E S T A M O S
E N
W W W . R E V I S T A A F R I G A . C O M
E
E N
F A C E B O O K
Nº 98 ANO XVIII Abril – Maio 2012
AFRIGA P
R
O
D
U
C
I
Ó
N
D
E
L
E
I
T
E
D
E
G
A
L
I
C
I
A
DOSSIER: MAMITE ANÁLISE ESTADÍSTICA DE FACTORES QUE INFLÚEN NA INCIDENCIA DA MAMITE CLÍNICA CAL É O MATERIAL DE CAMA IDEAL PARA A MIÑA EXPLOTACIÓN? AS MAMITES BOVINAS: UNHA PATOLOXÍA EN CONSTANTE EVOLUCIÓN OS PRODUTORES OPINAN: PAC, COTAS, POLÍTICA AUTONÓMICA E RELEVO XERACIONAL
GANDERÍA RUBÉN: XENÉTICA, ORGANIZACIÓN E PRODUTIVIDADE
AS EXPLOTACIÓNS DE LEITE E OS CAMBIOS NO MERCADO
PANORAMA INTERNACIONAL: OS PIVA, GANDEIROS DE CONCURSO
SUMARIO
AFRIGA P
R O
D
U C
I
Ó N
D
E
L
E
I
T
E
D
E
G
A
L
I
C
I
A
CONVOCATORIAS Moexmu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5
EXPLOTACIÓN Gandería Rubén (Cospeito). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11
ENQUISA Enquisa sobre PAC, cotas, política autonómica e relevo . . . . . . 20
PANORAMA INTERNACIONAL San Antonio (Mantova, Italia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
NOVAS TECNOLOXÍAS Ainfovac: informática para a xestión das granxas . . . . . . . . . . . 38
MANEXO Párate, observa e escoita ás túas vacas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
ECONOMÍA As explotacións de leite e os cambios no mercado . . . . . . . . . . 52
PRODUCIÓN Como previr o estrés por calor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
LEXISLACIÓN Comercialización e uso dos medicamentos veterinarios . . . . . . 66
SANIDADE Problemas respiratorios tras o destete . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70
SANIDADE / DOSSIER: MAMITE Análise estadística de factores que inflúen na incidencia de mamite clínica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Cal é o material de cama ideal para a miña explotación?. . . . . 82 As mamites bovinas: unha patoloxía en constante evolución. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga: PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García. VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva. SECRETARIA, Josefina Iglesia Andión. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo. VOCAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e José Mercador Fontenla.
Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa. DIRECTOR, Manuel Darriba. DIRECTOR COMERCIAL, José Manuel Gegúndez. DIRECTOR DE ARTE, Marcos Sánchez. COORDINACIÓN-EDICIÓN, Verónica Rodríguez Gavín. REDACCIÓN, José Luís Ramudo, Begoña Gómez Rielo. Enderezo: Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO. Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366. Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.ctransmedia.com Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es. Web: www.ager.com.es Imprime: Gráficas Rigel SA. Tirada: 9.500 exemplares.
Se desexa recibir a revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:
Si desea recibir la revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:
If you would like to receive Afriga magazine via e-mail write to us at:
revistaafriga@ctransmedia.com ou visite a nosa web o visite nuestra web or visit our web
www.revistaafriga.com Síganos tamén en Facebook Síganos también en Facebook Follow us on Facebook
Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados. AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
3
CONVOCATORIAS
Fotos: Fernando Rodríguez Gandoy (Africor Lugo)
XXVI CONCURSO E EXPOSICIÓN DE GANDO DA MOEXMU. COSPEITO, DO 30 DE MARZO AO 1 DE ABRIL
Pozosaa Denzel 1640 Antía, gran campiona de xovencas
Cid Roy Muesle, gran campiona de vacas
AS GANDERÍAS CID E CASA POZO REPARTÍRONSE OS PRINCIPAIS PREMIOS DO CAMPIONATO DE MUIMENTA Por decisión do xuíz asturiano José Ramón Badiola García, no máis alto do palmarés do Concurso de Gando Frisón da Moexmu 2012 situáronse a barreirense gandería Cid, con Cid Roy Muesle como gran campiona de vacas, e a lucense Pozo, con Pozosaa Denzel 1640 Antía como gran campiona de xovencas. E non foron os únicos premios que levaron neste certame ao que concorreron unha vintena de ganderías das provincias de Lugo, A Coruña e Pontevedra cun total de 76 animais.
O recinto feiral Manuel Vila López acolleu a vixésimo sexta edición do Concurso de Gando Frisón de Muimenta, promovido por Africor Lugo, enmarcado na XXVIII Mostra Exposición de Muimenta (Moexmu) e o único organizado este ano na provincia. O xulgamento correu a cargo de José Ramón Badiola, xuíz internacional de Conafe e propietario da coñecida explotación Diplomada Badiola. A cita comezou o 31 de marzo pola mañá co campionato de xatas e xovencas, onde a gandería Pozo quedou en moi boa posición ao recibir os títulos de xata campiona e xovenca gran campiona, con Pozosaa Denzel 1640 Antía, e de xovenca campiona, con Pozosaa Spirte 0377 Susi. Nesta final tamén estiveron Vega Delete Paula, da gandería Vega (Castro de Rei, Lugo), que se clasificou como xata subcampiona, e mais Manteiga Xacobeo Fany, da gandería Manteiga (Vila de Cruces, Pontevedra), nomeada xovenca subcampiona. Durante a tarde do sábado, e con máis afluencia de público, desenvolveuse o concurso de vacas que gañou a gandería Cid con Cid Roy Muesle, proclamada gran campiona tras gañar a sección de vacas en lactación de 6 anos ou máis e levar o premio de vaca adulta campiona. Así mesmo, Cid Spirte Iferda, primeira de sección, foi a vaca nova campiona. O título de vaca intermedia campiona recaeu en Rego Airraid Claudina 2485, presentada pola gandería Rego (Láncara, Lugo).
Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
5
6
CONVOCATORIAS
PALMARÉS DO XXVI CONCURSO DE GANDO FRISÓN DE MUIMENTA CATEGORÍA GAÑADORA
GANDERÍA
XATAS ATA 8 MESES
VEGA DELETE PAULA
VEGA (LÁNCARA)
XATAS DE 8 A 10 MESES
CID AFTERSHOCK MATICA
CID (BARREIROS)
XATAS DE 11 A 13 MESES, XATA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA DE XOVENCAS XATAS DE 14 A 16 MESES XOVENCAS DE 17 A 19 MESES E XOVENCA CAMPIONA XOVENCAS DE 20 A 26 MESES VACAS NOVAS ATA 26 MESES VACAS NOVAS DE 27 A 30 MESES VACAS NOVAS DE 31 A 35 MESES E VACA NOVA CAMPIONA VACAS INTERMEDIAS DE 3 ANOS E VACA INTERMEDIA CAMPIONA VACAS INTERMEDIAS DE 4 ANOS VACAS ADULTAS DE 5 ANOS VACAS ADULTAS DE 6 ANOS OU MÁIS, VACA ADULTA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA DE VACAS MELLOR CRIADOR MELLOR RABAÑO MELLOR DESCENDENCIA DE VACA MELLOR GANDERÍA DE NOVA PARTICIPACIÓN MELLOR CONCELLO
POZOSAA DENZEL 1640 ANTÍA CID DÚPLEX RACHELLE POZOSAA SPIRTE 0377 SUSI MANTEIGA XACOBEO FANY MANTEIGA XACOBEO MANDARINA BOS MANTEIGA SÁNCHEZ ROCÍO ET CID SPIRTE IFERDA REGO AIRRAID CLAUDINA 2485 NODI AFFIRMED LOLA REY 425 ESQUISITA SEPTEMBER CID ROY MUESLE SAT CAVADAS (XERMADE) SAT CAVADAS (XERMADE) BOS REY 533 MARTA SÁNCHEZ ET VALIÑOS (POL) BARREIROS
POZO (LUGO) CID (BARREIROS) POZO (LUGO) MANTEIGA (VILA DE CRUCES) MANTEIGA (VILA DE CRUCES) MANTEIGA (VILA DE CRUCES) CID (BARREIROS) REGO (LÁNCARA) NODI (BARREIROS) REI DE MIÑOTELO CID (BARREIROS)
O título de mellor criador foi para a SAT Cavadas, de Xermade
Cabe destacar ademais o bo papel que desempeñaron neste campionato Cesares Boeza Dancer, da gandería Cesares Holstein (Lousame, A Coruña), que finalizou como vaca nova subcampiona; Pozosaa Lheros Mikaela, da gandería Pozo, vaca intermedia subcampiona; e Bos Mr Sam Lady ET, da gandería Rei de Miñotelo (A Pastoriza, Lugo), vaca adulta subcampiona. O palmarés completouse cos galardóns de mellor criador e mellor rabaño para a SAT Cavadas (Xermade, Lugo), mellor descendencia de vacas para a SAT Rei de Miñotelo, mellor gandería de nova participación para a SAT Valiños (Pol, Lugo) e mellor concello para Barreiros, con 134 puntos.
Alberto Iglesia, mellor manexador do concurso
CONCURSO DE MANEXADORES E POXA O día seguinte ao certame morfolóxico, e tamén enmarcado na Moexmu, tivo lugar o duodécimo concurso de manexadores do Clube de Xóvenes Gandeiros de Galicia, no que ocuparon os primeiros postos Alberto Iglesia Vila, na categoría de 16 a 21 anos, e Jorge Vázquez Cuñarro, na categoría de 10 a 15 anos. En canto á tradicional poxa, que xa vai pola décimo cuarta edición, foi seguida por multitude de asistentes pero non rexistrou prezos elevados nas vendas, de 15.900 euros en total. A cotización media baixou dos 2.000 euros e os animais máis caros foron unha vaca de primeiro parto da gandería Vila e unha xovenca da gandería Vega, adxudicadas por 2.150 euros cada unha.
Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
REI DE MIÑOTELO (A PASTORIZA)
BouMatic
XORNADAS DE PORTAS ABERTAS
Día 25 de Xuño de 2012
Gandería: SAT FAMILIA MARTÍNEZ Turío - San Vicenzo de Curtis Vilasantar A CORUÑA
Tipo de instalación: Sala de muxido XPRESSWAY SUPREME 2x16, con 2 unidades finais, equipos de muxido FLO-STAR MAX, medición electrónica, identificación e rexistro de celos con 300 colares COWTRACKER e porta de separación. Tanque SERAP horizontal de 24.000 litros con arrefriador coaxial.
Teixeiro
4 N-63
Curtis
e da d Estra
4 km
is Curt
Turío Teixeiro – Turío: 8 km
Día 29 de Xuño de 2012
Gandería: GANADERÍA TOXO Goiás – Lalín PONTEVEDRA
Tipo de instalación: Sala de muxido XPRESSWAY SUPREME 2x12, con 2 unidades finais, equipos de muxido FLO-STAR MAX e medición electrónica con 170 vacas en muxidura. Tanque de leite SERAP horizontal de 12.000 litros.
Ve ga de o
Meira Mosteiro
Caraño
de
Tipo de instalación: Sala de muxido XPRESSWAY SUPREME 2x20, con 2 unidades finais (con variador de frecuencia en bombas leite), bomba de baleiro AIR STAR (lóbulos) con variador de velocidade, equipos de muxido FLO-STAR MAX e medición electrónica.
Es tra da
Gandería: SAT AGROPEGAL Churiz – Caraño Pol LUGO
N64 0
Día 27 de Xuño de 2012
Lugo
Lugo – Caraño: 28.8 km
Vila de Cruces
06 -2 PO Toxo Lalín Lalín – Vila de Cruces: 4 km
Distribuidores en Galicia Provincia de A Coruña
FRIOR, S.L. Û`>°Ê`iÊ >ÃÌ >]Ê£x{ÊUÊ£x°ÎääÊ iÌ> â ÃÊUÊ/ v\Ê n£°ÇÇ°{x°ääÊUÊ > °ÊvÀ ÀJvÀ À°V ,Ö>Ê`>Ê i À>]Ê£ÎÊUÊ£x°ÈnäÊ"À`iÃÊUÊ/ v\Ê n£°Èn°Ó£° x
Agricola Olveira " Ûi À>]ÊÃÉ ]Ê£x£x£Ê Õ LÀ >ÊUÊ/ v\ÊÈn °xΰÎ{°äÓ Provincia de Lugo
Serviagricola, S.L.
ÉÊ Õ>À` >Ã]ÊxÓ]Ê Õ} ÊUÊ/ v\Ê nÓ°Ó£°ÓÈ°£{ÊUÊ > \ÊÃiÀÛ >}À V >J Õ ` À°V
Agrícola de Meira Û`>°Ê`i Ê i iÀ> Ã ]Ê {Ê Ê i À>ÊUÊ/ v\ÊÈÓÈ°È °xä°ÈxÊUÊ > \L>ÀÝ>° i À>JÌi iv V>° iÌ Provincia de Pontevedra
www.boumatic.com
Leiva y Lorenzo, S.C.
É Ài > ]ÊÈn ]Ê > ÊUÊ/ v\Ê nÈ°Çn°ä£°nÓÊUÊ > \Ê i Û>Þ Ài â JÌiÀÀ>°iÃ
Gomas y Camas para Vacas Limpiezas Autom谩ticas Estabulaciones Libres distribuci贸n material gandeiro
COMEDEROS TOLVAS PARA PIENSO
PARA COLGAR SOBRE BARRERAS
TOLVA
SELECTIVA PARA PIENSO
CORRALETAS Y MANGAS SELECTORAS
LIMPIEZAS AUTOMĂ TICAS DE CABLE MĂ S DE 50.000 LIMPIEZAS INSTALADAS EN EUROPA
LA AUTÉNTICA LIMPIEZA ALEMANA, NO COMPRE IMITACIONES
ARROBADERAS ESPECIALES PARA CANALES
PolĂgono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) .OVO TELĂ?FONO 4/.) s 3ERVICIO 4Ă?CNICO E-mail: toni@dismagan.es // Web: www. dismagan.es
distribuciĂłn material ganadero
Distribuidor en Asturias: !LMACENES ,ADISLAO 3 , 0OLĂ“GONO %L :ARRĂ“N 3 . ,A %SPINA 3ALAS !STURIAS 4LF
Promoción Juego de Ordeño IQ
¡Cámbiate ya al nuevo IQ y te abonamos tu juego de ordeño usado! Menos casos de mastitis Mejor evacuación de la leche Reducción del tiempo de ordeño Mejor repartición de los pesos y mejor posicionamiento Mejor calidad de la leche Mejora en el cambio de pezoneras de silicona
…¡y además ahorrarás costes!
Promoción válida desde el 1 de Mayo hasta el 31 de Octubre de 2012 GEA Milking & Cooling WestfaliaSurge
GEA Farm Technologies Ibérica, S.L. Avda. Sant Julià, 147 - 08403 GRANOLLERS (Barcelona) Tel. +34 938 617 120 - Fax +34 938 494 988 E-mail: agricola@gea.com www.gea-farmtechnologies.es
GEA Farm Technologies La elección correcta
EXPLOTACIÓN
GANDERÍA RUBÉN (COSPEITO)
A pequena da casa
De esquerda a dereita, Pepe, Zeltia, Mari e Rubén
XENÉTICA, ORGANIZACIÓN E EFICIENCIA QUE SE TRADUCEN EN PRODUTIVIDADE Esta explotación familiar situada no lugar de Arneiro acaba de recibir o premio Supplier Awards 2012 de Danone na categoría de medio ambiente. A punto de converterse nunha SC, nela o relevo xeracional está garantido grazas á incorporación do fillo e da nora do actual propietario, Rubén García.
Rubén García Camba, con 59 anos recén cumpridos, é o propietario único da gandería que leva o seu nome, aínda que a efectos prácticos se trate dunha granxa familiar. Non obstante, esta situación cambiará dentro de pouco debido a que teñen pensado constituír unha SC na que se incluirá ao fillo de Rubén, Pepe, e á súa muller, Zeltia. Ambos teñen unha formación relacionada co sector e traballan na explotación. Pepe é técnico en explotacións agrarias extensivas e Zeltia é enxeñeira técnica agrícola. A historia desta explotación iníciase no 1967, cando os pais de Rubén, naturais de Bazar (Cospeito), se trasladaron a Arneiro despois de que o daquela Instituto Nacional de Colonización y Desarrollo lles concedese unha propiedade que incluía unhas pequenas naves para o gando. Alí comezaron con dúas vacas frisonas. Anos despois construíron unha nave de estabulación trabada para 25 vacas, instalacións que ampliaron máis tarde para outras 30. E xa a finais dos 90 chegou unha profunda reconstrución para facer unha estabulación libre con capacidade para 76 femias en lactación.
Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
11
12
EXPLOTACIÓN
O comedeiro de aceiro favorece a inxestión dos alimentos
Actualmente contan con 160 animais, arredor de 80 en lactación, para unha cota de 705.000 quilos en propiedade e outros 160.000 en alugueiro. As tarefas repártense entre toda a familia: Rubén e a súa dona Mari encárganse de muxir, Pepe da alimentación e dos labores do campo e Zeltia, que acaba de ser nai, de momento só colabora nalgunhas tarefas puntuais. Á parte, contan coa colaboración do nutrólogo Javier Murias, que os asesora no relativo á alimentación e manexo. MANEXO E ALIMENTACIÓN Desde o destete, que se produce aos dous meses despois do nacemento, os animais desta granxa chairega pasan ata por 11 lotes distintos. Desde os dous aos 10 meses as xatas divídense en catro lotes, aproximadamente un por cada dous meses. Xa convertidas en xovencas, dos 10 meses aos 13 pasan a outro, dos 13 aos 16 a outro, dos 16 aos 20 a outro e dos 20 aos 23 pasan ao lote das xovencas preñadas, no que permanecen ata o parto. A estes lotes de idade súmanse dous de vacas secas –o das recén secadas e o das próximas ao parto, ao cal se trasladan aquelas femias ás que lles quedan menos de tres semanas para parir– e un para as vacas de produción. O muxido faise dúas veces ao día nunha sala tipo espiña de pescado de 2x5 puntos, con medidores electrónicos e retirada automática. Cos lotes das xovencas e das secas practican o pastoreo desde a primavera ata o outono, se ben estas saídas ao campo non fan variar as cantidades da ración unifeed que se lles subministra habitualmente. Precisamente, a ración das secas e as xovencas desde os 8-9 meses consiste en 5 quilos de silo de herba, 4 de silo de millo, 3 de herba seca, 2,3 de palla, 2,3 de mestura (a base de soia 44, polpa de laranxa, fariña de millo e correctores) e 5 litros de auga. Así, a inxestión de materia seca é de 12 quilos. Por outra parte, a ración das vacas de produción componse de 24 quilos de silo de millo, 14 de silo de herba e 10,8 dunha mestura personalizada que inclúe fariña de millo, soia 44, polpa de remolacha, soia extrusionada, colza, xabón cálcico, meteonina, smartamine e correctores. Cantidades que se traducen nunha inxestión de 23 quilos de materia seca.
As camas son de area, que renovan cada 10-12 días
Os animais recén nacidos permanecen en cubículos individuais ata os dous meses
ACTUALMENTE DISPOÑEN DE 160 ANIMAIS, ARREDOR DE 80 EN LACTACIÓN, PARA UNHA COTA DE 705.000 KG EN PROPIEDADE E OUTROS 160.000 EN ALUGUEIRO
No ámbito do benestar, nesta explotación optaron pola area como material para as camas do lote de lactación. Fanas á mañá e á noite, renovando o material cada 1012 días. As xatas e xovencas, en cambio, dormen en cama quente de palla. Para o lote de produción contan cun comedeiro de aceiro que favorece o consumo e se considera máis hixiénico. Tamén dispoñen de catro bebedoiros de dous metros cada un, polo que a cada vaca lle corresponden 10 cm de superficie para beber. Este lote tamén dispón dun cepillo de cow comfort. E co obxectivo de mellorar aínda máis a confortabilidade dos animais, teñen previsto derribar varias filas de bloques para mellorar a ventilación da explotación, así como aumentar o espazo dispoñible para cada vaca.
Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
MF 7600 ES EL MOMENTO www.masseyferguson.com/7600
RED MF DE GALICIA Y ASTURIAS A CORUÑA M.A.LISTE VILLAVERDE, S.L. Oroso Tel. 981681652 MUIÑO SUMINISTROS, S.L. San Sadurniño Tel. 981404515 AGRÍCOLA CARBALLEIRA, S.L. Pontedeume Tel. 981431899 TALL. CASTELLANA, S.C. Carballo Tel. 981789511 DESIDERIO FACAL Carballo Tel. 981703288
TALLER A. MAZARICOS, S.L. A Picota - Mazaricos Tel. 981852267 LUGO AGROFORESTAL SAN ISIDRO, S.L. Lugo TEL. 982207334 TALL. FDO. RIVAS, S.L. Cospeito Tel. 982520105 AGRÍCOLA CADI, S.L. Sarria TEL. 982531187 JULIO ALVITE GARCÍA Pastoriza TEL. 982349341
es una marca mundial de AGCO.
MASIDE MAQUINARIA, S.L. Baralla TEL. 982363339 CIAL. LEMOS EIRE, S.L. Chantada Tel. 982440274 TALL. LOUREIRO Ribadeo Tel. 982128473 OURENSE DESAGRI, S.L. Quintela de Canedo Tel. 988211274 AGRÍCOLA SUÁREZ Xinzo de Limia Tel. 988461127
PONTEVEDRA TALLERES PIÑEIRO Sisán-Ribadumia Tel. 986718067 MAXIDEZA, S.L. Lalin Tel. 986781468 ASTURIAS JOSÉ MANUEL UZ ALBA Tineo Tel. 985837060 AGRÍCOLA COSTA VERDE Gijón Tel. 985167934
14
EXPLOTACIÓN
Lotes de secas e xovencas
REPRODUCIÓN E XENÉTICA Como xa deixabamos entrever máis arriba, a recría faise na explotación e destínase integramente á mesma, sobre todo porque proxectan aumentar as instalacións existentes para unhas 40 vacas en produción. A idade media da primeira inseminación sitúase en 13,7 meses e a do primeiro parto nos 23,8 meses, sendo a media de inseminacións por preñez de 2,48 doses nas vacas e de 1,70 nas xovencas. O intervalo entre partos sitúase, tamén de media, nos 399 días. Tanto para Rubén como para Javier Murias a xenética ten unha relevancia fundamental dentro do funcionamento da explotación, polo que en temas de mellora gandeira se asesoran cun equipo de veterinarios especializados. “Custa o mesmo alimentar un animal malo que un animal bo e a produción é diferente”, argumenta Javier.
COAS XOVENCAS E AS SECAS PRACTICAN O PASTOREO DESDE A PRIMAVERA ATA O OUTONO
Os índices que máis valoran á hora de escoller un semental son, en primeiro lugar, patas e ubre e, en segundo, a cantidade de leite e a porcentaxe de proteína. Recoñecen que neste momento están máis enfocados á cantidade, un parámetro que aínda pretenden aumentar máis, pero sempre sen perder de vista a proteína. Adoitan traballar con catro touros por campaña, se ben este ano Rubén afirma que compraron algún máis, entre os que destacan Toy Story, Super, Gerard, Jordan, Lautamic, Ordes e Xacobeo. Agora mesmo, nesta explotación hai catro vacas con cualificación MB. A súa media ICO actual é de 1.680 e a última cualificación morfolóxica foi de 79 puntos. No relativo a índices de produción, a media (a 305 días) do ano 2011 foi de 11.500 kg/vaca. No mes de marzo de 2012 rexistrouse unha produción de 36,5 litros vaca/día a un 3,72% de graxa, un 3,15% de proteína, un reconto de células somáticas de 159.000/ml e uns resultados bacteriolóxicos de 12.000 ufc/ml.
Nesta explotación teñen catro lotes de xatas
Parte da maquinaria gárdase nunha nave integrada no establo das vacas de produción
Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
Phidéel - Rennes
Planeta ganadería Del 11 al 14 de septiembre Rennes - Francia
E L S A L Ó N I N T E R N AC I O N A L D E L A G A N A D E R Í A Tel. : +33 223 48 28 80 - Fax : +33 223 48 28 81 - international@space.fr
16
EXPLOTACIÓN
A sala de muxido é unha espiña de pescado de 10 puntos con retirada automática
INSTALACIÓNS E SUPERFICIE Actualmente dispoñen de dous establos: nun alóxanse os animais de produción e no outro a recría. O primeiro, máis antigo, está construído en formigón, mentres que para o segundo optaron por unha estrutura metálica. Entre os dous suman 2.000 metros cadrados de superficie. Para os peches, en ambos casos se combina o bloque coa malla cortaventos, se ben a nave da recría é moito máis aberta. No establo de produción teñen 76 cubículos dispostos cabeza con cabeza e uns patios amplos cuxo sistema de limpeza é o de arrobadeira arrastrada manual, que pasan 2 ou 3 veces ao día. Contan ademais con tres naves, unha delas integrada no establo principal. Nelas gardan basicamente maquinaria e forraxe. Para o almacenamento do xurro posúen 4 fosas de formigón cunha capacidade total de 1.200.000 litros. Tamén contan con catro estruturas de formigón para facer os ensilados de herba e millo. A maquinaria (4 tractores, cisterna, carro mesturador, arados de vertedeira…) téñena toda en propiedade. Con ela fan os labores do campo e o traballo diario da granxa. Non obstante, para as campañas de ensilado contratan a unha empresa externa especializada. En canto á superficie agraria, dispoñen de 40 ha propias e outras 16 en réxime de alugueiro. A maior parte do terreo divídese en tres parcelas, unha de 12 hectáreas, outra de 10 e a última de 8. A extensión restante divídese nun número maior de fincas de proporcións máis reducidas, pero situadas nun raio máximo de dous quilómetros entre elas. A rotación de cultivos inverno-verán permítelles dedicar 50 ha a herba para ensilar, 25 a millo e 6 a herba seca. A produción de millo é bastante aceptable nesta zona. Así, na campaña pasada recolleron 45 t/ha aproximadamente. Ensilan a planta enteira e decántanse por ciclos de 2,20. No momento da elaboración desta reportaxe (comezos de maio) só fixeran o primeiro corte de herba para ensilaxe, pero afirmaban que a seca dos últimos meses non tivera efectos negativos. O nutrólogo da explotación, Javier Murias, incluso se atreveu a dicir que para o campo estaba sendo “un ano bo”.
Os medidores electrónicos permiten saber os litros de leite que dá cada vaca en cada extracción
Para as campañas de ensilaxe contratan a unha empresa especializada
PREMIO DANONE A gandería Rubén foi galardoada recentemente co premio Danone na categoría de medio ambiente en explotacións con produción inferior aos 2.000 litros, grazas á súa aposta pola redución do consumo de auga e a emisión de CO2. O dono da explotación, Rubén García, entende esta distinción coma un recoñecemento ao traballo e dedicación del e da súa familia por parte da empresa á que subministran desde hai varios anos e coa que manteñen excelentes relacións comerciais. Cabe dicir que actualmente Danone lles está pagando o leite a 291 euros a tonelada máis as primas.
Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
JORNADA DE PUERTAS ABIERTAS EN LA EXPLOTACIĂ“N GANADERA CANDENDO SC El pasado 3 de mayo, Lely Center Los Corrales de Buelna presentĂł en una jornada de puertas abiertas el robot de ordeĂąo Lely Astronaut que ha instalado recientemente en la ganaderĂa Candendo, en Tordoia (A CoruĂąa). Los asistentes a la demostraciĂłn disfrutaron de un ĂĄgape de pulpo ĂĄ feira despuĂŠs de comprobar el excelente funcionamiento del Lely Astronaut
La ganaderĂa Candendo SC, situada en la parroquia de A Vila de Abade (Tordoia, A CoruĂąa), cuenta desde el pasado mes de abril con el sistema de ordeĂąo robotizado de Lely. Entre otras ventajas, el robot Lely Astronaut A4 supuso para los propietarios de esta explotaciĂłn coruĂąesa, Dosindo y Carmen, una hora menos de trabajo por la maĂąana y otra por la tarde. El matrimonio formado por Dosindo y Carmen HV HO UHĂ€HMR GH HVD MXYHQWXG JDOOHJD TXH KD apostado por el sector ganadero con ilusiĂłn. Su explotaciĂłn estĂĄ compuesta por un rebaĂąo de alta calidad genĂŠtica que merece la pena conocer. Actualmente cuentan con 64 vacas en ordeĂąo y una producciĂłn media de 10.600 kg vaca/aĂąo, a un 3,70% de grasa y un 3,14% de SURWHtQD 1R REVWDQWH DÂżUPDQ TXH GHVGH TXH empezaron a utilizar el robot se ha producido un incremento de la producciĂłn de 4 litros por vaca
El software asociado al robot proporciona una informaciĂłn muy completa sobre los niveles de producciĂłn del rebaĂąo
y dĂa, situĂĄndose la media de ordeĂąos diarios en 2,4. Una de las facilidades asociadas a la instalaciĂłn del Lely Astronaut A4 es que permite aprovechar las instalaciones existentes, de modo que es el robot el que se adapta a ellas. Para Dosindo y Carmen, la adaptaciĂłn a esta tecQRORJtD SXQWHUD KD VLGR PX\ IiFLO $ÂżUPDQ TXH OD mejora mĂĄs relevante la notaron, sobre todo, en el manejo del rebaĂąo. Su objetivo ahora es reducir los cuadros clĂnicos de mamitis.
Los propietarios de la explotaciĂłn, Carmen y Dosindo, estĂĄn encantados con el robot
En esta explotaciĂłn tambiĂŠn tienen instalado el robot de limpieza Lely Discovery y el cepillo de cow comfort Lely Luna. La jornada de puertas abiertas terminĂł con una comida a base de pulpo ĂĄ feira, preparado especialmente para la ocasiĂłn por una pulpeira.
Una de las virtudes del robot de ordeĂąo de Lely es el perfecto acoplamiento a las instalaciones existentes en cada explotaciĂłn
En la granja tambiĂŠn trabajan con el Lely Discovery para mantener las parrillas limpias en todo momento
LELY ASTRONAUT A4 LA MANERA NATURAL DE ORDEÑAR...
Como ocurre con todas nuestras soluciones para el sector lácteo, el nuevo robot de ordeño Lely Astronaut A4 ha sido desarrollado con una prioridad muy clara: la vaca. El robot garantiza la máxima calidad de la leche y sus instrumentos de gestión únicos OH SHUPLWHQ PDQWHQHU HO FRQWURO WRWDO GHO UHEDxR 3XHGH FRQ¿DU SOHQDPHQWH HQ HO URERW Y en nosotros. Las 24 horas del día, todos los días del año.
AGROTEC ENTRECANALES SL LELY CENTER LOS CORRALES DE BUELNA Tel: +34 609 85 77 09 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com
e los d o r t n able de 2. Pregunte n o i c n ra 201 Subve o j e M DUFDO e P d R F s e D L Plan DJUDU D www.lely.com Q L F ¿ HQ VX R
Innovators in agriculture
20
ENQUISA
OS PRODUTORES OPINAN: PAC, COTAS, POLÍTICA AUTONÓMICA E RELEVO XERACIONAL 1. QUE OPINAS DO QUE VAI SER A PRÓXIMA PAC? 2. COMO LLE IRÁ AO SECTOR TRAS A SUPRESIÓN DAS COTAS? 3. QUE LLE PEDIRÍAS Á NOVA CONSELLEIRA DO MEDIO RURAL?* 4. HAI RELEVO XERACIONAL PARA O AGRO GALEGO? *Na enquisa aos gandeiros asturianos preguntamos polas peticións ao novo ministro de Agricultura
JOSÉ MANUEL BLANCO Gandería: Blanco Concello: Lalín (Pontevedra) Vacas en lactación: 234
GONZALO BALEA Gandería: Callobro Concello: Trabada (Lugo) Vacas en lactación: 25
“O SECRETO É A PRODUTIVIDADE, O PRIMEIRO, E O SEGUNDO CRECER”
“TES QUE TER MOITA PAIXÓN POR ESTAR NO CAMPO E POLOS ANIMAIS PARA QUEDARTE”
1. É difícil porque non sei realmente o que vai ser, que hai moito secretismo. Non se vai saber o rumbo que vai coller a PAC nova. Hai moita influencia sobre as terras, creo eu. O que non é normal é esta incerteza toda que hai. Nós temos terras pero non as suficientes como debería haber para todo o volume de animais que hai. 2. Eu creo que o secreto é a produtividade, o primeiro, e o segundo crecer. Creo que non hai máis secreto que iso. 3. Que se involucre un pouco máis co tema da competencia do leite, sobre todo nos prezos, porque non é normal que en Francia estean cobrando o leite ao redor de 5 céntimos máis que aquí e que realmente digan que mandan o leite para España máis barato do que o producimos nós. É imposible, aí hai dumping ou algo pasa aí, entón o Tribunal da Competencia algo terá que facer. 4. Depende… coas trabas todas que poñen é difícil.
1. Creo que o problema principal da PAC vai ser o tratamento que se vai dar sobre a superficie necesaria para ter vacas de leite e para poder cobrala e aquí, coa densidade que temos de animais, vai representar un problema respecto doutras zonas de España que si teñen extensión dispoñible para xustificar. Nós coa nova PAC non temos terras suficientes na nosa explotación. E onde vivimos nós a terra está moi buscada e non hai hectáreas dispoñibles. 2. Para nós, para a cornixa cantábrica, é un problema bastante grave porque nos van deixar en mans de macroexplotacións que precisamente non están situadas na cornixa cantábrica, entón creo que vai ser máis fácil producir leite en zonas onde teñen o cereal, a alfalfa… e extensión para poder facelo. 3. Que nos protexa, principalmente das macroexplotacións que se poden crear no resto de España, e que intente axilizar algunha normativa que regule as marxes que hai entre o que recibe o produtor e a distribución e as comercializadoras de leite. Hai un diferencial moi grande entre o produtor e o lineal do supermercado. 4. As perspectivas non son moi boas, realmente ten que gustarche moito, tes que ter moita paixón por estar no campo e polos animais para quedarte, porque as perspectivas económicas non son moi boas e as sociais, cando tes unha gandería, esas xa as coñecemos todos. No noso caso creo que en principio vai haber relevo.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
ENQUISA
SAÚL DORADO Gandería: Mantoño Holstein Concello: Barreiros (Lugo) Vacas en lactación: 56 “CALQUERA PERSOA DA ADMINISTRACIÓN PODE VER QUE PREZO MÍNIMO TEN QUE TER UNHA GRANXA PARA SER RENDIBLE” 1. Os gandeiros están dependendo case única e exclusivamente da nova PAC e non debera haber recorte ningún na subvención que se dá da PAC porque agora mesmo nas granxas nin sequera é o pago da PAC o que está quedando de marxe neta, e incluso a cantidade que se dá para a PAC debera subir máis. 2. Pois non o sei, eu creo que é unha intriga para todos pero supoño que a tendencia será a que as granxas aumenten de produción, de volume, e que todo tenda un pouco máis en base a volume, o cal eu teño as miñas dúbidas de que sexa mellor para os gandeiros porque as marxes van ser moito máis pequenas e van estar obrigados a facer grandísimos investimentos. 3. Hoxe en día pódese calcular facilmente o que lle custa a unha granxa producir un litro de leite, porque todos sabemos a canto se paga, o custo das forraxes, o custo de comprar as materias primas… e polo menos deberían garantirlles ás granxas un prezo mínimo do leite para que sexan sostibles. Eu creo que ese é o punto básico, porque ademais
é algo que hoxe é factible. Calquera persoa da Administración pode facer un cálculo pequeno e ver que prezo mínimo ten que ter unha granxa para ser rendible. 4. No noso caso si pero creo que o relevo xeracional é moi pequeno ou nulo. A xente nova non se queda nas explotacións e vén dado un pouco polas malas condicións que hai agora mesmo en todo e porque aquí segue sen haber a cultura de quedarse nas explotacións e no campo.
JAVIER FREIJE FREIJE Gandería: Casa Roxo Concello: Vegadeo (Asturias) Vacas en lactación: 55 “TODO VAI ORIENTADO ÁS SUPERFICIES E AÍ IMPORTAN OS TERRATENENTES E NON QUE SEXAS PROFESIONAL E VIVAS DO SECTOR” 1. A PAC está collida por fíos aínda e non se sabe como vai acabar pero todo apunta a que vai ser case catastrófico para a cornixa cantábrica. En primeiro lugar, porque todo vai orientado ás superficies e aí importan os terratenentes e non que sexas profesional e vivas do sector. Acabamos de vir dunha escola de xuíces en Córdoba, que é a zona máis inhóspita de España e ten un sistema moi intensivo de mesturas húmidas e todas as
Ganaderia Juan José Iglesias de Bazar (Castro de Rei)
Sat Varela de Santa Leocadia (Castro de Rei)
Distribuidas por:
DOVAL MAQUINARIA AGRíCOLA Pequenas en tamaño, grandes en prestacións
Avda. Terra Cha, 11 27260 CASTRO RIBERAS DE LEA (Lugo) Telf. : 982 310 026 - 659 445 627 660 417 676 Fax: 982 310 295 e-mail: info@dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
21
22
ENQUISA
ganderías están moi rodeadas no val, pero non teñen problemas porque hai un gran terreo arredor que non serve para nada pero que realmente para poder cobrar esa subvención si que serve. E aquí en Galicia ou en Asturias, que son casos moi similares, onde traballamos a terra e somos xardineiros do contorno, que realmente facemos esa función que tería que ser apoiada pola PAC, non a imos recibir porque non temos esas extensións que poidan ter na Meseta. 2. Unha cousa similar porque aquí quizais as ganderías terían que ir a ser máis grandes pero volvemos chocar co problema xeográfico que temos. É moi difícil ter granxas grandes en Asturias e en Galicia e require un plus de man de obra que na Meseta, na zona seca de España, non fai falta. Entón é máis fácil traballar a máis litros por operario ou por gandeiro nesas zonas. E aquí tamén temos un hándicap cos puríns que nesas zonas non teñen. Creo que para nós, sobre todo para o norte de España, vai ser moi prexudicial. 3. Realmente tomar en serio o sector. En primeiro lugar, os gandeiros temos que sentirnos orgullosos de ser gandeiros. Moita xente agora retorna porque está moi mal o resto dos traballos pero quizais non retornan pola vocación senón porque non lles queda outra opción e igual ese é un problema para o futuro porque este é un traballo de vocación. Habería que canalizar ben as axudas aos gandeiros; non tampouco destinar grandes axudas senón xestionalas ben. Temos que estar protexidos doutra maneira que non estamos, temos que estar socialmente máis recoñecidos, conseguir un recoñecemento social que empeza no propio gandeiro e vai ata o Ministerio. 4. Moi díficil. Sei que moitas ganderías van seguir porque non hai traballo noutros sectores pero se o Goberno puidera artellar algo para non darlle tanta forza ás distribuidoras... JOSÉ RAMÓN BADIOLA GARCÍA Gandería: Diplomada Badiola Concello: Gozón (Asturias) Vacas en lactación: 200 “SI NO JUEGAS CON EL MISMO BALÓN NO ES FÁCIL COMPETIR” 1. La verdad es que tampoco está muy claro, no tengo mucha información como para decirte que realmente sé por dónde va a ir. Las noticias que tengo no son del todo halagüeñas pero dicen que se está negociando y se va a negociar y que se mejorará. En cuanto a las ayudas por superficie, estamos en una zona en donde es muy difícil conseguir las tierras. La mayor parte son fincas para chalés, por ejemplo, y ampliar las tierras es muy complicado porque no se puede pagar el precio de solares para alimentar las vacas. Ahí estamos bastante limitados.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
2. Considero que cada vez se nos están poniendo más difíciles las cosas, como en todos los negocios, por la competencia, sobre todo a nivel europeo, franceses y demás… Ellos tienen otro tipo de subvenciones que a nosotros no nos llegan. Si todo fuese en el mismo campo con el mismo balón… pero si se sigue como en este momento, como Francia, Alemania, Holanda, que tienen otras ayudas indirectas, ahí es donde tenemos la competencia y la competitividad no es buena para nada. Es buena para mejorar y avanzar pero si no juegas con el mismo balón no es fácil competir. 3. Al ministro le pediría muchas cosas. Tenemos varios problemas donde antes era el problema de las fábricas que nos compran nuestra leche. Ahora lo tenemos todavía más difícil porque ya dependemos también de las grandes superficies que ponen nuestros productos como ganchos, como reclamo para vender los otros productos. Estuve hablando hace poco con él y se lo hice saber, que o tomamos medidas un poco drásticas sobre este tema o aquí vamos a cerrar más de la mitad. Me dijo que iba a actuar y que intentaría solucionar parte de los problemas; esperemos que así sea. 4. Si tuviésemos hace diez años lo que está pasando ahora mismo con los precios de la leche y la compra de los cereales, un 50% seguramente se iría, pero viendo la situación económica que atraviesa el país… Ahora no vamos a cerrar porque no tenemos adónde ir y si a la gente joven se la estimula un poco y ven que esto tiene futuro, se pueden quedar en las granjas, que es lo que a mí me encantaría. CARLOS SÁNCHEZ SÁNCHEZ Gandería: Sánchez SC Concello: Frades (A Coruña) Vacas en lactación: 75 “A SUPRESIÓN DAS COTAS VAI TER MÁIS VANTAXES NO ESTRANXEIRO E NOUTRAS ZONAS DE ESPAÑA” 1. Creo que está pensada para reducirnos subvencións, sobre todo na zona esta, como vai máis orientada á superficie cá cota ten o único obxectivo de reducirnos a subvención. Na nosa zona é bastante difícil facerse con superficie e aínda que te fagas cunha pouca a porcentaxe que podes aportar de máis é moi pequena. 2. Pois penso que terá moitas máis vantaxes noutras zonas, sobre todo xa se imos ao estranxeiro ou ao mellor noutras zonas de España, ca imos ter nós. 3. Terían que estudar o das subvencións, adaptalas ás zonas. Non son iguais as subvencións para Galicia que para Asturias ou Castela e León. 4. Por exemplo en Galicia vai ser máis difícil, tal como se están poñendo as cousas. Nós a curto prazo non o poido prever pero penso que non temos relevo.
El abonado del maíz en una única pasada.
ENTEC® Maíz
ENTEC®, la mayor innovación en el abonado del maíz en los últimos años, permite obtener cosechas abundantes y de calidad aplicando el abono de una sola vez, y respetando el medio ambiente. El nitrógeno de ENTEC® se encuentra estabilizado por el inhibidor de la nitrificación DMPP, desarrollado por BASF y comercializado por K+S. Ahora en K+S Nitrogen hemos adaptado nuestra estrategia para que todavía más agricultores puedan utilizar ENTEC® y beneficiarse de sus excelentes resultados en el maíz.
®Marca registrada del grupo K+S K plus S Iberia, S.L. División K+S Nitrogen Joan d’Àustria 39-47 08005 Barcelona Tel. 93 224 72 22 Fax. 93 225 92 91 Una empresa del grupo K+S
24
ENQUISA
ENRIQUE FERNÁNDEZ PARADELA Gandería: Marqués de Cernadas Concello: Baralla (Lugo) Vacas en lactación: 50
que inda temos que pagar as cotas que hai, vémonos que antes iamos a un banco e valían como un aval e hoxe xa ninguén, nin os bancos nin os propios gandeiros, falamos das cotas. Non existen xa. 3. Que miraran un pouquiño máis por nós. Estamos vendo “TEREMOS QUE EMPEZAR A DEFENDER MOITO que se están abandonando explotacións dunha maneira tan A CALIDADE E CHEGAR MÁIS AO CONSUMIDOR” preocupante que de aquí ao 2015, cando se liberalicen as cotas, non nos van quedar nin 7.000 explotacións en Galicia. 1. Descoñezo bastante porque non tiven tempo de ir a Á parte de que despois da primavera do ano pasado, que foi ningunha charla ao respecto. Espero poder poñerme ao día unha das máis secas, onde se colleu moi pouca forraxe, veu un pronto. O que si, nós contamos cunha superficie bastante inverno moito máis seco aínda e as previsións de forraxe que decente na nosa explotación. Se as axudas están vinculadas había, como eran pouquiñas, agora son nulas. Xa que estamos nunha comunidade europea, que miren un pouco como fai á superficie a nós favorécenos. 2. Pois eu creo que é complicado, teremos que empezar a Francia, que está sacando a forraxe de España subvencionanloitar e a defender moito a calidade e chegar un pouco máis do o transporte. Nós tamén deberiamos acceder a uns créao consumidor porque en termos de prezos, se desaparecen ditos, que xa temos o grifo cerrado, pero a uns créditos concretamente para comprar forraxe a un interese cero. Logo, a as cotas, cómennos por todos os lados. 3. Pois que nos encamiñara por primar máis a calidade so- supresión das cotas da Seguridade Social dentro de seis meses. Non é nada novo o que se pide, pero o que é fundamental é bre a cantidade porque creo que é o futuro do agro galego. 4. Depende, se todo está moi complicado… Iso que, inda co que se poñan as pilas no tema da mobilización de terras. Non é posible que vaiamos polas estradas vendo plantacións en temal que está, a agricultura segue sendo do máis seguro! rreos agroforestais, monte, plantacións ilegais e máis monte e, mentres tanto, os gandeiros de Galicia estamos comprando alfalfa en Aragón e palla en Castela. ANXO DONO 4. É que é moi difícil. Eu comparo moito este sector co Gandería: Dono dos taxistas dun pobo pequeno; antes facían diñeiro porConcello: Frades (A Coruña) que non había coches e hoxe todo o mundo ten coche e, a Vacas en lactación: 50 onde vai un taxista de 40 ou 50 anos? Ten que se fastidiar “É FUNDAMENTAL QUE SE POÑAN AS PILAS e intentar chegar a xubilarse co taxi. Nós, igual. En case todas as explotacións do relevo xeracional, nin falar, e tamNO TEMA DA MOBILIZACIÓN DE TERRAS” pouco se fai nada por mobilizar esas explotacións que se 1. Son uns cambios que afectan drasticamente ao sector están cerrando a outra xente que non estivo neste sector. lácteo, que nos deixan moi mal parados. De feito, a Política Hai que procurar que esas explotacións sigan traballando, Agraria Común está moi enfocada á agricultura e non á aínda que non sexa cos seus propietarios, en arrendamento. gandería, só hai que ver que o que vai quedar hoxe por E aquí non se está facendo nada diso. hectárea é unha terceira parte do que hoxe temos. Unha explotación que agora cobra 10.000 euros ten que declarar sobre unhas 85 hectáreas para seguir cobrando ese mesmo JOSÉ MANTEIGA diñeiro. E nós, no noso caso, non temos suficiente superGandería: Manteiga ficie agrícola; pasámonos de 2,5 UGM por hectárea e sen Concello: Vila de Cruces (Pontevedra) posibilidade de arrendamentos. Vivo nunha comarca onde Vacas en lactación: 53 a mobilización de terras é nula, onde nos están plantando a superficie agraria útil con plantacións ilegais, e é moi difícil “A VER SE POR PRIMEIRA VEZ HAI UN CONSEcompetir cuns prezos de produción, de custos de produ- LLEIRO QUE REALMENTE SAIBA QUE AO SECción, cada vez máis altos: o penso subiunos en torno a un TOR PRIMARIO HAINO QUE SALVAR” 22%, o gasóleo anda tamén nun 23-24%, o fertilizante nun 18%... Outra cousa, alí, mobilizar terras ou alugar fincas é 1. Ao que é o sector do leite se nos cambian a subvención case imposible porque estamos falando de 480 a 700 euros por hectárea déixannos sen subvención. Séguenlle dando a ao ano para alugar unha hectárea de terreo. subvención a un material que nestes momentos, co prezo 2. Ese é un debate do que xa non deberiamos falar, de se que ten… Non é por desprezar a ninguén pero se o leite cotas si ou cotas non. Iso xa vén trazado dende Bruxelas e estivera ao prezo do cereal non necesitaba subvención, en as políticas que ten hoxe Bruxelas poden variar pero practi- proporción, claro. Nós estamos en proceso de coller unha camente van enfocadas a iso. Como nos afectan? Pois moi explotación que cerrou porque a superficie non chega e o mal, porque todos aqueles que investimos en cota moito Banco de Terras existe pero non funciona. Hai moi pouca diñeiro, que de feito ata o 2013 hai moitas explotacións terra boa na nosa zona e é minifundismo total.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
Sandokan Mr. Sam x Aa r on x D uster CONAFE 11/2011
Foto: Jane Steel
t -FDIF LH t 6CSFT t 1BUBT t -POHFWJEBE t #BKBT DÏMVMBT t 'BDJMJEBE EF QBSUP t 'FSUJMJEBE EFM UPSP
MANTECON SANDOKAN 2674 Criador: Antonio Cedrún – Hoznayo – Cantabria
Sandokan, el toro revelación. Posee un pedigrí para hacer frente a los problemas de consanguinidad y aporta leche, facilidad de parto y funcionalidad
ESCOLMO, S.L. Distribuidor para Galicia y Asturias C/ Magnolia, 80 bajo 27003 - Lugo Tfno.: 982 217 633 Fax: 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com
OKAN ET Sandy SAND
ABEREKIN, S.A. Centro de Inseminación Parque Tecnológico, Edificio N.º 600 48160 Derio (Bizkaia) - SPAIN Tfno.: +34 94 454 15 77 Fax: +34 94 454 08 78 e-mail: comercial@aberekin.com
www.aberekin.com
26
ENQUISA
2. En Galicia estĂĄn pechando cada ano mĂĄis e este ano estĂĄ moi agravada pola seca e supoĂąo que seguirĂĄn pechando porque o cereal estĂĄ carĂsimo, a colleita de forraxe non se prevee, en Castela o que hai estase acabando, do prezo xa non fales, que cando outros paĂses coma Francia tiveron subvenciĂłns para o transporte deixaron sen alfalfa e sen palla a Castela. SenĂłn, coa palla e a alfalfa de Castela chega. 3. Que se involucre co campo e por vez primeira a ver se hai un conselleiro que realmente saiba que ao sector primario haino que salvar. 4. Teno moi complicado porque se non vives, se tes un investimento como calquera empresario hoxe en dĂa por aĂ adiante e non sacas un soldo a fin de mes, hai que ter moito amor, eh! No noso caso temos unha rapaza ĂĄ que de momento lle gusta moito o tema dos concursos. NARCISO CID GanderĂa: Cid Concello: Barreiros (Lugo) Vacas en lactaciĂłn: 75
tĂĄn desaparecendo mĂĄis explotaciĂłns, ninguĂŠn aposta por nada, as industrias fan o que lles parece, se lles interesa o gandeiro cĂłlleno, senĂłn non o collen‌ Eu non sei, dende logo se non lle botan unha man, sexan as AdministraciĂłns, sexa quen sexa, estamos en mans de catro multinacionais que ao sector estanlle dando para abaixo. Eu fun dos que crĂa hai anos que as explotaciĂłns que puidĂŠramos aguantar iamos vivir dignamente da produciĂłn. Hoxe son dos que creo que non interesamos neste paĂs. 4. O sector perdeu moita ilusiĂłn e se inmediatamente non lle botan unha man eu creo que hai que ter moita acciĂłn e, de feito, o tema estĂĄ en que non tes para onde ir, senĂłn moitas das explotaciĂłns que estĂĄn no paĂs xa non estaban. NĂłs temos relevo de momento pero se economicamente non es capaz de sacar os ingresos para combater os custos de produciĂłn non hai relevo que valla, por moita afecciĂłn que teĂąas. FINA IGLESIAS GanderĂa: Os Arroxos Concello: Castro de Rei (Lugo) Vacas en lactaciĂłn: 90
“SE ALGUÉN NON BOTA UNHA MAN PARA IGUALAR O SISTEMA DE CUSTOS DE PRODUCIĂ“N É IMPOSIBLE SOSTER O SECTORâ€? 1. Espero que rectifiquen e que non sexa tal e como nos din porque se apuntan dĂşas hectĂĄreas por vaca Galicia perde dous terzos da sĂşa subvenciĂłn. Eu penso que iso estĂĄ pensado simplemente para facer o rico cada vez mĂĄis rico e o pobre cada vez mĂĄis pobre. Penso que ĂŠ un grave erro, espero que rectifiquen a tempo. NĂłs superficie temos, o que pasa ĂŠ que tendo pensado ter certa cantidade de animais -nĂłs temos pensado seguir aumentando dentro das nosas posibilidades- ĂŠ imposible conseguir a superficie, non a hai. A base territorial en Galicia ĂŠ moi longa pero se os arrendamentos che supoĂąen unha cuantĂa econĂłmica mĂĄis alta cĂĄ da subvenciĂłn estĂĄ claro que non a podes coller. 2. Hoxe estamos como se estiveramos na UCI, eu sempre o cualifico desa maneira. Penso que pouco peor lle pode ir, en calquera sentido. Se alguĂŠn non bota unha man para igualar un pouco o sistema de custos de produciĂłn ĂŠ imposible soster o sector. Eu non entendo como se pode especular co tema das materias primas. Mentres a UniĂłn Europea, ou sexa quen sexa, non elabore unha normativa que prohĂba especular coas materias primas, iso non ĂŠ combater a fame no mundo, iso ĂŠ apoiar a miseria. 3. LĂŠvolles pedido tanto aos conselleiros e aos polĂticos que dada esta situaciĂłn xa non creo que as AdministraciĂłns se interesen polo sector. E claro estĂĄ que cada vez es-
“DEBERĂ?AN DEIXAR DE MIRAR CARA A EUROPA PARA TOMAR MEDIDAS QUE AO MELLOR NON SON APLICABLES AQUĂ?â€? 1. Penso que os cambios se ao final van ser vinculados ĂĄ superficie aquĂ afectarĂannos un montĂłn porque realmente podemos contar con pouca superficie e non estamos tendo a oportunidade de arrendar terras, todas as que nos gustarĂa. NĂłs temos menos superficie da que precisarĂamos, imos collendo unhas fincas cada ano pero estĂĄ difĂcil adquirilas porque somos bastantes a querer collelas e non hai demasiada xente que arrende. 2. Non o sei, imaxino que con respecto a outros paĂses estamos moi en desvantaxe porque estĂĄn mĂĄis preparados dende fai tempo para a supresiĂłn das cotas. Creo que nos prexudicarĂĄ. 3. Primeiro, chamarse ConsellerĂa do Mar parĂŠceme absurdo porque creo que aĂ demostran moi pouca implicaciĂłn co medio rural. Primeiro deberiamos ter unha conselleira de verdade. Segundo, o que se pode facer? Creo que probablemente deberĂan deixar de mirar cara a Europa para tomar medidas que ao mellor non son aplicables aquĂ e o que deberĂan mirar ĂŠ que os paĂses que teĂąen un sector rural importante teĂąen que poder en Europa. O sector rural ĂŠ a base do sector produtivo dun paĂs. 4. Si, eu quero pensar que si, se realmente nos axudan e apostan por nĂłs.
DISPOSITIVO INTRAUTERINO BOVINO Sin fĂĄrmaco, 100% natural y ecolĂłgico
NUEVA TECNOLOGĂ?A El mejor acabado en menos TIEMPO
AFRIGA ANO XVIII - NÂş 98
‡ ANTICONCEPTIVO con grandes ventajas frente a la castración ‡ Favorece la ganancia de peso diario ‡ Mejora el rendimiento de la canal ‡ 1R LQWHU¿HUH HQ OD ODFWDFLyQ
MANATER VETERINARIA ‡ www.manater.es
COMA SEMPRE, OS PRIMEIROS DENDE 1975
TANQUES DE FRĂ?O Baixo consumo e alto rendemento
Salas de ordeĂąo
ColchĂłns Elmega: confort, duraciĂłn, suavidade e impermeabilidade Arrimadores de comida mecĂĄnicos
Coas nosas novas camas para area gaste sĂł a area imprescindible Calidade e limpeza co mĂnimo consumo
Os nosos cepillos son completamente abatibles; permiten un fĂĄcil acceso do tractor Ăł establo
Consulte prezos sen compromiso Camiùo vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruùa) – ESPAÑA 7HOI ¹ ‡ )D[ H PDLO HOPHJD#HOPHJD FRP ‡ ZHE ZZZ HOPHJD FRP
28
PUBLIRREPORTAXE
A ALIANZA DELTACINCO E MILLARES TORRÓN, LÍDER NA VENDA DE MAQUINARIA DE FORRAXE NA PROVINCIA DE LUGO Millares Torrón é o distribuidor para a provincia de Lugo das marcas alemás Krone e Amazone, que Deltacinco importa en exclusiva para España
Consolida o posicionamento de ambas as dúas compañías a recente venda á cooperativa Os Irmandiños (Ribadeo) de Amazone EDX, a primeira sementadora desta clase que chega ao país
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
PUBLIRREPORTAXE
SEMENTADORA AMAZONE EDX/ K:AD8>969: : EG:8>H>âC
B{^h g{e^YV Z gZcY^WaZ/ hZbZciZ^gV bdcd\gVc V &* `b$] GZcYZbZcidh YZ (' ]V$Y V - Xdgedh Z + bZigdh YZ VcX]d YZ igVWVaad H^hiZbV YZ Y^hig^WjX^ c YZ idakV XZcigVa^oVYV MegZhh 8dcigda idiVa YZcYZ d dgYZcVYdg YV XVW^cV
IDEAL PARA EM PRESAS DE SERVIZ O, COOPERA TIVAS E GRAND ES EXPLOTA CIÓNS!
ÁNGEL ENTRERRÍOS Técnico de maquinaria da cooperativa Os Irmandiños ÆC h ZhXdaaZbdh ZhiZ i^ed YZ b{fj^cV edgfjZ XjbegZ Y Vh XdcY^X^ ch {h fjZ aaZ YVbdh bd^iV ^bedgiVcX^V/ ^bdh ^cXgZbZciVg d gZcYZbZcid Zc idgcd V jc '%"(% gZheZXid YVh b{fj^cVh XdckZcX^dcV^h Z ^bdh edYZg aVWgVg V bV^dg XVci^YVYZ YZ ]ZXi{gZVh cd bZcdg iZbed edh^WaZ#Ç
CARACTERÍSTICAS TÉCNICAS
EDX 6000-2C
Tipo de máquina . . . . . . . . . . . . . . . . Suspendida Ancho de traballo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 m Ancho de transporte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 m Velocidade de traballo . . . . . . . . . . . 8-15 km/h Nº de liñas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Distancia entre liñas . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 cm Potencia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Desde 170 CV Capacidade tolva semente . . . . . . . . . . . . . 360 l Capacidade tolva abono . . . . . . . . . . . . . .1.100 l Peso aproximado. . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.400 kg
JOSÉ ÁNGEL MILLARES Xerente de Millares Torrón Æ6 :9M V b{fj^cV hZbZciVYdgV YZ b^aad YZ b{^h gZcYZbZcid Yd bZgXVYd! mV fjZ XVeVo YZ hZbZciVg V &* `b$] hZc eZgYZg egZX^h^ c# Cdc [jcX^dcV edg Vhe^gVX^ c Xdbd Vh YZbV^h! [jcX^dcV edg Zmejah^ c YZ V^gZ Z Xjc h YZe h^id YZ b^aad fjZ hZ h^i V cd XZcigd YV b{fj^cV Y^[ZgZcX^{cYdhZ YVh XdckZcX^dcV^h! fjZ iZ Zc jc edg XVYV Xdged# 9ZhYZ d dgYZcVYdg Yd igVXidg edYZbdh YVg V dgYZ YZ `\$]V YZ hZbZciZ dj edg Y^hiVcX^V YZ eaVciV! gZ\jaVX^ ch YZ egZh^ ch YZ Xdgedh! bVgXVYdgZh! gVhXVYdgZh ZiX# 8dc ZhiV b{fj^cV Z iZggZdh ei^bdh edYZbdh X]Z\Vg V hZbZciVg Vi ) ]V$]dgV# 8VcYd jc]V b{fj^cV XdckZcX^dcVa Zhi{ Zc bd^id bZcdh! Xd XdggZhedcYZciZ V[dggd YZ iZbed Z XdbWjhi^WaZ#Ç
DELTACINCO 8$ HZk^aaV '(! ()%%) EVaZcX^V I[cd#/ () .,. ,'- )*% ;Vm/ () .,. ,&% (.% lll#YZaiVX^cXd#Zh
MILLARES TORRÓN :higVYV YZ HVci^V\d! `b * ','&% Aj\d I[cd#/ .-' ''& .++ ;Vm/ .-' ')' .'& lll#b^aaVgZhidggdc#Xdb
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
29
30
PANORAMA INTERNACIONAL
SAN ANTONIO. CASALROMANO, MANTOVA (ITALIA)
A explotación San Antonio é unha das habituais dos concursos de gando frisón. Aquí, un dos irmáns Piva no Nacional de Cremona
UNHA ECONOMÍA QUE MELLORA GRAZAS AO BO USO DA XENÉTICA A cabana gandeira desta explotación lombarda, encabezada polos irmáns Piva, destaca polos seus bos índices xenéticos e de saúde animal, uns indicadores que exhiben en cada un dos concursos de gando frisón nos que adoitan participar. A explotación de San Antonio está situada no municipio de Casalromano, na provincia de Mantova, pertencente á rexión de Lombardía. As actividades agrícola e gandeira son as predominantes desta localidade do nordeste italiano. A granxa leva funcionando máis de medio século, concretamente dende o ano 1960. Os seus titulares son os irmáns Fabio e Gianni Piva e ambos traballan a diario na
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
explotación. Non obstante, contan tamén con dous empregados: un exclusivamente para muxir e outro contratado a tempo parcial. A cabana gandeira dos Piva ascende ás 320 cabezas, 150 das cales son de produción. A organización dos animais disponse do seguinte xeito: 2 lotes para as secas, 3 para as vacas en lactación e 9 para os xatos e xovencas.
PANORAMA INTERNACIONAL
A CABANA GANDEIRA DOS PIVA ASCENDE Ă S 320 CABEZAS, 150 DAS CALES SON DE PRODUCIĂ“N
O seĂąor Piva, pai dos actuais propietarios (in memoriam)
Toda a maquinaria que precisan a teĂąen en propiedade
Nesta explotaciĂłn practican a separaciĂłn sĂłlido/lĂquido do xurro
REPRODUCIĂ“N E XENÉTICA Cun intervalo entre partos de 385 dĂas, a media de inseminaciĂłns por preĂąez sitĂşase nas tres doses. De vez en cando tamĂŠn practican o implante de embriĂłns. Un dos aspectos aos que mĂĄis importancia lle dan ĂŠ a xenĂŠtica. Os touros son seleccionados en base ĂĄ fertilidade das fillas, ĂĄ lonxevidade e ĂĄs cĂŠlulas somĂĄticas. AsĂ, o 70% das doses seminais proveĂąen de touros italianos probados (empregan Artes, Wyman, End Story, Arden, Parocas e Duko, entre outros), o 20% de touros en proba e o 10% restante de touros importados (como Jeeve, Sudan ou Les).
Nalgunha ocasiĂłn teĂąen empregado o transplante de embriĂłns
Entre os animais desta granxa atĂłpanse os da familia Formosa, destacados polas sĂşas excelentes cualidades de produciĂłn. Formosa ĂŠ filla de Formation, con 1.000.000 kg de leite, e dela naceron fillas e netas de Capri, Tugolo, Ramos e o touro probado Watusi.
&RQIÂH QXQ VHUYL]R GH UHFUÂD SURIHVLRQDO H SUÂł[LPR TXH SHUPLWH UHGXFLU FXVWRV QD H[SORWDFLÂłQ ‡ 'LUHFFLyQ WpFQLFD D FDUJR GR YHWHULQDULR GH UHFRxHFLGR SUHVWL[LR LQWHUQDFLRQDO -XDQ 9LFHQWH *RQ]iOH] 0DUWtQ
‡ &ULDQ]D GDV [RYHQFDV HQ ERDV FRQGLFLyQV ELRFOLPiWLFDV H GH PDQH[R VXSHUDQGR RV HVWiQGDUHV GH EHQHVWDU DQLPDO
‡ 8QKD ÀQFD GH KHFWiUHDV H LQVWDODFLyQV FRQ FDSDFLGDGH SDUD DQLPDLV
‡ 5HDOL]DFLyQ GDV SUREDV SUHFLVDV SDUD JDUDQWLU D UHLQFRUSRUDFLyQ GRV DQLPDLV iV H[SORWDFLyQV QXQKDV FRQGLFLyQV VDQLWDULDV H SURGXWLYDV ySWLPDV
‡ 3HUPDQHQFLD GH [RYHQFDV GHVGH RV GtDV DWD RV PHVHV ‡ 'LVWULEXFLyQ GR JDQGR HQ ORWHV VHJXQGR D LGDGH D FRQGLFLyQ FRUSRUDO H R HVWDGR ÀVLROy[LFR SDUD XQKD PDLRU DWHQFLyQ GD V~D VD~GH DOLPHQWDFLyQ H KL[LHQH
FrontĂłn SAT
FrontĂłn, PantĂłn 27437 Lugo (Galicia) (+34) 673 828 844 www.frontonsat.com info@frontonsat.com
AFRIGA ANO XVIII - NÂş 98
31
32
PANORAMA INTERNACIONAL
A roda enganchada ao tractor serve para empuxar a comida cara aos pesebres
Con este notable nivel xenético, non resulta extraño que sexa unha das explotacións habituais dos concursos italianos de gando frisón. INSTALACIÓNS E MAQUINARIA Os 4.000 metros cadrados nos que se erguen as instalacións inclúen varias naves, unha sala de muxido tipo espiña de 12 puntos e tres fosas de xurro cunha capacidade total de 2.000 metros cúbicos. Cómpre destacar que nesta explotación se practica a separación sólido-líquido do xurro. O establo conta cunha zona de cubículos destinada ao descanso dos animais, con camas de palla. Tamén destaca a amplitude do corredor da alimentación, que abarca 10 metros de lonxitude. A maquinaria que precisan tanto para os traballos diarios coma para o laboreo das terras téñena en propiedade. SUPERFICIE, CULTIVOS E ALIMENTACIÓN Nesta explotación lombarda contan con 60 hectáreas de superficie agrícola, unha extensión que se caracteriza pola súa compacticidade e que se divide en 10 parcelas.
O ANO PASADO VENDERON O LEITE A UN PREZO BASE DE 42 CÉNTIMOS O LITRO MÁIS AS PRIMAS
O millo, a cuxo cultivo adican 45 ha, constitúe o alimento principal dos animais. Non obstante, a rotación de cultivos permítelles sementar raigrás durante o inverno en 10 das hectáreas dedicadas a este cereal. As 15 restantes destínanas á plantación de alfalfa. En canto á alimentación, non se practica o pastoreo, polo que debemos falar dun réxime de produción manifestamente intensivo. A ración das vacas en lactación componse de 25 quilos de silo de millo, 2 de fariña de millo, 1 de soia, 3 de alfalfa e 4 de sumplemento mineral vitamínico.
É moi común na rexión que os empregados das granxas sexan de orixe asiática
Os empregados viven na explotación coas súas respectivas familias
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
Z AN I B O LT O N
Mascalese
PRUEBAS
LA REVE LA
CIÓN
ABRIL 2012
Bolton x O-Man x Adam Nº 2 ICO +3.723
Nº 1 TPI +2.269
Mascalese Maliarda GP84
Nº 3 +LPI 3.331
N° 1 PFT +2.861
Mascalese Linda GP82
Mascalese Lamborghini
Mascalese Domata
Distribuido en Galicia por:
Manuel Reija 610 52 67 85 - Angel López 677 229 407 - Noel Balsa 619 760 916 - Alberto Lamas 680 115 019 T . 9 1 6 3 7 3 4 7 8 ~ F. 9 1 6 3 7 4 2 5 3 ~ w w w . s e m e n z o o . i t ~ s e m e n z o o @ s e m e n z o o . e s
www.semenzoo.it ~ semenzoo@semenzoo.es
España España
34
PANORAMA INTERNACIONAL
Os xatos e xovencas teñen acceso directo ao exterior dende o establo Destaca a amplitude co corredor de alimentación, de 10 metros de lonxitude
NA EXPLOTACIÓN SAN ANTONIO REALIZAN DÚAS EXTRACCIÓNS DE LEITE DIARIAS
Os xatos pequenos alóxanse en boxes individuais
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
DATOS DE PRODUCIÓN Actualmente, a media de produción da explotación sitúase nos 33 quilos por vaca e día. A media por vaca no ano 2010 foi de 11.600 quilos, a un 3,8% de graxa, un 3,3% de proteína e un reconto de células somáticas de 270.000. A súa cota láctea é de 16.500 quintais (1.650.000 kg). O ano pasado venderon o leite a un prezo base de 42 céntimos o litro máis as primas, uns ingresos que complementan cos procedentes da venda de excedentes da recría. Ao preguntarlles sobre o futuro do sector, os irmáns Piva téñeno claro: as estratexias de negocio deberán enfocarse a abastecer á explotación dunha recría de calidade. Tamén cren que se debe prestar atención á comercialización do leite de cara á produción de derivados de calidade, como pode ser o queixo.
OFERTA hasta
25% de descuent
o
Syngenta - Expertos en millo COMO PRODUCIR MÁIS E MELLOR HOXE - CONTROL TEMPERÁN DE MALAS HERBAS A produción óptima de millo debe contemplar, necesariamente, un programa eficaz de control de malas herbas. Pero ademais, debe incluír un control precoz sobre estas, para obter un maior valor por hectárea da colleita, dado que a competencia polos recursos se produce de forma moi crítica ao inicio do desenvolvemento do cultivo. O crecemento da planta de millo redúcese significativamente polo efecto das adventicias, que lle restan auga, nutrientes e luz. A comunidade científica considera que esta é a causa de que se produzan perdas en produción superiores ao 5%. Efectivamente, a súa presenza entre a terceira e a oitava folla, provoca que as devanditas perdas sexan irreversibles e que xa non poidan recuperarse aínda que se eliminen as malas herbas en momentos posteriores. C.J. Swanton et al. (Ontario, Canadá) investigaron o impacto das infestacións precoces de malas herbas neste cultivo, ao detectar notables perdas de rendemento, aínda con nutrientes e humidade abundantes e sen que a especie adventicia tivese a altura suficiente para rivalizar co millo pola luz. Polo tanto, debía existir outro mecanismo de competencia, ademais dos fisiolóxicos anteriores, que fose o causante da perda irreversible, cando as malas herbas estaban presentes na nascencia do millo. En efecto, cando as malas herbas emerxen ao mesmo tempo que o cultivo, os fitocromos (receptores de luz nas follas da planta), son capaces de detectar os pequenos cambios lumínicos que inciden sobre eles. Perciben o feixe reflectido dende a mala herba como sombreado e adoptan unha estratexia de crecemento para superar a ameaza. Diso derivan unhas consecuencias moi desfavorables para o noso cultivo: ,TPZP}U K\U [HSV TmPZ HS[V L MVSSHZ TmPZ SVUNHZ pola planta de millo para competir mellor na captura de luz. 0UOPIPJP}U UV UVYTHS KLZLU]VS]LTLU[V KV sistema radicular, que claramente adquire volumes de prospección de chan inferiores aos dunha planta libre de malas herbas. (\TLU[V L KLZLU]VS]LTLU[V KH WHY[L HtYLH H expensas dun menor e máis debilitado sistema radicular, que supón claramente, minguas cuantiosas na produción de materia seca final. Un forte sistema radicular é esencial para o desenvolvemento do millo
en todo o seu ciclo de vida. E, o máximo de produtividade, vese comprometido polo dispendio de enerxía necesario para producir follas, en lugar de raíces. O efecto sobre o crecemento do millo Swaton et al. sinalaron, coas súas experiencias, que as plantas de millo novas, ao crecer nun campo con malas herbas, presentan as seguintes características: son un 17% máis altas, teñen un 45% máis de superficie foliar e un 40% de peso seco de follas. A relación de parte aérea / raíz increméntase nun 12% con respecto a un campo non infestado. Polo tanto, o millo afectado pola competencia das malas herbas nas primeiras etapas do cultivo, nunca poderá expresar o seu potencial de produción máximo, aínda sendo estas eliminadas en postemerxencia ou mesmo habendo suficientes nutrientes no medio, por tratarse dunha cuestión vinculada á luz. O efecto sobre a orientación das follas A mesmas investigacións demostraron que as malas herbas influían na dirección e orientación das follas. Deste modo, sen malas herbas as follas crecen perpendicularmente á fila favorecendo unha rápida cobertura do terreo, un mellor desenvolvemento e a supresión eficaz das malas herbas entre fileiras por sombreo das adventicias. Resultados da investigación Sawton e o seu equipo, citaron como problemas causados pola competencia precoz das malas herbas os seguintes: (\TLU[HY V KLZLU]VS]LTLU[V KH WHY[L HtYLH L reducir o das raíces. Cambiar a orientación das follas e reducir o número das perpendiculares. Todo iso citado anteriormente. ( WYLZLUaH KL THSHZ OLYIHZ UHZ WYPTLPYHZ etapas do desenvolvemento, provocan un estrés para o cultivo, o que supón menos grans por mazaroca e, por conseguinte, unha caída na produción. ( JVTWL[LUJPH KL THSHZ OLYIHZ UHZ WYPTLPYHZ etapas do crecemento, é unha forma de estrés, o que tende a atrasar o desenvolvemento natural do cultivo, producindo un atraso da floración, que leva consigo a unha demora na recolección coas conseguintes dificultades operativas en campo e riscos para o gran por posibles ataques de piral ou formación de micotoxinas. Por todo o anteriormente exposto, é prioritario protexer ao millo da competencia das malas herbas dende o principio, o que nos confirma a necesidade dun efectivo control herbicida en preemerxencia. César Fernández Portal Técnico de Syngenta
Acerca de Syngenta: Syngenta é unha das compañías líderes mundiais no sector agrícola con máis de 26.000 empregados en máis de 90 países que traballan baixo un mesmo propósito: Incorporar á vida o potencial das plantas. A través da investigación e desenvolvemento de alcance global e ao compromiso cos nosos clientes contribuímos a incrementar a produtividade dos cultivos, a protexer o medio e a mellorar a saúde e a calidade de vida. Para máis información sobre nós visite www.syngenta.com ou www.syngenta.es
Producir más y mejor, hoy también conviene
Herbicidas
Variedades
NK Cisko NK Phantus SY Respect NK Fortius
NK Perform
Insecticidas
Expertos en maíz Syngenta ofrece unas semillas con la genética adecuada para obtener altos rendimientos en ensilado y unos productos que facilitan y ayudan al agricultor a mantener el cultivo libre de plagas y malas hierbas
Mikhail Malyshev/shutterstock.com
SY Famous
38
NOVAS TECNOLOXÍAS
AINFOVAC: UNHA FERRAMENTA INFORMÁTICA PARA A XESTIÓN INTEGRAL DAS EXPLOTACIÓNS AGROGANDEIRAS
Polas esixencias de competitividade que marca o mercado, as granxas deben ser sostibles e o medio para conseguilo é a xestión, pero apoiada en ferramentas eficaces. AinfoVac é unha proposta asequible a calquera gandeiro profesional actual e, por suposto, para os gandeiros dos vindeiros anos, aos que se lles vai demandar máis formación e máis capacidades para xestionar as granxas dun xeito eficiente. AINFOGRA.COM, AULA DE INFORMÁTICA AGRARIA A Aula de Informática Agraria Ainfogra.com é unha iniciativa innovadora que se desenvolve dende 2006 no Centro de Promoción Rural - EFA Fonteboa (Coristanco, A Coruña) co financiamento da Consellería de Innovación e Industria, a través da Dirección Xeral de Promoción Industrial e Sociedade da Información, e coa colaboración e o cofinanciamento da Cooperativa Agraria Provincial. Despois dun lustro de experimentación, Ainfogra.com é hoxe un piar de difusión, formación e desenvolvemento do software libre orientado ao medio rural. A sede de Ainfogra.com está no Centro de Promoción Rural - EFA Fonteboa, un centro de formación de ESO e de FP, comprometido co desenvolvemento rural, onde se forman no presente curso 135 mozos das comarcas de Bergantiños, Soneira, Xallas e Ordes, nos niveis de Edu-
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
José Manuel Campos Gerpe Director técnico de Ainfogra.com
cación Secundaria Obrigatoria e Formación Profesional (Grao Medio de Produción Agropecuaria e Grao Superior de Xestión e Organización de Empresas Agrarias). Tamén se imparten programas de formación continua dirixidos a profesionais. Ademais dos coñecementos e das habilidades nas TIC, resulta fundamental seguir uns protocolos de traballo e facer as anotacións dun xeito sistemático para poder extraer conclusións. Isto é no que se esforzan os alumnos de FP de Fonteboa nas 4 horas semanais lectivas dedicadas a Ainfogra.com e, a maiores, cada un debe incorporar as súas observacións sobre o funcionamento da empresa agraria.
NOVAS TECNOLOXÍAS
Estas son as áreas de actuación de Ainfogra: - Difusión da información sobre o software libre e os beneficios que o mesmo pode supoñer tanto persoal como profesionalmente. - Formación en software libre a través de todas as infraestruturas posibles: presencial, on-line, mixta etc. - Creación e desenvolvemento de software libre e gratuíto de xestión integral para as pequenas e medianas empresas. Na actualidade, Ainfogra.com conta con varias solucións informáticas de especial interese para o medio rural, e en especial para as explotacións gandeiras, entre as que destacamos AinfoVac. AINFOVAC COMO FERRAMENTA DE XESTIÓN DA GRANXA AinfoVac é unha aplicación gratuíta de Xestión Integral da Empresa (ERP) especificamente dirixida ao sector agrogandeiro. O seu deseño permite xestionar unha granxa en todos os seus procesos produtivos: facturación, gandería, cultivos... Ademais dos alumnos de Fonteboa, un cento de gandeiros, principalmente da provincia da Coruña, están empregando AinfoVac como ferramenta de xestión nas súas explotacións. Cabe destacar que cada ano, co apoio da Secretaría Xeral de Innovación e Modernización Tecnolóxica
O DESEÑO DE AINFOVAC PERMITE XESTIONAR UNHA GRANXA EN TODOS OS SEUS PROCESOS PRODUTIVOS: FACTURACIÓN, GANDERÍA, CULTIVOS...
da Xunta de Galicia, se forma aos gandeiros no manexo do aplicativo mediante xornadas de difusión, organizadas en distintos concellos, e mediante seminarios de asesoramento e actualización. AinfoVac é software libre e gratuíto, o que significa que calquera pode descargalo e instalalo no seu ordenador. O aplicativo funciona baixo sistemas operativos Linux, e polo tanto será necesario ter instalado Linux no ordenador para poder usalo. Na web www.ainfogra.com está dispoñible toda a información necesaria para instalar o programa e traballar con el. Existe tamén unha versión para móbiles ou tabletas Android, que permite consultar e tomar datos directamente nas explotacións coa finalidade de sincronizar máis tarde coa aplicación para PC.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
39
40
NOVAS TECNOLOXĂ?AS
PRINCIPAIS SERVIZOS DE AINFOVAC FACTURACIĂ“N Neste mĂłdulo rexĂstranse as facturas de compras e vendas da explotaciĂłn. Son fĂĄciles e rĂĄpidas de introducir grazas ĂĄ alta automĂĄtica de novos produtos. A facturaciĂłn permite obter o resultado econĂłmico xeral, asĂ como outros datos de especial interese, como poden ser o custo por litro de leite, a distribuciĂłn dos custos na explotaciĂłn ou a evoluciĂłn dos prezos.
GANDERĂ?A Este apartado recolle todo o necesario para levar o control animal. As opciĂłns son: R5 '*),. #ĉ(5 5 .)-95#'*),. 5)-5 .)-5 5 2*&). #ĉ(5 dende a pĂĄxina web de Conafe: censo, cualificaciĂłns xenĂŠticas, lactaciĂłns etc. R5 (.,)5 5 )(.,)&5! ( #,)95 #&#. 5.) 5 5#( ),' #ĉ(5 dispoĂąible de cada animal e permite engadir todas as incidencias que se produzan no dĂa a dĂa (partos, secados...). R5 2#-.,)5 5.)/,)-95, 2#-.,)5 )-5.)/,)-5+/ 5 '*, ! ')-5 nos acoplamentos. DispĂłn da posibilidade de descargar os datos de xenĂŠtica do touro a travĂŠs do cĂłdigo do touro en Conafe, asĂ como realizar comparativas entre os touros para comprobar o seu interese xenĂŠtico na nosa explotaciĂłn de cara ao acoplamento. Outras opciĂłns que podemos atopar neste mĂłdulo son a descarga automĂĄtica de datos do Control leiteiro, racionamento, alta de lotes, consumos previstos...
AFRIGA ANO XVIII - NÂş 98
CULTIVOS Permite calcular o custo por unidade producida, e comparar produtividades por finca, por ano‌ Neste módulo, as opcións dispoùibles son: R5 2#-.,)5 5 * , & -95 , 2#-.,)5 /.)'å.# )5 5 * , & -5 coa referencia catastral das mesmas. R5 &. 5 )-5 /&.#0)-5 5, &#4 ,85 R5 -.)-5 (5 /&.#0)-95* ,'#. 5 -#!( ,&& 5 5 5 /&.#0)5)-5 custos asociados, como man de obra, maquinaria, fitosanitarios, sementes etc. Unha vez rexistrados todos os custos do cultivo, obtense unha visión xeral dos mesmos por cada un dos conceptos de custo, asà como o custo total por unidade producida.
PREFABRICADOS Y HIERROS
TOURÓN Para cama de arena, paja, serrín, cascarilla de arroz, carbonato, biomasa, etc. Q También para camas de goma Q Diseño ergonómico para mayor cow-comfort del animal Q Ahorro de arena y otros materiales Q Drenajes para eliminar humedades y reducir las mamitis Q Ahorro de tiempo de colocación: 50 cubículos/día aproximadamente Q Cubículos dobles e individuales Q Con la supervisión y testaje de: Q
0RQWDMH GH QDYHV JDQDGHUDV HQ JHQHUDO (VWUXFWXUDV &HUFKDV \ SyUWLFRV &XELHUWDV GH QDYHV HQ XUDOLWD \ SDQHO ViQGZLFK
N OV E DA D
CUBÍCULO DE HORM S P R E FA B R I G Ó N I CA D O S
Vilar de Sarria, 34 - 27614 Sarria (Lugo) Tfno: 982 530 469 - Fax: 982 535 501 Mób: 629 802 700 - 629 817 933 E-mail: hierrostouron@gmail.com
42
NOVAS TECNOLOXĂ?AS
GASTOS FIXOS Este apartado rexistra os custos directos da explotaciĂłn: salarios, gastos de intereses de prĂŠstamos, arrendamentos, tributos, amortizaciĂłn de instalaciĂłns e amortizaciĂłn de maquinaria. Destaca nel unha opciĂłn para o cĂĄlculo de custos da maquinaria, que permite rexistrar todas as nosas mĂĄquinas e obter o custo por hora das mesmas.
UN CENTO DE GANDEIROS, PRINCIPALMENTE DA PROVINCIA DA CORUĂ‘A, ESTĂ N EMPREGANDO AINFOVAC COMO FERRAMENTA DE XESTIĂ“N NAS SĂšAS EXPLOTACIĂ“NS
AINFOVAC PARA MĂ“BILES E TABLETAS ANDROID Unha das novidades presentadas este ano ĂŠ o aplicativo AinfoVac para telĂŠfonos mĂłbiles ou tabletas INFORMES Android, que permite a toma de datos e a consulta A aplicaciĂłn dispĂłn dun bo nĂşmero de informes e listados in situ e sincronizada coa versiĂłn PC. Por exemplo, pode(compras, vendas, cultivos etc.), entre os que destacamos mos acceder ao listado dos prĂłximos diagnĂłsticos de xesos seguintes: taciĂłn, comprobar os datos e anotar o diagnĂłstico positivo R5 -/&. )-5 (/ #-95 , )&& 5 .) )-5 )-5 /-.)-5 5 #(!, -)-5 ou negativo. Deste xeito, ao sincronizar, veremos como no por cada un dos conceptos, asĂ como o beneficio final. PC aparecen xa as incidencias directamente. R5 ,2 -5*),5&#.,)5 5& #. 95, )&& 65. (.)5 5 /-.)-5 )' 5 de ingresos, a porcentaxe relativa que significa cada un dos grupos de custos e ingresos. Deste xeito, reflicte que porcentaxe do gasto total se destina a alimentaciĂłn, amortizaciĂłns, sanidade... Do mesmo xeito, podemos averiguar que porcentaxe dos ingresos derivan da venda de leite ou das subvenciĂłns e outros conceptos.
RECURSOS PARA O SEU MANEXO Na web www.ainfogra.com estĂĄn a disposiciĂłn de todos os usuarios todos os recursos necesarios para o manexo de AinfoVac: os manuais en formato pdf de instalaciĂłn Linux Ubuntu, ofimĂĄtica con LibreOffice, Internet, asĂ como manuais especĂficos do aplicativo AinfoVac tanto para PC como para mĂłbiles; unha plataforma de formaciĂłn on-line cos mesmos cursos; videotitoriais sobre o manexo de AinfoVac e acceso a outras pĂĄxinas web relacionadas coa agri /&./, 65 )')5 & ! -5h8f5 5 # )&)2Ăš 5h8f85
AFRIGA ANO XVIII - NÂş 98
46
MANEXO
PÁRATE, OBSERVA E ESCOITA ÁS TÚAS VACAS A dimensión e o deseño dos cubículos, os materiais da cama, a dispoñibilidade de auga ou mesmo o amontoamento son factores que afectan de xeito directo ao confort dos animais e, por tanto, á súa rendibilidade. Por iso é importante dedicarlle tempo a algo tan sinxelo e efectivo como observar e escoitar ás vacas. Tom Lorenzen Alltech USA
Para saber se as vacas se atopan cómodas na explotación temos que formularnos e dar resposta a preguntas coma estas: Cando foi a derradeira vez que empregamos tempo en escoitar ás nosas vacas? Cando foi a última vez que nos paramos a observar e a escoitar ás vacas na súa área de descanso? Mentras que empregabamos tempo vendo e escoitando ás vacas erguéndose do cubículo, que porcentaxe delas se mantiñan inactivas? E cantas delas estaban deitadas? AS VACAS E O SEU CONTORNO Calquera estabulación é un sistema onde interactúan a distribución dos espazos (cornadizas, cubículos…), as súas dimensións (anchura de pasillos, altura da nave…), os tipos de materiais (patios de formigón ou emparrillados, cama de area ou de goma), o manexo (alimentación, hixiene ou muxido) e os propios animais. Todos estes factores deben perseguir a máxima eficiencia produtiva atendendo ás normas de benestar animal. Nunha explotación de vacún de leite, as instalacións deben orientarse a satisfacer as necesidades dos animais que teñen que ver co seu comportamento natural, ademais de garantir a súa seguridade. En xeral, non debería haber obstáculos que impidan o libre acceso á auga, á comida ou á área de descanso. A AUDITORÍA DE COW COMFORT Unha auditoría de cow comfort consiste nunha avaliación xeral das instalacións, xunto coa recollida de observacións no rabaño referentes a comportamentos anormais, danos por feridas ou rozamentos, ou mesmo problemas podais (laminites, dermatites…) que poidan comprometer o benestar dos nosos animais.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
A IMPORTANCIA DO DESCANSO E DO CUBÍCULO Neste contexto, a produción de leite comeza ao proporcionarlles ás reses un contorno axeitado. As vacas de alta produción necesitan non menos de 12-14 horas de descanso, deitadas nunha cama limpa, seca e confortable. Deste xeito, co animal deitado, xérase máis espazo en corredores e en patios, facilitando o acceso ao comedeiro, e tamén se garante máis circulación de sangue ao ubre (calcúlase que é un 24-28% maior na vaca deitada que na que permanece de pé). Roger Palmer, da Universidade de WisconsinMadison, ten estimado que por cada hora que a vaca perde de estar deitada, a produción de leite se reduce nun litro. Para o rabaño en produción, o recomendable é que haxa un cubículo por vaca. A área de descanso debe ser como mínimo de 14 m2 por vaca. Para garantir o descanso da vaca é necesario, en primeiro lugar, un bo deseño do cubículo. En termos de dimensión, o cubículo debe proporcionar as coñecidas como “Seis liberdades” que describiu Neil Anderson, do Ministerio de Agricultura canadense: SEIS LIBERDADES 1. Liberdade para estirar as patas dianteiras. 2. Liberdade para deitarse por ambos costados, con espazo libre para o pescozo e a cabeza. 3. Liberdade para que as cabezas repousen aos lados sen trabas. 4. Liberdade para descansar coas patas, os ubres e a cola dentro do cubículo. 5. Liberdade para que a vaca estea en calquera posición sen medo e sen dores provocadas por cornadizas, separadores ou soportes. 6. Liberdade para descansar nunha cama limpa, seca e branda.
MANEXO
Exemplo de vacas que se atopan cĂłmodas. Vemos como estĂĄn deitadas e poden xirar a cabeza aos lados para descansar
Nesta foto aprĂŠciase como as vacas permanecen de pĂŠ sobre o cubĂculo, sen descansar
CĂłmpre reparar un anaco nos Ăşltimos estĂĄndares de medidas e deseĂąo de cubĂculos que aparecen no seguinte esquema:
O TIPO DE CAMA Xunto co confort, o cubĂculo debe garantir a hixiene necesaria para a prevenciĂłn de enfermedades do ubre. O mĂĄis recomendable ĂŠ a cama de area. Ademais de manter a vaca seca e limpa, a area fai que o animal se acomode segundo a sĂşa propia conformaciĂłn evitando lesiĂłns. TamĂŠn mellora a tracciĂłn podal necesaria para facilitar que a vaca se levante, e cando fai bo tempo contribĂşe a disipar o calor. Na nosa rutina de manexo, proporcionĂĄmoslles aos animais unha cama axeitada? E limpamos os cubĂculos cada vez que as vacas deixan o sitio para ser muxidas?
s DIAZ Y VALIN SL Galicia
Exigir un esparcimiento preciso
s COMERCIAL AGRĂ€RIA CataluĂąa
w w w. j o s k i n . co m
s MENDYRA Navarra s JOSE LUIS Cantabria
Concesionarios JOSKIN para EspaĂąa
.0%6-0 t 503/"%0
42!.15),)$!$ #!,)$!$ $52!#)Ă“.
s LUIS LOPEZ MORENO Murcia s TALLERES CABEZA Toledo s ALTEMIR Y FEBAS Aragon s AGRITULSA SL GiroĂąa s TECNOAUTO MOTOR SL Pais Vasco s ALQUILER DE TRACTORES Y CUBAS S.L. Huelva s BASILIO PERAL S.L Benavente Zamora !VDA 'ALICIA KM :AMORA #TRA 6ILLADANGOS KM 3TA -Š DEL 0ĂˆRAMO ,EĂ˜N #TRA /RENSE KM "ENAVENTE :AMORA
5FM t & NBJM JOGP!KPTLJO DPN
s TALLERES BARRIO GĂ“MEZ S.A Escalona Del Prado Segovia
AFRIGA ANO XVIII - NÂş 98
47
48
MANEXO
O amoreamento é un dos problemas máis habituais nas explotacións
Exemplo de cow comfort
PARA O RABAÑO EN PRODUCIÓN TEN QUE HABER UN CUBÍCULO POR VACA E A ÁREA DE DESCANSO DEBE SER COMO MÍNIMO DE 14 METROS CADRADOS POR VACA
AGLOMERACIÓN DE GANDO Un problema común que teño observado en moitas ganderías por todo o mundo é o amontoamento (excesiva densidade de gando). O amoreamento impide que as vacas desenvolvan o seu comportamento normal. De entrada, están máis sucias e requírese máis tempo e traballo nas tarefas de limpeza e preparación na sala de muxido, o que diminúe a eficiencia da sala, sobre todo no caso de rabaños grandes, e pode incluso comprometer a calidade hixiénica do leite.
Importancia do material do cubículo en relación coa repartición diaria do tempo da vaca
Outros efectos perniciosos do amontoamento son: - Redución do tempo de descanso. - Diminución do tempo de rumia. - Incremento do reconto de células somáticas e das mamites clínicas. - Aumento dos requirimentos nutricionais.
Dimensións de cubículos (cm) para vacas segundo o seu peso vivo estimado Peso estimado da vaca (kg) Dimensión do cubículo (cm)
450
540
560
720
810
Lonxitude total do cubículo (fronte á parede)
244
244
274
305
305
Distancia da barra frontal do pescozo á almofada
162
167
172
178
183
Ancho do cubículo
112
117
122
127
132
Altura da almofada por riba da superficie do cubículo
8
8
10
10
10
Altura do separador por riba da superficie do cubículo
28
28
30
30
30
Altura por baixo da barra frontal do pescozo
112
117
122
127
137
Distancia horizontal entre o bordo da barra frontal do pescozo e o bordo en cubículos de goma
162
168
172
178
183
Altura do bordo
20
20
20
20
20
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
MANEXO
Bebedeiros sucios coma os destas imaxes poden ser a orixe de enfermidades
MONITORIZACIÓN pH RUMINAL Las proteínas y grasas lácteas deseadas gracias al control de valores pH ruminales
Descubra lo desconocido Controle el metabolismo ruminal Optimice las raciones de forraje No más acidosis ruminal excesiva
O MÁIS RECOMENDABLE É A CAMA DE AREA. ADEMAIS DE MANTER A VACA SECA E LIMPA, A AREA FAI QUE SE ACOMODE SEGUNDO A SÚA PROPIA CONFORMACIÓN EVITANDO LESIÓNS A LIMPEZA DOS BEBEDEIROS A auga é o principal ingrediente dentro da dieta da vaca e tamén o máis subestimado. Hai que ter en conta que unha vaca bebe en torno aos 75 litros diarios. No verán, estas necesidades increméntanse nun 20%. Desta cantidade, entre o 30 e o 50% debe ser consumido na primeira hora despois do muxido, polo que é importante a localización de bebedeiros á saída da sala de muxido. Con que frecuencia limpamos os bebedeiros? É frecuente que os microorganismos que provocan enfermidades se propaguen a través de bebedeiros sucios (non pola potabilidade inicial da auga). As necesidades de bebedeiros son de 90 centímetros lineais por cada 10-15 vacas. Os bebedeiros situados nos corredores deben ser o suficientemente anchos como para permitir o paso de dúas vacas sen entorpecerse.
www.smaxtec-animalcare.com
OUTROS ASPECTOS Outros factores como a iluminación, a ventilación (sobre todo no verán e na sala de espera) ou a disposición de zonas de sombra en patios abertos tamén han de ser tidas en conta á hora de garantir o benestar do noso rabaño.
C/Bernat Etxepare 4, Bajo 20.280 Hondarribia (Guipuzkoa)
Tlf +34 619 24 48 37 e-mail: alfredo@sokepa.com
web: www.sokepa.com
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
49
52
ECONOMÍA
AS EXPLOTACIÓNS DE LEITE E OS CAMBIOS NO MERCADO
No novo escenario sen cotas, a mellora de rendas vai depender da capacidade de aumentar o volume de produción e tamén da redución dos custos
Presentamos os resultados dunha enquisa realizada entre novembro de 2010 e febreiro de 2011 a máis de 300 gandeiros para coñecer a situación económica das explotacións de leite galegas na actualidade, así como á vista da supresión das cotas.
Francisco Sineiro García, Roberto Lorenzana Fernández, Ibán Vázquez González Escola Politécnica Superior Lugo. Universidade de Santiago
Durante os últimos anos, o prezo do leite estivo suxeito a unha considerable variación. A un período de prezos elevados dende mediados de 2007 a 2008 sucedeulle outro de baixos, en especial o 2009, que foi seguido dunha lixeira recuperación nos dous últimos. Esta situación estivo acompañada dun forte incremento nos prezos dos alimentos do gando, dos fertilizantes e da enerxía. A este cambio hai que engadir ademais a próxima eliminación das cotas de produción dentro de tres anos.
AFRIGA ANO XVII - Nº 98
Este escenario no mercado contrasta co existente anteriormente cun prezo do leite relativamente estable e favorable con respecto ao dos pensos. As causas desta nova situación son debidas ao efecto conxunto de varios factores; entre eles están os cambios na política agraria común, que antes protexía o mercado interno con respecto ás variacións rexistradas a nivel internacional; a elevación dos prezos da enerxía, que provocou á súa vez o encarecemento de cereais e soia utilizados para a produción de biocombustibles; e o aumento da demanda alimentaria en países que están a mellorar a súa economía. A eles hai que engadir tamén as operacións de especulación financeira que contribúen a aumentar a variabilidade de prezos nestes mercados.
ECONOMÍA
GRAZAS AOS INVESTIMENTOS, AS EXPLOTACIÓNS DISPOÑEN DUNHA CAPACIDADE PRODUTIVA QUE LLES PERMITIRÍA AUMENTAR NUN TERZO A SÚA PRODUCIÓN ACTUAL NO CASO DE ELIMINAR AS COTAS E SEMPRE QUE HOUBERA UNS BOS PREZOS PARA O LEITE Neste artigo preséntanse algúns resultados dunha enquisa realizada ás explotacións de leite, que forma parte dun proxecto que trata de avaliar os impactos da desaparición das cotas, realizado na Universidade de Santiago e financiado dentro do programa de investigación aplicada da Xunta de Galicia. As enquisas fixéronselles entre os meses de novembro de 2010 e febreiro de 2011 a unhas 320 explotacións representativas do sector produtor galego e clasificadas en cinco grupos segundo a súa produción de leite, de menos de 100 mil litros a máis de 1 millón. Os resultados presentados refírense á evolución e investimentos realizados na última década e os seus resultados na capacidade produtiva e situación financeira das explotacións, os principais factores que limitan a produción, as accións previstas polas granxas nos próximos anos e a súa valoración sobre algunhas medidas de política agraria, así como a súa reacción a distintos niveis de prezos do leite.
53
UN ELEVADO ESFORZO INVESTIDOR A gran maioría das explotacións de leite actuais realizou durante os últimos dez anos uns investimentos elevados para mellorar o seu equipamento produtivo, aos que se engadiron outros tamén importantes para a adquisición de cotas. Os adicados á mellora da súa capacidade produtiva ascenderon de media a uns 136 mil euros por explotación, aumentando o seu importe co tamaño ata superar os 410 mil euros nas que producen máis de 500 mil litros de leite (cadro 1). A metade das explotacións recibiu axudas públicas para realizar estes investimentos por medio de plans de mellora que na súa gran maioría obtiveron tamén un préstamo para o seu financiamento. Tan só quedaron en parte á marxe destas axudas públicas e dos préstamos uns dous terzos das explotacións con menos de 100 mil litros. Cadro 1. Investimentos realizados nos últimos 10 anos (en miles de euros e porcentaxe de explotacións)
% explotacións con: Produción Investimento (miles litros) (miles €) investimentos axuda pública préstamos menos de 100
109
88,4
20,9
18,6
100 a 250
102
85,7
74,5
59,2
250 a 500
206
93,3
85,3
81,3
500 a 1.000
410
97,4
97,3
94,6
máis de 1.000
550
95,2
100,0
100,0
TOTAL
136
88,5
51,7
44,6
AFRIGA ANO XVII - Nº 98
54
ECONOMÍA
Os investimentos máis frecuentes foron en maquinaria, en máis dun 80% das explotacións, mentres que entre un 50 e un 60% delas adquiriron equipos de muxido e gando e construíron establos (cadro 2). Os investimentos en compras de terras son menores, ao non alcanzar ao 30% das explotacións, pero debera terse en conta que a vía principal para o aumento da superficie foi a do arrendamento, que parece ter un notable avance equivalendo xa a case un 30% da superficie das ganderías.
Cadro 4. Evolución da produción de leite entre os anos 2000 e 2010
Produción (miles litros)
2010
2000
2010-2000
menos de 100
56
49
7
100 a 250
202
125
76
250 a 500
396
220
176
500 a 1.000
820
389
431
máis de 1.000
1.513
651
862
TOTAL
192
116
77
Cadro 2. Tipos de investimentos realizados (normalmente máis de un por explotación)
Tipos de investimento
Explotacións (%)
Maquinaria
85
Equipo muxido
59
Gando
54
Construcións
50
Terras
28
Grazas a estes investimentos, as explotacións dispoñen dunha capacidade produtiva que lles permitiría aumentar nun terzo a súa produción actual de leite no caso de eliminar as cotas e sempre que houbera uns bos prezos para o leite (cadro 5).
Ademais, as explotacións tiveron que realizar elevados investimentos na compra de cota para complementar a que recibiron de modo gratuíto. Ata que se pechou este mercado de compra no ano 2004, a maior parte delas adquiriu cotas cunha media de 51 mil quilos, que duplica á cantidade recibida gratuitamente. As compras foron especialmente elevadas nas que producen actualmente máis de 250 mil litros de leite, que foron as que menor proporción da gratuíta recibiron. Tendo en conta o prezo medio pagado de 0,49 euros/kg, o importe empregado na súa compra foi equivalente a preto do 30% dos investimentos no equipamento das explotacións de tamaño medio (250 a 500 mil litros de leite) e chegou a ser do 40-45% nas de máis de 500 mil litros (cadro 3). Cadro 3. Cota comprada e recibida de modo gratuíto: cantidade e porcentaxe de explotacións
Produción (miles litros) menos de 100
Cota gratuíta % miles kg expl. 6
95
Cota comprada miles kg % expl. 8
97
Cadro 5. Incremento na produción de leite cos recursos dispoñibles, no caso de eliminar as cotas e con bos prezos do leite (en miles de litros e en %)
Produción (miles litros)
Miles litros
% aumento
menos de 100
28
49
100 a 250
66
33
250 a 500
120
30
500 a 1.000
222
27
máis de 1.000
299
20
TOTAL
64
33
Un 40% das explotacións considera que podería aumentar a súa produción en 50 mil litros e un 20% delas ata en 150 mil litros de leite cunha cantidade baixa de investimentos (menos de 30 mil euros) ou sen ter que realizar ningún. Esta proporción é especialmente elevada nas de máis de 500 mil litros, das que a metade estiman poder aumentar uns 150 mil litros nese suposto (cadro 6). Cadro 6. Porcentaxe de explotacións que poderían aumentar a produción en 50 e 150 mil litros cos recursos existentes ou cuns investimentos pequenos (inferiores a 30 mil euros)
100 a 250
32
97
46
90
250 a 500
59
96
124
88
Produción (miles litros)
50 mil litros
150 mil litros
500 a 1.000
99
92
317
89
menos de 100
29
6
máis de 1.000
80
91
503
95
100 a 250
50
29
93
250 a 500
44
35
500 a 1.000
60
54
TOTAL
26
96
51
RESULTADOS: ELEVADO AUMENTO DA CAPACIDADE PRODUTIVA, PERO TAMÉN DO ENDEBEDAMENTO Como resultado deste elevado esforzo investidor, as explotacións aumentaron de modo notable a súa produción, pero tamén o seu nivel de endebedamento para unhas melloras que foran realizadas con outro escenario de mercado ou pensando que as cotas non ían ser eliminadas. As explotacións, de media, incrementaron a súa produción durante a última década dende os 115 mil litros do ano 2000 até uns 192 mil en 2010. Este aumento foi maior, por riba dun 60%, nas que actualmente superan os 100 mil litros, chegando a máis que duplicalo nas de máis de 500 mil litros de produción (cadro 4).
AFRIGA ANO XVII - Nº 98
máis de 1.000
52
48
TOTAL
40
20
Como consecuencia dos elevados investimentos realizados na mellora do equipamento produtivo e na compra de cotas, unha quinta parte das explotacións ten pendente de devolver parte do préstamo concedido con esa finalidade. O seu importe medio alcanza uns 58 mil euros, pero supera os 100 mil na metade das explotacións que producen máis de 500 mil litros. Outro 10% teñen tamén pendentes os préstamos solicitados para a compra de cotas, en especial nas que superan os 250 mil litros, onde unha de cada tres está nesta situación (cadro 7).
ECONOMÍA
Cadro 8. Principais factores limitadores para aumentar a produción de leite (en porcentaxe de explotacións)
Produción (miles litros)
Instalacións
Man de obra
Capacidade financeira
Falta motivación
Terras
Outros
menos de 100 100 a 250 250 a 500 500 a 1.000 máis de 1.000 TOTAL
31 26 33 27 24 29
24 20 15 5 10 21
11 20 16 24 29 15
20 9 10 5 10 14
6 18 16 30 24 13
9 8 10 8 5 9
Cadro 7. Préstamos pendentes: importe e porcentaxe de explotacións
Produción Importe % con préstamos pendentes en: (miles litros) (miles €) investimentos cotas menos de 100
13
8
3
100 a 250
43
20
8
250 a 500
72
41
31
500 a 1.000
104
49
27
máis de 1.000
318
57
43
TOTAL
58
19
10
O actual escenario do mercado do leite e o aumento dos custos provocou unha redución importante na marxe obtida por litro de leite, que conleva a baixada da renda dispoñible para facer fronte á devolución destes préstamos. Estas circunstancias conducen a que o 25% das explotacións estimen que os préstamos pendentes limitan a súa capacidade de investimento futuro, e que afecta á metade das explotacións
con máis de 250 mil litros, que foron as máis investidoras no pasado. FACTORES LIMITADORES DA PRODUCIÓN, ACCIÓNS FUTURAS E MEDIDAS A ESTABLECER POLA ADMINISTRACIÓN Os principais factores que limitan o aumento da produción son, en primeiro lugar, as instalacións existentes para un 30% das explotacións, seguidas pola man de obra (nun 20%) e a capacidade financeira, a falta de motivación e as terras, todos eles cun 13-15%. Pero hai importantes diferenzas nas respostas segundo o tamaño da explotación; así, nas máis grandes as principais limitacións son as instalacións, a capacidade financeira e tamén as terras, citados todos por unha cuarta parte das explotacións, mentres que para as máis pequenas teñen maior relevancia as limitacións en man de obra e a falta de motivación (cadro 8).
ENSILADO DE CENTENO EN MICROSILOS. RECOMENDADO PARA LA ALIMENTACIÓN DE LA RECRÍA Nuestro silo de centeno es un producto creado con gran esmero y utilizando nuestras mejores técnicas agronómicas de sembrado, combate contra las malas hierbas, abonado ecológico y siega en su momento oportuno para conseguir un producto homogéneo y con las características nutritivas más altas para alimentar ganado de carne y leche de una forma adecuada y económica. Hacemos la corta del forraje al comienzo del espigado, cuando el grano está en fase lechosa obteniéndose un producto de las siguientes características: HUMEDAD (%): 32 UFL: 0,8 PB (%): 11,3 FB (%): 35,6 FAD (%): 37 FND (%): 52 PDIN (g): 65,93 PDIE (g): 47,7 PDIA (g): 16,6
TRATADO CON INOCULANTES
Comparándolo con un silo de maíz es un producto con un poquito menos de Energía, pero lo duplica casi en PB., por lo que lo convierte en una materia prima muy interesante para la alimentación de rumiantes.
VENTAJAS DEL MICROSILO
UÊÊDisponibilidad del producto en las cantidades deseadas UÊÊFácil y cómodo de transportar UÊÊPuede utilizarse directamente como comedero ad libitum UÊÊPuede estar al aire libre UÊÊLarga conservación: hasta 24 meses
Tels: 629558710 - 618742195
AFRIGA ANO XVII - Nº 98
55
56
ECONOMÍA
Con respecto a esta nova situación do mercado e a un futuro sen cotas, unha parte significativa das explotacións de tamaño medio e grande (por riba dos 250 mil litros) ten previsto establecer cambios en dous aspectos importantes como son a organización da explotación e o aproveitamento das terras. Sobre unha quinta parte delas pretende contratar máis servizos e tamén recorrer a persoal asalariado, pero tamén nunha proporción algo máis baixa ten na cabeza asociarse ou cooperar con outras explotacións para organizar en común parte dos traballos (cadro 9). Cadro 9. Accións previstas con respecto á organización da explotación (en porcentaxe de explotacións)
tes dous asuntos. Entre un 70 e un 80% das explotacións considera que a Administración debería establecer medidas de apoio aos arrendamentos de terras, gravar cunha taxa as terras abandonadas e impedir as plantacións forestais nas terras agrarias (cadro 11). As medidas relativas ao refinanciamento das débedas existentes para adaptalas ás novas condicións do mercado e o establecemento dunha compensación pola eliminación das cotas son dúas consideradas como importantes por un 80-90% das explotacións (cadro 12). Cadro 12. Porcentaxe de explotacións que valoran as medidas con respecto ao financiamento como importantes ou moi importantes
Produción (miles litros)
Máis servizos
Contratar asalariados
Asociarse
menos de 100
4
0
5
Produción (miles litros)
Refinanciamento débedas
Compensación perda cotas
100 a 250
7
2
10
menos de 100
66
78
250 a 500
20
11
8
100 a 250
87
94
500 a 1.000
22
22
14
250 a 500
89
97
máis de 1.000
10
14
19
500 a 1.000
95
97
TOTAL
8
3
8
máis de 1.000
95
100
TOTAL
78
87
Con respecto ás terras, que foron sinaladas como un dos principais factores limitadores para o aumento da súa produción, máis da cuarta parte das explotacións de tamaño medio a grande pretende aumentar o arrendamento, aproveitalas mellor e dedicar máis superficie ao millo; pero tamén unha porcentaxe similar indica que querería reducir a carga gandeira, no que parece unha certa intención de desintensificar en parte a produción (cadro 10). Debido a ser sinaladas as terras e a capacidade financeira entre os principais factores limitadores para o aumento da produción, non é de estrañar que sexan moi elevadas as contestacións dándolle unha importancia elevada ou moi elevada ás medidas a tomar pola Administración sobre es-
REACCIÓN DAS EXPLOTACIÓNS A DISTINTOS NIVEIS DE PREZOS DO LEITE A capacidade de aumento da produción baixo a nova situación sen cotas vai ser moi dependente dos prezos do leite. Segundo as respostas recollidas, uns prezos baixos de 0,28 euros por litro levarían a unha redución neta da produción como resultado dunha maior proporción de explotacións que pensarían abandonar con respecto ás que a aumentarían. Esta reacción é lóxica, posto que a ese prezo do leite os resultados de xestión mostran que gran parte das explotacións non lograrían cubrir os seus custos.
Cadro 10. Accións previstas con respecto ás terras (en porcentaxe de explotacións)
Produción (miles litros)
Comprar
Arrendar
Aproveitar mellor
Máis millo
Menor carga
menos de 100
4
8
12
7
6
100 a 250
9
18
29
27
4
250 a 500
7
27
31
25
13
500 a 1.000
11
46
24
30
24
máis de 1.000
0
24
14
10
10
TOTAL
6
16
21
17
7
Cadro 11. Porcentaxe de explotacións que valoran as medidas con respecto ás terras como importantes ou moi importantes
Produción (miles litros)
Apoiar arrendamento terras
Gravar as terras abandonadas
Impedir plantacións nas terras agrarias
menos de 100
70
62
76
100 a 250
88
77
85
250 a 500
83
81
96
500 a 1.000
95
95
100
máis de 1.000
86
90
81
TOTAL
79
71
82
AFRIGA ANO XVII - Nº 98
58
ECONOMÍA
A vía principal para o aumento da superficie foi a do arrendamento, que parece ter un notable avance equivalendo xa a case un 30% da superficie das ganderías
UNHA QUINTA PARTE DAS EXPLOTACIÓNS TEN PENDENTE DE DEVOLVER PARTE DO PRÉSTAMO CONCEDIDO PARA INVESTIR. O SEU IMPORTE MEDIO ALCANZA UNS 58 MIL EUROS, PERO SUPERA OS 100 MIL NA METADE DAS EXPLOTACIÓNS QUE PRODUCEN MÁIS DE 500 MIL LITROS
Ao contrario, uns prezos ao nivel de 0,32 euros/litro resultarían nun aumento neto da produción polo maior peso produtivo das explotacións de maior tamaño que pensan aumentar sobre as que a reducen (cadro 13). CONCLUSIÓNS Os cambios na situación do mercado nestes últimos anos teñen provocado un descenso de case un 30% na marxe obtida por litro debido sobre todo ao aumento nos prezos nos alimentos do gando, nos fertilizantes e na enerxía. No novo escenario sen cotas, a mellora de rendas vai depender da súa capacidade de aumentar o volume de produción e tamén da redución dos custos. Gran parte das explotacións teñen capacidade para incrementar a produción grazas ao esforzo investidor reali-
zado nas últimas décadas. Pero este aumento vai depender en gran medida do prezo do leite e da capacidade de poder axustar os custos, en especial os da alimentación. Para iso vai ser importante ampliar a súa base territorial por medio do arrendamento para sacar vantaxe dun maior volume de alimentos producidos. A Administración debera favorecer a adaptación ao novo escenario sen cotas co establecemento de medidas de apoio ás accións que as explotacións pretenden levar adiante e reducindo o impacto dos factores limitadores para o seu desenvolvemento. Son en especial as relativas a mellorar a situación financeira das afectadas por préstamos solicitados noutras condicións ben diferentes de mercado e as de apoio aos arrendamentos para ampliar a súa superficie.
Cadro 13. Porcentaxe de explotacións que aumentan ou abandonan a produción a distintos niveis de prezos do leite
Produción (miles litros)
0,28 €/l
menos de 100
3
Aumento produción 0,32 €/l 0,36 €/l 17
40
0,28 €/l 34
Abandono produción 0,32 €/l 0,36 €/l 20
13
100 a 250
7
20
57
18
5
5
250 a 500
9
32
67
28
13
3
500 a 1.000
30
46
81
22
0
0
máis de 1.000
24
38
67
52
10
0
TOTAL
7
22
51
27
13
8
AFRIGA ANO XVII - Nº 98
60
PUBLIRREPORTAXE
MÁIS DUNHA DÉCADA DE EXPERIENCIA EN ABONADO CON LODOS EN AGRICULTURA O uso de lodos de depuradora como fertilizantes agrícolas é unha práctica implantada e regulada dende hai tempo en toda Europa. En Galicia, o grupo empresarial Agroamb (Castro de Rei, Lugo), seguindo a lexislación europea, estatal e autonómica, leva máis de 10 anos exercendo esta actividade con profesionalidade e garantías. A aplicación de lodos hixienizados e estabilizados en terreos agrícolas representa unha solución sustentable ao problema dos residuos xerados nas depuradoras de grandes cidades e é o máis axeitado dende o punto de vista ambiental. En calidade de xestor autorizado de residuos, Agroamb dedícase ao fomento e á mellora das técnicas de aplicación agrícola destes lodos e dos xerados na industria agroalimentaria.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
Respectando as condicións e os límites das normativas específicas vixentes, Agroamb garante a ausencia de metais pesados e patóxenos tanto a curto como a longo prazo e aumenta considerablemente a fertilidade e a produtividade dos terreos proporcionando materia orgánica e nutrientes (Nitróxeno de liberación lenta) que substitúen ou complementan o abono mineral, o que redunda nun recorte nos custos de produción das ex-
plotacións agropecuarias e, daquela, na viabilidade das mesmas. A substitución parcial dos fertilizantes químicos por fertilización orgánica con lodos de depuración e cos estercos da propia explotación diminúe de forma drástica o gasto anual en fertilización. Ademais, o traballo desenvolvido por Agroamb nesta área, apoiado en máis de 10 anos de investigación xunto coa Universidade, confirma que son moitas as vantaxes desta práctica:
Cdc XdciVb^cV! mV fjZ cdc presentan axentes patóxenos e son pobres en metais pesados. IZ Zc Vaid edYZg [Zgi^a^oVcte, proporcionando materia orgánica, nitróxeno e fósforo. BZaadgVc V ZhigjijgV Yd chan, preservando e garantindo así o seu futuro. GZeZgXjiZ cjc WVaVcXZ Vbbiental positivo de mantemento do equilibrio ecolóxico e contribúe a diminuír as emisións de CO2.
PUBLIRREPORTAXE
UN PROCESO CONTROLADO Respecto dos límites de aplicación Na elección da dose de aplicación, Agroamb ten presentes as cantidades máximas de metais pesados que estipula o Real Decreto 1310/90: Valores límites para as cantidades anuais de metais pesados que se poderán introducir nos solos baseándose nunha media de 10 anos (kg/ha/ano)
Parámetros
Valores límite
Cadmio
0,15
Cobre
12,00
Níquel
3,00
Chumbo
15,00
Cinc
30,00
Mercurio
0,10
Cromo
3,00
No cálculo da devandita dose tamén analiza cal vai ser a achega de nutrientes para non incorporar máis dos que o cultivo poida asimilar. Neste sentido, calcúlase a da dose de lodos que se aplicarán no terreo segundo a zona e o cultivo da parcela, criterios adaptados ás condicións dos chans e da climatoloxía de Galicia. As devanditas fórmulas de cálculo son dúas: en base á
cantidade de nitróxeno (N) que se achega e en base ao fósforo (P2O5). Tendo en conta as limitacións da cantidade máxima de metais pesados e as cantidades máximas de nitróxeno e de fósforo obtéñense tres valores de cantidade máxima de achega de lodos ao terreo, das cales Agroamb opta sempre pola máis restritiva, é dicir, a que se corresponda coa menor cantidade de lodos a incorporar. Traballo con analíticas físico-químicas Como xestor autorizado de residuos, Agroamb realiza analíticas físico-químicas (en laboratorios externos autorizados) dos lodos a utilizar e dos chans nos que se aplicarán. Toda a información obtida nesas analíticas, xunto coa información da parcela e a autorización de uso do agricultor, envíase periodicamente á Consellería do Medio Rural co obxecto de comunicar e autorizar a aplicación prevista. Unha vez autorizada a aplicación e determinada a cantidade, Agroamb procede
Catalogación dos lodos e o seu uso Aínda que o lodo de depuración é un residuo procedente dunha estación depuradora de augas residuais ou industriais, unha vez valorizado pasa a obter a condición de abono orgánico e, por tanto, de insumo para explotacións agrícolas, é dicir, a mesma consideración que calquera outro abono empregado polos agricultores. O seu uso é unha práctica englobada dentro do fluxo de produción dunha explotación agrícola porque é preciso abonar os terreos para obter maiores producións e maior rendemento. Xa que logo, a almacenaxe, o transporte, a aplicación e a incorporación ao terreo son prácticas inherentes á actividade agrícola e, en consecuencia, entran no epígrafe 01 do CNAE (listaxe de clasificación nacional de actividades económicas).
á entrega dos abonos, tras a cal o propietario ou titular das parcelas recibe copia do albarán que a empresa arquiva 5 anos garantindo en todo momento a rastrexabilidade dos residuos. A estas limitacións hai que engadirlle as propias da climatoloxía e do manexo da explotación, xa que, ás veces, no momento de acceder ao terreo o cultivo non pode recibir os lodos debido ao seu estado fisiolóxico, ao clima ou por coincidir con épocas de repartición de xurros da propia explotación.
As instrucións e especificacións do Código Galego de Boas Prácticas Agrarias contemplan esta práctica como a máis axeitada, sempre que se respecten as distancias a cursos de auga, pozos, explotacións gandeiras etc. Este tipo de lodos presentan entre un 30 e un 40% de materia seca, polo tanto, as condicións de almacenamento en montóns de varias toneladas de produto favorecen a súa estabilidade e a redución de posibles lixiviados, o que minimiza o dano ambiental.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
61
62
PRODUCIÓN
É
R
Acéptase que o estrés por calor é a principal causa de perda de produción no gando leiteiro nos períodos cálidos. Por subliñar un acontemento documentado próximo, na ola de calor que tivo lugar en California no 2006, as explotacións leiteiras perderon 10.000 millóns de dólares valorando as perdas de produción e as baixas de animais. Para minimizar o impacto económico asociado ao estrés por calor, podemos implementar estratexias de manexo e tamén nutricionais. O estrés por calor (EC) acontece por unha ampla combinación de niveis de radiación solar, temperatura ambiente e humidade relativa. A temperatura ideal para a vaca leiteira está no rango de 10-20 °C. Por riba dos 25-30 °C, e en especial se a humidade relativa é superior ao 40%, as vacas poden comezar a presentar sinais asociados ao EC. Estes factores agrávanse pola produción de calor metabólica (o que a propia vaca xera na súa actividade, sobre todo a consecuencia da fermentación ruminal), que é máis elevado canto maior é a produción de leite. Ocorre ademais que a selección xenética por maiores rendementos leiteiros reduciu o rango termorregulatorio, incrementándose a susceptibilidade ao EC (Berman et ál., 1985).
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
Pedro Ramos Caramona Alltech España
En xeral, as perdas económicas debidas ao estrés por calor están asociadas á diminución da produción de leite e á súa calidade. Así, en 2002, Kadzare et ál. avaliou a diminución da porcentaxe de graxa, proteína e produción de leite nun 39,7, 18,9 e 16,9%, respectivamente, cando unha vaca Holstein pasa dunha temperatura de 18 a 30 °C. Outras consecuencias asociadas ao EC son o empeoramento dos índices reprodutivos, os menores crecementos na recría ou o incremento da mortalidade e dos custos en sanidade.
PRODUCIÓN
DESDE O ESTABLECEMENTO DOS PROGRAMAS DE CONTROL EN GALICIA NOS ANOS 80 CONSTATOUSE UNHA VARIACIÓN NA FRECUENCIA DOS DIFERENTES PATÓXENOS
Deberemos pór especial atención en evitar que a vaca escolla o que come
CONSECUENCIAS DO ESTRÉS POR CALOR Un dos primeiros sinais observados como consecuencia do EC é a redución da inxestión de materia seca (IMS) e, polo tanto, do consumo de enerxía. É a resposta da vaca para reducir a calor metabólica: diminuír o seu consumo voluntario. Podemos falar dunha redución da IMS da orde
Os sistemas de ventilación combinados con aspersores son moi eficientes para reducir o estrés por calor nas zonas de amoreamento coma as salas de espera
POR RIBA DOS 25-30 °C, E EN ESPECIAL SE A HUMIDADE RELATIVA É SUPERIOR AO 40%, AS VACAS PODEN COMEZAR A PRESENTAR SINAIS ASOCIADOS AO ESTRÉS POR CALOR
do 10% que, de seguido, se vai traducir nunha diminución da produción de arredor do 3-15%, co risco engadido de problemas metabólicos. A redución da inxestión é recoñecida coma unha das principais razóns da diminución da produción de leite.
Peche lateral con malla e chapa agropanel, en Ganadería Rego, de Láncara
Peche frontal con portas de lona, en Ganadería Rego de Láncara
Naves gandeiras Alpendres e almacéns Illamentos con lá de vidro Peches e portas en lona ou malla cortavento
s #ONSTRUCIØNS RÈPIDAS E ECONØMICAS s %STRUTURA METÈLICA E CUBERTA DE POLIETILENO OU CHAPA
ANOCA I N N O VA Marcial López Ónega (Farruquiño)
Goberno nº 8 - Castro de Rei (Lugo) - Tel: 666 497 912 - 660 491 112 - Fax: 982 980 506 - Mail: afiteco@mundo-r.com
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
63
64
PRODUCIÓN
En espazos abertos, é aconsellable habilitar áreas de sombra
EN PERÍODOS DE ESTRÉS POR CALOR É IMPORTANTE QUE A VACA DISPOÑA DE AUGA INMEDIATAMENTE DESPOIS DO MUXIDO Nun escenario de EC hai ademais unha maior porcentaxe da enerxía inxerida que vai dirixida a cubrir as necesidades de mantemento. Nun intento de contrarrestar os efectos do EC, o animal dedica máis recursos ás necesidades metabólicas. Un exemplo é o incremento do fluxo sanguíneo cara aos órganos periféricos ou o aumento da taxa de respiración. Que a vaca dedique unha maior porcentaxe da inxestión de enerxía a mantemento redunda na baixada de produción de leite. Pero tamén inflúe negativamente na reprodución. En efecto, no inicio da lactación, ao dispoñer de menos enerxía, afóndase no balance enerxético negativo, o que resulta en máis días abertos (Butler, 2000). Hai outra serie de cambios metabólicos consecuencia do EC que poden influír negativamente na función reprodutiva. Como mecanismo adaptativo de defensa, as vacas empregan glucosa en lugar de ácidos graxos como fonte de enerxía para cubrir as necesidades de mantemento e produción. A glucosa é o nutriente que precisan os ovocitos e o embrión para o seu desenvolvemento, polo tanto, un déficit de glucosa pode comprometer a súa viabilidade (Leroy et ál., 2006). Como apuntabamos anteriormente, a vaca promove a redistribución do torrente sanguíneo cara á pel en detrimento da actividade folicular e a supervivencia embrionaria. Ademais, os animais son menos activos sexualmente (en termos de intensidade e duración do estro). MEDIDAS DE PREVENCIÓN No momento no que as condicións meteorolóxicas se presentan máis desafiantes, a observación coidadosa e a prevención son extremadamente importantes para minimizar o impacto na produtividade. Animais na procura de sombras, que permanecen en pé, con comportamento letárxico ou con taxas elevadas de respiración son sinais facilmente detectables cando as vacas loitan por combater a calor. Se a calor aumenta, pódese observar un incremento da temperatura corporal e do ritmo cardíaco. Tamén é visible unha maior produción de saliva.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
Coa calor increméntase o desenvolvemento de lévedos e fungos, polo que cómpre avanzar o frente polo menos 30 cm diarios para garantir a estabilidade do silo e da ración
En tempo de calor, o consumo de auga pódese incrementar ata nun 50%. É fundamental garantir a súa limpeza
Para minimizar as consecuencias derivadas do estrés por calor debemos pensar en estratexias de prevención. Temos que traballar en dúas frontes: na mellora do cow comfort e no manexo da alimentación. En canto á mellora do cow comfort, podemos considerar algunha destas medidas: – Evitar os amoreamentos. As vacas amoreadas diminúen a súa capacidade de disipar a calor. A este nivel, a sala de espera da sala de muxido adoita ser o punto crítico das explotacións por estar mal ventilada e ser de escasa dimensión. Débese favorecer o movemento do aire con ventiladores e, se fose necesario, instalar aspersores para humedecer a pel e contribuír ao enfriamento das vacas pola evaporación da auga. – En espazos abertos, habilitar sombras. – Cómpre garantir suficiente espazo no comedeiro para evitar o comportamento de dominancia e facilitar así o acceso á ración. – Especial atención á dispoñibilidade e á calidade da auga. En episodios de EC, o consumo de auga pódese incrementar nun 50% (15-25 litros máis por vaca e día). É importante que a vaca dispoña de auga inmediatamente despois do muxido. Deberase incrementar a frecuencia na limpeza dos bebedeiros para minimizar o desenvolvemento de algas. Procuraremos auga nas áreas de máis concentración de animais (por exemplo, nas áreas sombreadas). En termos de manexo da alimentación, as medidas van encamiñadas a minimizar o impacto que o EC ten na IMS. Haberá tamén que considerar algún axuste na dieta
PRODUCIÓN
co obxectivo de balancear a achega de nutrientes debido á redución da IMS e á perda de minerais específicos polo aumento das perdas pola suor e os ouriños. Estes son algúns consellos que se poden se implementar para contrarrestar os efectos do EC: – Incrementar a frecuencia na alimentación. En racións de carro, pasar dunha a dúas veces diarias. Será importante tamén o horario de distribución, aconsellándose distribuír nas horas máis frescas do día para promover que consuman neste tempo polo menos o 60-70% da dieta. O aumento da frecuencia e empuxar o alimento ao comedeiro non só estimula o consumo, senón que mantén a calidade e o contido en humidade da dieta. – Prestar especial atención ás vacas en transición, por ser as que teñen o seu sistema inmune máis debilitado por sufrir cambios ambientais e fisiolóxicos. – Para esta altura temos que dispoñer das forraxes de maior calidade. Traballar con forraxes de alta dixestibilidade non só nos vai proporcionar máis cantidade de nutrientes, senón que nos vai garantir unha función ruminal máis eficiente, o que se vai traducir en menos calor metabólica xerada na fermentación. – Cando a IMS está deprimida, o ecosistema ruminal está comprometido. Polo tanto, é fundamental garantir unha mestura de carro axeitada e uniforme que evite a posibilidade de que a vaca poida seleccionar o alimento, rexeitando a fibra efectiva. Para unha presentación uniforme da ración cómpre que a humidade da mestura sexa polo menos do 50%. Tamén debemos considerar a posibilidade de regar a mestura para dietas moi secas. Unha forma de monitorizar o risco de selección é medir a diferenza de partículas longas (de máis de 2 cm) entre a ración ofertada e os rexeitamentos. A diferenza non debe ser maior do 15%. Para esta determinación temos que contar co sistema de peneirado da Universidade de Pensilvania (PSS). – Asumindo un descenso da IMS, este pode contrarrestarse incrementando a densidade enerxética da ración. O obxectivo é aumentar o consumo de enerxía mantendo a saúde da vaca. Algunhas estratexias pasan por aumentar a ratio concentrado/forraxe. Outra posibilidade é o uso de graxas protexidas. Son unha fonte de enerxía altamente concentrada, con alta eficiencia de uso e que non aumenta a carga de calor na dixestión. – Atención redobrada ao manexo do ensilado. Coa calor increméntanse as perdas de materia seca polo máis rápido desenvolvemento de lévedos e fungos, tanto no silo coma no comedeiro. Revisar as técnicas de desensilado para conseguir velocidades de avance do silo de, como mínimo, 30 cm/día. Non deixar silo movido dun día para outro. O uso de funxicidas e secuestrantes de micotoxinas poden ser ferramentas útiles para reducir o impacto na saúde e na produtividade. – Revisar os requirimentos en potasio, sodio e magnesio polo incremento das perdas a través dos ouriños e a suor. – Aditivos como lévedos vivos, solucións tampón, vitaminas lipo-solubles (A, D, E), niacina ou selenio poden ser considerados para promover a función ruminal, resposta inmune e antioxidante, e tamén para mellorar a mobilización da graxa corporal e a eficiencia na conversión da dieta.
No No sólo sólo de de Nitrógeno Nitrógeno vivevive tu maiz forrajero tu forraje
Ganadero, aproveche los beneficios del “Concepto ACTYVA” para su maíz forrajero. Yara, primer fabricante mundial de fertilizantes, le recomienda tomar la decisión de abonar en una sóla aplicación, justo en el momento de la siembra. -
Totalmente disponibles y asimilables Nitrógeno Nítrico y Amoniacal Fósforo en forma de polifosfato Aporta Magnesio y Azufre
Nota: Contacte con su proveedor habitual en caso que necesite corregir su maíz con micronutrientes (Fe,Zn,Mn,B...). YaraVita en sus varias formulaciones tiene la solución para corregir las deficiencias via suelo o foliar.
YaraMila™ ACTYVA COMPOSICIÓN 20-7-10 + 2MgO + 10SO3
info.iberian@yara.com // www.yara.es
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
65
66
LEXISLACIÓN
RESUMO DAS CONDICIÓNS DE COMERCIALIZACIÓN E USO DOS MEDICAMENTOS VETERINARIOS
O 29 de maio deste ano entrou en vigor o decreto polo que se regulan condicións de comercialización e uso dos medicamentos veterinarios en Galicia. Este é un resumo dos puntos máis importantes da disposición da Consellería do Medio Rural e do Mar. INTRODUCIÓN A regulación en materia de fabricación, produción, distribución, prescrición e uso de medicamentos veterinarios ten por obxecto a salvagarda da saúde pública e da sanidade e o benestar dos animais. A tal fin tómanse medidas para autorizar aos distribuidores de medicamentos veterinarios e garantir que tanto estes como os veterinarios e os produtores manteñan os rexistros oportunos.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
Gerardo Rivero Cuesta Xefe do Servizo de Seguridade Alimentaria nas Producións Gandeiras
O 8 de febreiro de 2012 publicouse o Decreto 63/2012, do 12 de xaneiro, polo que se regulan as condicións de comercialización e uso dos medicamentos veterinarios na Comunidade Autónoma de Galicia, que será plenamente vixente a partir do 29 de maio de 2012.
LEXISLACIÓN
Dende o punto de vista das producións gandeiras, os principais aspectos regulados por este decreto son: a) As condicións da prescrición veterinaria. b) O rexistro de tratamentos veterinarios nas explotacións. c) As comunicacións dos depósitos de medicamentos de emprego no exercicio profesional veterinario. d) O procedemento de autorización e rexistro de establecementos distribuidores e dispensadores de medicamentos veterinarios e establecementos elaboradores de autovacinas de uso veterinario.
O VETERINARIO PODERÁ PRESCRIBIR O MEDICAMENTO SOBRANTE DUNHA PRESCRICIÓN ANTERIOR SEMPRE QUE O MEDICAMENTO SE MANTEÑA NO SEU ENVASE ORIXINAL NA MESMA EXPLOTACIÓN, NON ESTEA CADUCADO E SE ATOPE BEN CONSERVADO
CONTIDO DA RECEITA A receita é o documento que recolle a prescrición do veterinario e que ampara a tenencia e o uso do medicamento por parte do produtor. De forma xeral debe conter obrigatoriamente os seguintes datos: a) Identificación do veterinario (nome e apelidos, enderezo completo, nº de colexiado e provincia e a súa sinatura). b) Información sobre o medicamento (denominación, formato e nº de exemplares que se dispensan/administran) e data da prescrición. No caso de destinarse a animais produtores de alimentos, ademais debe conter:
a) REGA e especie (se hai varias). b) Tempo espera (aínda que sexa 0 días). c) Nº da receita. d) Dose, vía de administración e duración do tratamento, ben na receita, ben en documento á parte. A medicación prescrita nunha receita pode ser para un animal ou grupo de animais da mesma especie dun mesmo propietario. Poden prescribirse nela un medicamento ou varios, todos os necesarios para o tratamento; neste caso, o tempo de espera que se establece será o correspondente ao último medicamento administrado que teña o tempo de espera máis longo.
Seguros agrarios
Protexa a súa explotación agraria En ”la Caixa” ofrecémoslle unha extensa gama de seguros especificamente pensada para cubrir os riscos que poidan xurdir no día a día da súa explotación agraria. Así, poderá asegurar os ingresos da súa colleita e do seu gando, cubrirá os riscos do seu negocio e garantirá a súa protección, a da súa familia e mais a dos seus traballadores.
AgroCaixa
[Ti [ es a Estrela Información suxeita ás condicións xerais, particulares e especiais de cada póliza, así como ás condicións de subscrición. SegurCaixa Adeslas, S.A. de Seguros e Reaseguros. VidaCaixa, S.A. de Seguros e Reaseguros. Caixabank, S.A., operador de banca-seguros exclusivo de VidaCaixa, S.A., con CIF A-58333261, e autorizado de SegurCaixa Adeslas, S.A., con CIF A-28011864, inscrito no rexistro administrativo de mediadores da DXSFP co código C0611A08663619, e autorizado para a distribución de seguros CASER, en virtude do convenio de distribución entre VidaCaixa e CASER.
www.laCaixa.es/agrocaixa
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
67
68
LEXISLACIÓN
TODOS OS IMPLICADOS, VETERINARIO PRESCRITOR, ESTABLECEMENTO CADUCIDADE E PERÍODO DE PRESCRICIÓN DISPENSADOR E PRODUTOR, ESTÁN De forma xeral, a receita caduca aos 30 días a efectos de OBRIGADOS A MANTER ARQUIVADAS AS dispensación, polo que normalmente levarán a lenda Ca- RECEITAS OU COPIAS DURANTE 5 ANOS, duca aos trinta días. Respecto da duración do tratamento MANTENDO OS REXISTROS QUE LLES prescrito nela, tampouco pode superar os 30 días. SEXAN DE APLICACIÓN
Excepcionalmente, no caso de enfermidades crónicas ou de tratamentos periódicos, a duración do tratamento e o prazo de dispensación poderá chegar ata os tres meses, circunstancia esta que debe facerse contar na receita mediante a lenda Caduca aos tres meses. Cómpre ter en conta que no caso de animais produtores de alimentos considérase tratamento periódico o previsto con tal carácter no programa sanitario da explotación, elaborado polo veterinario responsable da mesma ou, no caso de explotacións integrantes dunha ADS ou dunha entidade ou agrupación gandeira autorizada para a venda polo miúdo, o incluído no programa sanitario correspondente. MEDICAMENTOS SOBRANTES A administración dun medicamento sobrante está tamén suxeita a obriga de prescrición. O veterinario poderá prescribir o medicamento sobrante dunha prescrición anterior sempre que o medicamento se manteña no seu envase orixinal na mesma explotación, non estea caducado e se atope ben conservado. No caso da utilización destes medicamentos sobrantes, a receita debe ter a lenda Non válida para dispensación ou similar.
PRESCRICIÓN EXCEPCIONAL Cando non existan medicamentos veterinarios autorizados para unha enfermidade, o veterinario poderá, de forma excepcional e baixo a súa responsabilidade persoal directa, tratar ao animal ou animais afectados dunha explotación concreta administrando un medicamento veterinario autorizado para o seu uso noutra especie ou para tratar outra enfermidade da mesma especie, ou un medicamento de uso humano, ou un medicamento veterinario, autorizado noutro Estado membro, ou mediante fórmulas maxistrais, preparados oficinais ou autovacinas. No caso dunha prescrición excepcional, as receitas deben ir identificadas coa lenda Prescrición excepcional e, a maiores dos datos de toda receita, deben recoller obrigatoriamente o número de animais a tratar (identificación individual ou por lotes), o diagnóstico, a dose, a vía de administración e a duración do tratamento. EMISIÓN E CONSERVACIÓN DA RECEITA VETERINARIA A receita veterinaria poderase emitir empregando medios informáticos. Para isto é preciso dispoñer de certificado dixital e facelo a través dun dispositivo seguro de creación de sinatura electrónica, de acordo co contido da Lei 59/2003, do 19 de decembro, de sinatura electrónica. Debe contar polo menos cun orixinal e dúas copias. O orixinal vai destinado ao establecemento dispensador, unha das copias é para o propietario ou responsable dos animais e a outra copia será retida polo veterinario que efectúe a prescrición, incluso cando este cede do seu depósito.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
O responsable dos animais presenta o orixinal e a súa copia no centro dispensador e este retén o orixinal e data e sela a copia do produtor. Todos os implicados, veterinario prescritor, establecemento dispensador e produtor, están obrigados a manter arquivadas as receitas ou copias durante 5 anos, mantendo ademais os rexistros que lles sexan de aplicación (entradas e saídas no caso do establecemento dispensador e do depósito do veterinario e rexistro de tratamentos no caso da explotación). A transferencia de animais no período de espera farase sempre con copia da receita (tantas como destinatarios). A receita tamén acompañará ata o matadoiro, se por razóns de causa maior os animais se sacrifican con destino ao consumo humano durante o tratamento ou o tempo de espera. Os establecementos autorizados para a elaboración de pensos medicamentosos deben actuar de xeito análogo ao exposto anteriormente cos xustificantes de pedidos das premesturas medicamentosas. REXISTRO DE TRATAMENTOS NAS EXPLOTACIÓNS GANDEIRAS O titular é o responsable de manter actualizado e conservar un rexistro de tratamentos veterinarios na explotación. Neste rexistro identifícase ao titular da explotación, co nome e apelidos ou razón social e NIF e o enderezo completo, e a explotación, co código REGA. No rexistro, que debe estar deseñado de forma que se impida a súa manipulación, anótanse os tratamentos por orde cronolóxica (por data da prescrición). O veterinario que prescribe ten que anotar no rexistro o número da receita, a diagnose, a data da prescrición, a identificación do medicamento, a natureza do tratamento prescrito (indicación, vía de administración, dose e duración do tratamento), o tempo de espera e o nome e o número de colexiado. A persoa que administre o tratamento ten que anotar a identificación dos animais tratados, datas de inicio e fin do tratamento, nome e enderezo do provedor do medicamento (se procede do depósito do profesional veterinario indicarase «veterinario/a») e a cantidade total do medicamento utilizada efectivamente.
LEXISLACIÓN
DEPÓSITO DE MEDICAMENTOS DOS VETERINARIOS EN EXERCICIO Os facultativos veterinarios que para o seu exercicio profesional adquiran, usen ou cedan medicamentos veterinarios deben comunicar a existencia e localización dos depósitos e levar un rexistro de cada entrada e de cada uso ou cesión de medicamentos suxeitos a prescrición veterinaria. Isto tamén é de aplicación cando o exercicio profesional se leve a cabo por máis dun veterinario baixo o amparo dunha entidade xurídica ou sociedade profesional, respondendo entón solidariamente todos os veterinarios do control, responsabilidade e uso dos medicamentos do depósito. A venda ou subministración a estes depósitos farase dende un establecemento autorizado (farmacia, establecemento detallista ou agrupación gandeira) previa petición, mediante folla de pedido, por parte do veterinario.
CONCLUSIÓNS 1. O novo decreto aposta polo uso racional do medicamento veterinario e por garantir a súa trazabilidade como ferramenta básica para garantir a seguridade alimentaria e a salubridade dos produtos de orixe animal. Por esta razón, todos os implicados na distribución e dispensación de medicamentos para animais produtores de alimentos deben estar rexistrados e, todos eles máis todos os implicados na prescrición, cesión ou uso destes medicamentos deben levar os correspondentes arquivos e rexistros. 2. Moitos dos datos que obrigatoriamente deben constar nos distintos rexistros e nas receitas son comúns. Por tanto, é aconsellable que os veterinarios utilicen receitas ben deseñadas e correctamente cubertas, xa que deste modo pode simplificarse moito a cubrición tanto dos rexistros do depósito coma dos rexistros de tratamentos nas explotacións. Por exemplo, a simple anotación do número de receita no rexistro de tratamentos da explotación supón que os datos da mesma (que temos a obriga de conservar) xa poden considerarse como obrantes no rexistro. 3. As canles de venda (de maiorista a minorista e, deste último, a produtor ou a veterinario) e a utilización ou cesión de medicamentos do depósito do veterinario atópanse perfectamente delimitadas. Por tanto, calquera almacén, tenencia, transporte, dispensación, cesión ou uso de medicamentos destinados a animais produtores de alimentos ten que estar respaldado polas autorizacións e rexistros correspondentes e ten que ir necesariamente amparado nalgún tipo de documento (receita, folla de pedido, comunicación da existencia do depósito… incluso contrato ou similar no caso de administracións). Despois da dispensación
ESTABLECEMENTOS DISTRIBUIDORES E DISPENSADORES Os almacéns de distribución por xunto, os establecementos de venda polo miúdo, as entidades ou agrupacións gandeiras autorizadas para a venda polo miúdo, así como os establecementos elaboradores de autovacinas, precisan autorización administrativa previa ao seu funcionamento e deben levar os rexistros correspondentes de entradas e saídas.
Esquema de circulación de medicamentos para animais produtores de alimentos
Antes da dispensación
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
69
70
SANIDADE
O destete das xatas sempre foi un dos principais puntos críticos que debemos controlar e mellorar para evitar o fracaso dos programas de recría. Que ocorre cando as xatas xa foron destetadas? Xa está todo o traballo feito? Ata cando? Ata a inseminación…? Non. Soamente salvamos o primeiro dos grandes escollos da recría, agora comeza a verdadeira etapa de crecemento dos animais. E durante as primeiras semanas posdestete deberémonos enfrontar a innumerables problemas de índole sanitaria que poden facer perigar tanto a saúde das xatas como a rendibilidade do programa de recría. E dentro destes problemas destacan as afeccións respiratorias. Escribiuse moito sobre os programas de lactancia e sobre os pensos iniciadores, todo isto enfocado a conseguir un destete rápido e fiable que asegure un correcto desenvolvemento ruminal para que os animais poidan realizar unha transición adecuada cando se cambie o seu tipo de alimentación. Todos estes esforzos poden verse perdidos se tras o destete as xatas comezan a sufrir brotes patolóxicos que diminúen a súa taxa de crecemento e que incluso producen a morte dunha porcentaxe elevada de animais. E
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
Roberto C. Fernández Álvarez Veterinario asesor de explotacións leiteiras
non é unha situación tan extraña, xa que todo empresario leiteiro sabe que tras o destete é cando maior cantidade de animais enfermos ten e cando máis enfermidades crónicas se establecen, especialmente de índole respiratoria.
SANIDADE
DESDE O ESTABLECEMENTO DOS PROGRAMAS DE CONTROL EN GALICIA NOS ANOS 80 CONSTATOUSE UNHA VARIACIÓN NA FRECUENCIA DOS DIFERENTES PATÓXENOS
A formación de lotes tras o destete facilita o contaxio de enfermidades entre as xatas
Todo isto débese ao estrés fisiolóxico que sofren as nosas xatas destetadas. O estrés é inevitable por todas as modificacións ás cales se ven sometidos estes animais, pero na nosa man está poñer os remedios para que sexa o menor posible e desta forma reducir a incidencia de patoloxías nesta fase. A etapa comprendida entre o destete e os seis meses de vida dunha xata Holstein é o momento de maior eficacia de crecemento de todo o período de recría e, por iso, será un punto crucial no rendemento económico do noso programa. Moitas explotacións leiteiras consideran que onde máis teñen que controlar os animais na recría é durante a lactancia e durante a fase de inseminación. E é certo, son dous dos períodos máis importantes do programa, pero non os únicos. Isto provoca que tras o destete as xatas se “esquezan” en naves ou currais a onde unicamente se vai deixar a comida e, se é posible, unha soa vez ao día. Normalmente, o tempo dedicado a estes lotes é moi reducido, co que a observación individual de cada animal e a detección precoz de enfermidades é case inexistente. Co tempo, ao achegarse a época de inseminalas, é cando se dan conta da súa condición corporal, da presenza de xovencas de patoloxías crónicas e do retraso do programa que sufriron. Pero xa é tarde, agora só se poden criar xovencas de estrutura corporal pequena ou retrasar uns meses o programa, con toda a perda económica que iso supón. Debemos ter presente que o crecemento durante o período comprendido entre o destete e os seis meses de vida é crucial. Nesta fase podemos conseguir facilmente ganancias diarias de peso superiores aos 900 gramos/día, e é un crecemento en estrutura corporal e non en graxa, xa que o estado fisiolóxico prepúber dos animais facilita o desenvolvemento muscular e esquelético. É a fase máis rendible para facer medrar ás nosas xatas de forma acelerada. Se consideramos o seu consumo de materia seca (de 3 a 5 kg/ día) fronte ao crecemento obtido, dámonos conta de que son moi eficientes e que o custo de pór un quilogramo de peso é moi inferior en comparación con fases posteriores, onde terán consumos moi superiores de materia seca. Ademais, o crecemento en altura non é igual durante toda a recría, xa que o 50% desta ganancia producirase antes dos seis meses de vida e o resto nos 18 meses seguintes.
ÕiÛ>Ê}> >Ê`iÊ«À `ÕVÌ ÃÊ«>À>ÊiÛ Ì>ÀÊ >Ã
V iÀ>ÃÊÊ i ÊÛ>V>ÃÊÊ ÞÊ Ûi >à UÊ ÞÕ`>Ê>Ê > Ìi iÀÊ >ÃÊ«iâÕ >ÃÊÃ> >à UÊ Ì> i ÌiÊiviVÌ Û UÊ À> Ê« `iÀÊ`iÊ>` ià UÊ À µÕiV ` ÊV Ê iÊ6iÀ> UÊ,iëiÌÕ Ã ÊV Êi Ê i` Ê> L i Ìi UÊ ?V Ê`iÊÕÃ>À
C/Bernat Etxepare 4, Bajo 20.280 Hondarribia (Guipuzkoa)
Tlf +34 619 24 48 37 e-mail: alfredo@sokepa.com
www.sokepa.com Buscamos distribuidores
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
71
72
SANIDADE
Todos estes argumentos son suficientemente consistentes para formularnos que o desenvolvemento dos nosos animais tras o destete é un factor económico fundamental do noso programa de recría. E para conseguir os nosos obxectivos, debemos contar con xatas sas e saudables que poidan expresar todo o seu potencial de crecemento. O ESTRÉS DURANTE O DESTETE E A SÚA REPERCUSIÓN SANITARIA O posdestete é un período de grande estrés fisiolóxico para as nosas xatas, tanto a nivel nutricional como ambiental e sanitario. A tensión fisiolóxica que sufrirán as xatas destetadas durante as primeiras semanas sempre se producirá, pero de nós depende a súa magnitude e duración. En primeiro lugar, a xata enfróntase ao maior cambio nutricional que sufrirá en toda a súa vida, pasando dunha dieta lactante a outra con base fibrosa. Este cambio conleva unha serie de modificacións fisiolóxicas que adaptarán o seu aparato dixestivo ao novo tipo de fermentación ruminal. Se realizamos correctamente o programa nutricional durante a fase de lactancia, incluíndo pensos iniciadores desde os primeiros días de vida, a transición será máis fácil e rápida, evitando caídas no consumo de materia seca e retrasos do crecemento durante as primeiras semanas desta etapa. Tamén nos atopamos con que os animais que ata este momento estiveran aloxados de forma individual ou en pequenos grupos, agora pasan a currais de maior censo e, normalmente, de peores condicións ambientais. Este feito tamén aumenta o estrés nas xatas, sendo maior cando proveñen de aloxamentos individuais en caseta e se aloxan en grupos demasiado grandes. Por último, está o factor sanitario. Se unimos o estrés producido polo cambio na alimentación co resultante do agrupamento colectivo, encontrámonos con xatas inmunodeprimidas que teñen uns niveis de defensas orgánicas moi baixos, o cal as fará moi susceptibles de desenvolver calquera patoloxía infecciosa á que se vexan expostas. Ademais, as xatas neste momento entrarán en contacto con novos xermes provenientes doutros animais. Aínda que toda a recría proveña da nosa explotación e non existan animais comprados noutras granxas, cada organismo é un mundo diferente e as xatas ao entrar en contacto con outros conxéneres veranse expostas a microorganismos novos que lles poden provocar diferentes enfermidades. É o que se coñece como “enfermidade da gardería”, xa que se semella ao que ocorre cos nenos pequenos cando comezan a ir ás garderías e durante os primeiros meses están continuamente desenvolvendo enfermidades víricas e bacterianas de diferente importancia, debido principalmente ao contaxio cruzado producido polos seus propios compañeiros de grupo. Todos estes factores son o caldo de cultivo ideal para facer das nosas xatas destetadas un dos grupos de risco sanitario máis importantes da nosa explotación. Coñecendo os principais factores de estrés durante o destete das xatas xa teremos os piares para construír uns programas sanitarios e de manexo sólidos e fiables. Todas as nosas actuacións durante esta etapa deben dirixirse cara á redución do estrés e a estimulación da resposta orgánica dos animais recén destetados.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
No destete, a xata enfróntase ao maior cambio nutricional que sufrirá en toda a súa vida, pasando dunha dieta lactante a outra con base fibrosa
A TENSIÓN FISIOLÓXICA QUE SUFRIRÁN AS XATAS DESTETADAS DURANTE AS PRIMEIRAS SEMANAS SEMPRE SE PRODUCIRÁ, PERO DO MANEXADOR DEPENDE A SÚA MAGNITUDE E DURACIÓN PROBLEMAS RESPIRATORIOS TRAS O DESTETE Os problemas respiratorios das xatas son o principal factor de desbote nun programa de recría. Ademais de causar altas taxas de mortalidade, provocan que moitos animais sexan destinados á eliminación pola cronificación dos procesos infecciosos que impiden que sexan viables como animais de produción. Durante a lactancia, o maior problema sanitario son os procesos diarreicos. Pero arredor dos 45 días de vida este patrón cambia para colocar os procesos respiratorios coma o factor sanitario máis prevalente. E esta situación estenderase, como mínimo, ata os seis meses de vida dos animais. Os xermes implicados nas patoloxías respiratorias das xatas son moitos, aínda que os máis frecuentes que podemos atopar son o virus respiratorio sincitial, rinotraqueíte infecciosa bovina e parainfluenza tipo 3. E dentro das bacterias son frecuentes Pasteurella, Micoplasma, Mannheimia e Histophilus, entre outras. Non obstante, en moitas ocasións poden presentarse outros moitos xermes que se desenvolven de forma secundaria á infección principal, complicando o cadro clínico e facendo máis fácil a súa cronificación. Os procesos respiratorios provocan moitas perdas económicas nos programas de recría. As máis aparentes son as perdas directas, asociadas principalmente ao custo dos tratamentos e á mortalidade de animais. Pero se facemos unha avaliación detallada, veremos que as perdas indirectas asociadas aos problemas respiratorios poden ser máis elevadas incluso que as directas, xa que debemos ter en conta a falta de ganancia de peso, a perda nos índices de conversión, o maior consumo de alimento, a prolongación do tempo necesario para a recría, a presentación de patoloxías secundarias e a eliminación tardía de animais crónicos. Nun principio, un proceso respiratorio non parece nada excepcional. Debería remitir cun tratamento adecuado sen problemas e permitir que a nosa xata continuase co seu crecemento normal dentro do programa. Pero non sempre é así. Existen tres causas principais para converter os procesos respiratorios nun gran problema, tanto sanitario coma económico, e son:
SANIDADE
A TENSIÓN FISIOLÓXICA QUE SUFRIRÁN AS XATAS DESTETADAS DURANTE AS PRIMEIRAS SEMANAS SEMPRE SE PRODUCIRÁ, PERO DO MANEXADOR DEPENDE A SÚA MAGNITUDE E DURACIÓN
Lesións neumónicas no pulmón dunha xata con neumonía tras o destete
Estado inmune deprimido. Como comentamos ao principio, tras o destete as xatas van sufrir un estrés que as coloca nunha situación de baixa resposta inmune ante as enfermidades, o cal fai que calquera patoloxía respiratoria poida desencadear nun brote moi agresivo debido á pouca resistencia que se encontra no organismo dos animais. Facilidade de contaxio. A maioría dos procesos respiratorios teñen unha gran capacidade para transmitirse entre individuos, normalmente a través do aire ou por contacto directo, o que provoca que en poucas horas a porcentaxe de animais enfermos poida aumentar exponencialmente. Falta de atención directa. Tamén é un problema que comentamos con anterioridade, e está relacionado co pouco tempo de observación que se dedica a este lote de animais. As patoloxías respiratorias no seu inicio poden presentar pouca sintomatoloxía aparente. Moitas veces só se observa diminución do apetito e elevación da temperatura corporal. Se non se diagnostica a tempo, cando se comeza a observar outro tipo de sintomatoloxía como disnea, estertores, salivación ou posturas que facilitan a respiración, pode que o dano pulmonar xa sexa irreversible e a patoloxía se cronifique a pesar do tratamento. Por iso, unha observación detallada dos animais e unha detección precoz das patoloxías respiratorias son cruciais para reducir a eliminación de animais durante o programa de recría, coa elevada perda económica que iso conleva. Debemos basear o noso tratamento nun diagnóstico precoz e nunha adecuada elección dos fármacos a empregar. Pero aínda así, nalgúns casos como é o do virus respiratorio sincitial, un tratamento farmacolóxico non obterá resposta algunha, polo que sempre debemos realizar un programa preventivo para evitar a aparición deste tipo de procesos ou, polo menos, reducir a súa incidencia o máximo posible.
OS PROBLEMAS RESPIRATORIOS DAS XATAS SON O PRINCIPAL FACTOR DE DESBOTE NUN PROGRAMA DE RECRÍA
AS VACINAS DEBER SER ELIXIDAS EN FUNCIÓN DOS PATÓXENOS QUE FOSEN ANALIZADOS EN ESTUDOS PREVIOS E DA PREVALENCIA DE CADA TIPO DE ENFERMIDADE NA EXPLOTACIÓN PROTOCOLOS SANITARIOS POSDESTETE A prevención debe ser o noso principal obxectivo cando desenvolvamos un programa sanitario para recría de xatas, e máis no que a procesos respiratorios se refire. Para evitar a aparición deste tipo de enfermidades debemos actuar a tres niveis principais:
Benestar animal. Unha xata ben aloxada e coidada é unha xata máis forte. Xa vimos a repercusión que o estrés tiña sobre a resposta fronte ás enfermidades nas nosas xatas destetadas, polo que canto máis melloremos as súas condicións ambientais, menos estrés sufrirán e menor será a súa inmunosupresión orgánica. Para iso deberemos: R5 Evitar amorear os animais en lotes tras o destete e a sobrepoboación dos currais. R5 Facer lotes homoxéneos, tanto por idade coma por desenvolvemento ou peso corporal. R5 Incrementar o número de animais por lote de forma progresiva, non bruscamente. R5 Asegurar, como mínimo, de 3 a 3,5 metros cadrados de cama quente por xata durante esta fase. R5 Asegurar un espazo de comedeiro por xata para evitar a competencia no pesebre. R5 Ter auga a libre disposición, abundante e en bo estado. R5 Asegurar unha boa ventilación que evite a sobrecarga de patóxenos no aire e permita eliminar a concentración de nitróxeno no ambiente. R5 Dispor dun encamado regular, que manteña os animais limpos, secos e quentes. R5 Evitar os ventos predominantes se se aloxan en casetas exteriores. R5 Evitar a maior cantidade posible de actuacións estresantes para os animais durante este período (descornado, colocación de crotais, vacinacións…).
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
73
74
SANIDADE
No centro de recrĂa Anoca dispoĂąen dunha nave que cumple con todas as premisas de benestar para aloxar ĂĄs xatas tras o destete
Nutrición85 ')-5 &#' (. ,5 +/#&# , ' (. 5 -5()- -5 R5 #( #ĉ(5 #( * ( (. 5 ,)(. 5 5 * .)&)2Ú -5 #( &/Ú -5 2 . -5* , 5 #&#. ,5 5-Ě 5 *. #ĉ(5 )5()0)5.#*)5 5 # . 5 (5*,)!, ' -5 5 ,, # #ĉ(5B 5' , -C8 )(5 &#' (.)-5 #2 -.# & -65 (/.,#.#0)-5 5 * . # & -85 5 )-5 R5 #( #ĉ(5 ,)(. 5 5 ( ,'# -5 &)-.,# # #-5B &. 5#( # (#' #-5, &#4 (5 5., (-# #ĉ(5(/.,# #)( &5 / ' (. 65)5 ( # 5. (.)5*)&)5 -.,ï-5 )5 ' #)5 5&). -5 )' 5*)&)5 ' #)5 5 &#' (. #ĉ(C8 - /5-#-. ' 5#('/( 5 -. ,å5'å#-5 ),. 5* , 5, -*)( ,5 (. 5 -5 *)-# & -5 #(0 -#ĉ(-5 5 * .ĉ2 ()-85 &!/(" -5 )(-# , #ĉ(-5+/ 5 ,# ')-5. ,5 (5 )(. 5, -* .)5 5#-.)5-)(9 50 #( #ĉ(5*) 5& 0 ,- 5 5 )5 (5 #-.#(.)-5')' (.)-5 50# 5 52 . 65 Ú( 5+/ 5 ')-5*,)!, ' & -5* , 5 )(R5 -. . ,5 -5 2 . -5 ( )5 )(-/' (5 'å#-5 5 g6h5 %!5 5 - !/#,5)5'å2#')5 5 ŀ # ( # 5()-5*/(.)-5 ,Ú.# )-5 )5()-)5 *,)!, ' 5- (#. ,#)8 * (-)5 )5 Ú 8 ĉ (- 50 #( ,5 #, . ' (. 5 -50 -52 -. (. -5 /, (. 5 R5 -. . ,5 (5 /( #ĉ(5 )5 )(-/')5 5 )( (., )5 5 -. )5 ),*), &65(/( 5- !/( )5 5# 5B Ú( 5+/ 5 -. 5()-5 )5* ,Ú) )5 5- )65 )5 &5 )(- !/#, ')-5/(" 5., (- , ( # 5* -#0 5 5#('/(# 5+/ 5*,). 2 ,å5å-5()- -52 . -5 -#,0 5 5),# (. #ĉ(C8 R5 5 )(-/')5 5 /! 50 #5* , & &)5 )5 )(-/')5 5 )( (- /, (. 5)-5*,#' #,)-5' - -5 50# 8 'ï(5*) ')-50 #( ,5 #, . ' (. 5 -52 . -85 )')5 5 ., )65*)&)5+/ 5., -5)5 -. . 5 -52 . -50 (5#(2 ,#,5'å#-5 (.# 5 5&Ú+/# )-5 5 ')-5*, 0 ,5 - 5 #, /(-. (- ' #),5#( # ( # 5 5* .)&)2Ú -5, -*#, .),# -5 -5 ( )(., , ')-5()5*)- -. . 5. '* ,å(65)5' &&),5ï5+/ 5 " !/ (5 5 -. 5 # 8 R5 .#&#4 ,5 * (-)-5 )(5 ,)' .#4 (. -5 +/ 5 -.#'/& (5 5 * ,Ú) )5 )(5-/ŀ # (. 5#('/(# 50 #( &85 5# &5ï5 *&##(2 -.#ĉ(5 )5*,) /.)5 5 0#. (5 5, / #ĉ(5 )5 , ' (.)5 ,5 -50 #( -5 5* ,.#,5 )5*,#' #,)5' -5 50# 5 )-5 (#' #-65 *)#-5 -. 52 #.)5 - !/,å')()-5 5*)Ą ,5 5- !/( 5 )- 5 5 /, (. 5 -5*,#' #, -5- ' ( -8 R5 .#&#4 ,5' . ,# -5*,#' -5 &. ' (. 5 #2 -.# & -5 5 /(5 )5 , ), )5 (. -5 )5 -. . 8 50 #( ')-5 ,, ),5 )5 -. . 65 5 Ú 5 5#('/(# 5 * ,ŀ&5 5 '#()å # )-65 0#. ( )5()5*)-# & 5)-5-/ *,) /*) 5 ,5 +/ 5 )5 (#' &5 ()(5 - (0)&0 5 (- -5 ,)(. 5 .)-5 5!, 2 -5*,) - -5 /, (. 5 -. 5*,#' #, 5 - 8 R5 )' 4 ,5 5 #(.,) / #,5 ),, 2 -5 *# -5 ( 5 # . 5 # ,# 5 5 -. -5 0 #( -65 *)&)5 +/ 5 * , , ')-5 /(" 5 !, (5 (.# 5 5 #Ą #,)5 5()(5 )(- !/#, ')-5)5()-)5) 2 .#0)85 5 5 -52 . -65 5, 4ĉ(5 /(5gk5 5hfz5 )5.). &8 0 #( 5 5, ., - ')-5 . 5/(" -5- ' ( -5 -*)#-5 )5 -. Profilaxe sanitaria. #')-5 +/ 5 Ú( 5 +/ 5 , &#4å- ')-5 . 65')#.)-5 (#' #-52 5-/ ,#,Ú (5)-5- /-5*,#' #,)-5-Ú(.)' -5 /(" 5 . #ĉ(5 *, )45 -5 * .)&)2Ú -65 ()(5 - '*, 5 ()-5 , -*#, .),#)-5*)&)5+/ 5 50 #( #ĉ(5*) 5()(5- ,5 .#0 5 - !/, ')-5 5 .). &5 , /* , #ĉ(5 )-5 (#' #-85 ),5 #-)65 )/5#( &/-)5 !, 0 ,5 5-#(.)' .)&)2Ú 5 &Ú(# 85 ),5#-)65, & )5 /, (. 5 5 , ,Ú 5 ')-5 - ,5 5 ()- 5 &)#. 5 )(., 5 -5 +/ 5 -50 #( -5 (5- ,5 '#(#-., -5 (. -5 )5')' (.)5 * .)&)2Ú -5 , -*#, .),# -5 (/(5 *,)!, ' 5 5 0 #( #ĉ(5 (55 )5 -. . 5 65 5- ,5*)-# & 65 ' -5 )- -8 (" 50 45 -. & # )5/(5 )5*,)!, ' 50 #( &65 ')-5 - Ą )85 -50 #( -5 ,5- ,5 &#2# -52/(.)5 )50 . ,#( ,#)5 , -*)(- & 5 (5 /( #ĉ(5 )-5* .ĉ2 ()-5+/ 5 )- (5 ( &#4 )-5 )'*& ' (. &)5 /(" 5 ) - ,0 #ĉ(5 / 5 5 * ,#ĉ # 5 (5 -./ )-5 *, 0#)-5 5 5 *, 0 & ( # 5 5 5 .#*)5 5 (- 5.) )-5)-5 (#' #-5 )5&). 65)5 &5()-5* ,'#.#,å5 . . ,5 ,'# 5( 5()- 5 2*&). #ĉ(85 ,)5 )')5* .,ĉ(5 )'Ě(5 )-5*,) & ' -5* .)&ĉ2# )-5 5 ),' 5. '* ,å5 5 -Ú5 0#. ,5& å5 ' #),Ú 5 -5 !, (2 -5 *) ')-5 - (0)&0 ,5 )-5 - !/#(. -5 -#ĉ(-5#,, 0 ,-# & -8 ), 5+/ 5)5. '*)5+/ 5 #+/ -5 5) - ,0 ,5 5, 0#*/(.)-5 ,Ú.# )-5 )5*,)!, ' 9 - ,5å-50)- -52 . -5 -. . -5()(5- ,å5* , # )652 5+/ 5#-)50)-5 R5 #( #ĉ(5 ,)(. 5å-5* .)&)2Ú -5'å#-5 , / (. -5( -. 5 - 5 , *),. ,å5' &&), -5 (#' #-5 5*,) / #ĉ(5()5 /./,)5 5' #), -5, ( ' (.)-5 )(ĉ'# )-5 )5*,)!, ' 5 5, ,Ú 85 B 65 i65Pasteurella5-**85 5Mannheimia haemolyticaC8
AFRIGA ANO XVIII - NÂş 98
76
SANIDADE
DOSSIER: MAMITE
O fracaso dun sistema de cubículos adoita estar no dimensionamento, non no material utilizado como cama
ANÁLISE ESTADÍSTICA DE FACTORES QUE INFLÚEN NA INCIDENCIA DE MAMITE CLÍNICA Este artigo reúne as conclusións sobre a calidade de leite e saúde do ubre froito dun traballo de campo con case 17.000 vacas e en 300 explotacións competitivas do noroeste peninsular, onde se avaliaron os efectos positivos de atender axeitadamente aspectos coma rutinas de muxido, condición de tetos, sistemas de muxido, confort e alimentación. Pódese afirmar que tanto a calidade do leite producido nunha explotación coma o “leite de calidade” son sempre un resultado. Neste sentido, a ampla maioría das explotacións realiza prácticas de manexo do muxido amplamente difundidas e encamiñadas a mellorar o status de “saúde de ubre”. Lograr a máxima calidade do leite, descartando a mínima cantidade de leite posible do tanque, e que a aptitude para o muxido mecánico dos tetos perdure no tempo son obxectivos que varían considerablemente dunhas explotacións a outras, sempre en función do grao de implicación do gandeiro na implantación dunhas boas prácticas de manexo. Na nosa práctica, avaliamos en visitas mensuais case 17.000 vacas repartidas en 300 explotacións de produción leiteira do noroeste peninsular, o 81% das cales están en control leiteiro, cunha media de produción de 30 kg/vaca/día.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
Francisco Sesto, José Luis Míguez, Margarita Penelas, Carlos Noya, Rubén González, Martín López e Noelia Mourazos Servizo de Calidade do Leite. Seragro, Sociedade Cooperativa Galega
Na maioría dos casos falamos de explotacións dimensionadas e competitivas, en continua evolución, con ampliacións, reinvestimentos e melloras en sistemas de alimentación, confort das vacas (limpeza, ventilación, cubículos, zonas de recría e parideiras), leiterías e equipos de muxido. No desenvolvemento dun programa de calidade de leite, a recollida e o procesado de datos é indispensable para valorar o traballo realizado e axudarnos a marcar obxectivos. O dato que máis obxectivamente nos pode indicar o nivel de saúde de ubre dunha explotación é a incidencia de mamite clínica.
DOSSIER: MAMITE
SANIDADE
A condición de tetos é o grande indicativo da calidade de muxido que reciben as vacas e un punto crítico do risco de incidencia de mamite clínica no rabaño
Dos factores que inflúen na incidencia de mamite clínica, consideramos de importancia crítica os seguintes: - Afianzamento dunha rutina de muxido eficaz. - Prevención de sobremuxidos e correcta condición de tetos. - Optimización do funcionamento dos equipos de muxido. - Confort das instalacións. - Calidade da alimentación. En relación con cada un destes factores avaliáronse, coa aplicación informática Gesgando e durante un período non inferior a 2 anos, as medias de reconto celular mensual sobre datos de Control Leiteiro, como indicativo do nivel de saúde de ubre, e os datos de tanque de leite emitidos polo Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (Ligal). RUTINAS DE MUXIDO O reconto celular é un 22% máis baixo nas explotacións onde se afianza no tempo unha rutina de muxido eficiente. Tamén se constata un aumento da porcentaxe de animais con recontos celulares por baixo das 200.000 células/ml, fronte ás explotacións onde a rutina de muxido é inconstante ou inefectiva. Cabe lembrar que unha rutina de muxido é eficiente cando o conxunto de procesos de preparación da vaca para o muxido desencadea o reflexo neuroendocrino de baixada do leite dunha maneira consistente muxido tras muxido, o cal dá lugar a un muxido rápido e continuo con ausencia de sobremuxido ao comezo do muxido. Moi poucos muxidores chegan a entender o significado de manter unha constancia, aínda que a gran maioría recoñece facer sempre o mesmo. As variacións na rutina de preparación teñen lugar porque muxido tras muxido, día a día, semana a semana, mes a mes, o traballo nunha sala de muxido é rutineiro. A rutina vólvese rutina e, en non poucas ocasións, o muxidor acaba merodeando dun lugar a outro da sala nunha actividade de zascandil que pouco ten que ver con estimular vacas. Isto dá lugar a que nin se despunta nin se limpan os tetos coa mesma consistencia e dedicándolle o tempo necesario durante todos os muxidos; o muxidor non adoita avaliar a baixada do leite e a turxencia dos tetos no momento de colocar a unidade de muxido, nin retira esta unidade co mesmo fluxo, vaca a vaca, durante todos os muxidos. Desta maneira, unha mesma vaca pode ser muxida de distinta forma continuamente.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
77
78
SANIDADE
DOSSIER: MAMITE
A diferenza entre un sistema de cubículos ben dimensionado e con alto grao de confort e un mantemento deficiente de cubículos está en “muxir vacas limpas” e non “limpar as vacas para muxir”
A avaliación e o seguimento da rutina de muxido é o piar fundamental dun programa de calidade de leite.
CONDICIÓN DE TETOS A condición de tetos é o grande indicativo da calidade de muxido que reciben as vacas e un punto crítico do risco de incidencia de mamite clínica no rabaño. Os recontos celulares, tanto en control leiteiro coma en datos de tanque, son un 23% mellor nos rabaños cunha óptima condición de tetos.
Existe unha relación directa entre a mala condición de tetos e o sobremuxido inicial derivado dunha mala preparación de tetos ou rutina de muxido ineficiente, así como coa duración do período de baixo fluxo ao final do muxido.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
SISTEMA DE MUXIDO E RETIRADA DA UNIDADE DE MUXIDO No noso procedemento de traballo regulamos e programamos os equipos de muxido da mesma maneira, sexa cal sexa o seu deseño, a non ser que haxa deficiencias estruturais ou de montaxe graves. Entón, partindo do mesmo nivel sen carga dinámica en punta de teto en pico-fluxo, imos contrastar as únicas diferenzas entre equipos que pode haber: o tipo de retirada e o tipo de liña, observando o distinto nivel sen carga de traballo. Sobre un total de 54% de sistemas de muxido en liña baixa e un 46% de sistemas en liñas medio-altas, obsérvase unha melloría na taxa de reconto celular dun 11,5% a favor dos sistemas de muxido en liña baixa. Este dato non é amplamente significativo, pois ha de terse en conta que no 86% dos sistemas en liña medio-alta realízase unha retirada manual da unidade de muxido, ao ser na súa maioría circuítos de muxido en praza e sen retiradores automáticos. Sobre un total de 52% de casos con retirada manual, fronte a un 48% de casos de retirada automática, obsérvase un 12% de mellora dos recontos celulares en caso de existir retiradores automáticos da unidade de muxido. Correctamente programados para evitar sobremuxidos, son consistentes na súa función e non dubidan á hora de retirar a unidade.
Trelacon® 200 le ayuda a ganar la carrera contra la mastitis
Trelacon® 200 La solución inyectable que no debe faltar en su botiquín.
Trelacon® 200 – actúa cuando la vaca lo necesita: M Durante la lactación: Trate pronto para tratar mejor. Hasta un 90%1 de tasa de curación bacteriológica frente a Streptococcus uberis. M En el período de secado: Administrado al final de la lactación para ayudar a la gestión de las vacas secas; hasta un 87%2 de tasa de curación bacteriológica frente a grampositivos.
Trelacon® 200 – para ponerla en marcha: M Espectro específico: eficaz contra Staphylococcus aureus (incluyendo las cepas productoras de betalactamasas), Streptococcus uberis y otras bacterias sensibles a la tilosina. M Más del 80% del principio activo se concentra en los tejidos3. M Eficaz en tejido3 y leche4. M Actúa sobre el sistema inmunitario de la vaca concentrándose en los leucocitos y consiguiendo una mayor concentración intracelular que otros antibióticos5,6.
TRELACON® 200 mg/ml SOLUCION INYECTABLE. Antimicrobiano en solución inyectable. Laboratorio: ELANCO VALQUÍMICA, S.A. Forma farmacéutica: Solución inyectable (Sol.i.). Composición por ml: Tilosina base, 200 mg. Propiedades farmacológicas: Características generales: La tilosina tiene un espectro antibacteriano que es esencialmente anti Gram (+), pero también es activo frente a ciertas espiroquetas y ciertos microorganismos Gram (-). Interacciones e incompatibilidades: No se conocen. Indicaciones y especies de destino: Porcino: Tratamiento de la neumonía enzoótica causada por Mycoplasma hyopneumoniae y artritis micoplásmica producida por Mycoplasma hyosynoviae sensibles a la tilosina. Bovino: Tratamiento de la neumonía causada por Pasteurella multocida, mastitis causada por Staphilococcus aureus y/o Streptococcus uberis y afecciones podales producidas por Fusobacterium necrophorum sensbles a tilosina. Efectos secundarios: Se han observado frecuentemente reacciones leves en el lugar de la inyección. En algunos casos se han observado las siguientes reacciones tras la administración del producto: tumefacción vulvar en bovino, edema en mucosa rectal, protusión anal parcial, eritema y prurito en cerdos, shock anafiláctico y muerte. Vía de administración: Intramuscular. Posología: Porcino y bovino: 10 mg de tilosina/kg p.v./día (equivalente a 0,5 ml del producto/10 kg p.v.) durante 5 días consecutivos. La duración del tratamiento no deberá superar los 5 días. Tiempo de espera: Carne: Bovino: 28 días. Porcino: 21 días. Leche: Bovino: 108 horas. Modo de conservación: Conservar a temperatura inferior a 25 °C. Proteger de la luz solar. Periodo de validez del medicamento: 18 meses. Periodo de validez después de abierto el envase: 28 días. Observaciones: Medicamento sujeto a prescripción veterinaria. Presentación: Frascos con 100 y 250 ml. Reg. Nº 2.343 ESP Referencias bibliográficas: 1. S. McDougall et al, 2007. J. Dairy Sci. 90:779–789; 2. O’Boyle et al, 2006. NMC Annual Meeting Proceedings; 3. Bovine Respiratory Disease Source Book for the Veterinary Surgeon 1996: Page 46, table 1; 4. Lawrence, 2002. Proceedings from the British Mastitis Conference. Brockworth Pg 30-36. Institute of Animal Health & Milk Development; 5. Chamberland, 1993. Université Laval, Canada, Elanco Report; 6. Stein, 2005. Tilmicosin: Die Fakten. http://www.animal-health-online.de/lunge/tilmicosin.html.
Elanco Valquímica, S.A. Avda. de la Indústria, 30, 28108 Alcobendas, Madrid, Tel: +34 91-6635000, Fax: +34 91-6635271, e-mail: info@elanco.com, www.elanco.es
WECTLTY200002_ES
Para más información sobre la fórmula ganadora de Trelacon® 200 contacte con un representante de Elanco
80
SANIDADE
DOSSIER: MAMITE
OBSÉRVASE UN 12% DE MELLORA DOS RECONTOS CELULARES EN CASO DE EXISTIR RETIRADORES AUTOMÁTICOS DA UNIDADE DE MUXIDO Concíbese erroneamente a máquina de muxido coa imaxe que se ten do muxido a man e, moi lonxe disto, non é máis que un grande aparello de aspiración centralizada, onde o leite é “aspirado”, e para aspirar leite debe haber leite no teto. O nivel sen carga en punta de teto debe ser o suficiente para aspirar o leite de maneira continua e ininterrompida no tempo máis curto posible. Tanto para os sistemas de muxido, onde teremos maior nivel sen carga de traballo no caso de sistemas en liña medio-altas, coma no caso da retirada da unidade de muxido, en que existiría unha maior exposición ao baleiro no caso de retirada manual da unidade, a afianzación no tempo de rutinas de muxido eficientes e consistentes, que reduzan o sobremuxido inicial e rendan altos fluxos de leite por minuto desde o inicio do muxido, con redución dos tempos de muxido, é clave para a consecución dun baixo reconto celular. EVOLUCIÓN DOS RECONTOS CELULARES EN EXPLOTACIÓNS ATENDIDAS POLO SERVIZO DE CALIDADE DE LEITE DE SERAGRO (PERÍODO 2009-2011)
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
CONFORT Outro dos puntos críticos de vital importancia é o confort das instalacións. Contrástanse explotacións cun bo dimensionamento e manexo correcto de cubículos, cunhas boas condicións de ventilación e iluminación, bo estado de limpeza de comedeiros e bebedoiros, fronte a explotacións cun manexo deficiente de cubículos (independentemente do material de cama utilizado), con deficientes condicións de ventilación e/ou iluminación e/ou con bebedoiros ou comedeiros sucios. A mellora nos parámetros de calidade é do 25%, a favor das primeiras explotacións. Un dos dogmas máis estendidos da mamite en relación ao confort é o paralelismo establecido entre mamite e camas, de maneira que, en moitos casos, falar de mamite equivale a “falar de camas”. No presente estudo, o 87,5% das explotacións posúen estabulación libre con cubículos, sendo o material de cama máis empregado a mestura de carbonato e serrín, presente no 39,53% dos casos. Comprobamos as diferenzas nos parámetros de calidade de leite comparando os materiais máis inorgánicos de cama (area, carbonato e mesturas de carbonato e serrín) cos puramente orgánicos (serrín, palla, cascarilla...), atopando que non existen diferenzas significativas entre ambas as modalidades. Pola contra, cando se comparan explotacións cun bo dimensionamento e manexo correcto de cubículos con explotacións cun manexo deficiente dos mesmos, independentemente do material de cama utilizado, a mellora nos parámetros de calidade é do 25%. É sabido que, tarde ou cedo, fracásase no intento de solucionar a mamite cun cambio de cama. A diferenza entre un sistema de cubículos ben dimensionado e con alto grao de confort e un mantemento deficiente de cubículos está en “muxir vacas limpas” e non “limpar as vacas para muxir”, dedicando así o tempo de preparación ao que realmente debe ser: tempo de estimulación da baixada do leite.
DOSSIER: MAMITE
SANIDADE
A alimentación é un dos factores que máis inflúe na calidade de leite dunha explotación. Un dos puntos críticos de mellora está no dimensionamento dos silos acorde ao avance na fronte de consumo
ALIMENTACIÓN O 67% das explotacións alimentan as vacas con racións unifeed, realizadas con carros autopropulsados compartidos. A alimentación é un dos factores que máis directamente inflúen na calidade de leite dunha explotación; o maior impacto sobre a saúde do ubre está relacionado de forma directa coa supresión do sistema inmunolóxico. Un manexo minucioso da alimentación dá como resultado unha melloría do 27% nos parámetros de calidade celular de tanque, e unha maior porcentaxe de animais con reconto celular inferior ás 200.000 células/ml. Un aspecto moi concreto de como a alimentación está relacionada directamente coa inmunosupresión é o desafío inmunolóxico derivado tanto da carga microbiolóxica coma da presenza de toxinas na ración. O manido recurso “buscacausas” da “caída de produción” é o suficientemente grave como para ser investigado a fondo, e en moitos casos está relacionada cun cambio cualitativo non coñecido na alimentación, xa que, a primeira vista, moitos ensilados ofrecen un bo aspecto que non fai sospeitar o máis mínimo acerca da súa idoneidade. Non é descartable a posible influencia que pode ter a ausencia de protocolos de limpeza e desinfección dos carros mesturadores; este aspecto é máis reseñable no caso dos carros comunitarios: atopamos explotacións con análises microbiolóxicas da súa mestura unifeed francamente deficientes que non corresponden coas análises microbiolóxicas das súas propias forraxes. Caídas de produción, perdas de condición corporal e mal aspecto xeral dos animais, aumento dos índices de mamite clínica e, en especial, de tipo colibacilar, ou mesmo aumento dos recontos celulares de tanque sen casuística aparente de mamite débennos convidar a realizar unha análise microbiolóxica da ración. O 14% das explotacións con ración unifeed utilizan produtos antifúnxicos-antimicrobianos de maneira máis ou menos continua. Períodos críticos para o seu uso son o co-
O RECONTO CELULAR É UN 22% MÁIS BAIXO NAS EXPLOTACIÓNS ONDE SE AFIANZA NO TEMPO UNHA RUTINA DE MUXIDO EFICIENTE
mezo e o final dos silos e épocas con grandes contrastes de temperatura e humidade entre o día e a noite. Os puntos críticos de mellora están no dimensionamento dos silos acorde ao avance na fronte de consumo, o manexo diario da fronte de consumo e no grao de compactación do silo. CONCLUSIÓNS O feito de que poidamos diferenciar as explotacións en boas ou malas, respecto duns factores tan importantes de manexo que soamente cabería aceptar máis que se se desenvolveran de forma correcta, debe convidar aos gandeiros produtores de leite á reflexión. Cabe mencionar que un factor tan importante como é o mantemento correcto dos equipos de muxido segue tendo moita marxe de mellora. Hai un 11% de casos con pendente insuficiente da condución de leite, deficiencias no sistema de pulsación no 4%, mantemento incorrecto de pezoneiras no 17%, mantemento incorrecto do regulador sen carga no 19% e reserva insuficiente sen carga no 27% dos casos. O afianzamento no tempo de rutinas de muxido eficientes e consistentes que reduzan o impacto do sobremuxido inicial e rendan altos fluxos de leite por minuto, con redución dos tempos de muxido, antóxase a clave dun baixo reconto celular. A valoración metódica da condición de tetos é o indicativo da calidade de muxido dunha explotación. Débese incidir nas condicións de confort e no correcto manexo da alimentación como garantes do bo estado de saúde dos animais.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
81
82
SANIDADE
DOSSIER: MAMITE
CAL É O MATERIAL DE CAMA IDEAL PARA A MIÑA EXPLOTACIÓN? Aínda que a elección do material da cama para os cubículos dunha explotación adoita tomarse en función da dispoñibilidade/custo dun ou doutro material segundo as zonas, son moitos os gandeiros que, ante unha ampliación da súa gandería, preguntan cal é o mellor material para as camas das súas vacas. Como ante moitas outras preguntas, hai un fondo debate neste tema entre os técnicos que nos dedicamos á calidade do leite. Porén, intentaremos amosar neste artigo algunhas claves que vos permitan tomar a decisión máis axeitada á hora de escoller entre un ou outro material de cama e de priorizar o mantemento dos cubículos nas mellores condicións hixio-sanitarias posibles.
TIPOS DE MATERIAL DE CAMA Tradicionalmente clasifícanse en dous grandes grupos, aínda que como veremos hai variedades mixtas de cama, así como sistemas de reciclaxe. Materiais orgánicos. Denomínanse así porque normalmente son subprodutos orgánicos do sector primario ou da industria alimentaria. Os máis comúns son a palla, o serrín e a cascarilla de arroz. O seu prezo é bastante variable e en casos concretos, como o do serrín, o seu uso está moi vencellado á proximidade de serradoiros ou industrias madeireiras. Ao seu favor apuntaremos que ao ser materia orgánica descompoñerase sen afectar a fosas de purín nin terras. Tampouco prexudica nin acurta a vida media do raiado de patios nin dos sistemas mecánicos de limpeza.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
Xabier Bdez. Salgueiro. SERIVET Asturgalaico S.L. Área de Produción e Calidade de Leite (Ribadeo-Vegadeo) www.serivet.com
Así mesmo, o manexo destes materiais adoita ser bastante cómodo para o gandeiro; a palla e a cascarilla véndense en pacas. Como pexa, case única aínda que destacada, sinalaremos que o crecemento de posibles patóxenos causantes de mastite pode ser masivo en camas orgánicas, como o caso do Streptococcus uberis na palla fronte á area (Ward, 2002 e 2003), ou o caso das Klebsiela spp. nas camas de serrín fronte a calquera outro tipo de materiais (Zadoks, 2007).
DOSSIER: MAMITE
NON IMPORTA TANTO O MATERIAL DE CAMA COMO O MANEXO DO MESMO. VEMOS COMO CAMAS DE PALLA BEN MANEXADAS TEÑEN MENOR CRECEMENTO BACTERIANO QUE CAMAS DE AREA MAL MANEXADAS
SANIDADE
OS CUBÍCULOS MELLOR ACONDICIONADOS COS NOSOS DISPENSADORES Dispensadores para acondicionar cubículos coa maior rapidez e facilidade, o mínimo de po e o uso máis económico dos materiais. UÊ 160 cubículos acondiciónanse en 5-6 minutos UÊ Os usuarios aforran ata un 50% en material de base UÊ Posibilidade de utilizar serrín, cepilladuras, area,
palla picada, papel e caliza
Cama de palla. Por moi ben que vexamos a superficie, debemos profundar uns centímetros e comprobar cal é o seu estado real
Materiais inorgánicos. O material inorgánico máis coñecido e usado é a area, aínda que existen outros como a marmolina. A area é un composto que abundará ou non nunha zona dependendo da proximidade de canteiras, e polo tanto, dos custos do porte da mesma. En teoría, os materiais inorgánicos teñen un crecemento microbiolóxico moi reducido, debido a que os xermes non teñen materia orgánica da que se alimentar; xa que logo, semella ser un material de cama ideal para as nosas vacas. Como trabas sinalaremos que non todas as ganderías están adaptadas de primeiras para usar area debido ao deseño da fosa do purín. Ademais, a constante caída da area ao chan pule con maior frecuencia o raiado dos patios e desgasta con maior velocidade os sistemas mecánicos de limpeza dos patios. Alén disto, a area non é un bo residuo para a terra, pois empobrécea, facéndoa a medio-longo prazo menos fértil. Mención á parte merecen as colchonetas, gomas ou mantas. O uso destes materiais nos cubículos foi pensado sempre como unha estrutura que permitise aforrar cama, nunca como cama en si, aínda que son moitos os gandeiros que apostan por usar as mantas, gomas ou colchonetas como o material de cama para os seus cubículos. Cama mixta. Nos últimos tempos, distintas casas comerciais e mesmo gandeiros a título individual mesturaron distintos tipos de materiais orgánicos con inorgánicos obtendo como resultado certas melloras en canto ao crecemento bacteriano e minimizando os problemas de residuos. Mesturas de palla ou cascarilla de arroz con carbonato cálcico, ou con fosfatos por exemplo, son algunhas das máis comúns nas denominadas camas de tipo mixto.
BOXES DESMONTABLES PARA XATOS Adaptables a espazos reducidos A solución máis cómoda e económica
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
83
84
SANIDADE
DOSSIER: MAMITE
EN IGUALDADE DE BO MANEXO DAS CAMAS, OS MATERIAIS INORGÁNICOS TEÑEN UN MENOR CRECEMENTO BACTERIANO E, POR TANTO, O RISCO DE TRANSMISIÓN DE BACTERIAS CAUSANTES DE MASTITE AMBIENTAL SERÁ MENOR
Grade lateral acoplada ao tractor usada para a limpeza de camas
Reciclaxe de materiais de refugallo como cama. En grandes explotacións, tanto de Europa como de América, implementouse a reciclaxe de certos materiais, en principio de residuos -como pode ser a fracción seca das feces ou a area usada que cae á fosa do purín-, como material de cama. O obxectivo é duplo: por unha banda abaratar custos e, por outra, minimizar na medida do posible o impacto que supón manexar grandes cantidades de residuos; moitas veces, como no caso da area usada, co problema engadido de non ter un lugar seguro onde botala. En calquera dos casos, o manexo deste tipo de materiais deberá facerse con extremo control da calidade do mesmo, pois erros na depuración poderían ser fatais a curto prazo na evolución da saúde de ubre do rabaño. AS CAMAS INORGÁNICAS ASEGÚRANNOS, PER SE, UN NULO CRECEMENTO BACTERIANO? Nun traballo de campo que realizamos na Mariña Oriental e no occidente asturiano durante os anos 2008, 2009 e 2010, nun total de 20 explotacións con distintos tipos de cama e con distintos tipos de manexo dos cubículos, obtivemos os datos que incluímos no cadro. Aínda sabendo que os resultados obtidos non nos permiten tirar resultados estatisticamente concluíntes, si que
podemos evidenciar algo que xa viñamos observando: non importa tanto o material de cama como o manexo do mesmo. Así pois, vemos como camas de palla ben manexadas teñen menor crecemento bacteriano que camas de area mal manexadas. Falar da cama das vacas como o “factor determinante” na saúde de ubre dos nosos rabaños é, cando menos, arriscado, posto que, como sabemos, a mastite é unha doenza multifactorial e, polo tanto, ningún dos factores de xeito illado pode ser tido en conta, por si só, como a causa de máis ou menos mastite nunha explotación. Non podemos illar a análise do material de cama do estado da punta dos tetos, por exemplo, ou dos parámetros do muxido, ou da hixiene dos patios... Aínda así, cómpre sinalar que o crecemento bacteriano, independentemente do material escollido, é maior, e en consecuencia o risco de mastite tamén, en camas con manexo mellorable. Dito isto, apuntaremos algo que semella obvio. En igualdade de boas condicións de manexo, a area é un composto practicamente inerte, moi manexable, moi cómodo para os animais e que permite a mecanización tanto da enchedura das camas como da súa limpeza, factor este último que resulta realmente importante, sobre todo naquelas explotacións onde a man de obra escasea. O MANEXO DA CAMA Como evidenciamos nos datos presentados na táboa 1, o manexo semella ter máis peso na bacterioloxía da cama que o material en si. Pero, a que nos estamos a referir co termo manexo da cama? A cama, como calquera outro factor da produción de leite, esixe un mantemento e unha reposición axeitadas. A cama debe cumprir, cando menos, dúas premisas en canto á hixiene: estar seca e estar limpa; e otras dúas en canto ao confort da vaca: estar ben dimensionada e ser cómoda.
Táboa 1. Datos tirados dos anuarios de 2008, 2009 e 2010 dos programas de Calidade do Leite de SERIVET Asturgalaico S.L. Material de cama
Nº de explotacións (nº de mostras)
Manexo de camas
St uberis*
Coliformes*
Mesófilos totais*
PALLA
4 (6)
BO
60 ufc/ml
2.200 ufc/ml
4.250.000 ufc/ml
PALLA
3 (7)
MALO
> 2.000 ufc/ml
54.000 ufc/ml
19.760.000 ufc/ml
CAMA MIXTA
2 (3)
BO
0 ufc/ml
1.300 ufc/ml
2.300.000 ufc/ml
CAMA MIXTA
2 (5)
MALO
0 ufc/ml
62.300 ufc/ml
12.336.000 ufc/ml
AREA
4 (10)
BO
0 ufc/ml
500 ufc/ml
1.832.000 ufc/ml
AREA
5 (12)
MALO
>1.000 ufc/ml
Incontables
24.520.000 ufc/ml
*Para valorar o crecemento bacteriano en cada caso calculouse a media xeométrica de todas as mostras de cada grupo de explotacións
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
PÍDENOS UNA DEMOSTRACIÓN O VISITA NUESTROS VÍDEOS EN YOUTUBE
ENCAMADORA DE ARENA, PAJA, CASCARILLA, SERRÍN, ETC.
GRADILLA NIVELADORA PARA CAMAS DE ARENA. DE 4 A 7 DISCOS DE TRABAJO DEPENDIENDO DEL FORMATO DE LOS CUBÍCULOS
LA MEJOR SOLUCIÓN PARA EVITAR PROBLEMAS DE MAMITIS EN EL GANADO
¡NO PIERDAS MÁS DINERO! EMPUJADOR DE RACIÓN MOTORIZADO CON BARREDOR
!
¡NUEVO
BATIDOR DE PURÍN. ESPECIAL PARA POZOS DE ARENA
W W W. C O R B A R S L L . C O M
MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L.L. Polígono Industrial San Julián de la Vega, s/n 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com
VISÍTANOS O LLÁMANOS TE HAREMOS UNA DEMOSTRACIÓN
86
SANIDADE
DOSSIER: MAMITE
A AREA É UN COMPOSTO PRACTICAMENTE INERTE, MOI MANEXABLE, MOI CÓMODO PARA OS ANIMAIS E QUE PERMITE A MECANIZACIÓN TANTO DA ENCHEDURA DAS CAMAS COMO DA SÚA LIMPEZA
Cama de area compactada e con baixa capacidade de filtración
Cama de area gradada, cun grao baixo de saturación
Cama seca. Deberiamos empezar por ter o material de cama nun lugar resgardado da chuvia, con maior relevancia se se trata de compostos orgánicos. Se botamos nas camas material mollado estamos creando un ambiente propicio para o crecemento bacteriano. A humidade é unha das maiores aliadas dos xermes e da súa proliferación. Outro factor que fará que a cama estea máis ou menos seca virá determinado por se o deseño dos cubículos, en concreto da barra horizontal superior, lles permite aos animais mexar na parte posterior das camas. Cama limpa. A limpeza da cama está tamén directamente relacionada cunha boa dimensión do cubículo. Un bo deseño, que permita que a vaca defeque fóra, volve ser fundamental. Aínda así, todos sabemos que sempre haberá unha porcentaxe de vacas que defecan dentro das dimensións do cubículo, polo que sería moi conveniente que, polo menos dúas veces ao día (aproveitando por exemplo cando as vacas están na sala de espera), limpemos as feces e zonas de alta humidade (pozas de ouriños ou leite) para manter a cama seca e limpa. Dimensións do cubículo. Como acabamos de ver, a dimensión dos cubículos é de vital importancia en canto á hixiene e integridade da cama. As boas dimensións deben comezar no deseño, unha vez se constrúen os cubículos, e continuar no tempo, pois co paso do mesmo as dimensións poden alterarse por mor de golpes e/ou afrouxamento de unións de ferros, barras de castigos... O espazo de cabeza, distancia entre cabezas de vacas (en cubículos cabeza contra cabeza) ou entre cabeza-parede (en cubículos contra parede) é un parámetro de vital importancia para o correcto confort da vaca cando está deitada. Comodidade. As vacas remoen entre 7-10 horas ao día e están entre 12-14 horas deitadas (Grant R., 1998). Polo tanto, a maior parte do tempo que están deitadas dedícano a remoer e bombear sangue cara ao ubre para fabricar leite, de aí a relevancia e a necesidade de dotalas de cubículos ben dimensionados e de camas cómodas. Un mal manexo pode implicar un déficit de comodidade, o que implicará que as vacas permanezan deitadas menos horas do aconsellable, causando unha perda na produción. Un exemplo disto vémolo na gráfica 1, nun traballo presentado no Congreso Internacional de Medicina Bovina ANEMBE 2011 en Ávila, onde queriamos medir o impacto dun bo ou mal manexo da cama dos cubículos no confort das vacas. As tres ganderías estudadas tiñan cubículos con cama de area e unha ratio vacas/cubículos inferior ao 100% (é dicir, en ningunha había superpoboación), as tres muxían dúas veces ao día, o deseño dos cubículos cumpría co estándar
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
nas tres e como principal diferenza encontrabamos o manexo dos cubículos. Na gandería 1 tan só se limpaban os cubículos un par de veces ao día, mentres que na gandería 2 e na 3 os cubículos, alén de limparse dúas veces ao día, traballábanse movendo area de abaixo a arriba e de diante a atrás, retirando as zonas húmidas e apelmazadas, na gandería 2 de xeito manual e na gandería 3 de xeito mecánico (cunha grade lateral acoplada ao tractor). A única premisa que se introduciu no experimento foi a sincronización nas tres ganderías do encamado, que se fixo nos tres meses de estudo cada 15 días. Os resultados obtidos, plasmados na gráfica 1, son certamente reveladores. As vacas da gandería 1 só acadaban porcentaxes de vacas deitadas semellantes ás outras dúas nos días de encamado (visitas 1, 4, 11 e 15), mentres que nas ganderías 2 e 3 o traballo diario de acondicionamento dos cubículos, ben manual, ben mecanizado, permitía que as vacas estivesen deitadas dun xeito uniforme ao longo do tempo con independencia do día de encamado. Xa sabemos, pois, que un bo manexo diario dos cubículos permite que as vacas estean máis cómodas e máis tempo deitadas. Mais, que acontece coa bacterioloxía destas camas? Non será prexudicial remover e expoñer a area da parte inferior da cama? Para contestarnos a esa pregunta tomamos oito mostras de xeito aleatorio das camas dos lotes en lactación de cada unha das tres ganderías, nun período de tres meses, e remitímolas ao laboratorio de SERVET Talavera, obtendo os datos da gráfica 2 (na páx. seguinte). Como vemos, semella que se poden establecer diferenzas no crecemento, mais curiosamente, tanto o crecemento de xermes da familia dos coliformes como concretamente dos colis é menor onde se están a voltear as camas a diario (ganderías 2 e 3). Este feito pode deberse a que se a diario volteamos o material de cama poderemos romper os procesos de fermentación que se levan a cabo no fondo dos cubículos, impedindo así o crecemento dos xermes (morte de anaerobios por contacto co ar) e favorecendo de paso a integridade e a capacidade de filtración nas camas de area. Gráfica 1. Relación da porcentaxe de vacas deitadas ao longo das 15 visitas
Xabier Bdez. Salgueiro. SERIVET Asturgalaico S.L. (Ribadeo, Lugo) Luis M. Jiménez Galán. SERVET Talavera (Talavera de la Reina, Toledo)
Especialistas en el cuidado y la higiene
DE TU GANADO
Cuhigen - Grupo Inatega - Tl. 987 213 172 - www.inatega.com
88
SANIDADE
DOSSIER: MAMITE
A CAMA DEBE CUMPRIR, CANDO MENOS, DĂšAS PREMISAS EN CANTO Ă HIXIENE: ESTAR SECA E ESTAR LIMPA; E OTRAS DĂšAS EN CANTO AO CONFORT DA VACA: ESTAR BEN DIMENSIONADA E SER CĂ“MODA SATURACIĂ“N E FILTRACIĂ“N DA CAMA Estes son, xa que logo, os dous termos en que conflĂşe todo canto expuxemos ata agora. SaturaciĂłn e filtraciĂłn son dous conceptos directamente proporcionais. Se o grao de saturaciĂłn ĂŠ elevado na cama, haberĂĄ pouca capacidade de filtraciĂłn e, polo tanto, a humidade e os procesos de fermentaciĂłn a poucos centĂmetros da superficie serĂĄn elevados. Pola contra, se a saturaciĂłn do material da cama fora baixa, a filtraciĂłn serĂĄ alta conseguindo camas mĂĄis secas e mĂĄis hixiĂŠnicas. PoĂąendo como referencia o noso traballo de campo e a nosa experiencia, vemos que o mantemento diario das camas ĂŠ moito mĂĄis doado con materiais inorgĂĄnicos, debido ĂĄ posibilidade de mecanizar o proceso de volteo, proceso que nos asegura, como vimos, unha menor carga bacteriana pero tamĂŠn un mellor Ăndice de filtraciĂłn (polo tanto, unha baixa saturaciĂłn). Canto ĂĄs camas de material orgĂĄnico, mesmo nas mixtas, deberiamos estar moi encima da capacidade de filtraciĂłn. Por moi ben que vexamos as nosas camas de palla, serrĂn ou cascarilla na parte mĂĄis superficial, debemos sempre profundar uns centĂmetros e ver cal ĂŠ o estado real a esa profundidade, e se nese punto o material de cama estĂĄ hĂşmido e compactado e mesmo se cheira a fermentaciĂłn; xa non ĂŠ sĂł que as camas estean saturadas e con baixa capacidade de filtraciĂłn, senĂłn que podemos
GrĂĄďŹ ca 2
CubĂculo mal dimensionado
considerar que temos unha polvoreira baixo os ubres das vacas. Chegados a este punto, o mellor serĂa valorar a posibilidade de baleirar completamente os cubĂculos, cando menos na parte posterior dos mesmos, e reenchelos con material novo. PRODUTOS DESINFECTANTES NAS CAMAS Outra pregunta ĂĄ que respondemos con frecuencia ĂŠ a referente ĂĄ eficacia dos produtos desinfectantes das camas. Dende a Ăłptica dos tĂŠcnicos, da que tan pouco gostades os gandeiros, de que non hai produtos milagre nin pos mĂĄxicos que solucionan problemas, enfocamos a nosa resposta. Semella claro que un desinfectante sempre axudarĂĄ a rebaixar a carga bacteriana, pero o primeiro que debemos valorar ĂŠ cal ĂŠ o noso punto de partida. En camas que son un autĂŠntico desastre hixiĂŠnico pouco melloraremos as condiciĂłns bacteriolĂłxicas usando ou deixando de usar desinfectantes. PorĂŠn, en camas ben traballadas e cun bo grao de hixiene, o desinfectante pode axudar a reducir ou minimizar o crecemento bacteriano, obtendo un plus de calidade hixiĂŠnica. CONCLUSIĂ“NS R5 5 ' . ,# &5 -5 ()- -5 ' -5 5 )5 - /5 -. )5 "#2#ĂŻ(# )5 ĂŻ5 un elemento mĂĄis, un factor mĂĄis dos moitos implicados na mastite. Factores como a condiciĂłn dos tetos, uns parĂĄmetros de muxido que nos aseguren un muxido completo, hixiĂŠnico e sen sobremuxido e un bo manexo das vacas son igual de importantes para a saĂşde de ubre das nosas vacas que ter a mellor das camas. Separador sĂłlido-lĂquido de purĂn. A fracciĂłn sĂłlida serĂĄ mesturada con palla como material de cama
Xabier Bdez. Salgueiro. SERIVET Asturgalaico S.L. (Ribadeo, Lugo) Luis M. JimĂŠnez GalĂĄn. SERVET Talavera (Talavera de la Reina, Toledo)
AFRIGA ANO XVIII - NÂş 98
DOSSIER: MAMITE
EN CAMAS QUE SON UN AUTร NTICO DESASTRE HIXIร NICO POUCO MELLORAREMOS AS CONDICIร NS BACTERIOLร XICAS USANDO DESINFECTANTES. PORร N, EN CAMAS BEN TRABALLADAS E CUN BO GRAO DE HIXIENE PODEN AXUDAR A REDUCIR O CRECEMENTO BACTERIANO
SANIDADE
BIBLIOGRAFร A /2 รฏ5 , ฤ 5 5 )&85^ # ( -. ,5 (#' &535 /()5 5& " 95 #.)-535 &# -_8 , (.65 85^ %#(!5 0 (. ! 5 ) 5 ( ./, &5 " 0#),-5 #'*,)0 -5 #,35 )15* , ),' ( _5 -. ,(5 #,35' ( ! ' (.5 )( , ( 65hffm8 /&- (65 5;5 '65 85^ ( 5!/รน 5*,รก .# 5* , 5& 5' $), 5 5& 5 - &/ 5 5& 5/ , _65hffm8
R5 (.,)5 )-5' . ,# #-5 #-*)ฤ # & -65 5 (5#!/ & 5 5 )5 ' ( 2)5 -5 ' -65 )(-# , ')-5+/ 5)-5' . ,# #-5#(),!รก(# )-5. ฤ (5/(5' (),5 , ' (.)5 . ,# ()5 65*)&)5. (.)65 )5 ,#- )5 5 ., (-'#-#ฤ (5 -5 . ,# -5 *). ( # #-5 /- (. -5 5' -.#. 5 ' # (. &5- ,รก5' (),8 R5 5' (. ' (.)5 5' ( 2)5 # ,#)5 -5 ' -5#(),!รก(# -5รฏ5 ) ' (. 5' (#4 & 85 5!, )5 # ,#)5 -5 ' -65., -5 5&#'* 4 5 -5' -' -65รฏ5/(5*,) -)5,รก*# )5+/ 65*),5/(" 5 ( 65()-5! , (.#,รก5, " ,5)-5*,) -)-5 5 ,' (. #ฤ (65 5 *)&)5. (.)5 5 , ' (.)5 . ,# ()65+/ 5- 5 -.รก(5 5 - (0)&0 ,5 5*)/ )-5 (.รน' .,)-5 )-5/ , -5 -50 -:5 65*),5 )/., 5 ( 65 0#. ,5 )5 )'* . )5 5 , 65 ' (. ( )5 /(5 )5 !, )5 5 * # 5 5 ล &., #ฤ (5 5 ' 5 ()-5 ., ')-5 *)-. ,#), -5 )5 / รน /&)8 R5 5/-)5 5*,) /.)-5 -#( . (. -5-ฤ 5 " ! ,รก5 ( ล #)-5 ( +/ & -5 ' -5+/ 5* ,. (5 /(" 5 ) 5 )( # #ฤ (5"#2#รฏ(# 65 ' #-5(/( 5 ,รก(5 )(-# , ,- 5 )')5 5-)&/ #ฤ (5 5/(5' &5 -. )5"#2#รฏ(# )5 5 ' 85 5
3-)(65 8 85^ ,#( #*& -5) 5 )15 )( ),.65 (#' &5" ( &#(!5 ( 5 ')0 ' (._5 #ล #(5 )/(.,35 ))* , .#0 5 2. (-#)(65hffj8 ฤ ' 45 #0 -65 85^ -)5*,รก .# )5 5 )(-/&.),รน 5 (5 &# 5 5 & " _5 (5 &# ,)5 5 *)( ( # -5 5 ),( -5 รฏ (# -5 -) , 5 &# 5 5 " 85 ,#0 .5 -./,! & # )5 8 85hfgf8 ) %-65 5 5 )&85 ^ & -# && 65 /(5 * .ฤ ! ()5 ' ,! (. _5 (5 &# ,)5 5*)( ( # -85 ),( -5.รฏ (# -5 5 &# 5 5& " 65 & 0 , 5 5& 5 #( 65hffm8
AGRADECEMENTOS 5 ,0 .5 & 0 , 5 8 85*)& 5-ฤ 5 )& ), #ฤ (5()-5()-)-5., &&)-5 5 '*)5 5 5.) )-I -5)-I -5()-)-I -5! ( #,)-I -5 )-5 ,)!, ' -5 5 &# 5 )5 #. 5*)& 5-ฤ 5 )& ), #ฤ (5 5 . ,'#( #ฤ (5 (5* ,'#.#,()-5#,5/(5*)/ )5'รก#-5 &ฤ 8
SERVIZO VETERINARIO ESPECIALIZADO EN TRANSFERENCIA EMBRIONARIA EQUIPO AUTORIZADO PARA O INTERCAMBIO INTRACOMUNITARIO ES11ET05B
TENDA VIRTUAL DE COMPRAVENDA DE EMBRIร NS ASESORAMENTO XENร TICO SEGUROS GANDEIROS
daniel@embriovet.es administracion@embriovet.es mรณbil 649.80.90.64
javier@embriomarket.com administracion@embriomarket.com mรณbil 636.97.76.10
TODA A INFORMACIร N QUE PRECISAS EN: www.embriomarket.com Telefax +34.981.791.843
AFRIGA ANO XVIII - Nยบ 98
89
TUBIO ROMERO Ctra. Santiago-Noia Km 15, 15281 Urdilde – La Coruña Tno. 951 805112 – importlait@importlait.com – www.importlait.com
S.A.CHRISTENSEN & CO www.sac.dk
o ust res. j u a s ibuido o i tr vic ser ros dis y dad nuest s. e i r , se le con meno d a b or id Cal io. Ha más p c pre ague p No
Medidor de leche para vacas, ovejas y cabras. Homologado por ICAR.
Ahorra un 30% de agua en cada lavado.
RDS - Robot doble servido con un solo brazo.
Bombas de vacío - UNIPUMP Sin aceite y libres de contaminación ambiental.
UÊ Ã À â>`>]ÊÌ Ì> i ÌiÊà i V Ã> UÊ Ê ÕÞÊiÃV>Ã Ê > Ìi i Ì UÊ ÀiÊ`iÊiÃV>«iÊV « iÌ> i ÌiÊ«ÕÀ
Equipo de ordeño UNIFLOW. Insuperable en estabilidad de vacío, ayudando a reducir al mínimo las células somáticas.
SAC - sistema de información integral y ampliable. Con interconexión global.
Fabricamos máquinas de ordeño desde el año 1938.
92
SANIDADE
DOSSIER: MAMITE
Dado que os programas de control de mamite non teñen o mesmo efecto para todos os patóxenos mamarios e que as mamites bovinas están en constante evolución debido aos cambios que se van producindo nos microorganismos implicados e no ambiente, é preciso continuar investigando para coñecer a etioloxía das infeccións na poboación en xeral e, en particular, nos casos onde as medidas de control estándar non son efectivas ou se detecten mecanismos de multirresistencia en patóxenos illados. DE ONDE VIMOS Pouco evolucionaron os programas de control de mamites desde a súa implementación nos anos sesenta. Cando se iniciaron os programas baseados en cinco puntos (baño de tetos posmuxido, manexo hixiénico e mantemento do equipo de muxido, tratamento antibiótico no secado de todos os animais, detección temperá de animais infectados e eliminación de animais con mamites crónicas), a maioría das mamites era producida por dous patóxenos mamarios: Staphylococcus aureus e Streptococcus agalactiae. Tras a implementación destes programas obtivéronse rapidamente resultados positivos que se reflectiron nunha diminución das mamites subclínicas (reconto de células somáticas –RCS–) e clínicas, aínda que logo se observou que as medidas de prevención e control non tiñan a
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
Gonzalo Fernández1, Noelia Lago1, María Luisa Barreal2, María Belén Pombo2, Alberto Prieto1, Javier González-Palencia2 1 Investigación en Sanidade Animal de Galicia (Invesaga). Dpto. Patoloxía Animal. Universidade de Santiago de Compostela 2 Laboratorio Interprofesional Galego de Análise de Leite (Ligal)
mesma eficacia para todos os patóxenos mamarios. Ao mesmo tempo que se producía unha redución das infeccións polos patóxenos como Staph. aureus e Strep. agalactiae observábase un aumento proporcional de mamites por outros patóxenos coma os coliformes (Escherichia coli e Klebsiella spp. principalmente) e os estreptococos ambientais (Strep. uberis principalmente).
DOSSIER: MAMITE
DESDE O ESTABLECEMENTO DOS PROGRAMAS DE CONTROL EN GALICIA NOS ANOS 80 CONSTATOUSE UNHA VARIACIÓN NA FRECUENCIA DOS DIFERENTES PATÓXENOS
O nivel de exposición ou contacto dos animais co ambiente está relacionado coas condicións de manexo e instalacións das explotacións
Esta diferenza na eficiencia dos programas de control asociouse ao distinto comportamento epidemiolóxico que presentan os diferentes patóxenos. Mentres Staph. aureus e Strep. agalactiae se consideraron patóxenos contaxiosos (a fonte principal de infección son as mamas infectadas dos animais que contaxian a outros cuarteiróns do mesmo ou de diferente animal, o contaxio prodúcese principalmente durante o muxido e adoitan presentarse de forma subclínica), E. coli, Klebsiella spp. e Strep. uberis foron clasificados como patóxenos ambientais (a fonte de infección é o ambiente contaminado, o contaxio adoita producirse no período entre muxidos e adoitan cursarse de forma clínica). Tendo isto en conta, é lóxico que os resultados obtidos cos
SANIDADE
programas de control de mamites baseados principalmente en evitar os contaxios entre animais durante o muxido e a eliminación de infeccións mamarias tiveran maior eficacia en relación aos patóxenos contaxiosos. Xunto a estes dous grandes grupos considerouse un terceiro grupo no que se incluíron outros patóxenos que provocaban mamites esporádicas ou “raras” como mamites producidas por fermentos, Prototheca spp., Pseudomonas spp., Bacillus spp., micoplasmas etc. Dado que tamén se observaron diferenzas entre os microorganismos segundo a súa capacidade patoxénica e de virulencia (gravidade das mamites, influencia na produción, aumento de RCS) logo se considerou unha nova clasificación, distinguindo entre patóxenos menores (incluíndo os estafilococos coagulasa negativos –ECN– e Corynebacterium bovis) e patóxenos maiores (incluíndo as entereobacterias, Staph. aureus, Strep. agalactiae e Strep. uberis). Durante os primeiros anos de aplicación dos programas de control, a situación caracterizábase por uns elevados RCS de tanque, presentando unha maior importancia e frecuencia relativa as mamites causadas polos denominados patóxenos maiores. Isto ocasionou que as infeccións causadas por patóxenos menores ou mamites esporádicas non se tiveran en consideración durante estes primeiros estudos. De feito, os ECN, a pesar de ser un grupo constituído por varias especies diferentes, foron considerados nas investigacións no seu conxunto e non se estableceron medidas de control específicas.
DOS POSIBILIDADES EN HIGIENE DE PEZONES UN MISMO PRINCIPIO ACTIVO: DIÓXIDO DE CLORO UÊÊ > `>`ÊV Ã jÌ V>Ê>Ãi}ÕÀ>`>Ê por sus altas concentraciones de `iÀ «À ÌiVÌ ÀiÃÊÃÕ >` ÃÊ>Ê >Ê acción del ALOE VERA UÊÊ Ì ÊÀi ` i Ì ]Ê i ÀÊV ÃÕ UÊÊ VV ÊÀi«i i ÌiÊ`iÊ ÃV>Ã
LACTOX Alta eficacia debido a su concentración de principios activos.
UÊÊ Ã« L iÊi Êi Û>ÃiÃÊv?V iÃÊ`iÊ iâV >ÀÊÞÊ > i >Àʣȳ{]Ên³Ó]Ê{³£®
OXILACT Máxima eficacia debido a su alta concentración de principios activos.
Nuevas Ideas, Nuevos Caminos En Armonía con el Medio Ambiente
Diseño, desarrollo y fabricación de productos para higiene ganadera. Pol. Ind. Lalín 2000 · Parc. C42/43 · 36512 LALÍN · Pontevedra - España Tfno.: 986 787 537· Fax: 986 787 603 · info@proquideza.es · www.proquideza.es
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
93
94
SANIDADE
DOSSIER: MAMITE
EN CANTO AOS PATÓXENOS AMBIENTAIS, OBSERVOUSE EN GALICIA UN AUMENTO DA FRECUENCIA DE ILLAMENTO NO ONDE ESTAMOS Desde o establecemento dos programas de control en Ga- TEMPO DUNHA FORMA MÁIS CLARA PARA licia nos anos 80 ata a actualidade, observouse unha evo- STREPTOCOCCUS UBERIS QUE PARA OS lución do problema das mamites nos rabaños. Na figura 2 COLIFORMES móstranse as porcentaxes de illamento dos distintos grupos de patóxenos mamarios.
Figura 2. Porcentaxe de illamento dos diferentes patóxenos mamarios en Galicia
Por un lado, constatouse unha variación na frecuencia dos diferentes patóxenos como resultado dos programas de control. No caso de Strep. agalactiae, tanto en Galicia como noutras partes do mundo onde se desenvolveron programas de control (baseados en tratamentos a todos os animais infectados para conseguir a erradicación deste patóxeno na explotación), observouse unha diminución da súa prevalencia ata case chegar á erradicación. Describíronse dous tipos de infeccións, unha producida por cepas de orixe vacúa moi contaxiosas que se diseminan rapidamente nos rabaños e que son introducidas por animais infectados adquiridos en explotacións con este tipo de mamites, e outra producida por cepas de orixe humana, xa que as persoas son portadoras asintomáticas desta bacteria e poden transmitila ao animal principalmente se a hixiene no muxido é deficiente. Estas cepas de orixe humana non adoitan ser contaxiosas e non se diseminan dentro do rabaño. Dada a diminución da prevalencia das infeccións mamarias por cepas de Streptococcus agalactiae de orixe vacúa, cada vez teñen maior peso relativo as cepas de orixe humana, aínda que non son moi frecuentes. Se ben se produciu unha importante diminución das infeccións por S. aureus en Galicia na década dos noventa, nos últimos anos segue sendo un dos patóxenos máis frecuentes (fig. 3).
Figura 3. Porcentaxe de illamento das diferentes especies de estafilococos en Galicia
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
A diferente evolución observada nestes dous patóxenos contaxiosos maiores pode ser debida a diferentes causas. S. aureus, ao contrario que Strep. agalactiae, ten fontes de infección ambientais, a resposta ao tratamento antibiótico é menor e no diagnóstico laboratorial existe un número relativamente importante de falsos negativos. Tamén se demostrou a existencia de cepas de S. aureus con comportamento ambiental para as que as medidas de control mencionadas non serían tan eficaces. As infeccións mamarias por Corynebacterium bovis, considerado patóxeno menor contaxioso, tamén diminuíron de forma importante no tempo dada a eficacia das medidas de control relacionadas co muxido e o tratamento no secado. Aínda que é capaz de producir verdadeiras infeccións e é moi contaxioso, en moitos casos o seu illamento nas mostras enviadas ao laboratorio débese máis a unha infección localizada no canal do teto máis cá unha verdadeira infección da glándula mamaria. Normalmente provoca lixeiras elevacións do RCS a nivel de tanque e a súa prevalencia aumenta ao longo da lactación (fig. 1).
Figura 1. Evolución da prevalencia para Corynebacterium bovis segundo mes de lactación
Dado que a hixiene do muxido e o baño posmuxido son medidas eficaces para evitar a súa transmisión e que o tratamento de secado ten unha eficiencia de preto do 100%, non adoitan realizarse medidas de control específicas. A nosa experiencia en canto a este microorganismo é que pode dar problemas (provocar RCS de tanque relativamente altos) naquelas granxas onde os animais se secan cun baixo nivel de produción, momento no que a infección por este microorganismo provoca unha elevación do RCS moito máis importante. A Streptococcus uberis e coliformes ségueselles considerando como patóxenos ambientais, aínda que se encontraron cepas con comportamento contaxioso. A frecuencia destas infeccións nunha explotación está relacionada co nivel de contaminación ambiental e a exposición ou contacto dos animais co ambiente.
96
SANIDADE
DOSSIER: MAMITE
DESENVOLVÉRONSE ALGUNHAS VACINAS EN RELACIÓN A PATÓXENOS AMBIENTAIS, PERO SOAMENTE DEMOSTRARON NALGÚNS CASOS QUE DIMINÚEN A GRAVIDADE DAS MANIFESTACIÓNS CLÍNICAS, SE BEN NON EVITAN AS INFECCIÓNS
Demostrouse que a contaminación ambiental está directamente relacionada coa eliminación destas bacterias na feces dos propios animais. A cantidade e diversidade das cepas atopadas nunha zona aumenta canto maior é o paso ou a estancia nela de diferentes animais (corredores, patios de descanso etc.). O nivel de exposición ou contacto co ambiente está relacionado coas condicións de manexo e instalacións das explotacións. Así, por exemplo, un mal deseño das camas en estabulación libre ou situacións de superpoboación farán máis frecuente que os animais se deiten nos corredores e serán máis frecuentes as lesións nos xarretes (que son fonte de infeccións para as mamas); un mal manexo da alimentación ou un mal deseño das instalacións provocará que os animais se deiten inmediatamente despois do muxido e unha inadecuada hixiene dos animais ou do seu ambiente no período preparto facilitará as infeccións nesta época onde o animal é máis susceptible á infección (que se manifestará clinicamente nas primeiras semanas de lactación). Non obstante, estas medidas son difíciles de levar a cabo dado que conlevan cambios nas instalacións ou a súa adecuación ao número de animais das distintas fases de produción. Desenvolvéronse algunhas vacinas en relación a patóxenos ambientais, pero soamente demostraron nalgúns casos que diminúen a gravidade das manifestacións clínicas, se ben non evitan as infeccións. En relación ás resistencias bacterianas, aínda que con baixa frecuencia, estanse detectando mecanismos de multirresistencia aos antibióticos, como a produción de betalactamasas de espectro estendido (BLEE), principalmente en E. coli. Segundo vai diminuíndo o RCS medio das explotacións vaise observando unha maior importancia relativa das infeccións polos denominados ECN, tanto en animais adultos coma en xovencas de primeiro parto. Como xa comentamos, son poucos os estudos que os tiveron en conta e menos aínda aqueles nos que se estudaron as diferentes especies que compoñen este grupo. Dado que non é coñecido o seu comportamento epidemiolóxico non é posible aplicar medidas de control específicas nas explotacións onde constitúen un problema. Os dous ECN máis frecuentemente illados en Galicia son Staph. chromogenes e Staph. simulans. En ambas especies, principalmente na primeira, estase observando un aumento claro da súa frecuencia de illamento nos últimos anos. Porén, hoxe en día aínda se discute o seu comportamento como patóxenos ambientais ou contaxiosos.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
No caso doutras especies menos frecuentes como Staph. hameolyticus, Staph. xylosus e Staph. sciuri parece existir un consenso maior en consideralos patóxenos ambientais, sobre todo en relación a Staph. hameolyticus. No caso de Staph. epidermidis é amplamente aceptado que é un microorganismo de orixe humana e que a súa transmisión se produce principalmente durante as manipulacións no muxido. A mellora da hixiene do muxido parece que está provocando unha diminución da súa frecuencia relativa nas explotacións galegas. A importancia deste patóxeno reside en que, dentro dos ECN, é o que presenta maior frecuencia de resistencia aos antibióticos, incluída a resistencia á meticilina, o cal ten, igual que no caso xa comentado do BLEE en Gram negativos, importantes implicacións tanto na terapéutica coma no manexo dos animais infectados. Aínda máis chamativo é o aumento nos últimos anos en Galicia das infeccións producidas por lévedos e Prototheca spp., feito tamén observado noutras rexións de Europa e do resto do mundo. Se ben as infeccións por estes patóxenos se describían de forma esporádica nos anos noventa, hoxe en día son cada vez máis frecuentes nas nosas explotacións. Isto ten graves repercusións clínicas, principalmente no caso de Prothoteca spp., dado que non existen tratamentos indicados para estas infeccións. Aínda que a súa orixe é ambiental, describíronse brotes tanto por lévedos coma por Prothoteca spp. nos que se observou o contaxio entre os animais dun mesmo rabaño, polo que deben ser considerados tamén como patóxenos contaxiosos desde o punto de vista do control. Por outro lado, produciuse unha variación na presentación dos problemas de mamites nas explotacións. Nestas últimas décadas pasouse dunha situación onde as explotacións presentaban elevados RCS en tanque (cun alto nivel de infeccións con presentación subclínica e unha menor proporción de mamites clínicas) a unha situación con baixos ou moi baixos RCS de tanque pero aumentando nalgúns casos os niveis de mamites clínicas, a veces asociadas a cadros graves. As mamites clínicas producen perdas importantes pola menor produción de leite (diminúe o pico de lactación) e porque ademais poden implicar a morte do animal, aumentar os custos de tratamento, xerar perdas polo leite descartado e incluso provocar a eliminación prematura de animais. Aínda que o RCS de tanque é un bo indicador do nivel de mamites subclínicas, non o é para as mamites con presentación clínica. Isto xerou a necesidade de establecer indicadores específicos de mamites clínicas para avaliar a situación dunha explotación (animais con presentación clínica/período, número de tratamentos etc.). Dado que as mamites clínicas son causadas frecuentemente por pa-
DOSSIER: MAMITE
tóxenos ambientais, as medidas de control xerais non son tan efectivas e, ao contrario do que ocorría coas mamites subclínicas producidas por patóxenos contaxiosos, é moito máis complexo establecer pautas con eficacia evidente. As medidas específicas baséanse en consideracións xerais sobre a hixiene nas diferentes fases de produción dos animais, se ben certas medidas coma o baño de tetos posmuxido ou os seladores de barreira parecen ter certa eficacia nalgúns tipos de infeccións. CARA A ONDE IMOS En relación ás mamites subclínicas, se se segue o nivel actual de aplicación das medidas de prevención e control, é esperable que se manteña no tempo a situación de diminución do RCS medio de tanque. Non obstante, cada ano, a variación proporcional en comparación co anterior será menor. Cada vez serán de maior importancia relativa as especies ambientais e as cepas con comportamento ambiental de especies ata agora consideradas como patóxenos contaxiosos, tal como ocorre con S. aureus. Por iso será cada vez máis difícil conseguir reducións importantes nos RCS medios de tanque. O Strep. agalactiae encontrarase en situación de práctica erradicación, existindo casos illados por cepas de orixe humana sen significación epidemiolóxica para as explotacións. Por outro lado, cada vez será máis frecuente a existencia de explotacións con
SANIDADE
problemas de mamites por ECN. En xeral, e en especial en explotacións con altos recontos de células somáticas en tanque, seguirase actuando dunha forma similar á actual. Porén, nas explotacións con baixos recontos terase que establecer un criterio económico valorando a relación de custo/beneficio para determinar as medidas que deberán ser implantadas. En relación ás mamites clínicas, estas terán cada vez máis transcendencia nas explotacións tanto pola súa frecuencia coma pola súa implicación económica. A presenza de mecanismos de resistencia a antibióticos do tipo MRS ou BLEE poden aumentar en frecuencia. Tamén terán máis importancia relativa as infeccións por patóxenos ata agora considerados esporádicos e que teñen difícil solución clínica como os lévedos ou Prothoteca spp. Os retos que se formulan son de diverso tipo. Por un lado, de investigación, xa que é necesario un mellor coñecemento da epidemioloxía dos patóxenos mamarios cada vez máis frecuentes como algún ECN, Prothoteca spp., Enterococcus spp., lévedos etc. Deberanse realizar estudos de comportamento epidemiolóxico dos diferentes xenotipos dunha mesma especie establecidos segundo criterios científicos internacionais (cepas ambientais ou contaxiosas de S. aureus, cepas de orixe vacúa ou humana de Strep. agalactiae). Tamén será preciso realizar estudos que valoren a eficiencia económica de diferentes medidas de control.
Responsable comercial: José Manuel Cameán. Telf.: 620 156 277
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
97
98
SANIDADE
DOSSIER: MAMITE
NAS ÚLTIMAS DÉCADAS PASOUSE DUNHA SITUACIÓN ONDE AS EXPLOTACIÓNS PRESENTABAN ELEVADOS RCS EN TANQUE A UNHA CON BAIXOS OU MOI BAIXOS RCS, PERO AUMENTANDO NALGÚNS CASOS OS NIVEIS DE MAMITES CLÍNICAS, A VECES ASOCIADAS A CADROS GRAVES En relación ao diagnóstico de laboratorio, débese xeneralizar a utilización de guías terapéuticas baseadas en estudos epidemiolóxicos de resistencia evitando, cando non sexa necesario, a realización reiterativa de antibiogramas. Débense establecer tamén métodos fenotípicos e xenotípicos para detectar e caracterizar mecanismos de resistencia tipo MRS ou BLEE que deberán ser estudados en profundidade en cada caso para determinar os tratamentos alternativos e os protocolos de actuación en relación aos animais infectados por este tipo de cepas. Tamén se deben poñer a disposición dos veterinarios métodos de xenotipado de cepas para así poder determinar as medidas a tomar segundo o comportamento epidemiolóxico característico das cepas illadas nunha explotación. En definitiva, os laboratorios de diagnóstico deberán basear o seu traballo en estudos epidemiolóxicos de resistencias e evolución da etioloxía das infeccións na poboación en xeral e, en particular, no estudo máis profundo das resistencias e xenotipos de cepas en casos de explotacións onde as medidas de control estándar non sexan efectivas ou se detecten nos patóxenos illados mecanismos de multirresistencia. En relación ao control, seguiranse as pautas ata agora desenvolvidas. Non obstante, cada vez teranse máis en conta aspectos relacionados co deseño das instalacións, manexo e benestar animal para evitar os factores predispostos principalmente relacionados coas mamites ambientais. Estableceranse protocolos de actuación segundo o nivel de RCS en tanque e o nivel de mamites clínicas, que incluirán actuacións específicas para a prevención, control e eliminación de infeccións por cepas multirresistentes ou por especies como Prothoteca spp. etc. No caso de explotacións con altos RCS ou altas taxas de mamites clínicas estableceranse protocolos para determinar as especies e xenotipos implicados para unha actuación espe-
AFRIGA ANO XVIII - Nº 98
cífica e as posibles fontes de infección. No caso de ECN estableceranse medidas específicas de control segundo a especie implicada e o seu comportamento epidemiolóxico. En xeral valorarase máis a eficiencia económica (relación custo/beneficio) que a eficacia sanitaria (eliminación de infeccións). En conclusión, as mamites bovinas evolucionan no tempo debido aos cambios relacionados cos patóxenos implicados (como resposta aos programas de prevención e control), cos cambios no ambiente (de instalacións e sistema de manexo) e cos animais (nivel de produción, idade media etc.). Esta evolución esíxenos novas solucións para un problema antigo: as mamites bovinas.
Veterin Diftrim® es ahora Sulfadoxina 200 mg Trimetoprim 40mg
Antibacteriano de amplio espectro en solución inyectable para: bovino, porcino, equino y ovino
EL
ICO
ÚN
RA
SPE EE D PO E IEM LECH T N EN O C
EL ÚN
ICO
CON TIEM CORT PO DE ES PERA O EN C 10 DÍ ARNE: AS
Composición por ml: Sulfadoxina 200 mg, Trimetoprim 40 mg. Indicaciones: bovino, porcino, equino y ovino: Infecciones respiratorias, infecciones genitourinarias y enteritis bacterianas. Tratamiento de las infecciones causadas por microorganismos sensibles a la asociación sulfadoxina-trimetoprim, especialmente las del aparato respiratorio, urogenital y digestivo. Vía de administración: Intravenosa, intramuscular. Bovino y caballos: Intravenosa lenta o intramuscular, porcino : Intramuscular y ovino intramuscular o intravenosa. Posología: 1 ml de producto /16 kg de peso vivo o 3 ml/50 kg en dosis única. En la QE]SVuE HI PSW GEWSW YRE HSWMW RMGE IW WY½GMIRXI TIVS WMRS WI EPGER^E YR IJIGXS XIVETqYXMGS TYIHI repetirse el tratamiento a intervalos de 24 h, durante un máximo de 3 días. No inyectar un volumen superior a 10 ml en un mismo punto. Contraindicaciones: hipersensibilidad a las sustancias activas o excipientes, animales con alteraciones hepáticas o renales graves o con discrasias sanguíneas. La vía de administración intravenosa está contraindicada en caso de administración previa o concurrente de depresores del SNC. Reacciones adversas: Reacciones locales transitorias tras la administración im. ReacGMSRIW ERE½PjGXMGEW S HI LMTIVWIRWMFMPMHEH 7LSGO GEVHMEGS ] VIWTMVEXSVMS IR GEFEPPSW IWTIGMEPQIRXI XVEW la administración iv. Como con todas las formulaciones a base de sulfamidas y trimetoprima: posibles HEySW VIREPIW LITjXMGSW S HIP WMWXIQE LIQEXSTS]qXMGS GVMWXEPYVME LIQEXYVME ] SFWXVYGGMzR VIREP UYI se previene teniendo bien hidratado al animal y anemia aplásica y trombocitopenia. Tiempo de espera: Bovino: Carne 10 días, Leche 4 días; Porcino: Carne 10 días; Equino: Carne 10 días; Ovinos: Carne 15 días, Leche 6 días. Presentación: Frasco con 100 ml. Nº registro 2416 ESP. Con prescripción veterinaria.
1
Nยบ ICO