Nº 67
AFRIGA
ANO XIII Marzo–Abril 2007
P
R
O
D
U
C
I
Ó
N
D
E
L
E
I
T
E
D
E
G
A
L
I
C
I
A
UÍA ES G A T ET MEN L P E OM DE S C L ÁIS CIA M R A ME CO
VARIEDADES DE GALICIA E ASTURIAS O XURRO, UN ABONO COMPLETO E ECONÓMICO
DOSSIER: SEMENTEIRA DO MILLO
INFLUENCIA DA ROTACIÓN NO CONTROL DE MALAS HERBAS
O MANEXO DO PERÍODO SECO, BÁSICO PARA A PRODUTIVIDADE DA VACA
BVD: EXTRACTOS DA GUÍA SANITARIA PARA ADSG ROBERTO LORENZANA, TÉCNICO AGRÍCOLA: “Non se debería investir en cota máis do que se poida amortizar en cinco anos”
01 portada.indd 1
A SAT OUTEIRO-FRADES, EXEMPLO DE MANEXO RACIONAL 19/3/07 00:19:54
pub_fontao.indd 2
18/3/07 14:02:49
sumARIo
AFRIGA P
R
O
D
U
C
I
Ó
N
D
E
L
E
I
T
E
D
E
G
A
L
I
C
I
A
EXPLOTACIÓN SAT Outeiro-Frades: o gando en lotes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5
MANEXO Como xestionar ben o período seco. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16
DOSSIER: SEMENTEIRA DO MILLO Elección da variedade correcta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28 Variedades probadas en Asturias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 Variedades probadas en Galicia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32 O abonado con xurros. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36 A rotación e o control das malas herbas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54
SANIDADE Guía da BVD para ADSG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62
ECONOMÍA Cambios estruturais nas explotacións de bovino . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70
Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga: PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García. VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva. SECRETARIO, Agustín Pulleiro Bermúdez. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo. VOCAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e Juan Carlos Landeira Castro. E-mail: revista@afriga.es Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa. DIRECTOR, Manuel Darriba. DIRECTOR COMERCIAL, José Manuel Gegúndez. DESEÑO GRÁFICO/MAQUETACIÓN, Marcos Sánchez. Enderezo: Recinto Feiral O Palomar s/n. 27004 Lugo. Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366. Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.ctransmedia.com Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es. Web: www.ager.com.es Imprime: Gráficas Rigel SA. Tirada: 9.000 exemplares Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados.
AFRIGA | ANO XIII - Nº 67
03 sumario.indd 3
18/3/07 14:04:07
Agricultura inteligente
El sistema ISOBUS de Pöttinger � sistema de conexión rápido y sencillo � para utilizar con los principales fabricantes de tractores � un solo mando de control para todos los aperos � posibilidad de utilizar a traves del mando del tractor � comodidad de uso � infinidad de funciones adicionales
Maquinaria Agricola s.l.
Durán Maquinaria Agrícola s.l. Carretera N-640, km. 87,5 - 27192 LA CAMPIÑA (Lugo) Tel.: 982.22.71.65 - Fax: 982.25.20.86 E-mail: info@duranmaquinaria.com
www.duranmaquinaria.com pub_duran.indd 4
www.poettinger.es 17/3/07 21:53:53
EXPLOTACIÓN
SAT OUTEIRO-FRADES. PAPUCÍN (FRADES)
Os xatos da explotación pasan en boxes os dous primeiros meses de vida, nunhas condicións hixiénicas que os protexen de enfermidades
UNHA AXEITADA SEPARACIÓN DO GANDO POR LOTES A SAT da familia Berdomás, constituída en 1997, presenta aspectos moi orixinais tanto no manexo do gando como na concepción das instalacións. As vacas están distribuídas en lotes de alta e baixa produción, con racións diferenciadas, e nun futuro prevese separar tamén as reses de primeiro parto co obxecto de mellorar a súa calidade de vida. A explotación gandeira fundada por Manuel Berdomás no concello de Frades (A Coruña) transformouse hai dez anos nunha SAT familiar integrada por el mesmo, a súa muller, Amparo Pérez, e dous dos fillos, Víctor e Miguel. No momento de iniciar a actividade como SAT contaba con 50 vacas en ordeño e unha cota de 400.000 quilos. Na actualidade hai 116 vacas _96 en ordeño_ e 938.000 quilos de cota.
Un dos aspectos que diferencian esta explotación, enclavada nun municipio de clara vocación láctea, é a coidadosa separación do gando en lotes. A granxa dispón de dúas naves de estabulación. A máis nova, construída hai tres anos, destínase a vacas de alto rendemento. A nave antiga acolle as vacas de baixo rendemento, as secas, as de preparto e os boxes dos xatos.
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
explotacion.indd 5
20/3/07 02:56:58
EXPLOTACIÓN As vacas de alta produción da SAT dan unha media de 32,4 quilos de leite ó día
A rede que cubre a parte frontal do establo novo torna con eficacia o vento e a chuvia
Detalle da rede frontal de cobertura do establo
CONTrOL LEITEIrO
A explotación dispón de 60 hectáreas de terreo. 30 dedícanse a millo e 15 a raigrás
Os diferenciais de produción entre as vacas de alto e baixo rendemento son notables: 32’4 quilos/día fronte a 19 quilos/día. “A diferencia está no momento de lactación. As vacas de baixo rendemento están na cola da lactación, próximas ao período seco. Son as vacas preñadas que previsiblemente secarán nun mes ou mes e medio”, explica Víctor Berdomás. As vacas en alto rendemento, a situación normal da granxa, presentan unha produción bastante homoxénea e estable que se concreta nunha media de 9.000 quilos por vaca e ano.
Graxa 3,75% Proteína 3,01% Células somáticas 200.000 Bacterioloxía 11.000 O obxectivo da SAT é mellorar en proteína, primada pola industria, e baixar en niveis de graxa, que ademais de non producir beneficios económicos absorbe cota. Para isto están en conversas cos nutrólogos, co obxecto de conseguir eses axustes a través da alimentación.
A existencia de distintos lotes plásmase na diferenciación de dietas. Ración de alta 29 quilos de silo de millo (35% de materia seca) 8,5 quilos de silo de herba (30% m.s.) 8,5 quilos de concentrado 0,5 quilos de palla
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
explotacion.indd 6
18/3/07 00:59:02
MILKING EQUIPMENT
MILKING EQUIPMENT
MILKING MILKING EQUIPMENT MILKINGEQUIPMENT EQUIPMENT
para vacas
para cabras
Distribuidores en Galicia:
Distribuidores en Galicia: AGRIGAN GALLEGA, S.L. ESTDA. DA VIDE A PIÑEIRA. A VEIGA, 27 27400 MONFORTE DE LEMOS LUGO TLF: 982 40 36 19
SALAS DE ORDEÑO LUIS CASTAÑO ARIAS
CAMPO DA FEIRA, S/N ORDEÑO TRASEIRO, 27166 O PARAMO SAÍDA SALAS DE ORDEÑO RAPIDA, ESTRUTURA INOXIDABLE LUGO • ORDEÑO TRASEIRO, SAÍDA TLF: 982 53 90 96 • ESPIÑA DE PEIXE INOXIDABLE RAPIDA, ESTRUTURA INOXIDABLE • ESPIÑA DE PEIXE INOXIDABLE CON CABINAS INDIVIDUAIS VIGO BARREIRO FCO. J.M., S.C. CON CABINAS INDIVIDUAIS AVD. SANTIAGO, S/N • BOMBAS DE VACÍO DE LÓBULOS 15830 NEGREIRA • BOMBAS DE VACÍO DE LÓBULOS CON VARIADOR DE FRECUENCIA A CORUÑA CON VARIADOR DE FRECUENCIA • ORDEÑO TRASEIRO, SAÍDA TLF: 981 88 52 04 • XESTIÓN INFORMATIZADA • E RAPIDA, XESTIÓN INFORMATIZADA E ESTRUTURA INOXIDABLE IDENTIFICACIÓN AUTOMÁTICA IDENTIFICACIÓN AUTOMÁTICA
•
AGRIGAN GALLEGA, S.L. ESTDA. DA VIDE A PIÑEIRA. A VEIGA, 27 27400 MONFORTE LEMOS Distribuidores en DE Galicia: LUGO TLF: 982 40 36 19
AGRIGAN GALLEGA, S.L. ESTDA. DA VIDEARIAS A PIÑEIRA. A VEIGA, 27 LUIS CASTAÑO 27400 DE LEMOS CAMPOMONFORTE DA FEIRA, S/N LUGO 27166 O PARAMO LUGO TLF: 982 40 36 19 TLF: 982 53 90 96
saLas de OrDEÑO SALAS DE ORDEÑO
LUIS CASTAÑO ARIAS VIGO BARREIRO FCO. J.M., S.C. CAMPO DA FEIRA, S/N AVD. SANTIAGO, S/N 27166 O PARAMO 15830 NEGREIRA LUGO A CORUÑA TLF: 53 52 90 04 96 TLF: 982 981 88
ESPIÑA DE PEIXE INOXIDABLE VIGO BARREIRO FCO. J.M., S.C. CON CABINAS INDIVIDUAIS AVD. SANTIAGO, S/N MANOVAC, S.L. – Islas Canarias, 31 – Pol. Ind. Fuente – 46988 PATERNA (VALENCIA) SPAIN 15830 NEGREIRA Distribuidores en Galicia: • del Jarro BOMBAS DE VACÍO DE LÓBULOS TEL - + 34 96 1321591 – FAX - + 34 96 1343082 – manovac@manovac.es - www.manovac.com A CORUÑA CON VARIADOR DEFuente FRECUENCIA Distribuidores en Galicia: MANOVAC, Islas Canarias, 31 – Pol. Ind. del Jarro – 46988 PATERNA (VALENCIA) SPAIN MANOVAC, S.L. –S.L. Gutierre–de Cetina, 63 – 28017 MADRID – SPAIN TLF:- www.manovac.com 981 88 52 04 TEL - + 34 91 4085133 – 91 FAX - + 34 91 4076648 manovac@manovac.com TEL - +4088978 34 96–1321591 – - +– 34 96 INFORMATIZADA 1343082 – manovac@manovac.es • FAX XESTIÓN E AGRIGAN GALLEGA, S.L. AGRIGAN GALLEGA, S.L. A VEIGA, 27 AUTOMÁTICA ESTDA. DA VIDE A PIÑEIRA. MANOVAC, IDENTIFICACIÓN S.L. – Gutierre de Cetina, 63 – 28017 MADRID – SPAIN ESTDA. DA VIDE ADE PIÑEIRA. MONFORTE LEMOSA VEIGA, 27 TEL - + 34 91 4085133 – 91 4088978 – FAX - + 34 91 4076648 – manovac@manovac.com27400 27400 MONFORTE DE LEMOS LUGO LUGO TLF: 982 40 36 19 • Ordeño traseiro, saída rápida, estructura inoxidable TLF: 982 40 36 19 MANOVAC, S.L. – Islas Canarias, 31 – Pol. Ind. Fuente del Jarro – 46988 PATERNA (VALENCIA) SPAIN LUIS CASTAÑO ARIAS • Espiña peixe inoxidable cabinas individuais TELde - + 34 96 1321591 – FAX - + 34 96 con 1343082 – manovac@manovac.es - www.manovac.com LUIS CAMPOCASTAÑO DA FEIRA,ARIAS S/N • Bombas deMANOVAC, vacío de lóbulos condevariador de MADRID frecuencia S.L. – Gutierre Cetina, 63 – 28017 – SPAIN CAMPO DA FEIRA, S/N 27166 O PARAMO 27166 O PARAMO - + 34 91 4085133 – 91e4088978 – FAX - + 34 91 4076648 – manovac@manovac.comLUGO • XestiónTEL informatizada identificación automática • ORDEÑO TRASEIRO, SAÍDA LUGO TLF: 982 53 90 96 • RAPIDA, ORDEÑO TRASEIRO,INOXIDABLE SAÍDA ESTRUTURA • Medición electrónica e retirada automática TLF: 982 53 90 96 RAPIDA, INOXIDABLE • ESPIÑA DEESTRUTURA PEIXE INOXIDABLE VIGO BARREIRO FCO. J.M., S.C. • CON ESPIÑA DE PEIXE INOXIDABLE VIGO BARREIRO FCO. J.M., S.C. CABINAS INDIVIDUAIS AVD. SANTIAGO, S/N CON CABINAS INDIVIDUAIS AVD. NEGREIRA SANTIAGO, S/N Para caBras: 15830 • BOMBAS DE VACÍO DE LÓBULOS NEGREIRA • CON BOMBAS DE VACÍO DE LÓBULOS A 15830 CORUÑA VARIADOR DE FRECUENCIA • rotativas A CORUÑA TLF: 981 88 52 04 CON VARIADOR DE FRECUENCIA • XESTIÓN INFORMATIZADA E TLF: 981 88 52 04 • side by side de cascada • IDENTIFICACIÓN XESTIÓN INFORMATIZADA E AUTOMÁTICA IDENTIFICACIÓN AUTOMÁTICA •
SALAS SALASDE DEORDEÑO ORDEÑO
• amarres de saída rápida revoltable en acero inoxidable
MANOVAC, S.L. – Islas Canarias, 31 – Pol. Ind. Fuente del Jarro – 46988 PATERNA (VALENCIA) SPAIN MANOVAC, S.L. – Islas Canarias, 31 1343082 – Pol. Ind. del Jarro – 46988- PATERNA (VALENCIA) SPAIN TEL - + 34 96 1321591 – FAX - + 34 96 – Fuente manovac@manovac.es www.manovac.com TEL - + 34 96 1321591 – FAX - + 34 96 1343082 – manovac@manovac.es - www.manovac.com MANOVAC, S.L. – Gutierre de Cetina, 63 – 28017 MADRID – SPAIN MANOVAC, – Gutierre de34 Cetina, 63 – 28017 MADRID – SPAIN TEL - + 34 91 4085133 – 91S.L. 4088978 – FAX - + 91 4076648 – manovac@manovac.com TEL - + 34 91 4085133 – 91 4088978 – FAX - + 34 91 4076648 – manovac@manovac.com
pub_manovac.indd 6
17/3/07 21:59:32
EXPLOTACIÓN
Os Berdomás proxectan poñer aparte os animais novos. A idea é apartalos da presión dos adultos para que haxa menos competitividade e máis liberdade de acceso aos recursos. Os animais teñen así menos estrés e máis calidade de vida
Corredor de unión entre o establo novo e a sala de ordeño
Ración de baixa A mesma composición, pero con 4,5 quilos de concentrado. Ración de período seco 5 quilos de silo de millo 3 quilos de concentrado 3 quilos de palla Unha novidade recente na explotación foi a creación dunha zona especial para os xatos, con boxes nos que pasan os dous primeiros meses de vida. Trátase de casetas moi hixiénicas. ”Non é preciso limpalas mentres o xato está alí”, asegura Víctor. “Grazas a elas, descenderon moito os problemas de diarreas e neumonías”. Os boxes dispoñen de soportes elevados para o biberón, de xeito que o xato ten que tomar o leite estalicando o pescozo, nunha postura tan natural como se mamase da nai. Nestes momentos, os Berdomás barallan tamén a posibilidade de facer un lote exclusivo para vacas de primeiro parto. “A idea é separar os animais novos dos adultos. O animal adulto sempre está castigando na xovenca. Os animais novos respéctanse máis entre eles, hai menos competitividade e máis liberdade de acceso aos bebedeiros, comedeiros e cubículos”. A experiencia indica que dese xeito as vacas novas están menos estresadas, o cal redunda positivamente na súa produtividade e saúde.
Manuel Berdomás e o seu fillo Víctor, á entrada dun dos establos
O uso da xenética por parte dos Berdomás apunta a conseguir “calidades e leite, boas patas e bos ubres”. A vida produtiva das vacas da SAT abrangue unha media de tres partos. Nada estraño tendo en conta o ritmo de produción alto e un sistema absolutamente intensivo, sen intervención do pastoreo. Recría externalizada De dous anos a esta parte, a SAT Outeiro-Frades envían as súas xatas para recría ao centro especializado de Mayán, en Zaragoza. Para Víctor Berdomás, a ventaxa disto está en que “os técnicos do centro dedícanse exclusivamente á recría e optimizan todos os momentos da vida do animal.
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
explotacion.indd 8
20/3/07 02:57:40
EXPLOTACIÓN
As naves teñen amplos corredores que permiten a entrada do carro mesturador
O carro subministra racións á carta para os distintos lotes de reses
PArquE dE mAquINArIA A maquinaria en propiedade é mínima: cargadora telescópica, tractor e cisterna. O laboreo agrícola está totalmente externalizado. A SAT está integrada na CUMA Frades-Papucín, constituída hai tres anos por 5 explotacións da parroquia de Frades e 10 da parroquia de Papucín co único obxecto de dispoñer dun carro unifeed. Esta máquina optimízase grazas ao radio reducido no que se ubican as explotacións nas que traballa. Diariamente só ten que percorrer 20 quilómetros.
A xovenca necesita bastante materia seca e fibra para desenvolver a barriga e ter máis capacidade de inxesta, e iso consíguese mellor con forraxe seca que con silo. É máis barato levar as vacas a onde hai forraxe seco en abundancia que non traer a forraxe aquí”. O centro de recría de Mayán colle as reses con 15 días de vida e devólveas á explotación preñadas e a mes e medio do parto.
O comedeiro é de fibra de vidro branca, hixiénico e máis barato có aceiro inoxidable
Durante ese tempo, case dous anos, fánselles oito controis de peso e medidas aos animais co obxecto de uniformizar as tallas. Os custos de estancia en Mayán son de 2,09 euros por día e res, máis os derivados do transporte e a inseminación. “O custo hai que avalialo tamén polo que recibes. Se falamos só de euros, este sistema sae máis caro, pero tamén hai que considerar o valor do produto final”, considera Víctor. “Aínda é cedo para que nós vexamos os beneficios do sistema, porque só levamos dous anos mandando as vacas alí, pero terán que verse na vida dos animais, a produción e a reprodución”.
COOPERATIVA AGRARIA PROVINCIAL DE A CORUÑA, SOC. COOP. GALEGA Servizos de asesoramento e xestión de explotacións agro-gandeiras Avda Manuel Platas Varela, 144 Baixo. Vilarrodís. 15141 Arteixo. A Coruña Tfno: 981647560. Fax: 981647561 • Enderezo electrónico: capscl@terra.es
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
explotacion.indd 9
20/3/07 02:58:48
suministros agrĂcolas e gandeiros
comedeiros Para Vacas e caBalos 2.000 Vendidos en galicia e asturias pub_toni-javy.indd 10
17/3/07 22:03:53
Nº 1 eN FraNCia eN ColCHÓNs Para VaCas
Piso de goma da sala de esPera
limPeZas aUTomÁTiCas de CaBle mÁis de 30.000 limPeZas iNsTaladas eN eUroPa
NOVO BEBEDEIRO INOX, VOLTEO CON PROTECTOR TONI Y JAVI pub_toni-javy.indd 11
Rosalía de Castro, 90. 27120. Castroverde (Lugo) • Tel. 982 312 307 Móbil 669 356 410 / E-mail: toniyjavi@hotmail.com
17/3/07 22:06:28
12
EXPLOTACIÓN
trazabilidade garantida
clasificación europea contrastada
benestar animal
A sala de ordeño dispón de 8 puntos, ampliable a 12
Pendello anexo á nave de estabulación nova, destinado a garaxe e almacén
rendemento óptimo da canal
Recollida directa na explotación
O establo novo da explotación ten a parte frontal totalmente aberta, con cobertura de rede extensible. Isto resulta máis económico có bloque, as vacas están igual de abrigadas e facilítase a posible ampliación do establo Cada vez son máis as explotacións galegas que optan por externalizar a recría. No concello de Frades hai xa cinco granxas que envían as súas xatas ao centro aragonés. Berdomás cita outros casos en lugares como Mesía e Tordoia.
mf * mat. frig. de
montellos
...Onde a vaca importa.
autovía do noroeste Saída 567, Crta. a Mesón do Vento Km 3.30 mONTELLOS 15319 • BETaNZOS (a CORUña) telfno: 981 77 28 00 • 981 77 28 54 Fax: 981 77 08 74 • 981 77 09 03 E-mail: juanamarante@infonegocio.com
Habitabilidade A granxa dos Berdomás dispón de dúas naves cubertas de 777 metros cadrados. A nave vella, duns 20 anos de antigüidade, está totalmente pechada e conta cun ventilador para combater o calor en verán. A nave moderna, seguindo as novas tendencias, deixa ao descuberto toda a parte frontal e amplos espazos nos laterais. A entrada principal conta cunha rede extensible que brinda unha eficaz cobertura contra o vento do norde e o frío invernal, con problemas mínimos de entrada de chuvia. Os laterais están cubertos co mesmo tipo de material, pero permanentemente pechados. Víctor Berdomás destaca a eficacia e o baixo custo deste sistema. “En Galicia sempre tivemos a tendencia de pechar con bloque ata arriba, o cal é moito máis caro. Estas redes protexen perfectamente os animais e custaron só 180.000 euros. A rede frontal ten ademais a ventaxa de permitirche ampliar o establo sen necesidade de romper nada, chega con levantala e continuar a obra”.
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
explotacion.indd 12
20/3/07 12:40:38
No de vido lim so pez sist em ad e te a tos
Mellora a calidade do leite co minimo esforzo
Automatización da sala de ordeño
CARACTERÍSTICAS
• Arranque sincronizado de todos os órganos de ordeño • Unidade en posición de ordeño • Bomba de baleiro • Pulsación • Bomba de leite • Retirada automática
VANTAXES
TANqUES dE LEITE VERTICAIS
• 1 botón = 1 acción • Posibilidade de preparar para lavado unha liña, mentres se ordeña na outra • Considerable ganancia de tempo de posta en marcha • Simplicidade de emprego (cambios de persoal) • Concepto de ordeño único e novidoso • CONPATIBLE CON OUTRAS MARCAS
AgRO-OR SL R E F R I G E R A C I Ó N Distribuidor e asistencia tecnica para Galicia e Asturias
pub_agroor.indd 13
A ASISTENCIA ACTIVA dA MáqUINA AO SERVIzO dO gANdEIRO
Ronda Fontiñas, 123 Entrechan 27002 LUGO - Teléfono/Fax: 982.24.29.12 Web: www.agroor.com - Teléfono 24 horas: 639.81.65.43
18/3/07 19:21:24
PIENSOS ARA • Fabricación personalizada de todo tipo de pensos: mesturas, pensos simples, compostos, en fariña ou granulados • Servizo de racionamentos para calquera especie animal • Asesoramento técnico • Servizo de menos de 24 horas para pedidos de calquera volume e a calquera lugar • Venta de forraxes (alfalfa, palla, reigrás). Cantidade mínima, unha paca • Venta de fertilizantes
Praza Maior, s/n - 27377 Muimenta (Lugo) - Telf.: 982.52.81.03 - Fax: 982.52.81.33 - Mail: poehisl@infonegocio.com
pub_ara.indd 14
17/3/07 22:09:49
EXPLOTACIÓN
A sAT ten externalizada a recría nun centro especializado de Aragón onde se optimizan todos os momentos de vida da xovenca. Van para alá con 15 días e volven un mes antes do primeiro parto A nave vella acolle vacas de baixa produción, xatos e vacas de preparto
15
O COnfOrt da vaca
Interlock está aconsellada en salas de ordeño e salas de espera e descanso • As alfombras Interlock melloran a circulación da vaca e reducen ao 50% o número de úlceras podais • A vaca circula cun paso máis firme e longo, o cal reduce o estrés e permite recoñecer mellor os celos
Pode instalarse debaixo da robadeira
• As alfombras manteñen o ambiente máis seco e limpo A fosa de purín xeral recolle todos os xurros da explotación. Está apartada dos establos para que o tractor e a cisterna non teñan que invadir as zonas do gando
• A limpeza é más rápida e doada, reducíndose os custos de xestión
BAsE TErrITOrIAL A SAT conta con 60 hectáreas de terreo en laboreo repartidas entre 13 fincas. 24 hectáreas son propiedade da explotación e o resto están arrendadas. Os Berdomás sementan cada ano unhas 30 hectáreas de millo e 15 de raigrás. Dispoñen de seis silos.
Piso antideslizante para parrillas M Á I S T R A N Q U I L I D A D E E R E L A X PA R A O G A N D O . . .
Outra innovación que se observa na nave nova é o comedeiro corrido, feito de fibra de vidro branco. Resulta máis barato có aceiro inoxidable e igual de limpo, dado que os restos de comida non se pegan ás paredes e é a propia vaca a que o mantén aseado. A hixiene xeral do establo mellora grazas ás camas, feitas cunha mestura de casca de arroz e carbonato cálcico. Límpanse dúas veces ao día e reponse o encamado cada 15 días, vertendo a mestura coa cargadora telescópica. Os xurros dos establos recóllense en fosas de purín distintas. A fosa xeral, de 1,1 millóns de litros de capacidade, recibe todos os xurros da explotación, os da nave nova e os das dúas fosas da nave vella, que suman 700.000 litros de capacidade. A fosa grande atópase a certa distancia dos establos e a cisterna cárgase sempre alí, de maneira que o tractor non estresa as vacas co ruído nin tampouco deixa rodeiras que poderían danar as pezuñas das reses. Hai ademais unha fosa de decantación para recoller os fluxos de lavado da sala de ordeño, con 3.000 litros de capacidade. Estes líquidos reutilízanse para o abonado.
O cepillo Agricow mellora a transpiración da pel e estimula a circulación sanguínea Distribuidores de
Ramiro Rodríguez Ónega San Martín de Ferreiros. 27283. Pol (Lugo) Tel. / Fax 982 81 25 24 Móbil 619 22 62 66 E-mail: gcarballo@mundo-r.com
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
explotacion.indd 15
20/3/07 03:01:26
16
manexo
MANEXO DO PERÍODO SECO Susana Astiz Blanco Especialista Técnico Rumiantes de Ordeño (Schering Plough AH)
o período seco é unha fase do ciclo produtivo da vaca cuxa importancia se despreza a miúdo nas explotacións de vacún de leite. É un período de vital importancia por moitos motivos. non se trata dunha fase non produtiva, senón dunha etapa dentro do ciclo de produción do animal. Durante o secado, o teto involuciona e rexenera novo tecido produtor, preparándose para a seguinte lactación. Ademais destes cambios tisulares prodúcese o final da xestación, con todos os requirimentos metabólicos que implica. Aproximadamente 30 días antes do parto, o animal empeza a preparar a secreción de calostro para protexer o recén nacido durante as primeiras semanas de vida. A calidade dese calostro dependerá da calidade de vida que teña a vaca durante o secado.
O inicio do período de secado supón un cambio de estabulación e de racionamento. Os cambios de aloxamento supoñen variacións de grupos, o que obriga aos animais a establecer de novo escalas xerárquicas. Os cambios de nutrición implican que o rume das vacas debe pasar en moi pouco tempo a adaptarse á nova dieta de secado, posteriormente á de preparto e finalmente á de produción. Por poucos coñecementos de alimentación que se teñan, é doado comprender a magnitude dos cambios metabólicos aos que sometemos os animais nesta fase.
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
manexo.indd 16
18/3/07 01:12:05
manexo
Por outro lado, dentro do período de secado sucede o parto, circunstancia especialmente estresante para as vacas. Finalmente, o secado é un período óptimo para a aplicación de determinados tratamentos profilácticos e metafilácticos, o que dá lugar a medidas de manexo especiais. En definitiva, o resultado é que este período resulta de gran relevancia, xa que suceden nel moitas cousas das que depende o futuro produtivo e reprodutivo dos nosos animais. E ese futuro determina a produtividade da nosa granxa a medio e longo prazo, xa que é o dos animais que proporcionarán a recría. Polo tanto, as vacas secas deben deixar de ser as grandes olvidadas das nosas explotacións para pasar a ser todo o contrario, xa que son o futuro, inmediato e a longo prazo. Obxectivos do período seco Os obxectivos do período seco son, por un lado, conseguir xatos sans e capaces de manterse sans. Por outro lado, trátase de preparar a seguinte lactación para dar lugar a unha máxima produción sen mamite. Animais nos que non se produce o secado experimentan mermas na produción de entre un 30% e un 40% Tratamentos axeitados de secado conseguen unhas taxas de curación de mamites subclínicas e clínicas de entre o 70% e o 80% e a prevención de novos casos de mamite para reducilos a menos dun 20% Tipos de secado Existe o secado paulatino, sobre o que se describen distintos protocolos que en xeral consisten nun ordeño alternado durante uns días antes do secado definitivo. O secado brusco consiste nun último ordeño, a colocación das cánulas do tratamento antibiótico e non volver ordeñar ata despois do parto. Sempre que se combine o secado cunha terapia con cánulas antibióticas e unha reducción previa da inxesta de enerxía, non está demostrado que haxa maior incidencia de mamite nun sistema ca noutro. En xeral téndese a aconsellar o secado brusco porque evita erros de manexo e reduce o estrés dos animais. Pero, ben realizados, son válidos os dous sistemas. Procedemento Aínda que é unha técnica dominada pola maioría dos profesionais gandeiros, nunca está de maís lembrar a rutina de manexo no momento do secado.
as vacas secas, dada a gran cantidade de cambios que afrontan, son animais que padecen moito estrés. Cómpre evitarlles o estrés social, o calor, os insectos e os manexos innecesarios
17
non se deben aloxar as xovencas coas vacas secas nin as vacas secas coas de produción para evitar a propagación de infeccións En primeiro lugar, débese producir un ordeño completo do teto. Despois desinféctase o esfínter do teto con alcohol de 70 graos, aplicando primeiro o desinfectante nos cuarteróns que están máis lonxe para rematar nos máis próximos. Unha práctica que pode substituír a aplicación de alcohol é un predeeping repetido, deixando transcorrer un minuto entre un e outro. A continuación aplícanse as cánulas, introducíndose parcialmente na canle do teto segundo unha orde inversa (do cuarterón máis próximo ao de máis lonxe). Finalmente aplícase un baño de tetos ou postdeeping e non se volve ordeñar máis a vaca ata que volva parir. Á hora de escoller o produto de secado debemos ser conscientes de que a maioría dos produtos están formulados para manter unha actividade elevada contra todos os xermes susceptibles de producir infección mamaria, só durante a primeira fase do período seco pero cunha persistencia media inferior ao período seco (entre 14 e 28 días). De calquera xeito, debemos deixarnos asesorar polo noso veterinario de explotación ou responsable do programa de calidade de leite da granxa e aplicar o que eles prescriban. Duración do período de secado En xeral acéptanse como períodos de secado os comprendidos entre 40 e 60 días, debéndose tender aos 50 días. Este intervalo dá lugar ás máximas producións na seguinte lactación. Períodos secos prolongados, por riba dos 70 días, conducen a un exceso de condición corporal por riba do desexable, co que iso implica (enfermidades metabólicas posparto), mentres que os períodos secos moi breves, de menos de 40 días, dan lugar a un posible solapamento da fase de involución activa e a calostroxénese. Isto supón que o xato neonato non poderá recibir un calostro de suficiente calidade e será moi susceptible a calquera infección durante os primeiros días de vida. En calquera caso, o que é imprescindible e de vital importancia para unha explotación é que sexamos nós os que decidamos a duración do período seco, e non a vaca. Por suposto, a sucesión do parto ten unha variabilidade fisiolóxica, de máis ou menos 10 días desde a data do parto prevista, e esa é a variabilidade máxima que debemos aceptar. Para poder decidir nós o intervalo seco temos que levar un rexistro exhaustivo das inseminacións e montas, así como de datas de secado e de partos. Estes datos son especialmente importantes á hora de decidir os períodos de retirada de leite, unha vez que o animal pariu.
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
manexo.indd 17
18/3/07 01:12:28
18
manexo
Cómpre resumir os principias ámbitos do manexo das vacas secas para conseguir os obxectivos que nos fixamos. Excluíndo o momento do parto, que constitúe un extenso tema por si mesmo, agrupamos as medidas de manexo do período seco nos seguintes apartados: • Instalacións e hixiene • Alimentación • Evitar o estrés • Prevención da saúde do teto • Prevención doutras enfermidades Instalacións e hixiene Son válidos distintos tipos de aloxamentos (con cama quente, cubículos, pisos de parrilla ou lisos, prados, etc.) O importante é que non se produza unha concentración excesiva de animais e que o seu nivel hixiénico e o ambiente sexan exquisitos. Un erro, desgraciadamente frecuente, é aloxar as xovencas xunto coas vacas secas, o que se debe evitar para proteger as xovencas de infeccións propagadas polas vacas. Igualmente, as vacas secas deben ser agrupadas separadas das de producción, xa que estas supoñen un reservoiro activo de fontes de infección e mamite. É fundamental constituír un grupo de vacas secas e outro de preparto (teñen distintos requirimentos nutritivos), e o ideal sería facer
Tratamentos axeitados de secado conseguen unhas taxas de curación de mamites subclínicas e clínicas de entre o 70% e o 80% unha subclasificación en grupos segundo a súa condición corporal (CC). Deste xeito, é moi doado evitar que as vacas gordas engorden máis, manter estables as que gocen dunha CC de entre 2,5 e 3,5 (escala 1 a 5) e facer recuperar peso aos animais máis fracos. O acceso á auga de boa calidade e ad limitum debe estar garantido. Alimentación Neste tema débese requirir o asesoramento e seguimento de expertos veterinarios e nutrólogos. É moi importante o racionamento das vacas secas e as de preparto, podéndose previr nestes momentos unha gran cantidade de patoloxías postparto. En xeral débese dar un aporte máximo de forraxe (evitando os forraxes moi enerxéticos e os moi proteicos), cun aporte de concentrados axustado a necesidades metabólicas do animal (mantemento e fin da xestación).
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
manexo.indd 18
18/3/07 01:18:37
Informa:
Seguro de Explotación de
Gando Vacún Reprodutor e Recría Desde o 15 de xaneiro e durante todo o ano 2007 ábrese de novo o período de contratación do Seguro de Explotación para o Gando Vacún Reprodutor e Recría, que presenta os seguintes cambios con respecto ao pasado ano: • Só poderán asegurarse no sistema de manexo de explotación láctea as explotacións que teñan cota láctea oficialmente asignada. • O número de animais a asegurar non poderá ser inferior ao que ten no momento da realización da póliza. • Inclúese a raza Gastona como de excelente conformación. • No réxime de explotacións de bois elimínase a porcentaxe mínima de bois menores e amplíase a 72 meses a idade dos bois. • Na garantía adicional para a EEB garántense os animais asegurados que directa ou indirectamente resulten decomisados por esta enfermidade cunha indemnización de 240 euros por animal. É importante lembrar que existen tres opcións de aseguramento, A, B e C, e que, independentemente da elixida, o gandeiro pode contratar unha serie de garantías adicionais xerais en función do sistema de manexo e tipo de animais que posúa na súa explotación, como é a Síndrome Respiratoria Bovina, o Meteorismo, o Carbunco e o saneamento gandeiro de Brucelose, Tuberculose e Leucose. Por último, existen unhas garantías adicionais exclusivas, de contratación restrinxida, como son a morte súbita e a Mamite séptica nun cuarterón. O gandeiro pode contratar a EEB como garantía adicional a esta liña de seguro ou facelo por separado As explotacións deben terse sometido a dúas campañas de saneamento, agás as de nova creación, para as que será obrigatoria unha soa campaña. Todo sinistro debe ser comunicado a Agroseguro, pero en caso de accidente, operación ou tratamento, o asegurado debe comunicarse urxentemente utilizando o número do Centro de Atención de Chamadas de Agroseguro: 900 90.04.20. O Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación, a través de ENESA, subvenciona ao gandeiro ata o 46% do custo neto do seguro. Esta subvención obtense mediante a suma das distintas porcentaxes e depende, entre outros aspectos, das características do asegurado.
TIPO DE SUBVENCIÓN
PORCENTAXES
Subvención base aplicable a todos os asegurados
18%
Subvención por contratación colectiva
5%
Subvención adicional segundo as condicións do asegurado
14% *
Subvención por renovación de contrato
6% ó 9% * *
(*) No caso dunha gandeira nova, a subvención adicional segundo as condicións do asegurado increméntase en dous puntos. (**) Segundo se aseguraran nun ou dous anos anteriores.
As Comunidades Autónomas tamén poden subvencionar este seguro, acumulándose á subvención que aporta o Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación. O gandeiro interesado neste seguro pode solicitar máis información á ENTIDAD ESTATAL DE SEGUROS AGRARIOS C/ Miguel Angel 23-5ª planta 28010 MADRID, con teléfono 91.308.10.30, fax 91.308.54.46 e correo electrónico seguro.agrario@mapa.es e a través da páxina web www.mapa.es. E, sobre todo, ao seu Tomador do Seguro ou ao seu Mediador, xa que estes atópanse máis próximos e pódenlle aclarar todas as dúbidas que se lle presenten antes de realizar a póliza, así como asesoralo posteriormente en caso de sinistro.
pub_enesa.indd 19
17/3/07 22:19:19
A Veterinaria, unha profesión con moitos campos
Unha Axencia Agroalimentaria garantía da Saúde Pública CONSELLO GALEGO DE
COLEXIOS VETERINARIOS
pub_veterinarios2.indd 20
20/3/07 11:35:17
manexo
21
É importante que sexa o gandeiro, e non a vaca, o que decida o intervalo seco. Para iso ten que levar un rexistro exhaustivo de inseminacións e montas, datas de secado e partos
Os animais deben recibir correctores minerais e vitamínicos específicos, con especial interese no aporte de vitaminas E, A e Beta, así como de selenio, zinc e cobre, elementos traza que xogan un papel fundamental no sistema inmune da vaca.
Dentro do apartado de alimentación incluímos o control da condición corporal dos nosos animais. En xeral considérase unha CC óptima ao parto a situada entre 2,5 e 3 (escala 1 a 5). Se a CC é excesiva aumentan os problemas de distocias, co que isto implica (problemas metabólicos e produtivos para o animal e de vitalidade para o xato), mentres que se a CC é demasiado escasa prodúcese un descenso na fertilidade, unha menor produción e unha elevación de distocias por partos lánguidos.
A alimentación nas últimas dúas semanas preparto debe estar diferenciada da das vacas secas, xa que as necesidades metabólicas varían (o feto acelera xeometricamente o seu crecemento e comeza a produción de calostro, que se vai almacenando no teto).
Unha regra de ouro é que a CC das vacas non debe diminuír baixo ningún concepto durante a fase do secado. Se a vaca secou demasiado gorda, o que debemos facer é evitar que siga engordando, pero non facela adelgaxar. Está comprobado que isto traería problemas graves no periparto.
La solución a sus problemas de forrajes
Nuevo sistema de alimentación RACIÓN SECA
RS
TESTIMONIO DE JAVIER Ganadería Rizo S.L Fafián – Rodeiro - Pontevedra
P.: ¿Porque se decidió usted a ser pionero en la utilización del nuevo sistema de alimentación “RACIÓN SECA”? R.: Mi principal motivación fue poder ahorrar tiempo y poder alimentar individualmente a mi ganado para obtener una mayor rentabilidad. P.: ¿Cree usted que lo ha conseguido? R.: ¡SIN DUDA! ¡No esperaba resultados tan rápidos!: • Desde el primer mes noto un ahorro efectivo
Javier Ganadero
• Los partos responden como nunca • Evito muchos problemas de desplazamientos • La producción es realmente estable Lo he notado hasta en la línea de los animales, y además se ven sanas y tranquilas, relajadas. Y yo, que trabajo solo, acabo las tareas y me sobra tiempo para poder dedicárselo a mi familia. ¿Tu sabes la tranquilidad que es eso? Yo le aseguro a cualquier ganadero que le va a funcionar, ¡lo veo todos los días! NOS ALEGRAMOS JAVIER, ¡ENHORABUENA! EVIALIS GALICIA S.A Espíritu Santo, 29-30 Soñeiro 15168 Sada – La Coruña TEL.: 981.63.13.00
AFRIGA ANO XIII - Nº 67 pub_elvisGalicia.indd 1
manexo.indd 21
18/3/07 01:20:38
18/3/07 01:23:56
22
manexo
O control da CC resulta máis doado se obrigamos aos animais a facer exercicio, para o cal podemos colocar o bebedeiro, o comedeiro e a zona de camas nos vértices dun triángulo, de xeito que o animal teña que pasear tranquilamente durante todo o día para ir saciando as súas necesidades. Evitar o estrés As vacas secas, dada a gran cantidade de cambios que experimentan, tanto nelas mesmas como no seu ambiente, son animais que padecen moito estrés. Débese intentar paliar no posible o seu efecto e en ningún caso aumentalo: evitar o estrés social, proporcionar unha hixiene moi boa, etc. Hai que evitar especialmente que as vacas sufran estrés por calor, garantindo zonas de sombras nos patios que aloxan os animais. Debemos controlar a carga de insectos no verán. Absternos de realizar actuacións veterinarias ou de manexo prescindibles. E as que sexan imprescindibles, realizalas transcurrida a primeira semana depois do secado, e nunca nas dúas últimas semanas do anteparto. Prevención da saúde do teto A taxa de novas infeccións é seis veces maior no período seco que durante a lactación precedente. Teñen especial relevancia nesta fase os xermes patóxenos ambientais (Streptococcus uberis, Streptococcus dysgalactiae y E coli, principalmente), xa que se considera que o 95% das novas infeccións durante o período seco son causadas por patóxenos ambientais. Por outra banda, a ausencia de ordeño, principal vía de contaxio dos xermes contaxiosos, evita a diseminación de novas infeccións por estes xermes. Outros datos de interese son que o 55% das infeccións por estreptococos ambientais establecidas no principio do secado persiste na seguinte lactación. Un 52% das mamites clínicas por coniformes que aparecen nos primeiros 100 días de lactación teñen a súa orixe durante o período seco. Anque os axentes contaxiosos só supoñan o 1% das novas infeccións, o secado ofrece unha oportunidade para eliminar estas infeccións e evitar que se fagan crónicas. Non se debe esquecer isto. Dentro deste capítulo, a hixiene do ambiente volve ser un asunto fundamental para a prevención deste tipo de mamites, ao igual que a xa comentada separación das vacas en produción, por ser un reservoiro de patóxenos contaxiosos.
Considérase unha condición corporal (CC) óptima ao parto a situada entre 2,5 e 3 (escala 1 a 5). Se a CC é excesiva aumentan os problemas de distocias, se é demasiado escasa prodúcese un descenso na fertilidade e unha menor produción
É fundamental constituír un lote de vacas secas e outro de preparto, xa que teñen distintas necesidades nutricionais
A limitación da inxesta na última semana de lactancia acelera a involución da glándula mamaria, reducindo o risco de infección. A práctica máis habitual é deixar o animal con forraxe (alfalfa, feos de herba ou mesmo palla) e auga ad limitum, observándose como en tan só un día se reduce drásticamente a produción. Outro consello practicamente rutinario, que proporciona moitos beneficios non só respecto á seguinte lactación senón tamén na saúde do xato recén nacido e da propia vaca, é que as explotacións teñan instalacións exclusivar para aloxar as vacas durante o parto, as chamadas comunmente parideiras. En granxas onde se teñen este tipo de instalacións conséguese unha reducción significativa da incidencia de novos casos de mamites, así como doutras enfermidades infecciosas (metrite postparto, entre outras). Ademais do xa comentado sobre a alimentación das vacas secas, aconséllase unha suplementación continuada de vitamina E e selenio por vía oral (adición en corretores de 0,6 ppm/ vaca/día de Se y 1000UI /vaca/día Vit E) e unha aplicación parenteral no momento do secado e entre 15 e 7 días antes do parto de 650UI de VitE e 15-35mg de Se. A razón é que se comprobou que esa suplementación induce unha mellora da resposta do sistema inmune e dos índices reprodutivos postparto, reduce a incidencia de mastite e exerce un efecto protector na saúde do teto. Segundo o produto comercial que se empregue, a dose en mililitros variará, polo que debemos aconsellarnos co veterinario que prescriba o produto. Antibióticos durante o secado A terapia con antibióticos durante o secado pretende dous efectos fundamentais: reducir a taxa de novas infeccións durante o período seco e reducir as infeccións presentes no teto no momento mesmo do secado. Actualmente considérase fundamental tratar a todos os animais da explotacións sen excepcións, quedando demostrado que os animais aos que non se lles aplica o tratamento de secado sofren un aumento de novas infeccións de entre o 8% e o 12% Ademais, durante as 17 primeiras semanas as vacas tratadas no secado chegan a producir, como media, 179 quilos máis. Prevención doutras enfermidades Por último, faremos un fugaz recordatorio doutras patoloxías que debemos previr na fase do secado e do preparto. Volvemos facer fincapé na alimentación como base da prevención dos problemas metabólicos postparto (cetose, desprazamento de abomaso, hipocalcemia, etc.), lembrando que a alimentación non só consiste na formulación e determinación dunha ración, senón no manexo da dieta. É dicir, debemos garantir que as vacas coman o que se nos aconsella.
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
manexo.indd 22
18/3/07 01:25:23
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
Cepravin
®
Va c a s S e c a s
Gram +
Cefazolina
Gram Gram +
Cefapirina
Gram Gram +
Bencilpenicilina penetamato framicetina
Gram Cloxacilina
Gram + Gram + Gram 0
1ª
2ª
Fase Reabsorción Láctea
3ª
4ª
Cepravin® Vacas Secas 5ª
6ª
7ª
Parto
• Tratamiento de elección frente a Streptococcus Uberis. • Con registro especifico para uso en novillas
Fase Preparto
CEPRAVIN® Vacas Secas. Cefalonium. Suspensión intramamaria. Vía intramamaria. Composición: Cefalonium 250 mg. Base oleosa c.s.p. 3 g. Indicaciones y especies de destino: Suspensión intramamaria en jeringas para el tratamiento y prevención de las mamitis del ganado vacuno durante todo el periodo seco. CEPRAVIN® Vacas Secas se recomienda en la terapia de rutina en la vaca seca para tratar infecciones subclínicas existentes y para prevenir nuevas infecciones que se producen en el período seco. La aplicación del producto en el secado reduce el riesgo de mamitis al parto. Posología y modo de administración: Introducir el contenido de una jeringa en cada uno de los canales intracisternales de los cuatro pezones inmediatamente después del último ordeño del periodo de lactancia. Contraindicaciones: CEPRAVIN® Vacas Secas no debe usarse en vacas en lactación. No debe utilizarse dentro de los 51 días que ateceden al parto. Tiempo de espera: No utilizar la leche para consumo humano hasta 96 horas después del parto. En el supuesto de que la vaca pariera dentro de los 51 días que siguen a la aplicación podría producirse una persistente excreción del antibiótico. En tal caso se desechará la leche y se harán análisis a intervalos regulares hasta que no se detecte antibiótico. Si las vacas padecen hipocalcemia puede ser necesario desechar la leche más tiempo. Carne 21 días. CONSERVACION: Almacenar a temperatura ambiente (no superior a 30°C). No conservar en lugar frio. Uso veterinario. Instrucciones completras en el envase. Prescripción veterinaria. Manténgase fuera del alcance de los niños. Reg. Nº: 8946 • Schering-Plough, S.A. Ctra. Nacional I, Km. 36 • 28750 San Agustín de Guadalix - MADRID
pub_schering.indd 23
• Mayor persistencia y protección
Km. 36 Ctra. Nacional I. San Agustín de Guadalix (Madrid).Tel.:91 848 85 96
17/3/07 22:24:53
24
manexo
acéptanse como períodos de secado os comprendidos entre 40 e 60 días, debéndose tender aos 50 días. este intervalo dá lugar ás máximas producións na seguinte lactación
Períodos secos por riba dos 70 días conducen a un exceso de condición corporal e enfermidades metabólicas posparto, mentres que os de menos de 40 días comprometen a calidade do calostro e fan ao xato neonato vulnerable ás infeccións Cómpre evitar as distocias na medida do posible, para o cal está indicado facilitar o movemento das vacas secas e asegurar unha correcta asistencia aos partos, correcta tanto no momento como na técnica.
turo profesional como gandeiros. Cómpre deixarse asesorar por profesionais veterinarios e nutrólogos para aplicar unhas medidas de manexo e profilaxe axeitadas que optimicen o benestar, a saúde e, por tanto, a produtividade dos nosos animais.
Indícanse unha serie de vacinacións estratégicas a realizar nas nais para previr a saúde do xato a través do calostro, aconsellándose a vacinación contra os xermes produtores de diarreas neonatais (E.coli enterotoxigénico, rotavirus y coronavirus) entre os 60 e os 21 días antes do parto. En granxas onde se observan problemas de clostridiose nos xatos débese incluír, igualmente, a vacinación das nais con vacinas policlostridiais durante o secado.
BiBliografía consultada
En caso de requirirse, o secado é tamén o momento axeitado para efectuar desparasitacións cos produtos a escoller polo veterinario responsable. Finalmente, o secado é o período que aconsellan frecuentemente os podólogos para someter os animais a arranxos de pezuñas. Sen embargo, debemos facerllo aos animais que o precisen, evitando a primeira semana do secado e as últimas tres (por motivos de estrés), e efectuando un manexo exquisito durante estes arranxos, xa que se ben é un bo momento para tratalos, un novo problema de coxeira nesta fase de vida da vaca pode ser grave. En resumo, debemos ter clara a importancia das vacas secas dentro da nosa explotación, xa que delas depende o noso fu-
• Smith KL, Harrison JH, Harrison DD, et al. Effect of vitamin E and selenium supplementation on incidence of clinical mastitis and duration of clinical symptoms. J Dairy Sci 1984; 67:1293-1300 • Bartlett PC, Van Wijk J, Wilson DJ, et al. Temporal patterns of lost milk production following clinical mastitis in a large dairy herd. J Dairy Sci 1991; 74:1561-72 • Zadoks RN, Allore HG, Barkema HW, Sampimon OC, Wellenberg GJ, Grohn YT, Schukken YH. Cow- and Quarter-Level Risk Factors for Streptococcus uberis and Staphylococcus aureus Mastitis. J Dairy Sci 2001; 84:2649–63 • Rastani RR, Grummer RR, Bertics SJ, Gumen A, Wiltbank MC, Mashek DG, Schwab MC. Reducing dry period length to simplify feeding transition cows: milk production, energy balance, and metabolic profiles. J Dairy Sci 2005; 88(3):1004-14 • M. T. Kuhn and J. L. Hutchison. Methodology for Estimation of Days Dry Effects. J Dairy Sci. 2005; 88:1499–508 • Funk, DA, Freeman AE, Berger PJ. Effects of pervious days open, previous days dry, and present days open on lactation yield. J Dairy Sci 1987; 70:2366–73. • Swecker WS. Selenium and immune function in cattle. Comp Cont Educ 1997; 19(10): 248-53
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
manexo.indd 24
18/3/07 01:26:19
pub_semanaVerde.indd 25
17/3/07 22:28:37
RAGT IBéRICA ENTRA CON FUERZA EN EL MERCADO ESPAÑOL DE LA SEMILLA QUIéNES SOMOS… Ragt es una compañía privada e independiente, de origen francés, desde 1944, tiene 1.300 accionistas, esencialmente agricultores. Inicialmente fue fundada como cooperativa en 1919. El grupo RAGT, compuesto por más de 1.130 personas, está totalmente dedicado a la agricultura y desarrolla tres actividades que cubren todas las necesidades del agricultor-semillista a nivel internacional, servicios a agricultores y grupos de producción.
EN VANGUARDIA Trabajamos en mejora y biotecnología. Nuestro campo son especies como maíz, girasol, colza, sorgo, gramíneas y leguminosas forrajeras, trigo blando, trigo duro, triticale, cebada. Disponemos de un laboratorio especifico de RAGT de marcadores moleculares. Somos integrantes de BIOGEMA, primera empresa francesa de biotecnología vegetal, dedicada al mejoramiento de plantas de grandes cultivos (más de 100 investigadores), con la voluntad de lograr más protección del medio ambiente, más calidad y seguridad alimentaria.
PRODUCCIÓN En cuanto a la producción de semilla, se desarrollan en 15.000 has. controladas totalmente por RAGT. Disponemos de 5 plantas de control de calidad a todos los niveles: cosecha, secado, selección, tratamiento, acondicionamiento, transporte; 70 técnicos. Contamos con programas técnicos y de ventas para satisfacer sus necesidades y mejorar su rentabilidad. En Francia somos líderes en trigos duros, triticales y también en pratenses y cebadas forrajeras, además de en otras especies como la colza.
pub_ragt2.indd 26
20/3/07 15:18:25
LA SEMILLA: PRIORIDAD EN LA INVESTIGACIÓN PARA EL BENEFICIO DEL AGRICULTOR
A
mediados del año 2006 nació RAGT IBÉRICA, con el fin de satisfacer las necesidades de los agricultores de la Península Ibérica. Su sede central se encuentra muy cerca de la ciudad de Palencia, con unas instalaciones especializadas en la selección y comercialización de semilla de cereal: CEBADAS CERVECERAS, TRIGOS BLANDOS, TRIGOS DUROS, TRITICALE. Algunas de sus variedades son ya muy conocidas, de alto rendimimento y con una gran aceptación por parte de los agricultores como son: GRAPHIC, PRESTIGE, MONTAGNE, BLANCHE, AINSA, PRIN-CES, MARADO Y CLASS en cuanto a cebadas. ALTRIA, CHARGER, SIENA, GURU Y GADES si hablamos de trigos blandos. L BIENSUR, BRENNUR, KARUR Y NAUTILUR en cuanto a trigos duros. L BELLAC, CARNAC Y SEGONZAC como triticales. L L
Ahora y bajo la dirección de Javier Dehesa, el equipo que integra RAGT IBÉRICA incrementará su plantilla y adaptará sus instalaciones para poder atender e impulsar en toda la Península Ibérica el mercado del resto de las especies que hasta ahora no comercializaba directamente como son: 1 MAÍZ
2 GIRASOL 3 COLZA
CICLO 200: HEXXER, LOXXAN, CICLIXX, TAXXOA CICLO 300: JUXXIN, SILEXX, RULEXX, LUXXUS CICLO 400: AXXO, BERGXXON, PRISIO, CALIXXA CICLO 500: ROXXANE, MX 502, MX 447 CICLOS MEDIOS-CORTOS TRADICIONALES: DELLIS, OLLEAN, TELLIA, DALLY CICLOS MEDIOS-CORTOS, ALTOS OLEICOS: IOLLINE, HELIABEST
COLZA LINEA: GRIZZLY (VARIEDAD MÁS VENDIDA EN FRANCIA) COLZA HIBRIDA: FINNESSE, IBEX 4 SORGO GRANO BURGGO Y CARGGO 5 PRATENSES, CÉSPED…. Todo tiene un único objetivo y es satisfacer las necesidades de los agricultores. RAGT desea colocarse dentro del mercado de semillas en la Península en el lugar que le corresponde, como una de las empresas líderes del sector. En Francia somos líderes en trigos duros, triticales y también en pratenses y cebadas forrajeras, además de en otras especies como la colza.
pub_ragt2.indd 27
20/3/07 15:18:51
28
agricultura
sementeira do millo
¿CAl é A mellOr vArIedAde de mIllO? Antonio Martínez Martínez, Nuria Pedrol Bonjoch. SERIDA (Estación Experimental de La Mata – Grado)
esta é a pregunta que con máis frecuencia se formula aos técnicos participantes nas avaliacións de variedades. Pois ben, a resposta é tan ambigua coma esta: “depende”. trataremos de explicarnos. A variedade máis axeitada en cada caso variará en función da zona xeográfica onde se desenvolva o cultivo, da data na que se vai realizar a sementeira, da data na que se ten previsto ensilar e das condicións que posúe a explotación en canto a carga gandeira ou superficie dispoñible para cultivos, dándose incluso o caso de que pode haber diferentes variedades idóneas para diferentes parcelas dun mesmo gandeiro. Nas táboas de avaliación expóñense os resultados das avaliacións de variedades de millo para silo levadas a cabo no Servicio Regional de Investigación y Desarrollo Alimentario (SERIDA) nos últimos 11 anos. Están agrupadas en dúas listas, segundo foran avaliadas cando menos durante dous anos, e polo tanto os seus resultados están consolidados, ou só se avaliaran un ano, co cal precísanse novas avaliacións que confirmen o conseguido nun primeiro estudo.
Nas táboas exponse para cada variedade a información básica para realizar a elección das variedades en función dos criterios xa mencionados. En concreto, figuran os datos de DID DÍAS REC (diferencia de días transcurridos desde a sementeira ata a recolección con respecto á variedade máis precoz, de 0 días); % PL CAID (porcentaxe de plantas caídas); ÍNDICES DE PRODUCIÓN (porcentaxes segundo a produción conseguida en cada zona de cultivo); ALMID % MS (porcentaxe de almidón sobre materia seca); UFL/qg MS (unidades forraxeiras de leite por quilogramo de materia seca), Nº ANOS (número de ensaios realizados de cada variedade) e CASA COMERCIAL.
CRITERIOS PARA ESCOLLER A VARIEDADE
Realizar unha preselección coas variedades que sexan capaces de completar unha maduración axeitada nas condicións nas que imos desenvolver o cultivo, que vai
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
agricultura.indd 28
18/3/07 23:26:55
sementeira do millo
agricultura
29
se se retrasa a sementeira ata finais de maio cómpre escoller unha variedade de ciclo curto
depender da altitude da zona e datas previstas de sementeira e recolección. _Se temos pensado sementar millo para silo nunha zona de pouca altitude, cunha integral térmica grande (sumatorio de graos de temperatura media diaria por riba do umbral de crecemento durante o desenvolvemento do cultivo) e nos propoñemos ensilar na primeira quincena do mes de outubro, podemos escoller calquera das variedades ensaiadas se realizamos a sementeira a principios de maio. _Se retrasamos a sementeira ata finais de maio e mantemos a previsión da época de ensilado, teremos que escoller unha variedade de ciclo curto ou das máis temperás de ciclo medio, pois o resto das variedades de ciclo medio e as de ciclo longo sobrepasarán o período de tempo do que se dispón para que complete a súa maduración. _Nas zonas de máis altitude, con menor temperatura media mensual que no caso anterior, se sementamos en maio e pretendemos ensilar en outubro debemos escoller variedades de ciclo curto ou de ciclo medio temperás, pero se sementamos dentro do mes de xuño unicamente poderían ser empregadas as variedades de ciclo máis curto. Polo tanto, é posible que a variedade axeitada tamén poida variar para un mesmo gandeiro en función da data na que vaia realizar a sementeira de cada parcela se pretende ensilar na mesma época toda a forraxe da explotación. Da preselección anterior, escoller unha variedade que posúa as seguintes características: ■ Que teña unha boa resistencia ao encamado, con por-
centaxes de plantas caídas inferiores ao 10% ■ Con bo nivel produtivo. ■ Cun alto valor nutritivo, expresado en unidades fo-
rraxeiras, leite e almidón o máis altos posibles. Igualmente, nesta fase da decisión cómpre ter en conta as condicións particulares da explotación en canto á necesidade de conseguir preferentemente quilos de MS/hectárea _ pola falta de superficie forraxeira suficiente para atender as necesidades do rabaño_ ou ben priorizar a forraxe de elevado contido enerxético, axeitada para vacas de leite de alta produción. En definitiva, e volvendo á pregunta do inicio, pódese afirmar que a mellor variedade de millo para sementar en xeral non existe, senón que é preciso adaptar as decisións ás condicións particulares nas que vai ser usado.
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
agricultura.indd 29
20/3/07 03:17:17
30
agricultura
sementeira do millo
lista PrinciPal de Variedades de maiZ ( Variedades con al menos 2 años de evaluación)
RESULTADOS DE 10 AÑOS (1996 - 2006) INDICES DE PRODUCCION Costa
Interior
TIPO CICLO VARIEDAD DIF DIAS RECO % PL CAID TOTAL Occide Oriente PANAMA 27 10 125 118 130 Largo FEROUZ 27 6 124 122 127 BELMONT 30 3 115 112 121 ORENSE 28 3 114 114 114 CISKO 26 7 121 115 126 SEIDI 20 5 120 121 123 NAUDY 25 4 118 119 112 CONCA 24 3 117 111 121 DUKLA 22 6 117 115 124 AURORA 24 4 117 118 119 Medio LG 34.40 24 5 116 111 123 FABRI 25 3 114 111 116 LAXXOT 26 5 112 111 114 DKC 3745 24 5 113 106 114 SURTEP 24 5 112 98 118 SUM 24 5 112 95 114 MIGUEL 25 9 110 112 108 BC 4982 24 4 108 102 108 ZAMORA 21 4 107 107 109 OPTI 21 5 105 108 108 ANJOU 290 14 9 116 107 129 FANGIO 19 4 115 113 119 BENICIA 16 7 115 117 119 CERGI 16 3 115 115 114 LG 33.03 15 4 114 109 120 CRAZI 14 4 113 106 119 LOXXAM 16 4 111 104 119 DK 287 14 2 111 103 118 TECK 18 5 110 115 104 ANJOU 249 13 3 110 109 115 Corto ANJOU 304 12 3 110 107 115 BELONIA 15 4 108 110 106 ANNABELLE 7 4 105 105 109 NATHAN 6 3 105 99 107 DUERO 17 3 104 106 108 ATRIBUTE 4 2 104 104 110 JAZZ 19 9 103 98 107 DK 282 17 1 103 102 104 AURELIA 4 4 103 101 104 AMADEO 6 3 102 92 106 DIXXMO 8 3 101 95 107 RAVENNA 7 2 90 83 95 MEDIA 18 4 111 108 114 100=Producción en t MS/ha 16.2 15.5 17.2
Baja 127 127 122 115 121 113 126 117 113 112 123 115 116 115 107 117 107 117 106 102 108 110 114 110 107 110 106 108 110 103 104 103 96 101 101 98 104 105 108 99 99 90 110 16.4
Alta ALMIDON (% s MS) UFL/QG MS Nº Año Casa Comercial 125 30.84 0.98 2 Agrar 119 31.36 0.95 2 Agrar 105 28.02 0.96 2 Senasa 113 29.44 0.97 2 Fitó 122 35.01 0.98 3 Syngenta 122 28.59 0.97 2 Caussade 116 27.81 0.97 2 Caussade 119 34.56 1.00 6 Monsanto 116 32.28 0.95 2 Arlesa 118 30.23 1.02 2 Vernuil 105 32.46 0.97 2 LG 113 31.72 0.98 2 Codisem 109 34.93 0.97 2 Rocalba 116 33.07 0.99 2 Monsanto 123 33.35 1.00 2 Syngenta 120 30.53 0.97 2 Batlle 112 30.04 0.97 2 Syngenta 105 32.46 0.97 2 BC 107 32.80 1.02 3 Fitó 103 27.71 0.96 2 Fitó 119 29.77 0.96 2 Senasa 119 32.67 0.98 3 Agrar 109 31.74 0.99 6 Pioneer 119 27.74 0.96 4 Caussade 121 27.45 0.96 2 LG 117 30.22 1.00 2 Codisem 115 31.08 0.99 3 De la Riva 113 33.13 0.96 2 Monsanto 112 28.12 0.98 4 Fitó 114 27.43 0.96 2 Senasa 114 29.70 1.01 4 Senasa 31.12 0.98 3 Pioneer 111 110 32.08 0.98 2 Nickerson 113 28.77 0.95 2 KWS 100 30.21 0.99 3 Fitó 104 26.27 0.96 2 Nickerson 104 31.37 0.96 2 BC 101 31.14 1.00 3 De la Riva 99 29.35 0.96 1 Advanta 109 29.33 0.97 2 KWS 101 28.34 0.97 3 De la Riva 92 33.56 0.97 2 Batlle 112 30.66 0.98 15.8
117
111
103
147
DMS 5%
3
5
7
6
7
6
1.44
0.03
C.V.(%)
2.3
5.5
7.5
6.2
7.7
6.6
4.8
4.0
0 dias entre siembra - recogida
MJ/qg MS: Megajulios por qg de materia seca
UFL/qg MS: Unidades forrajeras leche por qg de materia seca
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
agricultura.indd 30
18/3/07 23:28:02
sementeira do millo
agricultura
31
lista ProVisional de Variedades de maiZ
(Variedades con solo 1 año de evaluación. Convienen nuevas contrastaciones de sus resultados) RESULTADOS DE 10 AÑOS (1996 - 2006) TIPO CICLO
VARIEDAD DIF DIAS RECO % PL CAID TOTAL PARDI 27 4 131 Largo ES PAOLIS 27 5 128 DKC 4845 27 4 115 SALSA 32 1 113 ANJOU 387 21 8 121 LAPOPI 20 4 120 PR 35 P 12 21 10 119 RIXXER 25 9 118 MASABA 24 3 118 CLARITI 22 3 118 Medio BAXTER 22 9 117 POLLEN 22 5 116 DK 313 20 4 116 JOKARI 20 2 115 KUXXAR 20 4 109 LG 32.76 15 3 115 BENLEY 14 5 114 SECURA 15 2 112 KABANAS 13 5 111 ADNET 11 2 108 Corto COXXIMO 13 4 107 KROKUS 13 2 106 MONCADA 15 4 106 SURPRISE 7 2 103 LG 22.75 8 3 101 MONUMENTAL 18 12 98 OLDHAN 11 7 84 MEDIA 19 5 113 100=Producción en t MS/ha 16.2 0 dias entre siembra - recogida DMS 5% 3 5 C.V.(%) 2.3 5.5 MJ/qg MS: Megajulios por qg de materia seca
Excelentes resultados na pasada campaña, a pesar da forte sequía A variedade Stern ocupa os primeiros postos dos ciclos 300 nos ensaios de Mabegondo
INDICES DE PRODUCCION Costa Interior Occide Oriente Baja Alta ALMIDON (% s MS) UFL/QG MS 125 137 132 128 30.11 1.01 120 128 138 127 34.20 0.95 107 124 117 110 36.36 0.98 106 117 116 111 33.95 1.01 117 125 120 119 31.50 0.95 117 123 116 125 30.81 1.03 106 129 119 118 31.43 1.00 119 119 118 118 34.54 0.97 114 125 119 113 31.90 1.04 116 113 118 125 34.83 0.96 114 122 114 118 32.91 0.96 114 118 123 108 32.43 1.03 111 117 120 115 29.02 0.99 109 121 112 118 31.82 0.98 107 116 105 109 30.95 0.99 106 122 110 124 31.37 0.97 110 128 112 106 30.59 0.96 114 112 111 111 31.80 0.97 106 113 114 110 32.47 0.97 104 112 102 113 29.80 0.97 105 111 109 104 32.86 0.96 99 114 104 108 31.46 0.97 104 114 99 107 33.38 0.98 98 105 102 105 31.04 0.97 99 98 96 113 26.11 0.94 98 116 80 98 29.77 1.00 111 73 72 84 32.53 1.02 109 117 111 113 31,85 0,98 15.5 17.2 16.4 15.8 117 111 103 147 7 6 7 6 1.44 0.03 7.5 6.2 7.7 6.6 4.8 4.0 UFL/qg MS: Unidades forrajeras leche por qg de materia seca
Nº Año 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
Casa Comercial Codisem Arlesa Monsanto Agrar Senasa Caussade Pioneer Rocalba Monsanto Codisem Syngenta Agrar De la Riva Caussade Rocalba LG Advanta Advanta KWS Nickerson Rocalba KWS Syngenta Batlle LG Monsanto NK
Saen á venda os millos que ofreceron os mellores resultados o ano pasado Avalados polos numerosos gandeiros que visitan os campos de ensaio de Koipesol Semillas
VARIEDADES 2007 GOLDASTE . . . . . . . . . . . . .Ciclo 500 GOLDINTER . . . . . . . . . . . .Ciclo 400 GOLDFRANK . . . . . . . . . . .Ciclo 300 STERN . . . . . . . . . . . . . . . .Ciclo 300 curto GOLDLEO . . . . . . . . . . . . . .Ciclo 280 OCCITAN . . . . . . . . . . . . . .Ciclo 260 AROBASE . . . . . . . . . . . . . .Ciclo 260 curto CALIBA . . . . . . . . . . . . . . .Ciclo 180
KOIPESOL SEMILLAS S.A.
GOLDEN HARVEST RESPONSABLE ZONA NORTE, TELEFONOS: 660.63.48.43 • 648.059.470 AFRIGA ANO XIII - Nº 67
agricultura.indd 31
18/3/07 23:28:40
32
agricultura
sementeira do millo
Co obxetivo de avaliar o rendemento e calidade das variedades comerciais de millo forraxeiro máis utilizadas en Galicia, así coma outras que poidan resultar de interese, véñense facendo
ensaios dende o ano 1999 en campos situados en tres comarcas rurais de Galicia: 1) Sarria (centro sur de Lugo), 2) Deza (noreste de Pontevedra) e 3) Ordes (centro da Coruña).
resultados de ProduciÓn e calidade. Periodo 1999-2006 Variedades con dous ou máis anos de avaliación Variedade
dÍas s-c
altura
esPiga
rms
rmod
iP
dmo
PB
anos
comercial
carolus earlYstar aBondance ZomBa amPli eurostar seidi aroBase Fauna sesVer darius aurelia isostar aPogee loXXam Baltimore magellan magister Paroli anJou304 Justina otaWa ricHmond delitoP raVenna atriBute PHaraon neXXos cosmic lg2265 edenstar oreste a285 cergi craZi gaVott moncada dK262 FaKir Kaddi totem dK282 dKc3745 Benicia Belonia Perseo Valoi cocHise JaZZ agrostar tecK Prosilage oVni goldleo KuXXar 462B clarica duKla aZal uVea macHero dK440 conca goldiVin ortensia naudi Zola BuXi Pisuerga goldaris relaX nirVana noVadour eXcellis ViPer nKtHermo sucses cHarron nKcisco BaKero dK485 sPatial alteZa
(días) 118 118 120 120 120 120 121 121 121 122 122 122 122 123 123 123 123 123 123 123 123 123 123 123 123 124 124 124 124 124 124 124 124 125 125 125 125 126 126 127 128 129 129 130 130 131 131 131 131 131 131 132 132 133 133 133 133 134 134 135 135 135 135 136 137 137 137 138 138 139 139 139 140 141 141 141 142 142 142 143 144 144 146
(cm) 291 253 262 270 257 277 280 275 282 270 259 271 274 266 285 268 267 267 280 283 255 264 265 275 267 269 247 286 273 270 274 268 267 280 287 270 263 267 284 263 269 274 286 283 280 291 266 272 266 285 264 289 267 271 278 250 265 285 286 280 278 277 280 277 283 289 272 278 293 289 271 273 283 293 283 283 289 285 279 283 272 280 273
(% ms) 53 57 55 53 54 54 53 52 54 54 55 54 52 55 55 53 55 56 54 55 57 54 54 55 53 53 55 56 54 54 51 53 52 50 55 54 55 53 51 54 54 54 52 55 54 50 56 52 53 53 52 55 52 55 55 50 57 54 53 51 52 55 54 54 50 50 54 54 51 55 52 54 52 49 53 55 54 54 54 54 52 56 53
(t/ha) 21.9 18.9 20.7 22.2 20.1 23.0 25.0 23.5 22.4 20.9 22.0 23.9 20.8 19.9 22.8 21.4 22.1 21.7 22.9 22.6 20.0 19.2 21.1 21.7 20.4 21.8 21.2 21.9 19.6 20.6 23.3 21.2 22.6 24.0 24.7 23.9 21.2 20.1 24.6 24.7 19.8 22.2 24.1 23.7 22.7 21.0 22.5 20.8 20.7 24.3 22.2 22.1 22.5 23.3 24.6 23.1 22.2 24.7 24.4 23.2 22.3 22.3 24.3 21.8 24.5 23.5 25.3 24.6 24.2 23.4 22.6 22.1 23.0 23.5 22.3 25.1 22.0 26.2 25.2 22.5 22.1 24.5 21.8
(t/ha) 14.0 12.2 14.5 15.1 14.1 15.7 16.8 15.9 15.4 14.6 14.1 17.1 14.1 13.9 15.5 14.8 15.3 15.0 15.8 15.9 13.5 13.8 14.4 14.0 13.9 15.1 14.6 14.9 13.3 14.4 15.5 14.5 15.1 16.1 16.6 16.5 14.2 13.3 16.6 17.1 14.2 15.1 16.7 16.0 15.3 14.3 15.6 14.4 14.1 16.3 15.1 15.2 15.1 15.8 16.6 15.8 15.2 16.5 16.8 15.6 15.1 15.6 16.7 15.0 16.5 15.6 17.8 16.8 16.3 16.1 15.6 15.1 15.6 15.8 15.0 16.9 14.5 18.5 16.8 15.2 14.9 17.2 14.8
91 79 94 98 92 102 109 103 100 95 92 111 92 91 101 96 99 98 103 104 88 90 94 91 91 98 95 97 87 94 101 95 98 105 108 107 93 86 108 111 93 98 108 104 100 93 102 93 91 106 98 99 98 103 108 102 99 107 110 101 98 102 109 98 107 101 116 109 106 104 101 98 102 103 98 110 95 120 110 99 97 112 96
(% mo) 68.3 71.0 72.4 71.3 72.9 71.7 70.5 70.5 71.7 72.1 70.6 74.1 70.9 73.4 71.2 72.8 72.7 72.8 72.5 73.7 71.3 74.3 72.6 70.5 71.5 73.3 72.1 71.1 71.0 74.0 71.6 71.7 70.6 70.3 70.4 71.8 72.0 70.3 70.6 72.2 72.8 71.5 70.7 70.6 70.7 70.9 72.3 72.1 71.9 70.1 71.4 72.3 70.0 70.8 70.6 71.6 72.1 69.2 71.2 70.2 71.2 70.9 71.9 71.2 70.1 69.1 72.0 71.1 69.9 71.9 72.1 71.5 71.3 70.1 70.6 70.3 70.4 73.3 69.8 71.0 70.9 72.6 71.2
(% ms) 6.9 7.7 8.2 7.3 7.7 7.7 7.3 7.6 7.6 7.1 7.0 7.2 7.5 7.9 7.5 7.2 8.0 7.7 7.7 7.8 7.6 8.3 7.2 7.4 7.1 7.0 7.4 7.3 7.8 7.1 8.4 7.6 6.8 7.1 7.3 7.5 7.7 7.1 7.1 7.6 7.3 7.7 7.1 6.8 6.9 7.5 7.0 7.4 7.3 7.4 6.7 7.7 7.1 6.6 6.5 6.7 7.3 6.5 6.4 7.4 7.3 6.6 6.8 7.6 6.7 7.2 6.7 6.6 7.1 7.6 7.2 7.5 7.1 7.7 7.6 7.9 7.6 6.9 6.8 7.2 7.4 6.9 7.4
2 2 4 3 3 3 2 2 2 3 3 2 2 2 2 3 4 3 2 3 2 2 3 2 2 3 6 2 3 3 3 4 3 5 2 2 2 2 2 2 2 3 2 5 3 3 3 3 2 4 2 3 3 2 2 2 5 2 2 2 3 2 4 3 2 2 3 3 3 4 3 3 2 3 3 2 3 3 2 2 2 3 3
AGRAR ARLESA SYNGENTA SENASA CAUSSADE ARLESA CAUSSADE KOIPESOL AGRAR ADVANTA ADVANTA ADVANTA RUSTICA CALFENSA DELARIVA SENASA SYNGENTA SYNGENTA ARLESA SENASA PIONEER SENASA VERNEUIL SYNGENTA BATLLE SENASA ADVANTA DELARIVA AGRAR LIMAGRAIN ARLESA AGRAR SENASA CAUSSADE CODISEM KWS SYNGENTA DELARIVA AGRAR SAPROGAL CALFENSA DELARIVA MONSANTO PIONEER PIONEER ROCALBA ADVANTA VERNEUIL B.C. ARLESA FITO ROCALBA SAPROGAL KOIPESOL ROCALBA B.C. PIONEER ARLESA BATLLE VERNEUIL BATLLE DELARIVA MONSANTO KOIPESOL PROSEME CAUSSADE GOLDENWEST SAPROGAL ADVANTA KOIPESOL AGRAR I.S. I.S. ARLESA ADVANTA SYNGENTA ADVANTA ADVANTA SYNGENTA BATLLE DELARIVA DELARIVA BATLLE
2.6 7
3.3 12
6.2 4
7.7 2.3
8.3 1.7
11
2.3 2.2
5.5 0.5
15.4
t/ha MOD
cV (%) dms (5%)
Media de los testigos ‘Clarica’, ‘Pharaon’ y ‘Agrostar’=
CV (%) Coeficiente de variación. É un índice da calidade estatística dos experimentos. Canto máis baixo, mellor. DMS (5%) É a menor diferenza que debe haber entre dúas variedades para que poidan considerarse diferentes cunha probabilidade do 95 %.
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
agricultura.indd 32
20/3/07 02:35:23
pub_codisen.indd 33
17/3/07 22:34:12
34
agricultura
sementeira do millo
resultados de ProduciÓn e calidade. ano 2006 Variedades con un ano de avaliación (datos provisionais) DÍAS S-C ALTURA ESPIGA RMS RMOD IP (días) (cm) (% MS) (t/ha) (t/ha) DIXXMO 121 271 55 21.4 15.6 101 SURPRISE 121 272 52 22.2 15.5 100 MADI 123 252 54 19.7 13.6 88 ANJOU 290 127 296 54 27.7 19.4 126 SAKEA 127 279 54 23.9 17.1 111 CLARITI 129 258 55 24.8 17.1 111 DUERO 129 231 53 18.6 12.8 83 JUXXIN 129 281 54 24.1 16.9 110 STERN 129 287 52 26.7 18.0 117 JOKARI 133 272 53 23.9 16.7 108 RIXXER 133 301 53 26.4 18.2 118 ZAMORA 133 251 51 21.7 14.8 96 LAXXOT 136 291 52 23.3 15.5 101 PUCCINI 136 283 54 24.6 16.7 108 STATUS 136 276 54 24.1 16.6 108 CV (%) 2.6 3.3 6.2 7.7 8.3 DMS (5%) 7 12 4 2.3 1.7 11 Media de los testigos ‘Clarica’, ‘Pharaon’ y ‘Agrostar’= 15.4 t/ha MOD VARIEDADE
interPretaciÓn dos resultados das Variedades ensaiadas Nos ensaios utilízase un deseño en bloques ao chou con tres repeticións, cunha densidade de 90.000 plantas/ha. Colleitouse cada variedade no momento en que a liña de leite estaba a 1/3-1/2 do ápice (gran pastoso-vítreo) e analizouse a parte verde da planta e as espigas por separado. ALTURA . . . . . Altura total da planta, en cm. ANOS . . . . . . . Nº de anos nos que a variedade foi ensaiada. COMERCIAL . . Entidade comercializadora da variedade. DÍAS S-C . . . . Son os días que transcorren entre a sementeira e a colleita para ensilar na zona máis fría das estudadas, que é a Comarca de Ordes. Para a Comarca de Sarria débense restar 15 días á cifra da táboa. Os DIAS S-C e un índice do ciclo, ou precocidade, de maduración das distintas variedades. DMO . . . . . . . . . Dixestibilidade in vitro da materia orgánica, determinada polo NIRS (Sistema de reflectancia no infravermello cercano) ESPIGA . . . . . Porcentaxe que representa a espiga sobre o rendemento en materia seca. IP. . . . . . . . . . . Índice productivo, que é a porcentaxe que representa o rendemento de cada variedade en materia orgánica dixestible sobre a media do rendemento das testemuñas “Agrostar”, “Clarica” e “Pharaon” (15,4 t/ha MOD). MO. . . . . . . . . . Materia orgánica.
DMO (% MO) 75.7 72.3 72.4 72.5 74.3 71.6 72.3 73.7 70.0 72.7 71.8 71.4 69.8 70.8 71.5 2.3 2.2
PB (% MS) 7.8 6.8 7.9 7.1 7.2 6.5 7.3 7.4 6.6 7.4 7.2 6.9 6.8 6.9 6.9 5.5 0.5
COMERCIAL DELARIVA BATLLE PROSEME SENASA AGRAR CODISEM FITO DELARIVA KOIPESOL CAUSSADE ROCALBA FITO ROCALBA SAPROGAL GOLDENWEST
RECOMENDACIóN Á hora de elixir unha variedade, o primeiro que temos que ter en conta é o ciclo que resulte máis axeitado ao clima da zona; e se sabemos a data de sementeira e sumamos os días que aparecen na columna DIAS S-C, teremos a data probable de recollida para unha zona fría do interior. Se é unha zona cálida haberá que restarlle 15 días. Tamén é importante a dispoñibilidade de maquinaria para esa data. Dentro do ciclo elixido, escolleriamos aquelas variedades que reúnan as dúas condicións seguintes ao mesmo tempo: 1) Un elevado índice productivo (IP)(canto maior sexa o dato da columna IP, mellor) e 2) Unha elevada calidade (canto maiores sexan os datos das columnas ESPIGA, DMO e PB, mellor).
rede de ensaios en colaboración:
MS. . . . . . . . . . Materia seca.
• Servizo de Transferencia Tecnolóxica, Estudos e Publicacións
PB . . . . . . . . . . Proteína bruta, en porcentaxe sobre o rendemento en materia seca, determinada polo NIRS.
• Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo
RMOD . . . . . . . Rendemento da planta enteira en toneladas de materia orgánica dixestible por hectárea.
• Servizo de Producción Agraria Sustentable e Sanidade Vexetal
RMS . . . . . . . . Rendemento da planta enteira en toneladas de materia seca por hectárea.
Importador para España dUraN maQUINarIa aGrICoLa, s.L. • Carretera N 640 Km 87.5 • 27192 A Campiña, Lugo Tel. 982.22.71.65 • tel / Fax 982.25.20.86 • E-mail mduran@duranmaquinaria.com • Web www.duranmaquinaria.com
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
agricultura.indd 34
20/3/07 11:45:35
Gratis
10%
m谩is de
unidades
fertiliza
ntes
...abonei con Fer tim贸n... Fertim贸n da m谩is. 986.50.26.61
pub_fertimon.indd 35
981.80.33.00
Milagro seguro. 17/3/07 22:39:57
36
agricultura
sementeira do millo
como empregar o xurro de xeito eficiente Adubado de millo con xurro en parcelas experimentais do CIAM
aforro de custos de aBonado no cultiVo do millo forraxeiro Xoán Castro Insua (*), Maribel García Pomar (*), Dolores Báez Bernal (*), Ricardo Blázquez Rodríguez (**) (*) Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM). (**) Laboratorio Agrario e Fitopatolóxico de Galicia (LAFIGA)
1.-introdución No proxecto europeo Green Dairy, finalizado no ano 2006 e no que participaron 139 explotacións gandeiras de vacún de leite representativas de once rexións do Arco Atlántico (Irlanda do Norte, Escocia, Irlanda, Gales, Inglaterra, Bretaña, País do Loira, Aquitania, País Vasco, Galicia e Norte de Portugal), puídose constatar que o grupo das 18 explotacións galegas seleccionadas para este proxecto tiñan o prezo do leite máis alto e ao mesmo tempo os maiores custos de produción en alimentación do gando e en gastos de abonado (Figura 1). Figura 1: Comparación das marxes económicas de explotacións leiteiras do Arco Atlántico: prezo do litro de leite menos custes de alimentación e abonado (€./1000 litros) Unha das conclusións deste proxecto foi que nas explotacións galegas se poderían reducir custos diminuíndo o emprego de abonos minerais se se fixera unha boa xestión do xurro, xa que este contén suficiente nitróxeno, fósforo e potasio para satisfacer as necesidades de abonado dos cultivos forraxeiros da maioría das explotacións seleccionadas.
Figura 1
2.-comparación do aBonado con xurro e o aBonado mineral En estudos sobre custes de producción de millo forraxeiro realizados en Cataluña (Lloveras, 2006), obsérvase que os custos de abonado poden supoñer entre 250 e 430 € por hectárea e ano, que representarían entre o 28 e o 41% do total dos custes de cultivo (sen ter en conta os gastos da rega).
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
agricultura.indd 36
18/3/07 23:29:48
pub_bayer.indd 37
17/3/07 22:42:09
pub_rocalba.indd 38
17/3/07 22:44:01
pub_rocalba.indd 39
17/3/07 22:45:13
40
agricultura
sementeira do millo
Noutros traballos sobre abonado de millo con xurro de porco realizados en Cataluña, demóstrase que se pode abonar o millo só con xurro e que a utilización de abono nitroxenado mineral (en doses de ata 200 quilogramos por hectárea) non mellora ou non compensa o gasto polos mínimos incrementos de colleita que se obtiveron, sempre que o xurro se aplique nunha dose de 60 metros cúbicos e se enterre inmediatamente despois de aplicado o solo (Figura 2).
3.-XestIón do XuRRo pARA AbonAdo do mIllo Moitas veces na primavera tense que recorrer á compra de abono mineral, xa que non hai suficiente xurro nas fosas. Por iso unha axeitada xestión do xurro vainos permitir aforrar cartos no abonado do millo. Os aspectos máis importantes que hai que ter en conta para unha xestión eficiente do xurro como abono pódense ordenar en función da súa dificultade de modificación polo gandeiro e son os seguintes: ■ Enterramento ■ Redución do volumen de xurro ■ Tamaño da cisterna ■ Dimensionamento adecuado das fosas ■ Distancia ás parcelas
3.1.1- Xestión do xurro para mellorar o aproveitamento dos nutrientes
Os factores a ter en conta para mellorar o aproveitamento dos nutrientes son o enterramento para evitar as perdas do nitróxeno amoniacal, a atmósfera e a dimensión da fosa, para ter suficiente nitróxeno na primavera. Figura 2
Outra das ventaxas que ten o xurro sobre o abono mineral é o aporte de materia orgánica. Aproximadamente un 50% do nitróxeno do xurro de vacún e un 25% do nitróxeno do xurro de porco se considera que están en forma orgánica e polo tanto son abonos de liberación lenta. A materia orgánica do xurro mineralízase lentamente aportando nutrientes como o nitróxeno ou o fósforo, por iso as parcelas abonadas con xurro en anos anteriores van ser máis fértiles que aquelas nas que nunca se aplicou debido ao efecto residual procedente da mineralización da materia orgánica. Na Figura 3 pódese ver que cando se abona o ano anterior con xurro ao ano seguinte obtense máis produción que se só se abonou con abono mineral, e que necesitariamos 240 quilos de nitróxeno para que non se notara a diferencia de produción entre os dous tratamentos.
3.1.2- Incorporación ao solo ou enterramento
Se o xurro non se enterra pódese evaporar a totalidade do nitróxeno amoniacal, que representa aproximadamente dun 50% ata un 75% do nitróxeno no xurro de vacún e porcino, respectivamente. As perdas de nitróxeno amoniacal serán maiores canto maior sexa a materia seca do xurro (xurros espesos), e menores en xurros diluídos, debido á maior facilidade de infiltración no terreo destes últimos. Se o terreo está labrado antes de botar o xurro a infiltración será mellor, e polo tanto as perdas serán menores. En todo caso, se o enterramento do xurro é simultáneo a aplicación pódense reducir ao mínimo as perdas de nitróxeno amoniacal (menos do 10% de perdas en condicións óptimas)
3.1.3- Dimensionamento da fosa para o abonado do millo
A fosa é fundamentalmente un almacén de abono, e polo tanto temos que ter almacenado suficiente xurro para satisfacer as necesidades de abonado do millo a mediados de abril ou a principios de maio. Coñecendo que a dose de abonado será de entre 50 e 70 metros cúbicos por hectárea (para un xurro de entre 10% e 8 % de materia seca, respectivamente), só teremos que multiplicar a dose pola superficie de millo a sementar para coñecer as necesidades de almacenamento.
Figura 3
A superficie de millo que poderemos abonar só con xurro depende do número de vacas que teña a explotación, xa que son as que aportan os nutrientes coas súas dexeccións. Pódese estimar que para abonar unha hectárea de millo necesitaremos o purín producido por 3 ou 4 UGM (unidades de gando maior) durante seis meses.
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
agricultura.indd 40
18/3/07 23:30:21
agricultura
sementeira do millo
41
Tapando o xurro inmediatamente podemos aforrar ata 2,5€ por metro cúbico de xurro pola reducción das perdas de volatilización do nitróxeno
3.1.4- Redución dos custos e do tempo de transporte
Se a superficie de millo cultivada fora o 100% da explotación, para poder abonala só con xurro resultaría necesaria unha carga gandeira de entre 6 e 8 UGM/hectárea, tendo unha fosa de 6 meses de capacidade de almacenamento. Na Figura 4 amósase a superficie de millo que poderemos abonar só con xurro en función do número de UGM da explotación e do volume da fosa.
Aínda que se teña unha fosa ben dimensionada e con suficiente xurro para abonar o millo, existe outro factor limitante na primavera, que é o tempo ou traballo que deberiamos empregar en botar o xurro. En moitos casos falta tempo ou man de obra para poder botar o xurro na primavera. Para reducir o tempo necesario en aplicar o xurro debemos actuar nos seguintes aspectos: ■ Redución do volume a manexar:
o Cubrir a fosa e patios de exercicio para evitar as augas de choiva o Evitar as augas de limpeza da sala de ordeño (foso), circuitos e tanque ■ Redución do tempo de carga e transporte:
o Usar cisternas de gran capacidade, preferiblemente de xeito compartido (SAT, CUMAs ) para abaratar custos de amortización o Redución da distancia ás parcelas: • Promovendo a concentración parcelaria • Situando a fosa próxima ás parcelas de millo
Figura 4
LIMAGRAIN IBÉRICA, S.A. Telf. 902 39 40 50 Fax 948 31 78 15 e-mail: info@limagrain-iberica.es
Na Figura 5 pódese apreciar como pode variar o tempo necesario para aplicar o xurro nunha explotación de 50 vacas e cunha fosa dimensionada para 6 meses de almacenamento en función dos anteriores factores (fosa cuberta ou descuberta, tamaño da cisterna, dispersión das parcelas).
Nickerson Líderes en Xenética Vexetal
Para triunfar na vida é importante contar cos mellores aliados. Gandeiro, elixa a mellor xenética para o seu gando e a mellor xenética vexetal para alimentalo.
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
agricultura.indd 41
20/3/07 02:43:15
* $ * $ ĂŠ , " ĂŠ ĂŠ "‡, - 1"-ĂŠĂŠÂ*1, ĂŠ , " ĂŠ ĂŠ "‡, - 1"-ĂŠĂŠÂ*1, -ĂŠ ĂŠ " "-ÂŽ\ĂŠ1 -ĂŠ ĂŠ " "-ÂŽ\ĂŠ1 ĂŠ-" 1 $ ĂŠ-" 1 $ ĂŠ6 ĂŠ6 *, " 1* "-ĂŠ*" "ĂŠ "ĂŠ *, " 1* "-ĂŠ*" "ĂŠ "ĂŠ / /
O noso sistema de xestiĂłn e tratamento de residuos ĂŠ absolutamente / NOSO SISTEMA DE XESTIĂ˜N E TRATAMENTO DE RESIDUOS Ă? ABSOLUTAMENTE / NOSO SISTEMA DE XESTIĂ˜N E TRATAMENTO DE RESIDUOS Ă? ABSOLUTAMENTE RESPETUOSO CO EXTERNO CXA QUE NON ORIXINA NENGĂžN TIPO DE CONTAMINACIĂ˜N RESPETUOSO CO EXTERNO CXA QUE NON ORIXINA NENGĂžN TIPO DE CONTAMINACIĂ˜N respetuoso co entorno, xa que non orixina ningĂşn tipo de contaminaciĂłn
*, " 1* "-ĂŠ*" ĂŠ- / -
$ *, " 1* "-ĂŠ*" ĂŠ- / -
$ ĂŠ "-ĂŠ ĂŠ "-ĂŠ "-"-ĂŠ "-"-ĂŠ / / -
Adaptåmonos ås súas necesidades según o seu volume xerado e cun !DAPTÉMONOS ÉS SÞAS NECESIDADES SEGÞN O SEU VOLUME XERADO E CON UN !DAPTÉMONOS ÉS SÞAS NECESIDADES SEGÞN O SEU VOLUME XERADO E CON UN SERVICIO OPTIMIZADO EN PUNTUALIDADE E RAPIDEZ SERVICIO OPTIMIZADO EN PUNTUALIDADE E RAPIDEZ servizo optimizado en puntualidade e rapidez
pub_agroamb.indd 42 PUB?AGROAMB INDD PUB?AGROAMB INDD
17/3/07 22:40:39
sementeira do millo
agricultura
43
Pódese comprobar que no caso do manexo máis eficiente (fosa cuberta, parcelas xuntas e cisterna de gran capacidade), poderíase aplicar todo o xurro sen problemas en menos de 3 días e poderíase aforrar practicamente todo o abono mineral, mentres que no caso menos eficiente se necesitarían 17 días para aplicar todo o xurro, o que sería completamente inviable ou antieconómico.
Figura 5
Figura 6: Aspectos a ter en conta para xestión eficiente do xurro como abono do millo
3.1.5- Influencia dos labores de cultivo
Os labores de cultivo na primavera, con volteo do terreo, provocan a mineralización da materia orgánica, polo que mobilizan unha cantidade importante de nitróxeno, sobre todo se houbo anteriormente unha leguminosa na rotación como podería ser o chícharo a veza, a alfalfa, etc. Se houbo antes unha pradeira, a mineralización de nitróxeno vai ser máis importante canto maior fora a duración desta, pero menor que se houbera unha leguminosa. É moi prexudicial para o millo a compactación do terreo que se produce cando se bota o xurro coa cisterna no inverno en terreo húmido, e ademais perderase todo o nitróxeno (aínda que se enterre), pero si nos quedarán no terreo o fósforo e o potasio aportados co xurro no inverno, xa que estes nutrientes non se lixivian ou se lixivian pouco normalmente.
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
agricultura.indd 43
20/3/07 11:31:44
OS PRODUCTOS GALICAL FAVORECEN O RENDEMENTO DO MILLO O millo pide un pH de entre 6.0 e 7.5, pero cun manexo axeitado pode dar boa colleira en terra máis alcalina A acidez dos solos é unha das limitacións para a sementeira do millo. Para reducir o efecto limitante do pH e controlar o aluminio cómpre aplicar emendas cálcias ou magnésicas nas terras de cultivo. Os produtos Galical reducen rapidamente a acidez dos solos grazas aos seus altos índices de neutralización debidos ao alto contido en calcio e magnesio.
Ademais, o calcio e o magnesio son elementos esenciais para o bo desenvolvemento da planta. As emendas cálcicas melloran as condicións químicas, físicas e biolóxicas do solo. Favorecen a mobilidade e permanencia da auga, o aire e os nutrientes no solo. Deste xeito, favorécese a penetración das raíces no solo e a mellor absorción dos nutrientes. As cales vivas e apagadas son produtos de actuación rápida. Prácticamente nun mes reaccionan co solo e realizan a súa acción neutralizante. As calizas ou carbonato cálcico son produtos de actuación lenta e córrese o risco de que as chuvias provoquen perdas da emenda, xa que durante o primeiro mes só reacciona o 50% Precísanse seis meses ou máis para que se complete a acción neutralizante.
O millo adáptase moi ben en solos de pH entre 6 e 7. Require solos profundos ricos en materia orgánica, con boa circulación da drenaxe para non producir encharcamentos que asfixien as raíces
pub_galical.indd 44
20/3/07 02:41:32
SERVIZO EN CAMIÓNS A CALQUERA PUNTO DE GALICIA INCLÚESE APLICACIÓN SOBRE O TERREO
NON LEVANTA PO
GALICAL
Reducen rapidamente a acidez dos solos Aumentan a produtividade das colleitas
CALES E CARBONATOS AGRÍCOLAS
GRAN PODER DE NEUTRALIZACIÓN EMENDA DE CAL VIVA GRANULADA (98% CaO) Alta porcentaxe en calcio. Valor neutralizante: 90% Sacos de 35 quilos, big bag de 1.100 quilos, camión cisterna, camión volquete, extendida na propia finca EMENDA DE CAL VIVA GRANULADA DOLOMÍTICA (35% MgO) (60% CaO) Alta porcentaxe de magnesio. Valor neutralizante: 70% Big bag de 1.100 quilos, camión cisterna, camión volquete, extendida na propia finca EMENDA DE CAL VIVA (79% CaO) Gran poder de neutralización. Valor neutralizante: 77% Sacos de 35 quilos, big bag de 1.100 quilos, camión cisterna, camión volquete, extendida na propia finca
EMENDA DE CAL APAGADA (61% CaO) Potencia o rendemento agrícola. De fácil asimilación. Valor neutralizante: 58% - Big bag de 1.100 quilos, camión volquete, extendida na propia finca EMENDA DE CAL APAGADA MÁIS DOLOMÍA (61% CaO)(13 MgO) Aporta magnesio. Favorece a actividade clorofílica da planta. Valor neutralizante: 62% - Sacos de 35 quilos, Big bag de 1.100 quilos, camión cisterna, camión volquete, extendida na propia finca EMENDA CALIZA, CARBONATO 56% (CaO) Para camas hixiénicas. Eficaz na redución de mamites ambientais e dermatites. Apropiado para la produción de todo tipo de pensos. Valor neutralizante: 48% - Big bag de 1.100 kilos, produto a granel en camión volquete FANSE ANALÍTICAS DE TERRAS PARA APLICAR A VARIEDADE MÁIS ACONSELLABLE EN CADA CASO
GALICAL, S.L.L.
CALES Y DOLOMIAS AGRICOLAS Arieiras s/n P.I. Louzaneta, 27294 LUGO • Teléfono 982 22.14.84 • Fax 982 22.14.08 E-mail: info@galical.es • Web: www.galical.es pub_galical.indd 45
20/3/07 02:45:57
46
agricultura
sementeira do millo
Cubrindo as fosas pódese reducir ata a metade o volume de xurro producido en seis meses
4. recomendacións de abonado do millo en base a xurro de vacún de leite En Galicia o xurro debe ser o abono principal nas recomendacións de abonado para millo forraxeiro, mentres que o abono mineral ten que ser empregado como complemento en caso de que non teñamos xurro suficiente, ou para compensar as perdas de nitróxeno se non se pode enterrar inmediatamente.
4.1- Análise de terra e encalado
E conveniente analizar as terras cada 5 anos, sobre todo para coñecer as necesidades de encalado, xa que os abonos non serán ben aproveitados polos cultivos se non se corrixe a acidez do solo, que é a que impide que se desenvolva ben o sistema radicular das plantas. As análises de terras de explotacións de vacún de leite analizados no CIAM e no LAFIGA mostran xeralmente acidez do solo e uns niveis altos de fósforo e potasio, o que demostra unha falta de encalado e, en cambio, un exceso de abonado fosfórico e potásico. Estes datos tamén evidencian unha falta dun bo asesoramento técnico, xa que xeralmente o gandeiro está gastando cartos en abonos que son máis caros e non son necesarios e en cambio non se gasta no máis barato e o máis importante, como é o cal, nin tampouco se fan análises de terra ou de xurros que evitarían gastar innecesariamente en abonos botados moitas veces “a ollo” .
4.2- Nitróxeno Serán suficientes de 150 a 200 quilos de nitróxeno total (nitróxeno orgánico e nitróxeno mineral) por hectárea, dependendo do aporte da mineralización do solo no laboreo, o historial de abonado (efecto residual) e o historial de cultivo ou tipo de rotación (barbeito, leguminosas, duración da pradeira anterior, etc). As necesidades de abonado nitroxenado quedarán cubertas cunha dose de entre 50 e 70 metros cúbicos de xurro enterrado, sendo prudente completar con urea ou con nitrato amónico para cubrir posibles perdas por volatilización, que poden chegar ao 40% en caso dun enterramento en malas condicións.
4.3- Fósforo e potasio
A diferencia do nitróxeno, que se debe aplicar xusto na sementeira ou en coberteira, o fósforo e o potasio son nutrientes que se poden acumular no solo. Por iso se poden aplicar en calquer época do ano (como abonado de fondo), quedando a disposición das raíces dos cultivos. Por iso, cando se aplica o xurro á terra van quedar o fóforo e o potasio, independentemente da época do ano en que se aplique. Por esta razón, a maioría das terras que regularmente se abonan con xurro teñen unha alta fertilidade en fósforo e potasio.
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
agricultura.indd 46
18/3/07 23:33:07
pub_ragt.indd 47
18/3/07 18:39:38
pub_ager.indd 48
17/3/07 22:46:38
sementeira do millo
agricultura
49
As necesidades de abonado fosfórico e potásico quedarán normalmente cubertas cunha dose de entre 40 e 70 metros cúbicos de xurro, aplicados antes da sementeira ou nos meses anteriores. Polo xeral, nos labradíos que teñen un longo historial de abonado con xurro ou esterco estase a ver un exceso de fósforo e potasio, pero sorprendentemente estase a ver tamén unha falta de encalado.
5.- dosificación do xurro en función da densidade e a materia seca Na Figura 7 pódese ver como varía a dose de xurro calculada para o abonado do millo en función da materia seca.
Figura 7
Unha forma rápida de coñecer a materia seca do xurro sen necesidade de analizalo en laboratorio é utilizando un densímetro, xa que a densidade do xurro está relacionada coa materia seca (Figura 8).
Figura 6: Determinación da densidade do xurro con densímetro
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
agricultura.indd 49
19/3/07 00:03:23
%
& %
%
%
"
% $
#
" " % # %
% &
&
%
PUB?FITO INDD pub_fito.indd 50
17/3/07 18:50:57
pub_
Ă
pub_fito.indd 27 51
16/3/06 18:51:18 3:47:53 17/3/07
52
agricultura
sementeira do millo
recomendación de abonado de millo forraxeiro con xurro de vacún en función da densidade ou da ms
Non se debe botar o xurro en inverno, xa que compactamos o solo e perdemos o nitróxeno
densidade (qg/l) . . . . . . . materia seca . . . . dose de xurro (m/ha) (para xurro enterrado en menos de catro horas) 1.02–1.03 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4–5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 1.03–1.04 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5–6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 1.04–1.04 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6–7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 1.05–1.04 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7–8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 1.06–1.04 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8–9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 1.07–1.04 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9–10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 1.08–1.04 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10–6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 > 1.09 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . > 11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
recoméndase aplicar como complemento 40–50 qg de n mineral por Ha para compensar posibles perdas de n na aplicación . Non é necesario complementar con P nin K mineral (sempre que os análisis de terra non dean valores baixos de fertilidade)
Táboa 1
Na Táboa 1 pódese calcular a dose de abonado do xurro en función da materia seca ou a densidade deste, e sempre que o enterramento se faga en menos de 4 horas. Se temos suficiente xurro para aplicar as doses da táboa 2, quedarán cubertas as necesidades de mantemento para o millo de nitróxeno de fósforo e potasio.
6 .1-adubado con xurro insuficiente 6.1.1- Abonado nitroxenado
Se no momento de sementar o millo non se dispón da cantidade de xurro reflexada na táboa 1, pódese calcular o nitróxeno aplicado utilizando a Táboa 2, sendo necesario completar con abono nitroxenado mineral (nitrato amónico, urea etc.) ata chegar a 150-200 quilos de nitróxeno/hectárea de nitróxeno total (orgánico e mineral) en función do ciclo do millo, o historial de fertilización da parcela e o tipo de cultivo (pradeira de longa duración, cultivo de leguminosas, etc.).
6.1.2- Abonado fosfórico
Se no momento de sementar o millo non se dispón da cantidade de xurro reflexada na Táboa 1, pódese calcular o fósforo aplicado coa dose de xurro que botemos nese momento utilizando a Táboa 2, debéndose aplicar abono fosfórico mineral ata chegar a completar 100-120 quilos/ hectárea de P2O5 total (orgánico e mineral), pero teremos que descontar o fósforo xa aportado co xurro botado nos últimos 6 meses. Se dan uns valores de fertilidade menores de 25 ppm (Olsen), deberemos aportar entre 75 e 150 quilos/hectárea de P2O5 en forma de superfosfato1.
6.1.3- Abonado potásico:
Se a dose de xurro aplicada no momento do abonado do millo máis as doses aportadas nos últimos 6 meses son maiores de 50 metros cúbicos, non será necesario botar nigún tipo de abonado mineral potásico, sempre que as análises de terra non sexan inferiores a 100 ppm1 Esto só é habitual en parcelas de monte que levan pouco tempo en cultivo ou en parcelas que hai tempo que non se abonan, pero case nunca sucederá en labradíos, xa que estes normalmente teñen unha alta fertilidade. En caso de dúbida deberá facerse unha análise de terra.
1
NITRÓXENO E FOSFORO APORTADO CON 10 M3 DE XURRO EN FUNCIÓN DA MATERIA SECA OU A DENSIDADE densidade (qg/l)
materia seca (%)
n (qg/10 m3)
P2o5 (1) (qg/10 m3)
1,02
4
20*E
9
1,03
5
23*E
11
1,04
6
27*E
12
1,05
7
30*E
14
1,06
8
34*E
15
1,07
9
38*E
17
1,08
10
41*E
18
1,09
11
45*E
20
Táboa 2 (1) Deberase contabilizar o xurro aplicado nos últimos 6 meses na parcela.
En donde E é a eficiencia, que se obtén da seguinte táboa en función das condicions de aplicación: forma de aplicación
tempo trascurrido
condicions de aplicación óptimas malas
Enterrado
Inmediatamente Menos de 4 horas O mesmo día
0.9 0,8 0,7
0.8 0,7 0,6
Táboa 3: determinación do coeficiente E
Condicións de aplicación óptimas: ■ Elevada humidade relativa do aire: orballo, mañanciña ou solpor ■ Vento en calma ■ Temperatura baixa. Condicións de aplicación malas: ■ Tempo seco, mediodía ■ Vento forte e seco (do nordés na Coruña e zona central e sur de Lugo; do sur na Mariña de Lugo) ■ Temperatura alta.
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
agricultura.indd 52
20/3/07 11:59:05
CALFENSA, A CALIZA DA TÚA TERRA CALIZA AGRICOLA - CALIZA MAGNESIANA
MODALIDADES DE SERVIZO: • APLICADO SOBRE O TERREO • ENVASADO. Saco de 40 Kg.- Big Bag de 1.000 Kg. • A GRANEL
OFICINAS:
27161 SANTA COMBA-LUGO Teléfono: 982 30 59 02
FÁBRICA:
OURAL-LUGO Teléfono: 982 54 66 23
pub_calfensa.indd 53
20/3/07 02:48:32
54
agricultura
sementeira do millo
Infestación de cenizo e amaranto en parcelas experimentais con cultivo anual de millo forraxeiro
Control natural de malas herbas en rotacións ecolóxicas de baixa e media intensidade. En segundo termo obsérvase o poder desherbante da pradeira no cultivo de millo subseguinte, fronte ao efecto dun manexo intenso en primeiro termo, con invasión de cenizo e amaranto
Conteo do establecemento de especies arvenses en parcelas experimentais con millo forraxeiro ecolóxico
millo ForraXeiro ecolÓXico: control natural de malas HerBas mediante rotaciÓn de cultiVos Nuria Pedrol Bonjoch, Antonio Martínez Martínez Servicio Regional de Investigación y Desarrollo Agroalimentario (SERIDA). 33820. Grado (Asturias). npedrol@serida.org
A conversión de granxas convencionais e o nacemento de novas explotacións gandeiras para a produción de carne e leite ecolóxicos seguen unha tendencia ascendente sostida en zonas templado-húmidas, en parte fomentadas polas axudas ambientais e de extensificación da nova PAC. No ano 2002 había en Asturias 314 hectáreas rexistradas en Agricultura Ecolóxica, das cales 266 estaban dedicadas á produción ecolóxica de pastos e forraxes. No 2004 xa estaban rexistradas 2694 hectáreas, con 2572 dedicadas a pastos, pradeira e forraxes. As estatísticas do MAPA do mesmo ano asignan a Galicia 6726 hectáreas inscritas, con 5593 destinadas á produción de alimentos para a gandería ecolóxica. Un dos principais condicionantes da conversión é a estrutura pouco axeitada das explotacións. Á escasa superficie en relación ao número de cabezas manexadas súmase unha distribución de parcelas pouco práctica, habitualmente diseminadas e alonxadas das instalacións. Esta situación limita a adopción do pastoreo como método básico para a alimentación do gando, o máis eficiente en produción ecolóxica e o máis beneficioso en canto á integración co medio e ao benestar animal. Tal limitación obriga ao uso de forraxes para aproveitamento en pesebre, habitualmente comprados fóra da explotación, encarecendo notablemente os custos de produción. Incluso no mellor dos casos, en granxas con base territorial ampla, en época de escasez de pastos sería necesario un suplemento nutricional. Neste escenario refórzase o papel do millo forraxeiro cultivado na propia explotación, tanto polo seu forte potencial de produción nun curto espazo de tempo como polos aportes de nutrientes á ración do gando. Son ben coñecidas as posibilidades de alimentación de vacas de bo potencial xenético de
produción mediante o pastoreo complementado con forraxes energéticos coma o silo de millo. Pero a agricultura ecolóxica exclúe por completo o emprego de pesticidas e herbicidas de síntese (EC 2092/91), extendéndose a impresión entre os gandeiros de que nestas condicións resulta imposible a viabilidade do cultivo de millo forraxeiro. O Servicio Regional de Investigación y Desarrollo Agroalimentario (Serida) vén traballando estes últimos anos na xeración de información sobre a produción ecolóxica de forraxes. Neste artigo abórdase o problema do control eficiente de malas herbas en millo forraxeiro ecolóxico e recóllense os resultados conseguidos en relación ao efecto de tres rotacións de cultivo con distinta intensidade de manexo sobre a produción e o control natural da flora arvense. Control de malas herbas en agricultura ecolóxica É importante resaltar que a agricultura ecolóxica non pretende a erradicación das malas herbas, senón manter as súas poboacións en niveis manexables. O control natural de malas herbas contempla o agroecosistema no seu conxunto, e o seu obxectivo é manter un balanzo sostible entre plantas cultivadas e non cultivadas, co uso de todos os métodos ao alcance do agricultor ecolóxico para manter este balanzo a favor do cultivo, e coa rotación de cultivos como órgano vital do sistema. Comprometer un tanto a colleita a favor de ser máis competitivo e rendible é unha boa estratexia, particularmente desde o punto de vista dos custos económicos e ambientais asociados ao uso de herbicidas. O control da flora arvense conséguese basicamente con medidas preventivas (selección dunha alternativa apropiada, rotación, laboreo con tempero, falsas sementeiras, abonos verdes, soutosementeira, etc.) A intervención e os métodos mecánicos (escarda, rastreo, queima...) co investimento económico, de tempo e de man de obra que supoñen, ademais dos custos ambientais, deben considerarse como ferramentas secundarias, recorrendo a elas só cando certas malas herbas gañan dominio e vólvense problemáticas.
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
agricultura.indd 54
20/3/07 13:55:59
pub_pioneer.indd 55
18/3/07 15:08:26
56
agricultura
sementeira do millo
Os custos do control mecánico en millo son elevados; ademais do custo de adquisición dos aparellos, hai que sumar a man de obra, o combustible e o mantemento da maquinaria. Calcúlase un custo duns 100 euros por hectárea e ano no caso da escarda mecanizada entre liñas, e duns 30 euros para a rastra de púas flexibles. Un control aceptable esixiría pases complementarios de ambos aparellos. O momento do control tamén é limitante, de maneira que canto menor sexa a plántula, mellor vai ser o control. A rastra de púas non sería efectiva sobre malas herbas ben enraizadas, nin sequera realizando varios pases. Tanto os ensaios do SERIDA como os realizados no CIAM de Mabegondo demostran unha maior eficacia do control mecánico cando se realiza no contexto da rotación de cultivos. Ensaios de control de malas herbas en millo forraxeiro Os ensaios realizados no SERIDA, resumidos no cadro de arriba, consistiron na comparación dos efectos de tres rotacións ecolóxicas de distinta intensidade de manexo sobre a abundancia e a composición da flora arvense e sobre as producións de millo forraxeiro no terceiro ano de rotación. Realizáronse catro repeticións por rotación, distribuíndo ao azar as parcelas experimentais nun terreo de pradeira multiespecífica en pastoreo, cun banco de sementes de malas herbas inicialmente homogéneo. Empregáronse fertilizantes orgánicos e minerais autorizados en agricultura ecolóxica, ás doses recomendadas para millo e segundo análises previos de solo. A rotación 1 (R1) corresponde a unha intensidade media. Despois dunha pradeira de curta duración establecida en soutosementeira baixo o cultivo invernal de cereal-leguminosa, cultívase millo por segundo ano consecutivo cun intervalo de abono verde (nabo forraxeiro).
dúas follas, e escarda mediante pase de cultivador entre liñas, co millo a catro follas. Analizouse tamén o estado fisiolóxico do millo cun medidor portátil da actividade fotosintética (taxa fotosintética neta). A colleita efectuouse a primeiros de setembro. Como controis de produción empregáronse a altura da planta, o peso verde e a materia seca das liñas centrais das parcelas, determinándose as porcentaxes de proteína bruta sobre materia seca. En todos os casos se fixo un seguimento da flora arvense, densidade de establecemento de plántulas, mediante lanzamento de cadros ao azar nas distintas parcelas e produción total e por especies no momento da colleita. Finalmente, os datos analizáronse estatisticamente mediante un programa informático. Resultados Como amosa o cadro de colleita de millo forraxeiro (3º ano), o cultivo de millo forraxeiro despois da pradeira longa (R2) produciu a mellor colleita de millo ecolóxico obtida nestes ensaios (13,9 toneladas de materia seca por hectárea), apuntando así a boa perspectiva deste cultivo para zonas húmidas, sempre dentro dun esquema de rotación ecolóxica de cultivos. En R1, a pesar de ser a segunda colleita dun cultivo moi demandante en dous anos consecutivos, tamén se obtiveron producións notables, se ben se manifestaron certos efectos significativos como unha menor actividade fotosintética (TFN) ou menor altura das plantas, traducidos finalmente nunha merma moderada de produción respecto a R2.
Na rotación 2 (R2), de baixa intensidade, cultívase millo forraxeiro por primeira vez despois dunha pradeira máis longa. Na rotación 3 (R3) cultívase millo forraxeiro por terceiro ano consecutivo, intercalando abonos verdes (veza, haboncillo e nabo forraxeiro) para crear fertilidade. En R3 ensaiáronse ademais dous tratamentos mecánicos para o control de arvenses: rastra de púas flexibles sobre corredores e liñas, co millo a
En R3 puxéronse de manifesto os efectos indesexables da intensificación por introducir anualmente un cultivo tan demandante coma o millo, sen períodos longos de creación de fertilidade e con escasa diversidade de especies cultivadas, obténdose tan só a metade de toneladas de materia seca por hectárea de millo forraxeiro ca nas rotacións ecolóxicas media e longa (R1 e R2).
biof-1
abono organico Envases de 20, 25, 700 y 1000 kg
f e r t i l i z a n t e s
O mellor abono para millo e praderias
¡Producir o mesmo! ...Naturalmente
biofrut
liberatos
bio-npk
biof
Carretera LU-633, km 76,5 PORTOMARÍN (Lugo) Telf. 982 547 505 Fax 982 545 100 http://www.aviporto.com – e-mail: info@aviporto.com
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
agricultura.indd 56
20/3/07 11:58:27
CICLOS 200 LARGOS KroKus
• El más productivo y de mayor sanidad • Tolerante a Helmintosporium
Brissac
• El milagro en rendimiento para ensilado • Tolerante a Helmintosporium
CICLOS 200 CORTOS amadEo
• Precocidad y rendimiento
NaTHaN
• El más competitivo de todos los ciclos cortos
pub_kws.indd 57
17/3/07 22:54:05
pub_causade.indd 58
20/3/07 10:14:08
Beneficios
de la utilización de
DUO CS
Mise à disposición de la energía proviniente del almidón para la microflora del rumen
Híbrido « Almidón Rápido » Híbrido « Almidón Lento » DUO CS
Tiempos
Degradación ruminal del almidón.
Favorece la ingestión diaría.
Disparition de la MS (en%)
Asegura la ración de base.
80 70 60
Híbrido « Almidón Lento » DUO CS
50
Híbrido « Almidón Rápido » 40 30
0
10
20
30
40
Temps de incubación (heures)
Cinética de degradación de la MS
Ensayos maíz forraje 2004/2005 Escuela Agrícola de RETHEL. 1ª série de medidas
• Témoin-Testigo. Producción début d´essai-Producción antes del ensayo. •Écart-Diferencia. “ fin “ “ después “ . •Gain de producción-Ganancia de producción. •KG de lait-KG de leche.
Ensayos maíz forraje 2004/2005 Explotaciones Ganaderas 2ª série de medidas
• Témoin-Testigo. Producción début d´essai-Producción antes del ensayo. •Écart-Diferencia. “ fin “ “ después “ . •Gain de producción-Ganancia de producción. •KG de lait-KG de leche.
DUO CS® CONCLUSIONES… Existe una diferencia de produción lechera positiva y una persistencia lechera bien marcada.
DUO CS® Mejor utilización energética y una buena expresión del potencial de produción a lo largo de la lactación.
Ganancia economica. Regularidad y nivel de rendimiento elevado. (más UFL producidas/ha)
+ Facilidad de recoleción y de conservación del forraje. (forraje sano, apetente y aumento ingestión)
+ Excelente aprovechamiento de las UFL del maíz forraje. (poco desperdicio de la energía)
+ Mejoramiento de la produción y/o de la persistencia lechera.
+ Redución significativa de riesgo de acidosis. (mantenimiento de los animales en buen estado sanitario)
Destribuidor en Galicia:
Agro-Dubra, SL.
Tlf.: 629.86.71.77 • Benbibre Val do Dubra - 15873 A Coruña
pub_causade.indd 59
Distribuidor en Asturias:
Agricultura y Veterinaria FALO, SL. Telf. 985 837 234 • Carretera general 53 La espina - Salas 33891 OVIEDO
20/3/07 10:14:55
60
agricultura
sementeira do millo
A mala calidade da forraxe obtida en R3 reflíctese tanto na baixa produción de millo (6, 7 toneladas de materia seca por hectárea) como na perda altamente significativa de proteína bruta (PB) e no aumento de porcentaxe de materia seca (MS).
Este detrimento de colleita en R3 pode sen dúbida achacarse á invasión de malas herbas (2, 4 toneladas de materia seca por hectárea). Non obstante, e a pesar do contraste de calidade de millo obtido en R1 e R2 respecto a R3, as diferencias non se deberon tanto á cantidade total de arvenses entre rotacións, que incluso non variaron significativamente entre R1 e R3, senón máis ben ás diferencias en composición botánica e, máis claramente, ao distinto historial de invasión das parcelas durante o desenvolvemento inicial do millo. Os conteos de establecemento de arvenses (número de plántulas por metro cadrado) revelaron unha infestación máis precoz e numerosa na rotación máis intensificada (R3), onde, aínda cos tratamentos mecánicos aplicados (rastra ou escarda), as malas herbas dominaron competitivamente as plántulas de millo. En R2, pola contra, observouse un excelente control precoz exercido pola pradeira anterior de longa duración (16 vs. 213 plántulas por metro cadrado), probablemente debido á liberación de compostos alelopáticos por parte do trevo. Como se ve, o retraso na xerminación e establecemento de malas herbas pode ser crucial para que o millo gañe ventaxa competitiva. Nas análises de composición botánica finais, tanto en R1 coma en R2, observouse un maior equilibrio porcentual entre especies e unha maior diversidade botánica, favorecéndose así un balanzo sostible entre flora arvense e cultivo. Debe apuntarse, non obstante, o incremento de malas herbas no millo de R1 con respecto aos resultados do ano anterior (1,6 vs. 0,1 toneladas de materia seca por hectárea), progresión que probablemente continuaría no caso de intensificarse o cultivo. A sementeira dunha nova pradeira como inicio dunha nova rotación paliaría sen dúbida o crecemento exponencial do banco de sementes de arvenses. Respecto aos efectos do control mecánico aplicado en R3, non se atoparon evidencias de eficacia nin diferencias significati-
Poden obterse producións de millo forraxeiro ecolóxico en torno ás 13 toneladas de materia seca por hectárea sen necesidade de aplicar tratamentos de control de malas herbas. vas entre o rastreo en corredores e liñas co millo a dúas follas ou a escarda entre corredores a catro follas, feito que apunta a exterma dificultade de control da flora arvense fóra dun esquema de rotacións ecolóxicas de ciclo medio a longo. O millo invadiuse rapidamente de malas herbas, sendo infestado case exclusivamente por dúas das especies máis agresivas para o millo: cenizo e amaranto. Conclusións Os modelos propostos de rotacións de duración mínima de 2-3 anos son os axeitados para conseguir o obxectivo de escasa incidencia das malas herbas no millo ecolóxico, en contraposición a unha intensificación maior, onde nin sequera os métodos de control mecánico resultan efectivos. Poden obterse producións de millo forraxeiro ecolóxico en torno ás 13 toneladas de materia seca por hectárea sen necesidade de aplicar tratamentos de control de malas herbas. Púxose de manifesto a capacidade de control de xerminado e establecemento de malas herbas exercido polas mesturas de pratenses raigrás-trevo previas á introdución do millo forraxeiro. A pesar dos inconvenientes asociados á base territorial é necesario avaliar as posibilidades de cada explotación para acoller rotacións cada vez máis longas en busca dos beneficios descritos. Cos resultados conseguidos nos ensaios, recomendamos cando sexa posible traballar con follas de cultivos, de tal xeito que todos os anos se realice silo de millo na explotación pero non nas mesmas parcelas, rotando así os terreos para a produción deste cultivo máis esixente. Este artigo é un resumo do traballo presentado na XLV Reunión Científica da SEEP (Sociedad Española para el Estudio de los Pastos), publicado polos autores como “Control de la flora arvense en rotaciones ecológicas con maíz forrajero” en De la Roza B., Martínez A., Carballal A. (eds), “Producciones agroganaderas: Gestión eficiente y conservación del medio natural”, pp. 665-671. DL AS-2.313/2005
VENDO SILO DE MILLO BOA CALIDADE SERVIZO A DOMICILIO Tlf: 699.47.41.88
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
agricultura.indd 60
20/3/07 12:00:05
pub_caixanova.indd 61
18/3/07 15:14:38
62
sanidade
(*) extraCtos do manual de Control destinado ás agrupaCiÓns de deFensa sanitaria gandeira (adsg)
diarrea VÍriCa BoVina (BVd): CaraCteriZaCiÓn e medidas de Control (*) Javier Diéguez Casalta (*), Eduardo Yus Respaldiza (*), Carmen Eiras Ferreiro (**), Ignacio Arnaiz Seco (**), Ramiro Fouz Dopacio (***) *
Unidade de Epidemioloxía e Sanidade Animal (Facultade de Veterinaria de Lugo). Instituto de Investigación e Análises Alimentarias
**
Laboratorio de Sanidade e Producción Animal de Lugo. Xunta de Galicia
*** Africor Lugo
a diarrea vírica bovina (BVd) é unha das enfermidades infecciosas do gando vacún que máis preocupan a gandeiros, veterinarios, administración, organizacións e empresas privadas relacionadas co sector bovino. este estado de inquietude é debido á extensa diseminación que presenta a enfermidade nos principais países produtores de gando vacún e as perdas económicas directas e, sobre todo, indirectas derivadas das diferentes formas clínicas da enfermidade ou da inmunodepresión que acompaña as infeccións, inaparentes clinicamente pero que fan que os animais infectados sexan máis receptivos a outras enfermidades.
deFiniCiÓn A BVD é unha enfermidade infecto-contaxiosa do gando vacún causada por un pestivirus e caracterizada por producir un gran número de infeccións subclínicas con inmunodepresión transitoria. Cando causa enfermidade maniféstase con
lesións na mucosa dixestiva e atrofia do tecido linfático, cadros crónicos debilitantes con diarreas e necroses cutáneas e alteracións reprodutivas con abortos, momificación fetal e efectos teratóxenos.
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
sanidade.indd 62
18/3/07 00:47:21
sanidade
iMPORTanCia eCOnÓMiCa As principais perdas económicas derivadas da infección polo BVD débense a: - Descenso da producción láctea - Descenso no número de partos - Alteracións respiratorias - Maior sensibilidade a padecer outras enfermidades - Animais mortos por infección aguda (síndrome hemorráxico) ou pola enfermidade das mucosas - Abortos ou reabsorción e repetición de celo, co conseguinte aumento no intervalo entre partos - Defectos conxénitos - Crecemento retardado de animais infectados na época fetal - Tamén se comprobou que existe asociación entre BVD e maior risco de aparición de mamites clínicas e retencións placentarias - Débense engadir ademais o gasto por aumento de reposición.
PaTOXenia Infección aguda
Normalmente causada polo biotipo NCP • Cadro normalmente leve ou inaparente (dependerá da virulencia da cepa implicada) • Exame minucioso pode revelar febre ou leucopenia (inmunodepresión, con recuperación completa entre 11 e 17 días) • Mortalidade normalmente baixa • Resposta inmune celular e humoral duradeira trala infección Outros síndromes asociados o BVDV • Forma aguda grave • Síndrome hemorráxico.
63
a BVd maniféstase con diarreas, necroses cutáneas e alteracións reprodutivas con abortos no primeiro tercio da xestación. Tamén produce alteracións conxénitas no sistema nervioso e os ollos aniMais Pi (PeRsisTenTeMenTe infeCTadOs) -
Eliminarán virus constantemente, toda a vida Entre o 2 e o 5% de animais Os animais PI estarán inmunodeprimidos toda a vida O título de Ac (anticorpos) calostrais descende máis rapidamente que nos demais - É frecuente que morran cedo por infeccións secundarias ou por enfermidade das mucosas ou son eliminados do rabaño polo seu menor crecemento e mal estado corporal - Sen embargo, cada vez é menos raro que cheguen a adultos sen ser identificados como PI ou incluso empregarse como vacas reproductoras (dando lugar a novos PI) ou sementais - Animais PI superinfectados cunha cepa CP heteróloga poderán ter Acs. Probablemente estes Acs non neutralizan o virus e os títulos son baixos
Infeccion fetal
• A infección fetal producirase en femias seronegativas infectadas durante a xestación co BVDV. • As consecuencias dependerán do momento da xestación no que se produza a infección:
40-120 d.: - Aborto - PI
Figura 3.-Tenreiros da mesma idade. De Lee et al. CVJ 38:29
<40 d.: morte embrionaria
Enfermidade das mucosas
160-nacemento: - Aborto - Terneiro normal con Acs 90-160 d.: - Aborto - Terneiro con anomalías (+/- a virus ou +/- a Acs)
• Animal PI superinfectado con cepa CP homóloga (similar antixenicamente á NCP que causa a infección persistente e, polo tanto, o sistema inmune non á recoñece como estraña): ENFERMIDADE DE MUCOSAS AGUDA • Animal PI superinfectado cunha CP heteróloga (diferente antixénicamente á NCP que causa a infección persistente, o sistema inmune recoñécea como estraña, pero a resposta inmune non e completa): ENFERMIDADE DAS MUCOSAS CRÓNICA, RETARDADA OU POST-VACINAL (cando a superinfección é causada por unha vacina que conteña unha cepa viva citopática heteróloga)
Figura 2. Consecuencias da infección fetal polo BVDV
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
sanidade.indd 63
18/3/07 00:48:13
64
sanidade
un animal Pi pode espallar varios billóns de partículas víricas por día, actuando como reservoiro de BVd. Polo tanto, o principal obxectivo dentro dun programa de control é a identificación e eliminación de animais Pi Entre rabaños Figura 4.- Ulceración mucosa consecuencia da EM.
TRansMisiÓn Principais fontes de infección: Animais PI, animais con infección aguda, ovellas e menos probablemente cabras, porcos e rumiantes silvestres.
Vías de eliMinaciÓn Exudados nasais e oculares, saliva, ouriños, feces, secrecións vaxinais, abortos, envolturas fetais, placenta, seme, leite, sangue.
• Introducción dun animal PI ou vaca con feto PI • Introducción de animais con infección aguda (pouco eficaz) • Feiras, concursos e exposicións: femias seronegativas nas catro primeiros meses de xestación • Pastos comunais ou a través de vaias ou cercados • Vacinas vivas contaminadas • Seme ou transferencia de embrións (menos importante epidemioloxicamente) • Persoal veterinario, visitas, instrumentos (difícil pero posible) • Contacto con outras especies (ovellas, tamén difícil). • Casos de MD (enfermidade das mucosas)
siGnOs de aleRTa iMPORTanTes
Os animais PI eliminarán virus en altas cantidades durante toda a vida. Os animais con infección aguda eliminarano a baixas cantidades, de forma intermitente, durante 4-10 días.
RuTas de infecciÓn Intrarrabaño
• A partir de PI por contacto coas súas secrecións, especialmente exudado nasal, oral e ocular • A partir de PI mediante moscas hematófagas, material de veterinario, roupa, botas, material de limpeza… (posible, pero difícil) • A partir de PI vía aeróxena. Non foi demostrada pero é a única forma de explicar a extensión da enfermidade tras introducir un PI • A partir animais con infección aguda. Pouco eficaz: a eliminación é baixa, intermitente, poucos días • Outras vías como o seme ou a transferencia de embrións teñen moita menos importancia epidemiolóxica.
Táboa 5.- Sintomatoloxía de casos de enfermidade das mucosas • Alteración reprodutiva • Abortos, mortalidade embrionaria e momificación de fetos son os efectos máis importantes • Os abortos prodúcense máis frecuentemente no primeiro tercio de xestación • Tamén poden aparecer anomalías conxénitas, como se sinalou no apartado de patoxenia, que afectan principalmente o sistema nervioso e os ollos.
O contaxio pode producirse por contacto coas secrecións orais, nasais ou oculares de animais persistentemente infectados (Pi) Figura 5.- Aborto e hipoplasia cerebelar causados polo BVDV AFRIGA ANO XIII - Nº 67
sanidade.indd 64
18/3/07 00:48:43
PUB?VET INDD pub_sp.indd 65
20/3/07 02:49:50
66
sanidade
os protocolos de vacinación menos intensos deberían incluír sempre a vacinación das femias reproductoras, xa que a inmunización eficaz deste grupo de animais é un dos obxectivos prioritarios dos plans vacinais • Casos de síndrome hemorráxico/forma aguda grave • Diarrea aguda contaxiosa • Os principais signos da forma aguda grave son mar• Cando estas infeccións transitorias por BVDV se expresan cado descenso da producción, anorexia e diarrea clínicamente (pouco frecuente) pódense observar casos acuosa profusa de diarrea aguda que xunto con hipertermia e exudado • Os principais signos do síndrome hemorráxico son oculo-nasal completan o cadro clínico máis frecuente. trombocitopenia, hemorraxias petequiais en mucosas e diarrea sanguinolenta. Inicialmente pode chamar a • Patoloxía neonatal atención a conxestión ocular • A presencia de BVDV pode aumentar a frecuencia e gra• A mortalidade en ambos casos é alta. vidade de infeccións como diarreas neonatais ou neumopatías debido a o seu carácter inmunodepresor.
RetRaso cRecemento • Ter en conta que non tódolos PI presentan retraso no tiPos de Vacinas crecemento nin que animais con retraso de crecemento son todos PI. • VACINAS VIVAS
• Síndrome de terneiro débil
• Como consecuencia de infección “in utero” • Son normalmente de pequeno tamaño e presentan debilidade xeneralizada • Non adoitan sobrevivir máis de tres días.
siGnos de aLeRta menos imPoRtantes • Retorno ó celo
• Alteración transitoria, o BVDV non parece estar implicado en fenómenos de vaca repetidora nin anoestros
• Caída de produción
• En infeccións agudas transitorias adoita aparecer unha caída de en torno a un 20% normalmente durante un breve período
• Picos de febre
• Como no caso anterior, como consecuencia de infeccións agudas transitorias, poden aparecer episodios de febre moderados.
aconséllase o uso de vacinas inactivadas ou mortas fronte á BVd ou vacinas elaboradas con cepas termosensibles de aplicación intranasal en casos de emerxencia onde se busque a inmunización rápida
VentaXas Máis baratas Conteñen unha única cepa CP Requírese unha soa dose inicial Resposta inmune rápida (3-6 semanas p.i.) e duradeira (1 ano) e de espectro máis amplo
inconVenientes Poden producir enfermidade postvacinal (incluído EM en animais PI) Poden provocar infección fetal (excepto as termosensibles) Poden ocasionar inmunodepresión transitoria Poden recombinarse con cepas de campo Fallos post-vacinais
• VACINAS INACTIVADAS VentaXas Son seguras (aplicables en femias xestantes)
Conteñen cepas CP e NCP e incorporan diversos adxuvantes
Non producen inmunosupresión
inconVenientes Son máis caras Require dúas doses en primovacinación con 2-4 semanas de intervalo Protección pouco duradeira (4-6 meses) e de espectro máis reducido Dobre dose en primovacinación Poden producir reaccións adversas locais ou anafilácticas Soen non previr a infección fetal
BioseGURidade en BVd O control do BVD pasa por instaurar un plan de bioseguridade, un control de detección de animais PI e un axeitado plan de vacinación.
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
sanidade.indd 66
18/3/07 00:48:59
pub_pfizer.indd 67
18/3/07 01:43:33
68
sanidade
en infeccións agudas transitorias adoita aparecer unha caída da produción de en torno a un 20%, normalmente durante un breve período animais persistentemente infectados • Un animal PI pode espallar varios billóns de partículas víricas por día, actuando como reservoiro de BVD • Polo tanto, o principal obxectivo dentro dun programa de control é a identificación e eliminación de animais PI • Os PI son os únicos portadores permanentes de BVD. Os animais vulnerables (non vacinados) expostos á infección aguda, espallan o virus durante uns poucos días en baixa cantidade e intermitentemente, recupéranse, e vólvense inmunes • O único método de identificar un PI é unha proba sanguínea para determina-lo antíxeno. En caso positivo, confirmarase cunha proba en torno ós 21 días. Os falsos positivos son improbables (estímase un 5% de falsos negativos) • Incorporar un animal doutro rabaño deberíase esixir un certificado de negatividade ó virus, dun laboratorio oficial. Se se fai unha vez incorporado ó establo, débese manter en corentena, afastado do resto do rabaño, se ben, de tratarse dun PI, o illamento seguro é moi difícil de establecer, polo que se incorre nun risco moi elevado, recomendándose a analítica previa á incorporación • A maiores, debería recabar información sobre o estatus reproductivo do rabaño de procedencia e plans de vacinación que leva a cabo • A adquisición dun animal vacinado non obriga a vacinalo durante o resto da súa vida, simplemente se deixamos de vacinalo perde a súa protección fronte ó virus. De calquera xeito, incluso nun rabaño correctamente vacinado, a introducción dun PI pode desenvolve-la enfermidade • Unha vez detectado e eliminado o PI, débese seguir chequeando tódolos animais nacidos na explotación durante o seguinte ano posterior á eliminación do PI • Non é en absoluto aconsellable empregar animais PI como vacinadores do resto dos animais.
o único método de identificar un pi é unha proba sanguínea para determinar o antíxeno. en caso positivo, confirmarase cunha proba en torno ós 21 días. os falsos positivos son improbables
incorporación de noVos animais: corentena • A corentena debe durar uns 30 días, sen permiti-lo contacto co resto dos animais da explotación. Este período de tempo é necesario, considerando a necesidade dunha sangría e período de tempo suficiente para que o animal presente síntomas de enfermidade • Débese facer noutro establo, e extremando as medidas de desinfección de roupa e calzado dos coidadores no tránsito dun establo ó outro • A zona de corentena debe ser o máis alonxada do establo. O grao de illamento dependerá dos antecedentes que poidamos ter da orixe do animal, extremando as medidas no caso de non dispoñer de datos ou analítica previa do animal. Ter en conta que en diversos países de Europa lévanse a cabo programas de erradicación, coa conseguinte venda de animais portadores ó exterior • Os animais en corentena non deben compartir bebedeiros nin ferramenta para alimentalos co resto do rabaño • Débese usar un baño de pés con desinfectante na entrada ás instalacións da corentena
non se poden establecer un ou varios programas de vacinación tipo fronte á BVd, senón que haberá que valorar os factores de cada explotación • Débese comprobar periodicamente o estado de saúde dos animais en corentena (temperatura corporal, alimento inxerido, comportamento xeral, etc.) • As medidas relativas á incorporación de animais procedentes doutras ganderías débese facer efectiva ós animais que participan en concursos e exposicións da propia explotación e limitando no posible movementos dentro e fóra da explotación, especialmente femias xestantes.
outras medidas de Bioseguridade • Evitar pastos comunais e con explotacións veciñas e outras especies que poidan actuar como reservoiro do BVDV • Evita-la transmisión a través da inseminación artificial e no transplante de embrións, controlando que nin a femia doante nin a receptora sexan PI e sendo coidadoso no lavado de embrións • Medidas de bioseguridade para veterinarios e visitantes rutinarios da explotación.
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
sanidade.indd 68
18/3/07 00:49:28
sanidade
PLans de VaCinaCiÓn Consideracións xerais: • Actualmente non existe unha vacina que confira aos animais ou poboacións animais uns niveis de protección completos, coa finalidade primordial de preve-la infección conxénita fronte a tódalas cepas antixenicamente diversas do BVDV • Por outra banda, existen aínda lagoas con respecto a algúns aspectos relacionados coa seguridade dos produtos vacinais considerados máis efectivos dende o punto de vista inmunóxeno • A pauta de vacinación a establecer dependerá das circunstancias particulares de cada explotación • Así, non se poden establecer un ou varios programas de vacinación tipo fronte á BVD, senón que haberá que valorar en cada explotación os factores mencionados, así como o tipo de vacina que se pensa empregar • No obstante, os protocolos de vacinación menos intensos deberían incluír sempre a vacinación das femias reproductoras, xa que a inmunización eficaz deste grupo de animais é un dos obxectivos prioritarios dos plans vacinais.
PRogRama oRientatiVo
1ª dose: 2-4 semanas Revacinación anual ou semestral tenreiros 1ª dose: 4-6 meses (posibilidade de revacinar os 21 días para evitar a interferencia con Acs calostrais. Revacinación anual ou semestral
Dose: 3-4 semanas antes da cubrición Novillas Revacinación anual ou semestral Reproductoras Vacas de un ou máis partos
no caso de explotacións que vaian calificarse como libres de BVd sería moi interesante deixar a curto prazo de vacinar, intensificando ao máximo as medidas de bioseguridade En base ás características das vacinas inactivadas e vivas atenuadas, e tendo en conta a situación epidemiolóxica actual en Galicia, aconséllase o uso de vacinas inactivadas ou mortas fronte á BVD ou vacinas elaboradas con cepas termosensibles de aplicación intranasal en casos de emerxencia onde se busque a inmunización rápida e eficaz na principal vía de entrada da BVDV.
exCePCiÓns: Aplicación de vacinas vivas atenuadas en cebadoiros de tenreiros con obxecto de manexar só unha vez os animais e non ser problemáticas desde o punto de vista da posibilidade de transmisión e diseminación de cepas vacinais, se entre lote e lote de cebo se realiza un eficaz vaciado sanitario das instalacións coa conseguinte limpeza e desinfección. En casos de emerxencia, coa enfermidade presente nunha explotación con curso agudo e causando importantes perdas económicas, evaluaríase a posibilidade de aplicar unha vacina viva atenuada que inducira unha máis rápida inmunización na poboación animal afectada con obxecto de mitiga-los efectos negativos do proceso clínico.
ReComendaCiÓns PRáCtiCas:
De nais seronegativas
De nais seropositivas:
69
Dose: 3º trimestre de xestación (4-6 semanas antes do parto)
Haberá que valorar a opción de establecer unha vacinación unicamente nas subpoboacións animais en risco como poden se-las xovencas, animais recén incorporados ou xatos de poucos meses de idade e non na poboación de vacas adultas, que en moitos casos poden estar xa inmunizadas por infeccións naturais máis ou menos recentes. Outro aspecto fundamental a comentar é o non empregar en ningún caso animais PI diagnosticados como “inmunizadores ou vacinadores naturais”. Nun momento dado poderíannos ocasionar unha gran diseminación de cepas víricas patóxenas que nos poden ocasionar verdadeiros cadros clínicos graves e incontrolables durante un tempo. As prácticas de rotación, nos plans de vacinación, de vacinas elaboradas por distintos laboratorios con obxecto de amplia-la gama antixénica de cepas vacinais, así como a administración secuencial dunha vacina inactivada seguida por unha viva, son temas a considerar. A nivel técnico - científico existen máis datos que apoian a segunda práctica e ausentes ou de valor dubidoso no primeiro caso. No caso de explotacións que van entrar na dinámica –ou que estean xa– de certificarse ou calificarse como libres de BVD sería moi interesante que se valorase o deixar a curto prazo de vacinar, intensificando o máximo as medidas de bioseguridade para preservar a ser posible o status de libre da enfermidade, aínda que existira un nivel intermedio de indemne da infección coa aplicación simultánea de vacinas inactivadas.
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
sanidade.indd 69
18/3/07 00:49:44
70
economía
RoBeRTo LoRenZana, enxeñeiRo Técnico agRícoLa
“esTá demosTRado que cando os ingResos do LeiTe Baixan un 1% a maRxe de ganancia descende un 5%”
Roberto Lorenzana, autor da tese sobre a evolución do bovino en Galicia, no seu despacho da Politécnica de Lugo
o enxeñeiro agrónomo Roberto Lorenzana logrou a máxima calificación coa súa tese El cambio estructural en las explotaciones de bovino en Galicia, unha análise deste subsector entre o 1962 e o 2003. a partir dos datos dos censos agrarios e as enquisas do instituto nacional de estadística (ine), Lorenzana conclúe que no 2009 non haberá máis de 14.000 explotacións de leite en galicia. _¿Cales son as tendencias que se observan no bovino galego entre 1962 e 2003, o período que abrangue a túa tese? _Hai unha forte desaparición do número de explotacións e de ocupados. Redúcense a unha quinta parte os números de hai 40 anos. No 62 tiñamos 285.000 explotacións de bovino e no 2003 había 65.000. Intuitivamente xa sabia-
mos como eran as cousas, pero levamos sorpresa polo ritmo de desaparición das explotacións, non pensamos que fose tan acelerado. En paralelo deuse un incremento na cabana media, pero bastante moderado. Non medrou como debería. No 2003 a media de vacas dunha explotación galega era de 11, cando no resto de España se triplica ou cadriplica ese tamaño.
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
economia.indd 70
18/3/07 00:41:56
economía
_¿Hai liñas de evolución distintas no leite e na carne? Na década dos 80 houbo unha expansión cara ao leite. Nos 90 dáse unha certa reorientación cara á carne. Mantense, e incluso descende, o número de explotacións de leite en relación ás de carne. Pero, analizando polo miúdo, o repunte da carne é un pouco ficticio. Débese a que parte das explotacións que abandonan o leite meten vacas de carne. _¿Que proxeccións se poden facer para o futuro inmediato? _Nós fixemos distintas tipoloxías en función da viabilidade da explotación. Se a explotación ten sucesor ou supera un certo umbral económico dicimos que é viable. O que vemos é que se está acelerando o ritmo de peche de explotacións. Fixemos proxeccións de futuro para o ano 2009 e vemos, por exemplo, que nesa data quedarán en Galicia unhas 14.000 explotacións de leite (ver cadro estatístico). _¿Como se fixa o umbral mínimo de viabilidade dunha explotación? _Unha explotación sería viable desde o punto de vista demográfico se ten polo menos unha persoa que vaia continuar na actividade. Como esa pregunta non estaba nos censos nin nas enquisas, o que fixemos foi considerar que toda explotación que teña unha persoa de menos de 55 anos ocupada na agricultura, durante 10 anos teoricamente vai continuar aberta. En canto ao umbral de rendibilidade, usamos 9.600 euros ao ano. É moi baixo, pero como subiramos o tema do umbral quedabámonos con moi pouquiñas explotacións viables. É un salario bastante raquítico, pero tamén é certo que en Galicia as explotacións complementan rendas. Por un lado temos o grupo dos pensionistas e por outro, as persoas que botan unha man na explotación e en paralelo teñen algún traballo fóra. _As explotacións que quedan por baixo do umbral de viabilidade son as chamadas “fráxiles”, as máis vulnerables. _Si. Ese é o tema máis complicado, o da fraxilidade. Incluso moitas das que consideramos viables son en realidade fráxiles, porque estamos collendo un umbral de renda moi pequeniño. Das 66.000 explotacións de bovino que temos na actualidade hai 45.000 que, ben porque non teñen sucesor ou ben porque non chegan ao umbral mínimo de renda, están nun estado de suma precariedade. E dentro das outras, se estratificamos por umbrais de renda temos moi poucas que produzan rendas aceptables, de calidade.
“coa desaparición máis que posible do mercado de cotas no 2015, o produtor ten que botar números para a adquisición de cota. ao mellor pódese meter a un investimento amortizable en catro ou cinco anos. eu non me iría máis aló”
71
“Das 66.000 explotacións de bovino galegas hai 45.000 que, ben por non ter sucesor, ben por non chegar a un umbral mínimo de renda, están nun estado de suma precariedade” _¿Pódense dar dinámicas de fortalecemento das explotacións de vacún galegas? _Agora mesmo, tal e como está a cuestión, penso que van seguir desaparecendo explotacións. O que é prioritario, en especial no leite, é controlar os temas de custos. Levamos moitos anos dicindo que para medrar temos que producir máis. Parémonos un pouco e miremos os custos. Un estudo que fixemos indica que de cada 100 pesetas, 80 vanse en custos de produción. Isto déixanos unha marxe de 20 pesetas. Por cada 1% que baixemos nos ingresos imos perder un 5% na marxe de ganancias. No ano 2015, case seguro que se suprimirán as cotas na Unión Europea. O prezo do leite, no mellor dos casos, vaise manter. E o custo dos cereais poida que se encareza debido ao seu uso para fabricar biocombustibles. Claramente, o que nos queda é axustar o noso custo de produción. _¿Cales son as principais medidas a adoptar para reducir custos? _Cada explotación é un mundo, non se poden dar liñas mestras para todas. Pero si que hai que limar na alimentación, que supón o 60% dos custos, en sanidade, reprodución, hixiene, reparacións e mantemento. Hai que dimensionar ben o parque de maquinaria, non lanzarse porque si a mercar un tractor. Cómpre mirar ben o tema de empresas de servizos, no período de vida útil da maquinaria pode saír máis caro, pero tamén o produtor está libre para facer outras cousas. E é moi importante pararse a botar contas, hai que facer unha estrutura de custos. _A ausencia de xestión segue a ser un problema maioritario. _Maioritario. Incluso en xente con certo volume de produción. Hai que mellorar o control de custos, non se trata só de levar os papeis á xestoría cada tres meses e non deterse a analizalos. _Ademais da redución de custos, cítase tamén a diversificación produtiva como unha vía de futuro. _Si, hai que mellorar tamén nese aspecto. O que pasa é que a diversificación, no noso caso, ten que estar ligada a unha liberalización do mercado de terras. Non pode ser que teñamos un 30% da superficie abandonada e que a superficie das explotacións que se pechan non estea dispoñible para as que quedan. O noso caso é o contrario ao de Cantabria, que ten unha presión urbanística terrible sobre a terra de uso agrícola. Unha vez que tes superficie, podes pensar en diversificar. Un caso claro é o da Bretaña francesa. Nas explotacións diversifican enormemente: queixerías, produción de cereal para forraxe propio ou para comercializar, etc.
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
economia.indd 71
18/3/07 00:42:18
72
economía
“na produción de leite, de cada 100 pesetas 80 vanse en custos de produción. o prezo do leite vaise manter e os cereis quizais suban. o que nos queda é axustar custos”
_A creación por parte da Xunta dun banco de terras apunta nese sentido. ¿Vai haber unha mentalidade receptiva do produtor a iso? _Eu penso que si. Xa non se trata só de extensificar, senón tamén de medrar. Os produtores decátanse de que o factor limitante segue a ser a superficie, tanto aquí como en Asturias e, especialmente, en Cantabria.
eXPLoTacIÓnS, caBeZaS e ocUPaDoS explotacións Bovino Leite Carne Cabezas Bovino Vacas leite* Empregados Totais na agricultura
1962
1982
2003
284,608
182,843 109,284 98,426
59,573 24,626 38,120
832,897 40,770
831,230 352,983
998,406 392,373
1,240,451
753,884
240,833
en 1999
Proxección 2009
en 2003
35,870 13,111
19,330 10,360
22,420 11,570
38,300 2,250
31,270 1,890
36,540 1,350
* dato 1962 son vacas exclusivamente de muxido
PRoXeccIÓn a 2009 das explotacións Expl.de leite* Totais Viables Expl.de carne** Totais Viables * Expl.con alomenos unha vaca de leite ** Expl.con alomenos unha vaca de carne
PReZoS Ó conSUmIDoR* Leites Leite líquido Leite oferta Leite primeiras marcas Leites enriquecidas (calcio e vitaminas) Leites enriquecidas (outros aditivos) outros Batidos de leite Batidos de iogurt Leites fermentados Iogurt natural Iogurt froitas Iogurt enriquecido Queixo fresco Queixo curado Queixo tipo azul
euros/kg.produto
euros en equivalente leite**
0.66 0.50 0.77 0.92 1.10
0.66 0.50 0.77 0.92 1.10
1.13 1.86 2.33 1.30 1.74 3.32 4.58 8.96 8.27
1.13 1.86 2.33 1.30 1.74 3.32 1.02 1.12 1.03
* prezo medio en euros por kilo de produto (de outubro 2005 a setembro 2006) ** Prezo por litro de leite empregado para facer o produto
Fonte: ministerio de agricultura, Pesca e alimentación (maPa)
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
economia.indd 72
18/3/07 00:42:41
pub_lacaixa.indd 73
18/3/07 15:19:30
74
economía
“o repunte da carne é un pouco ficticio. Débese a que parte das explotacións que abandonan o leite meten vacas de carne”
en DeTaLLe En Galicia hai censadas 650.000 vacas, das cales 390.000 son de leite. Isto supón o 36% das vacas leiteiras de España. Das 150.000 personas que traballan en explotacións de bovino galegas, o 50% ou son pensionistas ou teñen outro traballo fóra da granxa A superficie agrícola empregada polas granxas de bovino é de 560.000 hectáreas, a maioría ocupada por pradeiras, pastos e forraxes. Os principais factores que explican o peche de explotacións: envellecemento dos ocupados no sector e cambio de actividade dos máis novos; deterioro das marxes unitarias; descenso dos prezos pagados ao produtor; abandono adiantado incentivado polas políticas de cesamento e a venda de cotas lácteas. Os impactos do axuste 1. económico: redución da renda global. 2. Social: perda de ocupados e situación de marxinalidade en gran parte das explotacións por falta de ingresos. 3. Territorial: desaparición do vacún en gran parte do oeste e o sur de Galicia. Estas zonas son, precisamente, as máis castigadas por incendios nos últimos anos. 4. ambiental: polo elevado grao de intensificación nas explotacións de maior tamaño e o abandono do territorio, que o fai máis vulnerable ao lume.
“non pode ser que teñamos un 30% da superficie agrícola útil abandonada e que a das explotacións que pechan non estea dispoñible para as que quedan”
_Outra asignatura pendente é darlle valor engadido ao leite líquido. _Está clarísimo que o que lle dá valor engadido ao leite é a transformación. Nós somos grandísimos produtores de leite e a penas o transformamos. Si que necesitamos un grupo, unha industria, chámalle como queiras, que deixe valor engadido na comunidade autónoma. A día de hoxe, nos supermercados ou nos grandes híper hai pouco leite líquido normal. Hai moitísimo omega 3, calcio... todo tipo de innovacións e de produtos á carta. _¿Que panorama lles espera aos produtores de leite galegos unha vez que se supriman as cotas? No horizonte que agora se nos vén, coa desaparición máis que posible do mercado de cotas no 2015, o produtor ten que botar números para a adquisición de cota. Ao mellor pódese meter a un investimento amortizable en catro ou cinco anos. Eu non me iría máis aló. Está claro que cando se suprima a cota, que non sabemos cando nin como se fará, vai entrar leite de fóra a un prezo máis reducido. Agora ben, haberá que diferenciar o noso produto.Ao mellor o consumidor pode chegar a pagar máis por algo producido aquí. E habería que mirar o tema dos leites reconstituídos. Ás veces aparece no stand de distribución un prezo menor porque o leite está feito de concentrado. É dicir, que non é leite. _¿Veranse cambios de mentalidade no agro galego grazas á renovación xeracional? _O problema da xente nova é moi claro: hai que facer dous muxidos durante 365 días ao ano, e iso átate. O importante para que a xente nova entre no campo é mellorar a calidade de vida, que no caso dos mozos significa tempo de ocio. Ten que haber empresas de substitución e hai que cambiar a mentalidad respecto a elas. Temos a barreira de que se vén xente de fóra vai coidar mal as vacas.
AFRIGA ANO XIII - Nº 67
economia.indd 74
18/3/07 00:43:13
pub_mediorural.indd 75
18/3/07 00:33:59
pub_nutricor.indd 76
18/3/07 00:35:55