AFRIGA 105 en galego

R E S U L T A D O S

D A S

Ú L T I M A S

P R O B A S

X E N É T I C A S

D E

C O N A F E

Nº 105

AFRIGA

ANO XIX Xuño – Xullo 2013

P

R

O

D

U

C

I

Ó

N

D

E

L

E

I

T

E

D

E

G

A

L

I

C

I

A

DOSSIER: CALIDADE DO LEITE TESTAXE DOS EQUIPOS DE MEDICIÓN CONTROL DE PARÁMETROS NO LEITE COMO MEDIDA DE PREVENCIÓN DE ENFERMIDADES E DE MELLORA DO MANEXO DA ALIMENTACIÓN CALIDADE DE LEITE: UN PROBLEMA MULTIFACTORIAL

ESTUDO DO CONTROL DE CUSTOS NAS EXPLOTACIÓNS FRONTE Á CRISE

POZOSAA GOLDWYN RULA, VACA GRAN CAMPIONA DE GALICIA

Portada_galego3.indd 1

GANDERÍA ARGELINA: PRODUCIÓN A BAIXO CUSTO CON BASE NO PASTOREO

GAYERE CHATI G. SPIRTE 976-B, VACA GRAN CAMPIONA DE ASTURIAS

20/06/2013 12:33

BOLTON x ALLEN x DURHAM JERICHO

Chinelo TORREL 5545 MB-85 2-00 380 d. 13.923 kg L. 3,99% G 3,26% P

Altísimas producións de leite (+1.860 kg) e proteína (+46 kg) Moi bo tipo xeral (+2,26), boas estruturas, patas excelentes (+2,37) e ubres moi funcionais, ideais para muxido en robot Baixos recontos celulares e alta lonxevidade Torrel incorpora máis de 50 fillas e sobe en ICO, leite, graxa, proteína, patas e tipo con unha alta fiabilidade (95%) na súa segunda proba oficial

pub_fontao_torrel.indd 2

24/06/2013 11:50

SUMARIO

3

AFRIGA P

R

O D

U C

I

Ó

N

D

E

L

E

I

T

E

D

E

G

A

L I

C

I

A

XENÉTICA Resultados das probas de Conafe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

CONVOCATORIAS XIX Concurso de Raza Frisona Feiradeza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Poxa de Castro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

XXXV Concurso Rexional de Raza Frisona de Asturias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

XXII Concurso Autonómico da Raza Frisona Fefriga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10 11 12 14

Se queres recibir

FORMACIÓN Novos másteres da Escola Politécnica Superior de Lugo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

gratis

EXPLOTACIÓN Gandería Argelina (Forcarei) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

PANORAMA INTERNACIONAL GAEC Montbélys (Rennes) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

DOSSIER: CALIDADE DO LEITE Testaxe dos equipos de medición . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Control de parámetros no leite como medida de prevención de enfermidades e de mellora do manexo da alimentación . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Calidade de leite: un problema multifactorial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

SANIDADE Enfermidades emerxentes e reemerxentes: que enfermidades infecto-contaxiosas poderían afectar nun futuro ao gando vacún leiteiro? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

NUTRICIÓN Maximizando a inclusión de forraxes no racionamento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

o semanario galego

De Luns a Venres escr’benos a

info@l-v.es

e mand‡moscho por e-mail, xunto cun newsletter diario

PRODUCIÓN

*Semanalmente distribúense 40.000 exemplares nas sete principais cidades de Galicia

Xenética, eficiencia alimentaria e manexo reprodutivo. Claves da alta produción (II) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

ECONOMÍA Control de custos: oportunidades fronte á crise . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 A evolución das explotacións galegas de leite entre 2008 e 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

Maquinaria agrícola específica para o manexo de pradeiras en pendentes elevadas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

ta gañ ame ’ P21 Resul n do certe Outono edicióicontos d ‘Min

www.l-v.es

AGRICULTURA

RRO

ITU eira ltura RCOS V r da terc io >cu ado MA literar

.361

Nº.1 8>

ve

onte

go/P

ntia

o/Sa

/Lug

ense Our

VENR

ANO. 3>

.201

8.03

ES.0

rrol

Fe dra/

uña/

Cor go/A

Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga:

PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García. VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva.

SECRETARIA, Josefina Iglesia Andión. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo.

VOGAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e José Mercador Fontenla.

Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa.

DIRECTOR, Manuel Darriba.

DIRECTOR EXECUTIVO, José Manuel Gegúndez.

DIRECTOR DE ARTE, Marcos Sánchez.

DESEÑO-MAQUETACIÓN, Marcos Sánchez, Martín Sánchez.

COORDINACIÓN-EDICIÓN, Verónica Rodríguez Gavín.

REDACCIÓN, José Luís Ramudo, Begoña Gómez Rielo.

FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN AFRIGA TV, Raquel Anido.

ADMINISTRACIÓN, Marta Sánchez.

Enderezo: Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO. Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366.

Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.transmedia.es

go Vi gale ario man O se ro

de ouo ana Sema Amancie par a: avó s Ortegeiro mái do rc te do mun ña rico Coru

IA GALIC

lle na to P11/18 Naceu to ne o cuar

an a, o grtrata anov Pesc o galego, novo barc scar un arial P7 de bu empres rumbo e ID guidad MADR s Gale do Trofeoo Museo Ángel 21 para Galego, Pobo

VIGO

Tirada: 11.000 exemplares Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados.

de banco

cos molus

ría de

Ao Noia.

iro / EFE e Piñe > Jorg

> 13

correo electrónico escríbanos a:

ADE

ALID

POR

TEM

Se desexa recibir a revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

2/5

magazine via e-mail write to us at:

> re

revistaafriga@ctransmedia.com HOXE

ou visite a nosa web o visite nuestra web or visit our web o

Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es.

Web: www.ager.com.es

eiras. compañ outras vense fondo

a : cad uller alicia m a G ’ lla en xeon ao paro se ‘arrecibir ta la If you would like n i A cSiridesea t to receive Afriga a van Afriga por dírevista hos no rberec

tal, na do Tes

10 15 9 11 11 15 10 14 10 14 8 12 10 14

www.revistaafriga.com Síganos tamén en Facebook Síganos también en Facebook Follow us on Facebook

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

Sumario_galego.indd 3

21/06/2013 19:10

l a n o i s e f o r a t p e l a p m m ga ás co La

m

FORRAJE

LABOREO Y SIEMBRA

ROTOEMPACADORAS Y ENCINTADORAS

PICADORAS DE FORRAJE

CABEZALES DE MAÍZ

CARROS MEZCLADORES

N-640, km 87,5 - La Campiña 27192 Lugo - España Tel. +34 982 227 165 - Fax +34 982 303 101 info@duranmaquinaria.com

pub_duran_gama_afriga.indd 4

www.duranmaquinaria.com

19/06/2013 20:09

PUBLIRREPORTAXE

5

A L O C Í R G A A I R A N I U DURÁN MARQEMOLQUES AUTOCARGADORES JUMBO

ENTREGA DOS TURIAS S A Y IA R B A T N A C DE PÖTTINGER EN Toldado automático

JUMBO COMBILINE 7210

Es el tercer autocargador Pöttinger que compran en la explotación. Una segadora de discos con cinta agrupadora, un rastrillo henificador y un hilerador conforman el resto de aperos de Pöttinger de que disponen en la SAT Arronte.

SA

TA Ribam rronT e ontá • Núm n al Mar (C e a • Sup ro total de ntabria) erficie vacas • Nive a : l de p grícola: 12 650 roduc ción: 0 ha 13.00 0 litro s

José Ramón Arronte (izq.) con el fundador de Durán Maquinaria Agrícola, Antonio Durán

“En Durán Maquinaria existe una gran seriedad y el servicio es muy rápido cuando hay averías. Además, en el caso del Jumbo, es el único autocargador del mercado que tiene robot de afilado de cuchillas, lo que hace que el tractor trabaje mejor y el forraje sea mejor tratado”. José Ramón Arronte

diario s

“Aparte de que Pöttinger es una buena marca, escuchamos a otros clientes que la atención al cliente y el servicio posventa de Durán Maquinaria Agrícola eran muy buenos. Y hasta el día de hoy quedamos muy contentos con la puesta a punto de las máquinas, etc. Tenemos más equipos para comprar y seguramente nos decantaremos por esta empresa”. Rodrigo Fernández

EQUIPAMIENTO PÖTTINGER

En la ganadería Bardas Bardasquera acaban de adquirir un lote de máquinas Pöttinger integrado por el remolque autocargador Jumbo 6010, el arado Servo 45 plus nova y el rastrillo henificador de 6 rotores Hit 690.

Ramón Fernández Alonso (izq.) y su hijo Rodrigo son los propietarios de la ganadería Bardasquera

GAnA d

Perdo

Consulte nuestra red comercial en Galicia: Durán Maquinaria Agrícola N-640, km 87,5 – La Campiña 27192 Lugo Tel. 982 227 165

AFRIGA105_resportaxe_duran2.indd 5

Talleres Gándara Maquinaria Agrícola SL Vilar, Vimianzo, 15129 A Coruña As Maroñas, Mazaricos, 15256 A Coruña Tel. 981 716 306

eríA

BAr nes, • Núm Gozón (As dASqu erA tu e • Sup ro total de rias) erfi v • Nive cie agríc acas: 430 ola: 1 l de p 0 roduc ción: 5 ha 7.500 litros diario s

Hitraf SA Avda. Benigno Sánchez Méndez, km 1 Vila de Cruces, 36590 Pontevedra Tel. 986 582 374

Talleres Carballo Polígono de Morelle, parcela 12, Sarria 27600 Lugo Tel. 982 535 706 AFRIGA ANO XIX - Nº 105

19/06/2013 12:41

6

XENÉTICA

PROBAS DE CONAFE XUÑO 2013

25 MELLORES TOUROS PROBADOS ESPAÑOIS POR ICO Valoración xenética PRODUCIÓN Nº

Fonte: Conafe. Probas de xuño de 2013

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

Nome EX-BALMORAL BEHOBIA ET BOS SEIJO BOLTON TORREL ET BOS GOLDWYN GOSPELL ET ETXALDE BIARRIZ KAIGEN GENETICAL DISCOVERY ERNIO MURANDA SILEX ET MISS LOTTERY ET MARIO XACOBEO ET RALMA BONFIRE ET BOS ROUMARE ROMULO ET TOSKANA AIRBAG ET BOS BAIXO AIRRAID XUDAN ET MANTOÑO DUNO BOS O-BEE MANFRED ORDES ET HENKESEEN BUFALO ET SAN CRISTOBAL LASSON BOS BOLTON CORTOBE ET ALH SANDY LIBANO ET BOS SHOTTLE AMBAR ET TRADITION MERCURIO COMESTAR GOLDWYN LAUTAMIC ET BH-MISS BIXI ET SALCES TOLEDO ET RIDGEFIELD DELETE ET VENTURO BOLTON BRIANNE

Código I.A.

Ano nac.

A11642 111690 111579 A11658 411066 A11555 A11646 111437 A11645 111734 A11604 111757 111549 111537 A11619 111664 111687 A11570 111711 111351 111589 A11633 A11630 111693 111663

2008 2007 2006 2008 2006 2006 2007 2003 2007 2008 2007 2008 2005 2005 2007 2007 2007 2006 2008 2002 2006 2008 2007 2007 2007

Kg. Leite 1,731 1,860 1,614 1330 862 1,117 1,700 1037 988 915 1,377 1,190 1,967 1,019 871 1,679 994 1,236 524 1,629 944 755 933 499 1,758

% Kg % Graxa Graxa Prot.

-0.12 49 0 -0.18 47 -0.12 -0.04 54 -0.04 0.03 51 0.01 0.16 47 0.06 0.11 51 0.07 -0.4 18 -0.2 -0.22 15 -0.04 -0.35 0 -0.09 -0.08 25 0.03 0.04 54 -0.11 -0.06 37 -0.06 -0.45 21 -0.28 0.07 44 0.06 -0.19 13 -0.08 -0.17 42 -0.18 0 36 -0.07 -0.37 7 -0.07 0.36 53 0.02 -0.11 47 -0.1 0.22 56 0.12 0.01 28 0.02 -0.08 26 0.01 -0.08 10 -0.18 -0.38 22 -0.19

Kg Prot.

55 46 47 43 33 43 33 29 22 32 32 32 32 38 20 34 25 32 19 41 42 26 31 -1 35

Valoración xenética TIPO Fiab.

Prod.

81 95 95 93 84 95 87 99 91 90 95 89 97 95 92 96 95 95 94 99 99 82 94 96 96

RCS

IPP

ICU

IXT

fit

RCS

1.29 2.37 0.69 0.72 1.76 0.45 1 1.88 1.29 1.29 1.34 1.18 0.51 0.06 0.85 0.47 0.76 1.08 1.15 0.12 0.4 0.89 -0.64 1.96 0.48

2.24 1.68 1.62 1.77 2.63 1.02 1.75 2.18 2.49 2.06 1.29 1.51 0.66 0.99 2.78 0.84 1.78 0.92 2.14 0.39 1.47 2.25 2.08 3.4 0.9

1.66 2.26 2.57 2.17 2.56 0.79 2.09 2.49 1.4 2.43 1.55 1.79 1.01 0.39 2.22 2.09 1.51 0.94 1.84 0.63 1.89 2.03 1.56 3 1.33

81 95 95 93 84 95 87 99 91 90 95 89 97 95 92 96 95 95 94 99 99 82 94 96 96

100 109 110 120 111 117 101 93 119 103 92 99 92 108 110 91 108 117 121 83 99 106 107 108 85

Lonxevidade

Fiab.

RCS 69 90 92 86 76 93 80 99 85 82 90 82 95 94 87 93 90 91 89 99 99 73 88 90 93

Lonx.

107 110 108 108 113 115 100 109 115 109 102 105 115 116 112 104 113 108 117 102 91 109 112 126 94

Fiab.

Lonx.

63 69 66 65 64 68 65 96 67 62 69 66 72 69 64 73 67 74 65 89 92 65 68 64 72

ICO ICO

PERC

3,638 3,573 3,332 3,187 3,146 2,998 2,978 2,911 2,873 2,866 2,862 2,859 2,843 2,821 2,794 2,772 2,749 2,746 2,727 2,705 2,700 2,699 2,692 2,681 2,680

99 99 99 98 98 96 96 95 95 94 94 94 94 94 93 93 92 92 92 92 91 91 91 91 91

25 MELLORES TOUROS XENÓMICOS ESPAÑOIS POR ICO 1 JK EDER CIDERMAN

Valoración xenética PRODUCIÓN Valoración xenética TIPO Ano Kg % Kg % Fiab.

Código I.A. Kg Prot. Fiab. Prod. IPP ICU IXT Nac. Leite Graxa Graxa Proteína Tipo 2110463 2011 1,909 -0.12 56 -0.08 52 70 1.06 1.49 1.83 70

RCS Fiab.

RCS RCS 111 70

Lonxevidade ICO Fiab.

Lonx.

ICO PERC Lonx.

114 70 3,585 99

2 HEIDENSKIPSTER SALNES

1HO1085

2012 1,738 -0.11

51

0.02

58

70

1.23

1.22

1.66

70

113

70

110

70

3,558

99

3 VENDAIRY STOP

1HO1003

2011 1,635 -0.12

46

-0.08

43

70

1.27

2.01

2.28

70

113

70

120

70

3,508

99

4 RI OPSAL NISSAN ET

A11764

2011 1,484

0

54

0.07

55

70

0.22

2.05

1.43

70

106

70

115

70

3,491

99

5 WATERMOLEN BRANDSON

1HO1063

2011 1,628

0.11

70

-0.05

47

70

1.17

1.37

1.79

70

116

70

117

70

3,470

99

6 JK EDER CANCELLARA

1HO1031

2011 1,759 -0.16

46

-0.04

52

70

1.1

1.68

1.97

70

108

70

109

70

3,469

99

7 VVH ARMONICO

1HO1026

2011 1,333

0.03

51

0.07

50

70

0.94

2.26

2.34

70

110

70

114

70

3,460

99

8 BOSHAWN PREMIERE ET

1HO1076

2011 1,336

-0.1

38

-0.01

42

70

0.98

2.63

2.24

70

108

70

119

70

3,440

99

9 POL HILARI

A11786

2012 1,374 -0.16

33

-0.05

39

70

1.44

2.77

2.31

70

111

70

115

70

3,431

99

10 W-H R WHITE MOON

2110469

2011 1,556 -0.07

49

-0.01

48

70

0.86

1.31

1.79

70

118

70

119

70

3,397

99

11 TIRSVADSNOWMAN ATLANTA

1HO1093

2012 1,407 -0.02

49

0.02

47

70

1.72

1.28

1.66

70

111

70

118

70

3,393

99

12 SHAJOLI ET

1HO1108

2012 1,339

0.06

55

0.04

47

70

1.02

1.84

1.54

70

109

70

118

70

3,374

99

13 HEIDENSKIPSTER GOLDOURO

1HO1087

2012 1,348 -0.14

34

-0.04

39

70

1.64

2.48

2.62

70

106

70

110

70

3,370

99

14 TEXEL BEAUTY SERGIO

A11800

2012 1,463

0.04

57

0.01

48

70

0.63

1.84

1.99

70

107

70

112

70

3,356

99

15 APINA FERROL

1HO1008

2011 1,313 -0.05

42

-0.06

36

70

0.9

2.22

1.4

70

106

70

128

70

3,353

99

16 L.SALCES WINDSOR BALTIMORE ET

A11756

2011 1,315

0.05

53

0.03

45

70

1.18

1.91

1.9

70

108

70

115

70

3,350

99

17 ANDERSTRUP GILETTE ET

1HO0964

2010 1,452 -0.12

40

0.06

52

70

-0.25

2.02

1.03

70

112

70

115

70

3,346

99

18 SHARIN SWAROSKI

1HO1082

2012 1,425 -0.17

34

0.06

52

70

0.65

1.76

1.29

70

101

70

115

70

3,343

99

19 VENDAIRY SHOPPING ET

A11762

2011 1,311 -0.12

35

-0.04

38

70

1.79

2.29

2.39

70

106

70

116

70

3,338

99

20 BROEKS ELSAR

111909

2010 1,179 -0.14

28

0.04

42

70

0.86

2.81

2.16

70

101

70

118

70

3,332

99

21 DE VOLMER LEMOS

1HO1007

2011 1,682 -0.15

44

-0.07

46

70

1.29

1.38

1.72

70

109

70

109

70

3,329

99

22 SANXIAO

1HO1089

2012

0.29

58

0.18

44

70

0.89

2.3

1.21

70

107

70

129

70

3,324

99

23 WINDSOR NAIROBI ET

A11771

2011 1.373 -0.08

41

0.04

48

70

0.1

2.09

1.45

70

112

70

117

70

3,323

99

24 ZANDENBURG XIL

1HO1092

2012 1,194 -0.11

32

-0.09

29

70

1.46

3.1

2.98

70

110

70

120

70

3,320

99

25 BROEKS NIATY

111935

2011 1,508

55

0.04

52

70

0.24

1.44

1.56

70

105

70

114

70

3,313

99

Fonte: Conafe. Probas de xuño de 2013

Nº

NOME

810

0.01

Código I.A.: código de inseminación artificial Ano Nac.: ano de nacemento do touro IPP: índice de patas e pés ICU: índice combinado de ubres IXT: índice xeral de tipo

Fiab. Tipo: fiabilidade para a proba de tipo RCS: valor xenético para reconto celular LONX.: valor xenético para lonxevidade ICO: índice xenético global PERC: percentil

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

xenetica.indd 6

21/06/2013 21:25

MF 7600 ES EL MOMENTO RED MF DE GALICIA Y ASTURIAS A CORUÑA M.A.LISTE VILLAVERDE, S.L. Oroso Tel. 981681652 MUIÑO SUMINISTROS, S.L. San Sadurniño Tel. 981404515 AGRÍCOLA CARBALLEIRA, S.L. Pontedeume Tel. 981431899 TALL. CASTELLANA, S.C. Carballo Tel. 981789511 DESIDERIO FACAL Carballo Tel. 981703288

TALLER A. MAZARICOS, S.L. A Picota - Mazaricos Tel. 981852267 LUGO AGROFORESTAL SAN ISIDRO, S.L. Lugo TEL. 982207334 TALL. FDO. RIVAS, S.L. Cospeito Tel. 982520105 AGRÍCOLA CADI, S.L. Sarria TEL. 982531187 JULIO ALVITE GARCÍA Pastoriza TEL. 982349341

www.masseyferguson.com/7600 MASIDE MAQUINARIA, S.L. Baralla TEL. 982363339 CIAL. LEMOS EIRE, S.L. Chantada Tel. 982440274 TALL. LOUREIRO Ribadeo Tel. 982128473 OURENSE DESAGRI, S.L. Quintela de Canedo Tel. 988211274 AGRÍCOLA SUÁREZ Xinzo de Limia Tel. 988461127

PONTEVEDRA TALLERES PIÑEIRO Sisán-Ribadumia Tel. 986718067 MAXIDEZA, S.L. Lalin Tel. 986781468 ASTURIAS JOSÉ MANUEL UZ ALBA Tineo Tel. 985837060 AGRÍCOLA COSTA VERDE Gijón Tel. 985167934

es una marca mundial de AGCO.

pub_massey.indd 7

15/06/2013 13:24

Gomas e Camas para Vacas Limpezas Automáticas

B E

Estabulacións Libres distribución material gandeiro

BOXES INDIVIDUAIS

PRIMEIRO DISTRIBUIDOR JOURDAIN ORIXINAL EN ESPAÑA

BOX INDIVIDUAL EASY CLEAN

NOVIDA DE MUNDI AL TODO O QUE O GANDEIRO NECESITA O SEU DESEÑO PERMITE REALIZAR FACILMENTE UNHA LIMPEZA PROFUNDA, CO SOLO LIBRE, SEN OBSTÁCULOS. O SEU PISO DE GOMA, ANTIDESLIZANTE E ELEVABLE, FÍXASE EN POSICIÓN VERTICAL GRAZAS A UNHA VARIÑA DE BLOQUEO

pub_dismagan_galego.indd 8

19/06/2013 22:44

BOXES EXTERIORES

- Fáciles de transportar e limpar - Gran número de accesorios - Grande apertura - Novidade: Comedeiro interior para feo

LIMPEZAS AUTOMÁTICAS DE CABLE

ARROBADEIRAS ESPECIAIS PARA CANLES

A AUTÉNTICA LIMPEZA ALEMÁ. NON COMPRE IMITACIÓNS

MÁIS DE 50.000 LIMPEZAS INSTALADAS EN EUROPA

Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Teléfonos: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servizo Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www. dismagan.es distribución material gandeiro

pub_dismagan_galego.indd 9

Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tlf.: 985 837 385 - 629 566 500

20/06/2013 10:28

10

CONVOCATORIAS

XIX CONCURSO DE RAZA FRISONA FEIRADEZA. LALÍN, 1-2 DE XUÑO

A gandería Manteiga alzouse co título de xovenca gran campiona con Manteiga Shottle Luna

Manteiga Xacobeo Mandarina, gran campiona de vacas e premio especial da Deputación de Pontevedra

AS MELLORES VACA E XOVENCA DE DEZA ESTÁN NA GANDERÍA MANTEIGA Un total de 95 animais de 23 explotacións das comarcas de Deza e Tabeirós-Terra de Montes déronse cita nunha nova edición do concurso de gando frisón Feiradeza, que este ano foi xulgado por Paulino Badiola.

A gandería Manteiga, de Vila de Cruces, fíxose cos premios de vaca gran campiona e xovenca gran campiona.

O primeiro día, Manteiga Shottle Luna proclamábase gran campiona de xovencas despois de obter o primeiro posto da súa sección, a de xovencas de 23 a 27 meses −á cal Badiola se referiu como unha “fantástica sección, digna dun concurso nacional”−, e mais o título de xovenca campiona. O xuíz destacou a súa feminidade e o seu corpo balanceado e uniforme, así como as súas boas patas posteriores. Un pouco antes, outra femia desta mesma gandería, Manteiga Xacobeo Clementina, facíase co título de xata campiona.

Ao día seguinte foi a quenda para as vacas de produción e de novo foi un animal da gandería Manteiga o que se fixo cos premios de vaca intermedia campiona e gran campiona de vacas Feiradeza 2013. Manteiga Xacobeo Mandarina competía na sección de vacas en lactación de tres anos; neste caso, o xuíz valorou o seu excelente sistema mamario, destacando a altura do seu ubre posterior e as súas boas insercións. Tamén fixo referencia ao seu marcado carácter da raza, así como á súa feminidade e angulosidade.

O mellor criador foi un ano máis a gandería Blanco de Lalín, premio que sumou aos de vaca adulta campiona, vaca nova campiona e xovenca subcampiona.

AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA105_feiradeza2013c.indd 10

Manteiga xacobeo Clementina, xata campiona

PALMARÉS DE FEIRADEZA CATEGORÍA XATAS ATA 8 MESES XATAS DE 8 A 10 MESES XATAS DE 11 A 13 MESES XATAS DE 14 A 16 MESES E XATA CAMPIONA XOVENCAS DE 17 A 19 MESES XOVENCAS DE 20 A 22 MESES XOVENCAS DE 23 A 27 MESES, XOVENCA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA DE XOVENCAS VACAS ATA 30 MESES VACAS DE 31 A 36 MESES E VACA NOVA CAMPIONA VACAS DE 3 ANOS, VACA INTERMEDIA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA DE VACAS VACAS DE 4 ANOS VACAS DE 5 ANOS VACAS DE 6 ANOS OU MÁIS E VACA ADULTA CAMPIONA MELLOR CRIADOR

GAÑADORA Baroncelle Trueno R Chenoa R Blanco Galletera Golada Baroncelle Xacobeo Rubi

GANDERÍA Rato Blanco Rato

Manteiga Xacobeo Clementina

Manteiga

Gresande Chamoso Chenoa Blanco Vilacoba IV

Gresande Blanco

Manteiga Shottle Luna

Manteiga

Bos Blanco Gipsy Grand Vali ET

Blanco

Blanco Anita Tila ET

Blanco

Manteiga Xacobeo Mandarina

Manteiga

Fraga Goldwyn Chispa Blancoh. Affirmed Dely

Fraga Blanco

CTS Express 48817 Levin

Blanco

Blanco

POXA E MANEXADORES Na poxa de gando frisón ofertáronse seis animais nados e criados en explotacións da provincia de Pontevedra. O volume total de negocio ascendeu aos 11.850 euros, situándose o prezo medio en 1.975. O animal polo que máis se pagou foi Fraga Steady Xacobea, adquirida por 2.250 euros.

En Feiradeza tamén houbo espazo para o concurso de novos manexadores, no que participaron arredor dunha vintena de rapaces. O título de mellor manexadora levouno María Manteiga Rodríguez e como segundo mellor manexador situouse Miguel Madriñán Albor.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com

20/06/2013 21:00

CONVOCATORIAS

11

Fotos: Fernando Rodríguez Gandoy (Africor Lugo)

POXA DE GANDO FRISÓN. CASTRO DE RIBEIRAS DE LEA, 8 DE XUÑO

O prezo medio situouse nos 1.291 euros

Perlada Xacobeo Yeni, adxudicada por 2.300 euros

VENDIDA UNHA DUCIA DE FRISONAS EN CASTRO Africor Lugo organizou o 8 de xuño a segunda poxa de gando frisón de Castro de Ribeiras de Lea deste ano. Nesta ocasión, o volume de negocio superou os 23.000 euros.

O mercado gandeiro de Castro de Ribeiras de Lea (Castro de Rei, Lugo) acolleu o sábado 8 de xuño esta poxa de frisonas de alta xenética na que se adxudicaron 12 dos 16 animais presentados.

O volume de negocio superou os 23.000 euros. O prezo medio das vendas foi de 1.291 euros e o prezo máximo acadou os 2.300 euros, pagados por Perlada Xacobeo Yeni.

Trátase dunha primeiriza procedente da gandería chantadina Perlada, filla de Xacobeo, cunha nai Iron BB80 e unha avoa Aeroline MB86, e con toda a súa ascendencia cualificada con 80 puntos ou máis.

Distrib exclus uidor Españ ivo para ae d e P O N Po r t u g a l DER HOLST OSA EIN

AÍNDA NON TEN SEGURO NA SÚA EXPLOTACIÓN? • Pídanos PRESUPOSTO SEN COMPROMISO. • Financiamento total sen custo adicional.

daniel@embriovet.es administracion@embriovet.es móbil 649 809 064

javier@embriomarket.com administracion@embriomarket.com móbil 636 977 610

TODA A INFORMACIÓN QUE NECESITAS EN:

www.embriomarket.com

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_poxa_castro2.indd 11

21/06/2013 21:30

12

CONVOCATORIAS

XXXV CONCURSO REXIONAL DE RAZA FRISONA DE ASTURIAS. XIXÓN, 15 DE XUÑO

A GANDERÍA INCLÁN GAÑA O GRAN CAMPIONATO DE VACAS DO PRINCIPADO Gayere Chati G. Spirte 976-B, vaca intermedia campiona e gran campiona do Principado

Venturo Atwood Davinia, xata campiona

Badiola Sid Kenda, xovenca campiona

Gayere Chati G. Spirte 976-B foi proclamada vaca gran campiona na trixésimo quinta edición do Rexional de Asturias.

O concurso, organizado por Asturiana de Control Lechero (Ascol) coa colaboración do concello xixonés, xuntou o 15 de xuño na pista do recinto feiral Luis Adaro 111 animais procedentes dunha trintena de explotacións asturianas.

O gando foi examinado por Mark Nutsford, xuíz inglés propietario de Riverdane Holstein (Cheshire) e tamén habitual dos certames morfolóxicos como participante.

Nutsford repartiu os principais premios do palmarés entre tres ganderías. Casa Venturo (Salas) estreou o podio con Venturo Atwood Davinia, nomeada xata campiona.

Badiola (Gozón) foi merecedora de boa parte dos títulos do certame: xovenca campiona, con Badiola Sid Kenda; vaca nova campiona, con Badiola Shottle Megadonna; vaca adulta campiona, con Badiola Rubens Rosana; vaca gran campiona reserva, con Badiola Damion Koketa; mellor rabaño e mellor criador. Pola súa parte, Inclán (Gozón) recolleu a distinción á vaca intermedia campiona con Gayere Chati G. Spirte 976-B, triunfadora despois na gran final.

Paralelamente tivo lugar o campionato propio de Ascol, cuxos galardóns recaeron en Pienda Yorick Juanka (La Pienda, de Las Regueras), xata campiona Ascol; Sarafo Espoir Blanca (Sarafo, de Gozón), xovenca campiona Ascol; e Castiello Mclaren Divina (La Pienda), vaca campiona Ascol.

Castiello Mclaren Divina levou o título de vaca campiona Ascol

O xuíz valorando a sección de vacas intermedias de 3 anos

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XIX- Nº 105

Afriga105_convocatorias_asturias.indd 12

20/06/2013 09:55

CONVOCATORIAS

13

PALMARÉS CATEGORÍA

GAÑADORA

GANDERÍA

Venturo Atwood Davinia

Casa Venturo

XATAS DE 11 A 13 MESES

Flora Atwood Mahela

Flora

XATAS DE 14 A 16 MESES

Flora Atwood Lily

Flora

Pienda Yorick Juanka

La Pienda

Badiola Sid Kenda

Badiola

Inclán Sánchez Blanca

Inclán

XATAS DE 8 A 10 MESES E XATA CAMPIONA

XATA CAMPIONA ASCOL XOVENCAS DE 17 A 19 MESES E XOVENCA CAMPIONA XOVENCAS DE 20 A 22 MESES XOVENCAS DE 23 A 26 MESES XOVENCA CAMPIONA ASCOL VACA NOVA ATA 30 MESES E VACA NOVA CAMPIONA VACA NOVA DE 31 A 35 MESES VACA INTERMEDIA DE 3 ANOS, VACA INTERMEDIA CAMPIONA E VACA GRAN CAMPIONA VACA INTERMEDIA DE 4 ANOS VACA ADULTA DE 5 ANOS E VACA ADULTA CAMPIONA VACA ADULTA DE 6 ANOS OU MÁIS VACA CAMPIONA ASCOL

Flora Jordan Mandy

Flora

Sarafo Espoir Blanca

Sarafo

Badiola Shottle Megadonna

Badiola

Llarriba Alexander Marina

Llarriba

Gayere Chati G. Spirte 976-B

Inclán

Badiola Goldwyn Ménsula

Badiola

Badiola Rubens Rosana

Badiola

Badiola Goldwyn Kournikova

Badiola

Castiello Mclaren Divina

La Pienda

MELLOR RABAÑO

Gandería Badiola

MELLOR CRIADOR

Gandería Badiola



 

    

               

    

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XIX - Nº 105

Afriga105_convocatorias_asturias.indd 13

18/06/2013 23:11

14

CONVOCATORIAS

XXII CONCURSO AUTONÓMICO DA RAZA FRISONA FEFRIGA 2013. SILLEDA, 15-16 DE XUÑO

A GANDERÍA CASA POZO ARRASA NO CONCURSO DA SEMANA VERDE

Pozosaa Goldwyn 6821 Rula, vaca gran campiona de Galicia

Pozosaa Goldwyn 6821 Rula converteuse na vaca gran campiona da vixésimo segunda edición do concurso autonómico da raza frisona, no que se deron cita 86 animais chegados de 26 explotacións da Coruña, Lugo e Pontevedra. Na Semana Verde tamén houbo cabida para a celebración da I poxa Top Genetic´s e o concurso de novos manexadores, reiterando así o carácter gandeiro desta feira sectorial.

Pozosaa Denzel 1640 Antía, xovenca gran campiona de Galicia

A gandería lucense Casa Pozo fixo un pleno no podio do XXII Concurso Autonómico da Raza Frisona Fefriga 2013, celebrado no marco da Semana Verde de Galicia, ao conseguir os premios de vaca gran campiona con Pozosaa Goldwyn 6821 Rula, xovenca gran campiona con Pozosaa Denzel 1640 Antía, xata campiona con Pozosaa Tee Off 6566, así como o título de mellor criador.

A vaca Eternel 95, procedente da Finca La Asunción (Touro, A Coruña), converteuse na reserva gran campiona do certame. No palmarés tamén figuran dúas xatas das explotacións Casa Nova (Mesía, A Coruña) e Gandería Oubel (Touro, A Coruña), unha xovenca e unha vaca procedentes da Gandeiría Cid (Barreiros, Lugo) e unha vaca, a máis lonxeva de todas, pertencente á gandería Blanco (Lalín, Pontevedra).

O concurso, organizado pola Federación Frisona Galega (Fefriga) e a Fundación Semana Verde de Galicia, foi xulgado por Jaume Serrabassa Vila, xuíz internacional de Conafe.

Con este rabaño, Casa Pozo conseguiu o premio de mellor criador

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA105_convocatorias_semana_verde.indd 14

18/06/2013 23:08

CONVOCATORIAS

XXII CONCURSO AUTONÓMICO DA RAZA FRISONA FEFRIGA 2013 CATEGORÍA GAÑADORA

GANDERÍA

XATAS 4-7 MESES

Guapa Windbrook

Oubel (Touro)

XATAS 8-10 MESES

Casa-Nova Charisse Leopard 918

Casa Nova (Mesía)

XATAS 11-13 MESES

Pozosaa Xacobeo 6945 Lusi

Casa Pozo (Lugo)

XATAS 14-16 MESES E XATA CAMPIONA

Pozosaa Tee Off 6566

Casa Pozo (Lugo)

XOVENCAS 17-22 MESES

Cid Fever Aleluya VII

Cid (Barreiros)

Pozosaa Denzel 1640 Antía

Casa Pozo (Lugo)

XOVENCAS 23-26 MESES, XOVENCA CAMPIONA E XOVENCA GRAN CAMPIONA VACA NOVA ATA 30 MESES

Cid Brandy Grisi

Cid (Barreiros)

Aníbal Emma Divina II

Carballeiras (Lalín)

Eternel 95

Finca La Asunción (Touro)

VACA INTERMEDIA DE 4 ANOS, VACA INTERMEDIA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA DE GALICIA

Pozosaa Goldwyn 6821 Rula

Casa Pozo (Lugo)

VACA ADULTA DE 5 ANOS OU MÁIS E VACA ADULTA CAMPIONA

Casilmoure Goldwyn Laura

Blanco (Lalín)

VACA NOVA 30-36 MESES E VACA NOVA CAMPIONA VACA INTERMEDIA DE 3 ANOS

MELLOR CRIADOR

Casa Pozo (Lugo)

POXA E MANEXADORES O sábado cara ao mediodía, despois do xulgamento das seccións de xatas e xovencas, celebrouse o XXIX Concurso de Manexadores Memorial Luis Louzao. Neste caso, o xuíz Serrabassa resolveu que as gañadoras foran as irmás Vanesa e Cristina Carro Iglesias, da gandería Casa Nova de Mesía, ao facerse cos premios de mellor manexadora e segunda mellor manexadora, respectivamente.

Xa pola tarde tivo lugar a I poxa Top Genetic´s, na que se deu saída a 10 exemplares de frisón de alta xenética a un prezo medio de 2.920 euros. O animal polo que máis se pagou foi Baixo Atwood Maruxa I; esta femia, cuxo prezo de saída foi de 2.500 euros, foi adquirida por Casa de Baixo/Fidalgo (Sarria, Lugo) por 6.000. En total, o volume de negocio acadado nas transaccións foi de 29.200 euros.

ANIMAL Blanco M. Precious Valeria Xercas CAV Elena Sánchez Vila Lauthority Lana 5992 ET Teixeiro Windbrook Clas Teixeiro Talent Dema ET San-Rian Showgal Zelgadis Pozosaa Jerrick 6561 Mencha Cundins Cristiana Bradnick ET Maseda End-Story 340 ET Baixo Atwood Maruxa I

15

Foto de familia do concurso de novos manexadores

I POXA TOP GENETIC´S PREZO SAÍDA PREZO REMATE 2.000 2.500 2.400 2.000 2.400 2.000 2.400 2.000 2.000 2.500

3.000 2.600 2.400 2.600 3.000 2.100 2.600 2.300 2.600 6.000

COMPRADOR Selitel, SL (Santiago, A Coruña) Serra, SC (Sarria, Lugo) Casa Queiroga (O Páramo, Lugo) SAT Rei de Miñotelo (A Pastoriza, Lugo) San Rian, SCG (Brión, A Coruña) SAT Teixeiro (A Pastoriza, Lugo) Ganadería Sinesio, SC (Curtis, A Coruña) Dosinda Carmen Ferreiro (Vimianzo, A Coruña) Quintián, SC (O Páramo, Lugo) Casa de Baixo/Fidalgo (Sarria, Lugo)

TOTAL: 29.200 € MEDIA: 2.920 €

BOLDWIN (Goldwyn X Dundee): Nº 1 EN UBRE EN FRANCIA +3.6 y Nº 2 EN TIPO +4.0

www.genesdiffusion.com DISTRIGEN distrigensl@gmail.com Tel. 689 233 030

BUSCAMOS DISTRIBUIDORES

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_convocatorias_semana_verde.indd 15

21/06/2013 19:12

16

FORMACIÓN

A ESCOLA POLITÉCNICA SUPERIOR DE LUGO COMEZA A IMPARTIR OS MÁSTERES EN ENXEÑARÍA AGRONÓMICA E EN ENXEÑARÍA DE MONTES NO CURSO 2013-2014 O Máster en Enxeñaría Agronómica oferta a especialidade en Enxeñaría da Produción de Leite.

Javier Bueno Lema Director da Escola Politécnica Superior de Lugo Universidade de Santiago de Compostela

O proceso de adaptación ao Espazo Europeo de Educación Superior (EEES) das titulacións de Enxeñaría impartidas na Escola Politécnica Superior de Lugo iniciouse en 2010 coa implantación das cinco titulacións de Grao que substituíron ás Enxeñarías Técnicas. Unha vez rematada esta implantación, comeza a adaptación das dúas titulacións de Enxeñaría que se están a impartir na Escola. Estas titulacións de Enxeñaría convértense en titulacións de Máster no EEES: a titulación de Enxeñaría Agronómica vaise transformar en Máster en Enxeñaría Agronómica e a de Enxeñaría de Montes en Máster en Enxeñaría de Montes. Os dous másteres comezarán a impartirse en setembro de 2013. A súa duración será de dous anos, a docencia realizarase en quenda de tarde e ofertaranse 40 prazas de novo ingreso por curso académico. Poden acceder Graduados en Enxeñaría Agrícola e Forestal e tamén Enxeñeiros Técnicos Agrícolas e Forestais realizando complementos de formación. Os Enxeñeiros Técnicos que cursen os másteres poderán acceder despois á etapa de Tese. Estas dúas novas titulacións de Máster Oficial da EPS de Lugo serán recoñecidas nos 49 países europeos que participan na actualidade no Proceso de Boloña.

MÁSTER EN ENXEÑARÍA AGRONÓMICA Habilita para o exercicio da profesión regulada de Enxeñeiro Agrónomo, ao cumprirse o estipulado na Orde CIN/325/2009. Consta de nove módulos cun total de 37 materias, dos que o estudante terá que cursar sete para obter o título. Os catro primeiros módulos son obrigatorios e abranguen os 60 ECTS que se cursan no primeiro ano.

Ofértanse tres especialidades distintas: AgroEnxeñaría, Enxeñaría da Produción de Leite e Vitivinicultura.

MÁSTER EN ENXEÑARÍA DE MONTES Habilita para o exercicio da profesión regulada de Enxeñeiro de Montes, ao cumprirse o estipulado na Orde CIN/326/2009. Consta de oito módulos cun total de 37 materias, dos que o estudante terá que cursar sete para obter o título. Os tres primeiros módulos son obrigatorios e abarcan os 60 ECTS que se cursan no primeiro ano. Ofértanse tres especialidades distintas: Espazos Protexidos, Incendios Forestais e Modelos para a Xestión Forestal.

No segundo ano dos dous másteres, o alumno ten que cursar os módulos de Prácticas externas obrigatorias (10 ECTS), Traballo Fin de Máster (12 ECTS) e un módulo de especialidade de 18 ECTS. Cada especialidade consta

de seis materias de 3 ECTS (18 ECTS en total) e o estudante pode escoller unha das tres especialidades completa ou ben cursar libremente un total de 18 ECTS, a escoller entre todas as materias ofertadas das tres especialidades.

A implantación dos dous cursos destes másteres realizarase no próximo curso 2013‐2014. A oferta académica da Escola Politécnica Superior complétase con cinco titulacións de Grao: Grao en Enxeñaría Agrícola e do Medio Rural, Grao en Enxeñaría das Industrias Agroalimentarias, Grao en Enxeñaría Forestal e do Medio Natural, Grao en Enxeñaría Civil e Grao en Enxeñaría en Xeomática e Topografía, mais outros tres títulos de Máster oficial tamén adaptados ao EEES. Contacto: Javier Bueno Lema Tel.: 982 823 015 | 982 823 008 epsdireccion@usc.es | http://usc.es/eps

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_formacion.indd 16

20/06/2013 10:31

BEHOBIA

Nº1 EN ICO EN ESPAÑA CONAFE JUNIO 2013 (NACIONAL E INTERNACIONAL CON HIJAS EN ESPAÑA)

“LAS MEJORES UBRES CON 99% DE PERCENTIL”

ICO

3.638 99% Percentil

1731 KILOS DE LECHE +55 KILOS DE PROTEINA +2,24 EN UBRES +1,29 EN PATAS 107 EN LONGEVIDAD

ALH BOLTON ALICE (MB-88), HERMANA COMPLETA DE BEHOBIA

CONAFE JUNIO 2013 ¡ABEREKIN presenta 5 de los 10 mejores toros españoles en ICO: BEHOBIA, BIARRIZ, SILEX, LOTTERY y BONFIRE! ESCOLMO, S.L.

88), MADRE DE ALTANN (MBAN M O L RA BALMO

pub_escolmo2.indd 17

BEHOBIA

Distribuidor para Galicia y Asturias C/ Magnolia, 80 bajo 27003 - Lugo Tfno.: 982 217 633 Fax: 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

ABEREKIN, S.A.

Centro de Inseminación Parque Tecnológico, Edificio N.º 600 48160 Derio (Bizkaia) - SPAIN Tfno.: +34 94 454 15 77 Fax: +34 94 454 08 78 e-mail: comercial@aberekin.com

www.aberekin.com 22/06/2013 17:43

A RENDIBILIDADE E A FIABILIDADE DO MUXIDO LELY A experiencia de máis de 20 anos en muxido robotizado e a especialización en exclusiva neste tipo de muxido levounos a ser líderes destacados no muxido automático. Temos tanta seguridade no sistema, no éxito da súa posta en marcha, que nos atrevemos a lanzar unha campaña como a mostrada abaixo. Quen dá máis?

LELY EN GALICIA

O seguinte gráfico mostra unha máquina Lely Astronaut A4 situada nunha granxa no norte de España: Sat Campo Pillapa (Soba, Cantabria). Esta máquina realiza 70 muxidos máis diarios que calquera robot da competencia en calquera lugar do mundo.

O desmantelamento masivo de robots da competencia na década pasada (máis de 15 robots) arrefriou o mercado de muxido automático en Galicia, ao contrario do ocorrido noutras rexións ou países. Na actualidade, o rexurdimento do muxido robotizado vén da man de Lely cun 80% do mercado.

Analizando os datos mostrados no gráfico obsérvase que se moxen 72 vacas cunha media de 3,4 extrac-

Desde a base da compañía en Outeiro de Rei dáse servizo na actualidade a 45 robots Lely. Tres técnicos certificados por Lely e tres furgonetas perfectamente equipadas dan a asistencia en Galicia.

cións por vaca/día, unha produción diaria de 2.627 kg e unha media de produción de 36,5 kg/vaca/día. Esta máquina amortízase totalmente antes de cumprir os 4 anos.

A RENDIBILIDADE

O muxido Lely require un investimento superior ao resto de robots da competencia pero a produtividade da máquina e a fiabilidade do sistema permiten recuperar a diferenza nun prazo máximo de 2 anos.

No último modelo Lely Astronaut A4, a produtividade medida en capacidade de muxidos diarios da máquina supera á competencia en máis de 40 muxidos diarios.

Probe un robot Lely durante un ano e se non queda satisfeito devolvémoslle o diñeiro.*

*Devolución do 90% do importe da venda asinado por contrato.

Oferta válida para Galicia ata o 30 de setembro de 2013.

AFRIGA104_publirreportaxe_lely_galego.indd 18

18/06/2013 23:18

A innovación ao servizo da gandería

AGROTEC ENTRECANALES SL LELY CENTER OUTEIRO DE REI 27150 OUTEIRO DE REI (LUGO) Tel. + 34 609 85 77 09 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com s erta s ab a t r s SC po deiro o a de L d o a r i a) Xorn ión Barre oruñ (A C tac o a l ú p z x E , Ar lzada 013 A Ca de 2 xullo e er d 9 coñec

“Ven te o Lely almen perso onaut A4” Astr

www.lely.com

AFRIGA104_publirreportaxe_lely_galego.indd 19

O MELLOR SERVIZO O MÁIS PRETO POSIBLE Lely baséase no seu coñecemento das tecnoloxías máis avanzadas e das técnicas de diagnóstico máis recentes. Lely garantiza que só técnicos certificados interveñen no noso sistema de muxido automatizado.

EVOLVE.* Supérate a ti mesmo

*

innovators in agriculture

18/06/2013 23:18

20

EXPLOTACIÓN

GANDERÍA ARGELINA (FORCAREI)

O propietario da explotación, Manuel Míguez, posa cos seus pais e os seus fillos no prado onde ese día pastaban as vacas de lactación

PRODUCIÓN A BAIXO CUSTO CON BASE NO PASTOREO: OUTRO XEITO DE FACER RENDIBLE A EXPLOTACIÓN O pastoreo é sen dúbida o sinal de identidade desta explotación pontevedresa que nos últimos sete anos pasou de 13 a 27 de vacas en lactación á vez que aumentou a súa produtividade grazas á mellora no manexo, ao transplante embrionario e ao programa de acoplamentos de Africor Pontevedra.

No lugar de Nercellas, pertencente á parroquia de Pereira, en Forcarei, atópase a gandería Argelina, propiedade de Manuel Míguez Filloy desde hai máis dunha década.

Este gandeiro de 35 anos foi controlador leiteiro durante 14 e agora dedícase exclusivamente ao coidado da granxa.

Os cursos relacionados coa xestión de ganderías, a experiencia como controlador e a participación en concursos morfolóxicos resúltanlle de grande utilidade no día a día da explotación, para o que conta coa axuda dos seus pais.

Na gandería Argelina hai actualmente 44 femias, das que 27 son de produción e o resto se corresponde coa recría.

Para este conxunto dispoñen de 162.464 quilos de cota en propiedade mais outros 120.000 que arrendaron este ano.

O xermolo desta granxa pontevedresa parte do avó de Manuel, que xa tiña algunha vaca do país. Os seus pais

estiveron na emigración, pero ao retornar a Galicia decantáronse pola gandería como modo de subsistencia e introduciron as primeiras vacas frisonas, sentando as bases do negocio que logo desenvolvería o actual propietario. Desde aquela o crecemento foi notable, pasando de 13 vacas en lactación ás 27 da actualidade. Ao longo deste tempo tamén se produciu unha transformación nas instalacións que culminou coa construción dunha nova granxa hai agora cinco anos. No que a xenética se refire, a mellora do rabaño foi lenta ata que nos últimos anos se iniciaron no transplante embrionario.

A media de produción do ano 2012 foi de 10.000 kg/ vaca co 3,40% de graxa e o 3,15% de proteína. O reconto medio de células somáticas do último ano foi de 215.000 e a bacterioloxía situouse en 14.000 ufc/g.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA105_explotacion_argelina.indd 20

20/06/2013 21:36

EXPLOTACIÓN

21

Instantánea das xovencas e as vacas secas mentres pastoreaban

NA GANDERÍA ARGELINA HAI ACTUALMENTE 27 VACAS DE PRODUCIÓN PARA AS QUE DISPOÑEN DE 162.464 QUILOS DE COTA EN PROPIEDADE MAIS OUTROS 120.000 QUE ARRENDARON ESTE ANO ALIMENTACIÓN E SUPERFICIE AGRÍCOLA O pastoreo non só é un dos rasgos diferenciadores desta granxa, senón que constitúe a súa filosofía de produción a baixo custo. É máis, Manuel recoñece que non o “sabería facer doutra maneira”. Á parte do que pacen, as vacas en muxidura aliméntanse con silo de herba a discreción e cunha ración de concentrado que estipula o nutrólogo de Africor Pontevedra Luis Vidal en función das necesidades nutricionais de cada momento.

Coas xovencas a partir dos doce meses e coas secas tamén fan pastoreo, aínda que non en prados tan ricos nutricionalmente como os das vacas en lactación; mesmo en ocasións as levan a pasteiros que deixaron mal pacidos os animais deste grupo. A súa dieta complétase con herba seca a libre disposición e penso.

Ata esa idade as xatas permanecen no establo e son alimentadas a base de forraxe seca e penso. Desde que nacen, estas futuras produtoras de leite dispoñen de penso nos seus boxes individuais que logo se lles substitúe por outro máis avanzado no momento do destete, arredor dos dous meses.

Para este sistema de alimentación dispoñen de 35 hectáreas de superficie agrícola. As fincas que están máis próximas á granxa –nun raio aproximado de 300 metros– dedícanas case en exclusiva ao pastoreo, mentres que nas máis afastadas combinan un ou dous cortes de herba para silo co pastoreo. As variedades polas que se decantan son o raigrás inglés, en maior medida, e o italiano.

Comentaba Manuel o día da nosa visita que ao haber concentración parcelaria as súas fincas están bastante próximas entre si –a máis retirada está a un quilómetro da granxa– e divididas nun número pequeno de parcelas.

Tamén nos explicou que de momento non aposta polo cultivo de millo porque, ao estar nunha zona relativamente alta –sobre 700 metros de altitude-, para obter producións aceptables os custos “serían elevados” e non lle compensaría economicamente.

Actualmente, o gasto en alimentación nesta granxa ascende a 0,169 €/litro.

No sólo de Nitrógeno vive tu maíz forrajero

YaraMila™ ACTYVA COMPOSICIÓN 20-7-10 + 2MgO + 10SO3

info.iberian@yara.com // www.yara.es

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_explotacion_argelina.indd 21

20/06/2013 21:36

22

EXPLOTACIÓN

Unha parte da maquinaria téñena en propiedade, outra compártena con varios socios e outra pertence á cooperativa na que están integrados Na imaxe pódese observar a estabulación canadense, os dous corredores de alimentación e as camas de goma e serraduras

No tramo superior dos laterais máis longos colocaron unha lona que se pode abrir e pechar manualmente en función das condicións meteorolóxicas

A MEDIA DE PRODUCIÓN DO ANO 2012 FOI DE 10.000 KG/VACA CO 3,40% DE GRAXA E O 3,15% DE PROTEÍNA INSTALACIÓNS E MANEXO Os animais da gandería Argelina alóxanse nunha única nave de 650 m2. Trátase dun establo con estrutura e peches de formigón excepto na leitería, onde optaron por bloque.

Para as vacas en produción dispoñen de estabulación trabada canadense; nesta zona tamén se aloxan ocasionalmente algunhas xovencas preñadas que van ocupando as prazas que quedan libres. Os cubículos –30 en total– teñen un colchón de goma recuberto cunha fina capa de serraduras ou labras que renovan cada día.

As xovencas, divididas en dous grupos de idade, están soltas e dormen en cama quente. É importante destacar que os animais pasan a maior parte do día fóra e que só entran ao establo para durmir e, no seu caso, para o muxido, que realizan en circuíto dúas veces ao día. As vacas móxense sempre na mesma orde, deixando para o final as que teñen máis células somáticas.

Os comedeiros son de formigón pulido; no lote de produción cada vaca ten 1,4 metros dispoñibles, mentres que no das xovencas, ao haber cornadizas, o espazo é máis reducido. Os bebedoiros son de aceiro inoxidable, dispoñen dun para cada dúas vacas no lote de lactación e é común nos lotes de xovencas.

As instalacións complétanse cun almacén no que gardan maquinaria e forraxe seca e coas cortes vellas, ás que aínda lles seguen dando uso como cobertizo para forraxe.

REPRODUCIÓN E XENÉTICA A idade da primeira inseminación sitúase entre os 14 e os 15 meses, xa que adoitan facelas por lotes. A media de inseminacións por preñez no ano 2012 foi de 2,9 doses, cun intervalo medio entre partos de 440 días.

Unha das particularidades desta granxa é o implante de embrións en xovencas; algúns son comprados e outros extráenos de femias da propia explotación das que xeneticamente interesa a súa descendencia. Manuel móstrase satisfeito con este sistema e afirma que “unha porcentaxe bastante aceptable sae adiante”. Á hora de elixir os touros para a recría, este gandeiro busca animais balanceados, con boas patas e ubres, aínda que sen perder de vista os índices de graxa e proteína. “No noso caso é fundamental ter boas patas porque ao facer pastoreo non nos podemos permitir que as vacas cheguen ao prado e en vez de comer se deiten a descansar”, explica.

Este gandeiro é dos que pensa que o índice de produción non é o máis importante, xa que “ás vacas, se lles das de comer, dan leite”.

Manuel adoita mercar doses de catro ou cinco touros cada ano. A maioría cólleos do programa de mellora xenética da Xunta de Galicia e noutros casos opta pola xenética canadense. De vez en cando emprega algún touro en proba, pero os xenómicos intenta evitalos: “A xenómica aínda naceu onte e as probas dalgúns touros xa deron bastante pau ao comparalas logo coas probas de produción”, comentaba o día da visita. Tamén optan polo cruzamento industrial en femias das que non lles interesa a recría ou son moi repetidoras.

A última cualificación morfolóxica da explotación foi de 83 puntos, e a media actual do establo é de 80. A día de hoxe contan con tres femias cualificadas MB. Unha delas é Argelina Talent Tella, unha MB 88 de terceiro parto procedente do programa de transferencia embrionaria da Deputación de Pontevedra; a súa nai pertence a unha familia moi coñecida en Holanda e moi importante a nivel europeo e a súa avoa é Barnkamper Marilyn 32. A outra femia destacada é a terceira xeración MB consecutiva dunha familia nacida na explotación; chámase Argelina Darter Nevada e é unha MB 86 de segundo parto.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA105_explotacion_argelina.indd 22

20/06/2013 21:36

EN CRI

NO SOLO DISTRIBUIMOS SEMEN DE TOROS...

PROVEEMOS

MEJORA GENÉTICA

Valoración de las 10 mejores hembras genotipadas con edad inferior a 18 meses

Fuente: Revista Frisona nº193

SUPER HILL

GRACIAS EL PANDIO, MAS GENER, ETXALDE, SAN RIAN POR SEGUIR CONFIANDO EN NUESTRO TRABAJO

Eurodistribución Ganadera, SL - CRI España Eurodistribucion@eurodistribucion.com +34 987 213 172 +34 676 46 77 46

pub_cri.indd 23

www.criespana.com

20/06/2013 20:51

24

EXPLOTACIÓN

A media ICO da explotación é de 1.641 puntos. Non obstante, se ben Manuel recoñece a grande importancia da xenética para mellorar a produtividade e a morfoloxía do rabaño, para este gandeiro o fundamental é a alimentación e o manexo.

SERVIZOS DE AFRICOR PONTEVEDRA A gandería Argelina pertence a Africor Pontevedra desde a creación da Asociación en 1992. Actualmente, ademais do servizo de control leiteiro, esta granxa recibe un servizo de xestión integral que inclúe un programa de xestión técnico-económica, un de produción e conservación de forraxes, un de alimentación e mais un de apareamentos.

No caso do programa de produción e conservación de forraxes e do de alimentación, dos que Manuel se beneficia desde hai 8 anos, un técnico visita as praderías cando están para ensilar e asesórao, entre outras cousas, en cal é o momento de corte adecuado. Este técnico tamén analiza os silos para comprobar as súas achegas nutricionais e, en función diso, formula a ración de concentrado que precisan os animais. Por outra parte, aconsella a Manuel á hora de comprar alimentos; por exemplo, agora están vendo a posibilidade de mercar silo de millo durante uns meses para ver se logran incrementar o índice de preñez.

Dous anos despois comezaron a dispoñer do programa de apareamentos, detrás do que está José Luis Quinteiro. Así, cada campaña Manuel merca os touros co seu aconsellamento e logo, coa axuda da base de datos informatizada de Conafe onde están rexistradas as probas de produción e tipo de todos os touros e vacas, este técnico suxírelle cales son os mellores acoplamentos en función dos parámetros que queira mellorar (patas, ubres, produción…). Manuel afirma sentirse moi cómodo con este programa porque non só serve para aumentar os índices produtivos do rabaño, senón tamén para “evitar problemas de consanguinidade”.

Africor Pontevedra tamén lles presta desde hai catro anos un servizo de xestión técnico-económica que consiste en rexistrar de xeito continuo e segregado todos os gastos e ingresos da explotación. Isto permítelle a Manuel ter un balance económico ao final do ano co que analizar a evolución da granxa e ver que aspectos se poden mellorar. O técnico que lles proporciona este servizo, Andrés Fernández, acode á explotación cada dous meses para recompilar os datos.

Ademais, Manuel recibe desta Asociación un servizo de aconsellamento no uso de fitosanitarios e nitróxeno desde que no ano 2008 se acollera ás axudas do Contrato de Explotación Sustentable (CES), que finalizou o 31 de decembro de 2012.

PREZO DO LEITE E FUTURO DO SECTOR A gandería Argelina pertence á cooperativa Coafor, que negocia directamente o prezo do leite coa industria. Actualmente véndenllo a Lactalis a 0,31 €/kg máis calidades, complementos (prima de produción, prima de super A e prima de control leiteiro) e IVE. Mentres, o custo de producir un litro de leite (tendo en conta a totalidade dos

Á PARTE DO PASTO, AS VACAS DE PRODUCIÓN ALIMÉNTANSE CON SILO DE HERBA A DISCRECIÓN E CUNHA CANTIDADE DE CONCENTRADO QUE FORMULA O NUTRÓLOGO EN FUNCIÓN DAS NECESIDADES NUTRICIONAIS DE CADA MOMENTO

Hai un mes que instalaron un variador de frecuencia e un recuperador de calor co que esperan reducir á metade a corrente que se consome na explotación

Lote de xovencas que aínda non van ao pasto

A fosa do xurro ten capacidade para 800 m3

Desde o ano 2006 participan en concursos morfolóxicos comarcais. No seu palmarés figuran o título de xovenca gran campiona na Estrada en 2007 e os de xovenca campiona en Feiradeza e na Estrada en 2009

gastos: alimentación, enerxía, amortizacións…) sitúase en 0,315 €/l.

Este gandeiro de Forcarei móstrase optimista co futuro do sector, pero recoñece que a situación é complicada porque as administracións non están defendendo os produtores diante das grandes cadeas comerciais e de distribución.

“Temos o mesmo prezo do leite que hai 20 anos e os prezos dos alimentos triplicáronse. […] O beneficio tiña que estar máis repartido porque actualmente estao levando que non o traballa”, afirma.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA105_explotacion_argelina.indd 24

20/06/2013 21:36

El abonado rentable y eficiente del maíz

ENTEC® Maíz

ENTEC®, la mayor innovación en el abonado del maíz en los últimos años, permite obtener cosechas abundantes, de calidad y respetando el medio ambiente. El nitrógeno de ENTEC® se encuentra estabilizado por el inhibidor de la nitrificación DMPP, desarrollado por BASF y comercializado por EuroChem Agro.

Ahora en EuroChem Agro hemos adaptado nuestra estrategia para que todavía más agricultores puedan utilizar ENTEC® y beneficiarse de sus excelentes resultados en el maíz. ® Marca registrada de EuroChem Agro

EuroChem Agro Iberia, S.L. Joan d’Àustria 39-47 08005 Barcelona Tel. 93 224 72 22 Fax. 93 225 92 91 www.eurochemagro.com

pub_eurochen.indd 25

15/06/2013 22:27

Arrobaderas Typhoon

Limpio para ella… porque vale la pena Arrobadera de cable Typhoon La arrobadera Typhoon S ha sido diseñada especialmente para establos de tamaño medio. Su diseño compacto molesta menos a los animales y permite realizar el arrastre con mayor frecuencia.

Nueva gama de controladores automatizados • PLC y componentes eléctricos industrials para una mayor fiabilidad • Parámetros programables • Navegación intuitiva

BouMatic.com

pub_frior_galego.indd 26

20/06/2013 10:15

Barrier Barrie

eu

Rápida desinfección natural y barrera física entre ordeños

La Nueva Generación BlueMAX® Barrier preserva el balance de hidratación natural de la piel creando una barrera transpirable en cada pezón.

• Esencia de Menta (efecto tónico y astringente).

• Bajo consumo por aplicación.

• Altamente visible.

• Se elimina fácilmente antes del siguiente ordeño.

• Repelente frente a insectos.

Esta barrera protege el canal abierto del pezón de la entrada de bacterias. BlueMAX Barrier también contiene emolientes para mantener un buen acondicionamiento de la piel mucho mejor que los baños de pezones que no dejan barrera protectora.

Distribuidores en Galicia

¡Pregunta a tu Distribuidor de BouMatic sobre los

Provincia de A Coruña

Provincia de Lugo

BouMatic.com

pub_frior_galego.indd 27

FRIOR, S.L. baños para pezones BlueMAX Hoy mismo!

Polígono industrial Pedrapartida, Parcela nº 17 •15316 Coirós, A Coruña • Tél: 981 77 45 00 frior@frior.com Rúa da Feira, 13 • 15680 Ordes • Tlf: 981.68.21.95 FRIOR S.L. Agrícola Olveira CIF-B15300866 Olveira, s/n 15151 Dumbría • Tlf: 689.53.34.02 POLIGONO INDUSTRIAL PEDRAPARTIDA, PARCELA Nº 17.

15316-COIROS. Serviagrícola, S.L. A CORUÑA Rúa dos Guardias, 52, 27004 Lugo • Tlf: Tél: 09 982.21.26.14 81 77 45 00 • E-mail: serviagricola@mundo-r.com frior@frior.com Agrícola de Meira Avda. do Xeneralísimo, 94, 27240 Meira • Tlf: 626.69.50.65 • E-mail: barxa.meira@telefonica.net

20/06/2013 10:15

28

PANORAMA INTERNACIONAL

GAEC MONTBÉLYS. IFFENDIC (RENNES) En Montbélys hai 54 vacas en lactación

UNHA GANDERÍA BRETOA ENTUSIASTA DA RAZA LEITEIRA MONTBÉLIARDE Os propietarios desta explotación introduciron as primeiras vacas Montbéliarde no rabaño en 1997, valorando características coma a lonxevidade e a calidade de reprodución. Hoxe, todo o gando é desta raza. O gusto por estes animais tamén os levou ás pistas dos concursos morfolóxicos.

Verónica Rodríguez Gavín Enviada especial á Bretaña

A granxa familiar Montbélys atópase en Iffendic, un pequeno concello do distrito de Rennes, na rexión gandeira da Bretaña. Ao seu cargo está Olivier Forest, asociado cos seus pais Brigitte e Jean-Claude Forest dende o ano 2004 nunha GAEC (agrupación agrícola de aproveitamento en común).

A súa é unha explotación exclusivamente de vacún Montbéliarde, a segunda raza leiteira de Francia, por detrás da maioritaria Holstein. A introdución desta raza en 1997 foi o primeiro cambio destacado na traxectoria da gandería. Na aposta por estes animais, os propietarios valoraron a taxa de preñez, a calidade de reprodución, a lonxevidade e a resistencia.

O segundo feito importante produciuse en 2011 e foi dobre en realidade, pois en setembro dese ano estrearon instalacións e dous meses máis tarde puxeron en funcionamento un robot de muxido. O novo establo construíuse cun uso predominante da madeira tanto no exterior, o que fai que estea ben integrado na paisaxe, coma no interior, onde as naves son amplas, altas e luminosas. En canto ao robot, permitiulles mellorar gradualmente a produción láctea.

A media de produción nesta GAEC sitúase nuns 440.000 litros de leite ao ano, con 42 gr/l de graxa, 34 gr/l de proteína e 200.000 células somáticas/l. Teñen 54 vacas en lactación, ademais de 59 xatas e 35 xatos. A introdución do robot de muxido supuxo un incremento da media dos 8.273 quilos rexistrados en xuño de 2011, antes da súa posta a punto, aos 8.540 recollidos en marzo de 2012, cinco meses despois de empezar a muxir co sistema robotizado.

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA104_panorama_internacional.indd 28

18/06/2013 22:11

PANORAMA INTERNACIONAL

29

Diferenzas na produción tras a instalación do robot de muxido Ano 2011

Ano 2012

16 xuño

20 xullo

22 agosto

19 set

17 out

14 nov

15 dec

13 xan

13 feb

12 marzo

MML

6,9

6,1

5,3

4,6

4,3

4,7

4,7

5,2

6,2

6,8

Nivel estable

8740

8272

8688

8584

8354

8293

9108

9401

9750

9269

Promedio

8273

8351

8304

8279

8214

8214

8214

8441

8507

8540

A ración é igual para todas as vacas e componse de 41 kg de millo (30% de MS), 10 kg de ensilado de raigrás inglés (26% de MS), 0,5 kg de palla de trigo, 3,5 kg de fariña de colza, 0,2 kg de mineral 4/25/5 e 0,06 kg de urea, mais unha complementación individual.

A superficie agraria utilizada abrangue 80 hectáreas, destinadas maioritariamente a praderías (30 ha), millo (24 ha) e trigo (outras 24 ha). Ademais, sementan cebada e cultivos varios nas hectáreas restantes. Para certos traballos relacionados cos labores agrícolas, coma a recolleita do millo, posúen servizos de maquinaria en cooperativa entre varios gandeiros da zona.

Respecto dos datos reprodutivos, o intervalo entre partos é de 375 días e a media de inseminacións por preñez é de 1,7, cunha porcentaxe de acertos á primeira inseminación do 55%.

Os Forest compatibilizan o traballo diario da explotación coa preparación puntual dos seus animais para presentalos a concursos morfolóxicos da raza Montbéliarde coma os que se organizan no marco do Space de Rennes, onde xa obtiveron varios premios que penduran na entrada do establo, algúns deles coa vaca Urgence.

Gestión de seguros - AGROSEGUROS

AGRUPACION AGROGANADERA www.agroaga.com Analizamos los riesgos de tu explotación Te damos el asesoramiento técnico adecuado Te gestionamos tus pólizas Te facilitamos el pago del seguro

Contacta con nosotros en los teléfonos: 987 207 600 620 832 201 Mail: agroaga@agroaga.com

AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA104_panorama_internacional.indd 29

20/06/2013 21:14

30

PANORAMA INTERNACIONAL

No ano 2011 estrearon as novas instalacións de madeira

O gando pasta en terreos anexos á explotación

RAZA MONTBÉLIARDE Esta raza orixinaria do Franco-Condado, unha rexión situada no leste de Francia, e rexistrada oficialmente co nome de Montbéliarde en 1889, non deixou de incrementar o número de efectivos dende hai medio século e en menos de 20 anos o seu crecemento cuantificouse nun 40%; en 2011 estaban rexistradas en control leiteiro máis de 417.000 das 700.000 totais que se computan no país galo, segundo os datos do Organismo de Selección da Raza Montbéliarde.

Os criadores de Montbéliarde aprecian especialmente as súas cualidades de reprodución e caracteres funcionais coma os bos resultados en fertilidade, a resistencia a enfermidades e un reconto celular reducido. Tamén destacan a súa rusticidade e lonxevidade; o 20% destas vacas tivo cinco ou máis lactacións.

A súa produción de leite é equilibrada. Os últimos resultados do control leiteiro indican unha produción media bruta de 6.922 kg de leite en 308 días.

As camas son de palla

Na entrada do establo locen as condecoracións conseguidas en certames morfolóxicos

Ao fondo, o robot co que se fai o muxido dende hai máis dun ano

Interior da nave principal

Oficina e tamén lugar de descanso e reunións Brigitte e Oliver atendendo a un grupo de visitantes internacionais do Space de Rennes

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA104_panorama_internacional.indd 30

18/06/2013 22:11

Sistemas de detección de celos GEA Farm Technologies Rescounter II con sistema de collar o podómetro Reduzca los días abiertos de su explotación y mejore la eficiencia reproductiva de su recria Los sistemas Rescounter II posibilitan la conexión de los datos reproductvos al programa de gestión DairyPlan C21 permitiendo una gestión integral de nuestra explotación.

Rescounter II resulta idóneo para la detección de celos en novillas y en explotaciones que deseen iniciarse en la automatización de la detección de celos sin realizar una gran inversión.

Consulte a su especialista de GEA Farm Technologies, o a su distribuidor más cercano, sobre la opción que mejor se ajuste a sus necesidades.

GEA Milking & Cooling | WestfaliaSurge

GEA Farm Technologies Ibérica S.L Avda Sant Julià 147 -08403 Granollers, Barcelona Tel: +34 2838 617 120, Fax: +34 938 494 988, e-mail: agricola@gea.com www.gea.com / www.gea-farmtechnologies.com

engineering for a better world GEA Farm Technologies

pub_gea.indd 31

17/06/2013 23:54

32

DOSSIER: CALIDADE DO LEITE

O medidor empregado en cada caso está condicionado polo sistema de muxido de cada explotación

TESTAXE DOS EQUIPOS DE MEDICIÓN Neste artigo analízanse os diversos tipos de medidores de produción de leite que se empregan na actualidade, cuxo uso vén condicionado polo sistema de muxido de cada explotación. Africor Lugo é a única entidade de Control Leiteiro en España que conta cunha certificación para a testaxe destes equipos.

Juan Iglesias Rodríguez1 e Fernando Rodríguez Gandoy2 1 Enxeñeiro Técnico Agrícola 2 Enxeñeiro Agrónomo Responsables do servizo de testaxe de equipos de Africor Lugo

En Africor Lugo contrólase mensualmente a produción de 1.800 ganderías. No ano 2012 realizáronse un total de 842.426 controis a 113.391 vacas. Para poder medir a produción das vacas en Control Leiteiro, empréganse os equipos dos que dispón a instalación de muxido, como son

os medidores volumétricos ou os electrónicos. Cando a instalación non dispón dun sistema de medición propio, o controlador utiliza equipos portátiles. Cada controlador dispón do número de medidores portátiles necesarios para as explotacións asignadas á súa zona de control. Tamén existe un grupo de medidores que son compartidos entre controladores.

O medidor que se ha de empregar en cada caso está condicionado polo sistema de muxido de cada explotación.

O 66% das ganderías moxe nunha sala, namentres que o 33% o fai en circuíto. O 1% restante emprega un robot de muxido.

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_dossier_testaxe.indd 32

20/06/2013 21:15

DOSSIER: CALIDADE DO LEITE

33

DADO QUE O CONTROL LEITEIRO TEN CARÁCTER OFICIAL, OS EQUIPOS TÉSTANSE COMO MÍNIMO UNHA VEZ AO ANO CO FIN DE COMPROBAR A SÚA FIABILIDADE NA MEDICIÓN

Nos circuítos de muxido é común empregar medidores portátiles

Este modelo de medidor portátil permite medir producións de ata 30 quilos

Os sistemas de medición poden ser de dous tipos, fixos na instalación (volumétricos ou electrónicos) ou portátiles. Nos circuítos de muxido é común empregar medidores portátiles para o control da produción. Estes intercálanse entre o xogo de tetoeiras e a condución de leite. Por outra banda, nas salas de muxido empréganse tres tipos de medidores: • Volumétricos. Están en desuso, xa que non se instalan salas novas con este tipo de medición; trátase de equipos de medición fixos na instalación e supoñen o 26,6% das salas.

• Portátiles. Estes equipos instálanse cada vez que se quere controlar a produción, ao non dispoñer a instalación dun sistema de medición propio. Están nun 31,6% das salas.

• Electrónicos. Son equipos de medición fixos na instalación. Atópanse nun 35,3% das ganderías.

Ademais destes tres, un 6,5% de salas ten sistemas mixtos de medidores, xeralmente unha combinación de portátil e volumétrico ou de portátil e electrónico.

Distribución de ganderías en Control Leiteiro segundo o sistema de medición da produción Sistema de medición

Ganderías en CL

Electrónica

24,6%

Portátil

53,1%

Volumétrica

17,6%

Mixta

4,7%

Son poucas as ganderías que, malia non dispoñer dun equipo de medición fixo na explotación (medidor volumétrico ou electrónico), contan cun equipo portátil −tan só un 5,4%− que lles permita ver a produción das súas vacas. Isto fai que a visita mensual do controlador sexa case imprescindible para o 48% das ganderías, xa que é a única oportunidade que teñen de facer un seguimento da produción dos seus animais. Deste xeito, o Control Leiteiro cumpre unha función que vai máis alá da mellora xenética ou do rexistro xenealóxico dos animais, dende o momento en que é a ferramenta básica imprescindible para a xestión da explotación, ao permitir o control da produción individual dos animais.

Dado que o Control Leiteiro ten carácter oficial e para dar cumprimento á norma (RD 368/2005), os equipos son testados periodicamente, como mínimo unha vez ao ano, co fin de comprobar a súa fiabilidade na medición. Para prestar este servizo, Africor Lugo iniciou no ano 1997 un programa de testaxe de equipos que incluía inicialmente os medidores portátiles da propia asociación, que foi ampliado posteriormente aos medidores portátiles propiedade dos socios e, finalmente, a todo tipo de medidores que se empregan no Control Leiteiro. O servizo de testaxe é gratuíto para os socios, tanto o dos medidores portátiles coma o dos electrónicos; tan só se cobran as pezas de reposto, no suposto de necesitalas, nos medidores portátiles. No caso dos electrónicos, o servizo limítase á súa testaxe e en ningún caso son reparados, pois é facultade do gandeiro ou da casa comercial que os instalou.

O medidor portátil empregado é marca Waikato, modelo MK5, de fabricación neozelandesa e conta coa homologación do ICAR. Permite medir producións de ata 30 quilos. Xunto coa marca Tru Test, tamén neozelandesa, son os medidores máis utilizados a nivel mundial.

En contraste co que ocorre cos medidores portátiles, onde practicamente existe un monopolio, nos medidores electrónicos empréganse case tantas marcas e modelos coma salas de muxido. Esta complexidade implica adaptar os procedementos de testaxe a cada tipo de medidor.

Na maioría dos casos, a testaxe dos equipos electrónicos realízase con auga, pesada previamente en básculas homologadas, seguindo a metodoloxía do ICAR, aínda que nalgúns modelos se emprega leite, obtido da propia explotación.

AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA105_dossier_testaxe.indd 33

20/06/2013 21:15

DOSSIER: CALIDADE DO LEITE

34

O SERVIZO DE TESTAXE QUE LEVA A CABO AFRICOR LUGO É GRATUÍTO PARA OS SOCIOS, TANTO O DOS MEDIDORES PORTÁTILES COMA O DOS ELECTRÓNICOS

Nos últimos cinco anos realizáronse un total de 7.448 testaxes

A testaxe dos equipos portátiles faise nunha unidade propia, namentres que os equipos electrónicos se testan na propia explotación, desprazando un técnico á gandería. Así, realízase unha visita anual ás explotacións con medición electrónica, emitindo un informe que indica a medición obtida en cada punto. Cando esta non entra na marxe de erro permitida, o punto testado invalídase para os efectos do Control Leiteiro e o controlador debe utilizar un medidor portátil ata a súa reparación.

Os medidores portátiles de Africor Lugo téstanse no mes de agosto, aproveitando as vacacións do controlador e sempre que se sospeite dun mal funcionamento ou se lle teña que cambiar unha peza. Os medidores portátiles propiedade do gandeiro téstanse a finais de ano.

Dado que a medición electrónica adoita ir ligada á retirada automática do xogo de tetoeiras, a importancia da testaxe dos medidores vai máis alá do propio control de produción, sendo un elemento que complementa os programas de calidade do leite, na medida en que evita que a retirada automática aplique sobremuxidos ou se retire antes de tempo, co conseguinte efecto sobre a saúde do ubre.

Débese indicar que as testaxes que se fan dos equipos de muxido, seguindo as normas UNE, non teñen en conta a testaxe dos equipos de medición e limítanse a verificar o nivel de baleiro, pulsación etc., polo que sería recomendable que esta testaxe se fixese en todas as explotacións con medición electrónica, do mesmo xeito que fai Africor Lugo.

Africor Lugo ten unha certificación ISO 9001-2008 con alcance para a testaxe de equipos de medición, que ofrece unha garantía adicional ao traballo realizado. De feito, é a única entidade de Control Leiteiro en España que conta con esta certificación para a testaxe de equipos. Así, as asociacións de Control Leiteiro doutras comunidades autónomas (CCAA) coma Castela e León, Castela-A Mancha, Cantabria, Asturias, Baleares ou Estremadura teñen solicitado os nosos servizos para a realización da testaxe dos equipos portátiles que empregan para a realización do Control Leiteiro.

Para facérmonos unha idea do volume de traballo, cómpre salientar que nos últimos cinco anos se realizaron un total de 7.448 testaxes, das que o 34,9% foi a medidores propiedade de Africor Lugo, o 17,8% a medidores propiedade dos gandeiros e o 47,3% aos ofrecidos por outras CCAA. No que respecta aos medidores electrónicos, observouse unha importante mellora no mantemento destes por parte dos gandeiros. O feito de que un técnico da Asociación os visitase e lles fixese a testaxe, concienciándoos da importancia da súa correcta limpeza e mantemento, reduciu nun 35,8% a porcentaxe de medidores cun mal funcionamento.

Así, no ano 2003, a porcentaxe de puntos de muxido con medición electrónica que non funcionaban correctamente era do 10,5%, pasando a un 6,7% na actualidade. Débese salientar que son equipos que precisan dunha limpeza específica, para o que é necesario desmontalos e limpalos periodicamente, substituíndo as pezas que sexan necesarias, de igual forma que se debe facer o mantemento das tetoeiras ou dos pulsadores. Esta tarefa hai que realizala con moita maior frecuencia no caso de utilizar area nos cubículos.

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_dossier_testaxe.indd 34

20/06/2013 21:15

¿Últimamente está teniendo muchos casos de mamitis que le quitan el sueño y ya no sabe a quién preguntar para solucionarlo? ¿Sabe cuál es el mejor programa de secado para su explotación? ¿Ha tenido problemas con la máquina de ordeño y se ha disparado el RCS? ¿Quiere saber si un alto RCS se debe a un desequilibrio en la ración?

¡SABEMOS LO QUE LE PREOCUPA!

pone a su disposición un

SERVICIO TELEFÓNICO GRATUITO

de segunda opinión en calidad de leche.

Mejore la rentabilidad de su explotación con

los consejos de

a í r r e v e h c E n Jua MASTITIS LÍNEA DIRECTA

900 125 171 Lunes a Viernes de 15 a 16 horas

abcd pub_boehringer.indd 35

21/06/2013 19:13

TUBIO ROMERO S.A.CHRISTENSEN & CO www.sac.dk

Importlait y Etxe Holz tienen el placer de informarles que han unido sus fuerzas

o ust res. j u o s o a tribuid i c i v ser ros dis y dad nuest s. e i r o e n d, s ble co r men a d o i Cal io. Ha más p c pre ague p No

RDS - Robot doble servido con un solo brazo.

pub_importlait.indd 36

Equipo de ordeño UNIFLOW. Insuperable en estabilidad de vacío, ayudando a reducir al mínimo las células somáticas.

21/06/2013 19:23

Gracias a los 40 años de experiencia que cada una de las compañías atesora en el diseño, fabricación y montaje de material ganadero, nos ponemos a su disposición para asesorar y suministrar las mejores soluciones a los profesionales del vacuno de leche de alta producción.

L I M P I E Z A S

S U E L O S

D E

www.etxeholz.net Teléfono 948 983 390

A U T O M Á T I C A S

G O M A

Ctra. Santiago-Noia Km 15, 15281 Urdilde – A Coruña Telf.: 981 805 112 – importlait@importlait.com – www.importlait.com

TUBIO ROMERO pub_importlait.indd 37

Delegación en Ordes: Rúa da Feira, 14 baixo 15690 Ordes (A Coruña) Telf.: 981 682 419

21/06/2013 19:23

38

DOSSIER: CALIDADE DO LEITE

Instalacións do Ligal. Laboratorio instrumental

CONTROL DE PARÁMETROS NO LEITE COMO MEDIDA DE PREVENCIÓN DE ENFERMIDADES E DE MELLORA DO MANEXO DA ALIMENTACIÓN Os valores analíticos de urea, ácidos graxos e cetose en leite son indicativos da eficiencia do racionamento na alimentación do gando vacún. O Ligal inclúe o parámetro de urea nas mostras de pago por calidade e nas de tanque enviadas de forma particular sen custo adicional; complementariamente, pódese determinar, tras a correspondente solicitude, nas mostras de vaca individual tanto de particulares coma de Control Leiteiro. A análise de ácidos graxos e cetose pode ser realizada baixo petición; a primeira nas mostras de pago por calidade, nas de Control Leiteiro e nas particulares de tanque e vaca, mentres que a segunda se realiza nas de vaca individual procedentes do Control Leiteiro e de particulares.

Marisa Barreal López e Mª Belén Pombo Río Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (Ligal)

INTRODUCIÓN O Ligal desenvolve, entre outras actividades, o esquema do pago do leite segundo a súa calidade na Comunidade Autónoma de Galicia e realiza as analíticas de Control Leiteiro incluídas nos programas de mellora xenética. Nas mostras de particulares conta cun servizo de recollida e transporte para o seu envío ao Ligal, ben a través do recolledor do leite, ben deixándoas nos puntos de recollida de Control Leiteiro, ou directamente solicitando ao Ligal a súa recollida se o número é elevado.

Tipo de análisis por tipos de mostras. Ligal, maio 2013 TIPO DE ANÁLISES Urea

Ácidos graxos

Cetose

Pago por calidade TIPOS DE MOSTRAS

Control Leiteiro Mostras de tanque (particulares) Mostras de vaca individual (particulares) en rutina

a petición

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_dossier_ligal.indd 38

20/06/2013 21:16

DOSSIER: CALIDADE DO LEITE

39

A UREA SANGUÍNEA TRASPASA O EPITELIO ALVEOLAR DA GLÁNDULA MAMARIA DIFUNDÍNDOSE NO LEITE, POLO CAL EXISTE UNHA ALTA CORRELACIÓN ENTRE AS CONCENTRACIÓNS DE UREA EN SANGUE E LEITE O laboratorio continuamente está mellorando e ampliando a súa actividade, co obxectivo principal de dotar as explotacións dos medios suficientes para facilitar a mellora da calidade do leite e, na maior medida posible, dando resposta ás necesidades crecentes das explotacións.

Entre os desafíos actuais na granxa están: • Incremento da eficiencia da alimentación, sendo a urea un dos seus indicadores con maior aplicación.

• Coñecemento do perfil dos ácidos graxos como indicativo complementario de calidade.

• A detección dunha das principais enfermidades ocultas, a cetose subclínica.

OPTIMIZACIÓN DA ALIMENTACIÓN CON BASE NA DETERMINACIÓN DA UREA O camiño cara a unha produción máis competitiva obriga ás explotacións, cada día máis, a afinar en todos os aspectos e en especial no alimentario, que é a partida máis importante dos gastos (en Galicia 2012 representa o 54-60% do custo total de produción; Magrama, 2013), ademais de ser un dos factores con maior incidencia na produción.

O programa de alimentación nunha explotación de vacún leiteiro debe ser controlado sistematicamente. Se isto non ocorre, é frecuente observar granxas con tres racións: a que programa o nutrólogo, a que administra o gandeiro e

a única importante, que é a que come a vaca, moitas veces con escasa conexión entre elas. Para iso, é vital dispor dun sistema que nos permita identificar rapidamente calquera desviación na ración dos animais.

O nivel de urea en leite é un bo indicador do equilibrio entre a proteína e a enerxía na ración, xa que está relacionado co metabolismo da proteína no rume, permitíndonos mellorar a formulación das racións que subministramos ao gando.

A achega de proteína na ración debe ser suficiente para o mantemento do animal e para cubrir as necesidades de produción. Hai que ter en conta a eficacia na súa utilización, que dependerá das súas propias características (entre elas a degradabilidade en rume), así como do resto de compoñentes, en especial a parte enerxética. A orixe desta proteína é dobre: por unha banda procede do alimento que a vaca inxire e, por outra banda, é sintetizada polos microorganismos do rume a condición de que dispoñan da suficiente enerxía.

A urea sanguínea traspasa o epitelio alveolar da glándula mamaria difundíndose no leite, polo cal existe unha alta correlación entre as concentracións de urea en sangue e leite. Ademais, a concentración de urea en leite non está suxeita a regulación por mecanismos homeostáticos nin presenta variacións posprandiais, polo que é un bo indicador do balance proteico.

LA ALTERNANCIA PERFECTA EN HIGIENE DE PEZONES Calidad cosmética asegurada por sus altas concentraciones de dermoprotectores sumados a la acción del ALOE VERA. Alto rendimiento, menor consumo.

OXILACT

YODOSTAR

Máxima eficacia en la prevención de mastitis ambientales debido a su alta concentración de principios activos (dióxido de cloro en sinergia con ácidos orgánicos).

Mejor higiene para la prevención de mastitis contagiosas gracias a la elevada concentración de yodo total y yodo libre.

Facilidad en la preparación asegurando siempre la mezcla correcta.

Acción repelente de moscas.

Pol. Ind. Lalín 2000 · Parc. C42/43 · 36512 LALÍN · Pontevedra - España Tfno.: 986 787 537· Fax: 986 787 603 · info@proquideza.es · www.proquideza.es

AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA105_dossier_ligal_galego.indd 39

24/06/2013 12:32

DOSSIER: CALIDADE DO LEITE

40

Un incremento ou un descenso deste parámetro fóra dos seus límites normais debe facernos sospeitar dun desequilibrio na ración; así, unha urea en leite moi alta (maior de 300-350 mg/l) indícanos un mal uso do nitróxeno na vaca, polo que é excretado. A orixe está ou nun exceso de proteína, ou que a proteína é moi degradable, ou ben nunha falta de enerxía por déficit de carbohidratos. Pola contra, se este nivel é moi baixo (menor de 150 mg/l) indícanos que hai falta de proteína, que a proteína é moi pouco degradable ou ben que achegamos excesiva enerxía na ración.

Tamén nos dá información moi valiosa sobre a reprodución, xa que un exceso de nitróxeno ureico en sangue repercute negativamente na fertilidade do animal, sendo tóxico para o esperma e o embrión, e pode ser causante de infertilidade.

POR QUE É INTERESANTE REALIZAR ANÁLISES DE UREA NAS MOSTRAS DE CONTROL LEITEIRO?

A análise rutineira da determinación de urea na mostra de pago por calidade proporciónanos información xeral sobre o balance de enerxía/proteína do rabaño produtivo no seu conxunto, pero é máis indicativo se se realiza en vaca individual, xa que é difícil garantir que todos os animais consomen unha ración idéntica.

Entre os factores que inflúen sobre este distinto consumo están: • Tensión social, que é o resultado da competencia que establecen entre elas, relacións de dominancia-subordinación.

• Selección de ingredientes, xa que en maior ou menor medida cada unha ten preferencia por certas materias primas e inxire pouca cantidade doutras.

• Racionamento por lotes: ás veces, as vacas de leite raciónanse segundo o seu nivel de produción ou estado fisiolóxico, establecendo varios lotes de vacas en muxido ou mesmo racionando cada vaca de forma diferente (punteo).

PERFIL DOS ÁCIDOS GRAXOS COMO INDICATIVO COMPLEMENTARIO DE CALIDADE O leite cru posúe graxas saturadas e insaturadas, sendo a composición en ácidos graxos un factor determinante da súa calidade, xa que algúns deles presentan efectos altamente positivos sobre a saúde humana e outros non (Nutrinfo, 2003). Cabe citar entre os primeiros os ácidos linoleicos conxugados, denominados xenericamente CLA. En xeral, a tendencia mundial demostra preocupación e toma de conciencia dos consumidores, industrias e profesionais da saúde, e observouse unha diminución no consumo de ácidos graxos trans- desde a década de 1980 ata a actualidade.

O perfil lipídico do leite dos ruminantes está relacionado con factores de tipo intrínseco (especie, raza, xenotipo e estado fisiolóxico) e extrínseco (nutrición). De todos eles, os cambios na alimentación parecen ser os que máis lle afectan, constituíndo unha estratexia rápida e natural para modificar a composición da graxa en resposta á demanda dos consumidores, conseguindo aumentar o valor engadido do leite e os seus derivados. Non obstante, ademais da

Recepción de mostras de Control Leiteiro no Ligal

A alimentación da vaca representa un dos aspectos máis importantes da produción leiteira

alimentación, moitos outros factores poden afectar á formación de ácidos graxos no leite, todos eles relacionados co animal, e inclúen a xenética (raza e selección), a etapa de lactación, algunhas enfermidades (mamite principalmente), efectos estacionais e rexionais.

POR QUE É INTERESANTE COÑECER O PERFIL DE ÁCIDOS GRAXOS?

• Demanda crecente dos consumidores e as industrias lácteas: os primeiros queren saber o tipo de graxa da súa dieta, xa que esta debería ser insaturada en lugar de saturada, e as segundas queren ofrecer produtos con valor engadido saudable para seguir sendo competitivas.

• O perfil de ácidos graxos pode usarse como un parámetro de pago por calidade segundo a súa cantidade e tipo.

En función dos obxectivos que se queiran alcanzar en relación á cantidade de ácidos graxos insaturados en leite cru, o gandeiro pode incidir sobre a composición do leite con cambios graduais na alimentación, e a longo prazo por medio da selección xenética. Para realizar esta selección, necesitamos coñecer o perfil de ácidos graxos de cada animal individualmente a través das mostras de Control Leiteiro.

Esixencias de etiquetado O Regulamento (UE) Nº 1169/2011 do Parlamento Europeo e do Consello de 25 de outubro de 2011 sobre a información alimentaria facilitada ao consumidor (sección 3, artigo 30), de aplicación a partir do 13 de decembro de 2014, indícanos que a información nutricional obrigatoria incluirá o seguinte: a) o valor enerxético b) as cantidades de graxas, ácidos graxos saturados, hidratos de carbono, azucres, proteínas e sal Actualmente, no Ligal, varias empresas solicitan o perfil de ácidos graxos nas mostras de pago por calidade.

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_dossier_ligal.indd 40

20/06/2013 21:16

DOSSIER: CALIDADE DO LEITE

41

EN FUNCIÓN DOS OBXECTIVOS QUE SE QUEIRAN ALCANZAR EN RELACIÓN Á CANTIDADE DE ÁCIDOS GRAXOS INSATURADOS EN LEITE CRU, O GANDEIRO PODE INCIDIR SOBRE A COMPOSICIÓN DO LEITE CON CAMBIOS GRADUAIS NA ALIMENTACIÓN, E A LONGO PRAZO POR MEDIO DA SELECCIÓN XENÉTICA

A prevención é a clave para limitar a incidencia de cetose e é o seu mellor tratamento

A DETECCIÓN DA ENFERMIDADE OCULTA, A CETOSE SUBCLÍNICA Hoxe en día, para que as nosas explotacións sexan rendibles, debemos dedicar moito esforzo a xestionar de forma adecuada a saúde do rabaño. Isto require que, ademais de solucionar os problemas visibles da explotación, tamén centremos parte da nosa atención en detectar aquelas enfermidades que non se manifestan con claridade, pero que inciden directamente no rendemento económico da explotación.

A cetose é unha enfermidade metabólica que se produce ao principio da lactación e que pode chegar a ser moi custosa para o gandeiro. Afecta, sobre todo, a vacas leiteiras de alta produción.

Esta patoloxía desencadéase cando a enerxía de saída (produción de leite) excede á enerxía de entrada (alimentación). Cando isto ocorre, os niveis de glicosa no corpo descenden causando hipoglicemia, de forma que o corpo trata de corrixir esta situación procesando graxa corporal e proteínas. Este proceso produce aminoácidos e triglicéridos que posteriormente son transformados en corpos cetónicos (ácido betahidroxibutirato, ácido acetoacético e acetona). En condicións normais existe unha baixa produción e as células dos tecidos periféricos son capaces de oxidalos. A cetose ocasionarase cando os corpos cetónicos son producidos en demasiada cantidade, polo que haberá un exceso en sangue, que é eliminado pola respiración, ouriños e leite.

A cetose pódese clasificar segundo a súa gravidade en: Clínica: cando transcorre con síntomas como poden ser descenso da produción láctea, diminución da inxestión, perda de peso, problemas reprodutivos e cheiro a acetona do alento do animal.

Subclínica: cando non presenta signos clínicos aparentes nos animais. Esta causa maiores perdas económicas no rabaño que a anterior, xa que o impacto é moi elevado sobre a produción de leite e a reprodución, aínda que tamén ten un efecto negativo sobre a saúde en xeral e outras desordes metabólicas (estado relacionado co incremento doutras patoloxías como metrite, mamite e desprazamento de abomaso).

Tamén se pode clasificar segundo a súa relación coa inxestión: Cetose primaria ou subalimenticia: é a que se dá polo xaxún, é dicir, por falta de comida.

Cetose secundaria: é a que se dá por falta de apetito, en estados febrís ou septicémicos por metrite, mamite, piómetra e calquera outra causa que comporte inapetencia.

Outra clasificación da cetose é a seguinte: Tipo I ou posparto: causada por un déficit de enerxía nas primeiras semanas despois do parto, o que provoca unha incapacidade do animal de manter o balance enerxético.

Toma de mostras de Control Leiteiro

Tipo II ou preparto: asociada a un exceso de condición corporal no momento do parto e a fígado graxo. A cetose, polo tanto, non é un proceso que afecte exclusivamente ás vacas de alta produción, senón que pode afectar a vacas pouco produtoras que chegan ao parto con excesiva condición corporal. É independente da alimentación posparto.

A incorrecta alimentación das vacas secas é un dos erros máis frecuentes en moitas explotacións. A utilización de racións pouco equilibradas, alimentos de peor calidade, ou mesmo a utilización da mesma alimentación que a dos animais en etapa produtiva, poden conducir a descensos na futura produción leiteira e, sobre todo, a incrementos, nalgúns casos, de patoloxías posparto e reprodutivas.

AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA105_dossier_ligal.indd 41

20/06/2013 21:16

DOSSIER: CALIDADE DO LEITE

42

MilkoScan FT analizando mostras de pago por calidade

Tipo III ou butírica: é ocasionada pola achega de ácido butírico presente en silos de mala calidade coñecidos coma “ensilados cetoxénicos”.

Unha das formas de realizar o diagnóstico de cetose é avaliando a presenza de corpos cetónicos en leite. Cando as vacas leiteiras padecen cetose, excretan acetona e betahidroxibutirato (BHB) no leite. Isto é especialmente útil no caso de cetose subclínica, ao ser unha patoloxía asintomática na que, polo tanto, non se aprecian signos clínicos que permitan unha fácil detección do problema.

O Ligal pode realizar o diagnóstico de cetose en leite mediante un método de screening que permite determinar niveis de acetona e BHB como parte da rutina de análise do leite. Este ensaio pode efectuarse tanto a mostras de control leiteiro coma a mostras de vacas individuais (particulares). O resultado é semicuantitativo, conseguindo separar entre animais sans, sospeitosos e enfermos.

Dado que a cetose a miúdo é un problema a nivel de rabaño, normalmente se unha vaca padece cetose adoita indicar que hai outras no mesmo rabaño que están ou estarán na mesma situación; así, unha alarma individual dálle ao gandeiro unha advertencia para que poida examinar todas as vacas susceptibles e administrar tratamentos individuais ou colectivos.

As vantaxes deste tipo de análise son: • Detección de animais con cetose subclínica, que doutra forma pasarían inadvertidos para o gandeiro.

• Baixo custo ao aproveitar a infraestrutura da recollida de mostras, tanto de Control Leiteiro coma de particulares.

• Efectúase a intervalos regulares (mensualmente), no caso do Control Leiteiro.

• Resultados rápidos.

Unha actuación preventiva fronte á cetose axuda a un bo comezo da lactación e este é un elemento fundamental na produción e, polo tanto, na economía da explotación.

A CETOSE É UNHA ENFERMIDADE METABÓLICA QUE SE PRODUCE AO PRINCIPIO DA LACTACIÓN E QUE PODE CHEGAR A SER MOI CUSTOSA PARA O GANDEIRO. AFECTA, SOBRE TODO, A VACAS LEITEIRAS DE ALTA PRODUCIÓN

MÉTODO DE ANÁLISE A espectroscopía Medio-Infravermella (MIR) existe desde os anos 1970 como método rápido para a medición en rutina dos principais compoñentes en leite (graxa, proteína, carbohidratos).

A espectroscopía de Infravermello con Transformada de Fourier (FT-IR) é o método por excelencia para a adquisición de espectros MIR para a análise, tanto de parámetros convencionais, como poden ser graxa, proteína, lactosa, sólidos, urea, pH e punto de conxelación, coma de novos parámetros, como os ácidos graxos ou o screening de cetose (BHB e acetona).

O Ligal utiliza equipos MilkoScan FT que aplican esta técnica, polo que os novos parámetros poden determinarse como parte da rutina de análise do leite, que ademais ten a vantaxe engadida de poder aproveitar a infraestrutura de recollida de mostras que xa está dispoñible.

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_dossier_ligal.indd 42

20/06/2013 21:16

PUBLIRREPORTAXE

43

Green Barrier, IO Master y Mousse Green S E L L A D O R E S Y D E S I N F E C TA N T E S Preventivos de células somáticas

¿Qué es Green Barrier?

Es el sellador de barrera con dióxido de cloro más solicitado. Por su formulación, es el único producto que garantiza 15 días las propiedades una vez mezclado.

¿QUÉ CARACTERÍSTICAS LO DEFINEN? Green Barrier no gotea, no irrita y es muy visible. Una vez en contacto con la piel, elimina los gérmenes patógenos, realiza un efecto frío que cierra el canal del pezón y forma una película física que impide la entrada de bacterias.

Repelentes de moscas e insectos

¿Qué es IO Master?

¿Qué es Mousse Green?

Es un producto con doble concentración de yodo que produce una película duradera después del ordeño que protege contra la suciedad y los microorganismos que provocan la mastitis y ayuda a secar el pezón.

Mousse Green en un desinfectante para antes y después del ordeño que ofrece resultados eficaces, una solución económica y (utilizándola antes del ordeño en base espuma) segura para la salud de las ubres del rebaño.

¿POR QUÉ ELEGIR ESTE SELLADOR?

¿QUÉ APORTA AL UBRE DE LAS VACAS?

Porque con su tecnología a base de fusionar iodos y polímeros logra formar un líquido cremoso, protector y aséptico que evita la desecación de la piel y suaviza y acondiciona los pezones.

Suaviza y tonifica la piel de los pezones a la que vez que produce una acción germicida inmediata, aniquilando los organismos causantes de la mastitis antes del ordeño.

Píde l coop o en tu erati no ac va, imita epte cione s

¿CÓMO SE UTILIZA? La mezcla perfecta es de 25 ml de Green Barrier “B” por cada litro de Green Barrier “A”.

Green

Chemical

Prueba comparativa IO Master vs competencia realizada en laboratorio

vb@veterybusiness.es Telf.: 984 032 018 - 628 117 577

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

publi_veteryBusiness.indd 43

21/06/2013 13:02

44

DOSSIER: CALIDADE DO LEITE

CALIDADE DE LEITE: UN PROBLEMA MULTIFACTORIAL

O obxectivo do gandeiro é, ou debe ser, producir leite cru coa maior calidade posible, que cumpra co regulamento e as esixencias das autoridades sanitarias competentes en cada caso, que se adapte aos estándares requiridos pola industria e que teña en conta as esixencias do consumidor. E todo iso, por suposto, ao menor custo posible para facer rendible esta actividade que, non esquezamos, é fundamentalmente económica.

Manuel Cerviño López Boehringer-Ingelheim. España. manuel.cervino@boehringer-ingelheim.com

Resulta, por tanto, unha simplificación algo elemental asociar exclusivamente o concepto de Calidade de Leite ao de saúde do ubre. É obvio que para cumprir cos obxectivos de produción en canto a custos, cantidade e calidade de leite, deben terse en conta moitos outros elementos relacionados, non só coa glándula mamaria e a súa patoloxía, senón tamén coa produción e o benestar animal. Factores tan dispares como a rutina de muxido, o manexo do persoal, as instalacións, a alimentación, a reprodución, os plans sanitarios, a máquina de muxido etc. exercen unha influen-

cia directa e moi relevante no resultado final: a produción de Leite de Calidade (L de C), ou se se prefire, en Calidade de Leite.

O concepto moderno de produción de leite tende a integrar todos estes aspectos, e desta maneira a considerar a calidade de leite como un sistema multifactorial, no que cada elemento está influído polos demais e cuxo adecuado equilibrio sostén o concepto de Calidade de Leite.

Tendo isto en conta é fácil concluír que todo o que aconteza nunha explotación de vacún leiteiro ten influencia, en maior ou menor medida, na Calidade de Leite. Con todo, algúns aspectos son máis relevantes que outros. Neste artigo faremos un repaso de cales son os de maior peso e como afectan á produción, á rendibilidade e á calidade do leite producido.

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_calidade_problema.indd 44

20/06/2013 21:17

DOSSIER: CALIDADE DO LEITE

45

NON TEN SENTIDO FALAR DE LEITE DE CALIDADE, XA QUE A PROPIA DEFINICIÓN LEGAL DE LEITE NON FAI DISTINCIÓNS ENTRE UN PRODUTO MELLOR OU PEOR E, POR DEFINICIÓN, TODO LEITE DEBE SER CONSIDERADO DE CALIDADE PARA SER NOMEADO COMO TAL

A rutina de muxido afecta de modo directo á cantidade de leite extraído, á velocidade de extracción, ao reconto bacteriolóxico do leite, á saúde da vaca e ao seu benestar

SIGNIFICADO DE LEITE DE CALIDADE O leite de vaca é, de acordo coa súa definición legal, o produto íntegro non adulterado nin alterado, exento de calostro, procedente do muxido hixiénico e completo dunha ou máis vacas en bo estado de saúde e ben alimentadas, e que cumpra coas características físicas, microbiolóxicas e hixiénicas establecidas. O leite non é unha substancia de composición constante e definida, xa que varía en función de diferentes factores, tales como a fase de lactación, a raza, a alimentación, ou incluso debido a factores individuais3.

No entanto, calquera modificación deste produto así obtido, como pode ser a adición de auga, a centrifugación ou o uso de filtros para diminuír o RCS, supón unha fraude e, legalmente, xa non pode considerarse leite.

Sendo estritos, non ten sentido falar de leite de calidade, xa que a propia definición legal de leite non fai distincións entre un produto mellor ou peor e, por definición, todo leite debe ser considerado de calidade para ser nomeado como tal. Con todo, este termo é de uso corrente e utilízase precisamente para diferenciar o leite que cumpre cos estándares legalmente definidos daquel produto que, por unha razón ou outra, non o fai, aínda que siga sendo aceptado como tal pola industria, polo produtor e, incluso en ocasións, por un consumidor pouco informado. Cando falamos de leite de calidade estamos facendo referencia á correcta composición química e hixiénica do leite, que vén definida por catro elementos1: 1. O reconto individual, ou en leite de tanque, das células somáticas (RCS).

2. O reconto de bacterias no leite de tanque.

3. A súa composición química (ausencia de manipulación de leite tras o muxido).

4. A total ausencia de residuos consecuencia de tratamentos aplicados nas vacas.

AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA105_calidade_problema.indd 45

20/06/2013 21:17

DOSSIER: CALIDADE DO LEITE

46

Todos estes son parámetros legalmente fixados polas autoridades correspondentes en cada país, polo que non é posible establecer un único valor. Así, por exemplo, as autoridades reguladoras oficiais en EE.UU. e no Canadá fixan o límite de células somáticas en 750.000 cel./ml, mentres que as autoridades europeas fíxano en 400.000 cel./ml. En España considérase que recontos por encima de 200.000 cel./ml están relacionados con infección no ubre. Así o dispoñen tanto a industria coma os técnicos especialistas en calidade de leite (índices de referencia, solomamitis.com, 2012).

O RD 640/2006 regula as condicións de aplicación das disposicións comunitarias en materia de hixiene do regulamento (CE) nº 853/2004. Nel establécese, referente ao reconto bacteriolóxico do leite cru de vaca, que este debe conter menos de 100.000 unidades formadoras de colonia UFC/ml, parámetro obtido da media xeométrica móbil dos resultados de tanque nun período de dous meses, con dúas mostras polo menos ao mes. O estándar de L de C aplícase ao respecto deste parámetro, segundo este punto de corte establecido.

En canto á presenza de residuos no leite, é conveniente aclarar que a lexislación comunitaria é extremadamente estrita neste punto. As autoridades sanitarias establecen cal é o límite máximo dunha substancia activa, os seus metabolitos ou produtos de degradación (denominados xenericamente todos eles “Residuos”) que pode conter o leite para cada medicamento –LMR– (Regulamento (CE) Nº 470/2009 do Parlamento Europeo e do Consello de 6 de maio de 2009, e posteriores)2. Valores por baixo deste límite son considerados tolerables para o consumidor, xa que non afectan de ningunha maneira á saúde pública e entran dentro do estándar de L de C. Finalmente, debe anotarse tamén o feito de que, de maneira coloquial, o termo L de C é empregado, tanto por técnicos coma por produtores e mesmo polas autoridades, para definir un concepto mesmo máis amplo que o comentado ata agora. O traballo en Calidade de Leite nunha explotación non só implica a produción de leite de características químicas e hixiénicas estandarizadas, senón tamén a produción economicamente viable, acorde coas normas sanitarias vixentes en cada caso, e respectuosa coas directrices básicas de benestar animal, así como co medio ambiente.

PRINCIPAIS FACTORES RELACIONADOS COA PRODUCIÓN RENDIBLE DE LEITE DE CALIDADE O interese por producir leite de boa calidade, no máis amplo sentido da expresión, foi aumentando co tempo, moi especialmente nos países cunha industria láctea máis desenvolta. Os motivos que conduciron a este cambio son: 1. A industria láctea fixa o prezo do leite en función das flutuacións do mercado, da cantidade de leite ofrecido en cada punto de recollida e, cada vez máis, en función da calidade química e hixiénica do leite.

2. O sistema de cotas leiteiras, que de momento parece que permanecerá ata o ano 2015, restrinxe a cantidade de leite que cada produtor pode producir, motivo polo cal o control de custos de produción e a mellora na calidade do

leite producido son os únicos medios de que dispón o gandeiro para aumentar a rendibilidade do negocio.

3. O aumento no grao de profesionalización dos gandeiros, que cada vez son máis conscientes da responsabilidade que supón producir alimentos de calidade para o consumo humano.

4. O cada vez máis crecente aumento no nivel de esixencia dos consumidores 6,7.

Son moitos os factores que desde un punto de vista técnico inflúen na calidade de leite, tal e como a definimos anteriormente. En realidade, todos os aspectos relacionados coa vaca, a súa contorna e o seu manexo inflúen en maior ou menor medida na composición, calidade e cantidade do leite producido. Así, por exemplo, decisións tomadas no ámbito da reprodución afectarán á concentración do número de partos, e con iso á maior ou menor estacionalidade na produción de leite, ademais de constituír o principal motivo de eliminación non programada de vacas da explotación17. Ou as condicións de benestar derivadas das instalacións e a súa capacidade para minimizar a repercusión da tensión térmica teñen unha clara influencia na produción leiteira. Estes son só algúns exemplos.

Con todo, algúns aspectos da produción e o manexo das granxas de leite exercen unha maior influencia e son verdadeiramente os responsables da rendibilidade económica:

A ALIMENTACIÓN

A alimentación do gando produtor de leite supón o maior dos custos de produción para calquera explotación leiteira. É sen dúbida un aspecto da produción con entidade suficiente por si só como para ser tratado de modo especial na maior parte das explotacións. Non obstante, non por iso debe tratarse de maneira independente doutros elementos coma a fertilidade ou, por suposto, a produción de leite, sobre os que exerce unha influencia capital.

O estudo da alimentación, en relación coa calidade e cantidade de leite producido é, como non podía ser doutro xeito, moi complexo, e debe considerar moitos aspectos: plano de nutrición, modo de subministración, frecuencia, composición da ración, elección de compoñentes, nivel de nutrientes etc.4 Todos eles afectan tanto ao volume producido coma á composición química, en especial ao contido de graxa.

Doutra banda deben considerarse as diferentes necesidades para cada momento produtivo, incluíndo aquí a alimentación das xatas, a alimentación das xovencas, a alimentación de vacas secas, a alimentación de preparto, a alimentación de vacas en produción etc.5, 8 Existen infinidade de estudos que relacionan a alimentación, desde todos os seus aspectos, co nivel de produción de leite, a súa composición cualitativa/cuantitativa, as súas características organolépticas e a súa calidade para o procesado industrial (produción de derivados lácteos). Así, por exemplo, constatouse que o suplemento da alimentación con graxas produce un incremento no nivel de produción e unha diminución moderada no contido de proteína, e que o efecto sobre o contido en graxa do leite depende tamén do tipo de graxa utilizado na ración, así como da súa presentación10.

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_calidade_problema.indd 46

20/06/2013 21:17

DOSSIER: CALIDADE DO LEITE

47

TODO O QUE ACONTEZA NUNHA EXPLOTACIÓN DE VACÚN LEITEIRO TEN INFLUENCIA, EN MAIOR OU MENOR MEDIDA, NA CALIDADE DE LEITE

A adecuada relación entre a persoa e a vaca é crucial no proceso do muxido e é a base sobre a que se sustenta esta actividade

A RUTINA DE MUXIDO

Durante a lactación, o leite secrétase de modo constante e vaise acumulando nos alvéolos e nos condutos para de aí descender ata a cisterna. Esta acumulación vai incrementando a presión interna na glándula, o que inflúe negativamente na secreción. O muxido ten como obxectivo extraer de maneira hixiénica e eficaz a maior cantidade de leite sintetizado nos alvéolos, diminuíndo así a presión interna e favorecendo de novo a síntese de máis leite, que será outra vez extraído no seguinte muxido. O conxunto de operacións que se levan a cabo con este fin coñécese co nome de Rutina de Muxido.

A influencia da rutina de muxido sobre a calidade de leite está sobradamente demostrada11,13. Afecta de modo directo á cantidade de leite extraído, á velocidade de extracción (velocidade de muxido), ao reconto bacteriolóxico do leite, á saúde da vaca, ao benestar animal etc. Os obxectivos dunha correcta rutina de muxido son12: 1. Obter a maior cantidade de leite que permita o potencial xenético da vaca.

2. Realizar o proceso coa máxima hixiene, de modo que se eviten as contaminacións microbianas tanto do leite coma das vacas.

3. Facilitar a estimulación adecuada para favorecer dun modo natural a exección do leite.

4. Detectar os problemas existentes nos animais, o leite anormal e as mastites.

5. Non xerar tensión nas vacas.

6. Facilitar aos operarios un traballo racional cuxos resultados poidan cuantificarse, dignificando así a profesión.

A adecuada relación entre a persoa e a vaca é crucial no proceso do muxido e é a base sobre a que se sustenta esta actividade13. A frecuencia e a calidade do adestramento dos operarios responsables do muxido redundan de maneira definitiva na obtención de leite de calidade, así como no correcto mantemento da saúde do ubre13.

Non existe unha única rutina de muxido que poida aplicarse en calquera explotación. Moi ao contrario, a rutina de muxido debe ser deseñada á carta para cada sala de

muxido, en función de multitude de factores, tales como a capacidade, a cualificación e o número de muxidores, o tipo de sala e o equipo de muxido, a xenética das vacas, a composición do rabaño, o estado sanitario etc. Con todo, en calquera circunstancia é sempre conveniente contar cun procedemento estandarizado de traballo que estableza que, como e en que momento deben realizarse as diferentes operacións14,13,15. As vacas son animais de costumes, polo que toda vaca debe recibir sempre o mesmo tratamento ao chegar á sala de muxido, para así diminuír a súa tensión e obter os mellores rendementos. Ademais, os procedementos rutineiros minimizan os erros e conseguen mellores resultados en produción e calidade de leite.

SAÚDE DO UBRE. MASTITE

A saúde do ubre está intimamente relacionada tanto coa cantidade coma coa calidade do leite producido21. Se a isto engadimos que a porcentaxe de animais que deben ser eliminados da explotación, de maneira non programada nin deliberada (culling), é consecuencia en gran medida das mastites18, pode comprenderse facilmente a enorme repercusión económica das infeccións do ubre19,20,21.

A mastite é un proceso de inflamación, habitualmente consecuencia dunha infección27, que produce certos cambios no interior da glándula22,24 que afectan á produción, tanto na lactación en curso coma nas seguintes23. As consecuencias directas das mastites sobre a calidade de leite e a produción son: 1. Diminúe a cantidade de leite producido21.

2. Modifica a composición do leite producido.

• Diminúe a cantidade e a calidade de caseína sintetizada.

• Diminúe a graxa butirosa.

• Diminúe a lactosa.

• Aumenta a concentración de sodio e cloruros.

• Aumentan as proteínas séricas no leite.

• Aumentan as encimas.

3. Afecta ao reconto de células somáticas25.

4. Afecta ao reconto das vacas leiteiras26.

O PERÍODO SECO

O período seco é con seguridade un dos momentos máis relevantes no proceso produtivo da vaca de leite. O secado é moi necesario para “recargar” a capacidade de produción de leite, e así asegurar a máxima produción na seguinte lactación. O éxito económico dunha explotación leiteira depende en boa medida do correcto manexo do período seco.

No período seco deben considerarse diversos elementos, aparentemente independentes entre si, pero en realidade moi relacionados, como son a súa duración33 (períodos tradicionais ou períodos curtos de secado), o modo en que se deixa de muxir (secado brusco ou paulatino), o tratamento antibiótico preventivo (produto elixido, aplicación rutineira ou selectiva etc.), o manexo de patios ou a alimentación.

AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA105_calidade_problema.indd 47

20/06/2013 21:17

DOSSIER: CALIDADE DO LEITE

48

Existen infinidade de estudos publicados que indican que o modo en que se manexa o período seco no seu conxunto e a maneira en que se toman as diferentes decisións teñen enormes repercusións na cantidade de leite producido28,29,34,35, composición do propio leite34,35, reconto de células somáticas35, índice de mastites32,36, fertilidade30,31, condición corporal8,9, aparición de enfermidades metabólicas etc.

A MÁQUINA DE MUXIDO

Hoxe en día non é posible concibir a produción de leite sen o uso de máquinas de muxido. A incorporación de sistemas tecnificados sen carga para a extracción do leite, xunto con sistemas de refrixeración, conduciron a unha mellora substancial na hixiene do muxido e, polo tanto, á obtención de leite de maior calidade bacteriolóxica. Con todo, tamén existen riscos que se derivan do mal funcionamento do sistema, da falta de mantemento, dun defecto de limpeza ou sinxelamente do mal uso.

Unha máquina de muxido ben regulada e mantida, independentemente do tipo de que se trate, non debe afectar á vaca nin ao leite. Pero un mal funcionamento pode repercutir na saúde do ubre, na porcentaxe de mastites, pode provocar lesións nos tetos, cambios na composición do leite e incluso influír na carga microbiana do leite do tanque.

A solución, indefectiblemente, pasa por realizar revisións periódicas do sistema a cargo de técnicos en calidade de leite.

A COMUNICACIÓN E O MANEXO DO PERSOAL

Na calidade de leite existe un aspecto social que, como en tantas outras áreas da vida, xoga un papel moi relevante, e do que tradicionalmente non nos ocupamos en exceso.

Un exemplo moi ilustrativo: os traballadores nas explotacións leiteiras altamente tecnificadas no sur dos Estados Unidos foron tradicionalmente hispanos. Os esforzos dos propietarios e técnicos das granxas por mellorar a comunicación con eles, por exemplo mellorando os seus niveis de inglés, así como por mellorar o seu benestar e respectar a súa cultura, tivo unha repercusión certamente espectacular nos resultados económicos da explotación. O traballador motivado leva a cabo os seus labores dun modo máis eficaz e responsable, feito que repercute inmediatamente tanto na calidade de leite producido coma na cantidade37. A este feito outorgóuselle moita importancia, ata o punto de ser tratado de maneira específica na 50 edición do NMC, en Virginia no ano 2011.

O mesmo resultado se conseguiu cando se investiron tempo e esforzo en mellorar a comunicación co gandeiro, así como na súa motivación38,39. Actualmente estanse aplicando modelos de mercadotecnia e comunicación na relación entre os técnicos e xestores das explotacións cos propietarios e traballadores, tendo como resultado unha clara mellora na produción de leite de calidade.

BIBLIOGRAFÍA

1. Ruegg P.L. Health and Production management in dairy herds. In Herd health Food and Production medicine. Radostits A.M. W.B. Saunders Company. 3rd edition. 2001 pp. 212 -213.

2. Agencia Española de Seguridad Alimentaria y de Nutrición. http://www.aesan.msc.es/AESAN/web/cadena_alimentaria/subseccion/residuos_medicamentos_veterinarios.shtml 3. Riel R. 1991. Composición y estructura físico-química de la leche. En: Ciencia y Tecnología de la Leche, Amiot, J., pp. 1-53.Eds. Acribia S.A., Zaragoza.

4. R.W. Blowey and R.A. Laven. Factors affecting Milk Quality, in Andrews A.H., Blowey R.W. and Eddy R.G. Bovine Medicine: diseases and Husbandry of cattle. 2nd edition Blackwell Publishing. 2004. Pp 373-378.

5. Alimentation des bovins, ovins & caprins. Institut National de la Recherche Agronomique (INRA). Francia.

2007.

6. Michael C. O`Brien. HowMilk Quality affects our industry at a global and consumer level. National Mastitis Council. 52nd Annual Meeting Proceedings. 2013, San Diego . California (U.S.A.) Pp. 12-21.

7. Mike Apley. HowMilk Quality affects our industry at a consumer level. National Mastitis Council. 52nd Annual Meeting Proceedings. 2013, San Diego. California (U.S.A.) Pp. 22-27.

8. NRC 2001. Nutrient Requirements on dairy Cattle, 7th Ed. Natl. Acad. Sci., DC. 9. Jimeno Vinatea V., García Rebollar P. Aspectos básicos en la nutrición del ganado bovino. Tratado de veterinaria BOVIS. Agosto 2003. Nº 113 Pp. 10. Castro T., Manso T. y Jimeno V. Utilización de las grasas en la alimentación del ganado vacuno lechero, en: Jimeno Vinatea V., García Rebollar P. Aspectos básicos en la nutrición del ganado bovino. Tratado de veterinaria BOVIS. Octubre 2003. Nº 114 Pp. 11-21 11. The seven Habits of Highly Successful Milking Routines. Ruegg, P.L., M.D. Rasmussen, and D.J. Reinemann. 2000.. University of Wisconsin Extension, Bulletin A3725.

12. El propósito de la rutina de ordeño. Debora A. Costa y Dr. Douglas J. Reinemann. Novedades lácteas. Ordeño y calidad de leche, Nº 407. Instituto Babcock. Universidad de Wisconsin. 2004.

13. Manejo hacia la calidad de leche. Ruegg, P.L.. Universidad de Wisconsin – Mádison. 2004 14. Procedimeinto de ordeño. Michel A. Wattiaux. Instituto Babcock. Universidad de Wisconsin. 2006.

15. Boehringer-Ingelheim,. Dossier Rutina de ordeño. Disponible en: www.solomamitis.com.

16. OXYTOCIN FROM THE PITUITARY OR FROM THE SYRINGE: IMPORTANCE AND CONSEQUENCES FOR MACHINE MILKING IN DAIRY COWS Rupert M. Bruckmaier Veterinary Physiology, Vetsuisse Faculty University of Bern Bern, Switzerland. NMC Annual Meeting Proceedings (2013) 17. Malinowski E., Gajewski Z., & Pol J. Mastaitis and fertility disorders in cows. Vet Sci. 2010; 13(3):555-60.

Review 18. Swedish dairy association. Rodegörlse fö husdjursorganisationens Djurhälsovard. 2008/2009.

19. Mastitis in dairy production: current knowledge and future solutions. H. Hogeveen. Wageningen Academic Publishers. The Netherlands, 2007 20. Huijps K. Annual Meeting DMRW Dic. 2007 21. Economic Impact of Mastitis in Dairy Cows. Christel Nielsen Faculty of Veterinary Medicine and Animal Science Department of Animal Breeding and Genetics Uppsala. Doctoral Thesis Swedish University of Agricultural Sciences Uppsala 2009.

22. Ackermann Mark R.. Acute inflammation, en: McGavin M.D. Y Zachary J. F. Pathologic basis of veterinary disease. 4th Ed. St Louis, Missouri: Mosby-Elsevier. 2007. P. 101-153.

23. Steeneveld W., Hogeveen H., Barkema H.W., van den broek J. and Huirne B.M. The influence of cows factors on the incidence on clinical mastitis in dairy cows. J. dairy Sci. 91:1391-1402 doi:10.3168/jds. 2007-0705.

American dairy science Association, 2008 24. Sordillo L.M., K. Shafer-Weaver, and D. DeRosa. 1997. Immunobiology of the mammary-gland. J. Dairy Sci. 80:1851-1865 25. Ynte H. SCHUKKEN*, David J. WILSON, Francis WELCOME, Linda GARRISON-TIKOFSKY, Ruben N. GONZALEZ. Monitoring udder health and milk quality using somatic cell counts review article. Vet. Res. 34 (2003) 579–596 579 © INRA, EDP Sciences, 2003 DOI: 10.1051/vetres:2003028 26. C. Medrano-Galarza,* J. Gibbons, †1 S. Wagner ,‡ A. M. de Passillé , † and J. Rushen †. Behavioral changes in dairy cows with mastitis. J. Dairy Sci. 95 :1–9 http://dx.doi.org/ 10.3168/jds.2011-5247 © American Dairy Science Association®, 2012 .

27. Diseases of the mammary gland, in: Radostits O.M., Gay C.C., Hinchcliff K.W. and Constable P.D. Veterinary Medicine. A textbook of the diseases of cattle, horses, scheep, pigs and Goats. 10th edition. Saunders Elsevier, 2007. Pp. 673 28. Dematawewa C.M.B., Pearson R.E. and VanRaden P.M. Modeling extended lactations of Holsteins. J. Dairy Sci. 90:3924-3936 doi:10.3168/jds. 2006-790. American Dairy Association, 2007.

29. Annen E.L., Collier R.L. Modified Dry Periods in Dairy Cattle: Implications for Milk Yield and the Transition Period. Last update, july 2010 Proc. Southwest Nutr. Conf.:209-224 University of Arizona. Disponible en: http://www.extension.org/pages/11301/modified-dry-periods-in-dairy-cattle:-implications-for-milkyield-and-the-transition-period 30. Rick Watters, Paul Fricke, Milo Wiltbank, Perry Clark, and Ric Grummer. Effect of dry period length on reproductive measures, health, and production of Holstein cows during the subsequent lactation. Disponible en: http://www.uwex.edu/ces/dairyrepro/documents/ConfDryPeriodManagement.pdf 31. R. D. Watters, M. C. Wiltbank,1 J. N. Guenther, A. E. Brickner, R. R. Rastani, P. M. Fricke, and R. R. Grummer. Effect of dry period length on reproduction during the subsequent lactation. J. Dairy Sci. 92:3081– 3090 doi:10.3168/jds.2008-1294 © American Dairy Science Association, 2009.

32. NMC 2006 Terapia de la vaca seca. Disponible en: http://www.extension.org/pages/15344/terapia-de-lavaca-seca/print/ 33. Daniel M. Lefebvre and Debora E. Santschi. New Concepts in Dry Period Management. WCDS Advances in Dairy Technology (2012) Volume 24: 203-218 34. Akbar Soleimani, Alireza Heravi Moussavi, Mohsen Danesh Mesgaran, Abolqasem Golian. Effects of Dry Period Length on, Milk production and Composition, Blood Metabolites and Complete Blood Count in Subsequent Lactation of HolsteinDairy Cows. World Academy of Science, Engineering and Technology 44 2010.

Disponible en: http://www.waset.org/journals/waset/v44/v44-178.pdf 35. Melvin T Kuhn, Jana L Hutchison and H Duane Norman. Effects of length of dry period on yields of milk fat and protein, fertility and milk somatic cell score in the subsequent lactation of dairy cows. Journal of Dairy Research (2006) 73 154–162. f Proprietors of Journal of Dairy Research 2006 154 doi:10.1017/ S0022029905001597 Printed in the United Kingdom.

36. Hogeveen et al., NMC proceedings, 2004 37. Maloney T.R., Dyson C.H. Challenges and opportunities for Hispanic dairy workers and their employers.

School of applied economics and Management, Cornell University, Inthaca, New York. USA. Proceedings of the 50th National Mastitis Council Annual Meeting. 2011. Arlilntong. Virginia. Pp 100 38. Valeeva N.I., Lam Tj. GM., and Hogeveen H. Motivation fo dairy farmers to improve mastitis management (2007) J. Dairy Sci 90 (9): 4466-4477 39. Theo J.G.M. Lam and Jolanda Jansen. Motivating Farmers to Change. Proceedings of the 51th National Mastitis Council Annual Meeting. 2012. St Pete Beach, Florida. Pp 50 40. Antonio Lenza1, José M. Pereira. Relationship between operational parameters of milking machines and hygienic quality of milk in 632 Galician dairy farms. Diponible en: http://cigr.ageng2012.org/images/fotosg/tabla_137_C0875.pdf

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_calidade_problema.indd 48

20/06/2013 21:17

G A L I C A L CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS

Un dos obxectivos pr imordiais das explotacións de vacún é manter unha hixiene axeitada que evite infeccións indesexables no gando. Estas infeccións poden ocasionar perdas na produción láctea e o incremento dos gastos.

Nº1 EN CAMAS DE VACÚN O CARBONATO CÁLCICO DE GALICAL PARA CAMAS DE VACÚN proporciónalles aos animais hixiene e descanso e reduce as posibles infeccións de mamites causadas por bacterias de tipo ambiental (E. coli, estreptococos, enterobacterias etc.).

Tamén reduce os problemas de dermatite interdixital e dixital, úlceras e colledizos nos pezuños, evitando coxeiras e perdas de produción.

Por outra banda, manter o gando libre de sucidade facilita o manexo durante o muxido.

pub_galical.indd 49

O carbonato cálcico pode subministrarse en: Bolsa grande de 1.100 quilogramos A granel en camión basculante, con servizo a calquera punto de Galicia

GALICAL, S.L.L.

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS Arieiras s/n P.I. Louzaneta 27294 LUGO Teléfono: 982 221 484 Fax: 982 221 408 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

19/06/2013 19:24

pub_progenex.indd 50

15/06/2013 22:35

pub_progenex.indd 51

15/06/2013 22:35

52

sanidade

Plans de vixilancia e control de insectos mediante fumigacións ou aplicación de insecticidas aos animais

ENFERMIDADES EMERXENTES E REEMERXENTES: QUE ENFERMIDADES INFECTO-CONTAXIOSAS PODERÍAN AFECTAR NUN FUTURO AO GANDO VACÚN LEITEIRO? Existen múltiples enfermidades que poden afectar aos animais en todo o mundo.

Algunhas atópanse estendidas por múltiples países e diferentes continentes, e outras, en cambio, son endémicas dalgunhas rexións e non se estenderon cara a territorios veciños (por condicións do clima, de poboacións etc.). As enfermidades infecto-contaxiosas son aquelas transmitidas principalmente por bacterias, fungos, virus e parasitos.

Laura Macías1, Eduardo Yus1, Mª Luisa Sanjuan1 e Francisco Javier Diéguez1, 2 Unidade de Epidemioloxía e Sanidade Animal (Facultade de Veterinaria), Instituto de Investigación e Análises Alimentarias (USC) 2 Departamento de Anatomía e Produción Animal, Facultade de Veterinaria (USC) 1

Actualmente, e tendo en conta unicamente os mamíferos ungulados domésticos (vacas, ovellas, cabras, porcos e cabalos), identificáronse “só” 616 axentes patóxenos para os animais, con proporcións relativas entre grupos de aproximadamente 25% para bacterias, 9% para fungos, 18% para virus e 48% para parasitos. En canto ás enfermidades emerxentes, non parece haber actualmente ningún fungo causante deste tipo de procesos, mentres que as proporcións para virus, bacterias e parasitos como patóxenos emerxentes do gando son 55%, 28% e 17%.

As enfermidades emerxentes son aquelas que cumpren algunha destas características: • Enfermidades que aparecen por primeira vez nunha poboación animal ou humana determinada • Enfermidades xa coñecidas que sofren un rápido incremento na súa incidencia local ou na súa distribución xeográfica ou que aparecen en áreas xeográficas diferentes por primeira vez (neste caso úsase xeralmente o termo de enfermidades reemerxentes) • Enfermidades coñecidas que presentan manifestacións clínicas diferentes, xeralmente con cadros clínicos de maior gravidade • Enfermidades causadas por axentes patóxenos novos; son as menos frecuentes

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_sanidade_galego.indd 52

02/07/2013 21:26

sanidade

53

Figura 1. Factores responsables na emerxencia de enfermidades infecto-contaxiosas

Factores e olóxicos, dependentes do axente EMERXENCIA E REEMERXENCIA Factores ecolóxicos, sicos e ambientais

Exemplos de enfermidades emerxentes recentes en Europa no gando bovino son a encefalopatía esponxiforme bovina (a chamada enfermidade das vacas tolas) ou a lingua azul. No caso da encefalopatía esponxiforme bovina trátase dunha nova enfermidade que apareceu por primeira vez en Inglaterra no ano 1985, mentres que a lingua azul pode considerarse unha enfermidade reemerxente detectada xa durante anos noutros continentes, especialmente África, e que se diagnostica por primeira vez en Europa no ano 1998, chegando a España no ano 2000.

Estas enfermidades adoitan destacar pola súa gravidade e difusión e producen un grande impacto gandeiro, tanto no ámbito sanitario e económico coma no social; non só afectan á saúde dos animais, senón tamén ao seu rendemento produtivo e reprodutivo (producen atraso no crece-

Factores relacionados co home (sociais, polí cos e económicos) e os animais (os hospedadores): suscep bilidade e resistencia

A GLOBALIZACIÓN DE MOVEMENTOS INTERNACIONAIS DE PERSOAS E/OU DE ANIMAIS DOMÉSTICOS E DOS PRODUTOS DE ORIXE ANIMAL DISEMINARON AXENTES PATÓXENOS E ESTENDERON VECTORES COMO DIVERSAS ESPECIES DE MOSQUITOS mento, infertilidade, diminución da produción láctea etc.) e nalgúns casos poden ser fonte de infección e contaxio para as persoas (carácter zoonósico).

Os principais factores responsables da emerxencia de enfermidades infecto-contaxiosas ou da aparición de enfermidades reemerxentes nun país ou rexión reflíctense na figura 1 e descríbense brevemente:

¿Vacías?

NO HAY TIEMPO QUE PERDER Añade progesterona a tus GPG Consulta a tu veterinario PRID® DELTA 1,55 g SISTEMA DE LIBERACIÓN VAGINAL PARA BOVINO Progesterona en dispositivo intravaginal COMPOSICIÓN POR DISPOSITIVO: Progesterona 1,55 g. INDICACIONES DE USO: Para el control del ciclo estral en vacas y novillas incluyendo: Sincronización del celo en hembras cíclicas, para ser usado en combinación con una prostaglandina (PGF2α). Inducción y sincronización del celo en hembras no cíclicas, para ser usado en combinación con una prostaglandina y gonadotropina coriónica equina. CONTRAINDICACIONES: no utilizar en hembras gestantes. No utilizar en novillas sexualmente inmaduras. No utilizar antes de que hayan pasado 35 días desde la fecha del parto anterior.

No utilizar en animales que presenten infección o enfermedad no infecciosa del tracto genital. ADVERTENCIAS ESPECIALES PARA CADA ESPECIE DE DESTINO: El tratamiento sólo con progesterona, en base al régimen de dosificación propuesto, no es suficiente para inducir el celo y la ovulación en todas las hembras cíclicas. Con objeto de optimizar el protocolo, es aconsejable determinar la actividad ovárica cíclica antes de usar el tratamiento con progesterona. Los animales que se encuentren en malas condiciones, ya sea por enfermedad, alimentación inadecuada, u otros factores, pueden responder mal al tratamiento. PRECAUCIONES ESPECIALES DE USO: precauciones especiales para su uso en animales: se recomienda esperar un mínimo de 35 días después del parto antes de iniciar el tratamiento con este medicamento. REACCIONES ADVERSAS (FRECUENCIA Y GRAVEDAD): Durante los siete días de tratamiento, el dispositivo puede inducir una reacción local suave (es decir inflamación de la pared vaginal) resultando en una secreción vulvar turbia o viscosa en el momento de la retirada del dispositivo. En un estudio clínico llevado a cabo con 319 vacas y novillas se ha demostrado que 25% de los animales presentaron secreciones vulvares turbias o viscosas en el momento de la retirada del dispositivo. Esta reacción local desaparece rápidamente sin ningún tratamiento entre la retirada y la inseminación y no afecta a la fertilidad en la inseminación ni a las tasas de gestación. USO DURANTE LA GESTACIÓN, LA LACTANCIA O LA PUESTA: Puede utilizarse durante la lactación. No utilizar antes de que hayan pasado 35 días desde el parto anterior. Estudios de laboratorio en ratas y conejos, tras administración de dosis elevadas y repetidas de progesterona, por vía intramuscular o subcutánea, han evidenciado efectos fetotóxicos. El uso del medicamento está contraindicado en hembras gestantes. POSOLOGÍA Y VÍA DE ADMINISTRACIÓN: Uso vaginal. 1.55 g de progesterona durante 7 días. Con la ayuda de un aplicador, insertar un dispositivo en la vagina del animal. El dispositivo intravaginal deberá permanecer colocado durante 7 días. En hembras cíclicas, el dispositivo debe ser utilizado en combinación con una prostaglandina, inyectada 24 horas antes de extraer el dispositivo. En hembras no cíclicas, debe administrarse una inyección de PGF2 α 24 horas antes de extraer el dispositivo y una inyección de eCG en el momento de la extracción. Los animales deben ser inseminados 56 horas después de la retirada del dispositivo. El dispositivo está destinado a un único uso. TIEMPO DE ESPERA: Carne: 0 días. Leche: 0 días. Durante el tratamiento, carne y leche pueden ser destinadas a consumo humano. PRESENTACIÓN: Caja de cartón conteniendo 10 sobres con 1 dispositivo. Caja de polietileno conteniendo 50 sobres con 1 dispositivo. Medicamento sujeto a prescripción veterinaria. Reg. Nº: 2194 ESP

Ceva Salud Animal S.A. Carabela La Niña nº 12 - 08017 Barcelona - Tel.:(+34) 902 367 218 - Fax: (+34) 902 197 241 www.ceva.es - ceva.salud-animal@ceva.com

AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA105_sanidade_galego.indd 53

02/07/2013 21:26

sanidade

54

Táboa 1. Principais enfermidades infecto-contaxiosas emerxentes ou reemerxentes, a súa distribución xeográfica, hospedadores sensibles e formas de transmisión Distribución xeográfica

Hospedadores

Lingua azul

Enfermidade

Mundial (incluíndo España)

Ruminantes domésticos e silvestres

Mosquitos

Enf. de Schmallenberg

Europa (incluíndo España)

Ruminantes domésticos e silvestres

Mosquitos

Febre Q Febre do Val do Rift Enf. hemorráxica epizoótica Virus Wesselsbron Estomatite vesicular

Formas de transmisión

Mundial (incluíndo España)

Ungulados domésticos e silvestres

Carrachas (contacto directo)

África, Arabia Saudí e Madagascar

Ruminantes domésticos e silvestres

Mosquitos

África, América, Asia e Oriente Medio

Ruminantes domésticos e silvestres

Mosquitos

África, Tailandia e Madagascar

Ruminantes domésticos

Mosquitos

Mundial (non en España)

Vacas, porcos e cabalos

Mosquitos e moscas

Enf. cutánea protuberante

África, Oriente Medio e Asia

Ruminantes domésticos e silvestres

Mosquitos

Diarrea vírica bovina

Mundial (incluíndo España)

Ruminantes domésticos e silvestres

Diversas formas

Brucelose

Mundial (incluíndo España)

Ruminantes domésticos e silvestres

Diversas formas

Tuberculose

Mundial (incluíndo España)

Numerosas especies animais

Diversas formas

Besnoitiose

Mundial (incluíndo España)

Ruminantes domésticos e silvestres

Tabáns, moscas (contacto directo)

Criptosporidiose

Mundial (incluíndo España)

Ruminantes domésticos e silvestres

Vía fecal-oral

• A globalización de movementos internacionais de persoas e/ou de animais domésticos e dos produtos de orixe animal diseminaron axentes patóxenos e estenderon vectores como diversas especies de mosquitos. Doutra banda, a globalización dos sistemas de produción e de procesado dos alimentos para os animais facilitaron a aparición de enfermidades coma a encefalopatía esponxiforme bovina e infeccións causadas por cepas de Escherichia coli a partir de carne contaminada de gando vacún.

• Os cambios ecolóxicos, incluíndo aqueles debidos ao desenvolvemento económico e á utilización do chan coma os cambios climáticos. O quecemento global favorece as migracións de aves –nalgúns casos infectadas– a diferentes zonas e a diseminación de insectos; así, o aumento das temperaturas provoca unha expansión das áreas de actividade de insectos que poden transmitir enfermidades, así como un maior número de posta de ovos, aumentando o número de descendentes,

A PREVENCIÓN DA INTRODUCIÓN DE NOVAS ENFERMIDADES INFECTO-CONTAXIOSAS É UN ASPECTO ESENCIAL, ASÍ COMO O SEU CONTROL NO CASO DE QUE SE PRESENTE UNHA ENFERMIDADE POR PRIMEIRA VEZ NUNHA ÁREA XEOGRÁFICA o que facilita a transmisión das enfermidades aos animais dos cales se alimentan: gando vacún, ruminantes domésticos e silvestres etc., especialmente en épocas chuviosas e tépedas de maior actividade dos insectos, coma o transmisor da lingua azul. As modificacións no terreo (agricultura) e nos ecosistemas (deforestación, reforestación, encoros etc.) provoca cambios nos hábitos de certas especies animais e modificacións dos axentes patóxenos; ademais, ao modificar un ecosistema, modifícanse as interaccións entre distintas especies animais; un exemplo é o caso da febre do Val do Rift.

Figuras 2, 3, 4 e 5. Os insectos transmisores de enfermidades emerxentes son de diversas especies

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_sanidade_galego.indd 54

02/07/2013 21:26

sanidade

• Outros factores como a presenza de animais silvestres (aves, insectos, roedores etc.) xogan un papel fundamental na diseminación de certas enfermidades (polas súas migracións, porque alcanzan longas distancias, porque son difíciles de controlar etc.). A evolución das prácticas de produción animal cara a sistemas que favorecen a transferencia de axentes patóxenos entre animais domésticos e salvaxes e unha serie de cambios ambientais que alteran a distribución de hospedadores e vectores silvestres e facilitan así a transmisión de axentes infecciosos.

• Por último, outros factores necesarios para que apareza unha enfermidade emerxente dependen do axente infeccioso. O cambio e a adaptación microbiana están a inducir recentemente a aparición de novas cepas bacterianas resistentes a antibióticos en numerosas bacterias como Escherichia coli, Salmonella spp., bacterias causantes de procesos respiratorios en gando vacún, Staphylococcus aureus meticilin-resistentes causantes de mamites bovinas, algunhas delas con repercusión na saúde pública. Á súa vez, propagaranse con maior probabilidade aquelas enfermidades causadas por un virus ou unha bacteria que afecte a varias especies de animais (“saltos de especie”) e non sexa específico dunha en concreto, aquel que se propague a través do aire en comparación cos axentes que precisan un contacto íntimo e prolongado, e aqueles que sexan capaces de sobrevivir en condicións extremas (de temperaturas, humidade, desinfectantes e deterxentes etc.).

Actualmente, as principais enfermidades que están a emerxer ou que presentan un risco moderado de que se introduzan en Europa, España e Galicia son aquelas producidas por virus que se transmiten por mosquitos e insectos (táboa 1).

Os hábitats naturais dos mosquitos adoitan ser climas tropicais ou cálidos, pero debido ao cambio climático (incremento das temperaturas medias) e a cambios producidos polo ser humano (viaxes de lecer ou negocio, traslado de animais e vexetais etc.) está a favorecerse que aparezan e sobrevivan mosquitos polas nosas áreas xeográficas. Ademais, moitos virus adoitan afectar a diferentes especies de insectos e mosquitos de todo o mundo (figuras 2, 3, 4 e 5), axudando isto á súa propagación.

Non é necesario que se produzan fenómenos climáticos extremos (furacáns, ventos ou tifóns); demostrouse que con vento común os mosquitos poden percorrer grandes distancias que poden chegar desde África ata Europa, transportando con eles virus causantes de enfermidades.

Exemplos deste tipo de doenzas que apareceron recentemente en Europa e que poderían provocar importantes perdas económicas son a lingua azul e a enfermidade de Schmallenberg.

No seguinte apartado reflíctense de forma breve as enfermidades infecto-contaxiosas que afectan ao gando vacún leiteiro e que polo seu risco de introdución na nosa rexión ou pola súa severidade (provocan graves perdas económicas) poden supor un importante risco sanitario e económico para a cabana bovina leiteira da comunidade autónoma de Galicia.

55

Figuras 6 e 7. Edema de papado e erosións en fociño en vacas afectadas de lingua azul

PRINCIPAIS/POTENCIAIS ENFERMIDADES EMERXENTES

Lingua azul A lingua azul é unha enfermidade emerxente provocada por un virus e transmitida por insectos chupadores de sangue (principalmente mosquitos) que afecta aos ruminantes.

Introduciuse en Europa hai uns poucos anos desde África e Oriente Medio por medio de correntes de vento que vehiculaba os insectos infectados. É difícil predicir se nun futuro próximo se van volver producir brotes do proceso, pero é posible debido ao comercio de animais e os seus produtos, así como ao movemento de insectos transportados polo vento. Estas circunstancias, xunto coas temperaturas medias en aumento, van expandir a zona xeográfica de presenza do reservorio do virus.

Existen múltiples subtipos do virus, dos cales algúns aínda non chegaron a España; ademais, recentemente descubriuse outro subtipo novo, o que implica que a cabana gandeira do noso país, aínda estando vacinada fronte aos tipos xa presentes, se se introducise un novo subtipo do virus contra o cal non existe ningún nivel de protección, non estaría inmunizada/protexida e os animais enfermarían.

Os síntomas máis frecuentes no gando vacún de leite inclúen febre, salivación, conxuntivite, rinite con descarga nasal, conxestión e úlceras na mucosa oral/da boca e edema facial (figuras 6 e 7) e pulmonar, o que pode producir abortos. A enfermidade pode provocar elevadas perdas económicas debidas á baixada de produción láctea e á mortalidade que provoca, á necesidade de vacinar os animais susceptibles e polas restricións de movementos por parte de animais procedentes de zonas de risco.

As medidas de prevención e control da enfermidade baséanse no control dos mosquitos e moscas (mediante tratamentos e baños químicos para eliminar insectos e as súas crías), así como na vacinación. Actualmente a vacinación é voluntaria, pero existen moitas zonas de España onde persiste a circulación do virus e estanse dando subvencións para programas de vacinación (Estremadura). Desta forma, a aplicación das vacinas nas zonas de alto risco servirá para previr os efectos sanitarios negativos e, en especial, protexer o status de libre alcanzado no resto de España.

Febre do Val do Rift É unha enfermidade causada por un virus e debe o seu nome á rexión onde foi descrita por primeira vez en Kenia.

Ata a actualidade, este proceso non se describiu en Europa, só en África. É transmitida a través de insectos vectores, AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA105_sanidade_galego.indd 55

02/07/2013 21:26

56

sanidade

sobre todo mosquitos, agullas que entraron en contacto con animais infectados etc. e afecta ao gando vacún, pero tamén a moitos mamíferos tanto domésticos coma salvaxes e é transmisible ao ser humano. O contaxio entre persoas enfermas non é posible; unha persoa só pode enfermar a partir do gando infectado, así que a vacinación dos bóvidos é unha medida eficaz, tanto para previr o contaxio a persoas coma a enfermidade no gando vacún.

Os xatos son máis susceptibles que as vacas adultas; cursa con febre, salivación, perda de apetito, diarrea, diminución da produción láctea, abortos… e pode producirse a morte do animal. É unha enfermidade que segue estando activa en África, por iso os países da vertente mediterránea deberían ter precaución, porque do mesmo xeito que sucedeu con outras doenzas similares, en condicións propensas para o virus o mosquito podería chegar a contaxiar os animais das nosas latitudes. Do mesmo xeito que sucede coa lingua azul, esta enfermidade, ao ser tamén transmitida, é posible que desde África chegue ás nosas latitudes (Galicia e España). Pode existir un aumento de risco de emerxer a enfermidade na nosa rexión por primeira vez se coincide unha época chuviosa (momento ideal para o desenvolvemento e eclosión de ovos dos mosquitos e as súas larvas) con temperaturas altas nas zonas africanas cos virus reservorios presentes e na península Ibérica; nestas circunstancias, os mosquitos poderían chegar desde África por medio de correntes de vento e/ou por rutas de comercio con camelos ou ruminantes africanos, pasando o virus dos mosquitos de África aos nosos mosquitos autóctonos españois e de aí á nosa cabana gandeira.

A vacinación adoita ser eficaz porque este virus só presenta un subtipo, polo que a vacinación cobre todas as variantes do virus e é máis efectiva e segura en comparación con vacinas fronte a enfermidades producidas por virus que presentan diferentes subtipos. Tamén existen técnicas fiables de diagnóstico do virus causante da enfermidade, pero escasean medidas de control e prevención de elevada eficacia, debido á dificultade de controlar os mosquitos como diseminadores da enfermidade. Por iso é esencial realizar controis e recoñecementos sanitarios rexionais mediante programas de control. Controlar os mosquitos adultos é custoso e complicado, por iso unha medida máis eficaz podería ser a aplicación de larvicidas nas zonas de posta de ovos e desenvolvemento das larvas dos mosquitos, que adoitan ser zonas húmidas ou encharcadas.

Diarrea Vírica Bovina (BVD) A pesar dos esforzos por controlar e erradicar a BVD en España e Galicia, actualmente a enfermidade segue presente e moi estendida na nosa cabana bovina, provocando en ocasións importantes perdas económicas a nivel de explotación. O proceso principalmente afecta ao desenvolvemento e ao sistema inmunitario dos animais enfermos e poden aparecer problemas reprodutivos, diarreas ou outras infeccións asociadas á inmunodepresión que ocasiona o virus causante nos bóvidos infectados.

A principal fonte de contaxio nunha explotación son os animais persistentemente infectados, que diseminan o virus

entre os demais animais. Existen distintas especies e subtipos do virus causante do BVD. Cada subtipo vírico adoita afectar a unha rexión e en cada rexión vacínase só fronte ao subtipo que lles afecta. O problema recrúase cando unha cepa foránea se introduce nunha rexión nova; así, a BVD considérase unha enfermidade reemerxente, xa que se está a observar en países próximos a España como Suíza e Italia, así como en América, a aparición de novas cepas do virus orixinadas por mutacións e que dan lugar a novas variantes do virus, que poden producir cadros clínicos similares á mesma enfermidade, pero con maior gravidade debido á patoxenicidade da nova variante.

Ao non estar presente esta nova cepa en España, o problema radica en que os animais non están inmunizados fronte a esta nova variante do virus, e se chega a infectar ao gando vacún de leite do noso país, este podería enfermar orixinando diversos brotes da enfermidade, engadindo o problema de que as nosas vacinas actuais e métodos de diagnóstico non son totalmente efectivos e fiables contra estes novos tipos do virus.

Enfermidade hemorráxica epizoótica É unha enfermidade causada por un virus, transmitida por mosquitos, que afecta ao gando vacún entre outros ruminantes e de grande impacto económico non só polos síntomas e as taxas de mortalidade que provoca, senón tamén polas restricións de movemento de animais, seme e óvulos dende as áreas afectadas.

A enfermidade cursa con febre e perda de apetito e dificultade para tragar (tradúcese nunha diminución da inxesta de comida), diminución acusada da produción láctea e, en ocasións, abortos e morte fetal; poden aparecer (aínda que é máis raro) erosións e pústulas ao redor da boca e do nariz, así como síntomas respiratorios. En Europa só se describiu en Turquía; aínda así, países da vertente mediterránea como Marrocos, Alxeria ou Israel notificaron a presenza de animais afectados. Os brotes noutros países xeralmente coinciden coas condicións de humidade e temperatura óptimas para a proliferación de novos descendentes do insecto transmisor, calor e humidade elevadas.

Esta enfermidade, do mesmo xeito ca outras transmitidas por mosquitos presentes en África e a vertente mediterránea, é posible que se transmita ata a nosa rexión; por iso é imprescindible que tomemos medidas de control e prevención. Aínda que resulte complicado, hai que tentar controlar o vector mediante a utilización de mosquiteiras, insecticidas etc. Na actualidade, as técnicas de diagnóstico desta doenza non se atopan estandarizadas e non existen vacinas dispoñibles para a súa aplicación.

Enfermidade de Schmallenberg Esta enfermidade emerxente de recente aparición e diseminación rápida por Europa desde novembro de 2011 afecta, sobre todo, a ruminantes domésticos (ovellas, cabras e vacas).

En 2012 detectáronse os primeiros casos en España. É unha enfermidade de etioloxía vírica transmitida por insectos que pode cursar con síntomas leves ao comezo e agravarse ata producir malformacións e problemas fetais (figuras 8 e 9). Os animais tamén presentan febre e diminución da produción láctea e pode producir diarrea e abortos nas vacas afectadas. Tardou en detectarse en

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_sanidade_galego.indd 56

02/07/2013 21:26

sanidade

Europa pola súa rápida diseminación e curso insidioso, síntomas pouco evidentes ao comezo da enfermidade.

Hai pouco tempo desenvolveuse unha vacina que se comercializará a partir deste verán. Para controlar a enfermidade sería conveniente que o gando vacún non pastase cara ao anoitecer (pico de actividade dos mosquitos) e utilizar insecticidas nas explotacións. Non se deberían adquirir animais de zonas endémicas nin incorporar animais preñados en zonas onde estea declarada a enfermidade polo risco de problemas fetais.

Unha das posibles medidas de prevención da enfermidade sería que non coincidise a época de reprodución dos animais, sobre todo as ovellas máis sensibles á infección, coas épocas de maior reprodución dos mosquitos.

Infeccións por coronavirus Os coronavirus son virus coñecidos por causar diarreas neonatais en xatos. Así mesmo, unha das súas variantes pode ser un compoñente etiolóxico do complexo respiratorio bovino e pode ser un problema grave en gando vacún de leite e, especialmente, en xatos de cebo. Este axente patóxeno produce perdas de peso, baixada da produción láctea e predisposición a infeccións bacterianas. É un virus difícil de controlar, pois aínda que se diagnostiquen e illen os animais portadores, é capaz de diseminarse e propagarse por vía aeróxena. Na actualidade existen estudos que o presentan como un patóxeno reemerxente a ter en conta pola súa gran distribución nas explotacións de gando vacún.

A principal medida será reforzar a inmunidade do gando mediante vacinas, a boa toma de calostro e o manexo dos xatos novos susceptibles, minimizando a tensión no manexo e aloxamento.

Infeccións por cepas de Escherichia coli (E. coli) Diversas cepas de E. coli provocan diversos cadros que poden cursar con diarrea ou mesmo cadros septicémicos. Os tipos de E. coli enterohemorráxico (EHEC) e enteropatoxénico (EPEC) e novas variantes de E. coli produtoras da toxina Sigma están emerxendo e afectando tanto a animais coma a poboación humana, onde poden provocar graves síndromes urinarios. En xatos neonatos, sobre todo entre 1 e 5 semanas de idade, pode provocar diarrea e disentería cada vez máis difíciles de tratar e controlar polas resistencias a diversos antibióticos que están a inducir este tipo de bacterias.

Infeccións causadas por Staphylococcus aureus Desde hai uns poucos anos está a producirse a diseminación dunha cepa desta bacteria denominada Staphylococcus aureus meticilina-resistente (SARM), a cal pode afectar

57

Figuras 8 e 9. Xatos mortinato e neonato con malformacións, afectados de enfermidade de Schmallenberg

tanto ao gando vacún coma a outros animais, incluído o ser humano.

No gando vacún leiteiro, S. aureus é un axente patóxeno coñecido como causante, entre outros procesos, de mamites que normalmente non responden ben ao tratamento, pois a SARM ten o inconveniente de que se non se diagnostica correctamente, pode producir máis problemas debido á súa resistencia ao antibiótico meticilina. Ademais, débese prestar especial atención durante o muxido porque é unha bacteria que se transfire desde o ubre das vacas aos humanos e viceversa. Outra medida importante a tomar é realizar un uso racional dos antibióticos, e usar sempre o antibiótico adecuado segundo o axente infeccioso causante da enfermidade.

Prevención e control A prevención da introdución de novas enfermidades infecto-contaxiosas é un aspecto esencial, así como o seu control no caso de que se presente unha enfermidade por primeira vez nunha área xeográfica, con obxecto de tentar evitar que o gando bovino enferme, as perdas económicas por tratamentos, en ocasións os sacrificios obrigatorios e inmobilizacións das explotacións, así como o impacto negativo para a saúde pública nos casos de enfermidades transmisibles ao ser humano. Así, no caso de enfermidades emerxentes débense establecer medidas de control integrais como as seguintes: • Control dos vectores, incluíndo a vixilancia de poboacións naturais destes, en especial mosquitos e a súa posibilidade de transmisión de enfermidades • Programas de vacinación adecuados á enfermidade a previr ou controlar • Estratexias de tratamento adecuadas, nos casos que existan

IMPORTADORES DE GANADO VACUNO SELECTOS DE LAS RAZAS FRISONA, BROWN SUWISS Y FLECKVIEH Puede adquirir nuestro ganado mediante leasing.

Suministramos animales de alta genética y con todas las www.cipsapecuaria.es garantías sanitarias.

cipsa@cipsapecuaria.es

Tel. 977 44 59 59 Mób. 617 44 59 59

Mób. 607 69 25 25 Mób. 607 69 25 24 AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA105_sanidade_galego.indd 57

02/07/2013 21:26

58

sanidade

• Campañas públicas de concienciación sobre os factores de risco de introdución de enfermidades emerxentes, especialmente a persoas que por diversos motivos viaxan máis a rexións exóticas e teñan maior posibilidade de exporse ou contactar con animais infectados por estes procesos • Melloras nas ferramentas de diagnóstico e de vixilancia • Capacidade de establecer e/ou mellorar infraestruturas sanitarias en rexións endémicas para determinadas enfermidades emerxentes Se se trata de enfermidades emerxentes con evidente compoñente de zoonose (transmisión ás persoas provocando diversos cadros clínicos), ante a aparición dun brote tomaranse medidas de profilaxe sanitaria baseadas no sacrificio e a destrución dos animais infectados, mesmo dos individuos en contacto con eles, xa que é esencial evitar a propagación da enfermidade. Esta estratexia foi eficaz no control e na erradicación de enfermidades coma a tuberculose bovina, no seu momento considerada emerxente ou reemerxente segundo rexións; con todo, este método resulta moi limitado na súa eficacia cando existen reservorios silvestres ou a doenza está estendida a nivel mundial.

Unha das medidas esenciais para evitar a aparición das enfermidades emerxentes é o control dos insectos que actúan de vectores das enfermidades, especialmente de etioloxía vírica, e que as diseminan dentro dunha zona concreta ou entre distintas rexións, contaxiando a diversos animais desta ou de diferente especie. Pódense usar medidas de retención físicas (mosquiteiros, repelentes etc.) ou produtos químicos para matar os insectos. Así mesmo, para o control dos mosquitos e outros insectos pódense realizar fumigacións das zonas onde se desenvolven as crías e larvas dos insectos, como son as augas residuais ou estancadas, usando produtos como larvicidas ou insecticidas. De todos os xeitos, hai que indicar que resulta imposible controlar completamente o hábitat dos insectos, polo que será unha medida complementaria en paralelo coas demais que se establezan.

A vacinación é unha das principais medidas que se ha de tomar fronte a enfermidades emerxentes. É fundamental que o compoñente antixénico (fronte ao cal se induce a protección) da vacina a utilizar nunha rexión ou país determinado se corresponda co xénero, a especie e o tipo/ subtipo ou cepa do microorganismo causante da enfermidade nesa zona.

As vacinas non son efectivas ao 100% na protección inducida nos animais vacinados; ás veces non son capaces de evitar que se introduza a enfermidade na granxa, pero van reducir os síntomas no gando afectado e o contaxio entre eles, sendo esta a mellor solución para controlar a presenza e, sobre todo, a diseminación de enfermidades. A vacinación en rabaños ou grupos de animais susceptibles é unha medida cuxas efectividade e seguridade a converten en esencial á hora de previr a entrada de posibles enfermidades e controlar as existentes, e mesmo poderanse erradicar enfermidades persistentes nunha rexión concreta.

No caso de que existan vacinas dispoñibles é esencial realizar vacinacións de emerxencia ante a aparición dun brote dunha enfermidade emerxente nas zonas de máis elevado

risco de presentar animais infectados, así como realizar unha vacinación xeral das poboacións bovinas da zona a longo prazo, co fin de garantir a súa inmunidade e tentar erradicar a enfermidade. Cando certas doenzas están a ser controladas, pode mesmo interesar vacinar non só os animais de renda, senón os animais salvaxes que poidan actuar como reservorio e a partir deles diseminarse a enfermidade. Hai que ter en conta que a elaboración dunha vacina segura e eficaz fronte a unha nova enfermidade de aparición recente pode ser a medio-longo prazo, co cal, malia ser unha medida esencial, non se deben descoidar outras de prevención e control de enfermidades infecto-contaxiosas en xeral.

Así mesmo, ante a aparición dun brote dunha enfermidade emerxente, ademais dos puntos considerados anteriormente, deberíanse restrinxir os movementos dos animais sospeitosos de padecela e mesmo podería exporse o seu sacrificio, para así evitar que aumente a diseminación e a transmisión da enfermidade. En certas ocasións, estes animais ían morrer de todos os xeitos ao estar enfermos e, na maioría dos casos, eliminando os animais infectados redúcese a probabilidade de que a doenza siga avanzando e infectando a máis animais sans.

Periodicamente revísanse e avalíanse as campañas de prevención e control de enfermidades emerxentes existentes a nivel rexional, nacional e internacional que integran aspectos coma a prohibición de introducir animais procedentes de áreas endémicas de doenzas infecto-contaxiosas non presentes na rexión ou país correspondente, diferentes programas de vacinación, a declaración de casos mediante vixilancia veterinaria, o sacrificio obrigatorio de animais infectados coa consecuente indemnización etc. Un exemplo sería a rede internacional ARBO-ZOONET para o control de enfermidades zoonóticas emerxentes causadas por virus transmitidos por insectos, cuxa finalidade é principalmente o uso de tecnoloxías e ferramentas para a detección eficaz e específica dos axentes patóxenos, estudos epidemiolóxicos, desenvolver estratexias de control efectivas e mellorar a xestión ante brotes de enfermidades. Á súa vez, as autoridades competentes en cada país elaboran e revisan periodicamente os plans de continxencia para a detección e control de enfermidades emerxentes que presentan alto risco de introdución no seu país, co obxecto de detectar o máis precozmente posible aos animais enfermos, ou mesmo infectados, para tomar as medidas oportunas co fin de evitar a expansión das enfermidades.

Por último, como en calquera enfermidade infectocontaxiosa, é esencial manter un adecuado plan de bioseguridade a nivel de cada explotación, prestando especial atención ás entradas de animais na granxa, realización de corentena e recoñecementos sanitarios dos animais incorporados, mantemento dun correcto estado de limpeza e desinfección das instalacións etc.

Como conclusión pódese indicar que as enfermidades infecto-contaxiosas emerxentes son inevitables, impredicibles e continuarán requirindo atención no futuro, cun desafío permanente para a sanidade animal e a saúde pública.

Este tipo de enfermidades son controlables e a solidariedade internacional é unha necesidade indiscutible neste ámbito.

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_sanidade_galego.indd 58

02/07/2013 21:26

C

M

Y

CM

MY

CY

MY

K

pub_agroseguro.indd 59

19/06/2013 20:50

60

NUTRICIÓN

MAXIMIZANDO A INCLUSIÓN DE FORRAXES NO RACIONAMENTO Alimentar con altas proporcións de forraxe é unha oportunidade que moitas explotacións deberían considerar. Este tipo de dietas trata de aproveitar a capacidade biolóxica da vaca de converter a fibra inxerida en produtos de gran valor coma o leite ou a carne. A calidade e a cantidade das forraxes subministradas teñen unha relación directa coa produción de leite, cos custos de produción e co beneficio das explotacións. Nalgúns rabaños, o tránsito para poñer en funcionamento este modelo pode levar varios anos pola necesidade de cambios na estrutura produtiva da explotación. Esta aproximación pode non ser válida para todas as granxas, pero o concepto debería ser tido en conta e avaliado polos produtores e polos técnicos que asesoran as explotacións.

Henrique Prado Alltech

DESAFÍOS DESPOIS DAS COTAS En apenas dous anos imos facer o tránsito dun sistema de cotas (somos a xeración das cotas), cunha parte importante dos ingresos en forma de pagamentos directos, a un modelo sen cotas e con axudas ligadas ao chamado greening (mantemento de praderías permanentes, rotación de cultivos etc., vinculados ao uso da base territorial).

Á vista da evolución na produción de leite na UE no período 2006-2010, as áreas de tradición leiteira (Alemaña, Bretaña francesa, Holanda, Irlanda, Dinamarca…) foron medrando a un ritmo do 2% anual. Tamén Galicia aparece coma unha das rexións de maior crecemento nestes anos.

Pola contra, no sur de Europa a produción foi diminuíndo.

Estas tendencias diverxentes teñen que ver tanto coas perspectivas de futuro das propias explotacións coma das políticas estratéxicas rexionais aplicadas. Un bo exemplo disto último é o caso de Irlanda, onde teñen como obxectivo, despois da abolición das cotas, aumentar a súa produción un 50% ata 2020 mantendo o seu modelo de produción baseado fundamentalmente nos pastos.

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_nutricion.indd 60

15/06/2013 20:49

NUTRICIÓN

Evolución na produción de leite Ø en mill. t/ano 2006-2010

Explicación: Cálculo: (produción de leite en 2010 menos a produción de leite en 2005) dividido por 4. 2010 en graxa natural e contido proteico. De non existir os datos tomáronse de 2009 (BE, CH, FR, HU, NO, PT, RO, TR), datos de 2008 de IE

Os expertos coinciden en que o grupo de rexións pertencentes á Europa atlántica ten a capacidade de incrementar a súa produción a ritmos do 5% anual a partir de 2015. Os factores clave sobre os que se pode asentar este crecemento están en relación coa estrutura das explotacións, coa súa organización sectorial e, sobre todo, coa disposición de áreas de produción de forraxe. Por suposto, estas hipóteses de crecemento están vinculadas á evolución dos prezos do leite.

61

TRABALLAR CON BAIXOS NIVEIS DE FND E CON FORRAXES DE ALTA DIXESTIBILIDADE SON OBXECTIVOS IRRENUNCIABLES

Paralelamente, asistimos a unha alta volatilidade das materias primas para alimentación, relacionada coa competencia polos cereais e fontes de concentrados de proteína, pola demanda de alimentos dunha poboación mundial crecente. Isto ten unha forte incidencia nos custos de produción, sobre todo naquelas explotacións con maior dependencia dos concentrados.

Por todo o dito, semella que unha das claves da competitividade das granxas de vacún pasa por depender en maior medida das fibras (forraxes) producidas na propia explotación. De feito, esta vén sendo unha tendencia observada nos últimos anos en todo o mundo, mesmo nos Estados Unidos. Larry Chase, da Universidade de Cornell, apunta que as rexións do nordeste e do medio-oeste americanas, aquelas que producen altos rendementos de forraxe de boa calidade, teñen cada vez máis importancia dentro do sector leiteiro norteamericano grazas a esta vantaxe competitiva.

Segundo este investigador, as razóns polas que a forraxe se está incorporando máis ás dietas americanas son a mellora na execución dos traballos no ensilado, o mellor coñecemento e aplicación da dixestibilidade das forraxes (dFND) e o aumento da dFND dos ensilados de millo.

Confíe nun servizo de recría profesional e próximo que permite reducir custos na explotación • Dirección técnica a cargo do veterinario de recoñecido prestixio internacional Juan Vicente González Martín

• Crianza das xovencas en boas condicións bioclimáticas e de manexo, superando os estándares de benestar animal

• Unha finca de 200 hectáreas e instalacións con capacidade para 1.000 animais

• Realización das probas precisas para garantir a reincorporación dos animais ás explotacións nunhas condicións sanitarias e produtivas óptimas

• Permanencia de xovencas desde os 21 días ata os 22 meses • Distribución do gando en lotes segundo a idade, a condición corporal e o estado fisiolóxico, para unha maior atención da súa saúde, alimentación e hixiene

Frontón SAT

Frontón, Pantón 27437 Lugo (Galicia) (+34) 673 828 844 www.frontonsat.com info@frontonsat.com

AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA105_nutricion.indd 61

15/06/2013 20:49

62

NUTRICIÓN

INXESTA DE FORRAXE. FACTORES LIMITANTES Pero, canta forraxe podemos chegar a incluír nas nosas dietas? É evidente que poderiamos traballar co 100%, sen ningunha suplementación. A experiencia práctica dinos que estas racións non maximizan a produtividade, nin a miúdo a eficiencia e a rendibilidade. Ocorre que a produción de leite require dunha alta demanda enerxética, e o enchido ruminal de racións con alto contido en fibras limita a capacidade das vacas de chegar ao seu potencial xenético para produción de leite.

Mertens ten descrito como as vacas regulan a súa inxesta. Para racións de alta produción (baixas en fibra), as vacas regulan a inxesta para satisfacer a demanda enerxética segundo o seu potencial xenético de produción de leite.

Para racións de baixa produción (ricas en fibra), as vacas consomen a dieta ata chegar ao seu límite de enchedura e a produción de leite quedará limitada segundo a enerxía inxerida. Noutras palabras, o consumo de forraxe nas vacas de alta produción está limitado polo volume da fibra que enche o rume. Isto é o que explica que as racións con 100% de forraxe non permitan acadar altas producións.

A cantidade de forraxe que pode ser incluída na ración pode ser estimada a partir do seu contido en Fibra Neutro Deterxente (FND) e da súa dixestibilidade (dFND).

Mertens (1988, 1997 e 2010) relacionou a inxesta total de FND en función do peso vivo da vaca. Segundo este autor, a inxesta debería estar entre o 1,1 e o 1,2% do peso vivo da vaca, cun 75% do total de FND procedente das forraxes.

Non obstante, existen ensaios onde a inxesta de forraxe chega a superar os niveis de 1,3% do peso vivo.

Pero, indo un paso máis alá, nos últimos anos este investigador desenvolveu o Sistema de Inxesta a partir da FND (FND Intake System). Trátase dun modelo de predición da inxesta baseado na FND que describe mecanismos da súa regulación para determinar a máxima proporción de inclusión de forraxe nas dietas atendendo á súa calidade e tamén ao potencial produtivo do rabaño.

O modelo FND Intake System trata de resolver dous conflitos aparentes: - A dificultade de atender requirimentos enerxéticos altos con forraxes que achegan concentracións enerxéticas teoricamente baixas, comparadas cos concentrados.

- O uso de altas cantidades de concentrado (para atender os devanditos requirimentos) tenden a diminuír a dixestión da fibra.

A resolución destes conflitos indica que hai unha proporción de forraxe na dieta que maximiza o seu uso. É evidente que a cantidade de forraxe que podemos incluír nas racións vai depender, ademais da cantidade de forraxe dispoñible, da calidade da forraxe (medida polo seu contido en FND e a súa dixestibilidade). Se, ademais, as forraxes son as fontes nutricionais máis baratas, falariamos tamén da dieta máis económica.

Todo este esforzo investigador é un sinal evidente da importancia que as forraxes foron cobrando nos últimos tempos. Valla como exemplo o esquema piramidal que acompaña o texto, onde se visualiza a importancia relativa das forraxes: en 1995, Lundquist apenas lle dá o rol de achega de fibra efectiva e, 20 anos despois, Paulson considérao ingrediente preponderante.

Aditivos alimentarios

Lundquist, 1995

Suplemento de graxa

Proteína bypass

Paulson, 2007

Minerais e vitaminas Fontes de NFC grans alimenticios NFC

Proteína dixestible en rume

FORRAXES FIBRA FÍSICA

Aditivos alimentarios Suplemento de graxa

Proteína Minerais e vitaminas

Fontes de NFC Proteína dixestible grans alimenticios NFC en rume

FORRAXES NUTRIENTES E FIBRA FÍSICA

MAXIMIZAR A INXESTA DE FORRAXE. COMPROMISOS Tradicionalmente, para determinar a inclusión de forraxe nas dietas viñámonos orientando pola ratio forraxe:concentrado. Esta ratio móvese entre o 40:60 e o 60:40. Pero, é posible acadar altas producións con dietas nas que as forraxes representen unha proporción maior?

Daquela, cales serían as premisas a ter en conta para traballar con estas formulacións nas nosas explotacións?

A resposta que nos dan os investigadores é afirmativa, pero con condicións. Tanto a nivel teórico coma en rabaños comerciais é posible atopar explotacións que están a traballar con proporcións de forraxe do 75% (con inxestas equivalentes ao 1,3-1,4% do peso vivo da vaca) con altas producións de leite.

En primeiro lugar, é necesario que tanto o gandeiro coma o nutricionista entendan o concepto e estean convencidos de que é posible aplicalo no seu rabaño. De non ser así, é o primeiro paso para o fracaso. Unha vez tomada esta decisión estratéxica, haberá que desenvolver cuestións tácticas en tres niveis: 1º. Produción forraxeira 2º. Racionamento 3º. Manexo da alimentación

PRODUCIÓN FORRAXEIRA

O feito de traballar con máis forraxe e menos concentrado obríganos a ter que presupostar un 15-30% máis de forraxe en condicións normais. Para conseguilo debemos establecer alternativas forraxeiras, plans de fertilización e un calendario de aproveitamentos axeitados a este fin. Producir máis forraxe vai comportar ter maior capacidade de almacenamento. Cómpre dispor das estruturas axeitadas para acomodar máis volume de forraxes conservadas para preservar a súa calidade nutricional.

Temos que acentuar o noso compromiso pola calidade das forraxes. Nun modelo de alta inclusión de forraxes (e por tanto de substitución de cereais e/ou concentrados de proteína), as variacións na calidade destas sobre a produción de leite son maiores porque hai menos oportunidade de axustar a ración co concentrado. Traballar con baixos niveis de FND e con forraxes de alta dixestibilidade (dFND) son obxectivos irrenunciables.

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_nutricion.indd 62

21/06/2013 19:52

Cadro 4. Grupo de alta produción

NUTRICIÓN

EN DIETAS NAS QUE SE LIMITA O USO DOS CONCENTRADOS É CLAVE MAXIMIZAR O APROVEITAMENTO DOS AMIDÓNS RACIONAMENTO

Segundo o que levamos argumentado, o racionamento ten que ir dirixido a: • Maximizar a porcentaxe de forraxe optimizando a produción por vaca.

• Maximizar a dixestión da forraxe unha vez que é incluída nunha mestura forraxe/concentrado.

Daquela, unha vez que incorporamos máis forraxe na dieta, o desafío é conseguir un bo aproveitamento (dixestibilidade) das fibras inxeridas. O racionamento debe ter en conta as interaccións forraxe/concentrado que se dan no rume para maximizar a dixestibilidade das forraxes. É sabido que a dixestión da fibra é sensible aos pH baixos.

Por tanto, todas as modificacións na dieta que axuden a manter o pH ruminal, como subministrar fibra de tamaño axeitado para estimular a mastigación, incorporar levaduras ou vixiar as diferentes velocidades de fermentación dos amidóns, poden contribuír a maximizar o aproveitamento das fibras.

Estes son algúns dos elementos que en racionamento máis contribúen a mellorar a dixestibilidade da fibra: Xerar un manto fibroso. A dixestión da fibra é máis lenta se a comparamos con outros compoñentes da dieta. En consecuencia, só pode ser dixerida eficientemente se é retida no rume por tempo prolongado.

Ademais do seu impacto sobre a mastigación, un adecuado tamaño de partícula ten efecto tamén sobre o tempo de retención da fibra no rume. Aínda que o contido de fibra na dieta poida ser o correcto, se vai demasiado picada non permite xerar un bo manto fibroso (aquel que flota sobre o líquido ruminal; ver figura). A consecuencia é que o tempo de retención das partículas fibrosas é menor e deprímese a súa dixestión. Referente á xeración dun bo manto fibroso, hai que dicir que as forraxes ensiladas teñen un tempo de retención menor que esas mesmas forraxes henificadas. Os ensilados de herba demasiado húmidos (<25% MS) non contribúen a xerar un bo manto porque teñen tendencia a ir ao fondo do rume.

63

Vixiar as fontes de amidón. En dietas nas que se limita o uso dos concentrados é clave maximizar o aproveitamento dos amidóns. A dixestibilidade do amidón pode variar entre o 70-100% (Firkins et ál.

2001). A diferenza na dixestibilidade vai depender do tamaño de partícula (fino ou groso), do procesado do gran, do modo de almacenamento (seco ou en pastone), da humidade e da duración do tempo de fermentación nos ensilados e tamén do tipo de endospermo (proporción amilasa/amilopectina).

Nitróxeno Non Proteico (NNP). A fonte principal de nitróxeno por parte das bacterias que dixiren a fibra é o amoníaco. Por tanto, unha das limitacións do aproveitamento da fibra pode ser a falta desta substancia no rume. O amoníaco vén da degradación da proteína no rume (consumindo recursos enerxéticos) ou tamén das achegas de NNP na dieta (co risco de elevar en exceso a concentración de amoníaco no rume, consumindo enerxía para o seu catabolismo).

As ureas de liberación controlada, que garanten subministración de amoníaco no rume de xeito constante en proporcións axeitadas, teñen demostrado o seu efecto positivo na dixestión da fibra.

Nas fotos que acompañan o texto pódese visualizar a mellora do aproveitamento da dieta a partir do cribado das feces, unha vez que lle incorporamos á ración urea de liberación controlada (NNP).

Figura 7b. Partículas no esterco – Control; Xaneiro 2009

Figura 7d. Partículas no esterco – Optigen; Xaneiro 2009

Inclusión de azucres. A maioría dos estudos indica que a inclusión de azucres na dieta (ata un 5% sobre MS) incrementa a concentración de butiratos e valeratos en rume (Heldt et ál. 1999). Estes ácidos graxos volátiles (AGV) contribúen a mellorar o desenvolvemento do epitelio ruminal. Deste xeito, mellórase a absorción do acetato e o propionato ao sangue, contribuíndo á estabilidade do pH ruminal e, por tanto, a aumentar a dixestibilidade da fibra.

AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA105_nutricion.indd 63

15/06/2013 20:49

64

NUTRICIÓN

EN DIETAS CON ALTA PROPORCIÓN DE FORRAXES, E DAQUELA APARENTEMENTE MÁIS SAUDABLES, O RISCO PODE ESTAR EN RACIÓNS CON TAMAÑOS DE PARTÍCULA DEMASIADO GRANDES E/OU CON FORRAXES DEMASIADO SECAS

6.8

Debemos evitar que a vaca escolla para garantir unha boa saúde ruminal

MANEXO DA ALIMENTACIÓN

O obxectivo é dispor dunha subministración constante dunha ración baseada en ingredientes frescos, apetecibles e de alta calidade durante todo o día. Isto pode requirir axustes no número de veces que os alimentos son mesturados e subministrados ao rabaño ao longo do día. Debemos poñer especial atención aos seguintes puntos: Análises das forraxes. Para poder maximizar o seu uso cómpre coñecer a calidade das forraxes coas que contamos.

A dixestibilidade da fibra é un dos parámetros que deberiamos incluír na rutina de análises. Nas nosas condicións, os ensilados serán as formas máis habituais de aproveitamento. Ademais da calidade nutritiva, temos que poñer atención á calidade fermentativa, non só co obxectivo de diminuír as perdas no proceso de ensilado (e contar así con máis forraxe dispoñible), senón tamén para garantir uns consumos voluntarios elevados. Cómpre lembrar que hai que evitar as perdas dos ensilados producidas no tempo de consumo polo desenvolvemento de levaduras e fungos, especialmente cando se conxugan temperaturas e humidades altas acompañadas de baixas taxas de renovación da fronte do silo; atención, por tanto, á microbioloxía dos ensilados, que debe manterse por baixo da orde de magnitude de 105 UFC por gramo. Hai que vixiar a contaminación por micotoxinas, que teñen grande influencia sobre a eficiencia alimentaria.

Manexo do carro unifeed. Ao incrementar a proporción de forraxe por vaca, a densidade da mestura (kg/m3) é menor. Isto pode limitar a capacidade do noso carro polo que, de non dispoñer doutro de maior tamaño, deberemos facer máis dunha para garantir unha boa mestura. A presentación da mestura debe evitar a selección por parte do gando.

Tamaño de partícula e selección. A presentación da mestura ten que evitar que a vaca escolla. A selección xera cambios no pH ruminal que deprimen a dixestión da fibra e aumenta o risco de aparición de enfermidades metabólicas (acedoses, laminites etc.). En dietas con alta proporción de forraxes, e daquela aparentemente máis saudables, o risco pode estar en racións con tamaños de partícula demasiado grandes e/ou con forraxes demasiado secas.

Seleccionando - debido a un tamaño de partícula de forraxe longo

6.0 pH Comida con alta 5.2 proporción de concentrado – debido á selección

Comida TMR “regular” ou con alta proporción de forraxe

Oscilacións de pH ruminal segundo o tipo de dieta

“Mestura” 6.8

6.0 pH

Se facemos ben a mestura deberiamos mellorar 5-15% a utilización do alimento

5.2

10 + 15 + comidas (ciclos) por día

Racións cunha boa estrutura permiten manter pH ruminais estables e con maior dixestibilidade da fibra

BIBLIOGRAFÍA _International Farm Comparision Network (IFCN).

Dairy Research Center. _David R. Mertens, 2012. Maximizing Forage Use

by Dairy Cows. _Larry Chase, 2012. High Forage Rations for Dairy Cattle-How Far Can We Go? _Matt Akins, Luiz Ferraretto, Shane Fredin, Pat Hoffman e Randy Shaver. 2012. Balancing Carbohydrate Sources for Dairy Cows during a Period of High Corn Prices. _J.Firkins, 2012. Considerations for Optimizing Low-Starch Diets for Dairy Cattle.

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_nutricion.indd 64

15/06/2013 20:49

Forraxes con nome propio

VENA STRIGOSA

Pratex R1

MEZCLAS FORRAXEIRAS Amplio cat谩logo de f贸rmulas adaptadas a distintos usos e terrenos

www.rocalba.com pub_rocalba_galego.indd 65

Expresi贸n vegetal 16/06/2013 01:03

66

PRODUCIÓN

XENÉTICA, EFICIENCIA ALIMENTARIA E MANEXO REPRODUTIVO. CLAVES DA ALTA PRODUCIÓN (II) Este artigo é a segunda parte dun traballo de campo realizado en 59 explotacións galegas de alta produción e media produción co obxectivo de estudar os factores que determinan o incremento da produtividade.

Javier López, Noelia García, Ana Rama, Iván Ansia e Víctor Manrique Servicios Técnicos Seragro SCG

RECORDATORIO Para este estudo elixíronse 59 explotacións cun total de 5.100 vacas. As explotacións dividíronse en dous grupos: • Alta produción (31 establos e 2.980 vacas), cunha produción igual ou superior a 34 litros/vaca/día mantidos durante un ano.

• Media produción (27 establos e 2.130 vacas), cunha produción entre os 28 e os 30 litros/vaca/día ao longo do mesmo período.

Todas as explotacións teñen ración completa mesturada, os datos de produción obtéñense de Control Leiteiro (corrixidos cos datos das visitas rutineiras); de cada unha das explotacións obtense a ración media consumida ao longo do ano (de todas as racións que se consumiron nese período); os datos reprodutivos obtéñense de Gesgando (pro-

grama de deseño propio propiedade de Seragro); e complétanse os datos xenéticos e de recría con datos de Conafe.

REPRODUCIÓN Nos últimos anos produciuse un incremento importante e sostido da produción por vaca e, aparentemente, empeoraron os resultados reprodutivos.

Segundo datos de Control Leiteiro en Galicia, dende 1990 ata 2011, a produción láctea aumentou en 3.182 quilos por vaca de forma constante. Ao mesmo tempo, incrementáronse os intervalos entre partos en 35 días, pasando de 402 días en 1990 a 437 días en 2011. Con todo, esta tendencia reprodutiva non é sostida en todo o período. No ano 2011 aprécianse resultados reprodutivos similares aos de 2007, cando as vacas producían 481 kg menos (figura 1).

A produción de leite e a eficiencia reprodutiva son dous dos principais indicadores de rendibilidade en vacas de leite. Este posible antagonismo entre produción e reprodución xera debate, tanto entre xente de campo (gandeiros, técnicos) coma entre investigadores.

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_producion.indd 66

18/06/2013 23:05

PRODUCIÓN

67

REPRODUCIÓN INT. PARTOS

Figura 1

450

LEITE

445

10000

440

9000 435 8000 430

7000 6000

425

5000 420

4000 3000

INT. PARTOS

415

2000

410

1000 0 1985

405 1990

1995

2000

2005

2010

2015 400

LEITE

395 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015

• NO 2011 O INTERVALO ENTRE PARTOS DIMINÚE A 437 DÍAS

- No 2011 o intervalo entre partos a 437 días • IGUAL QUE NO 2007 CUNHAdiminúe PRODUCIÓN 481 KG MENOR - Igual que no 2007 cunha produción 481 kg menor

As claves deste debate son: • A selección xenética de animais para producir máis leite provoca necesariamente cambios na bioloxía da vaca que levan a un empeoramento reprodutivo?

• Os sistemas de produción actuais son capaces de cubrir as demandas de alimentación, aloxamento, manexo, sociais etc. para manter as crecentes producións de leite e ao mesmo tempo conseguir e manter a preñez?

• A herdabilidade da reprodución é moi baixa, menos dun 5%, comparada coa herdabilidade dos trazos de produción, aproximadamente dun 25%.

• Moitos dos estudos realizados desde hai máis de 20 anos que manifestan a relación inversa entre produción e reprodución non teñen en conta outras variables asociadas, coma o manexo da alimentación, a sanidade, o cow comfort… que poden encubrir efectos desfavorables sobre os resultados reprodutivos.

La Temperatura aumenta…

El estrés por calor afecta negativamente a los resultados zootécnicos de las vacas ¿Sabía que el estrés por calor puede costarle más de 400 €/vaca/año?1 Las consecuencias del estrés por calor comportan importantes pérdidas de producción de leche (que pueden alcanzar hasta el 35%) como también problemas relacionados con desequilibrios en el rumen y en la reproducción.

El impacto del estrés por calor en las vacas lecheras viene determinado por la combinación de temperatura y humedad. Nuevas investigaciones han demostrado que por encima de 20ºC y 50% de humedad relativa disminuye la confortabilidad de las vacas y la producción de leche.2

Por outra banda, a produción é un parámetro fácil de cuantificar; non obstante, para medir a eficiencia reprodutiva dispoñemos dunha ampla serie de índices e isto require unha análise máis laboriosa. Analizados de forma illada, ofrecen información nesgada e incompleta; por exemplo, o intervalo entre partos só achega información das vacas que quedan preñadas e volven ter un parto no período que se analiza. Algúns índices están moi influídos polas decisións de manexo das persoas, coma o intervalo parto-1ª inseminación, e outros máis pola fisioloxía da vaca e os factores que lle afectan, coma a porcentaxe de fertilidade.

Hai aspectos de manexo e alimentación que inflúen en gran medida no balance enerxético negativo (BEN) da vaca leiteira en posparto. A intensidade e a duración deste BEN determinará o tempo ata a primeira ovulación e a fertilidade á primeira cubrición, o que acaba influíndo no intervalo parto-cubrición fecundante.

Poderíase pensar que as grandes produtoras van ser as que sufran esta deficiencia enerxética máis severa e con maior perda de condición corporal. Porén, as vacas máis produtoras adoitan ser as que manifestan maior inxesta de materia seca posparto e máis leve BEN. O que si ocorre nestes animais con maior consumo de alimentos é un aumento da circulación sanguínea no fígado para metabolizar os nutrientes inxeridos. Ao aumentar esta función tamén o fai a degradación das hormonas esteroides e redúcense os seus niveis en sangue. O efecto directo vai ser a menor duración dos celos e do número de montas nas vacas de alta produción.

…LEVUCELL® SC maximiza la producción de leche incluso en el periodo de estrés por calor.

Incluso en condiciones de estrés por calor, LEVUCELL® SC maximiza el potencial de su ración y los Ingresos sobre los Costes de Alimentación (IOFC) • Rendimiento lechero: +1,2 a 2,5 litros/vaca/día • Aumenta la Eficacia Alimentaria: más de 7%*, 120 g de leche/kg MS ingerida • Optimiza el pH del rumen (menos acidosis).

LEVUCELL® SC levadura viva específica para rumiantes, Saccharomyces cerevisiae I-1077, seleccionada en el INRA (Francia). *Marsola et al, ADSA 2010.

1 Saint Pierre et al., 2003 - 2 Burgos & Collier, 2011.

LALLEMAND ANIMAL NUTRITION Tel: +34 93 241 33 80 Email: animal-iberia@lallemand.com

www.lallemandanimalnutrition.com

AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA105_producion.indd 67

18/06/2013 23:05

PRODUCIÓN

68

REPRODUCIÓN ANÁLISE DATOS

Figura 4

ANÁLISE DE DATOS

•MEDIA PRODUCIÓN

23,96

No noso traballo puidemos observar como o intervalo parto-inseminación fecundante (IPIf ) foi 11 días inferior no grupo de explotacións de alta produción que no de media produción (138 días fronte a 149 días; figura 2). Poderiamos pensar que a devandita diminución podería deberse a unha maior taxa de eliminación de animais que non quedan preñados nos establos de alta produción; como podemos observar na figura 2, a taxa de eliminación é similar nos dous grupos, incluso un pouco superior nos establos REPRODUCIÓN do grupo de media produción (25,31% fronte a 24,31%).

ANÁLISE DATOS Figura 2

TAXA PREÑEZ

• RAPIDEZ PREÑANDO VACAS • INTERVALOS DE 21 DÍAS TASA PREÑEZ

MEDIA PRODUCCION ALTA PRODUCCION

• % DETECCIÓN CELOS

11 DÍAS DE DIFERENZA

Figura 5

34,18

PORCENTAXE ELIMINACIÓN

ANÁLISE DATOS MEDIA PRODUCIÓN

65,62

% DETEC.CELOS

64,12

65,62

% FERTILIDADE

34,18

36,52

DIFERENZA ALTA P.-MEDIA P.:

36,52

1,5 Puntos

P-IA FECUNDANTE

2 Puntos

ALTA PRODUCCION

Na figura 3 vemos que esta diferenza no intervalo parto-inseminación fecundante tampouco se debe a que nos establos de alta produción se empezou a inseminar antes ás vacas; así, o intervalo parto-1ª inseminación é igual en ambos os grupos.

REPRODUCIÓN ANÁLISE DATOS

Figura 3

INTERVALO PARTO-CUBRICIÓN FECUNDANTE

149,31

138,05

• ALTA PRODUCIÓN •MEDIA PRODUCIÓN

138,05 DÍAS 149,31 DÍAS

11 DÍAS DE DIFERENZA 80,75 80,03

MEDIA PRODUCCION ALTA PRODUCCION

ALTA PRODUCIÓN

MEDIA PRODUCCION ALTA PRODUCCION

•ALTA PRODUCIÓN 24,31 •MEDIA PRODUCIÓN 25,74

MEDIA PRODUCCION

FERTILIDADE

REPRODUCIÓN

138,05 DÍAS 149,31 DÍAS

138,05

23,96

2 PUNTOS DE DIFERENZA

64,12

•ALTA PRODUCIÓN •MEDIA PRODUCIÓN

22,13

22,13

INTERVALO PARTO-CUBRICIÓN FECUNDANTE 149,31

ALTA PRODUCIÓN

INTERVALO PARTO-1ª CUBRICIÓN

•ALTA PRODUCIÓN •MEDIA PRODUCIÓN

80,75 DÍAS 80,03 DÍAS

Os factores que inflúen nunha mellor ou peor detección de celos son moi variados e en todos eles podemos influír de maneira importante coas nosas prácticas na granxa: tempo dedicado á observación de celos, estado das instalacións, frecuencia das visitas de control reprodutivo, instauración de protocolos de sincronización de celos...

Tamén debemos coñecer aqueles factores que inflúen nunha mellor ou peor fertilidade (figura 6). Daquela, debemos controlar todos os factores que inciden na cubrición (inseminador, manexo do seme, hixiene), así como os de manexo xeneral da granxa (alimentación equilibrada, de calidade e accesible, auga en cantidade e calidade adecuadas, minimización das condicións de tensións, saúde axeitada...).

Figura 6

REPRODUCIÓN ANÁLISE DATOS

IGUAL

Por tanto, a diferenza no IPIf entre os dous grupos debemos buscala na “diferente rapidez” coa que quedan preñadas as vacas; esta “rapidez” preñando vacas mídea un índice, a taxa de preñez. A taxa de preñez vén determinada por dous factores: a detección de celos, que nos indicará cantas vacas inseminamos en intervalos de 21 días, unha vez pasado o período de espera voluntario posparto, e mais a fertilidade, que nos dirá cantas vacas das inseminadas nos quedaron preñadas.

TAXA DE PREÑEZ = % DETECCIÓN CELOS x FERTILIDADE Neste traballo observamos que a taxa de preñez é mellor nas explotacións do grupo de alta produción (23,96%) que no grupo de media produción (22,13%), tal como se aprecia na figura 4.

Se valoramos os dous factores que inflúen na taxa de preñez, detección de celos e fertilidade, vemos que ambos os factores son mellores nas explotacións de alta produción que no grupo de media (figura 5).

CUBRICIÓN: • MANEXO SEME • INSEMINADOR • ETC.

• OBSERVACIÓN CELOS • ESTADO DAS INSTALACIÓNS • FRECUENCIA REVISIÓNS REPRO. • PROTOCOLOS DE SINCRONIZACIÓN • ETC.

MANEXO XERAL DA GRANXA: • ALIMENTACIÓN EQUILIBRADA • “ DE CALIDADE • “ ACCESIBLE • AUGA • REDUCIÓN ESTRÉS • SAÚDE • ETC.

Se analizamos cun pouco máis de detalle a fertilidade destes dous grupos de explotacións observamos que, aínda que a fertilidade xeral das explotacións do grupo de alta produción é superior en 2 puntos ás explotacións do grupo de media, a fertilidade á primeira inseminación é aínda maior no grupo de explotacións con máis produción que no de media produción, de 5 puntos (figura 7).

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_producion.indd 68

19/06/2013 20:51

PRODUCIÓN

69

REPRODUCIÓN

Figura 7

ANÁLISE DATOS 36,52

35,57 35,57

MEDIA PRODUCIÓN ALTA PRODUCIÓN

34,18

% FERTILIDADE 1ªIA % FERTILIDADE 30,61

34,18

35,57

36,52

DIFERENZA ALTA P.-MEDIA P.:

30,61 30,61 MEDIA PRODUCCION ALTA PRODUCCION % FERTILIDAD % FERTILIDAD 1ºIA

2 Puntos 5 Puntos

Esta menor fertilidade á primeira inseminación ten a súa orixe nunha serie de factores relacionados co parto e posparto (peor involución uterina por maior incidencia de metrites, incremento de patoloxías posparto como hipocalcemias, cetoses…) que incrementarán a intensidade e/ ou duración do período de balance enerxético negativo, cunha baixada importante na condición corporal. Isto determinará un atraso na primeira ovulación posparto, unha menor fertilidade á primeira inseminación e un alongamento no intervalo parto-inseminación fecundante.

Como consecuencia de todo o proceso reprodutivo, ao longo do período que durou o estudo, as explotacións do grupo de alta produción deron como media 191 DEL (días en leite), mentres que as explotacións do grupo de media produción chegaron aos 203 DEL. Isto ten unha repercusión moi apreciable nos resultados económicos das explotacións. Se analizamos as curvas de lactación das explotacións de ambos os grupos (figura 8), podemos ver que a persistencia da lactación é maior canto menores son os DEL (96% nas explotacións de alta con 191 DEL, fronte a 94% nas explotacións de media con 203 DEL). Así, por exemplo, unha explotación de 100 vacas do grupo de media produción, que conseguira reducir os seus DEL de 203 a 191, gañaría 0,79 l/vaca/día, o que equivalería a 28.800 l/ano no conxunto da explotación.

REPRODUCIÓN ANÁLISE DATOS

Figura 8

ALIMENTACIÓN A alimentación supón o maior custo de produción de leite, incrementándose de maneira importante nos últimos meses. Coidando ao máximo todos os aspectos citados anteriormente, que inflúen de maneira decisiva nos resultados finais da explotación, debemos concentrar todos os nosos esforzos en tentar reducir os custos de alimentación e, ao mesmo tempo, debemos facer todo o posible para que calquera nutriente achegado, cultivado ou comprado sexa transformado de maneira eficaz en leite vendible, sendo conscientes de que este feito afecta de modo directo á rendibilidade da explotación.

Nesta análise comparativa entre granxas de alta e de media produción imos ver diferentes aspectos relacionados coa alimentación que poden “marcar a diferenza” entre as explotacións de ambos os grupos. Así, avaliamos a calidade e o manexo das forraxes ensiladas, analizamos as racións realizadas nas explotacións de ambos os grupos, estudamos a eficiencia alimentaria nas diferentes explotacións e realizamos un estudo económico do impacto da alimentación nos dous grupos de explotacións.

FORRAXES ENSILADAS

Unha alta calidade nutritiva de forraxes ensiladas posibilitará que se poidan introducir en maior cantidade nas racións, reducindo a compra de alimentos concentrados (máis caros e volátiles nos seus prezos).

No que fai referencia á calidade nutritiva dos ensilados, a media dos ensilados utilizados nas explotacións de alta produción non difire da media dos ensilados que se utilizan nas de media produción (figuras 9 e 10); por suposto que existen diferenzas entre os silos dunhas explotacións a outras, en ambos os grupos, pero nos dous atopamos silos de boa, regular e mala calidade nutritiva.

Unha boa calidade microbiolóxica favorecerá a saúde do animal, reducindo a incidencia de patoloxías que afectan de modo directo (redución de consumo e produción) ou indirecto (aumento de mamites, peor perfil reprodutivo) á rendibilidade da granxa.

ALIMENTACIÓN

ALIMENTACIÓN

Figuras 9 eENSILADOS 10 CURVA LACTACIÓN ALTA PRODUCIÓN

CURVA LACTACIÓN MEDIA PRODUCIÓN

ENSILADOS SILOS HERBA

SILOS MILLO

60,0

50,0

DEL: 191

12 DÍAS

PERSISTENCIA: 96%

DEL: 203

45,0

PERSISTENCIA: 94%

40,0

EXEMPLO: ESTABLO DE MEDIA P. , 100 VACAS MUXIDO 203 DEL 191 DEL

50,0

35,0

40,0

30,0

30,0

25,0 20,0

GAÑA 0,79 LITROS/VACA DÍA

28.800 LITROS/ANO + EFICIENCIA

ALIMENTACIÓN

MEDIA

10,0

Como conclusión final no apartado reprodutivo podemos dicir que non atopamos un empeoramento nos parámetros reprodutivos nas explotacións que teñen unha maior produción; pola contra, podemos afirmar que a boa reprodución é unha causa necesaria para manter elevadas e eficientes producións de leite. Ao mesmo tempo, destacar que un bo perfil reprodutivo vén dado polas boas condicións de traballo e de manexo instauradas nas explotacións que conseguen altas producións de leite.

MEDIA 20,0

ALIMENTACIÓN 10,0

5,0 0,0

CONCLUSIÓN SOBRE REPRODUCIÓN

ALTA

ALTA

15,0

ENSILADOS 0,0

Figura 11 MANEXO SILOS LOTE ALTA BEN

REGULAR

MAL

MANEXO SILOS LOTE MEDIA BEN

REGULAR

MAL

6% 19%

37%

37%

75% 26%

Cun silo en mal estado non é posible facer unha ración CUN SILO EN MAL ESTADO NON É POSIBLE FACER UNHA RACIÓN QUE FUNCIONE AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA105_producion.indd 69

18/06/2013 23:06

PRODUCIÓN

70

ALIMENTACIÓN RACIÓNS

En todas as explotacións do estudo realizouse unha valoración do estado dos silos unha vez abertos e do seu manexo; a valoración que se fixo foi sinxela: presenza de zonas estragadas, con mofo e/ou quentes e grao de retirada destes. Valorando estes aspectos, cualificouse o manexo dos silos en tres categorías: bo, regular e malo (figura 11).

Como se pode apreciar na figura 11, existe unha notable diferenza entre as explotacións dos grupos de alta e de media produción en canto ao manexo dos silos; así, o 75% das explotacións do grupo de alta teñen un bo manexo deles, fronte ao 37% das explotacións de media produción.

Pola contra, as granxas que teñen un mal manexo dos silos elévanse ata o 37% no grupo de media produción, mentres que no de alta quedan reducidas a un 6%.

A boa calidade dos ensilados revélase como fundamental para conseguir maior produtividade e rendibilidade.

Todos os procesos de selección de especie e variedade, sementeira, fertilización, recolección e ensilado, así como o manexo das forraxes ensiladas tras a apertura dos silos, deberán ser exquisitos para obter bos resultados produtivos e económicos.

Silo en bo estado

Silo en mal estado

RACIÓNS

En todas as explotacións do estudo obtívose a ración media durante o período que durou o traballo (1-09-2011 a 31-08-2012), valorando cada ración da explotación segundo o período que estivo vixente.

A produción media obtense dos controis leiteiros destes doce meses, corrixida cos datos de produción recollidos nas visitas rutineiras á explotación.

A ración media de cada grupo aparece reflectida na figura 12; observouse como diferenza fundamental entre ambos os grupos que no de alta produción se utiliza 1,1 kg máis de concentrado.

Figura 12

SILO MILLO SILO HERBA ALFALFA PALLA CONCENTRADO

LOTE ALTA 25,8 9,2 0,7 0,8 10,9

LOTE MEDIA 24,1 10,9 0,3 0,9 9,8

Loxicamente, existen grandes variacións nas racións das explotacións dos dous grupos, como podemos contemplar na figura 13. Así, por exemplo, nas explotacións do grupo de alta produción, onde o consumo medio de concentrado é de 10,9 kg, hai un rango de variación entre 6,7 kg e 13,1 kg.

ALIMENTACIÓN

Figura 14RACIÓNS

Figura 13 LOTE MEDIA

LOTE ALTA 0,0

CONCENTRADO

ENL (Mcal/Kg)

PALLA

DIFERENZA 1,1 KG

(0-1.7)

20,0

25,0

(0-32) (0-23)

1.55-1.65

SILO MILLO

CA (%)

(17.1-32.7) 10,0

40,0

DIFERENZA 1,4 KG

23.3-28.1 22.3-25.8 14.8-17.8

15,0 KG (M.F.)

20,0

25,0

P (%)

ALTA

15.5-16.7

MEDIA

18.6-23.1 20.5-24.8

FND (%)

(0-31.2)

5,0

35,0

1.55-1.69

FAD (%)

SILO HERBA

30,0

20-23.9

PB (%)

(0-3.9)

0,0

15,0

ALMIDON (%)

(0-1.7)

ALFALFA

10,0

MS (Kg)

(6.7-13.1) (0-2.4)

5,0

20.9-26

(7-11.8)

32.2-38 33.8-39.2

0,56-0.90 0,69-1.18 0,35-0.51 0,34-0.48

30,0

Na figura 13 podemos ver a análise nutritiva media das racións nas explotacións estudadas, na que resalta como diferenza fundamental que no grupo de alta produción hai un consumo de 1,4 kg máis de materia seca (23,4 kg fronte a 22 kg no grupo de media); o resto dos parámetros nutricionais medios son similares en ambos os grupos.

Igual que sucede cos ingredientes, tamén advertimos que hai diferenzas importantes entre explotacións respecto dos diferentes nutrientes; por exemplo, aínda que o valor de proteína bruta medio do grupo de alta é de 16,3%, atopamos granxas neste grupo cun 14,8% e con 17,8% (figura 14).

Un aspecto importante nas racións é o referido á “forma física” da ración. Cando nós facemos unha ración co carro mesturador e llela distribuímos no presebe ás vacas, o noso obxectivo é que a ración repartida no presebe (a que as vacas van comer) se pareza o máis posible á ración formulada polo nutricionista. Isto implica que “cada bocado” que dea a vaca leve a proporción de nutrientes (enerxía, proteína, fibra...) deseñada no programa de formulación; para iso é imprescindible un correcto picado e mesturado dos diferentes ingredientes que leva a ración. Se os ingredientes non van correctamente picados e mesturados, a vaca, que ten unha tendencia natural á selección de ingredientes (gústanlle máis os concentrados), inxerirá de modo separado forraxes e concentrados, provocándolle disfuncións dixestivas que nos ocasionarán redución no consumo e na produción, así como a aparición de problemas patolóxicos.

Nas explotacións do estudo realizouse unha valoración da calidade de picado e mesturado da comida e atopámonos con resultados enormemente dispares entre os grupos de produción. Na figura 15 podemos ver como o 94% das explotacións do grupo de alta produción ten un correcto picado e mesturado dos ingredientes (o que dificulta a selección), fronte a un 48% das explotacións do grupo de media produción. Neste apartado do correcto picado e mesturado dos ingredientes da ración xoga un papel decisivo a forma de recolección da herba para ensilar. Como vemos no diagrama da figura 15, de todas as explotacións (dos dous grupos) que teñen un correcto picado e mesturado, o 69% realiza a recolección da herba con colleitadora e só un 31 % o fai con picadores. Ao contrario de todas as explotacións que teñen un regular picado, o 86% realiza a recollida da forraxe con picadores, porcentaxe que chega ao 100% naquelas explotacións cun mal picado e mesturado dos ingredientes.

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_producion.indd 70

19/06/2013 20:52

PRODUCIÓN

71

ALIMENTACIÓN RACIÓNS

PICADO E MESTURADO LOTE ALTA BEN

PICADO E MESTURADO LOTE MEDIA

REGULAR

BEN

REGULAR

MAL

4%

6%

48% 48%

94%

BEN

69% SH CON COLLEITADORA 31% SH SEN COLLEITADORA

REGULAR

86,6% SH SEN COLLEITADORA 13,4% SH CON COLLEITADORA

MAL

100% SH SEN COLLEITADORA

Cremos que este aspecto é vital para conseguir racións homoxéneas que dificulten a selección e maximicen o consumo e a produción na explotación; por tanto, recomendamos extremar o coidado no proceso de recollida da herba, picando a forraxe ata o límite desexado (máximo 5-6 cm), utilizando a maquinaria precisa (colleitadoras ou picadores en perfecto estado). Aínda que esta práctica poida considerarse, en principio, como cara, a facilidade para o pisado e a compactación do silo, a redución importantísima nas diminucións e a facilidade de elaboración dunha ración homoxénea xustifica totalmente o sobrecusto inicial de recollida da forraxe. Non podemos pretender que, evitando o procesado inicial da forraxe, sexa o carro mesturador quen realice a función de picado. Este proceso si que é obxectivamente custoso e non consegue o obxectivo pretendido; os carros son basicamente mesturadores e en menor medida picadores.

A xestión do carro mesturador presente nas explotacións de ambos os grupos tamén foi analizado neste estudo. Na figura 16 vemos como o 56% das explotacións do grupo de alta produción posúe carro propio, fronte ao 41% das explotacións do grupo de media produción; tamén podemos ver que do total das explotacións con carro propio (dos dous grupos), o 86% alcanza un bo picado da ración, fronte a un 60% das explotacións que teñen carro comunitario.

A utilización dun carro para varias explotacións pode representar un bo modelo de xestión da maquinaria, con redución de custos na explotación; no entanto, o modelo de pago polo servizo (pago por tempo de traballo) e a carga de traballo desta maquinaria esixen (aínda máis que nas explotacións con carro propio) un bo procesado previo das forraxes que facilite o correcto mesturado da ración no menor tempo posible.ALIMENTACIÓN RACIÓNS

Figura 16

TIPO DE CARRO LOTE ALTA

PROPIO

COMUNITARIO

TIPO DE CARRO LOTE MEDIA PROPIO

COMUNITARIO

41%

44% 56%

CARRO PROPIO

59%

86,2% BEN PICADO 13,8% REGULAR PICADO

CARRO COMUNITARIO

60% BEN PICADO 36,6% REGULAR PICADO 3,4% MAL PICADO

EFICIENCIA ALIMENTARIA

Examinando as racións dos grupos, a primeira diferenza importante é a diferenza de consumo de materia seca entre o grupo de alta produción e o grupo de media produción: • Grupo de alta produción (23,4 kg de MSI): 21,6 kgs-26 kg • Grupo de media produción (21,9 kg de MSI): 20 kgs-23,9 kg Este resultado é esperable; tradicionalmente considerouse que debemos tentar conseguir maiores consumos de materia seca (MSI) para tentar aumentar a produción de leite. Isto é así porque hai unha correlación grande entre consumo e produción; no entanto, como vemos na figura 17, hai grandes variacións de consumo nas explotacións de ambos os grupos e podemos atopar explotacións con produción similar e consumos de comida moi diferentes (explotacións unidas pola frecha), por iso é polo que é importante considerar a eficiencia alimentaria (EA), isto é, os quilos de leite producidos/quilos de materia seca inxerida.

Baixo o principio universal de conservación da enerxía (“a enerxía non se crea nin se destrúe, só se transforma”), a EA é unha estimación da eficiencia con que a enerxía inxerida polo animal (entrada) aparece na produción leiteira (saída).

A EA adquire especial valor en momentos, coma o actual, en que as marxes de beneficio se reducen. A eficiencia alimentaria incrementarémola se subimos a produción para ALIMENTACIÓN un consumo determinado, ou ben se baixamos o consumo e subimos a produción. CONSUMO Figura 17 41 39 Produción (l/vaca-día)

Figura 15

37 35 33 31 29 27 25 20,0

22,0

24,0 Consumo (kg MS)

26,0

A eficiencia alimentaria é un valor que debemos interpretar coidadosamente e nunca consideralo como un parámetro único de valoración para comparar diferentes explotacións, xa que está influído por multitude de factores, entre os que podemos citar: 1. Produción de leite. En xeral, podemos afirmar que a eficiencia alimentaria é maior naqueles animais (e explotacións) que teñen unha maior produción; as vacas teñen que dedicar parte da enerxía que inxiren a manter as súas funcións básicas (enerxía de mantemento). Esta enerxía de mantemento é un valor independente da produción e bastante constante nos animais e depende de factores propios do animal (por exemplo, o peso vivo); por tanto, canta máis produción teñamos, menor é a proporción de enerxía que dedicamos ao mantemento e maior a proporción de enerxía dedicada á produción de leite.

Nas explotacións do presente estudo, vemos que se cumpre este feito: AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA105_producion.indd 71

18/06/2013 23:06

72

PRODUCIÓN EFICIENCIA ALIMENTARIA DIXESTIBILIDADE

Figura 19 • Grupo de alta produción: EA de 1,54 • Grupo de media produción: EA de 1,41 É importante considerar que a EA diminuirá naquelas condicións que se dan nas explotacións e que fan que as vacas teñan que dedicar máis cantidade de enerxía ao mantemento (frío excesivo, tensión por calor, amoreamento, enfermidades, coxeiras, falta de descanso…).

2. Xenética. A xenética determina en última instancia a partición dos nutrientes no organismo para mantemento, produción e funcións metabólicas. Aínda que, como xa se maior EA MAIOR DIXESTIBILIDADE, MAIOR EA citou anteriormente, o efecto da xenética pode quedar en- A maiorAdixestibilidade, mascarado polas condicións de manexo, non é desprezable ASPECTOS ECONÓMICOS o seu efecto nos nosos rabaños.

3. Días en leite (DEL). A EA vese afectada polos DEL En principio, a eficiencia alimentaria máxima non implica que presente o rabaño; a EA é maior canto máis baixos a maior marxe económica despois de alimentación. Aquí sexan os DEL da explotación. En lactación temperá, a EA xogarán un papel fundamental a cantidade e a calidade das alimentaria é maior, xa que parte dos requirimentos da forraxes que poidamos incluír na ración, así como a canvaca son cubertos mediante a mobilización de graxa das tidade de concentrado que debamos utilizar e o prezo de reservas corporais, mentres que na lactación tardía, ade- devandito concentrado.

No noso traballo podemos sacar os seguintes resultados mais de que a produción baixa, parte da enerxía inxerida é aproveitada para recuperar as reservas corporais de cara ao económicos coas racións que se empregaron nas explotacións: 1. O custo bruto da ración é superior nas explotacións do secado e á nova lactación.

Nas explotacións do noso estudo confírmase esta ten- grupo de alta produción que no grupo de media produción dencia, aínda que non é moi marcada, xa que a diferenza (figura 20). alta produción: 5,19 € (4,4 € - 6,1 €) en DEL medios entre os grupos é pequena (ver figura 18). • Grupo de ASPECTOS ECONÓMICOS Deberiamos tentar que os DEL do rabaño se mantive- • Grupo de media produción: 4,81 € (4,29 € - 5,71 €) sen en niveis baixos cun correcto manexo reprodutivo e estudando a eliminación do muxido no rabaño (secado ou Figura 20 CUSTO DA RACIÓN sacrificio) daqueles animais con baixas producións que non 6,5 6,5 cubran o custo de produción.

6 6 4. Dixestibilidade da ración. A maior dixestibilidade da ra5,85 5,71 ción, máis nutrientes estarán dispoñibles para que sexan utiliza5,5 5,5 dos para a produción de leite; nas explotacións do noso estudo 5,18 5 5 non medimos a dixestibilidade das racións, pero si que atopamos 4,84 unha relación entre o nivel de Fibra Neutro Deterxente (FND) 4,5 4,5 4,4 4,29 da ración e a eficiencia alimentaria (figura 19); parece razoable 4 4 pensar que dado que, en xeral, a FND é menos dixestible que 3,5 3,5 os CNFs da dieta (amidóns+azucres), canto menor sexa o % de FND, maior será a dixestibilidade e tamén a EA. v 3 3 MEDIA Parece axeitado, por tanto, que tentemos mellorar a eficiencia [Meter por aquí ALTA a figura 20] alimentaria das nosas explotacións. Traballar con forraxes de 2. Nas explotacións dos dous grupos pódese constatar boa calidade que nos melloren a dixestibilidade da ración completa parece innegociable. Ao mesmo tempo, débese optimizar que a medida que aumenta a eficiencia alimentaria dimiECONÓMICOS ración (figura 21). o manexo reprodutivo do rabaño para tentar traballar na explo- núe o custo daASPECTOS tación con DEL reducidos. Non debemos descoidar o traballo MEDIA ALTA con xenética seleccionada cara á produción para obter animais Figura 21 6,00 máis eficientes e debemos extremar todas as condicións de cow 5,80 EFICIENCIA comfort que nos faciliten a reduciónALIMENTARIA de tensión e que os animais 5,60 5,40 “dirixan” a maior parte da enerxíaDEL obtida á produción.

40,0 39,0 38,0

FND (%)

37,0 36,0 35,0 34,0 33,0 32,0 31,0

1,35

1,45 EAB

1,55

1,65

Figura 18

CUSTO RACIÓN (€)

€/VACA-DÍA

30,0 1,25

DEL 300 280

5,20 5,00 4,80 4,60 4,40

260

4,20

DEL

240

4,00 1,25

220

1,35

1,45

1,55

1,65

1,75

EAB

200

NOS DOUS GRUPOS, A MEDIDA QUE AUMENTA A EA DIMINÚE O CUSTO

180 160 140 1,25

1,35

1,45

1,55 EAB

1,65

1,75

3. O custo da ración por litro de leite producido é infeDE ALIMENTACIÓN rior nas explotacións do grupo de alta produción que no de media produción (figura 22).

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_producion.indd 72

19/06/2013 20:56

COMA SEMPRE, OS PRIMEIROS DENDE 1975

TANQUES DE FRÍO

Baixo consumo e alto rendemento

Salas de ordeño

Colchóns Elmega: confort, duración, suavidade e impermeabilidade

AS NOV

Cornadizas seguras e resistentes

Coas nosas novas camas para area gaste só a area imprescindible Calidade e limpeza co mínimo consumo

Os nosos cepillos son completamente abatibles; permiten un fácil acceso do tractor ó establo

Consulte prezos sen compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

pub_elmega_galego.indd 73

15/06/2013 22:39

PRODUCIÓN

74

ASPECTOS ECONÓMICOS ALTA

Figura 22

0,2

0,2

0,19

0,19 0,184

0,18

0,18 0,17

0,167

0,161

0,16

0,16 0,148

0,15

0,143

0,14

0,14 0,13

0,13 0,126 0,12

0,12

0,11

0,11

0,1

0,1 ALTA

MEDIA

4. Os ingresos brutos por vaca e día son superiores nas explotacións do grupo de alta produción que no grupo de media produción (figura 23).

• Grupo de alta produción: 10,5 €/vaca/día (10,2 €/vaca/ día -12 €/vaca/día) ASPECTOS ECONÓMICOS • Grupo de media produción: 9,02 €/vaca/día (8,4 €/vaca/ día - 9,8 €/vaca/día)

Figura 23

INGRESOS 12,00

12,00 12,00

11,50

11,50

11,00

11,00 10,48

€/vaca-día

10,50

10,50

10,00

10,00 9,90

9,51

9,50

9,50 9,03

9,00

9,00

8,50

8,50

8,00

8,10

7,50

8,00 7,50

7,00

7,00 ALTA

MEDIA

NOTA: Prezo leite 0,3 €/litro

5. A marxe económica sobre alimentación é sensiblemente superior nas explotacións do grupo de alta produción que no grupo de media (figura 24).

• Grupo de alta produción: 5,31 €/vaca/día (5 €/vaca/día - 7€/vaca/día) ECONÓMICOS • Grupo deASPECTOS media produción: 4,21 €/vaca/día (3,4 €/vaca/ día - 5 €/vaca/día) Figura 24

MARXE SOBRE ALIMENTACIÓN

7

7 6,95

6

6 5,3 4,81

5 €/vaca-día

4,65

5

4,19

4

4 3,15

3

3

2

2

1

1

0

0 ALTA

Figura 25

7,00 6,50 6,00 5,50 5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 1,25

1,30

1,35

1,40

1,45

0,15

MEDIA

6. Como vemos na figura 25, nas explotacións destes grupos a marxe económica sobre alimentación increméntase a medida que se incrementa a EA.

1,50 EAB

1,55

1,60

1,65

1,70

1,75

7. A análise conxunta de custos de alimentación de todas as explotacións revélanos que a medida que se incrementa a eficiencia alimentaria das explotacións, tamén se incrementa a “eficiencia alimentaria económica”, entendendo como tal a proporción entre “euros recibidos” e “euros gasALTA PRODUCIÓN EFICIENCIA tados” (figura 26). ALIMENTARIA ECONÓMICA Figura 26 2.5 2.4 2.3 2.2

EA$

€/LITRO

0,17

MARXE SOBRE ALIMENTACIÓN (€)

ASPECTOS ECONÓMICOS • Grupo de alta produción: 0,148 €/litro (0,13 €/l - 0,167 €/l) • Grupo de media produción: 0,16 €/litro (0,142 €/l - 0,184 €/l) €/LITRO

MEDIA

7,50

2.1 2 1.9 1.8 1.7 1.6 1.5 1.3

1.35

1.4

1.45

1.5

1.55

1.6

1.65

1.7

1.75

1.8

EA

8. Os resultados máis destacables a nivel económico de todo o estudo alcánzanse en explotacións coas seguintes características: • Calidade de forraxes extraordinaria que permite a introdución de pequenas cantidades de concentrado.

- Explotación con 6,9 kg de concentrado para 35 l/ vaca/día e EAB de 1,54 - Explotación con 7 kg para 33,7 litros/vaca/día e EAB de 1,54 • Maiores cantidades de leite para un consumo determinado: Conséguense en dous establos con peculiaridades no muxido.

- Explotación con tres muxidos (40 litros/vaca/día, 24 kg de MSI e 1,7 de EAB) - Explotación con robot de muxido (39 l/vaca/día, 23 kg de MSI e 1,69 de EAB) • En todas estas explotacións as condicións de confort son excepcionais.

CONCLUSIÓN FINAL Boas vacas, que queden preñadas ben, que dean moito leite e ao menor custo posible son obxectivos que todos os gandeiros produtores de leite perseguen; os avances realizados neste sentido nas ganderías produtoras de leite galegas nos últimos anos foron espectaculares.

Analizar coidadosamente a nosa explotación nos diferentes temas tratados neste estudo (xenética, recría, confort, reprodución e alimentación), descubrir onde temos os nosos puntos débiles, fixarse obxectivos razoables de mellora en todos estes aspectos, modificar aquelas prácticas de manexo erróneas e tratar de aprender daquelas explotacións que son punteiras en todos estes puntos básicos farannos progresar de maneira importante no obxectivo final común: producir rendiblemente leite de alta calidade, nutritiva e sanitaria, cos máximos niveis de benestar animal e ao menor custo posible.

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_producion.indd 74

18/06/2013 23:07

C

M

Y

CM

MY

CY

MY

K

pub_delAgro.indd 75

15/06/2013 20:51

76

ECONOMÍA As explotacións que máis gañan teñen unha produción forraxeira en calidade e cantidade tales que lles permite non mercar moitas forraxes e reducir o consumo de concentrados

CONTROL DE CUSTOS: OPORTUNIDADES FRONTE Á CRISE Neste artigo inténtanse achegar datos económicos e indicadores técnicos que permitan a cada explotación, en función das súas características particulares, reducir os custos de produción para poder afrontar con éxito a cada vez maior desregulación dos prezos, coa consecuente volatilidade dos prezos dos concentrados e a baixada dos prezos do leite.

INTRODUCIÓN Non é ningunha novidade afirmar que o sector lácteo está a ter serios problemas nos últimos tempos e que o peche de explotacións é unha realidade diaria en Galicia. Esta situación procede, entre outros motivos, da cada vez maior desregulación sobre os prezos. Por unha banda, os prezos dos concentrados están a sufrir variacións tan amplas como súbitas, con tendencia á alza; pola outra, o prezo do leite non está en niveis que permitan remunerar o traballo desenvolvido en moitas explotacións. Os contratos homologados cumpren de momento unha función máis que dubidosa nun contexto de “negociación” onde o produtor, realmente, pouco ten que dicir antes de asinar.

A futura PAC afondará na situación, en tanto que non pon medida correctora ningunha para estabilizar os prezos. A maiores, é posible que favoreza un incremento de custos como consecuencia da aplicación de medidas de protección ambiental. Polo contrario, existe unha alta probabilidade de ver os ingresos por subvencións reducirse pola aplicación do novo sistema de pagamento por superficie.

Xan Pouliquen Xestión Agrogandeira e Natureza SL info@xangalicia.com

Noutras palabras, a situación ameaza con non simplificarse en absoluto nos próximos anos. As explotacións deben, pois, reaccionar (e están, de feito, reaccionando).

Porén, non está moi claro que camiño hai que emprender: implantación do terceiro muxido, intensificación na produtividade, selección xenética para maiores producións, aumento de superficies a millo etc. Escóitanse voces que avogan polo control de custos de produción, redución dos custos de alimentación etc.

Neste pequeno artigo imos tentar achegar datos que permitan a cada explotación definir mellor o camiño a seguir.

Para isto, presentaremos a análise dos resultados económicos do ano 2012 do grupo de Xestión Agrogandeira e Natureza, unhas 30 explotacións de Lugo e A Coruña. Estas explotacións teñen producións de 165.000 a 600.000 litros de cota, con superficies de 12 a 70 hectáreas (táboa 1); en consecuencia, este grupo representa bastante ben o que podemos atopar no país.

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_economia_xan2.indd 76

18/06/2013 22:53

ECONOMÍA

77

Son cada vez máis as persoas que cuestionan que producir máis litros de leite sexa a solución única para o contexto actual

O SEGREDO DOS BENEFICIOS DA EXPLOTACIÓN Cantos máis litros se producen, máis beneficios. Esta é a norma que levan seguindo as explotacións galegas dende hai anos. Non obstante, o que funcionou para moitas explotacións durante anos, agora non parece tan rendible.

Nun contexto de prezos de leite altos e de concentrados a baixo custo, aumentar a produción da explotación podía ter a súa lóxica. Con todo, cada vez son máis as persoas que cuestionan esta estratexia no contexto actual. Para facernos unha idea sobre esta cuestión, clasificamos as explotacións que seguimos en tres grupos: os que máis gañan (cabeza), as explotacións medias (media) e as explotacións que menos beneficios obteñen (cola). Tentamos procurar os elementos que diferencian estes grupos.

As diferenzas de marxe de beneficio entre os grupos son moi grandes, como se pode ver na táboa 2: sen considerar as subvencións, entre o grupo que máis gaña e o que menos existe unha diferenza de marxe neta total de máis de 50.000 euros. Aplicando un soldo de 1.100 euros á man de obra familiar, mantense esta tendencia. Ponse en evidencia que, descontando todo tipo de subvencións, só as explotacións de cabeza están a sacar beneficios por cada UTA; é máis, mesmo con subvencións, as explotacións de cola están a perder uns 6.000 euros por UTA. Estamos, pois, ante unha situación onde existen grandes disparidades entre explotacións, con serios riscos de peche para as peores.

A continuación, imos tentar explicar como chegamos a esta situación. a) Ingresos altos. As explotacións de cabeza e media teñen moitos máis ingresos que as de cola, fundamentalmente polos resultados do manexo dos animais: vendas, necesidades de compra e reposición. Dito doutro xeito, as explotacións con maiores beneficios totais diferéncianse das que teñen os peores, en primeiro lugar, porque teñen boa reprodución, con necesidades de reposición controladas. O prezo do leite marca diferenzas entre as explotacións de cabeza e as de cola na medida en que os grupos de cabeza e medio xuntan máis explotacións con leites diferenciados (ecolóxico e omega 3). Cabe sinalar que as subvencións percibidas polas explotacións (PAC e Contrato de Explotación Sustentable) non explican as diferenzas entre cabeza, media e cola, existindo moitas variacións entre explotacións dentro de cada grupo. b) Custos de produción por litro de leite reducidos. A segunda razón que explica por que unhas explotacións sacan máis beneficios que outras é o custo de produción por litro de leite, e isto antes que o propio volume de produción total.

De feito, os tres grupos producen, de media, as mesmas canti-

www.masterenproduciondeleite.es informacion@masterenproduciondeleite.es

AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA105_economia_xan2.indd 77

19/06/2013 20:58

78

ECONOMÍA

dades de leite: sobre 320.000 litros. En definitiva, a cantidade de litros vendidos non é o máis importante á hora de sacar beneficios na explotación; de feito, danse non poucos casos de explotacións con moito volume e poucas ganancias.

Dentro dos custos, o que marca as diferenzas é esencialmente o custo en alimentos mercados. Neste apartado as diferenzas fanse extremas: o grupo de cabeza gasta unha media de 10,78 céntimos por cada litro entre alimentos mercados para vacas e recría, namentres o grupo de cola gasta 15,30 céntimos. Trátase dunha diferenza de 4,52 euros por 100 litros, que representan máis de 14.000 euros no ano. Como para pararse a pensalo! c) Non hai diferenzas por custos fixos. Cun nivel de produción semellante, en torno aos 320.000 litros, as explotacións non presentan diferenzas en custos fixos (amortizacións, seguridade social, man de obra allea, seguros etc.). A práctica móstranos que os custos fixos non son un factor de primeira importancia para explicar por que unhas explotacións van mellor ca outras. Polo tanto, procurar o aumento de litros da explotación, sen control de custos, non asegura en absoluto maiores ganancias. d) Características de manexo e estruturais. Cabe pararnos nuns poucos indicadores técnicos para entender mellor as distintas situacións. En primeiro lugar, hai que sinalar que todos os grupos teñen produtividades idénticas, en torno aos 7.200 litros de media. Algo semellante acontece coa carga gandeira e a superficie das explotacións. En segundo lugar, diferéncianse a cola e a cabeza polo consumo de concentrado por litro de leite: as explotacións que sacan menos beneficios gastan, de media, 100 gramos de concentrado máis por cada litro de leite vendido, uns 335 gramos. Non existe moito efecto do prezo do concentrado, que non é significativamente distinto entre os 3 grupos.

A cantidade de concentrado consumido por litro de leite marca as diferenzas entre beneficios das explotacións

MANEXO DA ALIMENTACIÓN

Por que as explotacións de cabeza gastan menos que o resto en alimentos? Esta é a gran cuestión. Vimos que non se debe a que teñan vacas de maior produción. Tamén vimos que consumían menos concentrados. Son explotacións algo menos intensivas, con apenas algo máis de superficie (as diferenzas non son significativamente distintas a nivel estatístico) e algo menos de litros por hectárea. O custo de produción forraxeira é idéntico nos tres grupos, por litro, aínda que o grupo de cola gaste algo máis por hectárea (uns 100 euros máis, ata 640 euros/hectárea). Se as explotacións gastan máis por hectárea, é por ter maiores porcentaxes de superficie a millo e maiores gastos en fertilizantes. A redución da intensificación é o que permite reducir drasticamente o custo en alimentación.

No grupo de cabeza atopamos explotacións ecolóxicas, explotacións en pastoreo ou explotacións intensivas con superficies a millo reducidas. Todas estas explotacións teñen unha produción forraxeira en calidade e cantidade tales que lles permite non mercar moitas forraxes e reducir o consumo de concentrados. Dentro das explotacións intenASPECTOS TÉCNICOS CLAVE sivas con cultivo de millo, a maioría aproveitan os intervalos entre millo para implantar praderías de longa duración MANEXO DA REPRODUCIÓN ou mesturas con leguminosas anuais.

A reprodución é moi importante, resulta evidente. Pero Pola contra, o grupo de cola reúne explotacións con pronon só se trata da reprodución como tal, dos intervalos dución de forraxe deficiente combinada cunha alimentaparto-parto, senón tamén das necesidades de reposición. ción descontrolada que fomenta un consumo de concenUnha explotación con boa reprodución do gando pero con trados excesivo. En non poucos casos a produción real dos moitas necesidades de reposición vai terminar con resul- animais é maior dos 7.200 litros, pero a mala reprodución tados peores. Polo tanto, non só se trata de que as vacas (tamén ligada á alimentación) reduce a produción anual empreñen correctamente, senón tamén de facer que du- por ampliación do intervalo parto-parto. ren no noso establo. As explotacións máis intensivas, con vacas máis forzadas, colócanse en situación de desvantaxe, CONCLUSIÓNS xa que precisan de maiores niveis de reposición porque as O estudo dos datos económicos de 30 explotacións seguivacas frecuentemente non dan aguantado o ritmo que se das durante o ano 2012 permite realizar distintas reflexións sobre a dirección que poden tomar as explotacións para lles esixe. facer fronte á situación actual.

SANIDADE En primeiro lugar, queda claro que o importante é facer Un estudo complementario das explotacións, cunha cla- litros que dean beneficios. O simple aumento de produción sificación por beneficios por litro de leite, mostra que as da explotación non garante de ningún xeito a mellora dos explotacións con maiores produtividades por animal son beneficios. Facer máis litros “porque si” non é unha saída tamén as que máis gastos sanitarios por animal e por litro á caída de beneficios das explotacións. É máis, pode ser o teñen. Dito doutro xeito, aumentar os litros por vaca non contrario. Crecer, crecer e crecer, na práctica, non está a leva parella unha redución dos custos sanitarios, senón o asegurar de ningunha maneira que se vaian aumentar os contrario. O grupo de cola gasta 0,82 céntimos máis en sa- beneficios da gandería. Polo tanto, calquera ampliación da nidade, reprodución e limpeza que o grupo de cabeza, que explotación débese facer dende unha perspectiva global, veñen sendo uns 90 euros máis por vaca e ano. que considere o mantemento ou baixada dos custos va-

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_economia_xan2.indd 78

18/06/2013 22:53

ECONOMÍA

79

AS EXPLOTACIÓNS CON MAIORES BENEFICIOS TOTAIS DIFERÉNCIANSE DAS QUE TEÑEN OS PEORES, EN PRIMEIRO LUGAR, PORQUE TEÑEN BOA REPRODUCIÓN, CON NECESIDADES DE REPOSICIÓN CONTROLADAS

A produción de forraxes propias en cantidade e calidade é un factor de primeira importancia nos beneficios da explotación

riables da produción mediante medidas técnicas de acompañamento: ampliación ou cuberta de fosa, ampliación de base forraxeira, melloras de manexo forraxeiro etc. De non facelo, é moi probable que non sexa rendible producir máis litros.

Neste contexto, entendemos que o paso a un terceiro muxido non constitúe ningunha garantía de maiores beneficios na explotación. Debemos ter en conta, ademais, que o aumento da produtividade por animal que esta práctica supón vai en contra da súa lonxevidade, á vez que aumentan os custos sanitarios, como o demostran os resultados prácticos das explotacións. En consecuencia, corremos o risco de diminuír os ingresos por gando vendible e aumentar os custos variables, e situarnos por tanto no grupo de cola, con menores beneficios.

En segundo lugar destácase o papel fundamental do control da ración. Demasiadas veces aínda se continúa pensando que os concentrados son os que dan os litros de leite, polo que se alimentan os animais cunha cantidade de concentrados superior á que require a súa produción real.

Entendemos que este desaxuste ten que ver coa pretensión, ás veces, de manter producións altas con forraxes de moi mala calidade, de tentar mitigar o efecto de colas de lactación longas mediante unha achega de concentrados excesiva e inútil, ou de pretender ter vacas de moita produción, sen máis.

En terceiro lugar, en ligazón co anterior: a produción forraxeira, en cantidade e calidade, aparece como un factor clave do éxito da explotación. Neste senso, o pleno emprego do terreo colle importancia. Isto significa que recomendemos unha superficie cultivada a millo inferior ao 3035% da SAU. Significa tamén que o monocultivo de millo é unha práctica a erradicar por ser menos rendible. En calquera caso, moi probablemente a nova PAC, a través do greening, obrigará a implantar cultivos entre millo e millo, fomentando, pois, unha práctica máis rendible. Os gastos en fertilización son outros dos responsables do maior custo das explotacións de cola: o emprego de cantidades de fertilizantes moi excesivas, a dilapidación do xurro por falta de capacidade de almacén ou por descoñecemento do seu correcto manexo (enterrado) e o emprego de fertilizantes de liberación lenta cada vez máis “intelixentes” (unha mentira, pero, iso si, moi cara) son prácticas técnicas que repercuten de xeito negativo na rendibilidade da explotación.

En cuarto e último lugar, queda bastante claro nos datos ofertados que as explotacións que máis beneficios orixinan son as que manteñen os sistemas de produción menos forzados (gráfica 1 e táboas 1 e 2). Esta afirmación segue sendo certa mesmo se quitamos o efecto das subvencións específicas que estas explotacións poden recibir, dentro do Contrato de Explotación Sustentable. E segue sendo certa tamén mesmo se o miramos por rendemento por persoa que traballa na explotación. A maioría das explotacións ecolóxicas son, nas condicións do ano 2012 (o que confirma tamén resultados anteriores), as que sacan os beneficios máis altos.

CISTERNAS FLEXIBLES, IDEALES PARA ALMACENAR AGUA O PURÍN, GASÓLEOS Y OTROS RESIDUOS LÍQUIDOS DE LA EXPLOTACIÓN

Distribuidor: Telfs. 689 005 584 630 865 609 info@xarcemo.com www. xarcemo.com

AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA105_economia_xan2.indd 79

18/06/2013 22:53

ECONOMÍA

80

Gráfica 1. Desagregación dos beneficios das explotacións.

Ano 2012 400.000

200.000 180.000

350.000

160.000 300.000 250.000

120.000

200.000

100.000 80.000

150.000

Litros

Euros totais

140.000

DEMASIADAS VECES AÍNDA SE CONTINÚA PENSANDO QUE OS CONCENTRADOS SON OS QUE DAN OS LITROS DE LEITE, POLO QUE SE ALIMENTAN OS ANIMAIS CUNHA CANTIDADE DE CONCENTRADOS SUPERIOR Á QUE REQUIRE A SÚA PRODUCIÓN REAL

60.000 100.000 40.000 50.000

20.000 0

0

Ecolóxico

Pastoreo

Intensivo

MEDIA

Sistema produtivo Custos fixos

Custos variables

Beneficio

Litros vendidos

NOTA: A altura das barras representa os ingresos

Táboa 1. Caracterización das explotacións segundo o sistema produtivo. Ano 2012 Custos fixos Custos variables Beneficio Litros vendidos Superficie (ha)

Ecolóxico 29.578 43.086 47.135 206.550 36,45

Intensivo 30.830 85.772 39.999 349.947 41,04

Pastoreo 31.393 96.805 29.567 389.558 27,51

MEDIA 30.666 75.200 39.302 315.173 35,70

Nun contexto de prezos de leite baixos e prezos de concentrados con tendencia á alza, como son os tempos que se nos aveciñan, as explotacións que se levan a peor parte, dentro dunha situación inicial dada, son as que producen o leite a un prezo demasiado alto. A mellora destas explotacións pasa non por aumentar o seu tamaño senón por reducir os custos de produción con base na mellora da súa produción forraxeira e á racionalización da alimentación.

Neste contexto de prezos, o aumento da produción por vaca deixa de ter interese intrínseco, sendo incluso posible xerar máis beneficios con produtividades individuais menores. As explotacións con posibilidades reais de ir máis alá neste razoamento e de implantar sistemas de produción con base en forraxes con leite certificado, ou sistemas con pastoreo, e mesmo produción ecolóxica, son as que se verán menos afectadas polo contexto de volatilidade de prezos, dado que son as que están, neste momento, sacando a maior rendibilidade.

Táboa 2. Algúns dos resultados do grupo de xestión* Gando vendible Venda leite PRODUTO BRUTO PRODUTO BRUTO sen subvencións Alimentación mercada vacas Concentrados Forraxes Produción de forraxes CUSTOS VARIABLES CUSTOS FIXOS CUSTOS TOTAIS MARXE NETA TOTAL MARXE NETA TOTAL sen subvencións Leite vendido Leite/vaca (l/ano) Número de vacas Superficie (ha) % millo Carga gandeira (UGM/ha) Intensificación (l/ano/ha) Concentrado/litro (kg/l) Prezo do concentrado (€/kg) MARXE NETA TOTAL con soldos MN/UTA sen subvencións, con soldos MN/UTA con soldos

CABEZA 4,33 b 38,06 a 42,39 b 42,85 b 9,45 a 9,21 0,24 6,30 15,75 a 8,89 24,65 a 76.540 a 44.823 a 342.599 7.205 48,84 42,42 17% 1,59 9.271 0,234 a 0,405 47.522 a 8.823 a 22.234 a

MEDIA 4,10 b 37,28 ab 41,38 b 41,55 b 10,79 ab 9,81 0,98 6,55 17,34 ab 11,44 28,77 ab 44.676 b 20.472 b 310.186 7.036 44,16 34,64 22% 1,77 9.446 0,270 ab 0,383 14.248 b -2.755 b 8.268 b

COLA 1,24 a 32,45 b 33,69 a 33,94 a 12,49 b 11,24 1,24 6,21 18,70 b 11,06 29,76 b 8.759 c -8.900 c 293.283 7.414 39,19 30,14 28% 1,79 10.700 0,335 b 0,341 -12.634 c -16.759 c -6.101 c

*Letras distintas significan medias estatisticamente distintas ao 95% de confianza

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_economia_xan2.indd 80

18/06/2013 22:54

PUBLIRREPORTAXE

81

Balsa de 1.700 m3, instalada na gandería Coto de Goi. O Picato - Guntín (Lugo)

• BALSAS PARA ALMACENAMENTO DE PURÍN • BALSAS DE POLIETILENO PARA ALMACENAMENTO DE PURÍN, LAGOS ORNAMENTAIS, ENCOROS, ESTANQUES E IMPERMEABILIZACIÓNS

• • • •

DESDE UNHA PESETA POR LITRO SUBVENCIONADAS POLA XUNTA DE GALICIA RAPIDEZ DE INSTALACIÓN (1-2 DÍAS) AMORTIZABLE ATA EN 3,5 ANOS

BAP S.C. BAP SC Ž unha empresa galega situada na zona centro da provincia de Lugo e dedicada ‡ fabricaci—n e montaxe de balsas para almacenamento de auga, puríns e todo tipo de residuos, lagos e encoros artificiais e todo tipo de impermeabilizaci—ns, como cubertas, canles de rego etc. Para iso contamos cunha ampla gama de materiais en pvc e polietileno.

D

ebido á nosa situación e ao coñecemento da actividade gandeira e, sobre todo, aos cambios nas políticas medioambientais que se van levar a cabo, especializámonos na construción de balsas de polietileno para o almacenamento de purín, tanto na construción de balsas novas coma na impermeabilización de zanxas que están sendo utilizadas e que vai ser obrigatorio impermeabilizar.

As vantaxes deste tipo de balsas con respecto ás fosas tradicionais son innumerables: • RAPIDEZ DE INSTALACIÓN (1-2 DÍAS).

• REDUCIÓN DE ATA A TERCEIRA PARTE CON RESPECTO AO CUSTO DUNHA FOSA TRADICIONAL. O QUE QUERE DICIR QUE O MESMO INVESTIMENTO PERMITE CUBICAR O TRIPLE DE CAPACIDADE, PERMITINDO, POLO TANTO, ALMACENAR ABONO ORGÁNICO

DE FÓRA DA EXPLOTACIÓN E TAMÉN PURÍN PARA AS ÉPOCAS DE ABONADO, CO CORRESPONDENTE AFORRO EN ABONADO E MELLORA DA ESTRUTURA DO SOLO. • PERMITE UN CRECEMENTO DA EXPLOTACIÓN MÁIS FLEXIBLE, XA QUE EN 1-2 DÍAS PÓDESE FACER UNHA AMPLIACIÓN DA BALSA A UN CUSTO REDUCIDO. • CONSECUENTE CO IMPACTO AMBIENTAL, XA QUE PODE SER DESMONTADA CON FACILIDADE, O QUE PERMITIRÍA UN CAMBIO DE LOCALIZACIÓN CUN CUSTO MÍNIMO. Dispoñemos tamén dun enxeñeiro técnico agrícola dedicado ao deseño e a situación das balsas e tamén á tramitación de subvencións se fose necesario.

PLAN DE ABONADO ELIXIDO PARA CUBRIR NECESIDADES DE CULTIVO NECESIDADES CULTIVO PARA 600 quilos de Triple 15 40.000 litros de purín vaca 40.000 litros de purín vaca 15 Tms DE MS/ha 200 quilos de Urea 46% 600 quilos de Triple 15 600 quilos de 20/12/8 DE PRODUCIÓN 300 quilos de Cloruro potásico 100 quilos de Urea 46% (especial millo) NITRÓXENO 195 UF de N 195 195 195 FÓSFORO 90 UF de P2O5 90 126 108 POTASIO 225 UF de K20 225 260 225 Custo abonado por ha (sen labores) 377,00 €/ha 258,00 € /ha 205,00 €/ha Aforro en euros por ha con utlización de purín con respecto a abono típico (600 quilos de Triple 15 e 100 quilos de urea) AFORRO PARA SUPOSTO 10 ha Anos para amortizar balsa purín de 800 m3

80.000 litros de purín vaca 300 quilos de 20/12/8 (especial millo) 195 102 360 84,00 €/ha 175 €/ha 1750 € 3,5 anos

• O cálculo da amortización estimado para unha balsa de 800 m3 faise con prezos de mercado de abonados nos que non se ten en conta unha posible suba dada polo incremento de prezo do petróleo.

• Deste xeito, unha suba no prezo do petróleo trae consigo que o período de amortización se reducirá considerablemete ata 2,5 ou 3 anos.

DISTRIBUIDORES DE DEPîSITOS DE ALMACENAMENTO DE AUGA DE ATA 500 m3 RAMIL - TABOADA - LUGO - Telf: 609 379 636

publi_bap_galego.indd 81

AFRIGA ANO XIV - Nº 74

20/06/2013 10:32

82

ECONOMÍA

A EVOLUCIÓN DAS EXPLOTACIÓNS GALEGAS DE LEITE ENTRE 2008 E 2011

Neste artigo analízase a tendencia que segue a produción leiteira en Galicia a partir da evolución das explotacións que colaboraron no programa de xestión da Xunta de Galicia entre os anos 2008 e 2011 e das que participaron na comparación internacional de European Dairy Farmers. internacional de European Dairy Farmers (EDF - Country facts time series 2008-2011, Brauschweig, 2012) en todas as análises dese mesmo período, permiten facerse unha idea bastante aproximada da tendencia que segue a produción leiteira no noso país contextualizada no marco da Unión Europea.

Trátase de dous grupos que, a pesar do seu reducido taINTRODUCIÓN maño (12 explotacións no primeiro caso e 7 no segundo), A evolución do grupo de explotacións que colaboraron no son bastante representativos e cuxos resultados son comprograma de xestión da Xunta de Galicia de forma perma- parados cos das 137 explotacións de EDF-UE que tamén nente entre 2008 e 2011 (Resultados técnico-económicos estiveron presentes en todas as análises anuais realizadas das explotacións de vacún de leite en Galicia. 2011. Con- de 2008 a 2011. Excluíronse as explotacións cun sistema sellería do Medio Rural e do Mar. Xunta de Galicia, 2013), de produción ecolóxico porque os seus elevados prezos e así como daquelas outras que participaron na comparación custos sesgarían moito os valores medios.

Claudio López Garrido*, Fernando Barbeyto Nistal* e Steffi Wille-Sonk** * Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo ** Johann Heinreich von Thünen Institute. Braunschweig claudio.lopez.garrido@xunta.es / fernando.barbeito.nistal@xunta.es / steffi.wille@ti.bund.de

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_economia_claudio.indd 82

18/06/2013 23:00

ECONOMÍA

83

A MELLORA NA PRODUTIVIDADE DO TRABALLO, TANTO EN HORAS/VACA COMO EN KG ECM/HORA, FOI XERAL NESTE PERÍODO. PORÉN, A PRODUTIVIDADE DA TERRA DIMINUÍU LIXEIRAMENTE EN GALICIA MENTRES AUMENTABA PARA O CONXUNTO DE EDF DEBIDO AO INCREMENTO DO TAMAÑO DO RABAÑO E DO SEU RENDEMENTO pois, a tendencia á concentración progresiva da produción de leite nun número de explotacións cada vez menor e con rabaños máis grandes, aínda que este proceso sexa máis lento que en períodos anteriores debido á falta de emprego alternativo derivada da crise económica.

Gráfico 1. Evolución do número de explotacións e da cota/ explotación (kg) en Galicia Explotacións

Cota/explotación

13.800

185.000 179.656

13.587 13.506

180.000

176.268

13.400

13.315

175.000

13.200 170.000 12.932

13.000

166.626

165.000

12.800 12.608

159.154

12.600

160.000

158.384

Cota/explotación (kg)

13.600

explotacións

A EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE EXPLOTACIÓNS Entre o 31 de marzo de 2008 e o mesmo día de 2012, datas de fin da campaña leiteira, desapareceron en Galicia 979 explotacións, aínda que nunha estimación máis realista teríase que incluír boa parte das cesións temporais que se produciron nese período porque moitas desas explotacións deixaron de producir leite definitivamente. Na campaña de 2011-2012 houbo 3.303 cesións temporais e na anterior 3.251, o que indica que a porcentaxe real de abandonos na actividade leiteira podería cuadriplicar ese 7,2% que se deduce das cifras oficiais (táboa 1).

Ademais da desaparición de explotacións, cómpre ter en conta a variación na cota leiteira e as transferencias da mesma entre estratos. Neste período a cota total de Galicia aumentou un 5,3% e a cota por explotación un 13,4%, pasando de 158.384 a 179.656 kg/explotación (gráfico 1). As explotacións de menos de 100 toneladas de cota pasaron de representar o 47,2% das totais, co 14,1% da cota total en 2008, a ser o 44,4% das totais, co 12,1% da cota total no 2012, mentres as explotacións de máis de 300 toneladas de cota, que eran o 13,1% das totais e contaban co 42,2% da cota, pasaron a ser o 17,5% co 50,9% da cota. Mantense,

155.000

12.400

150.000

12.200

145.000

12.000 2008

2009

2010

2011

2012

Táboa 1. Evolución da distribución da cota e do número de explotacións leiteiras por estrato de tamaño (2008-2012) 2008

Cota

Explotacións

2012

Cota total

Explotacións

Cota total

kg

Nº

%

kg

%

Nº

%

kg

%

< 40.000

2.871

21,1

59.856.217

2,8

2.361

18,7

51.012.906

2,3

40.000 - 99.999

3.553

26,1

242.646.329

11,3

3.238

25,7

220.932.990

9,8

100.000 - 149.999

2.202

16,2

270.962.905

12,6

1.944

15,4

239.043.789

10,6

150.000 - 299.999

3.186

23,4

670.193.584

31,1

2.860

22,7

602.638.986

26,6

300.000 - 599.999

1.397

10,3

564.148.590

26,2

1.690

13,4

687.415.150

30,3

600.000 - 1.199.999

337

2,5

270.978.587

12,6

447

3,5

352.400.789

15,6

1.200.000 - 2.399.999

33

0,2

49.412.007

2,3

60

0,5

87.767.567

3,9

≥ 2.400.000

8

0,1

23.767.989

1,1

8

0,1

23.887.989

1,1

TOTAL

13.587

100

2.151.966.208

100

12.608

100

2.265.100.166

100

Cota media (kg/explotación)

158.384

179.656

Fonte: Consellería do Medio Rural e do Mar

AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA105_economia_claudio.indd 83

18/06/2013 23:00

ECONOMÍA

Gráfico 2. Evolución do prezo do leite (€/100 l) en Galicia (2008 -2012) 2009

2010

2011

2012

Gráfico 3. Evolución do prezo do leite (€/100 l) en Galicia, España e a UE (2008-2012) Galicia

España

UE

47

42

37

€/100 KG 32

SE-12

DE-12

NO-12

OU-12

MI-12

JL-12

JN-12

AG-12

FE-12

AB-12

XA-12

MA-12

SE-11

DE-11

NO-11

OU-11

MI-11

JL-11

JN-11

AG-11

FE-11

AB-11

XA-11

MA-11

SE-10

DE-10

NO-10

OU-10

MI-10

JL-10

JN-10

AG-10

FE-10

AB-10

XA-10

MA-10

SE-09

DE-09

NO-09

OU-09

MI-09

JL-09

JN-09

AG-09

FE-09

AB-09

MA-09

SE-08

DE-08

NO-08

OU-08

XA-09

MI-08

JL-08

JN-08

AG-08

FE-08

22

AB-08

27

MA-08

A EVOLUCIÓN DO PREZO DO LEITE 2008-2012 O prezo do leite iniciou un drástico descenso en decembro de 2007 que non se detería ata xullo de 2009, tanto en Galicia coma en España. Na súa recuperación posterior, aínda que coas oscilacións estacionais típicas, non se chegarían a alcanzar os niveis anteriores a 2008. Os prezos máis baixos rexistráronse en 2009, e a nova caída que se produciría en 2012 volveríaos a situar próximos aos alcanzados en 2010.

Aínda que moitos produtores sigan tomando como referencia os prezos de 2007 e 2008, os niveis deses dous anos parecen algo excepcional (gráfico 2).

XA-08

84

Fonte: MARM e Consellería do Medio Rural e do Mar

2008

46 44 42

Prezo leite €/100 L

40 38 36 34 32 30 28 26

Dec

Nov

Out

Set

Ago

Xul

Xun

Mai

Abr

Mar

Feb

Xan

24

O prezo medio do leite en Galicia segue a mesma tendencia que en España e, en xeral, que na UE. O máis salientable é que o prezo medio europeo, que historicamente foi sempre inferior ao español e ao galego, a partir de xuño de 2010 supéraos e nunca máis volve estar por baixo deles.

Aínda que a metodoloxía de cálculo sexa diferente (o prezo do leite estimado por LTO Nederland calcúlase en €/100 kg para un leite homoxeneizado ao 4,2% de graxa e 3,4% de proteína, con menos de 25.000 bacterias e de 250.000 células somáticas e un volume anual de leite comercializado de 500.000 kg), iso non impide apreciar a deterioración da relación entre o noso prezo do leite e o europeo (gráfico 3).

O prezo medio do leite en Galicia é tradicionalmente inferior ao de España, mais a diferenza entre ambos os dous veuse reducindo, pasando de 2,24 €/100 litros en 2008 a 1,26 €/100 litros en 2011. Porén, en 2012 a diferenza volveuse elevar a 1,71 €/100 litros.

A distribución dos prezos do leite percibidos polos gandeiros en función do seu volume de produción mostra que despois da baixa de 2008 os prezos medios, máximos e mínimos aumentaron en todos os estratos ata 2011. Esa tendencia rómpese en 2012, cando os prezos se sitúan por baixo dos de 2011, aínda que por enriba dos de 2009 e 2010 (táboa 2).

A diferenza entre o prezo máximo e mínimo, que en 2008 era de 17,52 €/100 l, foise reducindo ata 1,92 €/100 l en 2011, e volvería a aumentar en 2012 (3,43 €/100 l).

Por outra parte, as diferenzas no prezo medio entre os estratos extremos (≤ 100.000 l e > 700.000 l) foise reducindo tamén, pasando de 6,06 €/100 l en 2008 a 3,84 €/100 l en 2012. Isto cúmprese tamén para o prezo máximo e ata 2011 para o mínimo. O 83% das explotacións, que comercializa o 49% do leite de Galicia, recibiu un prezo inferior ao da media xeral.

Táboa 2. Prezo do leite (€/100 l) e número de explotación por estratos de produción en 2007-2010 Ano

l/explotación

≤ 100.000

100.001200.000

200.001300.000

300.001400.000

400.001700.000

> 700.000

Total

Prezo medio

33,96

35,93

37,17

38,70

39,24

40,02

36,84

2008

Prezo máximo

41,67

44,46

45,96

46,87

48,01

48,33

48,33

2009

2010

2011

2012

Prezo mínimo

30,81

32,58

33,22

35,20

35,76

36,23

30,81

Prezo medio

25,53

26,72

27,80

29,32

29,72

30,41

27,69

Prezo máximo

30,23

31,80

32,86

34,43

34,54

35,68

35,68

Prezo mínimo

23,34

23,63

25,01

26,98

27,15

27,63

23,34

Prezo medio

26,22

27,46

28,60

29,45

30,13

30,85

28,90

Prezo máximo

28,28

29,60

30,62

31,28

31,96

32,38

30,87

Prezo mínimo

25,26

26,58

27,72

28,50

29,12

29,71

27,95

Prezo medio

28,36

29,65

30,64

31,28

31,83

32,28

30,95

Prezo máximo

29,37

30,81

31,88

32,57

32,98

33,37

32,18

Prezo mínimo

27,93

29,04

29,93

30,52

31,18

31,52

30,26

Prezo medio

27,52

28,73

29,74

30,38

30,86

31,36

30,11

Prezo máximo

29,06

30,56

31,53

32,20

32,59

32,98

31,85

Prezo mínimo

26,01

27,02

28,01

28,65

29,14

29,73

28,42

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_economia_claudio.indd 84

18/06/2013 23:00

ECONOMÍA

EVOLUCIÓN DOS RESULTADOS DO GRUPO DE EXPLOTACIÓNS DO PROGRAMA DE XESTIÓN A serie de resultados das explotacións que estiveron presentes en todas as análises realizadas entre 2008 e 2011 mostra a súa progresiva intensificación produtiva. Nese período, a produción de leite por explotación aumentou un 31,5% e o tamaño do rabaño un 20,1%; mais a súa Superficie Agraria Útil (SAU) apenas medrou un 4,8%. Como consecuencia, a carga gandeira, medida tanto en vacas coma en UGM, tamén aumentou, pasando de 1,9 a 2,2 vacas/ha e de 2,84 a 3,36 UGM/ha (táboa 3 e gráfico 4).

O PREZO MEDIO DO LEITE EN GALICIA É TRADICIONALMENTE INFERIOR AO DE ESPAÑA, MAIS A DIFERENZA ENTRE AMBOS OS DOUS VEUSE REDUCINDO, PASANDO DE 2,24 €/100 LITROS EN 2008 A 1,26 €/100 LITROS EN 2011. PORÉN, EN 2012 A DIFERENZA VOLVEUSE ELEVAR A 1,71 €/100 LITROS Táboa 3. Evolución dos índices técnico-económicos do grupo permanente 2008-2011 2008

Nº de vacas

Vacas /ha

70

2,1 50

2

40 29,5

30,9

29,9

29,5

30 1,9

SAU (ha)

29,5

29,5

29,9

30,9

Nº de vacas

56,7

59,8

64,0

68,1

Produción comercializada (l/expl.)

521.085

548.744

590.750

633.299

Produción/SAU (l/ha)

17.675

18.613

19.747

20.484

2,15

Vacas/ha

1,9

2,0

2,1

2,2

56,7

60

2,1

UGM/ha

2,84

3,03

3,26

3,36

2,05

Rendemento (l/vaca)

9.192

9.179

9.232

9.302

2

Concentrado (kg/vaca)

3.341

3.264

3.039

3.001

1,95

Concentrado/leite (g/l)

360

360

330

320

Calidade do leite

Graxa (%)

3,75

3,61

3,61

3,63

Proteína (%)

3,24

1,9

20 1,85 10

1,8

0

1,75 2008

2009

2010

2011

3,18

3,19

3,24

Bacterias (000)

16

18

17

18

Células (000)

219

212

202

195

Prezo do leite (€/100 l)

O rendemento leiteiro apenas aumentou un 1,2%, pasando de 9.192 l/vaca en 2008 a 9.302 l/vaca en 2011, mentres que o consumo de concentrado descendía un 10,2%, o que indica unha mellora da eficiencia produtiva. A evolución de ambas as dúas variables mostra como unha redución do consumo de concentrado non ten por que supor unha baixada do rendemento leiteiro. Así, mentres en 2008 se consumían 3.341 kg/vaca para un rendemento de 9.192 l/ vaca, en 2011 obtivéronse 9.302 l/vaca con 3.001 kg/vaca, pasando a relación entre consumo de concentrado e produción de leite de 360 a 320 g/l (gráfico 5).

Gráfico 5. Evolución do nº de vacas, rendemento (l/vaca) e consumo de concentrado (kg/vaca) 2008-2011 Nº de vacas

Consumo concentrado (kg/vaca)

Rendimento (L/vaca)

10.000

80

9.000

9.192

9.232

9.179

9.302

8.000

70 68

7.000 64 6.000

60 60

5.000

57

4.000 3.000

50

3.341

3.264

3.039

3.001

2.000

40 2008

2009

2010

2011

2,2

64 59,8

2010

2,25 2,2 68,1

2009

CARACTERÍSTICAS DAS EXPLOTACIÓNS

Gráfico 4. Evolución da SAU (ha), nº de vacas e carga gandeira (vacas/ha) 2008-2011 SAU (ha)

85

40,53

29,75

31,91

34,14

Prezo do concentrado (€/t)

329

281

288

352

Relación prezos leite/concentrado

1,23

1,05

1,10

0,97 34,14

RESULTADOS UNITARIOS (€/100 L) Venda de leite

40,53

29,75

31,91

Venda de animais

1,69

1,98

1,73

2,26

Variación do inventario

0,95

2,06

1,06

1,32

Outros ingresos

6,25

7,07

7,13

6,34

Produto bruto

49,41

40,86

41,83

44,06

Compra de gando

1,03

0,58

0,05

0,16

Compra de concentrado vacas

12,25

11,00

11,27

13,60

Compra de alimentos recría

1,18

1,13

3,00

3,29

Produción propia, forraxes

4,26

3,77

3,81

4,79

Compra de forraxes

0,59

0,58

1,45

1,94

Sanidade e reprodución

2,85

2,79

2,57

2,44

Enerxía e maquinaria

2,15

1,97

3,49

3,08

Total gastos variables

24,30

21,22

24,19

27,36

Amortizacións técnicas

1,79

1,98

1,88

2,00

Man de obra retribuída

0,78

1,07

1,03

1,14

Outros custos fixos

6,51

7,17

4,83

4,44

Total custos fixos

9,07

10,23

7,74

7,58

Custo de produción

33,37

31,45

31,93

34,94

Xuros dos capitais propios

0,78

0,80

2,08

2,14

Renda das terras propias

1,13

1,17

1,10

1,17

Custo do traballo familiar

2,19

2,62

2,44

2,84

Total custos de oportunidade

4,10

4,59

5,62

6,15

Custos totais

37,47

36,04

37,55

41,09

Marxe neta

16,04

9,41

9,90

9,12

Beneficio

11,94

4,81

4,28

2,97

2011

AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA105_economia_claudio.indd 85

18/06/2013 23:00

86

ECONOMÍA

O prezo medio anual do leite, despois da suba espectacular de 2007, mantívose alto durante boa parte de 2008, producíndose logo un descenso que se agudizaría en 2009 e comezaría a recuperarse en 2010 e, en maior medida, en 2011. Pola súa parte, o prezo do concentrado, que despois da suba do 25% en 2008 descendeu, aínda que sen alcanzar o nivel de 2007, volveu a elevarse en 2011 ata máximos inéditos. Como consecuencia, a relación entre o prezo do leite e o do concentrado pasou de 1,23 en 2008 a 0,97 en 2011, que é, historicamente, o seu valor mínimo. A consecuencia da baixada do prezo do leite, o produto bruto reduciuse considerablemente en 2009 e aínda que a partir de 2010 se recupera, en 2011 sería, porén, un 10,8% inferior ao de 2008.

Entre 2008 e 2011, os custos variables aumentaron un 12,6% e os de oportunidade un 50%, mentres os fixos se reduciron un 16,4%. Iso significou un aumento do 4,7% do custo de produción e do 9,7% dos custos totais nese período (gráfico 6). O resultado final da evolución de custos e ingresos sería unha diminución da marxe neta nun 43,1% e do beneficio nun 75,1% (gráfico 7).

Gráfico 6. Evolución dos custos variables, fixos, de oportunidade e do prezo do leite (€/100 l) 2008-2011 45

Custos Variables

Custos Fixos

Custos de Oportunidade

Prezo do leite

40,53

40

6,15 35 30

4,1

5,62

4,59 9,07

34,14 7,58

31,91 7,74

29,75 10,23

25 20 15 24,3

21,22

24,19

27,36

2008

2009

2010

2011

10 5 0

Gráfico 7. Evolución da marxe neta e do beneficio (€/100 l) 2008-2011 Marxe neta Beneficio 18 16,04 16 14 11,94 12 9,9

9,41

10

9,12

8 6

4,81

4,28

4

2,97

2 0 2008

Marxe neta 2009

Beneficio 2010

2011

Táboa 4. Evolución das explotacións convencionais de EDF 2008-2011 18 Número de explotacións Variable Tamaño do rabaño Produción de leite Produción de leite comercializable

Ingresos totais Venda de leite Venda e variación de animais Subsidios e balance do IVE Outros ingresos

Custos totais Custos directos Compra de alimentos Compra de fertilizantes Custos relativos ao traballo Compra de gasóleo Custos das construcións Custos da terra Outros custos Custos da cota Custos efectivos Amortizacións Custos de oportunidade Renda familiar Beneficio 1 Primas desacopladas prorrateadas Beneficio 2

Limiar de rendibilidade 1 Limiar de rendibilidade 2 Produtividade do traballo 1 Produtividade do traballo 2 Rendemento leiteiro Carga gandeira Produtividade da terra Capital (sen terra nin cota)

Produtividade capital

EDF -UE 137

Unidade Vacas t ECM/explotación t ECM/explotación Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM Euros/100 kg ECM horas/vaca kg ECM/hora kg ECM/vaca vacas/ha kg ECM/ha Euros/vaca kg ECM/1.000 euros

2008 214 1.741 1.703 42,3 36,1 4,1 0,6 1,4 42,3 15,6 9,2 1,0 15,7 0,9 4,2 2,9 2,4 2,0 26,9 4,2 11,6 11,2 -0,4 3,6 3,2 24,4 34,5 50 202 8.136 1,7 13.859 5.302 1.913

2009 220 1.773 1.736 34,5 28,9 3,9 0,4 1,4 34,5 15,1 9,0 1,0 15,8 1,0 3,9 2,7 2,0 1,8 26,1 4,4 10,9 4,0 -6,9 3,6 -3,3 24,4 33,9 51 199 8.059 1,7 13.822 4.979 1.995

16,04

EDF-Galicia 7

16 14

2010 12 221 10 1.821 8 1.784 6 34,9 29,1 4 3,9 2 0,6 0 1,3 34,9 14,7 8,4 1,0 15,4 0,8 4,4 2,9 1,9 1,4 25,2 4,3 11,2 5,4 -5,7 3,8 -1,9 23,4 33,4 49 208 8.240 1,7 13.874 5.753 1.806

2011 225 1.891 1.853 40,8 34,4 4,4 0,5 2008 1,5 40,8 16,0 9,2 1,0 15,7 1,0 4,6 3,1 1,8 1,2 27,1 4,2 11,1 9,5 -1,6 3,9 2,4 24,6 34,7 48 210 8.404 1,7 14.290 5.812 1.784 11,94

2008 100 9,41 880 877 45,2 4,81 40,9 3,8 0,2 2009 0,4 46,5 21,2 14,8 1,1 18,7 1,4 2,8 1,9 1,2 0,7 28,4 2,7 15,4 14,1 -1,3 4,2 2,9 26,7 41,4 70 120 7.524 2,3 18.991 3.974 2.213

2009 99 9,9 845 844 34,8 4,28 31,0 3,3 0,3 0,32010 43,5 18,3 12,6 0,7 19,4 1,5 2,5 1,8 0,6 0,7 24,7 3,0 15,7 7,1 -8,7 4,1 -4,6 23,9 38,9 68 119 7.308 2,5 19.430 3.796 2.060

2010 2011 99 99 9,12 883 889 882 888 34,1 39,5 31,1 2,97 33,0 1,6 4,8 1,4 1,1 0,1 2011 0,5 45,5 48,3 18,7 22,8 12,1 14,1 0,8 0,4 19,0 19,6 1,3 1,6 2,5 2 1,9 1,9 2,1 2,1 1,2 0,0 25,6 29,7 2,9 2,9 17 15,6 5,7 6,8 -11,4 -8,8 3,5 4,7 -7,9 -4,1 25,5 26,3 41,2 41,8 70 69 125 126 7.482 7.585 2,4 2,3 19.754 18.695 3.623 3.528 2.240 2.509

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_economia_claudio.indd 86

18/06/2013 23:00

ECONOMÍA

87

AS EXPLOTACIÓNS GALEGAS, QUE ESTÁN ENTRE AS MÁIS PEQUENAS DE EDF, NON AUMENTARON A SAU, NIN O NÚMERO DE VACAS, NIN O RENDEMENTO POR VACA E, POR TANTO, TAMPOUCO A CARGA GANDEIRA E A PRODUCIÓN DE LEITE POR EXPLOTACIÓN E POR HECTÁREA ENTRE 2008 E 2011. ISO PROVOCOU QUE AS DIFERENZAS COA MEDIA DE EDF SEGUIRAN AMPLIÁNDOSE

EVOLUCIÓN DOS RESULTADOS DAS EXPLOTACIÓNS DE EDF As explotacións galegas pertencentes a EDF que participaron nas análises anuais de 2008 a 2011 son dun tamaño algo maior que as do grupo do programa de xestión, tanto en SAU (43 vs. 30 ha) coma en número de cabezas (99 vs.

68 vacas) ou produción comercializada de leite (888 vs. 633 t). A carga gandeira é similar (2,3 vs. 2,2 vacas/ha), mais o rendemento leiteiro no grupo de EDF é moi inferior (7.585 vs. 9.302 l/vaca) e, por tanto, tamén o é a produción de leite por unidade de superficie (18.695 vs. 20.484 l/ha).

Cómpre salientar que se as explotacións do programa de xestión son máis intensivas que as do grupo galego de EDF, estas, á súa vez, están entre as máis intensivas da UE, só superadas polas portuguesas (38.270 kg/ha) e polas do Levante español (35.984 kg/ha), sendo a media de EDFUE de 13.166 kg/ha.

Os valores medios das variables que caracterizan a estrutura de EDF-UE foron aumentando lenta pero constantemente. Así, a produción comercializada de leite creceu un 8,8%, mediante o aumento do número de vacas nun 5,1% e do rendemento leiteiro nun 3,3%. Polo contrario, as explotacións galegas, que están entre as máis pequenas de EDF, non aumentaron a SAU, nin o número de vacas, nin o rendemento por vaca e, por tanto, tampouco a carga gandeira e a produción de leite por explotación e por hectárea entre 2008 e 2011 (táboa 4). Iso provocou que as diferenzas que xa existían en 2008 entre as explotacións galegas e a media de EDF seguiran ampliándose (gráfico 8).

Gráfico 8. Evolución do número de vacas e da produción de leite (t) en EDF 2008-2011 Vacas EDF

Vacas GZ

Produción EDF

Produción GZ

1784

1853

2000

250 230

1736

1703

210

225

221

220 214

1500

170 150

877

844

882

888

99

99

1000

130 110 500 90

100

99

70 0

50 2008

2009

2010

2011

vacas

Produción (t)

190

Cómpre salientar que os ingresos totais e os procedentes da venda do leite, que en 2008 en Galicia eran superiores aos de EDF (45, 42 vs. 42,5 €/100 kg nos ingresos totais e 40,9 vs. 36,1 €/100 kg na venda de leite), foron diminuíndo e, a partir de 2010, os ingresos totais xa eran inferiores en Galicia (39,5 vs. 40,8 €/100 kg), mentres que os procedentes da venda do leite o foron desde 2011 (33 vs. 34,4 €/100 kg), tal como se reflicte no gráfico 9.

Por outra parte, mentres os ingresos descendían, a partir de 2009 os custos non deixaron de crecer. Os directos, constituídos fundamentalmente polos alimentos comprados para os animais, que xa eran máis altos en Galicia, mantivéronse relativamente controlados ata 2011, en que aumentaron un 21,9% en Galicia e un 8,8% en EDF (gráfico 10).

Os custos relativos ao traballo, que ademais dos salarios inclúen contratos, maquinaria e enerxía porque se consideran factores alternativos, así como os da terra, permaneceron relativamente estables en Galicia; no entanto, os das construcións retrocederon, debido probablemente á retracción do investimento.

Os custos totais, despois de terse reducido en 2009, comezaron a aumentar en 2010, aínda que para o conxunto de EDF en 2011 serían inferiores aos de 2008 (40,8 vs.

42,3 €/100 kg). Polo contrario, en Galicia elevaríanse de 46,5 a 48,3 €/100 kg. O incremento dos custos totais non se debe ás amortizacións nin aos custos de oportunidades, senón aos gastos efectivos, nos que hai pouca marxe de manobra cando nas explotacións existe unha gran dependencia de insumos externos. De feito, o incremento dos custos efectivos en EDF-UE (0,7%) entre 2008 e 2011 foi moi inferior ao de Galicia (4,6%).

A renda familiar e o beneficio experimentaron unha drástica redución en 2009. Aínda que a recuperación comezaría en 2010 para o conxunto de EDF, en Galicia retrasaríase ata 2011, ano en que o beneficio con primas desacopladas logra saír de perdas para o conxunto de EDF; porén, en Galicia continúan os números vermellos aínda que as primas desacopladas sexan superiores (3,9 vs. 4,7 €/100 kg). Con todo, só o grupo de cabeza de EDF, constituído polo 25% das mellores explotacións, logrou ter beneficio en 2011 (gráfico 11).

AFRIGA ANO XIX- Nº 105

AFRIGA105_economia_claudio.indd 87

18/06/2013 23:00

ECONOMÍA

88

O INCREMENTO DOS CUSTOS TOTAIS NON SE DEBE ÁS AMORTIZACIÓNS NIN AOS CUSTOS DE OPORTUNIDADES, SENÓN AOS GASTOS EFECTIVOS, NOS QUE HAI POUCA MARXE DE MANOBRA CANDO NAS EXPLOTACIÓNS EXISTE UNHA GRAN DEPENDENCIA DE INSUMOS EXTERNOS Por outra parte, os dous limiares de rendibilidade, que indican o prezo a que tería que venderse o leite para cubrir os custos de produción e os totais, apenas variaron entre 2008 e 2011, tanto no grupo de explotacións galegas coma no conxunto de EDF. A mellora na produtividade do traballo, tanto en horas/vaca como en kg ECM/hora, foi xeral neste período.

Porén, a produtividade da terra diminuíu lixeiramente en Galicia mentres aumentaba para o conxunto de EDF debido ao incremento do tamaño do rabaño e do seu rendemento.

Gráfico 11. Evolución da renda familiar e do beneficio, con e sen primas desacopladas (€/100 kg) 2008-2011 Renda familiar

Gráfico 9. Evolución dos ingresos da venda do leite e de animais e outros e do custo total (€/100 kg) 2008-2011

Beneficio sen primas desacopladas

15

14,1 11,2 9,5

10 Leite

Animais e outros

Beneficio con primas desacopladas

7,1

Custo Total

5

48,3 46,5 42,3 40

45,5 43,5

4,4

40,8

€/100kg

45

6,1 6,4

2,9

-1,9

-1,6

-1,3

-3,3

3,1

-4,1

-4,6

-5,7

30

€/100 kg

2,4

-0,4 -5

3,9

5,8

5,7

4

0

6,4

34,9

34,5

35

3,2

6,8

5,7

5,4 50

-6,9 -10

-8,7

-7,9

-8,8

25

-11,4 40,9

20 36,1

-15

34,4

15

31

29,1

28,9

EDF-08

33

31,1

EDF-09

EDF-10

EDF-11

GZ-08

GZ-09

GZ-10

GZ-11

10 5 0 EDF-08

EDF-09

EDF-10

EDF-11

GZ-08

GZ-09

GZ-10

GZ-11

O capital investido por vaca non deixou de aumentar no conxunto de EDF (9,6%), mentres que en Galicia diminuía un 11,4%, ao tempo que a produtividade do capital se reducía para o conxunto de EDF (6,5%) e crecía en Galicia un 13,4%.

Gráfico 10. Evolución dos custos directos, do traballo, construcións, terra e outros e dos ingresos totais (€/100 kg) 2008-2011 Directos

Traballo

Construcións

Terra

Outros

Ingresos totais

50 1,9 45 42,3 40

4,4 2,9

35

4,2

3

3,8

3,3

2,7

2,9

3,9

34,5

40,8

3,1 34,9

€/100 kg

45,2

34,8

4,6

2,1 1,9 2

3,3 1,9 2,5

1,3 1,8 2,5

39,5 34,1

4,4

19,6

18,7

30 25

1,9 2,8

19,4

19

18,3

18,7

GZ-09

GZ-10

15,7

15,7

15,8

15,4

15,6

15,1

14,7

16

EDF-08

EDF-09

EDF-10

EDF-11

20 15 21,2

10

22,8

5 0 GZ-08

GZ-11

CONSIDERACIÓNS FINAIS A pesar do escaso número de explotacións que integran os dous grupos estudados, estes reflicten bastante ben o acontecido entre 2008 e 2011. A sua evolución, que é coincidente, mostra como a renda familiar das explotacións leiteiras galegas se reduciu á metade e as súas perdas económicas se ampliaron considerablemente no breve período de catro anos.

A base territorial das nosas explotacións, de moito menor tamaño que a media europea, non aumenta, ao contrario do que está a acontecer na UE, polo que non teñen máis vía de crecemento que a intensificación produtiva.

Aínda que en toda Europa o sector atravesa dificultades debido á volatilidade dos prezos do leite e dos insumos, especialmente dos que concernen á alimentación do gando, a situación das explotacións galegas é máis grave pola súa dependencia externa e pola rixidez dos seus sistemas produtivos, sen que se advirta ningunha iniciativa política destinada a modificar esta situación cara á mellora da estrutura.

Os custos aumentan en Galicia a un ritmo máis rápido que nos países europeos e a nosa produtividade crece moito máis lentamente, o que conduce á perda de competitividade, á marxinación e á desaparición progresiva das nosas explotacións nun contexto de destrución de emprego nos outros sectores produtivos.

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

AFRIGA105_economia_claudio.indd 88

18/06/2013 23:00

SEPT 10 13 Rennes - Francia Planeta ganadería La cita de los profesionales de las producciones animales:

1.300 expositores 11.000 visitantes internacionales de más de 110 países 110.000 visitantes 800 animales expuestos Superficie de exposición de 156.000 m2 Rue Maurice Le Lannou - CS 54239 - 35042 RENNES CEDEX - France - Tel. +33 223 48 28 80 - international@space.fr

EL SALÓN INTERNACIONAL DE LA GANADERÍA pub_space.indd 89

15/06/2013 22:40

90

AGRICULTURA

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Figura 3.1. Tractor de montaña traballando cunha segadora de discos de montaxe frontal

MAQUINARIA AGRÍCOLA ESPECÍFICA PARA O MANEXO DE PRADEIRAS EN PENDENTES ELEVADAS

O traballo agrícola en pastizais e pradeiras en pendente xera riscos de deslizamentos e envorcos das máquinas. Por iso, neste artigo detallamos as características das máis recomendables para este tipo de manexo: os pequenos equipos dun eixo, os tractores de montaña e os vehículos multifunción.

David Santamarta de Juan1 e Juan Antonio Boto Fidalgo2 Enxeñeiro Agrónomo (Universidade de León) 2 Dr. Enxeñeiro Agrónomo (Universidade de León)

1

INTRODUCIÓN Os pasteiros e as praderías naturais destinados á produción de forraxes para a alimentación do gando adoitan atoparse en rexións cun clima que normalmente está caracterizado por unha elevada pluviometría. Os chans nos que se sitúan estas praderías presentan unha baixa adherencia para os vehículos, tanto pola alta humidade que conserva o terreo coma pola existencia da cuberta vexetal.

DESLIZAMENTO DAS MÁQUINAS

Debido a esta baixa adherencia, cando as máquinas agrícolas circulan sobre este tipo de superficies é habitual que se produza o deslizamento das súas rodas motrices, provocando unha perda de tracción que pode dar lugar á formación de rodeiras na parcela. Se as pradeiras se sitúan sobre terreos con pendentes elevadas, estes problemas de adherencia vense acrecentados e, en moitas ocasións, os labores mecanizados resultan imposibles. Ademais do descenso no rendemento do traballo, ocasionado polo patinar das rodas, comprométese a seguridade das persoas, debido ao gran risco que existe de que as máquinas de tracción se deslicen ladeira abaixo fóra de control.

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

maquinaria_galego.indd 90

20/06/2013 21:29

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Figura 2.1. Equipo dun eixo con rodas de pinchos segando forraxe con barra corte alternativo (fonte: Rapid Technic AG)

AGRICULTURA

91

EQUIPOS DUN EIXO Os equipos dun eixo son máquinas motrices de pequeno tamaño, con potencias entre 7 e 30 CV, dirixidas manualmente por unha persoa mediante unhas rabelas, que permiten a montaxe de diversos accesorios para a recolección de forraxes e o mantemento de pradeiras en pequenas parcelas. Son equipos especialmente deseñados para realizar traballos moi lixeiros en terreos de pendente extrema (mesmo de máis do 100%).

SEGURIDADE PARA AS PERSOAS FRONTE A DESLIZAMENTOS E ENVORCOS

A vantaxe destas máquinas radica en que se se produce un envorco ou un deslizamento do equipo ao traballar en ENVORCO DAS MÁQUINAS elevadas pendentes, o operario que as manexa só terá que Por outra banda, cando unha máquina agrícola conven- soltar o guiador e non sufrirá ningún dano persoal. Por iso, cional se inclina ao traballar sobre unha pradería situada están considerados como os equipos máis seguros para tranunha forte pendente existe un gran risco de envorcadura. ballar en situacións de extrema pendente. Aínda así, para A razón é que os equipos de tracción convencionais pre- reducir o risco de envorcadura presentan un baixo posisentan o centro de gravidade situado a unha considerable cionamento dos seus elementos mecánicos e unha grande altura con respecto ao chan. Isto débese a que estas má- anchura de vía, que pode ser ampliable mediante a monquinas dispoñen dun elevado despexe para poder pasar por taxe de rodas supletorias e alongadores de eixo. Ademais, enriba das plantas sen danalas cando realizan labores sobre é moi habitual dotar estes equipos de rodas metálicas con cultivos, operacións que non son moi habituais na agricul- pinchos ou gadoupas que se cravan no terreo para mitigar tura de montaña. Por tanto, os tractores e máquinas con- o risco de deslizamento. vencionais resultan demasiado “zancudos” para traballar en contornas montañosas, nas que predominan as pradeiras MANEXABILIDADE DA MÁQUINA E PENOSIDADE DO TRABALLO Como son equipos manexados manualmente sobre unha situadas sobre terreos inclinados. pendente, teñen o grande inconveniente de provocar o preNECESIDADE DE MÁQUINAS ESPECÍFICAS maturo cansazo do operador, máxime ao realizar cambios Na rexión montañosa dos Alpes, territorio que posúe unha de dirección. Para reducir o esforzo do condutor ao realizar gran superficie de praderías situadas en ladeiras con elevadas os xiros, a maioría de fabricantes ofrece modelos dotados pendentes, xurdiron varios fabricantes de maquinaria agrícola con transmisión hidrostática, que actúa independentemenespecífica para o manexo deste tipo de praderías e pasteiros. te sobre cada unha das dúas rodas motrices da máquina, Estas empresas, con grande arraigamento entre os agriculto- freando en maior ou menor medida a roda do lado cara res e gandeiros da zona, están en continua expansión e os seus ao que se quere virar e facendo virar máis rápido a roda do produtos xa se empezan a comercializar noutras zonas mon- lado contrario, o que facilita os cambios de dirección. tañosas europeas, coma os Pireneos. A súa gama de máquinas VERSATILIDADE DE USO pódese dividir en tres liñas de equipos: En canto aos implementos que poden accionar, son equipos que xeralmente se utilizan en praderías moi abruptas • Pequenos equipos dun eixo para realizar a sega da forraxe mediante barra de corte al• Tractores de montaña ternativo (figura 2.1), aínda que existen modelos de alta • Vehículos multifunción potencia (de máis de 20 CV) nos que se pode integrar unha pequena segadora de corte rotativo. Tamén son moi utilizados para realizar o volteado da herba, mediante restrelos henificadores ou de descarga lateral, nas zonas ás que non se pode acceder co tractor.

Aínda que son implementos menos habituais, é posible dotalos dun empuxador de forraxe (figura 2.2) para trasladar a herba desde zonas de extrema pendente ata unha zona máis ou menos chá onde poida chegar o tractor coa empacadora. Outra posibilidade é que poidan accionar Figura 2.2. unha mini-rotoempacadora (figura 2.3) coa que se pode Equipos dun eixo accionando traballar en zonas impracticables para calquera outra máun empuxador quina. Ademais da recolección de forraxes, tamén permiten de forraxe (fonte: Reform-Werke) a súa utilización para levar a cabo a conservación adecuada de praderías e pasteiros mediante a montaxe de diversos tipos de rozadoras (figura 2.4).

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

maquinaria_galego.indd 91

20/06/2013 21:29

92

AGRICULTURA

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

A VANTAXE DOS EQUIPOS DUN EIXO RADICA EN QUE SE SE PRODUCE UN ENVORCO OU DESLIZAMENTO DO EQUIPO AO TRABALLAR EN ELEVADAS PENDENTES, O OPERARIO QUE O MANEXA SÓ TERÁ QUE SOLTAR O GUIADOR E NON SUFRIRÁ NINGÚN DANO PERSOAL

TRACTORES DE MONTAÑA Os tractores de montaña son equipos automotrices de media potencia (entre 40 e 100 CV) concibidos para realizar tarefas de recolección de forraxes e de conservación en praderías, en parcelas de gran pendente (ata do 65%).

Principalmente diferéncianse dos tractores convencionais na súa maior resistencia ao envorco e ao deslizamento e na súa mellor maniobrabilidade, necesaria para o traballo nos minifundios que abundan nas zonas de montaña..

todas as bases de rodaxe é homoxéneo e máis facilmente controlable que nos tractores convencionais con rodas desiguais, nos que un eixo sempre adoita deslizarse máis que o outro. Ademais, como todas as rodas son pequenas e idénticas, é posible dotar o vehículo de dirección nos dous eixos. Co modo de dirección en “cangrexo” pódense dirixir todas as rodas do tractor cara á parte alta da pendente cando se produce un lixeiro deslizamento da máquina ladeira abaixo. Desta forma, é posible recuperar facilmente o control do tractor.

RESISTENCIA AO ENVORCO

A súa gran resistencia ao envorco vénlles outorgada porque foron deseñados co obxectivo de lograr que o centro de gravidade do tractor se sitúe a unha altura moi baixa con respecto ao chan. Para logralo, reduciuse o despexe do tractor ao mínimo necesario para que poida circular sobre un pequeno cordón de forraxe duns 25 cm de altura. Isto conseguiuse equipando o tractor con rodas de pequeno diámetro (de 14 a 17 polgadas). O feito de que as rodas sexan de baixo diámetro fai que os eixos vaian situados moi preto do chan. Esta posición dos eixos permite que o resto dos principais elementos mecánicos do tractor (transmisións, motor...) tamén poidan situarse nunha posición moi baixa, o que diminúe enormemente a altura do centro de gravidade do tractor de montaña. Así mesmo, as rodas de pouco diámetro permiten unha rápida montaxe de rodas xemelgas para aumentar a anchura de vía. Todo iso reduce considerablemente o risco de envorcadura.

Figura 3.2. Restrelo versátil de descarga lateral montado no tripuntal dianteiro dun tractor de montaña (fonte: Aebi Schmidt)

RESISTENCIA AO DESLIZAMENTO E MANOBRABILIDADE

Doutra banda, a súa gran resistencia ao deslizamento reside, en parte, no feito de que todas as rodas do tractor sexan iguais. Isto fai que a adherencia entre as rodas de ambos os eixos sexa similar. Por iso, o deslizamento de

Figura 2.3. Mini-rotoempacadora deseñada para ser accionada por un equipo dun eixo (fonte: Caeb International SRL)

Figura 3.3. Tractor de montaña traballando cun restrelo henificador

Figura 2.4. Rozadora de eixo horizontal accionada por un equipo dun eixo (fonte: Rapid Technic AG)

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

maquinaria_galego.indd 92

20/06/2013 21:29

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

AGRICULTURA

93

VERSATILIDADE DE USO

Para a montaxe de implementos, os tractores de montaña dispoñen de dous enganches tripuntais, dianteiro e traseiro, con sendas tomas de forza e servizos hidráulicos exteriores.

Isto permite a combinación de equipos na parte dianteira e traseira do tractor (por exemplo: segadora diante e restrelo detrás), o que redunda nunha óptima repartición de peso entre ambos os eixos.

Figura 4.4. Vehículo multifunción cun espallador de esterco (fonte: Aebi Schmidt)

Figura 3.6. Rexeneradora de praderías montada no tripuntal dianteiro dun tractor de montaña e “resementadora” no tripuntal traseiro (fonte: Aebi Schmidt)

As máquinas de recolección de forraxes máis habituais para este tipo de tractores son a segadora de corte rotativo de montaxe frontal (figura 3.1), o restrelo versátil de descarga lateral de montaxe frontal (figura 3.2) ou traseiro, o restrelo henificador de montaxe traseira (figura 3.3) e o restrelo hilerador de montaxe anterior ou posterior. Aínda que é menos frecuente nos países de orixe destas máquinas, tamén poden accionar rotoempacadoras lixeiras (figura 3.4) e encintadoras suspendidas na parte frontal. Para o mantemento das praderías e pasteiros, o máis común é montar rozadoras de eixo horizontal no tripuntal dianteiro (figura 3.5) e rexeneradoras de praderías no tripuntal dianteiro e traseiro (figura 3.6). Ademais, algúns modelos permiten o axuste dunha pequena pa cargadora para a manipulación de materiais na explotación.

VEHÍCULOS MULTIFUNCIÓN Os vehículos multifunción son máquinas automotrices de potencia media (de 50 a 110 CV), cunha configuración similar á dun “tractocarro” (algúns modelos son unha evolu-

Seguros agrarios

Protexa a súa explotación agraria En ”la Caixa” ofrecémoslle unha extensa gama de seguros especificamente pensada para cubrir os riscos que poidan xurdir no día a día da súa explotación agraria.

Así, poderá asegurar os ingresos da súa colleita e do seu gando, cubrirá os riscos do seu negocio e garantirá a súa protección, a da súa familia e mais a dos seus traballadores.

AgroCaixa

[Ti [ es a Estrela Información suxeita ás condicións xerais, particulares e especiais de cada póliza, así como ás condicións de subscrición.

SegurCaixa Adeslas, S.A. de Seguros e Reaseguros. VidaCaixa, S.A. de Seguros e Reaseguros. Caixabank, S.A., operador de banca-seguros exclusivo de VidaCaixa, S.A., con CIF A-58333261, e autorizado de SegurCaixa Adeslas, S.A., con CIF A-28011864, inscrito no rexistro administrativo de mediadores da DXSFP co código C0611A08663619, e autorizado para a distribución de seguros CASER, en virtude do convenio de distribución entre VidaCaixa e CASER.

www.laCaixa.es/agrocaixa

Prensa 174X124 SegAgrarios gal.indd 1

maquinaria_galego.indd 93

AFRIGA ANO XIX - Nº 105 10/05/12 09:25

20/06/2013 21:29

94

AGRICULTURA

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

O FUNDAMENTO DE DESEÑO DO VEHÍCULO MULTIFUNCIÓN RESIDE EN QUE EN VEZ DE ARRASTRAR AS CARGAS AS LEVA ENRIBA. ISTO PERMITE QUE A CARGA TRANSPORTADA NON EXERZA UNHA FORZA SOBRE O VEHÍCULO QUE TENDA A FACELO DESLIZAR LADEIRA ABAIXO

Figura 3.5. Tractor de montaña traballando una rozadora de eixo horizontal e montaxe frontal (fonte: Aebi Schmidt)

ción deste tipo de vehículos), deseñados para realizar labores de recolección (forraxe), distribución (xurro, esterco…) ou transporte de produtos en praderías cunha pendente de ata o 60%.

FUNDAMENTO DO VEHÍCULO MULTIFUNCIÓN

Figura 3.4. Rotoempacadora lixeira accionada por un tractor de montaña (fonte: Reform-Werke)

Á hora de realizar tarefas agrícolas pesadas de transporte de materiais agrícolas, a forma convencional de proceder é que un tractor arrastre un remolque onde se traslada a carga.

Se esta operación de remolcado se realiza sobre unha forte pendente, e o remolque se desliza ladeira abaixo, vai ser imposible corrixir a súa traxectoria. Ademais, o remolque vai exercer unha forza sobre o tractor que vai tirar desta ladeira abaixo, polo que é probable que o tractor tamén se deslice e o condutor perda o control do conxunto. Pola contra, o fundamento de deseño do vehículo multifunción (do mesmo xeito có do “tractocarro”) reside en que no canto de arrastrar as cargas lévaas enriba. Isto permite que a carga transportada non exerza unha forza sobre o vehículo que tenda a facelo deslizar ladeira abaixo. Ademais, en caso de deslizamento é máis fácil controlar un vehículo de dous eixos motrices que un conxunto con remolque (sexa traccionado ou non).

CONFIGURACIÓN DO VEHÍCULO

Figura 4.2. Vehículo multifunción recollendo herba cun autocargador de forraxe (fonte: Reform-Werke)

Os vehículos multifunción dispoñen dunha plataforma (parecida á dun camión) sobre a que se poden montar diferentes implementos intercambiables (figura 4.1), como un autocargador de forraxe, unha cuba de xurro, un espallador de esterco etc. De aí vénlle o apelido de “multifunción”, xa que cun mesmo vehículo pódense realizar diferentes labores con só cambiar o implemento. Polo demais, presenta rodas de pequeno diámetro iguais nos dous eixos, o que lle confire todas as vantaxes en materia de seguridade fronte a envorcos e deslizamentos xa comentados no apartado do tractor de montaña.

Con todo, o feito de que monte estas pequenas rodas limita en gran medida a capacidade de carga do vehículo (uns 8.000 kg de PMA nos modelos de maior tamaño).

VERSATILIDADE DE UTILIZACIÓN

Figura 4.3. Rotoempacadora encintadora de forraxe montada sobre un vehículo multifunción (fonte: Reform-Werke) Figura 4.1. Sistema de conexión dos implementos intercambiables nun vehículo multifunción (fonte: Caron SRL)

Os implementos máis usuais cos que se utiliza o vehículo multifunción nas operacións de recolección de forraxes en zonas de montaña son o autocargador de forraxe (figura 4.2) e, en menor medida, a rotoempacadora encintadora (figura 4.3). Para a conservación e o mantemento de praderías e pasteiros tamén se lle pode axustar un espallador de esterco (figura 4.4) ou unha cuba de xurro. Ademais, pódese montar unha caixa basculante para o transporte doutros materiais agrícolas na explotación e, desta forma, utilizar o vehículo multifunción a modo de “tractocarro”.

Outros accesorios que se poden axustar ao vehículo, e que aumentan a súa versatilidade, son o tripuntal dianteiro e traseiro e o guindastre con brazo telescópico.

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

maquinaria_galego.indd 94

20/06/2013 21:29

AGROAMB

GRUPO

É unha compañía orientada a dar solucións de valorización e xestión integral dos residuos, empregando sempre as mellores técnicas dispoñibles e optimizando a loxística de transporte.

O GrupoÊAGROAMBÊposúe autorización para a xestión de: Valorización e xestión de residuos sólidos urbanos (SC-U-NP-XV-00040 y SC-U-NP-XV-00036 ) Valorización e xestión de residuos industriais non perigosos (SC-INP-XV-00064 y RIV-24/01) Rexeneración ambiental Transporte de residuos perigosos (T/001/01) Transporte de residuos sólidos urbanos (SC-U-NP-XRT- 00072) Transporte de residuos industriais non perigosos (SC-I-NPXRT-00083, SC-I-NP-XRT-00056 e SC-I-NP-XRT-00122) Conforman o GrupoÊAGROAMBÊas seguintes empresas:

AGROAMB

VALORIZACIîNÊEÊTRATAMENTOÊDEÊRESIDUOSÊBIODEGRADABLES

Titular da primeira planta cunha capacidade próxima a 300.000 tms/ano para a valorización e tratamento de residuos agrarios segundo o disposto no RD 824/2005 sobre fertilizantes, o RD 1310/1990 sobre a aplicación agrícola de lodos e o Regulamento CEE 1774/2002 sobre subprodutos animais.

Agroamb aposta fortemente por I+D+i coa súa presenza en numerosos proxectos de investigación.

TRESAMB

LOXêSTICAÊESPECêFICAÊENÊCONTEDORES

Dispón de vehículos específicos en diferentes configuracións, adaptándose a cada necesidade medioambiental do cliente. Innovación e eficacia no transporte. Servizos de conselleiro de seguridade e operador de transportes.

AGROAMB-TRESIMAÊUTE

XESTIîNÊEÊPRESTACIîNÊDEÊSERVIZOSÊMEDIOAMBIENTAIS

Comercializa e coordina a prestación de servizos para a xestión ambiental integral dos distintos residuos (incluídos residuos perigosos). Desde a súa recente creación, xestiona máis de 50.000 tms/ano de residuos biodegradables.

ONEGAÊARES,ÊS.L.U.

SERVIZOSÊAVANZADOSÊDEÊTECNOLOXêAÊAGRARIA

Empresa de servizos agrarios que conta cos últimos equipos en mecanización para a sementeira, cultivo e posterior recolección das diferentes producións agrarias.

TROBOÊAGRêCOLA,ÊS.C.G. PRODUCIîNÊINTEGRADAÊDAÊTERRA

Sociedade para a explotación en común da terra, orientada á produción integrada de forraxes e cultivos enerxéticos. Dispón dun banco de terras que supera as 3.000 hectáreas.

Agroamb C/ Calzada das Gándaras, 11.

Local baixo dta. 27003 Lugo Teléfono (+34) 982 231 365

pub_agroamb_galego.indd 95

Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com Web www.agroamb.com

100%ÊGALEGOÊÐÊGLOBALIZACIîNÊÐÊENERXêASÊRENOVABLESÊÐ

O GrupoÊAGROAMB está formado por un conxunto de empresas cuxa actividade completa o ciclo da xestión de residuos, contando para iso cun equipo multidisciplinar de profesionais con ampla experiencia na Xestión Medioambiental e Agronómica.

(30ÊPOSTOSÊDIRECTOS,ÊMçISÊDEÊ150ÊINDIRECTOS)ÊÐÊCAPITALÊ

AGROAMB está autorizada pola Administración española como PLANTA TÉCNICA para a elaboración de FERTILIZANTES orgánicos a partir de residuos e subprodutos biodegradables

I+D+IÊÊÐÊDESENVOLVEMENTOÊLOCALÊÐÊCREACIîNÊDEÊEMPREGOÊ

S E N T I D O Ê D A Ê R E C I C L A X E

16/06/2013 01:00

96

PUBLIRREPORTAXE

OS TOUROS DE XENÉTICA FONTAO CONFIRMAN A SÚA CALIDADE NAS ÚLTIMAS PROBAS DE CONAFE Manteiga Xacobeo Mandarina MB-85 SM-87, vaca Gran Campiona de Feiradeza 2013

Os resultados das probas xenéticas de Conafe de xuño de 2013 avalan o potencial dos sementais de Xenética Fontao, que sitúa 14 touros no TOP 25 ICO, algúns coa máxima fiabilidade. Destacan Torrel, Gospell e Xacobeo. Delete repite como mellor touro para tipo e lonxevidade, ademais de selo agora tamén por ubres, e Duno consolídase coma o indiscutible número un en leite. Como novas incorporacións merecen unha mención especial Rómulo e Xudán.

As valoracións oficiais de Conafe reforzan as calidades dos sementais de Xenética Fontao, que ocupan moi boas posicións nos distintos rankings nacionais existentes no TOP 50 ICO por rasgos de produción e tipo. Destacamos as seguintes: • Por leite, os touros de Xenética Fontao copan o podio. Duno é o número un por leite de todos os touros españois, xa que obtén este magnífico primeiro posto por sexta vez consecutiva; nesta última proba roza os 2.000 quilos de leite. Sucédeno Torrel e Brianne, na segunda e na terceira posición, respectivamente.

• Por tipo encabeza a lista Delete, que lle arrebata a Betanzos o liderado. Pero, ademais, seis dos dez primeiros sementais de España por tipo son de Xenética Fontao. Por exemplo, neste ranking atopamos a Betanzos (2º), Gospell (4º) ou Xacobeo (5º).

• En atención ao índice de patas e pés, Xenética Fontao coloca catro touros no máis alto da clasificación, destacando Torrel (1º), Delete (2º) e Xacobeo (3º).

• Tamén na lista dos mellores sementais por ubre se alcanzan uns bos resultados, ao acaparar os primeiros postos do ranking con Delete, Betanzos, Gospell e Xacobeo.

• Para quilos de graxa, Xenética Fontao conta cos tres mellores touros, Once (1º), Lautamic (2º) e Gospell (3º), e na listaxe de sementais para quilos de proteína sitúa tres entre os catro primeiros: Once, Gospell e Torrel.

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

publi_fontao.indd 96

21/06/2013 19:57

PUBLIRREPORTAXE

Wabash-Way Mar Annimarie ET, nai de Rómulo

97

Bos Champion Judith ET, nai de Xudán

Ochenta Delete 38 Forta BB-82 SM-85

FIABILIDADE DELETE, O REI DO TIPO Delete pasou de ser un prometedor touro xenómico, descendente dunha das mellores vacas da raza e dunha destacada familia de renome internacional (“Chief Adeen”), a converterse, tras a súa segunda proba oficial, no flamante número un por tipo no TOP 50 ICO. Cun +3,00 en conformación confirma o seu status de touro de supertipo.

Delete sobresae igualmente noutros caracteres: é o número un en ubre (+3,40), o número un para lonxevidade (126) e o número dous en patas (+1,96).

Os touros de Xenética Fontao destacan no TOP 50 ICO de touros probados con fillas debido á súa alta fiabilidade. Algúns deles rexistran a máis alta fiabilidade, do 99%, coma Xacobeo e Lautamic, e outros aproxímanse moito, coma Delete, Betanzos e Gospell, cun 96%. Pero é que, ademais, tamén os touros de recente incorporación presentan unha fiabilidade alta, coma Torrel, cun 95%.

NOVOS TOUROS PROBADOS Nestas probas, as incorporacións máis destacadas ao TOP 50 ICO dos touros de Xenética Fontao son as de Rómulo e Xudán, que na súa primeira proba xenética entran directamente á décima e duodécima posición, respectivamente.

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

publi_fontao_galego.indd 97

23/06/2013 13:03

PUBLIRREPORTAXE

98

Boshawn Premiere ET sitúase no oitavo posto na súa primeira proba oficial

Farnear-TBR Atwood Babes-ET, nai de Xil

Zandenburg Man O Man Wanja, nai de Repicón

17 DOS 25 MELLORES TOUROS XENÓMICOS DE ESPAÑA SON DE XENÉTICA FONTAO Os sementais de Xenética Fontao volven ter unha presenza destacada nas segundas probas españolas que incorporan a información xenómica.

No novo TOP 25 dos touros xenómicos atópanse un total de 17 procedentes de Xenética Fontao. Stop, co seu terceiro posto, mantén as súas cifras en termos xerais a pesar das variacións que se produciron nos sistemas de cálculo, como é o caso de Brandson, Cancellara e Armónico.

NOVIDADES Irrompen con forza no ranking dos mellores touros xenómicos de España tanto Salnés, que debuta cunha excelente se-

gunda posición, coma Premiere, que tamén na súa primeira proba oficial se sitúa no posto número 8 da listaxe. Son dous touros novos de Xenética Fontao que acceden directamente ao TOP 10 xenómico.

FORTES EN TIPO Nestas probas de Conafe, encabezan a lista dos mellores touros xenómicos por índice xeral de tipo Xil (1º), Repicón (2º) e Goldouro (3º), cun índice de tipo próximo ao 3.

AFRIGA ANO XIX - Nº 105

publi_fontao.indd 98

21/06/2013 19:57

ENĂ&#x201C;MICOS

pub_fontao_salnes.indd 99

21/06/2013 12:43

DELETE ESPM9203016128

aAa 234165

GOLDWYN x DURHAM ATLEE

Ridgefield DELETE ET MB-88

Nº 1 EN TIPO: +3,00 Nº 1 EN UBRE: +3,40

Valbuena DELETE Guapa

O mellor para tipo e ubres de todos os touros con proba española (nacionais e estranxeiros).

Nº 1 en lonxevidade e Nº 2 en patas do TOP 50 ICO (xuño 2013) Cifras positivas para produción de leite DELETE é, sen dúbida, o fillo máis completo de Durham Atlee