AFRIGA 60 by Transmedia Comunicación

CALENDARIO ANUAL DA RAZA FRISONA • PRESENTACIÓN: ROBOT DE ORDEÑO GALAXY

Nº 60

AFRIGA

ANO XII Xaneiro-Febreiro 2006

DOSSIER: 15 ANOS DE MELLORA XENÉTICA EN GALICIA - Da anarquía reprodutiva a unha selección elitista - Fontao: seme de reserva - Ramiro Fouz, veterinario: “Usamos os mesmos cruces que en Canadá ou Estados Unidos” EDITORIAL:

O SECTOR DEBE MANTER AS SÚAS GANANCIAS

OS COLEXIOS DE ENXEÑEIROS AGRÍCOLAS PÓÑENLLE PEROS Á LEI DO SOLO Compartir e externalizar, fórmulas eﬁcientes para cubrir as necesidades de maquinaria 01_portada.indd 1

Ernesto Reyes, analista: “Novos produtores con custos máis baixos arrastran á baixa os prezos do leite no mundo”

Fasciola: o parásito hepático máis destructivo 12/2/06 13:47:23

02 pub_fontao.indd 2

12/2/06 1:50:11

SUMARIO

AFRIGA P

Mercado

16 Solo

Maquinaria

Fasciolose

Xenética

PRODUCIÓN Novos actores no mercado mundial do leite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8

LEXISLACIÓN Os aspectos restrictivos da Lei do Solo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16

MECANIZACIÓN Modelos de uso eﬁcientes e rendibles. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21

SANIDADE O mal do fígado. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32

XENÉTICA Historia da mellora xenética en Galicia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36 ¿Como se proba un semental frisón?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42 Entrevista a Ramiro Fouz (Africor-Lugo). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46

Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga: PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García. VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva. SECRETARIO, Agustín Pulleiro Bermúdez. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo. VOCAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e Juan Carlos Landeira Castro. E-mail: revista@afriga.es Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa. DIRECTOR, Manuel Darriba. DIRECTOR COMERCIAL, José Manuel Gegúndez. DESEÑADOR GRÁFICO, Marcos Sánchez. Enderezo: Recinto Feiral O Palomar s/n. 27004 Lugo. Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366. Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.ctransmedia.com Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es. Web: www.ager.com.es Imprime: Gráﬁcas Rigel SA. Tirada: 9.000 exemplares Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados.

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

03_sumario.indd 3

12/2/06 23:58:12

SIC

IÓ

NUEVO CARRO MEZCLADOR AUTOPROPULSADO 12,5 litros/hora de consumo Concebido para el desplazamiento por carretera a 50 kms/h Cubas de 14, 17, 20 y 22 metros cúbicos Chasis galvanizado y 2,90 de altura Nuevo motor Mercedes Benz de 4 cilindros, 130 kw-177 CV (Euromot 3A) ■ Sistema innovador de manejo Automotive Electronic que incorpora las siguientes funciones: • Control de potencia del motor menor consumo menos emisiones mayor duración del motor y los componentes hidráulicos • Modalidad de funcionamiento diferenciada por ﬁnca/por carretera=mayor facilidad de manejo • Diagnóstico general de la mecánica control de funciones control de mantenimiento y, en un futuro próximo GPS (control remoto). ■ ■ ■ ■ ■

IMPORTADOR PARA ESPAÑA Y TAMBIÉN NUEVO CONCESIONARIO

DURAN MAQUINARIA AGRICOLA, S.L. • Carretera N 640 Km 87.5 • 27192 A Campiña, Lugo • Tel. 982.22.71.65 • Tel / Fax. 982.25.20.86 Web www.duranmaquinaria.com • E-mail mduran@duranmaquinaria.com

04 pub_duran.indd 4

12/2/06 2:30:12

EDITORIAL

AFRIGA

P R O D U C I Ó N

D E

Anúnciese na revista AFRIGA, a publicación idónea para dar a coñecer o seu produto ou servizo ao sector lácteo galego e asturiano

L E I T E

D E

G A L I C I A

Os produtores non deben perder renda Nun xesto que nada ten de sorprendente, a industria pon sobre a mesa a “necesidade” de baixar os prezos que paga polo leite en orixe. Dicimos que nada ten de sorprendente á vista da evolución dos prezos no mercado mundial a raíz da irrupción de novos e agresivos produtores (ver páxinas 8-13). Estes movementos non fan prever tendencias alcistas senón máis ben todo o contrario. No momento de pecharse esta edición aínda non está conﬁrmada a desagradable baixada de prezos, pero si se puxeron sobre a mesa as posturas das dúas partes, produtores e transformadores, na reunión da Interprofesional Láctea celebrada en Madrid o 3 de febreiro. A esixencia dos gandeiros é lóxica e comprensible: non se pode afrontar esa baixada se leva aparellada unha perda de renda. A mensaxe dos sindicatos é que o abaratamento podería asumirse temporalmente sempre e cando haxa repuntes no futuro e o ano ﬁnalice sen mermas nos ingresos dos produtores.

FÁGANOS CHEGAR OS SEUS COMENTARIOS E SUXERENCIAS Contacto: revista@afriga.es Teléfonos 982 22 12 78 636 95 28 93 Asóciese chamando ao 981 680 575 ou enviando un Fax ao 981 688 335

A industria, pola súa banda, trata de descargar responsabilidades pola vía de que a Administración compense a caída dos rendementos do sector, para o cal se compromete a redactar e presentar un Plan de Competitividade. Está por ver a receptividade do Ministerio ante ese tipo de solucións e a implicación dos gobernos autónomos en rexións de vocación láctea. E non perdamos de vista o feito de que, de concretarse medidas, esixirán a habilitación de novas partidas orzamentarias. Hoxendía o prezo medio do quilo de leite en Galicia está un pouco por baixo dos 30 céntimos de euro. A comarca de Bergantiños, con 29,1 céntimos por quilo, e a de Santa Comba, con 30, marcan o mínimo e o máximo, respectivamente. Os recortes que os sindicatos prevén situaríanse entre 1,5 e 3 céntimos por quilo. A tendencia da industria a pagar o menos posible non colle de sorpresa a ningún produtor. A mobilización social e sindical é unha resposta lexítima e non descartable. Orabén, o avance implacable da globalización (tamén na produción, transformación e venda de leite) obriga a combater coas armas da inteligencia. A xestión ten que converterse en parte esencial dunha explotación agropecuaria, onde as ganancias non deben depender en exclusiva do prezo que paga a industria, senón tamén dunha organización racional dos gastos. En especial, os de alimentación e maquinaria. Sexa como sexa, o pulso entre transformadores e produtores prolongarase ao longo do tempo, en presenza dunha Administración no incómodo papel de árbitro. A partir de agora, teremos que asumir que será unha carga engadida á difícil tarefa de vivir dignamente do leite.

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

05_editorial.indd 5

13/2/06 0:56:12

CALENDARIO

CALENDARIO DE

ACTIVIDADES GANDEIRAS Marzo L 6 13 20 27

Abril

7 14 21 28

M 1 8 15 22 29

X 2 9 16 23 30

V 3 10 17 24 31

S 4 11 18 25

D 5 12 19 26

M 2 9 16 23 30

M 3 10 17 24 31

X 4 11 18 25

V 5 12 19 26

S 6 13 20 27

D 7 14 21 28

D 2 9 16 23 30

D 1 8 15 22 29

Lalín

S 1 8 15 22 29

D 2 9 16 23 30

3 10 17 24

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

6 13 20 27

7 14 21 28

X 1 8 15 22 29

V 2 9 16 23 30

S 3 10 17 24

D 4 11 18 25

V 1 8 15 22 29

S 2 9 16 23 30

D 3 10 17 24 31

V 3 10 17 24

S 4 11 18 25

D 5 12 19 26

Sta. Comba MOEXMU Monterroso Nacional Lleida

Xuño

5 12 Castro R. L. Europeo (Alemania) 19 26

Europeo (Alemania) Vegadeo Semana Verde

Setembro M

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

S 1 8 15 22 29

Escola Xuíces

Outubro

2 9 16 23 30

Xullo L

Castro R. L.

Maio L 1 8 15 22 29

2006

M 3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

M 1 8 15 22 29

X 2 9 16 23 30

Estrada

Novembro

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

V 1 8 15 22 29

S 2 9 16 23 30

D 3 10 17 24 31

6 13 20 27

7 14 21 28

Nacional Xixón

Chantada

Nota: Algunha data está suxeita a variación

Decembro L

Monterroso

Castro R.L.

Poxa Concurso provincial Semana Verde Outros concursos Nacional CONAFE Escola Xuíces

AFRIGA | ANO XI - Nº 60

calendario.indd 6

13/2/06 0:04:04

07 pub_banesto.indd 7

12/2/06 22:06:49

PRODUCIÓN

ALGUNHAS NOTAS SOBRE O MERCADO MUNDIAL DO LEITE ERNESTO REYES, VETERINARIO

Os grandes produtores de leite do mundo son a Unión Europea, Canadá, Estados Unidos, Brasil, India, Pakistán, Rusia e a parte sur de Nova Zelanda e Australia. A Unión Europea é un polo importante e India e Pakistán entraron con moita forza no mercado mundial. China tamén entrou, con algunhas macrogranxas ﬁnanciadas en parte polo Estado. Hai 50 anos, se un país quería ser eﬁciente na produción láctea tiña que dedicar 15 ou 20 anos a implementala: capacitar á xente, xerar políticas de atracción, introducir procesos tecnolóxicos en agricultura e reprodución… Hoxendía, se un país quere ser un productor importante de leite, pode tardar menos anos en conseguilo. Países como Corea do Norte, Vietnam e Filipinas, hai 10 anos non producían leite ou facíano de xeito marxinal. Agora teñen razas xeneticamente adaptadas e sistemas de produción que conseguiron saltar dunha lactancia de 700 litros por vaca e ano a unha de 2.000. Por outra parte, Europa do Este vai facer unha reconversión: Polonia, República Checa, Hungría, Bulgaria… Todo este bloque está esperando con moitas ganas entrar no sistema de produción de leite. Hai 15 anos, cando non había protección arancelaria á importación de leite, cada país deseñaba a súa política produtiva e protexíaa. A barreira arancelaria para que entrara leite foráneo era moi forte, por enriba do 300% Hoxendía está no 95% O prezo interno de cada país aproxímase máis ao prezo internacional. O problema non é que veña leite de Pakistán ou China. O problema é que se estes países producen leite, deixan de importalo de Estados Unidos e de Europa, co cal pérdese mercado. E, en segundo lugar, que a tendencia é que o prezo internacional se pareza ao de cada país. ¿E quen determina o prezo internacional? Os produtores: India, Pakistán, Nova Zelanda… Se entran no mercado internacional, con cus-

tos de produción máis baixos, o normal é que arrastren á baixa os prezos. Así que o problema non é que nos vaia chegar leite de Nova Zelanda. Do leite que se produce no mundo, só se exporta e se importa en torno ao 10-12% A produción na Europa dos 15 mantense estable desde 1974. Non podemos consumir máis, e eso signiﬁca que non podemos producir máis leite e que non pode haber máis gandeiros. Os que teñen tendencia á alza son Australia e Nova Zelanda, que cada vez teñen máis mercados no sureste Asiático. Arxentina tamén se dispara cara arriba, superada a crise do corralito. Estados Unidos ten un incremento fomentado pola economía local e porque a relación entre o prezo dos pensos e o prezo do leite é positiva. China ten unha tendencia fortísima á alza. Vai meter máis leite no mercado mundial. Os países que producen leite en granxas de menos de dez vacas son Noruega, Finlandia, Suíza, Austria, Polonia, India e Pakistán. Noruega e Finlandia, porque son produtores en zonas con épocas de explotación de pastos moi limitadas e porque o Goberno dá grandes incentivos para que a xente permaneza no campo con menos de dez vacas, co obxecto de ﬁxar a poboación rural. Suíza ten moi ben vendidos os seus queixos e chiculates e subsidia o sector. O mesmo no caso de Austria. Polonia vén dunha transición do bloque político oriental. No caso de India e Pakistán prodúcese nun nivel de supervivencia. Calquera pobre no medio rural, o primeiro que fai cando ten

OBSERVATORIO DE GRANXAS O colombiano Ernesto Reyes iniciouse no mundo do leite como veterinario nunha cooperativa do seu país natal. Posteriormente fixo estudos de economía agrícola en Inglaterra e desde 1990 realiza análises económicas en explotacións gandeiras. No ano 2000 empeza a participar nun proxecto de avaliación de produción intensiva de leite en España: Red Nacional de Granjas Típicas, dirixido pola Subdirección Xeral de Gando Vacún e Ovino do MAPA e aplicado pola empresa Tragsega. O programa forma parte da Rede Internacional de Análise Comparativa de Explotacións Leiteiras (Internacional Farm Comparative Network, IFCN), que ten por obxectivo facer un seguimento económico do sector produtor de leite a nivel internacional. En España lévase a cabo en 15 granxas de Cataluña, Castela e León, a cornixa cantábrica e Andalucía. O programa funciona, además de en vacún de leite, en vacún de cebo e vaca nodriza.

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

economia.indd 8

13/2/06 0:05:49

PRODUCIÓN

Producción de leite a nivel internacional (Millóns Tons1 2002–2003)

20% UE 20% India e Pakistan 13% Estados Unidos Inclúe leite de búfalo

Fonte: IFCN–Diary Report 2005

algo máis de cartos é facer leite. Non importa a que altura estea, hai explotacións ao nivel do mar e hainas a 4.800 metros de altitude. O leite é das poucas cousas do mundo rural que xera un fluxo de caixa importante. Xera diñeiro todas as semanas. Moitas veces non é rendible, pero o fluxo de caixa permítelle vivir ás persoas, resolver o día a día para mercar alimentos aínda que non poidan aforrar. Os países que producen en granxas de entre 10 e 30 vacas son China, España, Portugal e Brasil. Os países que producen en granxas grandes, de 30 a 100 vacas, son Francia, Alemania, Italia, Suecia, Canadá e Irlanda. Os países que producen en granxas moi grandes, de máis de 100 vacas, son Estados Unidos, Nova Zelanda, Australia, Arxentina, Inglaterra, Hungría, Holanda e Dinamarca. ¿Que determina o tamaño das granxas? Primeiro, a política. Segundo, a estrutura de tenencia da terra. Se eu quero producir leite en Nova Zelanda, podo ter permiso a partir dun mínimo superior ás 100 vacas. Noutras partes é o prezo do leite o que determina o tamaño. As granxas de España medraron nos últimos anos en tamaño porque de 1998 a 2001 houbo prezos do leite moi atractivos e unha lexislación de cotas e medio ambiente máis flexible. Instaláronse granxas máis grandes e con sistemas de produción intensivos.

“Os países con máis tendencia á alza na produción láctea son Australia e Nova Zelanda, que cada vez teñen máis mercados no sudeste asiático”

“A produción na Europa dos 15 mantense estable desde 1974. Non podemos consumir máis, e eso signiﬁca que non podemos producir máis leite e que non pode haber máis gandeiros” Desde hai 15 anos están saíndo os produtores do sistema, por diversos motivos. Un deles é o traspaso xeracional. A tendencia nos países desenvolvimos é ter menos gandeiros e producir un pouco menos de leite. Na Unión Europea hai un superávit de produción de leite de entre o 12% (segundo os cálculos máis optimistas) e o 22% (segundo os máis pesimistas). Non se sabe que facer con ese excedente, que xera unha caída de prezos á baixa, e quérese corrixir no futuro. E só se pode corrixir coa saída de produtores. Pero, ¿quen sae? Aí entran en xogo o prezo do leite, o traspaso xeracional… Aumentan en vacas, en granxas e en produción de leite por vaca India, China, Pakistán, Brasil e Arxentina. No futuro, os prezos van estar determinados por esta dinámica. Por ejemplo, en China están montándose granxas colectivas. O Estado provee zonas para establos e cada produtor ou grupo de produtores aluga un establo no que mete ata 100 vacas. Teñen zonas de alimentación común e grandes zonas produtoras de forraxes. Adoptaron a tecnoloxía moi rapidamente. En India hai grandes zonas produtoras de forraxe. Teñen man de obra barata e en cantidade, numerosas mulleres segan e recollen a

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

economia.indd 9

13/2/06 0:06:11

PRODUCIÓN

Tamaño das explotacións leiteiras a nivel internacional

“ A Unión Europea manexaba en 2004 o 36% das exportacións de leite a nivel mundial. A tendencia apunta a que en 2014 manexará só o 26% Ese 10% cólleno Nova Zelanda e Australia” Levar penso a Nova Zelanda é moi custoso. Eles calculan que os animais en pastoreo teñen perdas do 10-12% do forraxe por pisalo. Ese 10-12% supleméntano con penso. Pero non máis.

Fonte: IFCN–Diary Report 2005

herba. Alí a lactancia pasou nalgunhas rexións de 600 litros de leite por vaca e ano a 1.800, simplemente con xenética e con algunha mellora na alimentación. Para unha familia pequena de oito vacas, pasar de 2 litros diarios por vaca a 6 litros significa un fluxo de caixa que permite montar un pequeno comedeiro e cortar herba. No mercado mundial, todo está interconectado. Os chineses decidieron no empreñar máis a lá e pasar ás fibras sintéticas para producir xerseis. O 80% do mundo textil manéxano os chineses con fibras sintéticas. A lá perdeu valor no mundo, co que quedaron desbancados os produtores: Inglaterra, Arxentina, Australia e Nova Zelanda. Ao diminuír a proporción de ovellas, dedicáronse a produción de leite de vacún. Os dous grandes monstros no consumo de leite en América son Brasil e México, pola súa gran cantidade de poboación. E, cada vez máis, montan sistemas que permitan unha rápida cobertura da demanda. A Unión Europea en 2004 manexaba o 36% das exportacións de leite a nivel mundial. A tendencia apunta a que en 2014 manexará só o 26% ¿Quen colle o 10% restante? Nova Zelanda e Australia. A vantaxe dos neozelandeses é que atoparon un equilibrio moi ben conseguido entre o tamaño das granxas, a oferta ambiental e a eficiencia. Eles producen leite a baixo custo porque o seu entorno ambiental e a súa xenética non lles permite producir máis alá de 4.000 ou 5.000 quilos por vaca e ano e porque unha altísima porcentaxe desa produción faise a base de forraxes. Nos anos 90, aquí había nas granxas unhas rodas nas que se controlaba a fertilidade das vacas para inseminar. En Nova Zelanda, en cambio, teñen cartolinas moi grandes nas que miden o período vexetativo das parcelas de forraxe e controlan os cortes. Pesan a forraxe e teñen absolutamente ben manexada a súa oferta de comida.

“Nas granxas españolas da cornixa cantábrica, producir cen quilos de leite custa entre 20 e 25 euros (custos efectivos + amortización). Entre o 70% e o 80% dos custos de produción nas granxas españolas son custos de alimentación”

En resumo: o leite prodúcese en todo o mundo e de moitas formas. Novos países entran no mercado internacional, o que signiﬁca que entran no promedio do prezo internacional do leite e lévano á baixa. A produción de leite medrou enomemente nos países en vías de desenvolvemento. O número de granxas diminuíu nos países desenvolvimos. O prezo do leite é alto nos países desenvolvidos e os custos de produción son maiores.

A PRODUCIÓN DE LEITE NA UNIÓN EUROPEA A grandes rasgos, a Unión Europea está deseñando unha política na que, por un lado, presiona aos produtores para que sexan máis eficientes porque é un feito que Europa perdeu competitividade nos mercados internacionais do leite. Por outro lado, implementa unha política de redución de axudas ao prezo do produtor, basicamente polas presións que recibe da Organización Mundial do Comercio. Na Unión Europea hai tamén unha tendencia a promocionar a extensividade e que as axudas veñan dadas por desenvolvemento rural e por xénero. Unha agricultora nova en zona desfavorecida vai telo todo en termos de axudas. ¿Quen produce na Unión Europea? As producións de leite máis fortes por quilómetro cadrado están en Holanda, Bélxica, o sur de Alemaña, o norte de Francia, o este de Inglaterra e Irlanda. Os grandes países produtores en volume total son Alemaña, Francia e Inglaterra, principalmente. Nos últimos anos, Francia sempre tivo unhas tendencias de prezos máis baixas ca España, pero houbo tamén unha concertación de prezos. E ademais, o Goberno limitou o ordenamento do territorio para a produción láctea e o tamaño das granxas _con promedios de 30 animais _ con normativas medioambientais moi estrictas e un uso da cota tamén moi estricto. Inglaterra está saíndo das súas dúas crises máis importantes dos últimos anos (vacas tolas e febre aftosa) y espérase una recuperación do seu volume de produción de leite. En xeral, na UE os sistemas intensivos teñen que montarse a partir dun determinado número de vacas e unha alta produción para cubrir custos. Por outra banda, os sistemas pequenos de produción con forraxe húmido teñen que definir un tamaño crítico que lles permita vivir da actividade e manterse nela. Con respecto aos países do antigo bloque oriental de Europa, están entrando con algún retraso tecnolóxico. Se nos fixamos en

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

economia.indd 10

13/2/06 0:06:42

PRODUCIÓN

Produción de leite na UE–21

Produción leite Tons/km2

Fonte: IFCN–Diary Report 2005

Polonia e a República Checa, con custos moi baixos, adecúanse a niveis de prezos moi baixos. Estes países poden aportar un volumen importante de leite á Unión Europea e ser unha competencia que leve os prezos á baixa. Teñen unha forte vocación rural e están saíndo dunha situación política e económica transitoria.

A PRODUCIÓN DE LEITE EN ESPAÑA Nas granxas españolas da cornixa cantábrica, producir cen quilos de leite custa entre 20 e 25 euros (custos efectivos + amortización). Entre o 70% e o 80% dos custos de produción nas granxas españolas son custos de alimentación).

“En España, os custos de alimentación, tanto comprada como producida, están entre 14 e 16 euros por cen quilos de leite. En Galicia están entre 11 e 13 euros por cada cen quilos de leite. Galicia ten unha vantaxe comparativa para a produción de leite, de tipo medioambiental. E debe aproveitala” SIMULACIÓN Tomamos unha granxa de tamaño medio: 31 vacas, entre 180.000 e 215.000 quilos de cota. Pasamos a ter 41 vacas en cinco anos, incrementando ata 300.000 os quilogramos de cota. Incrementamos a base territorial en sete hectáreas. A caída de prezos do leite estimámola nun 10% anual. Necesitamos 40.000 euros para facer a ampliación. A prima láctea de pago único calculámola entre 10.500 e 12.000 euros ao ano.

O crédito que se necesita para afrontar o aumento é de 40.000 euros: 8.000 euros ao ano. O cal quere decir que se o pago único é de 10.500 euros ao ano, pódese pagar o crédito para ese aumento de cota e queda unha marxe de seguridade. Nunha granxa que non fixera esta reconversión, o beneficio anual pasaría de 24.000 euros a 20.000. A que medra en 10 vacas pasaría de 24.000 euros a 37.000 euros de beneficio anual.

10.000 PRAZAS AO ANO DE CORNADIZAS E CUBÍCULOS AVALAN O NOSO SERVIZO

MÁIS DE 200

LIMPEZAS AUTOMÁTICAS EN FUNCIONAMENTO

Distribuidores de: Suministros agrícolas e gandeiros

Maquinaria Agrícola Limpezas Automáticas Estabulacións Libres

Rosalía de Castro, 90. 27120. Castroverde (Lugo) • Tel. 982 312 307 / Móbil 669 356 410 / E-mail: toniyjavi@hotmail.com

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

economia.indd 11

13/2/06 0:07:35

PIENSOS ARA • Fabricación personalizada de todo tipo de pensos: mesturas, pensos simples, compostos, en fariña ou granulados • Servizo de racionamentos para calquera especie animal • Asesoramento técnico • Servizo de menos de 24 horas para pedidos de calquera volume e a calqura lugar • Venta de forraxes (alfalfa, palla, reigrás). Cantidade mínima, unha paca • Venta de fertilizantes

Praza Maior, s/n - 27377 Muimenta (Lugo) - Telf.: 982.52.81.03 - Fax: 982.52.81.33 - Mail: poehisl@infonegocio.com

12_pub_pensos_ara.indd 12

13/2/06 0:15:08

PRODUCIÓN

“O problema non é que veña leite de Pakistán ou China. O problema é que se estes países producen leite deixan de importalo de Estados Unidos e de Europa, co cal pérdese mercado” É obvio que se se quere ser eﬁciente en produción de leite, a alimentación e os seus custos constitúen un tema determinante. En España, os custos de alimentación, tanto comprada como producida, están entre 14 e 16 euros por cen quilos de leite. En Galicia están entre 11 e 13 euros por cada cen quilos de leite. Galicia ten unha vantaxe comparativa para a produción de leite, de tipo medioambiental. E debe aproveitala.

��

� � � � ��

Hai que atopar un equilibrio entre os factores de produción: terra, capital e man de obra. En España, e en Galicia, hai varios temas de futuro: compartir maquinaria; as substitucións de man de obra; os servizos externos de sementado, corte e recolección de forraxe. Se en Galicia se quere seguir producindo leite, hai que pasar por estas cousas. E un cuarto tema fundamental é a xestión. Calquera cambio fundamental que se queira realiar nas explotacións debe ter o elemento de xestión implícito. Hai uns anos o produtor podía moverse por instinto e olfato. Hoxendía necesita de ferramentas coma os presupostos, o control de custos e a capacidade de endebedamento se quere moverse en termos de eﬁciencia e competitividade. Outro tema de suma importancia é o tamaño viable das explotacións. Cada produtor debe pensar cal é o tamaño viable en función dos seus ingresos e estructura da produción. Nos próximos anos comezará a funcionar de maneira completa a prima láctea nas explotacións leiteiras (a prima deseñada para compensar a baixada dos prezos do leite ao produtor). Esta prima pode ser empregada adecuadamente para realizar investimentos prioritarios nas explotacións. Outras experiencias internacionais e sectoriais de primas a produtores desacoplados da produción indícannos que estas son temporais, non se cobran durante longos períodos e xeralmente úsanse como ferramentas transitorias para a implementación doutras políticas.

��

Simulacións realizadas co recente plan de reestructuración do sector lácteo sinalan que as granxas promedio suxeitas a este plan poden medrar e reestructurarse de maneira eﬁciente baixo programas de ﬁnanciación adaptados ás súas condicións, usando a prima láctea para estes programas. En promedio, as explotacións pequenas poden adquirir en torno a 75.000 quilos adicionais. ��

��

economia.indd 13

13/2/06 0:14:01

PUBLIRREPORTAXE / PRODUCIÓN

Desde hai máis de 65 anos, a compañía danesa SAC dedícase ao desenvolvemento e venda de equipos de ordeño que, na actualidade, van dos sistemas máis simples e tradicionais ata os máis soﬁsticados, como salas rotativas para grandes rabaños e robots de ordeño Galaxy. SAC está presente en máis de 70 países de todo o mundo. O robot de ordeño Galaxy é o único no mercado que ofrece a posibilidade de ordeñar, cun só brazo, 1 ou 2 vacas ao mesmo tempo. Sistema simple: ordeña ata 65 vacas (700.000 quilos de leite). Sistema dobre: ordeña ata 120 vacas (1.200.000 quilos de leite).

O problema do ordeño robotizado é que limita o crecemento das explotacións. Galaxy atopou a solución ideal para todos aqueles gandeiros que queiran pasar de 65 a 80, 90 ou incluso a 120 vacas, só acoplando o 2º box de ordeño. Granxa entre 65 e 120 vacas

Granxa entre 65 e 120 vacas

Oferta doutras marcas: 2 robots de ordeño

Solución ideal: Robot Dobre Galaxy

• Investimento elevado • Máis mantemento • Maior consumo

• Aforro no investimento • Menos mantemento • Aforro de enerxía

CARACTERÍSTICAS DO ROBOT Localización

Ordeño

Separaración do leite

O sistema de localización emprega tecnoloxía de visión artificial combinando un láser e unha cámara de vídeo para recoller imaxes que serán analizadas por un software específico. Este sistema exclusivo converte ao noso robot no máis rápido e eficaz do mercado na colocación das tetoeiras, incluso nos tetos máis deformes.

As tetoeiras colgan libres debaixo da vaca sen barreiras de ningún tipo, sendo retiradas teto a teto. O sistema permite axustar de maneira individual os parámetros de ordeño. Unha vez retiradas as tetoeiras lévase a cabo o selado e a vaca é expulsada do box.

O robot Galaxy conta cun soﬁsticado sistema de detección de mastites, calostros, sangue ou calquera impureza no leite, ofrecéndonos a posibilidade de separalo do circuíto de leite de ordeño e recollelo nun recipiente distinto ou, simplemente, tiralo.

Preparado dos tetos A estimulación e o lavado realízanse mediante unha copa de preparación especial que emprega auga tépeda e aire quente para o secado de cada teto, á vez que saca os primeiros chorros. Entre lavados realízase unha limpeza desta copa, o que evita posibles contaxios.

Saca mostras Un sistema automático retira mostras do leite ordeñado nas últimas 24 horas.

A diferencia doutros robots, podemos usar un desinfectante en combinación coa agua, o que mellora a prevención contra as mamites.

14-15 publi_frior.indd 14

12/2/06 2:41:17

PUBLIRREPORTAXE / PRODUCIÓN

AFORRO DE ENERXÍA Recentes comparacións sobre o gasto de enerxía e auga en sistemas de robots actuais mostran que o Galaxy é o máis eﬁciente en consumo de enerxía e auga. O método de preordeño espe-

cíﬁco, o uso dun brazo de robot industrial, bomba de vacío especial e compresor de aire, dá lugar a que os custos de mantemento anuais do robot Galaxy sexan extremadamente baixos.

SATURNUS: SOFWARE DE XESTION A sinxeleza do sotware Saturnus: O programa de xestión Saturnus foi especialmente Fácil de usar. deseñado para o robot de Visualización de pantallas clara con todos ordeño. Mostra exactamente os datos actualizados constantemente. o estado dos animais e do Visualización actualizada de datos por sistema en claras pantallas vaca ou grupo. de información de datos acAtencións requeridas para determinadas tualizadas a tempo real. vacas marcadas en vermello. Compatible co interface Taurus. Durante máis de 28 anos, FRIOR S.L. foi distribuidor dos produtos de SAC. Na actualidade é importador para toda España. A política de crecemento baseouse sempre no servizo postventa. FRIOR conta cunha plantilla de 20 persoas e unha rede de distribuidores que só en Galicia dan servizo a máis de

5.000 explotacións. Neste período de tempo instalou todo tipo de sistemas, servindo neste momento á primeira explotación industrial de cabras en Galicia, que incorporou unha sala de

ordeño de 2x25, ampliable a 2x50 con retirada automática (en Vilaxuste, Portomarín), e a unha explotación de As Somozas con 2 robots de ordeño Galaxy.

Avda. de Castilla, 154 15.300 Betanzos, A Coruña Tlf: 981.77.45.00 Fax: 981.77.21.28 E-mail. frior@frior.com

Distribuidores en Galicia: Serviagricola, S.L. C/ Guardias, 52 – Lugo Tlf: 982.21.26.14 Talleres San Cristóbal, S.L. Avda. de Pontevedra, 59 Monterroso – Lugo Tlf: 982.37.71.03 Moure Maquinaria Agrícola, S.L. O Pedrón s/n Lourenzana – Lugo Tlf: 982.12.13.55

“ Se hai algo que poidamos facer para o beneﬁcio da vaca, do leite ou do operario, farémolo “ (SAC)

14-15 publi_frior.indd 15

12/2/06 2:42:16

LEXISLACIÓN

OBXECIÓNS PRÁCTICAS Á LEI DO SOLO ¿A Lei 9/2002 do 31 de decembro de ordenación urbanística e protección do medio rural de Galicia, máis coñecida como Lei do Solo, é adecuada á realidade do país? Os colexios de enxeñeiros técnicos agrícolas e peritos agrícolas detectan unha serie de limitacións no tocante aos usos agropecuarios que comunicaron por carta, xa en 2004, á Consellería de Política Territorial. Algúns aspectos da lei foron revisados nunha circular posterior, pero a maior parte mantense nos termos en que foi redactada. O Colexio de Enxeñeiros Técnicos Agrícolas e Peritos Agrícolas de Lugo encabeza o seu escrito a Política Territorial _similar ao enviado polo colexio coruñés_ coa aclaración de que “somos un colectivo moi ligado ao agro, que

é o lugar onde se desenvolve a nosa actividade, polo que temos un profundo coñecemento do mesmo”. Estes son algúns dos artigos que consideran problemáticos na nova Lei do Solo.

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

16_lei_solo.indd 16

13/2/06 0:16:08

LEXISLACIÓN

ARTIGO 15

ARTIGO 26

SOLO RÚSTICO

OBRAS DE DERRUBAMENTO E DEMOLICIÓN

Constituirán o solo rústico os terreos que deban ser preservados dos procesos de desenvolvemento urbanístico e, en todo caso, os seguintes: a) Os terreos sometidos a un réxime especíﬁco de protección incompatible coa súa urbanización, de conformidade coa lexislación de ordenación do territorio ou coa normativa reguladora do dominio público, as costas, o medio ambiente, o patrimonio cultural, as infraestructuras e doutros sectores que xustiﬁquen a necesidade de protección.

1. Queda prohibido o derrubamento ou a demolición das construccións existentes, agás nos seguintes supostos: a) Aquelas construcción sen interese arquitectónico ningún nas que, polo seu reducido tamaño ou imposibilidade de acceso, non sexa posible a súa recuperación, restauración ou reconstrucción para calquera uso dos autorizados nesta lei.

b) Os terreos que, sen estaren incluídos entre os anteriores, presenten relevantes valores naturais, ambientais, paisaxísticos, produtivos, históricos, arqueolóxicos, culturais, recreativos ou outros que os fagan merecedores de protección ou cun aproveitamento que deba someterse a limitacións especíﬁcas. c) Os terreos que, tendo sufrido unha degradación dos valores enunciados no apartado anterior, deban protexerse a ﬁn de facilitar eventuais actuacións de recuperación dos ditos valores. d) Os terreos ameazados por riscos naturais ou tecnolóxicos, incompatibles coa súa urbanización, tales como inundación, erosión, afundimento, incendio, contaminación ou calquera outro tipo de catástrofes, ou que simplemente perturben o medio ambiente ou a seguridade e saúde.

COLEXIO DE ENXEÑEIROS: A caliﬁcación de solo rústico debería ser determinada pola Consellería de Medio Rural e a de Medio Ambiente ou, cando menos, estes departamentos debían emitir un informe preceptivo e vinculante. Os terreos incluídos no apartado b) “deben encaixar dentro do grupo de terreos protexidos, pero nunca deben ser rústicos, pois a tributación fiscal que orixinan faise en función da súa calificación e non da súa produción”.

b) As edificacións de escaso valor histórico ou etnográfico das que, estando en ruína material e de acordo coa legislación urbanística, con evidente perigo para as persoas ou cousas, non sexa viable a súa recuperación total ou parcial. c) Tódolos engadidos que desvirtúen a tipoloxía, forma e volume de calquera edifcación primiiva, ou que polos materiais neles empregados supoñan un efecto distorsionador para a harmonía e estética do conxunto edificatorio. Igualmente, tódolos alpendres, almacéns e edificacións auxiliares que estean nas mesmas condicións. 2. Nos supostos previstos no número anterior, solicitarase licencia de demolición, achegándolle ó proxecto técnico un estudio xustificado e motivado do cumprimento e veracidade das circunstancias que concurren de acordo co especificado anteriormente.

COLEXIO DE ENXEÑEIROS: Para as demolicións debería ser suﬁciente coa licencia de demolición. Por exemplo, se para facer unha ampliación do establo hai que tirar un caseto, resulta esaxerado ter que pedir un proxecto de derrubamento, cando unha memoria técnica sería máis que suﬁciente.

ARTIGO 28 ACTUACIÓNS PROHIBIDAS: f) Os novos tendidos aéreos de telefonía

COLEXIO DE ENXEÑEIROS: Sería necesario aompliar ese artigo ás reformas que se fagan dos tendidos xa existentes, obrigando a soterrarlos.

��

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

16_lei_solo.indd 17

13/2/06 0:16:32

LEXISLACIÓN

ARTIGO 29 CONDICIÓNS DE EDIFICACIÓN b) As novas construccións manterán as condicións ambientais do núcleo, a morfoloxíoa do asentamento e a tipoloxía das edificacións do lugar e utilizarán para a súa edificación os materiais, cores e formas constructivas tradicionais e comúns do propio asentamento. En tal sentido, para o acabado das edificacións empregarase a pedra ou outros materiais tradicionais e propios da zona; excepcionalmente, por razóns xustificadas e logo da autorización do concello, poderán empregarse outros materiais sempre que se garanta a súa adecuación ó contorno. A carpintería exterior deberá ser de madeira pintada ou de aluminio lacado e con cores acordes co medio rural.

COLEXIO DE ENXEÑEIROS: Un cambio en positivo: se no texto original se facía ﬁncapé no emprego da lousa, na circular de revisión da Lei, publicada algúns meses despois desta, xa se contempla o emprego de materiais de cuberta como ﬁbrocemento e outros máis acordes coas instalacións agropecuarias.

ARTIGO 35 LIMITACIÓNS DE APERTURA DE CAMIÑOS E MOVEMENTOS DE TERRAS 1. Non está permitida a apertura de novos camiños ou pistas no solo rústico que non estean expresamente recollidos no planeamento urbanístico ou nos intrumentos de ordenación do territorio, agás os camiños rurais contidos nos proxectos aprobados pola administración competente en materia de agricultura, de montes ou de medio ambiente e aqueles que obtiveran a correspondente autorización autonómica de conformidade co disposto no artigo 41 desta lei. En todo caso, a execución de novas pistas ou camiños que afecten ó solo rústico de protección de espacios naturais e de interese paisaxístico estará suxeita á avaliación de efectos ambientais que prevé a Lei 1/1995, do 22 de xaneiro, de protección ambiental de Galicia. 3. Con carácter xeral quedan prohibidos os movementos de terra que alteren a topografía natural dos terreos rústicos, agás nos casos expresamente autorizados por esta lei.

COLEXIO DE ENXEÑEIROS:

cota de medio metro non altera o medio ambiente e mellora moito as condiciós de uso da maquinaria.

ARTIGO 41 PROCEDEMENTO PARA O OUTORGAMENTO DA AUTORIZACIÓN AUTONÓMICA EN SOLO RÚSTICO 1. O procedemento para a tramitación das autorizacións autonómicas en solo rústico axustarase ás seguintes regras: a) O promotor deberá presenta-la solicitude ante o concello acompañada de anteproxecto redactado por técnico competente, co contido que se detalle regulamentariamente e, como mínimo, a documentación gráfica, fotográfica e escrita que sexa suficiente para coñece-las características esenciais da localización e do seu contorno nun radio mínimo de 500 metros, da titularidade dos terreos e superficie deles, do uso solicitado e das obras necesarias para a súa execución, conservación e servicio, as súas repercusións territoriais e ambientáis e as que sexan necesarias para xustifica-lo cumprimento das condicións establecidas nesta lei.

COLEXIO DE ENXEÑEIROS: A esixencia de coñecer as construccións nun radio de 500 metros ten como obxectivo que a nova construcción se adapte á tipoloxíwa das existentes. Pero o radio mínimo de 500 metros é excesivo, dada a anarquía constructiva que se observa en Galicia, que permite atopar nunha área así materiais tan variados como ﬁbrocemento negro, pedra, aluminio e PVC. Proponse un radio de 200 metros, que supón unha superﬁcie aproximada de 13 hectáreas de terreo.

ARTIGO 42

No punto 1 deberá dicir: “Non está permitida a apertura de novos camiños ou pistas no solo rústico sen a previa e preceptiva licencia municipal”. Tal e como está redactado o artigo, non se pode abrir un acceso a unha ﬁnca sen esperar un cambio do planeamento.

c) Cumpri-las seguintes condicións de edificación: _A superficie máxima ocupada pola edificación en planta non excederá nunca do 20% da superficie do predio.

No punto 3, débense permitir os movementos de terra sempre e cando os materiais que se retiren queden dentro da propia finca, entendendo ademais que o permiso para modificar a rasante debe ter fins agrícolas encamiñados a facer máis laborable a finca. Tal e como está redactado o artigo, impide, por exemplo, terraplenar unha finca con auga para facer unha pradería chá. Unha variación de

_O volume máximo da edificación será similar ás edificacións tradicionais existentes no contorno. No caso de que resulte imprescindible superalo por esixencia do uso ou actividade autorizable, deberá descompoñerse en dous ou máis volumes interconexionados entre si, co fin de adopta-las volumetrías ás tipoloxías propias do medio rural. _As características tipolóxicas da edificación deberán

CONDICIÓNS XERAIS DAS EDIFICACIÓNS NO SOLO RÚSTICO

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

16_lei_solo.indd 18

13/2/06 0:16:55

MILKING EQUIPMENT

MILKING MILKING EQUIPMENT MILKINGEQUIPMENT EQUIPMENT

PARA VACAS

PARA CABRAS

Distribuidores en Galicia:

Distribuidores en Galicia: AGRIGAN GALLEGA, S.L. ESTDA. DA VIDE A PIÑEIRA. A VEIGA, 27 27400 MONFORTE DE LEMOS LUGO TLF: 982 40 36 19

SALAS DE ORDEÑO LUIS CASTAÑO ARIAS

CAMPO DA FEIRA, S/N ORDEÑO TRASEIRO, 27166 O PARAMO SAÍDA SALAS DE ORDEÑO RAPIDA, ESTRUTURA INOXIDABLE LUGO � ORDEÑO TRASEIRO, SAÍDA TLF: 982 53 90 96 � ESPIÑA DE PEIXE INOXIDABLE RAPIDA, ESTRUTURA INOXIDABLE � ESPIÑA DE PEIXE INOXIDABLE CON CABINAS INDIVIDUAIS VIGO BARREIRO FCO. J.M., S.C. CON CABINAS INDIVIDUAIS AVD. SANTIAGO, S/N � BOMBAS DE VACÍO DE LÓBULOS 15830 NEGREIRA � BOMBAS DE VACÍO DE LÓBULOS CON VARIADOR DE FRECUENCIA A CORUÑA CON VARIADOR DE FRECUENCIA � ORDEÑO TRASEIRO, SAÍDA TLF: 981 88 52 04 � XESTIÓN INFORMATIZADA � E RAPIDA, XESTIÓN INFORMATIZADA E ESTRUTURA INOXIDABLE IDENTIFICACIÓN AUTOMÁTICA IDENTIFICACIÓN AUTOMÁTICA

�

AGRIGAN GALLEGA, S.L. ESTDA. DA VIDE A PIÑEIRA. A VEIGA, 27 27400 MONFORTE LEMOS Distribuidores en DE Galicia: LUGO TLF: 982 40 36 19

AGRIGAN GALLEGA, S.L. ESTDA. DA VIDEARIAS A PIÑEIRA. A VEIGA, 27 LUIS CASTAÑO 27400 DE LEMOS CAMPOMONFORTE DA FEIRA, S/N LUGO 27166 O PARAMO LUGO TLF: 982 40 36 19 TLF: 982 53 90 96

SALAS de ORDEÑO SALAS DE ORDEÑO

LUIS CASTAÑO ARIAS VIGO BARREIRO FCO. J.M., S.C. CAMPO DA FEIRA, S/N AVD. SANTIAGO, S/N 27166 O PARAMO 15830 NEGREIRA LUGO A CORUÑA TLF: 53 52 90 04 96 TLF: 982 981 88

ESPIÑA DE PEIXE INOXIDABLE VIGO BARREIRO FCO. J.M., S.C. CON CABINAS INDIVIDUAIS AVD. SANTIAGO, S/N MANOVAC, S.L. – Islas Canarias, 31 – Pol. Ind. Fuente – 46988 PATERNA (VALENCIA) SPAIN 15830 NEGREIRA Distribuidores en Galicia: � del Jarro BOMBAS DE VACÍO DE LÓBULOS TEL - + 34 96 1321591 – FAX - + 34 96 1343082 – manovac@manovac.es - www.manovac.com A CORUÑA CON VARIADOR DEFuente FRECUENCIA Distribuidores en Galicia: MANOVAC, Islas Canarias, 31 – Pol. Ind. del Jarro – 46988 PATERNA (VALENCIA) SPAIN MANOVAC, S.L. –S.L. Gutierre–de Cetina, 63 – 28017 MADRID – SPAIN TLF:- www.manovac.com 981 88 52 04 TEL - + 34 91 4085133 – 91 FAX - + 34 91 4076648 manovac@manovac.com TEL - +4088978 34 96–1321591 – - +– 34 96 INFORMATIZADA 1343082 – manovac@manovac.es � FAX XESTIÓN E AGRIGAN GALLEGA, S.L. AGRIGAN GALLEGA, S.L. A VEIGA, 27 AUTOMÁTICA ESTDA. DA VIDE A PIÑEIRA. MANOVAC, IDENTIFICACIÓN S.L. – Gutierre de Cetina, 63 – 28017 MADRID – SPAIN ESTDA. DA VIDE ADE PIÑEIRA. MONFORTE LEMOSA VEIGA, 27 TEL - + 34 91 4085133 – 91 4088978 – FAX - + 34 91 4076648 – manovac@manovac.com27400 27400 MONFORTE DE LEMOS LUGO LUGO TLF: 982 40 36 19 • Ordeño traseiro, saída rápida, estructura inoxidable TLF: 982 40 36 19 MANOVAC, S.L. – Islas Canarias, 31 – Pol. Ind. Fuente del Jarro – 46988 PATERNA (VALENCIA) SPAIN LUIS CASTAÑO ARIAS • Espiña peixe inoxidable cabinas individuais TELde - + 34 96 1321591 – FAX - + 34 96 con 1343082 – manovac@manovac.es - www.manovac.com LUIS CAMPOCASTAÑO DA FEIRA,ARIAS S/N • Bombas deMANOVAC, vacío de lóbulos condevariador de MADRID frecuencia S.L. – Gutierre Cetina, 63 – 28017 – SPAIN CAMPO DA FEIRA, S/N 27166 O PARAMO 27166 O PARAMO - + 34 91 4085133 – 91e4088978 – FAX - + 34 91 4076648 – manovac@manovac.comLUGO • XestiónTEL informatizada identiﬁcación automática � ORDEÑO TRASEIRO, SAÍDA LUGO TLF: 982 53 90 96 � RAPIDA, ORDEÑO TRASEIRO,INOXIDABLE SAÍDA ESTRUTURA • Medición electrónica e retirada automática TLF: 982 53 90 96 RAPIDA, INOXIDABLE � ESPIÑA DEESTRUTURA PEIXE INOXIDABLE VIGO BARREIRO FCO. J.M., S.C. � CON ESPIÑA DE PEIXE INOXIDABLE VIGO BARREIRO FCO. J.M., S.C. CABINAS INDIVIDUAIS AVD. SANTIAGO, S/N CON CABINAS INDIVIDUAIS AVD. NEGREIRA SANTIAGO, S/N PARA CABRAS: 15830 � BOMBAS DE VACÍO DE LÓBULOS NEGREIRA � CON BOMBAS DE VACÍO DE LÓBULOS A 15830 CORUÑA VARIADOR DE FRECUENCIA • Rotativas A CORUÑA TLF: 981 88 52 04 CON VARIADOR DE FRECUENCIA � XESTIÓN INFORMATIZADA E TLF: 981 88 52 04 • Side by side de cascada � IDENTIFICACIÓN XESTIÓN INFORMATIZADA E AUTOMÁTICA IDENTIFICACIÓN AUTOMÁTICA �

SALAS SALASDE DEORDEÑO ORDEÑO

• Amarres de saída rápida revoltable en acero inoxidable

MANOVAC, S.L. – Islas Canarias, 31 – Pol. Ind. Fuente del Jarro – 46988 PATERNA (VALENCIA) SPAIN MANOVAC, S.L. – Islas Canarias, 31 1343082 – Pol. Ind. del Jarro – 46988- PATERNA (VALENCIA) SPAIN TEL - + 34 96 1321591 – FAX - + 34 96 – Fuente manovac@manovac.es www.manovac.com TEL - + 34 96 1321591 – FAX - + 34 96 1343082 – manovac@manovac.es - www.manovac.com MANOVAC, S.L. – Gutierre de Cetina, 63 – 28017 MADRID – SPAIN MANOVAC, – Gutierre de34 Cetina, 63 – 28017 MADRID – SPAIN TEL - + 34 91 4085133 – 91S.L. 4088978 – FAX - + 91 4076648 – manovac@manovac.com TEL - + 34 91 4085133 – 91 4088978 – FAX - + 34 91 4076648 – manovac@manovac.com

19 pub_manovac.indd 19

12/2/06 1:00:49

LEXISLACIÓN

ARTIGO 44 CONDICIÓNS ADICIONAIS PARA OUTRAS ACTIVIDADES CONSTRUCTIVAS NON RESIDENCIAIS 1. As novas explotacións gandeiras sen base territorial non poderán situarse a unha distancia inferiror a 1.000 metros dos asentamentos de poboación e 250 metros da vivenda máis próxima. Cando se trate de novas explotacións con base territorial a distancia mínima ós asentamentos de poboación e á vivenda máis próxima será de 200 metros.

COLEXIO DE ENXEÑEIROS: ser congruentes coas tipoloxías rurais tradicionais do contorno, definíndose, para tal efecto, as condicións de volumetría, tratamento de fachadas, morfoloxía e tamaño dos ocos e solucións de cuberta que, en todo caso, estarán formadas por planos continuos sen crebas nas súas vertentes. Agás en casos debidamente xustificados., os materiais que se vaian utilizar na terminación da cubrición serán tella cerámica e/ou lousa, segundo a tipoloxía propia da zona. _Nos solos rústicos de protección ordinaria, de protección agropecuaria e de protección de infraestructuras, a altura máxima das edificacións non poderá supera-las dúas plantas nin os 7 metros medidos no centro de tódalas fachadas, desde a rasante natural do terreo ó arrinque inferior da vertente de cuberta, agás que as características específicas da actividade, debidamente xustificadas, fixeran imprescindible superalos nalgún dos seus puntos. Nos demais solos rústicos protexidos, as edificacións non poderán superar unha planta de altura nin 3,50 metros medidos de igual forma. _As características estétias e constructivas e os materiais, cores e acabados serán acordes coa paisaxe rural e cosas construccións tracicionais do controno. En tal sentido, para o acabado das edificacións empregarase a pedra ou outraos materiais tradicionais e propios da zona; excepcionalmente, por razóns xustificadas, poderán empregarse outros materiais sempre que se garanta a súa adecuación ó contorno. _Os cerramentos e valados serán preferentmente vexetais, sen que os realizados con material opaco de fábrica superen a altura de 1,5 metros, agás en casos expresamente xustificados e derivados da implantación que se realice. En todo caso, deberán realizarse con materiais tracicionais do medio rural no que se localicen, non permitíndose o emprego de bloques de formigón ou outros materiais de fábrica agás que sexan debidamente revestidos e pintados na forma que regulamentariamente se determine.

COLEXIO DE ENXEÑEIROS: As limitacións para construccións agrícolas e gandeiras deberían vir deﬁnidas polo impacto visual, non polo tipo de materiais empregados nas mesmas.

Cando se trata de novas explotacións con base territorial, a distancia mínima a asentamentos de poboación debería manterse en 200 metros e no caso de vivendas illadas deberíase deixar en 100 metros, tendo en conta a dispersión de vivendas que existe no rural galego. A abundancia de casas de ﬁn de semana pode chegar a diﬁcultar a instalación de explotacións agropecuarias, cando sería posible compatibilizar ambas cousas co uso de setos vexetais ou a regulación dos días en que se saca o purín para evitar molestias aos residentes.

ARTIGO 206 DIVISIÓN E SEGREGACIÓN DE PREDIOS EN SOLO RÚSTICO 1. No solo rústico non se poderán realizar nin autorizar parcelacións, divisións ou segregacións, excepto aquelas que deriven da execución, conservación ou servicio de infraestructuras públicas, da realización de actividades extractivas ou enerxéticas, da execución do planeamento urbanístico ou teñan por obxecto unha racionalización da explotación agropecuaria ou forestal. En todo caso respectarase a superficie mínima e indivisible que determine a lexilación agraria. 2. Os actos de segregación, división ou alteración da estructura da propiedade que se pudiesen permitir por aplicación do disposto no número anterior están suxeitos a licencia municipal. Para a tramitación e obtención dela deberá solicitarse coa documentación escrita e gráfica necesaria para a identificación precisa do acto ó que se instou.

COLEXIO DE ENXEÑEIROS: Artigo especialmente polémico. Este aspecto da lei volve problemáticos os procesos de herencia ao impedir particións, obrigando a que un dos herdeiros quede coa terra e retribúa aos outros en diñeiro. Esto é debido a que para a partición de fincas en xeral establécese 15.000 metros como superficie de parcela, o que obriga a que unha finca divisible teña un mínimo de 30.000 (3 hectáreas). Debería empregarse como criterio para a división das terras ou fincas a unidade mínima de cultivo, podendo incluso modificarse para aumentar nunha extensión que non dificulte as particións.

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

16_lei_solo.indd 20

13/2/06 0:17:30

MECANIZACIÓN

O CORRECTO DIMENSIONAMENTO DA MAQUINARIA DUN GRUPO DE EXPLOTACIÓNS

O grao de pendente dunha parcela é un dato importante para establecer as horas de traballo necesarias dunha máquina

A cobertura total do traballo mecanizado dunha explotación en base a investimentos propios é na actualidade economicamente inviable e tecnicamente ineficaz. A adecuada combinación dos servizos de cooperativas, a contratación de empresas e a constitución de cooperativas de uso de maquinaria (CUMA’s) é a triple vía a seguir para satisfacer as necesidades de mecanización. Se a principios deste século só había dúas CUMA’s en toda Galicia (no concello lugués de Portomarín) agora funcionan máis de 60. As necesidades de maquinaria nunha explotación de gando vacún de leite pódense clasificar en seis grupos específicos: • Maquinaria de laboreo e sementeira • Maquinaria para o manexo de puríns e estercos • Maquinaria de tratamentos fitosanitarios • Maquinaria de recolección e procesado de forraxes • Maquinaria para a alimentación do gando (carros mesturadores) • Outras máquinas (pás, desbrozadoras, remolques…)

Para o enxeñeiro agrícola José Ramón Pedreira, que traballou en oﬁcinas agrarias comarcais e actualmente é técnico na Consellería de Medio Rural, a gran revolución da maquinaria agrícola a nivel de xestión foi que “o gandeiro tivo que entender que non hai maneira de manter o ritmo de investimentos en maquinaria a nivel individual”. Un segundo factor decisivo é a falta de man de obra. “As explotacións orientadas á produción leiteira medraron e intensiﬁcáronse e son moi esixentes en man de obra. A moitas explotacións, aínda que lles regales as máquinas, non teñen quen as manexe para facer os labores da explotación”.

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

21-30 maquinaria.indd 21

13/2/06 0:20:39

MECANIZACIÓN

A solución á mecanización total pasa por combinar os servizos de cooperativas, a contratación de servizos externos e a constitución de CUMA’s. O grao de importancia que se lle dea a cada unha depende do contexto

O carro mesturador é a máquina que máis impulsou a constitución de CUMA’s, se ben moitas veces resultaría máis eﬁcaz xestionado por unha cooperativa que deseñe rutas en áreas reducidas

Destes dous problemas xurdiu a necesidade de externalizar ou colectivizar o traballo con máquinas, algo que se pode facer a un triple nivel: recorrendo aos parques de maquinarias das cooperativas, constituíndo CUMA’s ou ben contratando empresas de servizos. “A solución á mecanización total pasa por combinar as tres iniciativas”, recalca o técnico. “O grao de importancia que se lle dea a cada unha depende do contexto e o entorno”. Neste sentido, o experto apunta que definir as necesidades de maquinaria dunha explotación agraria resulta fácil e que “o maior grao de dificultade consiste en definir se a máquina a compro, a alquilo ou trato de que a miña cooperativa a incor-

pore. Claquera das tres alternativas poden resultar dificultosas segundo o caso”. Moitas veces, as necesidades expostas polos grupos de usuarios son as que determinan as estratexias de compra das cooperativas e empresas de servizos. En todo caso, unha cooperativa de gran dimensión nunca alcanzará a cubrir as necesidades de todos os seus asociados, de maneira que a constitución de CUMA’s é un eficaz apoio en entornos pequenos onde se poidan mobilizar con rapidez e eficacia as máquinas. Outra posibilidade é que as propias cooperativas creen grupos descentralizados por comarcas. Pedreira empezou os seus estudios de optimización de maquinaria agrícola no ano 2000, cando traballaba na oficina de

AGROMAQ XM, A FERRAMENTA INFORMÁTICA DEFINITIVA PARA A OPTIMIZACIÓN DA MAQUINARIA O programa Agromaq XM xurdiu a partir do proxecto Espadelada, ﬁnanciado con fondos Equal da UE entre 2001 e 2005 e desenvolvido pola Asociación Galega de Cooperativas Agrícolas, a Consellería de Xustiza, a Consellería de Industria, a Unión Galega de Cooperativas de Traballo Asociado, a Sociedade Galega de Prevención de Riscos Laborais e a Fundación Instituto Tecnolóxico de Galicia. Unha das liñas do plan era a promoción do uso compartido de maquinaria, desenvolvida por Agaca. O Agromaq XM pretende ser un instrumento potente para o optimizar

o uso de maquinaria dun grupo de explotacións, desde unha CUMA a unha cooperativa. O Agromaq recolle na súa amplísima base de datos información sobre as explotacións, operarios, proveedores, parcelas _con especiﬁcacións como a distancia á explotación, o tipo de acceso, o grao de pendente, o tipo de solo…_, produtos que requiren a intervención de máquinas _por exemplo: paca de herba_ e mesmo tipos de avarías máis frecuentes en función aos modelos e marcas.

A experiencia está aínda en fase de arranque, dado que son moitísimos datos e moi variados os que este programa admite. Unha vez se teña unha base de datos ampla haberá tamén criterios de comparación. Por exemplo, poderanse confrontar as horas de traballo anual por parcela e labor segundo o modelo de máquina empregado. A idea é que o programa se estenda ao maior número posible de CUMA’s e cooperativas para así ter tamén máis cantidade e diversidade de datos. Deste xeito, pode converterse nun instrumento básico á hora de dimensionar unha CUMA de nova

creación ou mellorar o aproveitamento da maquinaria de CUMA’s e cooperativas xa constituídas. Na actualidade o Agromaq XM atópase en fase de implantación, estando instalado xa nas cooperativas Icos (Chantada), Irmandiños (Ribadeo), O Rodo (Rodeiro), Cobideza (Lalín), Cosapa (Paradela), Melisanto (Melide) e Cogasar (Sarria) e na CUMA de Vilaxuste (Portomarín). Pódese obter máis información sobre o programa na páxina www.agaca.coop e unhaversión demo do programa pode descargarse en www.redem.es.

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

21-30 maquinaria.indd 22

13/2/06 0:21:01

23 rocalba.indd 1

12/2/06 1:09:57

SERVIZO EN CAMIÓNS A CALQUERA PUNTO DE GALICIA INCLÚESE APLICACIÓN SOBRE O TERREO

NON LEVANTA PO

GALICAL

Reducen rapidamente a acidez dos solos Aumentan a produtividade das colleitas

CALES E CARBONATOS AGRÍCOLAS CAL GRANULADA. Garante unha cómoda aplicación. CAL GRANULADA DOLOMÍTICA. Alta porcentaxe de magnesio CAL VIVA. Gran poder de neutralización. CAL APAGADA. Potencia o rendemento agrícola. De fácil asimilación. CAL APAGADA + DOLOMÍA. Aporta magnesio. Favorece a actividade clorofílica da planta. CARBONATO • Especial para solos lixeiros ou areosos • Para camas hixiénicas. Eﬁcaz na redución de mamites ambientais e de dermatites • Apropiado para a produción de todo tipo de pensos FANSE ANALÍTICAS DE TERRAS PARA APLICAR A VARIEDADE MÁIS ACONSELLABLE EN CADA CASO

GALICAL, S.L.L.

CALES Y DOLOMIAS AGRICOLAS Arieiras s/n P.I. Louzaneta 27294 LUGO Teléfono 982 22.14.84 Fax 982 22.14.08 E-mail: galical@terra.es

24 pub_galical.indd 1

11/2/06 17:50:32

MECANIZACIÓN

Os labores de ensilado son a miúdo contratados a empresas de servizos

Para dimensionar unha CUMA é fundamental facer un estudio económico-técnico das explotacións que a integrarán e as súas necesidades de maquinaria, elaborar un regulamento claro de réxime interno e arbitrar un sistema de amortización xusto en función ao grao de uso de cada socio Extensión Agraria de Arzúa. Un grupo de oito explotacións de Boimorto solicitoulle asesoramento para constituír unha CUMA, fórmula que entón era case descoñecida en Galicia. “Non había moitos datos técnicos sobre a optimización de maquinaria e manexábanse argumentos pouco sólidos”, lembra o enxeñeiro. Entre 2002 e 2003, Pedreira asesorou a constitución dun gran número de CUMA’s das provincias de A Coruña e Lugo. En base a esta experiencia, é posible dicir que hai tres etapas fundamentais á hora de dimensionar unha CUMA.

1º A elaboración dun estudio técnico-económico sobre o grupo de explotacións. Recábanse datos sobre o tamaño e distancia das parcelas, manexo que se fai delas, facilidade de laboreo, concentración de labores e unidades de gando maior. Esto permite deﬁnir as tarefas e a maquinaria precisa. Insístese na importancia de deﬁnir o sistema de manexo, dado que dúas explotacións poden ter a mesma base territorial e distintas condicións de uso da maquinaria, dependendo, por exemplo, da dispersión das parcelas ou a rotación de cultivos

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

21-30 maquinaria.indd 25

13/2/06 0:21:39

MECANIZACIÓN

Ricardo Rodríguez Añón, técnico da Asociación Galega de Cooperativas Agrícolas), é un dos coordinadores do programa Agromaq XM

En ocasións a contratación de empresas externas non se limita só á utilización de maquinaria, senón que se estende a todos os aspectos do laboreo

Unha fórmula de amortización viable para as CUMA’s é que o custo de maquinaria sexa amortizado na súa maior parte en función do uso que faga dela cada socio, e nunha pequena porcentaxe a partes iguais CONCEPTOS BÁSICOS SOBRE CUSTOS DE USO DE MAQUINARIA AGRÍCOLA Rendemento de traballo dunha máquina Exprésase nas unidades de superﬁcie/tempo traballado ou ben en cantidade de producto procesado/tempo. Así, o rendemento no transporte de purín exprésase en m3/hora dependendo de varios factores, como a velocidade de carga e descarga da cisterna, volume da cisterna, velocidade no transporte e distancia entre o punto de carga e descarga. Do mesmo xeito, o rendemento dunha colleitadora mídese polo xeral en Ha/hora, aínda que pode tamén medirse en Tm de cultivo mecanizado/unidade de tempo. Amortización Defínese como a valoración ou estimación contable do coste de depreciación dunha máquina. Esta depreciación é consecuencia de varios factores, dos que os máis representativos son o desgaste e degradación mecánica e o desfase tecnolóxico e económico (obsolescencia). Na depreciación por razón de obsolescencia os factores determinantes son a idade e a evolución tecnolóxica que afecta a esa máquina en concreto. Coñecido o gran dinamismo na evolución tecnolóxica da mecanización en xeral e na agraria en particular é o desfase tecnolóxico a maior ameaza na devaluación da maquinaria agrícola.

Valor residual Valor que se lle estima á máquina ao ﬁnal do período de amortización previsto. Prazo de amortización Prazo de tempo no que se prevé sustituír a máquina. Esta estimación esixe o coñecemento da estimación do número de horas a realizar, así como a previsión do desfase tecnolóxico asumible en dito prazo de amortización. Ao mesmo tempo será a clave na estimación do valor residual ao final do prazo de amortización. Vida útil Este concepto vén expresar o número de horas totais de funcionamento que pode realizar unha máquina ou o número de anos que se considera que pode soportar o desfase tecnolóxico. Custos ﬁxos Son aqueles que se consideran independentes do grao de utilización da maquina. Así, están representados por: • Amortización (cando a utilización é moi intensiva pode considerarse un custo variable).

que practiquen. O dato básico de cálculo será a suma ﬁnal de horas de traballo que require cada explotación. Unha vez que se relacionan as necesidades da agrupación de explotacións, a capacidade operativa das máquinas e os custos resultantes, o criterio económico primará sobre o óptimo técnico á hora de deseñar un parque de maquinaria. É dicir, pode haber determinadas máquinas que son necesarias pero non rendibles, polo que cómpre buscar outras alternativas.

• Xuros do capital para adquirir a máquina, tanto de préstamo dunha entidade bancaria, coma no caso de ﬁnanciación con capital propio os custos de oportunidade. • Seguros e impostos. • Custos de aloxamento da maquinaria. Custos variables Tamén chamados operacionais ou de funcionamento. Son aqueles que dependen directamente do grao de utilización da máquina e que están representados polos seguintes conceptos: • Mantemento e reparacións. • Combustible e lubricantes. • Man de obra. Os custos totais de utilización, polo tanto, están representados pola suma dos custos fixos e os custos variables. O custo total de utilización está directamente relacionado co grao de utilización da máquina, xa que os custos fixos totais vense diluídos no volume de traballos a realizar. Fonte: Reﬂexións sobre a mecanización en Galicia. José Ramón Pedreira Dono, Ricardo Rodríguez Añón. Revista Cooperación Galega, nº 63

O bo funcionamento dun parque de maquinaria ben deseñado depende de tres factores: • Revisións, manexo e posta a punto das máquinas de maneira axeitada. • Manexo das máquinas por persoal capacitado. • Cambios de criterio en canto a xornada laboral. Hai veces en que determinadas máquinas teñen que levar a cabo altas cargas de traballo en prazos de tempo reducidos por razóns da climatoloxía ou do calendario

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

21-30 maquinaria.indd 26

13/2/06 0:22:55

APLICACIÓN AGRÍCOLA DE BIO-RESÍDUOS (PURÍNS E LODOS): UNHA SOLUCIÓN VIABLE PREOCUPADOS POLO MEDIO AMBIENTE O noso sistema de xestión e tratamento de residuos é absolutamente respetuoso co externo, cxa que non orixina nengún tipo de contaminación

PREOCUPADOS POLA SATISFACCIÓN DOS NOSOS CLIENTES Adaptámonos ás súas necesidades según o seu volume xerado e con un servicio optimizado en puntualidade e rapidez

27 pub_agroamb.indd 27

12/2/06 3:12:44

MECANIZACIÓN

O enxeñeiro agrícola José Ramón Pedreira asesorou a constitución de numerosas CUMA’s nas provincias de Lugo e A Coruña

Aspecto da folla de cálculo deseñada por José Ramón Pedreira, que permite establecer as horas de traballo de maquinaria necesarias para unha explotación en función á súa dimensión e manexo

Os prazos de amortización da maquinaria deben calcularse en base ás horas de uso, que determinan o desgaste mecánico, e á obsolescencia da maquinaria, definida pola evolución tecnológica. O risco de que a máquina quede anticuada é maior en equipos de sementeira e tratamento de forraxes agrícolas. Neses casos hai que incrementar as quendas de traballo para facer un aproveitamento razoable, cumplir as tarefas en boas condicións, dentro de prazo e a un custo razoable. 2º A redacción dun regulamento de réxime interno para a CUMA, definido e aceptados por todos os socios. Nos anos 70 e 80, numerosas agrupacións informais de maquinaria fracasaron por constituírse de boa vontade e sen fixar condicións escritas. En opinión de Pedreira, o gandeiro galego aprendeu desas experiencias pasadas. O enxeñeiro empregou como base para a elaboración de regulamentos unhas enquisas que distribuía as explotacións promotoras dunha CUMA. Nelas requeríase opinión sobre a forma de financiación, os turnos de uso e a definición de faltas e sancións. As opcións máis votadas pasaban a ser puntos do regulamento. O regulamento debe definir o modelo de amortización e financiamento, as normas de uso, as normas de mantemento e reparación, o réxime de emprego (por parte dos socios ou con man de obra allea) e o réxime de faltas e sancións. 3º A implantación de sistemas xustos para a amortización da maquinaria. As explotacións deben afrontar os custos de amortización segundo o seu nivel de uso. A proposta máis razoable é que unha mínima parte do valor da máquina sexa amortizado a partes iguais entre todos os usuarios, o que tamén serve para implicar máis a todos os integrantes do grupo. A porcentaxe maior amortizaríase en función do uso que faga cada un. Deste xeito, as explotacións grandes necesitan das pequenas para rendibilizar o uso da maquinaria, e as pequenas necesitan das grandes pola mesma razón. “Era tal a confusión de conceptos hai uns anos que se falaba de amortización en función das unidades de gando,

do volume de cota da explotación, etc.. E eso é erróneo. Se queremos a máxima eficiencia, as máquinas só entenden de reloxos, é dicir, de horas de uso”, apunta José Ramón Pedreira. Os prazos de amortización, segundo indica este experto, deben calcularse en base a dúas perspectivas: as horas de uso (desgaste mecánico) e a obsolescencia da máquina (que pode estar fisicamente ben pero ter quedado anticuada). Así, se nas máquinas de tracción o risco de obsolescencia non é alto, outro tipo de dispositivos _como os equipos de sementeira ou procesado de forraxes_ experimentaron unha evolución vertixinosa que os podía deixar anticuados ao pouco tempo. O gran impulso á constitución de CUMA’s veu dado pola introdución dos carros mesturadores autopropulsados, con prezos que poden oscilar entre os 110.000 e os 200.000 euros. “É fácil convencer á xente de que unha soa máquina atendida por un asalariado pode atender a entre 15 e 20 explotacións en seis ou sete horas”, recalca Pedreira. Como ejemplo cita unha CUMA de Bama (Touro) constituída con 16 granxas en 2003, algunha delas con máis de 150 cabezas de gando. Moitas CUMA’s de Galicia, de feito, limitan o seu parque ao carro de mesturas. Non obstante, os carros teñen unha limitación de percorrido diario, polo que a agrupación de uso ten que estar formada por explotacións achegadas entre si. Este requisito tamén é importante para compartir o resto da maquinaria. En xeral é difícil atopar un número de explotacións suficiente disposta a asociarse nun ámbito próximo, e que sexan parecidas en canto a tamaño, modo de manexo e necesidades de mecanización. Nos últimos tempos sucede que algunhas CUMA’s (coma a de Vilaxuste, en Portomarín, a pioneira en Galicia) están trasvasando os servizos de carro ás súas cooperativas, que sempre poden optimizar mellor as rutas.

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

21-30 maquinaria.indd 28

13/2/06 0:23:29

PUBLIRREPORTAXE / AGRICULTURA

• BALSAS PARA ALMACENAMENTO DE PURÍN • BALSAS DE POLIETILENO PARA ALMACENAMENTO DE PURÍN, LAGOS ORNAMENTAIS, ENCOROS, ESTANQUES E IMPERMEABILIZACIÓNS. • MENOS DUN CÉNTIMO POR LITRO • SUBVENCIONADAS POLA XUNTA DE GALICIA • RAPIDEZ DE INSTALACIÓN (1-2 DÍAS) • AMORTIZABLE EN 5 ANOS

BAP SC é unha empresa galega ubicada na zona centro da provincia de Lugo e dedicada á fabricación e montaxe de balsas para almacenamento de auga, puríns e todo tipo de residuos, lagos e encoros artiﬁciais e todo tipo de impermeabilizacións, como cubertas, canles de rego, etc. Para iso contamos cunha ampla gama de materiais en pvc e polietileno Debido á nosa ubicación e ao coñecemento da actividade gandeira e, sobre todo, aos cambios nas políticas medioambientais que se van levar a cabo, especializámonos na construción de balsas de polietileno para o almacenamento de purín, tanto á construción de balsas novas como á impermeabilización de zanxas que están sendo utilizadas e que vai ser obrigatorio impermeabilizar. Balsa de purín situada en Buciños(Carballedo, Lugo)

As vantaxes deste tipo de balsas con respecto as fosas tradicionais son innumerables: • RAPIDEZ DE INSTALACIÓN (1-2 DIAS) • REDUCIÓN DE ATA A TERCEIRA PARTE CON RESPECTO AO CUSTO DUNHA FOSA TRADICIONAL. O QUE QUERE DICIR QUE O MESMO INVESTIMENTO PERMITE CUBICAR O TRIPLE DE CAPACIDADE, PERMITINDO, POLO TANTO, ALMACENAR ABONO ORGÁNICO DE FÓRA DA EXPLOTACIÓN E TAMÉN PURÍN PARA AS ÉPOCAS DE ABONADO, CO CORRESPONDENTE AFORRO EN ABONADO E MELLORA DA ESTRUCTURA DO SOLO. • PERMITE UN CRECEMENTO DA EXPLOTACIÓN MÁIS FLEXIBLE, XA QUE EN 1-2 DIAS PÓDESE FACER UNHA AMPLIACIÓN DA BALSA A UN CUSTO REDUCIDO. • CONSECUENTE CO IMPACTO AMBIENTAL, XA QUE PODE SER DESMONTADA CON FACILIDADE, O QUE PERMITIRÍA UN CAMBIO DE UBICACIÓN CUN CUSTO MÍNIMO.

Dispoñemos tamén dun enxeñeiro técnico agrícola dedicado ao deseño e ubicación das balsas e tamén á tramitación de suvbencións se fose necesario.

R A M I L - T A B OA D A - L U G O - T e l f : 6 0 9 3 7 9 6 3 6

29 publi_bap.indd 29

12/2/06 3:18:48

MECANIZACIÓN

O rendemento no tranhsporte de purín exprésase en m3/h

O rendemento dunha colleitadora mídese en Ha/h ou Tm/h

Aplicacións informáticas Nos seus estudios sobre optimización de maquinaria, José Ramón Pedreira partiu de enquisas a cooperativas e empresas de servizos, sorteando numerosas diﬁcultades pola imprecisión dos datos. Tamén era difícil obter datos ﬁables sobre os custos variables da maquinaria, nomeadamente o mantemento, reparación e combustibles. A partir dese estudio puídose deseñar unha folla de cálculo que permite, previa introdución dos datos técnicos das explotacións, establecer as horas de traballo por máquina que precisa cada socio. O sumatorio total de horas permite ter unha base para decidir se compensa máis adquirir en común unha máquina, contratala a servizos externos ou instar á cooperativa a que a incorpore ao seu parque de maquinaria. O suma-

torio de horas por explotación é fundamental para definir a amortización individual e o reparto de uso. O programa, unha simple folla en Excel, permite comparar moitas máquinas simultáneamente para un grupo de explotacións, e probar con distintas combinacións, tanto de máquinas como de socios. O seu autor explica que “o bo desta aplicación foi o seu carácter didáctico, proporcionoulles aos gandeiros instrumentos de reflexión porque lles enviaba fichas para que mas cubriran cos datos técnicos e de manexo das explotacións”. Na sé da Asociación Galega de Cooperativas Agrícolas (Agaca), en Lugo, usan esta folla de cálculo cando un grupo de explotacións se dirixe a eles pedindo un plan de mecanización común. Por outra parte, Agaca dispón dunha folla de cálculo específica para carros mesturadores.

��

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

21-30 maquinaria.indd 30

��

13/2/06 14:11:27

INFORMA:

Seguro de Explotación de

Gando Vacún Reprodutor e Recría Desde o 15 de xaneiro e ata o 31 de decembro de 2006, ábrese de novo o período de contratación do Seguro de Explotación para o Gando Vacún Reprodutor e Recría, que presenta poucos cambios con respecto ao ano pasado. Non poderán subscribir o seguro as explotacións de tratantes ou operadores comerciais. Polo tanto, todas as explotacións con animais inscritos no correspondente Libro de Rexistro actualizado son susceptibles de aseguramento, debendo ﬁgurar como titular do seguro a mesma persoa que se indique como titular da explotación no Libro de Rexistro. O gandeiro elixirá unha das tres opcións existentes para determinar así as garantías básicas cubertas: • Opción A, que cubre os accidentes. • Opción B, que ademais dos accidentes cubre os problemas derivados do parto. • Opción C, que garante accidentes, problemas derivados do parto e mamite. Independentemente da opción elixida, o gandeiro pode contratar unha serie de garantías adicionais xerais en función do sistema de manexo e tipo de animais que posúa da súa explotación, como é o Síndrome Respiratorio Bovino, o Meteorismo, o Carbunco e o saneamento gandeiro de Brucelose, Tuberculose e Leucose. Por último, existen unhas garantías adicionais exclusivas de contratación restrinxida, como son a morte súbita e a mamite séptica nun cuarterón. O gandeiro pode contratar a EEB como garantía adicional a esta liña de seguro ou facelo por separado. As explotacións deben ter pasado dúas campañas de saneamento, agás as de nova creación, para as que será obrigatoria unha soa campaña. Na Garantía de Saneamento Gandeiro e para esta campaña, desaparece o límite do 80% do capital asegurado, anque se introduce unha franquicia do 20% para todos os animais siniestrados cando estes superen o 20% do número de animais asegurados, con algunhas exepcións: por ejemplo, que o valor do reprodutor sexa inferior a 42 euros ou 30 euros no caso das recrías. Todo sinistro debe ser comunicado a Agroseguro, se ben en caso de accidente, operación ou tratamento, o asegurado debe contactar urgentemente empregando o número do Centro de Atención de Chamadas de Agroseguro: 900.90.04.20. O Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación, a través de ENESA, subvenciónalle ao gandeiro ata o 46% do custo neto do seguro. Esta subvención obtense mediante a suma das distintas porcentajes e depende, entre outros aspectos, das características do asegurado.

TIPO DE SUBVENCIÓN

PORCENTAXES

Subvención base aplicable a todos os asegurados

18%

Subvención por contratación colectiva

Subvención adicional segundo as condicións do asegurado

14% *

Subvención por renovación de contrato

6% ó 9% * *

(*) No caso dunha gandeira nova, a subvención adicional segundo as condicións do asegurado increméntase en dous puntos. (**) Segundo se aseguraran nun ou dous anos anteriores.

As Comunidades Autónomas tamén poden subvencionar este seguro, acumulándose á subvención que aporta o Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación. O gandeiro interesado neste seguro pode solicitar máis información á ENTIDAD ESTATAL DE SEGUROS AGRARIOS. C/ Miguel Angel 23-5ª planta 28010 MADRID, con teléfono 91.308.10.30, fax 91.308.54.46 e correo electrónico seguro.agrario@mapa.es e a través da páxina web www.mapa.es. E, sobre todo, ao seu Tomador do Seguro ou ao seu Mediador, xa que estes atópanse máis próximos e pódenlle aclarar todas as dúbidas que se lle presenten antes de realizar a póliza, así como asesoralo posteriormente en caso de sinistro.

31 publi_enesa.indd 31

12/2/06 3:27:32

SANIDADE

A FASCIOLOSE HEPÁTICA (OU MAL DO FÍGADO) DEFINICIÓN Trátase dunha enfermidade parasitaria que tamén se coñece co nome de distomatose, papo, mal do fígado, distomiase… etc. É unha parasitote causada pola fasciola hepática, parásito do tipo dos trematodos (de corpo non segmentado, tubo dixestivo ramiﬁcado e sen ano e dúas ou máis ventosas, ás veces tamén ganchos, que lle serven para adherirse ao corpo do hospedador). Esta enfermidade afecta ao fígado e a súa forma clínica caracterízase pola presenza do parásito nos conductos biliares. As especies afectadas son o vacún, o ovino e, excepcionalmente, o home.

Alejandro Guarc González Veterinario (Departamento técnico de Coluga)

CICLO EVOLUTIVO O ciclo evolutivo da fasciola é moi complexo e desenvólvese en varios estados larvarios. Os animais enfermos expulsan os ovos do parásito desde os conductos biliares ao intestino, saíndo despois ao exterior xunto cos excrementos. Se as condicións de temperatura e humidade son as idóneas, os ovos evolucionan, dando lugar ao miradicium, o primeiro estado evolutivo do parásito. Este nada activamente ata que é inxerido por un caracol, no interior do cal transformarase en esporciston redias e cercarias. Estas formas saen ao exterior e enquístanse sobre as plantas, transformándose en metacercarias á espera de ser inxeridas polo hóspedador deﬁnitivo. Normalmente, este é un herbívoro. Excepcionalmente, o can ou o home.

DISTRIBUCIÓN XEOGRÁFICA Atópase en practicamente todos os países en maior ou menor proporción, principalmente en zonas húmidas. En España a súa incidencia é de moderada a alta, distribuíndose por todo o país. É moi frecuente en primavera e outono.

Caracol do xénero Limnea, hospedador intermediario de fasciola hepática

FASCIOLA EN GALICIA Preséntase en todas as provincias: • A Coruña. Localizada principalmente nas zonas costeiras debido ao clima húmido e as temperaturas case uniformes, aínda que afecta a toda a provincia. • Lugo. Tamén se presenta na zona da costa, aínda que a maior incidencia atópase na comarca da Terra Chá.

CICLO EVOLUTIVO DE FASCIOLA HEPÁTICA

• Ourense. Esténdese por todas as comarcas, pero fundamentalmente na zona de Xinzo de Limia, Verín, Bande, O Barco de Valdeorras, A Rúa e Viana Do Bolo. • Pontevedra. Presente en toda la provincia, a súa meirande incidencia localízase na zona de Ponteareas. ETIOLOXÍA A fasciola hepática é un trematodo de gran tamaño: ata 30 milímetros de lonxitude e de 13 a 15 milímetros na súa parte máis ancha. Ten forma de folla de cor parda ou verde. Está dotada de dúas ventosas, unha oral e outra ventral. Eso fai que se coñeza tamén polo nome de dístoma (dúas bocas). A súa alimentación varía segundo a fase da vida. De nova aliméntase principalmente de células do parénquima hepático e na súa fase adulta, de bile, sangue, epitelio biliar ou unha mestura destas substancias.

1) Fasciola adulta 2) Ovos 3) Miracidium

4) Caracol (hospedador intermedio) 5) Cercarias 6) Metacercarias

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

fasciolose.indd 32

13/2/06 0:26:25

A levadura de cervexa obtense da fermentación anaerobia da cervexa. O seu uso na alimentación de gando bovino presenta varias ventaxas dignas de ter en conta: Redúcese o custo por ración respecto á soxa. 4,5 quilos de levadura (o 22% de materia seca) aportan a mesma cantidade de proteínas ca un quilo de soxa. Podemos usala para humedecer a ración, facéndola máis apetecible e favorecendo a súa mestura.

A súa proteína ten unha gran calidade, gran dixestibilidade (máis do 85%) e baixa degradabilidade. Esto fai da levadura de cervexa un compoñente ideal para combinar coa soxa. Se nunha ración entran 3,5 quilos de soxa, esta cantidade pódese substituír por 1,5 quilos de soxa e 7 quilos de levadura de cervexa. Aporta vitaminas do grupo B, que actúan de protector hepático e axudan a mellorar a inxestión.

A R O L L E M A X E V R E C E D A R U D A V A LE S A N Í E T O R P A T R O P A E N Ó I T S A INXE Cantidades aproximadas por animal: ■ Vacas de leite . . . . . . . . . . . ata 13 quilos ■ Xovencas e xatas . . . . . . . . . .ata 6 quilos ■ Ovellas e cabras . . . . . . . . . . ata 2 quilos

E ademais: ■ ■ ■ ■ ■

Facilidade de manexo Ausencia de mermas Aumenta a inxestión e a apetencia Un bo perfil aminoácido Pode mellorar a proteína en leite

PRESENTACIÓN COMERCIAL LÍQUIDA ■ SUBMINISTRAMOS DEPÓSITOS E BOMBAS DE ALMACENAXE ■ DISPONIBILIDADE TODO O ANO ■

VENTA A T DIREC Contacto: Tlf: 93 229 69 09 • Fax: 93 229 69 08 • E-mail: poballe@poballe.com • Web: www.poballe.com 33 pub_poballe.indd 33

12/2/06 3:31:39

SANIDADE

DESENVOLVEMENTO DA ENFERMIDADE (PATOXENIA) A vía de entrada é sempre a dixestiva, pola inxestión de herbas que teñan adheridas metacercarias enquistadas, ou pola inxestión de auga con eses quistes ou caracois do xénero Limnea, vivos ou mortos, que conteñan as metacercarias adheridas. Tamén existe unha vía de entrada menos frecuente, a placentaria. Cómpre ter en conta que, anque a distomatose é unha enfermidade máis frecuente en animais de pastoreo, tamén pode darse nos animais estabulados mediante o transporte de alimentos verdes procedentes de zonas infectadas. Incluso sucede que o proceso de ensilado e conservación non afecta ao parásito. Unha vez dentro do organismo, as fasciolas novas emprenden a súa migración cara ao fígado, onde se asentan deﬁnitivamente ao cabo de entre tres e seis días a través do intestino. A súa migración continúa dentro do fígado, provocando unha destrucción do tecido hepático e dando lugar aos chamados conductos de perforación.

Fígado afectado por fasciola hepática

Fasciola hepática nos conductos biliares

Esta destrucción no fígado prodúcese polas escamas cortantes que presenta o parásito, que co seu movemento provoca graves danos. Este feito produce unha inflamación do fígado, coa correspondente hepatite e a posterior esclerose dos conductos biliares, que se calcifican e obstrúen pola presenza de excrementos do parásito, detritos celulares ou a propia fasciola. Os conductos perden elasticidade e prodúcense retencións biliares e mesmo ictericina. Todo esto afecta seriamente ao metabolismo do animal, que sofre serios trastornos e perda de peso e de produción, que no caso dos bovinos de leite é normalmente progresiva. Nalgúns casos a inflamación é de tal magnitude que aparecen accesos arredor dos parásitos.

Forma crónica. É a máis corrente. Tamén son os ovinos os máis afectados, podéndose prolongar os efectos da enfermidade durante varios anos. O fígado perde efectividade, reduce o seu tamaño e esto ocasiona a perda de masa corporal do animal, anemia, edemas e a aparición dun signo exterior característico (o papo) pola acumulación de líquido na parte inferior da cabeza. SÍNTOMAS Forma aguda. Existe una forma rápida que practicamente non ten síntomas, con resultado de morte sen que o animal teña dado ningún indicio de enfermidade. No caso de que discorra con máis lentitude poden aparecer febre, inapetencia, ictericia, perda de masa corporal, etc. A forma aguda é menos habitual no gando bovino. O diagnóstico normalmente é diﬁcultoso, e en xeral recórrese á necropsia do animal na procura de lesións características. Forma crónica. No gando ovino é frecuente que nun primeiro período de infección non se produzan a penas síntomas, para pasar a unha segunda etapa variable en tempo na cal aparecen os característicos edemas, acompañados de tristura, inapetencia, debilidade manifesta con perda de peso, conxuntiva ocular de color vermello-amarelo, baixa produción láctea, etc. Esta etapa desemboca polo xeral na morte do animal. Neste caso o diagnóstico pode ser clínico ou de laboratorio. DIAGNÓSTICO DE LABORATORIO Baséase principalmente en atopar ovos de fasciola nos excrementos. Estes deben recollerse directamente do recto para evitar contaminación. A recollida do solo só é posible no gando vacún, e só se a expulsión é recente e se toma como mostra a parte central. Pódense empregar diferentes métodos: Método simple. Observación directa do parásito ao microscopio (excrementos macerados con souro ﬁsiolóxico). Métodos de enriquecemento. 1) Flotación 2) Sedimentación TRATAMENTO Existe unha cantidade importante de medicamentos antiparasitarios para combater a fasciola hepática, incluso nas súas diferentes formas, adulta e xuvenil. A desparasitación do gando e o control da carga parasitaria son fundamentais para rebaixar os efectos negativos desta parasitación.

FORMAS CLÍNICAS Existen dúas formas deﬁnidas:

PRINCIPIOS ACTIVOS CONTRA A FASCIOLA • Triclabendazol • Netobimin • Clorsuron

Forma aguda. É a máis frecuente nos ovinos e caprinos despois dunha masiva infestación, ocasionando a morte do animal no lapso de entre 30 e 60 días posteriores á súa estancia nas pradeiras infectadas.

Todos estes principios son efectivos contra a fasciola, no sentido de que contribúen a loitar contra o parásito dentro do organismo, evitando así a difusión de ovos con excrementos e diminuíndo a parasitote.

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

fasciolose.indd 34

13/2/06 0:26:39

PUBLIRREPORTAXE / COOPERATIVISMO

R.M.H. conta cunha ampla gama de carros mesturadores, tanto verticais como horizontais, arrastrados ou autopropulsados, así como carros estáticos para plantas de mestura húmida e fábrica de pensos. • Autopropulsados: - Verticais dende 11 a 30 m3. - Horizontais dende 8 a 16,4 m3. • Arrastrados: - Verticais de 8 a 30 m3. • Estáticos : - Verticais de ata 40 m3. - Horizontais de 18 e 20 m3.

ICOS DISTRIBÚE OS CARROS MESTURADORES DO SÉCULO XXI O carro estrela de R.M.H, do cal hai 22 unidades funcionando a día de hoxe, é o modelo autopropulsado VSL –14. É un carro pensado para CUMAs e cun extraordinario comportamento na estrada. Este modelo ten as seguintes características: • Motor Deutz Industrial 160 C.V. ou 200 C.V. • 100% hidrostático. • Cambio de sentido de xiro do ventilador automático, para limpeza do radiador. • Motores hidráulicos e reductoras: DANFOOS e REXROTH. • Grupo de velocidade de 35 Km/h (homologado a 25 Km/h). Opcional grupo de 70 Km/h homologado a 40 Km/h • Fresa de autonomía de traballo de 2 metros e carga potencial de 2500 Kg/ minut. • Potencia desenvolta pola fresa, 130 C.V. • Ordenador GAVISH 2000 (Windows ) + impresora H.P. + báscula convencional. • Aire acondicionado e calefacción. • Asento neumático multiposición, gran comodidade. Regulación automática por peso. • Servizo de taller 24 horas todos os días do ano. • Carro de substitución en caso de avería prolongada. • Múltiples OPCIÓNS

E ADEMAIS ICOS S.C.G. OFERTA OUTROS SERVIZOS Dentro da ampla gama de servizos que ofrece a cooperativa ICOS tamén se atopan os de constitución de CUMAs e asesoramento integral. Coa garantía duns profesionais do cooperativismo.

Chantada - Lugo. Tlfs. 982 44.14.51/ 678.465.922, Fax. 982 44.17.84, E-mail: lito@icos.es

35 pub_ICOS.indd 35

12/2/06 3:36:34

XENÉTICA

15 ANOS DO PLAN INTEGRAL DE MELLORA XENÉTICA

Nave de touros en proba nas instalacións de Xenética Fontao, en Lugo

A EVOLUCIÓN DA MELLORA XENÉTICA EN GALICIA: PIMX E MODERNIZACIÓN DO CONTROL LEITEIRO O que comenzou sendo o Plan Integral de Mellora Xenética (PIMX) , actualmente desenvolvido a través do Programa de Mellora Gandeira de Galicia, chega aos seus 15 anos de andaina. A súa prehistoria hai que buscala no Censyra (Centro Nacional de Selección y Reproducción Animal), organismo dependente do Ministerio de Agricultura con centros espallados por todo o Estado. O de Galicia estivo en Lugo, primeiramente en Fingoi e máis tarde onde hoxe se atopa Xenética Fontao. Co inicio da autonomía, o centro transferiuse do Ministerio á Consellería. A reprodución asistida en gandería de vacún viviu un antes e un despois a partir do inicio do PIMX. Ata ese momento, a inseminación era unha mera técnica reproductiva, sen unha mellora xenética paralela. “Eran os veterinarios os que inseminaban e a porcentaxe de gandeiros que se animaba a facelo era moi pequena. O que se buscaba era que a vaca empreñara e pouco máis. Daquela falábase en termos de pinto ou rubio e a información da que se dispoñía de probas de touros era escasa”, lembra Ramiro Fouz, de Africor-Lugo.

O Plan Integral de Mellora Xenética foi presentado o 22 de febreiro de 1991. Entre os seus obxectivos estaban, de forma prioritaria, ampliar o control leiteiro e dotar as ganderías de recursos xenéticos. Galicia tiña a aquela altura 74.486 exlotacións de leite e 438.000 vacas en produción, das que 365.000 eran frisonas. O 43% das explotacións leiteiras, o 30.6% da produción de leite e o 26,2% das vacas leiteiras de toda España estaban na comunidade autónoma galega.

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

36-52 xenetica.indd 36

13/2/06 0:31:00

15 ANOS DO PLAN INTEGRAL DE MELLORA XENÉTICA

XENÉTICA

A filosofía do PIMX, presentado en febreiro de 1991, era “optar pola produción de genética propia, fronte a opción da importación sistemática de material genético” A filosofía do PIMX, segundo se recolle na memoria da Xunta do período 1991-1994, era “optar pola produción de xenética propia, fronte a opción dunha importación sistemática de material xenético”. Por un lado, fixouse o obxectivo de conseguir que a maioría do seme de vacún fose producido en Galicia, atenuando a excesiva dependencia da importación de doses que existía naquel momento. Por outra banda, apuntábase a producir sementais na comunidade autónoma, tanto mediante a importación de embrións de alta calidade como mediante a selección e recría de fillos das mellores vacas. Temporalmente importáronse sementais, práctica que aínda é necesaria en certos casos (ver entrevista a Ramiro Fouz, neste mesmo dossier). O principal logro do PIMX, máis que a importación de material xenético _xa fosen doses de seme, embrións ou touros_, consistiu en implantar un sistema sólido e veraz de control leiteiro que permitise probar os touros nas vacas galegas. Deste xeito, a mellora xenética baseouse nas probas de Galicia e non nas que se realizaban cos mesmos sementais noutros países. En 1991 probáronse en Galicia nove sementais, outros nove en 1992 e sete en 1993. En 1994 e 1995 probáronse 12 sementais. Neste último ano incorporáronse os primeiros nacidos na unidade de Bos. Os datos das primeiras probas de sementais propiedade da Xunta déronse a coñecer en 1993. Dous deles, Mahlum Chairman e Mar Bill, quedaron entre os 20 mellores touros de España. En 1994, outros tres sementais da Xunta, Inspire, Pearson e Rocket, entran no Top 20 español. A partir da campaña 1984-1985, e ata 1992, a Xunta viña subvencionando a adquisión de seme dos gandeiros, que estes elixían libremente. O gandeiro podía optar a unha subvención de ata o 50% do prezo da dose, cun máximo de 2.500 pesetas por dose. O número máximo de doses subvencionables era o suficiente para inseminar o 30% das vacas da explotación. En 1991 mercáronse en Galicia 6.611 doses de seme. Destas, 2.767 procedían de Estados Unidos, a un prezo medio de 5.060 pesetas, e 2.428, de Canadá, a un prezo medio de 6.533 pesetas. O resto das doses procedía de países como Italia, Holanda, Alemaña e España. A Administración observou que “o abano de calidades, prezo e procedencia do seme era moi grande”. Por iso se pensou que cumpría concentrar as compras nun número determinado de sementais coa finalidade de obter unha calidade máis homoxénea e prezos máis ventaxosos”. Por outra banda, buscábase igualar as oportunidades dos gandeiros á hora de mercar seme con similares condicións de calidade e prezo. A partir da entrada en vigor do PIMX, unha Mesa Técnica de Mellora Xenética leva a cabo a selección dos sementais ofertantes de seme. (Ver cadro de apoio). Seme de Fontao e embrións de Bos Un dos aspectos fundamentais do PIMX é a aposta decidida pola produción de xenética propia. En 1991, o Centro de

Xenética Fontao xera cada ano 550.000 doses de seme de frisón e ten estabulados 270 sementais. É o centro de inseminación artiﬁcial máis grande de España. En 2005 testou 53 touros novos, case o dobre có segundo centro español Escolma e Reprodución Animal de Fontao, en Lugo, obtén 242.825 doses de frisona, 13.445 de pardo alpina e 316.432 de rubia galega. Hasta 1992, o seme de Fontao repartíase a razón de unha dose por vaca a inseminar. Actualmente danse 2,5 doses por vaca. Fontao xera na actualidade en torno a 550.000 doses de seme de frisona ao ano e unhas 350.000 de rubia galega. O centro dispón de 270 sementais frisóns e 35 rubios que garanten esta produción xenética. Na actualidade é o centro de inseminación artiﬁcial máis grande de España e o que máis touros pon en testaxe cada ano, No ano 2005 foron 53 touros novos, cifra que cáseque duplica a do segundo centro. En 15 anos de actividade, en Fontao testáronse 423 touros, algúns deles tan coñecidos e empregados como Wind Sultán (máis

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

36-52 xenetica.indd 37

13/2/06 0:31:28

XENÉTICA

15 ANOS DO PLAN INTEGRAL DE MELLORA XENÉTICA

En 15 anos de historia, Fontao testou 423 touros, algúns tan coñecidos e empregados como Wind Sultán e Lérez, con 14.200 e 12.100 fillas no Libro Xenealóxico, respectivamente de 14.200 fillas rexistradas no libro xenealóxico), Lérez (máis de 12.100 fillas), Louro (máis de 6.660 fillas) e Fontáns (máis de 6.300 fillas). Entre os touros recentes cabe salientar a Six, o primeiro touro galego nº 1 por ICO que se mantén todavía dentro dos mellores do ránking español, Landoi, o primeiro touro español en ocupar un posto entre os 100 mellores touros de Estados Unidos, ou estrelas emerxentes coma Botafogo. A unidade de transferencia embrionaria de Bos, en Guísamo (A Coruña), é outra das columnas do Plan Integral de Mellora Xenética. O consumo anual de embrións en Galicia situábase a principios dos 90 entre 300 e 500 unidades por ano. En maio de 1992 asinouse o convenio de colaboración entre a Consellería de Agricultura e a Federación Frisona Galega (Fefriga), integrada polos catro africores provinciais, para a posta en marcha da unidade de transferencia de embrións no antigo Centro de Investigacións Agrarias de Guísamo. Para a primeira implantación de embrións elixíronse 108 embrións de 30 nais, todas elas incluídas no 1% das mellores vacas de Estados Unidos e Canadá. A primeira remesa de partos deu como resultado 22 animais (16 femias e 6 machos), con índices de pedigrí de ascendencia que, traducidos a índices xenéticos, situaríanos entre o 1% o 5% das mellores vacas e touros de Estados Unidos. Catro dos xatos incorporaríanse ao programa de touros en proba de Fontao en 1995. En 2005 colleitáronse en Bos máis de 800 embrións. Uns 450 procedían de vacas estabuladas na unidade; 240, de fillas de vacas de Bos que se crían noutras ganderías e algo máis de 100, de vacas non descendentes do programa de Bos. Ademais, o centro mercou no estranxeiro 260 embrións, unha cantidade que vén aumentando ano tras ano _en 2003 mercáranse 150_. O total de embrións implantados ao longo do ano superou os 410. Desde o inicio do PIMX foron implantados máis de 5.000 embrións de alta calidade en vacas galegas. Na actualidade hai máis de 1.400 femias que son fillas de vacas do programa de Bos. A partir de 2003, a granxa de Bos comercializa os seus embrións a través de internet. En 2005 vendéronse máis de 200 por este procedemento.

A unidade de transferencia embrionaria de Bos colleitou 800 embrións en 2005 e mercou 260 no estranxeiro

A SELECCIÓN DO SEME SUBVENCIONADO A mesa técnica que selecciona o seme que subvencionará a Xunta está constituída por un representante da Consellería de Medio Rural _do Servizo de Producións Gandeiras_, un representante de Fefriga, os secretarios técnicos dos catro africores provinciais e un técnico de Xenética Fontao. Este órgano reúnese unha ou dúas veces por trimestre para ﬁxar os criterios de incorporación de material xenético. En novembro solicítanse ofertas ás distintas casas comerciais e, tras as probas internacionais de xenética _cuxos resultados se publican en febreiro_, a mesa elixe os sementais en función da súa relación calidade-prezo. A Xunta recibiu este ano unhas 80 propostas de sementais foráneos. A criba que fai ao elixir só o 10% das reses ofrecidas simpliﬁca a elección do gandeiro. En 2005, por ejemplo, a Consellería subvencionou máis de 30.000 doses de 9 touros ofertados polas casas comerciais, ademais de 90.000 doses de seme procedentes de 13 touros de Xenética Fontao As subvencións da Xunta só se entregan a ganderías que están en control leiteiro. “Unha boa parte das necesidades de inseminación dos gandeiros de control leiteiro queda cuberta con esta oferta”, explica José Manuel Riesgo, do Servizo de Producións Gandeiras.

O prezo de venta da maioría das doses de Fontao sitúase entre 6 e 12 euros _nalgúns casos chegan a 18 euros_, mentres que as das casas comerciais poden custar entre 25 e 30 euros. A parte do prezo que cubre a Administración é variable, dependendo do número de doses solicitadas en cada caso. No caso de Fontao, as doses de touros en proba son gratuítas e as dos touros probados teñen un desconto de saída dun 33% _ao que se une a subvención da Consellería_. A finais de febreiro fanse públicos os nomes dos touros cuxo seme estará subvencionado. Os gandeiros fan os seus pedidos ao longo do mes de marzo e reciben o seme a finais de maio. Cada explotación pode solicitar un número de doses igual ao resultado de multiplicar por 2,5 a media mensual de vacas en control leiteiro. O 60% das doses deberán ser de touros probados en Xenética Fontao; o 25%, de touros en proba _tamén de Fontao_ e o 15%, de touros estranxeiros que ofertan as casas comerciais. A boa relación calidade-prezo do seme de Fontao obrigou aos comercializadores de seme estranxeiro a rebaixar o prezo das súas doses nos últimos 15 anos. Esto, e a fiabilidade dos sementais empregados nas condicións propias de Galicia, ocasionou que en 2004 case o 60% das femias registradas en Galicia fosen fillas de touros nacionais.

Bos é nestes momentos a granxa con índices xenéticos máis altos de España. En 2005 tivo unha media de ICO de 1.535 puntos, prácticamente o dobre da media nacional. A unidade de Guísamo supera en 119 puntos á segunda mellor granxa, a catalana Mas La Caballería, e en case 200 á terceira, La Reula, tamén de Cataluña. O control leiteiro O proceso de informatización do control leiteiro de Galicia levouse a cabo entre 1992 e 1994. A idea dun control leiteiro oﬁcial en España data de 1933, cunha orde do Ministerio de Agricultura que establece o regulamento dos libros xenealóxicos e a comprobación de rendementos. En 1973 establécense por decreto as normas de regulación do control leiteiros e os núcleos de control leiteiro oﬁcial.

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

36-52 xenetica.indd 38

13/2/06 0:31:42

39 pub_vet.indd 39

12/2/06 3:49:41

XENÉTICA

15 ANOS DO PLAN INTEGRAL DE MELLORA XENÉTICA

Desde o inicio do PIMX implantáronse máis de 5.000 embrións de alta calidade en vacas galegas. Hai máis de 1.400 femias ﬁllas de vacas de Bos

Nave de touros en espera de proba nas instalacións de Xenética Fontao, en Lugo

CRONOLOXÍA BÁSICA DO PIMX Febreiro do 91. Presentación do Plan Integral de Mellora Xenética. Marzo do 91. Inicio das obras de acondicionamento para establecer o Instituto Técnico de Produción Animal (ITPA), o soporte técnico do PIMX, no antigo centro de inseminación artiﬁcial de Salgueiriños, en Santiago. Abril do 91. Ampliación do Centro de Escolma e Reproducción Animal de Fontao e posta en testaxe dos primeiros touros novos importados a través do PIMX

Outubro do 91. Presentación aos representantes dos núcleos de control leiteiro os estatutos basicos das futuras Africor (Asociación Frisona de Control de Rendementos). Febreiro do 92. Asembleas constituíntes das Africor provinciais. Maio do 92. Convenio entre a Consellería de Agricultura a Fefriga para a xestión da unidade de transferencia embrionaria de Bos, en Guísamo.

Como lembra o veterinario Ramiro Fouz, de Africor Lugo, “os chamados núcleos de control leiteiro tiñan menos control sobre a información do que se ten agora. Perdíanse datos e non había organizacións estructuradas que permitiran facer un seguimento controlado. Facíase o que se podía cos medios que había. A partir do Plan Integral de Mellora Xenética é cando se estructura todo e se crean os africores. Antes, cada grupo de gandeiros era un reino de taifas, tiña o seu propio controlador e despois eses datos ían todos a Santiago. A partir da creación dos africores estructúrase todo, tanto a toma de datos como na transmisión de información ao gandeiro” En 1990 había en Galicia 21 núcleos de control leiteiro e 16.219 vacas en control, só un 2,9% da cabana leiteira do país. O obxectivo do PIMX era multiplicar ese número por nove nos nove anos seguintes, chegando así a 115.000 animais en 1998. A día de hoxe existen en Galicia 4.474 explotacións en control leiteiro (case o 50% do total) que suman 262.580 cabezas de gando. Por provincias, Lugo ten 2.340 explotacións e 134.095 animais; A Coruña, 1.359 explotacións e 91.530 animais; Ourense, 741 explotacións e 33.222 animais e Pontevedra, 34 explotacións e 2.923 animais.

Xullo do 92. Entran en Bos as primeiras xovencas receptoras de embrións. Setembro do 92. Primeira implantación de embrións en Bos. Envío das primeiras mostras de leite ao Ligal. Abril do 93. Organización definitiva de Fefriga como federación das catro Africor provinciais.

Xullo do 93. Nace en Bos a primeira xata produto da transferencia de embrións. Xaneiro do 94. Queda completado o sistema envío de pretabulados de control leiteiro a todas as explotacións. Setembro do 97. Aprobación dos estatutos de Xenética Fontao, S.A. como sociedade xestora do Centro de Escolma e Reproducción Animal de Galicia.

En 1990 había en Galicia 21 núcleos de control leiteiro con 16.219 vacas, só o 2,9% da cabana leiteira do país. Hoxe hai 4.474 explotacións en control leiteiro, case o 50% das existentes, con 262.580 cabezas de gando ¿Foi o control leiteiro o que tirou da mellora xenética ou sucedeu á inversa? Ramiro Fouz opina que “unha cousa leva á outra. Ao haber estructuras ben organizadas, eso permite ter máis información, tanto aos gandeiros como aos africores. Na década dos 90 a evolución das explotacións de leite foi tremenda. Organizouse a mellora xenética, víronse as necesidades do mercado e mercáronse touros con eses criteiros adaptados ás nosas explotacións. Empezáronse a utilizar touros en proba para avaliar como se comportaban as súas ﬁllas e seleccionar os que mellor se adaptaban ás vacas de aquí. Antes os criterios de selección baseábanse en que un touro saíra bo noutro país. Só se probaba alí e presupoñíase que se era bo alí tamén o tiña que ser aquí”.

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

36-52 xenetica.indd 40

13/2/06 0:32:03

41 pub_caixagalicia.indd 41

12/2/06 21:26:14

XENÉTICA

15 ANOS DO PLAN INTEGRAL DE MELLORA XENÉTICA

O proceso de avaliación xenética dun semental bovino de aptitude láctea é longo -non menos de cinco anos- e costoso. O protocolo asumido en Xenética Fontao apunta a buscar os mellores pedigrís do mundo e probar despois o resultado nas vacas das explotacións galegas.

¿CÓMO SE TESTA UN SEMENTAL DE RAZA FRISONA? ¿Como se atopan os touros destinados a enxendrar as mellores vacas? En Xenética Fontao, o centro de inseminación de vacún máis grande de España, o proceso iníciase antes de que o semental naza. “Buscamos o mellor pedigrí, sen mirar fronteiras”, explica Alejandro Fernández, director do centro. A primeira avaliación será, por tanto, a partir dos datos dos ancestros (pai, nai, avós, etc.) do touro, que presentará uns índices de pedigrí máis ou menos interesantes. A xeito de introdución, cómpre recordar que a raza Frisona é orixinaria das rexións de Frisia e Holstein, no norte de Holanda e Alemaña. En Europa esta raza seguiu unha selección hacia unha dobre aptitude, xa que se buscaba fomentar tanto a producción leiteira como a cárnica. Hai un século valorábase especialmente a capa do animal, buscando unha determinada distribución das manchas negras, rasgo que hoxendía non é relevante desde o punto de vista produtivo. Os criadores de América do Norte, pola súa banda, ﬁxeron evolucionar a raza fomentando a especialización na produción láctea. Os índices xenéticos empregados para a avaliación xenética dos animais seguen distintos patróns segundo o país. En Estados Unidos, por ejemplo, emprégase o TPI (Type Production Index; Índice de Produción e Tipo). Os canadianos usan o LPI (Lifetime Production Index; Índice de Produción Vitalicia). En España o índice é o ICO (Índice Combinado de Produción e Tipo). A diferencia das vacas, que só teñen índices de avaliación nos seus países, para sementais ademáis existe unha ferramenta de conversión que xestiona Interbull, organismo con sé en Uppsala (Suecia). Grazas a eso, os xenetistas galegos poden dispoñer do valor de calquera touro do mundo expresado en ICO. Búsqueda de embrións Unha vez localizada unha vaca de alta calidade, nacional ou estranxeira, trátase de dispoñer de embrións, para o cal contrátase a superovulación da mesma. A femia recibe un tratamento hormonal para producir máis óvulos do habitual, insemínase con seme do touro máis idóneo e recollense os

Traer un embrión selecto de Estados Unidos custa entre 1.500 e 2.500 euros. Fai falta un mínimo de catro para ter garantías de que se obterá un semental. Os embrións tamén poden comprarse nalgúns dos outros países punteiros en xenética de vacún de leite ou, cada vez máis, producirse en Galicia. embrións por un procedemento de lavado ou ﬂushing, conxelándose posteriormente. Mércase un mínimo de catro embrións de cada cruzamento, considerando que hai un 50% de probabilidades de que saian adiante e, dentro dese 50%, as mesmas probabilidades de ter un macho ou unha femia. É dicir, un 25% de posibilidades de que se xeste un macho.

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

36-52 xenetica.indd 42

13/2/06 0:32:17

15 ANOS DO PLAN INTEGRAL DE MELLORA XENÉTICA

Son necesarios polo menos 33 meses para que as fillas do semental en proba comezen a producir leite. A partir dos datos da produción e a calificación morfolóxica de entre 80 e 100 fillas decídese se o touro vai continuar como doador de seme. O custo de traer un embrión dos Estados Unidos oscila entre 1.500 e 2.500 euros, co que fan falta un mínimo de 6.000 euros para dispoñer do paquete de catro que permita iniciar o proceso con garantías. Outra segunda vía, que se practica cada vez máis, é facer a produción con sementais e vacas criados en Galicia, o que supón un importante aforro de custos. Unha terceira vía, que se practicou nos inicios do Plan Integral de Mellora Genética (PIMX), foi a importación de xatos procedentes de países como Estados Unidos, Canadá, Francia ou Alemaña. A crise da EEB instaurou a prohibición temporal de compra de material xenético a terceiros países e houbo que buscar dentro da UE (onde seguía permitido o comercio) tanto embrións como xatos. Os embrións selectos son implantados por técnicos da Unidade de Transferencia Embrionaria (UTE) de Bos en xovencas dalgunha das máis de 20 ganderías que colaboran con FEFRIGA (Federación Frisona Galega) no programa de selección. Ata hai uns anos, os colaboradores debían levar os seus animais ás instalacións da UTE, na localidade coruñesa de Guísamo. Na actualidade o proceso lévase a cabo nas propias ganderías, que foron seleccionadas despois de pasar fortes filtros sanitarios, permitindo unha meirande e máis áxil implantación de embrións. Sementais en proba ou testaxe Os machos que nacen dos embrións selectos son levados a Xenética Fontao, mentres que as femias poden ir á UTE de Bos ou ben permanecer na explotación colaboradora. O normal é que Bos recolla a metade das femias e lle deixe ao gandeiro a outra metade, ou ben que as recollan todas e compensen ao gandeiro nun 50% con embrións das vacas da súa unidade de doadoras. Os xatos chegan ás instalacións de Xenética Fontao entre os dous e cinco días despois do seu nacemento. A partir de aí iníciase un proceso normal de recría. Os primeiros seis meses son de corentena. Entre 6 e 10 meses, os animais están estabulados en lotes de recría e a partir dos dez meses ocupan un box individual. Durante o período de corentena lévase a cabo un control sanitario exhaustivo que inclúe probas sanitarias de tuberculose, brucelose, leucose, perineumonía, IBR, BVD, paratuberculose, clamidiase, neosporose, tricomoniase e campilobacteriose. Aos 10 meses é posible que o touro empece a producir seme, se ben a idade normal oscila entre os 14 e os 16 meses. Ini-

XENÉTICA

Os touros en proba producen semeOdisponse atraballador a recoller o seme partir dos 12-14 meses. Nun principio cunha vaxina de plástico obteñense entre 50-100 doses, cada unha das cales ten un volume de 0,25 mililitros e contén entre 20 e 25 millóns de espermatozoides

O semental Botafogo, na sala de recollida de seme de Xenética Fontao

A vaxina, chea de esperma. O semental tarda só uns poucos segundos en exacular

cialmente, para a extracción do seme estes animais novos son levados á sala de recollida de esperma unha vez cada dúas semanas. O número de doses que poden producir por salto ao principio é baixo( 50-100 doses), chegando un animal adulto bó productor a acadar ata as 500 doses por salto.Esto explica a gran difusión da mellora xenética que se pode facer a través da inseminación artiﬁcial: un salto que de forma natural cubriría a unha única femia, deste xeito pode cubrir ata a cincocentas. Cada dose seminal, a cantidade precisa para unha inseminación, ten 0,25 mililitros de volume e entre 20 e 25 millóns de espermatozoides (aínda que esta cifra varía moito entre os distintos centros). Avaliación da descendencia O seme do touro xove probarase en vacas sometidas a control leiteiro a través das Africores (Asociación Frisona para o

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

36-52 xenetica.indd 43

13/2/06 0:32:44

XENÉTICA

15 ANOS DO PLAN INTEGRAL DE MELLORA XENÉTICA

A vida útil dun touro probado mellorante non supera os tres anos. Nese tempo aparecerá algún macho de mellores cualidades xenéticas que o desprazará

De cada 50 touros que Xenética Fontao pon a proba cada ano, só entre 2 e 4 pasan todos os filtros e se convirten en probados mellorantes. O resto sacrifícase e as súas doses son destruídas Control de Rendementos). Distribúese unha cantidade inicial entre 1.500 e 2.000 doses do semental. Con posterioridade, ademais de a ganderías en control leiteiro, o seme dos touros en proba chegará tamén a outras explotacións. De feito, Galicia rexistra un número de inseminacións de touros en proba moi superior á doutros estados con forte implantación da gandería de leite. A partir da inseminación é preciso esperar que as vacas empreñen, que nazan aos 9 meses as súas fillas, que éstas sexan recriadas, que a partir dos 15-16 meses se inseminen -con outro touro en proba ou un xa probado- e que nove meses despois empecen a súa lactación. É decir, 33 meses, como mínimo. Unha vez empezan a producir leite, lévase a cabo o control leiteiro e califícanse dacordo coa súa morfoloxía. A Africor consigna os datos de produción de leite, inseminacións, facilidade de parto, etc. As análises do Ligal (Laboratorio Interprofesional Galego do Leite) permiten avaliar a graxa, proteína, lactosa e células somáticas do leite. Os calificadores de Conafe (Confederación Nacional de Asociacións de Frisona Española) avalían a conformación do animal. Un 40% da calificación depende da morfoloxía dos ubres. Os indicadores aos que se lle presta máis atención son a proteína, a graxa, os quilogramos de leite e a conformación de ubres e patas. Como caracteres auxiliares, cada vez máis valorados, aparecen a lonxevidade, a fertilidade e o reconto de células somáticas.

Este exame faise polo menos en 90 fillas do semental, o que permite avalialo cunha fiabilidade superior ao 80%. En Galicia chégase a dispor na primeira proba de datos de máis de 300 fillas, polo alto índice de utilización do seme de touros en proba, mentres en Canadá, USA e no resto de Europa os índices xenéticos obtéñense a partir dos datos dunhas 100150 fillas. Os touros que pasan os filtros permanecen como doadores de seme, mentres que o resto son sacrificados e o seu seme, destruído. En Xenética Fontao, de cada 50 touros que se proban por ano só quedan como probados mellorantes entre dous e catro. Ao final deste ciclo transcorreron máis de cinco anos. Un touro probado non ten máis de tres anos de vida útil. O avance das liñas xenéticas determina que nese tempo aparecerá algún semental que o desbanque. Na actualidade hai en Xenética. Fontao máis dunha ducia de touros élite probados en produción. Sementais do Centro como Landoi e Six están ou estiveron no ránking dos cen mellores touros dos Estados Unidos, un caso único entre os centros de inseminación españois. Sendo o PIMX a principal fonte de mellora xenética de vacún de leite de Galicia, hai outras unidades onde tamén se está a practicar con éxito, caso da Granxa Gaioso-Castro da Deputación Provincial de Lugo, en Castro de Ribeiras de Lea. Esta explotación ten vacas moi ben situados no ránking, ata o punto de que Xenética Fontao puxo en testaxe tres touros fillos de vacas da Gaioso-Castro durante o pasado ano 2005.

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

36-52 xenetica.indd 44

13/2/06 0:33:25

45 pub_ager.indd 1

12/2/06 23:53:09

XENÉTICA

15 ANOS DO PLAN INTEGRAL DE MELLORA XENÉTICA

As doses de seme almacénanse conxeladas en nitróxeno líquido

RAMIRO FOUZ. TÉCNICO DE AFRICOR-LUGO

“UNHA VACA MELLORADA XENETICAMENTE SEMPRE É MÁIS RENDIBLE EN CALQUERA SISTEMA DE PRODUCIÓN” A mellora xenética do frisón galego aínda está escribindo os seus primeiros capítulos. Como recalca o veterinario Ramiro Fouz, os quince anos transcorridos desde o inicio do Plan Integral de Mellora Xenética (PIMX) “son un período moi curto para facer balance”. “En mellora xenética, os intervalos xeracionais son moi longos. Probar un touro leva catro ou cinco anos”. __¿Como evolucionou en Galicia o número de touros en proba? _Cada ano veu aumentando. É normal. En Galicia temos a maior poboación de vacas para probar eses touros. E a nivel de calidade, o que se está facendo en Galicia é parello ao que se está facendo no resto de España e do mundo. Ti colles os pedi-

grís dos touros en proba de aquí e eses mesmos cruces son os que oferta calquera casa comercial aos gandeiros en Canadá, en Estados Unidos ou en Francia. Igual hai países que usan liñas algo diferentes porque teñen uns modelos de selección moi particulares, pero en xeral, nos países máis punteiros en xenética os cruces son moi similares.

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

36-52 xenetica.indd 46

13/2/06 0:33:56

15 ANOS DO PLAN INTEGRAL DE MELLORA XENÉTICA

Banco de seme de Xenética Fontao, o centro de reprodución de referencia para os gandeiros galegos

XENÉTICA

“As liñas xenéticas que se ofertan en Galicia son similares ás que se comercializan noutros países punteiros en mellora xenética” gandería que está a producir leite exclusivamente có doutra que a maiores vende para recría. Nin o dunha explotación que leva 15 anos facendo mellora xenética có doutra que acaba de empezar. Os obxectivos son distintos.

_En España véñense probando uns cen sementais ao ano. _Aproximadamente. Veñen sendo uns 50 a través de Xenética Fontao (Galicia) uns 35 a través de Aberekin (País Vasco) e uns 15 a través de ASCOL (Asturias) Sería ideal avanzar hacia modelos conxuntos. Agora en toda España os sistemas de control leiteiro e recollida de datos están moito máis estandarizados. Hai unha normativa unificada a nivel nacional e todos traballan na mesma liña. A Galicia interésalle probar os seus touros no resto de España. Sería ideal chegar a acordos nese sentido porque eso favorece a proba do touro. _¿Que períodos de proba se fixan? _Normalmente fanse tres ou catro tandas por ano. O normal é que teñan lugar na primavera, hacia mediados de ano e hacia finais. Pero eso non é ríxido. O criterio é que en canto un touro vale para sacar as doses de seme ao mercado, hai que facelo canto antes. Cando o touro é novo contrástanse as doses en canto á fertilidade e distribúense o máis axiña posible. Se as fillas van ser boas ou non verase ao cabo dos anos. _¿Aínda é necesario importar touros para incorporar novas liñas xenéticas? _Si, inda se seguen traendo porque hai veces que a programacion que fas non é suficiente. Agora o que se fai maioritariamente é comprar embrións. Pero ti igual compras catro embrións dun cruce que che interesa e igual saen todos femias. E igual prevés que vas ter 50 machos para criar e só tes 30. Pois para satisfacer o mercado necesitas 20 máis e tes que compralos. Pero agora tamén se incorporan touros das propias ganderías galegas e moitas veces non fai falta mercalos fóra. _¿Con cantas explotacións se conta para as inseminacións en proba? _Con todas as que están en control leiteiro. Todas están abertas a probar os touros. Hainas que o fan en maior medida e outras en menor medida. Non é o mesmo criterio o dunha

_¿Pódese dicir que a mentalidade da mellora xenética está totalmente instalada no gandeiro? _Dun tempo a esta parte, o gandeiro xa pide documentación e catálogos de touros. Hai xente en programas de apareamentos, que decide de antemán con que touro vai cubrir cada vaca. Non basta dicir que un usa os mellores do mundo. O mellor touro é o que mellor se acopla a cada vaca en concreto. _Eso é o máis complicado. ¿Cómo se sabe? _Os técnicos saben que touro se adapta mellor a cada modelo de vaca. Como ven moitas vacas e moitas fillas de touros, saben como resposta cada touro. Outra cousa importante é evitar as liñas de consanguinidade. Dado que as liñas xenéticas se acurtan, porque todo o mundo utiliza os mesmos pais e nais de touros, cando un touro sae bo utilízase como pai de sementais, e os seus fillos utilizanse sobre fillas dese touro. Eso leva á consanguinidade, por iso é importante levar un programa de apareamentos. _¿Hai estudios sobre como evolucionou a produtividade das vacas nas explotacións que fan mellora xenética? _Aumentou o rendemento da produción de leite tanto en calidade como en quilos. Pero dicir que todo iso é debido á mellora xenética tampouco é certo. Agora os sistemas produtivos son moito máis intensificados e as medias de produción máis altas. Ten que haber un modelo de mellora xenética que vaia parello a ese sistema de produción. Se estiveramos falando de sistemas de pastoreo en extensivo, con cargas gandeiras dunha vaca por hectárea, o modelo xenético que estariamos seguindo sería distinto. _É dicir, é un modelo enfocado á producción intensiva. _Enfocado á demanda do sector. Nós vemos que a resposta que están tendo os touros nas explotacións é boa. Por exemplo, se a conformación de crías para a venda fora interesante, traballaríase nesa liña, pero hoxe as crías de frisón non son estimables como produto para a venta. De todas maneiras, unha vaca mellorada xeneticamente sempre é máis rendible en calquera sistema de produción.

“É importante facer unha mellora xenética nosa, desde o punto de vista de touros probados aquí. É a maneira de que vexamos se responden ben nas nosas condicións de manexo. Touros que non son moi punteiros noutro país aquí pódense comportar estupendamente. E viceversa”. AFRIGA | ANO XII - Nº 60

36-52 xenetica.indd 47

13/2/06 0:34:13

48 pub_wildman.indd 48

12/2/06 11:37:57

Steenblik Wildman No 5881 GP82 Steenblik Dairy; Pewamo - MI Photo:Frank Robinson

+1752 TPI +2082 M lbs. +44 F +51 P +1.86 PTAT +2.08 UDC +2.01 FLC 8% CE

� Perfect Combination of Dairy Strength Perfecta combinación de fortaleza leiteira � Well Attached Udders with Ubres insertadas,Ligament con forte ligamento suspensor Strongben Suspensory e altísimas producións � Estilo Style with High Production

Green Meadow Wyn Carily Green Meadows; Elsie - MI Photo:Frank Robinson

11HO7094 Ladys-Manor Wildman ET TV BW Marshall x Winchester 67 D / 43 H., 82% Rel P. 21 D / 16 H., 69 % Rel T.

XE NE TI CA

www.altagenetics.com

Hillview Wildman No. 797 Hillview Dairy; Sumas,WA Photo:Frank Robinson

Alta North America Toll Free: 1-866-266-2582 Tel: (403) 226-0666 Fax: (403) 226-4259

Steenblik Wildman No 5930 Steenblik Dairy; Pewamo - MI Photo:John Erbsen

Mellora xenética GoWild!

D e Vexa l i v e os r R esults resultados

Steenblik Wildman No 5918 Steenblik Dairy; Pewamo - MI Photo:Frank Robinson

C r e a t e Va l u e � B u ai lmellor d Tr u st � Analizamos as súas necesidades Suministrámoslle xenética

AltaWILDMAN E

C/ Anxo Senra Fernandez Nº 1 Bajo, 15670 O Burgo – A Coruña Tlf: 981 976927 • 630 976248 Fax: 981 979104 E-mail: moroan@moroan.com

NUTR I CI ON

MOROAN

Distribuidor para Galicia:

15 ANOS DO PLAN INTEGRAL DE MELLORA XENÉTICA

“No futuro teremos vacas de alta produción, con bos niveis de proteína e resistentes ás enfermidades. Incluso se pode traballar en manipulación xenética, nas medidas en que a lexislación o permita”

_Pero non só se busca aumentar a produción de leite. Hai outros indicadores. _Búscase lonxevidade. Búscase resistencia ás enfermidades. Búscase unha conformación que lle permita á vaca aguantar máis tempo... Non só producir moito, senón durante moito máis tempo. _A evolución destes factores nos que tanto inﬂúe a xenética aínda está en proceso. ¿Cando se poden alcanzar niveis óptimos? _Ese obxectivo non se pode planiﬁcar. Estamos traballando sempre para mellorar e temos que ir vendo por onde levar a xenética. Canto máis melloras nunha determinada liña igual esqueces outras cousas. Agora estase tratando de enfocar o tema desde un punto de vista máis global. Producir leite, si, pero non a calquera prezo. _¿Hai avances notables no aumento da lonxevidade das vacas? _Máis ben todo o contrario. Pero atribuírlle á mellora xenética esa merma tampouco é xusto. É un conxunto de moitos factores. Se vemos os datos, a lonxevidade diminúe, cada vez hai menos partos por vaca. E a produción aumenta. Hai que ter en conta que a vaca soporta máis presión. Polas súas condicións naturais, produciría moito menos leite do que lle estamos pedindo. A concentración de vacas no establo é moitísimo maior. A alimentación está moi estandarizada. Nos sistemas tradicionais o trato das vacas estaba máis individualizado. Hoxe unha explotación de 70 reses non pode andar con esas estremonías, mete o carro de mesturas e a que come, come e a que non come, queda. Esas vacas tan produtoras necesitan un trato especial e ás veces o sistema non o permite.

“Non basta dicir que se usan os mellores touros. O mellor touro é o que mellor se acopla a cada vaca”

XENÉTICA

Máquina de envasar e imprimir doses de seme para o seu posterior almacenamento en tanques de frío

“A industria demándalle ao produtor graxa, paga primas por ela e despois vende o leite desnatado. Non ten sentido. Debería primar máis a proteína, que é fundamental para a transformación en iogures e outros produtos derivados” _¿Cales son os factores que se poden atribuír máis directamente á xenética? _Quizais houbo unha selección orientada a vacas demasiado grandes. Confúndese o tamaño da vaca coa súa estructura. Unha vaca ten que ter boas costelas e profundidade corporal, o que lle dá unha maior capacidade de inxestión de alimento. Non se debería mirar tanto o obxectivo de vacas demasiado altas na cruz, que despois van ter problemas á hora de comer porque as cornadizas non están adaptadas ou as camas son demasiado estreitas. Tamén é frecuente confundir o carácter leiteiro coa baixa condición corporal. _¿As células somáticas dependen moito da herdanza xenética? _Non, a heredabilidade dese caracter é moi baixa. O que se ve é que o feito de ter que desbotar vacas polas mamites débese á alta concentración de vacas e ao nivel de estrés, que fai que teñan defensas baixas ante os xermes. Tamén ten que ver que o muxido se fai rápido e non se ten en conta se a vaca quedou ben ou mal muxida. Aos animais, ademais de sacarlles moita producción, hai que coidalos. E hai correlacións negativas, como que nos animais de moita producción os ubres tenden a ser máis fondos e iso produce máis risco de contraer mamite.

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

36-52 xenetica.indd 49

13/2/06 0:34:28

XENÉTICA

15 ANOS DO PLAN INTEGRAL DE MELLORA XENÉTICA

Vaxina artiﬁcial empregada para extraer doses de seme dos touros

_¿Hai liñas claras de evolución da mellora xenética? ¿Sabemos con que tipo de vacas nos podemos atopar en cinco ou dez anos? _É complicado. Están os temas de graxa, por exemplo. Hai unha incoherencia entre o que demanda a industria e o que despois vende. A industria demándalle graxa ao produtor, paga primas por ela e despois vende o leite desnatado. Non ten sentido. Están esixindo uns parámetros aos gandeiros por rutina e por establecer diferenciais de prezo entre eles. ¿Para que vas primar a graxa se non a queres? En cambio, debería primar máis a proteína, que é un factor fundamental á hora de transformar o leite en iogures e derivados. Cada vez consúmese menos leite en líquido e máis en derivados. A industria tamén debería mirar a calidade da proteína (as caseínas), e non só a porcentaxe. Comparas calquera marca e todo o leite é estándar: 3,1% de proteína. Valorizan o seu leite con produtos engadidos: calcio, azucre, soia...pero non o diferencian no resto dos principais aportes nutritivos, lactosa ou proteína. ¿Que vai pasar dentro duns anos? Vacas de alta produción,

con bos niveis de proteína e resistentes ás enfermidades. Incluso se pode traballar en manipulación xenética, nas medidas en que a lexislación o permita. _Tampouco é o mesmo o leite que se destina á transformación e o que se consume en líquido. _España é un caso aparte nesto. O 80% do leite que se produce, bébese. No resto de Europa, transfórmase o 80% e o outro 20% consúmese en líquido. O obxectivo da selección xenética é distinto nese caso, xa que buscas un produto de cara a transformalo. Aquí buscas un produto que se vai beber. E están vindo touros de fóra concebidos para obxectivos distintos. Se usas un touro que foi número un en tal país, igual aquí non será número un. É importante facer unha mellora xenética nosa, desde o punto de vista de touros probados aquí. É a maneira de que vexamos se responden ben nas nosas condicións. A medida que se traballa en mellora xenética vese que touros que non son moi punteiros noutro país aquí compórtanse

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

36-52 xenetica.indd 50

13/2/06 0:35:03

pub_ascol.indd 51

12/2/06 22:08:40

XENÉTICA

15 ANOS DO PLAN INTEGRAL DE MELLORA XENÉTICA

estupendamente. E viceversa. A mellora xenética ten que adaptarse ás condicións de manexo e ao que demanda o consumidor, e en concreto, no noso caso, ao que máis pague a industria transformadora. _A raza rubia é moi activa na exportación de seme, cousa que non sucede coa frisona. _É unha cuestión de mercado. Frisona haina en todo o mundo. A rubia galega está en Galicia, é moi fácil de colocar e compórtase moi ben nos cruces industriaos, pódese cruzar con razas moi resistentes a climas máis calurosos aos que a rubia galega lles proporciona calidade de leite e promoción da canle. ¿Colocar o noso frisón noutros países? É difícil porque a competencia é moi grande, non porque sexa un produto de inferior calidade. Poderiamos exportar porque hai touros suficientes para facelo, pero fáltannos as canles de comercialización. _¿A presenza do sector privado é crecente na comerciación de seme de frisón? _Si. Cada comercializador adscríbese a unha casa determinada, ou a varias se llo permiten, porque algunhas piden a exclusividade. Tratan de ofertarlle ao gandeiro o abano máis amplo de touros, tanto en prezo como en calidade. _¿De que prezos falamos? _As doses de touros de Fontao véndense entre 1 e 18 euros. Son prezos moi asequibles porque o que se busca é a mellora xenética, non o lucro. No mercado atopas doses desde 6 euros ata máis de 80, que xa son prezos demasiado altos. Hai touros que teñen un prezo moi alto debido á publicidade, a que se poñen de moda. Eso xa son temas comerciais. Hai centros que lle mandan publicidade ao gandeiro á casa e teñen comerciais que fan un labor comercial e de asesoramento a nivel de campo. Outros touros teñen prezo alto porque hai escasez de oferta e unha alta demanda de determinados pedigrís. E hai determinadas vacas e ganderías que, polo seu alto nivel xenético, teñen que ir a touros dese nivel, se non estarían empeorando. _¿Qué bonificacións teñen os gandeiros que están en control leiteiro? _O gandeiro que está en control leiteiro ten subvencionado o seme de Fontao. Os touros de Fontao son moi demandados, teñen moitas fillas, sábese como responden, sábese que hai unha seriedade nas probas... Unha boa planificación da explotación pasa por usar unha porcentaxe de touros punteiros, de alto valor xenético, outra porcentaxe de touros a un prezo máis asequible e, finalmente, touros en proba. O touro en proba é o que ten maior potencial xenético, pero tamén maior

“Quizais houbo unha selección orientada a vacas demasiado grandes. Confúndese o tamaño da vaca coa estructura”

“O obxectivo da selección xenética debe ser diferente ao doutros países europeos, onde o 80% do leite se transforma e só un 20% se comercializa en líquido. En España é exactamente ao revés” nivel de risco. Unha explotación que usa só touros en proba non o está facendo ben. Non todos están saíndo tan bos como nos gustaría. _¿Cando un touro se deixa de considerar en proba? _Cando ten un número suficiente de fillas que permite estimar o seu labor xenético. O normal estaría entre 40 e 60 fillas, pero tamén temos que ter en conta en cantos rabaños están distribuidas. De nada vale un touro con 1000 fillas en dous rabaños. Apórtame máis información un que teña 50 fillas en 50 rabaños. Importa ver como se comportan en distintos tipos de ambientes. _A transferencia embrionaria que se leva a cabo na finca de Bos supón unha parte pequena da mellora xenética. _Nun principio tiña como finalidade obter touros para o programa. Agora xa está na vertente de espallar esa mellora xenética ás ganderías. Xa hai unha gran oferta de embrións de vacas de Bos, segundas e terceiras xeracións. Os embrións non están sexados. O gandeiro implántao e, se lle sae macho, ten incluso posibilidades de ir a Fontao ou outros centros. As femias que obtén asegúranlle unha importante mellora xenética na súa explotación _De cara á eficacia reprodutiva, ¿hai diferencia entre a inseminación e o implante de embrións? _Un embrión ten un índice de fertilización menor. Na inseminación traballas cun 60% de probabilidades, de cada 10 vacas inseminadas empreñan seis. En embrións baixas ao 40% ou o 50% Pero a mellora xenética que consigues mediante embrión é o dobre cá que consigues mediante inseminación. ¿Por qué? Porque ti podes inseminar unha vaca co mellor touro do mundo, pero a vaca é a que é. En cambio, cando lle pos un embrión a unha vaca, o aporte xenético vén tanto do pai coma da nai. _¿Por que se usa menos o implante de embrións? _Por temas de custo. É máis caro un embrión ca unha dose de seme. E, a maiores, porque a fertildade é menor. O prezo dun embrión pode ir de 100 euros ata máis 3.000. Os de Bos están entre 150 e 450 euros e están subvencionados para os gandeiros de Galicia. Non hai en España moitos centros coma o de Bos porque son costosos. Pero este sistema permite ter unhas condicións sanitarias excepcionais para que os embrións teñan garantías sanitarias.

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

36-52 xenetica.indd 52

13/2/06 0:35:19

53 pub_bsch.indd 53

13/2/06 0:38:12

PUBLIRREPORTAXE / FINANCIACIÓN

É A ÚNICA ENTIDADE FINANCIEIRA QUE ANTICIPA ATA O 100% DO IMPORTE

LANZA UNHA AMPLA CAMPAÑA DE DOMICILIACIÓN DAS AXUDAS DA PAC O 2006 vai estar marcado pola entrada en vigor do réxime do pago único por explotación, instrumento creado na última reforma da Política Agraria Común (PAC). A mesma normativa regula as novas axudas adicionais ás explotacións por vacas nodrizas, produción de carne de vacún de calidade e mellora de calidade do leite cru.

BBVA está presente nos trámites da PAC desde que se estableceron as axudas, en 1993. A entidade colabora de forma estreita coas comunidades autónomas para aforrar custos e evitar erros na cesión de ficheiros informáticos de intercambio. BBVA formou nos últimos anos a máis de 300 xestores en Galicia e Asturias co obxecto de aumentar o número de expedientes tramitados e prestar un servizo serio e de calidade. A rede de oficinas da entidade conta con aplicacións informáticas que garanten o cumprimento dos regulamentos das comunidades de Galicia e Asturias na xestión de expedientes. O número de solicitantes medra cada ano. BBVA é a primeira entidade en cota de clientes do sector agrario. Co obxecto de que os produtores se poidan beneficiar por anticipado do importe das axudas, BBVA é a única entidade financieira que anticipa ata o 100% do montante. O apoio aos clientes esténdese a temas de cobertura sanitaria. As axudas domiciliadas en conta en BBVA serán bonificadas cun importe sobre o custo do seguro subscrito coa entidade, en calquera das liñas previstas no Plan Nacional de Seguros Agrarios. A maiores, o usuario obterá gratis un seguro de responsabilidade civil do gando polo que se solicitan as axudas.

ALGO MÁIS QUE PAC BBVA apoia a actividade agraria non só na xestión das axudas da PAC, senón tamén mediante produtos deseñados especificamente para o sector. Os empregados da entidade reciben formación para atender este segmento especializado da clientela. O catálogo de produtos financieiros para o agro abrangue: • Financiación a través do Agrocrédito BBVA. Con liñas específicas para atender os gastos de campaña, renovar a maquinaria, adquirir cota láctea, acometer proxectos de modernización ou mercar fincas. • A opción de rendibilizar o diñeiro co Depósito Agro, ao levar o día a día coa Agroconta BBVA, que facilita un crédito de ata 15.000 euros sen gastos nin comisións e con seguro de accidentes gratuito. • Cobertura mediante o Seguro Agrario BBVA, que abrangue todas as liñas asegurables establecidas polo Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación no Plan Anual de Seguros Agrarios, desde os clásicos seguros de cereais, froita e cítricos ata os sofisticados seguros de acuicultura mariña. Ademais, BBVA participa activamente en todos os convenios de financiación promovidos polo Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación e as distintas consellerías das comunidades autónomas.

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

54 pub_bbva.indd 54

13/2/06 0:39:10

55 pub_fontao.indd 55

12/2/06 12:44:05

56 pub_lacaixa.indd 56

13/2/06 0:46:12