integrado KXON? Como distribuidor de picadoras New Holland, su compromiso con el servicio posventa es nuestra máxima garantía de tranquilidad y por eso obtiene nuestra total confianza. En cuanto a su respuesta como fabricante del remolque integrado KXON, nos consta su máxima entrega en resolver las incidencias y su alto grado de compromiso en estar a la altura de nuestra apuesta por su empresa para la renovación de nuestra flota de picadoras con tolva. AFRIGA ANO XXI - Nº 118

publirreportaxe_Duran_galego.indd 5

19/08/2015 12:29

PUBLIRREPORTAxE

Antonio Fariña (izquierda) y el maquinista, Miguel Sánchez, con la picadora que compraron el año pasado

ANTONIO FARIÑA GARCÍA

SOCIO DE TRABALLOS AGRÍCOLAS SAN XULIÁN Vioxo de Arriba-Luaña (Brión, A Coruña)

“LA PICADORA QUE COMPRAMOS EL AÑO PASADO NOS HA IDO MUY BIEN, HA CUMPLIDO NUESTRAS EXPECTATIVAS Y, POR OTRA PARTE, EL SERVICIO DE QUIEN NOS LA VENDIÓ TAMBIÉN ES BUENO, ASÍ QUE DECIDIMOS VOLVER A APOSTAR POR NEW HOLLAND Y POR DURÁN MAQUINARIA AGRÍCOLA” Esta es la segunda picadora New Holland FR700 que compráis en un año. ¿Qué motivos os llevaron a esta nueva adquisición? Teníamos otra máquina que ya ha cumplido diez años y que nos daba muchas averías, por lo que resolvimos cambiarla. En general, la picadora que compramos el año pasado nos ha ido muy bien, ha cumplido nuestras expectativas y, por otra parte, el servicio de quien nos la vendió también es bueno, así que decidimos volver a apostar por New Holland y por Durán Maquinaria Agrícola. ¿Qué uso le vais a dar? Hierba y maíz, de hecho, junto con la máquina hemos comprado un cabezal para el maíz y otro para la hierba. ¿Qué opinión tienes del servicio que proporciona Durán Maquinaria Agrícola como distribuidor de las picadoras New Holland en España? Una opinión favorable, desde luego, sobre todo por el servicio de posventa que ofrece y por el compromiso con sus clientes.

Durán Maquinaria Agrícola es el distribuidor exclusivo de las picadoras de forraje New Holland en España

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

publirreportaxe_Duran_galego.indd 6

19/08/2015 19:10

PUBLIRREPORTAxE

Representantes de Aprodeza y de Tecnor Lalín, junto a la New Holland FR700

La cooperativa Aprodeza está formada por 120 socios, todos ganaderos de vacuno de leche

MANUEL TABOADA CASTRO

PRESIDENTE DE APRODEZA S. COOP. GALEGA Lalín (Pontevedra)

“EN NUESTRA COMPRA INFLUYÓ EL CONCESIONARIO DE ZONA, INFLUYÓ LA MÁQUINA E INFLUYÓ DURÁN, DEL QUE TENEMOS BUENAS INFORMACIONES Y, APARTE, ESTÁ CERCA DE LALÍN” ¿Por qué os decantasteis por esta picadora? Miramos las máquinas de la competencia y, después de haberlas sopesado todas, pensamos en comprar esta por la marca y por las condiciones que nos hizo Durán Maquinaria Agrícola en colaboración con TLM. ¿Esta máquina sustituye a otra? Sí, teníamos otra picadora pero ya está bastante usada y, con una subvención que nos dieron y con algo que aportó la cooperativa, compramos esta.

Máquina vendida en colaboración con Tecnor Lalín

¿Qué esperáis de ella? Esperamos que salga, al menos, igual o mejor que la otra y, como es nueva, que tenga un rendimiento superior, que sea más cómoda para los que trabajan con ella y que tenga más rentabilidad a la hora de picar. También esperamos que Durán y TLM sigan teniendo un buen repuesto y un buen servicio posventa.

Influyó el concesionario de zona, influyó la máquina e influyó Durán, del que tenemos buenas informaciones y, además, está bastante cerca de Lalín. En cuanto al trato, de momento no hubo ningún problema, a ver si sigue desarrollándose la cosa así porque, por ahora, está todo correcto.

¿Qué uso le vais a dar? Picará tanto el maíz como la hierba de los socios de la cooperativa.

¿Conocíais la empresa o es la primera vez que tratáis con ella? La conocemos por referencias y, aparte de eso, hace ya diez años compramos un remolque Pöttinger a través del distribuidor de Vila de Cruces, Hitraf, y estamos bastante contentos con él. Es rápido, tiene pocos problemas de piezas, aunque es bastante automático, y todo ayuda.

¿Influyó en vuestra compra que Durán Maquinaria Agrícola sea el distribuidor oficial de las picadoras New Holland en España? ¿Habéis quedado satisfechos con el trato recibido?

Búscanos en

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

publirreportaxe_Duran_galego.indd 7

19/08/2015 12:30

publirreportaxe

AGROPEC CELEBRA UNHA NOVA EDICIÓN EN SETEMBRO Esta coñecida feira profesional dedicada integramente ao sector primario acollerá o XXXVI Concurso Nacional da Raza Frisona.

recinto feiral Luis Adaro de Xixón será escenario este outono dunha nova convocatoria de Agropec, a Feira Monográfica do Campo e das Industrias Agrícolas, Gandeiras, Forestais e Pesqueiras que cada ano adoita xuntar miles de persoas. Como é habitual, este evento, organizado pola Cámara Oficial de Comercio, Industria e Navegación da capital, incluirá no seu programa o desenvolvemento do Concurso Nacional da Raza Frisona, así como de talleres e xornadas técnicas. Outros dos seus atractivos para o público son as exhibicións de animais e o gran mercado agroalimentario, constituído por numerosos expositores de produtores do Principado. Do Nacional frisón encárganse a Confederación de Asociacións de Frisona Española (Conafe) e a Asociación Frisona de Asturias (Ascolaf), co patrocinio da Consellería de Agrogandería e Recursos Autóctonos do Principado de Asturias, o Concello de Xixón, o Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente, a Cámara de Comercio de Xixón, Caja Rural de Asturias e Central Lechera Asturiana. Este certame reunirá as mellores vacas de ganderías de todo o país os días 26 e 27 de setembro. Comezará o sábado 26, a partir das dez da mañá, coa participación das xatas e das xovencas, e pola tarde terá lugar a décimo quinta edición da competición nacional de mozos manexadores. O domingo 27 pola mañá continuarase co xulgamento das seccións de vacas en lactación, cuxa gran final está prevista para o mediodía. No campionato que tivo lugar neste mesmo recinto en setembro de 2014 déronse cita 134 reses, procedentes de 50 explotacións de Asturias, Cantabria, Castela-A Mancha, Galicia, Madrid e

Navarra. Badiola Mordoc Lubasca (Diplomada Badiola, Asturias) proclamouse vaca gran campiona e Iessi Mascalese Lezna (Cudaña, Cantabria) gañou o gran campionato de xatas e xovencas. Este ano o xuíz do concurso será Massimo Capra, da Asociación Frisona

Italiana, quen ten valorado animais da raza tanto no seu país coma en Polonia, Turquía, Holanda e España, onde xulgou no autonómico de Galicia en 2005. Capra é ademais o responsable do comercio e das actividades técnicas da cooperativa CAFRI de Cremona.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_publirreportaxe_agropec.indd 8

18/08/2015 18:26

MF 6600 ES EL MOMENTO T R A C T O R I M P O R T · B i r l o q u e , 8 6 · A C o r u ñ a · Te l . 9 8 1 1 7 7 7 1 4 · F a x 9 8 1 1 7 7 7 0 6

RED MF DE GALICIA Y ASTURIAS A CORUÑA M.A.LISTE VILLAVERDE, S.L. Oroso Tel. 981681652 MUIÑO SUMINISTROS, S.L. San Sadurniño Tel. 981404515 AGRÍCOLA CARBALLEIRA, S.L. Pontedeume Tel. 981431899 TALL. CASTELLANA, S.C. Aranga Tel. 981789511 DESIDERIO FACAL Carballo Tel. 981703288

LUGO AGROFORESTAL SAN ISIDRO, S.L. Lugo TEL. 982207334 TALL. FDO. RIVAS, S.L. Cospeito Tel. 982520105 AGRÍCOLA CADI, S.L. Sarria TEL. 982531187 JULIO ALVITE GARCÍA Pastoriza TEL. 982349341

MASIDE MAQUINARIA, S.L. Baralla TEL. 982363339 CIAL. LEMOS EIRE, S.L. Chantada Tel. 982440274 TALL. LOUREIRO Ribadeo Tel. 982128473 OURENSE DESAGRI, S.L. Quintela de Canedo Tel. 988211274 AGRÍCOLA SUÁREZ Xinzo de Limia Tel. 988461127

PONTEVEDRA AGRÍCOLA MORAÑESA Moraña Tel. 986553611 MAXIDEZA, S.L. Lalin Tel. 986781468

ASTURIAS JOSÉ MANUEL UZ ALBA Tineo Tel. 985837060

es una marca mundial de AGCO.

pub_massey_galego.indd 9

08/08/2015 12:41

Mattress

SMART VIBRA MAT The

1 st smart and connected cow mattress

Gomas e Camas para Vacas

Limpezas Automáticas Estabulacións Libres

distribución material gandeiro

ific mattresses since 1997. A proven products is now being directed toward ation of intelligence and communication COLCHÓN LOUISIANE oved herd management. Dous millóns de vacas descansan sobre eles! • Capa inferior amortecedora moi resistente, densidade d analysis ofexcepcional; the housing650 environment to ao peso da vaca kg/m3; adaptado uration/frequency of caucho the rest phases, con tea interior • Cuberto de impermeable O máisofresistente do mercado, testado por un the temperature cows. laboratorio independente • Deseño do cubertoeach estudado para que o gando se levante con ration system that “teaches” cow to seguridade, sen riscostimulate de lesións: ot. It can also be used to gently Suco de drenaxe sponse such as improved blood circula- Deseño central que permite reter o secante eficial given that a cow needs over 300 - Acabado “pel de melocotón” para un contacto suave co animal k. • Fixación en barras plásticas e puntas para formigón • Fácil montaxe an measure psychological, thermal and Flux application is based on the THI and Pacific Smart Vibra Mat subclinical( +39°C) and clinical (+41°C) Patented worldwide innovation ment manages itself through automation n real time. Misting is available as an SMART VIBRA MAT • Seguimento da evolución do peso • Recoñecemento individual be a symptom of illness, hoof problems • Control do tempo que pasan deitadas onnect, an alert is transmitted allowing • Comunicación e estimulación con vibracións NAIS

TERNACIO

veloped to meet the dairyman's informae read in real time on computers, tablets,

IOS IN TES PREM N A T R O P IM

Mantas

mmunication being just a first step, the enters and/or livestock institutes more wledge of animal intelligence.

Smart Mat

! s w o c r u o y h t i w e t a c muni Xestión do rabaño mediante un colchón intelixente

Gomas e Camas para Vacas

Limpezas Automáticas

Tubular Bovino

BIORET AGRI - ZI De la Sangle Impasse de la Côte - 44390 Nort-sur-Erdre France - Tél. (33) 02 40 72 12 30 - Fax (33) 02 40 72 25 03 pub_dismagan_galego.indd 10 E-mail : contact@bioret-agri.com www.bioret-agri.com

18/08/2015 18:51

distribuÍdo para espaÑa por http://www.dismagan.es

GOMA 20 MM CON PICOS • Caucho en rolo adaptable a calquera anchura de cubículos • Superficie antiesvarante “caparazón de tartaruga” • Fácil instalación

COLCHÓN DE AUGA PARA VACAS • Adáptase á morfoloxía da vaca • Altura axustable; unha vez que atopou a presión óptima, vostede regúlaa e isto traducirase nunha posición estendida natural da vaca • Adáptase a calquera colchón e a calquera establo

OUTROS PRODUTOS • Goma para patios • Goma puzle • Goma para salas de muxido

Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Novo teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servizo Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www.dismagan.es distribución material gandeiro

pub_dismagan_galego.indd 11

Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tfnos.: 985 837 385 - 629 566 500

18/08/2015 18:51

convocatorias

POXA DE GANDO SELECTO DE MUIMENTA (COSPEITO, LUGO)

Foto: Fernando Rodríguez Gandoy (Africor Lugo)

AS COTIZACIÓNS OSCILARON ENTRE OS 1.500 E OS 3.000 € Falcón Stanleycup 5977

A poxa de gando selecto de Muimenta (Cospeito), celebrada o 18 de xullo no recinto feiral Manuel Vila, concluíu coa venda de 14 dos 19 animais presentados –xovencas preñadas e vacas paridas–, que acadaron un prezo medio de 1.929 euros. Esta cotización mantense na liña das anteriores vendas públicas que xa tiveron lugar este ano na provincia de Lugo: a de Castro de Ribeiras de Lea (1.940 €), a de Chantada (1.950 €) e a da Moexmu (2.000 €). Os prezos desta poxa promovida por Africor Lugo e a co-

O exemplar que acadou o valor máis alto foi Falcón Stanleycup 5977, unha vaca de primeiro parto presentada pola gandería Falcón, da Pastoriza.

misión organizadora da Moexmu oscilaron entre os 1.500 e os 3.000 euros, con incrementos medios sobre o importe de saída de 250 €. A frisona que acadou o importe máis alto foi Falcón Stanleycup 5977, unha vaca de primeiro parto presentada pola gandería Falcón, da Pastoriza. Trátase dunha filla de Stanleycup con nai Mtoto MB86, con máis de 63.000 quilos de leite producidos en cinco partos. Os compradores procederon das provincias de Lugo e Pontevedra.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_convocatorias_poxa_muimenta.indd 12

18/08/2015 19:00

convocatorias

Foto: Samuel Pinto

CONCURSO REXIONAL DE RAZA HOLSTEIN-FRISIA. MURTOSA (AVEIRO, PORTUGAL)

03118 ATWOOD GAÑA EN MURTOSA

Os gandeiros do centro de Portugal competiron coas súas frisonas os días 25 e 26 de xullo ante o xuíz Javier Álvarez Lastra, quen na gran final de vacas se decantou por este animal presentado por Manuel Tavares Rebimbas Sousa (Herdeiros).

O certame foi organizado pola Asociación de Criadores de Raza Holstein da Rexión Centro e o Concello de Murtosa e desenvolveuse no Parque Municipal da Saldida, dentro da II Feira Agrícola. No concurso de xatas e xovencas impúxose a gandería Adalberto Póvoa (Aveiro) con 01359 Almond, xata campiona e xovenca gran campiona; cómpre destacar, ademais, a boa actuación de Púcaromilk (Aveiro), que logrou o título de xovenca campiona. Entre as vacas triunfou 03118 Atwood; a explotación da que procede, Manuel Tavares Rebimbas Sousa (Herdeiros), de Murtosa, tamén foi merecedora do premio de vaca gran campiona reserva e gañou varias seccións, incluída a de mellor ubre.

Doble Barrera Activa Desinfecta y protege el pezón después del ordeño Desinfección Bioxidum®, tecnología formulada por Ecolab, gestiona la acción desinfectante del Dióxido de Cloro* y garantiza su efectividad. *Sustancia activa notificada para la desinfección de pezones.

Cuidado de la Piel Formulado con polyoles, Turboshield® mejora la hidratación de la epidermis y mantiene la elasticidad de la piel del pezón. Excelente visibilidad sobre el pezón. Protección La barrera polimerizante que forma Turboshield® protege los pezones de la contaminación microbiológica entre ordeños, y de la acción ambiental. Fácil de eliminar con las soluciones de Ecolab para antes del ordeño o con papel monouso.

SANTA COMBA 981 880 972 TEIXEIRO 981 789 493 LALÍN 986 792 373 CARBALLO 981 701 444 MUIMENTA 982 528 114

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_convocatorias_murtosa.indd 13

02/09/2015 17:26

panorama internacional

EXPLOTACIÓN AGRÍCOLA IRMÃOS RITA. RIBEIRA GRANDE, SAN MIGUEL (OS AZORES)

ÉXITO PRODUTIVO E XENÉTICO

O muxido, para o que contan cunha máquina móbil, faise nas parcelas nas que teñen os parques de alimentación

Na última década, a gandería Irmãos Rita obtivo seis veces o premio de mellor explotación en produción de leite aos 305 días e recolleu cinco veces o título de vaca gran campiona dos Azores no Concurso Micaelense da Raza Holstein Frisia e tres veces o de gran campiona de xovencas. A gandería Irmãos Rita, propiedade de Paulo Henrique e Jorge Alberto Serpa Costa Rita, está situada no corazón da Achada das Furnas, ao norte da illa de San Miguel, e responde a todas as características da explotación típica azoriana. O número de animais ascende a 180, dos cales 95 son vacas leiteiras e o resto, xatas e xovencas. Nela traballan Paulo Henrique e dous empregados. Paulo Henrique encárgase da administración e da organización dos labores do día a día, ademais da realización dos muxidos. O seu irmán e socio, Jorge Alberto, combina esta actividade coa presidencia da Asociación Agrícola de San Miguel.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_panorama_intern_expl_Irmans_Rita_02.indd 14

PRODUCIÓN CON BASE NO PASTOREO As vacas pasan a maior parte do tempo no pasto, onde inxiren grandes cantidades de herba e transforman todo o seu potencial xenético en elevadas producións de leite. Non obstante, contan con dous parques de alimentación fixos en dúas parcelas, de maneira que, cada día, as produtoras pasan 19 horas pastando e as 5 restantes –dúas horas e media pola mañá e dúas e media pola tarde– permanecen nesta zona, onde lles proporcionan unha ración unifeed integrada por silo de herba, silo de millo e palla. A maiores, mentres son muxidas subminístranlles concentrado para reforzar a inxestión de proteína.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

08/08/2015 12:45

panorama internacional

Os animais pasan a maior parte do tempo no pasto

CON 15 VACAS EX, O RABAÑO TEN UNHA MEDIA DE CUALIFICACIÓN MORFOLÓXICA DE 87,21 PUNTOS Gráfico 1. Evolución da produción de leite a 305 días de 2005 a 2014

Produción de leite (kg)

11000

10000

9000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

.º Visítenos no 36 da nal Concurso Nacio fe’15! Cona Raza Frisona de Xixón, 25-27 setembro

ANGUS, a raza chamada a liderar o mercado de carne de calidade

En canto á organización da recría, os animais acabados de nacer permanecen entre 4 e 5 días coa nai. Despois son trasladados a parques, onde se van agrupando en diferentes lotes ata os 6 meses. Ata este momento, a súa alimentación inclúe leite –ata os 3 meses–, concentrado específico e palla. A partir desa idade pasan á fase de pastoreo ata o primeiro parto. Ás xovencas practícanlles a primeira inseminación entre os 16 e os 17 meses e, ás vacas, 75 días despois do parto. DATOS PRODUTIVOS De 2005 a 2010, Irmãos Rita recolleu, ano tras ano, o premio de mellor explotación micaelense en produción de leite aos 305 días. Non en van, nos últimos 8 anos, a súa media de produción estivo sempre por riba dos 10.000 quilos de leite, superando, en 2010, 2012 e 2014, os 11.000 kg.

Distribuidores exclusivos de PONDEROSA HOLSTEINS para España e Portugal

• ESPECIALISTAS EN TRANSFERENCIA EMBRIONARIA IN VIVO E IN VITRO • Laboratorio móbil autorizado para exportación • Servizo en toda España e Portugal (leite e carne) • Preñar vacas difíciles? Transferencia embrionaria terapéutica • Embrións dispoñibles con sistema de xestación femia garantida

• RAZA HOLSTEIN: OS MELLORES PEDIGREES NO NOSO CATÁLOGO. • WAGYU, BROWN SUISSE, FLECKVIEH, ANGUS, PUSTERTALER SPRINZEN… • AÍNDA NON TEN SEGURO NA SÚA EXPLOTACIÓN? Pídanos presuposto sen compromiso. Financiamento total sen custo adicional. • RAZA BLONDA: a eficiencia cárnica por excelencia. Embrións e animais vivos dispoñibles

Toda a información que necesitas:

www.embriomarket.com Tel. 981 791 843 • 649 239 488 636 977 610

daniel@embriovet.es administracion@embriovet.es móbil 649 809 064

administracion@embriomarket.com

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

AFRIGA118_panorama_intern_expl_Irmans_Rita_02.indd 15

javiersabin@embriovet.es móbil 616 138 613

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

18/08/2015 18:30

panorama internacional

Na última edición do Concurso Micaelense, Paulo Henrique posaba así de sorrinte xunto a Tania, a actual vaca gran campiona dos Azores

Vacas secas e xovencas preñadas

Vista xeral dun dos parques de alimentación

EXTENSIÓN E MAQUINARIA Para o mantemento do rabaño dispoñen de 60 hectáreas de superficie agrícola nas que combinan os pastos, o cultivo de millo –en 20 ha– e a recolección de herba –arredor duns 500 rolos ao ano–. A maquinaria inclúe, principalmente, dous tractores, unha máquina de muxido móbil de 8 puntos, un carro unifeed arrastrado, dúas cisternas para carretar a auga e unha carrinha para transportar o leite á fábrica. XENÉTICA Corría o ano 1983 cando empezaron a utilizar a inseminación artificial con touros nacionais. Dous anos despois, a Asociación Agrícola de San Miguel iniciábase na importación de touros americanos e, a partir de aí, Irmãos Rita empezou a traballar fundamentalmente con xenética americana e canadense, aínda que segue botando man de sementais nacionais para a cubrición natural das femias que repiten dúas ou tres veces. Actualmente, con 17 fillas de Braedale Goldwyn, este reprodutor é un dos que máis marcou e segue marcando a historia da gandería. Non obstante, cando fixemos esta reportaxe, no rabaño tamén atopamos fillas de Doorman, McCutchen, Gold Chip e Atwood, entre outros. Outra das súas vías de negocio é o transplante de embrións. Cómpre destacar que esta foi a primeira gandería dos Azores en expandir a súa xenética por todo o continente portugués e por España. Ademais, Paulo Henrique comentounos que tamén exportan algún embrión a España, máis concretamente a Galicia. Os embrións proceden, en gran medida, de dúas vacas, Irmãos Rita Juror Laura EX-90 e Irmãos Rita Goldwyn Sara EX-92. Esta última, que foi nomeada campiona do Concurso Micaelense da Raza Holstein Frisia nos anos 2011 e 2013, é a gran referencia actual da explotación. Con 15 vacas EX, o rabaño ten unha media de cualificación morfolóxica de 87,21 puntos. A firme aposta pola inseminación artificial e a transferencia embrionaria, utilizando sempre touros top, demostra que estas ferramentas son fundamentais para a evolución e a mellora xenética, confirmando a relación positiva entre a produción e a morfoloxía.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_panorama_intern_expl_Irmans_Rita_02.indd 16

Vista xeral dun dos parques de alimentación

IRMÃOS RITA FOI A PRIMEIRA GANDERÍA DOS AZORES EN EXPANDIR A SÚA XENÉTICA por TODO O CONTINENTE PORTUGUÉS E POR ESPAÑA CONCURSOS MORFOLÓXICOS Irmãos Rita Goldwyn Tania EX-93 revalidou en xuño o título de vaca gran campiona dos Azores, unha distinción que xa conseguira no Concurso Micaelense de Primavera do ano pasado. En total, esta gandería obtivo cinco veces o premio de vaca gran campiona e tres veces o de gran campiona de xovencas. A súa presenza no Concurso Nacional de Portugal tamén é destacada, xa que as catro veces que foron sempre quedaron na segunda posición. VENDA DO LEITE No mes de xuño estaban vendendo o leite quente a 24 céntimos/kg máis as calidades, que nese momento eran dun 3,7 % de materia graxa e dun 3,2 % de proteína. Non obstante, Paulo Henrique aclarounos que, ata hai uns meses, o prezo base era de 26-27 céntimos, cantidade que, sumándolle as calidades, se transformaba nuns 30-31 céntimos. “Neste momento o prezo non é normal, está moi desaxustado”, lamenta este gandeiro azoriano. Cómpre puntualizar que, se entregasen o leite frío, o seu valor aumentaría ata 2,5 céntimos máis por quilo.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

08/08/2015 12:45

batidor DE purín. especial para pozos de arena

Quicke r palas o id u ib r edra Dist y Pontev a ñ u r o C para esto presupu PÍdanos

batidor CENTRÍFUGO FABRICAMOS EN 6, 7 Y 8.5 METROS

Capacidad de 3 a 5 m3. Manejable por tractores pequeños

Venta de extendedores de silo usados en alquiler durante campaña de forraje

ASTILLADORA HIDRAULICA 30TN PROFESIONAL

¡GRAN OPORTUNIDAD! DESCUENTOS INTERESANTES

Robusta y con todos los accesorios para hacer el trabajo mas fácil

EXTENDEDOR DE SILO

GRADilla niveladora PARA CAMAS DE ARENA. De 4 a 7 discos de trabajo dependiendo del formato de los cubículos

Astilladoras verticales y horizontales de 8,10,12,15, 20 y 25 tn.

DISPONEMOS DE ENCAMADORAS ARRASTRADAS Y SUSPENDIDAS DE 1 M3, 1.7 M3 Y 2.2 M3

w w w. c o r b a r s l l . c o m

MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L. Polígono Industrial San Julián de la Vega, s/n 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

pub_corbar.indd 17

VISÍTANOS O LLÁMANOS TE HAREMOS UNA DEMOSTRACIÓN

08/08/2015 11:21

LELY LANZA UN NOVO E REVOLUCIONARIO SISTEMA DE IDENTIFICACIÓN: OS TAGS QWES HR-LD O novo sistema permite dispoñer en tempo real da información de saúde e celo dos animais con independencia do seu paso ou non polo robot de muxido. O control esténdese ás vacas secas e ás xovencas. Baixo o novo sistema recibiremos unha alerta no móbil que nos indicará que se achega o momento do parto dun determinado animal.

COMBINACIÓN DE TECNOLOXÍAS Os novos tags HR-LD realizan as tres funcións que xa cumpren os actuais HR: identificar o animal no box de muxido e medir a actividade (celo) e a saúde (ruminación). A gran diferenza está na forma de transmitir esta información. Os novos tags combinan dúas tecnoloxías de transmisión da información: - Infravermella (IR), similar á que utilizamos en casa co mando da televisión. Cando queremos cambiar de canle temos que apuntar ben, senón non o logramos. Esta característica dos sistemas IR fainos ideais para identificar a vaca no box de muxido sen confundila con vacas veciñas. Os novos tags só utilizan esta tecnoloxía na identificación do animal no box de muxido. - Radiofrecuencia (RF), similar á que utilizamos co mando da porta do garaxe na casa. Neste caso non se necesita unha visión directa da antena e a transmisión pódese facer a distancias de centos de metros e mesmo con pequenos obstáculos polo medio. A RF é o sistema elixido para a transmisión da información de celo e ruminación desde os tags a unha antena externa ao robot cada poucos minutos e desde calquera lugar da granxa. VANTAXES DO NOVO SISTEMA 1. Disponse da información de ruminación e celo en tempo real sen necesidade de que os animais pasen pola cabina de muxido.

5. Tamén controlamos a saúde das xovencas e das vacas secas. 6. As pautas de estrés nos momentos previos ao parto medidos a través da ruminación e a actividade vai permitir predicir o momento do parto e indicalo como unha alarma no móbil do gandeiro. 7. Reducir a transmisión de información IR en favor da RF diminúe o consumo de enerxía dos tags e, polo tanto, alarga a vida das súas baterías. A FAMILIA QWES (TAGS) DE LELY Co fin de cubrir todas as necesidades dos seus clientes, Lely ofrece un abano de sistemas de identificación en formato de colar: - A gama máis sinxela e económica baséase nun tag coa única funcionalidade de realizar a identificación do animal. - A gama media, ademais da identificación, cobre a actividade (celo). Agora tamén se ofrece coa característica LD: o celo en tempo real desde calquera lugar da granxa. - A gama alta é da que falamos neste artigo. Tags con identificación, actividade (celo) e saúde (ruminación). Hoxe aínda se presenta nos dous formatos HR e no máis moderno HR-LD.

Secas/xovencas

2. A información de ruminación e celo agora está dispoñible para os animais que non utilizan o box de muxido: vacas secas e xovencas.

Vacas

3. A información en tempo real vai permitir mellorar a precisión do celo, mesmo nas xovencas, e mais a media de intervalo entre partos da granxa. 4. A ruminación é un indicador clave da saúde do animal. Agora dispoñemos de información precisa do comezo do problema e da evolución deste ao longo das horas.

AFRIGA118_publi_lely_galego.indd 18

Rede Lely

14/08/2015 17:15

A innovación ao servizo da gandería

AGROTEC ENTRECANALES SL LELY CENTER OUTEIRO DE REI 27150 OUTEIRO DE REI (LUGO) Tel. + 34 609 85 77 09 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com

O MELLOR SERVIZO O MÁIS PRETO POSIBLE Lely baséase no seu coñecemento das tecnoloxías máis avanzadas e das técnicas de diagnóstico máis recentes. Lely garante que só técnicos certificados interveñen no voso sistema de muxido automatizado.

EVOLVE. www.lely.com

AFRIGA118_publi_lely_galego.indd 19

innovators in agriculture

08/08/2015 11:20

EXPLOTación

GANDERÍA JOSÉ VIDAL FERNÁNDEZ BLANCO. SAN MIGUEL DE ESCALADA (LEÓN) Maripaz e José Vidal, propietarios da explotación

TRANSFORMACIÓN DO LEITE EN IOGURES, PRESENTE E DESAFÍO Unha pequena parte da produción desta explotación de vacas pardas transfórmase directamente en iogures que venden coa marca propia Monasterio de San Miguel de Escalada. Porén, o reto destes gandeiros é reducir ao mínimo a venda de leite á industria e destinar toda a materia prima á elaboración deste derivado lácteo. José Vidal Fernández Blanco e a súa muller Maripaz Díez Reyero son os propietarios desta gandería de vacas da raza Parda situada na poboación leonesa de San Miguel de Escalada. A explotación leva moitos anos funcionando, sempre con animais desta raza, posto que José Vidal empezou co seu pai e nunca se desvinculou dela. Un dos principais cambios do negocio produciuse hai catro anos, cando comezaron a transformar unha parte da materia prima en iogures de elaboración propia. Desde hai dous anos véndenos coa marca Monasterio de San Miguel de Escalada, asociada a un mosteiro mozárabe que se conserva na vila. Actualmente teñen uns 160 animais, dos cales moxen arredor de 60 nun robot. A produción ronda os 27-30 litros vaca/día (8.000-9.000 litros vaca/ano) cunhas calidades que oscilan entre o 4 e o 4,5 % de graxa e entre o 3,3 e o 3,6 % de proteína. En canto ás células somáticas, procuran que non suban de 250.000. Cando exceden este límite toman medidas para que o produto non se vexa afectado.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_explotacion_parda_leon.indd 20

Na granxa traballan José Vidal, Maripaz e un empregado que se encarga dos labores do campo e do coidado dos animais. MANEXO E ALIMENTACIÓN A pesar de que o pastoreo é moi común nesta raza, José Vidal e Maripaz optaron polo manexo do gando estabulado. Os animais están agrupados en diferentes lotes. Teñen un único grupo de muxidura, un para as secas e as xovencas próximas ao parto, outro para as xovencas de menos tempo e, finalmente, outro para a recría máis nova. As naves –dispoñen dunha propia na que aloxan a maior parte do gando e teñen outra alugada na que gardan unha parte da recría– están moi ventiladas e orientadas cara ao sol para que as camas se sequen e para que as vacas, cando están tombadas, non estean húmidas. Na zona de produción contan con camas de goma e cun ventilador situado enriba do robot para minimizar o estrés por calor durante as muxiduras.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

18/08/2015 13:38

EXPLOTación

Lote de secas e xovencas próximas ao parto

Nave principal

Os acabados de nacer son trasladados a boxes aloxados no interior da nave

As vacas de leite comen entre 22 e 24 kg de silo de millo (varía en función da porcentaxe de humidade), 6 kg de núcleo de penso e entre 5 e 5,5 kg de alfalfa deshidratada. No caso das secas non controlan os quilos de alimento que inxiren, xa que lles subministran palla e forraxes a libre disposición e, a maiores, danlles algo de silo de millo –que non exceda os 5 kg– e un pouco de penso. As xatas reciben máis penso na primeira etapa e logo váiselles retirando a medida que van medrando. A superficie agrícola inclúe 30 hectáreas de regadío e 60 de secaño divididas en pequenas fincas –a máis grande ocupa 4 hectáreas e media–. No 70 % da parte de regadío cultivan millo e, no 30 % restante, alfalfa. Nas parcelas de secaño sementan veza –10-15 ha–, avea, triticale e algo de trigo.

A maioría dos labores agrícolas fana eles pero, cando non dispoñen de tempo suficiente, subcontratan algunhas tarefas, como a sementeira do millo, con empresas especializadas. En cambio, do picado do millo encárganse eles, se ben José asegura que, co tempo, terán que externalizar este servizo, xa que a súa máquina autopropulsada é moi antiga e non lles interesa renovala.

EASY-COVERING

· AHORRO DE HASTA UN 90% EN CIMENTACIÓN

Naves Ganaderas, Almacenes y Cobertizos · MENOR ESTRÉS TÉRMICO Cerceda (A Coruña) Nave para 200 vacas en ordeño

Morejo (Cantabria)

Nave para 120 vacas en ordeño

Gran aislamiento y luminosidad · Ventilaciones Automáticas · Mejores Condiciones internas

Tel. (+34) 985 303 752 – www.easy-covering.com P. de Somonte, c/Mª Glez. La Pondala nº 41, C.P. 33393 Gijón (Asturias) Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

AFRIGA118_explotacion_parda_leon.indd 21

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

18/08/2015 13:38

EXPLOTación

Iogures elaborados na explotación

A PRODUCIÓN RONDA OS 27-30 LITROS VACA/DÍA, CUNHAS CALIDADES QUE OSCILAN ENTRE O 4 E O 4,5 % DE GRAXA E O 3,3 E O 3,6 % DE PROTEÍNA

O Concurso Nacional da Parda de Montaña celébrase anualmente na localidade asturiana de Pola de Laviana

DISTRIBUCIÓN E CENSO DA RAZA EN ESPAÑA En España, a raza Parda esténdese polas comunidades autónomas de Galicia, Asturias, Cantabria, O País Vasco, Navarra, Aragón, Cataluña, Valencia, Andalucía, Estremadura, A Rioxa, Castela-A Mancha e Castela e León. O número de animais estímase en 321.000 cabezas, unha cifra na que se inclúen os cruzamentos con outras razas, de maneira que hai unhas 22.500 reses con sangue pura Brown Swiss, mentres que o resto trátase de exemplares de tronco orixinal con distintas orientacións produtivas. O número de animais inscritos no Libro Xenealóxico é de 14.269 –o rabaño de José Vidal e Maripaz figura neste rexistro, pero na súa explotación non controlan a media de cualificación ICO–. O número de vacas desta raza incluído en control leiteiro ascende a 2.050, cuxa maioría ten sangue Brown Swiss. A tendencia actual, en canto á orientación produtiva, é de incremento da produción láctea no caso de animais con sangue Brown Swiss e de descenso no dos exemplares de tronco orixinal, en cuxo caso está predominando o biotipo de aptitude cárnica, sobre todo en zonas montañosas.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_explotacion_parda_leon.indd 22

SELECCIÓN XENÉTICA E VENDA DE ANIMAIS O factor determinante para a selección xenética é a proteína kappa caseína, xa que, se o touro non ten kappa caseína BB, queda automaticamente descartado. A partir de aí valoran outros índices, sobre todo patas e ubres. A inseminación é artificial e realízaa sempre un veterinario especializado. A media de partos sitúase en catro, aínda que, puntualmente, tiveron vacas que chegaron ata os nove. Os xatos machos véndenos aos 15 días de nacer. O prezo, segundo nos contou José Vidal, é similar ao dos xatos frisóns, aínda que nunca menor. En cambio, onde si hai diferenza con respecto á raza frisona é nas vacas de desvelle, ás que engordan para que collan máis peso e adquiran un valor máis alto no mercado, onde se venden como carne de matadoiro. PREZO DO LEITE E TRANSFORMACIÓN José Vidal destaca destes exemplares a súa rusticidade, a súa fortaleza e a súa gran corpulencia. Asegura que o leite ten parámetros de calidade máis altos ca os doutras razas produtoras, así como un sabor e unha coagulación diferentes debido á presenza da kappa caseína. En cambio, recoñece un menor nivel produtivo en comparación coa frisona, aínda que esta mingua, puntualiza, compénsase coa maior calidade que, non obstante, as industrias “non pagan” como deberían. A empresa á que lle venden o leite é Lactiber. O prezo base actual é de 29 céntimos o quilo máis calidades. Por exemplo, no mes de xullo chegaron aos 32 céntimos. Polo de agora, a maior parte da produción véndenlla á industria, pero a súa idea é aumentar a porcentaxe de leite que transforman na explotación, xerando un maior valor engadido, e que a venda de materia prima a terceiros sexa residual, dada a complicada situación actual do mercado do leite. Paralelamente, queren reducir o número de animais e, nun futuro, destinar toda a produción á elaboración de iogures. Uns iogures que empezaron vendendo na localidade e despois tamén nun supermercado da zona. José Vidal e Maripaz móstranse contentos coa acollida dos seus iogures no mercado e apuntan que os derivados procedentes de leite de vacas pardas funcionan ben porque este tipo de leite dálles outro sabor, outra textura e fainos máis cremosos. En conclusión, cren que teñen traballo e mercado suficientes e, polo de agora, non valoran a posibilidade de abrir outras liñas de negocio.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

18/08/2015 13:39

w w w. r m h m i x e r. c o m

50 años de experiencia

■■ Modelos en autopropulsados adaptados a cada necesidad

■■ VS11 y 12 m3 ■■ Mixelfarm 13 y 15 m3 ■■ VS 18,20 y 22 m3 ■■ VSL 14, 16 y 18 m3 ■■ Megamix 18 y 20 m3 ■■ Mixellium 14,16 y 18 m3 (nuevo) ■■ Premium 17,19 y 21 m3 ■■ Mixellent 22, 24, 26 y 30 m3

■■ Nº 1 en tecnología Basada en la experiencia ■■ La mejor publicidad, nuestros clientes

■■ 2 nuevos modelos para el año 2015, nueva motorización y grandes prestaciones • Premium 17,19 y 21 m3 • Vulcan 14,16 y 18 m3 ■■ DISPONEMOS DE CARROS USADOS TOTALMENTE REVISADOS Y CON GARANTÍA Distribuidor zona norte y Portugal: Chantada - Lugo. Tlfs. 982 44.14.51/ 678.465.922, www.icos.es, e-mail: lito@icos.es

Distribuidor zona sur:

pub_ICOS.indd 23

Talleres Delgado Serrano, S. L. El Viso (Córdoba) Tlfns. 957 127 727 / 617 317 514 email: tdelgadoserrano@hotmail.com

18/08/2015 14:26

produción

As explotacións familiares teñen un potencial único para avanzar cara a modelos máis produtivos e sustentables

GANDERÍAS FAMILIARES DE VACÚN DE LEITE: CARACTERÍSTICAS, OPORTUNIDADES E BENESTAR ANIMAL O pasado 2014 foi proclamado como o Ano Internacional da Agricultura Familiar pola FAO. O obxectivo foi focalizar a atención mundial neste tipo de gandería por ser unha base importante para a produción de alimentos e pola súa contribución para o logro da seguridade e soberanía alimentaria, a preservación dos recursos naturais e a limitación ao cambio climático. Arancha Varvaró, Aida Xercavins, Ricard Carreras, César Fernández e Isabel Blanco-Penedo Subprograma de Benestar Animal. IRTA, Cataluña

INTRODUCIÓN A gandería familiar é unha forma de produción que inclúe todas as actividades agrícolas e gandeiras que están xestionadas e operadas por unha familia. A forza laboral depende principalmente da man de obra familiar, incluíndo tanto a mulleres coma a homes, e está relacionada con varios ámbitos do desenvolvemento rural, posto que os traballadores están ligados ao territorio onde se sitúa a explotación, e así se xestiona dun modo máis sustentable, investindo e traballando nel. A familia e a finca están relacionadas entre si, evolucionan conxuntamente e combinan funcións económicas, ambientais, sociais e culturais. A agricultura familiar é moito máis que un modo de produción de alimentos: tamén é unha forma de vida (FAO, 2014).

Segundo a Organización das Nacións Unidas para a Alimentación e a Agricultura (FAO polas súas siglas en inglés), as granxas familiares son, con diferenza, a forma de agricultura predominante no mundo. Dos máis de 570 millóns de explotacións agrícolas existentes, máis de 500 millóns son granxas familiares. Aínda que neste plano mundial existe unha gran diversidade de explotacións familiares, a gran maioría delas son pequenas ou moi pequenas. As granxas familiares constitúen no seu conxunto a fonte máis importante de emprego en todo o mundo e as estatísticas mostran que estas producen máis do 80 % dos alimentos mundiais en termos de valor (FAO, 2015). No contexto de España, o Ministerio informa de que o 94 % das explotacións ten un titular físico e as explotacións familiares ocupan o 70 % da superficie agraria útil, as cales empregan ao 77 % de unidades de traballo anuais e xeran un 63 % da produción estándar total (aínda que as súas distribucións por comunidades autónomas son variables).

AFRIGA ANO XXI- Nº 118

AFRIGA118_producion_ganderias_familiares.indd 24

14/08/2015 17:17

produción

CARACTERÍSTICAS E NOVOS NICHOS DE MERCADO Existe unha gran diversidade de ganderías familiares, en termos de tamaño, actividades que desenvolven, dispoñibilidade de recursos, grao de integración no mercado, competitividade etc., pero mediante a procura bibliográfica pódense destacar algunhas características que teñen todas en común. Na seguinte análise de debilidades, ameazas, fortalezas e oportunidades (DAFO) quixéronse representar as máis importantes. Non hai que perder de vista que, a pesar de todos os problemas actuais para a supervivencia das pequenas ganderías, tamén existen múltiples opcións para o seu desenvolvemento e a súa continuidade. Ganderías de pequena escala. Análise DAFO DEBILIDADES • Aumento da idade media dos gandeiros • Escasa tecnificación do sector • Elevada parcelación FORTALEZAS • Existencia de axudas destinadas á gandería • Existencia de razas gandeiras autóctonas • Diversificación da súa produción

AMEAZAS • Escaso traspaso xeracional • Dependencia exterior (prezo dos alimentos) • Liberalización do mercado (eliminación de cotas) OPORTUNIDADES • Aumento da demanda de produtos de calidade (DOP etc.) • Recuperación e conservación do medio ambiente e rural como atractivo turístico • Liberalización do mercado

A Unión Europea está a demostrar cada vez máis interese nos sistemas produtivos sustentables e na mellora do benestar animal pero, a pesar de todo, as axudas públicas para o sector da agroindustria, na UE rexidas pola Política Agraria Común (PAC), parecen non dedicar demasiados recursos á preservación e continuidade deste tipo de pequenas empresas familiares. Do total de beneficiarios da PAC, unicamente o 16 % recibe o 75 % das axudas, mentres que o outro 84 % ten que repartirse o 25 % restante (Veterinarios Sen Fronteiras, 2012).

AFRIGA ANO XXI- Nº 118

AFRIGA118_producion_ganderias_familiares.indd 25

08/08/2015 13:13

produción

Son moitos os agricultores e gandeiros que xa ven nos produtos de calidade diferenciada unha vía para poder competir coas grandes multinacionais

Ademais, dende a liberación do réxime de cotas lácteas, o 1 de abril de 2015, os produtores teñen que facer un esforzo importante de organización, de concentración de oferta, para seren capaces de defender o prezo do leite de maneira eficaz. Con este panorama hai quen tenta ser optimista e ver na finalización das cotas leiteiras un reto á vez que unha oportunidade para os gandeiros de granxas familiares. A mellora continua do manexo nas explotacións e a optimización constante dos custos de produción poida que os axude a ser cada vez máis competitivos no escenario global. Cubrir as expectativas do consumidor e producir de maneira sustentable co medio ambiente serán prioritarios nun mundo ávido de alimentos (Quattrochi, 2014). Son moitos os agricultores e gandeiros que xa ven nos produtos de calidade diferenciada unha vía para poder competir coas grandes multinacionais. Estas denominacións teñen como obxectivo fundamental protexer aqueles produtos agroalimentarios que teñen uns atributos de calidade adicional. Cumpren as normas que van máis aló das esixencias obrigatorias de calidade comercial ou estándar e distinguen e garanten a autenticidade destes e mais o principio de veracidade da etiquetaxe. Entre as diferentes figuras de calidade diferenciada que existen na actualidade atópanse as denominacións de orixe protexida (DOP) e as indicacións xeográficas protexidas (IXP), diferenciacións coas que se designan alimentos cuxa calidade, características ou reputación están vinculadas a unha orixe xeográfica concreta. En España son 16 os produtos lácteos de bovino que reciben unha destas dúas cualificacións, repartidos ao longo do norte de España, Canarias e Baleares. A elaboración e transformación do produto adquiren así maior importancia, pois en todos os casos quen recibe a indicación xeográfica é o queixo, xa que unha etiquetaxe en orixe soamente do leite perdería sentido. Outra das indicacións de calidade son as especia-

AS ESTATÍSTICAS MOSTRAN QUE AS GRANXAS FAMILIARES PRODUCEN MÁIS DO 80 % DOS ALIMENTOS MUNDIAIS EN TERMOS DE VALOR

lidades tradicionais garantidas (ETG), que amparan alimentos con características específicas derivadas do método de elaboración. En España existe a ETG “Leite certificado de granxa”, aínda que a súa difusión non é moi ampla. Noutros países europeos, como Alemaña, existe por exemplo a ETG Hay-milk (‘leite de feo’), que se asocia ao tipo de produción e alimentación dos animais e si conta cunha boa aceptabilidade entre os consumidores. Por outra banda, tamén existen a “produción ecolóxica” e a “produción integrada”, como mencións que se refiren ao emprego dun sistema de produción respectuoso co medio ambiente para a obtención de alimentos. Tamén hai outras iniciativas que se están levando a cabo actualmente. Por exemplo, a nivel mundial a organización Slow Food creou o proxecto “Slow Food Presidia” co obxectivo de protexer a biodiversidade, os territorios e o coñecemento da produción tradicional. Esta mesma organización tamén leva a cabo a campaña “Slow Cheese”, máis centrada na produción e na transformación de queixos a pequena escala, pero cunhas pretensións na liña das anteriores: protección aos produtores, biodiversidade na comida e a educación ao consumidor. Polo momento, os países que divulgaron máis estas campañas foron Italia, Francia, Irlanda e Os Países Baixos. En España existen proxectos Presidia para ovellas e porcos, pero ningún para vacún actualmente. Ademais, existen os restaurantes Slow Food, que loitan polo consumo de produtos de “km-0”, pero aínda queda moito camiño por percorrer para aqueles que queiran promover este tipo de iniciativas. No ámbito nacional tamén é destacable o proxecto “Granxafamiliar.com” (vinculado á Asociación para o Desenvolvemento da Agricultura Familiar), dirixido a familias agrarias produtoras de Galicia que tradicionalmente practicaron o policultivo e a multifuncionalidade rural e cuxo obxectivo é o establecemento de canles de información e de rendas entre o medio rural e o urbano.

AFRIGA ANO XXI- Nº 118

AFRIGA118_producion_ganderias_familiares.indd 26

08/08/2015 13:13

El mejor robot de ordeño multicabina del mercado MIone. Calidad de ordeño para una buena calidad de vida mercado El Sistema inteligente MIone integra de manera suave la tecnología en el proceso de ordeño, para un ordeño de altas prestaciones. Su sistema One step coloca, estimula, limpia, seca, despunta y ordeña con una única colocación. Sistema limpio y rápido para la máxima calidad de leche. MIone mantiene los elevados niveles de calidad en el ordeño exigidos por GEA Farm Technologies en sus más de 80 años de historia. Sistema One Step

GEA Farm Technologies Ibérica S.L.

Sistema Milk Rack ¡¡ PRÓXIMA UNIDAD MULTICABINA 2 BOXES!! Ganadería Carreiras Cospeito, Lugo

Avda Sant Julià 147 -08403 Granollers, Barcelona Tel: +34 938 617 120 email: agricola@gea.com www.gea.com | www.gea-farmtechnologies.es

engineering for a better world

pub_gea.indd 27

GEA Farm Technologies

08/08/2015 13:15

produción

DOS MÁIS DE 570 MILLÓNS DE EXPLOTACIÓNS AGRÍCOLAS EXISTENTES NO MUNDO, MÁIS DE 500 MILLÓNS SON GRANXAS FAMILIARES

GANDERÍAS FAMILIARES E BENESTAR ANIMAL Produtores, distribuidores e outros niveis da cadea alimentaria recoñecen que a preocupación dos consumidores polo benestar animal pode representar unha oportunidade de negocio. Este tipo de diferenciación, ademais de ser un valor engadido, pode incrementar o valor económico do produto no mercado. Actualmente existen empresas que xa ofrecen produtos certificados en benestar tanto para a venda de carne coma de leite. Iso non só incrementa o valor dos produtos no mercado, senón que, ademais, se demostrou que as malas condicións de manexo en moitas ocasións levan maiores custos para o produtor. Este custo pode estar provocado polos efectos negativos na saúde dos animais (e, por conseguinte, unha baixada na produtividade e un aumento dos tratamentos veterinarios), a produtividade e a calidade do produto, e pola imposibilidade dos produtores de chegar a mercados ou responder á demanda do consumidor. Un claro exemplo poderían ser as coxeiras, pois son unha das enfermidades máis importantes do vacún leiteiro, que producen dor no animal e ás veces durante un período de tempo prolongado, ademais de diminuír a curto prazo a súa produción leiteira. O animal non come tanto coma antes, baixa a súa condición corporal, así como a súa fertilidade, e diminúe finalmente a súa vida útil. O estrés térmico sería outro exemplo de mal manexo que afecta o benestar e que produce perdas para o produtor. As vacas con estrés por calor comen menos fibra, o que aumenta o risco de acidose rumial e, en xeral, comen menos e beben máis, incrementan os problemas reprodutivos e diminúen a súa produción leiteira. No entanto, a credibilidade e a transparencia son factores fundamentais para comunicar calquera atributo dun produto, incluído o benestar animal, polo que hai unha clara necesidade de dispor dun sistema de avaliación do benestar animal harmonizado e que poida proporcionar información fiable do produto. Con todo, os protocolos

desenvolvidos ata o momento estiveron centrados en directrices para o seu uso en ganderías de gran tamaño, de modo que ás veces non conseguen captar enteiramente a realidade das producións máis pequenas e menos tecnificadas. Por exemplo, na avaliación do benestar en sistemas intensivos téñense en conta as instalacións e as observacións do comportamento dos animais no interior destas, mentres que en sistemas extensivos moitos destes parámetros son inapropiados ou imposibles de avaliar. Neste tipo de sistemas o ambiente é moi distinto entre as granxas, os animais son difíciles de observar, poden non estar identificados ou os rexistros de saúde poden ser limitados ou inexistentes (Turner e Dwyer, 2007). Así pois, coa finalidade de adaptar un protocolo de avaliación do benestar das vacas de leite ás granxas de pequena escala ou non convencionais, a Autoridade Europea para a Seguridade dos Alimentos (polas súas siglas en inglés EFSA) iniciou un proxecto europeo ao respecto disto, que leva por título “Traballo preparatorio para a opinión científica na avaliación do benestar das vacas leiteiras en sistemas gandeiros de pequena escala”. Nel tomou parte o Departamento de Benestar Animal do Instituto de Investigación en Tecnoloxía Agroalimentaria de Cataluña (IRTA), entre outros participantes europeos. Espérase que os resultados se fagan públicos moi pronto e sirvan de base para un protocolo oficial en granxas leiteiras de pequena escala. RECOMENDACIÓNS Ao seren a agricultura e a gandería familiar as formas predominantes de produción este tipo de explotacións teñen un potencial único para avanzar cara a modelos máis produtivos e sustentables. A clave para alcanzar este potencial reside en innovar e adoptar un novo enfoque de traballo, incrementando a produción e a eficacia, ademais de respectar o agroecosistema. Isto conséguese ofrecendo produtos de calidade diferenciada e certificados, así como aproveitando o medio ambiente e o benestar animal para mellorar a sustentabilidade (ambiental e económica) da granxa.

BIBLIOGRAFÍA FAO, 2014. ¿Qué es agricultura familiar? Organización de las Naciones Unidas para la Alimentación y la Agricultura. Consulta on-line: http://www.fao.org/family-farming-2014/home/ what-is-family-farming/es/ FAO, 2015. El legado del AIAF 2014 y el camino a seguir. Trabajo MM296. Quattrochi, 2014. Perspectiva mundial de la producción láctea. Reflexiones hacia el 2015. Madrid, Jornada “El sector lácteo español más allá de 2015”. Turner SP y Dwyer CM, 2007. Welfare assessment in extensive animal production systems: challenges and opportunities. Universities Federation for Animal Welfare. Animal Welfare 2007, 16: 189-192, ISSN 0962-7286. VSF, 2012. Una Política Agraria Común para el 1%. El reparto de las ayudas de la PAC 2011.

AFRIGA ANO XXI- Nº 118

AFRIGA118_producion_ganderias_familiares.indd 28

14/08/2015 17:19

Perfecta higiene de la ubre con la familia BlueMAX

Ingredientes de limpieza y desinfección de Alta Calidad. Excelentes propiedades cosméticas. Sumamente hidratantes.

rem t X

Barrier

• • •

Baño de pezones BlueMAX.

D Co n t ro

Mantener la piel de los pezones suave y saludable, comienza por aplicar un baño a los pezones antes y después del ordeño con la calidad BlueMAX para ayudar a prevenir la sequedad, el agrietamiento y daños de la piel del pezón. Cada baño de pezones de la familia BlueMAX contiene emolientes – que son los ingredientes especiales que condicionan la piel del pezón para mantenerla suave y blanda reponiendo los aceites naturales que se pierden durante la desinfección y el ordeño.

BC l

n ea

Los Emolientes marcan la Diferencia.

Pr e

ium m

BlueMAX Premium

BlueMAX Xtrem

Es el primer y único producto de higiene de la ubre en la industria lechera basado en dióxido de cloro listo para usar en pre y post ordeño!

Sellador acondicionador de la piel de los pezones con dióxido de cloro listo para usar.

BouMatic.com

pub_boumatics.indd 29

08/08/2015 13:18

produción

O manexo é determinante á hora de optimizar e rendibilizar as explotacións ecolóxicas

NON TODAS AS EXPLOTACIÓNS DE VACÚN ECOLÓXICO TEÑEN OS MESMOS PROBLEMAS O obxectivo deste traballo é achegar os primeiros datos clínicos relativos aos diversos modelos de gandería ecolóxica existentes en Galicia, tomando como exemplo dous sistemas de explotación: un que emprega femias de raza frisona e outro que ten femias da raza parda alpina e cruzamentos de frisona por parda alpina.

José A. Fernández, José L. Benedito, Joaquín Hernández, Ángel Abuelo e Cristina Castillo Departamento de Patoloxía Animal Facultade de Veterinaria Universidade de Santiago de Compostela

INTRODUCIÓN Aínda que a produción de leite ecolóxico é unha alternativa gandeira real en Galicia, segue sendo baixa en comparación con outros países de Europa debido, entre outras razóns, á ausencia de datos empíricos que avalen o beneficio deste novo sistema sobre o estado de saúde dos animais e a calidade das súas producións directas (leite) ou indirectas (derivados e procesados lácteos). Desde o sector veterinario é necesaria a realización de estudos detallados e profundos de como este modelo produtivo inflúe sobre o estado de saúde do animal, co fin de contar cun rexistro a partir do cal abordar as futuras estratexias destinadas a incrementar e a optimizar a produción.

Un dos momentos máis críticos na vida do gando bovino de leite –en termos sanitarios e produtivos– é o período de transición, comprendido entre as 3-4 semanas preparto e as 3-4 semanas posparto. A maior parte das enfermidades que lle afectan ao gando vacún de leite (cetose, hipocalcemia, laminite, mamite, acidose ruminal) teñen lugar neste período e supoñen, en conxunto, máis da metade do gasto sanitario de toda a súa vida produtiva; e iso sen contar outros gastos dificilmente cuantificables, como son a perda da produción láctea ou o descenso no valor de mercado. Gran parte destes trastornos están estreitamente ligados a factores de manexo ou nutricionais. Un recente estudo, no que se analizaban varios aspectos da gandería ecolóxica no norte de España e entre os que destacaban a variabilidade racial e a produción de leite, sinalaba que a maioría das razas utilizadas nas zonas de estudo (Galicia, Asturias, Cantabria e O País Vasco) para gandería ecolóxica eran as mesmas que para o sistema convencional, especialmente a raza frisona, o que cuestionaba a súa capacidade de adaptación ao novo sistema.

AFRIGA ANO XXI- Nº 118

Afriga118_sanidade_problemas_ecoloxico.indd 30

15/08/2015 08:17

produción

No ámbito da gandería ecolóxica, todos estes aspectos están estreitamente regulados na busca, sempre, do benestar animal. Aínda así, é necesario saber cales son as necesidades deste tipo de gando para cada unha das fases produtivas. O obxectivo deste traballo é achegar os primeiros datos clínicos relativos aos diversos modelos de gandería ecolóxica existentes en Galicia, tomando como exemplo dous sistemas de explotación: un que emprega femias de raza frisona e outro que ten femias da raza parda alpina e cruzamentos de frisona por parda alpina (FxPA). Ademais, centrámonos no momento produtivamente máis crítico: a fase de transición, abordando a súa influencia sobre a lactación. METODOLOXÍA EMPREGADA O estudo realizouse na provincia de Lugo, onde se concentra un maior número de explotacións de gandería ecolóxica. As granxas seleccionadas reunían todos os requisitos esixidos pola lexislación e que regulan este tipo de explotacións. A recollida de datos, así como a extracción de sangue, abarcaron desde a fase de secado (62 días previos ao parto) ata os 100 días posteriores ao mesmo. O manexo nutricional difería: mentres que na explotación de parda alpina cada individuo consumía unha media de 15 kg de silo de herba, 8 kg de silo de millo, 5 kg de penso comercial e unha estimación de 8 kg de pasto ad líbitum, na granxa de frisonas cada animal consumía unha media de 2 kg de herba seca, 2 kg de feo de alfalfa, 4 kg de penso e 2 kg de millo triturado, así como pastos sementados de raigrás inglés, híbrido e diversos tipos de leguminosas, cunha cantidade estimada ao redor de 35 kg. Finalmente, os resultados analíticos foron procesados estatisticamente na busca de diferenzas significativas entre os modelos. EFECTO SOBRE OS PARÁMETROS PRODUTIVOS Unha parte da nosa investigación centrouse na recollida dos valores de condición corporal desde o final da xestación ata o cuarto mes posterior ao parto, así como dos datos achegados polo control leiteiro durante todo este tempo (litros, graxa, proteínas, reconto de células somáticas e o cociente que resulta da división graxa/proteína do leite, coñecido tamén como índice de cetose). A análise dos resultados deixounos claro que aquelas explotacións baseadas en parda alpina e os seus cruzamentos tiñan animais cunha condición corporal máis estable ao longo do tempo que a que tiña só frisonas, aínda que é certo que non houbo diferenzas significativas nos valores medios entre ambas as explotacións. Aínda que a análise da ración revelou que as achegas nutricionais eran adecuadas, é evidente que a raza frisona procedente dun sistema intensivo demanda maior cantidade de enerxía que outras máis rústicas, xa que estamos ante unha raza seleccionada xeneticamente para unha maior produción leiteira.

DIStRIbuIDORES pARA ESpAñA y pORtugAL

“Estamos seguros que estas cargadoras Schäffer contribuirán a aumentar el rendimiento de sus explotaciones ganaderas”

a M á q u in e n a d a c desta AgRO -gAND CIMAg 015 2

puesta en marcha de la primera unidad 9630t entregada en portugal

ARRIMADOR DE COMIDA CON CEPILLO Y PLACA LATERAL O ESPIRAL PARA VOLTEO DE MEZCLA* Castro de Rei (Lugo)

Lavadora de parrillas

Avda. Galicia, 109 • 33770 Vegadeo (Asturias) • Tel./Fax: (+34) 985 634 238 Comercial: info@fondrigomaquinaria.com Recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com

AFRIGA ANO XXI- Nº 118

Afriga118_sanidade_problemas_ecoloxico.indd 31

15/08/2015 08:17

produción

É certo que as granxas de frisonas poden ofrecer, con diferenza, maiores producións; non obstante, iso obriga a que a actividade metabólica dos animais sexa intensa, obtendo a enerxía necesaria das súas reservas, á marxe de acharse nun réxime ecolóxico, favorecendo a aparición de trastornos metabólicos, coma a cetose, así como os problemas reprodutivos derivados da deficiencia enerxética. É importante destacar isto: non por pasar dun sistema intensivo a outro ecolóxico se minimizan tales riscos; é necesario un tempo de adaptación. Mentres tanto, as necesidades nutricionais da raza frisona non deben obviarse. De feito, e como indicador útil, o índice de cetose non fai máis que confirmar estas sospeitas, xa que estivo máis elevado nesta raza que na parda e nos seus cruzamentos. A rusticidade destes últimos, máis adaptados ao medio, fixo que puidesen manter unha condición corporal estable, sen tantas oscilacións que puxesen en risco a saúde dos animais, sobre todo tras o parto. Considerando a calidade leiteira, chamounos a atención a maior e significativa cantidade de células somáticas e de proteínas presentes no leite das pardas. O primeiro parámetro é un claro indicador da saúde do ubre moi relacionado coa incidencia de mamite subclínica. Numerosos estudos atribúenlles a incidencia destes procesos neste tipo de explotacións á prohibición do uso de antibióticos como medida profiláctica e ás medidas de manexo adoptadas por parte do gandeiro na sala de muxido, máis que ao sistema en si. En canto aos niveis de proteínas no leite, e dentro dun contexto clínico, un leite con alto contido suxire que o animal recibiu unha ración adecuada; unha diminución, por tanto, orienta cara ao padecemento dun balance enerxético negativo. De novo, constatamos que as explotacións con frisona, aínda que tiñan un leite aceptable en graxa, presentaban unha menor taxa proteica en comparación coa explotación de parda alpina. EFECTO SOBRE O ESTADO DE SAÚDE DO ANIMAL Xa vimos como a través da produción se ve a maior ou a menor capacidade de rendemento de dous modelos de explotación ecolóxica, pero, que hai da saúde dos animais? Como varía en función do seu estado fisiolóxico? As análises de sangue constitúen unha ferramenta fiable que nos orienta e nos avisa do risco de padecer determinadas enfermidades que minguan a rendibilidade da explotación. Neste caso, e de maneira paralela ao estudo produtivo, obtivemos mostras de sangue nas que poder medir aqueles parámetros relacionados cos que se coñecen como metabolismo enerxético, isto é, glicosa, niveis de ácidos graxos libres ou non esterificados e β-hidroxibutirato, un corpo cetónico. Con iso pretendiamos coñecer como ían levando os animais a adaptación aos diferentes procesos fisiolóxicos (preñez/lactación), relacionando os datos coa produción. Os valores de glicosa en sangue achegan información da cantidade de enerxía contida na ración; os ácidos graxos libres ou non esterificados falan da cantidade de graxa mobilizada no caso de que a enerxía sexa escasa, e, por último, o hidroxibutirato informa da cantidade de corpos cetónicos formados en situacións de déficit enerxético.

A análise en conxunto destes tres parámetros veu confirmar que, ao pasar ao manexo ecolóxico, as explotacións con vacas de raza frisona e procedentes dun sistema intensivo presentan unha mobilización de graxa a consecuencia dun déficit na achega de enerxía na ración; independentemente de que esta estea adaptada, en aparencia, a un animal que vive nesas condicións de manexo. A evidencia sinala que, para condicións similares, as demandas da raza frisona superan, con moito, ás das pardas e dos seus cruzamentos. Cremos que quen emprega este tipo de animais debería realizar durante as primeiras etapas un “reaxuste” nutricional máis pormenorizado en comparación con outras razas. A produción de leite fai que o ubre consuma máis glicosa sanguínea e iso implica un descenso no nivel en sangue (sabemos que a glándula mamaria pode captar ata o 97 % de toda a enerxía subministrada coa ración); como resultado, o animal vese obrigado a mobilizar outras reservas enerxéticas, neste caso lípidos, aumentando a súa concentración en sangue (lipomobilización). Estes lípidos serán utilizados directamente como fonte de enerxía por moitos tecidos, aínda que unha gran parte son tomados polo fígado e utilizados para producir corpos cetónicos, sobre todo en situacións de hipoglicemia. O obxectivo non é outro que ofrecer unha alternativa que participe na xeración de enerxía no organismo nun momento de tanta esixencia como é a lactación. O problema é que o aumento de corpos cetónicos nos niveis sanguíneos terá como consecuencia un estado de acidose metabólica coñecida como cetoacidose. Grazas a este estudo podemos concluír que, en termos produtivos, e independentemente da maior cantidade e/ou calidade do leite, a produción láctea das explotacións analizadas encobre situacións que comprometen o benestar animal no que respecta á presenza de mamites subclínicas (frecuentes na parda alpina e nos seus cruzamentos) ou de estados cetósicos (frecuentes en granxas con raza frisona), e que deberán ser estreitamente controladas para un maior rendemento das granxas. Por outra banda, e en base ao historial clínico e á recollida de datos feita cos gandeiros e cos coidadores das explotacións, é evidente que o manexo da explotación, en termos de factor humano, é determinante á hora de optimizar e rendibilizar as explotacións deste tipo. Finalmente, no que respecta ao metabolismo enerxético, atopamos que as explotacións de raza frisona manifestan intensos desaxustes na fase inmediatamente posterior ao parto, que poden afectar á fase de lactación. Isto está asociado a unha escasa achega de enerxía coa ración que mantén o animal en risco latente de cetose. Neste sentido, o balance enerxético é máis estable nas explotacións con parda e cruzamentos, as cales, aínda que teñan unha menor produción, presentan tamén unhas menores demandas, sendo máis fácil adaptar a ración administrada á época produtiva. BIBLIOGRAFÍA José Antonio Fernández García (2014). Cambios metabólicos asociados al sistema de explotación del vacuno lechero. Tesis Doctoral. Facultad de Veterinaria, Universidad de Santiago de Compostela

AFRIGA ANO XXI- Nº 118

Afriga118_sanidade_problemas_ecoloxico.indd 32

08/08/2015 12:27

Coma sempre, os primeiros dende 1975 BOXES DE XATOS FABRICADOS EN OFERTA ELMEGA PARA OFRECER MELLOR ESPECIAL ATA O 30 DE CALIDADE E MELLOR PREZO! outubro • PLÁSTICO BRANCO PARA REXEITAR A CALOR • CURRAL GALVANIZADO EN QUENTE • PREGABLE PARA FACILITAR A ENTRADA DO XATO E A LIMPEZA • CAPACIDADE PARA UN OU DOUS XATOS • AMOREABLE PARA AFORRAR ESPAZO E TRANSPORTE • PREZOS DE FÁBRICA

TANQUES DE FRÍO

Baixo consumo e alto rendemento Calidade e limpeza co mínimo consumo

Salas de ordeño Colchóns Elmega: confort, duración, suavidade e impermeabilidade

Coas nosas novas camas para area gaste só a area imprescindible

Consulte prezos sen compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

pub_elmega_galego.indd 33

08/08/2015 13:21

ECONOMÍA

CANTO CUSTA DARLLE DE COMER A UNHA VACA DE LEITE? Os custos de alimentación sempre foron algo determinante para a viabilidade dunha explotación e na actualidade é fundamental conseguir unha ración a baixo prezo sen sacrificar a calidade. Neste artigo analízanse os principais puntos para conseguir ese equilibrio entre calidade e rendibilidade.

Ana Rama Andrade Enxeñeira agrónoma. Servizo de Alimentación de Seragro SCG

É unha tarefa difícil saber canto custa darlle de comer a unha vaca de leite. O certo é que non hai unha resposta clara a unha pregunta tan ambigua. De primeiras, deberiamos eliminar ideas preconcibidas tales como “o penso é moi caro”, “a colza é mala”, “o realmente barato son as forraxes” etc. O verdadeiramente importante é coñecer o custo dos alimentos cos que traballamos na explotación para sabermos se é caro ou barato o que lles estamos dando de comer ás vacas. De feito, non deberiamos descartar ningún alimento de antemán sen coñecer antes o seu custo. O obxectivo final é prover de nutrientes en cantidade e calidade suficientes as vacas para que estas cubran as súas necesidades (mantemento, xestación, produción e reprodución), procurando sempre conseguir este obxectivo ao menor custo posible. Primeiro imos facer referencia ao que come unha vaca e despois falaremos do que custan eses alimentos.

QUE COME UNHA VACA DE LEITE? As vacas teñen necesidades dos seguintes nutrientes: enerxía, proteína, vitaminas, minerais e auga, ademais dun aporte de fibra mínimo suficiente que facilite o bo funcionamento ruminal. Cómpre considerarmos que as vacas, como ruminantes que son, posúen unha cámara de fermentación, o rume, onde habita todo un ecosistema de microorganismos que posibilitan a dixestión da fibra (da que se obtén enerxía) e de onde se obtén tamén un aporte proteico de vital importancia para a vaca. A proteína microbiana é a proteína de máis alto valor biolóxico para a produción de leite. Daquela, maximizala debe ser o obxectivo de calquera programa de alimentación. A flora do rume tamén aproveita o nitróxeno non proteico (urea), transformándoo en proteína e, por outra banda, sintetiza vitaminas fundamentais para o bo funcionamento da vaca. Polo tanto, cando as alimentamos, sempre temos que pensar que “lles estamos dando de comer ás bacterias do rume”.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_economia_custo_alimentacion.indd 34

12/08/2015 19:39

ECONOMÍA

Estas necesidades de alimentación ímolas cubrir cos nutrientes que proporcionan os diferentes ingredientes da ración. Todos os ingredientes aportan nutrientes en maior ou menor medida e non debemos descartar ningún deles por falsas ideas preconcibidas como que “a urea é mala, a colza é peor que a soia etc.”. Cómpre valorar non só o seu prezo senón tamén o seu contido en nutrientes.

NECESIDADES ENERXÉTICAS

Dentro das necesidades enerxéticas temos que diferenciar entre hidratos de carbono e lípidos. Os hidratos de carbono son esenciais para manter as funcións normais do rume, ao tempo que proporcionan enerxía; polo tanto, son o compoñente máis importante das racións e tamén o máis abundante. Temos que distinguir entre: • Hidratos de carbono fibrosos: compoñentes vexetais de baixa dixestibilidade cuxa función é promover a rumia. Entre eles atopamos, por exemplo, fibra neutro deterxente, fibra ácido deterxente e fibra bruta. • Hidratos de carbono non fibrosos: encargados de achegar enerxía, como é o caso de azucres, amidón, pectinas e ácidos orgánicos. Os lípidos ou graxas de orixe vexetal son a outra fonte de enerxía. A inclusión de lípidos ten como principal finalidade aumentar a concentración enerxética da ración. Os ingredientes máis comúns que achegan enerxía son os seguintes: fariña de cereais (millo, cebada e trigo), polpa

O IMPORTANTE É COÑECER OS CUSTOS DOS ALIMENTOS COS QUE TRABALLAMOS NA EXPLOTACIÓN PARA SABERMOS SE É CARO OU BARATO O QUE LLES ESTAMOS DANDO DE COMER ÁS VACAS de remolacha, cascarilla de soia e silo de millo, xunto coas fontes de graxa vexetal (graxa bypass, aceite de soia e aceite de palma fundamentalmente).

NECESIDADES PROTEICAS

Outro nutriente que debemos proporcionarlle á vaca é a proteína. As proteínas están compostas por diversos aminoácidos e cumpren funcións estruturais e metabólicas. O obxectivo do aporte proteico é dobre: por unha banda, satisfacer as necesidades de nitróxeno dos microorganismos do rume e, pola outra, proporcionarlle aminoácidos ao animal. Dentro dos aportes de proteína, cómpre diferenciar entre nitróxeno non proteico e proteína verdadeira. Entre os ingredientes que proporcionan fundamentalmente proteína están a soia, a colza, os DDGs, a urea, o bagazo, a alfalfa e o silo de herba.

VITAMINAS

A vaca tamén precisa de vitaminas, que son necesarias para o funcionamento normal dos seres vivos. O animal non é quen de sintetizar todas as vitaminas que require, polo que deben ser aportadas a través dos alimentos.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_economia_custo_alimentacion.indd 35

12/08/2015 19:39

hay otra manera de entender el negocio agrario En BBVA trabajamos para ayudarte a llevar tu explotación más allá. Y por eso, para que puedas encontrar las soluciones que tu negocio necesita, ponemos a tu disposición a nuestros expertos en el sector agrario.

Acércate a una Oficina BBVA y deja que nuestros Gestores te lo demuestren.

AF PAG 297X210 pub_bbva.indd 37AFRIGA.indd 1

08/08/2015 02/06/15 17:53 13:23

pub_deLaval.indd 39

08/08/2015 13:24

spain_rumi.indd 41

09/08/2015 01:20

Feroes - PlantaMix m e z c l a s p a r a a l i m e nta c i ó n an i ma l PRODUCTOS: ¿QUE HACEMOS? Seleccionamos todos los productos por su calidad, con los que elaboramos las mejores mezclas para cada tipo de ganado.

- Alfalfa - Avena - Festuca

- Raygras - Triticale - Veza

Somo especialistas en ELABORAR MEZCLAS a su medida de TODO TIPO de FORRAJES

Alfalfa

¡NUEVO! Primer productor de PAJA ENRIQUECIDA con MELAZA y PAJA PICADA de PROTEÍNA. la mejor calidad: -

Paja Paja Paja Paja

F0 (< 2 cm) F1 (2 - 4 cm) FC (4 - 8 cm) para camas

EXENTA

Ventajas

DE POLVO Y PIEDRAS

•M ejora las fermentaciones ruminales •M ejora la digestibilidad de la fibra •M ejora la calidad de la leche

Silo

Mexcla Mix

Disponemos de servicio de transporte. Ventas por cargas completas con la posibilidad de combinar productos.

FEROES PLANTAMIX N-122 Km 407. Torrecilla de la Abadesa, Valladolid Telf.:+34 669 933 068 / +34 639 389 735 feroes@feroes.net • plantamix@feroes.net • www.feroes.net

pub_feroes.indd 43

09/08/2015 01:21

ECONOMÍA

Táboa 8. SM MALO - SH MALO ALIMENTO SM MALO SH MALO PALLA ALFALFA MESTURA CUSTO RACIÓN (€/VACA)

PREZO (€/t) 42 48 87 220

kg 25 15 0 12 (293)

kg 25 0 0 5,3 12 (241)

kg 25 1,6 0 4,2 12,5 (239)

kg 25 3,6 0 3 13 (239)

5,27

5,10

5,04

4,98

PREZO (€/t) 63 48 87 220

kg 0 12 0 7,6 13 (239)

PREZO (€/t) 63 60 87 220

kg 0 0 3,1 6,9 15 (231)

5,37

5,26

SH malo < 30 €/t para que entre frente á alfalfa SH malo > 60 €/t non entra SM malo > 63 €/t non entra

Neste caso usamos tanto o silo de herba coma o de millo malos. No primeiro exemplo non deixamos que colla a alfalfa para que faga a ración unicamente cos silos. Para conseguir os parámetros da ración precísase un mínimo de 12 kg de penso. Se recordamos o primeiro exemplo, empregáranse os dous silos bos e facía falta un mínimo de 10,5 kg para conseguir os mesmos parámetros. Cos mesmos prezos nos silos en ámbolos dous exemplos apréciase unha diferenza no custo da ración moi considerable: 4,29 € cos silos bos e 5,27 € cos silos malos. Queda moi clara a importancia de producir silos bos para abaratar o custo da ración das vacas e só falamos de custos. Hai que ter en conta ademais que o animal con silos bos aumenta o consumo; ao aumentar este consumo, aumenta a produción polo que, indubidablemente, tamén mellora a reprodución e, en consecuencia, o beneficio será maior. Seguindo co caso que nos ocupa neste exemplo, deixamos que o programa colla libremente alfalfa e atopámonos con que deixa de coller silo de herba e colle todo alfalfa, co que obtén un custo de ración inferior ao obtido cando collía silo de herba. Só collería silo de herba e non alfalfa se o custo do silo fora inferior a 30 €/t. A medida que lle deixamos ao programa coller máis kg de penso, a ración vai resultando máis económica e colle menos alfalfa e empeza a coller silo de herba. En todos estes supostos, o silo de millo malo entra sempre na ración, pero se aumentamos o seu custo por enriba dos 63 €/t deixa de ser rendible facer a ración con el. Se aumentamos o custo do silo de herba tamén e deixamos libre o penso ata 15 kg o programa fai a ración unicamente con palla, alfalfa e penso e o custo da ración resultante é incluso un céntimo menor ca a ración inicial feita con só silos e 12 kg de penso. Atopámonos con máis frecuencia da desexada con que é máis barato alimentar as vacas con forraxes compradas ou con penso que producindo as nosas propias forraxes. De aí a importancia de producir boas forraxes e ao mellor prezo posible. Resumindo: • É indispensable coñecer os custos das forraxes que producimos para saber o custo da nosa ración. • Con silos bos e baratos non se necesita tanto penso para facer racións máis económicas. • A idea preconcibida de que os pensos encarecen a ración non sempre se cumpre. • Encarécense máis as racións con silos caros, sobre todo se son malos, que con elevadas cantidades de pensos.

O GANDEIRO DEBE MELLORAR O SEU LABOR AGRÍCOLA PORQUE DESTE DEPENDE EN GRAN MEDIDA A RENDIBILIDADE ECONÓMICA DA SÚA EXPLOTACIÓN, XA QUE O CUSTO DE ALIMENTACIÓN DAS VACAS SUPERA O 50 % DOS GASTOS TOTAIS DA GRANXA

Nos últimos anos o gandeiro profesionalizouse moito, mellorou instalacións, manexo, xenética, producións e, indubidablemente, debe mellorar tamén o seu labor agrícola porque deste depende en gran medida a rendibilidade económica da súa explotación, xa que o custo de alimentación das vacas supera o 50 % dos gastos totais da granxa. Polo tanto, non hai máis opción que mellorar o labor agrícola: hai que escoller ben as variedades tanto de herba coma de millo, fertilizar tendo en conta as análises do solo, darlle máis importancia ao encalado, ensilar no momento adecuado e non ter medo de que a herba sexa pequena porque despois pásase e temos palla en vez de herba. Non se deben facer as cousas por tradición. Nos silos de herba, por exemplo, ultimamente recoméndase facer menos presecado, non estender a herba, ir a silos con algo de humidade porque se ve que a conservación é mellor que nos silos tan secos… En definitiva, ademais de ser bo gandeiro é necesario ser bo agricultor.

Bibliografía Medidas de gestión de los costes de alimentación: objetivo físico y económico de la eficiencia alimentaria. Normand St-Pierre El ensilado en zonas húmedas y sus indicadores de calidad. Begoña de la Roza-Delgado Calidad forrajera y producción de leche. Alex Bach Datos de xestión económica de diferentes granxas de Galicia Elaboración das racións: propia

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_economia_custo_alimentacion.indd 44

15/08/2015 08:28

publirreportaxe

Erimsa IMPULSA ERIMSA LA INNOVACIÓN EN EL SECTOR LÁCTEO CON LAS ARENAS DE SÍLICE Q-BED Resultado de la apuesta de Erimsa por la investigación, Q-Bed es un producto recomendado por los veterinarios para el descanso de vacas lecheras por sus características beneficiosas y su fácil mantenimiento. Con 30 años de experiencia en la extracción de cuarzo, Erimsa contribuye a modernizar un sector estratégico de vital importancia, el lácteo, con las arenas de sílice Q-Bed, un producto innovador basado en la investigación que revoluciona el descanso vacuno y cuya utilización recomiendan los veterinarios. Diseñado específicamente como cama para vacas lecheras criadas en sistema de estabulación libre, Q-Bed es un material inorgánico que garantiza una mejor salubridad e higiene, impidiendo la proliferación de los microorganismos y agentes patógenos que causan enfermedades. La baja capacidad de absorción de agua de la arena silícea y su elevada capacidad drenante les proporcionan una cama fresca y seca a los animales, lo que incide en el bienestar de las reses e incrementa su productividad. Más de 50.000 vacas de explotaciones ganaderas han comenzado a utilizar las arenas Q-Bed por sus características beneficiosas, su fácil mantenimiento y su relación calidadprecio. La compañía produce anualmente más de 60.000 toneladas de arenas de sílice. En sus centros de producción de Ladra (Lugo), Frades (A Coruña) y Bóveda del Río Almar (Salamanca), Erimsa clasifica minuciosamente la arena para asegurar su homogeneidad, y la somete a un riguroso proceso de lavado para eliminar todo contenido de arcilla y evitar así su apelmazamiento. El resultado es un producto de partículas finas y redondeadas, de mayor suavidad y comodidad, que garantiza una cama blanda, confortable y moldeable para los animales, que permanecen acostados entre 12 y 14 horas diarias.

La compañía contribuye a modernizar una actividad económica estratégica con un material inorgánico que garantiza una mejor salubridad e higiene

Premio Nacional de Desarrollo Sostenible Erimsa aplica una metodología de trabajo respetuosa con el medio ambiente y compatible con la actividad agrícola-ganadera y forestal, que ha sido reconocida con el Premio Nacional de Desarrollo Sostenible en Canteras y Graveras en la categoría de Buenas Prácticas Medioambientales. Convocados a nivel nacional por la Federación de Áridos, estos premios tienen como objetivo promover una correcta gestión de aspectos que integran el desarrollo sostenible y la conservación de la biodiversidad en las diferentes etapas del proceso de producción de áridos. La concesión a Erimsa de este primer premio supone un reconocimiento al compromiso de la empresa con el entorno social y las generaciones futuras y, en concreto, al esfuerzo realizado en la explotación de Vilalba (Lugo), donde Erimsa propició la creación del complejo lagunar de Begonte, incluido en Red Natura por su gran riqueza paisajística y biodiversidad. Erimsa utiliza un sistema de cribado de terreno que garantiza la recuperación total del suelo, manteniendo e incrementando la productividad. La actividad 100 % sostenible que desarrolla en Galicia y Castilla y León le permite producir anualmente más de 740.000 toneladas de cuarzo metalúrgico y áridos para la construcción, siendo la segunda empresa en Galicia en cuanto a nivel de producción de áridos.

C/ Juana de Vega, 2, 6º - 15003 A Coruña Telf.: 981 228 988 - Fax: 981 228 050 www.erimsa.com - erimsa@erimsa.com AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_publirreportaxe_erimsa_galegoCastelan_02.indd 45

08/08/2015 11:27

ECONOMÍA

A primeira recomendación é definir a situación da nosa granxa no escenario actual

EFICIENCIA PRODUTIVA EN TEMPOS DE CRISE Debido ás circunstancias actuais do sector leiteiro, cómpre emprender novas vías para lograr unha maior efectividade con menos recursos na procura de manter a rendibilidade das nosas explotacións. Manuel Fernández Sánchez Consulting veterinario (Consuvet)

INTRODUCIÓN Calquera actividade económica debe ter como obxectivo desenvolvela da forma máis eficiente. Moitas veces centrámonos en conseguir os nosos obxectivos, chegar a unha certa produción de leite etc. Con todo, iso realmente é só “efectividade”, é dicir, a capacidade de lograr un efecto desexado, esperado ou anhelado. A conxuntura actual deberíanos levar a novos enfoques e deberiamos movernos cara a obxectivos de eficiencia, é dicir, cara á capacidade de lograr o efecto en cuestión co mínimo de recursos posibles viable. Por exemplo, matar unha mosca dun canonazo é eficaz (ou efectivo: conseguimos o obxectivo) pero pouco eficiente (gástanse recursos desmesurados para a meta buscada); en cambio, acabar coa súa vida cun matamoscas, á parte de ser eficaz, é eficiente.

ESCENARIO ACTUAL: ANÁLISE E RECOMENDACIÓNS Se houbese que buscar unha palabra para definir a situación actual sería adecuado falar de incerteza.

Fonte: Consuvet

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA 118_ECONOMIA_eficiencia produtiva_galego_04.indd 46

12/08/2015 19:35

ECONOMÍA

Sabemos que temos que facer algo pero, por onde empezar? Antes de reunirnos cos nosos asesores habituais para presentarnos opcións de optimización, a primeira recomendación é definir a situación da nosa granxa no escenario actual. Este escenario ten en conta que os contratos que se fagan se referirán a unha cantidade concreta de leite (cunha marxe de tolerancia). Logo poderemos contar cun prezo “máximo” de leite, xa que o leite producido por riba penalizará seguramente o prezo. Ese será o noso escenario “pesimista”. Daquela, a primeira conclusión é que teremos que axustar a nosa produción ás cantidades que poidamos negociar nos nosos contratos; por tanto, haberá que tentar que esa produción real sexa rendible para a nosa granxa. A seguinte conclusión é que haberá que tentar non desviarse moito desa produción para non baixar o prezo de venda; xa que logo, chegamos a un punto no que xa podemos contar cun prezo máximo de venda para o período de duración do contrato. Na maioría das empresas o ritmo de traballo que se leva fai que moitas veces non se deteñan correctamente na análise económica. Iso mesmo pasa nunha gandería de leite, así que imos tentar situarnos por un momento niso. En moitas ocasións a xestión económica é unha materia pendente nas granxas e, aínda que na maioría dos casos os datos existen, a súa análise non. Neste artigo convido a facer vacuno 174x124.pdf

23/07/15

un pequeno exercicio con datos calculando o “punto morto ou limiar de rendibilidade” da granxa, o que nos permite comezar a xestionar a nosa situación. Táboa 1 PUNTO MORTO OU LIMIAR DE RENDIBILIDADE CUSTOS FIXOS 224.770,1.198 CUSTOS VARIABLES UNITARIOS 0,184 PREZO UNITARIO 0,30 UNIDADES 1.937.673,45 LIMIAR DE RENDIBILIDADE INGRESOS 581.302,03

UR =

CF P - CV

Como dixen antes, este índice é fundamental en calquera proceso produtivo, tamén na súa granxa. Para calculalo necesitamos unicamente tres datos: • O prezo de venda do litro de leite (prezo unitario) • O total de custos fixos no período (por exemplo, nun ano) • Os custos variables por litro de leite (custos variables unitarios) Cunha pequena operación (custos fixos anuais/prezo leite-custos variables por litro de leite) saberemos os litros que a nosa granxa debe producir para comezar a ser rendible. Sobre o prezo de venda do litro de leite xa falamos antes. Poderá variar, pero debemos estimar un prezo medio, un prezo para o escenario optimista e outro para o pesimista.

15:40

Estoy más que seguro...

¡Estoy agroseguro! Las enfermedades, los accidentes... son muchos los riesgos a los que está expuesta una explotación ganadera. Riesgos que pueden arruinar tu negocio de la noche a la mañana. Por eso cuando me preguntan si estoy seguro, yo siempre respondo... ¡Estoy AGROSEGURO! C

El seguro de los que están más seguros Y

CMY

Incluye como garantía adicional el saneamiento ganadero Consulte con su mediador de seguros

PARA SUSCRIBIR SU SEGURO DIRÍJASE A: MAPFRE SEGUROS DE EMPRESAS • SEGUROS GENERALES RURAL • CAJA DE SEGUROS REUNIDOS (CASER) • AGROMUTUA-MAVDA, SDAD. MUTUA DE SEG. • PELAYO, MUTUA DE SEGUROS A PRIMA FIJA • PLUS ULTRA SEGUROS • UNIÓN DEL DUERO, CÍA. DE SEGUROS • ALLIANZ, COMPAÑÍA DE SEGUROS • CASER MEDITERRÁNEO SEGUROS GENERALES, S.A. • MUTUALIDAD ARROCERA DE SEGUROS • HELVETIA CÍA. SUIZA S.A. DE SEGUROS • BBVASEGUROS, S.A., DE SEGUROS • GENERALI DE ESPAÑA, S.A. SEGUROS • AXA SEGUROS GENERALES • ASEFA, S.A. SEGUROS • SEGUROS CATALANA OCCIDENTE • FIATC, MUTUA DE SEGUROS Y REASEGUROS • MGS SEGUROS Y REASEGUROS S.A. • REALE SEGUROS GENERALES • CAJAMAR SEGUROS GENERALES S.A. • MUSSAP, MUTUA DE SEGUROS • SANTA LUCÍA, S.A. CÍA. DE SEGUROS

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA 118_ECONOMIA_eficiencia produtiva_galego_04.indd 47

12/08/2015 19:35

ECONOMÍA

Fáltanos calcular o total de custos fixos anuais e o total de custos variables entre o número de litros que necesitamos. Vexamos un cadro cunha desagregación tradicional dos custos nun exemplo cunha produción anual real de 2.000.000 de litros: Táboa 2

GASTOS

297.206,70 € 47.600,00 € 21.500,00 € 2.000,00 € 368.306,70 € 60.000,00 €

EUROS/ LITRO 148,60 € 23,80 € 10,75 1,00 € 184,15 € 30,00 €

PESETAS/ LITRO 24,73 3,96 1,79 0,17 30,64 4,99

11.000,00 €

5,50 €

0,92

4.000,00 € 11.250,00 € 0,00 € 138.519,12 € 224.770,12 € 593.076,82 €

2,00 € 5,63 € 0,00 € 69,26 € 112,39 € 296,54 €

0,33 0,94 0,00 11,52 18,70 49,34

FIXOS

VARIABLES

GASTOS TOTAIS 1. ALIMENTACIÓN 2. SANIDADE, SEME E HIXIENE 3. SUBMINISTRACIÓN 4. CAMA TOTAL VARIABLES 5. PERSOAL 6. REPARACIÓNSMANTEMENTO 7. MEDIO AMBIENTE 8. GASTOS XERAIS 9. FINANCEIROS 10. AMORTIZACIÓNS TOTAL FIXOS TOTAL GASTOS

Se somos capaces de recompilar estes datos, conseguimos facilmente para cada caso o total de custos fixos (224.770) e os custos variables por litro de leite (368.306/2.000.000 litros = 184,15 €/tonelada = 0,184 €/litro). Por tanto, tendo eses tres datos podemos chegar a conclusións moi importantes como:

Entón, cos nosos datos reais estamos dentro do rango de rendibilidade e a nosa granxa gañará diñeiro: Táboa 3 ESCENARIO

LITROS/ANO

N.º VACAS

REAL TEÓRICO

2.000.000 1.937.673

195 189

LITROS/ VACA/DÍA 33,6 32,6

Na táboa 4 vemos como evolucionaría esta formulación se imos aumentando a produción sen facer investimentos extra. Nela obsérvase que a columna de beneficios vai aumentando o seu valor segundo medran as unidades producidas (litros). Se para conseguir ese aumento de produción hai que facer investimentos adicionais ás normais incluídas nos custos variables (alimentación etc.), deberemos facer un orzamento parcial e estudar ese investimento. Se podemos conseguilo coas mesmas instalacións e medios, o aconsellable é facelo. A continuación, recóllense os mesmos datos en forma de gráfica: INGRESOS CUSTOS 900.0000 800.0000 700.0000 600.0000 500.0000

INGRESOS

400.0000

C. VARIABLE

300.0000

CUSTO TOTAL

200.0000 100.0000 0 0

Situación real • Produción anual: 2.000.000 litros/ano • Número de vacas en muxido: 195 • Media por vaca: 33,6 litros

LITROS/VACA/ ANO (305 d) 10.256 9.937

500.0000

1.000.0000

1.500.0000

2.000.0000

2.500.0000

3.000.0000

UNIDADES

Situación do punto de equilibrio • Limiar de rendibilidade: 1.937.673 litros/ano. • Dividindo ese limiar de rendibilidade polo número de vacas que teño actualmente = media de leite mínimo que debo ter para gañar diñeiro (32,6 no noso exemplo). • Dividindo o limiar de rendibilidade pola media (l/vaca) que teño actualmente = número de vacas que debo ter na granxa para gañar diñeiro (189 vacas).

Debemos fixarnos no punto onde se cortan as liñas amarela e azul; ese é o limiar de rendibilidade que vimos (custos totais = ingresos), 1.937.673 litros/ano. Vemos que, ao aumentar as unidades producidas (litros), a pinza se abre dunha forma moderada. Canto máis se abran as rectas despois de cruzarse, máis marxe de rendibilidade ten o noso negocio.

Táboa 4 UNIDADES 0,00 193.767,34 387.534,69 581.302,03 775.069,38 968.836,72 1.162.604,07 1.356.371,41 1.550.138,76 1.743.906,10 1.937.673,45 2.131.440,79 2.325.208,14 2.518.975,48 2.712.742,62

CUSTOS FIXOS 224.770,12 224.770,12 224.770,12 224.770,12 224.770,12 224.770,12 224.770,12 224.770,12 224.770,12 224.770,12 224.770,12 224.770,12 224.770,12 224.770,12 224.770,12

CUSTOS VARIABLES 0,00 35.653,19 71.306,38 106.959,57 142.612,77 178.265,96 213.919,15 249.572,34 285.225,53 320.878,72 356.531,91 392.185,11 427.838,30 463.491,49 499.144,68

CUSTOS TOTAIS 224.770,12 260.423,31 295.076,50 331.729,69 369.382,89 403.036,15 439.699,27 474.342,60 509.995,65 545.648,94 581.302,03 615.955,23 652.608,42 688.261,61 723.914,80

CUSTOS MEDIOS 1,34 0,76 0,57 0,47 0,42 0,38 0,35 0,33 0,31 0,30 0,29 0,28 0,27 0,27

INGRESOS

BENEFICIOS

VACAS

LITROS

MEDIA

0,00 58.130,20 116.260,41 174.390,61 232.520,81 290.651,02 348.781,22 406.911,42 465.041,63 523.171,83 581.302,03 639.432,24 697.562,44 756.692,64 813.822,85

-224.770,12 -202.293,11 -179.816,10 -157.339,08 -134.862,07 -112.385,06 -89.908,05 -67.431,04 -44.954,02 -22.477,01 0,00 22.477,01 44.954,02 67.431,04 89.908,05

18,89 37,76 56,68 75,57 94.45 113,35 132,25 151,14 170,03 188,92 207,82 226,74 245,60 264,49

993,68 1.987,35 2.981 3.974,71 4.968,39 5.962.07 6.955,75 7.919,43 8.943,11 9.935,79 10.930,47 11.924,14 12.917,82 13.911,50

3,26 6,52 9,77 13,03 16,29 19,55 22,81 26,06 29,58 32,58 35,84 39,10 42,35 45,61

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA 118_ECONOMIA_eficiencia produtiva_galego_04.indd 48

12/08/2015 19:36

TUBIO ROMERO S.A.CHRISTENSEN & CO www.sac.dk

SAC EQUIPOS PARA TODO TIPO DE ORDEÑO

TUBIO ROMERO

pub_importlait.indd 49

Ctra. Santiago-Noia Km 15, 15281 Urdilde – A Coruña - Telf.: 981 805 112 importlait@importlait.com - www.importlait.com

SAYCA Automatización C/Domingo Fontán nº. 4 Madrid, 28028 Tel: 034 645 81 11 82

Delegación en Ordes: Rúa da Feira, 14 baixo 15690 Ordes (A Coruña) Telf.: 981 682 419

San Cristóbal Monterroso, S.L. Avda. Pontevedra, nº 59 - Monterroso 27.560 - Lugo 982.377.103

15/08/2015 10:38

ECONOMÍA

TEREMOS QUE AXUSTAR A NOSA PRODUCIÓN ÁS CANTIDADES QUE POIDAMOS NEGOCIAR NOS NOSOS CONTRATOS

Vexamos outro exemplo dunha granxa de 90 vacas en muxido coa seguinte estrutura de gastos:

Como diciamos antes, chegou o momento de facer unha parada e decidir como estamos situados ante o escenario actual. Como vemos non é nada difícil. Con todo, aínda nos queda o último matiz: tentar non desviarnos da produción planeada; no noso exemplo podemos pensar en producir un 10 % máis coas mesmas vacas: 195 vacas-35,8 litros/vaca. A empresa gañará 22.477 euros (ademais dos soldos). Evidentemente, esta parte non é a máis fácil, aínda que o nivel de gandeiros e técnicos é máis que suficiente para logralo. Por desgraza, a situación actual é tan complicada que aparecen casos en que, desde os teóricos contratos anuais, nos descontan por exceso de produción mes a mes, o cal, baixo o meu punto de vista, é un contrato anual legalmente pero mensual de facto, por non falar doutras situacións mesmo máis problemáticas, pero non é o tema deste artigo. Ás veces vannos aparecer desviacións do prezo coas que non contabamos. Xestionalo non vai ser fácil pero vexamos varias ferramentas. Por exemplo, o coñecemento dos datos de xestión permítenos saber cal debe ser o noso gasto máximo en alimentación para un escenario de prezos concreto.

55 %

11 %

1. ALIMENTACIÓN 2. SANIDADE, SEME E HIXIENE 3. SUBMINISTRACIÓN 4. CAMA 5. PERSOAL 6. REPARACIÓNS-MANTEMENTO 7. MEDIO AMBIENTE 8. GASTOS XERAIS 9. FINANCEIROS 10. AMORTIZACIÓNS

16 %

1% 3%

6% 6%

Como vemos, a alimentación supón normalmente entre o 50 e o 60 % dos gastos totais, por iso a súa xestión é moi importante aínda que, evidentemente, tamén o poden ser outras partidas como a amortización (mesmo de cota, agora que non existe). Un criterio sinxelo de controlar son os “ingresos sobre gastos de alimentación”, é dicir, se lle quitamos ao que ingresamos por litro de leite (prezo) o que gastamos en alimentación por litro de leite, o que nos queda debe ser suficiente para pagar o resto dos gastos (táboa 5). Cun prezo de leite de 0,38 (o ano pasado) e unha produción de 34 litros por vaca, o gasto máximo en alimentación por vaca e día é de 9,78 e o real da granxa era de 8,57 (o cadro indica as diferenzas entre o gasto teórico e o real 9,78-8,57=1,21 facendo un escalado). Pero, que pasará se o prezo é de 0,30 e a estrutura de gastos segue sendo a mesma? (táboa 6)

Táboa 5. Gastos de amortización en alimentación por vaca lactante e día con cambios no prezo e produción do leite cuns gastos máximos de alimentación (0,38 € – 34 I/vaca => 9,78 € – 8,57 €) LEITE PRODUCIDO 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48

36,47 4,59 3,86 3,13 2,40 1,67 0,94 0,21 0,52 1,25 1,98 2,71 3,44 4,17 4,89 5,62

36,72 4,54 3,80 3,07 2,33 1,60 0,86 0,13 0,60 1,34 2,07 2,81 3,54 4,28 5,01 5,74

36,97 4,49 3,75 3,01 2,27 1,53 0,79 0,05 0,69 1,53 2,17 2,91 3,65 4,39 5,13 5,87

37,22 4,43 3,69 2,95 2,20 1,46 0,71 0,03 0,78 1,52 2,26 3,01 3,75 4,50 5,24 5,99

PREZO DO LEITE (EN EUROS/100 LITROS) 37,47 37,72 37,97 38,22 4,38 4,33 4,28 4,23 3,63 3,58 3,52 3,47 2,88 2,82 2,76 2,70 2,14 2,07 2,00 1,94 1,39 1,32 1,24 1,17 0,64 0,56 0,48 0,41 0,11 0,19 0,27 0,36 0,86 0,95 1,03 1,12 1,61 1,70 1,79 1,88 2,36 2,46 2,55 2,65 3,11 3,21 3,31 3,41 3,86 3,97 4,07 4,18 4,61 4,72 4,83 4,94 5,36 5,47 5,59 5,71 6,11 6,23 6,35 6,47

38,47 4,18 3,41 2,64 1,87 1,10 0,33 0,44 1,21 1,97 2,74 3,51 4,28 5,05 5,82 6,59

38,72 4,13 3,35 2,58 1,81 1,03 0,26 0,52 1,29 2,07 2,84 3,61 4,39 5,16 5,94 6,71

38,97 4,08 3,30 2,52 1,74 0,96 0,18 0,60 1,38 2,16 2,94 3,72 4,49 5,27 6,05 6,83

39,22 4,03 3,24 2,46 1,67 0,89 0,11 0,68 1,46 2,25 3,03 3,82 4,60 5,39 6,17 6,95

Táboa 6. Gastos de amortización en alimentación por vaca lactante e día con cambios no prezo e produción do leite cuns gastos máximos de alimentación (0,30 € – 34 l/vaca => 6,87 € – 8,57 €) LEITE PRODUCIDO 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 Fonte: Consuvet

28,00 6,31 5,75 5,19 4,63 4,07 3,51 2,95 2,39 1,83 1,27 0,71 0,15 0,41 0,97 1,53

28,25 6,26 5,69 5,13 4,56 4,00 3,43 2,87 2,30 1,74 1,17 0,61 0,04 0,52 1,09 1,65

28,50 6,21 5,64 5,07 4,50 3,93 3,36 2,79 2,22 1,65 1,08 0,51 0,06 0,63 1,20 1,77

28,75 6,16 5,58 5,01 4,43 3,86 3,28 2,71 2,13 1,56 0,98 0,41 0,17 0,74 1,32 1,89

PREZO DO LEITE (EN EUROS/100 LITROS) 29,00 29,25 29,50 29,75 6,11 6,06 6,01 5,95 5,53 5,47 5,42 5,36 4,95 4,89 4,83 4,76 4,37 4,30 4,24 4,17 3,79 3,72 3,65 3,57 3,21 3,13 3,06 2,98 2,63 2,55 2,47 2,38 2,05 1,96 1,88 1,79 1,47 1,38 1,29 1,19 0,89 0,79 0,70 0,60 0,31 0,21 0,11 0,00 0,27 0,38 0,48 0,59 0,85 0,96 1,07 1,19 1,43 1,55 1,66 1,78 2,01 2,13 2,25 2,38

30,00 5,90 5,30 4,70 4,10 3,50 2,90 2,30 1,70 1,10 0,50 0,10 0,70 1,30 1,90 2,50

30,25 5,85 5,25 4,64 4,04 3,43 2,83 2,22 1,62 1,01 0,41 0,20 0,80 1,41 2,01 2,62

30,50 5,80 5,19 4,58 3,97 3,36 2,75 2,14 1,53 0,92 0,31 0,30 0,91 1,52 2,13 2,74

30,75 5,75 5,14 4,52 3,91 3,29 2,68 2,06 1,45 0,83 0,22 0,40 1,01 1,63 2,24 2,86

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA 118_ECONOMIA_eficiencia produtiva_galego_04.indd 50

15/08/2015 08:33

Spain

¡¡CONFIRMACIÓN INTERNACIONAL!!

SARGEANT TPI N.º 27

LPI N.º 6

ISU N.º 7

RZG N.º 5

ICO N.º 4

+ 2086 Lbs. de leche con 170 hijas (Agosto 2015) Alta fertilidad del semen: SCR + 2.6

DISTRIGEN

distrigen@distrigen.es Tel. 689 233 030 / 649 466 728 www.tag-by-st.com / www.tagspain.es

pub_tag.indd 51

LUGO SUR: BAIXO HOLSTEIN Tel.: 620 563 748 (YAGO) / 638 870 048 (ABEL)

A CORUÑA: XESGA Tel.: 609 218 992 (SERGIO)

PONTEVEDRA: GANADERÍA O CASTRO Tel.: 669 840 752 (SUSO)

ASTURIAS: TOMÁS PELÁEZ Tel.: 620 948 136

19/08/2015 12:33

ECONOMÍA

CUNHA PEQUENA OPERACIÓN (CUSTOS FIXOS ANUAIS/PREZO LEITE–CUSTOS VARIABLES POR LITRO DE LEITE) SABEREMOS OS LITROS QUE A NOSA GRANXA DEBE PRODUCIR PARA COMEZAR A SER RENDIBLE

O gasto máximo en alimentación por vaca e día baixa a 6,87 cando o real se sitúa por riba en 8,57. Logo debemos reestruturalo e adaptalo á nova situación. Segundo a táboa 6 entrariamos a non perder diñeiro cun prezo de 0,2975 e unha produción de 40 litros (imposible con ese custo máximo de alimentación de 6,87). Entón seguramente terei que reformular a miña estrutura de custosprodución. Outro problema que se nos presenta é que o tempo que necesita unha vaca para amortizarse vai ser maior a prezos de leite menores. Vexámolo nunha gráfica que considera a mesma estrutura de custos e só varía o prezo por litro de leite:

A formulación, polo menos en canto á alimentación, é a seguinte: Táboa 7 A SÚA GRANXA ANTES DESPOIS 21,0 17,00

Inxestión MS kg/día Custo de alimentación €/vaca/día Custo de alimentación (forraxe) kg silo millo Custo kg silo millo kg herba seca Custo kg herba seca Custo de alimentación (concentrado) kg concentrado Custo kg concentrado Custo de alimentación €/kg MS Leite kg/vaca/día Custo de alimentación €/l Prezo leite: Volume €/kg Ingresos leite, €/vaca/día ISG alim. €/vaca/día # vacas en muxido ISG alim. €/día vacas leite

Traballar con vacas amortizadas (30-40.000 I?) 5.000,00 € 4.000,00 €

Evolución do beneficio bruto (leite-alimentación) dunha vaca

3.000,00 €

1.000,00 € 500,00 €

Evolución do beneficio bruto (leite-alimentación) dunha vaca

- €

2.000,00 € -500,00 € 1.000,00 € -1.00,00 €

- € -1.000,00 €

-1.500,00 €

-2.000,00 €

BO PREZO

MAL PREZO

Fonte: Consuvet

Dende que nace ata o primeiro parto acumula perdas (custo de recría no momento do primeiro parto), a partir de aí vai recuperando e, nun escenario de bo prezo, gaña diñeiro no segundo parto, pero nun escenario de mal prezo vemos na gráfica que tarda entre tres e catro partos en amortizarse. Por tanto, un escenario de prezos baixos obríganos a producións altas con custos baixos de alimentación e vacas dunha idade media máis elevada. É un escenario imposible. Por iso a xestión técnico-económica é a ferramenta á que hai que agarrarse para, polo menos, situarnos. Vou describir un caso real nunha gandería pequena (26 vacas en muxido): a produción real é de 30 litros de media con ensilado de millo (29 quilos), herba seca e 10 quilos de penso, o que nos pode parecer unha situación normal. O prezo do litro de leite está asinado nun contrato anual a 0,29 euros. Con todo, non considerou ben a cantidade que asinaba e na primeira factura aparece un prezo de 0,25 a consecuencia de que lle descontan por producir máis que o total anual dividido por doce meses (contrato anual?). Ao revisar a factura e o contrato, se divido o máximo anual permitido por 365 días e as vacas doume de conta de que só ten permitido producir 20 litros por vaca e día se o quere cobrar a 0,29.

*= DIFERENZA -4,00

4,79

2,70

-2,09

1,31 29,00 0,04 1,50 0,06 3,48 10,00 0,35 0,228 30,0 0,2 0,25 0,24 7,20 2,41 26 63 1.883

1,31 29,00 0,04 1,50 0,06 1,39 4,00 0,35 0,159 20,0 0,1 0,29 0,29 5,80 3,10 26 81 2.418

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 -2,09 -6,00 0,00 -0,07 -10,00 -0,02 0,04 0,05 -1,40 0,69 * 17,84 535,08

Se producise 20 litros a 0,29, gañaría 535 euros mensuais máis (sobre custo de alimentación) que producindo 30 litros e cobrándoo a 0,25. Outra posibilidade sería baixar o número de vacas e seguir coa mesma produción, pero neste caso son 26, e, se traballaramos con menos, un problema nunha vaca influiría moito na produción. Por outro lado, baixar o número de vacas aumenta os custos fixos por vaca e xera activos ociosos (prazas que non se usan…). O prezo e a produción son as dúas variables que máis inflúen habitualmente sobre o valor actual neto (VAN) dunha empresa de leite cando se presentan variacións, aínda que iso depende da estrutura de custos. Vémolo no seguinte gráfico: Sensibilidade do VAN do proxecto 3.000.000.000 2.500.000.000 2.000.000.000 1.500.000.000 1.000.000.000 500.000.000 0

-20 %

-10 %

10 %

Investimento

Produción

Prezo

Custos financeiros

Crecemento

Custos

20 %

A situación actual de prezos deixa pouca marxe para adaptar a granxa a novas situacións. Hai unha porcentaxe demasiado elevada de gandeiros cobrando prezos inferiores á rendibilidade da granxa. Con todo, o descoñecemento dos custos de produción por parte dos gandeiros limita a súa supervivencia, sitúaos en desvantaxe fronte á industria e frea a súa capacidade de negociación de cara ao establecemento de prezos nos contratos lácteos. Por iso a correcta xestión e a análise económica e despois a súa adaptación técnica é a única solución a unha situación tan complicada como a actual que desafía a viabilidade dun sector tan importante na economía galega.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA 118_ECONOMIA_eficiencia produtiva_galego_04.indd 52

12/08/2015 19:36

PRUEB

5 01

GO-FARM ROYAL EUDON ET TV TL - IT019990815781 MILLION X SHOTTLE X O-MAN

EUDON

IRM

OSTO 2 AG Royal Eudon Ballata VG86

EUDON ha confirmado las mejores expectativas. Con 326 hijas en su primera prueba, el hijo de Million por Wabash-Way Emilyann se coloca como Nº1 indiscutible por TIPO con +3,32 y es superior también a + 3 en Ubre y Patas. Sus hijas son vacas potentes, profundas, con grupas anchas y bien colocadas, preparadas para durar más tiempo en el rebaño. EUDON también es positivo para todos los rasgos de Salud y Facilidad de Parto.

Royal Eudon Vendemmia VG86

Zani Eudon Marsha VG86

GoFarm Eudon Rachel VG86

P. N . E u r ó p o l i s C / L o n d r e s 2 9 A - 2 8 2 3 2 L A S R O Z A S ( M a d r i d ) - T. 9 1 6 3 7 3 4 7 8 ~ s e m e n z o o @ s e m e n z o o . e s

www.semenzoo.it

pub_semenzoo.indd 53

18/08/2015 16:53

ECONOMÍA

Táboa 8 N.º VACAS 60 175 40 60 35 65 30 50 50

PASTONE 6,5 -

SILO MILLO 21 9 10 31 30 24

ALFALFA-VEZA SILO CEREAL 8 4,5 26

SILO HERBA -

PASTO -

22,5 12 8 22 30 55 (MEDIO-BAIXO) 60 (EXCELENTE)

Na táboa 8 reflíctense custos de alimentación reais (x litro de leite) de diferentes racións (só prezo de custo das materias primas incluídas na ración) que representan formulacións desde intensivos a pastoreo, co matiz de que as dúas opcións de pastoreo se usaron en situacións puntuais no tempo, xa que en Galicia só serían viables se as parcelas estivesen preto da granxa, agrupadas e dunha extensión suficiente, situación que non se dá. Doutra banda vemos que, a pouco que o pasto non sexa de boa calidade, o custo se iguala ás racións tradicionais. En todas estas racións hai forraxes de calidade medioalta (salvo o pasto medio-baixo); os custos dispararíanse se isto non fose así. Xa non nos podemos permitir ter forraxes malas, xa que estas son moi caras e subirían o custo moito máis. Vémolo nas seguintes táboas (9 e 10) sobre materia seca (custo do quilo de proteína e custo de 1 UFL):

CONCENTRADO 4 14,5 13 12 12 5,5 9,5 7,5 5,5

LITROS 39 37,5 33 33 29 23,5 22 18 22

CUSTO 0,14 0,15 0,15 0,13 0,17 0,15 0,19 0,15 0,11

O DESCOÑECEMENTO DOS CUSTOS DE PRODUCIÓN POR PARTE DOS GANDEIROS LIMITA A SÚA SUPERVIVENCIA, SITÚAOS EN DESVANTAXE FRONTE Á INDUSTRIA E FREA A SÚA CAPACIDADE DE NEGOCIACIÓN

Táboa 9 ALFALFA MALA

FEO ALFALFA

ALFALFA DESH.

FEO DE VEZA

SILO HERBA 10 PB

PREZO

180,00 €

205,00 €

230,00 €

144,00 €

45,00 €

50,00 €

51,00 €

MS PB UFL kg PB 1 UFL

87,00 € 150 0,6 1,38 € 0,34 €

87,00 € 190 0,72 1,24 € 0,33 €

87,00 € 200 0,79 1,32 € 0,33 €

87,00 € 190 0,72 0,87 € 0,23 €

30,00 € 100 0,7 1,50 € 0,21 €

37,00 € 130 0,75 1,04 € 0,18 €

27,00 € 150 0,75 1,26 € 0,25 €

Silos de millo (materia seca/amidón): Táboa 10 PREZO MS AMI PB UFL kg PB 1 UFL

SM 34_26

SM 32_32

SM 28_33

SM 40_28

SM 40_38

45 34,40 % 25,9 69 0,87 1,90 € 0,15 €

45 32,00 % 32 69 0,9 2,04 € 0,16 €

45 28,50 % 33 74 0,9 2,13 € 0,18 €

45 40,00 % 28,6 72 0,88 1,56 € 0,13 €

45 40,00 % 38,2 71 0,94 1,58 € 0,12 €

SILO HERBA 13 PB

SILO HERBA 15 PB

Por tanto, non hai racións milagrosas que lles dean viabilidade a prezos como os que están a chegar ultimamente ás granxas. CONCLUSIÓNS Non podo menos que acabar o artigo cunha opinión: resulta incrible que nun prazo de tempo tan pequeno dende que acabaron as cotas se truncase o futuro de tantas pequenas empresas familiares e de tanto traballo acumulado no tempo, con prezos por baixo de calquera formulación rendible (0,25 € - 0,23 € ou menos empeza a ouvirse demasiadas veces). É evidente que, cando se marcan eses prezos, se sabe o que se está sentenciando a curto prazo (“3 meses?”, “6 meses?”, “ata que acabe o silo”, “o ano que vén xa non ensilo?”, “xa lle mandei cotizar prezo das vacas ao tratante”... son frases que comezan a oírse demasiadas veces.) non só para os propios gandeiros senón para os técnicos e servizos que estamos detrás. Nuns poucos meses é seguro que a situación xa non ten marcha atrás. Para que esta reestruturación respecte minimamente o prezo só queda unha opción: xestión económico-técnica no canto de técnico-económica.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA 118_ECONOMIA_eficiencia produtiva_galego_04.indd 54

12/08/2015 19:36

 

            

      

 

 

 



   

            

         

 

 

 

   

       

          

       

     

     

      pub_etxe_holz.indd 55

15/08/2015 08:36

sanidade

Os programas de erradicación a nivel menor (local ou en explotación) teñen máis risco de reintrodución que os plans de control rexionais

CAMPAÑAS DE ERRADICACIÓN E CONTROL FRONTE AO BVD EN EUROPA: DIFERENZAS, CLAVES E RESULTADOS Os dous tipos de virus existentes de diarrea vírica bovina (BVD) son causantes de importantes perdas económicas no sector gandeiro, o que levou as administracións de diversos países europeos a tomar medidas para erradicalos, tanto a nivel rexional coma nacional. INTRODUCIÓN A diarrea vírica bovina está causada por Pestivirus (virus RNA), do que se diferencian dúas especies distintas: BVD tipo 1 e BVD tipo 2. Os efectos clínicos e económicos asociados a esta enfermidade inclúen detrimento na produción láctea, empeoramento da eficiencia reprodutiva, atraso no crecemento, elevación da morbilidade (máis doenzas en xeral), elevación das taxas de desvelle, con redución da idade media de envío a matadoiro, e aumento da mortalidade. En xeral, considérase o BVD tipo 2 moito máis virulento e causante de presentacións clínicas moito máis graves, aínda que tamén hai brotes de clínica grave asociada a BVD tipo 1, e viceversa: casos de BVD tipo 2 que cursan de maneira subclínica (Ridpath, 2010). Toda esta amplitude e variedade de síntomas fixo que se asocie tradicionalmente a esta enfermidade unha elevada cantidade de perdas económicas (Niskanen et al., 1995) e, polo tanto, levou as administracións de distintos países, principalmente de Europa, a decidir facer fronte ao virus de maneira organizada a nivel nacional ou, nalgúns casos, a nivel rexional.

Susana Astiz Blanco Departamento de Reprodución Animal (INIA)

SISTEMAS DE ERRADICACIÓN EN EUROPA

O MODELO ESCANDINAVO

Os primeiros países que se “atreveron” a abordar o tema do control sistemático e a nivel nacional do BVD foron os países escandinavos, que estableceron o que agora chamamos “o modelo escandinavo” de control (Standvik, 2004). Concretamente, no caso de Suecia comezouse como un programa voluntario pero dirixido dende a industria, dende a que se incitou fortemente aos gandeiros a participar voluntariamente. O programa transformouse en obrigatorio en 2002. En Suecia e nos outros países escandinavos, cun censo moderado de bovino e escasa circulación de bovinos vivos, decidiuse o programa cunha prohibición absoluta da vacinación, dende a súa implantación.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_sanidade_bvd_galego.indd 56

08/08/2015 11:48

sanidade

OS PRIMEIROS PAÍSES QUE SE “ATREVERON” A ABORDAR O TEMA DO CONTROL SISTEMÁTICO E A NIVEL NACIONAL DO BVD FORON OS ESCANDINAVOS, QUE ESTABLECERON “O MODELO ESCANDINAVO” DE CONTROL

Nestes países, que partían de diferentes estados iniciais (unha elevada prevalencia en Suecia e Dinamarca –40 % de explotacións–, baixa en Noruega –7 %– e moi baixa en Finlandia –<1 % en 1993–), o sistema consistiu en testar o leite de tanque para anticorpos e clasificar as explotacións en explotacións de risco segundo esta análise (para anticorpos). Había catro status posibles: moi positivo, positivo, pouco positivo e negativo. Desde outubro de 2006, introducíronse as análises, xa non en tanque senón en matadoiro de animais individuais. A partir de outubro de 2008 deuse paso a un novo sistema de “vixilancia”, no que se seguen distintos programas de mostraxe segundo a declaración de risco nas zonas, combinando o nivel de risco no rabaño (considerando as explotacións de baixo risco as que levan máis de 24 meses sen positividade, e as de risco alto as que levan menos de 24 meses negativas). De aquí pasouse ao diagnóstico individual só dos animais xestantes que se fosen a vender, e nos rabaños realizábase un recoñecemento anual só en zonas/rabaños de riscos. No resto das rexións mantíñanse mostraxes de control e nas explotacións só naquelas que vendían animais. O avance e a declaración de zonas de risco foi rexional e dende 2014 xa toda Suecia está en fase final de vixilancia. De media, os países escandinavos tardaron entre dez e once anos en alcanzar as fases finais dos programas de erradicación, o que se pode cualificar dun éxito absoluto dos devanditos programas (Standvik, 2004). O número de novos focos de BVD foi descendendo progresivamente e estivo limitado a casos esporádicos durante os últimos anos. Non hai casos reportados nin en Finlandia nin en Noruega e exclusivamente Dinamarca reportou dous brotes recentemente, un deles debido á importación dun animal persistentemente infectado (PI) vacinado dun país sen programa de control de BVD. En Suecia detectáronse dous casos en 2010 e un en 2011 debidos a contacto directo ou indirecto cun rabaño, aínda en estudo, e cuxas vías de entrada se han ir clarificando mediante o estudo molecular dos virus atopados (Stahl et al., 2005). En Dinamarca citouse un custo aproximado destes programas nas súas primeiras fases de 27,8x106 $/ano, cun total de 9x106/ano cando se inclúen as seguintes fases do programa, que supoñen un investimento algo menor. Nas últimas fases o gasto sería de 3,5x106 $, aproximadamente. Nesta rexión atribuíanse unhas perdas debidas a BVD de 20x106 $ anuais, polo que a campaña se considerou como eficaz non só dende o punto de vista de obxectivo (erradicación do virus BVD) senón dende o punto de vista económico (Bitsch e Ronsholt, 1995; Houe, 2003).

AUSTRIA, SUÍZA E ALEMAÑA

En Austria “copiouse” o sistema escandinavo comezando nas rexións da Baixa Austria en 1997. O programa iniciouse como voluntario pero fíxose obrigatorio en 2004 e estendeuse a todo o país. O avance e a efectividade do programa seguen un curso similar ao dos países escandinavos e desde 2008, once anos tras a implantación do programa de control, un 92 % de explotacións austríacas están certificadas como libres de BVD e a prevalencia e rabaños con PI considérase ser menor do 0,16 %. En Suíza comezouse cun programa de erradicación en 2008 usando un modelo de erradicación distinto, con aplicación de carácter obrigatorio dende o comezo e baseado na identificación e eliminación inmediata de todos os animais PI mediante determinación de Ag, sen utilización de tests serolóxicos (fronte a anticorpos). A razón de decidirse por este tipo de programa foi a elevadísima seroprevalencia da que se partía en Suíza (>57,6 %), unha situación de comercio de animais vivos intensa e unha difusión ampla de utilización de pastos comunais. Un dos puntos importantes nesta formulación era conseguir unha identificación rápida e unha eliminación eficaz canto antes, o que supuxo un grande investimento de recursos nas dúas primeiras fases do programa de erradicación (Presi e Heim, 2010). Os alicerces nos que se baseaba este programa foron: • Identificación dos animais PI • Restrición do movemento de animais non testados • Prohibición da vacinación • Uniformidade e centralización dos datos recollidos e analizados • Información e comunicación moi intensa a todos os actores do sector • Aceleración da aplicación do programa de erradicación para evitar a duración dos tempos de restrición de movementos Así pois, en menos dun ano, analizáronse 1,5 millóns de animais individualmente, dos que se sacrificaron uns 12.000 animais PI. Dende 2009 pasaron á fase 2, onde xa só se analizaban os xatos nados (non os adultos), que estaban en fase fetal durante a fase 1. Estes animais constituíron un total de 700.000, dos que se detectaron uns 50.000 PI, que tamén se eliminaron inmediatamente. A terceira fase supón xa a fase de vixilancia. En 51 meses e cun elevadísimo investimento de persoal, traballo e recursos, a redución de animais persistentemente infectados superou o 98 % e dende xaneiro de 2013 xa non se efectúa a determinación de antíxeno en acabados de nacer. Así, de forma xeral optouse xa polo control de antíxenos en leite de tanque e de anticorpos en sangue de animais para esta última fase de control, dada a non vacinación no país. No entanto, cada mes detéctanse en Suíza entre unha e tres novas infeccións de BVD. Aínda que o país xa está nas fases finais da erradicación, non se poden subestimar os esforzos requiridos para esta última fase de vixilancia e para atopar cada un dos poucos, pero novos, PI. Alemaña, país con elevada incidencia inicial e ao contrario que os países previamente descritos, alberga unha circulación moi intensa de animais provenientes dos AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_sanidade_bvd_galego.indd 57

15/08/2015 08:39

sanidade

DE MEDIA, OS PAÍSES ESCANDINAVOS TARDARON ENTRE DEZ E ONCE ANOS EN ALCANZAR AS FASES FINAIS DOS PROGRAMAS DE ERRADICACIÓN, O QUE SE PODE CUALIFICAR COMO UN ÉXITO ABSOLUTO

distintos países europeos que o rodean, polo que as medidas de bioseguridade son máis complicadas de poñer en marcha. O programa de erradicación alemán instaurouse de maneira obrigatoria para todo o país desde o 1 de xaneiro de 2011 e baséase en: • Identificación e eliminación dos animais PI (sen análises serolóxicas) e status que caracteriza o animal testado e a súa nai. Un animal negativo certifica a súa nai como negativa e un positivo, a menos que se teste e demostre que a súa nai non o é, fai que a súa nai sexa positiva. • Declaración como granxas “non sospeitosas” de BVD aquelas con animais negativos a Ag, é dicir, declarados “non sospeitosos”. • Restrición de movementos, polo que só se lles permite aos animais libres de BVD e certificados como tal (que posúen un “carné” que certifica o seu status, que se chama rinderpass). Esta regra ten como excepción os animais que van ao matadoiro, a cebadeiros pechados ou a centros de concentración autorizados que cumpren unha serie de condicións, ou os animais que abandonan terra alemá para ir a outro estado membro da UE. • Vacinación voluntaria pero coa obriga de comunicar animais e o produto vacinal utilizado; considerouse como unha estratexia de protección para cos rabaños xa seronegativos (xa libres de BVD durante anos). En Alemaña, e con base na mala experiencia polos brotes acaecidos no país por BVD tipo 2, altamente patóxeno, recomendouse a combinación dunha vacina morta en primeira instancia e logo revacinación cunha vacina viva. A expectativa era erradicar a enfermidade en tres ou catro anos e a capacidade infectiva dos animais infectados transitoriamente non se considerou importante, do mesmo xeito que noutros países europeos con e sen programa de erradicación (Brackmann et al., 2014). En 2013 as cifras eran do 4,1 % de granxas con PI e unha incidencia de PI na poboación do 0,14 %. En 2014 a prevalencia de PI é xa do 0,07 %, polo que o programa se considerou, en xeral, eficaz, cunha vacinación máis intensa

en rexións con máis densidade de gando ou máis densidade de circulación de animais vivos.

IRLANDA E ESCOCIA

O sistema de erradicación aplicado en Irlanda tivo a gran novidade de estar baseado na análise do tecido auricular recollido polos perforadores ao aplicarlles os crotais de identificación aos xatos, de maneira que estes crotais integran un viario que conserva a amosega de tecido auricular e que é válido para a determinación de BVD. O programa de control comezou a finais de 2011, cunha fase voluntaria desde xaneiro de 2012 e unha fase obrigatoria desde xaneiro de 2013. Deseñouse unha enorme campaña de difusión de información e comunicación, con moitísimos encontros locais para gandeiros, co obxecto de asegurarse unha máxima implicación destes (xa que depende deles a toma de mostras e o seu envío) e deseñouse un sistema informático con envío de notificacións oficiais dos resultados, vía teléfonos móbiles. En resumo, o programa aplícase na explotación e comprende unha fase inicial de tres anos con análises dos animais nados nos primeiros 20 días mediante análises de tecido auricular (Ag), incluídos os mortinatos. En caso de positividade a análise repetíase entre tres e catro semanas despois, para confirmar que fose un PI (se o segundo resultado era claramente negativo, tratábase entón dun animal transitoriamente infectado ou TI). O status do xato negativo tamén lle outorga o status de negativo á súa nai e, en caso de ser positivo, implicaba obrigatoriedade de testar a nai para Ag. Ás explotacións adheridas de maneira voluntaria ao programa de erradicación contáballes o tempo previo ao da obrigatoriedade no que xa comezaran a analizar animais. De maneira adicional, instaurouse a restrición do movemento e permitíaselles exclusivamente o movemento aos animais notificados oficialmente como libres de BVD. Unha vez pasados estes tres anos con control individual de todos os xatos, sucédense tres anos seguidos de análises de screening, fase na que se atopan na actualidade a maioría das explotacións que comezaron de maneira voluntaria (Graham et al., 2014).

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_sanidade_bvd_galego.indd 58

15/08/2015 08:41

pub_ascol.indd 59

18/08/2015 18:57

sanidade

EN SUÍZA EN 51 MESES E CUN ELEVADÍSIMO INVESTIMENTO DE PERSOAL, TRABALLO E RECURSOS, A REDUCIÓN DE ANIMAIS PERSISTENTEMENTE INFECTADOS SUPEROU O 98 %

Da fase de 2012 (fase voluntaria), o 98,93 % dos xatos analizados foron negativos, 0,61 % positivos e no resto dos casos non se puido concluír o status (debeuse repetir a toma de tecido ou ben considerábanse como positivos). O 18,1 e o 11,6 % das explotacións de leite e carne respectivamente mostraron positividade nalgún animal. O 80 % dos xatos que resultaron positivos a primeira vez eran realmente PI (positivos na segunda análise), polo que a porcentaxe de TI foi do 20 %. Finalmente, un 10 % das vacas adultas nais de xatos positivos eran tamén PI, cunha idade que oscilaba entre 2 e 7 anos de idade (Graham et al., 2014). A experiencia escocesa volve ser diferente, xa que foi liderada desde a industria, de maneira que hai un consenso con profesionais externos á Academia. Baseouse en catro fases: Fase 1. A primeira das analíticas individuais subvencionadas, pero voluntarias, desde setembro de 2010 ata abril de 2011. Fase 2. Realizouse con analíticas obrigatorias na explotación co obxectivo de ter todos os rabaños clasificados o 1 de febreiro de 2013 e, a partir de aí, instaurar analíticas anuais. Para a cualificación de non-negativo ou negativo, non se analizaban todos os animais senón que se podía escoller un grupo de recría, xatos e análises de tanque en ganderías de leite, e os veterinarios podían decidir que analítica era máis indicada: se para determinación de Ag, Ac ou combinados e en que tecidos e animais, segundo os status vacinal, epidemiolóxico e histórico. Ademais, os xatos que non queden na explotación deben analizarse a partir de amosega de orella antes do día 45 de vida ou antes de abandonar a explotación. Fase 3. Está baseada en medidas de control orientadas a reducir a diseminación da infección por BVD, coa idea de que a erradicación non é posible coa simple acción de “analizar e eliminar”, senón que hai que facer fincapé en minimizar a difusión da enfermidade, porque podería volver entrar. Estas medidas aconselladas son evitar o movemento de infectados por BVD e axudar aos gandeiros a reducir as posibilidades de introducir animais con BVD. Estes obxectivos preténdense prohibindo o movemento de animais infectados, coa declaración dos movementos e/ou vendas, coa restrición deste a animais non certificados, coa introdución de restricións ao movemento de animais procedentes de rabaños aínda non certificados como negativos dende decembro de 2014 e coa restrición na compra de animais. Fase 4. Está baseada en medidas de bioseguridade e restrición de movementos. Nesta fase esixirase unha certificación de negatividade ao BVD para todo animal disposto para venda e certificación do status do rabaño de

O sistema escandinavo consistiu en testar o leite de tanque para anticorpos e clasificar as explotacións en explotacións de risco segundo esta análise

orixe. Consiste realmente en intensificar as últimas medidas previamente descritas, con análises obrigatorias para animais individuais, procedentes de todos os rabaños de status non-negativo. No momento de comezar a campaña considerábase unha prevalencia de explotación do 40 %. En Escocia non se fala de positivos senón de “non-negativos”, acentuando a importancia que ten que inclúen animais testados positivos ou non analizados ou con resultados non interpretables. Tras o primeiro ano con fase voluntaria de erradicación, reduciuse a positividade ao 30 % das explotacións con aproximadamente 4.000 explotacións implicadas e un custo estimado de £180.000. Unha vez transcorrido o primeiro ano de analíticas obrigatorias, a prevalencia é do 20 %. En 2014 conseguiuse un 82 % de animais negativos, cunha cantidade aproximada de 1.500 PI eliminados, o que ratifica o éxito e a boa progresión da campaña de erradicación da enfermidade.

FRANCIA E ITALIA

Finalmente cabe mencionar que noutras partes de Europa se poden atopar iniciativas rexionais, como en Francia, onde rexións como Bretaña comezaron realizando análises serolóxicas de todas as explotacións e efectuando unha clasificación de riscos, para despois analizar para Ag todos os acabados de nacer e a restrición do movemento de animais en caso de ser PI. Dende 2001 (82 % de explotacións con PI), cando se iniciou o programa, foise progresando cunha prevalencia en 2013 do 20 % de explotacións con PI. Con todo, parece observarse unha tendencia a que esta cifra se estabilice sen expectativas reais de erradicación nun prazo breve. Tamén en Italia, en concreto na rexión de Bolzano, púxose en marcha un programa baseado na identificación de PI mediante análise de amosega de orella dende novembro de 2005, cun 0,4 % de xatos PI detectados e eliminados nun prazo de 5 anos (Tavella et al., 2012).

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_sanidade_bvd_galego.indd 60

15/08/2015 08:44

Desinfección superior - Con ASC Technology Sistema “Cuádruple” avanzado para el cuidado de la piel Espuma Húmeda&Activa que asegura un contacto perfecto

Espuma para la limpieza y desinfección

del pezón antes del ordeño Sustancia Activa PREgold Base & Activador se debe mezcar al 50/50. Se genera Dióxido de Cloro. Esta sustancia activa se utliza para la desinfección de la ubre en higiene veterinaria. Esta molécula permite un amplio espectro de desinfección y una rápida acción.

Desinfección ASC Technology se genera por la acidiﬁcación de un producto base (ej: Clorito de sodio) en un activador (ej: Ácido láctico). Esta mezcla provee una desinfección de amplio espectro, poderosa y rápida. PREgold es eﬁciente en pocos segundos en varios tipos de microorganismos. Esos patógenos son responsables de las infecciones de las ubres.

Cuidado de la piel PREGold combina 4 agentes: - AHA: Alpha Hydroxy Acid, para asegurar el efecto pealing -Lanolina: Es un humectante natural que viene de la lana de la oveja e hidrata la piel del pezón. - Monopropileno Glicol y Glicerina: Están bien equilibrados para limitar la epidermis. Estos dos ingredientes actúan como protector contra el proceso de desidratación.

Limpieza PREgold crea en copa de espuma o automático una espuma Activa&Húmeda para un óptimo rendimiento. Las microburbujas asociadas a la humedad de la espuma aseguran una total eliminación de la tierra y un tratamiento integral de las áreas sensibles del pezón.

Modo de empleo Prepare una solución antes de cada ordeño mezclando la misma cantidad de BASE y ACTIVADOR en la copa de espuma. Agitar antes de usar para obtener una solución homogénea. Su consumo se estima en 1.5ml por vaca y ordeño. Asegura una buena limpieza de la copa de la ubre antes de cada ordeño para evitar contaminaciones.

pub_cri.indd 61

Ctra. Valdefresno, 2. 24228 Corbillos de la Sobarriba León - Spain +34 987 213 172 www.cuhigen.com

19/08/2015 13:59

sanidade

ALEMAÑA ALBERGA UNHA CIRCULACIÓN MOI INTENSA DE ANIMAIS PROVENIENTES DOS DISTINTOS PAÍSES EUROPEOS QUE O RODEAN, POLO QUE AS MEDIDAS DE BIOSEGURIDADE SON MÁIS COMPLICADAS DE POÑER EN MARCHA

A VERTENTE ECONÓMICA DAS CAMPAÑAS DE ERRADICACIÓN DO BVD: REFLEXIÓNS Todas as administracións dos distintos países referenciados tomaron a decisión de pór ou non en marcha unha campaña de erradicación, avaliando a relación custo:beneficio desta (Weldegebriel et al., 2009). De feito, en Francia argumentouse que unha campaña de erradicación a nivel nacional non sería economicamente rendible ou abordable a nivel rexional (Dufour et al., 1999). É obvio que calquera campaña de erradicación e de control, xa sexa no ámbito da explotación, rexional ou nacional, implica un investimento de recursos determinado, que será maior ou menor segundo a idiosincrasia do sector bovino na devandita rexión ou granxa, incluíndo aspectos como tráfico de animais vivos, fronteiras e países fronteirizos (status sanitario destes), e outras moitas máis circunstancias. No outro lado da balanza está a prevalencia inicial desde a que se parta, do mesmo xeito que a repercusión económica e sanitaria que se atribúe ao padecemento da enfermidade. Esta repercusión económica derivada do efecto directo do virus nos rabaños pode ser moi distinta, xa que o mesmo virus pode ser moi distinto: dous tipos, numerosas cepas, numerosas presentacións clínicas etc. (Baker, 1995; Evermann e Barrington, 2005).

Estas perdas, en xeral, e segundo distintas modelizacións, estímanse entre 10 e 40 x 106 $ por cada millón de partos (Houe, 2003). Tamén hai que valorar o risco de fracaso que fai perigar as devanditas campañas ou retardalas, o que elevará os custos de erradicar. Isto depende de novo de factores “obxectivos” (status sanitario de países veciños, regulación e identificación no país, densidade de animais, tráfico de animais vivos...) e mais subxectivos, como a implicación por parte dos profesionais do sector (gandeiros e veterinarios clínicos). Por tanto, está claro que a estratexia de control máis adecuada depende das condicións específicas de cada rexión e realmente, e finalmente, a última decisión de abordar ou non un programa de erradicación e de que tipo depende de factores subxectivos, nos que pesa moitísimo o grao de implicación e de demanda por parte dos principais actores nestas campañas: os empresarios gandeiros (Houe, 2003). Para rematar, cabe puntualizar que cando se decide afrontar programas de erradicación a nivel menor, local ou mesmo na explotación, hai que ter presente que o risco de fracaso é maior, pola non implicación dos “veciños” ou do ambiente en xeral, o que eleva moito o risco de reintrodución, polo que plans de control organizados a nivel rexional, polo menos, demostraron ser máis eficaces.

BIBLIOGRAFÍA Ståhl K, Kampa J, Baule C, Isaksson M, Moreno-López J, Belák S, Alenius S, Lindberg A. Molecular epidemiology of bovine viral diarrhoea during the final phase of the Swedish BVD-eradication programme. Prev. Vet. Med. 2005; 72 :103-8. Baker J. The clinical manifestations of bovine viral diarrhea infection. The Vet Clin North Am Food Anim Pract (1995) 11 425–445. Evermann J, Barrington G. Clinical Features, In Bovine Viral Diarrhea Virus: Diagnosis, Management and Control. Ed. SM Goyal, JF Ridpath, 2005; Blackwell Publishing: Ames IA; pp. 105–119. Houe H. Economic impact of BVD infection in dairies. Biologicals 2003; 31: 137-143. Graham DA, Lynch M, Coughlan S, Doherty ML, O’Neill R, Sammin D, O’Flaherty J. Development and review of the voluntary phase of a national BVD eradication programme in Ireland. Vet Rec. 2014; 174(3):67. doi: 10.1136/vr.101814. Weldegebriel HT, Gunn GJ, Stott AW. Evaluation of producer and consumer benefits resulting from eradication of bovine viral diarrhoea (BVD) in Scotland, United Kingdom. Prev Vet Med. 2009; 88(1):49-56. Ridpath J: Bovine viral diarrhea virus: global status. Vet Clin North Am Food Anim Pract 2010; 26(1):105–121. Niskanen R, Emanuelson U, Sundberg J, Larsson B, Alenius S.

Effects of infection with bovine virus diarrhoea virus on health and reproductive performance in 213 dairy herds in one county in Sweden. Prev. Vet. Med. 1995; 23 229–237. Sandvik T. Progress of control and prevention programs for bovine viral diarrhea virus in Europe. Vet Clin North Am Food Anim Pract. 2004; 151-69. Bitsch V, Ronsholt L. Control of bovine viral diarrhea virus infection without application of vaccines. Vet Clin North Am Food Anim Pract 1995; 11:627-40. Dufour B, Repiquet D, Touratier A. Ecnomic studies in animal ehath decision-making the cost-benefit ratio of eradication bovine virus diarrhea in France. Rev Sci et Tech Off Int Epiz 1999; 18: 520-32. Presi P, Heim D. BVD eradication in Switzerland--a new approach. Vet Microbiol. 2010; 142(1-2):137-42. Tavella A, Zambotto P, Stifter E, Lombardo D, Rabini M, Robatscher E, Brem G. Berl. [Retrospective evaluation of data over five years of the BVDV prevention program using ear notch samples from the autonomous province of Bolzano (Italy)]. Munch Tierarztl Wochenschr. 2012; 125(7-8):326-31. Brackmann J, Amelung S, Haas L, Kreienbrock L. [Two years BVD ear notch samples diagnostics--results from 16 districts of Lower Saxony]. Berl Munch Tierarztl Wochenschr. 2014; 127(1-2):19-27.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_sanidade_bvd_galego.indd 62

15/08/2015 08:45

HAZ HISTORIA DE LA BVD UNA SOLUCIÓN ÉPICA

Con Bovela®, finalmente la amenaza de la BVD ha encontrado su rival. Gracias a su innovadora tecnología L2D (vacuna viva con doble deleción), Bovela® asegura la completa protección del ganado contra los genotipos 1 y 2 del virus de la BVD. Con una única dosis, aplicada a cualquier animal mayor de 3 meses de edad y sin tener en cuenta su status reproductivo, protege frente a la BVD durante todo un año, lo que implica que previene el nacimiento de animales PI por infección transplacentaria. Así con Bovela® puedes ayudar a tus clientes a poner fin a la historia de la BVD.

AHORA EN TUS MANOS

Protección épica, de forma sencilla

Bovela® liofilizado y disolvente para suspensión inyectable para bovino. Composición: Cada dosis (2 ml) contiene: BVDV tipo 1 vivo modificado, cepa no citopática KE-9: 104,0 – 106,0 DICC50. BVDV tipo 2 vivo modificado, cepa no citopática NY-93: 104,0 – 106,0 DICC50. Indicaciones: Inmunización activa de bovino - a partir de los 3 meses de edad - a fin de reducir la hipertermia y minimizar la reducción del recuento de leucocitos provocada por el BVDV-1 y BVDV-2 y para reducir la excreción vírica y la viremia causada por el BVDV-2. Inmunización activa de bovino frente a BVDV-1 y BVDV-2, a fin de prevenir el nacimiento de terneros persistentemente infectados causado por la infección transplacentaria. Inicio de la inmunidad: 3 semanas después de la inmunización. Duración de la inmunidad: 1 año. Posología: Primovacunación: Administrar una dosis (2 ml) por vía intramuscular. Se recomienda vacunar a los bovinos al menos 3 semanas antes de la inseminación / cubrición para suministrar protección fetal desde el primer día de la concepción. Revacunación: Se recomienda la revacunación al cabo de 1 año. Reacciones adversas: Leves hinchazones o nódulos en el punto de inyección. Aumento de la temperatura corporal, dentro de los límites fisiológicos. Tiempo de espera: Cero días. Conservación: Conservar y transportar refrigerado. No congelar. Presentación: 5 o 25 dosis, con 10 o 50 ml de disolvente. Reg. núm: EU/2/14/176/001 (5 dosis) -009 (25 dosis). Titular: Boehringer Ingelheim Vetmedica GmbH.

@ bovela.es@boehringer-ingelheim.com

ESPACIO CETOSIS. TODO LO QUE HAY QUE SABER

THE

espaciocetosis.com

JUAN CAÍNZOS Delegado de Zona Elanco Animal Health

“LA VENTAJA PRINCIPAL DE LA RISK ASSESSMENT TOOL ES QUE NOS OBLIGA A MEDIR, NOS PIDE NÚMEROS, NO SENSACIONES. ADEMÁS GENERA UN INFORME CON UNA BASE BIBLIOGRÁFICA CON LOS RESULTADOS Y ASPECTOS CONCRETOS A MEJORAR PARA QUE LAS VACAS ARRANQUEN BIEN LA LACTACIÓN”

La Risk Assessment Tool (RAT) es la nueva herramienta que ha desarrollado Elanco para analizar en granja los riesgos de las vacas en los 90 días en torno al parto. ¿Cómo funciona y qué analiza la Risk Assessment Tool? Cuando empezamos a trabajar con esta herramienta, tenemos que configurar nuestra granja: introducir en la aplicación cuántos patios tenemos, si hacemos lote de preparto o no, si tenemos un patio específico para vacas en posparto, si separamos las adultas de las novillas. La aplicación lanza una serie de preguntas sobre tres áreas: el manejo de los animales, el manejo de la alimentación y las instalaciones de las vacas en los 90 días en torno al parto. Una vez que hemos respondido a unas 50-60 cuestiones, el programa emite un informe con los cinco puntos de mejora con mayor impacto sobre la consecución del inicio óptimo de la lactación. A continuación podemos escoger los tres que son más factibles de mejorar en los siguientes meses, y plantear medidas concretas que puedan ser desarrolladas en un corto plazo de tiempo. ¿Qué tiene el informe que no tendría el ojo de un buen veterinario que visite la granja? La ventaja principal es que, primero, nos obliga a medir. La fortaleza de esta herramienta está en que nos va a pedir datos en números, no en sensaciones. Esto hará que tengamos que ir al ordenador y que no confiemos, por ejemplo, en que la media de secados es de 60 días y resulta que, cuando lo vamos a ver, es en realidad de 70 días. Además, con esos datos reales, genera un informe con una base bibliográfica con los aspectos concretos que podemos mejorar para que las vacas arranquen bien la lactación. ¿Cómo perciben los ganaderos la herramienta y cómo pueden los veterinarios ayudarles con ella? Estamos en plena fase de lanzamiento de esta herramienta, pero ya hemos puesto en marcha el análisis de riesgo en varias granjas de Galicia y del resto de España, y el feedback es realmente bueno. Muchas veces, los ganaderos son conscientes de errores en sus granjas pero es necesario recalcar qué medidas tomar y justificarlas... Por ejemplo, hemos visitado una granja en la que el ganadero llevaba tiempo sabiendo que tenía que poner algún bebedero más y, al pasar la RAT [Risk Assessment Tool] con el nutrólogo, comprobamos que realmente las vacas no tenían suficiente acceso a agua. Fue un placer recibir una foto de los nuevos bebederos instalados dos días después de haber estado en la granja con la herramienta.

Informe generado por la RAT

“The Vital 90™ Days” es el periodo crítico que abarca desde dos meses antes hasta un mes después del parto. Del éxito de la transición durante “The Vital 90™ Days” dependerá la capacidad de la vaca para afrontar las demás fases de la lactación.

afriga118_publirreportaxe_elanco_galego-castelan_doblePaxina_02.indd 64

10/08/2015 16:44

JUAN JOSÉ PÉREZ JÁNEZ Veterinario de clínica y reproducción La Cooperativa de Gijón (Asturias)

“LA HERRAMIENTA ME PERMITE HACER UN ANÁLISIS REGLADO DE LA GRANJA, NO ES LA TÍPICA VISITA DE UN VETERINARIO QUE ACUDE MUCHO A LA GANADERÍA, QUE TIENE UNA VISIÓN GLOBAL DEL REBAÑO Y QUE DETECTA CIERTOS PROBLEMAS PERO SIN IR A UNOS PUNTOS MUY CONCRETOS”

Cuéntanos la experiencia de trabajar con la Risk Assessment Tool, la nueva herramienta de Elanco. ¿Cómo conociste esta herramienta y qué problema tenías en la granja para pensar que te podría ser útil? En el congreso de Anembe de Burgos estuvimos en el simposio que organizó Elanco y asistimos a la actividad que hubo en granja en Valladolid, y ya en aquel momento pensé en ponerlo en práctica en una de las ganaderías. Se trata de una granja en la que llevamos un año y medio con distintos problemas, y la sospecha de que los animales están inmunodeprimidos. Yo quería ir con una herramienta de análisis de puntos críticos reglada y ver cuál era el primer punto en el que trabajar en esa granja. Me pareció que este programa me iba a aportar eso y así fue porque me quedé encantado con él. ¿Qué es lo que más os sorprendió de la herramienta? La herramienta permite hacer un análisis reglado de la granja; no es la típica visita de un veterinario que acude mucho a la ganadería, que tiene una visión global del rebaño y que detecta ciertos problemas pero sin ir a unos puntos muy concretos. Además tiene definidos cuáles son los parámetros óptimos. Hicimos este análisis, siempre diciéndole al ganadero las condiciones que tiene y comparándolas con las condiciones óptimas. Es una forma de trabajar que me parece muy interesante, ya que el ganadero se va dando cuenta de cuál es el problema. ¿Cómo recibe el ganadero que le digas que las condiciones de su granja no son las más adecuadas? Este ganadero está mentalizado de que no hace las cosas bien, pero no tenía identificadas cuáles eran las más críticas, ni las primeras que tendría que corregir. El ganadero admite que “en esta ganadería hay muchos defectos, pero es lo que hay, así llevamos mucho tiempo…”. Pero solo cuando le das recomendaciones claras es cuando va a iniciar el proceso de cambio. ¿Cuál fue el principal hallazgo como punto para cambiar a corto plazo? Las instalaciones de las vacas secas. Nosotros sabíamos que las instalaciones eran malas en su conjunto y malas desde el punto de vista del confort. Sabíamos que había un cierto grado de hacinamiento, pero lo veíamos como algo global de la ganadería. Con la RAT comprobamos que las peores instalaciones eran las de las secas, vimos que donde había más hacinamiento y donde faltaban comederos era en ese lote, y que [el ganadero] puede mejorar esa situación sin mucha inversión. Con los resultados valoramos algunas ideas y propuestas, algo fácil para una mejora inmediata. ¿Dónde esperas ver mejoras después del cambio? En el posparto, es decir, espero ver mejoras en todo lo asociado al parto, tanto en inmunidad como en los problemas metabólicos; en general, en toda la evolución y en la producción de las vacas, también.

La herramienta RAT

La herramienta genera al final un informe con esos puntos más importantes, ¿has tenido la oportunidad de sentarte a hablarlo con el ganadero? Todavía no, pero sí fuimos comentando con él los hallazgos puntuales mientras pasábamos la RAT. ¿Le resultó la visita provechosa al ganadero? ¿Te ayudó a que valore un poquito más tu trabajo? Sí, seguro. Básicamente nos ayudó a enfocar el problema de la granja, estábamos un poco confusos. Creo que ahora ha quedado muy claro dónde tenemos que centrarnos para mejorar. El ganadero, aunque al principio se mostraba poco receptivo, fue cambiando su actitud cuando vio el modo de funcionamiento de la herramienta. ¿La vas a seguir usando en otras granjas? Sí, después de esta primera experiencia, de la cual quedamos muy contentos, pensamos utilizarla en otras ocasiones, pero siempre poniéndole retos. Allí donde encontremos problemas, la emplearemos.

Elanco, Keto-test, The Vital 90 y la barra diagonal son marcas registradas propiedad de Eli Lilly and Company, sus filiales o afiliados, o bien autorizadas por ellos. © 2015 Elanco Animal Health. ESDRYKTO00038.

afriga118_publirreportaxe_elanco_galego-castelan_doblePaxina_02.indd 65

10/08/2015 16:44

sanidade

OS 3 C DA CETOSE OU POR QUE É IMPORTANTE

Para cando unha vaca é diagnosticada “positiva de cetose”, leva xa moitos días sufrindo a falta de enerxía

Este traballo achégase á natureza da cetose, ofrece cifras para avaliar a súa importancia analizando os 3 C (é común, ten consecuencias, implica custos) e comenta as bases estratéxicas para o seu control. INTRODUCIÓN Aposto a que se lle pedísemos a un gandeiro que elaborase unha lista dos problemas que lle quitan o sono polas noites, dificilmente leriamos nesa lista a cetose. Pola contra, estou case convencida de que a lista incluiría aspectos tan básicos na economía da explotación como son o prezo do leite, do penso ou dunha xovenca de reposición. Probablemente atopariamos tamén algúns puntos relacionados coa saúde das vacas. É posible que escoitásemos que aos gandeiros lles quitan o sono os altos recontos de células somáticas (e falamos por tanto da incidencia de mamite clínica e, sobre todo, subclínica), os días en leite nos que quedan preñadas as vacas ou o número medio de inseminacións por xestación. E se a mamite ou a fertilidade nos preocupan, debería preocuparnos tamén a cetose. Para contestar a esta pregunta, na miña opinión, debemos formular outra: que criterios son os que determinan que unha patoloxía sexa ou non importante? De novo, po-

Cristina Andreu DVM, PhD. Técnico de Ruminantes. Elanco Animal Health, España andreu_cristina@elanco.com

demos facer unha lista. A velocidade coa que se transmite e o risco de contaxio, a ausencia de tratamentos efectivos, a presentación en forma subcliníca, a frecuencia de recidivas etc. Poderiamos reunir máis de dez características comúns a moitas das enfermidades que nos preocupan. Pero se a nosa mirada é a do gandeiro, quizais poidamos resumilas todas nunha soa: unha patoloxía é importante se “nos vai ao peto”. Este enfoque pode parecer simplista, non obstante, valorar a importancia dunha enfermidade con base no seu impacto sobre a rendibilidade da explotación non deixa de ser acertado e non só pola idiosincrasia económica

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_sanidade_cetose_galego.indd 66

08/08/2015 12:01

sanidade

CAL É A SÚA ORIXE? Aínda que a cetose se manifesta e se diagnostica no posparto, a orixe do problema é anterior. No preparto o consumo de materia seca, e con iso a cantidade de enerxía que a vaca inxire, diminúe e non cobre as necesidades enerxéticas da vaca, que se disparan polo rápido crecemento do feto e, despois do parto, polo inicio da lactación. Para facer fronte a este desequilibrio ou balance enerxético negativo, a vaca mobiliza graxas que se liberan dende o tecido adiposo corporal ao torrente sanguíneo en forma de ácidos graxos non esterificados –NEFA, das súas siglas en inglés–. En condicións fisiolóxicas os NEFA oxídanse para obter glicosa (enerxía). O problema desencadéase cando a cantidade de NEFA que se mobiliza ou a velocidade de mobilización supera a capacidade do fígado para metabolizalos. É entón cando os NEFA se oxidan parcialmente, dando lugar aos corpos cetónicos –acetona, acetoacetato e beta-hidroxibutirato (BHBA)– que se pasan ao sangue, ao leite e aos ouriños da vaca (figura 2). O BHBA é o principal corpo

ade é imp d i or rm t fe

é Común

ten Consecuencias implica Custos €€ €€€€€€€€€€€€ Unh a e n

QUE É A CETOSE? A cetose é un trastorno no metabolismo que pode afectar ás vacas leiteiras nas primeiras semanas de lactación. Moitas das vacas con cetose non manifestan síntomas clínicos (caída na produción de leite, anorexia, presenza de feces secas e escasas, signos nerviosos etc.) ou ben estes pasan desapercibidos nos sistemas de produción actuais1. Por ese motivo existe un consenso para definir a cetose como hipercetonemia, é dicir, altos niveis de corpos cetónicos en sangue1.

... A ceto e s se te n d a

e… rqu po

de calquera explotación gandeira senón tamén porque tras este criterio se esconden outras cuestións fundamentais: con que frecuencia se presenta a enfermidade, a cantas das vacas afecta e cales son os seus efectos. Baixo esta perspectiva, podemos estar de acordo en que unha patoloxía importará cando cumpra os 3 C: sexa común, teña consecuencias e implique custos (figura 1). Por outra banda, é interesante que non perdamos de vista que destes tres aspectos dependerá tamén que o gandeiro e o veterinario destinen recursos (tempo e diñeiro) ao seu diagnóstico, á súa prevención e ao seu tratamento. Na liña do que comentabamos, e tomando de novo a mamite e a subfertilidade como exemplo de patoloxías que preocupan –por prevalencia, consecuencias e custos asociados–, non resulta estraño que actualmente atopemos en moitas das explotacións de vacún leiteiro programas de control fronte a ambos os problemas. E a cetose cumpre estes criterios de importancia? Este artigo repasa brevemente a súa natureza, achega cifras para avaliar a súa importancia analizando os 3 C e comenta as bases estratéxicas para o seu control.

Figura 1

importa r n ería os eb

A MIÚDO CONSIDERAMOS COMO CETÓNICAS TAN SÓ AS VACAS CON SINTOMATOLOXÍA CLÍNICA, CANDO O CERTO É QUE EN MOITAS OCASIÓNS OS SÍNTOMAS CLÍNICOS OU BEN NON SE MANIFESTAN OU BEN NON SE PERCIBEN

cetónico na vaca, polo que diremos que unha vaca ten cetose cando a concentración de BHBA en sangue supere os 1.000-1.400 µmol/l2-6. A IMPORTANCIA DA CETOSE Vexamos agora algunhas cifras (resultados de estudos publicados en revistas científicas ou presentados en congresos internacionais) para analizar o importante que é a cetose en termos de frecuencia, consecuencias e custos, os 3 C.

A cetose é común A percepción da prevalencia de cetose é, a nivel de campo, moitas veces errónea. Como ocorre con outras patoloxías con presentación é maioritariamente subclínica, existe a tendencia natural a ver unicamente “a punta do iceberg”. E é que a miúdo consideramos como cetónicas tan só as vacas con sintomatoloxía clínica, cando o certo é que en moitas ocasións os síntomas clínicos ou ben non se manifestan ou ben non se perciben1. Fagamos unha proba. Preguntémonos cantas das vacas tiveron cetose nunha granxa no último ano. Se a cifra coa que respondemos é baixa, pode ser interesante revisar a axenda na que apuntamos as patoloxías, botarlles unha ollada aos informes do control leiteiro ou revisar, se dispoñemos deles, os rexistros dos índices de condición corporal das vacas (BCS). Entre os números atoparemos indicadores que poden arroxar algunha sospeita sobre a fiabilidade da nosa percepción. Unha incidencia anual de desprazamentos de abomaso superior ao 5 %7-8, unha porcentaxe superior ao 40 % das vacas con cociente graxa:proteína superior a 1,5 no primeiro control leiteiro7 ou máis dun 10 % de vacas con BCS superior a 4 antes de parir7 poden indicar que a porcentaxe de vacas con cetose na explotación é máis elevada do que cremos. Nos últimos anos son moitos os autores que publicaron prevalencias de cetoses subclínicas (diagnosticadas medindo a concentración de corpos cetónicos en sangue, leite ou ouriños) superiores ao 30-40 % nas vacas de posparto nas explotacións leiteiras de América do Norte9-10 e en varios países europeos11-12. AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_sanidade_cetose_galego.indd 67

15/08/2015 09:00

sanidade

Aínda que é certo que a prevalencia de cetose pode ser moi variable entre explotacións (por factores ligados ao manexo, á nutrición e á xenética dos animais), as auditorías realizadas por Elanco durante 2011 e 2012 en granxas de Alemaña, Reino Unido, Francia, Italia e Os Países Baixos sobre un total de 4.709 vacas entre a primeira e terceira semanas posparto conclúen que no 85 % das explotacións polo menos 1 de cada 4 vacas sofre cetose subclínica (>100 µmol/l de BHBA en leite, cunha prevalencia media do 39 % e rango do 0 ao 91 %12). Este mesmo estudo cifra en tan só un 2 % a porcentaxe de vacas con cetose clínica12. Estes resultados poñen de manifesto que, ao contrario do que se percibe no campo, a cetose é unha patoloxía moi habitual mesmo en explotacións con manexo e alimentación adecuados. En España, a realidade parece non ser moi diferente á que se reporta noutros países de Europa. Segundo un estudo publicado neste mesmo ano, a prevalencia de cetose subclínica no noso país é do 22,5 % (sobre 246 vacas mostradas13). Pola nosa banda, e en colaboración con veterinarios clínicos de distintas zonas de España, estamos a rexistrar actualmente unha prevalencia media de cetose do 29 % (>100 µmol/l de BHBA en leite, en 529 vacas de 27 explotacións nacionais25). A cetose ten consecuencias Os efectos negativos da cetose fanse notar a tres niveis, todos eles alicerces fundamentais na rendibilidade dunha explotación leiteira: a produción, a eficiencia reprodutiva e a taxa de eliminación (figura 3). Estímase que unha vaca Figura 2

con dous ou máis partos e que presenta cetose (subclínica) produce por lactación unha media de 358 kg menos de leite que unha vaca sa14. A situación de balance enerxético negativo afecta, ademais, á función do sistema inmunolóxico15-18, polo que a saúde das vacas se ve comprometida. Vacas con cetose subclínica teñen 3 veces máis posibilidades de desenvolver unha metrite19, o dobre de posibilidades de ter retención de placenta20 e ata 6 veces máis de presentar quistes ováricos que unha vaca sen cetose21. En consecuencia, os días abertos increméntanse: as vacas con cetose tardan de media 22 días máis en retornar á ciclicidade22 e a probabilidade de que a vaca quede preñada á primeira inseminación cae entre un 20 e un 50 %22. Máis evidente é para moitos clínicos a asociación entre a cetose e o desprazamento de abomaso, e é que o risco de desprazamento en vacas con cetose subclínica se multiplica por un factor de 3 a 8 veces19. Dous últimos datos, ao meu parecer aínda máis escandalosos se cabe: a cetose subclínica duplica a probabilidade de que unha vaca se elimine da explotación nos 60 primeiros días de lactación23 (un drama a nivel económico) e a taxa de eliminación ao longo da lactación (con frecuencia motivada por un mal rendemento reprodutivo) increméntase nun 50 % para as vacas que tiveron cetose no posparto23. A cetose implica custos Do descrito anteriormente, podemos deducir que non son poucos os custos que se asocian á cetose nunha explotación leiteira. As perdas por produción, os custos polo incremento nos días abertos e a necesidade de dispor de xovencas para a reposición que substitúan as vacas que se eliminan supoñen o groso dos custos. A isto deben sumarse os custos derivados dos tratamentos e da atención do veterinario por cada caso non só de cetose (se hai clínica) senón tamén das patoloxías asociadas. Chegar a un número concreto resulta moi difícil pois dependerá este custo, entre outras cousas, do prezo do leite e da alimentación, o custo do día aberto e da recría dunha xovenca, todos eles moi variables no tempo e entre distintos países.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_sanidade_cetose_galego.indd 68

19/08/2015 13:09

PORTU

PLANET x OMAN x FREELANCE x OUTSIDE

LAS NIEVES PORTU SELMA (BB-83) David Saiz Díaz - Servillas - Cantabria

• Vacas productoras y de muy buena conformación. • De excelentes ubres y con buenas patas. • Mucha longevidad y bajo recuento celular. • De muy fácil parto, para utilizar en novillas.

ESCOLMO, S.L. (BB-83) PORTU 5827 a BEHI-ALDE aiona – Arab am Ar e ld Coop. Behi-A

pub_escolmo.indd 69

Distribuidor para Galicia y Asturias C/ Magnolia, 80 bajo 27003 - Lugo Tfno.: 982 217 633 Fax: 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

08/08/2015 13:26

sanidade

Mirémolo entón ao revés. Que aforraría, ou deixaría de perder, unha explotación se logramos pasar do actual 30 % de vacas con cetose a un 0 %? Sen necesidade de recorrer a modelos matemáticos complexos poría a man no lume ao dicir que borrar a cetose revertería nunha maior produción de leite e nunha mellora dos índices reprodutivos da explotación. Ademais, tomando como referencia os riscos relativos comentados no apartado anterior, pasar dunha prevalencia de cetose do 30 % a 0 % suporía ter, por 100 vacas na explotación, entre 4 e 5 desprazamentos de abomaso menos, 6 casos menos de metrite, 14 vacas menos con quistes ováricos e entre 1 e 2 vacas menos con retención de placenta; ademais, eliminaríase 1 vaca menos antes dos 60 días e entre 4 e 5 vacas menos durante a lactación por problemas de fertilidade24. Con todo, seguro que coincidimos ao pensar que se trata dunha (imprecisa) suma nada desprezable. PLAN DE ACCIÓN FRONTE Á CETOSE Entre todo o dito anteriormente, hai dous aspectos que hai que considerar especialmente á hora de levar a cabo un programa de control efectivo fronte á cetose: a abismal diferenza na frecuencia de casos clínicos e subclínicos e o lapso de tempo que vai dende a orixe do problema (no preparto) ao diagnóstico. Estas dúas cuestións lévannos a valorar o papel da monitorización e da prevención fronte ao diagnóstico e o tratamento.

Monitorización fronte a diagnóstico Chegados a este punto da discusión, aparece unha pregunta de rigor: se a cetose é un dos buracos polos que diariamente as explotacións leiteiras poden perder diñeiro, por que en moitas das granxas non existe aínda un plan de control? Figura 3

A resposta é sinxela: a cetose nas nosas granxas é a miúdo invisible. Non é estraño atopar nas explotacións animais aparentemente sans nos que, como máximo, podemos intuír que están a producir por baixo do que esperariamos e que en cambio presentan niveis de BHBA moi elevados. Se volvemos sobre as cifras que comentabamos no apartado anterior –incidencias do 2 % para cetose clínica12 fronte a un 30-40 % para a cetose subclínica9-12, 25– entenderemos que podemos vivir “de costas” á cetose a menos que poñamos en marcha un programa de monitorización. Monitorizar implica facer polo menos un test –en sangue, leite ou ouriños– durante o posparto a todas as vacas da explotación. Moitos clínicos unicamente usan o test de diagnóstico de cetose cando reciben avisos ou para confirmar vacas sospeitosas. Deste xeito o número de vacas a testar é limitado (co consecuente “aforro” de tempo e diñeiro), como tamén é limitado o valor deses resultados fóra da decisión de pór ou non un tratamento a un animal concreto. Moito máis infrecuente é atopar clínicos que teñan por rutina testar a todos os animais paridos na semana ou semanas anteriores. Esta opción pode parecer máis cara e laboriosa. Con todo, monitorizar é a única forma de coñecer en realidade ata que punto a cetose está presente nunha explotación e, con base niso, tomar medidas para corrixir ese problema. Como se non podemos asegurar que as vacas que non presentan síntomas están realmente sas? Monitorizar implica tamén rexistrar os resultados e seguir a súa evolución no tempo. Nos rexistros poderemos non só avaliar se a porcentaxe de vacas con cetose (prevalencia) aumenta ou diminúe ao longo dos meses senón que nos permitirá, ademais, analizar se as medidas de prevención son eficaces e anticipar problemas. Así, un programa de seguimento pode, por exemplo, alertarnos dun posible aumento na prevalencia de cetose nos meses de verán (polo efecto que o estrés por calor ten sobre a inxestión das vacas) e facernos valorar a posibilidade de cambios nas pautas de manexo das vacas secas para evitalo (instalar ventiladores ou sistemas de aspersión de auga, garantir a sombra nos bebedoiros, achegar a comida varias veces ao día etc.). Con este e outros exemplos (vacas con excesiva condición corporal, xerarquías nos grupos, cambios na ración etc.) ábrese a oportunidade para reflexionar sobre o valor que achega un programa de monitorización de cetose nunha granxa (a información que nos dá) fronte ao custo que pode supor (de 1 a 3 euros por vaca).

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_sanidade_cetose_galego.indd 70

18/08/2015 13:27

cypripede N.º 3

✓ ✓ ✓

7.727 hijas en su prueba

✓ ✓

Bolton con + 1.1 Fertilidad Hijas

Tipo + 2.50; Ubre + 2.00; Patas + 1.90 Altos porcentajes: +0.17 % Proteína y 0.24 % Grasa Más de 40.000 nacimientos registrados

Distribución en PORTUGAL:

MÀRIO OLIVEIRA genetica@regivete.com ZONA IND.OVAR Tel. 256 575 679 - 932 745 762

pub_distrigen.indd 71

LUGO SUR: BAIXO HOLSTEIN Tel.: 620 563 748 (YAGO) / 638 870 048 (ABEL)

A CORUÑA: XESGA Tel.: 609 218 992 (SERGIO)

PONTEVEDRA: GANADERÍA O CASTRO Tel.: 669 840 752 (SUSO)

ASTURIAS: TOMÁS PELÁEZ Tel.: 620 948 136

DISTRIGEN distrigen@distrigen.es Tel. 689 233 030 / 649 466 728 www.genesdiffusion.com

18/08/2015 21:37

sanidade

Prevención fronte a tratamento O dito “máis vale previr que curar” é, se cabe, aínda máis certo cando falamos da cetose. E é que, como comentamos, o balance enerxético negativo, que é a fin de contas o “culpable” de que as nosas vacas non funcionen e, por tanto, non sexan o rendibles que esperariamos, aparece semanas antes do parto mentres que o diagnóstico (e subseguinte tratamento) só é viable días ou semanas despois do parto. Para cando unha vaca é diagnosticada “positiva de cetose”, leva xa moitos días sufrindo a falta de enerxía para facer fronte á lactación, a involución uterina, o retorno á ciclicidade etc. O primeiro e principal prexudicado polo desequilibrio enerxético durante todo este tempo é o sistema inmunolóxico. De aí a maior taxa de metrite e o incremento dos días abertos, a aparición doutras patoloxías, as maiores taxas de eliminación e o descenso nas producións. E todo iso dende o primeiro día en que a vaca diminúe a inxestión de materia seca. Por iso, a aplicación dalgúns tratamentos, aínda que resulta efectiva en casos nos que existe un

MONITORIZAR É A ÚNICA FORMA DE COÑECER EN REALIDADE ATA QUE PUNTO A CETOSE ESTÁ PRESENTE NUNHA EXPLOTACIÓN E, CON BASE NISO, TOMAR MEDIDAS PARA CORRIXIR ESE PROBLEMA diagnóstico positivo de cetose1, chega tarde. Considerando tanto a porcentaxe de animais que afecta como o “desfasamento temporal” do tratamento, abordar o problema dende a prevención parece, na miña opinión, unha estratexia máis adecuada. Mellorar o manexo das vacas durante o período de transición para incrementar o consumo de materia seca, axustar a ración das vacas secas, de preparto e posparto temperán e usar determinados produtos que buscan achegar máis enerxía, reducir o balance enerxético negativo e minimizar a mobilización de NEFA poden resultar moi eficaces (a xuízo se existe un programa de monitorización) para diminuír a prevalencia da cetose nunha explotación e evitar así as perdas económicas asociadas.

REFERENCIAS 1. Gordon JL y col. Ketosis treatment in lactating dairy cattle. Vet Clin Food Anim 2013; 29:433-445. 2. Macrae AI y col. Use of metabolic profiles for the assessment of dietary adequacy in UK dairy herds. Vet Rec 2006; 159:655666. 3. Ospina PA y col. Evaluation of nonesterified fatty acids and β-hydroxybutyrate in transition dairy cattle in the northeastern United States: Critical thresholds for prediction of clinical diseases. J Dairy Sci 2010; 93:546-554. 4. Geishauser T y col. Evaluation of five cowside tests for use with milk to detect subclinical ketosis in dairy cows. J Dairy Sci 1998; 81:438-443. 5. Leslie K y col. The influence of negative energy balance on udder health. National Mastitis Council, Regional Meeting Proceedings 2000; 25-33 6. Carrier J y col. Evaluation and Use of Three Cowside Tests for Detection of Subclinical Ketosis in Early Postpartum Cows. J Dairy Sci 2004; 87:3725-3735. 7. Duffield TF. Peripartum Metabolic Monitoring. The AABP Proceedings 2007; 40. 8. Radostits. Herd Health: Food Animal Production Medicine, Table 6.5. 9. McArt JA y col. Epidemiology of subclinical ketosis in early lactation dairy cattle. J Dairy Sci 2012; 95:5056-5066. 10. Duffield TF. Subclinical ketosis in lactating dairy cattle. Vet Clin North Am Food Anim Pract 2000; 16:231–253. 11. Macrae y col. Prevalence of clinical and subclinical ketosis in UK dairy herds 2006-2011. Congreso Mundial de Buiatría 2012, Lisboa, Portugal. 12. Vertenten G y Berge AC Prevalence of Ketosis in Periparturient Dairy Cows in EU Dairy Herds in 2011-2012, 15th International Conference on Production Diseases in Farm Animals 2013, Uppsala, Sweden, 24-28 June 201. 13. Suthar VS y col. Prevalence of subclinical ketosis and relationships with postpartum diseases in European dairy cows. J Dairy Sci 2013; 96: 2925-2938.

14. Ospina PA. Association between the proportion of sampled transition cows with increased non esterified fatty acids and ß- hydroxybutyrate and disease incidence, pregnancy rate and milk production at the herd level. J Dairy Sci 2010; 93: 3595-3601. 15. Sartorelli y col. Non-specific Immunity and Ketone Bodies. I: In vitro studies on chemotaxis and phagocytosis in ovine neutrophils. J Vet Med 1999; 46: 613-619. 16. Sartorelli y col. Non-specific Immunity and Ketone Bodies. II: In Vitro Studies on Adherence and Superoxide Anion Production in Ovine Neutrophils. J Vet Med 2000; 47:1-8. 17. Hoeben y col. Elevated levels of IS-hydroxybutyric acid in periparturient cows and in vitro effect on respiratory burst activity of bovine neutrophils. Vet Imm Imm 1997; 58:165-170. 18. Hoeben y col. Chemiluminescence of bovine polymorphonuclear leucocytes during the periparturient period and relation with metabolic markers and bovine pregnancy associated glycoprotein. J Dairy Res 2000; 67: 249-259. 19. Duffield TF. Impact of hyperketonemia in early lactation dairy cows on health and production. J Dairy Sci 2009;92: 571–580. 20. Leblanc S. Peripartum serum vitamin E, retinol, and beta-carotene in dairy cattle and their associations with disease. J Dairy Sci 2004; 87: 609–619. 21. Dohoo. Subclinical ketosis prevalence and associations with production and disease. Can J Comp Med 1984; 48: 1-5. 22. Walsh RB y col. The effect of subclinical ketosis in early lactation on reproductive performance of postpartum dairy cows. J Dairy Sci 2007; 90:2788-2796. 23. Leblanc S. Monitoring metabolic health of dairy cattle in the transition period. J Repro Dev 2010; 56:S29-S35. 24. Adaptación de Esslemont 2012. The Cost of Ketosis in Dairy Cows, Congreso Mundial de Buiatría, Lisboa, Portugal. 25. Elanco. Monitorización de la cetosis: Resumen de laos resultados de las monitorizaciones con Keto-Test a fecha 13 de agosto.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_sanidade_cetose_galego.indd 72

08/08/2015 12:01

Finadyne Transdérmico ®

EL AINE POUR-ON DE UNA SOLA DOSIS █

ABSORCIÓN RÁPIDA Y EFICAZ: efecto antipirético 4 horas tras su administración.

█

UNA SOLA APLICACIÓN: simplifica el manejo.

█

SIN AGUJA: menor estrés y dolor para el animal.

FINADYNE TRANSDÉRMICO 50 mg/ml SOLUCIÓN POUR-ON PARA BOVINO. Solución para unción dorsal continua. Aplicación cutánea. COMPOSICIÓN POR ML: Sustancia activa: Flunixino: 50 mg (equivalente a 83 mg de flunixino meglumina). Excipientes: Levomentol: 50 mg; rojo allura AC E129: 0,2 mg. INDICACIONES Y ESPECIES DE DESTINO: Bovino: Para la reducción de la pirexia asociada al síndrome respiratorio bovino. CONTRAINDICACIONES: No usar en animales que padezcan trastornos cardiacos, hepáticos o renales, o en los que haya evidencia de úlcera o hemorragia gastrointestinal. No usar en animales gravemente deshidratados, hipovolémicos ya que existe un riesgo potencial de aumentar la toxicidad renal. No usar el medicamento veterinario dentro de las 48 horas previas a la fecha prevista de parto en vacas. No usar en caso de hipersensibilidad a la sustancia activa o a algún excipiente. PRECAUCIONES: Practicar la administración siguiendo las instrucciones unas cuantas veces para familiarizarse con el funcionamiento del envase antes de la administración a los animales. Aplicar sólo sobre la piel seca y evitar que la zona se moje durante al menos 6 horas tras la administración. En caso de infecciones bacterianas, debe considerarse un tratamiento antibiótico simultáneo. Precauciones especiales para su uso en animales: Se sabe que los antiinflamatorios no esteroideos (AINES) tienen el potencial de retrasar el parto por un efecto tocolítico mediante la inhibición de prostaglandinas que son importantes para marcar el inicio del parto. El uso del medicamento veterinario en el periodo inmediatamente posterior al parto puede interferir con la involución uterina y la expulsión de las membranas fetales dando como resultado retención de placenta. No se han realizado estudios de seguridad en toros destinados a la cría. Los estudios de laboratorio en ratas no han mostrado ninguna evidencia de toxicidad sobre la reproducción. Usar únicamente de acuerdo con una evaluación riesgo/beneficio efectuada por el veterinario responsable. El uso en terneros pre-rumiantes y animales de edad avanzada puede implicar riesgos adicionales. Si tales usos no pueden ser evitados, los animales pueden necesitar una dosificación reducida y un cuidadoso control clínico. Aplicar únicamente sobre la piel intacta. Precauciones específicas que debe tomar la persona que administre el medicamento veterinario a los animales: Mientras se utiliza este medicamento veterinario debería llevarse puesto un equipo de protección personal consistente en guantes impermeables, ropa protectora y gafas de seguridad homologadas. La ingestión o el contacto dérmico con el medicamento veterinario pueden ser perjudiciales. No fumar, comer o beber mientras se maneja el medicamento veterinario. Evitar que los niños tengan acceso al medicamento veterinario o a los animales tratados. Lavarse las manos después del uso. En caso de ingestión accidental o contacto con la boca, aclarar inmediatamente la boca con agua abundante y solicitar asistencia médica. Los antiinflamatorios no esteroideos (AINES) pueden provocar hipersensibilidad (alergia). Las personas con hipersensibilidad conocida a los AINES deben evitar el contacto con el medicamento veterinario. El medicamento veterinario ha demostrado causar daños oculares graves e irreversibles. Evitar el contacto con los ojos, incluido el contacto mano - ojo. En caso de contacto ocular, aclarar inmediatamente los ojos con grandes cantidades de agua limpia y solicitar asistencia médica. El medicamento veterinario ha demostrado producir ligera irritación de la piel. Evitar el contacto con la piel. En caso de contacto con la piel, lavar minuciosamente con agua y jabón. Evitar el contacto con la zona tratada (incluyendo la difusión del medicamento veterinario) sin guantes protectores, durante al menos tres días o hasta que el lugar de aplicación esté seco (si tarda más). Puede ser utilizado durante la gestación y la lactancia excepto dentro de las 48 horas previas al parto. Debido a un aumento del riesgo de retención de placenta, el medicamento veterinario sólo debe ser administrado dentro de las primeras 36 horas siguientes al parto tras una evaluación beneficio/ riesgo efectuada por el veterinario responsable y los animales tratados deben ser monitorizados para evitar la retención de placenta. No administrar otros AINES al mismo tiempo o en un intervalo de 24 horas. Algunos AINES pueden estar altamente unidos a proteínas plasmáticas y competir con otros fármacos altamente ligados lo que puede conducir a efectos tóxicos. Debe evitarse la administración simultánea de fármacos potencialmente nefrotóxicos. En ausencia de estudios de compatibilidad, este medicamento veterinario no debe mezclarse con otros medicamentos veterinarios. Este medicamento veterinario no requiere condiciones especiales de conservación. Período de validez después de abierto el envase primario: 6 meses. TIEMPO DE ESPERA: Carne: 7 días. Leche: 36 horas. Dada la posibilidad de contaminación cruzada de los animales no tratados con este medicamento veterinario debido al acicalamiento (lamido), los animales tratados deberían mantenerse separados de los animales no tratados a lo largo del tiempo de espera. El incumplimiento de esta recomendación puede dar lugar a residuos en los animales no tratados. Uso veterinario – medicamento sujeto a prescripción veterinaria. Instrucciones completas en el prospecto. Mantener fuera de la vista y el alcance de los niños. Formatos: 100 ml, 250 ml y 1000 ml. Reg. Nº: 3044 ESP. Merck Sharp & Dohme Animal Health, S.L. Polígono Industrial El Montalvo I. C/ Zeppelin, nº 6, parcela 38. 37008 Carbajosa de la Sagrada. Salamanca. Ficha técnica actualizada a 9 de julio de 2014.

pub_msd.indd 73

19/08/2015 18:38

pub_progenex.indd 74

18/08/2015 16:32

pub_progenex.indd 75

18/08/2015 16:32

DOSSIER: ENSILADO

O manexo dos silos tras a súa apertura tamén condicionará a eficiencia coa que as vacas o aproveitan para producir leite

DIXESTIBILIDADE EN SILOS DE MILLO. ESTRATEXIAS PARA MELLORAR O SEU APROVEITAMENTO A forraxe do millo supón un grande investimento económico nunha explotación. Por iso os produtores deben encamiñar as súas estratexias de sementeira, recolección e manexo cara a aqueles parámetros que melloren o seu aproveitamento por parte dos animais e lograr así menores custos e máis eficiencia na produción leiteira. Roberto C. Fernández Álvarez Veterinario asesor de explotacións de vacún leiteiro

INTRODUCIÓN O ensilado de millo é un dos alimentos máis utilizados na produción de vacún leiteiro. O cultivo e a conservación deste produto permítenos obter un alto volume de produción forraxeira nun só corte proporcionando amidóns facilmente aproveitables que melloran a inxestión de materia seca e a produción leiteira. Non obstante, tanto os técnicos coma os gandeiros saben que non sempre unha boa analítica dun silo se corresponde cun correcto aproveitamento da forraxe por parte dos animais e nese caso pérdese unha grande oportunidade de abaratamento dos custos de produción. Hai diferenzas económicas importantes entre que un silo se aproveite ben ou mal, o que condiciona en gran medida o resultado de beneficios da granxa ao longo desa campaña. Debemos ser conscientes de que é tan importante obter un bo silo na analítica coma que ese silo sexa

dixestible para os animais. Ao final é unha forraxe que supón un grande investimento económico, independentemente de que as vacas poidan ou non extraer unha gran cantidade de nutrientes del. O produtor debe encamiñar as súas estratexias de sementeira, recolección e manexo cara a aumentar aqueles parámetros que melloren o aproveitamento por parte dos animais. Co mesmo investimento, a maior aproveitamento do silo menores serán os custos de alimentación e incrementarase a eficiencia de produción leiteira. Para iso, en primeiro lugar debemos coñecer os factores que inflúen na dixestibilidade ou no aproveitamento das forraxes e establecelos como obxectivos prioritarios no noso plan de traballo e, en segundo lugar, debemos ser conscientes da evolución dos ensilados, xa que un silo de millo cambia ao longo do tempo que permanece na pía, para poder establecer estratexias que nos permitan adaptarnos ao seu estado e maximizar o aproveitamento de nutrientes. Canto máis eficientes sexamos cos nosos silos, menos dependeremos de compras externas para compensalos e mellores rendementos produtivos obteremos na explotación.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_nutricion_roberto.indd 76

15/08/2015 10:52

DOSSIER: ENSILADO

DEBEMOS SER CONSCIENTES DE QUE É TAN IMPORTANTE OBTER UN BO SILO NA ANALÍTICA COMA QUE ESE SILO SEXA DIXESTIBLE PARA OS ANIMAIS

FACTORES QUE CONDICIONAN A DIXESTIBILIDADE Existen diferentes factores ou puntos críticos que podemos controlar no que se refire á dixestibilidade do silo de millo. En función da toma de decisións que se realice durante o cultivado, a conservación e o consumo da forraxe, podemos maximizar a súa dixestibilidade para tentar obter o máximo aproveitamento. Unha mesma variedade de millo en condicións similares de solos e maduración pode ter variacións por riba do 20 % de dixestibilidade durante o seu consumo se é manexada ou non en condicións adecuadas. Estas diferenzas son elevadísimas e máis se consideramos que o silo de millo é o ingrediente principal de moitas racións para vacas de leite. Canto mellor manexemos e conservemos esta forraxe, máis poderemos abaratar a ración alimenticia das nosas vacas ou potenciar a súa produción. Desta maneira, o labor do produtor é de vital importancia á hora de obter silos dixestibles e eficientes. Non só depende da variedade da planta e da climatoloxía no momento da colleita. Coñecer os parámetros que inflúen na dixestibilidade do silo e a forma de afrontalos para maximizar o seu aproveitamento deben ser os nosos obxectivos á hora de expor protocolos agronómicos na granxa.

- RCS Lallemand 405 720 194 - 042009.

DIXESTIBILIDADE DO ENSILADO O principal aspecto que define a calidade dunha forraxe ensilada é a dixestibilidade da materia seca. A dixestibilidade poderíase definir como a cantidade de alimento que é aproveitada pola vaca no seu tracto dixestivo, fronte á porción indixestible que non pode aproveitar e que eliminará a través das feces. Por tanto, a fracción dixestible é a parte do ensilado que o animal pode utilizar para cubrir as súas necesidades de produción de leite, crecemento… Unha maior dixestibilidade dun ensilado tradúcese en máis kg de forraxe inxerida, maior inxestión de materia seca e, xa que logo, maior produción de leite. E ese debe ser o noso obxectivo, maximizar a cantidade de forraxe e gran que a vaca é capaz de inxerir e aproveitar. Para obter unha alta dixestibilidade debemos obter forraxes en boas condicións, recollelas no momento óptimo e almacenalas de acordo a uns parámetros que favorezan a súa conservación e o seu aproveitamento. A dixestibilidade total estará influenciada por cada un dos pasos do proceso produtivo do ensilado, e todos eles influirán no resultado final. Un erro durante o proceso condicionará o resultado das seguintes fases, polo que debemos ser constantes e prestarlle a suficiente atención a cada parte do traballo. O resultado final será a suma do labor realizado ao longo de toda a campaña.

La solución más fresca para su ensilado

LALSIL® Fresh, Lactobacillus buchneri NCIMB 40788 : • Limita las pérdidas por mohos y hongos, • Conserva su ensilado fresco y apetente hasta el comedero, • Optimiza el valor nutricional de su ensilado.

A cada ensilado su solución Lalsil

LALLEMAND BIO, SL Télf : (+34) 93 241 33 80 Email : animal-Iberia@lallemand.com

www.lallemandanimalnutrition.com

AFRIGA ANO XXI- Nº 118

AFRIGA118_nutricion_roberto.indd 77

15/08/2015 10:52

DOSSIER: ENSILADO

Os parámetros que influirán na dixestibilidade final dos nosos ensilados son: Variedade de semente: cada variedade ten unhas achegas nutritivas e unha dixestibilidade en función do tipo de planta e da porcentaxe de gran que xera tras a súa colleita. O emprego dun ou doutro tipo de millo estará condicionado polo ciclo que mellor se adapte á nosa zona, o tipo de solo das leiras e as variedades ás que teñamos acceso. Aínda que este é un punto importante, está condicionado a temas de agronomía e mercado, así que non nos pararemos nel para centrarnos naqueles aspectos relacionados co manexo directo na propia explotación que si son comúns ás diferentes ganderías. Momento de recolección da forraxe: a data da colleita será o primeiro aspecto que condicionará a dixestibilidade final do produto ensilado. A medida que a planta de millo se achega ao momento da súa recolección, o gran comeza a madurar, pasando gradualmente dun estado leitoso a un estado vítreo, o que supón un aumento do amidón e unha maior achega enerxética para a vaca. Pero estes cambios no gran tamén van acompañados dunha maior lignificación da fibra na planta, aumentando a porcentaxe de fibra que a vaca non pode dixerir. Debemos buscar o equilibrio entre ambos os procesos para obter forraxes co máximo contido en enerxía (amidón) sen penalizar a dixestibilidade da fibra. Este momento atópase estimado cando a masa forraxeira presenta aproximadamente un 30-35 % de materia seca. Se a recolección se fai demasiado pronto, obteremos ensilados dixestibles pero con pouca achega enerxética, xa que a maior parte do gran non se formou aínda, o cal penalizará considerablemente a produción leiteira das vacas ou aumentará os custos de produción. Pola contra, se se atrasa en exceso a colleita, a planta madurará aumentando o seu contido en lignina (fibra non dixestible), polo que, a pesar de obter maiores cantidades de gran, será a conta de recoller unha forraxe pouco dixestible que a vaca non poderá aproveitar adecuadamente. Así atopamos que, tanto por exceso coma por defecto, non recoller o millo no momento adecuado penalizaranos a produción de leite e a eficiencia nutricional. Estado de maduración do gran: este factor está relacionado directamente co apartado anterior. Debe existir un equilibrio entre a maduración do gran e a cantidade de fibra da planta. Para valorar o momento óptimo da colleita pódense tomar unhas mazarocas ao azar e, rompéndoas polo centro, observar o estado de maduración dos grans no seu interior. Aconséllase recoller o millo cando observamos no gran un equilibrio entre as fases de enchido (leitosa/ pastosa/vítrea) e nese momento, ao esmagar o gran, practicamente non expulsa líquido leitoso. Unha recolección temperá provocará unha perda importante de amidóns por emanación de líquidos dende o silo e unha recolección tardía provocará que os grans estean moi vitrificados, polo que non serán dixeridos no sistema dixestivo das vacas. En calquera dos dous casos, o amidón ao que ten acceso o animal é moi baixo, independentemente dos resultados das analíticas. Picado e compactación da forraxe: o picado da forraxe incidirá directamente no seu ensilado unha vez transpor-

UNHA MAIOR DIXESTIBILIDADE DUN ENSILADO TRADÚCESE EN MÁIS KG DE FORRAXE INXERIDA, MAIOR INXESTIÓN DE MATERIA SECA E, XA QUE LOGO, MAIOR PRODUCIÓN DE LEITE

tado ás pías de silo. Un mal picado pode facernos perder unha boa forraxe. O proceso de ensilado consiste no almacenamento dunha forraxe en condicións anaerobias (sen osíxeno) para evitar fermentacións non desexables e conservala nas mellores condicións posibles. Cando se enchen as pías de silo prodúcese en primeiro lugar unha fermentación aerobia como consecuencia do aire que queda no seu interior. Esta fermentación consumirá hidratos de carbono e proteínas, provocando unha perda en calidade nutritiva da forraxe. Se realizamos un bo picado e unha boa compactación da pía, esta fase será curta e en cuestión de horas ou días ese osíxeno consumirase, pasando o ensilado á fase anaerobia, onde se producirá ácido láctico que baixa o pH e estabiliza o ensilado. Canto antes se alcance a fase anaerobia, antes se estabilizará o ensilado e se reducirán as perdas de nutrientes. Iso conseguirémolo cun bo picado, que nos axudará a compactar mellor a pía extraendo a maior cantidade de aire posible do seu interior. Aínda que recollamos a colleita nunhas condicións ideais, debemos ser moi cautelosos en canto ao tema de picado e compactación para reducir as perdas de substancias nutritivas durante as primeiras fases do ensilado. A maior materia seca das plantas de millo, maior picado haberá que realizar para facilitar a compactación da pía, xa que un picado longo ou basto non permitirá extraer suficiente cantidade de aire do seu interior prolongando as fermentacións con osíxeno durante varias semanas ou mesmo meses. Acondicionado do gran: do mesmo xeito que o picado da forraxe, a rotura total ou parcial do gran de millo favorecerá a súa fermentación e mellorará o aproveitamento por parte do animal. É moi frecuente atopar silos de millo cuns valores moi altos de amidón pero que non son aproveitados polas nosas vacas debido a un mal procesado do gran. Dependendo do estado do gran antes da súa colleita, precisará unha maior ou menor intensidade de picado para conservarse e aproveitarse adecuadamente. Os grans leitosos con presentarse simplemente “tocados” será suficiente, xa que non amosan unha fracción vítrea ampla que lles protexa da súa dixestión ruminal. Con todo, os grans pastosos que xa son máis duros e cunha cobertura máis resistente deben presentarse partidos se queremos maximizar o seu aproveitamento. No caso de que a colleita se atrasase chegando o gran a un estado vítreo, debemos realizar un traballo sobre eles máis importante para que aparezan triturados na pía de silo; doutra maneira non serían dixeridos polos animais.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_nutricion_roberto.indd 78

15/08/2015 10:52

La alta tecnología accesible EcoHeat Recuperador de calor de expansión directa Cumple las normas CE de seguridad Suministro constante de agua caliente con cero consumo de energía

Preenfriadores tubulares y espirales coaxiales

Charriau

Afimilk

MP Armektron Salas de ordeño

Pezoneras triangulares ventiladas

Con más de 40 años de experiencia en el sector de la maquinaria, los equipamientos ganaderos, los tanques de leche y los equipos de ordeño, en Talleres y Comercial Ganadera seguimos trabajando para ofrecerles a los ganaderos el mejor servicio en suministro de equipos y diseño de soluciones integrales. • Apoyo técnico y comercial preventa para sus ofertas y proyectos. • Dimensionado de instalaciones con programas de cálculo propios. • Cálculos de amortización y rentabilidad. • Preparación de documentación para subvenciones. • Diseño de esquemas en obra nueva. • Diseño de soluciones para la mejora de las instalaciones existentes. • Seguimiento y asistencia técnica en obra. • Puesta en marcha en obra para garantizar el buen funcionamiento de los equipos y sistemas. • Seguimiento posventa mediante equipos de gestión centralizada. ¡Mejoramos día a día y ampliamos nuestra oferta de productos de alta calidad y soluciones con óptimos resultados! O PÁRAMO Campo da Feira N.° 74 O Páramo 27166 (Lugo) Móvil 630 86 56 09 Castro de Ribeiras de Lea Ctra. Mercado Ganadero N°. 25 Castro de Ribeiras de Lea 27260 (Lugo) Telf. Oficina 982 31 11 64

DISTRIBUIDOR OFICIAL

Innovación, valor, durabilidad

afriga118_pub_milkrite_v2.indd 79

19/08/2015 18:38

DOSSIER: ENSILADO

Aditivos ou conservantes: os produtos conservantes que se engaden á masa forraxeira durante a súa colleita favorecerán a dixestibilidade dos silos a diferentes niveis. Os produtos ácidos acelerarán a baixada do pH reducindo as fermentacións indesexables no silo e a perda de nutrientes. Doutra banda, os inoculantes de bacterias melloran as fermentacións desexables aumentando a dixestibilidade da fibra e o gran á vez que melloran a conservación da forraxe. Por tanto, a valoración económica deste tipo de produtos debemos facela con base no aumento de dixestibilidade ou na redución de perdas que provocan. Manexo das frontes dos silos: unha vez cultivado, picado e conservado o ensilado, o manexo que realicemos sobre el condicionará tamén o seu aproveitamento e a súa dixestibilidade. Unha vez aberto un silo, a fronte exponse ao osíxeno ambiental, comezando de novo as fermentacións aerobias que procuraramos reducir durante as primeiras horas do ensilado. Se fixemos un bo picado e unha boa compactación da forraxe, o osíxeno só terá acceso á fronte do silo, sen afectar en profundidade á masa forraxeira. Debemos realizar un bo manexo das frontes para reducir as perdas producidas ao contacto co aire. Para iso hai que dimensionar ben os silos, para obter frontes manexables e que se poidan avanzar de forma correcta. O seu consumo debe estar ao redor dos 15 cm diarios, realizando un fresado correcto que non mova a masa do ensilado e procurando limpar regularmente o material caído para evitar contaminacións cruzadas. Se realizamos estas accións de forma correcta, o ensilado practicamente non sufrirá cambios durante o consumo. EVOLUCIÓN DA DIXESTIBILIDADE NO TEMPO Unha vez que recollemos, analizado e valorado, o noso silo de millo, non está todo o traballo feito. Debemos saber que os silos evolucionan no tempo e non é o mesmo un silo que leve dous meses na pía que outro con analítica similar que leve oito meses recollido. Vanse producir uns cambios na dispoñibilidade de nutrientes que afectarán directamente ao aproveitamento destes no aparello dixestivo das vacas, conferindo diferentes características a un mesmo silo a medida que avanza o tempo de conservación. Por iso, un silo que se abre no inverno e chega ata o verán pasará por diferentes fases na súa evolución, precisando uns axustes nutricionais para mellorar o seu aproveitamento, a pesar de presentar unha analítica similar durante todo ese tempo. Este é un erro nutricional moi estendido, xa que predomina a crenza de que se non se cambia de silo non é necesario reaxustar a formulación da ración diaria sen ter en conta esta evolución dos ensilados. Partindo de que os ensilados de millo se veñen recollendo entre finais de setembro e primeiros de novembro, valoraremos o comportamento das forraxes entre aqueles que se consomen de forma temperá no inverno e as que se abren de forma tardía no verán. Está establecido que un ensilado de millo a partir de catro semanas tras a súa recolección xa presenta suficiente estabilidade nas fermentacións internas como para ser apto para o seu consumo por parte das vacas. A partir deste momento, fóra das explotacións que contan cun volume de

ESTÍMASE QUE A DIXESTIBILIDADE DO SILO PODE AUMENTAR DURANTE OS PRIMEIROS MESES TRAS A SÚA RECOLECCIÓN ENTRE UN 1 E UN 2 % CADA MES

forraxes moi elevado que lles permite atrasar o consumo dos novos ensilados, comézanse a abrir os silos nas granxas. Estes silos presentan un amidón pouco degradable dende o nivel ruminal, pasando a maior parte del a unha dixestión intestinal (amidón by pass). Isto provoca unha redución da síntese de proteína microbiana por falta de amidóns fermentables en rume e un exceso de amidóns que chegan ao intestino onde os ruminantes ven limitado o seu aproveitamento. A consecuencia é que unha parte importante dese amidón a atoparemos en feces debido ao seu baixo aproveitamento intestinal e estas aparecerán de cor amarelada e cunha elevada porcentaxe de grans. Esta situación solápase con que, se o gran foi recollido cun elevado grao de vitrificación, aínda non estará suficientemente brando para o seu aproveitamento e aumentará aínda máis a presenza de grans en feces. O caso contrario é o dos silos abertos de forma serodia no verán. Son forraxes que contan con de oito a dez meses de ensilado, período no cal aumentou a dixestibilidade tanto da fibra coma do gran. Estímase que a dixestibilidade do silo pode aumentar durante os primeiros meses tras a súa recolección entre un 1 e un 2 % cada mes, o que supón que, aínda que a análise nos reporte a mesma cantidade de amidón, o aproveitamento da vaca será moi superior canto máis tardemos en comezar o seu emprego. Son silos moito máis dixestibles a nivel ruminal, aumentando considerablemente a cantidade de amidón dispoñible en rume. Esta situación predispón a episodios de acidose ruminal por baixos niveis de pH en rume e alteracións na dixestión da fibra. Desta forma, o momento de utilización dos ensilados será un factor a ter en conta para establecer as estratexias de traballo con el. Sempre que sexa posible, recoméndase utilizar silos que leven seis meses cultivados, de modo que a súa dixestibilidade e a dispoñibilidade de nutrientes sexan elevadas. ASPECTOS PRÁCTICOS Con todo o visto ata agora debemos reformularnos os obxectivos agronómicos á hora de recoller a nosa forraxe, establecendo medidas correctoras que nos permitan aumentar a dixestibilidade dos ensilados de millo para mellorar a eficiencia nutricional e produtiva na granxa, pero tamén a nosa visión dos silos e ser conscientes da súa evolución. A medida que transcorren os meses posteriores á súa recollida, un silo convencional aumenta a dixestibilidade dos seus nutrientes e modifica a forma en que a vaca pode aproveitalos. Isto debe ser tido en conta á hora de expor as racións para vacas de produción, tentando maximizar o seu aproveitamento e evitar os efectos secundarios derivados dun mal equilibrado da fórmula nutricional.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_nutricion_roberto.indd 80

15/08/2015 10:51

pub_delagro_silo.indd 81

18/08/2015 14:20

DOSSIER: ENSILADO

O estado de maduración do gran e o seu acondicionado serán determinantes para obter unha alta dixestibilidade do amidón

Dende o punto de vista práctico e con valores medios, os silos que presentan maior dixestibilidade e estabilidade no seu emprego son aqueles que se aproximan ao 32-33 % tanto de materia seca coma de amidón, con valores de FND próximos ao 40-42 %. Valores superiores de materia seca poden supor unha lignificación excesiva da planta cun mal compactado da pía de ensilado. Tamén ao redor destes valores de amidón se obtén un bo aproveitamento do gran debido a que, cando o nivel de amidón supera o 35-37 %, podemos atopar un gran vitrificado que, se non se acondiciona de forma correcta, pode limitar a súa dixestión ruminal. Hai que ter en conta que cando traballamos con silos moi secos e de alto valor enerxético debería esperarse polo menos seis meses antes de iniciar o seu consumo para darlles tempo a que se estabilicen e os seus compoñentes sexan suficientemente dixestibles. Cando abrimos un silo estándar no inverno, debemos tentar mellorar o aproveitamento ruminal dos amidóns evitando que a maior parte pase ao intestino, onde non poderán ser asimilados na súa totalidade e se excretarán nas feces. Aumentaremos as achegas de proteína na ración para compensar a perda de proteína microbiana total e tentaremos retardar o tránsito da ración para estimular a súa dixestión en rume. Empregaremos forraxes groseiras que permanezan por máis tempo no rume para facilitar o acceso das bacterias dixestivas aos amidóns da ración. A medida que pasan os meses, unha maior cantidade de amidón irase degradando no rume ata o punto de que, se non actuamos para corrixir esta situación, as nosas vacas poden entrar nun proceso de acidose metabólica por exceso de amidóns en rume. A maior dixestibilidade do amidón en rume tamén coincide con épocas de maior temperatura ambiental, cando a tolerancia das vacas ás racións altas en

CANDO ABRIMOS UN SILO ESTÁNDAR NO INVERNO, DEBEMOS TENTAR MELLORAR O APROVEITAMENTO RUMINAL DOS AMIDÓNS EVITANDO QUE A MAIOR PARTE PASE AO INTESTINO, ONDE NON PODERÁN SER ASIMILADOS NA SÚA TOTALIDADE E SE EXCRETARÁN NAS FECES amidón é menor. Por iso debemos axustar as racións neste aspecto e reducir as achegas totais de amidón, ao tempo que aumentamos os produtos alcalinizantes ou tampón que nos axuden a controlar o pH ruminal. Limitaremos os cereais como trigo e cebada, á vez que reducimos a cantidade de millo no concentrado. Ofreceremos un tamaño de fibra efectiva que manteña a rumia con forraxes tipo palla de cereal e tamén empregaremos produtos con base no bicarbonato e fermentos que nos axuden a estabilizar o equilibrio ruminal. Se non realizamos este tipo de axustes no tempo, atoparémonos con que ao comezo do silo os nosos animais excretan moito gran en feces por non poder dixerir aínda correctamente o conxunto do silo. A medida que o silo avanza, cada vez encontrarémonos menos cantidade de gran nas feces, mellorando a produción das vacas ao aumentar a dixestibilidade do silo. Xa cara ao final da campaña comezará a caer a produción como consecuencia dun empeoramento na saúde ruminal debido ao exceso de amidóns que chegan ao rume. Este será un proceso cíclico que se repetirá ao longo dos anos segundo a fase na que se atopen os nosos silos. Por iso non só debemos saber facer uns bos silos que poidan aproveitar as nosas vacas senón tamén adaptarnos á súa maduración. Iso reportaranos mellor eficiencia produtiva e maior marxe de beneficios.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_nutricion_roberto.indd 82

15/08/2015 10:51

STOP al oxígeno STOP al deterioro del ensilado

Film PE transparente Más que 1,000 cm3/m2/24hr

MÁS EFECTIVO QUE UN PLÁSTICO DE SILO ESTÁNDAR

¿Cuánto aire está entrando en su ensilado?*

Plástico PE estándar Más que 300 cm3/m2/24hr

SILOSTOP Menos que 10 cm3/m2/24hr

Probado científicamente: SILOSTOP, la mejor película barrera de oxígeno del mundo y la única que impide el paso del oxígeno 100 veces más que un plástico PE estándar.

*Tasa de transmisión de oxígeno DIN 53380-3 cm3/m2/24hr 21% 02

C/Major, 65-17257 Gualta (Girona) Tel: 973603232 info@inogan.com

LA MEJOR PELÍCULA BARRERA DE OXÍGENO DEL MUNDO

www.silostop.com

A Bruno Rimino Ltd brand

LA MEJOR PELÍCULA BARRERA DE OXÍGENO DEL MUNDO

silostop.com

pub_inogan.indd Sp July ad V7.indd831

inogan.com

08/08/2015 29/07/2015 13:35 10:07

DOSSIER: ENSILADO

Equipo portátil modelo Corona

Equipo Phazir 1624 Handheld NIR

CONTROL DE CALIDADE DE ENSILADOS EN TEMPO REAL NAS EXPLOTACIÓNS GANDEIRAS

O Serida presenta os novos avances na tecnoloxía da espectroscopía de infravermello próximo (NIRS), que dá un paso máis á hora de determinar a calidade dos ensilados: os equipos portátiles on-site, os cales posibilitan realizar a análise na propia granxa. C. Casal Martínez, S. Modroño, A. Soldado, A. Martínez-Fernández, B. de la Roza-Delgado Área de Nutrición, Pastos e Forraxes Servizo Rexional de Investigación e Desenvolvemento Agroalimentario (Serida) Estrada de Oviedo s/n, 33300 Villaviciosa (Asturias)

INTRODUCIÓN Existe unha opinión xeneralizada de que as ganderías na denominada España húmida non realizan un aproveitamento forraxeiro ao nivel que sería desexable debido, entre outras causas, a unha falta de eficiencia na produción forraxeira e a unha deficiente conservación dos ensilados. Por iso é necesario mellorar a xestión dos recursos forraxeiros, dirixindo os esforzos a aumentar a precisión da súa caracterización como vehículo para predicir a capacidade destes co fin de cubrir as necesidades dos animais. No caso concreto dos ensilados, a súa calidade depende da natureza do material de orixe, da súa composición química e do proceso de conservación que tivese lugar duran-

te a súa estabilización e posterior almacenamento, e varía en función do seu contido en principios nutritivos, da súa dixestibilidade e dos seus parámetros fermentativos. A determinación de todos estes parámetros por métodos tradicionais esixe unha mostraxe representativa do ensilado e o traslado da mostra ao laboratorio, para levar a cabo a súa posterior análise. Este proceso resulta longo, tedioso e, o que é peor, contaminante. Por iso se necesita un cambio radical nos procesos de análises e control. A procura de novas estratexias debería ter en conta un alto potencial de mostraxe de xeito ideal a pé de campo, con estimacións dos parámetros que definen a calidade que sexan rápidas, fiables e a baixo custo, a fin de facilitar a toma de decisións. Estas características atópanse entre os atributos da espectroscopía de infravermello próximo (NIRS), posto que a posibilidade de dispor de equipamentos portátiles posibilita a análise dos ensilados na propia explotación.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_ensilado_control_calidade.indd 84

15/08/2015 11:09

DOSSIER: ENSILADO

No que respecta á tecnoloxía NIRS, a súa aplicación na medida da calidade da dieta (Sthut e Tolleson, 2000); inxestibilidade e dixestibilidade (De la Roza et al., 2002, Soldado et al., 2004); contido en proteína, humidade, graxa, fibra e demais parámetros nutritivos (Martínez et al., 2004; De la Roza et al., 2006); parámetros fermentativos (González et al., 2009; Martínez-Fernández et al., 2010) etc. en alimentos para animais foi amplamente demostrada e recoñecida pola súa capacidade para substituír ou complementar os métodos analíticos tradicionais. Por outra banda, a súa utilización para a optimización de sistemas de alimentación animal, mediante o control de forraxes e alimentos producidos na propia explotación, confírelles un valor engadido ás producións e ás súas comercializacións. Neste sentido, o alicerce fundamental que sustenta a necesidade da análise NIRS e que resulta altamente atractivo non é só a súa demanda por parte da industria e das cooperativas senón tamén a necesidade de modernización das explotacións gandeiras, que apostan por producións rendibles e máis saudables dependendo de si mesmas con base nos seus recursos forraxeiros. Todo iso redunda nunha mellora da eficiencia dos procesos e fases que interveñen na nutrición dos herbívoros e, por conseguinte, nunha redución de custos de produción e tamén dos ambientais. Na actualidade, a análise NIRS en laboratorio (at-line) substitúe a rutina en gran parte dos laboratorios agrarios e permite unha avaliación rápida e precisa dos atributos de

UN DOS ALICERCES QUE SUSTENTAN A ANÁLISE NIRS É A NECESIDADE DE MODERNIZACIÓN DAS EXPLOTACIÓNS, QUE APOSTAN POR PRODUCIÓNS RENDIBLES E MÁIS SAUDABLES DEPENDENDO DE SI MESMAS CON BASE NOS SEUS RECURSOS FORRAXEIROS

calidade. Con todo, a pesar da súa rapidez, esta tecnoloxía presenta unha serie de limitacións que restrinxe o seu uso fóra das condicións de laboratorio, xa que os instrumentos NIRS tradicionais son moi “sensibles” a variacións de temperatura e humidade. Para paliar estas limitacións foron desenvolvidos e comercializados sensores NIRS portátiles, que poden recoller a información espectroscópica directamente no campo e sobre mostra intacta (MartínezFernández et al., 2010 a, b; Soldado et al., 2013; 2015). O desenvolvemento, a avaliación e a utilización na rutina de análise destes sensores NIRS on-site permiten incrementar a eficacia na determinación dos parámetros de interese e proporciona información relevante para a toma de decisións en tempo real.

KRONE BIG X 480/580* Picadora de forraje

KRONE TX 460/560**

• Nuevos motores MTU con potencias de hasta 585 CV. • 6 rodillos alimentadores para una compactación y picado perfectos. • Sistema VariStream. • Suspensión trasera independiente. • Compacta: Anchura máxima de 3 m con neumáticos 710/70 R42. • Nueva familia de cabezales con plegado en 2 y 3 secciones.

• Modelos con capacidades de 46 y 56 m3. • Eje tándem o Triple con suspensión-compensación hidráulica. • Descarga rápida gracias a sus cadenas y barras, además de su pared frontal basculante. • Lanza de enganche articulada. • Lona hidráulica opcional. • Báscula integrada opcional.

Remolque para forraje

Importador exclusivo para España y Portugal

979 728 450 - www.deltacinco.es Consulte nuestra red de distribuidores

AFRIGA ANO XXI- Nº 118

AFRIGA118_ensilado_control_calidade.indd 85

15/08/2015 11:09

DOSSIER: ENSILADO

Dentro da Área de Nutrición, Pastos e Forraxes do Servizo Rexional de Investigación e Desenvolvemento Agroalimentario (Serida), o programa de investigación en valoración nutritiva de alimentos foi pioneiro en dar os primeiros pasos para a utilización da tecnoloxía NIRS como sensor analítico para o control de calidade, trazabilidade e seguridade alimentaria de alimentos destinados á alimentación animal. Entre os seus recursos dispón de varios equipos NIRS, tanto para a análise en laboratorio (at-line) como instrumentos NIRS portátiles (on-site ou on-line) [figura 1]. Figura 1. Equipos NIRS para análises de ensilados de millo en fresco: A) De laboratorio, B) Portátil modelo Corona e C) Portátil modelo Phazir A B

DESENVOLVEMENTO DOS MODELOS DE PREDICIÓN DE PARÁMETROS NUTRITIVOS E FERMENTATIVOS EN ENSILADOS DE MILLO EN EQUIPOS NIRS AT-LINE Para o desenvolvemento das ecuacións de predición NIR utilizáronse 241 mostras de ensilado de millo recibidas no Laboratorio de Nutrición Animal do Serida ao longo dos últimos cinco anos e que representan a variabilidade existente nas ganderías do Principado de Asturias. Recolléronse os seus espectros co equipo de laboratorio (A) e relacionáronse os datos espectrais cos valores de referencia de composición nutritiva e fermentativa obtidos mediante análises convencionais de laboratorio. A continuación desenvolvéronse ecuacións de predición NIR adaptadas aos rangos de medida de cada un dos equipos portátiles: B=Corona, 400-1710, e C=Phazir, 1596-2396 nm. Na táboa 1 compáranse os datos estatísticos obtidos nos rangos de medida dos equipos portátiles para o axuste das calibracións (1-VR), o erro na predición dos parámetros nutritivos e fermentativos (SECV) e a robustez dos modelos desenvolvidos (RER) que se considera satisfactoria para a súa utilización en rutina con valores iguais ou superiores a 10. Os resultados obtidos foron similares para ambos os rangos de lonxitudes de onda, que foron satisfactorios para a maioría dos parámetros. Os coeficientes de determinación de validación cruzada (1-VR) presentaron valores comprendidos entre 0,7 e 0,9 para todos os parámetros a excepción do pH. Isto é debido ás limitacións relacionadas co estreito rango de valores de pH que posúen os ensilados de millo (3,06-4,40 nun conxunto de 241 ensilados de millo analizados) que reducen a posibilidade de obter modelos preditivos robustos. Cabe destacar que para a proteína o coeficiente 1-VR mostrou un descenso de 0,121 puntos ao reducir o rango de lonxitudes de onda, feito probablemente relacionado coa eliminación das bandas asociadas con proteína ao redor de 1900-2200 nm.

Neste artigo preséntanse os resultados obtidos coa utilización combinada dos instrumentos NIRS que se amosan na figura 1, ao aplicar modelos de cuantificación de parámetros nutritivos e fermentativos en ensilados, desenvolvidos en equipos de laboratorio at-line a os equipos portátiles on-site. As características dos equipos detállanse a continuación: A) O instrumento de laboratorio (at-line) é un monocromador Foss NIRSystem 6500 SY-II (Silver Spring, MD, Táboa 1. Estatísticos de calibración NIRS para a predición USA), equipado con módulo de transporte para medidas de parámetros nutritivos e fermentativos en ensilados de millo adaptados ás características dos equipos portátiles de reflectancia no rango 400-2500 nm. É o instrumento Rango de lonxitude de onda Phazir: 1596-2396 nm Corona: 400-1710 nm considerado de referencia ou “máster”. Estatísticos SECV 1-VR RER SECV 1-VR RER B) Equipo portátil (on-site ou on-line) de rede de díodos Parámetro (Corona 45 VisNIR 1.7, Carl Zeiss), de rango 400-1710 pH 0,118 0,440 7,950 0,127 0,391 7,669 Materia seca (%) 0,818 0,945 25,37 0,908 0,942 24,832 nm. Proteína brutaF (%) 0,131 0,877 12,93 0,146 0,717 11,185 C) Phazir 1624 Handheld NIR (on-site) é un equipo de man, provisto dunha pantalla LCD, con filtro óptico Fibra neutro deterxenteF (%) 0,516 0,887 14,21 1,409 0,849 15,457 AmidónF (%) 0,894 0,881 15,01 0,939 0,829 14,512 de tipo MEMS (sistemas micro-electro-mecánicos), con NH3 (mg/dl) 4,53 0,895 13,99 4,675 0,769 12,248 lámpada de volframio como fonte de radiación e rango esÁcido láctico (mg/dl) 242 0,918 16,48 280,401 0,831 14,538 pectral 1596-2396 nm. Ácido acético (mg/dl) 133 0,939 14,64 177,094 0,807 11,538

F: fresco; 1-VR: coeficiente de determinación da validación cruzada; SECV: erro estándar de validación cruzada; RER: rango/SECV

Kempleesrde maíz

Búscanos en

Cabeza

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_ensilado_control_calidade.indd 86

19/08/2015 14:01

DOSSIER: ENSILADO

1,2 1,1 1 0,9 0,8

log (1/R)

ESTANDARIZACIÓN DOS EQUIPOS NIRS PORTÁTILES CORONA E PHAZIR Unha vez avaliada a viabilidade dos modelos de calibración desenvolvidos nos rangos de medida dos equipos portátiles, é necesario establecer unha estratexia de estandarización para minimizar as diferenzas entre os espectros recollidos no equipo de laboratorio e os portátiles, a fin de poder ser utilizados posteriormente en rutina na análise en campo. Para iso, en todos os equipos recolléronse os espectros de 20 mostras de ensilados de millo en fresco, xa que a mellor opción nos procedementos de normalización consiste en utilizar mostras reais, aos que se lles aplicou un tratamento matemático de axuste de lonxitudes e absorbancias para corrixir as diferenzas entre instrumentos. Na figura 2 móstranse os espectros NIRS medios das 20 mostras antes e despois do procedemento de axuste (estandarización) para conseguir a máxima similitude cos do equipo de laboratorio.

Figura 2. Espectro medio do colectivo de estandarización recollido no equipo de laboratorio (at-line) e nos equipos portátiles antes e despois da estandarización

0,7 0,6 0,5 0,4

------ Equipo de laboratorio ------ Equipo portátil Corona sen estandarizar ------ Equipo portátil Corona estandarizado

0,3 0,2 1050

1150

1250

1350

1450

1550

1650

1750

Lonxitude de onda

2 1,8 1,6

log (1/R)

O DESENVOLVEMENTO, A AVALIACIÓN E O USO NA RUTINA DE ANÁLISE DESTES SENSORES NIRS ON-SITE PERMITEN INCREMENTAR A EFICACIA NA DETERMINACIÓN DOS PARÁMETROS DE INTERESE E PROPORCIONA INFORMACIÓN RELEVANTE PARA A TOMA DE DECISIÓNS EN TEMPO REAL

1,4 1,2 1 ------ Equipo de laboratorio ------ Equipo portátil Corona sen estandarizar ------ Equipo portátil Corona estandarizado

0,8 0,6 1550

1650

1750

1850

1950

2050

Lonxitude de onda

ENSILADO DE MAÍZ Y GIRASOL EN MICROSILOS

TRATADO CON INOCULANTES

NO ES HIERBA, ES MAÍZ

PRECIOS ESPECIALES COMPRANDO DURANTE CAMPAÑA (AGOSTO Y SEPTIEMBRE)

SILO DE GIRASOL: aproximadamente, 14 % de proteína y 11 % de grasa SILO DE MAÍZ: aproximadamente, 31-35 % de materia seca y 30-34 % de almidón MEZCLAS HÚMEDAS A LA CARTA • Girasol-Maíz • Avena • Raigrás • Centeno

VENTAJAS DEL MICROSILO

• Disponibilidad del producto en las cantidades deseadas • Fácil y cómodo de transportar • Puede utilizarse directamente como comedero ad libitum • Puede estar al aire libre • Larga conservación: hasta 24 meses

Disponemos de maquinaria para preparar pastone y grano húmedo con nuestros maizes o con los suyos

Tels: 629 558 710 - 618 742 195 alfonsolasope@gmail.com

AFRIGA ANO XXI- Nº 118

AFRIGA118_ensilado_control_calidade.indd 87

18/08/2015 00:36

DOSSIER: ENSILADO

O éxito da estandarización avaliouse comparando as distancias espectrais GH (distancia ao centro de poboación) e NH (distancia veciñal), obtidas ao aplicar o modelo desenvolvido sobre outro colectivo de 20 mostras de ensilado de millo (validación externa) analizadas nos tres equipos, antes e despois da estandarización dos equipos portátiles co equipo de laboratorio (táboa 2). Táboa 2. Estatísticos GH (distancia ao centro de poboación) e NH (distancia veciñal) para a avaliación da estandarización dos equipos Equipos Equipo de laboratorio Equipo portátil Corona Equipo de laboratorio Equipo portátil Phazir

Antes de estandarizar GH NH 1,52 0,78 400-1710 nm 132,34 117,34 2,06 1,12 1596-2396 nm 150,23 132,73 Rango

Despois de estandarizar GH NH 1,52 0,78 1,96 1,17 2,06 1,12 4,77 2,99

Como se pode apreciar na táboa 2, tras a estandarización os valores de GH e NH diminúen significativamente ata valores próximos aos obtidos no equipo de laboratorio e axústanse ou están moi próximos aos valores recomendados (GH <3 e NH <1,2), o que significa que os espectros da poboación de validación non se atopan afastados dos do colectivo de calibración e, por tanto, é posible utilizar os modelos desenvolvidos no equipo at-line para levar a cabo a análise de mostras nos equipos portátiles. VALIDACIÓN EXTERNA DOS MODELOS DE PREDICIÓN DESENVOLVIDOS PARA A SÚA POSTA EN MARCHA NOS EQUIPOS NIRS PORTÁTILES CORONA E PHAZIR Para confirmar o éxito deste procedemento, levouse a cabo a predición da calidade nutritiva e fermentativa sobre un colectivo de validación externa de 20 mostras de ensilado de millo no seu estado natural. Na táboa 3 detállanse os erros de predición para cada un dos parámetros considerados. Os resultados son aceptables dentro da marxe de erro da incerteza dos métodos utilizados para a obtención dos datos de referencia do colectivo de calibración. Por outra banda, é preciso ter en conta a complexidade que supón a análise NIRS de mostras tan heteroxéneas como os ensilados de millo en fresco, nos que, por exemplo, o amidón se almacena no interior do gran, que dificulta enormemente a obtención da información espectral. Táboa 3. Erros de predición NIRS para a estimación en campo con equipos portátiles de parámetros nutritivos e fermentativos de ensilados de millo EQUIPOS Estatísticos Parámetro pH Materia seca (%) Proteína brutaF (%) Fibra neutro deterxenteF (%) AmidónF (%) NH3 (g/dl) Ácido láctico (g/dl) Ácido acético (g/dl)

Phazir: 1596-2396 nm SEP

Corona: 400-1710 nm SEP

0,07 2,59 0,20 0,75 2,17 0,01 0,78 0,22

0,15 4,93 0,25 0,89 4,08 0,01 1,02 0,36

F: fresco; SEP: erro estándar de predición do colectivo de validación externa

CONCLUSIÓNS O presente traballo demostrou que os espectros recollidos en equipos de laboratorio at-line con mostra intacta poden ser transferidos a outros equipamentos NIRS portátiles, menos sensibles a cambios de temperatura e humidade, posibilitando a súa aplicabilidade para obter información en tempo real sobre constituíntes nutritivos e fermentativos dos ensilados de millo de forma intacta a pé de campo. AGRADECEMENTOS Os autores desexan expresarlle o seu agradecemento ao INIA polo financiamento dos proxectos INIA RTA200800113-C02 e INIA RTA2010-00128-00, ambos os dous cofinanciados con fondos FEDER, así como ao persoal técnico do Laboratorio de Nutrición do Serida pola súa colaboración. bibliografía

DE LA ROZA, B., MARTÍNEZ-FERNÁNDEZ, A., MODROÑO, S., ARGAMENTERÍA., A. 2002. Measurements of metabolic parameters in lactating dairy cows with near infrared reflectance spectroscopy analysis using cattle faecal samples. In: Near Infrared Spectroscopy: Proceedings of the 10th International Conference. NIRS Publications. Chischester UK. pp. 371-374. DE LA ROZA-DELGADO, B., SOLDADO, A., MARTÍNEZ FERNÁNDEZ, A., VICENTE, F., MODROÑO, S. 2006. NIRS as a tool to predict nutritive quality of raw Total Mixed Rations with silages incorporated. En: Lloveras et al (eds). Sustainable Grassland Productivity. Grassland Science in Europe,11: 571-573. Badajoz (España). GONZÁLEZ, M.A., MARTÍNEZ-FERNÁNDEZ, A., MODROÑO, S., SOLDADO, A., DE LA ROZA-DELGADO, B. 2009. Desarrollo de modelos NIRS para el control de calidad de ensilados de hierba en fresco. En: Reiné et al (eds). La multifuncionalidad de los pastos: producción ganadera sostenible y gestión de los ecosistemas. Actas de la XLVIII Reunión Científica de la Sociedad Española para el Estudio de los Pastos. 287-293. Huesca (España). MARTÍNEZ-FERNÁNDEZ, A., MARTÍNEZ, S., FERRERO, I., FERNÁNDEZ, O., MODROÑO, S., JIMENO V., SOLDADO, A., PÉREZ-HUGALDE, C., FUENTES-PILA, J., DE LA ROZA, B. 2004. The potencial of calibration transfer to quality control of undried Maize silage. En: A.M.C. Davies y A. Garrido-Varo (eds). Near Infrared Spectroscopy: Proceedings of 11th International Conference on Near Spectroscopy. 285-290. Córdoba (España). MARTÍNEZ-FERNÁNDEZ, A., SOLDADO, A., GONZÁLEZ, M.A., MODROÑO, S., DE LA ROZA-DELGADO, B. 2010. Transferencia de ecuaciones NIRS desarrolladas en equipos de laboratorio (at-line) a equipos portátiles para el control de calidad en campo de ensilados de hierba. En: Actas de la IV Reunión Ibérica de Pastos y Forrajes. 161-167. Zamora-Miranda do Douro (España-Portugal). MARTÍNEZ-FERNÁNDEZ A., SOLDADO A., GONZÁLEZ A., MODROÑO S. Y DE LA ROZA-DELGADO B. (2010a) Transferencia de ecuaciones NIRS desarrolladas en equipos de laboratorio (at-line) a equipos portátiles para el control de calidad en campo de ensilados de hierba. En: Calleja A. et al. (eds) Pastos: Fuente natural de energía, pp161-167. Zamora, España: Sociedad Española para el Estudio de los Pastos. MARTÍNEZ-FERNÁNDEZ A., SOLDADO A., GONZÁLEZ A., VICENTE F. Y DE LA ROZA-DELGADO B. (2010b) NIRS onsite vs. at-line: Transferability and robustness of chemometricmodelsonfreshsilages. En: Proceedings of NIR on the GO IV Conference. 53-55. Pádova (Italia). SOLDADO, A., DE LA ROZA, B., MARTÍNEZ-FERNÁNDEZ, A., MODROÑO, S., VICENTE, F., ARGAMENTERÍA, A. 2004. NIRS: a tool to predict ruminal degradability in feedstuffs. En: A.M.C. Davies y A. Garrido-Varo (eds). Near Infrared Spectroscopy: Proceedings of 11th International Conference on Near Spectroscopy. 679-684. Córdoba (España). SOLDADO, A., FEARN, T., MARTÍNEZ-FERNÁNDEZ, A., DE LA ROZA-DELGADO, B. 2013 The transfer of NIR calibrations for undried grass silage from the laboratory to on-site instruments: Comparison of two approaches, Talanta, 105, 8-14. SOLDADO, A., MODROÑO, S., CASAL, C., MARTÍNEZ-FERNÁNDEZ, A., DE LA ROZA-DELGADO, B. 2015. Implantación de la tecnología NIRS en el control de calidad de ensilados a nivel de explotación. En: Cifré Llompart et al (eds). Pastos y Forrajes en el siglo XXI. 54 Reunión Científica de la Sociedad Española para el Estudio de los Pastos. 259-266. Palma de Mallorca (España). STUTH, J.W., TOLLESON, D.R. 2000. Monitoring the nutritional status of grazing animals using near infrared spectroscopy. Compendium on continuing Ed. For the Pract. Vet, 22,S108-S115.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_ensilado_control_calidade.indd 88

15/08/2015 11:10

pub_pioneer.indd 89

08/08/2015 13:39

1- Fermentación rápida.

1- Mayor consumo de materia seca: más leche por vaca procedente de la fibra (demostrado en ensayos).

Oficina Central: Avda. Reino Unido, 7. Edificio Adytec, 2ª plta. 41012 Sevilla- Tlf: 954 298 300 www.pioneer.com - piospa@pioneer.com

Pioneer Hi-Bred Spain, S.L. DuPont Agriculture & Nutrition

2- Larga duración.

Doble función:

Doble efecto:

2- Menos calor y mayor estabilidad, gracias a una síntesis controlada del ácido acético.

11C33 inhibe el desarrollo de microorganismos, mejora la estabilidad del silo y evita el calentamiento del forraje en el comedero.

Idóneo para silos que se deterioran una vez abiertos.

Destaca por:

Pioneer 11A44 es el inoculante idóneo para estabilizar la calidad del forraje, evitando el calentamiento y la degradación del frente del silo, debido a su exposición al aire.

El estabilizador.

11A44

® El óvalo de DuPont es marca registrada de DuPont. Pioneer y el símbolo del trapecio, son marcas registradas de Pioneer Hi-Bred International Inc. Des Moines, Iowa, USA.

Más energía y estabilidad en el silo de maíz.

11C33

Pioneer 11CFT es el primer inoculante que permite disgregar la estructura de la pared celular, dejando la celulosa y la hemicelulosa más disponibles a las bacterias del rumen, y por lo tanto, aumentando la digestibilidad y la energía a disposición del animal.

Desbloquea nutrientes. Libera energía.

n La revoluciódo en el ensila

más calidad y estabilidad para su ensilado

Inoculantes Pioneer:

DOSSIER: ENSILADO

CRITERIOS DE CALIDADE NO ENSILADO DE MILLO Nas últimas décadas o millo converteuse nun dos principais cultivos forraxeiros para as explotacións galegas. Ante esta situación, o Centro de Promoción Rural EFA Fonteboa, no marco das VI Xornadas de Xestión e en colaboración co persoal técnico de Dekalb, convocou un certame para premiar os gandeiros coas mellores analíticas deste tipo de ensilados. Constante Lorenzo1 e Javier López2 1 Profesor de EFA Fonteboa 2 Xerente de Comercial Agropres

INTRODUCIÓN O millo está a ser o cultivo forraxeiro por excelencia na maioría das explotacións leiteiras de Galicia e nos últimos anos foi incrementando a súa superficie cultivada, cunha maior dependencia por parte destas. A facilidade no proceso de ensilado, o seu potencial produtivo en boas condicións de humidade e temperatura e a excelente dixestibilidade, xunto coa súa riqueza enerxética, son factores que inflúen nos gandeiros á hora da súa selección. Por outra banda, temos que considerar varios aspectos que van condicionar o seu uso nas granxas, como son o novo regulamento da Política Agraria Común (PAC), as características fisicoquímicas dos solos, a climatoloxía e o seu elevado custo de produción. Este ano, dende o Centro de Promoción Rural EFA Fonteboa, dentro das VI Xornadas de Xestión que se organizan no mes de decembro e en colaboración co persoal técnico de Dekalb, estableceuse un certame para premiar a calidade dos silos de millo. O obxectivo foi valorar o bo traballo feito polos gandeiros que achegaron as súas analíticas, as cales foron avaliadas en función de criterios nutricionais. Recibíronse 120 mostras de diversas zonas de Galicia e preto dun cento de ganderías optou ao premio de 4 e 2 bolsas de 50.000 sementes para o primeiro e segundo clasificado respectivamente.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_ensilado_millo.indd 90

15/08/2015 11:34

DOSSIER: ENSILADO

O certame celebrouse no marco das VI Xornadas de Xestión

ao 35 %. Neste caso non significa que a colleita se realizase de maneira tardía, senón que a parte inferior que queda no solo é a que ten un contido maior de humidade, peor ensilabilidade e maior porcentaxe de fibras. Gráfica 1. As explotacións como termo medio contan cunha materia seca nos seus silos dentro duns parámetros aceptables 50

% Materia seca mostras 38,48

CRITERIOS DE VALORACIÓN. RESULTADOS OBTIDOS

MATERIA SECA

A materia seca coa que se ensila o millo é un dos parámetros máis importantes a ter en conta, xa que nos vai condicionar a conservación e a dixestibilidade da forraxe. A porcentaxe ideal de materia seca oscila entre o 30 % e o 35 % en condicións normais. Materias secas inferiores ao 30 % indícannos que o millo foi picado prematuramente, antes de chegar ao seu estado ideal, co que estariamos a perder calidade nutritiva. Con materias secas superiores ao 35 % poderíase pór en risco a adecuada conservación do silo, dado que a compactación é máis difícil. En millos moi secos tamén se reduce a dixestibilidade. Nalgúns casos pode darse que, ao segar o millo máis alto, nos atopemos na análise cunha concentración de materia seca superior

% MS

40 30

27,15

32,63

20 10 0

10 % + inf.

Media

10 % + sup.

Explotacións

ENERXÍA

Conseguir un silo de millo cun alto contido enerxético é un dos obxectivos fundamentais que busca o gandeiro cando realiza o cultivo. Con todo, a enerxía non é un parámetro analizable senón que se calcula en función doutros parámetros analizados. Existen diversas ecuacións para calcular o valor enerxético da forraxe. Estes modelos teñen en conta aspectos como as fibras e a dixestibilidade.

Productos: • Optisil Feed Stabil Líquido y Granulado • Optisil Biolac 1 (Lactobacillus Buchneri) • Optisil Biolac 3 (Lactobacillus Buchneri y Lactobacillus Plantarum)

S.L.U.

AFRIGA ANO XXI- Nº 118

AFRIGA118_ensilado_millo.indd 91

15/08/2015 11:35

DOSSIER: ENSILADO

A MATERIA SECA COA QUE SE ENSILA O MILLO É UN DOS PARÁMETROS MÁIS IMPORTANTES A TER EN CONTA, XA QUE NOS VAI CONDICIONAR A CONSERVACIÓN E A DIXESTIBILIDADE DA FORRAXE

O 1.º e 2.º premio foron para as explotacións Pebegasa SC e Varela Roxos respectivamente

OUTROS CRITERIOS

Deben terse en conta tamén nun silo de millo outros criterios que nos indican como puido ser a fermentación ou canto de coidada é a extracción da masa. O silo debe ter un pH entre o 3,3-3,7. Os pH máis altos indícannos unha fermentación deficiente con risco de proliferación de organismos indesexables (ex. Clostridium). Gráfica 4. Os datos do pH indícannos o estado de conservación dos ensilados. Os resultados obtidos son bastante satisfactorios Análise do pH

% Análise do amidón

45 40 35 30 25 20 15 10 5 0

4,1

39,09

33,09 25,8

3,9

3,77

3,8 3,7 3,6

3,57

3,5 3,4 3,3

10 % + inf.

Media

10 % + sup.

PROTEÍNA

Non é un dos obxectivos principais que busca o gandeiro. O millo é unha planta cunha porcentaxe de proteína baixa. O contido proteico varía pouco, como norma xeral podemos dicir que vai decrecendo a medida que a planta vai madurando.

10 % + sup.

Outro parámetro a ter en conta é a cantidade de cinzas que presenta a forraxe. Unha alta porcentaxe destas indícanos a presenza de terra na masa ensilada, que pode proceder dun corte excesivamente raso da planta ou de ser levada ao silo nas rodas do tractor. Gráfica 5. Os valores de fibra e cinza indícannos a dixestibilidade e a presenza de terra nos silos. Neste caso atópanse dentro dos parámetros razoables

Análise da proteína

7,64

6,54

5,62

6 5

Valores das mostras

Gráfica 3. Os valores de proteína oscilan moi pouco en función do estadio vexetativo da planta

4 3

50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0

Outros parámetros de análise 44,46

24,97

F.B FND FAD CINZAS

27,91

3,84 Media das explotacións

2 1 0

Media

Explotacións

4,02

4 pH mostras

% Amidón

Gráfica 2. O amidón é un parámetro que define a enerxía dos ensilados e reflicte o seu potencial en produción de leite

10 % + inf.

REFERENCIA PEBEGASA VARELA ROXOS

PH MEDIO 3,8 3,5

Media

% Proteína

MS 42,3 36,1

10 % + sup.

PROTEÍNA BRUTA 6,6 6

Despois de analizar os resultados, as explotacións premiadas foron Pebegasa SC co mellor silo e Varela Roxos co 2.º posto, cos seguintes datos: FIBRA BRUTA 19,9 22,2

FIBRA ÁCIDA 22,3 24,2

FIBRA NEUTRA 39,5 40

CINZAS AMIDÓN PDIE 3,5 42,9 6,03 3,6 38,4 6,12

PDIN 2,82 3,1

UFL 0,93 0,93

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_ensilado_millo.indd 92

15/08/2015 11:35

Solamente con alimentos de alta calidad se obtienen altas producciones en las vacas lecheras. El buen ensilado de maíz es básico para la producción

www.schaumann.info

Consiga máxima rentabilidad con los productos de ensilado de BONSILAGE MAÍZ : : 4

un 5 % más de alimento digestible un 5 % menos de pérdidas del ensilado en el frente un 10 % más de energía con BONSILAGE MAÍZ

Más energía y más leche por hectárea gracias a la estabilidad de su ensilado de maíz Con las mismas Has. más alimento y de más calidad para sus animales En momentos en los que el precio de las materias primas aumenta sobremanera, la energía adicional que aporta BONSILAGE MAÍZ es más valiosa que nunca (de 100 a 170 €/ha. de incremento de beneficios) MARAGATOS, 75 49600 BENAVENTE mga@mgasl.es 980 63 04 97

pub_sersia.indd 93

18/08/2015 18:40

O GRUPO AGROAMB está formado por un conxunto de empresas cuxa actividade completa o ciclo da xestión de residuos. Para iso conta cun equipo multidisciplinar de profesionais con ampla experiencia na Xestión Medioambiental e Agronómica. É unha compañía orientada a dar solucións de valorización e xestión integral de residuos, empregando sempre as mellores técnicas dispoñibles e optimizando a loxística de transporte.

AGROAMB VALORIZACIÓN E TRATAMENTO DE RESIDUOS BIODEGRADABLES

TRESAMB LOXÍSTICA ESPECÍFICA EN CONTEDORES

AGROAMB UTE XESTIÓN E PRESTACIÓN DE SERVIZOS MEDIOAMBIENTAIS

ONEGA ARES, S.L.U. SERVIZOS AVANZADOS DE TECNOLOXÍA AGRARIA

TROBO AGRÍCOLA, S.C.G. PRODUCIÓN INTEGRADA DA TERRA

AgroAmb Ponte de outeiro, 10 | 27256 Castro de rei (Lugo) Teléfono (+34) 982 231 365 | Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com | Web www.agroamb.com

pub_agroamb_galego.indd 94

09/08/2015 01:47

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Vista dos ensaios de avaliación de raigrases para ensilar

VALOR AGRONÓMICO DAS VARIEDADES COMERCIAIS DE GRAMÍNEAS E LEGUMINOSAS PRATENSES. AVALIACIÓN de 2014 Presentamos os datos de todas as variedades de cultivos pratenses sementadas nas parcelas de ensaio do CIAM e analizadas na avaliación de 2014. N. Díaz Díaz, Mª D. Díaz Díaz, S. Crecente Campo, G. Flores Calvete Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) Apdo. 10, 15080 A Coruña

Dende 1978 ata 2014 avaliáronse en Galicia 231 variedades de raigrás italiano, 212 de raigrás inglés, 40 de raigrás híbrido, 92 de dactilo, 60 de festuca alta, 62 de trevo violeta, 49 de trevo branco e 60 de alfalfa, co obxectivo de coñecer o seu valor agronómico para a sementeira de pradeiras. Neste traballo preséntase unha síntese dos datos de todas as variedades avaliadas que están nas Listas Españolas de Variedades Comerciais ou no Catálogo Común de Especies Agrícolas da Unión Europea. A síntese obtívose por aplicación do método de mínimos cadrados á información dispoñible dende 1978 ata 2014, de maneira que cada variedade se pode comparar con todas e cada unha das restantes, dentro de cada especie, independentemente do ano en que se sementaran. OBXECTIVO Sintetizar a información obtida dende 1978 ata 2014 no programa de estudo do valor agronómico das variedades de raigrás italiano, raigrás inglés, raigrás híbrido, dactilo, festuca alta, trevo violeta, trevo branco e alfalfa en Galicia. AFRIGA ANO XXI - Nº 118

Afriga118_dossier_variedadesCIAM_galego_02.indd 95

18/08/2015 13:27

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

METODOLOXÍA Toda variedade nova seméntase nas fincas experimentais do Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) en Mabegondo (A Coruña), a 100 m de altitude; A Pobra do Brollón (Lugo), a 400 m; e Marco da Curra (A Coruña), a 650. Todas as especies se sementaron en todas as localidades, agás a alfalfa, que só se sementou na Pobra do Brollón e, algúns anos, en Mabegondo. Para cada especie hai un experimento independente con parcelas elementais de 6,5 m2, dispostas en bloques ao azar con catro repeticións, que inclúe as variedades novas xunto con variedades coñecidas, da orde de 4 por experimento, e que serven de referencia. Os experimentos fertilízanse anualmente con 160-240 kg/ ha de N, 120 de P2O5 e 200 de K2O, e córtanse unhas 4-7 veces ao ano, durante dous anos en raigrás italiano e trevo violeta, e tres nas especies restantes. Determínase a produción en verde e contido en materia seca por parcela co obxecto de poder calcular a produción de cada corte e a anual, expresada en materia seca. As leguminosas non reciben nitróxeno. Á súa vez, na localidade de Mabegondo seméntanse en liñas para determinar a precocidade do espigado en gramíneas ou de floración en leguminosas. Os experimentos de raigrás inglés, dactilo e festuca alta mantéñense alén dos catro ou cinco anos, sen control da produción, para coñecer a súa persistencia, a cal se determina por observación visual en escala de 1 (desaparecida) a 9 (céspede denso). RESULTADOS Por aplicación do método de mínimos cadrados, sintetizouse a información obtida sobre todas as variedades ensaiadas dende 1978 ata 2014, expoñéndose nas táboas 1 a 9 os resultados das que están na Lista Española de Variedades Comerciais (LEVC), actualizada en febreiro do 2013, ou no Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea (CCUE), actualizado en febreiro do 2013. Na táboa 10 indícanse as datas aproximadas de principio do espigado para cada grupo de precocidade e especie. CÓDIGOS DAS CASAS COMERCIAIS 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Advanta Ibérica, S.A. Agrusa Semillas Asturverde Clemson Seed S.L. Semillas Batlle, S.A. Calfensa Proyectos, S.L. Semillas Clemente, S.A. Semillas Dalmau

9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 17. 19.

Semillas Fito, S.A. Hortícola Alavesa, S.L. Semillas Marisa S.A. Comercial Morera, S.L. Semillas Pioneer, S.A. Rocalba, S.A. Senasa (Nickerson Sur, S.A.) Semillas El Solc Zulueta

Táboa 1 Variedades de raigrás italiano alternativo inscritas na LEVC1 ou no CCUE2 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2014) Variedades Adige Agraco 812 Andy Aramo Attila Avance Barcimatra Barcomet Barinella Baritmo Barspectra Barspirit Bartempo Bartigra Barturbo Braulio Campivert Canigo Caramba Claro Daxus Druva Ducado Elunaria Energa Gipsyl Grazer Hellen Jivet Jumper Labelle Lemnos Libonus Lifloria Limella Litop Litoro Lolan Maddalena Major

Ploidía3

Produción 1.º ano4

N.º de ensaios

T T T D T T T D D D T T T T T T T T T T D D D T T D D T T T T T T D D D T T T T

106 100 98 103 104 97 94 98 105 97 96 98 93 108 95 99 101 105 98 97 115 98 87 94 98 88 87 99 101 107 98 104 104 91 101 97 88 101 98 98

3 7 11 8 6 11 3 3 3 3 47 3 3 3 3 12 21 1 15 13 3 3 3 16 42 3 3 3 3 3 7 3 6 7 7 3 3 3 3 11

Casas comerciais 17 15 3 4,7 4, 7 7 4, 7 4, 7 4 9 5, 10 17 17

4, 7, 12

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

Afriga118_dossier_variedadesCIAM_galego_02.indd 96

19/08/2015 13:21

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Variedades de raigrás italiano alternativo (cont.) Melworld Missyl Mowester Nerissa Nival Padano Peleton Pollanum Pomba Promenade Prompt Puigmal Sabroso Salam Samurai Shoot Sicoris Speedyl Sprint Starter Surrey Nova Torero Trinova Vallivert Vespolini

D T D D T T T T D T D T T T T D T T D T D T T T T

114 102 98 103 101 110 102 93 107 100 103 105 101 111 95 100 101 104 97 105 91 92 97 103 102

3 8 13 3 25 3 22 7 11 15 13 1 6 1 8 9 1 34 2 20 2 2 40 28 3

Vivaro Weldra Wesley

T D T

109 94 101

Variedades non avaliadas

Brixia

Variedades

Dolomit

Litonio

Casas comerciais

15, 17 5, 10 3

Faraone

Primora

1, 15

Ploidía

Atain 14

3 6 9

17 14 15

9 5, 10

pradeiras anuais e perennes Galega de sementes

Variedades

A mellor selección de variedades, gramíneas e leguminosas

Adaptadas ao clima e solos das zonas húmidas da Península Ibérica

ALFALFAS INOCULADAS: Victoria, Plato, Verko WESTERWOLD: Striker (t), Tamtbo (t), Lemnos (t) RAY GRASS ITALIANO: Teanna (t), Tetraflorum (t), Turtetra (t) RAY GRASS INGLÉS: Maja (t), Tove (t), Eminent (t) RAY GRASS INGLÉS: Nui (d), Temprano (d) RAY GRASS HÍBRIDO: Nadzieja, Boxer (t) TREVOS ANUAIS: ENCARNADO. Contea. PERSA. Lighting, Laser. MICHELIANO. Paradana TREVOS PERENNES: LADINO. Huia, California, Regal, Seminole. VIOLETA. GLOBAL (D), TEMPUS (T), Viola VEZA SATIVA: Nikian, José. AVEA NEGRA. Pratex. TRITICALE, GUISANTES. Ervika, Luna • Mesturas de pradeiras dispoñibles en envases de 10 e 25 kg • Aproveitamento intensivo durante todo o seu ciclo vexetativo, sega en verde, pastoreo e ensilado MESTURAS ANUAIS, O MELLOR CULTIVO COMO ALTERNANCIA AO DO MILLO WAM 1 mesturas de gramíneas e leguminosas anuais WAM PLUS MAGNUM mestura de gramínea + leguminosas anuais WAM 2 mesturas de cereais e leguminosas

Alimentación gandeira completa, equilibrada, rica en enerxía, proteína e alta dixestibilidade. Produtos pecuarios (leite e carne) de calidade suprema. Redución de custos en fertilización N.

PRADEIRAS PERENNES WAM 3 sega intensiva e ensilado (3 anos) WAM 4 sega, pastoreo e ensilado (4 anos) WAM 5 pastoreo e henificado

WAMESTRADA S. L. L. Zona industrial de Toedo, 36680 A Estrada, Pontevedra, España Telf. e Fax (0034) 986 572 445 info@semillaswam.com www.semillaswam.com

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

Afriga118_dossier_variedadesCIAM_galego_02.indd 97

18/08/2015 13:27

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Táboa 2 Variedades de raigrás italiano non alternativo inscritas na LEVC1 ou no CCUE2 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2014) Variedades

Ploidía3

Produción 1.º ano4

N.º de ensaios

Abys

Agraco 811

103

Alamo

Alouette

Ansyl

Antonia

Barelli

103

Barextra

Bargrosso

105

Barmega

106

Barmultra

Barmultra II

100

Barprisma

Bartali

Bartrento

Barultima Bofur

104

Casas comerciais 17

14 4, 7 4, 7 4 4, 7 4, 7

4, 7

Bolero

100

Caballo

103

Cipollini

101

Cordelia

Danergo

101

Davinci

102

Dorike

EF-486 Dasas

Energyl

102

Fabio

100

Fox

106

Inducer

104

3, 15

Jeanne

102

Liberta

Ligrande

Lipurus

105

Livictory

Locobelo

5, 10

Macho

100

Marvel

Master

103

Matador

Minaret

Modesto

Mondora

100

6 1, 15

Montblanc

Multimo

100

Multisolc Ax9

Parfait

Podium

Ralino

Roberta

Salome

103

Serenade

Sikem

Solita

100

17 3

14, 18

Sultan

101

Tauro

Taurus

103

Teanna

4, 7, 12 15

Tetila

Tonic

Tur

Turgo

Urbana

103

Vertibelo

Vicugna

Zorro

5, 10 3

Variedades non avaliadas Variedades Bardelta Star Udine

Ploidía D D T

Casas comerciais 4, 7 4 15

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea 3 D = Diploide, T = Tetraploide 4 100 =12,54 t/ha de materia seca (media de Tewera e Vitesse) Todas as variedades espigan nun breve intervalo de tempo, cara a principios de maio en Mabegondo. Por iso non se fixeron grupos de precocidade. 1 2

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

Afriga118_dossier_variedadesCIAM_galego_02.indd 98

19/08/2015 13:21

Gama SPEEDYLMIX: Pradeiras anuais de sega ou pastoreo Gama PLURIMIX: Pradeiras perennes para secanos frescos Gama REGMIX: Pradeiras perennes de regadío

Gama SECMIX: Pradeiras perennes para secanos

MESTURASFORRAXEIRAS Expresión vexetal O noso catálogo en www.rocalba.com pub_rocalba.indd 99

09/08/2015 02:24

100

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Barpasto Barpastra Barplus Belfort Bovian Burton Calibra Ciami Clanrye Delphin Elgon Fanal Fetione Herbie Herbus Kentaur Kerdion Modane Orleans Pastour Perceval Pomposo Prana Sirocco Tivoli York Moi serodias Akurat Alcander Barflip Barforma Barmoric Barnauta Barsintra Colorado Condesa Dombo Drumbo Dunluce Foresto Forza Gazon Herbal Loporello Mezo Montagne Penduick Pradal Sydney Turandot Twystar Verano

Táboa 3 Variedades de raigrás inglés inscritas na LEVC1 ou no CCUE2 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2014) Variedades

Ploidía

Produción4 1.º ano

2.º ano

Persistencia5

N.º ensaios 1.º/2.º ano

Moi precoces6 Anaconda Belida Bronsyn Charlene Heraut Jaran Liprinta Moy Naki

T D D T D T D D D

102 96 108 104 92 108 99 99 85

107 93 96 97 109 100 98 82

5,5 5,8 3,2

16/19 25/25 3/3 1 3/3 3/3 5/5 5/5 3/3

Nui

107

110

6,3

3/3

Pimpernel Pionero Roper Telstar Precoces Baremon Belramo Gallico Lacerta

D T D D

97 82 100 99

103

5,3

102 94

5,4

6/2 1 8/8 5/5

T D D T

81 97 91 116

101 92 104

5,8 5,7

Mathilde

Neptun Prestige Rosalin Intermedias Aubisque Bargala Baristra Barmaxima Barmedia Chicago Citadel Clermont Courliss Falstaff Fennema Foxtrot Gandalf Indiana Clermont Courliss Falstaff Fennema Foxtrot Gandalf Indiana Kimber Lilora Marino Missouri Napoleon Option Premium Probat Rosetta Stefani Tetramax Tonga Tove Victorian Serodias Aberavon Abercraigs Animo Argona Arvicola Barata Barelan Barlet Barmilka

T T T

110 103 96

102 98 96

T T T T T D T T D D D D D D T D D D D D D D D T T T D D D

103 101 100

6,0

102 95 96 103 86 95 99 100 89 102 103 86 95 99 100 89 102 94 94 102 100 96 95 97

5,7

D T T T D

101 98 98 95 103 98 92 104 98 99 100 90 96 86 104 98 99 100 90 96 86 99 92 104 103 95 103 104 86 101 96 97 99 98 90

D T D D T D T D D

85 111 82 87 93 95 98 94 94

105 101 85 88

6,0 4,5

2 8/10 7/9 3/3 2

88 103 97 97 91

92 94 91

5,8

5,0

4,6 5,7

5,7

5,5 5,7 5,4 6,2

5,4 4,8 4,6 3,8

5,8 4,7

4,9

3/3 5/5 9/9 17/17 3/3 5/5 1 3/3 3/3 14/13 11/11 3/3 2/2 3/3 2/2 3/3 2/2 11/11 3/3 2/2 3/3 2/2 3/3 2/2 3/3 6/6 7/10 2/2 2/2 3/3 3/3 2 1 3/3 8/8 14/13 14/13 3/3 2/2 2/2 3/3 6/6 2 1 3/3 8/8 3/3

Casas comerciais

3, 6, 8, 19 4, 7

3, 4, 5, 6, 7, 9, 10, 14, 17

3, 5, 6, 9, 10, 14, 19

4, 7

T T D T T D T D D T T T T D T T D T D D D T T T T D

87 91 99 100 104 97 97 115 109 104 102 90 101 98 97 108 86 100 95 96 94 101 92 102 94 94

T T D D D T T T T D D T D T D T T

93 106 94 94 96 91 109 98 95 101 103 98 102 100 84 101 99 95 99 97 90 95 106 98 100

T D D D T D T

89 98 93 94 94 98 108 99 104 91 101 92 95 104 82 92 90 100 88 102 103 89 94

4,7 5,5 5,8 4,9 5,5 6,0 4,5 6,2 5,7 5,7 5,4 5,7

5,0

88 97 98 98 102

99 88 98 94 98 102 87 93 88 86 90

5,3 5,9 5,4

3,6

5,9 5,7

1 7/7 3/3 2/2 3/3 3/3 2/2 12/10 1 3/3 17/16 7/7 9/9 15/16 9/8 3/3 7/7 3/3 3/3 2/2 3/3 3/3 2 2/2 2/2 9/9

4, 7

15 3 5, 6, 10, 12

2 2 1 1 3/3 1 3/3 15/10 49/51 70/72 1 1 2 3/3 3/3 3/3 3/3 2 11/13 3/3 3/3 3/3 3/3 3/3 3/3

15 4, 7 4, 7 4, 7 4, 7

Variedades non avaliadas Variedades

Ploidía

Casas comerciais

Barnhem

4, 7

Garibaldi

5, 10

Jumbo Portique Prana Sumpak

T T T D

3, 19 5, 6, 9, 10 9

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea

1 2

D = Diploide, T = Tetraploide 100 =10,89 e 9,14 t/ha materia seca (media de Frances, Reveille, Brigantia, Condesa e Dombo), no 1.º e 2.º ano, respectivamente 5 Anotacións tras o 3.º ano.. Escala 1-9, con valores máis altos para variedades máis persistentes. A escala centrouse facendo que a nota media de todas as variedades avaliadas fose 5. 6 Datas de espigado dos distintos grupos de precocidade na táboa 10 3 4

4, 7

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

Afriga118_dossier_variedadesCIAM_galego_02.indd 100

19/08/2015 13:21

pub_batlle.indd 101

19/08/2015 12:50

102

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Táboa 4 Variedades de raigrás híbrido inscritas na LEVC1 ou no CCUE2 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2014) Variedades Moi precoces7 Bastille Sabella Precoces Alliance Banquet II Belleek Blason Citeliac Keurdor Lemur Polly Rusa Sirene Tirna Intermedias Aberexcel Aligote Amalgam Augusta Barladin Barsilo Fortimo Gladiator Gosia Ibex Manawa8 Molisto Neola Rubrido Solid Store Texy Serodias Hybrix Moi serodias Molisto

Produción comparada con: Raigrás inglés5 Raigrás italiano6 1.º ano 2.º ano 1.º ano 2.º ano

Ploidía3

Tipo4

T D

Ita Ing

147 120

Ita Ing Int Int Ing Int Ita Ing Ita Ita Int

150 136 126 117 127 117 126 108 134 128 112

T T D T T t T D T T T T T T

Ing Int Int Ita Int Ita Ing Int Ing Int Ita Ing Ing Ita Ing Ing Ita

118 115 123 114 110 119 114 103 136 129 112 105 112 123 106 106 114

Ita

Ing

T T T D D T T T T T T

109

99 104 111 103

Casas comerciais

115 94

1 1

117 106 98 91 99 92 99 85 105 100 88

1 2 1 5/5 2 1 3/3 14/10

86 92 2 98 91

104 100 96 108 107 95 98 106

92 89 85 96 95 84 87 94

2/2 8/8 1 27/16 6/6 6/6 5/5 3/3 2 4/3 25/13 8/7 3/3 7/5 3/3 5/5 30/24

123

5/5

105

8/8

101 102 101 101 100

88 93 89 90 89 89 89

5, 6, 10

3/3 15/10

92 90 97 89 86 93 89 80 106 101 87 82 87 97 83 83 89

Variedades non avaliadas

99 105

N.º ensaios

4, 7 4, 7 3

3 9, 14

5, 10

3 1

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea 3 D = Diploide, T = Tetraploide 4 Tipo: Ita = Italiano, Int = Intermedio, Ing = Inglés 5 100 =10,88 e 9,21 t/ha materia seca (media de Frances, Reveille, Brigantia, Condesa e Dombo), no 1.º e 2.º ano, respectivamente 6 100 =13,91 e 10,40 t/ha materia seca (media de Exalta, Finul e Lifapo) no 1.º e 2.º ano, respectivamente 7 Datas de espigado dos distintos grupos de precocidade na táboa 10 8 Manawa figura na lista como Grasslands Manawa 1

Variedades

Ploidía D T D

Pletor Barbitra Barsenna Captivate Elgat

Casas comerciais 9 4 4 9, 14 1

zález Ángel Gil Gonrial Lalín 2000

s A de semente IC R É IB T G A cción de R a etc. A mellor sele le, veza, colz a ic it tr l, a re ce de pradeira,

st Polígono Indu A-3 ansporte, nave Tr l Ciudad de 0 50 36 edra Lalín - Pontev 535 636 0 67 : no fo lé Te s el@hotmail.e ng la e-mail: gi

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

Afriga118_dossier_variedadesCIAM_galego_02.indd 102

19/08/2015 13:21

103

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Táboa 5 Variedades de dactilo inscritas na LEVC1 ou no CCUE2 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2014) Variedades Ultraprecoces Daga Moi precoces Accord Ambassador Currie Ereva Justus Micol Terrano Precoces

Produción3 1.º ano 2.º ano

N.º ensaios 1.º/2.º ano

Casas comerciais

104

6/6

116 100 97 115 98 85 92

107 105 94 104 102 97 99

6/8 6/8 2/2 3/3 6/8 3/3 3/3

Amba

5/8

Artabro Bardumas Cristobal Fala Howlong Lidacta Lude Lyra Niva Oberweihst Prairial Tarraco Intermedias Athos Baraula

111 108 112 86 110 99 102 87 97 92 98 107

104 100 103 98 99 97 102 99 97 98 101

36/37 3/6 3/6 2/2 7/7 3/3 4/7 3 3/6 5/5 27/30 6/8

110 94

104 94

6/6 6/9

Athos Baraula Bariton Barlemas Beluga Cambria Fleurance Lumont Sparta Serodias Donata Lidaglo Ludac Moi serodias Barmoral Foly

3, 5, 8, 10, 14, 15, 17

110 94 111 110 107 104 95 109 100

104 94 103 99 102 101 100 101 87

6/6 6/9 3/6 6/5 3/6 36/36 6/6 3/3 3/3

91 93 111

90 95 106

5/5 6/6 5/5

102 106

101 101

3/3 3/3

4, 7 4, 7

Variedades de dactilo non avaliadas Variedades

4, 7

Loke Ludovic Luflor Adreno Padania Treposno

Casas comerciais 6 1 15 4 5, 10 5, 10

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea 3 100 =9,42 e 9,69 t/ha materia seca (media de Cambria, Luna Roskilde e Prairial) no 1.º e 2.º ano, respectivamente 4 Datas de espigado dos distintos grupos de precocidade na táboa 10 1 2

3, 12 4, 7

BALSAS DE GEOMEMBRANA (para purín o agua) • Posibilidad de techarlas con distintos materiales y estructuras • Cisternas flexibles

Contacto: Avda. José Antonio, 35. Sarria (Lugo) Tefl.: 685 840 310 sarriacanal@yahoo.es

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

Afriga118_dossier_variedadesCIAM_galego_02.indd 103

19/08/2015 13:21

104

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Raigrás italiano bianual ao comezo de espigado a mediados de maio de 2013

Táboa 6

Táboa 7

Variedades de festuca alta inscritas na LEVC ou no CCUE Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2014) 1

Variedades Moi precoces Bartucca Wrangler Precoces Alix Baradiso Bariane Belfine Eldorado

Produción3 1.º ano 2.º ano

N.º ensaios 1.º/2.º ano

Variedades de trevo violeta inscritas na LEVC ou no CCUE2 Síntese dos datos de Asturias e Galicia (período 1978-2014)

Casas comerciais

96 74

101 77

8/8 3/2

111 104 93 96 66

103 95 97 94 81

6/8 2/2 2/5 2/5 3/3

4, 7

Fawn

36/44

2, 5, 6, 9, 10, 14, 19

Florine Prosper Segria Seine Intermedias Barolex Dauphine Demeter Emeraude Serodias Barcel Elfina Feline Fuego Hycor Kora Rebel Tima Moi serodias Azteca Miro Safari

108 101 103 102

102 98 99 105

2/2 2/2 8/8 8/10

12, 17 15

96 95 101 92

94 93 101 99

2/2 3/3 7/7 2/2

99 98 101 96 111 95 77 104

95 95 98 100 106 104 86 103

8/8 6/6 4/4 6/6 4/4 4/4 4/4 44/49

74 66 68

82 73 70

6/6 8/8 4/4

4, 7 9

5, 10, 14

Variedades Altaswede Astur Barfiola Britta Condado Corvus Diper Discovery Divin Heges4 Karim Lemmon Lucrum Maragato Nemaro Niké Perseo Pica Pirat Quinequelli Rajah Salino Start Tedi Verdi Viola Violetta

Variedade

Casas comerciais 8 3

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea 3 100 =9,65 e 10,10 t/ha materia seca (media de Fawn e Tima) no 1.º e 2.º ano, respectivamente 4 Datas de espigado dos distintos grupos de precocidade na táboa 10 1 2

N.º ensaios 1.º/2.º ano 8/4 1/1 9/9 4/5 2/2 3/3 3/3 3/3 3/3 6/6 4/4 4/4 5/5 11/9 3/3 3/3 4/4 1/1 3/3 5/5 4/4 4/4 3/3 1/1 3/3 3/3 14/11

Casas comerciais

4, 7 3, 4, 7, 14

5, 6, 10

3, 14

6, 12

Variedades non avaliadas Chlumechy Merviot Suez Dajana L 69 Valente Uno

Variedades de festuca alta non avaliadas Bonsai Finelawn

Produción3 1.º ano 2.º ano 83 83 98 120 95 104 87 90 89 101 100 109 97 107 99 104 95 105 101 102 106 106 91 112 90 99 103 99 83 97 90 96 90 99 92 112 98 107 92 100 80 89 88 87 95 104 100 114 89 103 96 100 97 101

Variedade

Casas comerciais 17 1 4, 7 5, 10 15 5, 10

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea 3 100 =12,59 e 11,34 t/ha MS (media de Maragato e Violetta) no 1.º e 2.º ano, respectivamente 4 Heges figura na lista como Heges Hohenheimer 1 2

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

Afriga118_dossier_variedadesCIAM_galego_02.indd 104

19/08/2015 13:21

105

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Lustar Milkanova Olwen Pitau7 Retor Will Winter white Grande Aran Avalon California8 Ladino Regal Wawerley

Táboa 8 Variedades de trevo branco inscritas na LEVC1 ou no CCUE2 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2014) Variedades3

Produción4 1.º ano 2.º ano

Moi pequena 84 Kent5 S 1846 87 Pequena Abercrest 91 Aberherald 88 Barvian 83 Nanouk 76 Rivendel 92 Pequena/Intermedia Abervantaje 102 Alberta 112 Crusader 101 Huia7

N.º ensaios 1.º/2.º ano

83 92

2/2 5/6

93 94 87 70 90

1/1 1/1 5/6 1/1 8/8

101 97 103

1/1 1/1 1/1

15/15

Lirepa 98 Menna 106 Milton 99 Tasman 104 Intermedia/Grande Aberdai 106 Alice 117 Apis 94 Barblanca 97 Haifa 106 Lune de Mai 101

99 98 104 105

6/6 1/1 1/1 3/3

110 111 104 103 95 100

1/1 1/1 1/1 2/3 6/7

Casas comerciais

101 98 105 99 94 104 98

107 94 106 104 88 110 106

1/1 5/6 6/6 5/6 2/2 1/1 3/3

117 108 102 94 104 94

122 104 101 88 107 100

1/1 3/3 10/10 1/1 8/8 1/1

4, 7 4, 7 ,14, 17

3, 4, 7

Variedades non avaliadas

1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 14, 15, 17, 19 6

Variedade Bombus Companion RD 84

Casas comerciais 5, 6, 10 5, 10 5, 10

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea. 3 Clasificadas polo tamaño de folla 4 100 =9,59 e 8,17 t/ha materia seca (media de Huia e California) no 1.º e 2.º ano, respectivamente 5 Kent figura na lista como Kent Wild White 6 S 184 figura na lista como Aberystwyth S 184 7 Huia e Pitau figuran na lista como Grasslands Huia e Grasslands Pitau 8 California figura na lista como California Ladino 1 2

4, 7

lubricantes

BTS

EN CUALQUIER LUGAR Y PARA TODAS LAS TAREAS. LISTO PARA TRIUNFAR.

NUEVO T3F. TRACTOR COMPACTO HECHO A MEDIDA PARA MOVERSE ENTRE HILERAS. PREMIO MEJOR TRACTOR ESPECIALIZADO 2015. Diseñado y construido para fruticultores profesionales, en busca de una máquina compacta con un rendimiento excepcional y capaz de trabajar con máxima capacidad en viñedos, huertos y campos de avellana, la nueva serie de tractores T3F se mueven entre hileras con impresionante agilidad y ofrecen un excelente rendimiento en las labores de pulverización, cultivo y transporte por carretera. En el segmento de los tractores compactos para marcos de plantación, entre las hileras de su explotación solo hay sitio para lo mejor. Sólo hay sitio para New Holland. COBERTURA DE DOS AÑOS DE GARANTÍA PARA TODA LA GAMA DE TRACTORES. NEW HOLLAND TOP SERVICE 00800 64 111 111 ASISTENCIA E INFORMACIÓN 24/7. *La llamada es gratuita desde teléfono fijo. Antes de llamar con su teléfono móvil, consulte tarifas con su operador.

www.newholland.es

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

Afriga118_dossier_variedadesCIAM_galego_02.indd 105

19/08/2015 13:22

106

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Variedades de alfalfa non avaliadas Variedade Ampurdan Belfeuil Creno Emiliana Marina PR 56 S 82 PR 59N 59 PR 58N 57 Alcanar Madalena Plato Pomposa

Ensaios en pequena parcela no CIAM

Táboa 9 Variedades de alfalfa inscritas na LEVC1 ou no CCUE2 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2014) Variedades

Produción

N.º ensaios

1.º ano 96 107 92 103

2.º ano 98 100 95 98

3.º ano

Alcor Altiva Aragón Asmara Aurora

2/2/2

Capitana Derby Europe Gea Gilboa Giulia Hunter Medina Nogara PK-57Q53 Planet Salsa San Isidro Sequel Sutter Tango Verdor Victoria

93 101 102 100 87 104 95 89 97 103 91 104 98 93 93 107 99 96

77 88 99 99 83 100 91 78 91 87 93 94 101 72 95 105 98 101

87 87 100

2/2/2 5/5/4 18/18/17 1/1 7/7/7 1/1 1/1 2/2/2 2/2/2 1/1 1/1 1/1 13/13/13 2/2/2 2/2/2 1/1 1/1 6/6/6

93 104

100 80 101

103

1.º/2.º/3.º ano 1/1 1/1 15/15/15 1/1

Casas comerciais 12, 14 14 3 15 15 13 13 13 17 6 3 6

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea 3 100 =15,58, 14,87 e 13,97 t/ha materia seca (media de Europe e San Isidro) no 1.º, 2.º e 3.º ano, respectivamente 1

Casas comerciais 17 9 2, 5, 8, 10, 14, 17, 19

5, 10 3 4, 7, 8

Táboa 10 Datas aproximadas de principio de espigado en cada grupo de precocidade en Mabegondo (Abegondo, A Coruña) a 100 m de altitude Variedades

4, 7 5, 9, 10, 14, 17

Dactilo

Festuca alta

m.-f. abril

Moi precoces

f. abril

Precoces

p. maio

p. abril

Intermedias

p.-m. maio

m. abril

Serodias

m.-f. maio

f. abril

f. maio

p. maio

Moi serodias 13

Raigrás inglés e híbrido

Ultraprecoces

f. marzo

f. = finais; m.= mediados; p. = principios

fleo (*) Variedade Alma Climax Liglory Jonatan

Casas comerciais 5, 10 3, 12 6 14

(*) Non hai Lista de Variedades Comerciais en España para estas especies. Por iso non están avaliadas. AFRIGA ANO XXI - Nº 118

Afriga118_dossier_variedadesCIAM_galego_02.indd 106

19/08/2015 13:22

pub_delagro_pradeiras.indd 107

18/08/2015 16:49

BRASETTO CENTENO HÍBRIDO KWS un excelente forraje El Centeno Híbrido BRASETTO es un excelente forraje, fácil de ensilar, tanto en zanjas, como en chorizos o bolas, con buena digestibilidad y unos niveles aceptables de proteína, en muchos casos superiores al raygras. Muy buen comportamiento incluso en suelos pobres y/o ácidos. Es una magnífica elección también para la diversificación de cultivos de la nueva PAC ¿Qué tipo de semilla es el centeno híbrido? El centeno ha sido el primer cereal obtenido a gran escala mediante producción de semilla híbrida. Se trata de un cereal de invierno de ciclo largo, mejorado de altos rendimientos, al igual que otras muchas especies híbridas de alta producción, como el maíz, girasol, colza o remolacha. La producción de semilla híbrida se obtiene mediente el cruce de 2 lineas puras homocigóticas, esto garantiza una semilla de más producción que las variedades convencionales no híbridas. En el caso del centeno híbrido este aumento de producción se estima entre un 15 a un 20% más que las variedades de centeno tradicionales, tanto en grano como en forraje. No hay que confundir el centeno híbrido con el Triticale, éste es una es una nueva especie híbrida entre trigo y centeno, pero la producción de semilla no es híbrida sino por el método convencional. Momento y dosis de siembra El centeno híbrido es un cereal de ciclo largo, hay que sembrar temprano, a final de Septiembre o primeros de Octubre.

El momento de la siega es clave para tener un nivel aceptable de proteína, cuanto más espigado esté el centeno menos nivel de proteína, aunque eso sí, tendremos más producción y más materia seca. El momento óptimo de la siega es justo antes del inicio del espigado.

pub_kws.indd 108

Para siembras tempranas es suficiente con 60 kg/ha, en siembras más tardías, a final de Octubre o primeros de Noviembre, y también en los casos en que se siembre con abonadora, hay que aumentar la dosis un 30%

% proteína cruda

16 14 12

BRASETTO RAYGRAS

10 8 6 4 2 0

Soto (PA) 22 Abr

Villan.(VA) 24 Abr

Ferrol (CO) 25 Abr

Mabeg. (CO) 8 May

El centeno híbrido BRASETTO es un cereal de ciclo largo, el espigado se produce con unos días de retraso respecto del Raygras u otros cereales, eso hace que para la misma fecha de siega el nivel de proteína sea algo mayor. ¿Por qué sembrar centeno híbrido? El centeno híbrido para segar como forraje es una excelente alternativa para completar nuestra rotación y alternar y diversificar, junto con el raygras y el maíz nuestra producción de forrajes. También es posible cosecharlo en Julio o Agosto, con el grano húmedo, 30% de humedad, y ensilarlo como pastone, igual que se hace con el grano de maíz. Es ideal para los suelos ácidos de Galicia y la cornisa Cantábrica y se comporta bien en suelos pobres donde otros cultivos no prosperan. También nos puede facilitar el cumplimiento de la nueva normativa del “greening” de la PAC. Agroservicio KWS javier.fuertes@kws.com www.kws.com

09/08/2015 01:10

pub_kws.indd 109

09/08/2015 01:11

110

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

POTENCIAL PRODUTIVO E NUTRITIVO DOS TRITICALES DE NOVA XERACIÓN O presente ensaio foi realizado en Heras (Cantabria) durante os anos 2010 e 2011 segundo un deseño experimental de bloques ao azar e recollido en diferentes momentos do ciclo vexetativo de triticales tetraploides con xenotipo DDRR non comerciais, formulados como alternativa forraxeira de inverno ao L. multiflorum nas explotacións leiteiras da cornixa cantábrica. Gregorio Salcedo Díaz Profesor de Nutrición Animal Departamento de Calidade e Innovación Centro Integrado de Formación Profesional La Granja, Heras (Cantabria)

Introdución O cereal con xenotipo DDRR (triticale tetraploide) foi producido mediante a técnica de hibridación interespecífica entre as especies de Aegilops tauschii (un devanceiro do trigo e doador do xenoma DD) e Secale cereale (centeo e doador do xenoma RR) [Cabrera et al., 1996]. É un cereal de elevada produción de biomasa, o que o converte nunha forraxe potencial e alternativa ao L. multiflorum nas explotacións leiteiras da cornixa cantábrica. As características máis relevantes do DDRR son as de crecemento inicial en roseta e elevado afillado, floración tardía, talos fortes e altos, follas moi longas e es-

treitas, espigas moi longas (25-30 cm) cunha densidade de espiguiñas baixa, elevada produción de espigas, raque enteira e gluma semitenaz, gran alongado de tamaño medio-pequeno, fertilidade e rendementos de gran baixos, insensibilidade ás enfermidades máis comúns dos trigos (ferruxe e oídio) e taxa de senescencia das follas moi baixa (Ballesteros et al., 2007). OBXECTIVO O obxectivo deste experimento foi investigar o potencial de biomasa, os principios nutritivos e o perfil de ácidos graxos de liñas de triticales tetraploides con xenotipo DDRR non comerciais, como alternativa forraxeira de inverno ao L. multiflorum nas explotacións da cornixa cantábrica, previa utilización na alimentación do gando vacún programado no subproxecto de Cantabria dentro do proxecto INIA RTA2012-00065-C05-01.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_triticale.indd 110

18/08/2015 00:40

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

111

PARA VACÚN DE LEITE SINÁLASE O INICIO DO ESPIGADO COMO A FASE ÓPTIMA DE RECOLECCIÓN Táboa 1. Temperatura e pluviometría Mes/Ano Outubro 2010-2011 Novembro 2010-2011 Decembro 2010-2011 Xaneiro 2011-2012 Febreiro 2011-2012 Marzo 2011-2012 Abril 2011-2012

Temperatura media, °C 10,9-14,5 8,5-12,7 4,7-9,7 5,5-10,3 8,4-7,5 9,2-11,3 11,7-10,8

Pluviometría, l m2 102,5-54,9 260-99,8 133,9-105,3 38,4-80,5 78-63 53,4-36,8 24-214,8

Táboa 2. Data de mostra e estados de madurez Material e métodos O experimento desenvolveuse na leira de prácticas do IES La Granja de Heras, en Cantabria (43° 24’N; 3º 45’W e 5 msnm), durante os anos 2010 e 2011. A textura do chan é franco-arxilo-limosa. As condicións climáticas do experimento veñen definidas na táboa 1. O tratamento a avaliar foi o efecto da madurez de dúas liñas con xenotipo DDRR o primeiro ano e de tres o segundo (táboa 2), nun deseño experimental de bloques ao azar con tres repeticións por xenotipo. As liñas cultivadas no ano 2011 son diferentes por falta de semente, circunstancia que obrigou a introducir novas liñas.

Data 25/02/2011

Corte Días de cultivo C1

Estado de madurez

Xenotipo

121

Inicio encanado

TS43 TS52 TS43 TS52

18/03/2011

142

Inicio espigado Entalado

08/04/2011

162

Espigado Inicio espigado

TS43 TS52

03/05/2011

187

Inicio formación gran Inicio floración

TS43 TS52

29/02/2012

132

Inicio encanado

TS42 TS49 TS1

21/03/2012

153

Entalado

TS42 TS49 TS1

29/03/2012

161

Entalado

TS42 TS49 TS1

24/04/2012

186

Final espigado

TS42 TS49 TS1

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_triticale.indd 111

18/08/2015 13:20

112

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

OS RENDEMENTOS MEDIOS FORON DE 5,74±3,2 T HA-1 DE MATERIA SECA E O CONTIDO DE PB, FND E MOD, DE 192±62, 584±86 E 612±43 G KG-1 SOBRE MATERIA SECA O cultivo precedente foi millo para ensilado. A preparación do terreo realizouse mediante dous pases cruzados de fresadora. A fertilización de fondo consistiu en achegas de 18-60-36 e 75-75-75 kg de N-P2O5-K2O ha-1 os anos 2010 e 2011 respectivamente. A superficie da parcela elemental foi de 5 x 5 m e a útil (zona de mostraxe), de 4 x 4 m (parcela principal), da cal se asignou 1 m2 (subparcela) para cada unha das catro datas de corte (táboa 2) e segouse 0,75 m2 para eliminar o efecto bordo. A sementeira realizouse cunha máquina sementadora a chorro os días 27 e 21 de outubro de 2009 e 2011, respectivamente, á dose de 210 kg ha-1. A fertilización nitroxenada de cobertura foi de 25 kg de N ha-1 en forma de nitrato amónico cálcico do 27 % nunha soa repartición e en cada ano. A biomasa foi estimada mediante segas de 0,75 m2, con segadora manual a pilas a 5 cm do chan sobre un marco de 0,5 x 0,5 m por tres repeticións. Toda a mostra foi secada en estufa a 60 °C durante 48 horas e moída a 1 mm. A forraxe foi conservada en dous colectores de plástico herméticos de 500 ml ata a súa posterior análise: un para analizar o contido en principios nutritivos e o segundo, para o de ácidos graxos. Análise química: a materia seca final, a 103 °C, e cinzas, a 550 °C; a proteína bruta (PB) como N-Kjeldahl x 6,25 co KjeltecTM 2300 de Tecator; a fibra neutro deterxente (FND) segundo Goering e Van Soest (1970); a dixestibilidade neutro deterxente-celulosa da materia orgánica (DenzMOndc) segundo Riveros e Argamentería (1987), e estimouse a dixestibilidade in vivo da materia orgánica (DMOestndc); a graxa bruta (GB), extraída con éter de petróleo 40-60 °C cun SoxhlecTM de Tecator para analizar sobre ela o perfil de ácidos graxos no Laboratorio Agroalimentario de Santander, segundo a Norma ISO 15884/FIL 182:2002; as siglas utilizadas corresponden á proposta de normalización do Servizo de Información sobre Alimentos da Universidade de Córdoba (Maroto et al., 2008). Cálculos: o valor relativo forraxeiro (VRF) segundo Dunham (1998), a partir da estimación da materia seca dixestible (DMS), e a inxestión de materia seca (IMS) segundo as ecuacións: (1) DMS (% MS) = 88,9 - (0,779 x % FAD); (2) IMS (% peso vivo) = 120 / % FND e VRF = (DMS x IMS) / 1,29. Análise estatística: os resultados obtidos sometéronse a unha análise de variación. Os factores de efecto fixo incluídos no modelo foron a data de corte e a repetición e tomouse o ano como efecto aleatorio co Modelo Lineal Mixto (SPSS, 2006). Un test de contrastes ortogonais serviu para definir a tendencia lineal ou cuadrática do efecto corte para a biomasa, principios nutritivos e perfil de ácidos graxos.

RESULTADOS E DISCUSIÓN A produción de materia seca entre cortes incrementou linealmente coa madurez (táboa 3), con máximas de 10,4 t ha-1 en C4 a primeiros de maio e mínimas de 2,2 t ha-1 a finais de febreiro. Entre o inicio e o final do espigado (C3) a acumulación de materia seca foi de 6,08 t ha-1. Estes rendementos foron inferiores a 8,8; 6,8; 7,5 e 7,7 t ha-1 para a avea, cebada, centeo e triticale respectivamente, no mesmo estado de madurez e coa mesma fertilización de cobertura, e lixeiramente superior ao L. multiflorum na zona costeira de Cantabria (Salcedo, 2011). Para vacún de leite sinálase o inicio do espigado como a fase óptima de recolección. Táboa 3. Produción de biomasa e contido en principios nutritivos dos DDRR Corte, número e días de cultivo C1 (130 d) C2 (147 d) C3 (161 d) C4 (186 d) Medias 2,23a MS, t ha-1 17,2a MS, kg ha-1 día 4,5a PB, kg ha-1 día DMOestndc, kg ha-1 día 11,0a 144a MS, g kg-1 MS 268d PB, g kg-1 MS 25,8c GB, g kg-1 MS 491a FND, g kg-1 MS DMOestndc, g kg-1 MO 643c VRF 132c

4,27b 28,5b 6,1b 18,0b 131a 218c 25,2c 557b 632bc 108b

6,08c 37,6c 6,4b 23,5c 136a 168b 22,6b 579b 623b 101b

10,4d 55,8d 6,3b 30,2d 177b 114a 18,5a 708c 545a 77a

5,74 34,8 5,8 20,1 146 192 22,7 584 612 104,6

Efecto L

0,41 6,2 1,0 3,9 9,0 7,5 0,5 4,0 5,3 2,8

*** *** *** *** *** *** *** *** *** ***

MS: materia seca; PB: proteína bruta; GB: graxa bruta; FND: fibra neutro deterxente; DMOestndc: dixestibilidade in vivo da materia orgánica; VRF: valor relativo forraxeiro; L: efecto lineal; *** (P<0,001); a, b, c, d, dentro da mesma fila difiren P<0,05.

O contido en principios nutritivos, isto é, proteína bruta (PB), graxa bruta (GB) e fibra neutro deterxente (FND), difire entre aproveitamentos (P<0,05), con aumentos lineais da FND (P<0,001) e descensos de PB, GB e DMOestndc ao avanzar a madurez (táboa 3). O maior declive de PB, GB e DMOestndc foi localizado entre o inicio e o final do espigado (aproveitamentos C3 e C4), equivalentes a 32 %, 22 %, 18,1 % e 12,5 % respectivamente, mentres que o aumento da FND é do 22 %, coincidindo co maior crecemento diario de materia seca por hectárea (táboa 3).

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_triticale.indd 112

18/08/2015 00:47

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

A PB e DMOestndc destes cultivos forraxeiros foi superior a 156 e 586 g kg-1 MS, e inferior a 599 g kg-1 MS a FND respecto ao valor medio de avea, cebada, centeo e triticale nas fases do entalado e inicio do espigado (C3) na zona costeira de Cantabria, recibindo 25 kg N ha-1 en cobertura (Salcedo, 2012). O valor relativo forraxeiro (VRF) medio das liñas de triticale tetraploide cultivadas foi de 104±22, máximos de 132±18 en C1 e mínimos de 77±6 en C4. Ao comezo do encanado (C1), o VRF foi superior aos 119 sinalados por Llera et al. (2013) en triticale, e a 86 na mesma fase de madurez para os cereais citados por Salcedo (2012). Posiblemente, o seu escaso rendemento en gran e a baixa taxa de follas senescentes nestes cereais (Ballesteros et al., 2007) contribúa a unha menor mobilización de nutrientes das partes vexetativas ás reprodutivas, principalmente proteína. O contido de ácidos graxos (AG) foi desigual entre cortes (P<0,05) para o conxunto de DDRR (táboa 4). A concentración media foi de 22,1±4,0 g kg-1 MS, máximos ao comezo do encanado en C1 de 25,4 g e mínimos de 17,1 g en C4 ao comezo-final do espigado. A maduración da planta levou consigo descensos lineais no total de AG (P<0,001), imputable á variación da relación folla-talo (non determinada neste experimento). Os lípidos e AG localízanse maioritariamente nos cloroplastos das follas, mentres que os talos conteñen dúas ou tres veces menos ( Jarrige et al., 1995). Neste sentido, Tariq et al. (2011) sinalan que a madurez da planta leva aparellada descensos na relación folla-talo e, á súa vez, de ácidos graxos (Boufaied et al., 2003).

113

Traballos desenvolvidos no noso departamento (Salcedo, 2012) indican descensos significativos de 0,49 g AG kg-1 MS cando a porcentaxe de follas (expresada sobre materia seca) se reduce de 45 ao 20 % para cebada, avea, centeo e triticale (r2=0,47, P<0,001). A concentración dos diferentes AG ordenados de maior a menor foron o linolénico (C18:3), 14,1±3,4 g kg-1 MS; 3,6±0,4 g o palmítico (C16:0); 2,56±0,4 g o linoleico (C18:2); 0,74±0,16 g o oleico (C18:1); 0,29±0,07 g o esteárico (C18:0); 0,21±0,06 g o palmitoleico (C16:1); 0,15±0,14 g o láurico (C12:0); 0,12±0,04 g o mirístico (C14:0) e 0,04±0,02 g o aráquico (C20:4), e obsérvase como o C12:0, C16:1, C18:0, C18:2, C18:3 e C20:4 diminúe linealmente coa madurez da planta (P<0,001) [táboa 4]. Respecto da relación entre PB, DMOestndc e FND, os ácidos graxos C14:0 e C18:1 relaciónanse negativamente coa PB e DMOestndc e positivamente coa FND (figura 1A). A concentración de AG nos DDRR (figura 1B) resultou intermedia entre o L. multiflorum (Salcedo, 2011) e cereais de inverno como o triticale e a avea (Salcedo, 2012) no momento da recolección. Posiblemente, o maior contido de C18:2 e C18:3 nos DDRR respecto ao triticale e a avea teña a súa orixe na menor produción de gran, tal e como se indicou anteriormente para a proteína. Chilliard et al. (2000) sinalan ao C18:3 e C18:2 como precursores de ácido linoleico conxugado (CLA) en leite.

Táboa 4. Ácidos graxos dos DDRR en diferentes cortes, g kg-1 MS C1(130 d)

Corte, número e días de cultivo C2(147 d) C3(161 d)

Efectos C4(186 d)

Medias Láurico (C12:0) 0,22b 0,14ab 0,19b 0,06a 0,15 Mirístico (C14:0) 0,12ab 0,10a 0,14b 0,12ab 0,12 Palmítico (C16:0) 3,54a 3,67a 4,07b 3,36a 3,67 Palmitoleico (C16:1) 0,27c 0,20b 0,23b 0,14a 0,21 Esteárico (C18:0) 0,33b 0,33b 0,29b 0,21a 0,29 Oleico (C18:1) 0,80b 0,63a 0,77b 0,76b 0,74 Linoleico (C18:2) 3,23c 2,55b 2,40b 2,09a 2,56 Linolénico (C18:3) 16,8c 17,0c 13,2b 10,3a 14,3 Aráquico (C20:4) 0,07c 0,05b 0,03a 0,03a 0,045 AG 25,4c 24,6c 21,3b 17,1a 22,1 L: efecto lineal; *** (P<0,001); ** (P<0,01); NS: non significativo; a, b, c, d, dentro da mesma fila difiren P<0,05.

et 0,02 0,006 0,06 0,009 0,01 0,02 0,06 0,47 0,003 0,54

L ** NS NS *** *** NS *** *** *** ***

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_triticale.indd 113

18/08/2015 13:21

114

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

O C18:3, C16:0 E C18:2 SON OS ÁCIDOS GRAXOS MAIORITARIOS. SON NECESARIOS ESTUDOS IN SITU CON ANIMAIS PARA DETERMINAR O SEU POTENCIAL NUTRITIVO Figura 1. Correlación Pearson dos diferentes AG (g kg-1 MS) con PB, FND e DMOestndc (A); contido de AG en DDRR Lolium multiflorum, triticale e avea (B) 1A) 1,00

FND

DMOestnde

0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 -0,20 -0,40

:4 C

:2 18

-1,00

-0,80

-0,60

1B) 20

18,1

18 16 14

DDRR

Lolium

Triticale

Avea

14,1

12 10

8,5 7,2

8 6

3,7 3,6

3,2

4,0 2,5

3,1

2,3 2,3 1,2 0,7 0,7 0,9

0,3 0,5 0,2 0,7

0 C18:3

C16:0

C18:2

C18:1

C18:0

En definitiva, os rendementos medios foron de 5,74±3,2 t ha-1 de materia seca e o contido de proteína bruta, fibra neutro deterxente e materia orgánica dixestible, de 192±62, 584±86 e 612±43 g kg-1 sobre materia seca, respectivamente. A concentración media en ácidos graxos foi de 22,1±4,0 g kg-1 MS, diminuíndo coa madurez da planta. Os AG maioritarios foron o linolénico (14,3±3,4 g kg-1 MS) e o palmítico (3,67±0,45 g kg-1 MS). O linoleico e linolénico relacionáronse positivamente coa proteína (r=0,54 e 0,86, P<0,01) e negativamente coa fibra (r=-0,49 e -0,78, P<0,01), respectivamente. CONCLUSIÓNS A biomasa e o contido en principios nutritivos son atractivos e poden ser unha alternativa ao raigrás italiano nas explotacións leiteiras do norte de España. O C18:3, C16:0 e C18:2 son os ácidos graxos maioritarios. Son necesarios estudos in situ con animais para determinar o seu potencial nutritivo. NOTA DO AUTOR Este ensaio foi presentado na 53.ª Reunión Científica da Sociedade Española para o Estudo dos Pastos (SEEP), Potes (Cantabria, 2014).

referencias bibliográficas Ballesteros J., Cabrera A., Aardse A., Ramírez M.C., Atienza S.G., Y Martín A. (2007) Registration of TS1, TS10 and TS41, Three High Biomass Production Tetraploid Triticale Germplasm Lines, Journal of Plant Registrations, Vol. 1, 71-72. BoufAïed H., Chouinard P., Tremblay G., Petit H., Michaud R. y Bélanger G. (2003) Fatty acids in forages. I. Factors affecting concentrations. Canadian Journal of Animal Science, 83, 501-511. CABRERA A., Domínguez I., Rubiales D., Ballesteros J. Y Martín A. (1996) DDRR - Tetraploid triticale from Aegilops squarrosa L. × Secale L. spp. p. 179–182. In H. Güedes-Pinto, N. Darvey, and V. P. Carnide (ed.).Triticale: Today and tomorrow. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, the Netherlands. CHILLIARD Y., FERLAY A., MANSBRIDGE R., Y DOREAU M. (2000) Ruminant milk fat plasticity: nutritional control of saturated, polyunsaturated, trans and conjugated fatty acids. Ann. Zootech. 49, 181–205. DUNHAM J.R. (1998) Relative feed value measures forage quality. Kansas State University, Research and Extension, 41, 3. GOERING H. Y VAN SOEST P. (1970) Forage fiber analisis. Ag. Handbok Nº. 379. Washington DC ARS USDA. Jarrige R. Grenet E. Demarquilly C. Y Besle J. M. (1995) Les constituants de l’appareil végétatif des plantes fourragères. En: R. JARRIGE, Y. RUCKEBUSCH, C. DEMARQUILLY, M. H. FARCEN, AND M. JOURNET, (eds). Nutrition des ruminants domestiques. Ingestion et digestion, 21-81. INRA edition. Paris (Francia). LLERA F., CRUZ V. Y GALLEGO R.A. (2013) Calidad del forraje de triticale de doble aptitud en función de la densidad de siembra, el número de cortes y la dosis de nitrógeno. En: Olea L. et al. (Eds) Los Pastos: Nuevos Retos, Nuevas Oportunidades, pp. 243-250. Badajoz, España: Sociedad Española para el Estudio de los Pastos. MAROTO F., GÓMEZ A., GUERRERO J.E., Y GARRIDO A. (2008) Propuesta para la homogenización de la información sobre alimentos: aplicación a la base de datos pastos españoles (SEEP). Pastos, 38 (2) 141-144. RIVEROS E. Y ARGAMENTERIA, A. (1987) Métodos enzimáticos de la predicción de la digestibilidad in vivo de la materia orgánica de forrajes. 1. Forrajes verdes. 2. Ensilados y pajas. Avances en Producción Animal, 12-49. SALCEDO G. (2011) Producción, contenido en principio nutritivos y composición en ácidos grasos del cultivo de Lolium Multiflorum solo o asociado a Trifolium. Pastos, 41 (2), 191-209. SALCEDO G. (2012) Los cultivos forrajeros de invierno: “Su importancia en los modelos lecheros actuales”. Ciclo de conferencias del Centro de Investigación y Formación Agraria (CIFA), 27 Marzo 2012. SPSS (2006) SPSS for Windows, version 15.0 Ed. SPSS Inc., Chicago (USA). TARIQ M., AYUB M., ELAHI A., AHMAD A., CHAUDHARY M., Y NADEEM M. (2011) Forage yield and some quality attributes of millet (Pennisetum americannum L.) hybrid under various regimes of nitrogen fertilization and harvesting dates. African Journal of Agricultural Research Vol. 6 (16), 3883-3890.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_triticale.indd 114

18/08/2015 00:50

Empecemos por el principio... Las algas forman parte de los primeros signos de vida de la tierra y son extremadamente ricas en minerales y microelementos. Cuando mueren, su esqueleto muy poroso (similar al de un coral blanquecino), rico en calcio, magnesio y oligoelementos, posee un gran poder de absorción. Una vez molido es usado en Agricultura, Ganadería, Industria, Cosmética, Alimentación, etc.

Tratamiento para CAMA DE ANIMALES

dolofos

SECA

•

HIGIENIZA

•

N O D E CA N TA

•

ECOLÓG

ICO

F E R T I L I za

Es el tratamiento ideal para cama de animales (VACUNO, EQUINO, PORCINO, AVES, etc.) procedente exclusivamente de algas calcáreas, tipo Lithothamnium Calcareum, que le confieren una gran porosidad. Gracias a ello, posee un gran poder de absorción y secado. Así como un insecticida natural.

Ganaderia LA MESQUERIA

GRANULOMETRÍA

PRINCIPALES VENTAJAS • Elimina la humedad de las camas, reduciendo enfermedades del ganado (mamitis, mastitis, etc.). • Higieniza y desinfecta, evitando infecciones en pezuñas y ubres. • No decanta ni endurece en el fondo del estercolero. • Fertiliza el estiércol, aportando calcio, magnesio y microelementos. • Neutraliza el olor a amoniaco y otros malos olores. • Insecticida, fungicida y acaricida “ecológico”. • Opcionalmente puede llevar aromas (lavanda, limón, etc.). • No contiene ácidos, arenas, sodio, serrín, etc.

P resentación

Cubeta 5 lts.

Somos la primera y única empresa especializada en absorbentes y secantes procedentes de algas calcáreas, destinados también a uso industrial “SECAN-VITE” y agrícola “LITHOALGAS”. C/ Alfonso Álvarez de Miranda, 28 39408 LOS CORRALES DE BUELNA (Cantabria) Tel. 942 832 462 - 629 519 793 secan@secanvite.com www.secanvite.com AFRIGA ANO XXI - Nº 117

BUSCAMOS DISTRIBUIDORES publi_secan_galego.indd 115

09/08/2015 10:11

116

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Antonio García Neira, de Garymen Ganadería (Frades)

CULTIVOS ALTERNATIVOS DE INVERNO. DEMANDA DE PROTEÍNA

Este artigo amosa os resultados do ensaio levado a cabo en 2014 nunha parcela da Cooperativa Central de Frades, na cal se sementaron na campaña de outono 8 variedades de especies forraxeiras (cereais, raigrás e leguminosas) co obxectivo de avaliar forraxes alternativas ao millo que poidan ofrecerlles ás explotacións rendemento, calidade e aforro. Gonzalo Lema Clavijo1, Roberto Fernández Álvarez2 Enxeñeiro técnico agrícola. Cooperativa Central de Frades 2 Veterinario nutrólogo

INTRODUCIÓN Actualmente existe por parte dos gandeiros dedicados á produción láctea unha gran demanda de forraxes que acheguen calidades óptimas para a alimentación do gando. Dado que a fonte de proteína é un dos parámetros máis limitante e custoso na alimentación, sempre supeditado á cotización da soia como materia prima proteica no mercado internacional e con prezos máis elevados que o resto das materias primas cerealísticas que están enfocadas como fonte de enerxía na ración, é de máxima preocupación poder obter forraxes ricas en proteína e de alta dixestibilidade que leven a un abaratamento do concentrado que complementa a ración, cuxa base é principalmente o silo de millo e co que practicamente cubrimos as necesidades enerxéticas do animal en canto ao seu mantemento corporal e á produción de leite. Así mesmo, con forraxes de calidade alternativas ao cultivo de millo forraxeiro non

só se poden reducir custos na alimentación senón que se pode incrementar a produción media en litros de leite por vaca e día. Na zona da comarca de Ordes, debido ao grande dimensionado das explotacións, en canto ao número de animais se refire e á reducida SAU da que dispoñen, existe unha sobrecarga gandeira (UGM/ha). Iso leva consigo que, se se quere dispor dunha forraxe económica, esta debe elaborarse na propia SAU, tentando aproveitar o máximo rendemento e a calidade e así reducir custos, evitando a compra de forraxes fóra da explotación. Por todo isto, a modo xustificativo dos antecedentes expostos, decidiuse avaliar en 2014 mediante un campo de ensaio, como cultivo alternativo e rotacional ao millo forraxeiro nun mesmo ano, especies de cereais, raigrás e leguminosas, ben como cultivo monofito ou polifito combinándose entre elas, sementadas na campaña de outono, todas elas para aproveitamento de forraxes ensiladas. Ademais, mediante estes cultivos rotacionais evitamos a degradación dos solos, incorporando materia orgánica dos restrollos ou nitróxeno dispoñible no caso de implantación de leguminosas.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_clavijo_galego.indd 116

12/08/2015 19:36

117

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

MATERIAL E MÉTODOS Localización: o ensaio levouse a cabo nunha parcela de 1,44 ha de superficie bruta, propiedade da Cooperativa Central de Frades, localizada no lugar de Ledoira, no concello de Frades. A altitude sobre o nivel do mar é de 396 m. Planificación da actividade: utilizáronse 8 variedades comerciais correspondentes a especies forraxeiras, sementadas individualmente ou mesturadas entre si. O deseño foi de bloques ao azar con tres repeticións dun dos cultivos tomado como testemuña. A dose de sementeira foi en relación ás variedades e mesturas que se ían implantar. As especies e variedades empregadas foron as seguintes: Táboa 1. Especies e variedades ESPECIE NOME CIENTÍFICO Vicia sativa Hordeum vulgare Triticosecale Avena sativa Lolium multiflorum Lolium hybridum Trifolium incarnatum Trifolium alexandrinum

NOME COMÚN Veza sativa Cebada forraxeira Triticale Avea Raigrás italiano Raigrás híbrido Trevo encarnado Trevo alexandrino

VARIEDADE Nikian R-2 Ketos R-1 Bellac R-2 Prímula R-2 Cipollini (T) Dorcas (T) Linkarus Alex

(T) = tetraploide; R-1 = semente certificada destinada á produción de semente; R-2 = semente certificada destinada á produción de gran

CON FORRAXES DE CALIDADE ALTERNATIVaS AO CULTIVO DE MILLO FORRAXEIRO NON SÓ SE PODEN REDUCIR CUSTOS NA ALIMENTACIÓN SENÓN QUE SE PODE INCREMENTAR A PRODUCIÓN MEDIA EN LITROS DE LEITE POR VACA E DÍA

Pártese dun terreo franco-areento de alta fertilidade cos seguintes valores: pH = 6,4; materia orgánica (MO) = 11 %; fósforo (P) = 47 ppm; potasio (K) = 492 ppm; calcio (Ca) = 11,60 meq/100 g; magnesio (Mg) = 0,98 meq/100 g. O 26 de novembro de 2013 realizouse un labor previo do terreo mediante un pase de grade de discos. Ao día seguinte aplicouse unha dose aproximada de 50.000 litros/ ha de xurro de vacún. O 4 de decembro enterrouse o xurro mediante labor de fresa e, un día despois, aplicáronse 220 kg/ha de 8-24-16 mediante fertilizadora pendular. O día 9 de decembro realizouse a sementeira con sementadora pneumática, cunha anchura de sementeira de 6,00 ml para cada bloque ou parcela, excepto os 9,00 ml para o bloque testemuña situado na cabeceira da finca. As doses de sementeira e as fórmulas empregadas son as seguintes:

BATIDOR CENTRÍFUGO • Cañón hidráulico dirigible • Combinación del agitador de hélice con la

bomba centrífuga • Especial para mover la arena sedimentada en

el fondo del pozo • 5 metros de largo + 2 cabezales (opcional) • 100 CV de potencia absorbida, según densidad del purín • 540 revoluciones

TÉCNIC AMEN TESTAD TE O

sed La soL ime uci nta ón da par en e a L L po a ar zo d ena e pu rín

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_clavijo_galego.indd 117

12/08/2015 19:37

118

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Táboa 2. Doses e superficies TESTEMUÑA

TESTEMUÑA

CULTIVO CEBADA + VEZA AVEA + VEZA TRITICALE + VEZA R. ITAL. + TREV. ENC. R. ITAL + TREV. ALEX. AVEA + R. ITAL. AVEA + R. HÍB. CEBADA + VEZA TRITICALE AVEA CEBADA CEBADA + VEZA TRITICALE + VEZA AVEA + VEZA CEBADA + VEZA

DOSE (kg/ha) 60 + 90 60 + 90 60 + 90 23 + 12 23 + 12 60 + 30 60 + 30 60 + 90 220 160 180 80 + 80 80 + 80 80 + 80 60 + 90

BLOQUE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

Durante os meses de febreiro e marzo non se puideron realizar cortes de limpeza en ningún dos bloques debido ás intensas choivas acaecidas, técnica que resultaría moi apropiada para os bloques destinados ao cultivo de raigrás e trevos anuais ou mesturas de raigrás e avea, xa que os cortes de limpeza permiten un rebrote uniforme das praderías e alcanzar maiores producións. En cambio, nos cultivos asociados con veza sativa prescíndese de realizar este manexo, xa que un corte de limpeza evitaría o rebrote da leguminosa coa consecuente perda desta especie no cultivo. De todos os xeitos, con sementeiras tardías, como a de referencia de estudo, búscase evitar o corte invernal ou de limpeza, desprazándoas a finais de novembro ou principios de decembro, no canto de realizalas a mediados de outubro. Esta é unha opción arriscada pola posible chegada das choivas e a dificultade de laborear correctamente os solos, xogando neste caso un papel importante a técnica da sementeira directa. O 11 de abril (122 días despois da sementeira) aplicáronse 73,5 UF de nitróxeno/ha. A súa aplicación realizouse en catro bandas lonxitudinais no sentido contrario á planificación dos bloques. Transcorrido un mes da aplicación observáronse diferenzas nos cultivos e notouse un detrimento no rendemento da banda testemuña. O día 15 de maio realizouse a sega dos bloques e tomáronse notas da altura media das plantas de cada bloque, así como do estadio vexetativo destas en canto á porcentaxe de espigado nas gramíneas e de floración para as leguminosas. Todos os cultivos estaban espigados e florecidos na súa totalidade, exceptuando as combinacións con raigrás e trevo, cuxa porcentaxe de espigado estaba ao redor do 35-45 %, e a floración do trevo, ao redor do 10-20 %. As asociacións de cereais con leguminosa (veza) alcanzaron alturas medias de 0,90 cm - 1,00 m, en cambio, os cereais implantados sen asociar e os raigrases con trevo non superaron os 0,80 cm. A colleita realizouse mediante segadora acondicionadora con agrupador de fileiras, a unha altura de corte de 6-8 cm. Desta maneira evítase realizar estendido e posterior fileirado que poidan acumular unha maior cantidade de

ANCHO (ml) 9,00 6,00 6,00 6,00 6,00 6,00 6,00 6,00 6,00 6,00 6,00 6,00 6,00 6,00 6,00

BLOQUES (PARCELAS) LONXITUDE (ml) 108,60 67,60 69,60 103,90 97,60 94,60 91,10 77,10 83,80 81,10 76,70 67,10 70,30 67,50 64,00

SUPERFICIE (m2) 977,40 405,60 417,60 623,40 585,60 567,60 546,60 462,60 502,80 486,60 460,20 402,60 421,80 405,00 384,00

cinzas na forraxe e facer que se desprendan as follas das leguminosas tras o seu presecado. Deixouse a fileira de forraxe durante un día de presecado e ensilouse cada bloque en rulos encintados con filme negro. Unha vez finalizado o ensilado, procedeuse ao pesado en báscula de cada rulo para o efecto de coñecer o rendemento de materia verde por hectárea de cada cultivo. Realizouse unha mostraxe de cada silo en rulo o día 16 de maio (30 días despois do ensilado), mediante sonda de tubo oco metálico, e os resultados das análises químicas determináronse o día 20 de maio no Laboratorio de Mouriscade (Lalín) da Deputación de Pontevedra. ANÁLISE E RESULTADOS Para determinar a valoración das especies e variedades forraxeiras cultivadas, tivéronse en conta os parámetros analizados máis importantes: rendemento de MV e MS; % amidón; % FAD; % FND; % PB, e UFL. O resultado dos rendementos de materia verde por hectárea calcúlase tendo en conta o rendemento e o índice da testemuña de solo (cebada + veza: 60 + 90). Para iso realízase a corrección pertinente de cada bloque en función da súa localización con respecto ao bloque testemuña. Para este tomarase o rendemento ponderado de tres repeticións e un índice de solo corrixido de 100. De todos os bloques, os que obtiveron maior produción son os cultivos combinados con cereal (cebada, avea e triticale) e leguminosa (veza sativa), cun índice de produción igual ou superior a 100. Con respecto ao valor nutricional de cada bloque e cultivo, establécese unha táboa comparativa (a táboa 3) na que se detallan todos os parámetros a avaliar. De todos os bloques analizados, os que presentan maior cantidade de proteína bruta por quilo de materia seca son os cultivos combinados de cereal e leguminosa (veza), con valor mínimo de 13,50 % e máximo de 17,50 %. En cambio, os bloques de cultivos que conteñen menor cantidade de proteína bruta son os correspondentes a asociacións de raigrás italiano ou híbrido con cereal tipo avea ou trevos anuais (encarnado e alejandría), así

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_clavijo_galego.indd 118

12/08/2015 19:37

pub_calfensa.indd 119

18/08/2015 18:53

120

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Táboa 3. Valor nutricional (ensaio) BLOQUE CULTIVO *1, 8 e 15 *CEBADA + VEZA 2 AVEA + VEZA 3 TRITICALE + VEZA 4 R. ITAL. + TREV. ENC. 5 R. ITAL + TREV. ALEX. 6 AVEA + R. ITAL. 7 AVEA + R. HÍB. 9 TRITICALE 10 AVEA 11 CEBADA 12 CEBADA + VEZA 13 TRITICALE + VEZA 14 AVEA + VEZA

DOSE/ha (kg) *60 + 90 60 + 90 60 + 90 23 + 12 23 + 12 60 + 30 60 + 30 220 160 180 80 + 80 80 + 80 80 + 80

RTO. MV/ha (kg) Corrixido 14.240 19.313 19.006 9.677 11.485 12.377 10.349 11.269 12.340 6.674 16.582 17.536 15.610

pH 4,10 4,50 4,00 4,60 4,80 4,30 4,30 4,50 4,50 4,50 4,50 4,40 4,40

ANALÍTICAS SILO RULO (% MS) MS PB FAD FND CIN. AMI. 34,70 17,00 34,50 51,60 8,40 3,60 27,80 14,40 36,80 55,00 9,50 3,40 28,10 17,50 35,70 51,50 10,10 3,20 42,10 8,70 32,40 52,00 8,30 _ 46,50 7,40 33,70 53,50 6,30 _ 40,00 7,90 35,20 55,80 6,00 3,80 45,90 6,40 33,10 54,80 5,50 1,60 44,90 7,50 40,40 65,70 5,70 2,80 40,90 6,40 37,90 62,20 5,00 2,10 55,40 7,70 37,40 65,10 4,80 3,10 33,40 16,40 30,20 52,10 8,40 4,20 33,80 14,70 33,00 55,70 8,40 3,40 29,30 13,50 33,60 56,10 7,60 3,00 UFL = (1.008 – 0.011*FAD) + (0.013 * PB)

UFL 0,85 0,79 0,84 0,76 0,73 0,72 0,73 0,66 0,67 0,70 0,89 0,84 0,81

RTO. MS/ha (kg) 4.941,28 5.369,01 5.340,69 4.074,02 5.340,53 4.950,80 4.750,19 5.059,78 5.047,06 3.697,40 5.538,39 5.927,17 4.573,73

Nota: a fila asterisco (*) é a media dos bloques 1, 8 e 15 do cultivo testemuña cebada + veza (60 + 90).

como os bloques de cultivo único de cereal sen ningunha asociación. Disto dedúcese que para que os cultivos referentes a raigrás conteñan un valor nutricional alto é necesario realizar un corte de limpeza na saída do inverno, adecuando a pradería para un afillado e rebrote vigoroso. O mesmo ocorre para cereais (triticale, avea...), que unha limpeza prematura antes do encanado facilita o afillado e o volume de follaxe. Por último, cómpre dicir que as asociacións con trevos anuais deben sementarse a principios do outono para obter un maior éxito de implantación, do que resulta un crecemento e vigor prematuro que poida resistir inclemencias do tempo ocasionadas polas xeadas invernais ou polo exceso de choiva. Xa que estas condicións non son as habituais, para o efecto de avaliar estes cultivos como forraxe, decídese prescindir dos datos obtidos nos bloques 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 e 11, que son os correspondentes a asociacións de raigrás con cereal ou trevo anual e cereais sen asociación. Na súa falta tomaranse os datos analíticos de silos de pradería e de cereais realizados na zona que nos ocupa, tomando como referencia un total de 30 análises durante os dous últimos anos (2013 e 2014) de mostraxe e que conteñan unha porcentaxe de materia seca significativa en torno ao 30 %. Da mostraxe dos silos de pradería en base raigrás obtéñense os seguintes resultados medios:

Por outra banda, en canto a silos destinados a cereal único, tómanse como referencia os extraídos na zona con base no triticale, xa que é o cereal máis utilizado como alternativa ao cultivo de millo forraxeiro.

AVALIACIÓN DOS CULTIVOS Para o efecto de poder avaliar cada cultivo, tomarase unha ración tipo para vacas en lactación, cuxa base é o silo de millo, o silo de herba ou o silo de triticale e concentrado con base na mestura. Para iso teranse en conta as seguintes consideracións: custo medio de cultivo e analíticas de cada cultivo. Para o custo de cada cultivo tomaranse os datos de labores previos, semente, labor de sementeira, fertilización, cortes de silo e ensilado. Tendo en conta que as praderías poden ter unha duración dende os 2 ata os 5 anos, para efectos de cálculo consideraranse uns tres anos de duración, cunha produción durante todo o seu ciclo de entre 85 e 90 toneladas de materia verde por hectárea, a unha media do 33,5 % de materia seca, do que resulta un custo estimado de 0,064 €/kg de materia verde e de 0,156 €/kg de materia seca (contabilízanse os cortes de silo ao 33 % de MS e corte de herba seca ao 90 % de MS). Para o cultivo do triticale, nun só corte para ensilar, cun rendemento aproximado de 25 toneladas de materia verde por hectárea e aproximadamente un 23 % de materia seca, o custo é de 0,043 €/kg de MV, e de 0,144 €/kg de MS. Con respecto ás alternativas de millo forraxeiro, con base no cereal asociado con leguminosa tipo veza sativa, e rendementos en torno ás 19 t MV/ha, resulta un custo estimado de 0,047 €/kg de MV, e de 0,155 €/kg de MS. Por último, para o cultivo de millo forraxeiro con producións medias de 40 t MV/ha e un 33 % de MS, o custo é de 0,039 €/kg de MV e de 0,118 €/kg de MS. Considerarase unha analítica de silo de millo para incorporar na ración de vacas en lactación. Para iso escolléronse 30 analíticas tipo durante os anos 2013 e 2014, cunha porcentaxe de materia seca de entre o 32 e o 33 % de materia seca.

Táboa 5. Silo triticale (VN)

Táboa 6. Silo de millo (VN)

Táboa 4. Silo pradería (VN) SILOS ANOS PRADEIRA 2013 / 2014

PH 4,4

MS PB FAD FND 33,5 12,4 13,3 51,5

SILOS ANOS PH MS PB FAD FND TRITICALE 2013 / 2014 4,0 22,7 8,6 42,4 56,8

CINZAS UFL ENL 9,2 0,81 1,34

CINZAS 6,6

AMIDÓN 2,2

SILOS ANOS PH MS PB FAD FND CINZAS MILLO FORRAXEIRO 2013 / 2014 3,7 32,5 6,5 27,8 45,9 3,6

AMIDÓN UFL 32,2 0,89

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_clavijo_galego.indd 120

19/08/2015 13:12

Instalación en gandería M. Barreal de Augalevada (Láncara - Lugo)

PREFABRICADOS Y HIERROS

TOURÓN

• Montaje de naves ganaderas en general • Estructuras • Cerchas y pórticos • Cubiertas de naves en uralita y panel sándwich • Taller de ferralla • Cubículos de hormigón prefabricados

Vilar de Sarria, 34 - 27614 Sarria (Lugo) Tfno: 982 530 469 - Fax: 982 535 501 Mób: 629 802 700 - 629 817 933 E-mail: hierrostouron@gmail.com

pub_touron.indd 121

18/08/2015 16:40

122

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Con base nestes datos de custos e analíticas, formularanse distintas racións para a alimentación de vacas en lactación, interpretando a diferenza de custos por vaca e día en canto á incorporación de distintas fórmulas de penso ou mestura concentrada na ración. Partimos dunha ración testemuña, que se identifica coas racións tipo das nosas explotacións gandeiras, con base en silo de millo, silo de herba e concentrado. As cantidades e a produción estimadas serán as seguintes: Táboa 7. Ración testemuña e producións estimadas Silo de millo Silo de herba Concentrado

26.000 kg 12.500 kg 10.000 kg

Materia seca inxerida Conversión a leite Produción estimada

21,500 kg 1,5 32,25 litros

Táboa 8. Adaptando o penso (1.º modelo)

DE TODOS OS BLOQUES ANALIZADOS, OS QUE PRESENTAN MAIOR CANTIDADE DE PROTEÍNA BRUTA POR QUILO DE MATERIA SECA SON OS CULTIVOS COMBINADOS DE CEREAL E LEGUMINOSA (VEZA), CON VALOR MÍNIMO DE 13,50 % E MÁXIMO DE 17,50 % Realizaranse dous modelos comparativos: en primeiro lugar, adaptando o tipo de penso á ración en función da forraxe que se vai utilizar e, en segundo lugar, tomarase un penso testemuña para calquera tipo de forraxe. En calquera dos dous modelos manteranse constantes as cantidades de 26 kg de silo de millo e 10 kg de concentrado. 1.º MODELO: ADAPTANDO O PENSO Para avaliar o primeiro modelo exponse a seguinte táboa: FORRAXE

Parámetro

sh 12,500

trit 18,400

AV6090 15,000

AV8080 14,250

TV6090 14,900

TV8080 12,400

CV6090 12,000

CV8080 12,500

PB % FND % FAD % Amidón % ENL unid. ENL Mcal Concentrado kg Prezo €/Tm PB % ENL unid. Cebada Millo Cascarilla de soia Polpa de remolacha Fariña de colza Fariña de soia 44 Xabón cálcico Calcita mín. CaCO3 Sal Bicarbonato sódico Total

16,5 36,8 22,6 21,9 1,609 34,600 10,000 303,40 24,8 1,609 75,0 249,0 88,0 69,0 115,0 360,0 0,0 16,0 8,1 20,0 1000,1

16,5 36,4 23,5 21,5 1,604 34,500 10,000 330,70 26,4 1,714 76,0 236,0 75,0 0,0 115,0 419,0 35,0 16,0 8,0 20,0 1000,0

16,5 37,6 23,1 22,5 1,604 34,500 10,000 300,50 23,9 1,608 75,0 248,0 57,0 121,0 114,0 339,0 1,9 16,0 8,1 20,0 1000,0

16,5 37,9 22,7 22,5 1,609 34,600 10,000 300,70 24,4 1,607 75,0 251,0 88,0 80,0 115,0 347,0 0,0 16,0 8,1 20,0 1000,1

16,5 37,6 23,0 21,6 1,609 34,600 10,000 293,70 22,8 1,594 76,0 218,0 10,0 232,0 116,0 304,0 0,0 16,0 8,1 20,0 1000,1

16,5 37,9 22,3 22,0 1,609 34,600 10,000 299,70 23,9 1,601 76,0 230,0 28,0 171,0 116,0 335,0 0,0 16,0 8,1 20,0 1000,1

16,5 37,9 23,2 21,6 1,609 34,600 10,000 292,70 22,9 1,595 76,0 216,0 54,0 190,0 116,0 304,0 0,0 16,0 8,1 20,0 1000,1

16,5 37,8 22,1 21,5 1,609 34,600 10,000 296,30 23,3 1,592 77,0 201,0 12,0 232,0 117,0 316,0 0,0 16,0 8,1 21,0 1000,1

sh = silo de herba; trit = triticale; AV6090 = avea + veza (60 + 90); AV8080 = avea + veza (80 + 80); TV6090 = triticale + veza (60 + 90); TV8080 = triticale + veza (80 + 80); CV6090 = cebada + veza (60 + 90); CV8080 = cebada + veza (80 + 80) Nota: tómanse prezos medios de mercado para valorar o concentrado.

Desta táboa obsérvanse distintos prezos de concentrado segundo a adaptación deste á forraxe incorporada na ración. De todos eles, resulta máis económico o formulado para incorporar na ración con forraxes de cebada + veza en proporcións de 60 + 90 ou 80 + 80. Tamén o formulado para triticale + veza 60 + 90 resulta máis económico. Segundo o concentrado a racionar, no cadro seguinte calcúlase o custo da ración diaria, por número de animais e anual. Para iso, pomos un exemplo de explotación de 40 vacas en lactación de media anual.

Táboa 9. Custos da ración (1.º modelo) CUSTO VACA/DÍA 4.85 € DIF. 0.00 € Nº VACAS: 40 193.92 € DIF. 0.00 €

5.11 € 0.26 € 204.49 € 10.57 €

4.72 € -0.12 €

4.69 € 4.65 € 4.59 € -0.16 € -0.20 € -0.20 € CUSTO 40 VACAS LACTACIÓN/DÍA

4.51 € -0.34 €

4.56 € -0.28 €

188.96 € 187.63 € 186.05 € 183.75 € -4.96 € -6.29 € -7.87 € -10.17 € CUSTO 40 VACAS LACTACIÓN/ANO

180.20 € -13.72 €

182.58 € -11.34 €

DÍAS: 365 70,780.80 € 74,638.12 € 68,970.40 € 68,484.95 € 67,908.98 € 67,069.48 € 65,773.00 € 66,641.70 € DIF. 0.00 € 3,857.32 € -1,810.40 € -2,295.85 € -2,871.82 € -3,711.32 € -5,007.80 € -4,139.10 €

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_clavijo_galego.indd 122

12/08/2015 19:37

Ray Grass Westerworld

Trébol Encarnado Trébol Persa

Trébol Squarrosum

Avena Strigosa

Veza Común

Veza Vellosa

OTRAS MEZCLAS

EXQUISITAS

Preco* Mix

Rusti* Herb

Trigo + Triticale + Avena + Guisante Forrajero + Guisante Proteaginoso + Veza

Avena Strigosa + Ray Grass Italiano + Centeno + Trébol de Alejandría + Trébol Encarnado + Veza

Polígono Industrial Onzonilla C/ Valle del Silencio • Parcela 27• 24009 León Tel. 987 24 76 08 • (Óscar Martínez) 671 013 625 • (Óscar Ruiz) 639 832 547 www.caussade-semences.com • info@caussadesemillas.com pub_caussade.indd 123

Rapid* Herb Ray Grass Westerwold + Ray Grass Italiano + Trébol Encarnado + Trébol Persa

semences semillas

15/08/2015 11:55

124

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

En comparación coa testemuña, en base a silo de herba, calquera das asociacións de cereal + veza incorporadas na ración reduce os custos de alimentación para a mesma produción de leite de 32,25 litros vaca e día. Aínda que a diferenza máis notoria se contempla na ración que incorpora cebada + veza, tanto en dose de sementeira de 60 + 90 coma en 80 + 80. A incorporación de triticale na ración substituíndo a herba supón un incremento nos custos de alimentación de case 4.000 € anuais, pero se se compara o triticale coa ración de cebada + veza supón un sobrecusto de en torno aos 8.000 € anuais. 2.º MODELO: PENSO TESTEMUÑA (SILO DE HERBA) Nun segundo modelo contémplase un tipo de penso como testemuña que será o formulado para a ración que se incorpora ao silo de herba e que será utilizado no resto de forraxes coas mesmas cantidades que no modelo anterior.

Táboa 10. Penso testemuña (2.º modelo) FORRAXE sh trit AV6090 AV8080 Parámetro 12,500 18,400 15,000 14,250 PB % 16,5 15,8 16,9 16,7 FND % 36,8 37,9 37,5 37,7 FAD % 22,6 24,3 23,3 22,6 Amidón % 21,9 21,9 22,6 22,5 ENL unid. 1,609 1,560 1,604 1,611 ENL Mcal 34,600 33,513 34,500 34,647 Diferenza -1,087 -0,100 0,047 ENL Diferenza -1,553 -0,143 0,067 litros Total litros 32,25 30,70 32,11 32,32

TV6090 14,900 17,5 36,8 23,0 22,5 1,620 34,876

TV8080 12,400 16,9 37,7 22,5 22,5 1,620 34,882

CV6090 12,000 17,4 36,8 22,8 22,6 1,624 34,911

CV8080 12,500 17,3 36,9 22,0 22,7 1,637 35,214

0,276

0,282

0,311

0,614

0,394

0,403

0,444

0,877

32,64

32,65

32,69

33,13

Fonte NRC: (1 litro=0,70 Mcal)

Neste cadro obsérvase que para o mesmo tipo de penso resultan distintas producións de leite en función do tipo e a cantidade de forraxe a utilizar. Segundo isto, o resultado de custos e ingresos será o seguinte:

Táboa 11. Custos da ración (2.º modelo) CUSTO VACA/DÍA

Nº VACAS: 40 DIF.

4,85 € 0,00 €

4,84 € -0,01 €

4,75 € -0,09 €

4,72 € 4,75 € 4,63 € -0,13 € -0,10 € -0,22 € CUSTO 40 VACAS LACTACIÓN/DÍA

4,61 € -0,24 €

4,64 € -0,21 €

193,92 € 0,00 €

193,57 € -0,35 €

190,12 € -3,80 €

188,71 € 189,93 € 185,23 € -5,21 € -3,99 € -8,69 € CUSTO 40 VACAS LACTACIÓN/ANO

184,48 € -9,44 €

185,42 € -8,50 €

DÍAS: 365 70,780.80 € 70,652.32 € 69,393.80 € 68,879.15 € 69,325.18 € 67,609.68 € 67,335.20 € 67,678.30 € DIF. 0,00 € -128.48 € -1,387.00 € -1,901.65 € -1,455.62 € -3,171.12 € -3,445.60 € -3,102.50 €

Antonio Boado Paz na explotación SAT San Miguel (Palas de Rei)

Dedúcese que as asociacións cebada + veza son máis rendibles que calquera outro tipo de alternativa, aínda que habería que contar tamén coa de triticale + veza na proporción 80 + 80. En canto á produción de leite, tendo en conta un prezo medio por litro de leite de 0,29 € (prezo base, prima por cantidade e por calidades de graxa e proteína; ano 2015), tamén existen diferenzas de ingresos en función da utilización dunha ou doutra forraxe na ración:

José Manuel Barreiro Suárez, de Gandería O Pazo (Mesía), onde usan cebada e veza

Táboa 12. Ingresos de produción leite (2.º modelo) €/LITROS VACA/DÍA

Nº VACAS: 40 DIF.

9,35 € 0,00 €

8,90 € -0,45 €

9,31 € -0,04 €

9,37 € 9,47 € 0,02 € 0,11 € €/40 VACAS LACTACIÓN/DÍA

9,47 € 0,12 €

9,48 € 0,13 €

9,61 € 0,25 €

374,10 € 0,00 €

356,09 € -18,01 €

372,44 € -1,66 €

374,88 € 378,67 € 0,78 € 4,57 € €/40 VACAS LACTACIÓN/ANO

378,77 € 4,67 €

379,25 € 5,15 €

384,27 € 10,17 €

DÍAS: 365 136,546.50 € 129,971.70 € 135,941.64 € 136,830.78 € 138,215.91 € 138,252.20 € 138,427.61 € 140,260.32 € DIF. 0,00 € -6,574.80 € -604.86 € 284.28 € 1,669.41 € 1,705.70 € 1,881.11 € 3,713.82 €

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_clavijo_galego.indd 124

12/08/2015 19:37

NUESTRA PRIORIDAD: LA SALUD Y LONGEVIDAD DE SUS ANIMALES

Avda. Avda. Terra Terra Cha,Cha, 11 11 Telf.: Telf.: 982982 310310 026026 27260 27260 Castro Castro Riberas Riberas de Lea de Lea (Lugo) (Lugo) Telf.: 982659 659 445 445 627627 Avda. Terra Cha, 11 310 026 Avda. Avda. Terra Terra Cha,Cha, 11 11 Telf.: Telf.: 982982 310310 026026 e-mail: e-mail: info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com 660 417 417 676676 Distribuidas por:(Lugo) 27260 Castro Riberas de Lea 659660 445 627 27260 27260 Castro Castro Riberas Riberas de Lea de Lea (Lugo) (Lugo) 659 659 445 445 627627 www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com Fax: Fax: 982 982 310 310 295295 e-mail: info@dovalmaquinaria.com 660 417 676 e-mail: e-mail: info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com 660 660 417 417 676676 www.dovalmaquinaria.com Fax:Fax: 982 310 295 www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com Fax: 982 982 310 310 295295

Distribuidas Distribuidas por:por:

Distribuidas por:por:por: Distribuidas Distribuidas

GanaderĂa Novo de Cospeito (Lugo)

Distribuidas por:

Distribuidas Distribuidas Distribuidas por:por:por: Distribuidas por: Distribuidas Distribuidas Distribuidas por:por:por:

pub_rotomix_galego.indd 125

SAT Couto da Granda de Castro de Rei (Lugo)

Avda. Terra Cha, 11 27260 Castro Riberas de Lea (Lugo) e-mail: info@dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com

Telf.: 982 310 026 659 445 627 660 417 676 Fax: 982 310 295

Avda. Avda. Terra Avda. Terra Cha, Terra Cha, 11Cha, 11 11 Telf.:Telf.: 982 Telf.: 982 310982 310 026310 026026 Avda. Terra Cha, 11 982 310 026 27260 27260 Castro 27260 Castro Castro Riberas Riberas Riberas de Lea de Lea de(Lugo) Lea (Lugo) (Lugo) Telf.: 659659 445659 445 627445 627627 27260 Castro Riberas de Lea (Lugo) 659 445 627 Avda. Avda. Terra Avda. Terra Cha, Terra Cha, 11Cha, 11 11 Telf.: Telf.: 982 Telf.: 982 310 982 310 026 310 026026 e-mail: info@dovalmaquinaria.com 660 417 676 e-mail: e-mail: e-mail: info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com 660 417 660 417 676 417 676 676 27260 27260 Castro 27260 Castro Castro Riberas Riberas Riberas de Lea de Lea de (Lugo) Lea (Lugo) (Lugo) 659660 659 445 659 445 627 445 627 www.dovalmaquinaria.com Fax: 982 310 295627 e-mail: e-mail: e-mail: info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com 660660 417 660 417 676 417 676676 www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com Fax: 982 Fax: 982 310 982 310 295 310 295 www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com Fax:Fax: Fax: 982 Fax: 982 310 982 310 295 310 295295 295 09/08/2015 01:49

126

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Comparando coa testemuña de silo de herba, a diferenza por custos de alimentación e ingresos por produción de leite son máis notorios se utilizamos a asociación cebada + veza, cun aforro aproximado de 7.500 €/ano, cantidade moi similar á exposta no modelo 1, no que se adecuaba o tipo de penso en función da forraxe a utilizar. Non obstante, neste modelo a substitución de triticale por un cultivo de cebada + veza é moito máis acusada, xa que á parte de reducir os custos de alimentación en aproximadamente 3.000 €/ano, os ingresos pola produción de leite poden ascender a un total de 10.000 €/ano, o cal suma un beneficio de ao redor dos 13.000 € fronte a un triticale. CONCLUSIÓNS Interpretados os resultados obtidos en canto á produción e á calidade, conclúese que as especies de cereal combinadas con leguminosas, e máis concretamente a asociación cebada forraxeira e veza sativa, son unha alternativa moi adecuada para implantar despois da colleita de millo forraxeiro. Nun principio probáronse doses de 60 + 90 e 80 + 80 de cereal + leguminosa, aínda que con outro tipo de doses tamén se poderían obter resultados satisfactorios. Non convén aumentar en exceso a dose de veza en detrimento do cereal, xa que esta pode encamar. Tamén habería que escoller as variedades a empregar, sobre todo en canto ao cereal, coa característica de bo titor e resistente a enfermidades (septoria, fusarium etc.). Tal e como se interpretaron os resultados dos modelos anteriores, o parámetro de maior relevancia á hora de avaliar a redución de custos nunha explotación é o contido en proteína da forraxe. Esta diferenza entre os cultivos comparados móstrase no seguinte gráfico:

% PB 20,00% 18,00%

17,00%

16,40%

16,00%

y = -0,03ln(x) + 0,186 R² = 0,640

17,50% 14,70%

14,00%

14,40%

13,50%

12,40%

12,00% 10,00%

8,60%

8,00% 6,00% 4,00% 2,00% 0,00% C+V (60+90) C+V (80+80) T+V (60+90) T+V (80+80) A+V (60+90) A+V (80+80) PRADEIRA TRITICALE

CULTIVOS

A asociación cebada + veza tende a ter un maior contido de proteína sobre o resto dos demais cultivos avaliados e inflúe en menor medida se se incrementa a dose deste cereal con respecto a un triticale ou unha avea, dato vantaxoso se o que se pretende é aumentar a dose de cereal co fin de proporcionar máis titor para evitar un encamado da veza. Esta asociación ten a vantaxe de que independentemente de que o cereal estea sen espigar ou espigado parcialmente ou conteña gran leitoso-pastoso e que a veza estea totalmente florecida ou en fase de inicio de floración (entre o 10 e o 20 %), non van existir grandes diferenzas en canto á calidade da forraxe, en detrimento do contido de proteína

bruta e porcentaxe da dixestibilidade. Esta característica confírelle unha maior flexibilidade e un manexo máis cómodo en comparación con cultivos alternativos con base de raigrás, xa que estes últimos están supeditados a recollerse no seu momento óptimo, antes da fase do espigado, xa que perden moitísima calidade se os deixamos espigar levando a silos nutritivamente máis pobres se a forraxe se recolle neste estadio. Recoméndase cultivar mediante segadora acondicionadora con agrupador de fileiras, a unha altura de corte de 6-8 cm. Desta maneira evitarase a perda das follas da planta de veza e tamén se reducirá a cantidade de forraxe. As fileiras deben deixarse en presecado entre 24-48 horas, dependendo da climatoloxía, co obxecto de obter aproximadamente un 30 % de materia seca. Se non se dispón desta maquinaria de recolección, outra opción é realizar o segado sen estender e inmediatamente realizar o fileirado, xa que, se a forraxe conserva a humidade do corte, evítase un maior desprendemento das follas das leguminosas. Este tipo de forraxes non toleran pH moi ácidos, sendo o seu desenvolvemento óptimo de crecemento a partir de 5,5, polo que é necesario realizar encalados de corrección e mantemento cada dous ou tres anos. A demanda de fósforo adoita ser máis alta que para outras forraxes; estímanse nunhas 50 UF/ha de P2O5 por cada 18-20 toneladas de materia verde e recoméndase unha aplicación de fósforo mineral na sementeira a razón de 250 kg/ha de 8-24-16 ou, na súa falta, 150 kg/ha de superfosfato 45 %. Se utilizamos grandes cantidades de xurro incorporado antes da sementeira, pódese prescindir do fertilizado potásico en forma mineral. Por último, detállanse varios aspectos, vantaxes e inconvenientes, para o efecto de tomar a decisión para a implantación do cultivo asociativo de cereal + leguminosa (cebada + veza), comparándoo con outro tipo de alternativas, ben sexa cereal único ou pradería convencional a base de raigrás: • Altas producións de entre 18 e 20 toneladas/hectárea de materia verde. • Altas porcentaxes de proteína bruta, entre o 15 e o 18 %. • Ao ser unha forraxe de alto valor nutritivo, evidénciase unha notable redución de custos de concentrado. Este aforro supón 0,28 €/vaca/día para un concentrado formulado en comparación cunha ración en base a silo de raigrás, e de 0,54 €/vaca/día en comparación cun concentrado que complemente a ración con base no silo de triticale. • Incremento na produción de leite de en torno a 1 litro vaca/día en comparación a un silo convencional de raigrás e duns 2,5 litros fronte a un silo de triticale. • Maior inxestión por parte do animal, ao ser esta forraxe máis apetecible. • Facilidade de laboreo previo á implantación do cultivo de millo, xa que deixa o solo abrandado, co consecuente aforro enerxético e de man de obra. • Época da sementeira. Experiencias demostran que unha implantación moi temperá (finais de setembro - principios de outubro) pode provocar un desenvolvemento moi rápido e excesivo do cultivo, co risco de afectarlle

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_clavijo_galego.indd 126

12/08/2015 19:37

127

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

excesos de pluviometría ou xeadas, provocando a mortaldade da planta (veza). Ao tratarse de cultivos invernais, recoméndase realizar sementeiras nos meses de novembro ou principios de decembro. • Evítase o corte de limpeza á saída do inverno. Non se recomenda realizar esta operación, xa que, pola contra, se impide o rebrote da veza sativa. A veza villosa permite o pastoreo e o corte de limpeza a condición de que sexa unha altura de corte superior a 6 cm. • Incorporación de nitróxeno no chan para o aproveitamento do cultivo posterior (millo). • En función da evolución do cultivo, pódese prescindir da aplicación de fertilizado nitroxenado no momento do afillado do cereal, xa que este o absorbe pola fixación deste elemento no chan que exerce a leguminosa. Aínda que se demostrou que aplicacións dun fertilizado ternario, tipo 15-15-15 con dose de 300 kg/ha, teñen unha resposta moi aceptable en canto ao crecemento vexetativo do cultivo. • Non toleran solos encharcados, onde se apoce auga, que nada quere dicir con terreos húmidos ou pesados, que si son adecuados a condición de que se realice un labor previo á sementeira con subsolador ou apeiro similar que realicen a función de drenaxe. No caso de que o desenvolvemento sexa en invernos e primaveras moi chuviosas, é probable a propagación de fungos, polo que sería recomendable a aplicación de funxicidas á saída do inverno, no período de afillado do cereal. Experiencias realizadas na comarca de Xinzo de Limia (Ourense) con funxicidas en cultivos de trigo brando deron como resultado incrementos de ata un 25 % na produción en gran. • Mal desenvolvemento do cultivo en terreo con forte acidez por baixo de pH con valor de 5,5. Convén realizar encalados con frecuencia cada dous ou tres anos. • Non convén aplicar doses altas de xurro co cultivo xa implantado, á saída do inverno, xa que isto afectaría o desenvolvemento da leguminosa. Pódense aplicar doses moderadas, cun máximo de 30.000 litros/ha, en estado lixeiro ou moi licuado e en tempo húmido, evitando xurros espesos e aplicados en períodos secos ou con altas temperaturas. O momento óptimo é a fase de afillado do cereal. • É imprescindible a incorporación de conservante para o ensilado e a máis recomendada é a utilización de ácido fórmico en doses mínimas de 1 a 2 kg por tonelada de materia verde. As calidades sempre serán óptimas polo contido de proteína e dixestibilidade, independentemente do estado fisiolóxico da planta, en contrapartida cos resultados que se poden obter en praderías de raigrás ou en cultivos de triticale ou avea. Segundo as experiencias realizadas con estes cultivos asociando cereal e leguminosa, ademais do ensaio realizado que aquí se expón, considérase que é unha das mellores alternativas para o millo forraxeiro nas explotacións de vacún de leite de Galicia. De feito, varias explotacións involucráronse en tomar a decisión de utilizar esta alternativa (cebada + veza), obtendo resultados óptimos. Menciónanse como máis representativas: SAT Outeiro (Papu-

cín, Frades), SAT Pumariño (Abellá, Frades), Gandería O Pazo (Cabrui, Mesía), SAT Lavandeira (Poulo, Ordes), La Antigua Fábrica (Présaras, Vilasantar), SAT San Miguel (Berbetouros, Palas de Rei), Ganadería Casas Novas (Boado, Mesía), Garymen Ganadería (Abellá, Frades), Gandería Vila de Santaia (Santaia, Curtis), Ganadería O Lameiro (Añá, Frades), SAT Tañoi (Tañoi, Frades), Ganadería Rodríguez (Papucín, Frades) e Ganadería O Campelo (Brates, Boimorto), entre outras. EXPERIENCIAS PRÁCTICAS CO EMPREGO de CEBADA + VEZA NA GRANXA Tras un período de catro anos empregando esta asociación de cereal e leguminosa para a formulación de racións en explotacións da comarca de Ordes (A Coruña), podemos comezar a obter datos prácticos de granxa en función da resposta observada nos animais cando incluímos esta forraxe na súa ración diaria. Xa vimos as súas vantaxes técnico-económicas neste estudo, pero tanto os gandeiros coma os técnicos sabemos que en moitas ocasións a teoría e a práctica non van da man e resulta tedioso ou complicado o manexo dalgunhas forraxes que a priori parecían excelentes segundo as súas analíticas. Por iso queremos reflectir aquí a nosa experiencia de campo para explicar o comportamento desta forraxe incluída na ración diaria das vacas. En primeiro lugar, valoraremos o seu comportamento como ensilado. É unha forraxe para empregar como rotación de cultivo co millo, polo cal vén substituír ao ensilado tradicional de raigrás e, con base nisto, debemos expor a nosa estimación. As características da combinación cebada + veza, que xa se mencionaron anteriormente e que van resultar especialmente importantes á hora do ensilado, son o punto óptimo de recolección, o estado da planta e o seu contido en azucres. É un cultivo que permite maior variabilidade á hora da súa recolección e pódese atrasar algunhas semanas o ensilado sen unha perda de calidade importante en comparación co cultivo de raigrás. Isto é de vital importancia en zonas como Galicia, onde en función de como se presente a climatoloxía na primavera poderemos recoller silos de raigrás ou moi bos ou excesivamente malos, condicionando a eficiencia produtiva dos nosos animais nos seguintes meses. Isto evitarémolo coa combinación cebada + veza, asegurándonos un ensilado óptimo coa marxe de tempo suficiente para a súa recolección con bo tempo. A nosa experiencia durante os últimos anos é que esta forraxe ten un comportamento similar ao do millo en canto á estabilidade de analíticas, onde ano tras ano se poden obter valores nutricionais similares nos ensilados independentemente da climatoloxía, permitíndonos unha maior estabilidade no tempo tanto nas formulacións nutricionais da granxa coma na produción dos animais. O segundo punto a ter en conta é o estado da planta, xa que na época na que se recolle este cultivo obteremos ensilados con en torno ao 25-30 % de materia seca ensilada, o cal nos permite facer unha boa compactación da pila do silo para eliminar todo o aire do seu interior e favorecer unha fermentación correcta. Esta característica, xunto co seu contido en azucres que acelerará e mellorará os proceAFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_clavijo_galego.indd 127

12/08/2015 19:37

128

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

sos fermentativos, fai que o seu proceso de ensilado sexa moi rápido e seguro, permitindo conservar as súas características nutricionais á vez que evita fermentacións indesexables que favorezan a aparición de fungos e toxinas na forraxe. Desta forma a nosa apreciación no manexo deste tipo de forraxes é que son ensilados de alta calidade nutritiva que fermentan rápido e ben, permitindo o seu consumo estable a partir do mes da súa recolección cunha redución moi importante na aparición de fungos ou toxinas en comparación cos ensilados de raigrás obtidos na mesma época do ano. Ademais, as súas alta compactación e boa fermentación facilitan o manexo da fronte dos silos, xa que esta forraxe exposta ao osíxeno ambiental permanece máis estable e tarda moito máis tempo en desenvolver fungos en comparación coas frontes de raigrás, polo que non é preciso realizar o seu avance diario nin con profundidades de corte elevadas. Aínda que se recomenda avanzar diariamente uns 15-20 cm de fronte e realizar un avance completo na anchura da pila como en calquera outro ensilado, a realidade é que non sempre o dimensionado dos silos o permite e con este tipo de forraxe o avance é máis seguro. Doutra banda está a resposta dos animais fronte a este tipo de ensilados. O primeiro que observamos cando empezamos a empregar esta forraxe é que o cambio de silo de raigrás polo de cebada + veza provoca un aumento na produción das vacas de leite. A priori isto estaría relacionado coa súa maior achega nutritiva fronte ao outro cultivo, pero en racións balanceadas isto non debería ocorrer, xa que o penso administrado xunto ás forraxes corrixiría esas diferenzas. Por iso debemos valorar outros parámetros asociados que facilitan o aumento de produción nos animais e que non só teñen que ver coas súas achegas nutritivas. En explotacións que manexan o de cebada + veza suprimen a subministración de palla na ración das vacas de leite, con porcentaxes de materia seca en torno ao 25-30 %. Con máis cereal na asociación + veza increméntase a incorporación de fibra na ración e, aínda que se suprima a palla, limítase a inxestión por parte do animal e o nivel de proteína na forraxe. Se o que buscamos é aumentar a proteína na forraxe, son máis adecuadas as doses de 60 + 90 que 80 + 80, pero con máis risco de encamado. Os aspectos diferenciadores a nivel práctico na confección de racións con esta forraxe son a apetecibilidade, a dixestibilidade e a estabilidade. É un alimento moi apetecible tanto pola súa boa conservación coma polo seu contido en azucres, o cal estimula a inxestión de materia seca nas vacas. Un rabaño leiteiro ten unha eficiencia de conversión de materia seca en leite aproximada de 1,5 (1,5 litros de leite por cada kg de materia seca inxerida). Este valor flutúa ao longo da lactación; é maior ao comezo para ir reducíndose a medida que a vaca se aproxima ao secado, para acabar facendo un valor medio de lactación de ao redor dos 1,5 ou 1,55 ICMS, que será o que presente o conxunto do rabaño se mantén uns parámetros reprodutivos normais. Por iso, se a inxestión de materia seca aumenta mantendo o índice de conversión conseguiremos maior cantidade de leite, que é unha das principais razóns polas que esta forraxe provoca un aumento na produción máis aló da estimada polas súas achegas nutritivas.

AS ESPECIES DE CEREAL COMBINADAS CON LEGUMINOSAS, E MÁIS CONCRETAMENTE A ASOCIACIÓN CEBADA FORRAXEIRA E VEZA SATIVA, SON UNHA ALTERNATIVA MOI ADECUADA PARA IMPLANTAR DESPOIS DA COLLEITA DE MILLO FORRAXEIRO Tamén debemos valorar a súa dixestibilidade. É un ensilado moi dixestible, tanto pola estrutura fibrosa da planta como pola súa boa fermentación, o cal, ademais de aumentar a porcentaxe de nutrientes que a vaca pode obter no rume, tamén facilitará o tránsito intestinal facéndoo máis estable e continuo. En campo isto tradúcese nunha maior estabilidade na consistencia das feces no conxunto do rabaño, polo que se reducen as vacas con diarreas puntuais e aprécianse feces ben dixeridas sen restos de fibra. Esta dixestibilidade, ademais dos beneficios asociados á saúde dixestiva dos animais, facilita a produción de leite porque mellora o aproveitamento de nutrientes e aumenta a inxestión de materia seca ao dixerir de forma máis eficiente a forraxe. Por último está a estabilidade, porque ao ser unha forraxe ensilada que fermenta adecuadamente e se mantén estable durante o seu consumo vai permitir manter o funcionamento ruminal sen flutuacións que provoquen caídas de leite nos animais, o cal a longo prazo mellora os resultados produtivos con lactacións máis estables. Esta estabilidade tamén se aprecia no estado sanitario das vacas, xa que a menor presenza de fungos e toxinas no silo reducirá a incidencia de mamites e coxeiras, evitando as perdas produtivas asociadas a estas patoloxías. A nivel práctico, ademais das variacións en achegas nutricionais que se estiman a nivel teórico fronte a un ensilado de raigrás convencional e que nos permitirán aumentar a produción leiteira, cremos que o ensilado de cebada + veza permite melloras noutros aspectos como son a inxestión de materia seca e a estabilidade ruminal, que a curto ou medio prazo tamén incrementarán a produción leiteira como consecuencia dun aumento na eficiencia produtiva. Persoalmente, e con base na nosa experiencia práctica, recomendamos empregar esta forraxe nos meses posteriores ao seu ensilado se queremos combinala con silos de millo. Se se recolle a final de primavera pode comezar a consumirse no verán, facéndoa coincidir cun punto de alta dixestibilidade nos silos de millo ensilados o outono anterior. Os silos de millo van aumentando a dixestibilidade do seu amidón a medida que transcorren os primeiros meses tras o ensilado, obtendo os maiores valores de aproveitamento en torno ao verán posterior á súa recollida. Este maior aproveitamento do amidón do millo unido ao aumento de temperaturas estivais facilita a aparición de acidoses subclínicas nas vacas de leite que basean a súa alimentación en silos de millo; por iso é interesante incluír este silo de cebada + veza cando o millo está no seu punto máis elevado de dixestibilidade, xa que a estabilidade ruminal que obtemos fronte ao emprego de silos de raigrás permitiranos controlar mellor os procesos fermentativos do amidón en rume reducindo as acidoses subclínicas, mellorando a asimilación de nutrientes e estabilizando a produción leiteira.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_clavijo_galego.indd 128

12/08/2015 19:37

pub_impex_europa.indd 129

09/08/2015 02:10

130

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

RELACIÓN ENTRE DIETA E CALIDADE DO LEITE NUN PANEL DE EXPLOTACIÓNS LEITEIRAS GALEGAS A dieta que se lles ofrece ás vacas en lactación condiciona a composición do leite, polo que neste traballo establecemos unha relación entre o manexo da alimentación na explotación e a calidade do leite, con especial atención á composición da graxa.

G. Flores1, B. Fernández-Lorenzo1, T. Dagnac1, C. Resch1, S. Pereira-Crespo2, R. Lorenzana2, L. González1, M.J. Agruña2, M. Barreal1, M. Veiga1 e A. Botana1 1 Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (Ingacal-CIAM) 2 Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (LIGAL)

INTRODUCIÓN A produción de leite está afectada pola conxunción de diversos factores que inflúen en maior ou menor medida no volume producido, na proporción dos constituíntes e na calidade dos mesmos. As esixencias dos límites de parámetros hixiénico-sanitarios están regulamentadas e estes valores combinados cos niveis en graxa, proteína e punto crioscópico quedan recollidos nos sistemas de pagamento do operador ao produtor, con primas ou descontos segundo os resultados acadados e os estándares fixados. Desde o punto de vista do consumidor, a calidade non só se mide polo cumprimento estrito das normas contidas na regulamentación que asegura a seguridade alimentaria e as propiedades nutricionais do leite e dos produtos lácteos, senón que se amplía cada día máis a campos relativos á saúde, á conservación do medio ambiente, ao benestar animal e á redución do impacto climático da agricultura, entre outros.

A composición en sólidos e o perfil de ácidos graxos do leite dependen, entre outros factores, do xenotipo da vaca e do estado de lactación, pero sobre todo da alimentación consumida pola vaca (Givens e Shingfield, 2006). Existe pouca información publicada acerca da composición da dieta consumida polas vacas nas explotacións leiteiras galegas e a súa variación ao longo do ano. Por outra banda, non hai, ata a data, traballos que fornezan de información acerca da relación entre o tipo de dieta consumida e a calidade do leite producido. No presente artigo preséntase un resumo de resultados obtidos a partir dun conxunto de explotacións leiteiras galegas con diferente grao de intensificación, visitadas en varias ocasións ao longo dun período de 12 meses entre os anos 2013 e 2014. Os resultados foron obtidos no decurso dos proxectos de investigación INIARTA2012-00065-C05-02 e FEADER 2015/41 nos que colaboran, entre outros grupos de investigación, o Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) e o Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (LIGAL). Os devanditos proxectos están aínda en fase de execución, polo que os resultados presentados teñen carácter de preliminares.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_flores_galego.indd 130

15/08/2015 11:44

131

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

RESUMO DE OBXECTIVOS A dieta ofrecida ás vacas en lactación condiciona a composición do leite, polo que é obxecto do traballo establecer unha relación entre o manexo da alimentación na explotación e a calidade do leite, con especial atención á composición da graxa. Seguindo procedementos estatísticos determínanse as racións típicas empregadas ao longo do ano polo conxunto das explotacións estudadas, descríbese a súa composición e analízase como varía a calidade do leite para cada tipo de dieta. METODOLOXÍA A partir dunha mostra de 316 explotacións de leite galegas, que foron entrevistadas para obter información da súa estrutura produtiva, foron seleccionadas 45 delas situadas nas provincias da Coruña (n=18), Lugo (n=18) e Pontevedra (n=9), con diferente grao de intensificación, en base aos criterios especificados na seguinte táboa. Táboa 1. Grupos de alimentación forraxeira nas explotacións estudadas Aproveitamento Millo para ensilar da herba (% SAU) Pastoreo/ensilado

Variable

Ensilado todo o ano

Entre 25-75 %

Ata o 25 %

Máis do 75 % n: n.º de explotacións estudadas

Ración forraxeira Herba fresca nalgún momento do ano, o resto con ensilados Predomina o ensilado de herba Equilibrio entre ensilado de herba e ensilado de millo Predomina o ensilado de millo

n 15 10 10 10

O aceite de liño mellora claramente o perfil de ácidos graxos do leite (parcela de liño en flor no CIAM a mediados de xuño de 2015)

Das 15 explotacións que realizaban pastoreo, cinco seguían un sistema de produción ecolóxica e das restantes explotacións, cinco delas utilizaban habitualmente un suplemento a base de liño oleaxinoso no concentrado, por estar dentro dun acordo de subministración de leite enriquecido en AG poliinsaturados cunha industria leiteira. Foron realizadas cinco visitas ás explotacións, entre os meses de outubro de 2013 e setembro de 2014, sendo as datas medias 30/10/2013 (visita 1), 5/12/2013 (visita 2), 5/02/2014 (visita 3), 4/04/2014 (visita 4) e 4/06/2014 (visita 5). En cada visita cubriuse un cuestionario no que, entre outros aspectos relativos ao manexo alimentario da explotación, se reflectía a composición da dieta consumida polas vacas de leite tomando nota dos pesos dos ingredientes das racións e tomando mostras dos mesmos, así como do leite do tanque, seguindo o protocolo establecido polo Ligal.

Financiamento Pida o crédito que necesite Se vai realizar melloras na súa explotación, adquirir nova maquinaria ou comprar gando, en AgroBank ofrecémoslle a máis ampla gama de produtos e servizos de financiamento que mellor se adaptan ao seu proxecto de investimento.

AgroBank

NRI: 1220-2015/09681. www.laCaixa.es/agrobank

www.laCaixa.es/agrobank

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_flores_galego.indd 131

15/08/2015 11:44

132

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

A composición da dieta expresouse en forma de porcentaxe de cada ingrediente (pasto verde, ensilado de herba, ensilado de millo, forraxes secas, concentrado e, no seu caso, aceite de liño) sobre a materia seca total consumida polas vacas. A proporción na ración de aceite de liño foi calculada considerando que o concentrado suplementado con sementes de liño contén, de media, un 4,5 % de aceite. No caso de vacas en pastoreo, o consumo de pasto estimouse por diferenza entre a capacidade de inxestión voluntaria teórica das vacas e a suma dos distintos ingredientes ofrecidos no comedeiro, expresados en materia seca. A inxestión das vacas en lactación calculouse en función da produción de leite media por vaca en cada visita, utilizando a expresión MSI=0,372 x PL4MG + 12, adaptada do NRC (2001), onde MSI son os kg de MS consumidos por vaca e día e PL4MG é a produción diaria de leite corrixida ao 4 % de graxa expresada en kg por vaca. As mostras de forraxes analizáronse nos laboratorios do CIAM e do Ligal e as mostras de leite de tanque analizáronse para composición fisicoquímica polos procedementos de rutina do Ligal. A composición dos ácidos graxos do leite das mostras de tanque determinouse por cromatografía de gases seguindo métodos de referencia establecidos no CIAM. Dun total de 225 visitas realizadas foron obtidas finalmente un total de 217 observacións válidas con datos da composición da ración, a composición fisicoquímica do leite e o perfil de AG do leite. Utilizando o paquete estatístico SAS (v 9.2), sobre os datos de composición da ración foi realizada unha análise de agrupamento (PROC CLUSTER) co obxectivo de tipificar as dietas empregadas nas explotacións ao longo do período de estudo. Posteriormente realizouse unha análise de varianza (PROC GLM) para avaliar o efecto do tipo de dieta sobre a composición do leite producido. RESULTADOS VALORES MEDIOS DAS EXPLOTACIÓNS Composición da dieta e produción Como se indica na táboa 2, o valor medio de tamaño do rabaño leiteiro presente nas explotacións nas sucesivas visitas foi de 38,1 vacas, oscilando nun rango de entre 104 e 12 vacas/explotación. Practicamente a totalidade das vacas era de raza frisona, alcanzando esta raza o 97,2 % do total de vacas presentes no rabaño, o que ilustra acerca da alta incidencia da frisonización do rabaño leiteiro nas explotacións galegas, en coincidencia co que acontece no resto do Estado. A produción de leite por vaca presente foi de 29,6 kg/vaca e día, oscilando entre 41,0 e 15,0 kg. A produción corrixida ao 4 % de graxa foi de 28,4 (rango de 39,0 a 14,2) kg/vaca e día. A contribución media dos diferentes compoñentes da dieta foi, como era de esperar, moi variable en función do sistema de alimentación seguido por cada explotación, en cada visita. Os valores medios (e rango de variación) para o conxunto de visitas ás explotacións, expresados en % MSI, foron os seguintes: pasto fresco 12,26 (rango de 100 a 0), ensilado de millo 20,41 (rango de 58,2 a 0), ensilado de herba 26,63 (rango de 86,4 a 0), forraxe seca 7,27 (rango de 85,1 a 0) e concentrado 33,20 (rango de 77,9 a 0), ao

que hai que sumarlle a contribución media do aceite de liño (0,22, rango de 1,98 a 0). Así, a dieta media virtual dunha vaca leiteira do conxunto de explotacións estudadas tería unha inxestión media diaria de materia seca (MS) de 22,5 kg, repartidos en 2,75 kg de MS de pasto, 4,59 kg de MS de ensilado de millo, 5,99 kg de MS de ensilado de herba, 1,63 kg de forraxes secas e 7,54 kg de concentrado. Táboa 2. Composición media da dieta utilizada na alimentación das vacas leiteiras nas explotacións, expresada en % de cada ingrediente sobre a materia seca total consumida por vaca (MSI), número de vacas e produción de leite por vaca n=217

Media

s.d.

Máximo

Mínimo

Composición da ración (% MSI) Pasto fresco

12,26

19,81

100,00

0,00

Ensilado de millo

20,41

18,65

58,22

0,00

Ensilado de herba

26,63

17,55

86,43

0,00

Forraxe seca

7,27

11,62

85,10

0,00

Concentrado

33,20

10,73

77,91

0,00

Aceite de liño

0,22

0,54

1,98

0,00

Tamaño do rabaño leiteiro N.º de vacas de leite Vacas frisonas (% total vacas leite)

38,1

18,9

104,0

12,0

97,2

13,3

100,0

11,7

Produción de leite (PL) PL (kg/d)

29,6

5,6

41,0

15,0

PL corrixida ao 4 % MG (kg/d)

28,4

5,2

39,0

14,2

s.d.: desviación estándar

Composición fisicoquímica do leite de tanque Os valores medios da composición do leite de tanque recollido nas sucesivas visitas ás explotacións indícanse na táboa 3. Como era previsible, a graxa foi o compoñente do leite con maior variación para as diferentes mostras, seguida da proteína, a lactosa e o extracto seco magro, cuxos coeficientes de variación respectivos foron de 7,7 %, 4,1 %, 1,9 % e 2,0 %. O valor medio da graxa foi de 3,77 %, cun valor máximo de 4,52 % e un mínimo de 2,80 %, reflectindo a forte influencia da alimentación sobre este parámetro de calidade do leite, en particular cando se inclúen aceites vexetais nas dietas do gando vacún. O valor medio para a proteína foi de 3,22 % (rango de 3,62 a 2,85 %), para a lactosa de 4,72 % (rango de 4,95 a 4,44 %) e para o extracto seco magro de 8,72 % (rango de 9,08 a 8,10 %). A variación no valor de urea foi elevada, sendo o valor medio de 220,7 mg/l de leite cun intervalo de entre 368 e 100 mg/l para os valores extremos. En canto ao punto crioscópico, o valor medio foi de -0,522 ⁰C, cunha reducida variabilidade entre un máximo de -0,510 e un mínimo de -0,533 ⁰C. Os recontos bacteriolóxicos e de células somáticas foron, respectivamente, de 101.35 x 1.000 UFC e de 102.24 x 1.000 células. Os citados valores medios pódense considerar dentro dos intervalos normais para as mostras de leite das explotacións galegas analizadas no Ligal.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_flores_galego.indd 132

15/08/2015 11:44

GALICAL CALES E CARBONATOS AGRÍCOLAS

NOVA E AD MESTUR N E SERRÍ TO NA CARBO PARA CO CÁLCI S DE CAMA ! VACÚN

APLICACIÓN DO PRODUTO SOBRE O TERREO NOVO SISTEMA DE APLICACIÓN CON SISTEMA DE PESAXE

Redución da acidez dos solos Aumento da produtividade das colleitas

Presentadas en:

EMENDA DE CAL VIVO GRANULADO (90 % CaO) Alta porcentaxe en calcio. Valor neutralizante: > 90 %

• Sacos de 35 quilos • Big bag de 1.100 quilos • Camión cisterna ou camión volquete

EMENDA DE CAL VIVO GRANULADO DOLOMÍTICO (35 % MgO / 60 % CaO) Alta porcentaxe de magnesio. Valor neutralizante: 100 %

Estendidas na propia finca

EMENDA DE CAL VIVO (90 % CaO) Gran poder de neutralización. Valor neutralizante: > 90 %

Transportadas en camións a calquera punto de España e Portugal

EMENDA DE CAL APAGADO (75 % CaO) Potencia o rendemento agrícola. De fácil asimilación. Valor neutralizante: > 75 % EMENDA DE CAL APAGADO + DOLOMITA (50 % CaO / 23 % MgO) Achega magnesio. Favorece a actividade clorofílica da planta. Valor neutralizante: > 80 % EMENDA DE CARBONATO CÁLCICO (56 % CaO) Para terra e camas hixiénicas. Eficaz na redución de mamites ambientais e dermatites. Apropiado para a produción de todo tipo de pensos. Valor neutralizante: 56 %

GALICAL, S.L.L.

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS Arieiras s/n P.I. Louzaneta 27294 LUGO Teléfono 982 22.14.84 Fax 982 22.14.08 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

EMENDA DE CALIZA DOLOMÍTICA-GALIMAG (33 % CaO / 17 % MgO) Achega magnesio. Valor neutralizante: > 58 %

pub_galical.indd 133

18/08/2015 18:52

134

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Táboa 3. Valores medios de composición fisicoquímica, contido en urea, punto crioscópico, bacterioloxía e reconto de células somáticas do leite de tanque n=217

Media

s.d.

Máximo

Mínimo

Composición fisicoquímica do leite (g/100 g leite) Graxa

3,77

0,29

4,52

2,80

Proteína

3,22

0,13

3,62

2,85

Lactosa

4,72

0,09

4,95

4,44

Extracto seco magro

8,72

0,18

9,09

8,10

57,2

368

100

0,004

-0,510

-0,533

Contido en urea do leite Urea (mg/l)

220,7 Punto crioscópico

FPD (°C/1.000)

-0,522

Bacterioloxía (UFC) e Células Somáticas (CS) Log10 (1.000 UFC/ml)

1,35

0,31

2,62

1,00

Log10 (1.000 CS/ml)

2,24

0,20

2,74

1,70

s.d.: desviación estándar

Perfil de ácidos graxos do leite de tanque Na táboa 4 preséntanse os resultados medios do perfil de ácidos graxos (AG) das mostras de leite de tanque. Os resultados están expresados en porcentaxe sobre a suma de ácidos graxos (AGT) detectados na cromatografía de gases, que ascende a 45 AG individuais. O valor medio da suma dos AG saturados (AGS) foi de 68,85 %, variando amplamente para as distintas mostras nun rango de 76,0 a 59,6 %. Entre este grupo predominan os AG saturados de cadea par; os máis importantes son o palmítico (C16:0) con 30,0 %, o mirístico (C14:0) con 11,65 % e o esteárico (C18:0) con 8,94 %, seguidos do butírico (C4:0) con 4,87 % e o láurico (C12:0) con 3,59 %, por orde de importancia. A proporción media de AG monoinsaturados (AGMI) foi de 27,19 % (rango de 35,1 a 20,8 %), sendo o ácido oleico (C18:1 c9-n9), cun valor medio de 20,81 %, o máis importante deste grupo. No cromatograma identificáronse diversos isómeros trans e cis do ácido oleico. Entre os primeiros destaca o ácido vaccénico (C18:1 t11), con 1,29 % de media e rango de 3,03 a 0 %, e o C18:1 t10, cun valor medio de 0,44 % e rango de variación de 2,82 a 0 %. Mentres que o ácido oleico e os seus isómeros monoinsaturados cis son neutros ou lixeiramente beneficiosos baixo o punto de vista dos riscos cardiovasculares, os isómeros de tipo trans teñen atribuídos efectos negativos sobre a saúde humana e interfiren na síntese de AG de cadea longa. Non obstante, o ácido vaccénico ten efectos positivos sobre a saúde humana e é precursor do ácido linoleico conxugado (CLA). Pola contra, a presenza de C18:1 t10 non se considera desexable, pois o seu consumo asóciase cun maior risco de enfermidades cardiovasculares (Hodgson et al., 1996) e, por tanto, unha ratio C18:1t11/C18:1t10 elevada asóciase positivamente coas propiedades saudables do leite de vacún. O valor medio da suma dos AG poliinsaturados (AGPI) foi de 3,94 %, oscilando os valores máximo e mínimo de 6,84 a 2,83 %. Este grupo de ácidos graxos do leite ten unha alta importancia desde o punto de vista da incidencia na saúde humana a pesar da súa relativamente escasa pre-

A COMPOSICIÓN EN SÓLIDOS E O PERFIL DE ÁCIDOS GRAXOS DO LEITE DEPENDEN, ENTRE OUTROS FACTORES, DO XENOTIPO DA VACA E DO ESTADO DE LACTACIÓN PERO, SOBRE TODO, DA ALIMENTACIÓN CONSUMIDA POLA VACA

senza na graxa do leite. O CLA c9t11 mostrou en ensaios con animais interesantes propiedades antitrombóticas, anticancerosas e de protección contra a ateroesclerose e de redución de graxa corporal e os AG poliinsaturados das series omega-6 e omega-3 son AG esenciais, posto que a carencia dos mesmos ten consecuencias nefastas para a saúde dos humanos. Os AG poliinsaturados con maior presenza nas mostras de leite de tanque foron o linoleico (C18:2 c-n6) con valor medio de 1,97 % e rango de 3,4 a 0,9 %, o alfa-linolénico (C18:3 n6) con valor medio de 0,50 % e rango de 1,31 a 0,18 % e o isómero do ácido linoleico conxugado C18:2 c9t11 con media de 0,76 % e rango de 1,61 a 0,29 %. O ácido linoleico é o cabeza da serie omega-6 e o ácido alfa-linolénico é o cabeza da serie omega-3, servindo de base para a síntese dos AG de cadea longa de cada serie no organismo humano. O valor medio da ratio entre a suma dos AG das series omega-6 e omega-3 foi de 3,42, oscilando entre 6,84 e 1,46. No estado actual de coñecementos, unha alimentación humana equilibrada debe presentar unha relación de AG omega-6/omega-3 inferior a 5. Nas sociedades occidentais desenvolvidas, este valor é máis alto ca en sociedades máis agrarias, existindo evidencias de que ratios elevadas constitúen un factor de risco cardiovascular e favorecen o sobrepeso e a obesidade infantil.

O ensilado da herba permite transferir ácidos graxos poliinsaturados do pasto ao leite

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_flores_galego.indd 134

12/08/2015 19:18

pub_mercampo.indd 135

18/08/2015 14:19

136

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Táboa 4. Valores medios do perfil de ácidos graxos (AG) do leite de tanque n=217

Media s.d. Máximo Composición de AG do leite (% AGT) C4:0 4,87 0,50 6,26 C6:0 2,57 0,22 3,38 C8:0 1,44 0,17 1,97 C10:0 3,11 0,46 4,38 C11:0 0,06 0,04 0,52 C12:0 3,59 0,57 4,90 C13:0 0,12 0,27 4,09 C14:0iso 0,02 0,02 0,11 C14:0 11,65 1,54 14,40 C15:0iso 0,26 0,87 12,98 C14:1c9 1,07 0,17 1,65 C15:0aiso 0,46 0,09 1,17 C15:0 1,03 0,16 1,62 C15:1c10 0,00 0,02 0,24 C16:0 30,06 3,18 40,51 C16:1c9n7 1,99 0,28 2,90 C17:0 0,49 0,07 0,85 C18:0 8,94 1,51 13,12 C18:1t6:t9 0,55 0,18 1,21 C18:1t10 0,44 0,34 2,82 C18:1t11 (vaccénico) 1,29 0,62 3,03 C18:1t12 0,21 0,13 0,86 C18:1c9n9 20,81 2,25 26,57 C18:1c11n7 0,59 0,16 1,07 C18:1c12 0,20 0,11 0,49 C18:2tn6 0,02 0,04 0,45 C18:2cn6 1,97 0,38 3,45 C18:3n6 0,00 0,00 0,00 C18:3n3 0,50 0,23 1,31 C20:0 0,09 0,57 8,45 CLAc9t11 0,76 0,31 1,61 CLA (outros isómeros) 0,35 0,10 0,67 C20:1c11n9 0,04 0,02 0,09 C21:0 0,03 0,01 0,09 C20:2n6 0,03 0,01 0,08 C20:3n6 0,02 0,03 0,10 C20:3n3 0,12 0,04 0,23 C22:1n9 0,00 0,00 0,00 C22:0 0,04 0,02 0,12 C20:4n6 0,08 0,11 0,59 C22:2n6 0,03 0,02 0,10 C23:0 0,01 0,01 0,05 C20:5n3 0,02 0,03 0,11 C24:0 0,01 0,03 0,45 C24:1n9 0,00 0,01 0,07 C22:5n3 0,00 0,00 0,00 C22:6n3 0,05 0,07 0,39 Grupos de AG máis relevantes (% AG totais) AG saturados 68,85 3,29 76,01 AG monoinsaturados 27,19 2,88 35,11 AG poliinsaturados 3,94 0,71 6,84 Suma de AG omega-6 2,14 0,41 3,62 Suma de AG omega-3 0,69 0,23 1,53 Relacións entre AG Omega-6/omega-3 3,42 1,18 6,84 C18:1t11/C18:1t10 4,05 3,00 19,71

Mínimo 3,51 1,97 0,00 0,00 0,01 0,08 0,05 0,00 0,01 0,05 0,18 0,00 0,51 0,00 23,34 0,21 0,30 0,00 0,21 0,05 0,00 0,00 15,86 0,24 0,00 0,00 0,94 0,00 0,18 0,00 0,29 0,12 0,00 0,00 0,01 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 59,62 20,89 2,83 1,05 0,31

As dietas que combinan ensilado de herba e pastoreo producen leite cunha ratio omega-6/omega-3 baixa

Identificación de dietas típicas na análise de agrupamento Na táboa 5 móstranse os resultados da análise “cluster” realizada sobre as 217 observacións das que se coñecía a composición da dieta consumida pola vacas en lactación, sendo identificados sete tipos diferentes de dieta característicos das explotacións leiteiras estudadas. A proporción (en % MSI) de forraxe dominante na ración e de concentrado e o uso de aceite de liño permiten definir as dietas típicas e as súas principais características. A continuación resúmense os trazos principais destas dietas facéndose referencia aos valores medios dos compoñentes da ración, do número de vacas de leite e da produción media por vaca corrixida ao 4 % de graxa que corresponde a cada tipo. • FV (forraxe verde): ten unha ratio aproximada de forraxe/concentrado de 77/23 e na forraxe predomina a herba verde (48,1 %), estando presentes os ensilados de herba (13,6 %), de millo (8,7 %) e as forraxes secas (6,6 %). Representa o 15,2 % do conxunto das dietas. O número de vacas leiteiras/explotación é de 32,9 e a produción media diaria por vaca é de 24,8 kg de leite. • FV-L (forraxe verde e liño): semellante á anterior pero con presenza de aceite de liño no concentrado (1,08 %). A relación forraxe/concentrado é de 74/26, e na forraxe predomina a herba verde (34,8 %), con maior presenza de ensilado de herba (27,5 %) e de ensilado de millo (9,6 %) e menor de forraxes secas (2,1 %) comparada coa FV. Relativamente pouco frecuente, representa o 6,0 % do conxunto das dietas. O tamaño medio do rabaño leiteiro (15,7 vacas) é moi inferior ao do tipo de dieta anterior, sendo a produción media diaria por vaca moi semellante (23,9 kg de leite).

1,46 0,00

s.d.: desviación estándar; AGT: suma de todos os ácidos graxos do leite.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_flores_galego.indd 136

12/08/2015 19:18

pub_fertiprado.indd 137

18/08/2015 20:33

138

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

COMO RESULTADO DA ANÁLISE “CLUSTER” REALIZADA SOBRE AS 217 OBSERVACIÓNS DAS QUE SE COÑECÍA A COMPOSICIÓN DA DIETA CONSUMIDA POLAS VACAS EN LACTACIÓN, FORON IDENTIFICADOS SETE TIPOS DIFERENTES DE DIETA PRESENTES NAS EXPLOTACIÓNS LEITEIRAS ANALIZADAS • SH (ensilado de herba): con maior presenza de concentrado que as anteriores, nesta dieta a ratio forraxe/concentrado é de 65/35. O ensilado de herba predomina na ración (40,0 %), con presenza de herba verde (8,6 %) ao mesmo nivel que o ensilado de millo (8,5 %) e as forraxes secas (7,7 %). É o tipo de dieta máis frecuente, representando o 39,1 % do total. Ten un tamaño medio de rabaño leiteiro (34,0 vacas/explotación) semellante ao tipo de dieta FV e unha produción diaria por vaca claramente superior (27,9 kg de leite). • SM-SH (ensilados de millo e de herba): cunha relación forraxe/concentrado de 63/37, nesta dieta predominan o ensilado de millo (31,8 %) e de herba (28,4 %). A presenza de forraxes secas é baixa (2,3 %) e a de herba fresca case inexistente (0,4 %). É o segundo tipo de dieta máis frecuente, representando o 18,4 % do total. O tamaño do rabaño leiteiro (35,4 vacas/explotación) e a produción diaria por vaca (30,1 kg de leite) son semellantes aos do tipo de dieta anterior. • SM (ensilado de millo): a relación forraxe/concentrado (62/38) é a menor de todas, predominando o ensilado de millo (47,8 %) cunha achega minoritaria das forraxes secas (7,4 %) e do ensilado de herba (6,3 %) e sen presenza de herba fresca. Representa o 9,2 % do conxunto das dietas. O tamaño do rabaño leiteiro (53,0 vacas/ explotación) e a produción diaria por vaca (32,7 kg de leite) teñen valores superiores aos dos tipos anteriores. • SM-L (ensilado de millo e liño): moi semellante á anterior, da que se diferencia por unha presenza elevada de aceite de liño na ración (1,66 %). A relación forraxe/ concentrado é de 63/37. Predomina amplamente o ensilado de millo (50,1 %), seguido a distancia do ensilado de herba (10,4 %) e das forraxes secas (2,5 %). Coma no tipo anterior, non hai presenza de herba fresca na ración. Representa o 9,2 % do conxunto das dietas. O número de vacas leiteiras (66,7 vacas/explotación) é o maior de todos os tipos de dieta e a produción diaria por vaca (33,1 litros) é semellante á do tipo SM. • FSEC (forraxes secas): cun uso reducido de concentrado, a ratio forraxe/concentrado é de 77/23. As forraxes secas predominan na dieta (62,9 %), na que hai participación minoritaria de herba fresca (7,0 %), ensilado de millo (4,4 %) e ensilado de herba (2,5 %). Este tipo de dieta, seguida en dúas explotacións ecolóxicas, representa unicamente o 2,7 % do total das dietas estudadas. O tamaño medio do rabaño é de 43 vacas/explotación e o rendemento medio diario por vaca é o máis baixo de todos os grupos (22,3 kg de leite), aínda que non se diferencia significativamente dos observados para os dous tipos de dieta (FV e FV-L) nos que predomina a forraxe fresca.

Pastoreo de alfalfa a comezos de xuño

Táboa 5. Dietas típicas nas explotacións: valores medios de tamaño do rabaño leiteiro, produción de leite por vaca e composición da ración, expresados en % de cada ingrediente sobre a materia seca total consumida por vaca (MSI) Cluster† n

FV 33 48,17 a

FV-L SH SM-SH SM SM-L 13 85 40 20 20 Composición da ración (% MSI) 34,82 b 8,62 c 0,48 d 0,00 d 0,00 d

Pasto fresco Ensilado de millo Ensilado de herba Forraxe seca Concentrado Aceite de liño

7,06 cd <.0001

8,78 c

9,65 c

4,45 c <.0001

8,58 c

31,81 b 47,80 a 50,10 a

FSEC 6

13,66 c 27,54 b 40,09 a 28,49 b 6,34 cd 10,47 cd 2,59 d <.0001 6,60 bc 2,16 c 7,70 b 2,37 c 7,46 b 2,59 c 62,92 a <.0001 22,78 b 24,74 b 35,01 a 36,85 a 38,40 a 35,18 a 22,98 b <.0001 0,00 c 1,08 b 0,00 c 0,00 c 0,00 c 1,66 a 0,00 c <.0001 Tamaño do rabaño leiteiro

N.º de vacas 32,94 c 15,77 d 34,09 c 35,43 c 53,00 b de leite Vacas friso92,85 a 100,00 a 97,45 a 99,93 a 98,61 a nas (% total ) Produción de leite por vaca (PL) PL (kg/d) 25,39 d 25,46 d 28,95 bc 30,52 b 34,34 a PL 4 % MG 24,85 c 23,96 c 27,95 b 30,11 ab 32,77 a (kg/d)

66,70 a 43,00 bc <.0001 100,00 a 77,71 b 0.0630 36,52 a 26,09 cd <.0001 33,16 a 22,39 c <.0001

n: número de observacións; p: significación do test F no ANOVA. Valores afectados con distintas letras na mesma liña son significativamente diferentes (p < 0.05). † Tipoloxía das dietas definidas na análise “cluster”. FV: forraxe verde; FVL: forraxe verde con liño; SH: ensilado de herba; SM-SH: ensilados de millo e de herba; SM: ensilado de millo; SM-L: ensilado de millo con liño; FSEC: forraxes secas.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_flores_galego.indd 138

15/08/2015 11:44

www.indusagri.es indusagri@indusagri.es

FINAL2a.indd 139

08/08/2015 11:19

140

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

A GRAXA FOI O COMPOÑENTE DO LEITE CON MAIOR VARIACIÓN PARA AS DIFERENTES MOSTRAS, SEGUIDO DA PROTEÍNA, A LACTOSA E O EXTRACTO SECO MAGRO

A dispoñibilidade de SAU é un dos principais factores limitantes da sostibilidade das explotacións leiteiras galegas

Composición do leite de tanque para as diferentes dietas típicas Como se pode observar na táboa 6 (na páxina seguinte), o tipo de dieta afectoulle significativamente á composición fisicoquímica do leite. Os valores medios de graxa das dietas SM-SH, FV, FSEC e SH, oscilaron entre 3,91 e 3,77 % e non se diferenciaron significativamente entre si. Para a dieta de ensilado de millo (SM) foi observado un valor medio de 3,70 %, significativamente inferior comparado coa dieta de SM-SH. As mostras de leite de tanque da dieta de forraxe verde con liño (FV-L) tiveron un valor de graxa inferior, de media 3,64 %, diferenciándose significativamente de todos os grupos anteriores, agás de SM. Aínda máis baixa foi a graxa correspondente á dieta de ensilado de millo con liño (SM-L), que acadou un valor medio de tan só 3,39 %, moi inferior ao de todas as dietas. Glasser et al. (2008) realizaron diversos experimentos para estudar o efecto da dieta sobre o contido en graxa e proteína do leite de vacas e concluíron que o aumento de concentrado na ración tendeu a diminuír a graxa do leite en maior ou menor medida, dependendo da proporción de forraxe e sendo máis marcada nas dietas con ensilados de millo. Por outra banda, o efecto de engadir lípidos alimentarios á ración de vacas leiteiras manifestábase por unha diminución sistemática do contido en graxa do leite que podía estar ligada a unha diminución moderada da proteína do leite (de -0,02 a -0,03 ud). Esta diminución é variable dependendo do tipo de aceite e da forraxe predominante na dieta, observando Chilliard et al. (2007) que achegas de aceite de liño en proporcións do 1,3 % da materia seca da ración reducían a graxa do leite desde 3,89 % ao 3,69 % con dietas compostas dun 47 % de ensilado de millo e o 40 % de concentrado, e desde 3,72 % ao 3,66 % para dietas compostas dun 60 % de ensilado de herba e un 35 % de concentrado. A redución da proporción de graxa do leite era moi superior cando a achega de aceite de liño ascendía

ao 3 % da materia seca da ración, con valores de graxa de 3,37% e 3,58%, respectivamente, para as dietas de ensilado de millo e de herba. Os resultados observados no presente estudo suxiren que o efecto combinado do elevado nivel de ensilado de millo (50 %) e de concentrado (35 %) e de achega de aceite de liño en proporcións do 1,66 % explicarían a marcada depresión da graxa do leite observada na dieta de ensilado de millo con liño, inferior en 0,38 ud ao valor medio de todas as mostras de leite de tanque. Por outra banda, a diminución en 0,13 e de 0,07 unidades respecto do citado valor medio da graxa do leite das mostras correspondentes ás dietas de forraxe verde con liño e de ensilado de millo atribúense, no primeiro caso, á achega de aceite de liño á dieta (1,08 %) e, no segundo caso, á relativamente elevada proporción de amidón na ración derivada da presenza de ensilado de millo (47,8 %) e de concentrado (38,4 %). Aínda que en menor medida que para a graxa, os valores de proteína, lactosa e extracto seco magro foron tamén afectados polo tipo de dieta. O valor medio de proteína do leite nas diferentes dietas mantívose no rango de 3,28 % a 3,16 %, agás para a dieta de forraxes secas (FSEC), que tivo un valor de 3,09 %, significativamente inferior ao de FV, SH, SM-SH, SM e SM-L. En canto aos valores de lactosa e de extracto seco magro, mantivéronse no rango de 4,83 a 4,66 % e de 8,82 a 8,53 %, respectivamente, correspondendo os valores máis altos á dieta de ensilado de millo con liño e os máis baixos á de forraxes secas. Este efecto pode ser explicado polo feito de que, polo xeral, as racións con maior densidade enerxética presentan concentracións de extracto seco magro máis elevadas, mentres que o seu contido pode ser reducido pola adición de aceites á ración (Harris e Bachman, 2003). Os valores de urea oscilaron entre 269 e 191 mg/l de leite, correspondendo os valores máis elevados ás dietas de ensilado de millo (SM-L e SM) e de forraxe seca (FSEC) e, os máis baixos, ás dietas de silo de herba (SH) e forraxe verde (FV).

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_flores_galego.indd 140

15/08/2015 11:48

Herbicida de postemerxencia

Axeitado para o Rumex:

• Carbea, Carbés, Cardencha, Aceda, Vinagreira, Acedeira, Labaza. • Acedera, Romaza, Paniega y Lengua de vaca (E).

Contra todo tipo de malas herbas de folla ancha nas pradeiras e céspedes de gramíneas xa establecidos pub_syngenta_galego.indd 141

09/08/2015 02:09

142

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Cortando unha rotopaca de raigrás para metela no carro

O punto crioscópico ou de conxelación do leite (FPD) tamén foi afectado significativamente polo tipo de dieta. O leite procedente da dieta de ensilado de millo con liño (SM-L) mostrou o punto de conxelación máis baixo de todos os grupos (-0,526 ⁰C), seguido do da dieta de forraxe verde con liño (FV-L), que acadou un valor medio de -0,522 ⁰C. O resto das dietas mostraron valores do punto de conxelación do leite non diferentes entre si, oscilando desde -0,521 ⁰C na dieta de silo de herba (SH) a -0,519 ⁰C da dieta de forraxe seca (FSEC). Estes resultados confirman as observacións de diversos autores, entre eles Sato et al. (1956) e Demott et al. (1969), os cales salientan que, entre os factores que modifican o punto crioscópico do leite, a calidade, o tipo e a cantidade de alimento consumido polas vacas son dos que máis influencian o devandito valor, ademais das condicións ambientais e climáticas da rexión, o estado de lactación, a idade, a saúde e a raza do animal. A dieta SM-L, co punto de conxelación máis baixo, era a que presentaba un maior valor de lactosa de entre todas as dietas estudadas no presente traballo, coincidindo coa indicación de Brouwer (1981) relativa a que a concentración de lactosa no leite explica máis do 50 % da variación

O VALOR MEDIO DA GRAXA FOI DE 3,77 %, CUN VALOR MÁXIMO DE 4,52 % E UN MÍNIMO DE 2,80 %, REFLECTINDO A FORTE INFLUENCIA DA ALIMENTACIÓN SOBRE ESTE PARÁMETRO DE CALIDADE DO LEITE

do seu valor FPD, o cal non se ve afectado pola graxa ou a proteína presentes no leite. Outros traballos que estudaron a variación do valor FPD do leite en explotacións de vacún, como os de Parguel et al. (1994), indican que é posible que o leite de tanque poida presentar un punto de conxelación superior aos valores considerados normais para a rexión produtora só por causas estacionais e ligadas á alimentación, sen que haxa achega externa ningunha de auga ás mostras. Esta indicación é sustentada polos resultados obtidos no presente estudo. Non se detectaron diferenzas significativas entre os valores medios do reconto bacteriolóxico e de células somáticas entre as diferentes dietas, confirmando a boa calidade hixiénico-sanitaria do leite, independentemente do tipo de alimentación, nas explotacións leiteiras galegas. Táboa 6. Composición fisicoquímica, contido en urea, punto crioscópico, bacterioloxía e reconto de células somáticas do leite de tanque producido coas diversas dietas Cluster† n

FV 33

FV-L SH SM-SH SM SM-L 13 85 40 20 20 Composición fisicoquímica (g/100 g leite) 3,88 ab 3,64 c 3,77 abc 3,91 a 3,70 bc 3,39 d 3,23 ab 3,16 bc 3,20 ab 3,28 a 3,27 a 3,24 ab 4,68 bc 4,67 c 4,71 bc 4,74 b 4,73 b 4,83 a

Graxa Proteína Lactosa Extracto seco 8,70 bcd 8,61 de magro Urea (mg/l) FPD (⁰C)

8,69 cd 8,81 ab 8,78 abc

FSEC 6

3,80 abc <.0001 3,09 c 0.0034 4,66 c <.0001

8,82 a 8,53 e <.0001

Contido en urea 214 cd 206 cd 264 ab 269 a 261 ab <.0001 Punto crioscópico -0,521 ab -0,522 b -0,521 ab -0,521ab -0,521 ab -0,526 c -0,519 a 0.0002 Bacterioloxía (UFC) e Células Somáticas (CS) 191 d

Log10 (1.000 1,38 UFC/ml) Log10 (1.000 2,23 CS/ml)

231 bc

1,41

1,38

1,39

1,11

1,23

1,46

2,31

2,24

2,22

2,25

2,30

2,09

n: número de observacións; p: significación do test F no ANOVA.

Valores afectados con distintas letras na mesma liña son significativamente diferentes (p < 0.05). † Tipoloxía das dietas definidas na análise “cluster”. FV: forraxe verde; FVL: forraxe verde con liño; SH: ensilado de herba; SM-SH: ensilados de millo e de herba; SM: ensilado de millo; SM-L: ensilado de millo con aceite de liño; FSEC: forraxes secas.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_flores_galego.indd 142

15/08/2015 11:49

FÓRMULAS FORRAJERAS Mayor rentabilidad y sostenibilidad para tu explotación agraria C

TTUURRBBOO fflleexx

D ALTA FLEXIBILIDA TO Y APROVECHAMIEN

T O R P O x B e R l U f T O B R TU

S RICA EN PROTEÍNA D IDA Y ALTA DIGESTIBIL

AJERA GRAN CALIDAD FORR E EN UN SOLO CORT PERMANENT

FRESH

ON LA PLURIANUAL C N MAYOR PRODUCCIÓ

Selva de Mar, 111 • 08019 Barcelona • Tel. 93 303 63 60 • Fax 93 303 63 73 • info@semillasfito.com • www.semillasfito.com

pub_semillas_fito.indd 143

09/08/2015 01:43

144

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

O PUNTO DE CONXELACIÓN DO LEITE FOI AFECTADO SIGNIFICATIVAMENTE POLO TIPO DE DIETA, SENDO OBSERVADA UNHA RELACIÓN NEGATIVA CO CONTIDO EN LACTOSA

Pastoreando trevo violeta

Influencia da dieta no perfil de ácidos graxos do leite de tanque Os resultados da análise de varianza demostran a forte influencia do tipo de alimentación sobre a composición de ácidos graxos do leite (táboa 7) e permiten establecer unha clara relación entre as diferentes dietas e os diferentes tipos de leite producidos, toda vez que o efecto da raza das vacas se presume pouco importante polo elevado grao de frisonización do rabaño, como se indicou anteriormente. Os valores máis baixos de AG saturados (AGS, expresados como porcentaxe respecto da suma do total de AG) foron de 65,4 % para a dieta FV-L e de 64,2 % para SM-L, confirmando que a achega de aceite de liño, independentemente da composición da dieta e do nivel de concentrado, é unha poderosa ferramenta para modular a composición da graxa do leite. As dietas con herba fresca e con ensilado de herba tenderon a mostrar valores máis baixos de AGS, respectivamente, comparados coas restantes dietas con millo (SM-SH e SM) e con forraxes secas (FSEC), aínda que só foron significativamente inferiores aos correspondentes a esta última dieta, que mostrou os valores máis altos de AGS. Inversamente, o contido en AG monoinsaturados (AGMI) foi significativamente superior para a dietas con liño (29,5 % e 30,7 % para FV-L e SM-L, respectivamente), comparados co resto das dietas. Os valores de AGMI dos grupos de herba fresca e de ensilado de herba tenderon a ser numericamente superiores aos de SM-SH, SM e FSEC. A dieta de forraxes secas mostrou un valor de AGMI significativamente inferior ao do resto das dietas. En canto ao contido no leite do isómero C18:1 t11 (ácido vaccénico), obsérvase que a súa presenza se ve incrementada nas dietas con liño ou con pasto fresco na ración. Os valores correspondentes a FV-L (1,78 %), SM-L (1,67 %) e FV (1,63 %) non se diferenciaron entre si e foron significativamente superiores aos das dietas de forraxes secas e aos das dietas con ensilado de millo (valores medios de 1,02 %, 0,89 % e 0,66 % para FSEC, SM-SH e

SM, respectivamente). A dieta con ensilado de herba (SH) mostrou un valor de 1,38 %, intermedio entre os dous grupos anteriores. Porén, a ratio C18:1t11/C18:1t10 foi claramente aumentada en todas as dietas nas que a herba en estado fresco, ensilado ou seco era a forraxe predominante. Os valores de FV-L (6,42), FV (6,41), FSEC (5,21) e SH (4,44) foron significativamente superiores aos das dietas nas que o ensilado de millo constituía a forraxe máis importante, con valores de 3,00, de 2,06 e de 1,39 para SM-SH, SM-L e SM, respectivamente. Dado o carácter beneficioso, desde o punto de vista da saúde, dunha alta relación C18:1t11/C18:1t10, cabe concluír que a utilización de pastos frescos ou conservados na dieta exerce un efecto positivo sobre a calidade do leite desde este punto de vista, en contraposición ás dietas cunha elevada proporción de ensilado de millo, suplementadas ou non co liño. A porcentaxe de AG poliinsaturados (AGPI) no total de AG do leite de tanque máis elevada foi observada para as dietas con liño (SM-L 4,44 %, FV-L 4,17 %), e as dietas con herba fresca ou ensilada (FV 4,06 %, SH 4,08 %), que non se diferenciaron significativamente entre si. No extremo contrario, os valores máis baixos víronse nas dietas con ensilado de millo e de herba (SM-SH 3,46 %) ou ensilado de millo (SM 3,47 %) e de forraxes secas (FSEC 3,67 %). As dietas con liño e as dietas nas que a herba fresca constituía a forraxe principal mostraron os valores máis elevados de CLA c9t11 e non se diferenciaron significativamente entre si (FV-L 0,99 %, SM-L 0,99 %, FV 0,89 %). Os valores máis baixos observáronse para as dietas con ensilado de millo non suplementadas con aceite e para a de forraxes secas (SM-SH 0,56 %, SM 0,47 %, FSEC 0,60 %), mentres que a dieta de ensilado de herba mostrou un valor intermedio (SH 0,80 %) pero significativamente superior a este último grupo, evidenciando que a utilización do ensilado de herba na ración permite incrementar o contido en CLA c9t11 do leite, aínda que de forma non tan efectiva como cos pastos frescos ou coa inclusión de liño na ración.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_flores_galego.indd 144

15/08/2015 11:51

pub_eurochen.indd 145

09/08/2015 01:42

146

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Os valores máis elevados de ácido linoleico (C18:2 n6), cabeza da serie omega-6, foron observados nas dietas con máis concentrado ou máis ensilado de millo, mostrando o valor máis elevado SM-L (2,30 %) e o máis baixo FV-L (1,92 %). En canto ao contido no leite do ácido alfa-linolénico (C18:3 n3), cabeza da serie omega-3, foi superior para as dietas con liño e a dieta con pasto, seguidas das de forraxe verde e ensilado de herba (FV-L 0,69 %, SM-L 0,66 %, FV 0,63 %, FSEC 0,57 % e SH 0,52 %), mostrando os valores inferiores as dúas dietas con ensilado de millo sen liño (SM-SH 0,32 %, SM 0,27 %). A utilización de herba conservada mediante secado ou como ensilado, por tanto, permite aumentar o contido en C18:3n3 no leite, sendo máis efectivo, a este respecto, o uso de pastos frescos ou a inclusión de liño na ración. En liñas xerais, a suma dos AG das series omega-6 e omega-3 seguiu a mesma tendencia mostrada polos AG maioritarios linoleico e alfa-linolénico, respectivamente. As dietas de forraxe verde, sen e con aceite de liño, mostraron os valores máis baixos da relación omega-6/omega-3 (FV-L 2,23; FV 2,61), seguidas das dietas de ensilado de millo con liño (SM-L 2,81), de forraxes secas (FSEC 2,96) e de ensilado de herba (SH 3,46). As restantes dietas con ensilado de millo mostraron valores significativamente máis altos ca as anteriores (SM-SH 4,25; SM 4,33), mostrando que as dietas con pastos frescos ou conservados e as dietas con liño presentan vantaxes desde o punto de vista da saúde, en canto á ratio omega-6/omega-3 do leite. Táboa 7. Perfil de ácidos graxos (AG) do leite de tanque producido coas dietas definidas na análise de agrupamento Cluster† n AG saturados AG monoinsaturados AG poliinsaturados C18:1 t11 (vaccénico) CLA c9-t11 C18:3 n3 (alfalinolénico) C18:2 n6 (linoleico) Suma de AG omega-6 Suma de AG omega-3

FV 33

FV-L SH SM-SH SM SM-L 13 85 40 20 20 Composición de AG (% AG totais)

FSEC 6

68,47 b 65,49 c 68,03 b 70,05 ab 69,73 b 64,26 c 71,85 a <.0001 26,77 b 29,59 a 27,20 b 25,86 b 26,15 b 30,72 a 23,62 c <.0001 4,06 ab

4,17 a

4,08 ab

3,46 c

3,47 c

4,44 a

3,67 bc <.0001

1,63 ab

1,78 a

1,38 b

0,89 c

0,66 c

1,67 ab

1,02 c <.0001

0,89 ab

0,99 a

0,80 b

0,56 c

0,47 c

0,99 a

0,60 c <.0001

0,63 ab

0,69 a

0,52 b

0,32 c

0,27 c

0,66 a

0,57 ab <.0001

1,78 b

1,76 b

2,05 ab 1,92 ab 2,03 ab

2,13 a

1,78 b 0.0074

2,00 b

1,92 b

2,22 ab 2,07 ab 2,16 ab

2,30 a

1,94 b 0.0300

0,81 ab

0,86 a

0,71 b

0,83 ab 0,74 ab <.0001

2,61 cd

2,23 d

3,46 b

4,25 a

4,33 a

2,81 bcd 2,96 bc <.0001

6,41 ab

6,42 a

4,44 bc

3,00 cd

1,39 d

2,06 d

0,51 c

Relación entre AG Omega-6/ omega-3 C18:1t11/ C18:1t10

5,21 ab <.0001

n: número de observacións; p: significación do test F no ANOVA. Valores afectados con distintas letras na mesma liña son significativamente diferentes (p < 0.05). † Tipoloxía das dietas definidas na análise “cluster”. FV: forraxe verde; FV-L: forraxe verde con liño; SH: ensilado de herba; SM-SH: ensilados de millo e de herba; SM: ensilado de millo; SM-L: ensilado de millo con aceite de liño; FSEC: forraxes secas.

Preparando unha dieta con ensilado de millo no carro unifeed

É POSIBLE QUE O LEITE DE TANQUE POIDA PRESENTAR UN PUNTO DE CONXELACIÓN SUPERIOR AOS VALORES CONSIDERADOS NORMAIS PARA A REXIÓN PRODUTORA SÓ POR CAUSAS ESTACIONAIS E LIGADAS Á ALIMENTACIÓN, SEN QUE HAXA ACHEGA EXTERNA NINGUNHA DE AUGA ÁS MOSTRAS CONCLUSIÓNS • A partir dos resultados obtidos nas mostras das explotacións leiteiras galegas visitadas en diferentes estacións do ano, foron diferenciadas sete dietas típicas, en base á forraxe predominante na ración, o nivel de concentrado e a suplementación con aceite de liño. • O tipo de dieta influencia significativamente a composición do leite de tanque, modificando a proporción de sólidos, o punto de conxelación e o perfil de ácidos graxos do leite. • A calidade hixiénico-sanitaria do leite foi excelente en todos os casos, e non se viu influenciada polo tipo de dieta. • As dietas suplementadas con liño e con alto concentrado mostran valores de graxa moi inferiores ao normal, un incremento no contido de lactosa e unha importante redución no punto de conxelación do leite. • As dietas que inclúen aceite de liño e as dietas nas que predomina o pasto fresco melloran o perfil de ácidos graxos do leite desde o punto de vista da saúde humana. • Desde esta perspectiva, as dietas onde a forraxe predominante é a herba fresca ou conservada presentan as ratios máis favorables da relación omega-6/omega-3 e entre os isómeros trans11 e trans10 do ácido oleico, comparadas coas dietas nas que predomina a ensilaxe de millo, suplementadas ou non co liño. • A evidencia acerca da plasticidade das principais características de calidade fisicoquímica do leite de tanque como consecuencia do modelo de alimentación seguido nas explotacións suxire que se debe ser prudente á hora de interpretar os resultados analíticos con relación aos valores considerados normais.

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

AFRIGA118_dossier_pratenses_flores_galego.indd 146

15/08/2015 11:52

¿Gestante? Confírmelo con muestras de leche. Prueba de gestación en leche de IDEXX • Identifica a la vaca abierta a 28 días tras la fecundación • Eficacia similar a la ecografía palpación • Ayuda al desarrollo de un programa eproductivo con su veterinario • Esta analítica detecta glicoproteínas asociadas a la gestación, producidas a nivel placentario, a partir del día 28 tras la fecundación y durante todo el periodo gestacional.

Test With Confidence™ Para más información, contacte con su representante de IDEXX, teléfono de contacto: 91 788 26 32, ó visite idexx.com/ livestockandpoultry. © 2015 IDEXX Laboratories, Inc. Todos los derechos reservados. • 107241-00-ESL IDEXX y Test With Confidence son marcas o marcas registradas de IDEXX Laboratories, Inc. o de sus filiales de los Estados Unidos y/u otros países. La política de privacidad de IDEXX está disponible en idexx.com.

pub_idexx.indd 147

09/08/2015 01:41

pub_fontao_delano_galego.indd 148

18/08/2015 00:51