AFRIGA 69

XXX EDICIÓN DA SEMANA VERDE DE GALICIA

Nº 69

AFRIGA

ANO XIII Xullo–Agosto 2007

P

R

O

D

U

PUNTOS CRÍTICOS

C

I

Ó

N

D

E

L

RADIOGRAFÍA DE LABORATORIO

E

I

T

E

D

E

G

A

L

I

C

I

A

NOVIDADES LEXISLATIVAS DO MAPA

DOSSIER: CALIDADE DO LEITE

CONSULTORIO: O GANDEIRO PREGUNTA, A ADMINISTRACIÓN RESPOSTA UNHA EXPLOTACIÓN DE RIBADEO, PIONEIRA EN ESPAÑA NO USO DA ENERXÍA SOLAR FASCIOLOSE: EXTRACTOS DA GUÍA PARA ADSG

01 portada.indd 1

13/6/07 19:15:56

pub_fontao.indd 2

13/6/07 19:22:30

sumARIo

AFRIGA P

R

O

D

U

C

I

Ó

N

D

E

L

E

I

T

E

D

E

G

A

L

I

C

I

A

CONVOCATORIAS Trixésima Semana Verde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5

CONSULTORIO Ampliación de cota das explotacións grandes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8

EXPLOTACIÓN Sostenibilidade e recría en Ribadeo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10

DOSSIER: CALIDADE DO LEITE Analíticas do Ligal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 Guía de boas prácticas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24 Novidades lexislativas do MAPA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36

SANIDADE Guía da fasciolose para ADSG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44

Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga: PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García.

VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva. SECRETARIO, Agustín Pulleiro Bermúdez. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo. VOCAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e Juan Carlos Landeira Castro. E-mail: revista@afriga.es Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa. DIRECTOR, Manuel Darriba. DIRECTOR COMERCIAL, José Manuel Gegúndez. DESEÑO GRÁFICO/MAQUETACIÓN, Marcos Sánchez.

Enderezo: Recinto Feiral O Palomar s/n. 27004 Lugo. Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366. Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.ctransmedia.com Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es. Web: www.ager.com.es Imprime: Gráficas Rigel SA. Tirada: 9.000 exemplares Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados.

AFRIGA | ANO XIII - Nº 69

03 sumario.indd 3

13/6/07 19:17:13

Agricultura inteligente

El sistema ISOBUS de Pöttinger � sistema de conexión rápido y sencillo � para utilizar con los principales fabricantes de tractores � un solo mando de control para todos los aperos � posibilidad de utilizar a traves del mando del tractor � comodidad de uso � infinidad de funciones adicionales

Maquinaria Agricola s.l.

Durán Maquinaria Agrícola s.l.

Carretera N-640, km. 87,5 - 27192 LA CAMPIÑA (Lugo) Tel.: 982.22.71.65 - Fax: 982.25.20.86 E-mail: info@duranmaquinaria.com

www.duranmaquinaria.com pub_duran.indd 4

www.poettinger.es 13/6/07 19:22:53

CONVOCATORIAS

5

SILLEDA. 15-16 DE XUÑO

O XXIX concurso internacional non puido contar con Portugal debido á lingua azul

FEFRIGA REUNIU 79 RESES NO XVI CONCURSO AUTONÓMICO DA SEMANA VERDE

Pozo Lee 4760, da Casa Pozo, de Lugo, foi a vaca campiona e gran campiona no certame autonómico

Gandería Nodi, de Barreiros, levou o título de mellor criador rexional e internacional

Obispo Leader Lulú, da gandería El Obispo, de Salas, vaca campiona e gran campiona no certame internacional

Vista xeral da pista dos concursos de gando

A Federación Frisona Galega protagonizou a Semana Verde de Silleda os días 15 e 16 de xuño, nos que se desputaron o XVI concurso autonómico e o XXIX concurso internacional da raza frisona. Este último contou con 156 reses, algo menos ca na convocatoria anterior, debido á ausencia dos criadores portugueses polos problemas derivados da lingua azul. Ao certame autonómico concorreron 79 vacas.

O día 15, venres, saíron á pista as xatas e xovencas e o 16 as reses adultas. O xuíz desta edición foi o mexicano Eduardo García Frías, propietario do Rancho La Haciendita en Querétaro. García Frías xa era coñecido no certame de Silleda, no que exercera de xuíz hai catro aos.

Manexadores Fefriga organizou tamén dentro da Semana Verde o XXIII concurso de xoves manexadores, que este ano se dedicou á memoria do técnico e gandeiro Luis Louzao López, falecido e maio á idade de 32 anos.

A xunta directiva de Fefriga entregoulle unha praca conmemorativa á familia.

Os manexadores premiados na sección de ata nove anos foron Alejandro Cañete Vidal (Os Caseiros, da Estrada) e Avelino Souto Rozados (Midón, de Lalín).

Na sección de 18 a 21 anos recibiron premio Diego Cando Santos (Cando e Santos, da Pastoriza), Iván Ferreiros Señor (Casa Grande S.C., da Pastoriza) e Iván López López (Casa Novelle, de Paradela). Os mellores manexadores junior foron Adrián Entrecanales e Diego Cando.

Na sección de 12 a 14 anos premiouse a Germán Fernández Muñoz (Cudaña, de Valdáliga, Cantabria) e a Águeda Capón Fernández (Capón, de Chantada). Ambos foron designados os mellores manexadores infantís da Semana Verde.

Subasta A subasta de animais de alto valor xenético Top-Bos, que se celebraba por undécimo ano en Silleda, tivo nesta edición 21 reses e ingresou un total de 97.800 euros. O prezo medio foi de 4.650 euros.

O animal máis caro, Bos Jordan Red Rua ET, saíu a subasta en 1.400 euros e acadou un prezo final de 9.100. Foi adquirido pola cooperativa Xercas, de Xermade.

Na sección de 15 a 17 anos os premiados foron Adrián Entrecanales Jiménez (Cudaña), José Alberto Iglesia Vila (Rey de Miñotelo, da Pastoriza) e Diego Cañete Vidal (Os Caseiros).

O segundo animal máis caro, Bos Champion Tany ET, empezou a poxa en 1.400 euros e foi adxudicado en 8.600. Os compradores foron Gandería Os Americanos e SA T Frade, de Vila de Cruces.

Na sección de 9 a 11 anos entregóuselle premio a Lucía Cañete Vidal (Os Caseiros, da Estrada) e a Marcos Osorio Noguerol (Fontestriz, de Chantada).

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

convocatorias.indd 5

19/6/07 17:50:13

6

CONVOCATORIAS

SILLEDA. 15-16 DE XUÑO trazabilidade garantida

clasificación europea contrastada

benestar animal

XVI CONCURSO AUTONÓMICO DA RAZA FRISONA PALMARÉS

GANDERÍA

XATAS 6-10 MESES Cid Gibson Forxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cid (Barreiros) XATAS 11-13 MESES Fraga Titanic Minerva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Fraga (Lalín) XATAS 14-16 MESES Pozosaa Goldwyn Sara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Casa Pozo (Lugo) XOVENCAS 17-19 MESES Fontestriz Daría Springter . . . . . . . . . . . . . . . . .Fontestriz (Chantada) XOVENCAS 20-22 MESES Ganadpozo Champion Madia 9174 ET . . . . . . . . . . . . . . . . . Casa Pozo XOVENCAS 23-26 MESES Pozo Aaron 8668 Morita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Casa Pozo

rendemento óptimo da canal

Recollida directa na explotación

XATA CAMPIONA Cid Gibson Forxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cid XOVENCA CAMPIONA Pozo Aaron 8668 Morita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Casa Pozo XOVENCA GRAN CAMPIONA Cid Gibson Forxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cid VACA NOVA ATA 30 MESES Cid Roy Muesle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cid VACA NOVA 30-36 MESES Blanco Stormatic Dana ET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Blanco (Lalín) VACA INTERMEDIA 3 ANOS Paulo Leader Preciosa . . . . . . . . . . . . . . Cando e Santos (A Pastoriza) VACA INTERMEDIA 4 ANOS Xepe Stormatic Xeila ET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Casa Xepe (Ribadeo)

mf * mat. frig. de

montellos

...Onde a vaca importa.

autovía do noroeste Saída 567, Crta. a Mesón do Vento Km 3.30 mONTELLOS 15319 • BETaNZOS (a CORUña) telfno: 981 77 28 00 • 981 77 28 54 Fax: 981 77 08 74 • 981 77 09 03 E-mail: juanamarante@infonegocio.com

VACA ADULTA 5 ANOS Pozo Lee 4760 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Casa Pozo VACA ADULTA 6 ANOS OU MÁIS Agrortegal Galletera Juror . . . . . . . . . . . . . . . . . Caxigueira (Ortigueira) VACA XOVE CAMPIONA Cid Roy Muesle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cid VACA INTERMEDIA CAMPIONA Paulo Leader Preciosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Cando e Santos VACA ADULTA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA Pozo Lee 4760 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Casa Pozo MELLOR CRIADOR SC Gandería Nodi (Barreiros) 2º MELLOR CRIADOR Granxa Caxigueira (Ortigueira)

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

convocatorias.indd 6

19/6/07 17:50:37

CONVOCATORIAS

7

SILLEDA. 15-16 DE XUÑO

XXIX CONCURSO INTERNACIONAL DA RAZA FRISONA PALMARÉS

GANDERÍA

XATAS 6-10 MESES Llera Adeen Goldwyn . . . . . . . . . . Llera Her, SC (Caviedes, Cantabria) XATAS 11-13 MESES Bertha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Cudaña (Valdáliga, Cantabria) XATAS 14-16 MESES Ametsleku Stormatic Euri . . . . . . . . . . Ametsleku (Karrantza, Biscaia) XOVENCAS 17-19 MESES Fontestriz Daría Springter . . . . . . . . . . . . . . . . .Fontestriz (Chantada)

CISTERNAS E REMOLQUES

XOVENCAS 20-22 MESES Cudaña Atenas Champion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Llera Her, SC

RASTRILLOS, ESPARCIDORES E HILERADORES

XOVENCAS 23-26 MESES HS Allen Twine ET . . . .Hermanos Senovilla, S .L (Villanueva del Aceral, Ávila) XATA CAMPIONA Ametsleku Stormatic Euri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ametsleku XOVENCA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA Cudaña Atenas Champion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Llera Her, SC VACA NOVA ATA 30 MESES Cid Roy Muesle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cid (Barreiros) VACA NOVA 30-36 MESES Ilermilk 392 Aerocerf 717 . . La Flor (San Román de Cayón, Cantabria) VACA INTERMEDIA 3 ANOS Coto Stormatic Bulería ET . . . . . . . . . . . . .Casa Coto (Tineo, Asturias)

ROTOEMPACADORAS E ENCINTADORAS

VACA INTERMEDIA 4 ANOS Hs Covas Artist Ally . . . . . Cudaña e HS Covas (Valdáliga, Cantabria) VACA ADULTA 5 ANOS Pozo Lee 4760 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Casa Pozo (Lugo) VACA ADULTA 6 ANOS OU MÁIS Obispo Leader Lulú . . . . . . . . . . . . . . .El Obispo, S .C . (Salas, Asturias)

TRACTORES

VACA NOVA CAMPIONA Ilermilk 392 Aerocerf 717 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .La Flor VACA INTERMEDIA CAMPIONA Coto Stormatic Bulería ET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Casa Coto VACA ADULTA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA Obispo Leader Lulú . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . El Obispo, S .C .

MELLOR CRIADOR SC Gandería Nodi (Barreiros) 2ª MELLOR CRIADOR Cudaña (Valdáliga, Cantabria)

Ctra. de Santiago, Km 5 27210 LUGO Tel 982 221 966 – Fax 982 242 921 correo@diazytorron.com www.diazytorron.com

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

convocatorias.indd 7

19/6/07 17:55:53

CONSULTORIO

Inauguramos este consultorio co propósito de establecer un cauce de comunicación entre os produtores e a Administración. En cada número da revista seleccionaremos unha pregunta formulada por un gandeiro para que algún responsable da Administración _do Goberno central ou do autonómico, dependendo de cal sexa o tema_ resposte de maneira clara e directa.

A PreGuNTA JOSÉ ÁNGEL BLANCO PURRIÑOS Idade: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 anos Granxa: . . . . . . . . . . . . SAT Cavadas . Xermade (Lugo) Vacas en ordeño: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95 Quilos de cota: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 .025 .000 Anos de actividade: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 Persoal: . . . . . . . . . . . . . . . . . .Propietario e 2 obreiros Aumentei a miña capacidade produtiva a base de facer fortes investimentos cando o intercambio de cota estaba no mercado privado. Empecei comprando a 50 pesetas o quilo e acabei pagándoo a 130 pesetas. Destaco que fixen este esforzo para estar sempre dentro da legalidade.

Coa reestruturación do sector e a asunción por parte do Estado da distribución de cota, atópome con grandes dificultades para aumentar a miña capacidade produtiva. Como non son un produtor de pequena dimensión, nin muller, nin menor de 40 anos, non conto con vantaxes para acceder á compra de cota. Na última campaña pedín 150.000 quilos e non recibín ningún. Penalizóuseme por estar “por riba da media nacional”.

Estou de acordo en que se apoie as explotacións pequenas, pero tamén pregunto:

“ Como non son un produtor de pequena dimensión, nin muller, nin menor de 40 anos, non conto con vantaxes para acceder á compra de cota”

¿Non cren que as explotacións grandes, que gastamos no pasado enormes sumas para estar dentro de la Lei, temos dereito a seguir desenvolvendo a nosa capacidade produtiva sen trabas por parte da Administración?

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

afriga69_consultorio.indd 8

13/6/07 19:20:59

CONSULTORIO

Subdirección General de Pagos Directos, Vacuno y Ovino Dirección General de Ganadería Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación

“ Produciuse un desprazamento de cota cara ás explotacións do rango 150.000-200.000 quilos, que en boa medida lograron pasar ao estrato de máis de 300.000 quilos”

A reSPOStA O Plan Lácteo non excluíu ningunha explotación, de maneira que todas foron susceptibles de acceder á cota a un prezo moi ventaxoso. Si que se establecen, por suposto, limitacións en canto ás cantidades que poden ser adquiridas previo pago ou asignadas de forma gratuíta desde a reserva nacional.

O porqué destas limitacións debémolo buscar nos obxectivos de reestruturación perseguidos polo Ministerio. No 2005, motivado polas explotacións que eran preferentes no Plan, produciuse un desprazamento de cota cara ás explotacións do rango 150.000-200.000 quilos, que en boa medida lograron un incremento de cota para pasar ao estrato de máis de 300.000 quilos. Isto significou o cumprimento dun dos obxectivos do Plan en canto a que gran parte destas explotacións eran granxas familiares ás que se lles deu unha importante axuda para a súa permanencia.

Por outra banda, nese mesmo período permitiuse realizar transferencias de cota desvinculadas da explotación entre o 1 e o 8 de abril, para non frustrar as expectativas de compravenda apalabradas con anterioridade. Tamén vimos mantendo un dos instrumentos que amosou mellor eficacia para adaptar os sobrantes de cota duns cos déficits doutros.

Falamos das cesións temporais.

“ Pensamos desde o Ministerio que é coherente seguir apostando por mellorar a rendibilidade das explotacións que máis o precisan”

Pensamos desde o Ministerio que é coherente manter o esforzo e seguir apostando por mellorar a rendibilidade das explotacións que máis o precisan, pero tamén impulsar outro tipo de medidas complementarias, especialmente as de desenvolvemento rural, fomentando a ocupación e ordenación dos territorios, así como que se adopten medidas para dignificar a actividade e mellorar a calidade de vida dos traballadores, a través dos servizos de substitución e outros de similar índole e idéntica finalidade.

Atravesamos momentos de incertidume, co aviso dunha máis que posible abolición do réxime de cota e unhas medidas de transición que están por definir.

As claves neste sector xiran en torno a unha única premisa: a competitividade. Esta debe basearse na calidade do produto e a trazabilidade do mesmo. Débense impulsar accións de promoción do consumo do leite e produtos lácteos e obter explotacións rendibles pola vía da reducción dos custos de produción. Estas cuestións deben ser abordadas polas explotacións antes ou despois, independentemente de que o escenario sexa con ou sen cotas.

Polo tanto, imponse a prudencia nas actuacións administrativas para non dar pasos en falso de difícil marcha atrás. E que os produtores se posicionen no sentido comentado.

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

afriga69_consultorio.indd 9

13/6/07 19:21:43

10

EXPLOTACIÓN

sOCIEdAdE COOPErATIvA NArXOsé. vILAmArIz, rIbAdEO

Xosé Salgado investiu 23.000 euros nas placas solares. Recibiu unha subvención de 7.000

UNHA APOSTA POLA RECRÍA E AS ENERXÍAS LIMPAS A sociedade cooperativa NarXosé, na parroquia ribadense de Vilamariz, ten dúas características que a distinguen no seu entorno: a aposta decidida por facer toda a recría na granxa, cunha axeitada separación en lotes, e o emprego de enerxía solar para quentar a auga de limpeza do circuito de ordeño.

Xosé García Salgado, de 52 anos, é titular da explotación NarXosé xunto a súa nai, súa dona e súa filla. A granxa medrou enormemente desde que empezou a actividade, no ano 91, pasando de 400.000 a 1.170.000 quilos de cota. Xosé subliña que este crecemento se fixo a base de mercar cota no mercado privado. “A Administración só me deu 50.000 quilos. O resto conseguino mercando todos os anos”.

NarXosé ten na actualidade un cento de vacas en ordeño, cunha produción media diaria que oscila entre os 31,5 e os 32,5 quilos.

A construcción dun establo novo, hai catro anos, permitiu facer unha separación entre vacas primeirizas e reses a partir do segundo parto, cos beneficios que isto implica en canto a benestar animal. O establo vello resérvase para as vacas que aínda non pariran e o novo para o resto: 45 e 55 cabezas, respectivamente.

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

explotacion.indd 10

13/6/07 19:24:22

Elmega Como siempre, los primeros MAS DE 200.000 VACAS DESCANSAN EN COLCHONES DE ELMEGA Al estar más de 12 horas diarias de pie los animales agradecen un suelo blando y confortable, por lo que si proporcionamos al animal el tipo de suelo adecuado nos veremos favorecidos con una menor cantidad de complicaciones y un generoso aumento de la producción de leche.

Para que un animal pase 12 horas acostado necesita higiene y confort, principales condiciones que debe aportar un buen colchón y que los de ELMEGA poseen.

GAMA ESPECIAL PARA PATIOS, SALAS DE ESPERA Y SALAS DE ORDEÑO

Modelo KEW-PLUS • CONFORT • IMPERMEABILIDAD

• DURACIÓN • SUAVIDAD

El modelo KEW PLUS es, sin duda alguna, uno de los mejores colchones del mercado, pues con sus tres capas se convierte en el colchón más blando del mercado, dando así al animal un confort incomparable.

La capa inferior de caucho, moldeada con unas cavidades en forma de media esfera, aísla de humedades la parte intermedia a la vez que aporta al sistema parte del efecto mullido.

Modelo en rollo EUROCONFORT Este modelo, aunque construido con la misma materia que el anterior, está destinado a aquellas estabulaciones en las que anchuras o longitudes no sean convencionales o bien si se opta por camas sin ningún empate.

La parte intermedia de aglomerado de esponja proporciona al sistema el mullido ideal para un buen descanso del animal.

La capa superior, fabricada en caucho de gran calidad, combina suavidad y durabilidad, evitando daños en las patas de los animales y dando larga vida al producto.

Por ultimo, un perfil de plástico colocado entre dos camas evita cualquier filtración de fluidos a la parte inferior del sistema, y además fija todo el conjunto.

NUEVA CORNADIZA SECURIT DE ELMEGA

NUEVAS ARROBADERAS DE CABLE MAXI DE ELMEGA Calidad y limpieza con el mínimo consumo Más de 2000 arrobaderas de cable de ELMEGA avalan su calidad. La necesidad de instalaciones de mayor envergadura nos obliga a desarrollar un nuevo cabrestante para dimensiones de hasta 120 metro de largo de establo, sin que el cable remonte (una única vuelta encima del tambor), alar-

gando de esta manera la vida útil del cable. Es por ello que desarrollamos las arrobaderas MAXI, con capacidad de hasta 120 metros.

CEPILLO DE GANADO ABATIBLE

Consulte precios sin compromiso Camino viejo de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

pub_elmega.indd 11

SuElo dE goma inStalado En la sociedad cooperativa Narxose dE RibadEo

19/6/07 18:44:17

12

EXPLOTACIÓN

A explotación ribadense emprega placas solares para quentar os 900 litros de auga que precisa a diario para limpar o circuito de ordeño PANEIS SOLARES PARA A AUGA SANITARIA NarXosé é unha granxa pioneira en toda España no uso de paneis solares fotovoltaicos para quentar a auga da limpeza do circuito de ordeño. No tellado da explotación hai 43 metros cadrados de paneis que poden desenvolver unha potencia de 30 kilowatios e aforrar, segundo os cálculos dos instaladores, 2.085 litros de gasóleo ao ano. Ecoloxicamente, isto significa seis toneladas menos de Co2 na atmósfera.

O sistema de placas é capaz de quentar a auga de limpeza ata 65 graos centígrados. A granxa gasta cada día uns 900 litros para o lavado do tanque e os condutos de circulación do leite.

Na zona da Mariña hai só unhas 1.500 horas de sol ao ano _o equivalente a 64 días_, pero aínda así os instaladores garanten que a enerxía solar pode cubrir o 60% das necesidades de auga sanitaria da granxa. Para o resto, segue estando activa a caldeira de gasóleo.

O investimento das placas solares foi de 23.000 euros, cunha subvención pública de 7.000. Xosé García esperaba obter máis axuda da Administración. Unha das cousas que critica é que “alguén que instale paneis solares para unha segunda residencia recibe a mesma axuda ca min”.

Vista traseira da explotación, con varios silos de gran capacidade

Xosé García Salgado, de 52 anos, é cotitular da explotación xunto á nai, a muller e a filla

RACIÓN O carro mesturador da granxa ribadense prepara dúas clases de ración: para xatas e vacas secas e para animais adultos.

Xatas e vacas secas • 1,5 quilo de palla • 9 quilos de silo herba • 5 quilos de silo de millo • 0,75 quilos de DDG Vacas adultas • 11’5 quilos de concentrado • 17 quilos de silo de herba • 19 quilos de silo de millo

A fosa do purín está cuberta para optimizar a súa capacidade e non sobrecargala con auga de chuvia

Ao revés que moitos gandeiros que externalizan a recría, García Salgado aposta por desenvolvela por completo na casa, a un ritmo de 40 ou 45 reses por ano. Para iso fai subdivisións de lotes seguindo as fases de crecemento do animal. Os xatos dispoñen dunha zona de cubículos _con 32 boxes individuais_ onde pasan os 3 primeiros meses de vida. Un segundo lote é o das xatas de 3 a 9 meses. A seguir, o das xovencas de 9 a 14 meses, ata o momento da inseminación. As reses agrúpanse en lotes de seis ou sete en zonas do establo vello. Hai tamén unha zona especial para preñadas.

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

explotacion.indd 12

13/6/07 19:26:32

sal

ar co otat op era iva in s tiv a n talad arx a n os e d a soc i er iba edad deo e

Automatización da sala de ordeño

CARACTERÍSTICAS

• Arranque sincronizado de todos os órganos de ordeño • Unidade en posición de ordeño • Bomba de baleiro • Pulsación • Bomba de leite • Retirada automática

VANTAXES

• 1 botón = 1 acción • Posibilidade de preparar para lavado unha liña, mentres se ordeña na outra • Considerable ganancia de tempo de posta en marcha • Simplicidade de emprego (cambios de persoal) • Concepto de ordeño único e novidoso • CONPATIBLE CON OUTRAS MARCAS

AgRO-OR SL R E F R I G E R A C I Ó N Distribuidor e asistencia tecnica para Galicia e Asturias

pub_agroor.indd 13

A ASISTENCIA ACTIVA dA MáqUINA AO SERVIzO dO gANdEIRO

Ronda Fontiñas, 123 Entrechan 27002 LUGO - Teléfono/Fax: 982.24.29.12 Web: www.agroor.com - Teléfono 24 horas: 639.81.65.43

13/6/07 19:32:30

AGROAMB

GRUPO

O Grupo AGROAMB fórmano un grupo de empresas relacionadas coa xestión integral dos residuos liderado por un equipo multidisciplinar na xestión ambiental.

O Grupo AGROAMB é unha compañía orientada a dar solucións de valorización e xestión integral dos residuos, empregando sempre as mellores técnicas disponibles e optimizando a loxística de transporte.

O Grupo AGROAMB posúe autorización para a xestión de: Transporte de residuos perigosos (T/001/01) Transporte de residuos sólidos urbanos (SC-U-NP-XRT- 00072) Transporte de residuos industriais non perigosos (SC-I-NP-XRT- 00083 y SC-I-NP-XRT-00056) Valorización e xestión de residuos sólidos urbanos (SC-U-NP-XV-00040 y SC-U-NP-XV-00036 ) Valorización e xestión de residuos industriais non perigosos (SC-I-NP-XV-00064 y RIV-24/01) Rexeneración ambiental Conforman o Grupo AGROAMB as seguintes empresas:

AGROAMB

VALORIZACIÓN E TRATAMENTO DE RESIDUOS BIODEGRADABLES

Titular da primeira planta cunha capacidade próxima a 100.000 tms/ ano para a valorización e tratamento de residuos agrarios segundo o disposto no RD 824/2005 sobre fertilizantes, o RD 1310/1990 sobre a aplicación agrícola de lodos e o Regulamento CEE 1774/2002 sobre subrpodutos animais. Agroamb aposta fortemente por I+D+i coa súa presenza en máis de 10 proxectos de investigación.

TRESAMB

LOXÍSTICA ESPECÍFICA EN CONTEDORES

Dispón de vehículos específicos en diferentes configuracións, adaptándose a cada necesidade medioambiental do cliente. Innovación e eficacia no transporte. Servizos de conselleiro de seguridade e operador de transportes.

AGROAMB-TRESIMA UTE

XESTIÓN E PRESTACIÓN DE SERVIZOS MEDIOAMBIENTAIS

Comercializa e coordina a prestación de servizos para a xestión ambiental integral dos distintos residuos (incluídos residuos perigosos). Desde a súa recente creación, xestiona máis de 50.000 tms/ano de residuos biodegradables.

ONEGA ARES, S.L.U.

SERVIZOS AVANZADOS DE TECNOLOXÍA AGRARIA

Empresa de servizos agrarios que conta cos últimos equipos en mecanización para a sementeira, cultivo e posterior recolección das diferentes producións agrarias.

TROBO AGRÍCOLA, S.C.G. PRODUCIÓN INTEGRADA DA TERRA

Sociedade para a explotación en común da terra, orientada á produción integrada de forraxes e cultivos enerxéticos. Dispón dun banco de terras que supera as 3.000 hectáreas.

Agroamb C/ Calzada das Gándaras, 11.

Local bajo dcha. 27003 Lugo Teléfono (+34) 982 231 365

pub_agroamb.indd 14

Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com Web www.agroamb.com

– GLOBALIZACIÓN – ENERXÍAS RENOVABLES –

R E C I C L A X E

I+D+I – DESENVOLVEMENTO LOCAL – CREACIÓN DE

Agroamb acaba de obter a primeira autorización por parte da Consellería de Medio Ambiente para a VALORIZACIÓN na súa planta de tratamento ubicada en Ponte de Outeiro (Castro de Rei) para a elaboración de fertilizantes orgánicos a base de residuos biodegradables (incluído material de Categoría 3 transformado)

D A

EMPREGO (25 POSTOS DIRECTOS) – CAPITAL 100% GALEGO

S E N T I D O

20/6/07 15:49:55

EXPLOTACIÓN

15

CONTROL LEITEIRO Graxa . . . . . . . . . . . . . . . . 3,85% Proteína . . . . . . . . . . . . . . 3,17% Bacterioloxía . . . . . . . . .(-)10 .000 Células somáticas . . . . . 240 .000

Na zona estúdase que a cooperativa Irmandiños asuma o laboreo das terras e o servizo de alimentación a base de mesturas húmidas

A sala de ordeño rotativa ten 20 puntos. Instalouse hai catro anos

Na actualidade estúdase con interese na zona que a cooperativa Os Irmandiños empece a subministrar mesturas húmidas, un sistema que funciona con grande éxito en lugares como Sarria e que na Mariña está a facer xa unha empresa privada. Trátase de recoller a herba e o millo dos asociados, procesalos e repartir despois o alimento. Xosé Salgado é partidario de que sexa a cooperativa a que asuma totalmente a xestión da terra, xa desde a sementeira. “Considero que sería interesante tamén a nivel de alugar as terras, porque a xente é moi reacia aos alugueres.

O feito de que unha cooperativa a xestionara daría máis seguridade”.

A entrada da granxa ribadense conta con espazos axardinados

O novo sistema permitiríalle a Xosé prescindir do carro mesturador, os silos e o parque de maquinaria de laboreo, que na actualidade integran unha empalladora, unha cisterna de 8.000 litros, dous tractores e dous rastrillos.

Cando se precisa de maquinaria adicional contrátase externamente.

ASESORAMENTO MARCIAL LÓPEZ ÓNEGA FARRuquIño

• COMPRAVENDA DE GANDO • EsPECiAlistAs EN VACíOs sANitARiOs • MANExO DE REbAñOs • CAliDADE GARANtizADA

CARME REGo LÓPEZ XESToRA ADMINISTRATIVA

• xEstióN DE EMPREsAs AGRARiAs • AsEsORíA FisCAl E lAbORAl • tRáMitEs DE subVENCióNs • ElAbORACióN DE PROxECtOs téCNiCOs

C/ Río sil, nº 9 Entresuelo nº 2 - 27003 lugo telf: 982 81 74 23 Fax: 982 98 05 06 Móbiles: 666 49 79 12 – 660 49 11 12 e-mail: afiteco@mundo-r.com

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

explotacion.indd 15

13/6/07 19:26:52

16

EXPLOTACIÓN

A nave principal completa a cubrición lateral con rede, unha solución cada vez máis empregada

A granxa NarXosé ten un cento de vacas en ordeño que producen unha media de 32,5 litros ao día O sistema fotovoltaico instalado no tellado da granxa permite quentar a auga de limpeza ata os 65 graos de temperatura

O benestar dos animais búscase con elementos coma os cepillos xiratorios, moi agradecidos polas vacas

As vacas pisan sobre placas de goma, o que contribúe a reducir as coxeiras e favorece a detección dos celos

A granxa conta cun espazo especialmente destinado aos xatos, con 32 boxes individuais

A base territorial de NarXosé é de 37 hectáreas, 12 en aluguer e 25 propias. 20 dedícanse a millo e o resto a herba. Nas parcelas plantadas de millo seméntase

previamente raigrás, con dous cortes na primavera: un de limpeza en marzo e outro en abril, xusto antes da sementeira.

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

explotacion.indd 16

13/6/07 19:27:27

pub_rocalba.indd 17

13/6/07 19:35:24

suminisTros agrĂ­colas e gandeiros Tubular bovino

vendidas 15.000 PraZas ao ano en galicia e asTurias pub_toni-javy.indd 18

19/6/07 18:50:09

Máis de 1 millón de vacas dormen en colchóns BIORET

PISO DE GOMA DUNHA SOA PEZA PARA PATIOS

LIMPEZAS AUTOMÁTICAS DE CABLE MÁIS DE 30.000 LIMPEZAS INSTALADAS EN EUROPA

NOVO BEBEDEIRO INOX, VOLTEO CON PROTECTOR TONI Y JAVI

Rosalía de Castro, 90. 27120. Castroverde (Lugo) • Tel. 982 312 307 Móbil 669 356 410 / E-mail: toniyjavi@hotmail.com Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tlf.: 985.837385 - 629566500

pub_toni-javy.indd 19

19/6/07 19:07:35

20

produción

dossier: calidade do leite

os datos do liGal perMiten apreciar Melloras na calidade HiXiÉnica e nos niVeis de proteÍna

RADIOGRAFÍA DO LEITE GALEGO O nivel cada vez maior de profesionalización do sector lácteo en Galicia conduciu a unha mellora continuada da calidade do leite, tal e como se pode ver nos cadros de datos que acompañan este artigo. Non obstante, hai aínda un grupo reducido de explotacións que deben realizar un esforzo complementario para cumprir cos criterios de calidade bacteriolóxica e reconto de células somáticas.

Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (LIGAL) Javier González-Palencia Lagunilla, director xerente María Luisa Barreal López, directora técnica

O Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (LIGAL) é o responsable da determinación da calidade do leite das explotacións galegas para o pago segundo a súa calidade, de maneira que as industrias e produtores están obrigados a aceptar os resultados emitidos no laboratorio para establecer as primas ou descontos sobre o prezo base, establecido sobre un contido mínimo en graxa e proteína e a esixencia do cumprimento de

criterios sobre a calidade bacteriolóxica, o reconto de células somáticas e a presenza de inhibidores en leite.

O gandeiro recibe mensualmente todos os datos das mostras analizadas d a súa explotación, xunto coas medias de calidade de todos os parámetros. Estes datos, xunto cos das calidades individuais de cada vaca para aqueles que están en control

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

afriga69_calidadeLactea.indd 20

13/6/07 19:43:44

dossier: calidade do leite

produción

21

o incumprimento dos criterios de hixiene condiciona desde a recepción de determinados tipos de axuda para a mellora da explotación ata a posibilidade de ampliar a cota leiteiro, proporcionan unha información necesaria para a análise da xestión da explotación desde o punto de vista dos obxectivos que se trazaran.

Polo tanto, nos datos que o LIGAL proporciona deberiamos distinguir dous aspectos diferentes: o primeiro deles é o relacionado co obxectivo de calidade e cantidade que nos fixamos na explotación, que se reflicten no contido en graxa e proteína e que está relacionado coas decisións que se toman no ámbito da mellora xenética e da alimentación.

Este tipo de decisións tómaas o gandeiro en función do medio e o longo prazo. Para iso cómpre valorar as capacidades produtivas dos recursos propios: gando, pastos, forraxes, man de obra, instalacións, etcétera, e as tendencias do mercado en canto a esixencias da industria transformadora de acordo cos produtos finais que estean dispostos a poñer a disposición do consumidor.

calidade Fisico-QuÍMica do leite analiZado no liGal. Media anual ( %) eXtracto lactosa p.crioscópico seco MaGro % M ºc %

anos

GraXa

proteína %

2002

3.84

3.13

4.68

8.54

-525

2003

3.83

3.12

4.66

8.51

-525

2004

3.87

3.13

4.66

8.52

-525

2005

3.89

3.14

4.66

8.53

-526

2006

3.86

3.15

4.65

8.53

-525

calidade FÍsico-QuÍMica 2006. por Meses (%) Mes XANEIRO FEBREIRO MARZO ABRIL MAIO XUÑO XULLO AGOSTO SETEMBRO OUTUBRO NOVEMBRO DECEMBRO Media

Grasa % proteína % 3,97 3,98 3,93 3,83 3,78 3,74 3,73 3,77 3,84 3,89 3,86 3,96 3,86

3,19 3,17 3,15 3,16 3,15 3,10 3,06 3,07 3,11 3,18 3,21 3,24 3,15

lactosa % 4,68 4,69 4,68 4,70 4,70 4,67 4,64 4,62 4,58 4,59 4,66 4,64 4,65

extracto seco Magro % 8,60 8,59 8,56 8,59 8,58 8,50 8,43 8,44 8,40 8,49 8,57 8,62 8,53

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

afriga69_calidadeLactea.indd 21

13/6/07 19:44:16

22

produción

dossier: calidade do leite

o control do nivel de células somáticas, que reflicte o estado sanitario do rabaño e o nivel de presenza de mamite, ten un maior nivel de dificultade porque require coñecer cales son as vacas cuxo leite non debe ser incorporado ao tanque calidade FÍsico-QuiMica 2006. por proVincias (%)

calidade HiXiÉnica do leite analiZado no liGal. Media anual ANOS 2002 2003 2004 2005 2006

Media xeométrica XERMES CÉLULAS 50 297 38 293 42 283 44 281 34 281

Graxa %

proteína lactosa ext. seco % % Magro %

punto crioscópico

calidade HiXiÉnica 2006. por Meses

A CORUÑA

3,89

3,17

4,66

8,56

525

Mes

LUGO

3,85

3,14

4,66

8,52

525

OURENSE

3,75

3,18

4,58

8,48

PONTEVEDRA

3,82

3,14

4,61

8,47

Bacterias (x1000/ml)

células (x1000/ml)

XANEIRO

43

274

527

FEBREIRO

36

269

526

MARZO

32

268

ABRIL

33

265

MAIO

33

266

XUÑO

33

273

XULLO

35

283

AGOSTO

34

292

SETEMBRO

33

298

OUTUBRO

34

296

NOVEMBRO

34

296

DECEMBRO

31

288

Media

34

281

PROTECCIÓN AO CONSUMIDOR O segundo aspecto que hai que considerar é o que se deriva do desenvolvemento da actual política alimentaria da UE, que se basea na protección ao consumidor, contemplando a cadea alimentaria no seu conxunto, desde a produción primaria ata a distribución, e responsabilizando a cada chanzo da mesma de garantirlle ao consumidor a calidade e seguridade do alimento que produce.

O regulamento de hixiene dos alimentos establece os criterios que son de obrigado cumprimento en todo momento, criterios que se adoptaron no marco do pago do leite segundo a súa calidade, a información sobre o reconto de xermes a 30 graos, o reconto de células somáticas e a presenza de residuos de produtos veterinarios en leite constitúen a información necesaria para o alcance destes obxectivos

reGulaMento 853/2004 – sección iX – iii criterios relatiVos ao leite cru Colonias de xermes a 30ºC (por ml.) . . . . . . . . . . . . . . . . . < 100.000 Contido en células somáticas (por ml.) . . . . . . . . . . . . . . .< 400.000(**) (*)

Que non conteña residuos de antibióticos por riba dos LMR establecidos nos anexos I e III do regulamento (CEE) nº 2377/90, ou que o total combinado de residuos de sustancias antibióticas supere un valor máximo admisible. (*) Media xeométrica móbil observada durante un período de 2 meses, con dúas mostras polo menos ao mes. (**) Media xeométrica móbil observada durante un período de 3 meses, cunha mostra, polo menos, ao mes, salvo que a autoridad competente estableza outra metodoloxía que teña en conta as variacións estacionais nos niveis de produción

O incumprimento destes criterios, aparte da penalización no prezo do leite pola industria, leva á prohibición temporal, por parte das autoridades sanitarias, da entrega do leite á industria durante o tiempo necesario para que se normalice o seu cumprimento, prohibición que, de prolongarse no tempo pode supoñer a desaparición da explotación.

Dentro das explotacións controladas polo LIGAL danse tres tipos de situacións: aquelas explotacións que cumpren sempre os criterios de hixiene, que son a maior parte delas; as que teñen problemas puntuais pero que se resolven dentro dos prazos que a propia norma determina, o que lles supón penalizacións económicas por parte da industria pero non a prohibición de entrega temporal; e, finalmente, as que dunha maneira persistente son incapaces de cumprir os criterios de hixiene e, polo tanto, teñen o futuro seriamente comprometido.

FACTORES QUE INFLÚEN NA CALIDADE Pero o importante é analizar por que se dan esas situacións de incumprimento e cales poden ser as causas que as orixinan. A calidade bacteriolóxica está directamente relacionada coa hixiene no proceso de ordeño e conservación do leite na explotación. Nas condicións actuais, onde todo o leite se refrixera na explotación e o nivel de automatización do ordeño é xeralizado, non deberían existir grandes problemas para cumplir os obxectivos de calidade.

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

afriga69_calidadeLactea.indd 22

13/6/07 19:44:36

dossier: calidade do leite

produción

23

o liGal conta cos medios para controlar todos os aspectos relacionados coa mellora da calidade: control de mamite, apoio aos programas das adsG, alimentación, control de inhibidores e control da calidade da auga, entre outros O control do nivel de células somáticas en tanque, que reflicte o estado sanitario do rabaño e, especialmente, o nivel de presenza de mamite na expotación, ten un maior nivel de dificultade porque require, en primeiro lugar, coñecer cales son as vacas cuxo leite non debe ser incorporado ao tanque. E, en segundo lugar, desenvolver os programas de control e prevención de mamite que permitan tomar decisións non só dos tratamentos máis axeitados, senón da conveniencia ou non de eliminar determinado tipo de gando da explotación.

Unido ao desenvolvemento dos programas de prevención e control atopamos outros dous aspectos. O primeiro deles é evitar a presenza de residuos de produtos veterinarios no leite. O segundo, evitar o desenvolvemento de resistencias por un emprego inadecuado dos antibióticos.

Outra cuestión importante é que o incumprimento dos criterios de hixiene condiciona desde a recepción de determinados tipos

de axuda para a mellora da explotación ata a posibilidade de ampliar a cota.

En xeral, o gandeiro dispón hoxendía de medios suficientes para afrontar con éxito todas estas cuestións. Hai nas explotacións técnicos de programas de control e prevención de mamite, programas de calidade do leite e programas de alimentación. No caso do LIGAL, existen tamén os medios necesarios para poder controlar todos os aspectos relacionados coa mellora da calidade do leite: control de mamite, apoio aos programas das ADSG, alimentación, control de inhibidores, control da calidade da auga, etc.

Da calidade do leite producido na explotación depende en gran parte o nivel de ingresos necesario para o mantemento da actividade. Dispoñer dunha boa información que axude á toma de decisións contribúe a unha mellor xestión da granxa.

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

afriga69_calidadeLactea.indd 23

13/6/07 19:44:50

24

produción

dossier: calidade do leite

como evitar os perigos en todos os puntos criticos

GUÍA DE PRÁCTICAS CORRECTAS NA PRODUCIÓN DE LEITE(1)

Animais con documentación sanitaria oficial en regra

Neste artigo intentamos sintetizar a Guía de Prácticas Correctas na Produción do Leite. É dicir, centrámonos só nos factores que consideramos máis influíntes na calidade e seguridade do leite. Para iso dividímolo en seis apartados coas súas diferentes etapas. Enumeramos os perigos máis importantes para a calidade do leite en cada momento e describimos as medidas preventivas e de manexo para cada caso.

Gonzalo Fuentes González*, María José Vilar Ares**, Eduardo Yus Respaldiza** * Veterinario do Servizo Calidade de Leite, Puleva Food, S. L. ** Unidade de Epidemioloxía e Sanidade Animal, Instituto de Investigación e Análises Alimentarias, Facultad de Veterinaria, USC

O concepto CALIDADE, en relación a un produto agroalimentario, cambiou nos últimos anos. Considerábase que un leite era de boa calidade se cumpría cos requisitos hixiénico-sanitarios segundo a regulamentación vixente e, polo tanto, determinada por uns parámetros analíticos. As recentes crises alimentarias que puxeron en perigo a saúde do consumidor e a alarma un tanto esaxerada dos medios de comunicación serviron de aci(1)

cate para procurar a toma de medidas por parte das autoridades comunitarias e que o concepto calidade se integre nun superior, que é o de SEGURIDADE. Cando dicimos que o leite cru de vacas que producimos nas nosas granxas é seguro, estamos a afirmar que, ademais de cumprir unhas características analíticas e condicións organolépticas

Extracto do manual elaborado dentro do contrato para actividades de asistencia tecnolóxica entre a Universidade de Santiago de Compostela e Puleva Food, S. L., con registro 2007/CE012.

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

afriga69_calidadeLactea.indd 24

13/6/07 19:48:53

dossier: calidade do leite

produción

25

periGos a controlar no leite Aumento no reconto de células somáticas (RCS) producidas polas mamites Contaminación bacteriana Presenza de inhibidores Contaminación por substancias estrañas (toxinas, pesticidas, materiais pesados, etc.)

Alteracións organolépticas (sabor, cor, olor) Presenza de auga engadida Presenza de patóxenos zoonóticos

axeitadas, este prodúcese dunha maneira tal que, seguindo uns protocolos de actuación e control, fan dela un alimento cuxo risco de que sexa nocivo para o consumidor sexa case nulo.

O regulamento CE nº 852/2004 define a hixiene alimentaria como as medidas e condicións necesarias para controlar os perigos e garantir a aptitude para o consumo humano dun produto alimenticio. Outro regulamento, o CE nº 178/2002, establece que un dos obxectivos fundamentais da lexislación alimentaria consiste en lograr un nivel elevado de protección da vida e a saúde das persoas.

Para iso, considérase necesaria unha proposta integrada que garanta a seguridade dos alimentos na cadea alimentaria, seguridade que debe ser garantida polos propios operadores ao longo de toda a cadea. Isto inclúe os produtores primarios: os gandeiros, neste caso. Os perigos para a salubridade e seguridade do alimento deben empezar a controlarse e detectarse desde a orixe: desde a granxa.

Para saber se se están a cumprir os requisitos de hixiene, ademais de valores analíticos legais, o gandeiro terá que demostrar a implementación dunha guía de prácticas correctas para a produción de leite. ¿Que é unha Guía de Prácticas Correctas de Hixiene? É o conxunto de información que, posta a disposición do gandeiro, debe avaliar todos os perigos que se presentan nunha explotación gandeira en relación á calidade do produto, desde a entrada de animais ou materias primas ata a saída do leite ou produto final.

Para cada perigo determínase que tipo de controis se efectúan ou que medidas de manexo son as correctas en cada caso para previr ou evitar eses perigos. Ou, dito doutro xeito, para que o risco de que eses perigos se produzan sexa o mínimo. ¿Cumprir todos os requisitos de manexo será suficiente?

Certamente, non, porque para os controis ou inspecións da autoridade competente, para a verificación do nivel de cumprimento por parte da empresa compradora do produto (industria láctea) ou para a certificación do mesmo, se chega o caso, terase que demostrar e documentar que se están realizando correctamente todas as operacións.

Os gandeiros terán que conservar unha serie de rexistros en papel ou en soporte informático de: • Medidas aplicadas para controlar cada un dos perigos • Natureza e orixe dos alimentos e a agua subministrados aos animais (análises e etiquetas) • Tratamentos veterinarios (libro de rexistros e receitas) • Enfermidades que poidan afectar a seguridade dos produtos de orixe animal (zoonoses) • Toda a analítica realizada e que poida ter importancia para a calidade e a saúde humana (LIGAL, control leiteiro, laboratorios oficiais, etc.)

• Informes pertinentes sobre controis efectuados sobre os animais ou os seus produtos Nós cremos que o manual a empregar polos gandeiros, é dicir, o documento escrito da Guía de Prácticas Correctas de Hixiene, debe cumprir os seguintes requisitos: • Que sexa práctica e de fácil utilización • Que o gandeiro a considere tamén coma un instrumento útil para mellorar a eficiencia e rendibilidade da produción do leite • Que se poida adaptar en cada momento á evolución e modernización do sector • Que poida ser empregada en diferentes tipos de granxas Para a execución da Guía e para a posta en marcha de todas as medias de control e prevención é importante o traballo conxunto do gandeiro e do veterinario especialista en calidade do leite que asesora a explotación.

Os seis apartados nos que se divide a Guía de Prácticas Correctas na Produción do Leite son: introdución de animais na explotación, alimentación do gando, instalacións para o gando, ordeño, tratamentos veterinarios e leitería.

1) introdución de aniMais na eXplotación etapa do proceso: coMpra de aniMales e corentena de entrada.

Perigos: Animais tratados con antibióticos, animais enfermos, animais con mamites, transmisión de zoonoses.

Prevención: Ordeño separado dos animais incorporados ao resto do rabaño.

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

afriga69_calidadeLactea.indd 25

13/6/07 19:49:18

pub_progenex.indd 26

13/6/07 19:51:37

pub_progenex.indd 27

13/6/07 19:51:58

28

produción

dossier: calidade do leite

Se mercamos vacas en lactación, antes de incorporar o seu leite ao tanque, realizar unha proba de detección de antibióticos.

Comprobar, en calquera caso, o historial do RCS da granxa de onde procede o animal e control leiteiro, se o ten. Realizar o test de California e facer análises de Str. Agalactiae dunha mostra dos catro tetos. Ao principio vixilarase regularmente o estado de saúde dos animais, especialmente por se padecen algún tipo de mamite. Verificarase se o animal ten toda a documentación oficial e sanitaria en regra.

2) ALIMENTACIÓN DO GANDO etapa do proceso: orixe dos alimentos. externos ou comprados e internos ou producidos na propia granxa.

Perigos: Introdución de axentes patóxenos (bacterias, fungos, levaduras) e substancias contaminantes. Utilización de materias primas prohibidas.

Prevención: Mercar a fabricantes registrados, especialmente se estas industrias están certificadas. Verificar se as etiquetas dos alimentos cumpren todos os requisitos legais (gárdanse por tres anos). Se os alimentos se producen na propia explotación, respectar os períodos de espera dos fitosanitarios e abonados (especialmente, en pastoreo). Empegar técnicas correctas para a conservación das forraxes (ensilados). Facer análises de forraxes (químicos, microbiolóxicos e de conservación). Se os alimentos están contaminados por toxinas de fungos e bacterias, a súa inxesta continuada pode ocasionar animais inmunodeprimidos e que sexan máis propensos a enfermar.

Se alimentamos o gando con forraxes de boa calidade producidos na propia explotación leiteira, en cantidade suficiente e complementados con outras materias primas compradas para equilibrar a ración total, estaremos conseguindo boas producións con animais sans. O manexo correcto da alimentación na etapa seca, período de transición ao parto e postparto da vaca evitaranos bastantes problemas patolóxicos e haberá unha mellor resposta do sistema inmune ante as mamites.

Neste apartado hai que reseñar que é importante realizar o seguimento ou trazabilidade da alimentación na granxa, gardando etiquetas e albaráns e incluso almacenando mostras de materias primas (pensoteca).

etapa do proceso: conservación e almacenamento dos alimentos.

Perigos: Contaminación e multiplicación de axentes patóxenos (bacterias, fungos e levaduras). Contaminación por pesticidas.

Prevención: Almacén de uso exclusivo de alimentos para cada especie. Almacén alonxado de calquera tipo de contaminación. Non empregar as partes mal conservadas dos ensilados, nin alimentos que estean en proceso de fermentación. Limpar e desinfectar regularmente o silo onde se atopan os concentrados. Aplicar un programa de desinfección, desinsectación e desratización (D/D/D) nas instalacións do almacén.

etapa do proceso: limpeza de comedeiros e bebedeiros.

Perigos: Introdución de axentes patóxenos e zoonóticos.

Prevención: Comedeiros e bebedeiros situados lonxe de fontes de contaminación. Auga corrente. Bebedeiros construídos de madeira que non se ensucien cos excrementos dos animais.

Limpeza diaria dos comedeiros.

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

afriga69_calidadeLactea.indd 28

15/6/07 01:09:47

dossier: calidade do leite

produción

29

etapa do proceso: agua de bebida e para a limpeza de material que está en contacto co leite.

Perigos: Introdución de axentes patóxenos e substancias contaminantes. Contaminación bacteriana do leite.

Prevención: Dispoñer de auga limpa e que cumpra os valores microbiolóxicos de potabilidade (E. coli, coliformes e enterococos fecais). Se a orixe da auga é privada (pozo ou traída particular), débese realizar un análise semestral. No caso de que non reúna os requisitos microbiolóxicos instalarase un clorador. Os equipos de subministración de agua instalaranse de maneira que non se produza contaminación.

3) instalacións para o gando etapa do proceso: condicións ambientais do establo.

Perigos: Multiplicación de patóxenos mamarios, zoonóticos e saprofitos. Presenza de moscas. Estrés por calor.

Prevención: Deseño axeitado da construcción para mellorar a ventilación. Instalación de ventiladores, se é necesario. Material illante da calor para os tellados. Sombra en comedeiros e bebedeiros. Evitar que os animais estean moi apretados. Boa iluminación, sobre todo no corredor de alimentación.

Boas condicións ambientais

etapa do proceso: limpeza e hixene.

Perigos: Multiplicación de patóxenos mamarios, zoonóticos e saprofitos.

Prevención: Limpeza diaria, como mínimo, de corredores e patios. Evitar humidade e pisos esvaradizos. Desinfección e desratización semestralmente. Desinsectación en época de moscas (verán) e cada vez que sexa necesario.

Deseño axeitado de cubículos con boas camas

etapa do proceso: cubículos e camas.

Perigos: Multiplicación de patóxenos mamarios ambientais, zoonóticos e suciedade de ubres.

Prevención: Deseño e medidas axeitadas para que a vaca poida realizar os movementos de deitarse e erguerse de maneira natural (sen traumatismos) e evitar tamén que defequen no seu interior. Pendente para favorecer drenaxe. Cama suficiente para que a vaca estea cómoda. Reposición periódica (semanal) do material de camas. Retirada de excrementos e arranxo de cama diario. Aplicación semanal de axentes secantes (carbonatos, fosfatos, etc.).

etapa do proceso: patios de exercicio ou saídas a parcela exterior.

Perigos: Axentes patóxenos mamarios ambientais.

Prevención: Limpeza diaria de patio de exercicio.

Evitar encharcamentos e lama en parcelas exteriores. Terreos ben drenados. Eliminar excrementos. Usar area para secar a parcela. Dispoñer sempre de sombra e agua fresca de bebida.

etapa do proceso: sala de partos.

Perigos: Patóxenos mamarios no periparto.

Prevención: Sala con uso exclusivo para partos. Superficie axeitada por vaca (16-24 m2). Limpeza, desinfección e reposición de material de camas despois de cada uso.

Animais cun bo manexo polo persoal, ben alimentados e con boas condicións ambientais (ventilación, pisos, camas, etc.), sen problemas podais, nin articulares, que non estean apretados, van ser animais sans e con axeitada resposta inmunitaria ante as enfermidades.

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

afriga69_calidadeLactea.indd 29

13/6/07 19:49:44

30

produción

dossier: calidade do leite

Importancia dunha boa rutina de ordeño

4) ordeÑo

etapa do proceso: colocación de tetoeiras. Fase de ordeÑo. retirada de tetoeiras.

RUTINA DE ORDEÑO

Perigos: Transmisión e introdución de patóxenos mamarios.

Lesións nos esfínteres.

Prevención: Desde o comezo da limpeza dos tetos ou estimulación da vaca ata a colocación de tetoeiras non deben pasar máis de 90 segundos (se non é así, a vaca producirá menos descarga de oxitocina durante o ordeño e reterá máis leite). Cando se poñan as tetoeiras é moi importante que a cisterna do teto estea chea de leite (vaca estimulada) para non producir danos nos esfínteres. Colocar as tetoeiras evitando entradas de aire. As tetoeiras deben quedar ben aliñadas e o tubo longo de leite debe situarse paralelo á vea mamaria. Unha vez finalizado o ordeño, se non hai retiradores automáticos, córtase o baleiro no colector e retíranse suavemente as tetoeiras. Nunca realizar apurado coa máquina porque sobreordeñamos e alteramos e danamos as estruturas do teto.

etapa do proceso: orde de ordeÑo.

Perigos: Transmisión de patóxenos mamarios contaxiosos.

Prevención: Primeiro ordeñar xovencas sas, despois vacas sas e finalmente vacas con mamite. As que teñan mamite clínica serán as últimas. O leite que proceda destas vacas separarase nun recipiente axeitado.

etapa del proceso: preordeÑo.

Perigos: Transmisión de patóxenos mamarios. Contaminación bacteriana do leite. Vacas pouco estimuladas. Danos no esfínter do teto. Ordeño de vacas con mamite clínica.

Prevención: Eliminar os primeros chorros de leite e, se estamos nunha estabulación fixa, facelo nun recipiente. Realizar predipping cunha solución desinfectante (que actúe en 20-30 segundos) e despois secar cun pano de papel para cada vaca. En estabulación fixa tamén se poden limpar e secar os tetos con panos dunha mestura de algodón e celulosa. Obrigatorio usar un pano para cada vaca. Estes estarán sumerxidos nunha disolución de auga con xabrón desinfectante. Despois do ordeño acláranse ben en auga limpa e despois déixanse somerxidos no mesmo produto desinfectante ata o ordeño seguinte. Evitar mollar o ubre. Só se limpará o teto prestando moito coidado á punta ou esfínter. En todos os labores de ordeño usaranse luvas de goma. Nesta etapa débese realizar periodicamente o test de California (CMT) como método de diagnóstico das mamites subclínicas e de vacas con RCS alto.

EtApA do pRocEso: postoRdEño.

Perigos: Introdución de patóxenos mamarios. Feridas e fendas na pel de teto e esfínteres.

Prevención: Ao final do ordeño, a pel do teto e a súa canle atópanse bañadas por unha fina capa de leite onde se multiplican infinidade de bacterias. Polo tanto, é moi importante mergullar completamente o teto nunha solución desinfectante despois do ordeño. Empregar para iso unha copa de non retorno para que o produto estea sempre limpo e evitar contaxios entre vacas.

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

afriga69_calidadeLactea.indd 30

13/6/07 19:49:55

ร ร -ร " * / iย ร ย }ย iย iร >ย >`iร > FORMILAND

#ONSERVANTE PARA SILOS EN BASE A ร CIDO Fร RMICO

CAMPOGEN

Excel

$ETERGENTE ALCALINO DE ALTAS PRESTACIONES PARA CIRCUITOS DE ORDEร O

COMPAX

$ETERGENTE DESINCRUSTANTE ร CIDO PARA CIRCUITOS Y SALAS DE ORDEร O

CAMPOSEAL

3ELLADOR DE PEZONES DE GAMA ALTA EN BASE A POVIDONA YODADA

CAMPOMILK

3ELLADOR DE PEZONES DE GAMA ALTA DE BASE ร CIDO Lร CTICO

CAMPOMILK

Plus

3ELLADOR DE PEZONES DE GAMA ALTA DE BASE ร CIDO Lร CTICO CON REPELENTE DE INSECTOS

CAMPOGEL

,IMPIADOR O GEL HIGIENIZANTE PARA LOS PEZONES ANTES DEL ORDEร O 6ร LIDO PARA HIGIENE DE LA PIEL EN VACUNO PORCINO EQUINO Y PEQUEร OS ANIMALES

CAMPOFOAM

%SPUMA ACTIVA HIGIENIZANTE PARA LA LIMPIEZA DEL PEZร N ANTES DEL ORDEร O

PEZUL

(IGIENE DE PEZUร AS PARA PEDILUVIOS

PURIFINISH

4RATAMIENTO INTEGRAL DE PURINES

PROPILAND

#ONSERVANTE Y ANTIFร NGICO PARA SILOS EN BASE A !C &ร RMICO !C 0ROPIร NICO Y SALES DE ร CIDO

PRODUCTOS Lร DERES EN GANADERร A

Solicite infor maciรณn en el

902 19 61 28 -

A G R O L A N D E S PA ร A

- ร ร 8 "ร *,"6 "ร ร

ร 1,"ร 6 ,/ "ร ร /1ร *, ,

"ร ",, ร , - " ร ร - ย ย ย ร ร `iร iย ยซ>V>ร ย ย ร >ร U ย ย >ร ย i}ร > ย ย ย ร iร ร ย ร >Lย i

,>ร }ร >ร ร ร ย ร >ย ย >ย ย ร ]ร ย ย }ย iร iร ]ร

}>ย > -ย

}>ย >

" "-ร ", ย "-

ย ย Lร ย `ย ร ]ร 7iร ร iร ร ย ร ย `ร ร ร /ร jLย ย iร

}>ย >

- -ร *, / - -

32

produción

dossier: calidade do leite

Aquí só comentaremos algunhas cousas que cremos que son importantes: deseño e modelo axeitados do equipo de ordeño para o número de vacas e produción das mesmas. Realizar testaxe ou avaliación completa do equipo de ordeño, como mínimo unha vez ao ano (pulsadores, bomba, regulador, reserva, etc.) O gandeiro deberá controlar tamén periodicamente: aceite de bomba, filtros, furados dos colectores (que non estean obstruídos), estado das tetoeiras (que non estean tortas nin rotas) e tubos curtos de pulsación, así coma o estado xeral de todas as gomas, a verificación de válvulas de drenaxe e o baleiro de traballo co vacuómetro instalado. Tamén controlar que o regulador estea limpo e ruídos anormais nos pulsadores.

etapa do proceso: limpeza e hixiene do equipo de ordeÑo.

Perigos: Introducción de patóxenos mamarios e aumento do RB do leite.

Prevención: Despois de cada ordeño, limpeza e desinfección do equipo de ordeño, con cantidade suficiente de auga, dose correcta do deterxente e temperatura axeitada da agua (60-65º C) e un conseguinte aclarado final. Drenar ben o equipo antes do seguinte ordeño. Control periódico visual dalgúns puntos críticos no lavado: colectores, unidade final, tetoeiras, cóbados de goma, etc. Se empregamos filtros de papel, deben cambiarse despois de cada ordeño. A bomba de baleiro debe conseguir potencia suficiente para unha boa velocidade da agua de lavado.

Mellórase moito a limpeza con inxectores de aire. O equipo de ordeño tamén se limpará polo exterior.

Unidade independente para a separación de leite de vacas tratadas

5) tratamentos Veterinarios etapa do proceso: tratamentos durante a Fase de lactación.

Dar de comer aos animais inmediatamente despois do ordeño para evitar que se deiten, xa que o esfínter dun pezón en bo estado (animais novos e sen problemas) tarda entre 30 e 60 minutos en pecharse, sendo este o momento crítico para a infección do teto.

instalación de ordeÑo etapa do proceso: sala ou local de ordeÑo.

Perigos: Multiplicación de patóxenos.

Prevención: Lavar axeitadamente paredes e pisos despois do ordeño. Drenaxe correcta. Zona ben ventilada. Fácil acceso e saída de animais. Sala construída de tal xeito que os animais veñan da zona dos cubículos para o ordeño e saian cara ao corredor de alimentación. É moi importante que estea moi ben iluminada a zona do foso para ordeñar correctamente (os ubres teñen que verse ben) e poder advertir calquera problema).

etapa do proceso: Funcionamento e mantemento do equipo de ordeÑo.

Perigos: Introducción e multiplicación de patóxenos mamarios.

Lesións e danos nos tetos. Aumento de reconto bacteriano (RB) do leite.

Prevención: Este é un apartado no que o gandeiro debe asesorarse polo veterinario especialista en calidade de leite e polo técnico da casa que lle vendeu e instalou o equipo de ordeño. Desta maneira conxunta, entre o técnico, o veterinario e o gandeiro, deberán establecer un calendario de mantemento.

Perigos: Introdución de patóxenos mamarios e presenza de residuos medicamentosos no leite.

Prevención: Identificar e marcar todos os animais que estean en tratamento. Ter información visible na sala (unha pizarra). Seguir as pautas correctas da terapia segundo marca a prescrición veterinaria en relación coa vía, dose, duración do tratamento e período de supresión do leite. Dispoñer sempre da receita veterinaria (arquivalas durante 5 anos) e do Libro de Rexistros de Medicamentosdebidamente cubertos. Se se emprega no tratamento a vía intracisternal, desinféctase primeiro a punta do teto con alcohol, despois introdúcese a cánula de maneira parcial e finalmente báñase o teto nunha solución desinfectante.

Sempre se debe eliminar o leite nos catro tetos. Á vaca tratatada con antibióticos fáiselle un ordeño separado e nunha unidade de ordeño específica. Escribirase nunha pizarra a data e o ordeño nos que esa vaca se poda ordeñar xa coas demais. No caso de sospeitar o paso do leite con antibióticos ao tanque recollerase unha mostra do mesmo e realizaráselle unha proba de detección de antibióticos. As vacas con mamites crónicas eliminaranse.

etapa do proceso: tratamento no período de secado.

Perigos: Introdución de patóxenos mamarios e presenza de residuos medicamentosos no leite.

Prevención: Realizar o secado brusco e introducir cánulas con antibióticos de secado de longa permanencia en ubre, específicas para esta etapa. As cánulas introdúcense do mesmo xeito que en lactación.

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

afriga69_calidadeLactea.indd 32

13/6/07 19:50:05

PUB?VET INDD pub_sp.indd 33

15/6/07 01:03:59

Un dos obxectivos primordiais das explotacións de vacún é manter unha hixiene axeitada que evite infecións indesexables no gando. Estas infecións poden ocasionar perdas na produción láctea e o incremento dos gastos.

O CARBONATO CÁLCICO DE GALICAL PARA CAMAS DE vacún proporciónalles aos animais hixiene e descanso e reduce as posibles infecións de mamites causadas por bacterias de tipo ambiental (E.coli, estreptococos, enterobacterias, etc.)

Tamén reduce os problemas de dermatite interdixital e dixital, úlceras e panadizos nas pezuñas, evitando coxeiras e perdas de produción.

Por outra banda, manter o gando libre de suciedade facilita o manexo durante o ordeño.

GALICAL

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS

Nº 1 EN CAMAS DE VACÚN O carbonato cálico pode subministrarse en: Bolsa grande de 1.100 quilogramos A granel en camión volquete, con servizo a calquera punto de Galicia

GALICAL, S.L.L.

CALES Y DOLOMIAS AGRICOLAS Arieiras s/n P.I. Louzaneta 27294 LUGO Teléfono 982 22.14.84 Fax 982 22.14.08 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

pub_galical.indd 34

15/6/07 01:02:20

dossier: calidade do leite

produción

35

a expresión anglosaxona “da granxa á mesa” implica que o control da trazabilidade e seguridade do alimento realízase en todos os elos da cadea: granxa, recollida, industrialización e distribución. é fundamental unha Guía de prácticas que axude a cumprir a normativa de calidade Na fase de secado vixilarase a presenza de signos de mamite clínica. Débese registrar a data de secado da vaca, así como a data prevista de parto e o período de supresión do leite despois do parto. Respectar tamén o período de eliminación de calostros (5-7 días). Se por calquera motivo se adianta a data do parto e o tempo de secado non coincide co prospecto do medicamento, despois de pasar o período de supresión indicado faranse probas de detección de antibióticos ata que ese leite estea libre de residuos. Cando se seca a vaca é tamén o momento de facer a desparasitación. Cómpre ter as receitas e o Libro de Rexistro de Medicamentos ao día, coma no apartado anterior.

etapa do proceso: almacén de medicamentos (botiquín).

Perigos: Presenza de residuos medicamentosos.

Prevención: Dispoñer os medicamentos en estanterías ou botiquín e os biolóxicos en frigorífico, nun local axeitado (non na leitería nin no establo). Almacenamento correcto, separándoos por especies e tamén os de secado dos de lactación. Conservar as caixas e os prospectos, supervisados polo veterinario responsable da explotación.

6) leitería etapa do proceso: instalacións.

Perigos: Presenza de patóxenos zoonóticos, malos olores e sabores no leite e aumento do RB. Prevención: Local para uso exclusivo. Superficie, iluminación e ventilación suficientes (ter ventilación á altura do motor). Protección contra roedores e insectos. Limpeza diaria de instalacións. Paredes e piso lavables e con drenaxe axeitada. Separada mediante unha porta da sala de ordeño e alonxada das fontes de contaminación, así como de materiais ou alimentos que poidan transmitir malos olores e sabores ao leite.

etapa do proceso: tanque de refrixeración do leite.

Perigos: Aumento do RB e presenza de malos olores e sabores no leite.

Prevención: O tanque terá capacidade suficiente para o volume de leite ordeñado. A temperatura máxima do leite refrixerado será de 4ºC. O tempo de enfriamento do leite ao pasar de 35ºC a 4ºC non sobrepasará as dúas horas. O tanque, se non dispón de limpeza automática, limparase correctamente, seguindo a mesma técnica que para o lavado dos equipos de ordeño (enxaugar, limpar con deterxente alcalino e aclarar), empregándose o deterxente ácido unha vez á semana.

Dose correcta de deterxente e temperatura axeitada de auga de lavado (60-65 ºC). Billa limpa e en boas condicións de emprego. Ao tanque faráselle unha revisión polo menos unha

Funcionamiento correcto do tanque

vez ao ano e un programa de mantemento segundo as indicacións do fabricate. O gandeiro deberá realizar unha serie de inspeccións in situ: observar se tarda tempo en arrefriar, presenza de grumos no leite, presenza de xeo, olores estraños, etc.

Cun termómetro de líquidos, medir cada semana a temperatura do leite do tanque e determinala en diferentes momentos do día.

consideracións finais Este artigo centrámolo só na calidade e a seguridade na produción do leite. Outros aspectos coma a bioseguridade (enfermidades de declaración oficial, movementos de animais, identificación e marcaxe, etc.), medio ambiente (eliminación de residuos, tratamento de solos, protección de augas subterráneas, etc.) e benestar animal conforman o que se coñece como boas prácticas gandeiras ou Modelo Europeo da Produción de Leite. Significa que o cidadán pode consumir un alimento de calidade e seguro, que proceda de animais sans e que fora producido respectando o medio ambiente e o benestar dos animais.

A expresión anglosaxona “da granxa á mesa” implica que o control da trazabilidade e seguridade do alimento realízase en todos os elos da cadea: granxa, recollida, industrialización e distribución.

Por iso, consideramos fundamental un sistema de control (Guía de Prácticas) que non exclúa granxas, que axude a que todas poidan cumprir a normativa de calidade e que se consiga un nivel de seguridade aceptable no conxunto do leite recollido, que é o realmente importante para o consumidor.

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

afriga69_calidadeLactea.indd 35

13/6/07 19:50:38

36

produción

dossier: calidade do leite

establece os controis nos puntos de recollida e destino e conecta todos os laboratorios coa base de datos da letra Q

O MAPA PREPARA UN NOVO REAL DECRETO DE CALIDADE LÁCTEA

A Subdirección General de Pagos Directos, Vacún e Ovino do Ministerio de Agricultura resposta este cuestionario de AFRIGA sobre os controis de calidade do leite en función á normativa vixente.

Subdirección General de Pagos Directos, Vacuno y Ovino. sgpdvo@mapa.es

_En que aspectos mellorou o RD 460/2002 de calidade láctea a lexislación predecente? _A publicación deste Real Decreto perseguía mellorar a anterior lexislación que regulaba as axudas á mellora da calidade do leite, que era o Real Decreto 1563/1998. En primeiro lugar, incluíronse como beneficiarios os produtores de ovino e caprino, xa que na anterior lexislación unicamente eran beneficiarios os produtores de vacún. Decidiuse estruturar a axuda a través dos chamados programas de control e mellora da calidade do leite, baseados en medidas de asesoramento e control da calidade.

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

Para garantir un desenvolvemento racional das accións de asesoramento, decidiuse que estas debían xestionarse e organizarse a partir dos compradores, centros lácteos ou agrupacións de produtores. Desta maneira diferenciáronse as figuras de solicitantes e beneficiarios. Por último, incluíuse a obriga de que no programa participaran todas as explotacións integrantes, no caso de que o solicitante fora unha asociación de produtores, ou todas as explotacións subministradoras, no caso de que fora un comprador ou un centro lácteo.

dossier: calidade do leite

produción

37

TIPOS DE CONTROLES EN LETRA Q CALIDAD

CONTROLES MÍNIMOS OBLIGATORIOS

Muestras obligatorias

Explotación

Cisterna

CONTROLES OFICIALES

Muestras oficiales

Explotación

Centro Lácteo

“para garantir un desenvolvemento racional das accións de asesoramento, decidiuse que estas debían xestionarse e organizarse a partir dos compradores, centros lácteos ou agrupacións de produtores” _Cales son as liñas mestras do Real Decreto do ano 2002? _A estruturación das axudas a través dos programas de mellora.

O obxectivo destes programas debe ser o de mellorar os requisitos establecidos no Real Decreto 1679/1994, do 22 de xullo, polo que se establecen as condicións sanitarias aplicables á produción e comercialización de leite cru, leite tratado termicamente e produtos. Coa publicación dunha nova lexislación comunitaria en materia de hixiene dos alimentos (paquete de hixiene), este Real Decreto foi derogado case na súa totalidade.

Establécese unha relación de gastos subvencionables, sempre incluídos dentro dun programa de asesoramento técnico dirixido a aqueles factores que inciden na mellora da calidade hixiénicosanitaria e físico-químico do leite cru. En particular: • • • •

Adecuación e limpeza de instalacións e equipos.

Mellora das condicións hixiénicas das explotacións.

Rutina do ordeño e manipulación do leite.

Mellora das condicións sanitarias das ganderías: prevención e control de enfermidades, en especial de mamite.

• Prevención e control de residuos de medicamentos e hormonas.

Adicionalmente, poderán contemplarse accións de asesoramento en mellora xenética ou nutrición, sempre que vaian dirixidas específicamente á mellora da calidade do leite. _Que tipos de subvención se establecen para as medidas de control de calidade? _A subvención concédeselle aos solicitantes que elaboren e apliquen un programa de mellora baseado no asesoramento técnico ás explotacións. O importe total das axudas concedidas non pode superar o 50% dos gastos necesarios para a realización do programa de mellora. Como gastos subvencionables inclúense: • Prestación da asistencia técnica ás explotacións • Gastos derivados dos sistemas de revisión e control do funcionamento das instalacións de muxidura e do tanque de refrixeración.

• A criterio da comunidade autónoma, a realización de controis analíticos do leite, así como os medios necesarios para a realización deses controis.

• Análise para o control de mamite, incluíndo o test California, o estudo etiolóxico e os antibiogramas.

• Gastos de xestión derivados do programa.

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

afriga69_calidadeLactea.indd 37

13/6/07 19:53:05

38

produción

dossier: calidade do leite

MUESTRAS OBLIGATORIAS EN CISTERNA

 TÉCNICO DE CALIDAD: del centro lácteo, responsable de: Verificaciones obligatorias en la cisterna.  Toma de muestras de las cisternas de transporte.  Rechazos de cisternas en centro lácteo y su comunicación.  Recepción de muestras procedentes de la explotación.  Formación adecuada.  Registrado en LETRA Q. 

“a subvención concédeselle aos solicitantes que elaboren e apliquen un programa de mellora baseado no asesoramento técnico ás explotacións. o importe total das axudas concedidas non pode superar o 50% dos gastos” • Formación do persoal técnico, que incluirá cursos e conferencias.

• Divulgación de boas prácticas e novas tecnoloxías ao gandeiro, incluíndo a elaboración de material didáctico como publicacións e folletos e a organización de cursos e conferencias.

tuar o seus controis na explotación e a industria os seus antes de proceder á transformación do leite (na recollida na explotación, na descarga no centro...). As mostras tomadas para a realización dos controis son analizadas nos laboratorios interprofesionais, que, como o seu nome indica, representan a ambas partes, produtor e comprador, polo que son organismos imparciais.

_Que entidades están a levar a cabo o control de calidade? _Considérase que o produtor de leite, sendo o verdadeiro beneficiario da axuda, non dispón de infraestrutura para aplicar de maneira individual un programa de asesoramento e mellora que afecte unicamente á súa explotación. Por iso se diferencian as figuras de beneficiarios e solicitantes. Estes últimos (compradores, centros lácteos e asociacións de produtores) son os xestores das axudas, xa que dispoñen de infraestrutura suficiente para levar a cabo as accións de asesoramento, incluíndo a contratación de equipos técnicos e a posta en práctica dun sistema de control.

Non lle vemos sentido a que as entidades que realizan o control leiteiro, que é un control de rendementos xenéticos, controlen as condicións hixiénico-sanitarias da produción do leite. Os seus obxectivos son totalmente diferentes.

_É pertinente, como suxeriu Conafe, que sexan os organismos de control leiteiro os que fagan eses controis? _Os controis (autocontrois) deben ser efectuados por cada un dos responsables en cada fase de produción. O gandeiro debe efec-

Repetimos, os controis deben ser levados a cabo polos responsables en cada unha das fases de produción, en ningún caso por terceiros, exceptuando os controis oficiais levados a cabo pola Administración. _É consciente a Administración de que a industria non precisa moitas veces de boa calidade, debido aos procedementos de tratamento? É seguro deixar nas súas mans ese control? _A industria require, cando menos, a calidade que lle esixe a lexislación comunitaria en materia de hixiene.

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

afriga69_calidadeLactea.indd 38

13/6/07 19:53:32

dossier: calidade do leite

Independentemente de que despois someta o leite a uns tratamentos determinados, é obrigatorio que a materia prima que empregue (leite cru) cumpra unha serie de requisitos e esixencias perfectamente establecidos na lexislación comunitaria. Por outra banda, esta nova lexislación establece dunha maneira moi clara a responsabilidade de cada un dos eslabóns da cadea de produción de alimentos, incluíndo a produción primaria, en materia de seguridade alimentaria. Cada un é responsable do que produce. O gandeiro ten a súa responsabilidade e a industria ten a súa. _Como son as restricións de pago de primas de calidade ás explotacións? Non se considera que son precisamente as explotacións máis grandes as que máis afinan os seus controis de calidade? _O pago do leite é un contrato privado entre partes no que a Administración non pode intervir. Todos sabemos ademais a falta de transparencia que regula o proceso de fixación do prezo. Non existen unhas normas establecidas para o pago das primas por calidade, de maneira que en cada caso as primas son as que establece o comprador e acepta o gandeiro.

produción

39

A Administración unicamente pode actuar neste tema dotando o sector de instrumentos que faciliten a negociación, como a base de datos Letra Q, que inclúe a trazabilidade e os controis de calidade do leite.

Por outra banda, o Real Decreto 460/2002 esixe que para poder solicitar as axudas, os solicitantes se comprometan a un pago diferencial por parámetros de calidade superiores aos que esixe a normativa vixente. Esíxese ademais a presentación xunto coa solicitude do compromiso firmado. _En que medida, nos últimos cinco anos, aumentaron os controis de calidade nas diferentes comunidades autónomas? _A autoridade competente na realización de controis oficiais na produción primaria de leite son as comunidades autónomas. A Administración central ten un labor de coordinación e seguimento dos controis. Entre os anos 2000 e 2005 levouse a cabo en España o chamado protocolo de actuacións para o control e avaliación das condicións hixiénico-sanitarias da produción de leite.

“considérase que o produtor de leite, sendo o verdadeiro beneficiario da axuda, non dispón de infraestrutura para aplicar de maneira individual un programa de asesoramento e mellora que afecte unicamente á súa explotación. por iso se diferencian as figuras de beneficiarios e solicitantes”

RECHAZOS EN CISTERNA Cisterna Tª inadecuada

Limpieza inadecuada

Contaminación visible

Acidez superior 18ºD

Inestable al alcohol PRESENCIA DE INHIBIDORES Registro rechazo CENTRO LÁCTEO



BASE LEGAL: Reglamento 1774/2002, SANDACH.

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

afriga69_calidadeLactea.indd 39

13/6/07 19:53:53

40

produción

dossier: calidade do leite

SISTEMA ÁGIL

INCUMPLIMIENTOS

INHIBIDORES

CÉLULAS SOMÁTICAS (MEDIA GEOMÉTRICA)

BACTERIOLOGÍA (MEDIA GEOMÉTRICA)

ALARMAS

“non lle vemos sentido a que as entidades que realizan o control leiteiro, que é un control de rendementos xenéticos, controlen as condicións hixiénico-sanitarias da produción do leite. os seus obxectivos son totalmente diferentes” Tratábase dun plan de controis oficiais do cumprimento a nivel de explotación da lexislación vixente na materia (RD 1679/1994).

Desta maneira controláronse anualmente un 15% de explotacións de vacún leiteiro. Ademais realizáronse inspeccións con toma de mostras oficiais nas explotacións que rexistraron incumprimentos en células somáticas e bacterias.

O control da presenza de residuos levouse a cabo a través do PNIR (Plan Nacional de Investigación de Residuos).

Coa entrada en vigor da nova lexislación comunitaria en materia de hixiene (paquete de hixiene), e en particular o Regulamento CE 882/04, os estados membros deben elaborar un plan nacional plurianual integrado de control que inclúa todos os sistemas de control oficial incluídos no ámbito do control de sanidade, benestar, alimentos e pensos. Dentro deste plan inclúense os plans de control oficial das condicións hixiénico-sanitarias da produción de leite cru, de vacún, ovino e caprino.

Polo tanto, atopámonos actualmente ante un novo plan de controis cuxo primeiro ano de aplicación é o actual, 2007.

Este plan inclúe o control dos seguintes aspectos:

• • • • •

Control da presenza de residuos de antibióticos.

Control do contido en xermes.

Control do punto crioscópico.

Control do estado sanitario dos animais.

Control dos requisitos de hixiene do ordeño.

En todos os casos, cunha serie de inspeccións dirixidas (aos incumprimentos reiterados, gravidade sanitaria, frecuencia de aparición, volume de produción...) e aleatorias. _Que programas de asesoramento se están a desenvolver? ¿Quen os leva a cabo? _No ano 2005 leváronse a cabo 327 programas. Destes, 50 foron levados a cabo por industrias, 40 por cooperativas e 47 por outras asociacións de produtores distintas das cooperativas. O total de beneficiarios foi de 30.450 gandeiros. _Que medidas ao respecto pensa pór en marcha a Administración de cara á nova campaña? _Estamos a elaborar un novo Real Decreto que regule estas axudas a partir do ano que vén. Este cambio vén motivado polas seguintes razóns:

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

afriga69_calidadeLactea.indd 40

13/6/07 19:54:32

dossier: calidade do leite

1. A entrada en vigor dunha nova regulamentación comunitaria en materia de axudas estatais. Hai que adaptar a lexislación actual ás novas directrices comunitarias de axudas nacionais.

2. A entrada en vigor de nova regulamentación comunitaria en materia de hixiene dos alimentos. Esta regulamentación propón as Guías de Prácticas Correctas de Hixiene como un instrumento fundamental para a mellora e o control da seguridade alimentaria na produción primaria.

A regulamentación insta tamén aos estados membros a que fomenten o emprego de guías nos seus países.

Fundamentalmente por estas dúas razóns, o MAPA vai cambiar a orientación das axudas cara á aplicación das guías. Ademais, o Ministerio incluirá unha nova liña de axuda á implantación de sistemas de certificación externa da aplicación das guías.

Por outra banda, establecerase a obriga de que tanto os solicitantes coma os beneficiarios das axudas cumpran, como requisito fundamental para poder acceder a elas, coa lexislación en vigor en relación coa trazabilidade e a identificación animal.

produción

41

A trazabilidade supón unha garantía adicional de seguridade alimentaria e resulta esencial para o desenvolvemento de novas prácticas e estratexias comerciais na procura de incentivos para o consumidor. A Direccion General de Ganadería ten como obxectivo prioritario neste momento a implantación de sistemas de trazabilidade en todos os sectores gandeiros. _Obxectivamente, pódese dicir que a calidade do leite español mellorou en cinco anos? Que datos obxectivos permiten aseguralo? _Os datos obxectivos fundamentais son os resultados das análises de leite realizadas polos laboratorios interprofesionais.

Neles reflíctese unha clara evolución na mellora dos parámetros de calidade do leite en España. Por outra banda, a mellora sanitaria da cabana e das instalacións das explotacións, así como a maior formación e profesionalización dos gandeiros, son factores que de maneira directa afectan á mellora da calidade. Podemos dicir que actualmente o sector coñece os posibles riscos sanitarios derivados da súa actividade diaria na explotación. Sabe cales son os puntos clave e que debe facer, en cada caso, para evitar os posibles riscos.

“todos sabemos a falta de transparencia que regula o proceso de fixación do prezo. non existen unhas normas establecidas para o pago das primas por calidade, de maneira que en cada caso as primas son as que establece o comprador e acepta o gandeiro”

EXPLOTACIÓN: ALARMAS POR INCUMPLIMIENTOS

Explotación

Centro lácteo

Laboratorio

POSITIVO INHIBIDORES

ALARMA

CORREO ELECTRÓNICO

@

Incumplimiento células somáticas (Media geométrica) Incumplimiento bacteriología (Media geométrica)

CC.AA. MAPA

Centro Lácteo INSPECCIÓN OFICIAL

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

afriga69_calidadeLactea.indd 41

13/6/07 19:54:57

42

produción

dossier: calidade do leite

LETRA Q: SISTEMA COMPLETO CALIDAD + TRAZABILIDAD De un resultado analítico mediante: – Trazabilidad hacia origen, llegamos al movimiento donde se obtuvo la muestra, a partir de un movimiento de recepción.

– Trazabilidad hacia el destino de la leche, llegamos al movimiento de recepción, a partir de un movimiento de entrega.

“a entrada en vigor de nova regulamentación comunitaria en materia de hixiene dos alimentos propón as Guías de prácticas correctas de Hixiene como un instrumento fundamental. o Mapa vai cambiar a orientación das axudas cara á aplicación desas guías” Para reforzar esta profesionalización do sector, o MAPA elaborou un proxecto de Real Decreto que se atopa na actualidade nunha fase avanzada de tramitación, na que se establecen unha serie de controis mínimos a realizar polos operadores do sector lácteo. Estes controis débense realizar en dous puntos críticos: a recollida do leite na explotación e a descarga no peirao da industria. Estes controis mínimos obrigatorios poden estar integrados no sistema de autocontrol deseñado polos operadores económicos.

Preténdese ademais homoxeneizar as actuacións de todos os operadores e laboratorios do sector lácteo, sentando as normas comúns para a toma de mostras e análises, coa finalidade de lograr unha maior transparencia nas relacións entre os axentes que forman parte da cadea de produción e comercialización, dando unha maior seguridade e confianza ao consumidor.

Por último, este real decreto completa o Real Decreto 217/2004 do 6 de febreiro, regulando a transmisión polos laboratorios á base de datos Letra Q dos resultados das análises mínimas de calidade do leite efectuados. Desta maneira, a base de datos Letra Q convertirase nunha ferramenta de grande axuda para garantir o control da calidade e a seguridade alimentaria do leite. _Como levan o tema da calidade láctea os países do noso entorno? _España é dos estados máis avanzados en canto ao fomento do desenvolvemento de programas cuxo obxectivo sexa a mellora da calidade do leite. En Holanda tamén se realizan programas baseados no asesoramento. Outros países como Francia, Alemaña, Dinamarca e Irlanda destinan maiormente os seus fondos á investigación e a formación, en vez de ao traballo directo no campo.

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

afriga69_calidadeLactea.indd 42

13/6/07 19:55:23

PIENSOS ARA • Fabricación personalizada de todo tipo de pensos: mesturas, pensos simples, compostos, en fariña ou granulados • Servizo de racionamentos para calquera especie animal • Asesoramento técnico • Servizo de menos de 24 horas para pedidos de calquera volume e a calquera lugar • Venta de forraxes (alfalfa, palla, reigrás).

Cantidade mínima, unha paca • Venta de fertilizantes

Praza Maior, s/n - 27377 Muimenta (Lugo) - Telf.: 982.52.81.03 - Fax: 982.52.81.33 - Mail: poehisl@infonegocio.com

pub_ara.indd 43

13/6/07 19:56:35

44

SANIDADE

(*) EXTRACTOS DO MANUAL DE CONTROL DESTINADO ÁS AGRUPACIÓNS DE DEFENSA SANITARIA GANDEIRA (ADSG)

FASCIOLOSE: CARACTERIZACIÓN E MEDIDAS DE CONTROL (*) Patrocinio Morrondo Pelayo; Pablo Díez Baños; Adolfo Paz Silva; Rita Sánchez-Andrade; José Luis Suárez; Rosario Panadero Fontán; Fernández; Ceferino López Sández; José Pedreira García; Pablo Díaz Fernández; María Sol Arias Vázquez Cátedra de Parasitoloxía e Enfermidades Parasitarias. Departamento de Patoloxía Animal. Facultade de Veterinaria de Lugo. Universidade de Santiago de Compostela.

A fasciola hepática é un trematodo que causa a inflamación do fígado e dos conductos biliares, ocasionando trastornos dixestivos no gando vacún. Correntemente coñécese como distomatose, hepatite parasitaria, anemia verminosa, papo, mal do fígado ou ictericia verminosa. Nos rumiantes, o gando ovino é máis receptivo á enfermidade có vacún. Non obstante, a fasciolose é unha das enfermidades parasitarias de maior trascendencia económica no gando vacún en Galicia, onde as condicións de solo e clima favorecen o ciclo da fasciola hepática. O risco de propagación aumenta en primavera e outono.

REPERCUSIÓNS ECONÓMICAS NEGATIVAS DA FASCIOLOSE EN ANIMAIS DE RENDA • DECOMISOS DE FÍGADOS E CANLES CAQUÉCTICAS • RETRASO DO CRECEMENTO OU PERDA DE PESO • DIMINUCIÓN DA PRODUCIÓN E CALIDADE DO LEITE • REDUCIÓN DA TAXA DE FERTILIDADE • RETRASO DA IDADE DA PUBERTADE • MAIOR PREDISPOSICIÓN A OUTRAS INFECCIÓNS PARASITARIAS E INFECCIOSAS • GASTOS DE TRATAMENTOS FASCIOLICIDAS E NOUTRAS MEDIDAS DE CONTROL • POSIBLE PRESENZA DE RESIDUOS EN LEITE E CARNE

IMPORTANCIA ECONÓMICA A fasciola hepática ocasiona importantes perdas económicas, que son difíciles de cuantificar e se resumen na seguinte táboa. En España calcúlase a porcentaxe de infección do gando vacún por este trematodo hepático entre o 10% e o 30%, estimándose globalmente perdas de 11,3 e de 16,8 millóns de euros en vacas de aptitude cárnica e de leite, respectivamente.

PERDAS DIRECTAS A fasciola hepática provoca importantes lesións que se traducen nun decomiso dos fígados que se cifra en torno ao 3,5%, ao que hai que engadir abortos e decomisos de canles caquécticas, que se producen no caso de infeccións intensas.

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

sanidade.indd 44

13/6/07 20:04:42

SANIDADE

45

En infeccións importantes prodúcense reducións da ganancia de peso de ata un 28%. A produción láctea pode descender ata un 14% Cando as infeccións non son tan intensas hai perdas de produción de entre 90 e 300 quilos por lactación PERDAS INDIRECTAS Son as máis cuantiosas e difíciles de evaluar porque moitas veces non se asocian coa enfermidade. Nos animais infectados hai alteracións da función hepática que repercuten negativamente sobre a dixestión e ocasionan retraso do crecimiento e menor ganancia de peso.

Prodúcese unha menor conversión do alimento e as vacas sofren unha lixeira anorexia cando as fasciolas chegan aos condutos biliares (6-7 semanas despois da infección). En infeccións importantes prodúcense reducións da ganancia de peso de ata un 28%. Tamén se observou que despois dun tratamento axeitado se detectan efectos positivos no crecemento dos animais.

A infección por fasciola tamén ten un efecto negativo sobre a produción e a calidade do leite. A produción láctea pode descender ata un 14%, aínda que despois dun tratamento se pode recuperar un 8% Cando as infeccións non son tan intensas hai perdas de produción de entre 90 e 300 quilos por lactación.

FACTORES QUE INFLÚEN SOBRE A INFECCIóN POR FASCIOLA hEPáTICA • CONDICIÓNS CLIMÁTICAS E DE SOLO FAVORABLES PARA A SUPERVIVENCIA DO hOSPEDADOR INTERMEDIARIO, O CARACOL (LyMNAEA TRUNCATULA) E DAS FASES LIBRES DO CICLO • gRAN CAPACIDADE DE REPRODUCCIÓN DOS hOSPEDADORES INTERMEDIARIOS • ELEVADO NúMERO DE CERCARIAS EMITIDAS POR CADA CARACOL • RESISTENCIA DE METACERCARIAS NAS hERBAS • PROLONgADA LONXEVIDADE DAS FASCIOLAS NOS CONDUTOS BILIARES • NúMERO DE ANIMAIS INFECTADOS QUE ELIMINAN DIARIAMENTE NUMEROSOS OVOS NOS SEUS EXCREMENTOS • CONDICIÓNS TERMOhIgROMÉTICAS AXEITADAS PARA A SUPERVIVENCIA DOS OVOS NO MEDIO • AUSENCIA DE TRATAMENTOS E DOUTRAS MEDIDAS DE CONTROL

Tamén se atribuíu a este parásito a diminución de sólidos totais no leite, o que dá lugar a unha menor calidade e un prezo máis baixo.

Outras perdas son as asociadas a trastornos da reprodución. Despois dun tratamento, a porcentaje de femias xestantes na primeira inseminación artificial aumenta de maneira significativa.

Tamén se viu que a infección por fasciola afecta significativamente as concentracións séricas de proxesterona e estradiol, o que se traduce nun retraso do inicio da pubertade nas xatas infectadas.

A estas perdas hai que engadirlle a maior predisposición dos animais a padecer outras enfermidades parasitarias e infecciosas, os gastos derivados dos tratamentos e os problemas da aparición de residuos químicos en leite e carne.

As zonas nas que hai abundantes precipitacións, como sucede en gran parte de Galicia, favorecen o encharcamento dos prados e pasteiros durante gran parte do ano e isto permite a supervivencia e multiplicación do caracol Lymnaea truncatula, que intervén de maneira decisiva na presencia de fasciolose.

As poboacións deste pequeno caracol reprodúcense facilmente. En 12 semanas, un só exemplar pode dar lugar a 25.000 novos caracois. Se, como sucede na maior parte de Galicia, as temperaturas medias non descenden por baixo dos 10 graos e hai suficiente humidade, os caracois poden materse activos durante todo o ano.

Canto maior sexa o número de caracois nos pastos máis posibilidades haberá de que se desenvolva o ciclo de fasciola hepática.

Os animais parasitados contaminan o pasto con numerosos ovos que saen cos excrementos. Cada fasciola produce diariamente máis de 3.000 ovos AFRIGA ANO XIII - Nº 69

sanidade.indd 45

13/6/07 20:04:53

46

SANIDADE

CICLO BIOLÓXICO DE FASCIOLA hEPÁTICA

Cada caracol pode emitir unha media de 100 cercarias. A maioría enquístanse sobre as plantas acuáticas e forman as metacercarias, que poden permanecer activas ata un ano.

U A g S

PRINCIPAIS MEDIDAS PROFILÁCTICAS PARA O CONTROL DA FASCIOLOSE

C

A.- DIAGNÓSTICO PRECOZ

O número de animais que se infectan é maior nos hábitats dos caracois onde se eliminaran as cercarias. É dicir, en zonas de pastoreo nas que haxa arroios ou regos con curso de auga lento, pradeiras con indundacións periódicas e arredores das fontes e abrevadeiros.

A intensidade da infección garda relación co número de metacercarias inxeridas. Non todas se localizan no fígado. Moitas son destruídas e outras elimínanse cos excrementos.

A vida media da fasciola hepática no gando vacún é de entre 9 e 12 semanas. Morre pola irritación que provoca nos condutos biliares, orixinando un depósito de sales calcáreas que fai difícil a alimentación do parásito.

G

B.- APLICACIÓN DE TRATAMENTOS

C

• Elección do fármaco (segundo aptitude dos bovinos) • Eficacia frente as diferentes fases do desenvolvemento

V

• Tratar a todos os bovinos da explotación • Realizar tratamentos estratéxicos, previo coñecemento da epidemioloxía da zona e das condicións das granxas C.- OUTRAS ACTUACIÓNS PARA INTERROMPER O CICLO •

Redución-eliminación das poboacións dos caracois H.I.

•

Adopción de prácticas de manexo de animais e pastos, para diminuír a contaminación do medio coas fases de vida libre do ciclo de fasciola hepática (ovos, metacercarias)

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

sanidade.indd 46

13/6/07 20:05:18

pub_

SANIDADE

47

Aconséllanse dous tratamentos anuais, un ao inicio da primavera, antes de que saian pacer os animais positivos, e outro no outono, co obxecto de minimizar as infeccións que os animais puideran coller durante o verán Os animais parasitados contaminan o pasto con numerosos ovos que saen cos excrementos. Cada fasciola produce diariamente máis de 3.000 ovos.

Unha Axencia Agroalimentaria garantía da Saúde Pública

O efecto da temperatura sobre o ovo está asociado a un grao de humidade mínima que lle permita estar rodeado dunha fina película de auga. A desecación destrúe o ovo con rapidez.

A Veterinaria, unha profesión con moitos campos

CONSELLO GALEGO DE

COLEXIOS VETERINARIOS

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

sanidade.indd 47 pub_veterinarios.indd 23

13/6/07 11:17:19 20:05:36 20/5/07

48

SANIDADE

É necesario impedir que os animais accedan ás zonas máis contaminadas por metacercarias, que en xeral son as máis encharcadas e as proximidades dos arroios e regos. Recoméndase o peche ou drenaxe destas áreas

PREVALENCIA EN GALICIA En diferentes estudos constatouse que as taxas de infección son altas. Un estudo realizado en localidades da Coruña deu como resultado que o 28,8% dos animais eliminaban ovos de fasciola hepática. Nunha explotación de 130 vacas observouse que o 87,5% dos animais estaban infectados e que os mais novos eliminaban máis ovos cós adultos.

tRAtAmENto Antes de administrar un tratamento é necesario coñecer as características dos principias fasciolicidas. Para que un fármaco sexa considerado un bo fasciolicida debe reducir como mínimo o 90% das formas xuvenís e adultas de fasciola hepática, dar un índice de seguridade elevado, ser fácil de aplicar e ter viabilidade económica.

A lexislación vixente limita moito a utilización dos fasciolicidas no gando vacún cuxo leite se destine a consumo humano.

No caso dos animais de aptitude cárnica hai unha marxe máis ampla, se ben hai que respectar escrupulosamente os períodos de supresión.

Para poder realizar tratamentos estratéxicos é imprescindible coñecer os factores epidemiolóxicos que inciden sobre a zona e as explotacións. O obxectivo destes tratamentos é eliminar as fasciolas para reducir a contaminación dos pastos con ovos e evitar que se infecte de novo o gando vacún.

Como en Galicia os animais pacen practicamente todo o ano e se poden infectar tamén durante o inverno, debido ás temperaturas suaves e á moita humidade, inicialmente aconséllanse dous tratamentos anuais, un ao inicio da primavera, antes de que saian pacer os animais positivos, e outro no outono, co obxecto de minimizar as infeccións que os animais puideran coller durante o verán.

A administración de fasciolicidas aos animais infectados non garante o control completo da enfermidade. Ademais deben

adoptarse medidas complementarias dirixidas a interromper o desenvolvemento do ciclo externo de fasciola hepática.

Para reducir as poboacións de caracois poden empregarse molusquicidas (niclosamida, pentaclorofenato sódico, N-tritil-morfoloína), pero a súa eficacia varía en función das características do terreo e da época do ano. O emprego destas substancias debe facerse con moito coidado polo efecto negativo que poden ter sobre o entorno.

Cómpre evitar contaminacións accidentais de correntes de auga.

Os molusquicidas deben empregarse cando a herba non estea demasiado alta, coa finalidade de favorecer o contacto do produto cos caracois. Unha alternativa é o emprego de cianamida cálcica, que ademais de reducir as poboacións de caracois favorece o solo. As doses recomendadas están entre 3.000 e 4.000 quilos por hectárea cada dous ou tres anos, ou ben en cantidades menores pero con maior frecuencia.

Na práctica, para reducir as posibilidades de infección dos animais o máis aconsellable é mantelos alonxados do hábitat dos caracois. É necesario impedir que os animais accedan ás zonas máis contaminadas por metacercarias, que en xeral son as zonas máis húmidas ou encharcadas e as proximidades dos arroios e regos. Recoméndase o peche ou drenaxe destas áreas. Ademais, a construción de bebedeiros axeitados alonxaría os animais das zonas húmidas.

Respecto ao manexo dos pastos, sería aconsellable recorrer á rotación coa finalidade de reducir o risco de infección. O costume de abonar os pastos con esterco e purín contribúe á dispersión dos ovos de fasciola hepática, polo que é conveniente engadir cianamida cálcica, que ademais de mellorar a calidade dos pastos destrúe os ovos. omo as metacercarias se manteñen infectantes durante moito tempo no feo húmido cómpre realizar correctamente o feo e o ensilado.

A adición dun 2% de cloruro sódico no feo fai inviables as metacercarias. Ademais aconséllase non empregar o feo e o silo ata que non transcorreran 90 e 30 días, respectivamente, desde o seu selado.

A adición dun 2% de cloruro sódico no feo fai inviables as metacercarias. Ademais aconséllase non empregar o feo e o silo ata que non transcorreran 90 e 30 días, respectivamente, desde o seu selado AFRIGA ANO XIII - Nº 69

sanidade.indd 48

13/6/07 20:05:49

pub_politicaLinguistica.indd 49

19/6/07 17:52:54

50

SANIDADE

ACTUACIÓN SOBRE O CICLO BIOLÓXICO PARA O CONTROL DA FASCIOLOSE • 1.- TRATAMENTOS ESTRATÉXICOS DOS ANIMAIS para suprimir a eliminación de ovos ao medio.

• 2.- MANEXO DE PASTOS E ABONADO CON ESTERCO E PURÍN para evitar a eclosión dos ovos e formación de miracidios • 3.- CONTROL DAS POBOACIÓNS DE CARACOIS empregando molusquicidas e/ou drenando os pastos.

• 4.- IMPEDIR A INXESTIÓN DE METACERCARIAS mediante o valado e separación de zonas encharcadas e o correcto ensilado e fenificado.

RESUMO DO CONTROL DA FASCIOLOSE MEDIDAS SOBRE O HOSPEDADOR INTERMEDIARIO E O SEU HÁBITAT NOS PASTOS: • Evitar encharcamentos • Drenaxe • Cianamida cálcica (molusquicida) • Cercar humedais • Colocación de bebedeiros ENSILADO E FENIFICACIÓN CORRECTAS

MEDIDAS SOBRE O HOSPEDADOR DEFINITIVO

DIAGNÓSTICO TRATAMENTO AXEITADO DOS ANIMAIS DAS EXPLOTACIÓNS POSITIVAS VIXILANCIA-DIAGNÓSTICO NAS GRANXAS PRÓXIMAS ALIMENTACIÓN: Herba e ensilado sen metacercarias

ENCALADO DO ESTERCO

AFRIGA ANO XIII - Nº 69

sanidade.indd 50

13/6/07 20:06:01

pub_mediorural.indd 51

13/6/07 20:08:01

pub_nutricor.indd 52

13/6/07 20:09:00