Afriga96

CALENDARIO ANUAL DA RAZA FRISONA

CAMPAÑA DE SEME 2012

Nº 96 ANO XVIII Decembro 2011 - Xaneiro 2012

AFRIGA P

R

O

D

U

C

I

Ó

N

D

E

L

E

I

T

E

D

E

G

A

L

I

C

I

A

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN COMO DEBE USAR O GANDEIRO AS PROBAS DE XENOTIPADO MANEXO DAS DOSES SEMINAIS NAS EXPLOTACIÓNS PAUTAS XERAIS PARA UNHA BOA SELECCIÓN XENÉTICA FACTORES RELACIONADOS COA EFICACIA REPRODUTIVA A ALTERNATIVA DA CASTRACIÓN DE FEMIAS DESTINADAS AO SACRIFICIO

MARQUÉS DE CERNADAS: GRANXA E QUEIXERÍA CON DENOMINACIÓN

NOVA CITA NA FEIRA DO BOVINO DE LEITE DE CREMONA

FERTILIZACIÓN DE PRADOS, PRADEIRAS E FORRAXES ANUAIS

Calendario de

actividades gandeiras Xaneiro

Fe b r e i r o

L

M

M

X

V

S

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

D 1 8 15 Xornadas de Reprodución 22 Animal de EFA Fonteboa 29

M

M

6 12 13 19 20 26 27

7 14 21 28

X 1 8 15 22 29

V 2 9 16 23 30

S 3 10 17 24 31

D 4 Poxa de Santa Comba 11 Poxa de Chantada 18 25

M 2 9 16 23 30

X 3 10 17 24 31

V 4 11 18 25

S 5 12 19 26

D 6 13 20 27

L

M

6 13 20 27

7 14 21 28

L

M

6

7

Fima Agrícola (Zaragoza) 13 14 20 21 27 28

Marzo L

Gandagro (Silleda) 5

M 1 7 8 14 15 21 22 28 29

M 1 8 15 22 29

X 2 9 16 23

V 3 10 17 24

S 4 11 18 25

D 5 12 Xornadas de produción de leite de Africor Lugo – Afriga 19 Poxa de Castro de Ribeiras de Lea 26

Seminario sobre alimentación animal de EFA Fonteboa

Abril

Concurso da Moexmu (Muimenta)

L

M

M

X

V

S

2 9 16 23 30

3 10 17 24

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

S 2 9 16 23 30

D 3 Poxa de Castro de Ribeiras de Lea 10 Feiradeza (Lalín) 17 Semana Verde (Silleda) 24

Maio L

2012 D 1 Concurso da Moexmu (Muimenta) 8 15 22 29

Xuño L

M

M

X

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

V 1 8 15 22 29

X 2 9 16 23 30

V 3 10 17 24 31

S 4 11 18 25

D 5 12 19 26

X 4 11 18 25

V 5 12 19 26

S 6 13 20 27

D 7 Concurso da Becerra Selecta da Estrada 14 21 28 Feira Internacional de Cremona (Italia)

S 1 8 15 22 29

D 2 9 16 23 30

Xullo

Agosto

L

M

M

X

V

S

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

D 1 8 15 22 29

S 1 8 15 22 29

D 2 9 16 Space de Rennes (Francia) 23 30 Concurso Nacional / Xixón

L 1 8 15 22 29

S 3 10 17 24

D 4 11 Poxa de Castro de Ribeiras de Lea 18 25 Poxa de Mazaricos

L

M

M

X

V

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

Setembro

Outubro

L

M

M

X

V

3 10 17 24

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

N ov e m b r o L

M

M

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

M 1 8 15 22 29

X 1 8 15 22 29

M 2 9 16 23 30

M 3 10 17 24 31

Decembro V 2 9 16 23 30

Poxa Concurso Feira Internacional Xornada

IV XORNADAS TÉCNICAS DE Africor Lugo - Afriga PRODUCIÓN 10 de febreiro Facultade de Veterinaria de Lugo DE LEITE AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

OFERTA

'HO GH HQHUR DO GH DEULO 8Q GH descuento en el equipo de ordeño

Colector

FLO-STAR MAXTM Cada vez que usas un equipo de ordeño BOUMATIC, te estás sirviendo de los mayores niveles de experiencia, conocimiento y dedicación al ordeño que la industria puede ofrecer.

Pulsador 3XOVDFLyQ SHUIHFWD \ ¿DEOH Ahorra tiempo y dinero Mantenimiento sencillo Muy duradero Instalación fácil en cualquier sala Bienvenidos a la Nueva Generación de Pulsadores Legendarios de BOUMATIC. Un nuevo icono de rendimiento, duración y UHQWDELOLGDG HQ OD SXOVDFLyQ

BouMatic www.boumatic.com

El pulsador HiFlo Evolution tiene un rendimiento de pulsación muy alto gracias a XQ GLVHxR H¿FD] DFRPSDxDGR por una instalación sencilla y un coste de mantenimiento EDMR

OFER

TA

Del 1 5 GH D de ener EULO oa desc 8Q l 15 GH equi uento e po d n e ord el e puls ador ño y

BouMatic Colector FLO-STAR MAXTM

El ordeĂąo

Pezonera MAGNUM FLEXTM

Delicado.

1XHYR SXOVDGRU HI-FLO EVOLUTIONTM

RĂĄpido.

Completo.

Todo por la vaca Cada sistema, programa o elemento estĂĄ diseĂąado para optimizar el rendimiento del ordeĂąo BouMatic en materia de bienestar animal.

El ordeĂąo sensible, rĂĄpido y completo es la base sobre la que descansa la ÂżORVRItD GH WUDEDMR GH %RXPDWLF TXH DFW~D FRQ HO REMHWLYR GH RSWLPL]DU OD UHQWDELOLGDG GHO JDQDGR ÂŁ'HVFXEUH OD LQQRYDFLyQ UHYROXFLRQDULD GH %RX0DWLF Distribuidores en Galicia Provincia de A CoruĂąa

FRIOR, S.L. Ă›`>°Ê`iĂŠ >ĂƒĂŒÂˆÂ?Â?>]ĂŠÂŁx{ĂŠUĂŠÂŁx°ÎääÊ iĂŒ>Â˜Ă˘ÂœĂƒĂŠUĂŠ/Â?v\ʙn£°ÇÇ°{x°ääÊUĂŠ ‡“>ˆÂ?°ÊvĂ€ÂˆÂœĂ€JvĂ€ÂˆÂœĂ€Â°Vœ“ ,Ă–>ĂŠ`>ĂŠ iÂˆĂ€>]ĂŠÂŁĂŽĂŠUĂŠÂŁxÂ°ĂˆnäÊ"Ă€`iĂƒĂŠUĂŠ/Â?v\ʙnÂŁÂ°Ăˆn°Ó£°™x

Agricola Olveira "Â?Ă›iÂˆĂ€>]ĂŠĂƒĂ‰Â˜]ĂŠÂŁxÂŁxÂŁĂŠ ՓLĂ€Âˆ>ĂŠUĂŠ/Â?v\ĂŠĂˆn™°xΰÎ{°äÓ Provincia de Lugo

Serviagricola, S.L.

ÉÊ Ă•>Ă€`ˆ>Ăƒ]ĂŠxĂ“]ĂŠ Ă•}ÂœĂŠUĂŠ/Â?v\ʙnĂ“Â°Ă“ÂŁÂ°Ă“ĂˆÂ°ÂŁ{ĂŠUĂŠ ‡“>ˆÂ?\ĂŠĂƒiĂ€Ă›Âˆ>}Ă€ÂˆVÂœÂ?>JÂ“Ă•Â˜`ÂœÂ‡Ă€Â°Vœ“

AgrĂ­cola de Meira Ă›`>°Ê`iÂ?ĂŠ i˜iĂ€>Â?Â‰ĂƒÂˆÂ“Âœ]ʙ{ʇÊ iÂˆĂ€>ĂŠUĂŠ/Â?v\ĂŠĂˆĂ“ĂˆÂ°ĂˆÂ™Â°xĂ¤Â°ĂˆxĂŠUĂŠ ‡“>ˆÂ?\L>Ă€Ă?>°“iÂˆĂ€>JĂŒiÂ?ivœ˜ˆV>°˜iĂŒ Provincia de Pontevedra

Leiva y Lorenzo, S.C.

É Ă€i˜>Â?]ĂŠĂˆn‡ ]ĂŠ >Â?ÂˆÂ˜ĂŠUĂŠ/Â?v\ʙnĂˆÂ°Ă‡n°ä£°nĂ“ĂŠUĂŠ ‡“>ˆÂ?\ĂŠÂ?iÂˆĂ›>ĂžÂ?ÂœĂ€iÂ˜Ă˘ÂœJĂŒiÀÀ>°iĂƒ

AGROAMB

GRUPO

O Grupo AGROAMB está formado por un conxunto de empresas cuxa actividade completa o ciclo da xestión de residuos, contando para iso cun equipo multidisciplinar de profesionais con ampla experiencia na Xestión Medioambiental e Agronómica. É unha compañía orientada a dar solucións de valorización e xestión integral dos residuos, empregando sempre as mellores técnicas dispoñibles e optimizando a loxística de transporte.

O Grupo AGROAMB posúe autorización para a xestión de: Valorización e xestión de residuos sólidos urbanos (SC-U-NP-XV-00040 y SC-U-NP-XV-00036 ) Valorización e xestión de residuos industriais non perigosos (SC-INP-XV-00064 y RIV-24/01) Rexeneración ambiental Transporte de residuos perigosos (T/001/01) Transporte de residuos sólidos urbanos (SC-U-NP-XRT- 00072) Transporte de residuos industriais non perigosos (SC-I-NPXRT-00083, SC-I-NP-XRT-00056 e SC-I-NP-XRT-00122) Conforman o Grupo AGROAMB as seguintes empresas:

AGROAMB

VALORIZACIÓN E TRATAMENTO DE RESIDUOS BIODEGRADABLES

Titular da primeira planta cunha capacidade próxima a 300.000 tms/ano para a valorización e tratamento de residuos agrarios segundo o disposto no RD 824/2005 sobre fertilizantes, o RD 1310/1990 sobre a aplicación agrícola de lodos e o Regulamento CEE 1774/2002 sobre subprodutos animais.

Agroamb aposta fortemente por I+D+i coa súa presenza en numerosos proxectos de investigación.

TRESAMB

LOXÍSTICA ESPECÍFICA EN CONTEDORES

Dispón de vehículos específicos en diferentes configuracións, adaptándose a cada necesidade medioambiental do cliente. Innovación e eficacia no transporte. Servizos de conselleiro de seguridade e operador de transportes.

AGROAMB-TRESIMA UTE

XESTIÓN E PRESTACIÓN DE SERVIZOS MEDIOAMBIENTAIS

Comercializa e coordina a prestación de servizos para a xestión ambiental integral dos distintos residuos (incluídos residuos perigosos). Desde a súa recente creación, xestiona máis de 50.000 tms/ano de residuos biodegradables.

ONEGA ARES, S.L.U.

SERVIZOS AVANZADOS DE TECNOLOXÍA AGRARIA

Empresa de servizos agrarios que conta cos últimos equipos en mecanización para a sementeira, cultivo e posterior recolección das diferentes producións agrarias.

TROBO AGRÍCOLA, S.C.G. PRODUCIÓN INTEGRADA DA TERRA

Sociedade para a explotación en común da terra, orientada á produción integrada de forraxes e cultivos enerxéticos. Dispón dun banco de terras que supera as 3.000 hectáreas.

Agroamb C/ Calzada das Gándaras, 11.

Local baixo dta. 27003 Lugo Teléfono (+34) 982 231 365

Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com Web www.agroamb.com

100% GALEGO – GLOBALIZACIÓN – ENERXÍAS RENOVABLES –

R E C I C L A X E (30 POSTOS DIRECTOS, MÁIS DE 150 INDIRECTOS) – CAPITAL

AGROAMB está autorizada pola Administración española como PLANTA TÉCNICA para a elaboración de FERTILIZANTES orgánicos a partir de residuos e subprodutos biodegradables

D A

I+D+I – DESENVOLVEMENTO LOCAL – CREACIÓN DE EMPREGO

S E N T I D O

SUMARIO

AFRIGA P

R O

D

U C

I

Ó N

D

E

L

E

I

T

E

D

E

G

A

L

I

C

I

A

CALENDARIO ANUAL DA RAZA FRISONA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 CAMPAÑA DE SEME 2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

EXPLOTACIÓN Queixería Marqués de Cernadas (Baralla) . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

CONVOCATORIAS Poxa de Castro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Xornada técnica e poxa de Mazaricos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Subasta Top Bos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Feira Internacional de Cremona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

23 24 26 30

PANORAMA INTERNACIONAL Go-Farm Holstein (Cremona) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

SANIDADE A castración de femias destinadas ao sacrificio . . . . . . . . . . . . 40

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN Como debe usar o gandeiro as probas de xenotipado . . . . . . .

Manexo de doses seminais nas ganderías . . . . . . . . . . . . . . . . .

Pautas para unha boa selección xenética na granxa . . . . . . . .

Algúns factores relacionados coa eficacia reprodutiva . . . . . .

46 54 60 64

SEGUROS AGRARIOS Campañas de saneamento e o seguro agrario combinado . . . . 74

ECONOMÍA A produción avícola artesanal como vía de negocio . . . . . . . . . 78

AGRICULTURA Fertilización de prados, pradeiras e forraxes anuais . . . . . . . . . 82

Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga: PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García. VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva.

SECRETARIA, Josefina Iglesia Andión. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo.

VOCAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e José Mercador Fontenla.

Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa.

DIRECTOR, Manuel Darriba.

DIRECTOR COMERCIAL, José Manuel Gegúndez.

DIRECTOR DE ARTE, Marcos Sánchez.

COORDINACIÓN-EDICIÓN, Verónica Rodríguez Gavín.

REDACCIÓN, José Luís Ramudo, Begoña Gómez Rielo.

Enderezo: Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO. Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366.

Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.ctransmedia.com Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es.

Web: www.ager.com.es Imprime: Gráficas Rigel SA. Tirada: 10.000 exemplares.

Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados.

Se desexa recibir a revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

Si desea recibir la revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

If you would like to receive Afriga magazine via e-mail write to us at:

revistaafriga@ctransmedia.com ou visite a nosa web o visite nuestra web or visit our web

www.revistaafriga.com Síganos tamén en Facebook Síganos también en Facebook Follow us on Facebook

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

9

TOUROS SELECCIONADOS PARA A CAMPAÑA DE SEME 2012 TOURO FIAP LEITE % GR GO-FARM ARTES 76 1.348 -0,06 BOS GOLDWYN GOSPELL 89 1.715 -0,08 CHARLESDALE SUPERSTITION 80 1.341 -0,28 SCHILLVIEW OMAN GERARD 81 1.100 -0,07 MARIO XACOBEO 97 1.159 -0,21 CASCINA GIOBBI ZELGADIS 76 502 -0,12 COMESTAR GOLDWYN LAUTAMIC 97 1.029 0,15 GILLETTE STANLEYCUP 79 950 0,13 O-MAN END-STORY 74 839 0,24 REGANCREST ALTAIOTA 80 680 0,30 GILLETTE WINDBROOK 84 858 0,17 BOS BOLIVER BOER 92 1.174 -0,30 BOS O-BEE MANFRED ONCE 94 1.353 0,41 MANTOÑO DUNO 93 1.852 -0,48 BOS SHOTTLE BETANZOS 86 769 -0,08 BOS LODOS SHOTTLE NADAL 84 804 -0,20 CRACKHOLM FEVER 85 229 0,21 ALH ELEGANT 99 448 0,03 REGANCREST S BRAXTON 82 761 -0,20 BOS SEIJO J.J. TRUENO ROJO 97 154 0,05 ALH DANCER 99 64 -0,28 NOTA: Probas Conafe novembro 2011 + Interbull decembro 2011

GR 42 53 19 33 20 7 52 47 54 54 48 12 92 14 20 9 28 19 8 10 -23

% PT -0,02 -0,06 0,01 0,13 -0,06 0,02 0,08 -0,07 0,11 0,15 0,03 0,03 0,12 -0,27 -0,08 -0,08 0,02 0,11 -0,13 0,23 -0,10

PT 41 48 44 48 31 18 41 23 38 36 30 40 56 30 17 18 9 25 11 26 -7

FIAT 85 87 85 87 96 86 97 83 81 85 90 90 93 92 85 84 90 99 89 96 98

IPP 1,98 0,80 -0,35 0,49 1,74 2,94 0,94 1,82 1,02 0,16 2,49 0,30 -0,56 0,58 0,81 1,49 1,78 2,34 1,32 0,89 1,25

ICU 2,94 1,68 2,23 2,46 2,64 3,27 1,59 2,72 1,98 2,02 1,71 1,18 -0,65 0,63 2,94 1,46 2,07 0,46 2,16 1,83 3,02

IXT 3,63 2,60 0,88 1,99 2,71 2,93 1,99 2,81 2,31 1,93 2,99 0,37 0,26 0,96 2,63 1,50 2,23 1,00 3,26 1,48 2,10

ICAP 1,16 1,41 0,25 1,58 0,61 1,90 1,16 1,48 2,24 2,21 2,02 0,21 1,61 0,19 1,80 0,92 0,91 0,63 3,62 0,23 0,58

RCS 103 107 105 95 101 113 95 95 98 108 97 106 110 92 102 102 112 99 99 102 110

LONX 118 114 126 113 119 125 112 111 108 111 107 112 100 113 119 117 127 120 110 115 111

ICO 3.573 3.447 3.276 3.237 3.198 3.095 3.001 2.996 2.978 2.867 2.865 2.815 2.780 2.773 2.751 2.527 2.517 2.477 2.417 2.365 2,079

GR 40 70

% PT -0,02 0,04

PT 17 52

FIAT 76 75

IPP 2,93 3,30

ICU 3,28 1,33

IXT 3,56 1,90

ICAP 3,14 1,27

RCS 2,82 2,74

VIDA P 2,20 3,70

GTPI 1.989 2.115

€ 32 16 30,5 35 20 32 12 21,5 25 32 32 8 6 8 8 6 29 4 29 6 8

OUTROS TOUROS TOUROS CON PROBA XENÓMICA (base decembro 2011 USA) TOURO FIAP LEITE % GR RIDGEFIELD DELETE 79 722 0,05 APINA DELANO 79 1.414 0,06

PROBAS NO PAÍS CO MAIOR NÚMERO DE FILLAS TOURO FIAP LEITE % GR REGANCREST ALTAIOTA 94 928 0,13 GO-FARM ARTES 91 1.651 -0,07 REGANCREST S BRAXTON 96 1.085 -0,08 O-MAN END-STORY 90 1.229 0,20 CRACKHOLM FEVER 96 603 0,34 SCHILLVIEW OMAN GERARD 95 1.323 -0,03 GILLETTE STANLEYCUP 90 1.150 0,30 CHARLESDALE SUPERSTITION 93 1.754 -0,12 GILLETTE WINDBROOK 95 1.170 0,30 CASCINA GIOBBI ZELGADIS 92 621 -0,09 NOTA: As probas de touros en distintos países non son comparables entre si.

FIAP FIAT GR GR%

fiabilidade para a proba de produción fiabilidade para a proba de tipo valor xenético para graxa valor xenético para porcentaxe de graxa

GTPI ICAP ICO ICU

GR 69 54 17 65 57 41 71 32 74 15

índice xenómico índice de capacidade índice xenético global índice combinado de ubre

% PT 0,06 -0,02 -0,06 0,12 0,03 0,06 -0,01 0,00 0,10 -0,01

PT 44 53 16 53 23 55 35 52 50 20

IPP IXT LEITE LONX

FIAT 90 86 93 83 91 91 86 90 91 87

IPP 1,11 3,31 2,41 2,75 15 1,61 16 0,72 17 4,30

índice de patas e pés índice xeral de tipo valor xenético para leite valor xenético para lonxevidade

ICU 2,01 3,78 2,24 2,51 14 2,47 15 2,02 11 3,77

IXT 2,29 3,28 3,87 2,50 17 2,08 19 2,06 17 3,68

PT PT% RCS VIDA P

RCS 2,83 104 3,05 99 2,66 3,15 3,17 2,74 3,04 107

LONX 3,6 108 -3,30 105 113 1,8 105 6,80 102 112

€ 7 7

ÍNDICE 2.184 TPI 2.747 PFT 1.585 TPI 2.476 PFT 2.299 LPI 2.002 TPI 2.290 LPI 2.201 TPI 2.519 LPI 2.222 PFT

valor xenético para proteína valor xenético para porcentaxe de proteína valor xenético para reconto celular vida produtiva

3,(16$ (10) 3,(16$ (1/,'(5$=*2 3RZHU%RRVW DSRUWD SRWHQFLD H[WUD D ORV WUDFWRUHV 0) SURSRUFLRQDQGR KDVWD &9 DGLFLRQDOHV WDQWR HQ FDUUHWHUD FRPR HQ HO FDPSR

FRODERUD FRQ OD 21* 6DYH WKH &KLOGUHQ

&9

5(' 0) '( *$/,&,$ < $6785,$6 $ &258 $ 0 $ /,67( 9,//$9(5'( 6 / 2URVR 7HO 08,®2 680,1,67526 6 / 6DQ 6DGXUQLÎR 7HO $*5ª&2/$ &$5%$//(,5$ 6 / 3RQWHGHXPH 7HO 7$// &$67(//$1$ 6 & &DUEDOOR 7HO '(6,'(5,2 )$&$/ &DUEDOOR 7HO 7$//(5 $ 0$=$5,&26 6 / $ 3LFRWD 0D]DULFRV 7HO

/8*2 7$// )'2 5,9$6 6 / &RVSHLWR 7HO $*5ª&2/$ &$', 6 / 6DUULD 7(/ -8/,2 $/9,7( *$5&ª$ 3DVWRUL]D 7(/ 0$6,'( 0$48,1$5,$ 6 / %DUDOOD 7(/ &,$/ /(026 (,5( 6 / &KDQWDGD 7HO

0)

7$// /285(,52 5LEDGHR 7HO 285(16( '(6$*5, 6 / 4XLQWHOD GH &DQHGR 7HO $*5ª&2/$ 68 5(= ;LQ]R GH /LPLD 7HO 3217(9('5$ 7$//(5(6 3,®(,52 6LV¾Q 5LEDGXPLD 7HO 0$;,'(=$ 6 / /DOLQ 7HO

HV XQD PDUFD PXQGLDO GH $*&2

$6785,$6 -26¦ 0$18(/ 8= $/%$ 7LQHR 7HO $*5ª&2/$ &267$ 9(5'( *LMÐQ 7HO

3DUD P¾V LQIRUPDFLÐQ YLVLWH VX FRQFHVLRQDULR 0) R YLVLWH ZZZ PDVVH\IHUJXVRQ HV

Gomas y Camas para Vacas Limpiezas Automรกticas Estabulaciones Libres distribuciรณn material gandeiro

LAS

MEJORES GANADERร AS ELIGEN NUESTROS PRODUCTOS

SAT A VEREDA DE PACIOS (CASTRO DE REI - LUGO)

Gomas y Camas para Vacas

Limpiezas Automรกticas

Tubular Bovino

3 LIMPIEZAS AUTOMร TICAS DE CABLE PARA PASILLOS, 1 LIMPIEZA AUTOMร TICA DE CABLE PARA CANAL DE 110 METROS DE LARGO, CUBร CULOS, CORNADIZAS, BARRERAS Y BEBEDEROS INSTALADOS EN SAT A VEREDA PARA 200 VACAS

Polรญgono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) 4ELร FONO 4/.) s 3ERVICIO 4ร CNICO E-mail: toni@dismagan.es // Web: www. dismagan.es

distribuciรณn material ganadero

Distribuidor en Asturias: !LMACENES ,ADISLAO 3 , 0OLร GONO %L :ARRร N 3 . ,A %SPINA 3ALAS !STURIAS 4LF

14

EXPLOTACIÓN

QUEIXERÍA MARQUÉS DE CERNADAS (BARALLA)

QUEIXO ARTESANAL CON SELO DO CEBREIRO, UNHA ALTERNATIVA AOS BAIXOS PREZOS DO LEITE

Kike ensina con orgullo o produto da queixería que el ideou e puxo en marcha

O vinte por cento da produción láctea da granxa Marqués de Cernadas é absorbida pola súa nova queixería, que botou a andar o pasado mes de febreiro. Aínda que polo de agora a maior parte do leite o venden directamente á industria, a idea é aumentar a presenza dos queixos no mercado, que se comercializan ao amparo da Denominación de Orixe Protexida Cebreiro.

A explotación gandeira da que se abastece a queixería artesanal Marqués de Cernadas está situada no lugar de Cernadas, pertencente á parroquia barallense de Penarrubia. Xeograficamente, atópase nunha semimeseta da serra do Rañadoiro, a 750 metros de altitude.

O titular da granxa é Enrique Fernández Fernández, de 65 anos, mentres que o da queixería é o seu fillo, Enrique Fernández Paradela, de 26. Conta Kike —así é como lle chaman os seus coñecidos— que o seu pai comprou as primeiras vacas pintas hai preto de 35 anos. De feito, foron dos pioneiros en introducir a raza frisona na zona.

Pai e fillo dedícanse en exclusiva ao traballo que xera o coidado diario dos animais e á elaboración e comercialización dos queixos. Tamén contan coa colaboración habitual da dona de Enrique, Pilar Paradela Vieito, de 58 anos, e coa da filla, Elena Fernández Paradela, que bota unha man cando está na casa.

Actualmente, na explotación hai unhas 60 vacas en produción para unha cota de 365.000 quilos. O resto, ata completar as aproximadamente 130 unidades que conforman a cabana gandeira, pertencen á recría.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

EXPLOTACIÓN

NESTA GRANXA DA MONTAÑA LUGUESA CEBAN OS XATOS PARA A SÚA POSTERIOR VENDA, ARREDOR DOS NOVE MESES

LA PRIMERA PÍLDORA DE BICARBONATO MÁS GANAS DE BEBER Y MAYOR APETITO

PREMIO )../6!#¼. %. &)'!.

2011 As xovencas xestantes e as secas permanecen neste alpendre anexo á nave principal, do que poden entrar e saír cando queren

#)%.4·&)#!-%.4% 02/"!$/ ALIMENTACIÓN E MANEXO DO GANDO Unha das singularidades desta granxa é o sistema de alimentación, caracterizado por non apurar en exceso a produción. As xovencas xestantes e as secas están soltas e teñen a posibilidade de pacer ad libitum nas fincas que rodean o establo, mentres que as vacas en lactación, a pesar de estar estabuladas, tamén saen a pastar sempre que as condicións meteorolóxicas o permitan. No caso destas últimas, a súa alimentación compleméntase coa ración unifeed formulada polo nutrólogo e composta por 21 quilos de silo de herba, 9 de silo de millo, 10 de penso e 1,5 de herba seca.

Anteriormente, ata que quedan preñadas, as xatas comen penso e herba seca. A partir deste momento, tanto estas coma as secas só se alimentan de herba seca e do que pacen no prado.

Ao lote das vacas de produción, por un lado, e ao das xovencas xestantes e as secas, por outro, súmanse os que se describen a continuación.

Ata os dous meses, os xatos permanecen en boxes individuais, aínda que ás veces, se nacen moitos á vez, métense dous en cada un. Logo pasan a un lote mixto no que hai femias e machos indistintamente e no que permanecen ata os 8 meses. A partir deste mes, os machos son trasladados ao lote dos xatos da ceba e as femias ao da recría, onde permanecen ata que empreñan.

Como se pode ver, outro dos trazos peculiares desta granxa é o de engordar os xatos a base de penso e herba seca para logo vendelos, sobre os nove meses. “Non é que dean moitos cartos, pero polo menos fan purín”, comenta Kike.

O muxido faise 2 veces ao día, ás 9 da mañá e ás 9 da noite, nunha sala tipo espiña de 10 puntos.

MENOS DIARREAS ,A DIARREA CAUSA ACIDOSIS "!*! %, 0( Y EL ") 0),, AMORTIGUA LA ACIDOSIS 35"% %, 0( “TODO ES DEBIDO AL BICARBONATO 3¼$)#/ 9! 15% %3 5. "Â&%2 -59 %&)#!:v

LA PRIMERA PÍLDORA DE #!,#)/ ")/,¼')#/ ACETATO DE CALCIO

#)%.4·&)#!-%.4% PROBADO s #!,#)/ .!452!, $%, 25-%. s #!,#)/ $% &­#), !3)-),!#)¼. s &­#), -!.%*/ %. '2!.*! s 02/"!$/ #)%.4·&)#!-%.4%

C/Bernat Etxepare 4, Bajo 20.280 Hondarribia (Guipuzkoa)

Tlf +34 619 24 48 37 e-mail: alfredo@sokepa.com

web: www.sokepa.com Buscamos distribuidores

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

15

16

EXPLOTACIÓN

INSTALACIÓNS E ELEMENTOS DE BENESTAR O establo foi sufrindo sucesivas ampliacións a medida que o número de vacas ía aumentando. Actualmente contan con 2.300 metros construídos en formigón e cuberta de uralita e divididos en dúas zonas diferenciadas correspondentes á parte estabulada —onde se aloxan as vacas en produción, a recría e os xatos para a ceba— e ao cobertizo —onde permanecen as xovencas xestantes e as secas—. Non obstante, neste momento teñen solicitada unha licenza para ampliar as instalacións para outras 30 vacas.

A diferenza das construcións máis modernas, aquí o establo está cerrado con paredes de bloque por todos os laterais, aínda que nunha delas cambiaron tres filas de bloque da parte superior por fibra regulable para mellorar a ventilación.

De todos modos, este aspecto non supón un problema para os animais porque o fluxo de aire natural adoita ser suficiente debido á súa situación nunha zona de montaña.

O establo conta con 180 cornadizas e 60 cubículos enfrontados entre si. Ascamas son de caucho, polo que o único manexo que requiren é limpalas a diario. Os comedeiros son de cemento e os bebedoiros, dez en total, son de aceiro —os catro máis modernos— e de fibra. Por outra parte, o chan está emparrillado e a limpeza fana de xeito manual.

Para a almacenaxe do xurro contan con dúas fosas cunha capacidade total de 400.000 litros. As instalacións complétanse con dúas pendellas, nas que gardan a herba seca e a maquinaria, e dous silos de formigón.

RECRÍA E MELLORA GANDEIRA A recría faise toda na granxa e está destinada á propia produción.

A primeira inseminación fana aos 15 meses e a media de inseminacións por preñez é de 1,9 doses. Por outra parte, o intervalo medio entre partos sitúase nos 410 días e os animais, que son separados das nais ao nacer, destétanse aos dous meses.

Con respecto ao tratamento que se lles aplica ás vacas preñadas e as secas, só se desparasitan e se lles colocan pediluvios para endurecer os cascos.

Na granxa Marqués de Cernadas adoitan comprar dous ou tres touros ao ano, todos procedentes de Xenética Fon-

NA EXPLOTACIÓN TEÑEN ARREDOR DE 60 VACAS EN LACTACIÓN PARA UNHA COTA DE 365.000 QUILOS. A QUEIXERÍA ABSORBE O 20% DA PRODUCIÓN

A nave para o gando está construída en formigón, bloque e cuberta de uralita

tao e, segundo di Kike, “sempre dos mellores que teñen”.

Tamén empregan o cruce industrial nas vacas de baixa produción, das que non lles interesa a recría. Por outra parte, hai un tempo probaron sorte co implante de embrións, procedemento do que desistiron porque nas dúas ocasións que o utilizaron non tivo éxito.

Con respecto á selección xenética, recoñecen que ata hai pouco non lle daban moita importancia, pero que agora iso cambiou. E para conseguila, déixanse asesorar polos profesionais deste campo, que os aconsellan sobre os touros que deben comprar e sobre que aspectos se poden mellorar no conxunto da cabana coma as patas ou os ubres.

Como orientación á hora de producir, priman a calidade do leite, se ben recoñecen que o seu obxectivo é mellorar un pouco a produción. Actualmente, esta última é de 8.500 litros vaca/ano, cunhas calidades dun 3,80% de graxa, un 3,26% de proteína e un reconto de células somáticas de 239.000.

Entre a súa cabana gandeira contan con dúas vacas de cualificación MB. Non obstante, aclaran que o seu establo non se presta para lograr boas cualificacións debido ás parrillas, que habitualmente provocan descalificacións no apartado de patas. A súa media de ICO é de 1.490 puntos e na última cualificación morfolóxica acadaron os 78 puntos.

Kike e os seus pais, Pilar e Enrique, encárganse tanto do coidado das vacas coma de facer os queixos

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

EXPLOTACIĂ&#x201C;N

O SISTEMA DE ALIMENTACIĂ&#x201C;N Ă&#x2030; SEMIEXTENSIVO E CARACTERĂ?ZASE POR NON APURAR EN EXCESO A PRODUCIĂ&#x201C;N, CUXA MEDIA SE SITĂ&#x161;A NOS 8.500 LITROS/VACA/ANO

O pastoreo ĂŠ fundamental na alimentaciĂłn dos animais desta explotaciĂłn

SUPERFICIE AGRARIA E MAQUINARIA Das 100 hectĂĄreas que abrangue a propiedade desta granxa familiar, sĂł empregan 65 para o mantemento da explotaciĂłn. TrĂĄtase dunha extensiĂłn bastante compacta, dividida nunhas sete fincas bastante prĂłximas; de feito, as mĂĄis afastadas sĂł distan uns catro km entre si.

Do total desta superficie agraria Ăştil, na actualidade estĂĄn destinando 15 ha ao cultivo de millo. A pesar de altitude do lugar, este cereal dĂĄse ben na zona, polo que comezaron a sementalo de xeito regular hai xa 12 anos. Non obstante, os constantes ataques do xabaril ĂĄs plantaciĂłns e as consecuentes mermas de produciĂłn constitĂşen o problema principal. AsĂ­ as cousas, na Ăşltima campaĂąa ensilaron arredor de 450 toneladas.

O resto das fincas estĂĄn dedicadas ao cultivo de pratenses, entre as que se decantan polo raigrĂĄs inglĂŠs, o dactilo, o trevo violeta e o trevo branco. Na Ăşltima campaĂąa, recolleron preto de 500 toneladas.

Para traballar a terra e para os labores diarios que require o mantemento da explotaciĂłn contan con maquinaria propia entre a que se encontran catro tractores, rotoempacadora, cisterna, rotativa, autocargador, etc. PorĂŠn, para as campaĂąas de ensilado do millo e da herba optan por contratar o servizo a unha empresa externa, con maquinaria mĂĄis avanzada.

&RQI­H QXQ VHUYL]R GH UHFU­D SURIHVLRQDO H SUÂł[LPR TXH SHUPLWH UHGXFLU FXVWRV QD H[SORWDFLÂłQ Â&#x2021; 'LUHFFLyQ WpFQLFD D FDUJR GR YHWHULQDULR GH UHFRxHFLGR SUHVWL[LR LQWHUQDFLRQDO -XDQ 9LFHQWH *RQ]iOH] 0DUWtQ

Â&#x2021; &ULDQ]D GDV [RYHQFDV HQ ERDV FRQGLFLyQV ELRFOLPiWLFDV H GH PDQH[R VXSHUDQGR RV HVWiQGDUHV GH EHQHVWDU DQLPDO

Â&#x2021; 8QKD Ă&#x20AC;QFD GH KHFWiUHDV H LQVWDODFLyQV FRQ FDSDFLGDGH SDUD DQLPDLV

Â&#x2021; 5HDOL]DFLyQ GDV SUREDV SUHFLVDV SDUD JDUDQWLU D UHLQFRUSRUDFLyQ GRV DQLPDLV iV H[SORWDFLyQV QXQKDV FRQGLFLyQV VDQLWDULDV H SURGXWLYDV ySWLPDV

Â&#x2021; 3HUPDQHQFLD GH [RYHQFDV GHVGH RV GtDV DWD RV PHVHV Â&#x2021; 'LVWULEXFLyQ GR JDQGR HQ ORWHV VHJXQGR D LGDGH D FRQGLFLyQ FRUSRUDO H R HVWDGR Ă&#x20AC;VLROy[LFR SDUD XQKD PDLRU DWHQFLyQ GD V~D VD~GH DOLPHQWDFLyQ H KL[LHQH

FrontĂłn SAT

FrontĂłn, PantĂłn 27437 Lugo (Galicia) (+34) 673 828 844 www.frontonsat.com info@frontonsat.com

Consulta o vĂ­deo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - NÂş 96

17

18

EXPLOTACIÓN

A PRINCIPAL DIFERENZA CON OUTROS QUEIXOS FRESCOS, Á PARTE DA SÚA FORMA DE FUNGO, É O PROCESO DE CALLADO, QUE SE FAI MEDIANTE ACIDIFICACIÓN EN VEZ DE EMPREGAR AS CALLADAS ENZIMÁTICAS HABITUAIS

A gandería Marqués de Cernadas sitúase nunha paraxe natural da serra do Rañadoiro, en Baralla

QUEIXERÍA A crise do sector, debido aos baixos prezos que as industrias están pagando polo leite e ao encarecemento dos alimentos, agudizoulle o enxeño a Kike que, pensando nun modo de obter un maior rendemento da explotación, chegou á conclusión de que unha queixería artesanal, na que tivesen un maior control do proceso de comercialización, podía ser unha boa solución. Así, este emprendedor barallense, convencido da viabilidade do negocio e contando co apoio familiar, comezou a perfilar o que hoxe é a queixería Marqués de Cernadas.

En outubro de 2010 comezaban coas probas de testaxe do queixo, que se comercializa desde o pasado mes de febreiro baixo a Denominación de Orixe Protexida Cebreiro.

Conta Kike que optaron por acollerse a esta denominación porque, á parte de estar dentro do ámbito xeográfico protexido, pensaron que é un sector “no que hai un nicho de mercado”.

Ao ser unha queixería de recente creación, de momento só absorbe arredor do 20% da produción total da granxa.

Non obstante, día a día esfórzanse por incrementar a súa presenza no mercado e poder aumentar así a produción de queixos, que fabrican en tres tamaños: 300 gramos, medio quilo e un quilo.

NA EXPLOTACIÓN PRÍMASE A CALIDADE SOBRE A CANTIDADE, AÍNDA QUE UN DOS SEUS OBXECTIVOS É AUMENTAR SENSIBLEMENTE A PRODUCIÓN

Segundo Kike, que se encarga persoalmente da elaboración do produto, trátase dun proceso “moi laborioso” que se prolonga durante tres días. A grandes trazos, son tres as fases básicas do proceso: o callado do leite, a do amasado e conformación da forma característica e, finalmente, a do envasado. As condicións hixiénico-sanitarias tamén deben ser perfectas pois, do contrario, o queixo estropéase. Por exemplo, debe conservarse sempre por debaixo dos 6 $C. A principal diferenza con outros queixos frescos, á parte da súa forma de fungo, é o proceso de callado, que se fai mediante acidificación en vez de empregar as calladas enzimáticas habituais, e o amasado. Deste xeito lógrase un sabor moi peculiar.

Para a comercialización contan con distribuidores nas catro provincias galegas, nas grandes cidades coma Madrid e Barcelona e na zona de Levante, onde aseguran ter moitos adeptos. Tamén venden unha pequena porcentaxe en Portugal e, segundo afirma Kike, están en negociacións para comezar coa venda en Italia. A maiores, fabrican unha parte para outra queixería que os comercializa baixo a súa marca correspondente.

O pai de Kike, Enrique Fernández Fernández, ocupa actualmente o cargo de presidente da Denominación de Orixe Protexida Cebreiro. Kike asegura que producir ao amparo dunha denominación de orixe beneficia tanto ao consumidor, que deste xeito ten garantizada a calidade e o cumplimento dos estándares hixiénico-sanitarios básicos, coma ao produtor, debido ao importante labor de divulgación do produto que se fai desde os consellos reguladores.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

LÍDERES EN FABRICACIÓN DE ASTILLADORAS HIDRÁULICAS VERTICALES Y HORIZONTALES DE 8, 12, 15, 20 Y 25T ENCAMADORA DE ARENA, PAJA, CASCARILLA, ETC. PÍDENOS UNA DEMOSTRACIÓN O VISITA NUESTRO VÍDEO EN YOUTUBE.COM GRADILLA NIVELADORA PARA CAMAS DE ARENA

MÁQUINA PARA DESHACER BOLAS DE SILO

NOVEDAD EXTENDEDOR DE SILO

AHORA ACERCAR LA COMIDA AL GANADO ES MÁS FÁCIL Y CÓMODO CON EL NUEVO EMPUJADOR DE RACIÓN MOTORIZADO

W W W. C O R B A R S L L . C O M

MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L.L. Polígono Industrial San Julián de la Vega, s/n 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

VISÍTANOS O LLÁMANOS TE HAREMOS UNA DEMOSTRACIÓN

JORNADA DE PUERTAS ABIERTAS EN LA GANADERÍA ASTURIANA PERICÓN El pasado 14 de diciembre, Lely Center Los Corrales de Buelna presentó en una jornada de puertas abiertas el robot de ordeño Lely Astronaut que ha instalado recientemente en la ganadería Pericón.

Este robot es el primero de la comarca de Tineo, una de las más importantes en la producción de leche de toda España. Los asistentes también pudieron comprobar el funcionamiento del empujador de comida Lely Juno, del cepillo Lely Luna y del limpiador de parrillas Lely Discovery.

Los asistentes tuvieron ocasión de ver el robot de ordeño en funcionamiento

Foto de familia de los propietarios de la granja con el personal de Lely

La ganadería Pericón, situada en el lugar de Villajulián, es desde hace aproximadamente un mes y medio la primera explotación de la comarca asturiana de Tineo que cuenta con ordeño robotizado. La responsable del cambio es la empresa LC Los Corrales de Buelna, que desde el 2007 está transformando los sistemas de ordeño de toda la cornisa cantábrica, poniendo a disposición de los ganaderos soluciones innovadoras y de alta tecnología que mejoran las condiciones de trabajo y la situación económica de los mismos.

ÍNDICES DE PRODUCCIÓN Actualmente, en esta granja tinetense hay 56 vacas en ordeño para una cuota de 668.000 kilos. Desde que comenzaron a utilizar el robot, su media de producción se sitúa en los 32,5 litros por vaca y día y hacen una media de 175 ordeños al día, es decir, un promedio de tres extracciones por vaca. De este modo, el tiempo diario de descanso del robot se sitúa en seis horas y 10 minutos.

LA OPINIÓN DEL GANADERO El propietario da explotación, José Manuel Pérez, dice que desde que emplea el robot su media de producción ha aumentado 5 litros por vaca y día, ha bajado el porcentaje de grasa y se ha PDQWHQLGR HO GH SURWHtQD 7DPELpQ D¿UPD TXH del total de hembras en lactación, 12 hacen más de cuatro ordeños al día y 21 más de tres.

La adaptación a las nuevas tecnologías ha sido muy fácil. El propio José Manuel declaraba el día de la visita que su padre, sin haber encendido nunca un ordenador, ya es capaz de obtener los datos básicos de producción después de haber interiorizado las nociones básicas del programa informático que controla el robot y que proporciona información muy útil para el control de la explotación, como los celos, el análisis de la rumia, posibles mamitis o fallos en el ordeño.

Otra de las ventajas del robot, desde el punto de vista de los quehaceres diarios en la granja, es el ahorro de tiempo que supone: dos horas de trabajo por la mañana y una por la tarde. Precisamente, esta economía del tiempo fue lo que le permitió a José Manuel “ver el clásico MadridBarça”, según él mismo comentaba anecdóticamente el día de la visita.

El programa informático al que está ligado el robot proporciona una amplia información sobre el rebaño y el ordeño

La granja cuenta con el Lely Juno para empujar el alimento hacia el comedero

El Lely Discovery, también utilizado en la granja, es una opción muy cómoda para mantener las parrillas limpias en todo momento

El cepillo Lely Luna optimiza el bienestar animal de la explotación

LELY ASTRONAUT A4 LA MANERA NATURAL DE ORDEÑAR...

Como ocurre con todas nuestras soluciones para el sector lácteo, el nuevo robot de ordeño Lely Astronaut A4 ha sido desarrollado con una prioridad muy clara: la vaca.

El robot garantiza la máxima calidad de la leche y sus instrumentos de gestión únicos OH SHUPLWHQ PDQWHQHU HO FRQWURO WRWDO GHO UHEDxR 3XHGH FRQ¿DU SOHQDPHQWH HQ HO URERW Y en nosotros. Las 24 horas del día, todos los días del año.

AGROTEC ENTRECANALES SL LELY CENTER LOS CORRALES DE BUELNA Tel: +34 609 85 77 09 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com

www.lely.com Innovators in agriculture

II MonogrĂĄďŹ co da GanderĂ­a e a Agricultura Feira Internacional de Galicia 8 - 10 de marzo, 2012

www.gandagro.com www.facebook.com/gandagro

0 9 4 24/

$62325&(/

>=AJ9 AFL=JF9;AGF9D <= ?9DA;A9 " " ! " " @

CONVOCATORIAS

POXA DE GANDO FRISÓN. CASTRO DE RIBEIRAS DE LEA, 5 DE NOVEMBRO

Fotos: Fernando Rodríguez Gandoy (Africor Lugo)

VENDAS SUPERIORES AOS 37.000 EUROS NA POXA DE CASTRO

Caseirodernes Rubens Fabiola, a vaca mellor cotizada

Esta poxa xuntou máis público que a de xuño

O concello lucense de Castro de Rei acolleu o sábado 5 de novembro a súa última poxa de gando frisón do ano, resolta coa venda dos 16 animais ofertados por un importe total de 37.200 euros.

O mercado de Castro de Ribeiras de Lea rexistrou unha alta afluencia de público e de compradores procedentes da provincias de Lugo e da Coruña, para onde foron as reses adquiridas. O prezo medio do gando, 5 primeirizas e 11 xovencas próximas ao parto, acadou os 2.325 euros.

Caseirodernes Rubens Fabiola, unha vaca de primeiro parto coa que concorreu a gandería Caseiro de Ernes, de Cospeito (Lugo), foi adxudicada por 3.350 euros, o valor máis alto da xornada. Parida do 27 de agosto, ten unha nai Lee MB86 e unha avoa Rudolph Ex91 e está cualificada como BB83 e cun sistema mamario 86.

Q MAUINARIA USADA: CARROS MEZCLADORES CON FRESA

Q DOSIFICADOR DE PURINES PARA TODO TIPO DE MODELOS DE CISTERNA

DISTRIBUIDORES PARA ESPAÑA

Encamadora suspendida Para arena, serrín, cascarilla, carbonato, paja picada, etc

VENTA Y REPARACIÓN DE MAQUINARIA AGRÍCOLA

B.J.O. ROJO, S.L.

AGRICOLA LOUSADA

Barrio da Cruz, 8 - Sta. Leocadia - Castro de Rei (Lugo) (Concesionario tractores VALTRA y arados LOTARIO) TeléfonoÊ nÓÊΣ{ÊäÎÇÊUÊFax 982 314 904 Lousada - Guntín (Lugo) Móviles Benedicto 670 535 100 - José 678 432 835 Telf.: 982.20.83.50 – 636.81.8300 www.bjorojo.com ComercialÊÈÇnÊ{ÎÓÊnÎ{ÊUÊE-mail landmaschinenrojo@yahoo.es

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

23

24

CONVOCATORIAS

III XORNADA TÉCNICA DO SECTOR LÁCTEO. MAZARICOS, 26 DE NOVEMBRO A mesa redonda sobre a situación do sector foi seguida atentamente polo público asistente

A CRISE DOS PREZOS DO LEITE CENTROU O PRINCIPAL DEBATE DA XORNADA

Arredor de 250 persoas reuníronse o 26 de novembro na Casa da Cultura de Mazaricos para participar na terceira xornada técnica do sector lácteo. Despois dunha mañá intensa na que se sucederon varias conferencias e unha mesa redonda, a principal conclusión á que se chegou foi a necesidade de constituír unha mesa sectorial forte que teña a capacidade suficiente para negociar os prezos e na que estean representados os produtores, as industrias lácteas e as empresas de distribución alimentaria.

A maior implicación por parte do auditorio produciuse durante o transcurso da mesa redonda, na que se debatiu sobre a situación actual e as perspectivas de futuro do sector lácteo. Especialmente eloxiada foi a intervención do director xeral de Feiraco, José Luis Antuña, que apelou á unión de todos como o único xeito de superar a difícil situación actual e poder afrontar con garantías os retos do

futuro. O secretario executivo da Organización de Produtores Lácteos, Fernando Sáinz de la Maza, centrou a súa intervención na necesidade de que os produtores lácteos teñan un peso máis significativo dentro da actual interprofesional, e mostrouse esperanzado con respecto aos contratos homologados de venda de leite entre a industria láctea e o produtor.

CONFERENCIAS TÉCNICAS A importancia do secado para previr enfermidades, o manexo das xatas de reposición e as novas propostas para o manexo no período de secado e transición foron tratados por profesionais como Sergio Calsamiglia, catedrático en veterinaria na Universidade Autónoma de Barcelona, Fernando Sáinz de la Maza e Irma Villanueva, doutora en Veterinaria.

V POXA DE XOVENCAS. MAZARICOS, 27 DE NOVEMBRO

A POXA DE MAZARICOS RONDOU OS 60.000 EUROS EN VENDAS

O éxito de concorrencia cifrouse en torno ao medio millar de persoas

O 27 de novembro celebrouse no polideportivo da Picota de Mazaricos (A Coruña) a quinta edición da poxa de xovencas, organizada polo Concello de Mazaricos, Africor Coruña e a Organización de Produtores de Leite (OPL).

Os 22 animais ofertados, cuxos prezos de saída oscilaron entre os 1.900 e os 2.300 euros, acadaron un importe medio de 2.725 euros, rexistrándose un volume

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

Dupa Goldwyn Santa Yesica foi a res pola que máis se pagou, acadando os 4.150 euros

total de transaccións de 59.950 euros. O animal polo que máis se pagou foi Dupa Goldwyn Santa Yesica, valorada en 4.150 euros e procedente da explotación Casa Grande de Rodís (Cerceda). O seu prezo de saída foi de 2.300 euros.

A mañá estivo moi animada e o polideportivo da Picota cheo, conseguindo unha cifra de asistentes próxima ao medio millar.

PUBLIRREPORTAXE

s "!,3!3 0!2! !,-!#%.!-%.4/ $% 052¡. s "!,3!3 $% 0/,)%4),%./ 0!2! !,-!#%.!-%.4/ $% 052¡. ,!'/3 /2.!-%.4!)3 %.#/2/3 %34!.15%3 % )-0%2-%!"),):!#)Ÿ.3

25

s $%3$% 5.(! 0%3%4! 0/2 ,)42/ s 35"6%.#)/.!$!3 0/,! 85.4! $% '!,)#)! s 2!0)$%: $% ).34!,!#)Ÿ. $¡!3 s !-/24):!",% !4! %. !./3

BAP S.C. BAP SC ĂŠ unha empresa galega ubicada na zona centro da provincia de Lugo e dedicada ĂĄ fabricaciĂłn e montaxe de balsas para almacenamento de auga, purĂ­ns e todo tipo de residuos, lagos e encoros artiďŹ ciais e todo tipo de impermeabilizaciĂłns, como cubertas, canles de rego, etc. Para iso contamos cunha ampla gama de materiais en pvc e polietileno

D

ebido ĂĄ nosa ubicaciĂłn e ao coĂąecemento da actividade gandeira e, sobre todo, aos cambios nas polĂ­ticas medioambientais que se van levar a cabo, especializĂĄmonos na construciĂłn de balsas de polietileno para o almacenamento de purĂ­n, tanto na construciĂłn de balsas novas como na impermeabilizaciĂłn de zanxas que estĂĄn sendo utilizadas e que vai ser obrigatorio impermeabilizar.

As vantaxes deste tipo de balsas con respecto ĂĄs fosas tradicionais son innumerables: s 2!0)$%: $% ).34!,!#)Âź. $)!3 s 2%$5#)Âź. $% !4! ! 4%2#%)2! 0!24% #/. 2%30%#4/ !/ #534/ $5.(! &/3! 42!$)#)/.!, / 15% 15%2% $)#)2 15% / -%3-/ ).6%34)-%.4/ 0%2-)4% #5")#!2 / 42)0,% $% #!0!#)$!$% 0%2-

-)4).$/ 0/,/ 4!.4/ !,-!#%.!2 !"/./ /2'­.)#/ $% &Ÿ2! $! %80,/4!#)Ÿ. % 4!-³. 052¡. 0!2! !3 ³0/#!3 $% !"/.!$/

#/ #/22%30/.$%.4% !&/22/ %. !"/.!$/ % -%,,/2! $! %3425452! $/ 3/,/ s 0%2-)4% 5. #2%#%-%.4/ $! %80,/4!#)Ÿ. -­)3 &,%8)",% 8!

15% %. $)!3 0Âź$%3% &!#%2 5.(! !-0,)!#)Âź. $! "!,3! !

5. #534/ 2%$5#)$/ s #/.3%#5%.4% #/ )-0!#4/ !-")%.4!, 8! 15% 0/$% 3%2 $%3-/.4!$! #/. &!#),)$!$% / 15% 0%2-)4)2¡! 5. #!-")/ $% 5")#!#)Ÿ. #5. #534/ -¡.)-/ Dispoùemos tamÊn dun enxeùeiro tÊcnico agrícola dedicado ao deseùo e ubicación das balsas e tamÊn å tramitación de subvencións se fose necesario.

PLAN DE ABONADO ELIXIDO PARA CUBRIR NECESIDADES DE CULTIVO NECESIDADES CULTIVO PARA 600 quilos de Triple 15 40.000 litros de purĂ­n vaca 40.000 litros de purĂ­n vaca 15 Tms DE MS/Ha 200 quilos de Urea 46% 600 quilos de Triple 15 600 quilos de 20/12/8 DE PRODUCIĂ&#x201C;N 300 quilos de Cloruro potasico 100 quilos de Urea 46% (especial millo) NITRĂ&#x201C;XENO 195 UF de N 195 195 195 FĂ&#x201C;SFORO 90 UF de P2O5 90 126 108 POTASIO 225 UF de K20 225 260 225 Custo abonado por Ha (sen labores) 377,00 â&#x201A;Ź/Ha 258,00 â&#x201A;Ź /Ha 205,00 â&#x201A;Ź/Ha Aforro en euros por Ha con utlizaciĂłn de purĂ­n con respecto a abono tĂ­pico (600 quilos de Triple 15 e 100 quilos de urea) AFORRO PARA SUPOSTO 10 Has Anos para amortizar balsa purĂ­n de 800 m3

80.000 litros de purĂ­n vaca 300 quilos de 20/12/8 (especial millo) 195 102 360 84,00 â&#x201A;Ź/Ha 175 â&#x201A;Ź/Ha 1750 â&#x201A;Ź 3,5 anos

UĂ&#x160;Ă&#x160;O cĂĄlculo da amortizaciĂłn estimado para unha balsa de 800 m3 faise con prezos de mercado de abonados nos que non se ten en conta unha posible suba dada polo incremento de prezo do petrĂłleo.

UĂ&#x160;Deste xeito, unha suba no prezo do petrĂłleo trae consigo que o perĂ­odo de amortizaciĂłn reducirase considerablemete ata 2,5 ou 3 anos.

PROXIMAMENTE BAP S.C. TERĂ A DISTRIBUCIĂ&#x201C;N DE DEPĂ&#x201C;SITOS DE ALMACENAMENTO DE AGUA DE ATA 500 m3.

2!-), 4!"/!$! ,5'/ 4ELF

AFRIGA ANO XIV - NÂş 74

26

CONVOCATORIAS

XVIII SUBASTA TOP BOS. FINCA DE BOS, 28 DE OUTUBRO A recadación total dos 22 animais vendidos foi de 143.000 euros

BOS DESPEDIUSE CON ALTAS COTIZACIÓNS NA SÚA POXA FINAL A décimo oitava edición da subasta Top Bos puxo punto e final ao programa de mellora xenética da raza frisona que durante 20 anos se veu desenvolvendo na Finca de Bos. Nesta derradeira poxa puxéronse á venda 22 animais de alta xenética que lograron unha cotización media de 6.505 euros.

O 28 de outubro tivo lugar a décimo oitava subasta Top-Bos nas instalacións da Unidade de Transferencia Embrionaria de Bos, en Guísamo (A Coruña). Na poxa, que foi a derradeira de Bos, ofertáronse 22 animais que alcanzaron un volume de negocio total de 143.100 euros, a un prezo medio de 6.505 euros.

A femia que conseguiu a mellor cotización da xornada —11.000 euros— foi Bos Sánchez Sheray ET, adquirida pola gandería catalá El Carmen-Ponderosa. Por 400 euros menos, a SAT A Campa da Coruña comprou a Bos Gerard Regina ET. A terceira valoración máis alta foi para Bos Man O Man Central ET, que marchou para a SAT San Vicente de Niveiro do Val do Dubra por 9.500 euros.

Bos Sánchez Sheray ET foi a femia pola que máis se pagou

RESULTADOS DA POXA ANIMAL BOS WINDBROOK SHONIA ET BOS GERARD SELENIA ET BOS SUPERSTITION MERCREDI ET BOS SUPERSTITION MELODI ET BOS XACOBEO SELENE ET BOS ALTAROSS SILVIA ET BOS NIAGRA ATENEA ET BOS SUPERSTITION BAMBÚ ET BOS GERARD FURIA ET BOS MAN O MAN LAURI ET BOS GERARD REGINA ET BOS BAXTER LISBETH ROJA BOS NIAGRA DESIRÉ ET BOS SANCHEZ BREYA ET BOS LAWN BOY AMBAR ROJA ET BOS MAN O MAN CENTRAL ET BOS SANCHEZ EVA ET BOS SANCHEZ SHERAY ET BOS SANCHEZ JUSTINE BOS MAN O MAN PRECIOUS ET BOS SHOTTLE VALENTINA ET BOS MILLION AIKO ET

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

PREZO REMATE

COMPRADOR

LOCALIDADE

PROVINCIA

2.600 € 8.300 € 3.500 € 5.200 € 2.500 € 4.200 € 8.800 € 5.000 € 4.500 € 4.500 € 10.600 € 4.800 € 7.100 € 9.100 € 6.700 € 9.500 € 8.700 € 11.000 € 5.300 € 7.500 € 6.600 € 7.100 €

GAND. IGLESIAS-FERRADAS, SC SAT SAN VICENTE DE NIVEIRO GANAD. EL CARMEN - PONDEROSA HNOS. MORAGA MORAGA, CB SAT A MELLA GAND. IGLESIAS-FERRADAS, SC CASA DE BAIXO GANADERÍA PARLERO, S.C. SAT A FARRAPA CASA GABINO SAT A CAMPA EL CASADO, S.C. LANDEIRA, S.C.G. SAT A CAMPA LLERA HER, SC SAT SAN VICENTE DE NIVEIRO LA BENERA GANAD. EL CARMEN - PONDEROSA GANADERÍA POYO, S.C. CASA GABINO SAT A CAMPA SAN RIAN, S.C.G. TOTAL: 143.100 € MEDIA: 6.505 €

LALÍN VAL DO DUBRA HOSTALEST DEL TOST ANDÚJAR ARZÚA LALÍN SARRIA VALDÉS NEGREIRA FRIOL CURTIS VALDÉS NEGREIRA CURTIS CAVIEDES VAL DO DUBRA STA. CRUZ DE BEZANA HOSTALEST DEL TOST VALDÉS FRIOL CURTIS BRIÓN

PONTEVEDRA A CORUÑA CATALUÑA XAÉN A CORUÑA PONTEVEDRA LUGO ASTURIAS A CORUÑA LUGO A CORUÑA ASTURIAS A CORUÑA A CORUÑA CANTABRIA A CORUÑA CANTABRIA CATALUÑA ASTURIAS LUGO A CORUÑA A CORUÑA

PUBLIRREPORTAXE

LIMAGRAIN IBÉRICA, ESPECIALISTAS EN MILLOS E PRATENSES Desde o ano 2008 Limagrain Ibérica, a empresa distribuidora das marcas LG, Advanta e Senasa, ten un convenio de colaboración coa Finca Mouriscade para a avaliación de millos e pratenses sementados no norte da Península, así como para a busca de novas e mellores variedades.

C

ando buscamos os mellores millos, os mellores resultados obtémolos coas colleitas realizadas entre 32 e 35% de materia seca. Por iso, debemos seleccionar moi ben os ciclos das variedades a sementar, de forma que no momento da recolección esteamos entre estes valores. Non se deben elixir ciclos que non dean cuberto a integral térmica da nosa zona.

O contido en amidón depende da variedade elixida, da altura de corte e do momento da colleita, pero non é rendible retrasar a colleita para obter máis amidón, xa que o que gañamos neste parámetro perdémolo en dixestibilidade de fibras.

Un dos parámetros que comezou a analizar o laboratorio de Mouriscade é a dixestibilidade da fibra neutra (DFND), un parámetro de grande importancia. Un bo millo non debería ter unha elevada porcentaxe de fibra neutra, pero aínda máis importante é que teña unha dixestibilidade de fibra elevada, e é neste parámetro onde encontramos moita diferenza entre variedades. A dixestibili-

No manexo de pradeiras o máis importante é buscar a variedade ou mestura que mellor se adapte ao uso que lle imos dar e ás enfermidades da zona dade varía coas condicións meteorolóxicas ou os aboados, pero é esencial seleccionar variedades dixestibles para asegurarse a mellor dixestibilidade posible.

No manexo de pradeiras o máis importante é buscar a variedade ou mestura que mellor se adapte ao uso que lle imos dar (pasto ou sega), longa ou curta duración, e ás enfermidades da zona.

Coa mestura de variedades diploides con tetraploides, e de diferentes especies, conseguimos ter máis cantidades de follas en diferentes alturas da pradeira, e con elas, máis e mellor produción.

Un factor que debemos manexar ben nas pradeiras é o aboado, principalmente se usamos mesturas que leven

leguminosas. Se aplicamos un abono cunha liberación moi rápida e un elevado contido de nitróxeno en estado nítrico favorecemos moito o desenvolvemento das gramíneas, castigando así as leguminosas e chegando nalgúns casos a desaparecer. Por este motivo é necesario adecuar o abono ás variedades que sementamos.

Limagrain Ibérica, coas súas marcas LG, Advanta e Senasa, conta cunha grande experiencia na produción e comercialización de sementes de millos e pratenses. Por isto, recomendamos obter a máxima información posible sobre as variedades, e desta forma conseguir unha óptima colleita.

Gustavo García Xefe de Produto Millo Ensilado

LIMAGRAIN IBÉRICA, S.A. Estrada Pamplona-Huesca, km12 31470 Elorz (Navarra) www.limagrain.es

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

27

30

CONVOCATORIAS

LXVI FIERA INTERNAZIONALE DEL BOVINO DA LATTE. CREMONA, 27-30 OUTUBRO

A FEIRA DE CREMONA RECIBIU MÁIS DE 75.000 VISITANTES

Á parte dos produtos propios do sector, na feira expuxéronse artigos de luxo coma o Cadillac da imaxe

O recinto feiral de Cremona volveuse a converter, do 27 ao 30 de outubro, na capital internacional da gandería de leite. Nos corredores escoitábanse linguas de todo o mundo e o número de visitantes cifrouse en case 76.000 persoas.

Os expositores acudiron á Feira Internacional do Bovino de Leite para mostrarlles aos profesionais do sector os últimos avances da industria. Este ano destacaron as empresas de alimentación, os laboratorios, os fabricantes de equipamentos diversos e as compañías de biogás.

Das 847 marcas presentes, arredor do 20% tiñan selo estranxeiro, unha cifra que cada ano segue aumentando, ao igual có número de visitantes doutros países. En concreto, este ano chegaron delegacións de Finlandia, Arxentina, Alemaña, Francia, EE.UU., Oriente e España, e incrementáronse os visitantes profesionais nun 15%, representando o 1,87% do total.

O presidente da Feira, Antonio Piva, afirmou que “estes datos demostran que a Feira Internacional do Bovino de

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

Leite non só é un evento que cada ano consolida o seu liderado en Italia e en todo o mundo, senón que é recoñecida polos operadores profesionais como unha ferramenta práctica para mellorar o seu traballo desde o punto de vista tecnolóxico e científico e, especialmente, para ter novas ideas para facerlles fronte aos mercados”.

Unha das novidades desta edición foi a creación dunha zona de exposición láctea —Expo Casearia—, unha sección moi atractiva e innovadora que estivo centrada na transformación do leite. Os visitantes que pasaron por alí puideron contemplar abundante maquinaria para a transformación do leite, coma pequenas queixerías, artiluxios para a fabricación de iogures e xeados, etc.

CONVOCATORIAS

Das 847 marcas presentes, arredor do 20% tiñan selo estranxeiro

CARGA AUTOMÁTICA

XORNADAS E SEMINARIOS No programa feiral tamén destacaron os seminarios, as conferencias e os encontros técnicos, neste momento máis necesarios que nunca debido á revolución que está vivindo o sector.

Entre os temas puramente técnicos, falouse das estratexias para mellorar a sostibilidade económica da crianza do gando leiteiro, da nutrición clínica das vacas, da interpretación dos datos do rume e das novas estratexias contra a acidose ruminal, da prevención da lingua azul no gando vacún mediante técnicas de comparación, así coma do mercado do leite e da súa calidade, mencionando as novas ferramentas dispoñibles. Tamén se puxeron enriba da mesa outros asuntos coma o da seguridade no emprego dentro do sector agrícola, a demanda internacional e nacional dos queixos italianos, as plantas de biogás e o proxecto piloto SATA de mellora do esterco.

OS CUBÍCULOS MELLOR ACONDICIONADOS COS NOSOS DISPENSADORES Dispensadores para acondicionar cubículos coa maior rapidez e facilidade, o mínimo de po e o uso máis económico dos materiais.

Q

160 cubículos acondiciónanse en 5-6 minutos

Q

Os usuarios aforran ata un 50 % en material de base

Q

Posibilidade de utilizar serrín, cepilladuras, area, palla picada, papel e caliza

TODOS OS DISPOSITIVOS PARA O TRATAMENTO INTEGRAL DO PURÍN Trituradores

Á charla sobre os estados xerais do leite acudiron máis de 500 persoas

Revolvedores sumerxibles en ferro e aceiro inoxidable

Separadores

UNHA COMPLETA GAMA DE BEBEDEIROS BASCULANTES INOXIDABLES Q

Con ou sen protección

Q

Con válvula de alto rendemento de 25 litros/minuto

Q

Modelos de 45 e 75 litros

No ámbito político, os debates xiraron en torno á reforma da PAC 2013 e as medidas acordadas no Parlamento italiano para adaptarse á nova lexislación.

Pero, sen dúbida, o debate máis intenso de todos foi o dos estados xerais do leite, unha exposición celebrada nunha gran sala á que asistiron máis de 500 persoas.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

31

32

CONVOCATORIAS

Instante do concurso nacional da raza frisona no que unha sección de femias desfilaba polo ring

CONCURSO DE GANDO No referente á exhibición de gando vacún, a 60ª edición do Concurso Nacional de Cremona estivo marcada pola habitual excelencia xenética dos animais e tamén, este ano, polo factor histórico da data.

A mostra estivo moi animada e o público asistente mostrouse moi interesado nos exemplares que ían saíndo ao ring. O xuíz encargado da valoración, Giuseppe Quaini, viu desfilar un total de 191 animais procedentes de 59 ganderías que chegaron de toda Italia. Finalmente, o título de vaca campiona absoluta foi para Bonnyfarm Veronique, a cuxo propietario se lle entregou o trofeo ANAFI 2011.

Á esquerda da imaxe, unha xornalista da televisión italiana entrevista ao presidente da feira, Antonio Piva

Este ano celebrouse tamén unha Mostra Nacional de raza Jersey. O xuíz Massimo Capra avaliou as categorías de xovencas e vacas, concedéndolle o título de campiona absoluta italiana 2011 a Go-All Altea. O máis significativo do evento foi a entrega de diplomas á xente que apoia o crecemento e a propagación da raza Jersey en Italia e que se produciu como colofón final.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

Un gandeiro ensináballe a revista Afriga á súa vaca

Vista exterior da feira, onde tamén había maquinaria exposta

POXA A poxa de exemplares de raza Holstein, que este ano acadou a 22ª edición, continúa propagando a selección italiana no mundo. Vendéronse 12 lotes de alta xenealoxía dos cales 10 se ofertaron a un prezo medio de 8.240 euros, acadando un pico máximo de 24.500 euros no caso dunha vaca que marchou para Holanda.

GEA Farm Technologies, líder mundial en salas rotativas, lanza el nuevo modelo de rotativa interior AutoRotor Magnum 40 Single Flow La solución ideal para conseguir alto rendimiento con poca mano de obra.

Ideal para explotaciones entre 80 y 1.000 vacas en ordeño Tamaño desde 16 a 48 plazas Gracias al novedoso sistema de entrada “Single Flow”, al sistema de control OC 300 y al sistema automático de simulación “Stimopuls”, se consigue un ritmo de ordeño de: - 120 vacas/hora con 1 solo operario - 180 vacas/hora con 2 operarios GEA Milking & Cooling | WestfaliaSurge

Contacte con nosotros, le asesoraremos.

GEA Farm Technologies Ibérica, S.L Avda. Sant Julià, 147 - 08403 GRANOLLERS (Barcelona) Tel. +34 938 617 120 - Fax +34 938 494 988 E-mail: agricola@geagroup.com www.gea-farmtechnologies.es

GEA Farm Technologies La elección correcta

34

PANORAMA INTERNACIONAL

GO-FARM HOLSTEIN. CASALMORANO, CREMONA (ITALIA)

GRANDES NÚMEROS E CONFIANZA NA XENÓMICA Vista xeral do patio principal dos establos

Visitamos unha macroexplotación italiana que aloxa 1.250 cabezas de gando, produce máis de 5 millóns de litros de leite ao ano, ocupa 10.000 metros cadrados de superficie construída e suma 120 hectáreas cultivadas. Todo en Go-Farm é ao grande, incluídos o pedigree das vacas e os ingresos pola venda de embrións e sementais.

Go-Farm está en funcionamento dende o ano 1985 en Casalmorano, un pequeno municipio da rexión de Lombardía, ao norte de Italia, que se atopa a uns 20 quilómetros de Cremona. A granxa aténdea Roberto Gozzini, un dos tres titulares, coa axuda de cinco empregados.

Nos 10.000 metros cadrados nos que se erguen as instalacións encóntranse os establos, constituídos por algunhas naves de formigón e cuberta de uralita e por outras máis modernas e amplas, de estrutura metálica e mellor ventiladas ao estar abertas polos laterais e contar con mallas cortaventos; cando estivemos alí andaban acometendo obras de ampliación deste espazo. No interior das naves almacenan a palla que usan para as camas e tamén dispoñen de ventiladores e cepillos cos que

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

contribúen a aumentar o benestar dos animais, que non saen pastar e permanecen todo o tempo estabulados.

Polo exterior dos establos atópanse os boxes individuais para as xatas, os silos, o parque de maquinaria en propiedade e mais tres depósitos para o xurro, xa que fan separación de líquidos e sólido.

A estes terreos da explotación hai que sumarlles as 120 hectáreas de superficie agrícola útil, que se distribúen nun total de 15 fincas destinadas exclusivamente ao cultivo de millo.

En canto á cabana, confórmana 1.250 reses, que manteñen separadas en lotes de alta xenética, recén paridas e en lactación. En produción teñen máis de 500 vacas que muxen dúas veces ao día nunha sala de 20x20 puntos.

PANORAMA INTERNACIONAL

Roberto Gozzini, un dos propietarios da granxa. Na foto poden verse os carteis dos touros que tiñan á venda

A visita á granxa coincidiu coas obras de ampliación das naves para o gando

A cota láctea da granxa é de 6 millóns de quilos. A produción de leite vaca/día sitúase nos 34 litros, o que en 2010 deu un promedio de 10.900 litros vaca/ano, a un 3,70% de graxa, un 3,42 de proteína e un reconto de células somáticas de 170.000. O ano pasado venderon o leite a unha media de 41,6 céntimos/litro. Parte desta produción ten saída á industria, tal como o explica Roberto: “Vender o leite nunha cooperativa de transformación en queixo aumenta o valor do noso produto e espero que nos axude en tempos de crises de mercado”. Eles mándano á cooperativa Soresina, que é a maior produtora de Italia do queixo con denominación de orixe Grana Padano e que ademais produce Provolone e comercializa leite líquido.

As súas vacas proceden de 100 familias de diferentes partes do mundo

Cobertizo de 12x12 en Casás - Corvite - Abadín

Illamentos con lá de vidro en obras existentes

Naves gandeiras

Porta de 12m de lona, modelo persiana, en Tamargo - As Regueras - Asturias

Almacén pechado de 10x20x6 con aislante de lá de vidro, en Retizós - A Muíña - O Cádavo

Cobertizos e almacéns

Tamén facemos peches e portas en lona ou malla cortavento

s #ONSTRUCIØNS RÈPIDAS E ECONØMICAS s %STRUCTURA METÈLICA E CUBERTA DE POLIETILENO OU CHAPA

ANOCA I N N O VA Marcial López Ónega (Farruquiño)

Goberno nº 8 - Castro de Rei (Lugo) - Tel: 666 497 912 - 660 491 112 - Fax: 982 980 506 - Mail: afiteco@mundo-r.com

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

35

36

PANORAMA INTERNACIONAL

A ración é a mesma para todas as reses e arrímana cun carro mesturador

GO-FARM É UNHA DAS PRINCIPAIS EXPLOTACIÓNS EUROPEAS A NIVEL XENÉTICO

Empregados hindús encárganse do muxido de máis de 500 vacas nunha sala de 20x20

A ración en Go-Farm é a mesma para todas as reses e componse de ensilado de millo (26 quilos), unha mestura que contén fariña de millo (3), copos de millo (1,5), sementes de soia (0,8), extracto de fariña de soia (3), feo de alfalfa (5), suplemento mineral vitamínico (0,7) e algodón (2).

Roberto con Enrico Coronelli, que nos serviu de guía e intérprete na visita

Boxes individuais para xatas no exterior das naves

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

38

PANORAMA INTERNACIONAL

Go-Farm Goldwyn Tina, irmá completa de Artes. Ten un fillo, Nodi Turín, que naceu mediante transferencia embrionaria na gandería Nodi (Barreiros, Lugo) e que agora está en Xenética Fontao

Dispoñen de tres foxas de xurro e separan os líquidos do sólido

Non fan pastoreo e os animais permanecen sempre estabulados Levan a cabo 70 transplantes de embrións ao ano

A VENDA DE EMBRIÓNS E SEMENTAIS SUPÓN O 20% DOS INGRESOS DA GRANXA

Interior dun dos establos máis antigos, de formigón e uralita

Detalle das mallas cortaventos e dos motores das arrobadeiras de cable

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

REPRODUCIÓN E XENÉTICA O intervalo entre partos da explotación está en 420 días e a media de inseminación por preñez é de 2,7. Levan a cabo 70 transplantes de embrións ao ano; e non só os implantan, senón que tamén venden unha parte. A venda de embrións e sementais supón o 20% dos ingresos de Go-Farm.

Os seus propietarios están moi concienciados coa selección xenética. Roberto ten clara a súa importancia: “Debemos continuar producindo leite a menor custo. Con animais cada vez máis eficientes pensamos que podemos facelo mellor”.

Empregan maioritariamente (sobre un 60%) xenética italiana (40 probados, 20 en proba). Os touros que máis usan na actualidade son Artes, End-Story, Parocas, Wyman, Sudan, Hill e Winbrook. E as súas vacas proceden de 100 familias de diferentes partes do mundo, e entre elas destacan Juror Faith, Barbie, Formation Tate, Outside Dabble Cosmopolitan e Arpa.

Como principais sementais da granxa probados citan a Virzil (Intermizoo), Scooby duu e Wilmer (Ciz) e Turiddu e Artes (Seme Italy). Estes datos confirman que se trata dunha das explotacións con máis material xenético e mellor posicionadas no campo da xenómica a nivel internacional.

COMA SEMPRE, OS PRIMEIROS DENDE 1975

TANQUES DE FRĂ?O Baixo consumo e alto rendemento

Salas de ordeĂąo

ColchĂłns Elmega: confort, duraciĂłn, suavidade e impermeabilidade Arrimadores de comida mecĂĄnicos

Coas nosas novas camas para area gaste sĂł a area imprescindible Calidade e limpeza co mĂ­nimo consumo

Os nosos cepillos son completamente abatibles; permiten un fĂĄcil acceso do tractor Ăł establo

Consulte prezos sen compromiso CamiĂąo vello de Mourelle, s/n â&#x20AC;&#x201C; 15840 Santa Comba (A CoruĂąa) â&#x20AC;&#x201C; ESPAĂ&#x2018;A 7HOI Âą Â&#x2021; )D[ H PDLO HOPHJD#HOPHJD FRP Â&#x2021; ZHE ZZZ HOPHJD FRP

40

SANIDADE

A CASTRACIÓN: UNHA ALTERNATIVA PARA O AUMENTO DO RENDEMENTO ECONÓMICO DE FEMIAS DESTINADAS AO SACRIFICIO A procura dunha mellora constante nos sistemas de produción, así como a conveniencia de considerar as esixencias crecentes en canto á calidade e á variedade de carnes que demanda o consumidor, fai xurdir a necesidade de buscar novas alternativas técnicas capaces de mellorar a eficiencia dos sistemas de engorde respectando o manexo adecuado e o benestar animal.

A renovación continua que se realiza nas explotacións de vacún orixina o descarte de vacas que non reúnen as condicións adecuadas para a produción á que estaban destinadas. O sacrificio deste tipo de animais constitúe unha parte significativa dos ingresos brutos dunha explotación: do 10 ao 15% nas explotacións leiteiras e do 15 ao 25% nas de carne (Carballo e Moreno, 2006).

As razóns do descarte son moi diversas: produtivas (infertilidade, distocias, baixa produción), sanitarias (mastite e outras patoloxías), situacións estruturais (cotas lácteas, abandono de actividade). Deste xeito orixínase unha heteroxeneidade de canais que corresponden a animais de diferente idade, condición corporal e estado sanitario. En España sacrifícanse unhas 400.000 femias bovinas, que non seguen ningún esquema, para a obtención dun produto de calidade. Deste xeito, máis do 60% destas canais

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

Juan A. Quintáns, Sara Gracia, Manuel E. Quintáns e Manuel Mourelle Veterinarios

chegan ao mercado dentro das clasificacións máis baixas (O/P) segundo a norma SEUROP de clasificación de canles segundo a súa conformación e nivel de engraxamento (Regulamento CEE n.º 1208/81, 2930/81 e 2237/92).

As tendencias actuais de consumo de carne de vacún en España mostran que o 68% dos consumidores entrevistados prefiren a carne de vacún vermella á branca e 9 de cada 10 distribuidores manifesta vender máis carne vermella que branca (MARM, 2010); ademais, tendo en conta o volume de importación deste tipo de canais de terceiros países, ábrese a porta á procura de alternativas que incrementen a rendibilidade e, á súa vez, diversifiquen a oferta de produtos cárnicos de calidade.

SANIDADE

A OVARIECTOMÍA NON DEIXA DE SER UNHA PRÁCTICA CRUENTA; O DIUB, POLA CONTRA, É INDOLORO, INOCUO E NON CREA TENSIÓN NO ANIMAL Hai varias técnicas desenvolvidas desde hai tempo para a ovariectomía e existen instrumentos específicos para facela

Conxugando a alimentación, racións de “acabado”, con outras técnicas como a castración ou a utilización de dispositivos intrauterinos para vacún pódese mellorar o rendemento cárnico e económico destes animais cun período de engorde de 2 a 3 meses.

Desde hai moitos anos o efecto da gonadectomía no gando destinado a consumo ten un interese universal e de considerable importancia económica, e predominan, sobre todo, os estudos referidos á castración de machos.

Nos países anglosaxóns é habitual a castración de machos, mentres a de femias está máis estendida en Sudamérica debido ás características propias dos seus sistemas de produción, onde as denominadas “preñeces por roubo” causan cada ano perdas cuantiosas na gandería.

OVARIECTOMÍA Consiste na extracción física de ambos os ovarios. Nas vacas realízase por vía transvaxinal ou polo flanco esquerdo, mentres que en nulíparas, por razóns de tamaño da vaxina, só se pode facer polo flanco esquerdo. Hai varias técnicas desenvolvidas xa desde hai tempo e existen instrumentos (ovariotomos) específicos para iso.

Coa ovariectomía redúcense drasticamente os niveis circulantes de esteroides gonadais. A supresión destes aumenta os perfís de hormonas tiroideas (TRH, T3 e T4), manténdoas dentro dos parámetros fisiolóxicos, o cal potenciaría os efectos anabólicos destas hormonas.

Melloran os procesos oxidativos a nivel do músculo estriado e o número de capilares por fibra; tamén producen

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

41

42

SANIDADE

T3 Niveis plasmáticos ng/dL Niveis plasmáticos de T3 aos 60 días posteriores á castración (P=0.019)

70 60

O DIUB pode considerarse unha castración desde o punto de vista da contracepción

50 40 30 20 10 0 Castrados

Controis

cambios na calidade da carne, mellorando o seu sabor, a profundidade e o peso do costeleiro, e o espesor do manto de graxa. A T3 operaría como un axente proliferante das células tiroideas bovinas, provocando cambios na conformación do animal. A T4 favorece o metabolismo basal, afecta o metabolismo dos lípidos provocando lipólise diminuíndo a infiltración graxa do músculo, facilita a absorción de glicosa a nivel celular, mediada pola insulina, e favorece as actividades anabólicas, especialmente a síntese de glucóxeno e proteínas.

DISPOSITIVO INTRAUTERINO BOVINO Aínda que non é unha ovariectomía como tal, xa que non se extraen os ovarios do animal, o dispositivo intrauterino bovino (DIUB) pode considerarse unha castración desde o punto de vista da contracepción.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

A técnica consiste na colocación intrauterina, vía vaxinal, de dous dispositivos, un para a parte más cranial de cada corno uterino, o máis preto posible do ovario. O feito de que haxa varios tamaños de dispositivo permite o seu uso en xatas prepúberes, o que o fai útil para a súa utilización nos cebadeiros.

A forma e o tamaño do DIUB provoca a distensión permanente da cavidade uterina, desencadenando unha alteración na función ovárica cuxa orixe se debe a unha hipertrofia das células tecais e atrofia das células da granulosa, co que se interrompe a aromatización andróxenos/estróxenos, o que resulta nun incremento dos niveis basais de testosterona e, probablemente, androstenodiona en sangue, o cal por si mesmo e por un período de tempo determinado provoca o anabolismo proteico, incrementando a masa muscular e o posterior rendemento cárnico, redistribúe graxas e, consecuentemente, aumenta o peso corporal (Underwood e Von Wylk, 1992).

Únete

a la nueva fuerza antimamítica

¿

Aún no eres uno de los nuestros

¿

Ubrolexin® Suspensión intramamaria. Composición: Cada jeringa intramamaria de 10 g (12 ml) contiene: Cefalexina (como monohidrato) 200 mg; Kanamicina (como monosulfato) 100.000 U.I. Indicaciones: Tratamiento de mastitis clínicas en vacas lecheras en lactación causadas por bacterias susceptibles a la asociación de cefalexina y kanamicina como Staphylococcus aureus, Streptococcus dysgalactiae, Streptococcus uberis y Escherichia coli. Especies a las que va destinado: Bovino (vacas lecheras en lactación). Dosificación: Para uso intramamario. Tratar el/los cuarto(s) infectado(s) dos veces, con un intervalo de 24 horas entre tratamientos. Utilizar el contenido de una jeringa por cuarto y tratamiento. Cada jeringa es de un solo uso. Recomendación para una correcta administración: Antes de la infusión, la ubre debe ordeñarse completamente, el pezón debe limpiarse y desinfectarse por completo y deben adoptarse precauciones para evitar que la cánula de la jeringa se contamine. Contraindicaciones: No usar en vacas lecheras en lactación con hipersensibilidad conocida a la cefalexina y/o kanamicina. No usar en bovino fuera del período de lactación. No usar si se conoce que hay resistencia. Tiempo de espera: Carne: 10 días.

Leche: 5 días. Uso durante la gestación y la lactancia: Gestación: Los estudios de laboratorio efectuados en animales no han demostrado evidencias de efectos teratogénicos. Los estudios de campo efectuados en vacas lecheras no han demostrado evidencias de efectos teratogénicos, tóxicos para el feto, ni tóxicos para la madre. El producto puede usarse en vacas gestantes. Lactancia: El producto está indicado para el uso en lactación. Presentación: 20 jeringas intramamarias de 10 g (12 ml), incluyendo 20 toallitas para pezón. Registro nº.: 1917 ESP. Sólo para el tratamiento de animales. Para ser suministrado únicamente bajo prescripción del veterinario. Titular: Boehringer Ingelheim España, S.A. Prat de la Riba, s/n. Sector Turó de Can Matas. 08173 - Sant Cugat del Vallès (Barcelona).

SANIDADE

% de mellora en ganancia de peso

44

O SACRIFICIO DAS VACAS QUE NON REÚNEN AS CONDICIÓNS ADECUADAS PARA A PRODUCIÓN CONSTITÚE UNHA PARTE SIGNIFICATIVA DOS INGRESOS BRUTOS DUNHA EXPLOTACIÓN

120 100 80 60 40 20 0 0

30

60

120

240

Días dende aplicación de DIUB Estudo Dr. Enrique Turín. 1997

Evolución da CC CC

4,31

4,34 4,14 3,94

4,00

3,74 Diub Control

3,42

3,54 3,34

3,41

3,14 2,94 2,74

2,54

2,58

2,54 0

47

105 Días acumulados

Condición corporal promedio das vacas vendidas o día 105 do ensaio

CONCLUSIÓNS Como anticonceptivo, tanto a castración por ovariectomía como o DIUB mostran unha alta eficacia (Orquera, M. L. et ál., 2011). Respecto da supresión do estro, é total na ovariectomía pero non no caso do DIUB, que só o quita nunha porcentaxe elevada cando se trata de xatas prepúberes.

Respecto da ganancia de peso medio diaria existen variacións segundo os traballos revisados, sobre todo segundo a idade dos animais tratados. Mentres o DIUB parece afectar positivamente en todas as femias, a castración non mostrou un efecto claro en vacas produtoras para descarte respecto deste parámetro, onde si beneficiou claramente o rendemento da canal e non houbo diferenzas significativas respecto do DIUB (G. Gatti, 2004).

Ambos os sistemas favorecen o engraxamento da canal, aínda que a castración parece diminuír a infiltración de graxa no músculo. Algúns autores falan dunha maior infiltración no caso do DIUB. Ambos os sistemas favorecen as propiedades organolépticas da carne (INTA, 2009).

Seguindo a tendencia das normativas comunitarias relativas ao benestar animal, cómpre dicir que a ovariectomía non deixa de ser unha práctica cruenta; o DIUB, pola contra, é indoloro, inocuo e non crea tensión no animal.

A relación custo-beneficio da utilización destas técnicas para o engorde de gando móstrase como unha opción interesante para todas as partes implicadas, desde o produtor ata o consumidor final.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

BIBLIOGRAFÍA Vestergaard M., Purump P., Flint DJ., Jensen LR., Sejrsen K.,“Effects of grwth hormone and ovariectomy on performance, serum hormones, insulin-like growth factor-binding proteins, and muscle fiber properties of prepuberal friesian heifers.”Journal of Animal Science 1995; 73:3574-3584.

H.A. Garverick, R.E. Erb, G.E. Niswender, C.J. Callaham. “Reproductive steroids in the bovine. III. Changes during the estrous cycle.” Journal Animal Science 1971. 32: 946-955.

Carballo, J.A., Moreno, T. “Características cuantitativas de las canales de vacas de desecho en Galicia.”

Archivos de zootecnia 2006; ano/vol.55, n.º212.

Carballo, J.A., L. Monserrat, L. Sánchez. “Composición de la canal bovina.” Metodología para el estudio de la calidad de la canal y de la carne en rumiantes, 2000. Monografía INIA: Serie Ganadera, n.º 1:107123.

G.E. Ashworth, L.A. Poloni, H.F. Gauna, “Castración de vacas: una alternativa para mejorar los sistema de engorde.” Vet. Méx. n.º 38 (4) 2007.

M.L. Orquera et al. “Rendimiento de la canal y ganancia de peso en vacas de descarte con inducción del anestro por vías quirúrgica vs mecánica.” Revista Veterinaria, n.º 22:1, 64-67, 2011.

G.A. Bavera, C. Peñafort, “Castración de machos y hembras.” 2006, Cursos de Producción Bovina de Carne, FAV UNRC. E.H. Turín, 1997, “Effects of a copper-bearing intrauterine device on the ovarian function, body weight gain and pregnancy rate of nulliparous heifers.” Theriogenology: 47: 1327-1336.

L. Dutto, “Castración de Vacas.” Montevideo, Uruguay: ed. Hemisferio Sur, 1973.

G. Gatti, 2004, “Efecto de los DIU en rodeos de cría.

Cuenca rural.” Informe publicado na internet.

R. Fernández, J. Mansilla, J.Cabana, Instituto Nacional de Tecnología Agropecuaria (INTA). “Anestro inducido en vacas refugo del departamento Lago Argentino.” Producción Animal, n.º 04/09, setembro 2009.

M. Pérez Bordagaray, C. Sarramone, L. Hidalgo, E. Nicolini. “Evaluación en Feedlot del Dispositivo Anticonceptivo para Bovino DIUB-TURIN en vacas de descarte.” Facultad de Ciencias Veterinarias, UNCPBA, Nov. 2009, Tandil.

46

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

COMO DEBE USAR O GANDEIRO AS PROBAS DE XENOTIPADO PARA PROGRAMAR A SÚA MELLORA XENÉTICA Dende o ano 2004, no que se rematou de mapear o xenoma da vaca, estase a avanzar a grandes pasos nas investigacións sobre o ADN, o material xenético. Unha das aplicacións destas investigacións son as probas xenómicas, que permiten unha mellor estimación do valor xenético dos animais. Estas probas son o avance máis importante na mellora xenética do vacún de leite despois do que supuxo a inseminación artificial.

Vai cambiar a forma de probar os touros e producirá unha aceleración na mellora xenética dos rabaños leiteiros.

ESTIMACIÓN DO VALOR XENÉTICO DOS ANIMAIS A técnica das probas xenómicas consiste na identificación de miles de marcadores xenéticos no animal, a partir dunha mostra de ADN. Unha vez identificados, faise unha asociación entre xenotipos de marcadores e as distintas características que se desexe seleccionar (produción de leite, tipo etc.). Isto permite unha mellor estimación do valor xenético do animal.

A primeira parte do proceso consiste na identificación laboratorial dos marcadores a partir dunha mostra de ADN, para o que se extrae unha mostra de sangue ou de pelo do animal. Esta parte xa se está a desenvolver no Laboratorio de Xenética Molecular de Xenética Fontao, onde xa van analizados centos de touros. Unha vez que se dispón des-

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

Equipo técnico de Africor Lugo

ta información, pásase á segunda parte: a asociación entre estes marcadores e a súa distribución na poboación, e a súa relación coas principais características produtivas, morfolóxicas ou funcionais da poboación. Esta segunda parte é a que aínda está por desenvolver; Conafe é a entidade encargada de levala a cabo e cóntase que para o ano 2012 poida presentar os primeiros resultados; trátase de cálculos matemáticos moi complexos, que se terán que ir afinando co tempo, polo que o proceso tardará aínda algún ano máis en consolidarse.

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Para entón poderase ter una proba xenómica de calquera animal, xa sexa macho ou femia, con base española. É importante salientar que, aínda que esteamos a falar principalmente de touros, ás femias tamén se lles pode facer a proba xenómica.

As probas xenómicas fanse con base nuns chips que calculan os SNP (nucleótidos simples, secuencias de xenes) do xenoma do animal. Canta máis información calculen, máis cara será a proba. Isto achega un problema engadido á interpretación das probas xenómicas. Pode ser que nos estean a ofrecer un touro con proba xenómica determinada con base en chips de 3K (determina 3.000 SNP, pouca información, pero baratos) cando o ideal sería que se empregasen chips de 50 K (determina 50.000 SNP, calculan o valor xenético con maior precisión, pero son máis caros).

Cando estean dispoñibles en España as probas xenómicas de 3K, serán de moita utilidade para o emprego nas ganderías, pois permitirá seleccionar as mellores xatas para recriar, practicamente no momento de nacer, a un custo moi baixo. Esta proba xa está dispoñible para gandeiros en USA, a un prezo duns 50 euros por animal, que se irá abaratando a medida que se optimicen e xeneralicen as técnicas. Posteriormente poderíase realizar a proba máis precisa (a de 50K) ao 25% dos mellores animais que se analizaron baseándose na proba de 3K, para asegurar mellor a estimación e poder seleccionar animais para transferencia de embrións etc. Actualmente xa se está introducindo en USA a proba de 5K, que mellora a información sobre a de 3K. FIABILIDADE Ata agora, a estimación do valor xenético en animais novos faise con base no cálculo do índice de pedigree, que é a media do valor xenético dos pais, cunha fiabilidade dun 30 a un 40%. Coas probas xenómicas a fiabilidade da estimación do valor xenético do animal está ao redor do 70%.

Índice de pedigree = ½ valor xenético do pai + ½ valor xenético da nai A fiabilidade da estimación do valor xenético dun touro con proba xenómica sitúase entre a dun touro en proba, sen fillas, e a dun touro probado, con descendencia.

As probas xenómicas permitirán ter unha estimación do valor xenético para a primeira proba dun touro coa mesma fiabilidade que agora se obtén para touros de segunda colleita de fillas (cos datos das fillas que se controlan unha vez que o touro ten a súa primeira proba).

Para os efectos prácticos de emprego na gandería vén ser similar ao emprego dun touro probado de baixa fiabilidade. Á hora de programar a compra de touros para empregar na gandería débese sopesar o prezo da dose e a fiabilidade do touro. En xeral, a menor fiabilidade, menos prezo e, pola contra, o prezo é maior nos touros de alta fiabilidade.

O prezo que acadarán os touros con proba xenómica no mercado dependerá, entre outros, do posto que acaden na listaxe dos mellores touros valorados polo ICO. Pódese dar o caso dun touro con proba xenómica, sen fillas, que se

AS PROBAS XENÓMICAS ACHEGAN MAIOR FIABILIDADE NA ESTIMACIÓN DO VALOR XENÉTICO DOS ANIMAIS, ESPECIALMENTE NOS ANIMAIS MÁIS NOVOS sitúe por diante de touros probados, aínda que a súa fiabilidade será inferior.

Débese ter en conta que as probas xenómicas dan unha maior precisión do valor xenético do animal naqueles caracteres de alta herdabilidade, polo que incrementan a exactitude en características de produción, pero en menor medida para caracteres relacionados coa fertilidade ou a saúde, como por exemplo o valor xenético para reconto celular.

NOMENCLATURA O emprego do termo “touro xenómico” non é correcto.

Trátase simplemente de touros que teñen feita unha proba xenómica. Todos os touros son “xenómicos” na medida na que a todos se lles pode facer unha proba xenómica. Aos “touros xenómicos” estánselles a atribuír unhas calidades extraordinarias que non teñen por qué ter. É como falar de touros probados; os touros probados son aqueles dos que se dispón información con base nas súas fillas, pero non necesariamente teñen por qué ser mellorantes. De feito, e por desgraza, hai moitos touros probados moi ruíns, que non achegan unha mellora xenética sobre a poboación e que afortunadamente non se comercializan, ou non deberían comercializarse. Do mesmo xeito, hai touros con proba xenómica boa ou mala, ou que teñen unha proba xenómica boa para tipo pero mediocre para produción ou viceversa.

Dentro dos touros que xa se están a comercializar con proba xenómica hainos bos e non tanto.

Nun futuro, cando o cálculo da proba xenómica estea desenvolvido en España, o termo “touro xenómico” perderá valor, xa que todos os touros postos en testaxe terán proba xenómica.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

47

50

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

PROBARANSE MENOS TOUROS, XA QUE AS PROBAS XENÓMICAS PERMITIRÁN SELECCIONAR MELLOR OS TOUROS QUE SE HAN TESTAR

CAMBIOS O concepto de touro en proba vai mudar. Os touros en proba seguirán sendo aqueles dos que aínda non se dispón de información propia, ao non ter fillas, pero cunha mellor estimación do seu valor xenético, grazas á proba xenómica. Desaparecerá o concepto de “touro en proba” entendido como o touro do que se descoñece o seu valor xenético (só o que permite estimar o índice de pedigree), e ponse en testaxe por ser fillo duns pais de alto valor xenético ou de familias recoñecidas a nivel mundial. Así, todos os touros que se comercialicen terán feita unha proba xenómica.

Os touros en proba sen proba xenómica deixaranse de empregar, ao ofrecer menos fiabilidade sobre a estimación do seu valor xenético. Posiblemente queden relegados ao mercado de monta natural.

Os centros de inseminación, ao dispoñer de máis información sobre os touros que se han testar, diminuirán o número de touros que se van probar por ano, o que lles permitirá reducir os custos ao ter que mercar menos touros, pero, pola contra, os touros con proba xenómica son máis caros, polo que o investimento inicial tenderá a ser similar.

Os touros con proba xenómica identifícanse coa letra G diante do índice xenético. En Canadá trabállase co G-LPI e en USA co G-TPI. No caso de España será G-ICO. Este índice será a combinación do índice xenómico directo mais o índice de pedigree, no caso de touros novos, ou do índice xenético baseado na información das fillas no caso de touros probados.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

O FUTURO O actual sistema de avaliación do valor xenético con base nas probas de proxenie é moi ineficiente. Precísase moito tempo para estimar o valor xenético dun animal e ten un custo moi alto, xa que supón manter un touro na espera de proba durante uns catro anos ata obter unha primeira proba do animal, que irá gañando fiabilidade a medida que vaia incorporando máis fillas e, polo tanto, maior información para a estimación do valor xenético.

Cada vez terán maior importancia as vacas como proxenitoras de novos sementais. Isto daralles un maior protagonismo aos gandeiros que dispoñan de familias de vacas que a xenómica determine que son moi superiores á media da poboación, con maior precisión con que agora o fan as valoracións xenéticas tradicionais, onde, no caso das vacas, ten moito peso o índice de pedigree.

Cada vez será máis difícil recoñecer as familias de touros ou de vacas das que proceden os touros en testaxe, xa que en moitos casos serán fillos de proxenitores que tan só teñen proba xenómica.

Os touros en testaxe con proba xenómica empezaranse a comercializar dende o momento que sexan aptos para extraerlles seme, e non como ata agora, que teñen unha primeira fase de comercialización a un prezo moi baixo (ou gratuíto) para asegurar un mínimo de descendencia para obter datos dabondo para calcular o seu valor xenético. Se agora os touros en proba son moi baratos ou gratuítos é porque a estimación do seu valor xenético ten pouca fiabilidade e, de feito, a maioría dos touros en proba deixan de comercializarse (son sacrificados) unha vez que obteñen a súa primeira quenda de fillas, por non cumprir as expectativas que ofrecía a súa xenealoxía.

En liña con isto, xorde un dos aspectos negativos da xenómica, como é o encarecemento do seme. O touro en proba deixará de ser un seme barato para incrementar o seu prezo, na medida que a proba xenómica do touro sexa boa. Ten a súa lóxica, xa que os centros de touros estarán a ofrecer un mellor produto, con maior fiabilidade.

O que está por ver é se seguirán existindo os touros probados, de alta fiabilidade, dende o punto de vista comercial. Isto suporía para un Centro de touros estar mantendo touros á espera da proba das súas fillas, á vez que compiten con touros novos cunha proba xenómica moi superior á deles. O camiño a seguir neste senso é aínda unha incógnita e dependerá de como vaian evolucionando as investigacións en xenómica. A curto e medio prazo seguirase traballando en base a probas de proxenie, tal como agora as coñecemos, se ben con melloras inducidas pola información adicional que aportan as probas de proxenie.

O emprego masivo de touros baseándose unicamente na súa proba xenómica formulará novos retos no ámbito da gandería, como é determinar a facilidade de parto dos touros que se empregarán sen ter datos das súas fillas.

52

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

NUN FUTURO AS PROBAS DE PROXENIE, TAL COMO AGORA AS COÑECEMOS, VAN CAMBIAR SUBSTANCIALMENTE

NA ACTUALIDADE Como xa dixemos, actualmente en España non se realizan probas xenómicas. Os touros que se están a comercializar con proba xenómica baséanse en probas estranxeiras.

As probas xenómicas fanse en Norteamérica, e os resultados son con base en USA ou en Canadá. Estes valores xenéticos non son comparables coas probas españolas, e teñen o mesmo valor que as probas de touros estranxeiros sen fillas en España.

Para os efectos prácticos, e mentres non existan probas xenómicas con base española, o gandeiro debe ter precaución no uso dos chamados “touros xenómicos”. En primeiro lugar, porque son máis caros, xa que se está a pagar un sobreprezo por eles, cunha estimación do seu valor xenético que non é en base española, polo que a súa conversión a proba española pode que non sexa interesante para o gandeiro, e estariamos a pagar máis por menos, xa que a oferta actual de touros probados é ampla, tanto en calidade como en prezo, para ser unha alternativa válida aos “xenómicos” mentres Conafe non desenvolva as probas xenómicas españolas.

En segundo lugar, débese ter en conta que as probas xenómicas actualmente non se actualizan. Calcúlanse no seu día con base na valoración xenética americana vixente no momento da análise, e non se volven actualizar, polo que a proba xenómica que aparece nos catálogos non ter por que estar actualizada e, polo tanto, é como empregar a día de hoxe un touro mirando a súa proba nun catálogo de hai un ano ou dous.

A PRÁCTICA As probas xenómicas introducen aínda máis complexidade á hora de planificar a mellora xenética no ámbito da

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

gandería. Vai ser moita a información, nalgúns casos, de difícil interpretación, con novas liñas xenéticas, novos índices etc.

A complexidade que introducen as probas xenómicas resólvese en gran medida co uso dos programas de apareamentos. Para un gandeiro ou un veterinario será moi difícil xestionar toda a información que fará falta para desenvolver un programa de mellora xenética no ámbito da gandería sen a axuda dun programa informático. Nesta liña, Africor Lugo leva anos prestándolles este servizo aos seus socios.

A pesar de que se di que as probas xenómicas poden axudar a diminuír a consanguinidade, non está moi claro, xa que os touros que se van poñer en testaxe pasarán o primeiro filtro do índice de pedigree antes de facerlles a proba xenómica, polo que se seguirán testando touros fillos do mellor 1% da poboación, é dicir, de tres ou catro liñas de touros, como agora, salvo algunha que outra excepción, polo que o máis probable é que o risco de consanguinidade se incremente ou se manteña.

Non cabe esperar que aparezan moitas novas familias de vacas, agora rexeitadas polos seus baixos índices xenéticos, que rexurdan por unha moi boa proba xenómica, xa que estas se basean, en definitiva, nas avaliacións xenéticas calculadas nas probas de proxenie, polo que os touros xenómicos do futuro seguirán tendo no seu pedigree liñas dos mellores touros actuais. Por este motivo, os programas de apareamentos serán imprescindibles na mellora xenética da gandería, na medida que son a mellor ferramenta para combater a consanguinidade.

Como conclusión práctica, e respondendo á pregunta de se é interesante hoxe usar touros con proba xenómica, a resposta é si, pero débese facer en menor medida que agora estea usando os touros en proba na súa gandería. É unha cuestión de manexar o risco.

Unha vez que se dispoña de probas xenómicas en España, deberíase incrementar o uso de touros con proba xenómica na mesma medida que van ir desaparecendo os touros probados de alta fiabilidade.

54

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

MANEXO DE DOSES SEMINAIS EN GANDERÍAS DE VACÚN LEITEIRO

A redución da fertilidade ten entre as súas principais causas o incorrecto manexo das doses seminais, unha práctica imprescindible para conseguir o éxito reprodutivo.

Malia os consellos provenientes das distintas asociacións de control leiteiro, co fin de que os gandeiros e inseminadores melloren as condicións das súas cántaras, varios artigos publicados puxeron de manifesto o manexo inadecuado das devanditas doses.

Tras varios meses de investigación, as conclusións deste estudo determinan que esta manipulación é mellorable.

A fertilidade foi reducíndose ano tras ano durante a última década ata chegar a unha taxa que se aproxima ao 33% no noroeste de España (Galicia). A explicación a este declive foi atribuída fundamentalmente á selección xenética para a produción láctea, pero é posible que a orixe sexa multifactorial (García-Ispierto, 2007). Varios factores poderían estar a ocasionar o descenso na fertilidade dos rabaños leiteiros, tales como a tensión ambiental, os desequilibrios nutricionais nas racións, a ausencia de confort e un incorrecto manexo nas doses seminais.

Este último factor foi cumpridamente revisado como unha das principais causas do descenso na fertilidade (Saacke, 1983; Barth, 1993). É ben sabido que o correcto manexo de doses seminais é imprescindible para chegar a conseguir o éxito reprodutivo.

En varias ocasións, as asociacións para o control leiteiro publicaron recomendacións para que os gandeiros e inseminadores manexen o seme das súas cántaras nas mellores

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

R. Muíño1, A.I. Peña2, C. Díaz, L.A. Quintela2, P. Herradón2, J. Becerra2, C. Tamargo3, C.O. Hidalgo3 1 Centro Veterinario Meira, S.L. rodrigomuino@colvet.es 2 Unidade de Obstetricia e Reprodución Animal. Departamento de Patoloxía Animal.

Facultade de Veterinaria de Lugo. Universidade de Santiago de Compostela (USC) 3 Área de Selección y Reproducción Animal. Servicio Regional de Investigación y Desarrollo Agroalimentario (Serida), Xixón (Asturias)

condicións posibles. Con todo, a pesar destas recomendacións, varios artigos publicados puxeron de manifesto que o mal manexo das doses seminais repercute negativamente sobre a fertilidade das devanditas doses (López Gatius, 2003). Parece ser que este problema podería acentuarse nas ganderías onde o gandeiro realiza o manexo do seme, debido a que el mesmo aprendeu a técnica cun mínimo adestramento e nunca se supervisou como a realiza. Pode ser que co tempo adquirise malos hábitos, tanto no manexo de doses seminais como na técnica de inseminación, o que repercute negativamente sobre a fertilidade na gandería.

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Dúas prácticas habituais nas ganderías e que máis repercusión teñen sobre o dano das doses seminais conxeladas

UNHA MANIPULACIÓN ERRÓNEA, E HABITUALMENTE OBSERVADA NAS DIFERENTES GANDERÍAS, É A AUSENCIA DUNHA PLANIFICACIÓN A calidade do seme pode danarse durante o almacenamento das doses, durante a desconxelación ou no seu manexo durante a inseminación, debido a flutuacións na temperatura das doses seminais que se asociaron con descensos da viabilidade espermática e a motilidade.

Nas fotos que acompañan a este texto poden verse dúas prácticas habituais nas ganderías e que probablemente máis repercusión teñan sobre o dano das doses seminais conxeladas. Na primeira delas observamos un inseminador que vai coller unha dose seminal e, para iso, eleva o cánister coas doses seminais por riba do colo do tanque, sometendo a dose de seme a temperaturas de -2 a 5 °C (as variñas de inseminación atópanse mergulladas en nitróxeno líquido a unha temperatura de ao redor de -140 °C). Se esta práctica se mantén no tempo, ao redor de 1 minuto, ocorre unha deterioración importante na viabilidade desas doses seminais que pode comprometer a súa fertilidade. Outra manipulación errónea, e habitualmente observada nas diferentes ganderías, é a ausencia dunha planificación ou, de habela, non está actualizada coa localización das diferentes doses de seme no tanque de nitróxeno; iso forza a que exteriorice a dose de seme e se intente ver a súa identificación, unha práctica que se pode realizar, pero nun tempo récord. Se existe dificultade na lectura da dose e non logramos facela en menos de 8 segundos é recomendable volvela a introducir no tanque. Todo isto é evitable se dispoñemos dunha planificación actualizada da localización de dose no tanque.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

55

56

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Distribución de espermatozoides asignados a cada subpoboación espermática no momento da desconxelación

Espermatozoides (%)

En gris aparece representada a subpoboación 1, en negro a subpoboación 2, mentres que en branco aparece a subpoboación 3 e en raiado a subpoboación 4

control

cánister uso frecuente

SEMPRE SE RECOMENDOU MANTER OS TANQUES ILLADOS DO CHAN E EN LUGARES FRESCOS E NON SOMETIDOS Á HUMIDADE AMBIENTAL, A PODER SER NUNHA CAIXA DE CARTÓN

cánister uso non frecuente

Todos estes factores que acabamos de mencionar foron considerados á hora de realizar este estudo e tívose en conta a súa interacción sobre os resultados finais, como poderemos ver máis adiante.

Os cambios de calidade espermática realízanse a través do Sistema Automatizado de Análise Computerizada

Cabe lembrar que toda práctica errónea no manexo de doses seminais pode ser evitable. Iso fai que dispoñamos nas nosas ganderías dun seme de calidade non alterado polo seu mal uso e que poidamos estar seguros de que o erro reprodutivo non é responsabilidade do seme.

Outros factores que poden contribuír a empeorar a calidade das doses seminais son: – Inadecuada reposición dos niveis de nitróxeno líquido nos tanques das ganderías.

– Localización dos tanques nas ganderías. Sempre se recomendou manter os tanques illados do chan e situados en lugares frescos e non sometidos á humidade ambiental, a poder ser nunha caixa de cartón, aínda que neste estudo se comprobou que unha parte dos tanques está directamente situada no chan e sen illamento.

– Estado de conservación do tanque, tapas e colos de tanque.

– Tamaño das ganderías (medianas e pequenas). En ganderías pequenas insemínase menor número de vacas ca nas ganderías de maior tamaño, por tanto, recórrese menos ao tanque e, en principio, as doses están menos sometidas a flutuacións de temperatura.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

MATERIAL E MÉTODOS Para o presente estudo foron seleccionadas un total de 26 ganderías (26 tanques de seme) Holstein do noroeste de España. Un exaculado dun touro de Raza Asturiana de los Valles foi recollido e procesado para a criopreservación. De todas as doses procesadas, recolléronse 156 do centro de inseminación e, posteriormente, foron depositadas en 26 tanques das ganderías colaboradoras; a capacidade dos tanques das ganderías era de entre 18-20 litros de nitróxeno líquido.

Tres doses seminais foron introducidas nun cánister de uso frecuente polo gandeiro para valorar o manexo desas doses pola gandería, e outras tres doses do mesmo lote de conxelación foron depositadas noutro cánister sen doses seminais, para comprobar se a taxa de reposición de nitróxeno era a correcta. As 6 doses seminais depositadas nos tanques de cada gandería foron recollidas ao cabo de 7 meses e transportadas ata o noso laboratorio para avaliar os cambios na calidade espermática. Para iso utilizouse o sistema CASA (Sistema Automatizado de Análise Computerizada) co obxectivo de investigar a existencia de subpoboacións espermáticas nas mostras de seme desconxeladas, así como o dano orixinado sobre elas despois de 7 meses almacenadas nos tanques das ganderías. Ao mesmo tempo que se depositaron as doses, anotáronse unha serie de datos: estado do tanque (bo ou malo), localización do tanque, tamaño das explotacións e frecuencia de recheo de nitróxeno (1 mes).

O sistema CASA utilizado foi un Sperm Class Analyzer de Microptic S.L. (SCA 2002®). A análise baseouse na captura de 16 imaxes fotográficas consecutivas de cada campo microscópico seleccionado, tomadas a intervalos de 40 ms. As imaxes dixitalizáronse mediante o software SCA 2002® Mobilidade. Para o estudo utilizouse un microscopio de contraste de fases con platina a 37 °C e obxectivos de 200X. O estudo de subpoboacións espermáticas con patróns de movemento específico realizouse mediante unha análise de clústers multivariante, utilizando o procedemento k-medias.

Artes

N º 1 I IMPARA C B N º 1 T O +3.573 Le LE! ipo ch +3.63

e +1.3 48 kgs .

2.94 Long.

118

Ubre +

Goldwyn x BW Marshall x Formation GO-FARM ARTES ET - IT019990283029

RECOMENDADO

Alpado Sonia VG86

Campaña Galicia 2012

NOVILLAS

ARTES se confirma una vez más tras las nuevas pruebas de diciembre como el Goldwyn de referencia, el mejor y más completo del panorama internacional. Con casi 100 hijas ya en su prueba, sus datos son realmente impresionantes. La ALTA FERTILIDAD de su semen avalada por los excelentes datos de campo que reportan los propios ganaderos y su FACILIDAD DE PARTO, confirman a Artes como uno de los sementales más demandados en el mundo. Compruébalo!

Artes Erica VG85 / VG88 en segundo parto

Alpado Sonia VG86

Go-Farm Tina VG89-Hermana completa

Distribuido en Galicia por:

Manuel Reija 610 52 67 85 - Angel López 677 229 407 - Noel Balsa 619 760 916 - Alberto Lamas 680 115 019

www.semenzoo.it ~ semenzoo@semenzoo.es

España

58

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

RESULTADOS E DISCUSIÓN Os resultados revelaron que a motilidade total media descendeu moi pouco para as mostras de uso frecuente (45.2±6.9%) ao comparalas coas doses de uso non frecuente (46.9±59.0). Con todo, o descenso da motilidade foi maior ao comparalas coas doses control (59.0%), aínda que a interacción manexo de doses seminais e motilidade total non foi significativa.

Catro subpoboacións espermáticas foron definidas despois de realizar a análise multivariante de 16,710 espermatozoides mótiles individuais. Os patróns de movemento das 4 subpoboacións defínense a continuación: – Subpoboación 1: representada por eses espermatozoides que se movían con baixa velocidade, aínda que con traxectoria progresiva. Esta subpoboación incluía un 35% do total de espermatozoides móbiles.

– Subpoboación 2: constituída por espermatozoides con alta actividade, pero con traxectorias non progresivas; podería considerarse un movemento similar á “hipercinese”, representada por un 14% do total de espermatozoides móbiles.

– Subpoboación 3: engloba un 17% de espermatozoides móbiles, cun movemento lento e non progresivo.

– Subpoboación 4: constituída por un 31% do total de espermatozoides móbiles, cun movemento rápido e progresivo.

Se observamos a distribución dos espermatozoides dentro das subpoboacións dependendo do manexo de doses seminais en diferentes cánisters, inmediatamente despois da desconxelación, o manexo desas doses depositadas nun cánister de uso frecuente tivo un efecto significativo (P<0.05) sobre a proporción de espermatozoides asignados ás subpoboacións 4 e 3, mentres que as almacenadas no noso laboratorio amosaron a porcentaxe máis elevada de espermatozoides asignados á subpoboación 4.

Varios estudos indicaron o dano orixinado sobre as doses seminais ao expoñelas a temperatura ambiente de 20 °C durante manipulacións, tales como extracción de doses se-

Inicio da desconxelación; logo vólvese a conxelar e ocorre a recristalización

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

VARIOS ESTUDOS INDICARON O DANO ORIXINADO SOBRE AS DOSES SEMINAIS AO EXPOÑELAS A TEMPERATURA AMBIENTE DE 20 °C DURANTE MANIPULACIÓNS

minais para transferilas entre tanques ou para ver a identificación da devandita dose. As ditas manipulacións poden resultar nunha desconxelación parcial do contido, que logo se volve a conxelar e sofre o proceso chamado recristalización. O devandito fenómeno orixina un dano parcial sobre as células espermáticas, pero é acumulativo, de modo que se esas prácticas de manexo se repiten no tempo rematan por comprometer a motilidade e a viabilidade desas doses.

Sorprendentemente, as outras variables estudadas, como a frecuencia de recheo do tanque de nitróxeno, foron as adecuadas e, por tanto, non interaccionaron sobre a calidade final das doses seminais. Tampouco a localización do tanque, nin o dano nos tanques nin o tamaño das ganderías tiveron ningunha interacción sobre a calidade das doses seminais do noso estudo.

CONCLUSIÓNS – O manexo de doses seminais é mellorable.

– A subpoboación 4 é a que se viu máis afectada pola manipulación de doses seminais.

– O dano causado sobre os espermatozoides é progresivo e acumulativo.

– A compra de seme debería programarse a un ano.

– O seme que se acumula nos tanques (máis de dous anos) sen usar é susceptible a danos durante a manipulación e poida que a súa fertilidade estea comprometida.

– As planificacións das doses almacenadas nos tanques han de estar actualizadas co fin de reducir manipulacións sobre o seme.

BIBLIOGRAFÍA _Barth AD. Factors affecting fertility with artificial insemination. In Female bovine infertility. Veterinary clinics of north America: Food Animal Practice. 1993, 9(2), 275-89. _García-Ispierto I, López-Gatius F, Santolaria P, Yánez JL, Nogareda C, López-Béjar M. Factors affecting the fertility of high producing dairy herds in northeastern Spain. Theriogenology. 2007, 67, 632-38. _López-Gatius F. Is fertility declining in dairy cattle? A retrospective study in northeastern Spain. Theriogenology. 2003, 60, 89-9. _Quintero-Moreno A, Miró J, Rigau AT, RodríguezGil JE. Identification of sperm subpopulations with specific motility characteristics in stallion ejaculates.

Theriogenology 2003, 59, 1973-90. _Saacke RG. Semen quality in relation to semen preservation. J. Dairy Sci. 1983, 66, 2635-44.

O -Ma n x J o c k o x L u k e

Campaña Galicia 2012

Un año más, el Mejor O-Man por Morfología Superior en Estructura Lechera, Tipo, Ubre y Patas Altas Producciones y Mucha Proteina + 0,12 % Fácil Parto, Ideal para NOVILLAS

LECH

E +1.

229 K G TIPO +2,50 S. UBRE + PATAS 2,51 +2,75 LONG EV FERTI . +105 LID. + 104 ANA

FI 12

/11

Sumera GP84

Proda

Emina GP84

Beta GP84

Distribuido en Galicia por:

Manuel Reija 610 52 67 85 - Angel López 677 229 407 - Noel Balsa 619 760 916 - Alberto Lamas 680 115 019

www.semenzoo.it ~ semenzoo@semenzoo.es

España

60

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

PAUTAS XERAIS PARA UNHA BOA SELECCIÓN XENÉTICA NA GRANXA

É bo ter claro o número de xovencas que se van cubrir a efectos de usar touros con facilidade de parto

Para o gandeiro é importante escoller ben os touros a usar na explotación coa mellor relación calidade/prezo nas compras que fai tanto nas campañas de seme coma ao longo do ano. Estas adquisicións resultarán máis útiles e rendibles se os sementais seleccionados poden corrixir os defectos detectados en cada rabaño e mellorar os obxectivos de cada granxa.

PASOS PREVIOS A selección xenética do gando na explotación pode resolverse dun modo sinxelo se o gandeiro segue uns pasos previos antes de escoller os touros que vai empregar: Revisar os datos da granxa. O primeiro que hai que facer é valorar o estado da explotación e da cabana, prestándolle atención aos seguintes aspectos: Caracteres de produción. É fundamental saber cal é a produción de leite da granxa, tanto a cantidade coma os quilos de graxa e proteína. Sobre todo debemos fixarnos na produción láctea das primeirizas, que é máis determinante.

Caracteres morfolóxicos. Aconséllase ter a man a información sobre os animais: os ubres, as patas, o carácter leiteiro, a capacidade...

Caracteres funcionais. Débense ter presentes tamén os caracteres funcionais ou secundarios das vacas, como son o reconto de células somáticas, a lonxevidade, a fertilidade das fillas ou a velocidade de muxido.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

Fernando Rego López1 e José Luis Méijome Blanco2 1 Técnico de acoplamentos de Africor Lugo 2 Técnico de acoplamentos de Africor Pontevedra

Estes índices xenéticos obtéñense de cada avaliación xenética que fai Conafe (en xuño e en novembro) e varían en cada unha delas, polo que hai que manexar sempre os datos máis actualizados. Os datos dos touros sen fillas en España tamén se actualizan cada vez que hai probas no seu país de orixe.

Detectar defectos. Unha vez feito o reconto dos datos principais da explotación, o seguinte paso é fixarse nos defectos detectados a nivel global e analizalos, o que servirá para poder sopesar cales urxe corrixir. Por tanto, esta é unha cuestión moi importante na selección xenética. Por exemplo, se un gandeiro detecta uns índices de patas malos e considera que ter boas patas vai resultar produtivo na súa granxa, no momento de escoller touro loxicamente buscará un que sexa mellorante en patas.

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

O primeiro que hai que facer é valorar o estado da explotación e do gando

HAI QUE FIXARSE NOS DEFECTOS DETECTADOS A NIVEL GLOBAL NA EXPLOTACIÓN PARA SOPESAR CALES URXE CORRIXIR Atender á facilidade de parto. É bo ter claro o número de xovencas que se van querer cubrir a efectos de utilizar touros con facilidade de parto, por tanto, isto inflúe á hora de escoller os touros e a cantidade de doses de cada touro.

Ademais, polo xeral, as xovencas teñen maior fertilidade, co que sempre poderemos arriscar un pouco máis aínda que o touro sexa máis caro.

Ver o tipo de manexo. Non é o mesmo escoller os touros para extensivo que para intensivo porque hai certos caracteres que teñen máis peso dependendo do sistema de produción, e hai distintos tipos de explotacións por produción; non é o mesmo producir 6.000 litros de media que alcanzar os 10.000, por exemplo. É outro dato a apuntar.

Definir obxectivos. Dentro destas pautas xerais, a última recomendación é o establecemento de obxectivos.

Os obxectivos comúns adoitan ser a mellora da produción e o aumento da lonxevidade, o que se traducirá nun incremento da rendibilidade da granxa. Non obstante, cada gandeiro ten as súas necesidades e debe definir os primeiros obxectivos da súa explotación, os particulares. É moi importante priorizar os obxectivos tendo en conta os defectos detectados ou o importante que poidan ser; así, darémoslle máis importancia á produción, ao ubre ou ás patas que a outros caracteres como poden ser a capacidade, o carácter leiteiro ou a graxa.

A ELECCIÓN DOS TOUROS Cos datos máis recentes da explotación revisados, os defectos detectados, vista a facilidade de parto para as xovencas e visto tamén o tipo de manexo e cuns obxectivos claros en mente, exilir os touros apropiados faise doado porque se pode ir máis ou menos a tiro fixo. Neste momento cabe lembrar que o principal é traballar con poucos touros e que eses touros melloren os obxectivos da granxa.

Na escolla de sementais tomaremos nota destes puntos: Fiabilidade da proba. O gandeiro debe fixarse na fiabilidade da proba xenética do touro e no número de fillas que posúe. Non se pode comparar un touro con menos de 100 fillas cun de máis de 1.000 porque a diferenza está na fiabilidade, que se expresa en porcentaxe.

Liñas xenéticas. Hai que comprobar en primeiro lugar cales son as liñas xenéticas predominantes no rabaño, xa que se trata dun dato fundamental para decidir as liñas xenéticas dos touros, é dicir, para que estas non coincidan coas do rabaño. Se se consegue que sexan distintas evítase a consanguinidade e obtense un bo cruzamento. A consanguinidade carrexa perdas de fertilidade, a aparición de novas enfermidades xenéticas e problemas de produción, graxa e proteína e de lonxevidade.

Herdabilidade dos caracteres. O control que temos mediante a selección sobre algúns caracteres é menor que o que podemos ter sobre eles coa mellora do manexo nunha explotación.

Prezo das doses seminais. O obxectivo debe ser obter o maior número de fillas por touro empregado, polo que a adquisición de poucas doses dun touro de alto prezo non é recomendable, agás no caso de vacas puntuais, de alto valor xenético. Ás veces, os touros teñen un sobreprezo por estar de moda ou por ter unha baixa dispoñibilidade de doses sen que se corresponda un alto prezo da dose cun touro altamente mellorante.

UN ACOPLAMENTO CORRECTO O proceso da selección xenética complétase cun correcto acoplamento. O aconsellable é combinar ben os obxectivos do gandeiro cos defectos detectados: se o touro corrixe os defectos e cumpre os obxectivos lograrase un bo cruzamento. Nos acoplamentos hai que ter ollo ademais coa consanguinidade; a probabilidade de que se repitan os xenes non debe ser superior ao 6,25%.

Nas Africores provinciais existen uns programas de acoplamento a disposición de todos os socios para orientalos nesta práctica. Os gandeiros poden solicitar o servizo completo e personalizado de asesoramento; neste caso, os técnicos de acoplamento acuden á granxa para coñecer cada caso ao detalle e facerlle unha recomendación a cada gandeiro sobre as súas necesidades e sobre a compra e o emprego do seme. Os asociados tamén poden consultar dúbidas puntuais unha vez mercadas as doses.

O obxectivo debe ser obter o maior número de fillas por touro empregado

O PRINCIPAL É TRABALLAR CON POUCOS TOUROS E QUE ESES TOUROS MELLOREN OS OBXECTIVOS DA GRANXA

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

61

62

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Caso práctico ICO

LEITE

kg Graxa

kg Proteína

ICU

IPP

ICAP

IXT

RCS

Lonxevidade

DA

Fiabilidade

€

TOURO A

3.045

1.804

25

42

0,42

1,00

1,35

0,90

100

102

99

99

30

TOURO B

2.851

1.216

42

30

1,60

1,32

1,10

1,68

92

98

85

78

25

TOURO C

2.735

758

25

28

2,40

0,90

1,43

2,04

110

115

100

62

25

TOURO D

2.411

209

15

16

0,96

2,37

0,85

1,62

96

105

103

65

15

TOURO E

2.148

58

0

8

1,95

1,29

0,94

1,98

117

115

106

76

10

TOURO F

2.438

475

20

25

1,41

2,00

1,20

1,90

105

108

101

90

20

TOURO G

2.901

912

54

30

1,71

2,35

2,04

2,90

93

110

103

82

60

TOURO H

2.756

1.423

9

29

1,27

1,27

1,99

1,81

113

99

91

85

20

ICO

LEITE

GRAXA

PROTEÍNA

UBRE

PATAS

CAP

TIPO

RCS

LONXEVIDADE

DA

GANDERÍA 1

1.490

6

2

2

0,50

0,10

0,45

0,58

100

110

103

GANDERÍA 2

1.765

278

4

10

0,60

0,40

0,40

0,70

101

108

102

GANDERÍA 3

1.987

500

11

8

0,80

0,70

0,58

0,94

90

104

101

GANDERÍA 4

1.900

193

11

6

0,98

0,90

0,60

1,13

104

115

106

GANDERÍA 5

1.952

727

14

26

0,24

0,15

0,17

0,29

102

97

98

MEDIA ESPAÑA

1.481

118

3

4

0,17

0,11

0,16

101

MEDIA GALICIA

1.436

97

3

3

0,08

0,07

0,09

101

ICO: índice xenético global. ICU: índice combinado de ubre. IPP: índice de patas e pés. ICAP: índice de capacidade. IXT: índice xeral de tipo.

RCS: reconto de células somáticas. DA: días abertos

INTERPRETACIÓN Neste caso práctico de elección de touros incluímos unha táboa cos índices xenéticos ficticios duns touros, e nela destacamos en sombreado os mellores para cada carácter, o que nos axudará á hora da elección do touro. Introducimos ademais outra táboa cos datos ficticios de varias granxas.

Así, por exemplo, se observamos a información da gandería 1 encontrámonos con que debe mellorar en produción, proteína e patas. Daquela, iremos á táboa dos touros para ver cales son os mellores nestes aspectos e cales son menos mellorantes; estes últimos descartarémolos e barallaremos opcións entre os primeiros. Os mellores touros para esta explotación, en función destas necesidades, son o G o B e o H. En

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

maior ou menor medida, todos os touros son axeitados para o que se necesita mellorar nesa gandería, sendo o touro G a mellor opción para esa granxa 1; non obstante, se valoramos o prezo do seme, as outras dúas opcións pasan a ser as que mellor combinan calidade/ prezo.

A gandería 3 pode constituír outro bo exemplo. Presenta problemas en proteína e células somáticas. Como só detectamos dous defectos, atopámonos con máis touros entre os que escoller.

De todo os sementais os que descartamos o G, o B e o E por ser menos mellorantes nestes caracteres, e quedámonos con outras tres opcións: os touros A (bo en proteína), H (mellorante de RCS) e C (tamén mellorante de RCS).

Neste caso hai menor diferenza

de prezo polo cal non lle damos tanta importancia a este factor; en cambio, se valoramos a fiabilidade dos touros tan só nos quedariamos coas opcións A e H, xa que a outra opción ten moi baixa fiabilidade.

Vemos outro caso distinto, o da gandería 5. Detectamos como defectos a corrixir os ubres, as patas e a capacidade. Daquela, escolleremos para ela touros mellorantes nestes tres caracteres morfolóxicos. Novamente, o touro G preséntase como idóneo porque mellora os tres trazos. Do mesmo xeito que no primeiro caso, outras opcións aceptables para esta gandería serían a E e a F cun aforro considerable no prezo das doses.

Seguindo co caso anterior e tendo en conta a fiabilidade, escolleriamos a opción F.

64

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

ALGÚNS FACTORES RELACIONADOS COA EFICACIA REPRODUTIVA EN VACÚN LEITEIRO A eficacia reprodutiva en vacún leiteiro é un dos factores que inflúen na rendibilidade económica das explotacións, por iso é importante o cambio de actitude nos programas de mellora xenética, nos que se están a incluír os caracteres relacionados coa reprodución. Ademais, cómpre realizar un seguimento exhaustivo doutras posibles causas do descenso na fertilidade, como son as enfermidades infecciosas, a nutrición ou o benestar animal. Ao ser un problema multicausal, a infertilidade resulta difícil de diagnosticar; non obstante, cada problema detectado é un paso adiante cara a unha maior eficacia reprodutiva.

Barrio, M.; Quintela, L.A.; Díaz, C.; Becerra, J.J.; Peña, A.I.; Caínzos, J.; Trillo, Y.; Vigo, M.; De Prado, A.; Rodríguez-Zamora, A.; Peñarando, D. e Herradón, P.G. Departamento de Patoloxía Animal. Reprodución e Obstetricia, Universidade de Santiago de Compostela, Facultade de Veterinaria. Avda. Carballo Calero s/n, 27002 Lugo

Gráfica 1. Evolución da produción e o intervalo entre partos en Galicia nas últimas décadas (fonte: Xunta de Galicia)

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

A rendibilidade económica das explotacións bovinas de produción láctea depende, nunha parte importante, da cantidade de leite producido, da eficacia reprodutiva do rabaño e da lonxevidade dos animais utilizados. Nas últimas décadas, fomos testemuñas dun descenso progresivo da fertilidade no vacún leiteiro, descenso que, dependendo dos autores, oscila entre 0,5 e 1 punto porcentual por ano. Tal é así que en 20 anos baixamos do 50-60% ao 3040%. Este descenso na fertilidade foi acompañado dun incremento na produción, por iso asumiuse que o un era consecuencia do outro (gráfica 1). Con todo, aínda que a fertilidade se atopa en torno ao 35%, existen moitas explotacións por baixo desta cifra e non sempre asociado a altas producións.

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Sen dúbida, un factor importante que hai que ter en conta son os programas de mellora xenética levados a cabo nas últimas décadas. Nestes programas sempre primaron a produción e o tipo, deixando a un lado os caracteres relacionados coa reprodución. Consecuencia disto é, probablemente, o manifesto incremento na produción e o descenso da fertilidade. Unha proba diso é o feito de que nos últimos anos se observa unha lixeira recuperación da fertilidade como consecuencia dun cambio de actitude nos programas de selección xenética, que inclúen caracteres relacionados coa reprodución. De todos os xeitos, a herdabilidade destes caracteres é baixa e a recuperación levará tempo.

Con base nisto, pensamos que o tope que podemos alcanzar de fertilidade baixou e atópase entre o 30 e 40% e calquera cifra inferior é debida a outros factores. Dentro destes atópanse a nutrición, as enfermidades infecciosas, o benestar animal etc. A infertilidade é un problema multicausal e como tal resulta difícil de diagnosticar, salvo en casos concretos, pero o que si podemos facer é solucionar todos aqueles problemas que se detecten e dese xeito iremos incrementando a fertilidade da explotación.

Neste traballo trataremos de realizar un resumo dalgúns factores concretos que poden influír na reprodución apoiándonos na nosa propia experiencia, algúns por seren temas de actualidade e outros porque cremos que están infravalorados e poden ser moi importantes.

ENDOMETRITES SUBCLÍNICAS As metrites e endometrites son procesos inflamatorios do útero da vaca que se diferencian pola parte do útero afectada, o momento no que se producen e a sintomatoloxía. As endometrites son procesos que só afectan a parte interior do útero (endometrio), prodúcense a partir do día 21 do posparto e en ningún caso producen síntomas xerais no animal (febre, depresión etc.).

As endometrites clínicas son as que cursan con fluxo mucopurulento durante o celo e as subclínicas non presentan síntomas visibles.

As metrites e endometrites clínicas son relativamente fáciles de diagnosticar e é sobradamente coñecido o seu efecto negativo sobre a reprodución. As endometrites subclínicas, ao non presentaren sintomatoloxía visible, son difíciles de diagnosticar.

Nos últimos anos están a levarse a cabo numerosos estudos sobre estas endometrites co fin de conseguir un método de diagnóstico aplicable a nivel de campo, cuantificar o seu número e determinar que importancia teñen na reprodución posterior das vacas.

Diagnóstico: consiste en realizar unha citoloxía uterina, dun modo parecido ao que o fan os xinecólogos en medicina desde hai tempo. O inconveniente na vaca é a recollida da mostra, consecuencia da lonxitude do aparato xenital e a dificultade de atravesar o colo do útero. Nos últimos anos desenvolvéronse métodos sinxelos que nos permiten diagnosticar estes procesos de forma relativamente fácil.

A técnica non require de instrumental complicado, xa que utiliza un instrumento similar a un catéter de inseminación, ao que se axusta, a modo de variña de inseminación, un cepillo especial para usar en cada animal. A mostra recollida tínguese e pode ser interpretada en poucos minutos.

O momento no que se adoita realizar o diagnóstico destes procesos é no posparto, antes de comezar a inseminar. Normalmente adóitase realizar arredor do mes ou mes e medio.

Desta forma coñeceremos como se recuperou a vaca do parto e se está preparada para quedar xestante de novo.

Todas as vacas presentan contaminación bacteriana no útero tras o parto, consecuencia da relaxación das barreiras anatómicas que impiden a entrada de microorganismos no útero, pero cara ao mes ou mes e medio do posparto o útero debería estar totalmente libre de microorganismos e, por tanto, negativo á citoloxía.

Citoloxía uterina na vaca: esquerda, realización do frotis; dereita, imaxe ao microscopio na que se ven numerosas células defensivas (frechas) que indican unha posible infección

Incidencia: é moi variable, xa que depende de moitos factores que varían entre explotacións. Nun traballo realizado na zona centro da provincia de Lugo a porcentaxe observada foi do 15% fronte a un 31% das clínicas (gráfica 2).

Metrites e endometrites clínicas na vaca Gráfica 2. Incidencia de endometrites clínicas e subclínicas no segundo mes do posparto en vacas de leite da provincia de Lugo

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

65

66

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Efecto sobre a reprodución: é unánime a opinión, e os datos confírmano, de que a eficacia reprodutiva diminúe considerablemente en vacas con endometrites subclínicas no posparto. A modo de exemplo, no traballo antes mencionado, as vacas sas tiveron unha probabilidade de quedar preñadas de máis do dobre que as que tiveron endometrites subclínicas (gráfica 3).

A EFICACIA REPRODUTIVA DIMINÚE CONSIDERABLEMENTE EN VACAS CON ENDOMETRITES SUBCLÍNICAS NO POSPARTO

Diagnóstico de cetose mediante a determinación de `-hidroxibutirato en sangue ou corpos cetónicos en ouriños

Gráfica 3. Influencia das endometrites subclínicas no intervalo entre o parto e a inseminación fecundante

Tratamento: sabendo como se diagnostican, que a incidencia é elevada e que afectan negativamente á reprodución, a primeira pregunta que nos xorde é, como trato as endometrites subclínicas? A resposta a esta pregunta é que o importante non é tratalas, senón previlas. En relación con isto, o estudo realizado en Lugo indica que un dos factores máis importantes que predispoñen este problema son as alteracións metabólicas no posparto, principalmente o balance enerxético negativo. Estas deficiencias de enerxía pódense evidenciar facilmente mediante o control da condición corporal das vacas (as vacas con deficiencia de enerxía perden moito peso e condición corporal tras o parto) ou a determinación de corpos cetónicos en ouriños ou `-hidroxibutirato en sangue (ambos se poden analizar na mesma explotación). Este tipo de problemas adoitan ter a súa orixe no período de secado e transición, co que un manexo adecuado da vaca nestes períodos terá un efecto beneficioso sobre as endometrites subclínicas, reducindo a súa incidencia. Outro factor predispoñente importante desta enfermidade é a retención de placenta, relacionada tamén en moitos casos co manexo da vaca en transición.

OBSÉRVASE UNHA LIXEIRA RECUPERACIÓN DA FERTILIDADE COMO CONSECUENCIA DUN CAMBIO DE ACTITUDE NOS PROGRAMAS DE SELECCIÓN XENÉTICA

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

MAMITES As mamites son procesos inflamatorios da glándula mamaria, consecuencia, xeralmente, da entrada de microorganismos a través da canle da mamila. As vacas de alta produción son xeneticamente máis propensas ás infeccións do ubre. O problema das mamites é o custo, moi elevado, que supón para a explotación. Dunha parte están os custos directos, ocasionados polo gasto en medicamentos, veterinario, tempo empregado, leite eliminado etc.; doutra, os indirectos, diminución da produción, incremento das taxas de eliminación e, segundo estudos relativamente recentes, diminución da eficacia reprodutiva.

Os problemas reprodutivos relacionados coas mamites son o descenso da fertilidade e o incremento de perdas de xestación, do tempo necesario para deixar preñada unha vaca ou das endometrites subclínicas.

Pero, como ocorren estes problemas? De forma xeral e resumida, podemos dicir que as mamites poden afectar á reprodución de dúas formas: – Consecuencia dos mediadores da inflamación: cando en calquera parte do corpo se produce unha inflamación, libérase unha serie de substancias cuxa función é, en principio, informar do que está a suceder e pór en marcha os mecanismos necesarios para solucionalo. Con todo, estes mediadores tamén poden chegar a producir certos efectos secundarios, non desexables, que no caso que nos ocupa poden afectar á reprodución.

– Consecuencia dos produtos liberados polos microorganismos causantes da mamite: moitos microorganismos producen enfermidade, á parte de pola súa acción directa sobre o órgano infectado, polo efecto de diferentes substancias que liberan e que poden exercer un efecto a distancia: falamos das endotoxinas e exotoxinas. Estas substancias afectan, entre outros, a diferentes órganos esenciais para que a reprodución se leve a cabo de forma adecuada; por exemplo, poden reducir a secreción de hormonas importantes para a reprodución.

Estes efectos maniféstanse, principalmente, cando as mamites, tanto clínicas como subclínicas, se producen nos días previos ou posteriores á inseminación.

!!

Ver r cree para

+3 en fertilidad TORO SELECCIONADO EN LA CAMPAĂ&#x2018;A DE SEMEN DE GALICIA 2012

...y en Galicia, consulta con nuestro equipo de ventas o Escolmo.

68

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Existen na literatura varios estudos en diferentes países que confirman o feito de que as mamites, tanto as clínicas como as subclínicas, producen estes efectos sobre a reprodución. Con todo, como existen moitas diferenzas entre zonas (manexo, tamaño de explotacións, condicións climáticas etc.), a proba definitiva está sempre nos estudos realizados na nosa comunidade. Respecto diso, o noso equipo realizou un traballo sobre preto de 2.000 lactacións en vacas da provincia de Lugo, no que se confirma que os recontos de células somáticas superiores a 500.000 nos días posteriores á inseminación reducen a taxa de xestacións nun 10%; esta cifra pasa do 30% nas vacas con menos de 500.000 células ao 20% nas que teñen recontos superiores (gráfica 4).

Gráfica 4. Fertilidade en primeira inseminación en función do reconto de células somáticas nos trinta días posteriores

Estes achados non veñen máis que a confirmar o xa mencionado previamente e, ademais, obrígannos a refacer os estudos de perdas económicas inducidas polas mamites, incluíndo as reprodutivas e, ao mesmo tempo, a pensar que estas poden ser unha das causas dos nosos problemas reprodutivos. Por iso é polo que o control adecuado desta doenza é moi interesante para as explotacións.

Gráfica 5. Distribución das doses seminais en función da motilidade posdesconxelación (valores inferiores ao 40% indican baixa calidade)

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

UNHA PORCENTAXE IMPORTANTE DAS DOSES SEMINAIS USADAS NAS EXPLOTACIÓNS CARECEN DA MÍNIMA CALIDADE NECESARIA PARA PODER ASEGURAR UNHA BOA FERTILIDADE CALIDADE DO SEME Outro factor que inflúe na fertilidade e ao que, polo menos en España, nin os gandeiros nin os veterinarios lle damos a importancia debida, é a calidade das doses seminais empregadas.

Ao longo de diferentes estudos realizados respecto diso, a conclusión á que chegamos é que a conservación das doses por parte dos gandeiros (mesmo veterinarios) podería ser mellorable, que os controis de calidade dos centros non son todo o bos que deberían e que existen diferenzas importantes na fertilidade dependendo do touro. Todo isto leva a que unha porcentaxe importante das doses seminais utilizadas habitualmente nas explotacións carezan da mínima calidade necesaria para poder asegurar unha boa fertilidade nunha vaca sa e ben manexada.

Explicaremos a continuación en que consistiron e os resultados máis relevantes dalgúns destes estudos levados a cabo por nós en Galicia.

Un dos traballos consistiu en recoller entre 2 e 4 variñas de 66 tanques particulares pertencentes na súa maioría a gandeiros e algunhas a veterinarios. Evidentemente as doses de seme recollidas eran ao azar (entre as de touros non probados). Unha vez analizadas puidemos comprobar que case a metade das doses seminais estaban por baixo do aceptable e non existían diferenzas entre as pertencentes a touros de carne ou de leite (gráfica 5). Pero, ademais, un traballo similar realizouse en Andalucía e os resultados foron semellantes. Dado o elevado número de variñas de baixa calidade lévanos a pensar nunha conservación inadecuada nas granxas ou nunha manipulación inadecuada desde que saen do centro ata que chegan ao tanque do usuario final.

Outro dos estudos levados a cabo por nós consistiu en avaliar a fertilidade en vacas e xovencas dos touros máis utilizados na nosa zona e foron sorprendentes as enormes variacións entre eles. En vacas podemos ver fertilidades entre o 15% e 50% e en xovencas entre o 20% e 71% (gráfica 6). Isto indica que probablemente existe un efecto do touro sobre a fertilidade, independente da calidade das doses seminais.

MELLIZOS Nalgúns casos oiremos falar deles como unha “enfermidade emerxente”. Isto débese a que aínda que as xestacións dobres en si mesmas non son un problema, si poden chegar a ocasionalo.

Falamos de mellizos en xestacións nas que, como consecuencia da ovulación de dous folículos, temos dous óvulos e se ambos son fecundados, obterase unha xestación con dous embrións/fetos. Deben diferenciarse dos xemelgos, xa que estes proceden do mesmo óvulo, como consecuencia da división deste; a súa incidencia é moi reducida, polo que normalmente falaremos de mellizos.

Sandokan Mr. Sam x Aa r on x D uster CONAFE 11/2011

Foto: Jane Steel

t -FDIF LH t 6CSFT

t 1BUBT

t -POHFWJEBE

t #BKBT DÏMVMBT

t 'BDJMJEBE EF QBSUP t 'FSUJMJEBE EFM UPSP

MANTECON SANDOKAN 2674 Criador: Antonio Cedrún – Hoznayo – Cantabria

Sandokan, el toro revelación.

Posee un pedigrí para hacer frente a los problemas de consanguinidad y aporta leche, facilidad de parto y funcionalidad

ESCOLMO, S.L. Distribuidor para Galicia y Asturias C/ Magnolia, 80 bajo 27003 - Lugo Tfno.: 982 217 633 Fax: 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

OKAN ET Sandy SAND

ABEREKIN, S.A. Centro de Inseminación Parque Tecnológico, Edificio N.º 600 48160 Derio (Bizkaia) - SPAIN Tfno.: +34 94 454 15 77 Fax: +34 94 454 08 78 e-mail: comercial@aberekin.com

www.aberekin.com

70

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Gráfica 6. Fertilidade en vacas e en xovencas de 20 touros frisóns de uso habitual en Galicia

O USO DA ECOGRAFÍA, CADA VEZ MÁIS FRECUENTE EN GANDO VACÚN, PERMITE DIAGNÓSTICOS DE XESTACIÓN MÁIS PRECOCES E TAMÉN DE XESTACIÓNS DOBRES

Probablemente por unha cuestión de espazo, as xestacións dobres na vaca fracasan nunha porcentaxe moi elevada. O embrión/feto necesita dunha certa superficie de útero para a placenta, órgano este necesario para a súa supervivencia, xa que a través del se leva a cabo o intercambio de alimentos e osíxeno da nai ao feto. Se a superficie ten que ser compartida poida que en moitos casos non sexa suficiente para ese intercambio e os embrións/fetos morran.

A porcentaxe de perdas observada en xestacións dobres nos últimos anos na nosa zona é de aproximadamente o 30%, o que é un 200% superior ao observado en xestacións cun só feto. Por tanto, as xestacións dobres na vaca son un problema importante, xa que reducen a fertilidade e alongan o intervalo entre partos. Pero o problema non queda aquí, existe outro inconveniente que, sen dúbida, todos coñecemos: o freemartinismo. Trátase da alteración nos órganos xenitais que sofre a femia, nunha porcentaxe moi elevada dos casos, cando o outro feto é un macho.

Isto non ocorre cos xemelgos, xa que ambos son sempre do mesmo sexo.

Tendo en conta que mellizos houbo sempre, por que falamos dunha enfermidade emerxente e se lle dá máis importancia agora?

En primeiro lugar, o uso cada vez máis frecuente en gando vacún da ecografía permite diagnósticos de xestación máis precoces e tamén de xestacións dobres, polo que somos máis conscientes do problema, xa que antes o diagnóstico de xemelgos era máis complicado.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

Diagnóstico de xestacións dobres na vaca

En segundo lugar, debido ao incremento da produción, a incidencia de mellizos está a aumentar respecto da de hai unhas décadas. Estudos recentes comprobaron que un 50% das vacas que producen máis de 50 l/día teñen ovulacións dobres e, por tanto, son susceptibles de ter mellizos. Diferentes traballos realizados nos últimos anos indican que desde os 80 ata principios deste século, a taxa de mellizos en vacún de leite duplicouse e hoxe en día atópase en torno ao 4%, datos que coinciden co observado por nós en Galicia, onde a porcentaxe de xestacións dobres oscila entre o 4% e 5% dependendo dos anos (gráfica 7).

AltaIOTA

011HO09647 REGANCREST ALTAIOTA-ET TV TL

O Man x Ito x Emory

¡EL HIJO DE OMAN, DIFERENTE Y CONFIRMADO! Además de calidad de leche, salud de la ubre y longevidad, AltaIOTA es un gran mejorador de tipo, de alta fertilidad y con facilidad de parto.

TPI 2184

Action Acres Iota 2308 Nagel Dairy Farms, Wisconsin

Lineal 12/2011

Excelente producción y calidad de leche Excelente en vida productiva y fertilidad Con facilidad de parto

+ 925 en LECHE + 0,06% en PROTEINA + 2.29 en TIPO + 2,01 en UBRES 94% Fiabilidad GENOMIC USDA PRUEBA 12/2011

-2

-1

1

2 +2.31 +2.16 +2.23 +1.62 -0.25 +2.16 -0.02 +1.10 +1.04 +1.32 +2.40 +3.07 +4.06 +2.02 +1.21 +2.32 +2.09 -0.78

Estatura Fortaleza Prof. corporal Carac. lechero Angulo de Grupa Ancho de grupa Patas lateral Patas posterior Angulo del pie Score Patas Ubre Anterior Alt. ubre post.

Ancho ubre post.

Soporte central Prof. de ubre Coloc. pezones Colocación Pezón Trasero Largo pezones

Alta Fuerte Gran prof.

Anguloso Isq. altos Ancha Rectas Rectas Alto Alto Bien sujeta Alta Ancha Fuerte Poco prof.

Correcta Correcta Cortos

TORO SELECCIONADO EN LA CAMPAÑA DE SEMEN DE GALICIA 2012

Parque de Negocios Európolis 28232 Las Rozas (Madrid) España Telf. +34 91 636 3328 Fax +34 91 710 3234 email: polo@eurofomento.com www.altagenetics.com

Create Value

Build Trust

Deliver Results

DISTRIBUIDO EN GALICIA POR LUIS CARRO, TELF. 636.496.238

72

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Gráfica 7. Porcentaxe de xestacións dobres en vacas frisonas da provincia de Lugo na última década

Quedan moitas preguntas por contestar, pero quizais a máis importante é que facemos para solucionalo? En realidade non podemos facer nada para evitalo; o que podemos facer, grazas ás novas tecnoloxías ao alcance do veterinario (ecografía), é detectar as xestacións dobres canto antes e incrementar os controis para que, se fracasa a xestación dobre, se perda o menor tempo posible antes de volver deixar preñada esa vaca. Así mesmo, a ecografía permítenos determinar o sexo dos xemelgos e poder predicir os casos de freemartinismo antes do nacemento, o que pode axudar a tomar a decisión de eliminar un animal nunha explotación.

CONCLUSIÓNS Como conclusións xerais deste artigo podemos extraer as seguintes: – Existe unha elevada incidencia de endometrites subclínicas non diagnosticadas que diminúen a eficacia reprodutiva das explotacións e os factores predispoñentes máis importantes que facilitan a súa aparición son as retencións de placenta e as alteracións metabólicas no posparto. Un adecuado manexo da vaca seca e en transición redundaría nun descenso na incidencia desta patoloxía e indirectamente nun incremento da eficacia reprodutiva.

– As mamites, a maiores de todas as perdas que coñecemos que producen, tamén reducen a eficacia reprodutiva, de modo que é unha razón máis para esmerarse no seu control. Igual ca no caso anterior, o manexo da vaca seca e en transición favorece a diminución de mamites e indirectamente incrementa a eficacia reprodutiva.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

O MANEXO DA VACA SECA E EN TRANSICIÓN FAVORECE A DIMINUCIÓN DE MAMITES E INDIRECTAMENTE INCREMENTA A EFICACIA REPRODUTIVA

– O seme é unha parte importante no proceso reprodutivo, polo que non debemos descoidar o seu manexo; por iso debemos manipular e almacenar as doses seminais de xeito adecuado e esixirlles aos subministradores de doses seminais uns correctos controis de calidade, así como unha manipulación e almacenamento apropiados.

– Respecto dos mellizos, debemos tentar facer un diagnóstico precoz e, a continuación, realizar un seguimento máis exhaustivo deses animais.

Como dixemos ao comezo, a infertilidade é un proceso multicausal e aquí só falamos dalgunhas causas de descensos na fertilidade; quedan moitas outras que non se mencionaron. Non obstante, como tamén dixemos ao comezo, cada problema que solucionamos é un paso adiante cara a unha maior eficacia reprodutiva e iso redunda nun incremento dos beneficios da explotación.

www.rmhmixer.com

MARCA LÍDER EN EL MUNDO CON REPRESENTACIÓN EN MÁS DE 40 PAÍSES

Nº 1 en fabricación de sistemas de alimentación TMR. UÊÊ£ xÈÊÊv>LÀ V> Ê >Ê«À iÀ>Ê ?µÕ >Ê>ÀÀ>ÃÌÀ>`>Ê UÊÊ£ n£Êv>LÀ V> Ê >Ê«À iÀ>Ê ?µÕ >Ê>ÕÌ «À «Õ Ã>`>Ê`i Ê Õ `

`i ÃÊi Ê >ÕÌ «À «Õ Ã>` ÃÊ >`>«Ì>` ÃÊ>ÊV>`>Ê iVià `>`° ¨Ê£Êi Ê /iV } >Ê >Ã>`>Êi Ê >Ê Ý«iÀ i V >°

UÊÊ6-Ê££ UÊÊ 8 , Ê£ÎÊ9Ê£xÊ Î UÊÊ6-ÊÊ£n]ÓäÊ9ÊÓÓÊ Î UÊÊ6- Ê£{]Ê£ÈÊ9Ê£nÊ Î UÊÊ 8 1 Ê£{]£ÈÊ9Ê£nÊ ÎÊ UÊÊ* / 1 Ê£x]£ÇÊ9Ê£ Ê Î UÊÊ 8 /ÊÓÓ]ÊÓ{]ÊÓÈÊ9ÊÎäÊ ÎÊ UÊÊ 8Ê£nÊ9ÊÓäÊ ÎÊ­ 1 6"®

DISPONEMOS DE CARROS USADOS TOTALMENTE REVISADOS Y CON GARANTÍA IMPORTADOR

Chantada - Lugo.

Tlfs. 982 44.14.51/ 678.465.922, www.icos.es, e-mail: lito@icos.es

74

SEGUROS AGRARIOS

AS CAMPAÑAS OFICIAIS DE SANEAMENTO GANDEIRO E O SEGURO AGRARIO COMBINADO

As consecuencias económicas que pode supoñer que o gando estea afectado polas enfermedades da Campaña Oficial de Saneamento Gandeiro fai que os gandeiros establezan como prioridade manterse cubertos. Entre as medidas de xestión que os profesionais teñen en conta adquire cada vez máis importancia compartir este risco cun seguro que sexa apropiado. Por iso, o Sistema Español de Seguros Agrarios tende a incluír calquera enfermidade que estea sometida á campaña de erradicación e control oficial, de xeito que o gandeiro que xestione o seu risco a través do Sistema poida estar tranquilo sobre a viabilidade da súa explotación.

Tras máis de 30 anos de saneamento en gando vacún, os produtores coñecen perfectamente as consecuencias de que o seu gando estea afectado polas enfermidades da Campaña Oficial e que o risco existe á marxe do status sanitario e o manexo da gandería.

Canto mellor e máis selectos son o gando e o status sanitario da gandería, maior é a preocupación do gandeiro sobre as consecuencias económicas que pode carrexar que un animal resulte positivo e, por suposto, que iso leve á inmobilización da granxa ou mesmo ao sacrificio de todos os seus animais.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

Juan José García Peláez Veterinario de Agroseguro

Por este motivo, cada vez máis gandeiros establecen como prioridade na xestión das súas producións manterse cubertos contra as consecuencias que un caso deste tipo poida traer sobre os seus resultados, aínda que poida parecer pouco probable.

SEGUROS AGRARIOS

O SEGURO AGRARIO EXPERIMENTOU UNHA EVOLUCIÓN IMPORTANTE NOS ÚLTIMOS ANOS COA INCLUSIÓN DE NOVAS COBERTURAS Que ferramentas de xestión do risco ten hoxe en día unha gandería para previr as consecuencias de resultar positiva a Campañas de Saneamento Gandeiro Oficial? A todos se nos ocorren a priori varias: desde minimizar o risco da introdución da enfermidade –por exemplo non comprando gando e, cando isto resulta inevitable, asegurándose de que a súa orixe teña as maiores garantías–, ata outras medidas importantes, como reducir á mínima expresión o contacto con outras ganderías e con fauna silvestre, aplicar medidas de bioseguridade na propia explotación etc. Mesmo, cando unha enfermidade obxecto de Campaña de Saneamento conseguiu entrar na gandería, é posible e recomendable aplicar medidas que mitiguen as súas consecuencias.

Actualmente, aínda que non como unha medida imprescindible, si podemos dicir que compartir o risco a través dun seguro apropiado demostrou ser unha das máis importantes.

O Sistema Español de Seguros Agrarios, pioneiro no mundo, e con máis de 30 anos de experiencia, demostrou posuír a vocación necesaria para converterse nunha ferramenta útil para a xestión das consecuencias económicas que as Campañas de Saneamento poden xerar aos nosos gandeiros.

ÁMBITO E POLÍTICA DA UE Na actualidade movémonos nun contexto global (tanto no ámbito da UE, como no mundial) onde as accións doutros países traen consecuencias directas sobre a nosa economía e viceversa, polo que é interesante coñecer o rumbo que toma a UE acerca deste tipo de enfermidades. Así, mediante o artigo 2 do RD 2611/1996 do 20 de decembro, que regula os programas nacionais de erradicación de enfermidades animais, disponse que se sometan a estes programas a zoonose, brucelose bovina, ovina e caprina e tuberculose bovina, ademais doutras enfermidades animais, como a leucose enzoótica bovina e a perineumonía contaxiosa bovina.

Este programa conta xa con novas orientacións sobre a repartición de responsabilidades (quen o ten que pagar e de quen é a responsabilidade), así, a comunicación da UE sobre a nova estratexia de Saúde Animal para a Unión Europea (período 2007-2013) manifesta a súa preocupación, compartida cos cidadáns, sobre aspectos como: “[...] saúde pública e seguridade alimentaria de saúde animal, así como os custos económicos dos brotes de enfermidades animais e as consideracións de benestar dos animais”.

Sobre as recomendacións para o futuro, o citado documento resalta: “[...] a necesidade de establecer obxectivos estratéxicos claros, a repartición de responsabilidades e custos e a priorización das medidas da UE baseadas nunha avaliación transparente dos riscos para a saúde pública e a saúde e o benestar dos animais”.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

75

76

SEGUROS AGRARIOS

Por iso, parece claro que o futuro apunta a que estas enfermidades continuarán sendo un obxectivo prioritario das Campañas de Saneamento xa que afectan á saúde pública.

Ademais, empeza a falarse da repartición de responsabilidades e custos polo que cada vez, con máis peso, adquire aínda maior importancia entre os profesionais do sector dispor dunha posibilidade real, consolidada e solvente que lle permita ao gandeiro asegurar a viabilidade das súas producións ante un caso de positividade, máis aló das axudas institucionais e que, en calquera caso, lle permita complementar estas.

A Administración e o sector produtor teñen un obxectivo común e é que no camiño cara á erradicación destas enfermidades se alcance cada vez unha menor prevalencia destas nas ganderías e un maior control destas zoonoses mediante a utilización das ferramentas dispoñibles. É aquí onde o Seguro Agrario Combinado cobra protagonismo. Os gandeiros son cada vez máis conscientes de que a ameaza destas enfermidades son unha realidade e que, á marxe da contía das axudas oficiais, precisan dispor de ferramentas eficaces que minimicen estes riscos nas súas contas de resultados. Desta maneira, o Seguro Agrario, nos últimos anos, experimentou unha evolución importante coa inclusión de novas coberturas respecto diso.

INCORPORACIÓN DE NOVAS ENFERMIDADES No mesmo RD 2611/1996 citado prevese que se poderán establecer programas nacionais de erradicación para calquera outra enfermidade infecciosa ou parasitaria que determine o agora chamado Comité Nacional do Sistema de Alerta Sanitaria Veterinaria, polo cal o Seguro Agrario debe ter un carácter dinámico que lle permita incorporar con axilidade as novas enfermidades obxecto das campañas.

Neste sentido, nos últimos anos incluíronse no Sistema de Seguros enfermidades para diversas especies, como a encefalopatía esponxiforme bovina, salmonelose, influenza aviaria, enfermidade de Newcastle, enfermidade de Aujezsky, peste porcina clásica ou a febre aftosa.

MELLORA DAS GARANTÍAS DE SANEAMENTO: SANEAMENTO EXTRA Tradicionalmente, o Seguro de Explotación de Gando Vacún garántelle ao gandeiro co “valor de compensación” de cada animal sacrificado como consecuencia das Campañas de Saneamento, complementando así as indemnizacións oficiais e o valor en matadoiro, ata alcanzar o valor asegurado deses animais.

Anos despois do nacemento desta garantía, a perda real do gandeiro debía ser revisada, pois a suma do percibido polo gandeiro por cada animal en función dos tres conceptos aludidos (indemnización da Administración, valor en carne e indemnización seguro) non restituía totalmente o dano real sufrido.

Nace así no ano 2010 a garantía de Saneamento Extra, que incorpora un novo concepto ao indemnizar o período de tempo, comunmente chamado de inmobilización, polas semanas nas que o gandeiro non pode incorporar á gandería animais que substitúan aos sacrificados. Ademais, o propio valor do animal foi revisado e aumentado.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

PARA UN ANIMAL DE PRIMEIRA LACTACIÓN DUNHA GANDERÍA EN CONTROL LEITEIRO OFICIAL, O SEGURO PREVÉ UNHA INDEMNIZACIÓN DE ATA 1.219 EUROS

Por exemplo, para un animal de primeira lactación, dunha gandería en control leiteiro oficial, o Seguro prevé unha indemnización de ata 1.219 euros.

Se ademais a Administración inmobilizase esa gandería, o Seguro prevé indemnizacións de 40 euros por semana de inmobilización para cada reprodutor sacrificado, ata 17 semanas (683 euros por cada reprodutor sacrificado).

Ademais, o Seguro prevé outras posibilidades de xestionar o risco derivado das Campañas de Saneamento Gandeiro, como son as garantías de pastos estivais e invernais.

Grazas ao labor emprendido polo Seguro consistente en cubrir toda consecuencia das Campañas de Saneamento, actualmente o gandeiro pode protexerse fronte ao dano pecuniario orixinado por non poder levar a cabo a súa actividade tradicional de pastoreo, e o custo de produción adicional que iso supón ao non poder aproveitar ese recurso.

Cando o gandeiro asegurado sofre este dano por imposición da Autoridade Sanitaria na aplicación das campañas, o Seguro indemniza con base nas semanas durante as cales a gandería permanece inmobilizada. Por exemplo, se se trata de vacas de raza pura de excelente conformación cárnica, indemnizaríase cuns 13 euros por cada animal reprodutor e por cada semana de inmobilización, ata un máximo de 19 semanas (245 euros por reprodutor).

RESULTADO DAS INDEMNIZACIÓNS NAS CAMPAÑAS 2009 E 2010 No conxunto do territorio nacional, a indemnización neta aboada aos gandeiros por saneamento gandeiro ascendeu a 3 millóns de euros no 2009 e uns 2,5 millóns en 2010. Das provincias do noroeste peninsular destacan, polo seu maior montante indemnizado, Asturias e Cantabria, a distancia de Lugo e as demais provincias galegas.

Na Campaña 2009, Asturias alcanzou máis de 222.000 euros en indemnizacións pola devandita garantía, mentres que Cantabria se situou nuns 200.000. Na Campaña 2010, Cantabria superou os 330.000 e Asturias os 205.000, mentres que Galicia non chegou a 105.000 euros de indemnización.

FUTURO DAS COBERTURAS POR SANEAMENTO Despois de máis de 10 anos de proporcionar esta garantía ao sector produtor fronte a enfermidades incluídas tradicionalmente nas campañas, o Sistema tende a incluír, e faino xa en gran medida, calquera enfermidade que estea sometida a campaña de erradicación e control oficial ou que poida aparecer no horizonte das nosas ganderías, de forma que o gandeiro que elixa xestionar o seu risco a través do Sistema Español de Seguros Agrarios poida estar tranquilo sobre a viabilidade da súa explotación, pase o que pase.

Un dos obxectivos primordiais das explotacións de vacún é manter unha hixiene axeitada que evite infeccións indesexables no gando. Estas infeccións poden ocasionar perdas na produción láctea e o incremento dos gastos.

O CARBONATO CÁLCICO DE GALICAL PARA CAMAS DE vacún proporciónalles aos animais hixiene e descanso e reduce as posibles infeccións de mamites causadas por bacterias de tipo ambiental (E. coli, estreptococos, enterobacterias, etc.).

Tamén reduce os problemas de dermatite interdixital e dixital, úlceras e panadizos nas pezuñas, evitando coxeiras e perdas de produción.

Por outra banda, manter o gando libre de suciedade facilita o manexo durante o muxido.

GALICAL

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS

Nº 1 EN CAMAS DE VACÚN O carbonato cálcico pode subministrarse en: Bolsa grande de 1.100 quilogramos A granel en camión volquete, con servizo a calquera punto de Galicia

GALICAL, S.L.L. CALES Y DOLOMIAS AGRICOLAS Arieiras s/n P.I. Louzaneta 27294 LUGO Teléfono 982 22.14.84 Fax 982 22.14.08 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

78

ECONOMÍA

A NORMATIVA SOBRE AS PRODUCIÓNS AVÍCOLAS ARTESANAIS COMO VÍA DE NEGOCIO PARA AS EXPLOTACIÓNS

O galiñeiro ten que ter un peche que impida o contacto das aves con outros animais. É suficiente cunha tela metálica ou malla de uso gandeiro

Desde tempos remotos, as pequenas producións avícolas galegas, criadas ao aire libre a base de cereais e cun especial compoñente xenético de galiñas fortemente ligadas á terra, eran moi famosas a nivel nacional pola calidade dos seus produtos. Desde os anos 60, as normativas de regulación das explotacións avícolas unicamente se refiren ás de tipo industrial, quedando excluídas as pequenas e de tipo tradicional, como a maioría das existentes no agro galego, o que imposibilitaba a comercialización das producións fóra da propia granxa. A publicación desta normativa, moi demandada polo sector e adaptada a estas peculiaridades, abre unha esperanzadora vía de entrada destas producións nos mercados. En calquera caso, esta norma non é de obrigado cumprimento para as granxas de autoconsumo, senón para aquelas que queren comercializar as súas producións, cando antes non podían.

A Consellería do Medio Rural vén de publicar o Decreto 216/2011, do 10 de novembro, polo que se establecen as normas zootécnicas e sanitarias das producións avícolas artesanais e se crea o Rexistro Galego de Explotacións Avícolas Artesanais. Esta norma dá cumprimento a unha antiga aspiración dos pequenos produtores galegos, que non atopaban un marco legal axeitado para o desenvolvemento dunha actividade comercial. Con esta iniciativa, Galicia convértese ademais na primeira comunidade es-

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

pañola en desenvolver un marco normativo específico e adaptado a esta realidade.

A produción avícola galega, tanto de carne coma de ovos, ten un carácter industrial que se planea maioritariamente sobre réximes de intensividade cun forte desenvolvemento tecnolóxico. Esta realidade coexiste con sistemas de produción tradicional, definidos pola súa condición artesanal e caracterizados polo seu escaso volume de produción e a calidade diferenciada dos seus produtos. Malia

ECONOMÍA

Pódense criar ata un máximo de 50 galiñas poñedoras e/ou reprodutoras e 400 polos de cebo ao ano

a súa reducida dimensión económica, a importancia dos sistemas tradicionais radica na súa función coadxuvante no fomento e mantemento de razas autóctonas, na creación de rendas agrarias complementarias, na produción de alimentos diferenciados e, sobre todo, na fixación de poboación no medio rural.

Manter as producións agroalimentarias artesanais constitúe ademais unha garantía para que os consumidores dispoñan de produtos diferenciados, sans e de calidade.

Galicia conta coa raza de galiña autóctona con maior censo de España. Baixo o amparo do decreto, a Galiña de Mos representa unha clara oportunidade de negocio para os gandeiros galegos. Así, a valoración para 2012 é superior aos dous millóns de euros, esperando xa a comercialización a curto prazo de 10.000 exemplares entre galos, galiñas, pulardas e capóns, así como de 75.000 ducias de ovos. Estas son as estimacións da Asociación de Avicultores da Raza Galiña de Mos (Avimós), tendo en conta os datos produtivos por galiña de que dispoñemos, en función das capacidades máximas autorizadas polo decreto en cada explotación e dos prezos de mercado aos que se están comercializando os animais e produtos da raza.

Esta nova norma vai beneficiar tamén a outras producións con fonda raizame no rural galego, caso dos galos de curral de Vila de Cruces (Pontevedra) e dos capóns de Vilalba (Lugo).

NON É DIFÍCIL ADAPTAR AS INSTALACIÓNS GANDEIRAS A ESTE NOVO USO, POLO QUE A AVICULTURA ARTESANAL PODE CONVERTERSE NUNHA ALTERNATIVA DE NEGOCIO

O decreto de Medio Rural fixa as condicións necesarias para que os criadores poidan establecer unha actividade comercial ofrecéndolle as debidas garantías sanitarias ao consumidor. Non é difícil adaptar instalacións gandeiras previas a este novo uso, polo que a avicultura artesanal pódese converter nunha alternativa de negocio ou, simplemente, nunha actividade complementaria. En todo caso, o decreto non é de aplicación aos galiñeiros de autoconsumo.

QUE É A AVICULTURA ARTESANAL? A avicultura artesanal é un sistema de produción avícola comercial, pero non industrial, baseado na explotación dun número pequeno de aves, criadas de xeito tradicional e con aproveitamento dos recursos da propia granxa.

CANTAS AVES SE PODEN CRIAR? Pódense criar ata un máximo de 50 galiñas poñedoras e/ou reprodutoras e 400 polos de cebo ao ano. Tamén se pode facer a recría ou incubar os ovos na propia explotación.

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

79

80

ECONOMĂ?A

QUE EQUIPOS E INSTALACIĂ&#x201C;NS SE PRECISAN? Calquera instalaciĂłn de gando pode acondicionarse facilmente a este novo uso. A filosofĂ­a que inspirou o decreto foi a de adaptar a normativa o mĂĄximo posible ĂĄ realidade, de xeito que os gandeiros non tivesen que facer grandes investimentos para cumprir coas sĂşas esixencias: R5 ,ĂĄ5 -. ,5 5'ĂĄ#-5 5kff5' .,)-5 /(" 5!, (2 5#( /-.,# &5 5 0 -5 5 5'ĂĄ#-5 5hkf5' .,)-5 )/.,)5! &#Ä&#x201E; #,)5 ,. - ( &85 -. 5Ä&#x161;&.#')5 -)5*) ,Ăš - 5 /.),#4 ,5/(" 5 distancia inferior en determinadas circunstancias.

R5 ,ĂĄ5+/ 5. ,5/(5* " 5+/ 5#'*# 5)5 )(. .)5 -5 0 -5 )(5)/.,)-5 (#' #-85§5-/Ĺ&#x20AC; # (. 5 /(" 5. 5' .ĂĄ&# 5)/5 malla de uso gandeiro.

R5 2#-.#,ĂĄ5/(5! &#Ä&#x201E; #,)5-#(2 &)5* , 5*,). 2 ,5 )-5 (#' #-5 das inclemencias do tempo.

R5 (5 )&) ,- 5 )' #,)-5 5 #,)-5 2 #. )-5 5 en nĂşmero suficiente para a cantidade de aves existente.

R5 ,ĂĄ5! , (.#,5 5 #-*)Ä&#x201E;# #&# 5 5 /! 5 *. 5* , 5)-5 animais e, se fose necesario, dispor de depĂłsitos estancos.

R5 -5! &#Ä&#x201E; -5()(5- 5*) (5 ,# ,5 (5! #)& -8 R5 ,ĂĄ5 #-*),5 /(5-#-. ' 5 5 -#( #Ä&#x2030;(5 )-5 +/#*)-5 5#(-. & #Ä&#x2030;(-85 -5') "#& -5 5 /'#! ,5*) (5- ,0#,85 QUE REQUISITOS DE MANEXO HAI QUE CUMPRIR? R5 #'* ,5 5 -#( . ,5 5 2*&). #Ä&#x2030;(5, !/& ,' (. 8 R5 (. ,5/(5*,)!, ' 5 5 -, .#4 #Ä&#x2030;(85 R5 5/.#&#4 5 /! 5 5*)4)65 ( &#4 & 5 5l5' - -85 R5 (., 5 5 &). 5 5 0 -5 +/ 5 (., 5 ( 5 2*&). #Ä&#x2030;(65 )/5 (/(5 )'* ,.#' (.)5 5 2*&). #Ä&#x2030;(65" #5+/ 5' (. ,5/(5 baleiro sanitario mĂ­nimo de 12 dĂ­as.

R5 #( ,5 -5*)&#Ä&#x201E; -5 5, ,Ăš 5 )(., 5 5- &')( &)- 5 (. -5 de comezar a posta de ovos. AĂ­nda que non ĂŠ obrigatorio, si ĂŠ recomendable vacinar ĂĄs aves contra as enfermi -5'ĂĄ#-5" #./ #-5B ,)(+/#. 65 /' ),)65 1 -.& 5 )/5 )/., -C85 'ĂŻ(5 ĂŻ5 , )' ( & 5 *,). 2 & -5 5 0 ,mes e coccidios.

R5 &#4 ,5 (ĂĄ&#- -5 5- &')( & 5 5l5' - -5)/5 (5@- 5 ,Ăš 5*)&)-5 )(5 -.#()5 5' . )#,)@5()-5hg5 Ăš -5 (. riores ao seu sacrificio.

QUE DOCUMENTOS HAI QUE LEVAR AO DĂ?A? R5 5 !, (2 5 5 -. ,5 #(- ,#. 5 ()5 2#-.,)5 5 2*&). #Ä&#x2030;(-5 ! ( #, -5 5 &# # 65 *)&)5 +/ 5 5 -)&# #. ,5 5 -Ä&#x161; 5#(- ,# #Ä&#x2030;(5* , (. 5)-5 ,0#4)-5 . ,#( ,#)-5 Ĺ&#x20AC; # #-85 -. 5, 2#-.,)50 #5* ,'#.#,5+/ 5)-5* +/ ()-5*,) /.), -5 ) . Ä&#x201E; (5/(5 Ä&#x2030; #!)5 5 2*&). #Ä&#x2030;(65#'*, - #( # & 5* , 5 o traslado das aves ao matadoiro e para poder comercializalas.

MEDIO RURAL FIXA AS CONDICIĂ&#x201C;NS NECESARIAS PARA QUE OS CRIADORES POIDAN ESTABLECER UNHA ACTIVIDADE COMERCIAL OFRECĂ&#x2030;NDOLLE GARANTĂ?AS SANITARIAS AO CONSUMIDOR

AFRIGA ANO XVIII - NÂş 96

GALICIA CONTA COA RAZA DE GALIĂ&#x2018;A AUTĂ&#x201C;CTONA CON MAIOR CENSO DE ESPAĂ&#x2018;A. AO AMPARO DO DECRETO, A GALIĂ&#x2018;A DE MOS REPRESENTA UNHA OPORTUNIDADE PARA OS GANDEIROS GALEGOS R5 ( )5- 5 /.),#4 5 5!, (2 65*,)*), #Ä&#x2030;( - 5/(5&# ,)5 5 explotaciĂłn, onde se anotan todos os datos do censo de aves e as entradas e saĂ­das, e un libro de tratamentos, onde se anotarĂĄn os medicamentos aplicados ĂĄs aves.

-. -5&# ,)-5 (5 -. ,5 ),, . ' (. 5 ./ &#4 )-8 R5 -5 0 -5 (5 (., ,5 5- Ăš,5 5!, (2 5 )'* Ä&#x201E; -5 /(5 ) /' (.)5)Ĺ&#x20AC; # &5 5., -& )5 5 (#' #-5B!/Ăš 5 5),#2 5 e sanidade pecuaria), expedido por un veterinario ofi # &5)/5/(50 . ,#( ,#)5" #&#. )8 R5 (5 0#,5 )'* Ä&#x201E; -5 5 ) /' (. #Ä&#x2030;(5 , & .#0 5 ĂĄ5 salmonela na granxa de orixe: anĂĄlises de salmonela e 0 #( -5 *&# -5B- 5ĂŻ5)5 -)C5( 5!, (2 5 5*,) ( # 5 das aves.

R5 §5) ,#! .),#)5 )'/(# ,5( 5)Ĺ&#x20AC; #( 5 !, ,# 5 )' , &5 5 entrada ou saĂ­da dos animais da sĂşa granxa, nos 7 dĂ­as ( 5 5 " ! 5)/5- Ăš 8 R5 (. -5 )5g5 5' ,4)5 5 5 ()5 5 & , ,5( 5)Ĺ&#x20AC;cina agraria comarcal, ou a travĂŠs da oficina agraria virtual, o censo de animais presentes no ano anterior.

QUE DOCUMENTACIĂ&#x201C;N SE REQUIRE PARA AUTORIZAR A EXPLOTACIĂ&#x201C;N? R5 ).) )*# 5 )5 5)/5 5 )5.#./& ,8 R5 '),# 5 ĂĄ-# 5 5 2*&). #Ä&#x2030;(95*& ()5-#(2 &)5 -5#(-talaciĂłns con indicaciĂłn das coordenadas xeogrĂĄficas da granxa, especie de aves a criar, procedencia e des.#()-5" #./ #-5*, 0#-.)-5 -5 0 -65 (-)5*, 0#-.)5 5.#*)5 de alimentaciĂłn.

R5 ,)!, ' 5- (#. ,#)5 ĂĄ-# )85 R5 & , #Ä&#x2030;(5 , -*)(- & 5 )5 /'*,#' (.)5 -5 #-. (cias esixibles con outras explotaciĂłns avĂ­colas.

QUE CONTIDO TEN O PROGRAMA SANITARIO? 5 *,)!, ' 5 ĂŻ5 )5 )(2/(.)5 5 ' # -5 5 ./ #Ä&#x2030;(-5 +/ 5 debe desenvolver o gandeiro para manter a saĂşde das aves, ĂŻ5 # #,65 .) -5 +/ & -5 ' # -5 "#2#ĂŻ(# -5 5 - (#. ,# -5 +/ 5 manterĂĄ na sĂşa explotaciĂłn. Un modelo tipo incluirĂ­a:

1. Medidas de bioseguridade: K #-. ' 5 5#&& ' (.)5 2. ,#),8 K #-. ' 5 5&#'* 4 5 5 -#( #Ä&#x2030;(8 K #-. ' 5 5 -, .#4 #Ä&#x2030;(8 K #-. ' 5 5-/ '#(#-., #Ä&#x2030;(5 5 /! 5 5 )(.,)&5 5 &# 8 K #-. ' 5 5 & #,)5- (#. ,#)8 2. Medidas de control de procesos infecciosos e parasitarios: _Control de salmonela.

K ,)!, ' 5 50 #( #Ä&#x2030;(-8 K ,)!, ' 5 5 -* , -#. #Ä&#x2030;(85

A FORZA DAS RAZAS AUTÓCTONAS GALEGAS

“Os seus produtos son únicos, tanto en sabor coma en textura. É o resultado da súa xenética, a alimentación natural e a vida ao aire libre”

Francisco Manuel Penabad, criador de razas autóctonas Caxigueira (Ortigueira) 7 vacas frieiresas 30 ovellas galegas

FEADER Europa inviste no rural

9 cabras galegas 20 galos Mos 15 galiñas de Mos 15 cabalos de pura raza galega 2 cans de palleiro

82

AGRICULTURA

FERTILIZACIÓN DE PRADOS, PRADEIRAS E FORRAXES ANUAIS

A análise do solo e as extraccións de nutrientes estimadas son dúas premisas fundamentais á hora de levar a cabo unha boa fertilización dos solos, un sistema que debe realizarse cada catro ou cinco anos e modificar as doses se fose necesario. Por iso é fundamental poñer en práctica un bo manexo dos criterios de fertilización tanto nas granxas gandeiras coma nas agrícolas, unha xestión que se fai especialmente complexa nas primeiras, ao recibiren nutrientes a través dos pensos e das forraxes mercados fóra da granxa e que chegan ás leiras en forma de estercos e de xurros ou a través do pastoreo.

CONSIDERACIÓNS XERAIS A pesar de que os fertilizantes e encalantes son de uso común en todas as granxas agrícolas e gandeiras e de que moitos agricultores e gandeiros teñen recibido moita información a través de numerosos cursos de divulgación técnica realizados nos últimos cincuenta anos, bótase en falta unha recomendación de fertilización e encalado cuantificada en función das análises do solo e da xestión da fertilidade dentro da granxa.

O obxectivo principal deste artigo é establecer unha recomendación da fertilización en función das análises de solo dispoñibles e das extraccións de nutrientes estimadas, que deberán corrixirse no caso de que as producións reais sexan distintas. Neste sistema, a análise de solo cada catro ou cinco anos convértese nunha ferramenta fundamental para modificar as doses recomendadas, se fose necesario.

AFRIGA ANO XV|II - Nº 96

Juan Castro Insua1, María Isabel García Pomar1 Juan Piñeiro Andión1 e Ricardo Blázquez Rodríguez2 1 Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo 2 Laboratorio Agrario e Fitopatolóxico de Galicia.

Estrada de Betanzos a Mesón do Vento, km 7. E-15318 Abegondo (A Coruña)

Debemos ter en conta que traballamos con base en estimacións de produción e que non coñecemos con exactitude que cantidades de fertilizantes veñen nos pensos e forraxes mercados fóra e que parte deles chega ás leiras. A única maneira de saber se estamos botando cantidades por enriba ou por debaixo das necesidades é dispoñer de análises de solo das distintas leiras, para poder axustalas a situación real de cada unha.

AGRICULTURA

PARA COÑECER AS CANTIDADES DE FÓSFORO E POTASIO EXISTENTES NO SOLO É NECESARIO DISPOÑER DUNHA ANÁLISE PROPORCIONADA POR UN LABORATORIO ESPECIALIZADO TERMINOLOXÍA Para situar o marco dos prados, pradeiras e cultivos forraxeiros en Galicia, faise unha pequena reflexión sobre a terminoloxía vixente neste momento, que adoece aínda dunha certa inconsistencia en España, a pesar dos esforzos que se están facendo desde distintas instancias.

En 2002 A Xunta de Galicia asumiu a nova terminoloxía de pastos en España, tal como se define no Nomenclátor básico de pastos en España (Ferrer et al., 2001), da Sociedad Española para el Estudio de los Pastos, de modo que os anuarios de estatística agraria publicados desde 2002 en adiante a utilizan, con excepción do termo “pradeira”, que non puido ser utilizado ata o Anuario de 2003 porque esta palabra non existía previamente no idioma galego.

Prado Segundo o Nomenclátor, un prado é unha “comunidad vegetal –herbácea– espontánea densa y húmeda, siempre verde, aunque puede haber cierto agostamiento en verano, producida por el hombre o la acción del pastoreo. Se puede aprovechar por siega o pastoreo indistintamente. La humedad puede provenir del riego”.

O Nomenclátor recomenda non utilizar o termo “prado natural” porque os prados son, por definición, naturais e, por iso, o termo “prado natural” sería redundante. A diferenza principal cunha pradeira é que as terras a prado están permanentemente cubertas de herba e nunca se renova a súa flora por laboreo completo do solo. No Anuario de Estadística Agroalimentaria y Pesquera (AEAP) de 2009 do Ministerio de Medio Ambiente y Medio Rural y Marino segue a utilizarse o termo “prado natural”.

Pradeira Segundo o Nomenclátor, unha pradeira é un “cultivo polifito constituido fundamentalmente por gramíneas y leguminosas, que puede ser aprovechado por siega o pastoreo de forma indistinta”.

O Nomenclátor recomenda non empregar o termo “pradera polifita” porque xa se definiu a pradeira como un cultivo polifito. Sería, por tanto, redundante. As pradeiras forman parte dunha rotación con outros cultivos, normalmente anuais, como millo, trigo, centeo, avea ou nabos. É, por tanto, un pasto sementado polo ser humano para o que elixe especies pratenses de valor forraxeiro recoñecido, como raigrás italiano, raigrás inglés, raigrás híbrido, dactilo, festuca alta, trevo violeta, trevo branco e alfalfa, entre outras.

No AEAP de 2009 séguese a utilizar o termo “pradera polifita”, que está situada dentro do apartado de cultivos forraxeiros, co millo forraxeiro, a alfalfa, os cereais de inverno para forraxe e a veza forraxeira, porque forma parte dunha rotación de cultivos, o que a distingue dos prados.

NITRO FERTIMÓN Conseguimos el equilibrio perfecto: UÊ ÌÀ }i UÊ >} ià UÊ > V

UÊ i ÀÊ>LÃ ÀV UÊ ?ÃÊ«À `ÕVV UÊ >Þ ÀÊÀi ` i Ì

Ê ÌÀ>Ì Ê ?ÃÊ iµÕ LÀ>` °

Teléfono: 986 50 26 61 - e-mail: villagarcia@soaga.com - www.soaga.com

AFRIGA ANO XVI|I - Nº 96

83

84

AGRICULTURA

A ÚNICA MANEIRA DE SABER SE ESTAMOS BOTANDO CANTIDADES ADECUADAS DE FERTILIZANTES É DISPOÑER DE ANÁLISES DE SOLO DAS DISTINTAS LEIRAS

TÁBOA 1 Distribución do uso da terra en Galicia. Ano 2009 Uso da terra a) Superficie forraxeira b) Cultivos non forraxeiros SAU (a+b) Superficie forestal Outras superficies Total

Cultivos forraxeiros O Nomenclátor inclúe neste apartado todos os cultivos distintos da pradeira que, á súa vez, clasifica en: Cultivos polifitos plurianuais, como é o caso da pradeira antes definida.

Cultivos monofitos plurianuais, como alfalfa, esparceta, zulla, trevos vivaces, raigrás inglés, dactilo, festuca etc.

Cultivos monofitos anuais, como cereais de inverno forraxeiros, millo forraxeiro, sorgo forraxeiro, veza, chícharo forraxeiro, trevos anuais, raigrás italiano alternativo etc.

Como excepción, o Nomenclátor inclúe neste concepto a mestura clásica avea-veza, orxo-veza etc., “por sus especiales características”. Pensamos que, dada a tendencia recente de cultivo de raigrás italiano anual en mestura cun ou máis trevos anuais, como cultivo de inverno en rotación co millo forraxeiro, o conxunto destas mesturas debería incluírse no apartado seguinte: Cultivos polifitos anuais, como as mesturas avea-veza, triticale-veza, triticale-chícharo forraxeiro, raigrás italiano anual-trevos anuais etc.

IMPORTANCIA DOS PRADOS, PRADEIRAS, PASTEIROS E CULTIVOS FORRAXEIROS EN GALICIA Os prados, pradeiras, pasteiros e cultivos forraxeiros ocupan unha superficie de 766.500 ha, que representa o 87,1% da Superficie Agraria Útil de Galicia (SAU) e o 25,9% da superficie total de Galicia (táboa 1), case sete veces superior á ocupada polos cultivos non forraxeiros, que representa só o 12,9% da SAU e o 3,9% da superficie total.

Dentro da superficie forraxeira hai que distinguir a ocupada por prados, pradeiras, millo forraxeiro e outros cultivos forraxeiros, que é a base forraxeira principal das explotacións gandeiras de leite e carne, e representa o 76,4% da superficie forraxeira total, da ocupada por pasteiros e pasteiros arbustivos, na que predominan as especies arbustivas de toxo, xestas e uceiras sobre as especies herbáceas, aproveitada en pastoreo por unha gandería moi extensiva, e que representa o 23,6% da superficie forraxeira total (táboa 2).

AFRIGA ANO XV|II - Nº 96

103 ha 766,5 114,0 880,5 1.761,0 317,0 2.958,8

% 25,9 3,9 29,8 59,5 10,7 100

SAU = Superficie Agraria Útil Fonte: Consellería do Medio Rural. Superficies Agrarias 2009

TÁBOA 2 Distribución da superficie forraxeira en Galicia. Ano 2009 Tipo de superficie Prados Pradeiras Pasteiros e pasteiros arbustivos Millo forraxeiro Outros cultivos forraxeiros Total1

103 ha 283,7 229,5 181,2 62,4 9,7 766,5

% 37,0 30,0 23,6 8,1 1,3 100

Fonte: Consellería do Medio Rural. Superficies Agrarias 2009

A diferenza principal entre o prado e a pradeira é que as terras a prado están permanentemente cubertas de herba e nunca se renova a súa flora por laboreo completo do solo, mentres que a pradeira se sementa de cando en vez, en rotación con cultivos anuais, o que implica o laboreo completo do solo para a preparación da cama para a semente.

O prado foi un compoñente esencial da explotación tradicional galega, que sempre necesitou da herba para alimentar os seus animais. O prado estivo case sempre asociado á dispoñibilidade de auga de rega para amortecer os efectos negativos da falta de chuvia no verán, e, nalgúns casos, para favorecer a produción de inverno polo aumento da temperatura no contorno das plantas cando se regaba de noite, con auga de mananciais de temperatura superior á do aire. A súa superficie medrou bastante nos últimos 50 anos, pasando de 175.000 ha en 1955 ata 284.000 ha no ano 2009, despois de ter pasado por un mínimo nos anos 40 e 50 como consecuencia da decruación de moitos prados para producir ‘pan’ (centeo), un dos cultivos máis emblemáticos das épocas de escaseza en Galicia. A base da nova superficie de prados foi a naturalización das pradeiras, que se popularizaron despois dos anos 50 e que foron a base forraxeira máis importante para o desenvolvemento da gandería de vacún de leite en Galicia na segunda metade do século XX.

Garantía de calidad para tu forraje

Ganadero, aproveche los beneficios del “Concepto ACTYVA” para su forraje (Ray grass). Le aconsejamos tomar la decisión de ABONAR en una SOLA APLICACIÓN, justo cuando la planta empieza a demandar Fósforo, Nitrógeno y Potasio que, como Ud. bien conoce, ese momento coincide con el aumento de las temperaturas y después de la parada invernal; aproximadamente en el mes de febrero.

Su precio y la calidad de sus nutrientes le permiten ser la Mejor Inversión. La solución para su forraje. Toma tu decisión a tiempo. Equilibrio de nutrientes, 100% asimilables.

Contacta con nuestro Dpto. Agronómico para consultas relacionadas: info.iberiam@yara.co, // www.yara.es // Telf. 91 426 35 00

TM

YaraMila ACTYVA

86

AGRICULTURA

O nacemento da pradeira moderna sitúase na intensa experimentación e divulgación feita polo Plan Agrícola de Galicia na década dos 50 e comezos dos 60. O Plan foi creado en 1946 e perdurou ata principios dos 60. Os principais traballos experimentais localizáronse na Granxa Robles (Veiga, A Pobra do Brollón, Lugo). A superficie a pradeiras medrou de forma espectacular, pasando de 30.000 ha en 1955 a 230.000 en 2009, de forma paralela ao incremento de produción de leite de vacún no mesmo período. A pradeira foi a base da revolución forraxeira galega, que tivo lugar na segunda metade do século XX. Os pasteiros e pasteiros arbustivos son terras nas que predomina o compoñente arbustivo de toxo, xestas e/ou uceiras, sendo moi escasas as especies herbáceas. Hoxe son o principal asento dos lumes que forman xa parte case inseparable da paisaxe galega. Todo esforzo que se faga para converter estas terras en pastos, para ser utilizados por animais en pastoreo para a súa valorización, será unha medida preventiva moi eficaz para a loita contra os lumes.

CRITERIOS PARA O MANEXO DA FERTILIZACIÓN Salvo os casos particulares de cultivos como a alfalfa e o millo forraxeiro, principalmente, que en moitos casos, normalmente de fóra de Galicia, se cultivan en granxas agrícolas para vender a granxas gandeiras, os cultivos forraxeiros anuais, os prados e as pradeiras sitúanse en granxas gandeiras para atender as necesidades en forraxes dos seus animais, que os aproveitan en pastoreo ou na corte, despois de telos recollido por sega. A tendencia actual das explotacións de vacún de leite, de grande importancia na España Húmida, é facer a colleita para ensilar todo o millo forraxeiro e demais cultivos anuais, e case toda a produción de primavera das pradeiras.

O caso das granxas gandeiras A fertilización debe ter en conta o sistema completo de produción, idea que se ten ido asumindo en España desde o sector investigador despois de ter sido sinalado por

OS PRADOS, PRADEIRAS, PASTEIROS E CULTIVOS FORRAXEIROS OCUPAN UNHA SUPERFICIE DE 766.500 HA, QUE REPRESENTA O 87,1% DA SUPERFICIE AGRARIA ÚTIL E O 25,9% DA SUPERFICIE TOTAL DE GALICIA

AFRIGA ANO XV|II - Nº 96

Mombiela (1986). Esta idea empezou a poñerse en práctica no País Vasco en 1991 (Sinclair et al., 1991), e en Galicia en 1995 (Castro y Mateo, 1997). Son sistemas nos que hai entradas de nutrientes a través dos fertilizantes minerais adquiridos no mercado e dos pensos e forraxes comprados fóra da granxa, que se incorporan ao sistema a través das dexeccións dos animais en forma de esterco ou xurros, recollidos na corte, ou durante o pastoreo. Nestas granxas, o reciclado dos nutrientes contidos no xurro e esterco sería suficiente para satisfacer as necesidades en fertilizantes fosfatados e potásicos dos cultivos forraxeiros a partir dunha carga gandeira superior a 2,5 vacas/ha e produción de leite por encima de 7.000 litros/vaca/ano. Se a carga gandeira fose superior a tres vacas/ha tampouco sería necesario utilizar fertilizantes nitroxenados de sínteses. Curiosamente, o valor do reciclado de nutrientes ignorouse bastante nos últimos anos. Como consecuencia, bastantes explotacións de vacún de leite teñen neste momento un exceso de nitróxeno, de fósforo e de potasio no seu ciclo de nutrientes, ao non ter en conta o valor fertilizante do xurro e do esterco.

Nas análises de solo de parcelas de explotacións de vacún de leite galegas detéctanse, na maioría dos casos, altos niveis de fósforo e potasio, o que indica unha acumulación excesiva de nutrientes e un gasto innecesario na compra de abonos químicos, co conseguinte risco de contaminación ambiental.

O caso das granxas agrícolas O manexo da fertilización fosfatada e potásica deberá ter basicamente en conta as análises de solo e as extraccións das colleitas, que serán a referencia para establecer as doses a aplicar, mentres que a dose de fertilizante nitroxenado débese establecer en función das extraccións e do nitróxeno dispoñible no solo, que é, á súa vez, función da mineralización da materia orgánica e do tipo de cultivos precedentes.

O caso da conversión de terras a mato en pastos e cultivos As terras ocupadas polo mato veñen sendo obxecto de transformación en pastos desde hai máis de 40 anos por laboreo completo en varias zonas da España Húmida. Moitas destas terras adoitan ser moi pobres en fósforo, escasas en potasio e moi ácidas, con gran contido de aluminio no complexo de cambio. O encalado e a fertilización iniciais deben ser xenerosos (Piñeiro et al., 1977).

ELEMENTOS FERTILIZANTES Nitróxeno, fósforo e potasio, os tres elementos principais dentro do grupo dos macronutrientes, serán os nutrientes tratados neste artigo. Para macronutrientes secundarios e micronutrientes recoméndase buscar a asesoría directa do laboratorio de análises.

Nitróxeno O nitróxeno é imprescindible para o desenvolvemento de todas as plantas forraxeiras e pratenses, con excepción das leguminosas, que son capaces de utilizar o nitróxeno do aire a través da súa asociación simbiótica cos rizobios.

Distinguiranse: 1) Cultivos forraxeiros de só gramíneas plurianuais e especies non leguminosas anuais, 2) Leguminosas forraxeiras anuais e plurianuais e 3) Prados e pradeiras.

ESPECIAL PRADERAS

enmienda caliza granulada

PRODUCTO Nยบ FE/004/0026

FERTIJET y CORBIGRAN aportan tecnologias exclusivas y nutrientes que permiten mejorar el rendimiento de los pastos y forrajes a travรฉs del aumento de la producciรณn y la calidad.

4ORRE %SPACIO 0ASEO DE LA #ASTELLANA $ -ADRID s 4ELร FONO &AX s E MAIL INFO INTERGAL ES s WWW INTERGAL ES $ELEGADO PARA ,UGO ! #ORUร A Y !STURIAS s $ELEGADO PARA /RENSE Y 0ONTEVEDRA

88

AGRICULTURA

BASTANTES EXPLOTACIÓNS DE VACÚN DE LEITE TEÑEN UN EXCESO DE NITRÓXENO E DE FÓSFORO NO SEU CICLO DE NUTRIENTES, CO CONSEGUINTE RISCO DE CONTAMINACIÓN MEDIOAMBIENTAL 1) Cultivos forraxeiros de só gramíneas plurianuais (raigrás inglés, dactilo, festuca etc.) e especies anuais non leguminosas (cereais de inverno, en cultivo monofito, xirasol, millo forraxeiro). O obxectivo da fertilización nitroxenada é atender as extraccións estimadas, tendo en conta as posibles achegas ao solo do cultivo anterior.

2) Especies leguminosas anuais asociadas a cereal ou a raigrás italiano anual (veza, chícharos forraxeiros e trevos anuais) e plurianuais (alfalfa). Non recibirán fertilizante nitroxenado, salvo unha pequena dose na sementeira en solos pobres en nitróxeno.

3) Prados e pradeiras. Os prados e pradeiras adoitan ter unha compoñente leguminosa, principalmente trevos, con capacidade para fixar nitróxeno do aire, o que deberá terse en conta. O trevo desempeñou un importante papel nas pradeiras ata a metade do século XX. Como consecuencia da comercialización masiva de adubo nitroxenado de síntese en Europa, apareceron no mundo dúas tendencias diferenciadas en canto ao adubo nitroxenado: a) Aplicación de doses moi elevadas, de ata 450 kg/ha de N (Frame et al., 1995), co obxectivo de maximizar as producións con base no crecemento da compoñente gramínea, que responde moi ben ao nitróxeno. Esta tendencia, que significou a desaparición do trevo en moitas pradeiras, consolidouse principalmente no oeste e no centro de Europa. b) Seguir confiando no trevo como fonte de nitróxeno para o sistema de produción, que se mantivo e desenvolveu con éxito sobre todo en Nova Zelanda (Frame et al., 1997), como base principal dun sistema de produción a baixo custo para poder competir no mercado mundial.

Europa empezou a revisar a súa tendencia cara a finais do século XX porque apareceron altos contidos de nitratos nas augas, co conseguinte risco para a saúde humana e para o equilibrio medioambiental.

Fósforo e potasio A dose de fertilizante fosfatado e potásico depende da riqueza no solo destes nutrientes. O primeiro obxectivo é alcanzar un determinado nivel de fertilidade, estimado como adecuado, e o segundo, conseguir que se manteña permanentemente este nivel. No primeiro caso, as doses de fertilización serán superiores ás extraccións, de modo que se consiga subir paulatinamente a riqueza do solo ata conseguir o nivel axeitado, mentres que no segundo se utilizarán doses que compensen <aproximadamente< as extraccións do sistema de produción. As análises do solo, cunha frecuencia recomendable de catro ou cinco anos, indicarán se as doses recomendadas son correctas ou se, polo contrario, necesitan ser axustadas. Na actualidade, a riqueza en fósforo de bastantes explotacións de leite de vacún é moi alta. Neste caso, non deben aplicarse fertilizantes fosfatados para evitar a contaminación das augas.

AFRIGA ANO XV|II - Nº 96

CORRECCIÓN DA ACIDEZ DO SOLO O aluminio do complexo de cambio do solo é o principal causante do escaso crecemento das plantas en solos ácidos. Por esta razón, a porcentaxe de aluminio presente no complexo de cambio vénse utilizando desde a década dos oitenta do século XX como un bo indicador da acidez en España (Mombiela e Mateo, 1984).

Na táboa 3 recóllense as doses de encalante recomendadas para corrixir a acidez. En caso de utilizar materiais moi activos, como é o óxido ou hidróxido de calcio, recoméndase repartir en dúas veces as cantidades superiores a 1.500 kg/ha de óxido de calcio.

TÁBOA 3 Niveis de acidez e doses recomendadas de encalante (expresado en forma de óxido de calcio, kg/ha) para corrixila, en función do aluminio presente no complexo de cambio do solo Nivel Moi ácido Ácido Medio Pouco ácido Óptimo

% aluminio* >= 60 41-60 21-40 0-20 0

CaO** (kg/ha) 2.500 2.000 1.500 1.000 0

* % de aluminio (Al+++ no complexo de cambio do solo) ** CaO = óxido de calcio

RECOMENDACIÓNS DE FERTILIZACIÓN NITROXENADA Alfalfa A alfalfa non recibirá adubo nitroxenado. En solos pobres en nitróxeno poderanse aplicar 30 kg/ha de nitróxeno (N) na sementeira para favorecer o establecemento na fase previa á nodulación.

Pradeiras A recomendación de adubo nitroxenado faise para unha produción anual estimada 10 t/ha de materia seca. A cantidade de nitróxeno aplicado inflúe de forma decisiva no equilibrio gramínea-leguminosa (González, 1982). Doses altas de nitróxeno, asociadas normalmente a aproveitamentos para ensilar, favorecen o crecemento da gramínea, de modo que a presenza de leguminosas pode chegar a ser insignificante. Dependendo da orientación produtiva da explotación, o nitróxeno aplicado pode ir desde cero, nas pradeiras en que se confía ás leguminosas a entrada de N na explotación, ata 450 kg/ha de N (Frame et al., 1995), naquelas nas que a produción se basea exclusivamente nas gramíneas.

1) Fertilización de establecemento. As pradeiras adoitan establecerse no mes de setembro, época na que se recomenda aplicar da orde de 40 kg/ha de N, con excepción das pradeiras ecolóxicas, que non recibirán nitróxeno de síntese.

2) Fertilización anual de mantemento: Pradeiras ecolóxicas. Non recibirán nitróxeno de síntese en ningún momento.

Pradeiras con presenza importante de leguminosas. As leguminosas non expresan o seu potencial ata ben entrada a primavera. Por isto, adóitase adubar cuns 30-40 kg/ha de N á saída do inverno, un mes antes de que o gando saia ao pastoreo. No resto do ano confíase unha boa parte da produción á leguminosa. Pode haber unha segunda achega de 30-40 kg/ha despois do primeiro pastoreo.

IdYV jcV \VbV YZ ;Zgi^a^oVciZh

G:CI67A:H 8DBEA:IDH :;>868:H

7 hXVadh Zc ij XddeZgVi^kV #%.42/å$%å!3452)!3 å0OL¤GONOå)NDUSTRIALå,Aå!LMU®Aå0ARCELAå å å6ALD£S å!STURIAS #%.42/å$%å'!,)#)! å6¤Aå0ASTEURå å å åPLANTAå å3ANTIAGOåDEå#OMPOSTELA å!å#ORU®A #%.42/å$%å#!.4!"2)! å!VDAåDEå3OTILEZAåS N å å3ANTANDER å#ANTABRIA åååååååååååååååDELAGRO DELAGRO ORG

90

AGRICULTURA

Pradeiras con moi poucas leguminosas. Neste caso confíase a produción ás gramíneas, que necesitan de altas achegas de nitróxeno para dar boas producións. Recoméndase aplicar 60-70 kg/ha de N á saída do inverno, un mes antes da saída do gando ao pasto, e 60-70 kg/ha despois de cada pastoreo ata mediados de xuño, época en que adoita empezar a diminuír o crecemento a causa da seca na España Húmida. Completarase con outra achega de 60-70 kg/ha a principios de setembro para o crecemento de outono. Nas leiras con regadío o adubado pode seguir no verán.

Pradeiras para ensilar. Aplicaranse 80-90 kg/ha de N á saída do inverno, mes e medio antes do corte, e outros 8090 unha semana despois do primeiro corte, no caso que se fagan dous para ensilar. Se houbese un despunte da herba, por sega ou pastoreo, ao inicio da primavera, o primeiro nitróxeno aplicarase despois do despunte.

Millo e sorgo forraxeiros Para unha produción estimada de 15 t/ha de materia seca de millo, aplicaranse 190 kg/ha de N na sementeira.

Se a explotación ten apeiros axeitados, esta cantidade pode repartirse en dúas metades, unha na sementeira e outra en coberteira. Para unha produción de sorgo forraxeiro estimada en 5 t/ha de materia seca aplicaranse 95 kg/ha de N na sementeira. No caso de que se utilicen variedades de sorgo con capacidade de rebrote e a climatoloxía o permita, recoméndase aplicar 60 kg/ ha despois do primeiro corte. No caso de que o cultivo anterior teña sido unha pradeira rica en leguminosas ou unha mestura de veza ou chícharos con cereal, ou de raigrás italiano con trevos, pode reducirse a fertilización en 40-50 kg/ha de N. Cereais de inverno e raigrás italiano Para una produción estimada de 5 t/ha materia seca aplicaranse 100 kg/ha de N, 30 na sementeira e 70 á saída do inverno. No caso de que o cultivo anterior sexa unha pradeira rica en leguminosas ou unha mestura de veza ou chícharos con cereal, poden eliminarse os 30 kg/ha da sementeira.

Mesturas de cereal de inverno con veza ou chícharos forraxeiros ou de raigrás italiano anual con trevos anuais Non recibirán adubo nitroxenado. En solos pobres en nitróxeno poderán aplicarse 40 kg/ha de N na sementeira.

Un exceso de nitróxeno só favorecería o encamado destas mesturas, que adoita producirse de forma natural de cara ao final do ciclo se as producións son elevadas.

TÁBOA 4 Niveis de fertilidade do solo segundo contido en fósforo (P) e potasio (K) asimilables, expresados en miligramos por litro de solo Fósforo (P)* mg/L 0-5 6-15 16-25 26-45 >45

Nivel Moi baixo (mb) Baixo (b) Medio (m) Alto (a) Moi alto (ma)

Potasio (K)** mg/L 0-60 61-120 121-240 241-400 >400

* Método de Olsen (extracción en CO3HNa). No caso de que as análises do laboratorio de solos se expresen en miligramos por quilogramo de solo os tramos de niveis de fertilidade equivalentes serían 0-10, moi baixo; 11-25, baixo; 26-40, medio; 41-70, alto; >70, moi alto. ** Extracción en NO3NH4. No caso de que as análises do laboratorio de solos se expresen en miligramos por quilogramo de solo, con extracción en acetato amónico, os tramos de niveis de fertilidade equivalentes serían 0-60, moi baixo; 61-125, baixo; 126-300, medio; 301-500, alto; >500, moi alto.

TÁBOA 5 Prados, pradeiras e alfalfa FERTILIZACIÓN FOSFATADA (KG/HA DE P 2 O 5 ) DE ESTABLECEMENTO E MANTEMENTO, SEGUNDO NIVEL DE FERTILIDADE E MODO DE APROVEITAMENTO, PARA UNHA PRODUCIÓN ESTIMADA DE 10 T HA E ANO DE MATERIA SECA. ESTÍMASE UNHA EXTRACCIÓN POLAS COLLEITAS DE 80 KG/HA DE P 2 O 5 .

Nivel de fertilidade (P, mg/L) 6-15 16-25 26-45

0-5 Establecemento* Mantemento En pastoreo En sega

>45

140

120

100

80

0

70 140

60 120

50 100

40 80

0 0

*Obviamente, nos prados non hai adubado de establecemento.

TÁBOA 6 Prados, pradeiras e alfalfa FERTILIZACIÓN POTÁSICA (KG/HA DE K 2 O) DE ESTABLECEMENTO E MANTEMENTO, SEGUNDO O NIVEL DE FERTILIDADE E MODO DE APROVEITAMENTO, PARA UNHA PRODUCIÓN ESTIMADA DE 10 T HA E ANO DE MATERIA SECA. ESTÍMASE UNHA EXTRACCIÓN POLAS COLLEITAS DE 250 KG/HA DE K 2 O. Nivel de fertilidade (K, mg/L) 0-60 61-120 121-240 Establecemento(1) Mantemento En pastoreo(2,3) En sega (1)

241-400

>400

300

225

150

75

0

120 300

60 225

30 120

0 75

0 0

Obviamente, nos prados non hai adubado de establecemento.

(2)

En sistemas de pastoreo redúcense moito as doses porque hai un importante retorno do potasio a través dos animais pastantes. Recoméndase dividir as doses de 60 e 120 entre dous e tres pastoreos, respectivamente.

(3)

RECOMENDACIÓNS DE FERTILIZACIÓN FOSFATADA E POTÁSICA Para coñecer as cantidades de fósforo e potasio existentes no solo é necesario dispoñer dunha análise proporcionada por un laboratorio especializado.

Na táboa 4 recóllense os niveis de fertilidade en función do contido en nutrientes asimilables. Para establecer os tramos de fertilidade tomáronse como referencia os do Ministry of Agriculture, Fisheries and Food (MAFF, 2000), que se adaptaron para establecer as recomendacións das táboas 4 a 8, tendo en conta a información dispoñible en España.

AFRIGA ANO XV|II - Nº 96

Non debe aplicarse potasio antes do primeiro pastoreo de primavera co obxecto de evitar os riscos de hipomagnesemia.

Nas explotacións de leite fanse, normalmente, dous cortes para ensilar na primavera e un corte de limpeza ou pastoreo no outono. As doses superiores a 100 kg/ha de K2O deben repartirse en dúas ou tres veces. Unha dose moi alta á saída do inverno fai que a concentración do potasio das gramíneas sexa moi alta, o que dá lugar ao que se denomina “consumo de luxo”, sen repercusión no nivel de produción. Como consecuencia pode haber escaseza de potasio no solo nos cortes seguintes, o que afecta negativamente ao desenvolvemento dos trevos, que compiten moi mal coa gramínea nunha situación de escaseza de potasio.

El abonado rentable y eficaz de cultivos forrajeros.

ENTEC® Cultivos forrajeros

ENTEC®, la mayor innovación en el abonado de los cultivos forrajeros en los últimos años, permite obtener cosechas abundantes, de calidad y respetando el medio ambiente.

El nitrógeno de ENTEC® se encuentra estabilizado por el inhibidor de la nitrificación DMPP, desarrollado por BASF y comercializado por K+S. Ahora en K+S Nitrogen hemos adaptado nuestra estrategia para que todavía más agricultores puedan utilizar ENTEC® y beneficiarse de sus excelentes resultados en cultivos forrajeros.

®Marca registrada del grupo K+S K plus S Iberia, S.L. División K+S Nitrogen Joan d’Àustria 39-47 08005 Barcelona Tel. 93 224 72 22 Fax. 93 221 41 93 Una empresa del grupo K+S

92

AGRICULTURA

TÁBOA 7 Cultivos forraxeiros anuais

TÁBOA 9

FERTILIZACIÓN FOSFATADA (KG/ HA DE P 2 O 5 ) PARA UNHA PRODUCIÓN ESTIMADA 15 T/HA DE MATERIA SECA DE MILLO E DE 5 T/HA DAS OUTRAS FORRAXES. ESTÍMASE UNHA EXTRACCIÓN 90 E 35 KG/HA P 2 O 5 POLO MILLO E POLAS OUTRAS FORRAXES, RESPECTIVAMENTE. Nivel de fertilidade (P, mg/L) 0-5 6-15 16-25 Cultivos de verán Millo forraxeiro Sorgo forraxeiro Cultivos de inverno Avea, triticale, centeo, raigrás italiano, raigrás italiano con trevos, cereal con veza ou chícharo

26-45

>45

135 110

120 85

105 60

90 35

0 0

110

85

60

35

0

TÁBOA 8 Cultivos forraxeiros anuais FERTILIZACIÓN POTÁSICA (KG/HA DE K 2 O) PARA UNHA PRODUCIÓN ESTIMADA DE 15 T/HA DE MATERIA SECA DE MILLO E DE 5 T/HA DAS OUTRAS FORRAXES. ESTÍMASE UNHA EXTRACCIÓN 220, 110 E 130 KG/ HA DE K 2 O POLO MILLO, O SORGO E AS OUTRAS FORRAXES, RESPECTIVAMENTE. Nivel de fertilidade (K, mg/L) 0-60 61-120 121-240 241-400 Cultivos de verán Millo forraxeiro Sorgo forraxeiro Cultivos de inverno Avea, triticale, centeo, raigrás italiano, raigrás italiano con trevos e cereal con veza ou chícharo

>400

300 190

260 150

220 110

110 55

0 0

210

170

130

65

0

PROGRAMA INFORMÁTICO DE RECOMENDACIÓNS DE ABONADO CON XURRO (RAX) PARA CULTIVOS FORRAXEIROS Froito da colaboración entre o CIAM e a Cooperativa Agraria Provincial da Coruña, desenvolveuse un programa informático (RAX) que permite calcular a recomendación de abonado do millo e das pradeiras baseándose no uso do xurro como fertilizante principal, e o abono químico como complemento, só no caso de que o abono orgánico non fora suficiente.

O programa permite introducir tanto os datos das análises de solo, coma as do xurro, tendo en conta para o caso en que non se dispoña da análise do xurro, este pode calcularse a partir da súa densidade, se se coñece. No caso de que tampouco se dispoña do valor da densidade pódese optar por utilizar o valor medio da táboa 9.

O programa tamén permite almacenar na base de datos as recomendacións de anos pasados, para axustalas se fora necesario, mediante gráficos de evolución da fertilidade do solo de cada parcela.

Actualmente están dispoñibles as seguintes versións do programa: 1) Millo forraxeiro, 2) Fertilización anual de pradeiras, e 3) Fertilización de establecemento de pradeiras. A estes programas, de uso público, pódese acceder a través da páxina www.ciam.es, entrando na pestana de aplicacións da páxina principal.

AFRIGA ANO XV|II - Nº 96

CONTIDO DO XURRO EN NUTRIENTES N, P, K, EN % DA MATERIA SECA (MS), E EN UNIDADES FERTILIZANTES N, P 2 O 5 , K 2 O, EN KG POR M 3 DE XURRO CUN 7,42 % DE MS. MEDIA DE 321 MOSTRAS ANALIZADAS ENTRE 2005 E 2011 NO CIAM. Nutrientes Nitróxeno (N) Fósforo (P) Potasio (K) Unidades fertilizantes N P2O5 K2O

% sobre ms 3,81 0,78 3,72 kg/m3 de xurro 3,17 1,49 3,71

BIBLIOGRAFÍA Castro, M.; Mateo, E., 1997. Evolución del P en el suelo en praderas fertilizadas mediante un modelo basado en el ciclo de nutrientes. Actas de la XXXVII Reunión Científica de la SEEP, 317-323.

Ferrer, C.; San Miguel, A.; Olea, L., 2001. Nomenclátor básico de pastos en España. Pastos, XXXI(1), 7-44.

Frame, J.; Baker, R.D.; Henderson, A.R., 1995. Advances in grassland technology over the past fifty years.

Pastos, XXV (2), 155-192.

Frame, J.; Charlton J.F.L.; Laidlaw, A.S., 1997. Temperate Forage Legumes. ÇAB International, 327 pp.

Wallingford, Oxon (Reino Unido).

González, A., 1982. Repuesta de la pradera mixta a la aplicación de nitrógeno. Fijación de nitrógeno. Pastos, XII (1), 107-117.

MAFF (Ministry of Agriculture, Fisheries and Food), 2000. Fertiliser recommendations for agricultural and horticultural crops. The Stationary Office. MAFF. Londres (Reino Unido).

Mombiela, F., 1986. Importancia del abonado en la producción de los pastos de la zona húmeda española.

XXVI Reunión científica de la Sociedad Española para el Estudio de los Pastos. Ponencias y comunicaciones, I, 213242.

Mombiela, F.; Mateo, M.E., 1984. Necesidades de cal para praderas en terrenos ‘a monte’. Anales INIA, Serie Agrícola, 25, 129-143.

Piñeiro, J.; González, E.; Pérez, M., 1977. Acción del fósforo, potasio y cal en el establecimiento de praderas en terrenos procedentes de monte. III Seminario INIA/ SEA sobre pastos, forrajes y producción animal, 53-82.

Centro Regional de Investigación y Desarrollo Agrario 01. A Coruña.

Sinclair, A.G.; Rodríguez, M.; Oyanarte, M., 1991.

Fertilización de mantenimiento en base al ciclo de nutrientes para las praderas permanentes. Informe Técnico n.º 41.

Publicaciones del Departamento de Agricultura. Gobierno Vasco. Vitoria.

...con Fertimón lo tienes claro

nunca da gato por liebre

8QD IyUPXOD HVSHFtÀFD para cada época del año.

MÁS EFICAZ GASTANDO MENOS Teléfono: 986 50 26 61 e-mail: villagarcia@soaga.com www.soaga.com

94

PUBLIRREPORTAXE

ECONOMÍA E INDUSTRIA ACTIVA O RENOVE DE CLIMATIZACIÓN PARA SUBSTITUÍR MÁIS DE 1.200 EQUIPOS POR OUTROS ENERXETICAMENTE EFICIENTES

A

Consellería de Economía e Industria, a través do Instituto Enerxético de Galicia (Inega), pon en marcha a terceira edición do Plan Renove de Equipos de Climatización, cun orzamento de 900.000 euros co que se subvencionará ata o 30% do custo da substitución de equipos por outros máis eficientes. Deste xeito, a Xunta fomenta a eficiencia da mellora enerxética das instalacións térmicas que se renoven, xa sexan de calefacción, climatización ou produción de auga quente sanitaria.

Coa activación deste Plan, e como sinalou en rolda de prensa o director do Inega, Eliseo Diéguez García, a Consellería de Economía e Industria continúa coa súa estratexia de “apoio ao aforro enerxético nos fogares galegos” como un dos seus

AFRIGA ANO XVIII - Nº 96

piares básicos de actuación.

O director adiantou que está previsto que coa nova edición desta liña “se realice o cambio de máis de 1.200 equipos, o que suporá un investimento total asociado de aproximadamente 3 millóns de euros”.

Así mesmo, con esta campaña estímase un aforro de enerxía primaria equivalente a máis de 143 toneladas de petróleo ao ano, o que supón evitar a emisión de máis de 574 toneladas de CO2 á atmosfera.

O Inega subvencionará o cambio de caldeiras, equipos de climatización ou bombas de calor convencionais de baixa eficiencia enerxética por caldeiras de condensación, equipos de aire acondicionado ou bombas de alta eficiencia enerxética. Os aparatos antigos substituídos deberanse entregar para o seu correcto tratamento como re-

A Consellería, a través do Instituto Enerxético de Galicia, pon en marcha a terceira edición da liña de axudas de aforro e eficiencia enerxética Renove Equipos de Climatización, á que se destina un orzamento de 900.000 euros para xerar un investimento asociado de 3 millóns de euros. Con este Plan, a Xunta fomenta a eficiencia da mellora enerxética das instalacións térmicas que se renoven, xa sexan de calefacción, climatización ou produción de auga quente sanitaria, e prevese un aforro de enerxía primaria de máis de 143 toneladas equivalentes de petróleo.

siduo voluminoso conforme á normativa vixente.

AXUDAS DE ATA O 30% A contía da subvención varía en función das características técnicas dos equipos, ascendendo a axuda máxima ata o 30% do custo total da actuación. Así, no caso de caldeiras de condensación, a subvención pode alcanzar os 1.320 euros, mentres que para equipos de aire acondicionado e bombas de calor pode chegar aos 3.840 euros.

Como vén sendo habitual nos plans Renove da Conse-

llería, as actuacións tramitaranse a través das entidades colaboradoras, que poderán renovar o seu compromiso se participaron na edición anterior deste programa ou solicitar unha alta nova durante os dez días hábiles seguintes á data de publicación no Diario Oficial de Galicia.

Pola súa banda, os beneficiarios do Plan poderán solicitar a axuda a través dos establecementos adheridos, que realizarán a solicitude de fondos mediante a aplicación web recollida na páxina do Inega —www.inega.es—.