AFRIGA 63

X

X

I

X

S

E

M

A

N

A

V

E

R

D

E

Nº 63

AFRIGA

ANO XII Xullo–Agosto 2006

P

R

O

D

U

C

I

Ó

N

D

E

L

E

I

T

E

D

E

G

A

L

I

C

I

A

EXTRA D VERÁN E

GANDERÍA ECOLÓXICA: HISTORIA DE 2 ÉXITOS A GRANXA EL RObLE DESENVOLVE EN XERMADE UN MODELO RENDIbLE EN EXTENSIVO ARqUEIXAL DEIXA OS fERTILIzANTES E CONCENTRADOS SEN PERDER PRODUTIVIDADE Estudo íntEgro do CEntro dE InvEstIgaCIóns agrarIas dE MabEgondo

MINIGUÍA PARA UNHA CORRECTA ALIMENTACIÓN POSPARTO Os custos de produción, factor básico na correcta xestión das granxas En garda contra insectos, microorganismos e roedores As moscas poden causar perdas de ata o 3,3% na produción leiteira

01_portada.indd 1

19/6/06 0:58:19

pub_fontao.indd 2

17/6/06 11:01:49

sumARIo

AFRIGA P

R

O

D

U

C

I

Ó

N

D

E

L

E

I

T

E

D

E

G

A

L

I

C

I

A

XESTIÓN Custos de produción e rendibilidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5

CONVOCATORIAS Semana Verde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12

EXPLOTACIÓN Pastoreo ecolóxico en Xermade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14

AGRICULTURA Fertilidade nun modelo ecolóxico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22

NUTRICIÓN A correcta alimentación posparto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30

BIOSEGURIDADE Desinfectar, desinsectar e desratizar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34

Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga: PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García.

VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva. SECRETARIO, Agustín Pulleiro Bermúdez. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo. VOCAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e Juan Carlos Landeira Castro. E-mail: revista@afriga.es Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa. DIRECTOR, Manuel Darriba. DIRECTOR COMERCIAL, José Manuel Gegúndez. DESEÑADOR GRÁFICO, Marcos Sánchez.

Enderezo: Recinto Feiral O Palomar s/n. 27004 Lugo. Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366. Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.ctransmedia.com Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es. Web: www.ager.com.es Imprime: Gráficas Rigel SA. Tirada: 9.000 exemplares Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados.

AFRIGA | ANO XII - Nº 60

03_sumario.indd 3

19/6/06 0:59:08

DI

SP

ON

IB

LE

EN

EX

PO

SIC

IÓ

N!

NUEVO CARRO MEZCLADOR AUTOPROPULSADO ■ Concebido para el desplazamiento por carretera a 50 kms/h ■ Cubas de 14, 17, 20 y 22 metros cúbicos ■ Chasis galvanizado y 2,90 de altura ■ Nuevo motor Mercedes Benz de 4 cilindros, 130 kw-177 CV (Euromot 3A) ■ Sistema innovador de manejo Automotive Electronic que incorpora las siguientes funciones: • Control de potencia del motor, menor consumo, menos emisiones, mayor duración del motor y los componentes hidráulicos • Modalidad de funcionamiento diferenciada por finca/por carretera=mayor facilidad de manejo • Diagnóstico general de la mecánica, control de funciones, control de mantenimiento y, en un futuro próximo, GPS (control remoto).

IMPORTADOR PARA ESPAÑA:

CABEZALES PARA MAÍZ

DURAN MAQUINARIA AGRICOLA, S.L. • Carretera N 640 Km 87.5 • 27192 A Campiña, Lugo • Tel. 982.22.71.65 • Tel / Fax. 982.25.20.86 Web www.duranmaquinaria.com • E-mail mduran@duranmaquinaria.com

04 pub_duran.indd 4

19/6/06 0:23:22

XESTIÓN

OS CUSTOS DE PRODUCIÓN COMO FACTOR DE RENDIBILIDADE NA EXPLOTACIÓN LEITEIRA PONENCIA PRESENTADA NAS XORNADAS TéCNICAS DE VACúN DE LEITE E DE CARNE NA XXIX SEMANA VERDE

Fernando Barbeyto, nun momento da súa exposición

Fernando Barbeyto Nistal

Técnico da Consellería do Medio Rural

Para producir leite e conseguir rendibilidade hai que considerar por un lado os ingresos e por outro lado os custos. Non só un dos dous aspectos, senón os dous. Os custos son o aspecto que o produtor pode controlar máis, porque está nas súas mans poder decidir políticas de manexo, investimentos e gastos. En troques, os ingresos están moito máis continxentados. O prezo do leite está moitas veces, por non dicir sempre, imposto desde fóra, e a cantidade que se pode producir vén marcada pola cota Nos últimos anos, na produción de leite en Galicia déronse dous factores importantes: as vacas producen moito máis e hai cada vez máis vacas por explotación.

A maior produción por vaca vén determinada por grandes melloras xenéticas e sanitarias, pero tamén hai que recoñecer que influíron os incrementos no consumo de concentrados.

Por outra banda, con respecto á base forraxeira déronse cambios que implican unha maior intensificación. Cada vez aplícanse máis fertilizantes químicos nitroxenados, disponse de máis base territorial para cultivos como o millo forraxeiro e as pradeiras son de máis curta duración. Pasouse dun modelo basado en pradeiras de longa duración, moitas delas en sistema de pastoreo, a modelos máis intensivos de pradeiras de curta duración e máis millo ensilado.

AFRIGA ANO XII - Nº 63

xestion.indd 5

19/6/06 1:00:02

XESTIÓN

En ocasións fanse as as cousas correctamente desde o punto de vista técnico e mantendo unha relación axeitada entre o prezo do leite e o do concentrado, pero se o nivel de endebedamento é alto, a explotación ten risco de pasalo mal

Datos de incremento de produción entre 1990 e 2003 sobre un estudo de 25 explotacións

No grupo de explotacións analizado pódese ver un incremento dun 133% no número de vacas e dun 35% na produción leiteira por vaca. Esto leva a pasar dunha produción media de 120.000 litros a outra de 380.000 litros.

INTENSIFICACIÓN TÉCNICA, ECONÓMICA E FINANCIEIRA Fálase moito da intensificación das explotacións e do manexo.

Hai que definir o concepto de intensificación desde distintos puntos de vista.

Por un lado está a intensificación técnica. Esta baséase en medir parámetros como a carga gandeira, o uso de fertilizantes, a produción por vaca e o consumo de concentrados.

Tamén temos que falar dunha intensificación económica, que vén determinada por aspectos como os prezos do leite ou os prezos dos concentrado. Inda que a explotación sexa de leite, e os seus ingresos procedan maioritariamente da venda de leite, nas explotacións tamén hai outras formas de incrementar o produto bruto: venda de animais cebados, mellores vacas de desvelle para que a súa venda dea máis ingresos, venda de xovencas… etc.

Esta intensificación económica, evidentemente, vén moi determinada polos prezos do concentrado. Unha explotación pode estar empregando máis penso ca outra, pero igual o compra máis barato. Ou ao revés.

Por último, está a intensificación financieira, o punto máis importante e tamén o máis preocupante. De feito, debería provocar unha reflexión máis profunda e centrar a maioría das discusións. Cómpre coñecer a explotación como unha empresa: ver o seu activo, o seu pasivo e o nivel de endebedamento. En ocasións fanse as as cousas correctamente desde o punto de vista técnico, e incluso mantendo unha relación axeitada entre o prezo de venda do leite e o prezo de compra

Incremento de rabaño promedio no mesmo grupo de 25 explotacións

do concentrado, pero se o nivel de endebedamento é alto, a explotación ten risco de pasalo mal.

Así, as explotacións deben analizarse desde un punto de vista contable. Esto non quere dicir que non haxa que ter programas de reprodución, de control leiteiro e de alimentación, que son imprescindibles. Pero se non se chega ao último chanzo, que é a análise contable da economía da explotación, do activo e do pasivo, o produtor pode estar facéndoo moi ben… pero para perder cartos.

PUNTOS FEBLES DO MODELO INTENSIVO O modelo intensivo ten unha serie de puntos febles que poden causar problemas na economía da explotación. Un deles é a forte repercusión que ten a calidade da forraxe. Se hai un modelo de explotación onde non se pastorea, non se usa a herba en verde senón que todo se ensila, entón é necesario ter un silo de moita calidade. O modelo intensivo esixe prioritariamente forraxes de alta calidade.

Outro problema é que a intensificación produce un incremento de enfermidades metabólicas. Eso, nas contas de explotación, significa máis custos.

Producir máis intensivamente tamén significa un descenso nos niveis de reprodución. Máis produción por vaca leva aparellado un incremento dos intervalos entre partos. E outros problemas colaterais, coma o acurtamento da vida útil das vacas.

Por outra banda, se un produtor cambia o seu manexo _introducindo un carro unifeed ou un robot, por exemplo_, quizais suceda que as instalacións non están adaptadas para eses cambios. E entón non só hai que mercar o robot ou entrar na CUMA, senón que posiblemente haxa que adaptar o establo.

Esto significa un custo estructural engadido.

AFRIGA ANO XII - Nº 63

xestion.indd 6

19/6/06 1:02:04

pub_ager.indd 12

18/6/06 14:31:25

XESTIÓN

A intensificación presenta problemas como a esixencia de forraxes de alta calidade e unha maior incidencia das enfermidades metabólicas

Entre 1990 e 2003, o grupo de 25 explotacións estudadas incrementou 2.000 litros de produción por vaca e, ao mesmo tempo, 1.000 quilos de penso por vaca. É dicir: incrementouse a produción a un ritmo de medio quilo de penso por cada litro de leite. Esto é excesivo.

COMPARATIVA DE 2 GRUPOS DE GRANXAS (DATOS REAIS) Nos seguintes cadros espóñense os custos e ingresos reais de dous conxuntos de explotacións, A e B, de características similares e unha produción de 260.000 litros de leite ao ano.

Todos os datos están en euros.

Neste cadro xa se pode advertir unha diferencia no gasto en concentrado. Se no grupo A de cada 100 euros ingresados polo leite 26,8 destináronse a pagar o penso, o grupo B de cada 100 euros que ingresou polo leite destinou 31,1 a pagar o penso Aínda que pareza unha pequena diferencia, é enorme. Hai en Galicia bastantes explotacións que destinan máis do 40% dos ingresos do leite á compra de penso. Moitas chegan a gastar en penso a metade do que ingresan polo leite. Ese é un punto crítico e moi preocupante.

Máis produción por vaca leva aparellado un incremento dos intervalos entre partos e o acurtamento da vida útil das vacas

Nestes 2 cadros pódese percibir que entre os dous grupos de explotacións non hai, en principio, diferencias apreciables

O cadro amosa que o grupo A de granxas ingresa algo menos có grupo B.

AFRIGA ANO XII - Nº 63

xestion.indd 8

19/6/06 1:01:29

XESTIÓN

Entre 1 0 e 2003, un grupo de 25 explotacións en estudo incrementou 2.000 litros de produción e 1.000 quilos de penso por cada vaca. Incrementouse a produción a un ritmo de medio quilo de penso por cada litro de leite. Esto é excesivo

O grupo A gasta menos na adquisión de penso. Antes as análises económicas quedábanse neso. Fixábanse só nos ingresos de leite e nos gastos de penso. Hoxendía xa non chega con eso, debido que hai uns custos estruturais suficientemente grandes: instalacións, maquinaria, man de obra… etc.

No grupo A de explotacións, os custos en produción de forraxes, os de sanidade e reprodución e os de uso de maquinaria, son menores ca no grupo B. Hai unha clara diferencia entre os dous grupos tanto en gastos variables como en custos de estrutura. Nos custos totais a diferencia é clara. O grupo B, o que ten máis ingresos, tamén ten máis custos.

Neste cadro refléxase a diferencia realmente importante: coa mesma produción, un grupo de explotacións obtén 21.000 euros de beneficios, mentres que outra practicamente non tivo beneficios.

A conclusión é que os modelos de manexo poden ás veces incrementar a produción, pero non sempre incrementan os beneficios.

Para comparar e poder decidir se un determinado modelo de manexo é o axeitado ás características de cada produtor (estrutura da terra, man de obra, tipo de gando…) non queda outro remedio que reflexionar cos datos económicos da explotación na man. O produtor debe dispoñer deses datos económicos.

O BENEFICIO Despois de moitos anos de analizar a economía das explotacións gandeiras, chégase a unha conclusión: o beneficio nunca se consegue como un pelotazo en Bolsa, senón que son dous céntimos de euro aquí, dous alá e un no outro lado.

No produto bruto, por exemplo, a recría pode ter importancia. Se unha explotación compra gando e non vende ningún excedente de recría, ten un problema. Non só soporta o custo de ter formado recría, senón tamén o de mercar animais, carecendo ademais do ingreso de vender vacas de desvelle.

Se un produtor introduce un carro unifeed ou un robot, quizais as instalacións non están adaptadas para eses cambios. Non só hai que mercar o robot ou entrar na CUMA, senón tamén adaptar o establo, o que significa un custo estrutural engadido Proyectos para explotaciones agroganaderas.

Tramitación de subvenciones.

Valoraciones.

Diseño de jardines.

Medio ambiente y desarrollo rural.

C/Clemente Martínez Pasarón, nº 4 bajo. (27700) Ribadeo, Lugo • Tlf/Fax: 982 13 06 72 - Tlf móvil: 669 55 88 58 sandragonzalez@norteo.es - arturogomez@norteo.es - angelmiranda@norteo.es

pub_norteo 2.indd 1

xestion.indd 9

AFRIGA ANO XII - Nº 63 18/5/06 19:31:16

19/6/06 1:02:41

10

XESTIÓN

Hai en Galicia bastantes explotacións que destinan máis do 40% dos ingresos do leite á compra de penso. Moitas chegan mesmo ao 50%.

Ese é un punto crítico e moi preocupante

Público asistente ás Xornadas Técnicas do Vacún de Leite e de Carne da Semana Verde

Como hai que adaptar a produción á cota, cómpre procurar que a produción se faga cos mellores custos posibles. Hai que botar as contas do custo de produción.

Se o produtor non bota contas está en terreo perigoso. Moitas explotacións son moi boas e eficientes producindo leite pero non o son tanto en recría ou en custos de produción de forraxes propios.

Poden supoñer un problema os custos de produción das forraxes, dos servizos externalizados, do investimento en máquinas e construcións… O produtor chega á conclusión de que para aumentar beneficios teñen que subirlle o prezo do leite ou ten que producir máis leite. Xustamente os dous aspectos onde menos posibilidade de reacción ten.

Por exemplo, un dos temas máis preocupantes nos últimos tempos é que a vida das vacas é moi curta. Hai que amortizar animais practicamente en dous partos. Eso leva a que as explotacións case que non teñan recría suficiente para repoñer. Eso ás veces conta máis na conta de explotación có prezo do leite.

Antes as análises económicas fixábanse só nos ingresos de leite e nos gastos de penso. Hoxendía xa non chega con eso, debido que hai uns custos estruturais suficientemente grandes: instalacións, maquinaria, man de obra… etc.

Outra das cousas que se viron nos estudos económicos é que as explotacións de máis de 3 ugms, é dicir, as que deberían ter purín suficiente como para cubrir gran parte das súas necesidades de fertilización, tiñan os consumos máis altos en fertilizantes químicos.

Evidentemente, é bo que suban os prezos do leite, pero hai veces que o incremento de prezos do leite repercute menos na conta da explotación que moitas cousas que están nas mans do produtor. Cousas como pasar de 2 a 3 partos de vida útil das vacas, ou vender 3 xovencas que sobran en lugar de ter que comprar 3 vacas porque non chega a recría propia.

AFRIGA ANO XII - Nº 63

xestion.indd 10

19/6/06 1:20:45

PIENSOS ARA • Fabricación personalizada de todo tipo de pensos: mesturas, pensos simples, compostos, en fariña ou granulados • Servizo de racionamentos para calquera especie animal • Asesoramento técnico • Servizo de menos de 24 horas para pedidos de calquera volume e a calquera lugar • Venta de forraxes (alfalfa, palla, reigrás).

Cantidade mínima, unha paca • Venta de fertilizantes

Praza Maior, s/n - 27377 Muimenta (Lugo) - Telf.: 982.52.81.03 - Fax: 982.52.81.33 - Mail: poehisl@infonegocio.com

11 pub_ara.indd 11

17/6/06 10:37:55

12

CONVOCATORIAS

SEMANA VERDE. SILLEDA, 14-18 DE XUÑO

Anúnciese na revista AFRIGA, a publicación idónea para dar a coñecer o seu produto ou servizo ao sector lácteo galego e asturiano

XXVIII CONCURSO INTERNACIONAL

DA RAZA FRISONA A Federación Frisona Galega (Fefriga) atraeu un ano máis a reses selectas aos seus concursos da Semana Verde. Nesta edición o mellor criador foi o chantadino Outeiro e a vaca máis premiada, a cántabra Travesía James Elsa.

PALMARÉS (1º PREMIO DE CADA SECCIóN) Xatas de 6 a 10 meses.. . . . . . . . . . . Sopeña September Heidi. . . . . . Calera Baron (Biscaia) Xatas de 11 a 13 meses.. . . . . . . . . . Pozo Aaron 8668 Morita. . . . . . . . . . . .Casa Pozo (Lugo) Xatas de 14 a 16 meses.. . . . . . . . . . Cid Gibson María. . . . . . . . SC Gandería Cid (Barreiros) Xovencas de 17 a 19 meses. . . . . . . . Bell Champion Lola. . . . . Casa Regalao S.C. (Asturias) Xovencas de 20 a 22 meses. . . . . . . . Ametsleku Argi Gibson. . . . . . .Ametsleku C.B. (Biscaia) Xovencas de 23 a 26 meses. . . . . . . . Llera Beige Lheros. . . . . . . . . Llera Her S.C. (Cantabria) Xata campeona internacional.. . . . . Sopeña September Heidi Xovenca campeona internacional . . Bell Champion Lola Xovenca gran campeona internacional. Bell Champion Lola Vaca nova ata 30 meses. . . . . . . . . . Gutiérrez Cousteau Desire.. . . . . S.A.T Gutiérrez (Navarra) Vaca nova de 30 a 36 meses. . . . . . . Aníbal Champion Aleluya IV. . . . Gandería Cid (Barreiros) Vaca intermedia de 3 anos.. . . . . . . . Outeiro James Dumbría. . . . . . Outeiro C.B. (Chantada) Vaca intermedia de 4 anos.. . . . . . . . Tonnerre Du Routeau. . . . . . . . Casa Regalao (Asturias) Vaca adulta de 5 anos. . . . . . . . . . . . Travesía James Elsa. . . . . . . . . . . . . La Flor (Cantabria) Vaca adulta de 6 anos ou máis. . . . . Pachecas James Gretta ...... La Benera/Las Pachecas (Cantabria)

FÁGANOS CHEGAR OS SEUS COMENTARIOS E SUXERENCIAS Contacto: revista@afriga.es Teléfonos 982 22 12 78 636 95 28 93

Vaca nova campeona internacional. . . . . Gutiérrez Cousteau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Desire Vaca intermedia campeona internacional. . . Tonnerre Du Routeau.

Vaca adulta campeona internacional. . . . Travesía James Elsa.

Vaca gran campeona internacional. . Travesía James Elsa.

Mellor criador internacional.. . . . . . Outeiro C.B (Chantada).

XXII CONCURSO DE

XóVENES MANEXADORES PALMARÉS (1º PREMIO DE CADA SECCIóN) Sección 1 (infantil) . . . . . . . . . Adrián Viana López. . . . . . . . . . . . Gandería Raxino (Chantada) Sección 2 (infantil) . . . . . . . . . Marcos Osorio Noguerol . . . . . Gandería Fontestriz (Chantada)

Asóciese chamando ao 981 680 575 ou enviando un Fax ao 981 688 335

Sección 3 (infantil) . . . . . . . . . Germán Fernández Muñoz . . . . . Gandería Cudaña (Cantabria) Campeón infantil . . . . . . . . . . Germán Fernández Muñoz.

Sección 5 (junior) . . . . . . . . . . Adrián Entrecanales Jiménez . . . Gandería Cudaña (Cantabria) Sección 6. . . . . . . . . . . . . . . . . Víctor López Fernández. . . Gandería Antonio López (Chantada) Campeón junior . . . . . . . . . . . Adrián Entrecanales Jiménez.

AFRIGA ANO XII - Nº 62

silleda.indd 12

20/6/06 1:20:03

CONVOCATORIAS

SEMANA VERDE. SILLEDA, 14-18 DE XUÑO

XV CONCURSO AUTONÓMICO

13

O COnfOrt

DA RAZA FRISONA d a va ca PALMARÉS (1º PREMIO DE CADA SECCIÓN) Xatas de 6 a 10 meses . . . . . . . . . . . Ganadpozo Champ . Madia 9174 ET . . .Casa Pozo (Lugo) Xatas de 11 a 13 meses . . . . . . . . . . Pozo Aaron 8668 Morita . . . . . . . . . . . .Casa Pozo (Lugo) Xatas de 14 a 16 meses . . . . . . . . . . Cid Gibson María . . . . . . . . SC Gandería Cid (Barreiros) Xovencas de 17 a 19 meses . . . . . . . Veigueiro September Parrula . . . . . . Veigueiro S . Coop Galega (Barreiros) Xovencas de 20 a 22 meses . . . . . . . Cid Aaron Monke . . . . . . . . SC Gandería Cid (Barreiros)

ACONSELLAMOS A MELLOR SOLUCIÓN PARA O BENESTAR DOS ANIMAIS: AIRE, AUGA OU AMBOS ELEMENTOS

Xovencas de 23 a 26 meses . . . . . . . Pozo Lyster 9376 . . . . . . . . . . . . . . . . .Casa Pozo (Lugo) Xata campeona de Galicia . . . . . . . . Pozo Aaron 8668 Morita.

Xovenca campeona de Galicia. . . . . Pozo Lyster 9376.

Xovenca gran campeona de Galicia . . Pozo Lyster 9376.

Vaca nova de ata 30 meses . . . . . . . Outeiro Lheros Bonarda . . . . . . Outeiro C .B . (Chantada) Vaca nova de 30 a 36 meses . . . . . . . Agrortegal Sandina Roy . . . . . Granxa Caxigueira (Ortigueira) Vaca intermedia de 3 anos . . . . . . . . Outeiro James Dumbría . . . . . . Outeiro C .B . (Chantada) Vaca intermedia de 4 anos . . . . . . . . Rosalía James . . . . . . . . . S .C . Gandería Cid (Barreiros) Vaca adulta de 5 anos . . . . . . . . . . . 39 Mira . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Casa Pozo (Lugo) Vaca adulta de 6 anos ou máis . . . . . Agrortegal Galletera Juror . . . . . . Granxa Caxigueira (Ortigueira) Vaca nova campeona de Galicia . . . Agrortegal Sandina Roy. Vaca intermedia campeona de Galicia. . . Rosalía James.

Vaca adulta campeona de Galicia . . Agrortegal Galletera Juror.

Vaca gran campeona de Galicia . . . Rosalía James.

Mellor criador de Galicia . . . . . . . . . Outeiro C.B. (Chantada).

FEFRIGA CONVOCA AS SÚAS ESCOLAS DE

DESENVOLVEMOS UN SISTEMA ELECTRÓNICO PROPIO QUE, COMBINANDO A TEMPERATURA E A HUMIDADE, REDUCE O ESTRÉS DOS ANIMAIS

XUÍCES E MANEXADORES

A Federación Frisona Galega convoca a XX Escola de Xuíces Gandeiros e a II Escola de Xóvenes Manexadores.

A escola de xuíces celebrarase entre os días 26 e 28 de xuño. O custo por participante é de 150 euros para os socios e 200 euros para os que non sexan socios. Os nenos de ata 14 anos poderán inscribirse por 100 euros, adxuntando fotocopia do DNI ou do Libro de Familia.

O custo da matrícula comprende almorzo, documentación, material, desprazamento a explotacións e diploma de participación.

A escola de xóvenes manexadores celebrarase entre o 4 e o 8 de setembro. A cota é de 600 euros e inclúe aloxamento en pensón completa, equipo de traballo e expedición de diploma. Para os que xa participaran na primeira escola, a cota será de 250 euros.

As solicitudes para calquera das dúas escolas deben facerse cumplimentando o boletín de inscripción que figura na páxina web de Fefriga, que debe remitirse ao enderezo indicado alí mesmo. Calquera dúbida será aclarada nos teléfonos 981.51.38.79 ou 981.57.37.75.

VENTILADORES DESEÑADOS CON INCLINACIÓN E PÁS ESPECIAIS PARA O MÁXIMO CONFORT E O MENOR RUÍDO Distribuidores de Ramiro Rodríguez Ónega San Martín de Ferreiros.

27283. Pol (Lugo) Tel. / Fax 982 81 25 24 Móbil 619 22 62 66 E-mail: gcarballo@mundo-r.com

AFRIGA ANO XII - Nº 62

silleda.indd 13

20/6/06 18:42:31

14

EXPLOTACIÓN

GRANXA ‘EL ROBLE’. CAZÁS (XERMADE, LUGO)

ECOLÓXICA, EXTENSIVA E RENDIBLE A granxa de Isabel Rodríguez Campos, no municipio lugués de Xermade, é un bo exemplo de como producir leite ecolóxico de maneira rendible. Unha ampla base territorial permite desenvolver nesta explotación un sistema puro de gandería extensiva.

O impresionante carballo que lle dá nome á explotación, segundo Manuel Rodríguez, “é milenario”

Manuel Rodríguez Alonso, o pai da titular, creou a granxa El Roble _así coñecida polo carballo “milenario” que custodia a entrada_ hai pouco máis de 25 anos. Madrileño de orixe e ex traballador da construcción, decidiu dedicarse á produción de leite por amor ao campo, pero tamén confiando en que se trataba dun negocio rendible.

A gran base territorial da granxa, 36 hectáreas, fixo que Manuel optase desde un principio pola explotación en extensivo.

Hai cousa de cinco anos, falando cun amigo da cooperativa Os Irmandiños, caeu na conta de que “sempre fora un produtor de leite ecolóxico sen sabelo”. Entón decidiu tramitar os certificados e facer as poucas adaptacións que precisaba para obter a etiqueta oficial. Eliminou por completo fertilizantes, herbicidas e fármacos e adaptou un concentrado autorizado polo consello regulador de agricultura ecolóxica.

Non lle custou ningún esforzo, asegura. “Herbicida xa case non usaba, porque eu só fago pradeira. As parcelas que ti-

ñan abono químico descansaron un ano. E en canto ao penso ecolóxico, empecei traéndoo de Francia. A cabo de medio ano empezaron a fabricalo en La Oturense e tráenmo de alí”. Desde 2002, o leite da granxa ten a calificación de ecolóxico.

O sistema de produción ecolóxica admite, como máximo, dúas u.g.m. (unidades de gando maior) por hectárea. A base territorial é un claro condicionante para este tipo de gandería.

No caso da explotación de Manuel _desde 2004 propiedade da súa filla Isabel, de 33 anos_, a necesidade de terreo xa existía desde o principio por tratarse dun sistema puramente extensivo. A partir dos 6 meses de vida, o gando desta granxa está solto polo campo día e noite. Só visita as instalacións nas horas de ordeño e para comer o concentrado dos pesebres, e só pernocta dentro en días de inverno de moita chuvia.

A explotación empezou con 24 vacas e na actualidade ten 55.

Sumando os animais en recría, na granxa hai un total de 75 a 80 reses.

AFRIGA ANO XII - Nº 63

explotacion.indd 14

17/6/06 9:45:08

TONI Y JAVI Tubular bovino

10.000 prazas ao ano LIMPEZAS AUTOMÁTICAS DE CABLE

MÁis DE 30.000 liMpEzas insTalaDas En Europa Nº 1 EN FRANCIA EN COLCHÓNS PARA VACAS NOVO BEBEDEIRO INOX, VOLTEO CON PROTECTOR

TONI Y JAVI pub_toni-javy.indd 15

Rosalía de Castro, 90. 27120. Castroverde (Lugo) • Tel. 982 312 307 Móbil 669 356 410 / E-mail: toniyjavi@hotmail.com

17/6/06 10:40:48

16

EXPLOTACIÓN

A base territorial da explotación é unha propiedade de 36 hectáreas nunha soa peza. Hai parcelas integramente dedicadas a pastoreo e outras nas que tamén se corta herba para ensilar ou secar As vacas están en pastoreo todo o ano. “Cada poucos días, elas mesmas piden o cambio de parcela”, explica o gandeiro.

Base territorial A base territorial da explotación é unha propiedade de 36 hectáreas nunha soa peza que se estende entre os lugares de Freán e Fraguela. Este terreo está dividido en nove parcelas: 2 para os animais de recría, 3 dedicadas integramente a pastoreo _nas que nunca se corta a herba_ e 4 mixtas _de pastoreo e para cortes de silo ou herba seca_. A maiores hai 8 hectáreas de prados naturais en cesión de uso que se aproveitan para o corte de herba seca.

A vida produtiva das praderías é longa. “Este ano replantei unha parcela que levaba dez anos sen sementar. En xeral mantéñense ben, aínda que ano a ano van mermando un pouco e aparecen as malas herbas”, explica Manuel. “Cando replantamos usamos reigrás e dactilo. O trevo sae bastante espontaneamente polo abonado con purín”. O granxeiro nunca plantou millo. Considera que non ten bo fondo de terra nin humidade suficiente para que a forraxe saia adiante. Para Manuel, “o máis económico é a herba, tamén polo sistema de recolección: a dente”.

En canto ao abonado, a principal aportación é a que fan os animais cando excretan no campo. Debido á súa escasa permanencia no establo, non se xera unha gran cantidade de purín. En ocasións pásase o rastro de púas para abrir a terra e espallar as bostas. As condicións agronómicas do solo, con todo, son adecuadas. Hai bos niveis de fósforo e potasio. A única tacha é unha certa escasez de nitróxeno.

A alimentación dos animais compleméntase con herba ensilada, herba seca e concentrado. Para o ensilado deste ano cortáronse 500.000 quilos de herba. A cantidade anual de herba seca vén sendo de 100 rolos. En canto ao penso, o gasto da explotación está fixado en 115 gramos para a produción dun litro de leite.

Manuel Rodríguez presume de que as súas vacas son lonxevas. A media de idade da cabana gandeira é de cinco anos e medio. Hai 25 reses que teñen máis de nove anos. “Aquí as causas de reposición son que a vaca morra, que teña problemas de pouca produción ou a mamite.

AFRIGA ANO XII - Nº 63

explotacion.indd 16

17/6/06 9:45:49

PUBLIRREPORTAXE / COOPERATIVISMO

17

ICOS DISTRIBÚE OS CARROS R.M.H.

• 50 anos de experiencia ao servizo do gandeiro • Número 1 en vendas a nivel mundial

O carro estrela de R.M.H. é o modelo autopropulsado VSL –14. É un carro pensado para CUMAs e cun extraordinario comportamento na estrada. Este modelo ten as seguintes características: • Excelente comportamento en desprazamentos • Motores Deutz, diferentes potencias e tipos según modelo. Sistema Common-Rail.

• Fresa de autonomía de traballo de 2 metros; carga potencial 2500 qg/minuto.

• Múltiples opcións en accesorios.

• Capacidades dende 11 a 30 metros cúbicos en carros autopropulsados.

• Ata 45 metros cúbicos en carros estáticos.

E ADEMAIS ICOS S.C.G. OFERTA OUTROS SERVIZOS

• SERVIZO DE TALLER 24 HORAS TODOS OS DÍAS DO ANO. • GRAN STOCK DE TODO TIPO DE PEZAS NAS NOSAS INSTALACIÓNS. • SERVIZO POSTVENTA SEN COMPETENCIA.

Dentro da ampla gama de servizos que ofrece a cooperativa ICOS tamén se atopan os de constitución de CUMAs e asesoramento integral. Coa garantía duns profesionais do cooperativismo.

Chantada - Lugo. Tlfs. 982 44.14.51/ 678.465.922, Fax. 982 44.17.84, E-mail: lito@icos.es AFRIGA ANO XII - Nº 62

pub_ICOS.indd 17

19/6/06 0:28:40

18

EXPLOTACIÓN

CONTROL LEITEIRO Proteína . . . . . . . . 3,15%-3,20% Graxa . . . . . . . . . . . . . . . . 3,80% Células somáticas . . . < 200 .000 Bacterioloxía . . . . . . . . . < 10 .000 A cota da granxa é de 367 .000 quilos .

Nos últimos 5 anos aumentou en 100 .000 quilos, o 45% mediante compras e o resto, por concesión administrativa .

A denegación de 40 .000 quilos de cota motivou que a granxa lle puxera un contencioso administrativo ao Ministerio de Agricultura . Gañouno e recibiu esa cota, ademais dunha indemnización de 18 .000 euros .

A principal aportación de abono é a que fan os animais cando excretan no campo. Debido á súa escasa permanencia no establo, non se xera unha gran cantidade de purín

Os xatos permanecen nun establo a cuberto. Sóltanse canda o resto do gando a partir dos seis meses de vida

Eu creo que este sistema en extensivo favorece que as vacas vivan máis”.

Ingresos e gastos A produción da granxa El Roble é adquirida pola factoría de Besnier de Vilalba, que paga o litro de leite ecolóxico 0,9 céntimos por riba do convencional. En abril pasado, a granxa El Roble percibiu 39 céntimos por litro. O valor total da produción en 2005 foi de 162.000 euros. En 2004 chegou aos 167.000 euros.

O sobreprezo por ter denominación de orixe ecolóxica é unha das causas da rendibilidade desta explotación. A outra é a redución dos custos que implica a combinación de extensivo e ecolóxico: pouco investimento en instalacións, pouca maquinaria, gasto moderado en penso e un consumo case nulo de fármacos.

A produción ecolóxica exclúe o tratamento con antibióticos. Só se admiten medicamentos en situacións extremas, e nese caso a corentena para o leite debe ser de 12 días, o dobre que nas expotacións convencionais.

AFRIGA ANO XII - Nº 63

explotacion.indd 18

19/6/06 0:33:14

EXPLOTACIÓN

19

PARquE dE mAquINARIA 2 tractores 2 remolques 1 cisterna 1 hilerador 1 estendedor 1 fresa 1 grada Manuel Rodríguez é firme partidario da externalización do laboreo agrícola. Desde hai uns anos recorre aos servizos da cooperativa Os Irmandiños para o ensilado da herba e a sementeira das pradeiras. Asegura que, facendo números, este sistema é moito máis rendible.

A industria que lle compra á granxa paga o litro de leite ecolóxico 0,9 céntimos máis caro có convencional

O granxeiro manuel Rodríguez, de 66 anos, ao pé dos comedeiros cubertos para o gando

Debido a esto, o gasto farmacolóxico anual da explotación é inferior a 1.200 euros. “As únicas visitas do veterinario son para a detección de celos e os tratamentos de podoloxía, pois os animais, ao pisar en brando, teñen poucos problemas de pezuñas”, indica Manuel Rodríguez.

A bonificación no prezo do leite e a redución de custos serviu para compensar a caída de produción experimentada na conversión ao sistema ecolóxico. A produción por vaca e ano da granxa El Roble descendeu en máis de mil litros.

Os custos de produción por litro foron en 2004 de 28 céntimos: 7 céntimos para gastos de alimentación (penso, silo, herba seca, palla…) e o resto, para man de obra _2 empregados externos a tempo completo_, combustible e electricidade.

En 2005, o custo de produción por litro foi algo inferior a 27 céntimos. Destes, algo máis de 8 céntimos destináronse a alimentación.

AFRIGA ANO XII - Nº 63

explotacion.indd 19

17/6/06 9:48:37

20

EXPLOTACIÓN

trazabilidade garantida

clasificación europea contrastada

benestar animal

O establo dos xatos dispón dun sistema de illamento térmico no teito

rendemento óptimo da canal

Recollida directa na explotación

Sala de ordeño ten oito puntos. Inicialmente só contaba con catro

mf * mat. frig. de

montellos

...Onde a vaca importa.

autovía do noroeste Saída 567, Crta. a Mesón do Vento Km 3.30 mONTELLOS 15319 • BETaNZOS (a CORUña) telfno: 981 77 28 00 • 981 77 28 54 Fax: 981 77 08 74 • 981 77 09 03 E-mail: juanamarante@infonegocio.com

Os custos de produción da explotación xermadina son inferiores a 27 céntimos por litro Deste xeito, considerando un prezo medio de 39 céntimos por litro, o beneficio que deixa cada litro de leite desta explotación supera os 10 céntimos.

Ademais da certificación ecolóxica _sometida a un dobre control, o do consello regulador e o de Besnier_, a granxa El Roble está a piques de conseguir o certificado de calidade que outorga a cooperativa Os Irmandiños. Unha certificación que, de momento, non ten valor económico, xa que non implica percibir máis polo leite en orixe.

AFRIGA ANO XII - Nº 63

explotacion.indd 20

17/6/06 9:49:37

MILKING EQUIPMENT

MILKING EQUIPMENT

MILKING MILKING EQUIPMENT MILKINGEQUIPMENT EQUIPMENT

para vacas

para cabras

Distribuidores en Galicia:

Distribuidores en Galicia: AGRIGAN GALLEGA, S.L. ESTDA. DA VIDE A PIÑEIRA. A VEIGA, 27 27400 MONFORTE DE LEMOS LUGO TLF: 982 40 36 19

SALAS DE ORDEÑO LUIS CASTAÑO ARIAS

CAMPO DA FEIRA, S/N ORDEÑO TRASEIRO, 27166 O PARAMO SAÍDA SALAS DE ORDEÑO RAPIDA, ESTRUTURA INOXIDABLE LUGO • ORDEÑO TRASEIRO, SAÍDA TLF: 982 53 90 96 • ESPIÑA DE PEIXE INOXIDABLE RAPIDA, ESTRUTURA INOXIDABLE • ESPIÑA DE PEIXE INOXIDABLE CON CABINAS INDIVIDUAIS VIGO BARREIRO FCO. J.M., S.C. CON CABINAS INDIVIDUAIS AVD. SANTIAGO, S/N • BOMBAS DE VACÍO DE LÓBULOS 15830 NEGREIRA • BOMBAS DE VACÍO DE LÓBULOS CON VARIADOR DE FRECUENCIA A CORUÑA CON VARIADOR DE FRECUENCIA • ORDEÑO TRASEIRO, SAÍDA TLF: 981 88 52 04 • XESTIÓN INFORMATIZADA • E RAPIDA, XESTIÓN INFORMATIZADA E ESTRUTURA INOXIDABLE IDENTIFICACIÓN AUTOMÁTICA IDENTIFICACIÓN AUTOMÁTICA

•

AGRIGAN GALLEGA, S.L. ESTDA. DA VIDE A PIÑEIRA. A VEIGA, 27 27400 MONFORTE LEMOS Distribuidores en DE Galicia: LUGO TLF: 982 40 36 19

AGRIGAN GALLEGA, S.L. ESTDA. DA VIDEARIAS A PIÑEIRA. A VEIGA, 27 LUIS CASTAÑO 27400 DE LEMOS CAMPOMONFORTE DA FEIRA, S/N LUGO 27166 O PARAMO LUGO TLF: 982 40 36 19 TLF: 982 53 90 96

saLas de OrDEÑO SALAS DE ORDEÑO

LUIS CASTAÑO ARIAS VIGO BARREIRO FCO. J.M., S.C. CAMPO DA FEIRA, S/N AVD. SANTIAGO, S/N 27166 O PARAMO 15830 NEGREIRA LUGO A CORUÑA TLF: 53 52 90 04 96 TLF: 982 981 88

ESPIÑA DE PEIXE INOXIDABLE VIGO BARREIRO FCO. J.M., S.C. CON CABINAS INDIVIDUAIS AVD. SANTIAGO, S/N MANOVAC, S.L. – Islas Canarias, 31 – Pol. Ind. Fuente – 46988 PATERNA (VALENCIA) SPAIN 15830 NEGREIRA Distribuidores en Galicia: • del Jarro BOMBAS DE VACÍO DE LÓBULOS TEL - + 34 96 1321591 – FAX - + 34 96 1343082 – manovac@manovac.es - www.manovac.com A CORUÑA CON VARIADOR DEFuente FRECUENCIA Distribuidores en Galicia: MANOVAC, Islas Canarias, 31 – Pol. Ind. del Jarro – 46988 PATERNA (VALENCIA) SPAIN MANOVAC, S.L. –S.L. Gutierre–de Cetina, 63 – 28017 MADRID – SPAIN TLF:- www.manovac.com 981 88 52 04 TEL - + 34 91 4085133 – 91 FAX - + 34 91 4076648 manovac@manovac.com TEL - +4088978 34 96–1321591 – - +– 34 96 INFORMATIZADA 1343082 – manovac@manovac.es • FAX XESTIÓN E AGRIGAN GALLEGA, S.L. AGRIGAN GALLEGA, S.L. A VEIGA, 27 AUTOMÁTICA ESTDA. DA VIDE A PIÑEIRA. MANOVAC, IDENTIFICACIÓN S.L. – Gutierre de Cetina, 63 – 28017 MADRID – SPAIN ESTDA. DA VIDE ADE PIÑEIRA. MONFORTE LEMOSA VEIGA, 27 TEL - + 34 91 4085133 – 91 4088978 – FAX - + 34 91 4076648 – manovac@manovac.com27400 27400 MONFORTE DE LEMOS LUGO LUGO TLF: 982 40 36 19 • Ordeño traseiro, saída rápida, estructura inoxidable TLF: 982 40 36 19 MANOVAC, S.L. – Islas Canarias, 31 – Pol. Ind. Fuente del Jarro – 46988 PATERNA (VALENCIA) SPAIN LUIS CASTAÑO ARIAS • Espiña peixe inoxidable cabinas individuais TELde - + 34 96 1321591 – FAX - + 34 96 con 1343082 – manovac@manovac.es - www.manovac.com LUIS CAMPOCASTAÑO DA FEIRA,ARIAS S/N • Bombas deMANOVAC, vacío de lóbulos condevariador de MADRID frecuencia S.L. – Gutierre Cetina, 63 – 28017 – SPAIN CAMPO DA FEIRA, S/N 27166 O PARAMO 27166 O PARAMO - + 34 91 4085133 – 91e4088978 – FAX - + 34 91 4076648 – manovac@manovac.comLUGO • XestiónTEL informatizada identificación automática • ORDEÑO TRASEIRO, SAÍDA LUGO TLF: 982 53 90 96 • RAPIDA, ORDEÑO TRASEIRO,INOXIDABLE SAÍDA ESTRUTURA • Medición electrónica e retirada automática TLF: 982 53 90 96 RAPIDA, INOXIDABLE • ESPIÑA DEESTRUTURA PEIXE INOXIDABLE VIGO BARREIRO FCO. J.M., S.C. • CON ESPIÑA DE PEIXE INOXIDABLE VIGO BARREIRO FCO. J.M., S.C. CABINAS INDIVIDUAIS AVD. SANTIAGO, S/N CON CABINAS INDIVIDUAIS AVD. NEGREIRA SANTIAGO, S/N Para caBras: 15830 • BOMBAS DE VACÍO DE LÓBULOS NEGREIRA • CON BOMBAS DE VACÍO DE LÓBULOS A 15830 CORUÑA VARIADOR DE FRECUENCIA • rotativas A CORUÑA TLF: 981 88 52 04 CON VARIADOR DE FRECUENCIA • XESTIÓN INFORMATIZADA E TLF: 981 88 52 04 • side by side de cascada • IDENTIFICACIÓN XESTIÓN INFORMATIZADA E AUTOMÁTICA IDENTIFICACIÓN AUTOMÁTICA •

SALAS SALASDE DEORDEÑO ORDEÑO

• amarres de saída rápida revoltable en acero inoxidable

MANOVAC, S.L. – Islas Canarias, 31 – Pol. Ind. Fuente del Jarro – 46988 PATERNA (VALENCIA) SPAIN MANOVAC, S.L. – Islas Canarias, 31 1343082 – Pol. Ind. del Jarro – 46988- PATERNA (VALENCIA) SPAIN TEL - + 34 96 1321591 – FAX - + 34 96 – Fuente manovac@manovac.es www.manovac.com TEL - + 34 96 1321591 – FAX - + 34 96 1343082 – manovac@manovac.es - www.manovac.com MANOVAC, S.L. – Gutierre de Cetina, 63 – 28017 MADRID – SPAIN MANOVAC, – Gutierre de34 Cetina, 63 – 28017 MADRID – SPAIN TEL - + 34 91 4085133 – 91S.L. 4088978 – FAX - + 91 4076648 – manovac@manovac.com TEL - + 34 91 4085133 – 91 4088978 – FAX - + 34 91 4076648 – manovac@manovac.com

pub_manovac.indd 21

19/6/06 18:50:21

22

AGRICULTURA

EVOLUCIÓN DA FERTILIDADE DA TERRA NA GRANXA DE VACÚN DE LEITE ARQUEIXAL DESDE A SUA CONVERSIÓN A ECOLÓXICA (1998 –2006) Castro J1.; Baez D1.; Blázquez R2; Lopez J1. e Carreira L3.

Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM).

Laboratorio Agrario e Fitopatolóxico de Galicia (LAFG).

3 Granxa Arqueixal.

1

Exterior da queixería da granxa de Palas de Rei

2

RESUmO DO TRABALLO PRESENTADO POLOS AUTORES NO I CONGRESO DE AGROECOLOXíA DE GALICIA. LUGO, mAIO DE 2006.

RESUmO No ano 1995 empezouse a facer un seguimento do balanzo de nutrientes na granxa de vacún de leite Arqueixal de Albá (Palas de Rei, Lugo), dedicada á produción de queixos e iogures ecolóxicos. No ano 1998, esta granxa comezou o período de conversión á agricultura ecolóxica. A aplicación de fertilizantes sintéticos foi substituída progresivamente por unha mellor reciclaxe de nutrientes e por fertilizantes minerais autorizados.

A dose anual por hectárea de abonos minerais pasou de 120 e 20 quilos en 1995 a cero quilos en 2005 para o nitróxeno e o potasio (K2O) respectivamente, mentres que para o fósforo (P2O5) reduciuse en 139 quilos. A dose de encalado anual reduciuse en 295 quilos de CaO no mesmo período. Esta redución de compra de abonos minerais supuxo un aforro anual de aproximadamente 228 euros por hectárea (5700 euros para o total da superficie actual da explotación) aos prezos actuais dos fertilizantes minerais.

A granxa acometeu tamén un proceso de extensificación cunha redución da carga gandeira e unha diminución no consu-

mo de penso, o que provocou unha redución da cantidade de nutrientes reciclados por hectárea e ano de 53 quilos de nitróxeno, 49 quilos de fósforo, 116 quilos de potasio, 166 quilos de calcio e 1213 quilos de materia orgánica aportados polo xurro e o esterco da explotación.

As análises de terra no período 1998–2005 amosan unha paulatina diminución da saturación por acidez debido ao poder encalante do xurro enriquecido en calcio. Esto derívase do uso de 500 quilos de CO3Ca por vaca e ano como desinfectante dos cubículos.

O potasio incrementouse en 81 ppm (partes por millón), mentres que o fósforo baixou de 83 a 60 ppm, manténdose neste nivel desde hai 4 anos. A porcentaxe de materia orgánica do solo pasou de 7,8 a 7,3.

A produción de leite por vaca incrementouse en 309 litros desde o ano 1995, mentres que o consumo de concentrado diminuíu en 474 quilos por vaca e ano. Polo tanto, as novas prácticas de abonado non supoñen ata agora unha merma da produtividade da granxa.

AFRIGA ANO XII - Nº 63

agricultura.indd 22

19/6/06 0:37:56

AGRICULTURA

23

INTRODUCIÓN

MATERIAL E MÉTODOS

Desde 1995 existe unha estreita colaboración entre a granxa de vacún de leite ecolóxico Arqueixal, de Luis Carrera Valín, o Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) e o Laboratorio Agrario e Fitopatolóxico de Galiza co obxectivo de obter información sobre o manexo da fertilidade dos solos e a reciclaxe de nutrientes para racionalizar as prácticas de abonado.

A granxa está localizada sobre solos graníticos de textura franco-areosa, cun contido medio do 68 % de area, 20 % de limo e 12 % de arxila.

Na Táboa 1 pódese ver a evolución das características técnicas da granxa no período 1995-2005. É destacable a diminución da carga gandeira ata chegar a 1,4 ugm (unidades de gando maior) por hectárea. Non obstante, o total do rabaño aumentou en nove vacas grazas a un incremento de 10,5 hectáreas da superficie forraxeira. Tamén é subliñable un lixeiro aumento de produción por vaca malia o descenso de case media tonelada anual no consumo de concentrados por vaca.

A granxa ocupa a 5 UTH (operarios a tempo completo), dos cales 3,5 dedícanse a queixería. Arqueixal vén colaborando en proxectos de investigación relacionados co estudo dos ciclos de nutrientes, co proxecto FAIR5PL-3819 da Unión Europea European Farms for Effective Clover Technology (EFFECT) 1998-2002 e actualmente no proxecto INTERREG III B (ATLANTIC AREA) Atlantic Dairy Systems and Environment Green Dairy (2003-2006).

TábOA 1. EVOLUCIÓN DALGÚNS DATOS TÉCNICOS DA EXpLOTACIÓN Ano

1995

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

21

25

30

33

29

30

31

32

35

30

9

Litros de leite por vaca

5903

5949

5641

5626

5937

5587

5957

5950

5615

6212

309

SAU (ha)

14.5

20

20

20

22,6

22,6

24,6

25

25

25

10.5

2

1,7

2,03

2,39

1,67

1,64

1,9

1.9

1.9

1,4

-0.6

2300

2389

1883

2014

1837

1670

1668

1615

1759

1826

-474

Vacas de leite

UGM SAU-1 Concentrados por vaca (kg ano-1)

A redución de compra de abonos minerais na granxa Arqueixal supuxo un aforro anual de aproximadamente 228 euros por hectárea; 5700 euros para o total da superficie da explotación Desde 1998 véñense analizando todas as parcelas da explotación (29 en 1998 e 43 no 2005).

As recomendacións de abonado fosfórico e potásico mineral de cada parcela establecéronse conforme ao modelo do ciclo de nutrientes (Sinclair et al., 1991).

O abono orgánico (purín) aplícase ao saír do inverno (febreiro), cando se empeza a ver crecemento vexetativo, para facer coincidir o momento do abonado co das necesidades de nutrientes da herba. Bótase procurando que o solo non estea demasiado húmido e preferentemente en días de lixeiro orballo, para minimizar no posible as perdas de nitróxeno por lixiviación e volatilización respectivamente.

O número de cortes de silo por parcela pasou de dous a só un desde que se deixou de usar nitróxeno mineral. Este corte faise entre mediados e finais de maio. O esterco repártese cada ano nas parcelas de millo (aproximadamente 3 hectáreas anuais).

A granxa conta con dúas fosas de xurro, unha de 150 metros cúbicos a onde van parar as augas sucias, fundamentalmen-

Variación 1995 2005

te da queixería e da sala de muxido, e outra de 250 metros cúbicos construída en 1997 a onde van parar principalmente excrementos sólidos e líquidos.

Véñense realizando anualmente dúas análises do xurro, con tomas de mostras a finais de inverno e a principios de outono, antes de aplicalo e cando a fosa está chea, remexendo ben antes de coller a mostra. A existencia de dúas fosas con xurros de distinta composición obrigou a duplicar a toma de mostras e a diferenciar a procedencia da fosa para calcular os nutrientes dispoñibles e aplicados en cada parcela.

Desde 1999 o gandeiro rexistra nun calendario o número de cisternas de xurro aplicadas en cada parcela, distinguindo a fosa de procedencia. Tamén rexistra o esterco, a caliza e os fertilizantes minerais aplicados. Igualmente, contabiliza as horas que o gando estivo en pastoreo ou na parcela de castigo.

Para unha mellor interpretación da evolución do historial de fertilidade do solo, tómanse mostras nas parcelas sempre a mediados de decembro, coincidindo coa parada vexetativa e a época de non aplicación de xurros. As análisis de solos, purines e esterco, foron realizadas no Laboratorio Agrario e Fitopatolóxico de Galicia.

RESULTADOS E DISCUSIÓN Na Táboa 2 pódese apreciar a evolución do consumo de fertilizantes minerais desde 1995, cando a fertilización era similar á das explotacións intensivas convencionais, destacando a redución ou incluso a supresión de fertilizantes minerais comprados.

AFRIGA ANO XII - Nº 63

agricultura.indd 23

17/6/06 11:04:12

24

AGRICULTURA

TáboA 2: EvoLUCIón do ConsUmo dE FERTILIzAnTEs mInERAIs (qs/hA/Ano) 1995

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

variación 1995-2005

N

120

77

56

21

0

0

0

0

0

0

-120

P2O5

145

110

83

23

111

181

371

221

231

61

-139

K2O

23

23

10

7,5

0

0

0

0

0

0

-23

CaO2

350

350

350

523

146

136

156

60

71

55

-295

(1)

En forma de rocha fosfórica moída. (2) En forma de caliza moída

A produción de leite por vaca incrementouse en 309 litros desde o ano 1995, mentres que o consumo de concentrado diminuíu en 474 quilos por vaca e ano. Polo tanto, as novas prácticas de abonado non supoñen ata agora unha merma da produtividade da granxa o propietario de Arqueixal (dereita) comenta os resultados da plantación de millo ecolóxico con técnicos do CIAm, da Consellería de medio Rural e de Feiraco

En 1999 intensificouse o encalado co obxetivo de favorecer a implantación do trevo (obxetivo do proxecto EFFECT), mentres que en 2000 e 2001 diminuíu o calcio aportado de forma convencional e empezou a aportarse indirectamente como carbonato cálcico moído na cama dos cubículos do gando, xa que é un bo desinfectante autorizado en agricultura ecolóxica.

Os nutrientes aportados ao solo pola reciclaxe do xurro calculáronse a partir dos datos analíticos do xurro de cada fosa e para cada época (finais de inverno e principios de outono) e das cisternas aplicadas de cada fosa en cada época. Os nutrientes aportados directamente polo gando no pastoreo calculáronse proporcionalmente a partir do tempo que os animais estiveron pastando (Táboa 3).

TáboA 3:EsTImACIón dE nUTRIEnTEs RECICLAdos AnUALmEnTE PoLo xURRo E PoLo GAndo no PAsToREo (qUILos PoR hECTáREA E Ano) Ano mo

n

P2o5

K2o

Cao

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

variación 1999-2005

xurro

2388

2738

2075

3309

2039

2963

1778

-610

pastoreo

541

612

573

914

563

819

491

-50

Total

2929

3350

2648

4223

2602

3782

2269

-660

xurro

143

145

110

161

98

142

85

-58

pastoreo

32

32

30

44

27

39

23

-9

Total

175

177

140

205

125

181

108

-67

xurro

52

70

42

70

85

67

32

-20

pastoreo

12

16

12

19

23

19

9

-3

Total

64

86

54

89

108

86

41

-23

xurro

141

135

83

120

158

94

94

-47

pastoreo

32

30

23

33

44

26

26

-6

Total

173

165

106

153

202

120

120

-53

xurro

128

171

64

77

73

77

44

-84

pastoreo

29

38

18

21

20

21

12

-17

Total

157

209

82

99

93

99

57

-100

A relación entre litros producidos e concentrados empregados foi de 2,56 e 3,4 en 1999 e 2005, respectivamente. Esto reflexa unha mellor eficiencia produtiva no sistema solo-planta-animal

AFRIGA ANO XII - Nº 63

agricultura.indd 24

17/6/06 11:02:37

AGRICULTURA

Pódese apreciar como no período 1999-2005 diminuíu o aporte de nutrientes orgánicos reciclados debido á desintensificación da granxa ao facer a conversión a ecolóxica. O balanzo de nutrientes da explotación serve para explicar a redución de nutrientes orgánicos disponibles, xa que as saídas de nu-

25

trientes (leite producido) non baixaron na mesma proporción cás entradas (concentrados). Así, a relación entre litros producidos e concentrados utilizados foi de 2,56 e 3,4 en 1999 e 2005, respectivamente. Esto reflexa unha mellor eficiencia produtiva no sistema solo-planta-animal. (Figura 1)

FIGURA1: EvoLUCIón dAs EnTRAdAs dE nUTRIEnTEs (ConCEnTRAdos) E sAídAs (LEITE) En RELACIón á sUpERFICIE dA GRAnxA Quilos

Un indicador da eficiencia produtiva usado nos sistemas leiteiros de vacún é a relación entre o nitróxeno exportado no leite respecto o nitróxeno necesario para producilo (concentrados e fertilizantes minerais). Na figura 2 pódese ver a positiva evolución da eficiencia na granxa Arqueixal, que partía dun valor baixo (15%)

litros

no ano 1995, debido aos baixos rendementos leiteiros en relación aos quilogramos de concentrados e fertilizantes empregados, e que chegou a dobrar a media da eficiencia existente no resto das granxas convencionais galegas no ano 2005 (48% fronte o 24% respectivamente, (Castro et al., 2006) (Figura 2).

Eficiencia do nitróxeno

Figura 2: EFiciEncia no uso dE nitróxEno (n En lEitE/ (n En concEntrados + n En FErtilizantEs)*100)

o seguimento anual da fertilidade da terra serviu para coller confianza no cambio do abonado químico polo orgánico. partíase dun uso intensivo de fertilizantes minerais que non estaba xustificado en relación aos resultados das análises de terras

AFRIGA ANO XII - Nº 63

agricultura.indd 25

17/6/06 11:02:58

26

AGRICULTURA

MELLOR MANEXO DO ABONADO Unha das causas na mellora da eficiencia produtiva da granxa Arqueixal está no mellor manexo do abonado. Esto débese a: • Construcción dunha nova fosa de 250 m3, aumentando a capacidade de almacenamento de 150 a 400 m3. Esto permite almacenar o xurro durante 3 meses aproximadamente.

• Mellor distribución do xurro en todas as parcelas e adecuación das datas de aplicación ás necesidades dos cultivos.

• Reciclaxe do soro resultante da produción do queixo na propia explotación como alimentación do gando ou cara á fosa de xurro.

• Eliminación da parcela de exercicio, onde se perdían aproximadamente o 10% dos nutrientes excretados polo gando • Corrección da acidez do solo por medio do encalado.

• Manexo favorable para o establecemento do trevo: corrección da acidez, sustitución do nitróxeno mineral por orgánico, máis pastoreo (proxecto EFFECT, Piñeiro et al., 2002).

• Racionalización do abonado en base a análises de terra, xurro e calendario de aplicación de abono para cada parcela e mes.

O abonado con xurro enriquecido en calcio polo uso de caliza moída nas camas substituíu o labor de encalado, aforrando un pase de tractor polas fincas Na Táboa 4 pódese observar como se foi reducindo o tempo de permanencia do gando na parcela de exercicio, conseguíndose unha mellora dun 10 % no reciclado de nutrientes polo gando.

TáBOA 4. DIsTRIBUCIóN DO TEMpO qUE O GANDO NON EsTá EsTABULADO (MEDIA ANUAL) 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Tempo en pastoreo (%)

14

20

20

24

24

24

24

24

Tempo en parcela de exercicio (%)

10

5

4

0

0

0

0

0

Tempo no establo

76

75

76

76

76

76

76

76

pesar de que a dose de abonado mineral se reduciu en 77 quilos de P2O5 no período 1998-2005, o nivel de fertilidade mantívose a niveis moi altos, estabilizándose ao redor de 60 ppm desde o ano 2002 só co abonado orgánico máis unha pequena cantidade de abono mineral (seis quilos de P2O5 por hectárea no ano 2005). Así quedou claro que a dose de abono fósforico mineral que se viña aplicando anteriormente era excesiva e conducía a

FIGURA 4: EvOLUCIóN DO FósFORO NA TERRA (MéTODO OLsEN): MEDIA pONDERADA EN RELACIóN á sUpERFICIE DAs pARCELAs

EvOLUCIóN DA pORCENTAXE DE ACIDEz E DO pH NA TERRA (FIGURAs 5 E 6): O pH medio ponderado aumentou de 5,9 a 6,5 e a saturación por acidez reduciuse do 10,5% ao 3 % polo incremento de carbonato cálcico aplicado no encalado para favorecer o crecemento do trevo e polo emprego, a partir de 1999, de carbonato cálcico como cama nos cubículos a razón de 500 quilos por ano e vaca.

FIGURA 5: EvOLUCIóN DA pORCENTAXE DE ACIDEz (MEDIA pONDERADA EN RELACIóN á sUpERFICIE DAs pARCELAs)

Esta mellora na reciclaxe de nutrientes axuda a contrarrestar o menor aporte dos mesmos debido á desintensificación antes comentada.

EvOLUCIóN DA FERTILIDADE DA TERRA NO pERíODO 1998 – 2005 Calculouse a media ponderada anual para cada unha das determinacións analíticas en función da superficie de cada unha das parcelas analizadas (43 parcelas en 2005). O seguimento anual da fertilidade da terra serviu para coller confianza no cambio do abonado químico polo orgánico. Partíase dun uso intensivo de fertilizantes minerais que non estaba xustificado en relación aos resultados dos análisis de terras.

EvOLUCIóN DO FósFORO (FIGURA 4) Partíase dun nivel medio de fertilidade moi alto, 83 ppm (o recomendable son 25 ppm), debido a un exceso de abono mineral que foi estimado en 112 quilos por hectárea de fósforo (P2O5) para o ano 1997, pola diferencia entre o fósforo aportado como fertilizante mineral e as necesidades de abonado calculadas mediante o ciclo de nutrientes da granxa (Castro et al,. 2000). A

A mellora na reciclaxe de nutrientes axudou a contrarrestar o menor aporte dos mesmos debido á desintensificación da granxa

AFRIGA ANO XII - Nº 63

agricultura.indd 26

17/6/06 11:03:19

*

$ *

$ Ă&#x160; , " Ă&#x160; Ă&#x160; "Â&#x2021;, - 1"-Ă&#x160;Ă&#x160;­*1, Ă&#x160; , " Ă&#x160; Ă&#x160; "Â&#x2021;, - 1"-Ă&#x160;Ă&#x160;­*1, -Ă&#x160; Ă&#x160; " "-ÂŽ\Ă&#x160;1 -Ă&#x160; Ă&#x160; " "-ÂŽ\Ă&#x160;1 Ă&#x160;-" 1 $ Ă&#x160;-" 1 $ Ă&#x160;6 Ă&#x160;6 *, " 1* "-Ă&#x160;*" "Ă&#x160; "Ă&#x160; *, " 1* "-Ă&#x160;*" "Ă&#x160; "Ă&#x160; / /

O noso sistema de xestiĂłn e tratamento de residuos ĂŠ absolutamente / NOSO SISTEMA DE XESTIĂ&#x2DC;N E TRATAMENTO DE RESIDUOS Ă? ABSOLUTAMENTE / NOSO SISTEMA DE XESTIĂ&#x2DC;N E TRATAMENTO DE RESIDUOS Ă? ABSOLUTAMENTE RESPETUOSO CO EXTERNO CXA QUE NON ORIXINA NENGĂ&#x17E;N TIPO DE CONTAMINACIĂ&#x2DC;N RESPETUOSO CO EXTERNO CXA QUE NON ORIXINA NENGĂ&#x17E;N TIPO DE CONTAMINACIĂ&#x2DC;N respetuoso co entorno, xa que non orixina ningĂşn tipo de contaminaciĂłn

*, " 1* "-Ă&#x160;*" Ă&#x160;- / -

$ *, " 1* "-Ă&#x160;*" Ă&#x160;- / -

$ Ă&#x160; "-Ă&#x160; Ă&#x160; "-Ă&#x160; "-"-Ă&#x160;

"-"-Ă&#x160; / / -

AdaptĂĄmonos ĂĄs sĂşas necesidades segĂşn o seu volume xerado e cun !DAPTĂ&#x2030;MONOS Ă&#x2030;S SĂ&#x17E;AS NECESIDADES SEGĂ&#x17E;N O SEU VOLUME XERADO E CON UN !DAPTĂ&#x2030;MONOS Ă&#x2030;S SĂ&#x17E;AS NECESIDADES SEGĂ&#x17E;N O SEU VOLUME XERADO E CON UN SERVICIO OPTIMIZADO EN PUNTUALIDADE E RAPIDEZ SERVICIO OPTIMIZADO EN PUNTUALIDADE E RAPIDEZ servizo optimizado en puntualidade e rapidez

pub_agroamb.indd 27 PUB?AGROAMB INDD PUB?AGROAMB INDD

19/6/06 0:52:37

28

AGRICULTURA

FIGURA 6: evoLUCIón do pH (medIA pondeRAdA en ReLACIón á sUpeRFICIe dAs pARCeLAs)

FIGURA 7: evoLUCIón do poTAsIo nA TeRRA (medIA pondeRAdA en ReLACIón á sUpeRFICIe dAs pARCeLAs)

evoLUCIón dA mATeRIA oRGánICA nA TeRRA (FIGURA 8) O uso do carbonato como desinfectante supuxo aumentar nun 120% o contido en calcio do xurro, tal como se aprecia na Táboa 6, polo que unha parte importante do aumento do pH e da eliminación da saturación por acidez neste período debería atribuírse ao aporte de calcio co xurro.

TáboA 6. evoLUCIón dA RIqUezA en CALCIo do xURRo no peRíodo 1996-2001 (vALoR medIo dAs mosTRAs) Ano Ca (% s.MS )

A porcentaxe de materia orgánica mantívose prácticamente igual, pasando do 7,8% ao 7,3 % Esto suxire que existe un equilibrio de materia orgánica polas pradeiras e a mineralización, que podería verse favorecida polo previsible aumento da actividade microbiolóxica debida ao incremento do pH

FIGURA 8: evoLUCIón dA poRCenTAxe de mATeRIA oRGánICA nA TeRRA (medIA pondeRAdA en ReLACIón á sUpeRFICIe dAs pARCeLAs)

1996 1997 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2006 2006-1996 1.8

1.9

6.1

7.4

4.4

3.1

2.9

4.8

4.0

2.2

No ano 2000, cando se alcanzou o máximo de riqueza en calcio no xurro, calcúlase que a dose por hectárea de CaO aportado foi de 433 quilos (773 quilos de CO3Ca). Esta cantidade podería ser superior ás perdas anuais por lixiviación, que dependen do tipo de solo, da lixiviación, da cantidade de calcio inicial do solo, do tipo de cultivo etc., Estas perdas foron medidas por Bolton et al. (1970) en 270 quilos e 90 quilos de CaO para millo e pradeiras, respectivamente. En todo caso, parece que a reciclaxe do calcio mediante aplicación do xurro pode substituír o labor do encalado, aforrando tempo e man de obra e evitando e un pase do tractor polas fincas

evoLUCIón do poTAsIo nA TeRRA (FIGURA 7).

O potasio aumentou en 81 ppm, manténdose nun nivel moi alto (335 ppm, media ponderada), malia non aplicarse ningún abono mineral potásico desde o ano 2000. Este aumento podería explicarse pola mellor reciclaxe de nutrientes ao eliminar a parcela de exercicio (Táboa 4), polas menores extraccións do cultivo (só un corte de silo, fronte aos dous anteriores) e por un posible aporte de potasio do propio solo (Sinclair et al., 1991).

REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS

BOLTON, E., AYLESWORTH, J., E HORE, F., 1970. Nutrient losses trough tile drains under three cropping systems and two fertility levels on a Brookston clay soil. Can. J. Soil Science.50: 275-279.

CASTRO, J; MATEO, E.; BLázquEz, R.; R NOvOA, R., 2000. Evolución do ciclo do fósforo e o potasio en unha explotación leitera que produce queso tipo Arzúa-ulloa en proceso de adaptacoión hacia a agricultura ecolóxica. Actas da III Reunión Ibérica de Pastos e Forrajes. 235-242 CASTRO, J; NOvOA, R.; LOPEz, J. 2006. Informe anual proxecto “Green Dairy”.

MOMBIELA F. A.; MATEO, M. L., 1984. Necesidades de cal para praderas en terrenos a monte I) Su relación con el Al cambiable en suelos sobre granitos y pizarras de Galicia. Anales del INIA. Num. 25.

PIÑEIRO , J.; CASTRO, J.; DIAz, N.; BARBEYTO, F., 2002. Efecto da siembra en superficie e do manexo na presencia do trebo blanco en pradeiras. Actas da XLII Reunión Científica da SEEP. Lleida (España).

SINCLAIR, A.G.; RODRIGuEz, M.; OYANARTE, M., 1991. Fertilización de mantenimiento en base ó ciclo de nutrientes para as pradeiras permanentes. Informe Técnico Nº 41. Publicaciones do Departamento de Agricultura. Gobierno Vasco.

AFRIGA ANO XII - Nº 63

agricultura.indd 28

17/6/06 11:03:56

CEBADIÑA DE CERVEXA BENEFICIOS QUE OBTERÁ CON NÓS: Os mellores prezos do mercado Servizo garantido durante todo o ano Facilítanse silos para almacenar a cebadiña Non temos competencia

Tel. 93 229 69 09 Fax 93 229 69 08 E-mail: poballe@poballe.com Web: www.poballe.com

pub_poballe.indd 29

17/6/06 10:20:13

30

NUTRICIÓN

CORRECTA ALIMENTACIÓN POSPARTO E TRATAMENTO DA ACETONEMIA As necesidades nutritivas da vaca de leite durante o posparto e a lactación están relacionadas coa conversión dunha gran cantidade de nutrientes en produción láctea. Se sumamos a este feito que a produción leiteira nos últimos anos seguiu unha liña de intensificación, é de supoñer que se fai necesario o maior equilibrio posible no emprego dos alimentos durante ese período.

Alejandro Guarc González

Veterinario (Departamento técnico de Coluga)

1. INxESTIÓN DE ALIMENTOS TRALO PARTO Nos días posteriores ao parto prodúcese un aumento na capacidade de inxestión, coincidindo cun aumento das necesidades nutritivas para a produción de leite. A pesar desto, o apetito diminúe por efecto dos cambios hormonais que desencadeou o parto e o inicio da lactación con perda de peso posterior.

Esta redución do apetito vese agravada nalgún caso por unha serie de problemas como partos difíciles, problemas metabólicos (acetonemia), retención de secundinas, mamites, torsións de estómago, etc. Esto determina que a inxesta non satisfaga os requerimentos nutricionais, provocando o que se denomina un balanzo enerxético negativo.

Se non se produce ningunha circunstancia anormal, a vaca recuperará a súa capacidade de inxestión paulatinamente, ata alcanzar a máxima en 11 ou 12 semanas.

Deste xeito, a vaca recuperará peso ao final da lactación debido a un incremento da inxesta e unha diminución da produción. Tamén existen otros factores que inciden sobre a inxesta dos alimentos. Por exemplo, diminúe significativamente a temperaturas superiores aos 27 graos. Outro factor importante é a disponibilidade de bebedeiros de acceso libre con auga fresca e limpa.

Consumo de materia seca en qgs/día e en % do peso corporal durante a metade e o final da lactación (entre 1,5 meses e 7 meses despois do parto) Produción diaria

Vaca de 450 qgs

Vaca de 550 qgs

Vaca de 650 qgs

Qgs leite/día

% peso

IMS qgs/ día

% peso

IMS qgs/ día

% peso

10

2.6

11.7

2.3

12.7

2.1

IMS qgs/ día 12.0

20

3.4

15.3

3.0

16.5

2.8

18.2

30

4.2

18.9

3.7

20.4

3.4

22.1

40

5.0

22.5

4.3

23.7

3.8

24.7

50

5.6

25.2

5.0

27.5

4.4

28.6

IMS. Inxestión de materia seca Exemplo: Unha vaca de 450 quilos, para producir 10 quilos de leite ao día consume 11,7 quilos de materia seca, o que equivale ao 2,6% do seu peso

AFRIGA ANO XII - Nº 63

nutricion.indd 30

17/6/06 11:07:08

pub_coluga.indd 31

17/6/06 10:22:32

32

NUTRICIÓN

durante os primeiros días despois do parto é conveniente manter a mesma proporción de concentrados que se subministraba antes do parto

2. ImpoRTANCIA dA AlImeNTACIÓN pospARTo Un dos obxectivos que debemos alcanzar neste período é que as vacas alcancen os niveis de inxestión desexados no mínimo tempo posible. Débense empregar, na medida do posible, alimentos con alto valor nutritivo.

Durante os primeiros días despois do parto é conveniente manter a misma proporción de concentrados que se subministraba antes do parto.

Esto relaciona de maneira moi estreita a alimentación ante parto (período de transición, dúas ou tres semanas antes do parto) coa alimentación posparto (período de lactancia).

trados ricos enerxeticamente e forraxes da mellor calidade.

Existen na actualidade unha serie de produtos no mercado que, subministrados por vía oral en baixas doses, axudan a diminuír o balanzo enerxético negativo, reducindo posibles problemas metabólicos.

4. A ACeToNemIA A acetonemia, cetose ou cetomia é unha enfermidade metabólica das vacas en lactación que se produce xeralmente uns poucos días despois do parto e dura ata unha ou dúas semanas despois. A súa principal característica é que produce hipoglucemia, perda de peso e diminución da produción láctea.

3. NeCesIdAdes eNeRxéTICAs

Xeralmente esta enfermidade é propia das vacas de alta produción, cando os aportes energéticos non cobren as demandas metabólicas do animal.

As vacas obteñen a enerxía a partir da súa capacidade de dixestión ruminal. As necesidades enerxéticas aumentan a medida que se incrementa a produción láctea.

4.1. eTIoloxíA

Durante a lactación, os animais poden perder peso como consecuencia do emprego das súas reservas para manter a produción de leite. Unha mobilización das graxas importante pode producir trastornos metabólicos asociados á produción moderna. No caso de que as vacas gañen peso acumulan graxa e parte desta enerxía non se pode empregar para producir leite. É moi importante proporcionar a enerxía axeitada en todo momento, pero, sobre todo, ao principio da lactancia. Se neste período non se cobren as necesidades, a produción láctea pode diminuír, non só neste momento senón tamén en períodos posteriores. É moi complicado garantir unha inxesta axeitada de energía, polo que nesta etapa hai que ofrecerlle ao animal concen-

Son determinantes os factores que inflúen sobre a inxesta ou absorción de alimentos, principalmente aqueles que son precursores dos hidratos de carbono (azucres). Este proceso é secundario ou consecuencia dun apetito reducido na etapa do posparto e pode verse agravado por enfermedades primarias como metrite, mamite, torsión de abomaso, etc.

Prodúcese unha absorción pobre de carbohidratos en forma de glucosa, o cal provoca que a demanda sexa maior para producir lactosa. Existen reservas de glucosa no organismo, pero normalmente non son suficientes. Entón o animal debe cubrir as súas necesidades de enerxía a través dos tecidos, empregándoos como fontes de graxa. Esto fomenta a cetoxénese. As mobilizacións excesivas de graxa producen infiltración en diferentes órganos (fígado, por exemplo), provocando unha alteración das súas funcións.

AFRIGA ANO XII - Nº 63

nutricion.indd 32

19/6/06 0:56:04

NUTRICIÓN

33

Un dos obxectivos que debemos alcanzar no período posparto é que as vacas alcancen os niveis de inxestión desexados no mínimo tempo posible. Débense empregar, na medida do posible, alimentos con alto valor nutritivo 4.2. SINTomAToloxíA O desenvolvemento da acetonemia comeza pouco antes do parto, pero tórnase crítico ao comezo da lactancia. En concreto, na segunda semana de lactancia.

Os signos clínicos inclúen: -Falta de apetito -Estreñimento -Diminución da produción -Nalgúns casos, dor abdominal aguda e perda de peso.

Pode presentarse ademais unha forma nerviosa con manifestacións coma as seguintes: -Marcha en círculos -Cambaleo -Irritación -Masticación _Lametóns por espazo de media hora a unha hora _Cheiro a acetona na boca

Se no principio da lactancia non se cobren as necesidades, a produción láctea pode diminuír, non só neste momento senón tamén en períodos posteriores. Nesa etapa hai que ofrecerlle ao animal concentrados ricos enerxeticamente e forraxes da mellor calidade

Finalmente, prodúcese una redución drástica da produción agravada pola perda de apetito.

Tamén existe unha cetose que practicamente cura sen sintomatoloxía grave e cunha leve perda de produción. É a denominada cetose subclínica.

4.3. DIAGNÓSTICo Nun principio poden empregarse como método primario tiras reactivas que, postas en contacto cos ouriños do animal sospeitoso, dannos un primeiro indicio. Non obstante, para confirmar o diagnóstico debemos basearnos noutros factores dos animais que consideremos sospeitosos de padecer a enfermidade.

Calquera perda de apetito asociada a outras afeccións como a hipomagnesemia ou a torsión de estómago pode asociarse coa aparición dunha síndrome de acetonemia.

4.4. TRATAmeNTo Cando o animal padece un desequilibrio nutritivo grave (vacas gordas) empréganse os medicamentos que conteñen glucosa asociados a un corticoide como precursor da glucosa.

A concentración de glucosa en sangue normalizarase en oito ou dez horas, con melloría do apetito e volta á normalidade en tres ou catro días.

O propilenglicol, por exemplo, úsase a razón de 225 gramos dúas veces ao día, administrado por vía oral como precursor da glucosa no rume. Ten excelentes resultados, aínda que o seu efecto adoita ser máis lento e prolongado.

4.5. PRoFIlAxe As vacas con riscos de cetose deben ser alimentadas tendo en conta o seu estado corporal para que non engorden ou adelgaxen en exceso. O contido proteico da dieta debe ser moderado: arredor dun 16%, administrando un quilo de concentrado cada tres litros de leite.

O ácido propiónico é precursor da glucosa no rume. Por iso, as racións elaboradas con feo de boa calidade poden contribuír a evitar a aparición de cetose. En definitiva, trátase de evitar vacas demasiado gordas no preparto e optimizar o consumo de energía despois do parto.

AFRIGA ANO XII - Nº 63

nutricion.indd 33

19/6/06 0:56:23

34

BIOSEGURIDADE

O desinfectante pode aplicarse en forma de orballo, co cal exerce a súa función en estado case gaseoso. Na foto, exemplo dun sistema deste tipo nunha empresa alimentaria

BIOSEGURIDADE CON TRIPLE D: DESINFECTAR, DESINSECTAR E DESRATIZAR A ‘Guía de Prácticas correctas de hixiene’ da Interprofesional Láctea (Inlac) marca as pautas dos tres D da bioseguridade nas explotacións agropecuarias: a desinfección, a desinsectación e a desratización.

Tomás González Director técnico de Bioseguridad de Galicia S.L.

DESINFECCIÓN Unha das ferramentas máis importantes dun programa de bioseguridade é a limpeza e a desinfección, que ten por obxecto reducir e/ou evitar a presenza de microorganismos patóxenos.

Sen limpeza non hai desinfección. Por eso, cando se fala de desinfección sempre se fala de limpeza previa.

A desinfección é un proceso moi importante. A lexislación incide na necesidade de aplicala como medida profiláctica. Para que realmente sexa efectiva como tal, ten que facerse correctamente, cun protocolo de limpeza e desinfección (L+D) que nos diga que produto utilizar, onde, cando e como aplicalo. _¿Que desinfectante?

En gandería, o método máis idóneo de desinfección é o químico, que consiste na aplicación de substancias capaces de minimizar ou frear o crecemento dos microorganismos.

Os desinfectantes actúan sobre os microbios, rompéndolles as paredes, desactivándoos, inhibindo o seu metabolismo e alterando a súa multiplicación. Cómpre usar produtos específicos para os microbios que queiramos eliminar, ou ben de amplo espectro que sexan eficaces contra unha extensa gama de axentes infecciosos.

O máis importante antes de elixir un desinfectante é saber que queremos conseguir con él.

Practicamente todos os desinfectantes son irritantes ou corrosivos, polo que debemos protexernos usando luvas, gafas e mascariña, e ler con coidado as instruccións de uso para reducir ou evitar posibles riscos. É moi importante empregar a dose recomendada en cada caso polo fabricante. Por botar produto de máis non imos conseguir maiores beneficios.

O único que conseguiremos é gastar máis cartos e posibles problemas de corrosión e toxicidade.

O produto seleccionado debe cumprir as seguintes características: • Amplo espectro de actuación.

• Boas propiedades de emprego.

• Escasa perda de efecto por influencia do medio (pH, temperatura, dureza, etc..).

• Respetuoso co medio ambiente, persoas e animais.

• Homologado polo MAPA. Todo desinfectante debe ter rexistro sanitario e rexistro para uso de gandería.

Non existe o desinfectante perfecto, de maneira que se recomenda sempre unha rotación no uso destes produtos.

AFRIGA ANO XII - Nº 63

bioseguridade.indd 34

17/6/06 11:09:02

n producción es necesario un De todos es conocido que para una gra a la gama de los colchones de gran descanso, tal como aportan tod 12 horas acostado necesita higiene ELMEGA. Y para que un animal pase debe aportar un buen colchón, y y confort, principales condiciones que siguientes características: que los de ELMEGA poseen junto a las

Modelo KEW-PLUS • CONFORT • IMPERMEABILIDAD • DURACIÓN • SUAVIDAD El modelo KEW PLUS es, sin duda alguna, uno de los mejores colchones del mercado, pues con sus tres capas se convierte en el colchón más blando del mercado, dando así al animal un confort incomparable.

La capa inferior de caucho, moldeada con unas cavidades en forma de media esfera, aísla de humedades la parte intermedia a la vez que aporta al sistema parte del efecto mullido.

La capa superior, fabricada en caucho de gran calidad, combina suavidad y durabilidad, evitando daños en las patas de los animales y dando larga vida al producto.

La parte intermedia de aglomerado de esponja proporciona al sistema el mullido ideal para un buen descanso del animal.

Por ultimo, un perfil de plástico colocado entre dos camas evita cualquier filtración de fluidos a la parte inferior del sistema, y además fija todo el conjunto.

Modelo en rollo EUROCONFORT Este modelo, aunque construido con la misma materia que el anterior, está destinado a aquellas estabulaciones en las que anchuras o longitudes no sean convencionales o bien si se opta por camas sin ningún empate.

Elmega, como siempre de los primeros NUEVA CORNADIZA SECURIT DE ELMEGA

NUEVAS ARROBADERAS DE CABLE MAXI DE ELMEGA Calidad y limpieza con el mínimo consumo Más de 2000 arrobaderas de cable de ELMEGA avalan su calidad. La necesidad de instalaciones de mayor envergadura nos obliga a desarrolar un nuevo cabrestante para dimen dimensiones de hasta 120 metro de largo de establo, sin que el cable remonte (una unica vuelta encima del tambor), alar alar-

gando de esta manera la vida útil del cable. Es por ello que desarrollamos las arrobaderas MAXI, con capacidad hasta 120 metros.

CEPILLO DE GANADO ABATIBLE

consulte precios sin compromiso Camino viejo de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 • e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

pub_elmega.indd 35

17/6/06 10:25:07

36

BIOSEGURIDADE

so, o cal ten varias vantaxes. En primeiro lugar, minimízanse o consumo de auga, a cantidade de produto e o tempo de aplicación. En segundo lugar, o secado é moi rápido. De feito, este método denomínase esprai seco.

A ser posible, a aplicación do desinfectante debe facerse sobre superficies secas. Unha vez que se aplica o desinfectante é moi importante deixalo actuar durante un período de tempo non inferior a 20 minutos. _¿Cando aplicar o desinfectante?

A desinfección é algo continuo que hai que realizar en moitos dos puntos críticos sinalados con antelación a diario: sala de ordeño, equipos de ordeño, leitería, instrumental, cubículos...

Sistema de desinfección móbil

_¿Onde aplicar o desinfectante?

Unha vez que seleccionamos o desinfectante, temos que saber onde empregalo. Para eso debemos saber con exactitude cales son os puntos críticos da nosa explotación. Entre eles están os seguintes: • • • • • • • • • • • • •

Sala de ordeño Equipos de ordeño Leitería Instrumental Cubículos Comedeiros Bebedeiros Corredor de alimentación Pediluvios Silos de penso Carro mesturador Parideiras Destetes

A periodicidade da aplicación dun programa de L+D en cada un dos puntos críticos dependerá do risco de introdución de patóxenos. O que se debe ter claro é que cada punto crítico é distinto e que cómpre facer un programa de L+D para cada un deles. _¿Como aplicar o desinfectante?

A aplicación dun desinfectante pode ser por inmersión, trapeado, pulverización, nebulización e termonebulización. Dependendo do punto crítico que se queira desinfectar empregarase un ou outro método.

Un comentario que os gandeiros fan moito é que os silos de penso e os cubículos non se poden desinfectar, porque a aplicación dun desinfectante require auga e non é bo producir humidade en ningún destes lugares.

Para os silos existen desinfectantes de descarga libre secos, sen resto de humidade, con prazo de seguridade mínimo e sen ningún tipo de risco para o manipulador.

Para os cubículos pode empregarse o sistema ULV (Ultra Low Volume). Este método libera unha especie de orballo sen chegar a producir pingas grosas de auga. As pingas de tamaño reducido exercen a súa función case en estado gaseo-

A persoa responsable de deseñar o programa de L+D é o responsable de establecer a periodicidade.

DESINSECTACIÓN O segundo D do programa é a desinsectación. O principal problema das instalacións en época de verán é o das moscas. Un problema moi importante, tendo en conta que: • A descendencia dunha soa mosca pode chegar a enxendrar catro billóns (con b) de individuos.

• Só un tercio das moscas presentes nunha explotación está en fase adulta. O resto están en fase de ovo, larvaria ou de pupa.

• Poden superar os meses fríos en forma de pupa ou de larva.

• 10.000 moscas poden madurar en tan só 1 quilo de esterco.

• Está demostrado que pode haber perdas de ata o 3,3% na produción leiteira debido á infestación de moscas • En función das moscas atopadas, os retrasos de crecemento das vacas poden oscilar entre 90 gramos e 200 gramos por día

• Os lugares de cría de moscas máis frecuentes dentro dunha explotación de vacún son: • Boxes ou establos de vacas que acaban de parir.

• Lugares húmidos debaixo dos comedeiros e bebedeiros.

• Parques exteriores.

• Estanques de purín.

Para controlar a presenza das moscas na explotación debemos actuar do seguinte xeito: En primavera, facer unha limpeza a fondo da nosa explotación. A continuación, empregar un larvicida que nos permita cortar o ciclo biolóxico da mosca, evitando o desenvolvemento das larvas. Normalmente, os larvicidas son produtos caros, co cal é moi importante empregalos correctamente.

AFRIGA ANO XII - Nº 63

bioseguridade.indd 36

17/6/06 11:09:11

pub_ascol.indd 37

18/6/06 10:52:21

38

BIOSEGURIDADE

En canto ás moscas que chegan a adultas, a mellor maneira de controlalas é empregar un insecticida con efecto residual. Pódese aplicar en distintos lugares da explotación coma se fose unha pintura. É mellor facer moitos parches pequenos por toda a explotación que non un grande.

O único problema que podemos ter con este tipo de aplicación é o po que se deposita sobre o insecticida. Debido a eso recoméndase limpar as pintadas cada certo tempo para avivar o veleno.

Outra opción é o insecticida tradicional, que se aplica diluído en auga cunha mochila. O ideal neste caso é nebulizar o produto, xa que o seu xeito normal de matar é a través da respiración. Canto menores sexan as pingas, mellor actúa.

Portacebos caixa de seguridade

Porta cebos tipo túnel

Pistola manual air jet

DESRATIZACION As granxas ofrécenlles aos roedores todo o que necesitan para vivir: un refuxio onde aniñar durante todo o ano e alimento en abundancia. Sen embargo, a súa presenza produce perdas económicas e un alto risco sanitario, tanto para os animais como para o home.

Debemos controlar os roedores porque: • Consumen toda clase de alimentos.

• Contaminan alimentos e auga cos seus excrementos, orina e pelo.

• Comen alimento destinado aos animais da granxa.

• Danan estruturas e infraestruturas: madeiras, cables, tuberías, etc.

• Molestan e morden aos animais.

• E, por riba de todo, son transmisores de máis de 200 patoloxías e enfermidades para os animais (febre aftosa, BVD, salmonella, listeria, leptospira, etc.). e incluso para o home.

Antes de deseñar un programa de desratización dunha explotación cómpre tomar unha serie de medidas preventivas para garantir o seu correcto funcionamiento: • Evitar a acumulación de cascallos e refugallos.

• Eliminar a proliferación de vexetación no perímetro das naves e establos.

• Colocar reixas nos buratos, respiradeiros ou sumidoiros polos que poidan coarse os roedores.

• Retirar os restos de alimentos.

• Evitar a construcción de falsos teitos.

Porta cebos mini

Respecto á elección dun raticida, cómpre ter en conta o seguinte: • O penso dos animais contén vitamina K, que é un antídoto dalgúns principios activos dos raticidas.

• Hai que rotar os raticidas que se empregan para evitar que os roedores creen resistencias.

• A colocación dos cebos debe facerse sempre dentro de portacebos que nos permitan protexelos dos animais e das persoas.

AFRIGA ANO XII - Nº 63

bioseguridade.indd 38

17/6/06 11:09:36

pub_mediorural.indd 1

19/6/06 19:00:02

pub_nutricor.indd 40

17/6/06 10:25:58