Vaca Pinta 1. Edición galego

Revista técnica do vacún leiteiro | N.º 1 febreiro 2018 | Edición en galego

Foto: J.P. Gegúndez

• O REI ASISTE AO 50.º ANIVERSARIO DE CENTRAL LECHERA ASTURIANA • ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA • CONCURSO: DAIRY SHOW • O SECTOR DE CANADÁ A OLLOS DUN GALEGO • POÑEMOS O FOCO NO USO PRUDENTE DE ANTIBIÓTICOS

vacapinta001_portada_galego.indd 1

19/02/2018 23:30

Probados de primeira ARMONICO

GICO

Snowman x Bolton x Durham

PROTEÍNA

WH ARMONICO • • •

Familia “Mark Prudence” Nº 1 GICO: 3.888 Altas producións de leite con excelentes calidades Nº 1 kg proteína: +65 kg (+0,20 % proteína) Tipo sobresaliente: vacas angulosas con boas patas e ubres excelentes (Nº 3 ICU) Baixos RCS, alta lonxevidade e fácil parto

• • •

STOP

Snowman x Baxter x Goldwyn

Vendairy STOP • • • • •

Familia “Lila Z” Miles de fillas na súa proba. Máxima fiabilidade (99 %) Altas producións de leite Morfoloxía excepcional Baixos RCS, alta lonxevidade e fácil parto

GOLDOURO

Gold Chip x Man O Man x Shottle

Heidenskipster GOLDOURO

Fotos: Mauricio de los Santos

•

Familia “Converse Judy”

• Altas producións de leite • Tipo espectacular: vacas angulosas, con moi bos ubres e patas excepcionais • Nº 1 en patas e pés (+2,45) • Trazos de saúde positivos • Facilidade de parto extrema. Moi recomendado en xovencas

Fontao - Esperante - 27210 LUGO - Tfno.: 982 284 391 / Fax: 982 284 626 - www.xeneticafontao.com

pub_fontao_probados_galego.indd 2

16/02/2018 00:42

sumario

Síguenos en: @VacaPinta_

@revistavacapinta

@transmedia.vacatv

675 974 194

www.vacapinta.com

DIRECTOR EXECUTIVO José Manuel Gegúndez DIRECTOR DE ARTE Marcos Sánchez DESEÑO e MAQUETACIÓN Marcos Sánchez, Martín Sánchez, Silvia Gayoso EDICIÓN e REDACCIÓN Alexandra Cabaleiro, Begoña Gómez, Gemma Martínez, María Melle FOTOGRAFÍA e REALIZACIÓN EN vaca TV Raquel Anido colaboran neste número Santiago Sousa, Sonia Pereira, Roberto Lorenzana, María Luisa Barreal, César Resch, Adrián Botana, Marcos Veiga, Gonzalo Flores, Paula Soler, David Terán, Juan J. Loor, Javier López, José Manuel Pereira, Javier Liste, José Luis Míguez, Antonio Jiménez, Juan Cainzos ENDEREZO Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893 e-mail: transmedia@ctransmedia.com Web: www.transmedia.es Transmedia Comunicaciones y Prensa SL non se responsabiliza do contido dos artigos asinados

Depósito Legal: LU 28-2018 ISSN: 2603-8080 ISBN: 978-84-697-9860-7 Tiraxe: 18.000 exemplares

O presidente de Anembe, Joaquín Ranz, fálanos do papel dos veterinarios de campo na actualidade

Cando fertilizar? Que produtos debemos utilizar?

Santiago Sousa cóntanos cal é o mellor plan de fertilización

OPINIÓN

INTERNACIONAL

A evolución do consumo de lácteos en España. Carlos Buxadé ....................................... 8 A produción leiteira: negocio ou forma de vida. Quim Baucells ......................10 Resultados e incumprimentos do Acordo de 2015. Francisco Sineiro.....................14 Gústanos o leite. Emilio de León.........................16 Preguntas leiteiras. Xoán Ramón Alvite .............18 “Os labregos non somos importantes...” Manuel Cruz.............................. 20

O sector canadense a ollos de Avelino Souto...... 54 Explotación dos irmáns Ponte (Os Azores) ........ 60

ENTREVISTA Joaquín Ranz, presidente de Anembe ............... 24 Javier Bueno, vicerreitor de Coordinación do Campus Terra de Lugo ................................. 28

a pé DE PISTA European Open Holstein Show ......................... 34

ACTUALIDADE XVIII Premio Aresa ........................................... 30 Concurso Rexional da Raza Frisona do Alto Minho ................................................... 36 Poxa de Elite de Gando Frisón........................... 40 50 anos de Central Lechera Asturiana .............. 41 Aira presenta a súa estratexia de futuro ........... 42 Xornada Top Gan .............................................. 44 Xornada SmartFarm . ....................................... 46 Xornada de Produción Gandeira Ecolóxica.........46 Encontro de Nutrición de Bovinos .....................46

NA GRANXA Pena Guisande SC. O Páramo (Lugo) ................. 48

Se queres recibir a revista na túa casa ou negocio, ponte en contacto con nós a través de:

AGRICULTURA Consideracións sobre a fertilización de pradeira e plan de fertilización de millo . ..... 68

ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA Aplicacións analíticas avanzadas para a predición do valor proteico do ensilado de herba ........................................ 76 Influencia da utilización dun inoculante nos ensilados de primavera .............................. 90

ALIMENTACIÓN Balance de aminoácidos durante o período de transición en vacas leiteiras.

Por que é tan importante?................................. 92

MANExO Avaliación do funcionamento da máquina en condicións reais de muxido...........102 Amodiño, ao ritmo da vaca...............................110

SAÚDE ANIMAL Propostas para diminuír a taxa de novas infeccións e mellorar o reconto celular ........... 128 Índices reprodutivos máis usados en explotacións de vacas de leite, utilidade e limitacións...................................... 134 O triángulo das enfermidades. Máis alá do patóxeno .................................................... 140

transmedia@ctransmedia.com 675 974 194 @revistavacapinta @VacaPinta_ @transmedia.vacatv 02.2018 | Vaca Pinta n.º 1 | 3

vacapinta001_sumario_galego.indd 3

20/02/2018 13:43

vacapinta001_presentacion.indd 4

14/02/2018 16:57

#equipotransmedia vacapinta001_presentacion.indd 5

14/02/2018 16:57

La l a n o i s e f o r gama p leta p m o c s á m Forraje

laboreo y siembra

ROTOEMPACADORAS, ENCINTADORAS Y SEGADORAS

PULVERIZADORES

EQUIPOS PARA GANADERÍA

EQUIPOS PARA GANADERÍA Y TRANSPORTE

carros mezcladores

picadoras de forraje

acaPinta001_duranGamaPinchon.indd 6

11/02/2018 06:31

Pichon a g r a c s e d e d s a m e t s i S

Descarga por barras

• Barras doble esparcidor • Barras multiesparcidores • Barras con tubos colgantes

Descarga por inyectores • Inyector de rejas • Inyector de patines • Inyector de discos

Síguenos en:

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

acaPinta001_duranGamaPinchon.indd 7

11/02/2018 06:30

opinión

A evolución do consumo de leite líquido e derivados lácteos en España, un problema

E Carlos Buxadé. Catedrático Universidade - Profesor Emérito, ETSIAAB - UPM

A NEGATIVA EVOLUCIÓN Do CONSUMO DE LEITE LÍQUIDO NON PODE SER COMPENSADA POLA EVOLUCIÓN, NESTES ÚLTIMOS 8-10 ANOS, DO CONSUMO DE DERIVADOS LÁCTEOS

ntre os varios problemas que ten expostos, desde unha perspectiva global, o sector lácteo, o sector do leite de vaca, en moitos países do primeiro mundo (por exemplo, os Estados Unidos de América) e tamén en España, probablemente un dos máis importantes polas repercusións económicas finais que ten sobre o gandeiro é o da negativa evolución do consumo de leite líquido que, no noso caso, non pode ser compensada pola evolución, nestes últimos 8-10 anos, do consumo de derivados lácteos.

Así, nos últimos 40 anos o consumo de leite líquido nos EE. UU. caeu máis dun 30 %. En España, como se pode constatar na figura 1, a evolución do mencionado consumo nos últimos 2025 anos (1985-2018) aínda foi peor.

En efecto, no período considerado, 1985-2018, o consumo oficial per cápita de leite líquido en España pa-

sou de 132 kg a menos de 70, o que supón unha perda de consumo duns 63 kg/cápita e o que vén significar unha perda de máis do 52 % (hai que explicitar que aos datos da figura 1 habería que engadirlle o consumo per cápita a nivel rural, que non está recollido nas estatísticas oficiais, e que, na miña opinión, pode supor da orde duns 6-7 kg/cápita. Aínda así, o descenso no consumo de leite líquido no noso país é realmente moi preocupante).

Unha cuestión adicional, que non debe ser menosprezada no contexto que aquí nos ocupa, é que do referenciado consumo só uns 18 kg son de leite enteiro, uns 20 kg corresponden a leite desnatado e o resto, uns 31 kg, son de leite semidesnatado, o que pon ben en evidencia a “errónea cultura de consumo” da poboación española (en gran medida alentada por unha serie de “gurús da dietética”, con ou sen

Figura 1. Evolución do consumo oficial de leite líquido en España

kg/cápita

8 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_opinion_buxade_galego_02.indd 8

20/02/2018 13:48

opinión

Figura 2. Consumos per cápita de leite líquido nas 4 CC. AA. máis consumidoras e nas 4 menos consumidoras (estimacións para o ano 2018)

Castela e León

Castela A Mancha kg/cápita

NOS ÚLTIMOS 40 ANOS O CONSUMO DE LEITE LÍQUIDO NOS EE. UU. CAEU MÁIS DUN 30 %. EN ESPAÑA (1985-2018), […] AÍNDA FOI PEOR

titulación ad hoc, cuxos coñecementos técnicos, no que incumbe á “correcta dieta e á axeitada inxestión”, deixan moito que desexar e, por iso, tamén os seus “consellos”). É verdade que en moitas partes cocen fabas e así, tamén a Unión Europea (a actual UE-28) presenta un descenso moi significativo no consumo de leite líquido ao longo dos últimos 25 anos.

Consecuencia diso é que o consumo medio actual na Unión aínda é menor que en España, uns 62 kg/cápita, aínda que hai unhas enormes variacións, así se pasa dos 125-130 kg/cápita de Escandinavia aos 13 kg/cápita de Romanía.

En España, como se pode ver na figura 2, sucede o mesmo que na UE e así hai grandes diferenzas, estatisticamente significativas, entre as distintas comunidades autónomas, pasando dos 96 kg per cápita de Castela e León aos 52 de Baleares. Por tanto, a diferenza entre Castela e León e Baleares é da orde dos 44 kg/cápita, o que equivale a unha diferenza porcentual do 46 % e o que tamén nos debe levar a profundas reflexións do porqué (e máis tendo en conta o peso do turismo xermano e saxón nas illas).

Neste contexto moitas veces se dixo (e se publicou) que en España o mencionado descenso no consumo de leite líquido se vía compensado en gran medida pola evolución no consumo de derivados lácteos.

Lamentablemente isto non é así. É verdade que durante os primeiros

anos do presente século XXI a evolución do consumo destes derivados fixo concibir esperanzas neste sentido, pero, tomando como referencia as tres categorías de produtos lácteos máis relevantes, como son os leites fermentados, o queixo e as sobremesas lácteas (xeados e tortas), pódese constatar que todas elas sufriron un descenso, tanto en termos de volume como de consumo per cápita, a partir da consolidación da nosa crise económica (anos 2007-2008).

Así, o consumo medio de derivados lácteos sitúase actualmente en España, de media, ao redor dos 36 kg per cápita (oscilando desde os 44 kg de Asturias aos 30 kg de Madrid). Esta cifra desagrégase fundamentalmente nuns 1516 kg de leite fermentada, uns 7-8 kg de queixo, uns 3,0-3,5 kg de xeados e tortas e uns 2,5-2,8 kg de batidos de leite). A mencionada cifra de 36 kg atópase afastada dos 45-47 kg alcanzados no cénit (se estas diferenzas se expresaren en unidades monetarias, aínda serían maiores).

Varias e complexas son as razóns nas que se apoian as mencionadas evolucións, pero a súa análise, que se sustenta fundamentalmente na evolución dos hábitos de consumo, en gran media impulsados pola evolución do poder adquisitivo neto e por unha negativa política publicitaria e asesora, obrigaríanos a saír dos límites de espazo que nos foron impostos para este artigo, polo que a súa análise en profundidade queda para unha futura oportunidade.

02.2018 | Vaca Pinta n.º 1 | 9

vacapinta001_opinion_buxade_galego_02.indd 9

20/02/2018 17:54

opinión

A produción leiteira: negocio ou forma de vida

Quim Baucells. Veterinario e asesor de explotacións de vacún de leite

ESTÁ CLARO QUE AS REGRAS PARA CONSEGUIR “MÁIS CON MENOS” ALCANZARON TAMÉN A PRODUCIÓN LEITEIRA MUNDIAL E ESTA CORRENTE NON SERÁ FÁCIL QUE CAMBIE NUN MERCADO NON INTERVIDO

O

ano que finalicei a miña licenciatura de Veterinaria, o censo de ganderías leiteiras en España estimábase nunhas 310.000 e o efectivo de vacas de leite era duns 2 millóns de animais, que producían algo menos de 6 millóns de toneladas de leite. Entón, o perfil dunha explotación leiteira era de 18.000 litros/ano, 6 vacas con 9 litros vaca/día e 9 de cada 10 rabaños tiña escasamente 10 animais. Sobreviviron menos de 5 de cada cen ganderías existentes a primeiros dos 80; mentres, actualmente, o conxunto do país produce moito máis leite cun terzo da cabana.

Estes datos sorprenden, case por igual, a quen o sabe, a quenes o intúen ou aos que os descoñecían. A súa reacción é tamén variada: incredulidade, nostalxia, resignación, indignación ou indiferenza. Ninguén pode esquecer que é unha verdade incontestable e tampouco ninguén pode negar que esta tendencia se observou e continúa manténdose en calquera parte do mundo onde hai vacas. En toda Europa, pero tamén en Nova Zelandia ou nos Estados Unidos, decrece o efectivo e as ganderías, mentres que a produción láctea non deixa de crecer. Está claro que as regras para conseguir “máis con menos” alcanzaron tamén a produción leiteira mundial e esta corrente non será fácil que cambie nun mercado non intervido. A nosa, ata hai pouco, protexida e excedentaria Unión Europea é, aínda hoxe, líder mundial en produción; pero o éxodo continúa e, ante esta sostida e imparable sangría de gandeiros e gando na nosa contorna próxima, deberiamos interrogarnos polas razóns dos que o deixaron e dos que persisten.

A realidade que podemos observar, aínda hoxe, é que demasiados produtores en activo prefiren amparar o seu futuro nos arraigados e cómodos tópicos do sector, deixando o coñecemento, a autocrítica e a análise razoada das oportunidades do presente e o futuro para outro día. Confiar só en que a mellora do prezo do leite, a redución do custo alimentario, o proteccionismo institucional, a confianza inquebrantable e continuada do consumidor, a fe cega nas medias verdades do “gurú” de turno ou cambiar a sala de muxido non deberían ser os alicerces fundamentais para asentar este negocio e son, estes, ao meu entender, os produtores con maiores probabilidades de seguir a senda do abandono.

Estou moi convencido de que os factores que teñen un impacto máis positivo na supervivencia da gandería son a ilusión no traballo e o control do propio destino, pero, sen dúbida, isto non é suficiente e requirirá que cada un faga que a súa actividade lle permita dispor de renda e tempo suficiente para cubrir as distintas e variadas necesidades de cada un.

A clave para a xestión dunha granxa leiteira, como en calquera negocio, é concentrarse en coñecer o que se pode e se precisa mellorar, pero non vale só pensalo e adiviñalo, será necesario executar ben estes cambios, que deberán repercutir positivamente na economía do negocio.

Hoxe, máis que nunca, ten plena actualidade a frase: “Unha granxa levada como unha forma de vida é un mal negocio e unha granxa levada como un negocio é unha boa forma de vida”.

10 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_opinion_baucells_galego_03.indd 10

20/02/2018 13:49

PINCHO DESENSILADOR

Encamadoras suspendidas de 1m3 a 2.2m3

opcional tripuntal de carga

EXTENDEDORES DE SILO DE Ø 70, 90 Y 110

Batidor centrifugo, especial para arena en 5.50m y 8m de largo. El precio más competitivo del mercado, Pruebalo sin compromiso

Encamadora Avicola para distribuir serrin, cascarrilla o cama higienizada. Capacida 2.5m3 ó 3m3

Astilladoras verticales y horizontales de 8,10,12,15, 20 y 25 tn. www.corbarsll.com

MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L. Polígono Industrial San Julián de la Vega, s/n 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

vacapinta001_publicidade_corbar.indd 11

MÁquina reversible para deshacer bolas de silo o hierba seca. Idónea para tractores de baja potencia

VISÍTANOS O LLÁMANOS TE HAREMOS UNA DEMOSTRACIÓN

12/02/2018 18:29

Gomas e Camas para Vacas Limpezas Automáticas Estabulacións Libres distribución material gandeiro

PRIMEIRO DISTRIBUIDOR JOURDAIN ORIXINAL EN ESPAÑA

CINCO UN DOS OS PRIMEIR D A ORES IMPORT IN DO JOURDA MUNDO

CUBÍCULOS E CORNADIZAS

Gomas e Camas para Vacas

vacapinta001_pub_dismagan_galego.indd 12

Limpezas Automáticas

Tubular Bovino

17/02/2018 03:18

ÚNICO IMPORT A JOURDA DO IN PARA GALICIA

CORNADIZAS XATOS PEQUENOS Limpezas automáticas de cable BOX INDIVIDUAL EASY CLEAN

TODO O QUE O GANDEIRO NECESITA O SEU DESEÑO PERMITE REALIZAR FACILMENTE UNHA LIMPEZA PROFUNDA, CO SOLO LIBRE DE OBSTÁCULOS, O SEU PISO DE GOMA, ANTIDESLIZANTE E ELEVABLE (FÍXASE EN POSICIÓN VERTICAL GRAZAS A UNHA VARIÑA DE BLOQUEO)

Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Novo teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servizo Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www.dismagan.es distribución material gandeiro

vacapinta001_pub_dismagan_galego.indd 13

Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tfnos.: 985 837 385 - 629 566 500

17/02/2018 03:18

opinión

Resultados e incumprimentos do Acordo de 2015

Francisco Sineiro. Investigador ad honorem da USC

o sector segue estando nunha situación inestable ao non beneficiarse da recuperación dos prezos durante os períodos de bonanza

E

n setembro de 2015 asinouse o denominado Acordo de Sustentabilidade do Sector Lácteo promovido polo Ministerio de Agricultura, que contou coa aprobación da maior parte das industrias e a distribución alimentaria, así como dalgunhas das organizacións agrarias.

Cando transcorreron máis de dous anos, os resultados son moi escasos e seguen sen cumprirse a maioría dos compromisos asinados, sobre todo, na súa parte esencial de dotar ao sector dun marco de sustentabilidade que axude a mellorar a súa viabilidade futura na nova situación dun mercado moi inestable ao eliminarse a última medida de regulación que proporcionaban as cotas.

Nun artigo publicado por entón xa estimaba que o acordo era insuficiente porque non resolvía os tres problemas específicos existentes no sector lácteo en España e, ademais, porque os compromisos asinados non contaban coas garantías adecuadas para o seu cumprimento e seguimento dos resultados. Desgraciadamente os problemas básicos seguen estando sen resolver, tal como nolo demostra a experiencia destes últimos anos cunha crise severa de baixos prezos nos anos 2015 e 2016 e unha recuperación inferior a 4 céntimos con respecto á media da UE en 2017, de modo que o sector segue estando nunha situación inestable ao non beneficiarse da recuperación dos prezos durante os períodos de bonanza e seguir arrastrando as mesmas debilidades ante posibles crises de baixos prezos que, por desgraza, se poden repetir no futuro.

Hai tres problemas específicos que seguen estando vixentes. Primeiro, o uso abusivo do leite envasado como produto reclamo por parte da distribución, con ofertas de marcas brancas (MDD) que seguen estando entre 0,55 e 0,57 euros por litro e, por tanto, sen conseguir elevar sensiblemente eses baixos prezos. Este problema é importante porque o volume de leite vendido baixo estas marcas brancas equivale á cuarta parte da produción española de leite, que pode superar a metade en Galicia, e resulta nunhas marxes reducidas para a industria, que repercuten, á súa vez, nuns prezos baixos para os gandeiros. Os niveis de prezos indicados non se corresponden coa estrutura de custos do produto. En efecto, o último estudo realizado polo Observatorio de Prezos do Ministerio de Agricultura sinalaba un prezo mínimo de venda ao consumo de 0,65 euros como resultado de incorporar os custos da produción, a industrialización e a distribución.

Este valor debería ser utilizado como referencia para sinalar a utilización de vendas a perdas e poder establecer as sancións correspondentes. Esta estratexia de baixos prezos do leite MDD favorece unicamente os intereses da distribución atraendo clientes aos seus establecementos, pois as posibles menores marxes obtidas na súa venda compénsanse con prezos máis elevados noutros produtos, polo que non hai un beneficio asegurado para o consumidor no conxunto da súa cesta da compra.

En segundo lugar, está a repartición entre a industria e os gandeiros desa marxe recuperada na venda do leite

14 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_opinion_sineiro_galego_02.indd 14

17/02/2018 03:09

opinión

a etiquetaxe de orixe segue pendente de ser aprobada e, mentres, perden importancia as iniciativas establecidas para reforzar o valor do leite

MDD. O compromiso xenérico sobre unha distribución máis equilibrada que aparecía no acordo dificilmente se ía cumprir, porque a repartición desa marxe está ligada ao cumprimento efectivo da normativa dos contratos, en especial, de que os prezos sexan negociados entre as partes. Isto só se lograría se existise esa negociación entre as organizacións de produtores e as industrias, algo que se negaron a aceptar nos últimos anos para seguir impoñendo os seus prezos e condicións dos contratos. Este problema tratábase de axudar a solucionar na reforma do paquete lácteo coa prohibición ás industrias de negociar de maneira individual coas explotacións que pertenzan a unha organización de produtores, pero aínda está pendente de aprobación o Decreto que regula esta reforma.

O terceiro problema é poñerlle un freo ao aumento do leite comercializado por empresas intermediarias, que ten unha repercusión especial en Galicia por equivaler a un 15 % da nosa produción. Este aumento é favorecido pola estratexia seguida por varias industrias de recollerlles directamente aos gandeiros só unha parte do leite que necesitan e abastecerse do restante por medio da compra a intermediarios.

O resultado desta estratexia é unha maior inestabilidade do mercado, con prezos especialmente baixos en perío-

dos de crise, tal como ocorreu en 2015 e boa parte de 2016 con prezos por debaixo de 25 céntimos para boa parte do leite comercializado por empresas intermediarias. Ademais, está pendente de ser aprobado, tamén na reforma do paquete lácteo, o establecemento dunha fianza ás empresas intermediarias como garantía para o pago e a recuperación de débedas aos gandeiros fronte á posible falta de pagamentos.

Os acordos reducíanse a unha serie de compromisos entre as partes, pero sen garantías no seu cumprimento porque eran voluntarios e non se establecían medidas de control e sancións sobre os posibles incumprimentos. Tamén se carecía dun seguimento adecuado dos seus resultados, que quedaba reducido á elaboración dun informe trimestral por parte do Ministerio de Agricultura que tamén se está incumprindo, pois, o último publicado é do primeiro trimestre de 2017.

A etiquetaxe de orixe segue pendente de ser aprobada e, mentres, perden importancia as iniciativas establecidas para reforzar o valor do leite, como son a etiquetaxe PLS de produto lácteo sustentable que aparece nas ofertas a baixo prezo de MDD, como se pode observar na imaxe, onde se inclúe, ademais, a orixe de España sen as garantías debidas no seu control ao estar aínda pendente a regulación da etiquetaxe de orixe.

02.2018 | Vaca Pinta n.º 1 | 15

vacapinta001_opinion_sineiro_galego_02.indd 15

17/02/2018 03:09

opinión

Gústanos o leite

Q Emilio de Léon. Director xeral de Lactiber León

CREMOS NO SECTOR, PERO TEMOS QUE DEFINIR O NOSO CAMIÑO E INTENTAR GARANTIR O FUTURO

ue os consumidores eliximos o que queremos e non queremos pode ser unha evidencia, pero é unha realidade que nos afecta a todos os elos da cadea láctea. Ante as realidades e os cambios nos hábitos de compra, sempre nos caben dúas opcións: a primeira é lamentarse (no noso caso) da caída de consumo de leites básicos en favor doutros produtos que por agora poden ser moda ou non, pero que gañan cota de mercado, e a segunda opción é poñerse mans á obra. Sempre é esta a mellor opción, polo menos para os que pensamos así.

O traballo en equipo é sempre garantía de éxito, aínda que neste noso sector lácteo son moi contadas as relacións nas que todos traballamos en equipo cun obxectivo común. Os que o facemos estamos plenamente convencidos de que é un modelo que funciona e así o vai demostrando o pasar dos anos.

Ser capaces de vernos como colaboradores e non como inimigos é o primeiro dos pasos. A distribución era sempre o inimigo público número un da industria e esta, á súa vez, o inimigo dos gandeiros. En moitos casos non se estaba falto de razón porque sempre hai exemplos de todo tipo.

Unha vez claro este primeiro paso, pasamos ao segundo, que sería ter comunicación entre todos para coñecernos os uns aos outros e analizar se sumando esforzos e tirando da cadea na mesma dirección podemos ir máis aliñados e máis rápido que tirando cada un para un lado.

O seguinte é definir o obxectivo e o foco das accións de todos, en definitiva, ter un obxectivo común claro: ofrecerlle ao consumidor a mellor opción de compra, o produto de maior calidade ao prezo de mercado máis competitivo posible.

Atender, escoitar e consentir o consumidor, que é e debe ser a nosa obsesión, desenvolvendo produtos que en primeiro lugar sexan considerados por el como produtos de valor engadido.

Traballar no círculo de influencia de cada un de nós, executando todas as accións e medidas ao noso alcance, po-

ñendo en común todos os coñecementos que temos como especialistas en cada fase de produción (agricultores/ gandeiros/industria/distribución), facendo cada vez máis eficientes todos os procesos. Eficiencia ben entendida, non como unha moda, senón como unha necesidade ante un mercado cada vez máis global e competitivo, para lograr o obxectivo de satisfacer o consumidor, que somos todos, e que cada vez somos máis esixentes coa calidade, o prezo, o benestar das granxas, o coidado do medio ambiente… e outros aspectos máis que nos irán demandando.

Gústanos o leite, si, e moito. Cremos no sector, pero temos que definir o noso camiño e tentar garantir o futuro. Para iso, ter un modelo é ter un tesouro.

Ao mesmo tempo habemos de seguir, cada un de nós e cos medios que dispoñamos ao noso alcance, poñendo en valor o leite e os produtos lácteos, produtos naturais, ricos en proteínas de alta calidade e biodispoñibilidade, fontes de calcio diario, ricos en vitaminas e microminerais imprescindibles para a alimentación etc.

Sabemos das bondades do leite enteiro, pero fagamos memoria. Hai anos a bebida de cola máis vendida no mercado só tiña a versión orixinal, agora, anos despois, haina ligth, zero, sen cafeína, con cereixa e con múltiples combinacións. Hai que adaptarse: calcios, omegas, fibras, de pasto, ecolóxicas, sen lactosa, con canela e limón, evaporadas etc. Todas elas e moitas máis teñen como materia prima o leite e todas son necesidades que foron nacendo para satisfacer novas demandas.

Como resumo, gandeiros, industria e distribución traballan xuntos nun modelo de calidade e eficiencia, cuxo obxectivo é adaptarse cada día aos cambios, ofrecéndolle ao consumidor un produto da máis alta calidade a un prezo competitivo e valorizando o leite como materia prima, que, con mimo, se elabora desde as granxas, co mesmo mimo se envasa e co mesmo mimo se distribúe para poñelo a disposición dos fogares. Gústanos o leite.

16 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_opinion_emilioLeon_galego_02.indd 16

21/02/2018 16:14

PREFABRICADOS Y HIERROS

TOURÓN

• Montaje de naves ganaderas en general • Estructuras • Cerchas y pórticos • Cubiertas de naves en uralita y panel sándwich • Taller de ferralla • Cubículos de hormigón prefabricados

Ganadería Díaz SC, San Esteban, Sarria (Lugo)

NUEVO SERVICIO : PLANTA DE HORMIG ÓN

HORMIGONES ARTAI 2016, S.L. Tfno: 982 178 710 Móv: 692 946 694 - 629 817 933 comercial@hormigonesartai.com

Vilar de Sarria, 34 - 27614 Sarria (Lugo) Tfno: 982 530 469 - Fax: 982 535 501 Móv: 629 802 700 - 629 817 933 E-mail: hierrostouron@gmail.com

pub_touron.indd 17

10/02/2018 00:34

opinión

Preguntas leiteiras

R Xoán Ramón Alvite. Colaborador de La Voz de Galicia, especialista en gandería

que máis ten que pasar para que o sector se una e afronte de xeito conxunto os seus problemas e os seus retos futuros?

esulta paradoxal que canto máis se cre coñecer a realidade dun asunto, máis dúbidas se expoñen sobre o mesmo. Se me permiten que llelo diga, a min pásame continuamente co lácteo. Tras máis de corenta anos rodeado de vacas e de case vinte escribindo sobre elas, cada vez cústame máis entender moito do que está a pasar.

Por exemplo, quen no seu san xuízo pode comprender que nun país deficitario como España –producimos sete millóns de toneladas de leite e consumimos máis de dez– os gandeiros sexan dos peor pagados de Europa?

Pois aquí pasa e ninguén se rasga as vestiduras nin, o que é peor, fai nada porque a situación cambie. Segundo os datos do Cetal, o noso país está cinco céntimos por baixo da media europea, que sitúa o prezo do litro de leite en orixe en 37,7 céntimos.

Nesta mesma liña, é razoable e comprensible que Galicia –produce a metade do leite nacional– leve unha década cos prezos máis baixos de todo o Estado? E o que é peor, non cren que resulta algo insultante imputar estas diferenzas nas cotizacións, unicamente, á distancia aos centros de consumo ou ao tamaño das granxas? Un gandeiro galego cobra polo seu leite céntimo e medio menos que outro de León ou tres menos que un asturiano.

Fai tres anos que desapareceron as cotas e case dez que se anunciou a súa data de caducidade. Que fixo a industria láctea nacional para adaptarse á nova realidade? É lóxico criminalizar o gandeiro cando foi o único que fixo os seus deberes? Que fixo a distribución máis que deixar de vender a perdas –é ilegal– por mellorar a sustentabilidade do sector lácteo como asinaron hai

case tres anos? Dá a sensación de que, ás veces, a Administración se esquece do pasado e se sitúa sempre ao lado dos poderosos.

E aínda que sexa tirar pedras contra o meu tellado, tamén lles recoñezo que moitas das miñas dúbidas as xeran os propios gandeiros. Ten sentido aumentar continuamente a produción sabendo que en breve o exceso de leite no mercado volverá ser un problema?

Non será máis efectivo traballar en abaratar custos ou en diversificar que en producir máis? Que máis ten que pasar para que o sector se una e afronte de forma conxunta os seus problemas e os seus retos futuros? Ocórreseme que igual un dos principais problemas dos gandeiros son eles mesmos.

Saben o peor? Canto máis tento resolver estes enigmas máis preguntas me xorden. Por que custa tanto poñer en marcha unha medida que, en teoría, suscita tanto consenso como a de identificar a orixe do leite nos supermercados? Por que os chaman contratos lácteos cando as condicións as pon só unha parte? Por que cada vez se bebe menos leite e máis cousas raras feitas con arroz ou avea? O de inxectar os xurros vai en serio?

E así ducias e ducias, centos me atrevería a dicir. A pouco que pense en leite e en vacas xórdenme interrogantes. Seguro que moitos de vostedes teñen respostas para as miñas dúbidas. Mesmo estou convencido de que se lles ocorrerán argumentos variados e completamente diferentes para as miñas mesmas cuestións. Iso é bo, significa que vostedes teñen –boa ou mala, segundo o caso– conciencia crítica e, o que é máis importante, gústalles estar ben informados. Por iso len esta revista.

18 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_opinion_preguntas_galego_02.indd 18

20/02/2018 13:50

Unha media de 87,8 puntos 23 EX 62 MB

Mantoño Damion BLACKROSE MB87 1.º PARTO 305 días

10.237 kg

4,13 % graxa

3,28 % proteína

DAMION x ADVENT MB88 x LAVENDER RUBY REDROSE 4EX96 x NORTHROSE I LAVENDER EX90 x ROSEDALE LEA ANN EX93 x STOOKEY ELM PARK BLACKROSE EX96 GMD DOM (CAMPEONA ROYAL 1995) x NANDETTE TT SPECKLE RED EX93 DOM A súa primeira filla, Mantoño Gold Chip Rose, xa foi calificada MB87 de primeiro parto.

Lavender Ruby REDROSE 4EX96 · Gran Campiona Madison (2005, 2007) · Suprema Campiona Madison (2005) · All American 5 Anos (2005)

· All World R&W Cow of the Year (2006) · Global R&W Cow of the Year (2006) · All World Cow of the Year (2008) · Red and White Cow of the Year (2010)

Mantoño Jordan PROMIS MB88 305 días

12.284 kg

5,12 % graxa

3,46 % proteína

JORDAN x TOYSTORY MB88 x WINDY KNOLL VIEW PROMIS 2EX95 x WINDY KNOLL VIEW ULTIMATE PALA EX94 Unha familia con máis de 80 nominacións All American nos últimos 20 anos. A súa filla Mantoño Windbrook Prozzy xa é MB86 de primeiro parto.

Windy Knoll View PROMIS 2EX95 · Mellor Descendencia Reserva All American (1999) · Reserva All American 5 Anos (2003)

· Nominada Global Cow of the Year (2007) · Nai Mellor Descendencia All American (2008) · Nominada Nai Mellor Descendencia All American (2011)

Mantoño Goldwyn VICTORIA EX90 37.859 kg producidos nas súas tres primeiras lactacións con 4,84 % de graxa e 3,70 % de proteína GOLDWYN x DUNDEE EX91 x SANTSCHI LEDUC VICTORIA 3EX94 x SANTSCHI MASON VICTORINE EX90 Con 10 xeracións MB ou EX, as cuatro últimas son todas EX. A súa primeira filla e a súa primeira neta foron xa MB nos seus primeiros partos.

Santschi Leduc VICTORIA 3EX94 365 días 16.675 kg 4,50 % graxa 3,40 % proteína · Gran Campiona New York (2005) · Nominada Mellor Descendencia All American (2009)

· Unha das mellores vacas en transmisión de tipo en USA · 22 fillas MB de 1.º parto

VENDA DE VACAS, SEMENTAIS E EMBRIÓNS XA DISPOÑIBLES VACAS PARIDAS RECENTEMENTE DE 1.º E 2.º PARTO!

CHÁMANOS! 982 14 41 56 / 626 30 91 94 vacapinta001_publi_mantonho_galego.indd 19

Novás, 8. San Xusto (Barreiros, Lugo)

Síguenos en:

mantonoholstein@telefonica.net www.mantonoholstein.com 19/02/2018 23:38

opinión

“Os labregos non somos importantes…”

Manuel Cruz. Director do programa O Agro-Labranza (TVG)

H

ai unha viñeta do humorista gráfico Xaquín Marín onde sae un home, cun campo e unha aldea ao fondo, e di con retranca: “Os labregos non somos importantes, total, só lle damos de comer ao mundo!”. Aínda que pareza mentira non está de máis lembrar esta idea nos tempos que corren, nos que unha boa parte da poboación da cidade semella descoñecer de onde proceden aqueles produtos que, coma un “maná” divino, aparecen maxicamente nos estantes dos supermercados.

A función da agricultura e a gandería sempre foi, e segue a ser, a produción de alimentos. Era esa cando hai só un século máis do 80 por cento da sociedade vivía no campo e do campo, e cos seus “diezmos” mantiña tamén as clases acomodadas, a nobreza e o clero, e segue a selo hoxe en día, cando a poboación ocupada no sector agrario xa non chega nin ao 7 por cento do total. Si, a función é a mesma, pero neste tempo o campo galego tivo que afrontar un cambio sen precedentes

SE ALGO NECESITOU E NECESITA O SECTOR LEITEIRO É FORMACIÓN E INFORMACIÓN PARA SEGUIR PROGRESANDO

dos xeitos de produción tradicionais á mecanización... Neste senso, a evolución do sector leiteiro é un dos exemplos máis paradigmáticos: o paso á gandería de leite supuxo, sobre todo, o cambio en moitas casas dunha economía de autoconsumo a unha economía de mercado, xa que a venda diaria do leite permitía a entrada regular de cartos na casa, algo ao que non estaban acostumados os labregos. Ao abeiro do leite desenvolveuse, ademais, toda unha actividade económica vencellada á súa recollida e comercialización e que mudou a faciana de moitas comarcas rurais.

Neste tempo o noso sector lácteo soubo medrar e evolucionar, malia as adversidades –a adaptación ao sistema das cotas lácteas e á súa posterior desaparición, as crises de prezos, o despoboamento do medio rural–, ata equipararse ao do resto de Europa.

Unha evolución á que en moitas ocasións o gandeiro se tivo que enfrontar “á brava”, acudindo á formación e á información que precisaba para afrontar os cambios de xeito autodidacta. Claro que neste tempo houbo referentes informativos no sector agrario, como o traballo do Servizo de Extensión Agraria desde mediados dos anos 50, a difusión que as casas comerciais facían das novas técnicas que querían introducir, o labor de cooperativas e asociacións profesionais..., pero estas iniciativas non tiveron a continuidade nin a difusión necesaria para chegar a todo o mundo, e ás veces ao gandeiro custáballe –e cústalle– distinguir a fronteira entre información e publicidade. A esta falta de información hai que engadirlle tamén o fracaso da formación agraria regrada en España, que, reforma educativa tras reforma educativa, nunca soubo crear un ciclos formativos atractivos para agricultores e gandeiros.

Ao gandeiro profesional de leite non lle quedou outra que buscarse a vida, debullando un pouco de infor-

mación de aquí e outro pouco de alá, mergullándose na Internet –pelexando coa deficiente cobertura que padecen a maior parte dos territorios rurais–, recorrendo ao sistema de “proba-erro” á hora de afrontar os cambios na súa granxa e converténdose nun auténtico home do Renacemento que ten que saber de agronomía, zootecnia, veterinaria, mecánica, enxeñería, lexislación autonómica, estatal e europea... para poder sacar adiante día a día a súa explotación. Neste contexto iniciativas coma a de Vaca Pinta son un auténtico oasis: información feita desde o sector e para o sector, co obxectivo de servir de transmisión de coñecementos e de divulgación de novas técnicas que lle axuden ao gandeiro no seu labor diario. Pero máis aló do labor informativo, o traballo desenvolvido durante todos estes anos polo equipo de Transmedia tivo un valor moito máis transcendente: reivindicar o orgullo de ser gandeiro, facerlles sentir a moitas persoas que son partícipes dunha comunidade máis ampla, desde Santa Comba a Valle de los Pedroches, dos Azores ata Girona, cada un coa súas particularidades pero tamén con problemas e con anhelos comúns. Un sector leiteiro que, malia a imaxe de inmobilismo que ten del unha boa parte da sociedade, soubo repoñerse das sucesivas crises e cambios que tivo que afrontar estes anos ata converterse nun dos piares económicos do agro galego e español.

Se algo necesitou e necesita o sector leiteiro é formación e información para seguir progresando. Porque máis aló das innovacións tecnolóxicas, os cambios lexislativos ou a política, o principal valor deste sector sempre foi e segue sendo o que agora se chama “capital humano”, a súa xente, eses milleiros de gandeiros e gandeiras que tanto nos anos bos como especialmente nos malos souberon traballar para manter a súa casa e a súa familia e, facendo iso, axudaron a levantar o país.

20 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_opinion_manuelCruz_galego_03.indd 20

20/02/2018 13:51

vacapinta001_pub_calfensa_galego.indd 21

17/02/2018 03:21

Manto Maquinaria inaugura sus instalaciones en lugo Más de 800 personas asistieron a la inauguración de este nuevo concesionario oficial de New Holland para Lugo, la comarca pontevedresa del Deza, Asturias y Cantabria.

La apertura oficial de Manto Maquinaria, filial de Durán Maquinaria Agrícola, se celebró el pasado 19 de enero en sus propias instalaciones, ubicadas en La Campiña (Lugo). El acto fue presidido por el consejero delegado de la empresa, Manuel Durán, quien estuvo acompañado por Riccardo Angelini, director general de New Holland en España, y Alessandro Maritano, vicepresidente de la multinacional para Europa, África y Oriente Medio, además de diversas autoridades del ámbito político e institucional.

picadoras de forraje, manipuladoras telescópicas, cargadoras, minicargadoras y cosechadoras.

Manuel Durán destacó el importante papel de todo su equipo en la puesta en marcha de este nuevo proyecto, agradeció a New Holland la confianza depositada en su empresa y aseguró que su principal objetivo será mantener la cercanía con sus clientes.

Con la puesta en marcha de Manto Maquinaria –en cuyas instalaciones se invirtieron tres millones de euros y cuya línea de negocio funciona de manera independiente a la de su empresa matriz– se pretende dar respuesta a las necesidades de los profesionales del sector agrario a través de la amplia gama de productos New Holland que incluye tractores, empacadoras,

Durante el evento, Angelini y Maritano hicieron un reconocimiento especial al fundador del grupo empresarial, Antonio Durán López, haciéndole entrega de una placa conmemorativa. “Esta es la bienvenida a la familia New Holland. Este es un gran proyecto empresarial hecho realidad”, destacó Maritano.

vacapinta001_publirreportaxe_manto_castelan.indd 22

13/02/2018 17:35

Riccardo Angelini, director general de New Holland en España

De izq. a dcha., Riccardo Angelini, Antonio Durán, Alessandro Maritano y Manuel Durán

¿De dónde viene esta relación entre Durán Maquinaria y New Holland?

Hace unos ocho años nos vimos en la feria de Silleda. En aquel momento hablamos en broma sobre si algún día empezarían a vender tractores. Ahora, tras un camino muy largo, muchas conversaciones y un estudio de la viabilidad del proyecto, hemos llegado a esto. ¿Cuándo empezasteis a trabajar con la familia Durán?

La relación con Durán empieza con las picadoras de forraje, siendo nuestro concesionario para toda España. Tras la evolución que ha tenido su negocio, necesitaba más productos y surgió la oportunidad de llevar la distribución de tractores y del resto de la maquinaria. Nuestros caminos se han ido uniendo y hoy estamos en la inauguración de algo que, aunque hace ocho años parecía imposible, se ha hecho realidad, y quién sabe dónde estaremos dentro de otros ocho años.

Manto Maquinaria SLU Crta. N-640, km 87,5 27192 La Campiña - Lugo Tel. 982 315 756 - Fax 982 303 203 www.mantomaquinaria.com info@mantomaquinaria.com

¡en vídeo!

vacapinta001_publirreportaxe_manto_castelan.indd 23

¿Qué espera New Holland de este nuevo concesionario?

Galicia está atravesando una transformación profunda en cuanto a tipo de cliente, de explotación, de empresa de servicios… Se está haciendo todo mucho más profesional y Manto Maquinaria es, desde nuestro punto de vista, el socio con el que mejor podemos trabajar para ofrecer a los clientes lo que necesitan: un producto de alto nivel, con una atención muy próxima y un servicio posventa muy fuerte.

Los clientes se hacen cada día más grandes y necesitan un interlocu-

“CON MANTO MAQUINARIA ESTAMOS EN UNA SITUACIÓN DE MUCHA SINTONÍA Y DE MUCHA EXIGENCIA MUTUA” tor marca-concesionario que esté preparado para darles el tipo de servicio y de apoyo que requieren. ¿Cómo os ha influenciado esta profesionalización del sector?

Nosotros también hemos tenido que evolucionar desde el punto de vista de la distribución. Lo que está claro es que esperamos llegar a ese tipo de cliente con el que, en etapas anteriores, no hemos sido capaces de trabajar o de hacerlo como nosotros esperábamos. ¿Qué importancia dais al trato humano y a la cercanía con los clientes?

Siempre digo que la impresión de los hermanos Durán, Manuel y Antonio, es mucho mejor desde que se trabaja con ellos. Son muy exigentes, pero también le dan mucha importancia al trato humano. De hecho, a mí lo que me gusta de ellos es que han elegido New Holland no tanto por la marca sino por las personas que están detrás y que están haciendo de este proyecto una realidad. ¿Qué desafíos se marcan de cara a un futuro?

Al final, nuestra labor es que el negocio vaya adelante, adaptarnos a la transformación y buscar los mejores socios desde el punto de vista profesional y humano.

Creo que con Manto Maquinaria estamos en una situación de mucha sintonía y de mucha exigencia mutua. Tenemos el reto de estar a la altura de Durán y ellos de estar a la nuestra. Ese es el desafío de cara al futuro.

13/02/2018 17:35

ENTREVISTA

JOAQUÍN RANZ, PRESIDENTE DE ANEMBE

En Vaca.tv

“O maior desafío dos veterinarios nas granxas é seguir sendo útiles” O veterinario Joaquín Ranz (Madrid, 1964) é o presidente da Asociación Nacional de Especialistas en Medicina Bovina de España (Anembe) dende 2016. Reunímonos con el para falar do labor do veterinario no campo, dos novos retos que están a afrontar os distintos actores do sector e das últimas novidades sobre o próximo Congreso Anembe, que este ano se celebrará en Vigo entre os días 6 e 8 de xuño.

A que desafíos se enfrontan os veterinarios de campo nas explotacións de vacún de leite de hoxe en día?

Creo que o maior desafío dos veterinarios nas granxas é seguir sendo útiles. Ás veces hai que reinventarse, porque as circunstancias van cambiando co tempo e é fundamental que os gandeiros sigan atopando no veterinario a alguén que lles dá servizo e que lles pode solucionar un problema, asesoralos etc.

Como evolucionou o papel dos veterinarios de campo nos últimos anos?

O cambio no número e na dignificación das explotacións é o que evolucionou no noso traballo. Hoxe en día, os veterinarios que se dedican ao mundo de

24 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_entrevista_joaquinRanz_galego_03.indd 24

16/02/2018 01:00

ENTREVISTA

"SEMPRE DIXEN QUE PREFIRO GANDEIROS ESIXENTES A GANDEIROS FÁCILES"

vacún están moi especializados: tanto poden facer as clásicas actuacións nos ámbitos clínico e cirúrxico como tarefas máis específicas –de alimentación ou de calidade de leite–, e non soamente estamos a falar de vacas de leite, senón que tamén dan un servizo importante para toda a produción de carne, tanto en extensivo como en cebo. Este amplo abanico de posibilidades é o que inflúe nesa especialización.

Que papel tiveron os gandeiros nesta evolución?

O papel foi decisivo. Eu, que na miña práctica habitual son veterinario de campo e clínico, sempre dixen que prefiro gandeiros esixentes a gandeiros fáciles. Realmente, o gandeiro que se preocupa por crecer, por producir mellor… é o que che esixe estar ao día, coñecer os problemas e as tecnoloxías e isto, loxicamente, é importantísimo. Os gandeiros nese sentido marcaron a pauta.

Nos últimos tempos fálase moito dun elevado consumo de antibióticos en gandería. Ten o vacún de leite un problema con este consumo?

Recentemente Anembe, como asociación, tivo un encontro coa Axencia Española do Medicamento. Fixeron unha reunión para informarnos sobre cal era a súa vontade, que plans

AgroBank

de actuación realizar e, coa análise de datos que tiñan, informáronnos de que o vacún non tiña en realidade un problema co uso masivo de antibióticos, senón un problema máis cualitativo que cuantitativo con certos antibióticos dos que se debería facer un uso máis restritivo.

Entón, cales son os principais grupos de antibióticos nos que se debe poñer o foco no vacún de leite?

Os antibióticos están agrupados en diferentes categorías –macrólidos, aminoglucósidos, betalactámicos…–.

Actualmente, a Axencia Española do Medicamento agrupounos en categorías 1 e 2 e é a categoría 2 a que debe ter un uso máis restrinxido. A que é debido? Pois a que eses antibióticos son os que se utilizan en medicamento humano para tratar certas patoloxías específicas cando non existen moitas máis alternativas ou porque esas patoloxías teñen unha etioloxía común.

Nese grupo 2 inclúense, por exemplo, antibióticos que son bastante usados, como as quinolonas, as cefaloesporinas ou as fluorquinolonas.

Que labor desempeña o veterinario de campo no novo escenario dun uso responsable de antibióticos?

Creo que é moi importante por parte do veterinario, ademais de controlar a prescrición, a mellora no manexo.

Cambiar, por exemplo, as instalacións ou o manexo supón esforzos económicos e de actuación importantes por parte do gandeiro, pero trátase de estratexias que a longo prazo pode usar o veterinario para controlar o uso de antibióticos, ademais da prevención e de todo o que temos á nosa disposición no día a día. Penso que o labor do veterinario ten que ir enfocado

cara aí e non só cara á restrición da prescrición.

Que inconvenientes atopa o veterinario para adaptarse a este novo escenario?

Realmente o problema, dende o meu punto de vista, é que a prescrición vén regulada pola Lei do Medicamento e, quizais, no momento en que se elaborou esa lei non se pensou demasiado no veterinario de campo e no veterinario de vacún de grandes explotacións.

Isto provoca ás veces situacións difíciles, as cales se están tentando mellorar para que o veterinario poida ter control desa prescrición, porque a verdade é que actualmente hai ocasións nas que se nos escapa un pouquiño.

A que situacións se refire?

A casos de explotacións grandes nos que o veterinario ten que facer moitísimas receitas repetitivas e cos mesmos tratamentos que xa ten asignados para procedementos de secado, vacinais, en xatos… Isto provoca dificultades que non sei se nalgún momento se poderán liquidar do todo.

Que se persegue co uso racional dos antibióticos?

Precisamente nesa recente reunión que tivemos coa Axencia Nacional do Medicamento transmitímoslles a idea de que non nos gusta o termo “redución do uso de antibiótico”, xa que nos produtos do vacún –o leite e a carne– xa non hai antibiótico cando chegan ao consumo. O leite non contén antibióticos porque se respectan os períodos de supresión, e igualmente ocorre na carne, aínda que si que é verdade que o seu uso, aínda respectando estes períodos, podería xerar resistencias.

Asesoramento e servizo para o sector agrario

02.2018 | Vaca Pinta n.º 1 | 25

vacapinta001_entrevista_joaquinRanz_galego_03.indd 25

20/02/2018 13:52

ENTREVISTA

"DENDE ANEMBE O QUE IMOS INTENTAR É FORMAR OS NOSOS SOCIOS SOBRE O PROBLEMA SANITARIO QUE SUPOÑEN AS RESISTENCIAS"

Cal sería entón o termo máis axeitado?

A nós gústanos máis o termo “uso prudente” e o que se persegue con esta medida é evitar as resistencias que aparecen finalmente nos hospitais de humanos. Parece ser que os colegas médicos están a atoparse con dificultades ante certas patoloxías e individuos á hora de dar co tratamento axeitado contra eses microorganismos que aparecen nos casos clínicos. Isto é o que hai que evitar dende o punto de vista veterinario, xa que tamén somos responsables da sanidade humana e da global.

De que ferramentas dispoñen os técnicos para que lles axuden a cambiar as pautas de uso de antibiótico nas granxas?

Do manexo, da prevención, da vacinación… pero, sobre todo, eu creo que o que máis imos necesitar é da divulgación e a formación, tanto para os propios veterinarios como para os gandeiros, e mesmo para o consumidor, xa que saber do que estamos a falar todos é importante. Moitas veces, isto da resistencia aos antibióticos xera moita confusión, parece que as que se fan resistentes son as persoas ou os propios antibióticos, cando, realmente, os que se fan resistentes ao seu uso son os propios microorganismos. Isto hai que explicalo, que a xente saiba de que se trata e coñecer un pouco máis tamén eses mecanismos de resistencia.

Cada vez saen ao mercado máis estratexias baseadas en involucrar o sistema inmunitario para previr e erradicar as diferentes enfermidades. É este o camiño ou só unha ferramenta máis?

Creo que é só unha ferramenta máis.

Todo o que falamos nesta entrevista é importante: a formación, a divulgación,

a prevención, o manexo… Todo ten que ir en conxunto. Estes produtos pódennos axudar moito, son importantes, pero non son a única ferramenta.

Que pasos se van dar dende Anembe para axudar os veterinarios neste cambio importante no seu traballo?

Nesa primeira reunión coa Axencia Española do Medicamento, a pesar de que en Anembe nos sentimos orgullosos de que contasen connosco como interlocutores, vimos que os compromisos neste momento non son fortes. Non se tomaron grandes decisións, a diferenza do que pasou noutros sectores, como son a avicultura ou a cunicultura, nos cales, quizais, implementar calquera tipo de medida restritiva é máis fácil porque se trata de producións máis integradas. A produción de vacún está moi dispersa e calquera medida que se tome ten que ser moi consensuada e, ademais, como dicía antes, neste sector non hai un problema de uso masivo, senón máis ben dun uso crítico de certos antibióticos. Xa veremos se nun futuro veñen máis esixencias por parte de Europa…

Que obxectivos se marca Anembe neste sentido?

Dende Anembe o que imos intentar é formar os nosos socios sobre o problema sanitario que supoñen as resistencias. É importante que todo o mundo teña claro que son, que categorías de antibióticos hai e por que os de categoría 2 deben ser usados soamente en situacións onde os de categoría 1 non son válidos. Supoño que nos próximos anos teremos que facer moitas máis cousas relacionadas con isto, porque será un tema de actualidade pero, polo de agora, hai que camiñar coa marcha axeitada e, nese sentido, estamos a levar o ritmo que nos esixe a Administración.

Fálenos un pouco do enfoque do próximo congreso. En que temáticas se vai centrar?

No congreso de Vigo imos buscar novamente todos os temas de actualidade e seguiremos esforzándonos para que o socio atope sempre algo interesante polo que asistir. Imos traballar, como novidade, en conferencias moito máis dinámicas, máis curtas, de media hora, o cal nos permitirá contar con algúns relatores máis, aínda que buscando sempre a máxima categoría. Tamén imos tentar, se nolo permiten os relatores, que falen nun estilo conferencia-resposta, xa que creo que sempre é máis interesante esta abordaxe, dándolle resposta a dúbidas que nos atopamos no campo día a día. Ademais, se eles queren, haberá cabida para conferencias interactivas, nas cales se xeren diferentes preguntas que o auditorio responda.

Este ano van integrar os simposios de empresa dentro do congreso. Non é certo?

Si. Ás veces, as empresas queixábansenos de que os simposios estaban un pouquiño fóra do congreso e, como temos a sensación de que estas compañías se preocupan polos temas de actualidade e poden ser capaces tamén de traer ao noso congreso relatores interesantes, ímoslles dar un espazo en prime time, despois das comidas, para todas as que queiran facer simposios.

Variaron tamén os días. A que se debe?

Tiñamos a sensación de que os venres pola tarde había unha diáspora xeralizada de congresistas, de empresas, os stands desmontábanse… polo que decidimos rematar o venres ao mediodía pero, para non quedarnos con menos espazo, imos empezar o mércores, tamén ao mediodía. Isto fará que os seminarios este ano queden penalizados, así que estamos a pensar en realizalos noutro momento, despois do verán, cos diferentes socios e entidades que queiran organizalos e nun sitio que teña a capacidade para facelo, se cadra con animais en vivo, salas… Como ves, o que estamos tentando facer sempre é buscar novidades que ao socio lle agraden o máximo posible.

26 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_entrevista_joaquinRanz_galego_03.indd 26

16/02/2018 01:01

Nissan Ni a g r a x O m a n x C o n v i n c e r Ni a g r a x O m a n x C o n v i n c e r

Nº1 Nº1

II C CO O

LI B R E BRL AICBHRY D E P IEN B R A C ESD H YS P A I NA

BEHI-ALDE NISSAN 6446 (BB-83) BEHI-ALDE NISSAN 6446 (BB-83) Coop. Behi-Alde - Aramaiona - Araba Coop. Behi-Alde - Aramaiona - Araba

• Mucha leche con componentes.

• Mucha leche con componentes.

• Muy buenas patas y ubres.

• Muy buenas patas y ubres.

• Bajo recuento células • Bajo recuento células somáticas. somáticas.

• Altísima fertilidad de sus hijas.

• Altísima fertilidad de sus hijas.

• Alta longevidad y velocidad de • Alta longevidad y velocidad de ordeño. ordeño.

ESCOLMO, S.L. Distribuidor para Galicia y Asturias ESCOLMO, S.L. Rua Magnolia, 80, bajo

alta fertilidad alta fertilidad Genética de Confianza Genética de Confianza

Distribuidor para Galicia y Asturias 27003 LUGO 80, bajo Rua Magnolia, Tfno.

982 217 633 27003(+34) LUGO Fax (+34) Tfno. (+34)982 982213 217144 633 e-mail: escolmo@gmail.com Fax (+34) 982 213 144

www.aberekin.com www.aberekin.com

1992-2017

25 años 25 años 1992-2017

a su servicio a su servicio

e-mail: escolmo@gmail.com

Disponible en: Disponible en:

Prolonga la vida del semen hasta 48 horas Prolonga la vida del semen hasta 48 horas ? ?

ViDa útil semen cOnVenciOnal: 24 hOras ViDa útil semen cOnVenciOnal: 24 hOras

ViDa útil semen sPermVital: 48 hOras ViDa útil semen sPermVital: 48 hOras Otros toros disponibles: www.aberekin.com/spermvital Otros toros disponibles: www.aberekin.com/spermvital vacaPinta_pub_escolmoNissan.indd 27

17/02/2018 03:24

ENTREVISTA

JAVIER BUENO, VICERREITOR DE COORDINACIÓN DO CAMPUS TERRA DE LUGO

“As titulacións están máis en contacto coa realidade para ofrecerlle á sociedade o que está demandando”

En Vaca.tv

A evolución e a modernización do sector agrogandeiro obrigaron a adaptar, en consecuencia, a formación dos seus futuros profesionais. O Campus Terra de Lugo, pertencente á Universidade de Santiago de Compostela, traballa nesta dirección. Javier Bueno, vicerreitor de Coordinación, explícanos os seus principais obxectivos e proxectos.

Que papel cre que xogou a Universidade na profesionalización do sector primario?

A Universidade ten como función formar a técnicos superiores e, dentro das titulacións do Campus Terra, temos unha serie delas moi ligadas ao sector agrogandeiro, como son aquelas impartidas na Facultade de Veterinaria e na Escola Politécnica Superior de Enxeñería. Levamos 50 anos sacando ao mercado técnicos formados nestas disciplinas, o cal condicionou en gran medida a evolución do sector. Cremos que o noso é un papel moi relevante,

pois, canto mellor formemos os nosos técnicos superiores, mellores decisións tomarán nos seus ámbitos profesionais, o cal repercutirá nunha mellor evolución do sector onde traballen.

nón de todo o sistema universitario español, ao que denominamos Espazo Europeo de Educación Superior.

Isto supuxo cambiar todos os plans de estudo, e non foi só un simple cambio de contidos e de nomes, senón un xiro de enfoque para centrarse, sobre todo, no estudante. Ademais, incorporáronse cuestións que ata o momento non se tiñan en conta na avaliación dos estudos, como a participación de axentes externos ou a maior relevancia das prácticas en empresas. Así, as titulacións están máis en contacto coa realidade que as rodea para ofrecerlle á sociedade o que ela mesma está a demandar da formación universitaria.

Como se foi adaptando a formación á propia evolución do mercado agrogandeiro?

A formación universitaria é cada vez máis dinámica en canto a adaptarse aos cambios da realidade que a rodean. Quizais o maior cambio nestes últimos anos foi a adaptación, non só do sistema universitario de Galicia se-

Cara a onde camiña a especialización do sector?

O que estamos a observar é que camiña cada vez máis cara a un sector máis reducido, en canto a número de persoas realizando traballos no medio rural, pero cunha relevancia maior en canto ao tipo de producións que están achegando. Tanto é así que o papel da

28 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_entrevista_javierBueno_galego_03.indd 28

16/02/2018 00:59

ENTREVISTA

“levamos 50 anos sacando ao mercado técnicos formados […], o cal condicionou en gran medida a evolución do sector”

formación deses produtores é cada vez máis importante para ser capaces de competir nun mercado máis global. Hoxe en día, calquera alteración da demanda en calquera parte do mundo aféctalle ás distintas zonas produtoras, como vimos precisamente co tema do sector lácteo hai pouco.

Unha boa formación, estar ao día e ser capaz de tomar as decisións máis oportunas en función dun contexto tan cambiante son características cada vez máis comúns no sector. Neste sentido, os técnicos deben dar resposta a ese perfil máis profesionalizado e máis formado.

O desenvolvemento tecnolóxico é parte desa especialización. Como se está abordando ese aspecto dentro do Campus Terra?

Agora, os plans de estudo son elementos dinámicos que, incluso ano a ano, se poden modificar para adaptarse á evolución da tecnoloxía, cada día máis rápida e cambiante. Por iso, facemos posible que determinadas partes da formación se adapten tamén a estes cambios. Cremos que as novas ferramentas que temos nos plans de estudo e as súas modificacións posteriores permiten realizar estas adaptacións e, de feito, no Campus Terra é un dos temas que estamos a promover. Estar ligados ás actualizacións relacionadas cos ámbitos de especialización do Campus e dispor de novas infraestruturas tamén adaptadas a este desenvolvemento tecnolóxico son dous dos nosos actuais obxectivos. Agora, por exemplo, estamos a traballar nunha nova granxa experimental que incorpore precisamente moitos destes adiantos tecnolóxicos no relativo a vacún de leite, e tamén estamos a promover un polo de innovación dixital no sector agroalimentario, co que estamos a pór en contacto a produtores con empresas do ámbito tecnolóxico.

Cales son as claves da oferta académica de hoxe en día?

O elemento máis diferenciador da oferta académica de hoxe en día é que é moito máis dinámica en canto á súa adaptación ás demandas da sociedade. Somos unha universidade pública que ten que atender basicamente as necesidades da sociedade que nos financia e debemos ter mecanismos que nos permitan adaptarnos axilmente a eses cambios. Se agora se require que uns determinados técnicos teñan unhas novas competencias, debemos poder integralas facilmente nos nosos plans de estudo ou incorporar novas titulacións e novos campos formativos que ata o momento non se viñan atendendo porque pasan a ser unha necesidade de determinado sector.

En canto á vinculación da Universidade coa realidade e as empresas, como se está traballando para a transferencia do coñecemento?

Desde que iniciamos este proxecto do Campus Terra, que tenta especializarse no mundo da produción do sector primario, os aspectos nos que máis estamos a traballar son: estar en contacto cos sectores relacionados cos ámbitos de especialización do Campus, recoller a súa opinión e organizar actividades que sexan do seu interese.

Xa desde o principio tivemos reunións con empresarios, con institucións… para recoller as súas ideas, modificar plans de estudo, crear novas titulacións e darlle resposta a necesidades formativas que eles teñen. Creamos así o que denominamos rede de valor arredor do Campus Terra. Dentro dela, as reunións sectoriais relacionadas con distintos ámbitos están a ser unha práctica habitual para retroalimentarnos e, por outra banda, estamos a organizar actividades formativas moi específicas en función desa información que recibimos.

O proxecto do Campus Terra mantén dentro das súas prioridades mellorar e incrementar esas relacións cos sectores profesionais relacionados cos ámbitos de especialización do propio Campus, e nesa liña de actuación seguiremos.

Que especialidades destacan en relación ao sector lácteo?

En canto a este sector, a formación témola concentrada en dous centros, a Facultade de Veterinaria e a Escola Politécnica Superior de Enxeñería.

Na primeira delas púxose en marcha en 2016 un novo centro de biomedicina veterinaria para dar acollida a investigacións relacionadas con animais grandes, como é o caso do vacún de leite. En canto á formación específica, está a desenvolverse un máster especializado en produción de leite en colaboración con outras institucións externas, como o Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo, e incorporadas a titulacións clásicas, como a Enxeñería Agronómica, temos especialidades que tratan especificamente sobre este tipo de produción. A maiores, estamos a colaborar con profesionais externos, non só con profesorado da Universidade.

Así, cremos que lle estamos dando a atención que merece a un sector tan importante en Galicia.

Que futuro espera para o sector agrogandeiro?

Penso que, tal como está a evolucionar o planeta Terra, ten un gran futuro. A poboación está a aumentar dunha forma moi rápida e as necesidades de alimentos para soster esa poboación son cada vez maiores en moitas zonas.

Galicia ten unhas características climáticas e de chan absolutamente privilexiadas a nivel mundial para a produción de alimentos. Se a demanda mundial de alimentos vai subir e nós temos esas potencialidades para producilos, ademais de calidade, creo que hai un gran futuro, sempre e cando saibamos organizarnos en canto á nosa estrutura territorial, á nosa base territorial, e saibamos producir aqueles produtos que demanda o mercado.

O futuro é esperanzador e así o estamos vendo con iniciativas que están a desenvolver tanto os empresarios como os produtores que están a apostar por reforzarse. En definitiva, son exemplo de que aquí en Galicia hai un futuro moi bo de cara ao sector agrogandeiro.

02.2018 | Vaca Pinta n.º 1 | 29

vacapinta001_entrevista_javierBueno_galego_03.indd 29

16/02/2018 01:00

tivos. O vencedor foi elixido por unanimidade, entre un total de 14 candidaturas de gran calidade, por cumprir con todos estes requisitos, pola longa traxectoria na formación de homes e mulleres que participaron cos seus coñecementos na mellora do mundo rural e polos proxectos de investigación que desenvolven nese mesmo sentido.

O presidente do Grupo Aresa, Álvaro Rodríguez Eiras, destacou do premiado o seu especial valor na provincia de Lugo, un territorio no que os sectores agrícola, gandeiro e forestal xogan un papel transcendental en toda a economía.

En Vaca.tv

A Politécnica de Lugo gaña o XVIII Premio Aresa Tomás Cuesta, director da Escola Politécnica Superior de Enxeñería de Lugo, recolleu o pasado 16 de febreiro no auditorio da Facultade de Veterinaria do campus lucense o galardón, impulsado conxuntamente pola Universidade de Santiago de Compostela e polo Grupo Aresa e dotado con 10.000 euros e unha placa conmemorativa.

O

acto de entrega do Premio Aresa, que congregou personalidades dos eidos social, económico, político e cultural, foi presidido polo presidente da Xunta de Galicia, Alberto Núñez Feijóo; o reitor da USC, Juan Viaño Rey, e o presidente de Aresa, Álvaro Rodríguez Eiras, aos que acompañaron dous membros do xurado desta edición, como son o reitor da Universidade de León, Juan Francisco García Marín, e o director do Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo, Manuel López Luaces.

José Rafael Marqués da Silva, profesor de Enxeñería Rural da Universidade

Tomás Cuesta, director da EPSE

de Évora (Portugal), foi o encargado de ofrecer a lección maxistral “Manexando cultivos con imaxes satelitais”, durante a que explicou os usos destas innovadoras ferramentas e os beneficios que permiten para reducir custos e riscos nas diferentes producións agrícolas.

Seguindo as bases do concurso, os membros do xurado prestaron especial atención a aquelas candidaturas que xerasen postos de traballo de calidade no rural, puxesen en valor os produtos da terra, recuperasen subsectores agrícolas e gandeiros tradicionais con potencial para desenvolverse e buscasen innovar en produtos e métodos produ-

A EPSE, A PREMIADA DESTA EDICIÓN Tras a entrega da placa conmemorativa, o director da EPSE de Lugo, Tomás Cuesta, lembrouse dos inicios e de todo o persoal que traballa e traballou nesta Escola –docentes e investigadores, persoal de administración, estudantes e titulados– e adiantou os principais obxectivos polos que apostarán no futuro, entre os que subliñou: “Empregar todos os seus recursos dun xeito eficaz e responsable para darlles resposta ás necesidades da sociedade e colaborar no seu desenvolvemento mediante a formación de técnicos competentes, a través da colaboración coas empresas na creación e transferencia de coñecemento, a participación na formación continua dos axentes sociais e a colaboración con aqueles colectivos que fan posible o desenvolvemento do noso medio rural”.

Este recoñecemento chega xustamente no ano en que a Politécnica de Lugo cumpre o seu 50 aniversario e no que tamén foi recoñecida entre as mellores universidades españolas no ranking da Fundación BBVA, no ámbito da enxeñería agronómica e forestal.

Grazas ao Premio Aresa foi dotada con 10.000 euros.

José Rafael Marqués da Silva durante a súa conferencia

30 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_actualidad_aresa_galego_02.indd 30

20/02/2018 17:55

STARTVAC VACINA INACTIVADA POLIVALENTE en emulsión inxectable fronte á mamite bovina www.startvac.com

VACINE!

Faga unha inversión rendible na prevención de mamite e acade: Mellor protección fronte á mamite1,2

Máis leite e de mellor calidade1

Maiores beneficios económicos1

1. Andrew Bradley et al. An investigation of the efficacy of a polyvalent mastitis vaccine using different vaccination regimens under field conditions in the United Kingdom. J. Dairy Sci. 2015; 98: 1706–1720 2. Ynte Schukken et al. Efficacy of vaccination on Staphylococcus aureus and coagulase-negative staphylococci intramammary infection dynamics in 2 dairy herds. Journal of Dairy Sci. 2014; 97: 5250- 5264 STARTVAC®, Vacuna inactivada polivalente, mastitis bovina, emulsión inyectable. Composición: Una dosis (2ml) contiene: Sustancias activas: Escherichia coli J5 inactivado > 50 RED60 Staphylococcus aureus (CP8) cepa SP 140 inactivado, expresando Complejo Antigénico Asociado a Exopolisacárido (SAAC) > 50 RED80. Adyuvante: Parafina líquida 18,2 mg. Excipiente: Alcohol bencílico 21 mg.

Indicaciones: para la inmunización de establos de vacas y novillas sanas, en establos de vacas lecheras con problemas de mastitis recurrentes, para reducir la incidencia de mastitis subclínica y la incidencia y gravedad de los signos clínicos de la mastitis clínica causada por Staphylococcus aureus, coliformes y estafilococos coagulasa negativos. Vía de administración: Uso intramuscular Es preferible que las inyecciones se administren alternando los lados del cuello. Dejar que la vacuna alcance una temperatura entre 15 ºC y 25 ºC antes de su administración. Agitar antes de usar.

Posología: administrar una dosis (2ml) por vía intramuscular profunda, en los músculos del cuello, 45 días antes de la fecha prevista de parto. Administrar una segunda dosis 1 mes más tarde (como mínimo 10 días antes del parto). Una tercera dosis debe administrarse 2 meses más tarde. El programa vacunal completo debe repetirse en cada lactación. Reacciones adversas (frecuencia y gravedad): En muy raras ocasiones: Pueden producirse reacciones transitorias locales leves o moderadas después de la administración de una dosis de la vacuna. Principalmente son: hinchazón (hasta 5 cm2 de promedio), que desaparece como máximo en una o dos semanas. En algunos casos, también puede presentarse dolor en el punto de inoculación que remite espontáneamente en un máximo de 4 días. Puede producirse un incremento transitorio de la temperatura corporal de aproximadamente 1 °C, en algunas vacas hasta 2 °C, durante las primeras 24 horas después de la inyección. En algunos animales muy sensibles puede darse el caso de reacciones de tipo anafilácticas. En estas circunstancias, debe administrarse un tratamiento sintomático rápido y apropiado.

Contraindicaciones: Ninguna. Tiempo de espera: Cero días. Precauciones especiales: Todo el rebaño debe ser inmunizado. Solo deben ser inmunizados animales sanos. Precauciones específicas que debe tomar la persona que administre el medicamento veterinario a los animales: Este medicamento veterinario contiene aceite mineral. Su inyección accidental/autoinyección puede provocar dolor agudo e inflamación, en particular si se inyecta en una articulación o un dedo, y en casos excepcionales podría provocar la pérdida del dedo afectado si no se proporciona atención médica urgente. Puede administrarse durante la gestación y la lactancia. Conservar y transportar refrigerado (entre 2 ºC y 8 ºC) y protegido de la luz. No congelar. Para más información consulte el prospecto interno. Presentación: Caja de cartón con 20 viales de 1 dosis. Caja de cartón con 1 vial de 5 dosis. Caja de cartón con 1 vial de 25 dosis. Código ATCvet: QI02 AB. Titular y número de la autorización de comercialización: LABORATORIOS HIPRA, S.A. Avda. la Selva, 135. 17170 Amer (Girona) España. Tel. (972) 430660 – Fax (972) 430661. Números de la autorización de comercialización: EU/2/08/092/003, EU/2/08/092/004, EU/2/08/092/006.Prohibición de venta, dispensación y/o uso: Medicamento sujeto a prescripción veterinaria. Use los medicamentos responsablemente.

pub_hipra_galego.indd 31

Laboratorios Hipra, S.A. Avda. la Selva, 135 17170 Amer (Girona) Spain Tel. (34) 972 43 06 60 Fax: (34) 972 43 06 61 hipra hipra.com www.hipra.com 21/02/2018 09:25

“OS RESULTADOS QUE OBTIVEMOS DEMÓSTRANNOS QUE, ECONOMICAMENTE, TEMOS MOITO MÁIS RENDEMENTO VACINANDO” ANTONIO FERNÁNDEZ Socio e responsable de muxido da SAT Pazo de Eiras Localización da explotación: Silva, Pol (Lugo) N.º de socios: 4 Anos en funcionamento: 43 en total, 20 cos donos actuais Vacas en muxido: 65 Produción actual: 44,5 litros vaca/día Graxa: 3,90 % Proteína: 3,15 %

Que pensastes cando vos explicaron que existía unha vacina para a prevención da mastite?

Consideramos que era un punto de partida importante porque ata entón a maioría eran tratamentos curativos, non preventivos. A prevención é unha parte importante da solución ao problema das mastites non só polo prezo do antibiótico, senón tamén polas consecuencias que trae a separación de leites, os riscos de posibles contaminacións e as posteriores sancións.

Que foi o que vos chamou a atención da vacina e por que decidistes utilizala?

En Vaca.tv

Cales son, segundo a túa opinión, os principais problemas relacionados coa calidade do leite e as perdas económicas que producen as mastites?

Os problemas principais son a perda de produción que supoñen as mamites e o custo económico dos tratamentos. Tamén poden implicar un empeoramento das calidades, o que che leva a incumprir os mínimos esixidos pola industria e a perder as primas que, debido ao baixo nivel do prezo do leite, son importantes para poder chegar a un prezo final aceptable.

Cando empezastes a vacinar para previr a mastite e que vos levou a tomar esta decisión?

Levamos desde o ano 2014 cun protocolo de vacinación periódica en saba para tentar manter eses niveis de baixas células e menos casos de animais positivos.

Empezamos debido ao consello de Ramón, o noso veterinario de calidade. Naquel momento saíra esta vacina, Startvac®, e, por mor duns brotes que tivemos cos animais, decidimos probar a ver se conseguiamos reducir os casos e mellorar a calidade.

vacapinta1_publirreportaxe_hipra_galega.indd 32

Pensamos en Startvac® porque os problemas que estabamos a ter viñan, sobre todo, por mor dun brote de Estafilococo aureus, que é un dos xermes que máis combate esta vacina á parte dos E. coli.

Cales foron os principais beneficios, a nivel de calidade de produto e a nivel económico, que obtivestes coa vacinación?

Por unha banda, notamos que os casos, que evidentemente seguen aparecendo, son menos virulentos que os que tiñamos antigamente e, doutra banda, isto lévanos a un aforro tanto por non ter que deixar de producir como pola redución considerable no uso de antibióticos.

Que lle diriades a unha persoa que non sabe se empezar a vacinar para a prevención de mastite na súa explotación?

Que ten que cerciorarse moi ben de que tipo de mamite ten, por que xermes está producida, e que, mellor, se asesore cun técnico. Eu aconsellaría a vacinación porque, no meu caso, os resultados que obtivemos demóstrannos que, economicamente, temos moito máis rendemento vacinando que se non o fixéramos.

19/02/2018 23:43

“O QUE MÁIS NOS CUSTA AOS TÉCNICOS É QUE OS GANDEIROS VEXAN A PARTE DE ABAIXO DO ICEBERG; É ALGO NO QUE TEMOS QUE INTENTAR QUE SE MELLORE” RAMÓN PÉREZ CARBALLO Veterinario de Calidade do Leite da SAT Pazo de Eiras Cales son, segundo a túa opinión, os principais problemas relacionados coa calidade do leite e as perdas económicas que producen as mastites?

A mamite produce perdas económicas moi grandes na granxa. É un problema de tipo iceberg: os gandeiros adoitan ver só o que sae por arriba. Con mamite subclínica as vacas producen bastante menos; nos casos clínicos, o que máis lles importa ás explotacións son o leite tirado e as vacas enfermas. Neste sentido, o que máis nos custa aos técnicos é que os gandeiros vexan a parte de abaixo do iceberg; é algo no que temos que intentar que se mellore.

Cando empezastes a vacinar para previr a mastite nesta granxa e que vos levou a tomar esta decisión?

Fíxose un programa de vacinación no ano 2014 por mor dun brote agudo de aureus polo cal se viron afectadas un tanto por cento importante das vacas. Xa tiveran algún caso anterior e, ao aparecer este brote, decidimos que había que controlar a explotación en xeral. Fíxose un programa de vacinación en saba de todas as vacas, incluídas as xovencas xestantes de 7 meses, a primeira vez con revacinación aos 21 días e, despois, periodicamente. E, desde entón, mantense así.

Como reaccionaron nesta SAT cando lles explicaches que existía unha vacina para a prevención da mastite?

Estes gandeiros son moito máis permeables aos programas preventivos que aos curativos, polo que foi fácil a introdución de Startvac® dentro do programa de calidade do leite da explotación. Só tiñamos que ter claro por que metiamos a vacina e contra que.

Que foi o que che chamou a atención do produto e por que decidiches utilizalo?

Cando empecei a traballar, na primeira década de 2000, existían moitas pseudovacinas e outros produtos milagrosos que facían que non tivese moi boa fama o vacinar contra a mamite. A razón fundamental para empezar a traballar con el foi que laboratorios contrastados, como Hipra, empezasen a sacar produtos que tiñan detrás un labor científico importante.

vacapinta1_publirreportaxe_hipra_galega.indd 33

Cales foron os principais beneficios, a nivel de calidade de produto e a nivel económico, que obtivestes coa vacinación?

Desde que se empezou a vacinar, a incidencia de mamite por aureus baixou drasticamente e púidose permitir que vacas que eran crónicas seguisen producindo na explotación porque as fases clínicas da enfermidade se reduciron moitísimo. Ademais, ao non tirar leite e non haber tratamentos, redúcese moitísimo o risco por antibióticos e hai moito máis leite en produción.

Que lle dirías a unha persoa que non sabe se empezar a vacinar para a prevención de mastite na súa explotación?

A prevención é o fundamental nunha explotación.

Todo o que axude a que se poida reducir o número de tratamentos, vacas tratadas, leite tirado etc. sempre será algo no que debamos incidir os técnicos de calidade do leite, porque suporá un leite de máis calidade, menos presenza de inhibidores, que haxa menos vacas tratadas… Ademais, os programas de prevención están completamente á orde do día, por tanto, os propios gandeiros teñen que darse conta de que cada vez se ten que tender máis a reducir o número de antibióticos.

La Referencia en Prevención para Salud Animal

19/02/2018 23:43

a pé de pista

XVII EUROPEAN OPEN HOLSTEIN SHOW. VERONA (ITALIA)

En Vaca.tv

Vaca gran campiona

All.Mulino Doorman Melodi coróase en Verona A cidade italiana de Verona acolleu o pasado 2 de febreiro unha nova edición do Dairy Show, en cuxa programación se incluíu a décimo sétima edición do European Open Holstein Show, xulgada polo estadounidense Adam Liddle.

C.M.E. Atwood Jasmy (dereita), gran campiona de xovencas

Gloria Solomon Irina

P

articiparon 120 animais de alto valor xenético procedentes de varios países europeos. Os títulos principais recaeron en dúas ganderías italianas: Caravati fíxose co de vaca gran campiona e Errera Holsteins co de xovenca gran campiona.

A representación española sumou 14 exemplares, entre os que destacou Gloria Solomon Irina, da gandería

Gloria Holstein (Cantabria), que conseguiu a primeira posición na sección de xatas de 12 a 15 meses. Gloria Bradnick Albana, tamén de Gloria Holstein, foi nomeada segunda de sección de vacas júnior de dous anos, e Cudaña Icow Beemer, da gandería Cudaña, tamén da comunidade cántabra, logrou o segundo posto na sección de xovencas de 18 a 21 meses.

34 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_enLaPista_verona_galego_02.indd 34

21/02/2018 13:12

a pé de pista

DistribuiDores PArA esPAñA y PortugAl

Alta Calidad Alemana Asegurada!

Cudaña Icow Beemer

*FiNANCiACiÓ

ses N 0% – 24 Me

Gloria Bradnick Albana

Patentado en Alemania.

el autentico arrimado en espiral, no compre imitaciones

Vistahermosa Doorman Mery, 4.ª clas. da sección de xovencas de 21 a 24 meses

Ventura Solomon Romilay, 4.ª clas. da sección de xatas de 6 a 9 meses

*consulte condiciones en su concesionario

Distribución Portugal: ZjCarrageta Lda – Évora. www.zjcagriparts.pt Agrovergeira – Pombal. www.agrovergeira.pt

Distribución españa: Formada por 25 puntos de servicio

Avda. Galicia, 109 • 33770 Vegadeo (Asturias) • Tel./Fax: (+34) 985 634 238

Cudaña Amorak Solomon, 5.ª clas. da sección de xatas de 6 a 9 meses

Coto Beemer Laussanne, 4.ª clas. da sección de vacas júnior de 2 anos

Comercial: info@fondrigomaquinaria.com recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com 02.2018 | Vaca Pinta n.º 1 | 35

vacapinta001_enLaPista_verona_galego_02.indd 35

17/02/2018 03:04

a pé de pista

VIII CONCURSO REXIONAL DA RAZA FRISIA DO ALTO MINHO. PONTE DE LIMA (PORTUGAL)

En Vaca.tv

Vaca gran campiona

Encanto Sid 362 vence en Ponte de Lima

S

aíron á pista uns 70 animais procedentes de explotacións de Ponte de Lima, Barcelos, Celorico de Basto e Vila Nova de Famalicão.

O xuíz, Santiago García Souto, outorgoulle o primeiro dos títulos, o de xata campiona, a Pereira Byway-MB Stanley 6, da gandería Vilas Boas & Pereira. O recoñece-

mento de xovenca campiona e posterior xovenca gran campiona foi para Encanto Mascalese 494, da gandería Encanto Natural.

Esta mesma explotación logrou o premio ao mellor conxunto e ademais o título principal do concurso, o de vaca gran campiona, grazas á súa frisona Encanto Sid 362.

Mellor conxunto

A oitava edición do Concurso Rexional da Raza Frisia do Alto Minho, no que participaron un total de oito ganderías da zona, tivo lugar os días 17 e 18 de febreiro no municipio portugués de Ponte de Lima.

Xata campiona

Xovenca gran campiona

36 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_aPieDePista_ponteLima_galego_02.indd 36

20/02/2018 18:01

Hijas

aLL. nUre

752

Secretariat

Tipo

+2.87

IT033990287543 - aAa 324 - TV TL TY - EX92 Criado por: Soc. Agr. AL.BE.RO. S.r.l. (PC)

Ubre

numero uno x baxTer ex91 x goldwyn ex91 x durham ex91

+3.74 Patas

+4.00 Longevidad

117

Vel. Ordeño

111

a2a2 beta caseÍna

noel balsa 619 760 916 ~ Diego santos 664 833 372 ~ Ivan torrado 650 894 565 Helena Villar 691 563 465

Semenzoo España vacapinta001_publicidade_semenzoo_galego.indd 37

~ www.semenzooitaly.it 16/02/2018 00:48

GEA GEA Sistemas Sistemas de de automatización automatización de de ordeño. ordeño.

GEA Sistemas de automatización de ordeño.

La gama perfecta que a La gama perfecta que se se adapta adapta a su su explotación explotación La gama perfecta que se adapta a su explotación

Las Las cabinas cabinas de de ordeño ordeño Monobox, Monobox, los los sitemas sitemas rotativos rotativos DairyPro DairyPro Q Q yy el el sistema sistema de de sellado sellado yy desinfección Apollo,proporocionan el amplio abanico de Lascabinas cabinasde de ordeño Monobox, Monobox, los sistemas rotativos DairyPro Q de yyelelposibilidades sistema Las ordeño sitemas rotativos sistemade desellado sellado y desinfección Apollo,proporocionan el más más amplioDairyPro abanico de posibilidades de yautomatización automatización del ordeño del mercado.

Déjese asesorar por el número uno en sistemas de automatización desinfección Apollo,proporocionan el más amplio abanico de posibilidades de automatización desinfección Apollo proporcionan el más amplio abanico de posibilidades de automatización del ordeño del mercado. Déjese asesorar por el número uno en sistemas de automatización de de del ordeño del mercado.

Déjese asesorar por por el el número númerouno unoen ensistemas sistemasde deautomatización automatización de ordeño y elija su opción más rentable. del ordeño del mercado.

Déjese ordeño y elija su opción más rentable. ordeño y elija su opción másmás rentable. de ordeño y elija su opción rentable.

vacaPinta001_pub_gea.indd 38

21/02/2018 09:46

o. taciรณn

lado y matizaciรณn izaciรณn de

vacaPinta001_pub_gea.indd 39

13/02/2018 22:37

a c t u a l i da d e

En Vaca.tv

Baixo Jetset Silly alcanzou a cotización máis alta, 10.300 euros A II Poxa de Elite de Gando Frisón, promovida polo Concello de Curtis e organizada por Embriomarket, celebrouse o día 18 de febreiro nas instalacións do recinto feiral desta localidade coruñesa.

A

segunda edición desta poxa, que doblou o número de frisonas participantes con respecto ao ano pasado, concluíu cun balance moi positivo ao colocar todos os animais postos á venda e lograr un total de 60.600 euros en transaccións económicas.

Os gandeiros interesados en facerse con algún dos animais xogaron co estímulo de contar cos portes e os traslados ás explotacións compradoras pagados e cun desconto en todas as femias adquiridas dun 20 % nunha recollida de embrións.

O prezo medio acadado entre os 21 lotes, entre xatas, xovencas, vacas en lactación e touros, chegou aos 2.885 euros. A máis cotizada foi Baixo Jetset Silly, con máis de 10 xeracións MB ou EX no seu pedigree, vendida por 10.300 euros á gandería Pena Guisande, do Páramo (Lugo).

Adrián e Iván, da gandería Pena Guisande, con Baixo Jetset Silly

As xentes do leite, un libro homenaxe aos traballadores do sector No marco do programa da II Poxa de Elite de Gando Frisón tiveron lugar lugar as II Xornadas do Rural Galego, nas que Juan Manuel Fiz, do grupo lácteo Inleit, desenvolveu o relatorio titulado “Que leite demanda o mercado” e durante as cales foi presentado o libro As xentes do leite, obra na que o seu autor, José Luís Míguez, quixo renderlles homenaxe a todos os profesionais implicados no sector lácteo.

40 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_actualidade_curtis_galego_02.indd 40

21/02/2018 13:20

A C T U A L I DA D E

Foto: J.P. Gegúndez

Central Lechera Asturiana celebra o seu 50 aniversario

O acto conmemorativo, ao que asistiron ao redor de 1.000 persoas, foi presidido pola Súa Maxestade o Rei Felipe VI.

A

empresa láctea Central Lechera Asturiana acaba de cumprir o seu medio século de historia e conmemorou a data cun acto que tivo lugar o pasado 22 de xaneiro nas súas instalacións centrais, situadas en Siero (Asturias).

Ademais de pola S. M. o Rei, o presidente de Capsa Food e Central Lechera Asturiana, Bertino Velasco, estivo acompañado pola ministra de Agricultura e Pesca, Alimentación e Medio Ambiente, Isabel García Tejerina; o presidente do Principado de Asturias, Javier Fernández, e o director xeral

da compañía, José Armando Tellado, entre outros representantes políticos e institucionais.

A visita de todas as autoridades pola factoría percorreu varias zonas, como as de envasado en brik e en botella e o almacén automatizado, onde esperaban máis de 1.000 persoas, entre socios gandeiros e empregados da compañía.

Aquí, a S. M. o Rei rubricou unha placa conmemorativa da efeméride.

Finalmente, o monarca tivo a ocasión de coñecer a dúas representantes das verdadeiras protagonistas da produción de leite, as dúas mellores frisonas

da rexión: Badiola Alexandre Merche, vaca gran campiona de Asturias 2016, e Badiola Atwood Koketa, actual vaca gran campiona nacional. O seu propietario, Paulino Badiola, explicou os detalles que distinguen especialmente a estes dous exemplares da raza frisona.

Central Lechera Asturiana rendeu así homenaxe a 50 anos de traballo cooperativo, toda unha traxectoria na que soubo cumprir o grande obxectivo da súa fundación en 1967: converterse nun produtor de leite a grande escala para evitar as grandes oscilacións dos prezos e garantir o futuro dos gandeiros.

02.2018 | Vaca Pinta n.º 1 | 41

Untitled-27 41

16/02/2018 00:53

A C T U A L I DA D e

Aira presenta a súa estratexia de futuro

O

programa do evento comezou cunha visita guiada polas instalacións que a cooperativa ten na localidade lucense de Taboada. O presidente de Aira, José Manuel Tellado, estivo acompañado polo presidente da Xunta de Galicia, Alberto Núñez Feijóo; a conselleira do Medio Rural, Ángeles Vázquez, e o director da entidade, Daniel Ferreiro, ademais doutros directivos e representantes institucionais.

Os datos oficiais reflicten o éxito desta iniciativa asociativa froito da fusión de catro cooperativas: Agris, Cogasar, Coelplan e Icos. Nun inicio, o plan de

Directivos da cooperativa organizaron o pasado 2 de febreiro un acto público para presentar o balance económico de 2017 e o seu plan de negocio para 2018, ao que asistiron o presidente da Xunta de Galicia e a conselleira do Medio Rural.

negocio estimábase ao redor dos 93 millóns de euros e, finalmente, logrou alcanzar os 96 millóns.

De cara a 2018, a estratexia de Aira é fiel aos principios da súa creación e fundaméntase en tres eixos primordiais: garantir a sustentabilidade, valorizar a produción dos socios e impulsar a comercialización. José Manuel Tellado manifestou durante o acto o seu orgullo pola creación deste proxecto cooperativo e destacou a importancia da colaboración con outras entidades que persigan a mellora do futuro dos gandeiros.

Asociados: máis de 2.500 agricultores e gandeiros

Centros de traballo: 14

Cifra de negocio: máis de 96,5 millóns de euros

Empregados: máis de 225

Fabricación de pensos: 200.000 toneladas

Produción de leite: máis de 310 millóns de litros ao ano

42 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_actualidade_aira_galego_03.indd 42

16/02/2018 00:55

Carretera de Santiago, km 5 27210 Lugo TelĂŠfono: 982 221 966 E-mail: correo@millarestorron.com www.millarestorron.com

A C T U A L I DA D E

Grande afluencia na terceira Xornada Top Gan A localidade lucense de Vilalba acolleu o 1 de febreiro a terceira Xornada Top Gan, organizada polo Foro Agro-Ganadero e CLUN co patrocinio de Agrobank, Boehringer, Lallemand e Euronit. O acto contou coa asistencia duns 350 profesionais que tiveron ocasión de coñecer a situación actual e as claves da produción neste sector para os próximos anos.

D

espois da inauguración a cargo do coordinador do Foro AgroGanadero, Alejandro Vicente, e o presidente de CLUN, José Ángel Blanco, abriu a quenda de conferencias o catedrático emérito da Universidade Politécnica de Madrid (UPM) Carlos Buxadé cunha charla que titulou “O preocupante presente e o complexo futuro do sector de vacún de leite”.

Buxadé abordou a situación do sector en España e a súa posición no conxunto de Europa. Neste sentido incidiu en que o sector español só representa un 4 % da produción de leite na UE –fronte ao 20 % de Alemaña ou o 16,7 % de Francia–, polo que se necesita máis apoio institucional para “facernos oír no ámbito europeo, do que dependemos en gran medida”.

En Vaca.tv

Intervención de Carlos Buxadé

En canto ás perspectivas futuras, Buxadé asegura que é necesaria unha colaboración “íntima e real” entre produtores e industria fronte á distribución, así como a necesidade de “estruturar unha verdadeira cadea de valor” que asegure unha remuneración xusta para todos os elos e que garanta os prezos para o gandeiro.

SECADO SELECTIVO E PRODUCIÓN DE FORRAXES DE CALIDADE O veterinario Luis Miguel Jiménez, de Servet Talavera, expuxo unha serie de recomendacións do secado das vacas e o uso de seladores internos dentro do marco de uso responsable de antibióticos. Este manual de boas prácticas é froito dunha reunión internacional de expertos en mastite cuxo obxectivo é proporcionarlles a produtores e veteri-

narios unha guía sobre a terapia de secado, facendo fincapé no uso prudente de antibióticos.

Entre as conclusións deste documento de consenso están a recomendación do uso de selador interno en todas as vacas, o diferente manexo segundo se trate de explotacións de alto ou baixo risco e o papel dos veterinarios como encargados do asesoramento para facer terapia de vaca seca selectiva fronte á terapia convencional.

Luis Queirós, de Lallemand, centrou a súa intervención en como producir forraxes de calidade e o seu impacto na produción de leite. Abordou os obxectivos claves no proceso de ensilaxe e explicou como se deben realizar as diferentes fases para que as forraxes manteñan as súas características nutricionais e se produzan as menos perdas posibles. Queirós incidiu na importancia da compactación e na calidade dos plásticos para evitar a entrada de aire, así como no manexo da fronte para reducir ao máximo a exposición ao osíxeno.

XESTIÓN TÉCNICA E COMPOSICIÓN GRAXA DO LEITE

José Ángel Purriños e Alejandro Vicente inauguraron o encontro

Despois dunha breve pausa para o café, o técnico de CLUN Alfonso Gorís dáballe inicio á segunda parte do encontro cunha charla na que falou da importancia da xestión nas explotacións de leite.

44 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_actualidad_topGan_galego_03.indd 44

20/02/2018 18:08

A C T U A L I DA D E

Luis Miguel Jiménez

Gorís asegura que, se ben os gandeiros españois souberon adaptarse á evolución do sector en canto a xenética, benestar, equipamentos, calidade das forraxes etc., a gran carencia segue sendo o manexo dos datos.

Esta situación adquire unha gran relevancia hoxe en día, xa que os produtores teñen que lidar coa flutuación dos prezos, o que dificulta a planificación e as decisións de investimento. Neste sentido, Gorís insistiu en que “ser capaz de manexar a volatilidade dos prezos do leite é un compoñente clave para as ganderías exitosas do futuro” e para iso existen unha serie de boas prácticas, como manexar ben os fluxos de caixa, coñecer o punto de equilibrio da granxa e facer xestión técnica da explotación. Á súa vez, para facer esta xestión enumerou varios índices a ter en conta, entre eles a eficiencia alimentaria (quilos de leite producido corrixido por quilos de materia seca inxerida), que debe ser maior a 1,45 con dous muxidos, e o ISCA, que relaciona os ingresos sobre os custos de alimentación e permite preguntarse se o custo dos alimentos por vaca é acorde ao nivel de produción.

Miguel Ángel Majano

Luis Queirós

Gorís concluíu a súa intervención insistindo en dúas ideas: “Manexar unha empresa é un desafío” e “a eficiencia debe vir antes que a expansión”.

A continuación, o profesor da UPM Miguel Ángel Majano expuxo unha conferencia que titulou “Alternativas nutricionais para mellorar a composición graxa do leite”.

Durante a súa exposición foi enumerando diversos aspectos que poden reducir o nivel de graxa e lembrou que as eleccións xenéticas marcan a porcentaxe butírica: “As cotas lácteas forzáronnos a elixir animais moi produtivos en leite, pero pouco produtivos en graxa”. A cuestión agora é se desde o punto de vista económico compensa cambiar a selección cara a animais máis produtivos en graxa ou, incluso, orientados a outro tipo de leite que está a ser demandando no mercado, coma o A2A2 (máis dixestible) ou o leite kappa caseína (máis rendible para a industria).

Por último Agustín Diadosa, xerente de área da empresa Euronit, presentoulles aos asistentes diferentes solucións de illamento e limpeza en cubertas de naves gandeiras.

Alfonso Gorís

CLAUSURA A xornada quedou clausurada coa intervención de Emilio Manuel Barreiro, director territorial de AgroBank, que aproveitou para falar dos compromisos de CaixaBank co rural galego, e Ángeles Vázquez, conselleira do Medio Rural da Xunta de Galicia.

No seu discurso, Vázquez sinalou que o sector de vacún de leite entrou nunha “fase de estabilidade” debida ao afianzamento de diferentes proxectos de transformación do leite en Galicia e ao nacemento de grupos cooperativos, como CLUN, cuxo obxectivo é ser máis eficaces e ter máis peso no mercado.

Sobre a normativa de xurros, a responsable do Medio Rural sinalou que o seu departamento está a elaborar unha serie de excepcionalidades que se publicarán en breve a través dunha resolución da consellería. Entre elas destacan as relacionadas co relevo dos terreos agrarios, o seu tamaño ou as condicións meteorolóxicas de aplicación destes produtos.

Pediulles “tranquilidade” aos gandeiros e asegurou que, por agora, “non é necesario facer investimentos neste tema”, xa que “en Galicia non hai contaminación e estamos a traballar no tema”.

Ángeles Vázquez e Emilio Manuel Barreiro no acto de clausura

02.2018 | Vaca Pinta n.º 1 | 45

vacapinta001_actualidad_topGan_galego_03.indd 45

20/02/2018 18:08

a c t u a l i da d e

O futuro dos sistemas de produción agrogandeiros, foco da xornada SmartFarm

En Vaca.tv

Xenética e calidade do leite nas granxas ecolóxicas A Xornada de Produción Gandeira Ecolóxica, organizada por Campoastur e EcoFeed, tivo lugar o 25 de xaneiro en Santiago de Compostela.

D

O Centro de Promoción Rural EFA Fonteboa organizou un encontro o pasado 18 de xaneiro no que se presentaron distintas ferramentas de xestión e control dirixidas a varios ámbitos das explotacións leiteiras.

urante a rolda de intervencións Santiago Sousa, dos servizos agronómicos de CLUN, centrouse na xestión de parques de maquinaria de cooperativas agrarias mediante programas de xestión de frotas e GPS. Pola súa banda, Daniel Reboredo, de Autofarm, explicou o relatorio titulado: “Monitorización e control dixital intelixente das explotacións agropecuarias”.

O programa da xornada tamén incluíu a explicación de diferentes ferramentas dixitais. Rafael García, de CLUN, encargouse de expor as características de diversas aplicacións interesantes para a xestión de granxas e Bernabé Grille, de Elmega, centrouse no sistema Smartbow, para o control da reprodución, a localización e a ruminación dos animais.

O

primeiro en intervir foi o presidente da Sociedade Galega de Pastos e Forraxes, Eloi Villada, para falar da nova PAC, a relevancia das medidas agroambientais e a produción ecolóxica.

Jaime Magdalena, da Aula de Produtos Lácteos de Lugo, continuou cun relatorio no que revelou os factores que inflúen na calidade do leite e que tipo de leite interesa producir. Por último, Stéphane Fitamants, de Global Genetics, finalizou o encontro explicando como se debe realizar unha correcta planificación da orientación xenética nas granxas de vacún leiteiro ecolóxico.

En Vaca.tv

Vila Real acolleu o II Encontro de Nutrición de Bovinos Organizado pola Asociación de Estudantes de Medicina Veterinaria da Universidade de Trás-os-Montes e Alto Douro, celebrouse entre os días 16 e 17 de febreiro.

A

segunda edición do Encontro Técnico-Científico de Nutrición de Bovinos, que estivo orientado a varias áreas da alimentación animal, contou con conferencias de diferentes profesionais do sector para explicar as últimas novidades e estudos relacionados con esta materia.

En Vaca.tv

Juan Cainzos

Entre os relatores presentes podemos destacar a Quim Baucells, que se centrou na importancia do manexo como clave do éxito; Josep Roquet, de Alltech, quen explicou novas estratexias para a nutrición dos bovinos; Javier López, de Kemin Ibérica, que desenvolveu a charla titulada “Aminoá-

Josep Roquet

cidos e reprodución” ou Juan Cainzos, de Elanco, que falou dos efectos da inmunodepresión no proceso produtivo das vacas.

A reunión de diferentes actores da produción animal fixo posible o intercambio de experiencias e coñecementos moi variados.

46 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_actualidade_fonteboaEcoloxica_galego_02.indd 46

21/02/2018 13:24

PROGRAMA DE CRUZAMIENTO

La alternativa rentable

ÚNICO

programa de cruzamiento

PROBADO en el mundo

Alan y Ben Andersen

SEAGULL BAY Idaho (EE. UU.)

2.200 vacas ProCross en ordeño Criadores de Supersire, Headliner, Silver...

www.procross.info Para más información: www.procross.info www.procross.info Para más información: www.procross.info Distribuido en España por Global Genetics

Distribuido en Galicia por SERGEGA | Manuel Reixa: 610 526 785 Distribuido en Galicia por SERGEGA | Manuel Reixa: 610 526 785 | Noel Balsa: 619 760 916 Distribuido en Galicia por SERGEGA | Manuel Reixa: 610 526 785

vacapinta001_proCross_galego.indd 47

Telf: 91 637 34 78 | E-mail: procross@globalgenetics.es

16/02/2018 00:48

NA GRANXA

PENA GUISANDE SC. O PÁRAMO (LUGO)

En Vaca.tv

José Manuel López, propietario de Pena Guisande, co seu fillo Adrián

Pena Guisande, quen dá máis?

A súa fiel asistencia ás poxas galegas máis recentes, apostando decididamente por facerse cos animais de mellor xenética, fíxoos coñecidos en todo o sector. A paixón de Adrián pola gandería e a longa experiencia dos seus pais foron os motores para o constante crecemento e a modernización desta explotación lucense.

A

incorporación de xuventude e a mellora xenética caracterizan a explotación Pena Guisande, situada na parroquia de Friolfe, no municipio lucense do Páramo. José Manuel López Díaz e Purificación Díaz Boado, os seus propietarios, traballan diariamente man a man co seu fillo Adrián. O irmán deste, Iván, é outro apaixonado da gandería e, aínda que a súa actual dedicación está tamén ligada ao sector, desexa incorporarse pronto ao proxecto familiar.

Os pais de Adrián iniciáronse na produción de leite nos anos 80, cando o seu avó abandonou a súa explotación de carne. Desde entón, ano tras ano foron sumando en experiencia e en número de animais. En 2010 deciden prescindir da súa sala de espiña de peixe e instalar o seu primeiro robot de muxido. Contentos cos resultados, as súas ganas por seguir crecendo aní-

maos en 2016 a ampliar as instalacións e constrúen unha segunda nave cun novo robot, un investimento que lles facilita dobrar a capacidade, o número de vacas e, en definitiva, a produción.

Así, a día de hoxe Adrián e os seus pais coidan un total de 230 animais, dos que 115 son vacas de produción. A media cando visitamos a explotación, o pasado mes de xaneiro, estaba en 38,5 litros por vaca e día, cunhas porcentaxes do 3,70 % de graxa e o 3,35 % de proteína e un reconto que se aproxima ás 140.000 células somáticas.

DECIDIDOS NAS POXAS Gran parte do seu rabaño foi comprado en poxas. Adrián e a súa familia animaron as máis importantes do panorama galego e convertéronse nos

Localización: Friolfe, O Páramo (Lugo) Propietarios: José Manuel López e Purificación Díaz Traballadores: 3 N.º total de animais: 230 Vacas de produción: 115 Media de produción: 35,8 litros vaca/día Porcentaxe de graxa: 3,70 % Porcentaxe de proteína: 3,35 % RCS: 140.000 cel./ml Superficie agrícola: 60 ha Prezo do leite: 0,30 €/l (prezo base)

grandes protagonistas das máis recentes, apostando con decisión por levar para a casa os mellores animais postos á venda. Así nos confirma Adrián o porqué da súa elección: “Decidímonos por este sistema de compra, en primeiro lugar, porque sabemos que os animais están perfectamente controlados en canto a enfermidades, veñen mirados de todo, non temos tanto risco e, en segundo lugar, pola comodidade”.

Segundo nos conta, compran uns 20 ou 25 animais por ano e participan nas seis ou sete poxas galegas máis coñecidas: “Adoitamos traer cinco ou seis animais de cada unha en función dos que nos gusten e as probas que teñan, pero tamén compramos algúns animais soltos a certas granxas. Gústanos adquirir, sobre todo, vacas paridas e tamén

48 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_enLaGranja_penaguisande_galego_03.indd 48

17/02/2018 02:35

na granxa

“ADOITAMOS traer cinco oU seis animaIs de cada POXA en función dos que nos gusten E as probas que teñan”

Teñen dous robots de muxido, un en cada nave

algunhas xovencas, pero menos”. En total levan comprados en poxas uns 65 animais.

INSTALACIÓNS E LOTES O crecemento da empresa familiar non só se demostra no aumento do rabaño senón tamén na ampliación das súas instalacións. A nave inicial foi modificada en varias ocasións e hai tan só dous anos que construíron a parte máis nova da granxa.

A distribución é sinxela. Nas instalacións antigas manteñen as vacas de baixa produción e as secas nun total de 75 cubículos con cama de colchón de goma e sistema de parrilla. Na nave nova teñen capacidade para outras 80 prazas e están as vacas de alta produción, en cubículos con camas de carbonato granulado e limpeza con arrobadeira, e a recría, en cama quente de palla e parrilla.

Para a recollida de xurro teñen dúas fosas, unha propia e outra alugada, cunha capacidade total de 600.000 litros, volume que se lles queda pequeno. Tanto é así que xa teñen concedida outra de 2.200.000 litros no último plan de mellora da Xunta de Galicia.

O benestar dos seus animais é outra das súas preocupacións. “Poñer cepillos en ambas as naves e camas de carbonato foi un gran cambio para nós e as vacas notárono moitísimo. Antes tiñamos cama de area e desgastábanos bastante os cascos”, explica Adrián.

Fan as camas tres veces ao día e límpanas e énchenas de novo cada 7-10 días. En canto á ventilación, a nave nova xa é bastante aberta e para pa-

liar este tema na parte vella instalaron un sistema mecánico de aireación. A maiores teñen colocadas varias cámaras por toda a granxa para controlar o rabaño en todo momento.

MUXIDO CON ROBOTS Fai xa sete anos da robotización desta granxa. Adrián comenta que “nese momento había que facer un gran cambio: modernizar a sala que tiñamos ou apostar polo robot. Decidímonos polo sistema do robot”.

Ao principio comezaron muxindo unhas 55 vacas e agora coa ampliación están nas 115, cunha media de 2,9 muxidos vaca/día. O mozo gandeiro lucense subliña que “este sistema permítenos moita máis liberdade, as vacas están máis cómodas e elas móxense cando o necesitan. A nós parécenos que están moito máis a gusto”; de feito, a media de produción aumentou de maneira importante e na última campaña lograron unha produción media anual de 12.106 kg vaca/ano.

PLAN NUTRITIVO En Pena Guisande fan catro racións diferentes: unha para as vacas en produción, outra para as secas, unha terceira para xovencas adultas e unha última para xovencas pequenas. Para as frisonas en lactación elaboran unha ración

composta por 24 kg de silo de millo, 19 kg de herba, 10 kg de penso e 0,5 kg de palla, que combinan cunha media de 5 kg de penso subministrados polo robot. “As de alta produción chegan a comer ata 9 kg de media, as de baixa, segundo a súa produción, e as próximas ao secado, depende, 1,5 ou 2 kg”, di.

A alimentación das vacas secas é practicamente todo palla, con 3,5 kg de penso e 2 kg de melaza. A ración das xovencas diferénciase desta maneira: a das adultas, a partir dos 15 ou 16 meses, componse de herba seca, silo de herba e 3,5 kg de penso, e a das máis pequenas, a partir dos tres meses, faise de maneira máis personalizada en función da idade e dos pensos que necesiten.

En canto á recría, manteñen os animais acabados de nacer en boxes individuais para alimentalos con calostro durante os primeiros catro días. Pasado este tempo subminístranlles leite en po á man tres ou catro días máis e a partir de aí xa os pasan á amamantadora, situada nun box colectivo con cama quente e acceso ao campo. A desteta realízana máis ou menos aos tres meses.

Para conseguir parte destas racións cultivan un total de 60 hectáreas, a gran maioría con raigrás e tan só 15 hectáreas con millo, pois os terreos e a zona non teñen as mellores características para este cultivo. Preparan cada día a ración das vacas en produción e cada dous, as dúas de xovencas e a das secas, nun carro unifeed que comparten con outras 15 ganderías da parroquia a través dunha cooperativa de utilización de maquinaria agrícola (CUMA) grazas á cal dispoñen tamén de diversas máquinas de laboreo.

Comparten o carro unifeed con outros 15 gandeiros da parroquia

02.2018 | Vaca Pinta n.º 1 | 49

vacapinta001_enLaGranja_penaguisande_galego_03.indd 49

17/02/2018 02:35

na granxa Cubículos con carbonato granulado para o lote de alta produción

O benestar animal, obxectivo da nave nova

Silos feitos con forraxes propias e compradas

ao principio comezaron muxindo unhas 55 vacas e agora coa ampliación están nas 115, cunha media de 2,9 muxidos vaca/día

Nave antiga con parrilla e camas de goma

MELLORA XENÉTICA No ámbito reprodutivo, a media de inseminacións por preñez do conxunto do rabaño é de 3,3 doses, 2 en xovencas; o intervalo medio entre partos alcanza os 380 días e a primeira inseminación realízana aos 18 meses, aínda que están intentando rebaixala aos 16,5 ou 17 meses. Os robots de muxido facilitan a detección de celos e en caso de atraso nalgunhas vacas aplican os tratamentos hormonais habituais.

En canto á utilización de seme sexado e ao implante de embrións, Adrián afirma: “Estamos utilizando todo o seme sexado en xovencas e tamén en vacas puntuais. Co implante de embrións estamos empezando, xa fixemos algúns, pero queremos seguir con esta técnica para facérllelos aos nosos animais e implantalos nas nosas propias xovencas”.

A mellora xenética de todo o rabaño é un dos obxectivos principais a día de hoxe en Pena Guisande. Están a apostar fundamentalmente por dous parámetros: o tipo e a produción. Con base neles seleccionan os seus sementais e confían, ademais, nos servizos técnicos de apareamento que lles ofrece Africor Lugo.

“Adoitamos escoller os menos touros posibles e os que mellor se nos adapten

Box colectivo con amamantadora para a recría

á explotación. Agora mesmo estamos a traballar con Kingboy, Montross, Beemer, Supertoro, Happy e Colinpen”, destaca tras explicarnos que, de momento, seguen confiando máis nos sementais probados que nos xenómicos.

O resultado desta selección é unha media ICO de 2.183 puntos e unha cualificación morfolóxica media de 81,5.

FUTURO O leite das vacas de Pena Guisande é recollido por Celega, empresa que á súa vez lle vende a Mercadona. Adrián explícanos, durante a nosa visita á súa explotación, que teñen contratos anuais e que están a recibir por cada

litro un prezo base de 0,30 euros, unha cifra que poden chegar a incrementar ata os 0,32 euros entre primas e calidades.

Os seus plans a curto e medio prazo son continuar cara a adiante e seguir medrando. Polo momento xa teñen previsto cambiar o tanque de leite porque o que teñen estáselles quedando pequeno. Iso si, ante a pregunta sobre o porvir do sector, apunta que “o futuro para a xente nova é bastante difícil. O leite está a moi baixo prezo para o traballo que temos e os custos de produción que implica aquí en Galicia. Se subise algo de prezo, aos gandeiros cambiaríanos moito a vida”.

50 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_enLaGranja_penaguisande_galego_03.indd 50

17/02/2018 02:35

Consulte finanCiaCión hasta 12 meses sin intereses Como siempre, los primeros DesDe 1975 arrobaDera

colchones elMega Y pisos goMa patios

(Con rueDas, iDeal para establo Con Cama De arena)

• inDiviDuales o Continuos

Confort, DuraCión, suaviDaD e impermeabiliDaD

Calidad y limpieza con el mínimo consumo

Con nuestras nuevas camas para arena gaste solo la arena imprescindible

*

robot eMpujador de forraje robot barreDor De restos

arrimaDor mezClaDor De ComiDa • arriMa, airea Y barre fÁCilmente • reduce Y facilita tu tiempo De trabajo en el establo • evita la fermentaCión De la ComiDa al airearla

• Mejor acceso al coMedero • Mejor ingestión siMple · intuitivo · guiado seguro

Consulte precios sin compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

vacapinta001_publicidade_elmega.indd 51

12/02/2018 13:53

DAIRY XL: O EQUIPO LELY PARA AS EXPLOTACIÓNS DE MÁIS DE 500 VACAS O equipo de Dairy XL está a disposición das explotacións lácteas que desexen automatizarse e crecer nun futuro. Ademais, todos os gandeiros que queiran crear unha nova explotación automatizada poden confiar no asesoramento experto de Dairy XL. A conexión entre persoas, animais e tecnoloxía axúdalle á granxa a producir a maior cantidade de leite da máxima calidade e da forma máis eficiente posible.

O PRINCIPIO DE DAIRY XL O establo deixou de ser o lugar onde se leva a cabo o muxido para converterse no lugar onde se leva a cabo a xestión. Este é un principio importante no noso concepto de establo. Dairy XL permítelle ir un paso máis aló na automatización da súa explotación láctea. Analizamos xunto a vostede a mellor maneira de incorporar a automatización ao seu negocio. Posteriormente, os nosos colegas de Farm Management Support axúdannos a alcanzar e conservar ese crecemento a través do modelo de automatización escollido.

As vacas desempeñan un rol fundamental na automatización e na adaptación das rutinas diarias. O seu comportamento, a súa saúde e o seu ciclo de lactación son, xunto con toda a información sobre o seu gando almacenada no noso sistema de xestión Lely T4C, os factores clave á hora de equipar ou reequipar a súa explotación gandeira e o seu traballo.

FLEXIBILIDADE E MARXE DE CRECEMENTO Se o crecemento é un dos seus obxectivos, pode alcanzalo pasiño a pasiño ou a grandes zancadas. O noso sistema de muxido automatizado adáptase á súa estratexia.

Os custos mantéñense en niveis manexables e adecúanse mellor ao patrón de uso diario dos nosos produtos. Un crecemento lento e progresivo arroxa resultados garantidos.

Sexa cal sexa a súa elección, nós axudarémoslle a levala a cabo. En Lely Finance ofrecémoslle opcións de financiamento que lle proporcionan un maior grao de flexibilidade e marxe de crecemento. Un bo financiamento permítelle investir sen perder liquidez.

Un exemplo perfecto de crecemento progresivo atopámolo nas granxas Hemdale, nos EE.UU. Aquí alcanzouse con éxito o obxectivo de crecemento a longo prazo.

No gráfico adxunto pódese observar a automatización progresiva da granxa ao longo de varios anos.

Por iso, os nosos consellos e métodos de traballo baséanse sempre en tres principios fundamentais: 1. A vaca non ten horarios.

2. A vaca é o centro de todo.

3. Mellorar a xestión permite aumentar a eficiencia.

Con iso logramos mellorar o resultado final, tanto en termos da produción leiteira coma do seu negocio en xeral.

O crecemento paso a paso

19

Número

20

17

15

12

13

10 5

4

0 2007

2009

2010

2014

2015

Parque Robots

vacapinta001_publirreportaje_lely_galego_01.indd 52

16/02/2018 11:24

ES14001-DE

A innovación ao servizo da gandería

AGROTEC ENTRECANALES SL LELY CENTER OUTEIRO DE REI 27150 OUTEIRO DE REI (LUGO) Tel. + 34 609 85 77 09 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com

O MELLOR SERVIZO O MÁIS PRETO POSIBLE Lely baséase no seu coñecemento das tecnoloxías máis avanzadas e das técnicas de diagnóstico máis recentes. Lely garante que só técnicos certificados interveñen no voso sistema de muxido automatizado.

EVOLVE. www.lely.com

vacapinta001_publirreportaje_lely_galego_01.indd 53

ES14001-DE-advertisement-Frisona Espanola-210x297-TL.indd 1

innovators in agriculture

16/02/2018 11:23

31-Jan-14 09:19:30

internacional

En Vaca.tv

“A xenética é a miña paixón e nese ámbito no Canadá vin un mundo que non crin que pudiese ser real” Avelino Souto Rozados (Lalín, 1998) é un dos rostros máis coñecidos do sector gandeiro galego e español e, quizais agora, despois da súa estadía no Canadá, tamén o empece a ser fóra das nosas fronteiras.

O indubidable é que a este mozo lalinense ganas de aprender, afán aventureiro e ilusión pola profesión non lle faltan.

En canto á base territorial, Avelino afirma que a maioría das granxas dispoñen da superficie suficiente para o mantemento dos seus rabaños: “Para facernos unha idea, Quebec é moi parecida a Francia. As explotacións teñen os terreos nos arredores, como moito cruzas unha estrada e xa está.

Non hai distancia, está todo xunto”.

Non obstante teñen o hándicap da neve, xa que de novembro a abril os campos están cubertos por un manto branco. Os meses restantes sementan pradeiras ou millo, e a este respecto puntualiza: “Din que o millo se lles dá ben, pero se viñesen aquí e viran as nosas producións botarían as mans á cabeza porque aquilo é moi pequeno, con pouca mazaroca…”.

Ademais, explica que hai produtores dedicados unicamente á venda de forraxes, “explotacións que non teñen vacas ou incluso que as venderon e os terreos, en vez de alugalos, seméntanos para logo comercializar o que producen”.

PERSISTENCIA DO SISTEMA DE COTAS Polo que Avelino puido comprobar, os gandeiros canadenses están moi contentos co sistema de cotas que regulariza o sector: “Están moi limitados coas producións, pero, a diferenza do que ocorría aquí cando as tiñamos, eles cobran moi ben o leite e queren seguir con este sistema, aínda que son conscientes da presión que están recibindo por parte dos EE. UU. e de Europa para liberalizar o mercado”.

PROTECCIÓN PARA TODOS OS OPERADORES DO MERCADO

O

noso protagonista estivo de maio a outubro do ano pasado na Ferme Malic, unha das explotacións máis recoñecidas de Quebec pola xenética dos seus animais. Falamos con el desta experiencia, do sistema de produción canadense e dos seus plan futuros.

A GANDERÍA EN QUEBEC A Ferme Malic está en Lévis, a uns quince quilómetros da cidade de Quebec.

Trátase dunha zona gandeira arredor do río San Lorenzo, pero con explotacións bastante dispersas entre si. O tamaño medio das explotacións é dunhas 50-60 vacas en muxidura, pero, segundo Avelino, a tendencia é a aumentar.

Os animais adoitan estar en sistema canadense –cada un suxeito na súa pra-

Ao redor dun terzo das vacas de Malic son excelentes

za–, o cal lles permite un manexo máis individualizado: “É un sistema onde priman a comodidade e o lucimento dos animais. No Canadá é moi común que os laven e os pelen, aínda que non vaian a concursos, simplemente por benestar e porque vén o calificador”.

As producións están moi regularizadas a través das cotas, de maneira que un gandeiro non pode decidir de hoxe para mañá que quere transformar a súa materia prima; tería que solicitarllo ao Goberno e é un proceso complexo, posto que os mercados xa están destinados a uns operadores determinados. “Chamoume moitísimo a atención que todas as explotacións que eu vin lle vendían o leite á mesma empresa. Digamos que os produtores están protexidos coas cotas, pero tamén o está a xente que produce queixos, que vende leite fresco ou o que sexa”, explica.

A IMPORTANCIA DA XENÉTICA Para o mozo lalinense hai tres aspectos que caracterizan en boa medida o sector: a xenética, a paixón polo seu traballo e o sistema produtivo. Avelino

54 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_internacional_avelinoCanada_galego_03.indd 54

17/02/2018 02:41

internacional

di que no Canadá todas as explotacións traballan con embrións, xa sexa en maior ou en menor medida, pero que todas poñen algún embrión cada ano.

“A xenética é algo no que sempre crin, é a miña paixón, e nese ámbito no Canadá vin un mundo que non crin que puidese ser real. Alí todas as explotacións teñen esas ansias por mellorar, en cambio aquí, na maioría dos casos, isto non pasa”, lamenta. Non en van existen numerosas ganderías que viven case exclusivamente da xenética, como a Ferme Malic: “Venden o leite e, evidentemente, é un ingreso a maiores, pero eles non ven a súa explotación sen vender xenética; teñen claro que non sería viable”, di.

PAIXÓN POLA PROFESIÓN Preguntámoslle a Avelino con que se quedaba da súa viaxe ao Canadá e responde, rotundo, que “con ese orgullo e esa paixón por ser gandeiros”, sentimentos que, para o seu entender, se deberían extrapolar ao noso sector. Conta que alí esta profesion está moi valorada

pola sociedade “porque eles mesmos son os primeiros que se fan respectar”, e formula a seguinte reflexión: “Aquí moitas veces queremos empezar a casa polo tellado e eu pregúntome: E se primeiro nos damos a respectar nós e despois igual o resto nos fai valer?”.

Interior da nave de produción da Ferme Malic

CLAVES DO SISTEMA PRODUTIVO A rotación de cultivos herba-millo non é tan habitual no Canadá como o é aquí.

En moitas explotacións, sobre todo as que viven da xenética, os animais son alimentados exclusivamente de forraxes secas e penso. “En Malic dánlles só forraxes e pensos, e teñen unha media de produción de 35-36 litros de leite”, explica Avelino, pero tamén sinala que lles subministran “penso cinco veces ao día” a través dun robot que vai pasando por diante das vacas e lle vai dando a cada unha a cantidade que lle corresponde.

Extrapolar este sistema para Galicia é algo que non ve viable, xa que as estabulacións libres non permiten facer unha alimentación á carta para cada animal: “É complicado, porque non se trata só

O tamaño medio das explotaciÓNs en Canadá É dunHas 60 vacas en MUXIDO, AÍNDA QUE a tendencia É a aumentar dos alimentos que reciben, senón que inflúen o manexo e o traballo individualizado, é dicir, eles alcanzan estas producións sen millo, pero hai vacas que cando están paridas comen moito máis que outras. A comida é a mesma para todas, pero existe moita variación nas cantidades”.

EMBRIOVET SL es un equipo veterinario especializado en servicios de transferencia embrionaria en ganado bovino de leche y de carne Le ayudamos a desarrollar el programa genético de su explotación: Diseño del programa genómico Creación de índices genéticos personalizados Asesoramiento genético completo. Programa de acoplamientos Programa de Transferencia de embriones: Flushing y transferencia o congelación de embriones Producción de embriones in vitro: OPU-FIV Comercio de embriones: Nacional Importación/Exportación

www.embriomarket.com

administracion@embriovet.com 981 791 843 649 239 488

• 2 laboratorios móviles con base en Galicia • Servicio en toda la península e islas españolas • Veterinarios especializados en tecnologías reproductivas al más alto nivel 02.2018 | Vaca Pinta n.º 1 | 55

vacapinta001_internacional_avelinoCanada_galego_03.indd 55

17/02/2018 02:41

internacional

A HISTORIA DE FERME MALIC No Canadá cando uns gandeiros se xubilan véndenlles as instalacións a outros máis novos; sempre hai alguén desexoso de facerse cunha granxa para iniciar o seu propio negocio. Así foi como Marc Drapeau e Caroline Bérubé adquiriron esta explotación en 2011.

Ferme Malic comezou sendo un centro de recría, pero a raíz desta actividade empezaron a ter as súas propias xatas. “Co tempo as vacas ían parindo, eles non tiñan instalacións para muxir e trasladábanas a diferentes sitios onde poder facelo, ata que finalmente decidiron facer unha granxa de leite”, conta Avelino. Construíron unha nave con capacidade para 30 vacas, empezaron muxindo seis e na actualidade teñen todas as prazas ocupadas: “Teñen un número de vacas fixo e outro que vai rotando porque hai moitas xovencas que son receptoras, é dicir, póñenlles o embrión, paren e logo vanse. A día de hoxe os cen animais que teñen son todos propiedade deles dous”, expresa.

MANEXO DO GANDO En Malic os animais permanecen en boxes de dous en dous desde a desteta ata a inseminación. Para practicárllela pásanos a unha praza en sistema canadense e nela están ata que lles diagnostican a preñez e se van para fóra. “No inverno hai unha nave onde os gardan e no verán están entrando e saíndo continuamente. Uns días antes de parir trasládanos a boxes individuais con cama de palla e despois do parto pasan á nave principal das vacas de leite”, explica Avelino.

O manexo dos exemplares que levan aos concurso é un pouco diferente: “Eses téñenos sempre en boxes dentro da nave e lávanos e paséanos a diario. A pesar de que todos están moi coidados, digamos que os de competición o están un pouquiño máis”, puntualiza.

LIMPEZA E COIDADOS EXTREMOS Conta Avelino que as rutinas diarias na Ferme Malic se basean en “lavar, pelar e domar os animais e en ter as instalacións impecables”. En xeral, afirma que para os gandeiros canadenses é fundamental ter as granxas moi limpas: “Chegas ás explotacións e algunhas parecen xardíns, todo impecable, con flores…”.

os gandeiros están contentos co sistema de cotas porque, A PESAR DE estar moi limitados coas produciÓns, O prezo dO leITe É bo Marc Drapeau pelando unha xata

Exemplares de Malic preparados para concursar

As características climatolóxicas da zona, con temperaturas que chegan a -30 °C no inverno, fan que as granxas sexan completamente pechadas. No caso de Malic “teñen unha parede que está cerrada con ventiladores, aos que lles poñen unhas tapas no inverno e llelas sacan no verán. Estes ventiladores tiran do aire do interior e, como a nave está toda pechada, conseguen refrescala. No inverno o único sistema de ventilación é un sobretellado que se levanta un pouco para permitir a entrada do aire”, explica.

único problema que poden ter é que un animal non sexa capaz de quedar xestante, pero porque se acabe das patas ou porque se quede sen un teto é moi complicado…”, explica.

En Malic venden, pero tamén compran moitas femias que empregan unicamente como receptoras. Nestes casos cómpranas con 11 ou 12 meses, implántanlles o embrión e, unha vez que paren, vanse da explotación.

Tamén conta Avelino que apostan polos touros xenómicos, pero con certas restricións: “Empréganos sobre todo para os animais que venden por índices, pero para os de tipo, que son a maioría, prefiren touros probados, que saben que non lles van fallar”.

A XENÉTICA, O SEU VERDADEIRO NEGOCIO

AMANTES DO TIPO

Malic é unha desas explotacións cuxa principal liña de negocio é a venda de xenética. “Durante o tempo que eu estiven alí facían un ou dous flushings ao mes e a maioría dos embrións estábanos enviando para Corea, algo que me chamou moitísimo a atención.

Alemaña tamén ten moita solicitude e despois están o Canadá e un pouco Francia”, afirma o mozo lalinense.

Na granxa quédanse unicamente cos exemplares moi bos; o resto véndeno despois do primeiro parto, polo que a taxa de reposición é moi baixa. “Moxen unhas 30 vacas, pero fixas teñen entre 15 e 20 e, desas, unhas 10 son excelentes. As vacas alí non se acaban, o

Os calificadores visitan as granxas cada cinco ou seis meses e, a diferenza de como se fai aquí, miran todos os animais, tanto os calificados coma os non calificados. Outra diferenza é que as vacas, aínda estando no mesmo parto, poden obter máis puntos en cada nova visita, todas excepto as excelentes, que teñen que volver parir para poder selo dúas veces.

Para Avelino o sistema de puntuación non é equiparable ao español: “Eu vía algunha vaca e preguntábame como non ía ser excelente. Estou seguro de que aquí o sería e alí non o é”.

Durante a súa estadía en Quebec tivo ocasión de estar co xefe dos calificadores do país e conta que este lle dixo que “ao mellor uns dous ou tres puntos de diferenza si os hai” entre ambos países, pero remarca: “Tampouco é

AS INSTALACIÓNS DE FERME MALIC

56 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_internacional_avelinoCanada_galego_03.indd 56

17/02/2018 02:41

902 990 020

pub_mecano.indd 57

13/02/2018 19:15

internacional

O sistema canadense prima a comodidadE E O lucimento dos animaIs, por Iso é moi común que os laven e os pelen de maneira habitual

que España teña unha puntuación demasiado frouxa. Hai outros países nos que a calificación é moito peor”.

CONCURSOS MOI COMPETITIVOS Avelino participou en varios concursos morfolóxicos durante a súa estadía no Canadá e, ademais, tivo a sorte de manexar a vaca campiona nun deles. Conta que durante o verán había competicións todas as fins de semana e que incluso algunhas coincidían os mesmos días. “O Royal e o Madison [EE. UU.] son os máis potentes, pero Springshow, Summershow e Maxville Show tamén o son… Despois hai concursos máis pequenos, pero segundo o meu parecer seguen sendo moi fortes”, manifesta.

No aspecto xenético, Avelino considera que “igual non buscamos cousas similares, pero quédanos moito que mellorar”. Asegura que en España hai vacas tan boas como algunhas do Canadá, igual que “alí tampouco todas son espectaculares”, aínda que, en termos xerais, “de chegar ás súas vacas boas estamos moi lonxe”.

Outro tema que lle chamou a atención foi a alta competitividade: “Hai bo ambiente, pero a rivalidade entre as explotacións é enorme e xa non só nos concursos, senón tamén por calificación. Quedei abraiado”.

Avelino destaca o entusiasmo e a preparación da xente nova, algo que non só aumenta o atractivo das competicións, senón que é indicativo da boa saúde da que goza o sector: “Parecíame incrible que nun concurso se puidesen xuntar máis de 250 manexadores”, expresa.

Especial admiración sentiu polo ímpeto dos máis pequenos á hora de saír á pista con todas as ansias de gañar. “Alí non hai problemas de traspaso xeracional, todo o contrario. A xente quérese quedar nas explotacións”.

A COMBINACIÓN EXCELENTE A pesar da súa xuventude, as súas múltiples viaxes ao estranxeiro achéganlle ao mozo lalinense unha visión global que lle permite decantarse polos aspectos do sector que máis lle gustan de cada país. Di que de Italia e do Canadá se queda co “fervor da xente nova polas vacas” e tamén co “orgullo” dos canadenses pola súa profesión. Elixe a base territorial francesa, non así a xenética e os animais, que se inclina polos do país canadense. Se falamos de apoio institucional, responde sen dubidar que se queda co sistema galo:

É frecuente que nas granxas haxa vistosos xardíns con flores

Instalacións de Ferme Malic

“Para min Francia, aínda que cos seus fallos e os seus problemas, é un país do que deberiamos copiar bastante no ámbito das axudas públicas. É un Estado que se preocupa moito de formar os seus gandeiros”. En canto ao sistema de incorporación da xente nova, “tanto en Francia coma no Canadá se te queres incorporar a unha explotación e acceder a unhas axudas, tes que ter unha formación agraria e creo que iso é bastante importante”.

Con todo, Avelino está convencido de que para avanzar é fundamental coñecer como se fan as cousas noutros sitios, ver mundo. “O que cambiou a miña percepción do sector nestes últimos anos, nos que estiven en Italia, Francia, Bélxica ou Canadá, foron precisamente as viaxes. Eu creo que iso é o máis importante, pero é algo ao que aquí lle temos moitísimo medo. Coñezo rapaces da miña idade que se queren quedar nas granxas e botábanme a min cara a atrás cando decidín ir ao Canadá… Parece absurdo, pero é a realidade porque a min pasoume”.

O SECTOR GALEGO A OLLOS DE AVELINO “Creo que temos un problema moi grave de imaxe e autoestima, vivimos nunha permanente crise non real […].

Teño 19 anos e durante toda a miña vida oín que o sector estaba mal”. Así de contundente se mostra Avelino e

argumenta que noutros países tamén atravesaron crises, algunhas peores, e que, en cambio, non expresan ese constante desánimo. “Todo isto estámosllo trasmitindo continuamente á sociedade e iso repercute en que os gandeiros, realmente, hoxe en día non temos relevancia na sociedade”. Di que non se trata de negar os problemas, senón de buscar solucións en vez de estar todo o tempo queixándose.

Nese sentido refírese á escasa forza do asociacionismo e o cooperativismo e cita países como Francia, Alemaña, Irlanda ou Canadá, onde estas estruturas gozan dun maior desenvolvemento e nos cales “nos deberiamos inspirar”, en vez de “buscar o beneficio propio e cada un á súa maneira”.

O FUTURO Na actualidade Avelino combina os estudos de Gandería e Asistencia á Sanidade Animal, que cursa na EFA Fonteboa (Coristanco, A Coruña), coa súa recente incorporación a Embriomarket. Aínda que o seu futuro máis próximo non pasa por integrarse na granxa familiar, ten claro que dela non se vai desvincular nunca; de feito, a súa ilusión é “algún día poder vivir da xenética e das boas vacas” e o seu soño, “poder ter aquí en Galicia unha explotación coma as do Canadá”.

58 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_internacional_avelinoCanada_galego_03.indd 58

20/02/2018 18:11

VANTAXES  Melloran a estrutura do solo, drenaxe, retención de auga e aireación, proporcionando un mellor ambiente de enraizamento das plantas.  Posúen calidades de liberación de nutrientes lenta. O material continúa a súa descomposición dentro do solo, reducindo a cantidade de nitróxeno e fosfato que pode orixinarse cos fertilizantes químicos.

PRODUTOS FERTILIZANTES

 Melloran a capacidade de traballo dos chans, especialmente arxilosos pesados.  Melloran a retención de auga nos solos lixeiros.

O seu contido en materia orgánica, nitróxeno e fósforo fanos especialmente atractivos para a elaboración de fertilizante no sector agroforestal.

Entre as súas variadas vantaxes hai que destacar que melloran a estrutura do solo, o seu grao de porosidade e a capacidade de retención de auga debido fundamentalmente á achega de materia orgánica. Ademais, proporciónalle ao solo nitróxeno, fósforo e potasio de liberación lenta, e, ao achegar cal, permite regular o pH do solo.

AGROAMB ten inscritos os diferentes produtos fertilizantes que elabora no Rexistro de Produtos Fertilizantes do Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente.

FERTILIZANTES AUTORIZADOS

 Melloran a resistencia á compactación do solo e á erosión.

CÓDIGO

TIPO

NOME COMERCIAL

F0001757/2022

Fertilizante orgánico NPK de orixe animal e vexetal

AGROTHAME ORGANITE START

 Reducen a necesidade de fertilizantes artificiais.

F0001894/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST

F0001895/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST START

 Regulan o pH do solo, ao achegar cal.

F0001896/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO START

F0001897/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO

F0001919/2023

Fertilizante órgano-mineral nitroxenado líquido

AGROTHAME ORGANITE N-LIQ

F0001925/2023

Fertilizante órgano-mineral NK líquido

AGROTHAME ORGANITE PURINE

F0001926/2023

Fertilizante órgano-mineral NP líquido

AGROTHAME ORGANITE LIQUID

F0001980/2023

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO ZEN

F0002420/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE AGRO

F0002421/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE SULFAGRO

F0002422/2025

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMOST

AGROAMB Ponte de Outeiro, 10 | 27256 Castro de Rei (Lugo) Teléfono (+34) 982 231 365 | Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com | Web www.agroamb.com

pub_agroamb_galego.indd 59

17/02/2018 03:29

INTERNACIONAL

EXPLOTACIÓN DE ÓSCAR E ROBERTO PONTE. SAN MIGUEL (OS AZORES, PORTUGAL)

O paraíso verde onde vive Gruta

En Vaca.tv

Roberto Ponte

Viaxamos a San Miguel, a denominada Illa Verde portuguesa, para coñecer a gandería dos irmáns Óscar e Roberto Ponte, na que habita a actual vaca gran campiona do concurso micaelense, a formidable ORP Atwood Gruta.

O

s terreos de Óscar e Roberto Ponte esténdense polas freguesías de Lomba da Maia e Furnas, esta última moi coñecida polo seu gran lago, o seu val con exuberante vexetación e as súas manifestacións volcánicas en forma de caldeiras naturais de augas ferventes e fumarolas.

As praderías atópanse a uns 500 metros de altitude e nelas crece a herba todo o ano. “O verán sempre é húmido, só co resío da noite xa hai pasto verde”, manifesta Roberto. O seu rabaño non coñece o estrés por calor, xa que durante o inverno o mercurio mantense ao redor dos 17 °C e na época estival non adoita superar os 25.

Este clima tan favorable propicia que os animais estean sempre fóra e que poidan pastar os 365 días do ano.

No caso das vacas de leite, a súa alimentación é suplementada con rulo prehenificado ou silo de herba a discreción, uns 17 quilos de silo de millo e entre 10 e 15 quilos de penso en función do seu estado de lactación e nivel de produción.

Para fornecerlles o silo dispoñen duns comedeiros ambulantes con rodas que van desprazando a medida que trasladan os animais. O penso distribúenllelo durante os muxidos, tarefa que fan nunha sala fixa á que acoden as vacas dúas veces ao día: ás seis da

Localización: Lomba da Maia (Ribeira Grande) Propietarios: Óscar e Roberto Ponte N.º total de animais: 200 Vacas de produción: 115 Media de produción: 9.500 litros vaca/ano Porcentaxe de graxa: 3,50 % Porcentaxe de proteína: 3,15 % RCS: 200.000 cel./ml Superficie agrícola: 63 ha Media de doses de seme por preñez: 1,7 IPP: arredor de 370 días Media de partos do rabaño: 3,5 Prezo do leite: 0,22 €/kg (prezo base)

mañá e ás cinco da tarde. “Muxir lévanos unha hora e quince minutos, xa que temos 14 puntos de muxido simultáneo e estamos sempre dúas persoas”, apunta Roberto.

O secado practícanllelo dous meses antes do parto. Nese momento sepáranas das vacas de lactación e a súa alimentación restrínxese ao que pastan complementado con silo de herba.

60 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_internacional_azores_galego_03.indd 60

17/02/2018 02:44

INTERNACIONAL

“NĂ“S NON TEMOS ESTABLO E A CAMA DAS VACAS É NATURAL, ESTĂ NO PASTOâ€?

MANEXO DA RECRĂ?A Na primeira fase as xatas alĂłxanse en boxes individuais onde, ademais de leite, reciben herba seca e penso de iniciaciĂłn. AsĂ­ estĂĄn ata os tres meses, momento no que son destetadas, saen ao campo e empezan a pastar.

Cando chega a ĂŠpoca de realizarlles a primeira inseminaciĂłn –“ao redor dos 17 mesesâ€?, di Roberto– traslĂĄdanas a unha ĂĄrea que teĂąen mĂĄis ĂĄ man para detectarlles mellor os celos.

INSTALACIĂłnS e SUPERFICIE As estruturas fĂ­sicas desta ganderĂ­a redĂşcense ĂĄ sala de muxido, a un comedeiro para as vacas en lactaciĂłn e a un pequeno parque para a recrĂ­a mĂĄis nova. O resto da actividade transcorre nos pastos: “NĂłs non temos establo e a cama das vacas ĂŠ natural, estĂĄ no pastoâ€?, subliĂąa este produtor azoriano.

As vacas pastan os 365 dĂ­as do ano

DispoĂąen de 63 hectĂĄreas de terreo, das cales destinan 20 a pastoreo das vacas de leite, outras 20 ao mantemento da recrĂ­a e ao cultivo de millo e as 23 restantes ĂĄ produciĂłn de herba. Os tra-

ballos agrĂ­colas contrĂĄtanos con empresas externas especializadas, pois eles sĂł dispoĂąen dun tractor e unha pa para alimentar ao gando.

FertirrigaciĂłn

Agralia y Aresa se unen para ofrecer al agricultor gallego una gama completa de fertilizantes lĂ­quidos a medida,, que se ajustan a las necesidades concretas de cada suelo y cultivo.

Creciendo juntos.

Carretera San SebastiĂĄn - Tarragona N 240, km 118,3. 22540 AltorricĂłn (Huesca) 7HOI Ĺ&#x; IHUWLOL]DQWHV#DJUDOLD HV

www.agralia.es

Avda. Madrid nÂş187. 27002 Lugo 7HOI Ĺ&#x; LQIR#DUHVD DJULFROD FRP

www.aresa-agricola.com

02.2018 | Vaca Pinta n.Âş 1 | 61

vacapinta001_internacional_azores_galego_03.indd 61

17/02/2018 02:44

INTERNACIONAL

A SAÚDE ANIMAL, O UBRE E A FERTILIDADE SON OS TRES CRITERIOS QUE MÁIS VALORAN Á HORA DE SELECCIONAR OS TOUROS, AÍNDA QUE TAMÉN TEÑEN EN CONTA O TIPO PARA DETERMINADAS FEMIAS

PLAN REPRODUTIVO E XENÉTICO As vacas paren todo o ano. Explica Roberto que na época dos seus pais “concentrábanse os partos, pero agora xa non. Agora temos as condicións para alimentar as vacas cunha dieta máis nutritiva que antes, suplementándoas no inverno con máis enerxía para que poidan parir sen problemas”. Na actualidade están a recriar todas as xatas que nacen na explotación. Utilizan seme sexado para as mellores femias e convencional para o resto, excepto para aquelas das que non lles interesa a descendencia, en cuxos casos inseminan con touros de carne.

Tamén se serven do implante de embrións para acelerar a selección xenética e conseguir mellores animais en menos tempo. A Associação Agrícola de São Miguel, á que pertencen, ten un servizo especializado de transferencia embrionaria, ao cal lle confían esta práctica. Neste momento teñen tres vacas doadoras. Unha parte destes embrións implántanos nas súas propias femias e a outra parte véndenllela a outros gandeiros da illa.

A saúde animal, o ubre e a fertilidade son os tres criterios que máis valoran á hora de seleccionar os touros, aínda que tamén teñen en conta o tipo para determinadas femias. En canto á capacidade produtiva e ás calidades, afirma que, normalmente, non utilizan “touros negativos en leite”, aínda que puntualiza: “Se un negativo pode mellorar un aspecto determinado nunha vaca, para esa en concreto utilizo ese touro”.

Para os acoplamentos tamén se benefician do servizo que lles presta a asociación. Os gandeiros elixen un grupo de touros que lles interesan e con eles os técnicos fan os apareamentos. No caso concreto desta explotación, o número de touros que seleccionan cada campaña é reducido, normalmente inferior a dez, e entre os que utilizaron recentemente están Kingboy, Doorman, Atwood, Man-O-Man 2 e Eudon.

Vista parcial da sala de muxido

Este comedeiro é unha das poucas instalacións fixas que teñen

As xatas permanecen en boxes ata os tres meses, cando son destetadas

COMERCIALIZACIÓN DO LEITE Óscar e Roberto levan dúas veces ao día o leite das súas vacas á cooperativa Costa Norte, a cal lla vende á súa vez á multinacional láctea Bel. O transporte fano nuns tanques que cargan nunha especie de camioneta de pequenas dimensións, a carrinha, como eles a denominan.

O prezo base ao que estaban cobrabando o leite en novembro era de 22 céntimos o quilo, cifra que subía aos 27 ao sumarlle as calidades e outras

primas que teñen no contrato. Roberto lamenta que, a pesar do produto “tan rico e nutritivo” que se produce nos Azores, o prezo non se estea incrementando ao mesmo ritmo que o está a facer no conxunto de Europa.

Ademais de leite líquido, Bel transforma a materia prima en diversas variedades de queixo, leite en po, manteiga etc., que exporta en gran medida ao continente e a outros mercados exteriores, “produtos moi saborosos e moi bos”, exclama.

62 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_internacional_azores_galego_03.indd 62

17/02/2018 02:44

pub_syngenta.indd 63

13/02/2018 20:39

INTERNACIONAL

A produción de herba destínase a silo e a rulos prehenificados

CON GRUTA CHEGOU A RECOMPENSA Óscar e Roberto teñen a dita de ser os donos de ORP Atwood Gruta, a actual gran campiona do Concurso Micaelense Holstein Frísia, título que conseguiu por primeira vez en xuño do ano pasado e que revalidou no outono. “En 1998 foi a primeira vez que participamos nun concurso e 19 anos despois temos a vaca gran campiona. Levounos moito tempo, pero conseguímolo e foi espectacular”, lembra encantado Roberto.

ROBERTO LAMENTA QUE A PESAR DO PRODUTO “TAN RICO E NUTRITIVO” QUE SE PRODUCE NOS AZORES, O PREZO NON SE ESTEA INCREMENTANDO AO MESMO RITMO QUE O ESTÁ FACENDO NO CONXUNTO DE EUROPA Á parte da súa participación habitual nas competicións da raza frisona que se celebran en San Miguel, nalgunha ocasión asistiron con animais á Feira Azores, en Terceira, e a outros certames rexionais que se celebran noutras illas do arquipélago. “Os concursos son un momento de convivencia, os produtores levámonos moi ben entre nós e aproveitamos para confraternizar, intercambiar experiencias…

Son vivencias moi positivas!”, afirma.

Haberá que esperar ata o mes de xuño para saber se Gruta reafirma a súa condición de gran campiona unha vez máis. Mentres tanto, estes gandeiros azorianos seguirán tendo o privilexio de coidar o seu rabaño nese paraíso natural que marabilla a quen o visita, a Illa verde, San Miguel.

Posado familiar coa gran campiona no concurso micaelense de outono

64 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_internacional_azores_galego_03.indd 64

20/02/2018 18:13

pub_soaga.indd 65

13/02/2018 20:01

CONOCIMIENTO FUERZA RESPETO UNIÓN CONSTRUYENDO

TU ÉXITO

pub_caussade.indd 66

13/02/2018 19:04

Isulea 5

4

CICLO FAO (RM - 104)

Extasia 3

4

CICLO FAO (RM - 100)

Itea 3

2

CICLO FAO (RM - 93)

Avicii 2

3

CICLO FAO (RM - 84)

SI CREÉS EN LAS DIFERENCIAS TRABAJA CON

NOSOTROS

Instilla 2 CICLO FAO (RM -83)

BUILD YOUR SUCCESS WITH PREMIUM BRAND

Quai Sarrail - BP 12 - 10 402 Nogent-sur-Seine cedex (Francia) España: Telf: (+34) 680 589 691 • oruiz@souffletseeds.com pub_caussade.indd 67

13/02/2018 19:04

a g r i c u lt u r a

Consideracións sobre a fertilización de pradeira e plan de fertilización de millo Nesta época do ano unha cuestión que hai que resolver respecto da produción de forraxe con destino á alimentación do gando é cando fertilizar e que produto utilizar. Neste artigo ofrezo pautas para poñer en marcha un programa de fertilización adecuado ás parcelas da nosa explotación.

Santiago Sousa Lema santiago.sousa@cluncoop.es

N

a cornixa cantábrica un factor determinante no éxito da fertilización e da recolección da forraxe é a meteoroloxía, pero como este factor non é facilmente predicible, imos analizar outros aspectos que debemos ter en conta á hora de deseñar o plan de fertilización nas parcelas da explotación.

No referente á fertilización do solo para a produción de forraxes é fundamental unha planificación adecuada tanto para abordar a fertilización da pradeira como os traballos de preparación da sementeira e fertilización de millo ou outros cultivos. O obxectivo final de levar a cabo esta planificación é mellorar no posible a eficiencia económica no emprego dos fertilizantes e limitar os efectos negativos na produción e na calidade da forraxe.

Para planificar adecuadamente o programa de fertilización, os asesores de servizos agronómicos recomendamos comezar preguntándonos cal vai ser o noso obxectivo final, considerando as seguintes cuestións: que cantidade de forraxe queremos obter?, cantos cortes de herba pretendemos facer?, cal é a nosa data obxectivo para realizar a sementeira de millo?

Para coñecer a cantidade de forraxe que necesitamos, en coordinación co técnico/asesor de alimentación, determínanse as necesidades da granxa en función dos seus plans de produción e dos stocks dispoñibles. No caso das pradeiras, debemos considerar que, se facemos unha formulación a dous cortes, nun primeiro corte temperán (mes de marzo) podemos obter entre 5-7t/ ha (25-28 % MS) e, no seguinte, 45-50 días despois podemos obter 10-12 t/ ha, mentres que, se planeamos realizar un só corte ao longo do mes de abril ou principios de maio, podemos obter 14-18 t/ha. Os datos históricos analizados aconséllannos, sobre todo naquelas parcelas nas que se establece pradería en rotación con millo, que debemos manexar moi ben os prazos para obter a máxima rendibilidade a ambos os cultivos.

Considerando as cuestións anteriores, en función das condicións particulares de cada explotación e das características das diferentes parcelas conforme á súa base de produción de forraxe (tipo de solo, encharcamento, pendente, data de sementeira das pradeiras etc.), estableceremos un plan de produción e sobre este deseñaremos a estratexia de fertilización.

No caso das pradeiras, unha vez que determinamos o noso obxectivo no referente ao número de cortes, xa teremos un intervalo de datas obxectivo no que trataremos de segalas para destinalas a ensilado. Por tanto, descontando un intervalo de entre 35-45 días, determinamos un período concreto para realizar a fertilización das devanditas pradeiras.

68 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_agricultura_fertilizacion_galego_01.indd 68

19/02/2018 22:39

a g r i c u lt u r a

O OBXECTIVO FINAL É MELLORAR NO POSIBLE A EFICIENCIA ECONÓMICA NO EMPREGO DOS FERTILIZANTES E LIMITAR OS EFECTOS NEGATIVOS NA PRODUCIÓN E A CALIDADE DA FORRAXE

Pradeira en estado de rebrote despois de rozar

Táboa básica de selección de fertlizante para pradeira en cobertoira FERTILIZANTE

FÓRMULA

CRITERIO

DOSES kg/ha

Bisannia Primavera

22-8-6

Fertilización para 1.º corte se se aplica xurro antes de sementar e pradeira en fase de crecemento

300-350

YARA ACTYVA

20-7-10

Fertilización para 1.º corte se se aplica xurro antes de sementar e pradeira en fase de crecemento

300-350

BISANNIA

24-10-0

Fertilización para 1.º corte, solos de boa fertilidade e pradeira desenvolvida

300-350

YARA NITRAMID

N35+CaO

Nitróxeno para aproximar o corte en solos de boa fertilidade e pradeira desenvolvida

150-200

Tendo en conta este sinxelo sistema, o manexo da fertilización das pradeiras cínguese a un plan obxectivo e concreto de produción, que así mesmo debe ter en conta as condicións meteorolóxicas e de estado das parcelas, na data que se determine para a aplicación de fertilizante. É evidente que a planificación está afectada polo clima e que a propia climatoloxía condiciona o desenvolvemento da pradería, polo que en todo momento se debe valorar en conxunto todas as cuestións anteriores. Non é aconsellable adiantar a fertilización das pradeiras, se a data prevista para a sega coincide co final do inverno, cando os intervalos de días sen choiva son moi limitados, xa que corremos o risco de que cando a herba está no punto óptimo de sega, a climatoloxía impida esta tarefa.

Se realizamos sementeiras temperás ou tivemos nascencia desigual que favorecese a implantación de malas herbas, é moi recomendable realizar unha primeira roza ou limpeza antes de levar a cabo a fertilización.

Por unha banda, contribuímos a incrementar o rendemento do seguinte corte, eliminamos as malas herbas e teremos todas as nosas parcelas igualadas para poder facer unha fertilización similar, sen necesidade de ter que variar a dose de fertilizante en función do seu estado de desenvolvemento.

Unha vez definidos a estratexia de produción e o rango de datas para fertilización e sega, a seguinte cuestión a resolver é: que fertilizante utilizar?

En primeiro lugar, se contamos con analíticas de solo das nosas parcelas, estas pódennos proporcionar unha imaxe fiable sobre a súa fertilidade e permiten un estudo das formulacións que mellor cobren as súas necesidades.

En canto ao manexo de xurro, recomendamos seguir o mesmo modelo de planificación que para as forraxes.

Sabemos que o xurro é un elemento fertilizante que ben xestionado nos axudará a manter un bo nivel de fertilidade nas nosas fincas. Por tanto, o noso obxectivo debería ser chegar ao momento da sementeira do millo coas nosas fosas ao máximo da súa capacidade. Considerando que o millo é un cultivo máis esixente en requirimentos nutricionais, permitiranos obter a máxima rendibilidade do xurro que xeramos na explotación.

Na maioría das nosas explotacións non existe esa capacidade de almacenamento, polo que debemos pensar en aplicar xurro nas pradeiras ou noutros cultivos de inverno. Se optamos por aplicar xurro, deberiamos facelo coas pradeiras ben implantadas e a doses non moi altas (25-30m3/ha), para que esta aplicación incida o menos posible no desenvolvemento do raigrás. Estas achegas deben terse en conta á hora de calcular a dose de fertilización mineral a aplicar, dado que o xurro é rico en fósforo e en potasio.

Para os plans de fertilización temperá que poidan realizarse nos meses de xaneiro e febreiro, nos que as temperaturas adoitan ser baixas e as precipitacións abundantes, son recomendables fertilizantes que conten con algunha protección ou recubrimento que faga que o nitróxeno non se solubilice tan rápido, para evitar perdas por lixiviación. Doutra banda, para fertilizacións de primavera, cando as condicións de temperatura comezan a ser adecuadas para o rápido desenvolvemento das plantas e facilitan a integración dos fertilizantes no solo, optaremos por empregar fertilizantes de alta solubilización. Neste sentido, no referente aos produtos denominados de liberación lenta (con inhibidores), debemos cuestionarnos que, do mesmo xeito que a súa aplicación en millo ten a súa utilidade, dado que o millo é un cultivo que se desenvolve ao longo de 3-4 meses e que a súa máxima demanda de nitróxeno a alcanza aos 50-60 días da aplicación, no caso da pradeira o desenvolvemento é moito máis rápido.

Nun intervalo de 40-50 días espérase a produción adecuada para realizar a sega dun corte de herba. Se utilizamos produtos con inhibidores, o seu pretendido efecto de atrasar a dispoñibilidade de nutrientes ao redor de 20-35 días, implica que a pradeira deba desenvolverse na súa fase de máxima demanda, practicamente sen nitróxeno extra dispoñible.

02.2018 | Vaca Pinta n.º 1 | 69

vacapinta001_agricultura_fertilizacion_galego_01.indd 69

20/02/2018 17:09

a g r i c u lt u r a

PLAN DE FERTILIZACIÓN DE MILLO Como se mencionou anteriormente, unha parte fundamental da estratexia de produción de forraxes para a explotación é o plan de fertilización.

Este ha de considerar en todo caso as necesidades de forraxe que se han de producir, as condicións particulares de cada parcela e as condicións climatolóxicas que afecten en cada momento ao cultivo. En todo caso, non debemos perder de vista a estratexia global no que se refire á rotación de cultivos e a súa evolución a longo prazo na explotación.

Se se restrinxen as achegas de elementos fertilizantes ao solo, pretendendo minimizar custos, córrese o risco de esgotar en demasía o solo, levándoo a longo prazo a improdutivo.

Certo é que este efecto non é inmediato, pero, se se mantén unha estratexia agresiva no tempo, as consecuencias serán nefastas en canto á cantidade de forraxe obtida, a súa calidade e os custos asociados á necesaria recuperación da capacidade produtiva.

Por outra banda, a achega excesiva de fertilizante, ben sexa mineral ou orgánico, pode producir a longo prazo desequilibrios no solo, que teñen un efecto negativo sobre a capacidade das plantas para desenvolverse no seu máximo potencial. Ademais de resultar antieconómico achegar exceso de fertilizante ao solo, é totalmente desaconsellable polos desequilibrios que pode xerar. Así mesmo, este efecto tamén se produce se se achegan fertilizantes non adaptados ás necesidades do cultivo e en consonancia cos nutrientes que dispoña o solo.

AS ANALÍTICAS DE SOLO SON UNHA FERRAMENTA IMPRESCINDIBLE QUE NOS DARÁN UNHA IMAXE DA FERTILIDADE DAS NOSAS PARCELAS E AXÚDANNOS A DETECTAR POSIBLES CARENCIAS E A PODER EXPOR UNHA FERTILIZACIÓN EFICIENTE

As analíticas de solo son unha ferramenta imprescindible que nos darán unha imaxe da fertilidade das nosas parcelas e axúdannos a detectar posibles carencias e a poder preparar unha fertilización eficiente.

Para elaborar un plan de fertilización completo que nos permita alcanzar bos rendementos nas nosas colleitas de millo debemos valorar os seguintes aspectos: 1. Necesidade de encalado É destacable o importante papel que teñen os traballos de encalado do solo, como unha fonte importante de estabilidade neste e como potenciador do papel dos nutrientes que podamos achegar cos fertilizantes minerais. Un pH adecuado no solo favorece a dispoñibilidade de nutrientes esenciais para o desenvolvemento dos cultivos implantados, optimizando os custos e limitando as perdas e mesmo os posibles desequilibrios entre nutrientes. A achega de elementos encalantes ao solo pode realizarse en distintas épocas do ano, que poden encaixarse dentro dos plans

de laboreo previos á implantación dos cultivos, e mesmo en cobertoira, como no caso das pradeiras. Neste sentido, non debemos desestimar a oportunidade de facer achegas de calcarias en épocas de baixa intensidade con traballos de maquinaria, cando a dispoñibilidade deste tipo de equipos é maior. Un bo momento, tendo en conta o anterior condicionante, pode ser cando se establecen novas pradeiras unha vez que se cultiva o millo, xa que a terra adoita estar seca, o que axiliza este traballo e os posteriores labores de volteo e/ou esmiuzado do solo, facilitan a integración do elemento encalante na capa de solo obxectivo da emenda. Dado que o proceso de neutralización de acidez do solo é un proceso “lento”, realizando o encalado nestas datas garantímonos ter os niveis de pH adecuados no momento da implantación do millo.

70 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_agricultura_fertilizacion_galego_01.indd 70

19/02/2018 22:40

pub_delagro.indd 71 Nitramid - AFCA 210x297.indd 1

14/02/2018 16:59 24/2/16 11:58

a g r i c u lt u r a

2. Fertilizante orgánico Na actualidade están claramente identificadas as vantaxes da utilización de achegas orgánicas que se xeran na actividade gandeira das nosas explotacións, se se realiza de forma eficiente. Para poder incorporalos á nosa programación, debemos catalogalos e cuantificalos no que a achegas de nutrientes se refire. Para iso, froito de diversos estudos (CIAM, Serida etc.), contamos con táboas e aplicacións informáticas que nos permiten cuantificar a achega de nutrientes de cada litro de xurro. Se coñecemos a dose de xurro que aplicamos e coñecemos canto achega, xa temos cuantificado canto achega ese xurro á parcela, considerando ademais o grao de aproveitamento dos nutrientes en función do momento de aplicación e a forma en que se realiza.

3. Fertilizante mineral Partindo dos resultados das analíticas de solo e coñecendo as achegas que fai o xurro, considerando as necesidades do cultivo, obtemos achegas que debemos realizar incorporando fertilizante mineral. Se temos un nivel de fertilidade aceptable e facemos unha achega de xurro abundante (40-60 m3/ha), deberiamos atoparnos uns niveis de fósforo e potasio aceptables, co que sería suficiente unha achega nitroxenada.

Máis complexo é o deseño do plan de fertilización, cando nos enfrontamos a desequilibrios ou a situacións nas que temos carencias dun só nutriente, para as cales necesitamos unha formulación adaptada. En todo caso, é moi importante coñecer coa máxima exactitude posible cales son as condicións reais dos nutrientes dispoñibles no solo de cada parcela.

Abordar os tres aspectos fundamentais dun plan de fertilización debe apoiarse no posible en análises de solo recentes e na dispoñibilidade de datos relevantes suficientes para cuantificar adecuadamente as achegas de materia orgánica. O traballo da toma

O PERÍODO INVERNAL É UNHA BOA ÉPOCA PARA TOMAR MOSTRAS DE SOLO E REALIZAR ESTE TIPO DE ANÁLISE, SE AÍNDA NON CONTAMOS CON ESTES DATOS

de mostras de solo débese realizar con certa antelación e tendo en conta unha serie de premisas para ter unha mostra o máis representativa sobre o estado nutricional do solo. Os resultados analíticos poden estar dispoñibles entre 15-20 días desde a recepción da mostra no laboratorio. Deben mostrearse as parcelas antes de realizar achegas de xurro, esterco ou fertilizante mineral, para desta forma obter datos reais. É por esta razón pola que as parcelas que se atopan a barbeito invernal, debemos realizar mostraxes antes de aplicarlles xurro, e as parcelas que se atopen con algún cultivo de inverno, raigrás ou cereal, debemos facer mostraxes antes de realizar calquera tipo de achega sobre o cultivo en desenvolvemento. Por tanto, o período invernal é unha boa época para tomar mostras de solo e realizar este tipo de análise, se aínda non contamos con estes datos.

O obxectivo principal de todo este proceso é deseñar unha fertilización eficiente desde o punto de vista do cultivo, que, á súa vez, sexa rendible economicamente para a explotación e permita alcanzar os volumes de forraxe necesarios.

Desde os servizos agronómicos de Cooperativas Lácteas Unidas, mante-

mos unha liña de traballo fundamentada nos principios descritos anteriormente, utilizando para iso todas as ferramentas que dispomos a día de hoxe no mercado. Como integrantes do grupo Delagro, temos unha ferramenta moi potente para a xestión da fertilización e o asesoramento optimizado aos nosos socios, o sistema PROFER, un sistema desenvolvido para deseñar plans de fertilización para uso profesional, optimizado con base nos resultados de análises de solo, considerando achegas de materia orgánica que se realicen en cada parcela. En función dos datos que se integran na aplicación, pódense formular fertilizantes adaptados ás necesidades de cada parcela e cultivo a implantar.

O plan de fertilización eficiente baséase en deseñar a formulación máis adecuada ás necesidades do cultivo, tendo en conta a dispoñibilidade de nutrientes no solo e achegas de materia orgánica. É por iso que o seu eixe fundamental é o dispor de datos procedentes de analíticas de solo e do rexistro de achegas de materia cos que conta a explotación.

O apoio de asesores agronómicos para elaborar o plan de fertilización é moi aconsellable de cara a maximizar os rendementos de produción de forraxe de forma eficiente.

72 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_agricultura_fertilizacion_galego_01.indd 72

19/02/2018 22:40

GALICAL CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS

MESTURAS PARA CAMAS DE VACÚN

Carbonato cálcico (70 %) con serrín (30 %) • Mesturas personalizadas polo cliente • Mesturas con cascarilla de ar roz

Nº1 EN CAMAS DE VACÚN Pode subministrarse en:

O CARBONATO CÁLCICO DE GALICAL PARA CAMAS DE VACÚN proporciónalles aos animais hixiene e descanso e reduce as posibles infeccións de mamites causadas por bacterias de tipo ambiental (E. coli, estreptococos, enterobacterias etc.).

Tamén reduce os problemas de dermatite interdixital e dixital, úlceras e colledizos nos pezuños, evitando coxeiras e perdas de produción.

Por outra banda, manter o gando libre de sucidade facilita o manexo durante o muxido.

pub_galical_galego.indd 73

Big Bag A granel en camión cisterna basculante, con posibilidade de estendido directo no cubículo

GALICAL, S.L.L.

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS Arieiras s/n P.I. Louzaneta 27294 LUGO Teléfono: 982 221 484 Fax: 982 221 408 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

17/02/2018 03:32

La TECNOLOGIA que impulsará el progreso genético de su rebaño.

vacapinta001_publicidade_progenex.indd 74

web inglês.indd 1

13/02/2018 20:16 12/02/2018 14:04:33

web inglês.indd

2018 14:04:33

ABS ha terminado con el monopolio en el sexado de genética bovina, dándole acceso a la TECNOLOGIA DEL SIGLO XXI que usted se merece.

C/Rafael Bergamín, 16A local 4. 28043 Madrid Teléfono: 91 510 25 00 Fax: 91 510 09 89 email: progenex@progenex.es

vacapinta001_publicidade_progenex.indd 75

web inglês.indd 2

13/02/2018 20:16

12/02/2018 14:04:34

ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA

Aplicacións analíticas avanzadas para a predición do valor proteico do ensilado de herba Debido á importancia da caracterización proteica das forraxes producidas nas nosas granxas, analizamos os métodos máis convenientes que debemos aplicar para elaborar racións axustadas ás necesidades do gando, que sexan compatibles coa minimización do prexuízo ao medio ambiente.

S. Pereira-Crespo1, R. Lorenzana1, M. Barreal1, C. Resch2, A. Botana2, M. Veiga2, G. Flores-Calvete2.

1 Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (LIGAL) 2 Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM)

CONTEXTO DO SECTOR LETEIRO GALEGO

O

sector de vacún de leite é unha actividade estratéxica en Galicia tanto polo valor económico xerado, directa e indirectamente, como pola súa contribución á ocupación no rural e á vertebración do territorio. Estas actividades teñen especial relevancia en moitas zonas rurais, o que as converte nun dos alicerces do sostemento económico e demográfico destas comarcas.

As explotacións leiteiras galegas xestionan un terzo da superficie agrícola útil e xeran o 42 % do valor engadido bruto do sector agrícola da rexión (LópezIglesias, 2015). O complexo lácteo ten un peso importante na economía galega, que representou no ano 2013 o

1,77 % do valor engadido bruto (VEB) de Galicia (Gómez-Méndez, 2016), do cal o 1,45 % corresponde ás achegas do sector produtor e o 0,31 % restante ao da industria transformadora, cifras que ilustran a debilidade do sector industrial leiteiro galego en comparación á produción.

A produción de leite concentrouse progresivamente nun número máis reducido de explotacións e viuse incrementado o tamaño medio das granxas pola acelerada desaparición das de menor dimensión. O modelo produtivo que se configurou no sector lácteo galego ao longo das últimas décadas estivo moi condicionado polas limitacións

estruturais da maioría das explotacións: reducida superficie, fragmentación parcelaria e dificultades para incrementar a base territorial. En paralelo á configuración dun modelo de produción dependente da compra de concentrados e materias primas fóra da explotación é moi sensible ás variacións de prezos nos mercados exteriores, foron gañando importancia os sistemas de intensificación forraxeira da SAU dispoñible, baseados no cultivo do millo, como forma de paliar esta debilidade estrutural. Fernández-Lorenzo et al. (2016) indican que no período de 1996 a 2003 a proporción media da SAU ocupada por cultivos forraxeiros das granxas incrementouse desde o 11 % ao 27 %, pasando dun valor total de aproximadamente 45.000 ha en 1996 a 66.000 ha en 2013, mentres que a superficie total dedicada á produción de herba (praderías e prados) practicamente se dividía á metade, desde as 342.000 ha ata as 176 000 ha.

Un dos principais activos do sector leiteiro galego é a alta capacidade de produción de forraxes que lle confiren as condicións agroclimáticas que posúen as zonas produtoras de leite en Galicia. Sineiro et al. (2016) a partir de resultados dun estudo realizado en explotacións da cornixa cantábrica durante varios anos, indica unha elevada disparidade na eficiencia produtiva das granxas, causada fundamentalmente polas diferenzas nos custos de alimentación. As explotacións máis eficientes, cun custo máis baixo por li-

76 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_especial_ensiladoHerba_ciam_galego_03.indd 76

17/02/2018 02:03

tro de leite producido, son as que posúen unha maior dispoñibilidade de terras, o que as leva a ter unha maior autosuficiencia en forraxes.

Nun escenario de prezos do leite desregulados e altamente volátiles dependendo da situación do mercado mundial, así como prezos de materias primas proteicas e fertilizantes sintéticos con tendencia claramente á alza, parece evidenciarse a necesidade de reorientar o actual modelo produtivo do sector produtor lácteo galego cara a sistemas máis ligados á terra, nos cales a adecuada dispoñibilidade de SAU das explotacións e o seu aproveitamento para a produción de forraxes de alta calidade é un elemento clave para a súa competitividade, tendo en conta que, con prácticas de manexo adecuadas, as forraxes producidas nas explotacións constitúen a fonte de alimentos máis barata para a produción de leite.

Soluciones específicas para conservar sus ensilados

Na UE existe unha preocupación crecente polo déficit en materias primas proteicas que presenta o seu mercado interior. Unicamente un 3 % da SAU se dedica á produción de proteínas vexetais e as importacións destas materias primas supoñen un 70 % da demanda total para alimentación animal, procedendo fundamentalmente de cultivos realizados no Brasil, na Arxentina e nos EE. UU. con variedades OXM. No ano 2011 en Europa, estas importacións representaron o 14 % da produción mundial de soia e empregáronse 15 millóns de hectáreas de terras de cultivo fóra da Unión Europea (Bues et al., 2013), evidenciando a existencia dun desacoplamento entre a produción e as dispoñibilidades da terra nas explotacións.

Recentemente, o Parlamento Europeo lanzou unha proposta (2017/2116-INI) alertando da necesidade dunha estratexia para promover o cultivo de proteaxinosas e leguminosas forraxeiras na agricultura da Unión, dotada das correspondentes ferramentas económicas para estimular a súa adopción. Na proposta indícase que non é desexable, desde un punto de vista económico e ambiental, alimentar os ruminantes con soia importada desde ultramar a longas distancias, con fortes impactos ambientais tanto a nivel local nos lugares de cultivo como global polo efecto nos procesos de cambio climático, polo cal

vacapinta001_especial_ensiladoHerba_ciam_galego_03.indd 77

- RCS Lallemand 405 720 194 - 042009.

A PREOCUPACIÓN POLA SUBMINISTRACIÓN DE MATERIAS PRIMAS PROTEICAS

• Una respuesta técnica adaptada a su forraje, • Su ensilado fresco y apetente mucho más tiempo, • Su ensilado mejor conservado y valorizado.

A cada ensilado su solución Lalsil

LALLEMAND ANIMAL BIO, SL Télf : (+34) 93 241 33 80 Email : animal-Iberia@lallemand.com

www.lallemandanimalnutrition.com

20/02/2018 14:06

ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA

O PERFIL PROTEICO DO ENSILADO DE HERBA COMPLEMÉNTASE ADECUADAMENTE CO PERFIL ENERXÉTICO DO ENSILADO DE MILLO PARA ELABORAR RACIÓNS EQUILIBRADAS E ECONÓMICAS

o impulso ao cultivo de especies proteicas non só estaría xustificado polos beneficios económicos para os agricultores e a industria agroalimentaria, senón por un amplo abano de beneficios ambientais derivados da capacidade de fixar nitróxeno atmosférico das plantas leguminosas, con consecuente redución tanto das emisións de CO2 derivadas da produción de fertilizantes nitroxenados sintéticos, altamente demandante de enerxía, como da formación de óxidos de nitróxeno e a súa emisión á atmosfera, así como da mellora da calidade das augas e do solo e da protección da biodiversidade. A promoción do cultivo destas especies, que inclúen os pastos con leguminosas, como parte das rotacións agrícolas, pode ser unha poderosa ferramenta na transición a sistemas agroalimentarios máis sustentables e ser a base dun cambio desde monocultivos de especies que requiren fortes inputs de fertilizantes nitroxenados e fitosanitarios, con forte impacto ambiental, cara a sistemas “agrodiversos”, cunha maior protección da volatilidade dos prezos de

mercado das materias primas alimentarias e altamente favorables ao mantemento do medio ambiente.

Unha consecuencia do desacoplamento das explotacións gandeiras coa terra é a falta de relación entre as emisións totais de gases de efecto invernadoiro e as terras utilizadas para a produción de forraxes na explotación. A este respecto, Del Prado et al.

(2013) indican, nun recente estudo no que utilizaron a análise de ciclo de vida en explotacións leiteiras de Euskadi, que as emisións totais oscilaron entre 0,86 e 2,1 kg de CO2-eq por litro de leite, e correlacionáronse positivamente co total de concentrados comprados fóra da explotación.

IMPORTANCIA DO ENSILADO DE HERBA NAS EXPLOTACIÓNS DE LEITE As explotacións de vacún de leite galegas dependen habitualmente do ensilado durante un período anual de 4 a máis de 6 meses, observándose nos últimos anos unha dependencia crecente dos ensilados en detrimento do

emprego de forraxes verdes para a alimentación do gando. Mostra disto é o incremento do número de explotacións, xeralmente as de maior dimensión, que practican o sistema de “todo ensilado” combinado coa utilización de carros mesturadores unifeed para a elaboración de racións completas (forraxes + concentrados).

Unha estimación da importancia do uso de ensilado de herba nas racións das vacas de leite da denominada “España húmida” podémola atopar no informe Enquisa sobre estrutura e sistemas de alimentación das explotacións leiteiras de Galicia, cornixa cantábrica e Navarra, froito dun traballo colaborativo entre os centros públicos de investigación dependentes das comunidades autónomas de Galicia, Asturias, Cantabria, País Vasco e Navarra (Flores et al., 2017). Nel indícase que o 95,2 % das explotacións leiteiras ensilan herba, nunha superficie de 181,2 mil ha, cunha media de 10,9 ha de herba ensilada por explotación, o que representaría aproximadamente

78 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_especial_ensiladoHerba_ciam_galego_03.indd 78

22/02/2018 09:07

Tfno: 980 63 04 97 / Fax: 980 63 40 88 / Mail: mga@mgasl.es vacapinta001_pub_mga_sersia.indd 79

14/02/2018 14:13

ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA

O COÑECEMENTO PRECISO DA COMPOSICIÓN DOS ALIMENTOS PARA O GANDO É UNHA CONDICIÓN NECESARIA PARA A SÚA UTILIZACIÓN EFICIENTE NA ALIMENTACIÓN ANIMAL

o 73 % da superficie de herba dispoñible na granxa. A importancia do ensilado de herba na ración diminúe co tamaño de explotación, polo que as de menor dimensión son máis dependentes desta forraxe.

Por outra banda, os resultados do citado traballo permiten estimar que, das 3,8 M toneladas de leite total producida na zona norte, aproximadamente 1,7 M proceden de explotacións que utilizan tipicamente dietas baseadas en ensilado de herba como principal ingrediente forraxeiro, o que representa o 44 % do leite total, cifra que, no caso de Galicia, ascendería ao 48 % do leite. Segundo o devandito traballo, a rotación forraxeira intensiva máis empregada nas explotacións leiteiras galegas (52,6 % do total) é a formada polo millo como cultivo de verán, e o raigrás italiano como cultivo de inverno. Outras rotacións menos frecuentes son millo/pradería (25,1 %), millo/ millo (19,1 %), millo/cereal de inverno (6,3 %) e millo/outros cultivos (5,4 %).

Hai que destacar que máis dun terzo das explotacións indican que deixan sempre ou en ocasións as terras do millo sen cultivar durante o inverno, práctica agronómica desaconsellada desde o punto de vista ambiental, pois provoca, entre outros efectos negativos, maiores perdas de nitróxeno por lixiviación (Báez et al, 2000).

Como se evidencia en traballos realizados no CIAM, a produtividade do sistema millo-raigrás nos secaños da zona atlántica galega é moi elevada, ao redor das 18-20 toneladas de materia seca (MS) por hectárea e ano, das cales corresponde un 70 % ao cultivo do millo e o resto ao raigrás italiano. Esta rotación presenta un alto contido en enerxía (1,5-1,6 Mcal de enerxía neta leite por kg de MS), adecuado para a alimentación das vacas de leite, pero

tanto o millo como o raigrás italiano presentan un baixo contido en proteína, frecuentemente por baixo do 7 % MS, o que obriga a utilizar unha alta proporción de materias primas proteicas nos concentrados para equilibrar as racións. O encarecemento do custo de produción e a necesidade de reducir o impacto ambiental das actividades agrogandeiras motivou que nos últimos anos se dirixise unha parte considerable do esforzo de investigación na contorna do CIAM-LIGAL á introdución do cultivo de especies leguminosas nos sistemas forraxeiros das explotacións, tanto en cultivos anuais como nas praderías plurianuais, atendendo a aspectos relativos á agronomía, determinación do seu valor nutricional, ensilabilidade e desenvolvemento de calibracións NIRS para a adecuada estimación do valor enerxético e proteico a fin de optimizar o seu encaixe nas racións das vacas leiteiras. Resultados de varias campañas de ensaios, que incluían estudos de produción con vacas de leite alimentadas con diversos tipos de ensilados, mostraron que a inclusión de diversas mesturas de leguminosas anuais no cultivo de inverno, en comparación co raigrás italiano, mellora nun 30 % o rendemento total de proteína bruta por ha da rotación con millo sen diminuír a produtividade de MS e de enerxía neta de leite, ao cal habería que engadir as vantaxes económicas e ambientais da redución do custo da fertilización nitroxenada e do contido proteico no concentrado.

VALOR PROTEICO DO ENSILADO DE HERBA Desde o punto de vista nutritivo, o ensilado de herba destaca por ser un alimento de valor proteico medio-alto e dun moderado contido enerxético. Os valores medios de materia seca (MS), proteína bruta (PB) e dixestibilidade da materia orgánica (DMO) das mostras recibidas no LIGAL para a súa análise nos últimos 13 anos foron MS: 32,9 %; PB: 12,7 % MS e DMO: 63,2 %.

O perfil proteico do ensilado de herba, en particular de trevo ou doutras leguminosas forraxeiras, compleméntase adecuadamente co perfil enerxético do ensilado de millo, para elaborar racións equilibradas e económicas para o gando leiteiro. Os ensaios de alimentación realizados con vacas leiteiras no CIAM evidencian a potencialidade das racións forraxeiras con base en ensila-

dos de herba e de millo para producir leite con uso reducido de concentrados (<200 g de penso/litro).

A observación das series temporais de valor nutricional das mostras de ensilados de herba procedentes das explotacións leiteiras recibidos no laboratorio da interprofesión mostran que mentres que os valores de DMO se manteñen relativamente constantes ao longo do tempo, o contido de PB tende a descender lixeiramente.

Unha posible explicación ao descenso de PB combinado con valores de pH máis baixos das mostras de ensilados analizados sería a presenza de cada vez maior número de mostras de ensilado procedentes de sementeiras monofitas de raigrás italiano, habituais nas explotacións de maior dimensión, e un paralelo descenso do número de mostras de ensilados procedentes de praderías mixtas con leguminosas, máis habituais en explotacións de menor tamaño. A importancia da rotación raigrás italiano/millo aumenta co tamaño de explotación e menos do 2 % das granxas que cultivan millo en rotación inclúe unha leguminosa na mesma. Nun estudo realizado no CIAM por Flores et al. (2014) no cal se avaliou o efecto da variedade e a data de aproveitamento na primavera sobre a produción e o valor nutricional de diversas variedades de raigrás italiano e híbrido con achegues moderados de nitróxeno (100 kg N/ha), os contidos en PB, de media, no primeiro ciclo foron de 7,5 e 6,5 % MS, nun aproveitamento realizado o 17 de abril e o 2 de maio, respectivamente.

Nun manexo de 2 cortes realizados nunha colleita temperá (6 de marzo e 17 de abril) e tardía (20 de marzo e 2 de maio), os valores medios de ambos os aproveitamentos foron de 12,5 e 11,2 % MS, respectivamente (Flores et al., 2014). O atraso do primeiro corte máis aló de finais de abril non é recomendable debido á importante caída de calidade da planta de raigrás que se produce a partir do espigado e que se manifesta, sobre todo, polos baixos valores de proteína bruta.

O avance no coñecemento dos procesos dixestivos e metabólicos da proteína inxerida polos ruminantes foi determinante para que se pasase de formular racións con base no contido en proteína bruta dos alimentos a considerar o seu contido en proteína

80 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_especial_ensiladoHerba_ciam_galego_03.indd 80

20/02/2018 17:10

VARIEDADES RECOMENDADAS para ensilaje en GALICIA

AGN 625 Suras NOVIDADE

NOVIDADE

pub_rocalba_galego.indd 81

Fao 700

700

Fao 500

500

Sciello

Fao 450

Isia

Fao 400

Scoff

500

400

Fao 350

400

Pompeo

Fao 300

Susann

Fao 280

Suzy

Fao 240

300

300

200

600

400

400

300

300

200

200

100

19/02/2018 22:28

ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA

metabolizable, o que esixe ter en conta o balance entre enerxía e proteína de cada ingrediente. Os sistemas actuais de formulación de alimentos para ruminantes utilizan esta estimación do valor proteico como base fundamental da valoración de achegas dos alimentos e das necesidades do animal (NRC, 2001; INRA 2007). A proteína metabolizable, en síntese, defínese como a proteína absorbida no intestino, sendo a suma de achegas da proteína microbiana sintetizada no rume, e da inxerida no alimento e non degradada no rume unha vez considerada a súa correspondente dixestibilidade intestinal. O fluxo de proteína microbiana depende da dispoñibilidade de enerxía fermentable no rume e da súa eficacia de utilización, mentres que a dispoñibilidade de proteína alimentaria no intestino delgado depende da súa degradabilidade ruminal, e da súa dixestibilidade intestinal.

Os ensilados de herba conteñen habitualmente un alto contido en PB, en particular os fertilizados fortemente con adobos nitroxenados e os que inclúen leguminosas forraxeiras, pero unha alta proporción do N é rapidamente degradable. O efecto característico do proceso de ensilado, comparado coa composición da forraxe orixinal, é a diminución dos azucres debido á fermentación e ao aumento do N non proteico (NPN) por mor dos procesos proteolíticos que teñen lugar durante a fermentación no silo (McDonald et al., 1991). A intensidade da proteólise que acontece dende a sega da forraxe ata a apertura e o consumo do silo está determinada por diversos factores, tales como as especies forraxeiras, as prácticas agronómicas, o estado fenolóxico e a tecnoloxía do ensilado empregada.

A calidade de conservación dos ensilados condiciona á vez o valor nitroxenado da forraxe e a cantidade inxerida polo gando. O emprego dunha técnica de ensilado correcta é fundamental para asegurar unha boa calidade de conservación. A proteólise encimática, que ten lugar inmediatamente tras a sega da forraxe, vai diminuíndo ao mesmo tempo que o pH e detense no limiar do pH 4,0 (Demarquilly, 1986).

A súa importancia nutricional reside no feito de que un exceso de N soluble provocará que haxa un exceso de amoníaco no rume en relación á enerxía

A NECESIDADE DE DISPOÑER DE MÉTODOS INDIRECTOS PARA ESTIMAR O VALOR PROTEICO DAS FORRAXES XORDE DA IMPOSIBILIDADE DE UTILIZAR AS DETERMINACIÓNS IN SITU COMO RUTINA DE ANÁLISE POR MOR DAS OBVIAS LIMITACIÓNS DE CUSTO, TEMPO E MAN DE OBRA

dispoñible para o crecemento da microbiota ruminal, implicando unha alta excreción de N, principalmente a través dos ouriños, cun potencial efecto negativo sobre o medio ambiente.

A NECESIDADE DO COÑECEMENTO DO VALOR NUTRICIONAL DAS FORRAXES O avance dos coñecementos científicos sobre a fermentación ruminal obrigou a cambios importantes na formulación de racións para vacas de leite. A sincronía ruminal de achegas de enerxía e proteína permite reducir os custos de alimentación, mellorar o benestar animal en base á redución dos desequilibrios do funcionamento ruminal e diminuír a concentración de NH3 no rume (Sniffen et al., 1992), diminuíndo a excreción de N ao medio, con consecuente redución do impacto ambiental da actividade gandeira.

O coñecemento preciso da composición dos alimentos para o gando é unha condición necesaria para a súa utilización eficiente na alimentación animal, a través da preparación de dietas económicas e equilibradas. Para aproveitar as capacidades dos programas informáticos complexos desenvoltos nos últimos anos para o cálculo de racións para o gando vacún, empregadas pola maioría dos nutricionistas, é necesario dispor dun sistema preciso e fiable de valoración nutricional dos ingredientes que compoñen as racións, particularmente das forraxes, debido á alta variabilidade en comparación cos concentrados e referido, fundamentalmente, ao seu contido enerxético e proteico. A avaliación nutritiva das forraxes presenta especial relevancia debido á elevada variabilidade do seu valor nutritivo e á alta contribución ao total da materia seca da ración en comparación co concentrado.

Para o aproveitamento destas capacidades é necesario dispor dun sistema avanzado de valoración nutricional, que informe con precisión da dixestibilidade da materia orgánica (DMO), do contido

en proteína bruta (N total x 6,25) e das características da degradabilidade ruminal do N (DegN).

O valor nutritivo das forraxes varía fundamentalmente debido a factores relacionados co seu xenotipo, ao estado fisiolóxico e a factores de medio e, en consecuencia, dos procesos aos que son sometidos (variabilidade intrínseca). Outra importante fonte de variabilidade, con frecuencia ignorada, xorde das diferenzas na metodoloxía utilizada na obtención da información (variabilidade extrínseca), tendo en conta que os procedementos de análises e os protocolos de obtención de información con animais poden variar de acordo co laboratorio ou centro experimental onde se desenvolven os traballos. Este tipo de variabilidade debería ser minimizada para a obtención de resultados comparables e útiles.

Para acadar a robustez necesaria, a información relacionada coas características químicas e nutricionais dunha forraxe debe ser coidadosamente examinada antes da súa incorporación a unha base de datos e, unha vez incorporada, necesita ser manexada tamén con coidado. De non facelo así, producirase unha falsa variabilidade entre forraxes, que pode comprometer o uso na práctica da información xerada.

MÉTODOS DE ESTIMACIÓN DO VALOR PROTEICO DAS FORRAXES E TECNOLOXÍA NIRS A cuantificación da degradabilidade da proteína dos alimentos no rume é un punto crítico nos sistemas de valoración nutritiva para ruminantes, xa que este valor condiciona a síntese de proteína microbiana e determina a fracción de proteína do alimento non degradada que escapa da fermentación no rume. O método de referencia para determinar a degradabilidade ruminal é a técnica denominada in situ ou in sacco. Trátase dunha técnica laboriosa, longa e custosa, que esixe dispor de animais canulados no rume, ra-

82 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_especial_ensiladoHerba_ciam_galego_03.indd 82

20/02/2018 17:11

Altre S.L. C/ Tarbes nº10 entreplanta 22005 HUESCA tlf: 974 231 664 fax 974 231 581 e-mail: ventas@altre.es RepResentante en españa

n º 1

e n

m a l l a s

d e

e m pa c a R

To d o l o n e c e s a r i o p a r a el empacado y ensilaje (Cuerda, malla y estirable)

Conseguimos la perfeCCión

w w w. a l t r e . e s vacapinta001_publicidade_altre_disasem.indd 83

14/02/2018 16:19

ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA

zón pola cal esta técnica, a maiores doutros usos experimentais, só se utiliza para formar coleccións de mostras de referencia a partir das cales se desenvolverán os métodos indirectos de predición da degradabilidade do nitróxeno da ración. O método consiste en colocar o alimento a valorar en sucesivas series de bolsas de material sintético e poroso, resistente á acción das encimas microbianas do rume, que son introducidas na fase líquida da dixesta e retiradas a diferentes tempos de incubación, sendo posteriormente determinada, mediante a oportuna análise da composición dos residuos das incubacións, a proporción de N non degradado durante estas, o que permitirá elaborar as curvas de degradación e a elaboración dos índices requiridos polos programas de racionamento.

A necesidade de dispoñer de métodos indirectos para estimar o valor proteico das forraxes xorde da imposibilidade de utilizar as determinacións in situ como rutina de análise por mor das obvias limitacións de custo, tempo e man de obra. Entre os métodos alternativos para a asignación dun valor proteico a unha forraxe problema citamos, de menor a maior, índice de fiabilidade, a dispoñibilidade de valores tabulados, o establecemento de relacións empíricas entre a composición química e o valor proteico e a tecnoloxía de espectroscopía de reflectancia no infravermello próximo (NIRS).

De entre as distintas técnicas indirectas para a predición da composición e o valor nutricional de forraxes goza dunha relevancia cada vez máis importante a técnica NIRS. Ao desenvolver unha calibración NIRS, a información espectral relaciónase mediante un algoritmo coa información do valor nutricional determinado por métodos de referencia a través da aplicación de modelos estatísticos como son a regresión múltiple e a análise de compoñentes principais (Murray, 1993). A superioridade desta técnica reside en que permite obter resultados de forma rápida, precisa, sen utilización de reactivos, cunha reducida necesidade de persoal e comparativamente a un baixo custo. Ademais, esta técnica é especialmente adecuada para o procesado de grandes números de mostras e o custo da análise é reducido ao ser pouco demandante de man de obra, a pesar do custo relativamente elevado

A TÉCNICA NIRS É UNHA FERRAMENTA ÚTIL E APROPIADA QUE PROPORCIONA UNHA EXCELENTE EXACTITUDE PARA A ESTIMACIÓN DIRECTA DA DEGRADABILIDADE RUMINAL DO NITRÓXENO DOS ENSILADOS DE HERBA

do equipo. O seu uso está hoxe xeneralizado nos laboratorios de análises con base nestas premisas.

A técnica NIRS require necesariamente a calibración cun colectivo de mostras con valores determinados por métodos de referencia. A técnica require un conxunto de datos suficientemente amplo e unha actualización frecuente, que debe representar, en canto á natureza das mostras e a súa variabilidade, a poboación de mostras obxecto da predición (Beever e Mould, 2000). A precisión das estimacións é dependente da calidade do conxunto de datos do colectivo de calibración, obténdose as mellores predicións cando se utilizan diferentes conxuntos de mostras para cada tipo de forraxe.

Mentres que é relativamente trivial o desenvolvemento de calibracións para composición química de alimentos e forraxes, estando ao alcance da maioría dos laboratorios, as posibilidades de construción e mantemento de calibracións para a estimación da degradabilidade do N están limitadas a institucións que teñan capacidade de producir as coleccións de mostras de referencia, necesarias para obter calibracións fortes e precisas mediante NIRS. Existen numerosos traballos que indican que a técnica NIRS mostra unha utilidade satisfactoria na estimación da degradabilidade do N de forraxes conservadas (Todorov et al., 1994; De la Roza et al., 1998; Dorshorst

et al., 2000; Swift, 2003; De Boever et al., 2003; Ohlsson et al., 2007; Foskolos et al., 2015).

OBTENCIÓN DE VALORES DE REFERENCIA PARA A DEGRADABILIDADE RUMINAL IN SITU DO NITRÓXENO (DEGN) EN ENSILADOS DE HERBA PARA O DESENVOLVEMENTO DE PREDICIÓNS MEDIANTE NIRS Un proxecto colaborativo de investigación (Feader 2013/22) levado a cabo polo LIGAL e o CIAM permitiu incrementar a capacidade analítica do primeiro mediante a creación dunha calibración NIRS que permite a estimación directa da degradabilidade do N de ensilados de herba. O citado proxecto permitiu dotar, por primeira vez en España, a un laboratorio de servizos de calibracións para a estimación directa da degradabilidade da proteína de ensilados de herba, mellorando así substancialmente a información dispoñible á hora de elaborar racións máis axustadas ás necesidades do gando de forma compatible coa minimización das excretas nitroxenadas ao medio ambiente.

Táboa 1. Composición química media, desviación estándar e rango de variación das mostras de ensilados de herba do grupo de calibración MO

FND

FAD

PB

DegN

Media

89,3

55,9

37,5

11,7

66,4

SD

2,7

8,0

5,9

3,3

11,2

Mínimo

84,6

40,1

25,9

5,6

35,3

Máximo

95,9

76,8

54,9

20,0

90,1

MO: materia orgánica (% MS); FND: fibra neutro deterxente (% MS); FAD: fibra ácido deterxente (% MS); PB: proteína bruta (% MS); DegN: degradabilidade ruminal in situ do nitróxeno (%)

84 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_especial_ensiladoHerba_ciam_galego_03.indd 84

20/02/2018 17:11

www.indusagri.es indusagri@indusagri.es

pub_indusagri.indd 85

13/02/2018 00:52

ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA

Táboa 2. Valor nutricional e calidade fermentativa media e rango de variación das mostras de ensilados de herba mostreados nas visitas ás explotacións MS

MO

PB

FAD

FND

DMO

DegN

pH

LACT

ACET

N-NH3

Nsol

Media

34,0

91,0

11,3

35,3

53,2

68,0

73,4

4,08

6,69

2,02

6,78

47,6

SD

11,9

2,0

3,1

4,9

7,9

6,7

7,4

0,42

3,94

0,84

3,59

9,9

Mínimo

17,8

84,1

4,9

26,7

39,2

50,9

58,2

3,09

0,33

0,00

0,05

22,6

Máximo

69,2

95,0

18,1

46,8

72,3

78,9

90,5

4,99

14,45

3,91

21,82

66,4

MS: materia seca (%); MO: materia orgánica (% MS); PB: proteína bruta (% MS); FAD: fibra ácido deterxente (% MS); FND: fibra neutro deterxente (% MS); DMO: dixestibilidade in vivo da materia orgánica (%); DegN: degradabilidade ruminal in situ do nitróxeno (%); LACT: ácido láctico (% MS); ACET: ácido acético (% MS); N-NH3: nitróxeno amoniacal (% nitróxeno total); Nsol: nitróxeno soluble (% nitróxeno total)

Figura 1. Relación entre a degradabilidade ruminal do nitróxeno (DegN) e o contido en proteína bruta (PB) dunha mostra de ensilados de herba de explotacións leiteiras galegas 95 90 85 80 DegN (%)

A obtención da nova calibración NIRS para a predición da DegN de ensilados de herba elaborouse a partir dunha ampla colección de máis de 70 mostras, que foron seleccionadas de entre os ensilados de herba procedentes de explotacións gandeiras recibidas no LIGAL durante varios anos para a súa análise. A determinación realizouse mediante a técnica in situ estandarizada no CIAM (Flores et al., 2001 e Flores et al., 2003). As mostras secas e moídas a 3 mm foron incubadas en bolsas de nailon (ANKOM®, tamaño de poro 50±15 µm), cunha cantidade media de 14,7 mg de mostra por cm2 de bolsa e tempos de incubación de 0, 4, 8, 16, 24, 48, 72 e 96 horas, no rume de cinco vacas frisonas secas.

As bolsas correspondentes ás horas 16 a 96 incubáronse por duplicado. Unha vez transcorrido o tempo fixado de incubación, as bolsas mergullábanse en auga con xeo durante 10 minutos e eran posteriormente lavadas.

Utilizando procedementos de regresión non lineal (PROC NLIN, SAS Institute), realizouse o axuste dos datos da porcentaxe de desaparición (P) do N, seguindo o modelo P=A+B (11-e-ct) de Orskov e McDonald (1979). Obtivéronse os parámetros representativos da fracción rapidamente degradable (A), lentamente degradable (B) e a velocidade de degradación no rume (C) para cada mostra. Posteriormente calculouse para unha taxa de paso k=0,06h-1, a DegN (DT) segundo a expresión DT=A+(BC/ (C+k)). Para cada mostra foron promediados os valores correspondentes ás cinco vacas.

Na táboa 1 móstranse os valores medios, desviación estándar e rango dos diferentes parámetros da composición química e degradabilidade in situ do nitróxeno para o total de mostras de ensilados de herba (n=70) seleccionadas para formar o colectivo de calibración. Hai que destacar que os rangos para os parámetros descritivos da composición química son bastante amplos e representan a poboación de mostras obxecto da predición, aspectos clave para a obtención de modelos de predición precisos e fortes.

O coeficiente de determinación no proceso de validación cruzada (r2) ofrece información acerca da calidade da calibración obtida. Shenk e Westerhaus (1996) indican que as ecuacións NIRS con valores de r2≥0,90 posúen unha precisión excelente. Seguindo

75 70 65 60 55 5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

PB (%MS)

este criterio, a capacidade preditiva da calibración desenvolta para estimar a DegN en ensilado de herba sería excelente (r2=0,91). O estatístico RER establece a relación entre o rango dos datos de referencia e o erro estándar da validación cruzada, o valor deste índice foi de 16,6, superando o valor mínimo de 10, suxerido por Williams e Sobering, (1996), como indicador da utilidade da calibración obtida.

Recentemente finalizou un proxecto colaborativo de investigación (Feader 2016 59 B) entre CIAM e LIGAL, no que se realizou nunha mostra de explotacións leiteiras con diferente grao de intensificación, representativa dos diferentes modelos produtivos de Galicia, unha enquisa sobre diferentes

aspectos, entre os cales se realizaba a caracterización dos ingredientes que compuñan as racións ofrecidas ao gando. Na táboa 2 móstrase a composición química, dixestibilidade in vivo da materia orgánica, DegN e calidade fermentativa de todos os ensilados de herba (n=82) mostreados nas explotacións visitadas. Os rangos para todos os parámetros determinados foron moi amplos e representan a elevada variabilidade desta forraxe nas explotacións galegas.

Na figura 1 represéntase a relación entre o contido en PB e a DegN dos ensilados de herba mostreados no citado proxecto. Nela pódese observar como, para o mesmo valor de proteína bruta dunha mostra, a degradabilidade do

86 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_especial_ensiladoHerba_ciam_galego_03.indd 86

20/02/2018 17:30

ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA

Figura 2. Contido en proteína dixestible no intestino (PDIN, PDIE) nunha mostra de ensilados de herba de explotacións galegas

ol

12

6

9

11

6

10

4

DegN (%)

9 8 7 6 5 PDIN

4 3

PDIE 5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

PB (%MS)

N medida in situ pode oscilar en case 20 unidades e, inversamente, para un valor dado de degradabilidade do N, a concentración de proteína nas mostras pode oscilar entre o 6 e o 17 % MS. Na figura 2 móstrase a variabilidade dos valores de proteína dixestible no intestino (PDIN, PDIE) do citado grupo de ensilados de herba. Os valores medios e o rango de variación de PDIN e PDIE, con valores medios e rango de variación de 6,78 % MS (2,17-11,15 % MS) e 7,59 % MS (5,36-9,08 % MS), respectivamente, ilustran a elevada variabilidade xa citada, que evidencia a elevada relevancia de dispoñer de métodos que permitan unha estimación precisa do valor proteico das forraxes. É relativamente habitual atopar referencias de laboratorios que estiman o valor proteico das forraxes a partir do contido en PB e aplicándolle a este parámetro unha ecuación de regresión para obter o valor de DegN, o que leva implícito asumir a constancia da degradabilidade ruminal da proteína para unha

determinada forraxe. Isto pode con frecuencia implicar un avultado erro de estimación, coa consecuente imprecisión á hora de confeccionar a ración para a alimentación das vacas de leite. Debemos ter en conta que, aínda que o uso de valores tabulados para unha determinada forraxe parece o método máis fácil do que obter información, hai que ter en conta que o valor enerxético e proteico das forraxes, mesmo dunha especie determinada recollida nun estado fisiolóxico concreto, pode ser moi diferente dependendo do solo, do clima, dos coidados culturais e do tratamento poscolleita. Por tanto, a utilidade dos valores tabulados, mesmo se estivesen xerados nas mesmas condicións ambientais da zona onde se pretenden aplicar, limítase a ofrecer unha valiosa información acerca dos valores medios, sendo de dubidosa utilidade para a formulación de racións con ingredientes de composición variable como son as forraxes e que non pode substituír á necesidade de analizar as mostras.

CONCLUSIÓNS • A caracterización proteica das forraxes producidas nas explotacións de vacún leiteiro por métodos precisos e fiables son condicións necesarias para poder optimizar a utilización de forraxes na explotación, a través da elaboración de racións máis axustadas ás necesidades do gando de forma compatible coa minimización das excretas nitroxenadas ao medio ambiente.

• A técnica NIRS é unha ferramenta útil e apropiada que proporciona unha excelente exactitude para a estimación directa da degradabilidade ruminal do nitróxeno dos ensilados de herba.

As indubidables vantaxes operativas, economía e precisión das estimacións NIRS aconsellan a súa utilización nas rutinas de predición. Con todo, a variabilidade nas condicións de medio e das variedades forraxeiras utilizadas na práctica das explotacións aconsellan un labor continuado de renovación das calibracións NIRS co fin de manter a capacidade preditiva e a súa utilidade nas prácticas de alimentación das explotacións.

• Este labor é abordado mediante o esforzo colaborativo do laboratorio da interprofesión leiteira e os centros públicos de investigación dependentes da Consellería do Medio Rural no contexto do convenio CIAM-LIGAL e vehiculado a través de iniciativas de cooperación como os proxectos financiados con fondos Feader do Programa de Desenvolvemento Rural de Galicia.

NOTA DOS autores A bibliografía citada neste traballo está a disposición dos lectores mediante contacto coa primeira autora: soniapereira@ciam.gal

02.2018 | Vaca Pinta n.º 1 | 87

vacapinta001_especial_ensiladoHerba_ciam_galego_03.indd 87

20/02/2018 17:30

TÉCNICAS PARA UN ENSILADO PERFECTO: Obtener ensilado. Desde Desde el el diseño diseño del silo Obtenerun unbuen buensilo silono nodepende depende solo solo del del momento momento de de la la realización realización del del ensilado. hasta la colocación del plástico, hay muchos factores a tener en cuenta para garantizar el valor del stock del silo hasta la colocación del plástico, hay muchos factores a tener en cuenta para garantizar el de comida para de un comida todo el año. valor del stock para todo el año.

1 2 3 4 5

vacapinta001_publirreportaxe_delagro_silo.indd 88

Segar enen elelmomento lalafecha Segar momentoadecuado: adecuado: fechadedecosecha cosechaóptima óptimaeses justo antes de la aparición de las primeras espigas.

Se recomienda justo antes de la aparición de las primeras espigas. Se recomienda una altura de de corte de 7de cm7sobre el suelo.

A partir ahí, de hayahí, riesgo una altura corte cm sobre el suelo.

A de partir hay deriesgo mezclar tierra con el forraje y añadir agentes nocivos al ensilado. de mezclar tierra con el forraje y añadir agentes nocivos al Además, la parte inferior del cultivo tiene un proceso de fermentaensilado. Además, la parte inferior del cultivo tiene un proceso de ción y conservación más complicado, debido a que suele estar más fermentación y conservación más complicado, debido a que suele seco y contener más fibra y menos azúcar.

estar más seco y contener más fibra y menos azúcar.

Secado rápido: en condiciones de humedad tipo se recomienda exSecado rápido: condiciones recomienda tender la hierba dosen horas después de de humedad la siega, ytipo unase segunda seextender la hierba horas después de la siega, yrápidamente una segunda sión de presecado pordos la tarde, permitiendo disminuir de presecado por del la tarde, permitiendo rápidamenel sesión contenido de humedad forraje.

Hay que disminuir considerar en cada caso las condiciones climatológicas y el estado la meta es te el contenido de humedad del forraje.

Hay del quecultivo: considerar en cada alcanzar un contenido de materia seca del 30%. caso las condiciones climatológicas y el estado del cultivo: la meta

es alcanzar un contenido de materia seca del 30%.

Compactado ajustado: las hebras de ensilaje de hierba deben tener entre 3 y 6 cm. Es necesario compactar el ensilado tanto como Compactado hebras ensilaje hierba deben sea posible para ajustado: eliminar loslas huecos conde oxígeno en de su interior.

Detener entre 3 y 6 cm.

Es necesario compactar el ensilado tanto como pendiendo del tamaño del silo es recomendable llevar a cabo la comsea posible para eliminar lostractores, huecos con sufase interior. pactación del mismo con varios paraoxígeno realizaren esta de Dependiendo del tamaño del silo es recomendable llevar a cabo la forma concienzuda en el menor tiempo posible.

compactación del mismo con varios tractores, para realizar esta fase de forma concienzuda en el menor tiempo posible.

Recubrimiento rápido: Es vital el sellado del silo con la máxima celeridad posible, así como el uso de un plástico adecuado para obtener la Recubrimiento máxima estanquidad en elEs interior. un mejor sellado, esmáxima aconrápido: vital elPara sellado del silo con la sejable el uso de un plástico recubriendo las paredes para mejorar el celeridad posible, así como el uso de un plástico adecuado para forraje que está en contacto con las mismas.

obtener la máxima estanquidad en el interior. Para un mejor sellado, es aconsejable el uso de un plástico recubriendo las paredes para Perfecta unaenvez que elcon silolas está cerrado, se remejorar conservación: el forraje que está contacto mismas. comienda esperar al menos 3 semanas antes de consumir el ensilaje (tiempo de estabilización de fermentaciones). Mantener la zona una el siloposible, está cerrado, se recodePerfecta carga y conservación: el frente del silo lo vez másque limpios para que no entre aire esperar en el silo. presencia de aire provoca un calentamiento mienda al La menos 3 semanas antes de consumir el ensilaje del ensilaje, que se traduce en una pérdida de valor alimenticio (tiempo de lo estabilización de fermentaciones).

Mantener la zona de y palatabilidad. carga y el frente del silo lo más limpios posible, para que no entre

aire en el silo. La presencia de aire provoca un calentamiento del ensilaje, lo que se traduce en una pérdida de valor alimenticio y palatabilidad.

13/02/2018 18:07

ENSILAJE FILM

NOVE DAD

ño del silo del stock

a es nda hay s al de uele

nda nda menada meta

ben omo rior. o la fase

ima para ado, para

ecolaje a de ntre del io y

TriO2TM Film con propiedades barrera de oxígeno que permiten optimizar la conservación del forraje.

Los beneficios de TriO2TM son:

FILM ESTIRABLE

1. EFICIENCIA: solo necesita usar una capa, lo que implica una reducciñin del trabajo y una manipulación más sencilla debido a su bajo peso.

2. PERMEABILIDAD: su estructura coextruída mejora la permeabilidad al oxígeno.

3. FERMENTACIÓN: ACCIÓN mejora SOLIDARIA del forraje, extremadamente hermético.

Campos coloreados financian la 4. RESPETUOSO CON EL MEDIO AMBIENTE: ya que se utiliza menos materia prima. investigación contra el cáncer DELAGRO

Para conocer las gamas y dimensiones disponibles, póngase en contacto con:

5. ADAPTABLE: fino La y flexible para que se ajuste idea original de las pacas de colores vienen del distributor de Trioplast : Agpac a la delagro@delagro.org suavemente al forraje.

Nueva Zelanda, donde la campaña comenzado en 2014. Las Bolas rosas, apoyando la tel +34 981 519 920 investigación de cáncer de mama, y las bolas azules que apoyan la investigación de 6. FIABLE: los materiales se producen y se prueban cáncer des prostata, fueron extendidas a la grandes partes de Europa. dentro de nuestra fábrica

FILM ESTIRABLE ACCIÓN SOLIDARIA

investigación contraTrioplus el cáncer es más pacas & menos trabajo Sin cesiones en la calidad del alimento

La idea original de las pacas de colores viene de Agpac, el distribuidor de Trioplast en Nueva Zelanda, en donde la campaña comenzó 2014. Las bolas rosas simbolizan el apoyo LAS VENTAJAS DATOS DEL PRODUCTO a la investigación contra el cáncer de mama y las azules, contra el cáncer de próstata. A • Costes menores R día de hoy, esta campaña está presente en muchas partes de Trioplus® Europa.

vacapinta001_publirreportaxe_delagro_silo.indd 89

•

Ahorro de tiempo

•

La mejor calidad de ensilaje

•

Una producción diaria mayor

•

Menos transporte

•

Menos espacio de almacemiento necesario

730 x 0,019 mm – 2100 m, 15 bobinas/palé 730 x 0,019 mm – 2600 m, 15 bobinas/palé Trioplus® RS 750 x 0,021 mm – 1900 m, 15 bobinas/palé Disponible en varios colores:

13/02/2018 18:07

ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA

Influencia da utilización dun inoculante nos ensilados de primavera Ofrecemos os resultados obtidos no estudo levado a cabo co fin de detectar os niveis de pH nos ensilados con ou sen inoculante, tras o cal observamos que a súa utilización consegue diminuír o pH do silo a niveis de seguridade que logran evitar a proteólise, é dicir, a degradación da proteína nas nosas forraxes.

Paula Soler1, David Terán2 1 Responsable da gama de ruminantes de Lallemand Bio en España e Portugal 2 Responsable técnico comercial de Lallemand Bio Zona Norte

A

influencia que teñen na produción de leite as forraxes é moi elevada, xa que unha gran parte da ración das vacas de leite está composta por estas. En condicións de produción intensiva o nivel mínimo de forraxe non debería ser inferior ao 40 %, do cal unha gran parte vai en forma de ensilado; por tanto, o feito de que o ensilado estea ben ou mal conservado

vai ter unha grande importancia tanto nos resultados produtivos da explotación como nos económicos.

O ensilado é unha boa alternativa para conservar as forraxes de primavera que van ser utilizadas durante todo o ano, sempre que haxa un bo manexo deste e, tal como se comentou anteriormente, que estea ben conservado.

Figura 1. Preparación dos silos-sacos

Un dos grandes retos dos silos de primavera, sobre todo herba, ray-grass e alfalfa, é preservar a proteína da forraxe fresca. O proceso de fermentación ten un impacto directo sobre o proceso de degradación da proteína (proteólise).

Isto conduce á produción de nitróxeno non proteico (NNP) e a un aumento de nitróxeno soluble (Baumont, 2011).

Desta maneira, canto máis rápida sexa a baixada do pH da forraxe, menor será a proteólise e a proteína bruta que obtemos nas análises será máis próxima á proteína verdadeira.

Os expertos recomendan o uso de aditivos para a acidificación do ensilado, que limitan as perdas nutricionais e o desenvolvemento de microorganismos non desexados (bacterias butíricas etc.) dentro do silo. Os aditivos microbiolóxicos para ensilados de primavera normalmente na súa composición combinan diferentes tecnoloxías, bacterias ácido lácticas (P. acidilactici MA 18/5M, L. plantarum MA 18/5U etc.) que teñen como obxectivo iniciar unha fermentación láctica rápida

90 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_especialEnsiladoHerba_inoculantes_galego_03.indd 90

20/02/2018 17:32

ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA

O FEITO DE QUE O ENSILADO ESTEA BEN OU MAL CONSERVADO VAI TER UNHA GRANde IMPORTANCIA TANTO NOS RESULTADOS PRODUTIVOS DA EXPLOTACIÓN COMO NOS ECONÓMICOS

Figura 2. Incorporación dos silos-sacos no silo

Gráfica 1. Efectos do inoculante a nivel de pH 6 5 4 3

0

Alfalfa MS 30 %

Mix MS 38 %

Mix MS 39 %

LALSIL® DRY

Control

LALSIL® DRY

Control

LALSIL® DRY

Control

Control

1

LALSIL® DRY

2

Mix MS 54 %

Gráfica 2. Niveis N-NH3 en microsilos tratados e sen tratar Proteólise

18 16 12 8 6

Alfalfa MS 30 %

Mix MS 38 %

mellora no nitróxeno non proteico, reafirmando unha baixada rápida de pH con menos problemas de proteólise.

En conclusión, coa utilización de inoculantes para silos obtense unha rápi-

Mix MS 39 %

LALSIL® DRY

Control

LALSIL® DRY

Control

LALSIL® DRY

0

Control

2

LALSIL® DRY

4

Control

(o que significa unha baixada rápida de pH), bacterias heterolácticas (L. buchneri NCIMB 40788, que axudan a preservar a materia seca e actúan fronte ao quecemento, mellorando a estabilidade aerobia) e encimas (celulasas e hemicelulasas), co fin de axudar á fermentación e mellorar a dixestibilidade das forraxes.

A utilización destes inoculantes para o silo ten unha influencia positiva na conservación das forraxes.

Co obxectivo de observar a influencia da utilización dun inoculante nos silos de primavera, Lallemand realizou diferentes probas en campo como en organismos de investigación. Nelas medíronse varios parámetros, como poden ser o pH, o nitróxeno amoniacal, nitróxeno non proteico, estabilidade aerobia…, os cales son indicativos dunha fermentación e conservación adecuadas dos ensilados.

Como exemplo dalgunhas das probas practicadas, en canto aos resultados da que se levou a cabo no Instituto Posieux (Suíza), realizada en microsilos cunha mestura de herba e leguminosas con diferentes niveis de materia seca (de 30 % a 54 % de MS), utilizouse un inoculante coas tres tecnoloxías e os resultados en pH e nitróxeno amoniacal foron moi positivos e demostraron a eficacia da utilización dun inoculante.

Na gráfica 1 apréciase a diminución do pH nos microsilos tratados fronte aos silos control, levando o pH ata niveis de pH de conservación. Na gráfica 2 obsérvase menos nivel de N-NH3 nos silos tratados que nos silos control, o que indica unha baixada rápida do pH e, por tanto, menos problemas de proteólise.

Noutra proba realizada en campo en Galicia en silo de forraxe cun 32 % de nivel de MS, utilizando o sistema de silos-sacos (sacos que van tratados e outros que non, dentro dun silo non tratado, figuras 1 e 2) e tamén un inoculante coas tres tecnoloxías (bacterias homofermentativas, heterofermentativas e encimas), os resultados que se obtiveron seguiron a mesma tendencia que na proba anterior, un pH menor nos silos-sacos tratados fronte aos non tratados e un 3 % de

Mix MS 54 %

da baixada de pH do silo ata niveis de seguridade que evitan os problemas de proteólise, é dicir, de degradación da proteína da forraxe.

02.2018 | Vaca Pinta n.º 1 | 91

vacapinta001_especialEnsiladoHerba_inoculantes_galego_03.indd 91

20/02/2018 17:32

alimentación

Balance de aminoácidos durante o período de transición en vacas leiteiras. Por que é tan importante?

O presente estudo céntrase nos aminoácidos e no seu potencial como “nutrientes funcionais” para as vacas en transición, é dicir, no seu uso para outras funcións que non sexa a produción de proteínas.

Juan J. Loor. Departamento de Ciencias Animais e División de Ciencias Nutricionais Universidade de Illinois (Urbana-Champaign, EE. UU.) Artigo traducido por Javier López (Kemin Ibérica)

INTRODUCIÓN

É

un feito recoñecido e aceptado entre nutrólogos e fisiólogos de vacún de leite que o período ao redor do parto (período periparto) e os tres primeiros meses de lactación son

os máis difíciles do ciclo vital do vacún de leite. Alcanzar a homeostase durante o período de periparto e ao principio da lactación significa un grande esforzo metabólico para as vacas de leite de alta produción (Drackley, 1999). Por

iso, os mecanismos responsables das adaptacións metabólicas e fisiolóxicas en órganos clave coma o fígado, o tecido adiposo ou o músculo esquelético durante este estadio fisiolóxico seguen sendo áreas de grande interese na investigación (Loor et al., 2013; Roche et al., 2013). Hai varias revisións excelentes publicadas nos últimos cinco anos en relación co que se coñece na actualidade sobre a relación entre nutrición, fisioloxía e manexo en vacas leiteiras en periparto (Loor et al., 2013; Roche et al., 2013; Bradford et al., 2015). É evidente que se avanzou moito no coñecemento sobre a relación entre nutrición, fisioloxía e manexo de vacas leiteiras durante este crítico período de transición. Con todo, no contexto dos “nutrientes esenciais” e as súas funcións fisiolóxicas, existen aínda lagoas en canto ao coñecemento de órganos e, aínda máis importante, de sistemas.

O resto das seccións deste artigo céntranse nos aminoácidos e no seu potencial como “nutrientes funcionais” para as vacas en transición, o que definimos como o uso dun aminoácido para outras funcións que non sexan a produción de proteínas (figura 1).

AMINOÁCIDOS (AA) E PROTEÍNA METABOLIZABLE Dos 20 AA necesarios para construír proteínas, 9 considéranse esenciais porque a vaca non pode producilos: histidina (His), isoleucina (Ile), leucina (Leu), lisina (Lys), metionina (Met), fenilalanina (Phe), treonina (Thr), triptófano (Trp), e valina (Val) [Patton et al., 2014]. Aínda que a vaca é capaz de sintetizar arxinina (Arg), esta debería considerarse provisionalmente un aminoácido esencial, xa que pode converterse en limitante en condicións de alta produción ou de estrés (Patton et al., 2014). A suma de proteína microbiana (MCP) e de AA da dieta que escapan á degradación do rume e pasan ao intestino delgado coñécese como proteína metabolizable (MP), unha vez realizada a súa dixestión no intestino delgado.

92 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_alimentacion_aminoacidos_galego_03.indd 92

20/02/2018 17:34

alimentación

Figura 1. Exemplos de papeis funcionais de diferentes aminoácidos en tecidos ou células que os ruminantes poden consumir a través da proteína metabolizable cialmente nas últimas fases do embarazo e na primeira fase de lactación, é outro factor que vai contribuír ás necesidades de MP. Suxeriuse que máis do 50 % da glicosa nos citados estados fisiolóxicos é debido á conversión de AA.

Proteína metabolizable

Urea (excretada)

Antioxidantes (Tau) Neurotransmisores (Glu) pH intracelular (Gli, Glu)

eliminación (consome enerxía)

Aminoácidos

Enerxía

Reguladores de vías Control do metabolismo celular (mTOR, GCN2)

Síntese proteica Tir, Arg Histamina (varias funcións biolóxicas)

His

Moléculas bioloxicamente activas

Met, Cis Met

Lis, Met

Glutación Tau (antioxidantes) Metilación de ADN (S-adenosilmetionina)

Función mitocondrial (L-carnitina)

en vacas, en parte debido ás diferentes hipóteses en relación aos efectos da composición de AA sobre a MP necesaria para manter un nivel de produción dado (Patton et al., 2014). O uso de AA polo feto para a gliconeoxénese, espe-

BTS

O termo MP utilízase para definir o total de AA dispoñibles na vaca para todas as súas funcións fisiolóxicas. Os distintos modelos de formulación de dietas para vacún leiteiro non se poñen de acordo sobre as necesidades de MP

T6 DYNAMIC COMMAND

PONTE EN MARCHA

CONSIGA EL MÁXIMO RENDIMIENTO EN CUALQUIER APLICACIÓN GRACIAS A LA NUEVA TRANSMISIÓN POWERSHIFT DE 8 MARCHAS BAJO CARGA TRANSMISIÓN VERSÁTIL 11 marchas en el rango de velocidades más habitual, con superreductor como opción.

El mejor sistema de inversión de su categoría.

AUTOMATIZACIÓN A LA DEMANDA Nuevas características para hacer su trabajo más eficiente y cómodo: cambio automático, parada inteligente, gestión de velocidad de avance.

ERGONOMÍA QUE SATISFACE SUS NECESIDADES

lubricantes

EFICIENCIA SIN IGUAL Máxima optimización del combustible.

Ciclos de carga con pala más rápidos que incrementan aún más la eficiencia.

Reposabrazos SideWinder II equipado con distribuidores mecánicos o electrónicos.

Nuevo joystick electrónico que incorpora todo lo necesario para manejar la pala con total comodidad.

NEW HOLLAND TOP SERVICE 00800 64 111 111* ASISTENCIA E INFORMACIÓN 24/7. *La llamada es gratuita desde teléfono fijo. Antes de llamar con su teléfono móvil, consulte tarifas con su operador

www.newholland.es

02.2018 | Vaca Pinta n.º 1 | 93

vacapinta001_alimentacion_aminoacidos_galego_03.indd 93

20/02/2018 17:34

alimentación

“PAPEL FUNCIONAL” DOS NUTRIENTES No caso de monogástricos, o feito de que algúns nutrientes se utilicen para outras funcións máis aló da construción de bloques de macromoléculas é dabondo coñecido (e aceptado, figura 1).

Entre os nutrientes esenciais, os ácidos graxos poliinsaturados, os AA esenciais, as vitaminas do grupo B e os minerais son recoñecidos como precursores de moléculas con actividade inflamatoria (eicosanoides), antioxidante (glutatión, taurina) ou cun papel esencial na actividade catalítica de importantes encimas (vitamina B12, zinc, manganeso).

Todos estes procesos biolóxicos teñen un papel moi importante ao falar de eficiencia en vacún de leite, como se pode comprobar no feito, por exemplo, de que un desafío infeccioso en ovellas (McNeil et al., 2016) ou en vacún de carne (Burciaga-Carballos, 2009) cause cambios profundos nos AA dos tecidos e no metabolismo das proteínas. Nesas condicións, a utilización de AA polo fígado aumenta de forma drástica, desviándoos doutros destinos anabólicos como a síntese de proteína do leite en vacas lactantes ou a deposición de músculo no caso de xatos de carne. Ademais, datos recentes parecen indicar que as células do tracto reprodutor teñen necesidades específicas de AA, sobre todo na primeira fase de lactación (Jafari et al., 2006; García et al., 2016; Noleto et al., 2017).

Por tanto, estes roles funcionais dalgúns AA deberán cubrirse mediante o uso de suplementos protexidos para o rume.

Existen aínda lagoas no coñecemento sobre as necesidades de AA de sistemas que non sexan a glándula mamaria, especialmente durante a primeira fase de lactación, cando o sistema inmune tamén se ve comprometido.

A MET É NORMALMENTE O PRIMEIRO AMINOÁCIDO LIMITANTE E XA SÓ A SUPLEMENTACIÓN CON ESTE MELLORARÁ OS RESULTADOS PRODUTIVOS EN LACTACIÓN DAS VACAS LEITEIRAS

IMPLICACIÓN DOS AA DURANTE A ÚLTIMA FASE DE EMBARAZO PARA O FETO EN DESENVOLVEMENTO Diferentes técnicas de manexo nutricional e o ambiente durante o embarazo ou o período neonatal poden inducir efectos de “desenvolvemento programado” na proxenie (Reynolds et al., 2003). Aínda que existen bastantes publicacións sobre este tema, especialmente sobre o impacto de nutrientes esenciais en ovellas e porcos, en vacún de leite e de carne o número de estudos publicados é baixo. Entre eles, con todo, púxose en evidencia que o nivel de proteína bruta da dieta, o estrés por calor ou nutrientes como a Met durante as primeiras ou últimas fases do embarazo poden provocar consecuencias a longo prazo na bioloxía do recentemente nado (táboa 1).

No contexto dun manexo nutricional para axudar á vaca e ao xato, os traballos recentes con Met protexida para o rume destacan os beneficios duais potenciais de aumentar a provisión de nutrientes esenciais.

Os recentes estudos de Batistel et al.

(2017) non só confirmaron os benefi-

cios de aumentar a suplementación con Met a vacas leiteiras durante o período de periparto sobre o consumo (IMS), a produción e a saúde, senón que, ademais, destacou a capacidade de resposta da placenta. Aínda máis, estes autores demostraron por primeira vez que o peso ao nacemento e o crecemento do xato durante as primeiras 9 semanas de vida respondían a un aumento na suplementación de Met á dieta materna (Alharthi et al., 2017). Os datos dos xatos son especialmente impactantes, porque a avaliación da resposta inmune innata in vitro revelou que a exposición a unha maior cantidade de Met no útero provocaba unha maior resposta fagocítica dos neutrófilos ante un desafío con E.coli (Alharthi et al., 2017). Estes datos suxiren que os xatos serían máis capaces de producir unha resposta inmune se fosen desafiados por un patóxeno in vivo. Claramente, estes interesantes resultados deberían ser estudados no que se refire aos mecanismos e a se os beneficios se estenderían a melloras en lonxevidade, fertilidade e produción.

Táboa 1. Resumo dalgúns estudos que avalían a relación entre a nutrición e o desenvolvemento programado en vacas leiteiras Principal resposta biolóxica

Referencia

Avaliar o efecto da suplementación materna con Met protexida durante os primeiros 70 días de lactación sobre a transcrición xenética de embrións bovinos preimplantados.

Obxectivo

A suplementación con Met alterou a expresión de xenes relacionados co desenvolvemento embrionario (ex., VIM, IFI6, BCL2A1 e TBX15) e a resposta inmune (ex., NKG7, TYROBP, SLAMF7, LCP1 e BLA-DQB) en embrións preimplantados.

Peñagaricano et al., 2013.

PLoS One. 8(8):e72302.

Determinar se o estrés por calor de vacas leiteiras durante as últimas 6 semanas de embarazo ten efectos sobre os xatos á desteta.

As xatas das vacas estresadas pola calor foron máis lixeiras ao nacer, tiveron un maior número de servizos por preñez e produciron menos leite ata a semana 35 da primeira lactación que as xatas de vacas arrefriadas.

A expresión xenética proinflamatoria en neutrófilos Identificar os efectos da suplementación cun de xatos de vacas alimentadas con AAC foi máis baixas complexo de AA (AAC- Zn, Mn, Cu e Co) ao que nos xatos control. Eses xatos tamén tiveron unha final do embarazo sobre o sistema inmune e maior altura á cruz e pesaron máis ata as 7 semanas o crecemento do neonato. de idade.

Monteiro et al., 2016.

J. Dairy Sci. 99(10):84438450.

Jacometo et al., 2015.

J. Dairy Sci. 98(11):77177729.

Determinar o efecto da suplementación maternal con Met protexida ao final do embarazo sobre marcadores sanguíneos e a transcrición xenética do fígado en xatos recentemente nados.

Jacometo et al., 2016.

J. Dairy Sci. 99(8):67536763.

Os resultados indicaron que, nos xatos de vacas suplementadas con Met, o desenvolvemento da gliconeoxénese e a oxidación de ácidos graxos no fígado foron máis rápidos, algo positivo para a adaptación ás demandas metabólicas da vida extrauterina.

94 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_alimentacion_aminoacidos_galego_03.indd 94

17/02/2018 02:12

® ® SMARTAMINE SMARTAMINE ®®M ® M SMARTAMINE SMARTAMINE SMARTAMINE MM ® M ® MetaSMART MetaSMART ®® ® MetaSMART MetaSMART MetaSMART TM TM LysiGEM LysiGEM TM TM TM LysiGEM LysiGEM LysiGEM TM TM CholiPEARL CholiPEARL TM TM TM CholiPEARL CholiPEARL CholiPEARL TM TM TOXFIN TOXFIN TM TM TM TOXFIN TOXFIN TOXFIN MUCHAS COSAS ESTÁN MUCHAS COSAS ESTÁN MUCHAS MUCHAS MUCHAS COSAS COSASESTÁN ESTÁN COSAS ESTÁN CAMBIANDO ENLA LA CAMBIANDO EN CAMBIANDO CAMBIANDO CAMBIANDO ENENLA LALA EN PRODUCCIÓN DELECHE, LECHE, PRODUCCIÓN DE PRODUCCIÓN PRODUCCIÓN PRODUCCIÓN DEDELECHE, LECHE, LECHE, DE NO SOLO ESTO...

NO NONOSOLO SOLO NO SOLOESTO...

ESTO...

SOLO ESTO... ESTO...

La nutrición lechera está evolucionando La nutrición lechera está evolucionando La Lanutrición La nutrición lechera lecheraestáestá evolucionando lechera evolucionando rápidamente. producción, no es el único rápidamente.

Lanutrición producción, yaLa no es el único está yaevolucionando rápidamente. rápidamente. rápidamente. producción, La producción, ya Lano ya no es el es único ely único ya nolaessalud el único objetivo, otros objetivos como y la objetivo, otrosLaobjetivos como laproducción, salud la objetivo, objetivo, objetivo, otros otros objetivos objetivos otros como como la objetivos salud laambiente salud y lay lacomo la salud y la fertilidad de animales, o el medio ambiente fertilidad de los animales, o ellos medio fertilidad fertilidad fertilidad deigual de los los animales, animales, deigual o los elo medio el animales, medio ambiente ambiente o el medio ambiente se vuelven de importantes. se vuelven de importantes. se vuelven se vuelven seigual vuelven igual de importantes. de importantes. igual de importantes.

Lasclaves palabras claves Las palabras en la actualidad son: en la actualidad son: Las Las palabras palabras Las claves palabras claves en la en actualidad la claves actualidad en la actualidad son: • Optimizaciónson:son: • Optimización •• •Optimización • Optimización Optimización • Eficiencia Eficiencia •• •Eficiencia • Eficiencia Eficiencia • de costes Ahorro de costes Ahorro •• •Ahorro • Ahorro de Ahorro costes de costes de costes • Rendimiento Rendimiento •• •Rendimiento • Rendimiento Rendimiento • Calidad Calidad •• •Calidad • Calidad Calidad • Fertilidad Fertilidad •• •Fertilidad • Fertilidad Fertilidad • Salud Salud

• •Salud • Salud Salud • Medioambiente • Medioambiente • •Medioambiente • Medioambiente Medioambiente Estasdeben palabras Estas palabras formar partedeben de nuestroformar parte de nuestro Estas Estas palabras Estas palabras deben palabras deben formar formar parte deben parte de de nuestro nuestro formar parte de nuestro y ser nuestra meta. idioma yidioma ser nuestra meta. idioma idioma idioma y ser y ser nuestra nuestra ymeta. ser meta. nuestra meta. pretende proporcionar una nueva Kemin Kemin pretende proporcionar una nueva Kemin Kemin Kemin pretende proporcionar pretende proporcionar unauna proporcionar nueva nuevay para ello una tenemos nueva visión de visión de lapretende nutrición, y la paranutrición, ello tenemos visión visión de visión de la la nutrición, nutrición, de ser ylapara y nutrición, para ello ello tenemos tenemos y para ello tenemos como principal objetivo ser sus colaboradores. como principal objetivo sus colaboradores. como como principal como principal principal objetivo seruna ser sussus colaboradores. objetivo colaboradores. colaboradores.

Buscamos producción sostenible a la vez Buscamos una objetivo producción sostenible a la vezser sus Revise sus die Revise sus dietas, Kemin puede ayudarle.

Buscamos Buscamos Buscamos unauna producción producción sostenible sostenible producción a laauna vez la vez sostenible a la vez que competitiva, que tenga como resultado una que competitiva, que tengauna como resultado Revise Revise sus sus dietas, dietas, Kemin Kemin puede puede Revise ayudarle. ayudarle.sus dieta Ibérica Kemin Ibérica Tel 977 25 41 88 Kemin queque competitiva, que competitiva, competitiva, que que tenga tenga como resultado que resultado tenga unauna como resultado una alimentación más eficiente y rentable. alimentación más eficiente ycomo rentable.

Kemin Ibérica Ibérica TelTel 977977 25 25 41 41 88 88 Kemin Ibérica T alimentación alimentación alimentación másmás eficiente eficiente y rentable. más y rentable. eficiente yKemin rentable.

© Kemin Industries, © Kemin Inc. and its Industries, group of companies Inc. 2016. and All rights its group reserved. ® of™companies Trademarks of Kemin 2016.

Industries, AllInc., rights U.S.A. reserved.

MetaSmart® is a ® Trademark ™ Trademarks of Adisseo France S.A.S. of Kemin Industries, Inc., U.S.A.

® ® © Kemin © Kemin Industries, ©Industries, Kemin Inc. and Inc. Industries, itsand group its group of companies ofInc. companies 2016. and2016.

Allits rights All group rights reserved. reserved. of ®companies ™ Trademarks ® ™ Trademarks of 2016.

Kemin of Kemin Industries, All Industries, rights Inc., U.S.A. Inc., reserved.

U.S.A. MetaSmart MetaSmart ® is a Trademark ™ is aTrademarks Trademark of Adisseo of Adisseo France of France Kemin S.A.S.S.A.S. Industries, Inc., U.S.A. Met

2016_ruminants_spain.indd 2016_ruminants_spain.indd 1

1

vacapinta001_publicidade_kemin.indd 951 2016_ruminants_spain.indd 2016_ruminants_spain.indd 2016_ruminants_spain.indd 1 1

08/02/16 17:23

11/02/2018 17:56 08/02/16 08/02/16 17:2317:23

alimentación

PROTEÍNA METABOLIZABLE DURANTE O PERÍODO DE TRANSICIÓN As necesidades nutricionais de vacas secas aumentan a medida que o período de xestación progresa, debido ao crecemento exponencial do feto ao final da xestación (NRC, 2001). No que se refire á vaca, situacións como o aumento de glicocorticoides en sangue, a mobilización dos lípidos ou o tamaño do feto van contribuír a unha diminución do IMS voluntario antes do parto.

En consecuencia, a dispoñibilidade de nutrientes para a vaca e o feto diminúen (Ingvartsen e Andersen, 2000).

Claramente, a cantidade de proteína e, como consecuencia, o fluxo de MP ao intestino procedente da dieta e da fermentación microbiana diminúen a miúdo debido a este menor IMS na época próxima ao parto. Por tanto, as vacas presentan unha incapacidade en fase posparto de producir suficiente MP para satisfacer as necesidades de AA tanto para a glándula mamaria como para o resto das funcións extramamarias, entre as que se inclúe unha importante demanda para a gliconeoxénese hepática. Esta incapacidade vai provocar unha mobilización activa do tecido proteico durante as dúas primeiras semanas de lactación (Bell et al., 2000; van der Drift et al., 2012). De feito, Bell et al. (2000) estimaron que, durante a primeira semana de lactación, as vacas están en balance negativo de MP de ata 600 g/d e, polo tanto, as vacas de alta produción mobilizarán ata 1.000 g de tecido proteico/d.

No contexto da nutrición e do desenvolvemento programado demostrouse que o mellorar a nutrición do xato antes da desteta pode resultar un factor ambiental crítico, cunha influencia directa sobre a expresión da capacidade xenética do animal para a produción de leite (Soberón et al., 2012). O dobrar o peso ao nacemento aos 60 días de idade mediante cambios na concentración e o tempo de suplementación dun lactorreemprazante alto en proteína (28 % CP) correlacionouse de forma significativa co rendemento en leite en primeira lactación: por cada quilo de ganancia de peso antes da desteta, as vacas produciron de media 850 kg máis de leite durante a primeira lactación. Algunhas destas respostas poderían ser debidas a un maior de-

DETECTAMOS RESPOSTAS UNIFORMES NUNHA SERIE DE BIOMARCADORES EN PLASMA E TECIDO HEPÁTICO, NOS CALES SE INDICA QUE A MET AXUDA A REDUCIR A RESPOSTA INFLAMATORIA E O ESTRÉS OXIDATIVO DAS VACAS senvolvemento da glándula mamaria, como se demostrou en estudos comparando dietas cun lactorreemprazante control (0,45 kg/d, 20 % CP, 20 % graxa) ou lactorreemprazantes “enriquecidos” (1,13 kg/d, 28 % CP, 25 % graxa) durante a fase de predesteta (Geiger et al., 2016). É obvio que isto representa unha oportunidade única de mellorar a eficiencia produtiva do vacún de leite mediante a nutrición no útero antes do parto.

Farían falta, con todo, máis investigacións nas que se tratasen de definir os mecanismos e tamén explorar os papeis específicos doutros nutrientes esenciais que se sabe que teñen tamén papeis funcionais, como as vitaminas do grupo B e os minerais.

INTEReSe DA METIONINA PARA AS VACAS EN TRANSICIÓN

McCarthy et al. (1968) expuxeron a hipótese de que a deficiencia de Met nos ruminantes podería limitar a síntese das lipoproteínas de moi baixa densidade (VLDL) no fígado e ser así un factor causante da cetose. Anos máis tarde demostrouse que a velocidade de síntese das VLDL no fígado era menor nos ruminantes que nos monogástricos (Pullen et al., 1990). Esta peculiaridade dos ruminantes é especialmente importante no momento do parto, cando as adaptacións homeorresishetic. no animal poden conducir a un notable incremento dos ácidos graxos non esterificados en sangue (NEFA), que son recollidos polo fígado, aumentando así a susceptibilidade á lipidose hepática (Grummer, 1993). Algúns estudos posteriores valoraron o papel da Met como un AA potencialmente limitante na regulación do metabolismo dos ácidos graxos no fígado. Debido á súa extensiva degradación no rume, os primeiros traballos avaliando a Met utilizaron infusións intravenosas ou o “hidroxianálogo” da Met (Bertics e Grummer, 1999; McCarthy et al., 1968; Piepenbrink et al., 2004).

O hidroxianálogo ten algo de protección fronte ao metabolismo no rume, pero existen na actualidade outras tecnoloxías de protección que aseguran un maior nivel de baipás ruminal e unha maior biodispoñibilidade intestinal (Berthiaume et al., 2006).

Grummer (1993) propuxo que a utilización do triacilglicerol (TAG) para a síntese de VLDL despois do parto é deficiente cando o nivel de Met hepática é insuficiente. Traballos máis recentes estableceron unha asociación entre niveis baixos de Met en sangue durante os primeiros 14 días despois do parto e a aparición de lipidose hepática severa (Shibano e Kawamura, 2006).

O traballo de Dalbach et al. (2011) demostrou que é posible aumentar a concentración de Met en sangue durante as primeiras 2 semanas despois do parto mediante a suplementación na dieta con de Met protexida para o rume. O ritmo metabólico hepático en vacas de alta produción case se duplica despois do parto (Reynolds et al., 2003), o que podería explicar o aumento neto de incorporación de Met no fígado. De feito, á parte da histidina, a Met foi o único aminoácido cuxa utilización neta no fígado aumentou entre o pre e o posparto (Larsen e Kristensen, 2013). Distintos aspectos do metabolismo da Met no fígado, vía o metabolismo de grupos dun átomo de carbono-1 e o ciclo da Met, foron cumpridamente estudados en monogástricos e ata certo punto en estudos clásicos con ovellas (Snoswell e Xue, 1987).

Nunha investigación recente, Zhou et al. (2017ab) proporcionaron a primeira demostración de que a actividade da betaína-homocisteína metiltransferasa (BHMT), a metionina sintetasa (MTR), e a cistatión sintetasa (CBS) aumentan ao redor do parto e parecen responder á provisión de Met.

96 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_alimentacion_aminoacidos_galego_03.indd 96

20/02/2018 17:34

Su Su bienestar, bienestar, tu tu rentabilidad rentabilidad El Programa de recría Prima de NANTA mejora la rentabilidad El Programa de recría Prima de NANTA mejorade la rentabilidad de las explotaciones a través del bienestar las terneras. de las explotaciones a través del bienestar de las terneras.

Prima trabaja sobre los cuatro conceptos esenciales para el bienestar de los animales: el calostro, Prima trabaja sobre de los distintas cuatro conceptos para el bienestar los animales: el calostro, la lactancia, el destete y el cuidado variablesesenciales como el medioambiente, la de sanidad o el entorno social. la lactancia, el destete y el cuidado de distintas variables como el medioambiente, la sanidad o el entorno social.

Nuestro programa ofrece beneficios comprobados para el ganadero: mayor desarrollo de las terneras, Nuestro programa ofrece beneficios comprobados paraaleldestete, ganadero: mayoradesarrollo las terneras, mejora de su sistema inmune, reducción del estrés adelanto la primeradeinseminación mejora de su sistema inmune, reducción del estrés al destete, adelanto a la primera inseminación y de la edad al primer parto, mayor producción de leche y mayor vida productiva de la vaca. y de la edad al primer parto, mayor producción de leche y mayor vida productiva de la vaca.

Con Prima las terneras son más felices, y el ganadero también.

Con Prima las terneras son más felices, y el ganadero también.

www.programaprima.es www.programaprima.es

pub_nanta.indd 97

13/02/2018 19:19

alimentación

Incrementar a subministración de Met ao fígado mediante a suplementación con fontes protexidas para o rume é especialmente importante para o animal, non só polo papel clave da Met na síntese da proteína do leite senón tamén para a produción de glutatión e taurina [antioxidantes intracelulares (Atmaca, 2004)] e provisión de grupos metilo (Finkelstein, 1990).

Por tanto, aínda que non é o único nutriente esencial con este rol, a Met é un exemplo dun aminoácido cun papel funcional claro (figura 1). Por exemplo, polo menos en non ruminantes, está demostrado que a provisión de grupos metilo é un aspecto importante da utilización total da Met no fígado, xa que a metilación é unha forma de regular a expresión xenética, o funcionamento das proteínas e o procesado do RNA. Unha serie de estudos publicados recentemente con vacas leiteiras confirmou o papel esencial da Met, máis aló de servir como fonte de AA na síntese de proteínas, á hora de manter uns consumos máis estables durante a época do parto, reducir a inflamación e o estrés oxidativo, ter unha mellor función inmune innata, permanecer máis saudables e optimizar a produción de leite (Osorio et al., 2013; Zhou et al., 2017ab; Batistel et al., 2017). É evidente que o papel funcional doutros nutrientes esenciais como as vitaminas do grupo B e os oligoelementos ten aínda que definirse en vacún de carne e de leite. A investigación adicional nesta área será moi útil para tentar optimizar a eficiencia na utilización de nutrientes en ruminantes.

METIONINA PROTEXIDA PARA O RUME E RESPOSTAS EN PRODUCIÓN A proteína non degradable no rume (RUP) é ao redor do 50 % do total da MP e algunhas publicacións suxiren que un aumento na RUP ao final da fase de xestación mellora os resultados produtivos durante a lactación (Huyler et al., 1999). Así, a RUP é unha importante fonte de AA esenciais (EAA); por

exemplo, a Met para os tecidos e como ladrillos de construción de encimas e hormonas importantes nunha serie de funcións metabólicas. Está claro que un perfil de AA adecuado da RUP é esencial para garantir unha boa transición, tanto para a vaca como para o xato aínda non nado. Demostrouse que a Met e a Lys na MP son os aminoácidos máis limitantes en numerosas racións para vacas leiteiras (NRC, 2001). De feito, a Met é normalmente o primeiro aminoácido limitante e xa só a suplementación con Met mellorará os resultados produtivos en lactación das vacas leiteiras (Armentano et al., 1997; Rulquin e Delaby, 1997).

A suplementación con Met durante o período de periparto aumenta ao tempo o rendemento, a proteína e a graxa do leite despois do parto (Ordway et al., 2009; Osorio et al., 2013). Estas respostas son en parte debidas á maior dispoñibilidade de Met e tamén ao seu fluxo adicional no seu ciclo no fígado, o que aumenta a produción de compostos tales como a Cys. Igual que a Met, a Cys é un AA sulfurado e ambas contribúen con ligazóns sulfuro durante a síntese de proteína na glándula mamaria (Pocius et al., 1981). Polo que respecta á produción de leite, o traballo realizado no noso laboratorio dando Met protexida detectou unha resposta positiva á hora de manter consumos de materia seca constantes durante o preparto (últimos 21 días) e de aumentar os consumos, tanto en ritmo como en cantidade durante os primeiros 30 a 60 días despois da desteta (táboa 2). As respostas en produción de leite foron similares ás obtidas por outros grupos, mostrando os beneficios da suplementación de Met protexida despois do parto (St-Pierre e Sylvester, 2005).

FUNCIONAMENTO DO FÍGADO DURANTE O PERÍODO DE TRANSICIÓN: RELACIÓN COA INFLAMACIÓN E O ESTRÉS OXIDATIVO Durante a última década confirmouse que a vaca leiteira en periparto atravesa unha fase de redución de actividade no fígado, ligada a un aumento da inflamación e ao estrés oxidativo (Bionaz et al., 2007; Trevisi et al., 2012). A bilirrubina, a glutámico-oxaloacética transaminasa (GOT), a γ-glutamiltransferasa (GGT), ademais da albúmina e a paraoxonasa (PON), son biomarcadores hepáticos usados normalmente durante a época do parto (Bertoni et al., 2008).

Mentres que o fígado é responsable da diminución de bilirrubina (Bertoni et al., 2008), valores altos de GOT e GGT indican dano celular hepático (por ex., lise e necrose).

Táboa 2. Resumo das principais respostas en produción de vacas suplementadas con Met protexida durante os períodos de transición e comezo de lactación Experimentos

Ítem

Osorio et al.

(2013)

Zhou et al.

(2017ab)

Batistel et al. (2017)

Proteína bruta da dieta, %

15 (pre); 17,5 (post)

146 (pre); 17,3 (post)

15,7 (pre); 17,4 (post)

Lys, % de MP

6,1-6,6

6,2-6,6

6,3-6,5

81 (pre); 85 (pre); 89 (pre); Lys, g en MP 112 (post) 148 (post) 156 (post) 2,3-2,4 2,2-2,3 Met, % de 2,15-2,35 (1,8-1,9)2 (1,7-1,8)2 MP (1,8-1,9)2 Met, g en 29 (pre); 40 33 (pre); 55 32 (pre); MP (post) (post) 56 (post) Resposta media respecto á dieta control1 DMI, kg/d Preparto

+0,5

+1,1

+1,2

Posparto

+2,1

+2,0

+1,6

+3,4

+3,8

+4,3

+3,9

+4,1

+4,6

Rendemento leite, kg/d Leite corrixido por enerxía kg/d

Dieta a base de ensilado de millo. A Met protexida engadiuse de -21 a 30 días en leite en Osorio et al. (2013) e Zhou et al. (2016) ou ata 60 días en leite en Batistel et al.

(2017). 2Rango na dieta control non suplementada. 3Cantidades na dieta preparto (pre) ou posparto (post) 1

98 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_alimentacion_aminoacidos_galego_03.indd 98

17/02/2018 02:12

CARRO MEZCLADOR KEENAN LA NUEVA MÁQUINA DE ALTO RENDIMIENTO PARA UNA MAYOR EFICIENCIA ALIMENTARIA

Para mayor información contáctenos Alltech Spain S.L. Masía Can Fatjó del Molí s/n Avd. Universidad Autónoma 5-7 Parc Tecnologic del Vallès 08290 Cerdanyola del Vallès (Barcelona) 93 748 4327 / 660493588 Para mayor información contáctenos

Delegados comerciales:

Alltech Spain S.L.

Masía Can Cayetano Martín 660Fatjó 493del 588Molí s/n Avd. Universidad Autónoma 5-7 José Manuel Reguera 638 306 774 Parc Tecnologic del Vallès 08290 Cerdanyola del Vallès (Barcelona) 93 748 4327 / 660493588

- Gran volumen de mezcla - Menos absorción de potencia - Gran volumen de mezcla (ahorroabsorción de combustible) - Menos de potencia de combustible) -- (ahorro Servicio KEENAN InTouch Servicio KEENAN InTouch

pub_alltech_keenan.indd 99

13/02/2018 14:48

alimentación

Táboa 3. Resumo de beneficios adicionais da alimentación con Met protexida durante os períodos de transición e principio de lactación Biomarcador

Resposta1

Función biolóxica

Metabolismo

A resposta inflamatoria durante o periparto caracterízase por unha diminución da produción de proteínas de fase aguda positivas (posAPP), como a haptoglobina e a amiloide A sérica (SAA), e por un descenso concomitante de produción de APP negativas (negAPP), como a albúmina (Bertoni et al., 2008). A nivel hepático, os desencadeamentos coñecidos destas respostas son as citoquinas proinflamatorias IL-6, IL-1 e TNF-α (Kindt et al., 2007). Doutra banda, o estrés oxidativo está motivado polo desequilibrio entre a produción de metabolitos reactivos ao osíxeno (ROM) e a capacidade neutralizadora de mecanismos antioxidantes en tecidos e sangue. Algúns dos antioxidantes celulares máis coñecidos inclúen o glutatión, a taurina, a superóxido dismutasa (SOD) e as vitaminas A e E (Bernabucci et al., 2005). Cando o estrés oxidativo afoga a capacidade antioxidante celular, os ROM poden inducir unha resposta inflamatoria que se controla mediante cambios na expresión xenética de reguladores de transcrición (por ex., STAT3, NFKB).

O feito de que a albúmina se clasifique como unha negAPP implica que a produción hepática (o principal sitio de produción no corpo) adoita reducirse ao comezo da inflamación (Bertoni et al., 2008). As vacas cunha función hepática sa posparto teñen concentracións de albúmina de entre 33 e 35 g/L (Bionaz et al., 2007; Bertoni et al., 2008). Nos nosos estudos con suplementación con Met protexida, detectamos respostas uniformes nunha serie de biomarcadores en plasma e tecido hepático, nos cales se indica que a Met axuda a reducir a resposta inflamatoria e o estrés oxidativo das vacas.

Carnitina

­(fígado)

b-oxidación de ácidos graxos

Colesterol

↑↑­­(plasma)

Metabolismo das lipoproteínas

Inflamación IL-1beta

↓ (plasma)

Citoquina proinflamatoria

Haptoglobina

↓↓ (plasma)

Sinal de inflamación

Albúmina

­­↑↑ (plasma)

Resposta fase aguda

Estrés oxidativo Metabolitos reactivos ao O (ROM)

↔/↓ (plasma)

Peróxidos, superóxido, radicais OH

Capacidade antioxidante

­­↑↑ (fígado, sangue) ↔/­↑ (plasma) ↔/↑­ (plasma)

Antioxidantes totais en sangue

Paraoxonasa

­­↑↑ (plasma)

Enzima antioxidante

Glutatión Taurina

Antioxidantes Antioxidantes

Relativa ao control ou unha dieta suplementada con colina protexida (Osorio et al., 2013; Zhou et al., 2017ab; Sun et al., 2016; Batistel et al., 2017) 1

RELACIÓN ENTRE MET PROTEXIDA, DMI E SAÚDE O status “inflamatorio” transitorio ao redor do parto parece ser un aspecto “normal” das adaptacións á lactación (Bradford et al., 2015), cun impacto positivo ou negativo segundo a súa intensidade en cada caso. As vacas que chegan ao período do parto con maiores (pero aínda subclínicos) niveis de citoquinas circulantes van presentar un maior nivel de inflamación e de estrés oxidativo, e unha diminuída función hepática durante 30 días en lactación, unido a un menor rendemento en leite e un menor consumo posparto (Bertoni et al., 2008; Trevisi et al., 2012). Ademais do seu papel esencial en inmunidade, citoquinas (ILs), interferóns (IFNs) e TNF-α tamén exercen efectos patofisiolóxicos. Isto conduce ao que se coñece normalmente como

“comportamento enfermizo”, cuxa primeira manifestación é a saciedade.

Similar a como reaccionan as vacas durante un estado inflamatorio preto do parto, a redución en DMI á desteta é un exemplo deste comportamento.

En ratos demostrouse que estas citoquinas reducen o tamaño e a duración do alimento, diminúen a frecuencia de alimentación e prolongan os períodos entre comidas (Plata-Salaman, 1995).

Aínda máis, as citoquinas afectan directamente ao hipotálamo. IL-1β e IFN actúan directa e especificamente sobre as neuronas sensibles á glicosa nos sitios de “fame” e “saciedade” do cerebro (Plata-Salaman, 1995). Así pois, o aumento do consumo observado ao suplementar Met protexida pode explicarse en parte por unha redución da inflamación, xa que directamente (a nivel hepático ao atenuar a sobrerresposta inmunolóxica) e indirectamente (ao reducir o estrés oxidativo) diminúen as citoquinas proinflamatorias en circulación.

En resumo, os resultados obtidos ata a data indican que algúns aditivos nutricionais ou nutrientes teñen un efecto inmunomodulador positivo en vacas leiteiras, especialmente en períodos de estrés como a transición á lactación. Na nosa opinión, a industria debería poñer máis énfase en comprender mellor os mecanismos de acción cos que os aditivos e os suplementos nutricionais exercen un efecto biolóxico no animal.

NOTA DO AUTOR As persoas interesadas na bibliografía citada neste artigo poden contactar con Javier López: javier.lopez@kemin.com

100 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_alimentacion_aminoacidos_galego_03.indd 100

17/02/2018 02:12

vacapinta001_publicidade_trouw nutrition reviva.indd 101

11/02/2018 18:01

M A N E xO

INTRODUCIÓN

A

realización de controis durante condicións normais de muxido son, a miúdo, coñecidos como tests ou ensaios dinámicos (dynamic testing/wet testing). Dentro deste grupo de ensaios, o test de tempo de muxido (milking time test) é o método de rexistro máis directo para avaliar a adecuada produción de baleiro e a capacidade de regulación dun sistema de muxido. A norma ISO 6690:2007 non require probas de tempo de muxido para a validación da máquina de muxido; con todo, o National Mastitis Council (NMC, 2014) propón probas de tempo de muxido e establece pautas para levalo a cabo como método para avaliar a interacción entre o manexo do muxido, a vaca e a máquina.

Avaliación do funcionamento da máquina en condicións reais de muxido No presente estudo describo os procedementos para o control da máquina en condicións de muxido.

José Manuel Pereira. Departamento de Enxeñería Agroforestal Universidade de Santiago de Compostela (USC)

Figura 1. Estabilidade de baleiro na tubería de leite durante un muxido normal 44 42 40

Baleiro (Kpa)

38 36 Baleiro no receptor Baleiro na tubería de leite

34 32 30 28 26 0

2

4

6

8 Tempo (sg)

Fonte: elaboración propia

10

12

14

ESTABILIDADE DE BALEIRO As recomendacións establecen que a caída de baleiro dunha máquina de muxido no receptor ou preto deste non debería exceder o valor de 2 kPa durante un muxido normal. Considérase muxido normal o período de tempo no cal todas as unidades son axustadas e as vacas muxidas, incluíndo todo o proceso de retirada, colocación e recolocación de unidades que escorregan ou as caídas eventuais ao chan. Ademais, o baleiro non debe caer máis de 2 kPa por baixo do baleiro do receptor en calquera punto da liña de leite durante, polo menos, o 95 % do período normal de muxido (ensaios dinámicos). Na figura 1 móstrase o rexistro de baleiro no receptor e na tubaxe de leite, separadas 1Kpa para mellorar a claridade.

Estabilidade de baleiro na liña de leite: se non se dispón do instrumental necesario para rexistrar o baleiro durante todo o muxido, conectarase o rexistrador durante 3 quendas en salas de muxido ou ben durante 15 minutos en circuítos de muxido. Se o valor medio das caídas de baleiro non supera os 2 kPa, a estabilidade de baleiro na liña de leite cumpre os estándares internacionais (figura 2).

102 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_cuidadoAnimal_maquina_galego_03.indd 102

20/02/2018 18:21

M A N E xO

Estabilidade de baleiro no colector ou no tubo curto de leite: pódese conectar o rexistrador de baleiro utilizando algún dos seguintes métodos: 1. Utilizando un “T” para realizar a medición no tubo longo de leite.

2. Inserindo unhas agullas de calibre 12-14 ou pequenos tubiños de aceiro inoxidable a través do tubo curto de leite (figura 4).

O baleiro no regulador debería estar axustado de forma que o baleiro medio durante o máximo fluxo de leite estea entre 35 e 42 kPa. 40 kPa é o valor de referencia amplamente aceptado como idóneo, aínda que varía en función do fluxo de leite e o tipo de tetoeira. Baleiros excesivamente baixos poden dar lugar a un incremento de esvaróns das tetoeiras, chegando mesmo nalgúns casos á súa caída, o que provoca como consecuencia flutuacións non cíclicas de baleiro durante o muxido.

Tal e como manifestamos previamente (Pereira & Castro, 2017), as flutuacións cíclicas de baleiro na punta do teto ocorren regularmente durante o muxido como resultado das interaccións que se producen entre a subministración de baleiro, o movemento da

É FUNDAMENTAL PROMOVER A IMPORTANCIA DE INTEGRAR O CONTROL DOS EQUIPOS DE MUXIDO COMO UNHA PRÁCTICA BÁSICA PARA ASEGURAR A RENDIBILIDADE DAS NOSAS EXPLOTACIÓNS

Baleiro (Kpa)

Figura 2. Estabilidade de baleiro comprometida por turbulencias na tubería de leite 44 42 40 38 36 34 32 30 28 26 24 22 20

Baleiro no receptor Baleiro na tubería de leite

0

2

4

6

8

10

12

14

Tempo (sg)

Fonte: elaboración propia

Figura 3. Estabilidade comprometida por unha inadecuada produción ou regulación de baleiro

44 42 40 38 36

Baleiro (Kpa)

Estabilidade de baleiro no receptor: se a instalación supera con éxito a estabilidade na liña de leite non será necesario realizar a proba no receptor. As medicións no receptor permiten determinar se as flutuacións de baleiro que superen os 2 kPa na liña de leite son causadas por tapóns de leite (figura 2) ou por unha inadecuada regulación ou produción de baleiro (figura 3). Conéctase o rexistrador de baleiro no receptor durante 3 quendas en salas de muxido, ou ben durante 15 minutos en circuítos de muxido.

As tubaxes de leite deberán estar deseñadas de xeito que o fluxo de leite se produza de forma laminar. O fluxo laminar é o que observamos cando o leite flúe pola parte inferior da tubaxe e o aire flúe de maneira continua pola parte superior. A aparición de turbulencias ocasionais é inevitable na práctica e non debe ser considerada como evidencia de mal deseño se non pasan en duración do 5 % do tempo de muxido.

Se falla a estabilidade de baleiro no receptor indica unha inadecuada produción de baleiro e/ou regulación deste (figura 3). Neste caso haberá que realizar unha avaliación completa do funcionamento da máquina de muxido.

34 32

Baleiro no receptor Baleiro na tubería de leite

30 28

0

2

4

6

8

10

12

14

Tempo (sg)

Fonte: elaboración propia

tetoeira e o fluxo de leite que é transportada, desde o mesmo momento que comeza o muxido, e son inevitables.

A observación de flutuacións non cíclicas de baleiro na punta do teto, ás veces superiores aos 10 kPa, deben ser evitadas, pois poden crear presións positivas que producen sobre o orificio do teto impactos debidos ao movemento rápido cara a arriba de pequenas pingas de leite ou retroceso de leite durante o muxido (refluxos), o que facilita a entrada de patóxenos

procedentes doutros cuartos ou mesmo doutros animais. Estas flutuacións son a miúdo provocadas pola entrada repentina de aire a través de tetoeiras que esvaran ou caen, por unha reducida ou bloqueada entrada de aire a través do orificio do colector, por un inadecuado deseño ou por inadecuada capacidade da instalación.

02.2018 | Vaca Pinta n.º 1 | 103

vacapinta001_cuidadoAnimal_maquina_galego_03.indd 103

20/02/2018 18:21

M A N E xO

CONTROL DA PULSACIÓN

as recomendacións establecen que a caída de baleiro dunha máquina de muxido no receptor ou cerca deste non debería exceder o valor de 2 kpa durante un muxido normal

Foto: J.M. Pereira

Figura 5. Preparación da unidade de muxido para realizar un control de pulsación

Foto: J.M. Pereira

O adecuado funcionamento da pulsación é un aspecto crítico para conseguir un muxido eficiente. Tradicionalmente o test realízase coas unidades conectadas, cos pulsadores funcionando e coa boca das tetoeiras pechadas con tapóns. Axústase un pulsógrafo aos tubos curtos de pulsación das unidades de muxido (figura 5). O obxectivo é determinar se o sistema de pulsación e todos os pulsadores se atopan traballando de acordo coas especificacións do fabricante e coas recomendacións de referencia (ISO 5707, ISO 6690: 2007).

Desde un punto de vista estrito, a pesar de que se realiza coa máquina en funcionamento, non podemos considerar esta metodoloxía de ensaio como un test dinámico. Nos ensaios dinámicos a instalación atópase traballando en condicións reais de fluxo de leite e aire cando os animais están en muxido.

No control obtéñense as catro fases das curvas de pulsación (A, B, C, D), a duración do ciclo de pulsación (T), a frecuencia (F), a relación de pulsación (R) e o coxeo (C) en caso de sistemas con pulsación alterna (figura 6).

Os principais parámetros que deberán ser comprobados son os seguintes (ISO 5707): A frecuencia de pulsación (número de ciclos de pulsación por minuto, cpm): correspóndese co número de veces nas que as tetoeiras abren e pechan por minuto. Os valores típicos oscilan entre as 55 e as “65 cpm”. Debe manterse constante e non deberían atoparse desviacións superiores aos 3 ciclos por minuto entre pulsadores da mesma instalación.

A relación de pulsación (R): é a relación entre o tempo no que a tetoeira está na fase de apertura e aberta (fases A+B) con respecto ao tempo total do ciclo (A+B+C+D). Exprésase é porcentaxe respecto ao ciclo de pulsación.

O seu valor non debe variar en máis de ± 5 unidades de porcentaxe dos valores dados polo instalador.

Figura 4. Rexistro de baleiro nos tubos curtos de leite, baleiro na punta do teto

O coxeo: número, expresado como porcentaxe, que indica a diferenza involuntaria existente entre as dúas relacións de pulsación dun pulsador con pulsación alterna. Nun xogo de muxido non pode existir unha variación na relación de pulsación entre cada dúas tetoeiras superior ao 5 %, excepto cando o xogo de muxido estea deseñado para funcionar con relacións diferentes entre os cuartos dianteiros e traseiros.

A duración da fase B (fase de muxido coa tetoeira aberta): debe ser superior ao 30 % do ciclo de pulsación.

A duración da fase D (fase de masaxe, tetoeira pechada): non debe ser menor do 15 % do ciclo de pulsación, nin inferior a 150 ms.

A caída de baleiro durante a fase B non debe ser superior a 4 kPa por baixo do baleiro máximo da cámara de pulsación. O baleiro na fase D non debe exceder os 4 kPa. Os fabricantes deberían subministrar en cada instalación as especificacións técnicas detalladas para cada tipo de pulsador. No caso de que

se detecte que o sistema de pulsación non cumpre coas características técnicas facilitadas, é recomendable que o fabricante realice un recoñecemento do sistema de pulsación e o corrixa.

Con sistemas de rexistro actuais, como os que permiten realizar o ensaio de tempo de muxido, é posible tamén realizar a comprobación da pulsación en condicións reais de traballo con fluxo de leite e aire.

Na figura 7 pódese observar como a curva de pulsación (en azul) sofre repentinas oscilacións tanto no nivel de baleiro como na duración das fases.

Acoutouse o gráfico a 1 minuto de análise para mellorar a visualización, no resto da sesión observáronse patróns similares a intervalos irregulares de tempo e mesmo nalgún muxido no cal non se producía ningún funcionamento anómalo. A medición en condicións dinámicas permite de-

Figura 6. Análise da curva de pulsación dunha unidade de muxido

A, B, C, D son as fases da curva. T: duración do ciclo de pulsación en milisegundos; R: relación de pulsación; C: coxeira en unidades con pulsación alterna, sendo R1 e R2 as dúas relacións de pulsación da unidade; F: frecuencia de pulsación (ciclos por minuto) [figuras adaptadas de García et al., 1992 ; fotos: J. M. Pereira]

104 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_cuidadoAnimal_maquina_galego_03.indd 104

20/02/2018 18:23

pub_elanco.indd 105

13/02/2018 19:10

M A N E xO

tectar este tipo de problemas que en ocasións pasan desapercibidos nos controis estáticos, nos cales a análise e a comprobación do sistema de pulsación se circunscriben a períodos máis curtos de tempo.

baleiros excesivamente baixos poden dar lugar a un incremento de esvaramentos das tetoeiras, chegando incluso nalgúns casos á súa caída Figura 7. Os controis dinámicos da curva de pulsación permiten detectar anomalías no funcionamento dos pulsadores que poden pasar inadvertidas nos controis estáticos

ENSAIO DE TEMPO DE MUXIDO (MILKING TIME TEST)

Baleiro nun tubo curto de leite

CH1 MPC2 40.1/32.1/44.8

kPa

As probas de tempo de muxido representan o método máis directo para validar o baleiro da instalación, tanto na produción de baleiro como na súa regulación. Consiste en rexistrar o baleiro e comprobar a súa estabilidade ao longo da totalidade do proceso. Os rexistradores de baleiro de varias canles facilitan o proceso de medición ao poder rexistrar simultaneamente en diferentes puntos da instalación, normalmente na liña de leite, no receptor ou preto del e tamén no colector ou no tubo curto de leite. Os rexistros deberán realizarse en condicións de máximo fluxo de leite e aire, é dicir, cando todas as unidades están en muxido, mentres as unidades son colocadas e mentres son retiradas.

As medicións na unidade de muxido realízanse rexistrando valores de baleiro en tres ou catro puntos do xogo de muxido de forma simultánea e durante a duración total do muxido (figura 8): tubo curto de leite (TCL), tubo curto de pulsación (TCP) e na cámara da embocadura dunha ou dúas tetoeiras (CEP1 e CEP2).

Os resultados poden ser visualizados de forma gráfica e numérica en diferentes formatos en función do tipo de análise que se desexe realizar. Analizando o baleiro de maneira individual pódese dividir o muxido en catro fases diferenciadas (figura 9): baixada do leite, fluxo alto de leite, sobremuxido e retirada.

Curva de pulsación

CH2 MPC 23.4/00.0/47.9

50

40

30

20

10

0 09:03:42

09:03:57

09:04:12

09:04:27

09:04:42

Tempo

Baixada do leite: desde o inicio de muxido o fluxo de leite tende a incrementarse ata que se alcanza o fluxo alto de leite (fluxo pico). O fluxo pico alcánzase normalmente entre os 30 e os 60 segundos despois de que a unidade de muxido foi colocada. Se o reflexo de baixada do leite non foi adecuadamente activado, o fluxo de leite desde o ubre ata a cisterna do teto é menor que o caudal de saída deste. Nestas circunstancias manterase o “fluxo baixo” un período de tempo máis longo, mesmo pode quedar posto de manifesto pola aparición dunha curva de fluxo bimodal.

En ocasións é posible observar un descenso claramente marcado da presión na cámara da embocadura da tetoeira (CEP) relacionada co volume reducido de leite na glándula, seguida do reposicionamento (arrastre) da tetoeira cara arriba; estariamos entón nunha situación de sobremuxido ao comezo (figura 11).

Inicio do muxido: é o momento inmediatamente despois de colocar as tetoeiras no que se alcanzan 25 kpa no tubo curto de leite (TCL).

Figura 9. Fases nas que pode ser dividido cada muxido individual Baixada de leite

Fluxo alto de leite

Sobremuxido

Inicio Baixada do leite Inicio Fluxo alto de leiteInicio Sobremuxido muxido muxido alto sobremuxido

Retirada

Inicio retirada

RetiradaFin

muxido

Figura 8. Realización do test do tempo de muxido cun sensor de catro canais colocado na unidade

106 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_cuidadoAnimal_maquina_galego_03.indd 106

17/02/2018 02:20

Herd Navigator™

Un nivel de Control Superior en la Gestión del Rebaño Herd Navigator™ es un avanzado sistema de análisis de leche en línea que identifica qué vacas necesitan atención y propone las acciones a tomar sobre ellas.

• •

• Detección de celos superior al 95 % a través de • Detección de un 50% más de los casos normalmente medida de progesterona en leche. detectados mediante la medida de betahidroxibutirato • Detección de mastitis de forma precisa hasta tres días en leche. antes de que los síntomas físicos aparezcan, gracias a la medida de lactato deshidrogenasa en leche.

Tambié n salas. N para o para VM solo S (*)

,

Herd NavigatorTM le permite ir más allá en la Gestión de su Rebaño.

s

DeLaval Equipos S.A. C/ Anabel Segura, 7 28108 Alcobendas (Madrid) Tel 91 490 44 73 / 62 / 63

C*

* Consulte con su distribuidor si Herd NavigatorTM puede instalarse en su sala

e aLeD

es una marca registrada de Tetra Laval Holdings & Finance S.A. y DeLaval es una marca comercial registrada de DeLaval Holding AB. El propietario se reserva todos los derechos de modificación del diseño

www.delaval.es

pub_deLaval.indd 107 DeLaval Holding AB. El propietario se reserva todos los derechos de modificación del diseño es una marca registrada de Tetra Laval Holdings & Finance S.A. y DeLaval es una marca comercial registrada de

www.delaval.es

3 se

10/02/2018 09:40

es

Heeg dá Sytse y Anita mburg, Cana stee, New Ha Granja Heeg

“Herd NavigatorTM es una gran ayuda para nuestra granja, nos ayuda a ser más eficientes, a ahorrar tiempo y a lograr nuestros objetivos en lo referente a reproducción, diagnosis de estado de salud y alimentación.”

e DeLa

M A N E xO

Fluxo alto de leite: desde o momento no que as tetoeiras adoptan unha posición fixa no teto e a medida que o fluxo de leite se vai incrementando o baleiro tende a baixar. Na figura 10 (en dourado) pode observarse de maneira gráfica como despois dun período duns 30 segundos o baleiro descende (07:38:35); nese momento comeza o fluxo alto de

leite que se mantén alto ata que comeza o sobremuxido 1 (04:41:45) e termina cando comeza o sobremuxido 2.

Inicio do sobremuxido: cando os tetos quedan sen leite, prodúcese normalmente un cambio de baleiro na boca da tetoeira, un incremento nas flutuacións de baleiro ou ambas as circunstancias.

Figura 10. Información gráfica dun ensaio de tempo de muxido

50

Tubo curto de leite

Tubo curto de pulsación

Embocadura de tetoeira

Embocadura de tetoeira 2

40

kPa

30

10

0 07:38 Inicio

Fluxo

07:39

07:40

07:41

07:42 Sobremuxido 1

07:43 Sobremuxido 2

Tempo

Fin

Figura 11. Sobremuxido inicial posto de manifesto por unha curva bimodal de baleiro na cámara da embocadura da tetoeira (en azul)

CH1 SMT 33,9/00,0/45,3

CH2 MPC 10,0/00,0/34,8

40

kPa

Inicio da retirada: é identificado como o momento (ao final do muxido), no que o baleiro no TCL descende 5 kpa respecto ao máximo baleiro do período de fluxo alto de leite.

Fin do muxido: cando o baleiro (TCL) descende por baixo dos 5 kpa. A maior parte das vacas deberían ser muxidas entre 5 e 7 min.

20

50

O máis frecuente é observar un brusco e repentino incremento de baleiro na cámara da embocadura da tetoeira (ver inicio do sobremuxido 1 e 2, figura 10). A fase de sobremuxido, nos casos nos que non son tan claras as variacións de baleiro na embocadura da tetoeira, tamén queda posta de manifesto polas menores flutuacións de baleiro no tubo curto de leite ante a ausencia de fluxo de leite ao final do muxido. O sobremuxido non é desexable, xa que ten implicacións negativas na condición do teto e diminúe a capacidade da sala de muxido.

30 Sobremuxido no inicio 20

10

0 Tempo 09:26

09:27

09:28

09:29

09:30

09:31

Da análise e da interpretación dos datos observados pódense sacar conclusións sobre a rutina de muxido, o funcionamento da máquina, o rendemento da instalación e os tempos de muxido (táboa 1).

O baleiro no regulador debería ser axustado de forma que o baleiro medio no colector durante o fluxo máximo de leite se situase en valores entre os 35 e os 42 kPa (ideal 40 kPa, aínda que varía en función do fluxo de leite). Este rango permite un adecuado movemento das tetoeiras, unha presión suficiente durante a masaxe, salva o esvaramento das tetoeiras con baleiros excesivamente baixos e evita danos na punta do teto que poderían ser causados con baleiros superiores aos 42 Kpa nos períodos de baixo fluxo de leite (Besier et al., 2016).

O baleiro na embocadura da tetoeira (EP) é segundo Borkhus & Rønningen (2003) o resultado dun equilibrio entre o volume de aire que se filtra a través do bordo da tetoeira e o baleiro que pasa desde o tubo curto de leite entre o teto e o manguito de muxido. Tetoeiras de calibre máis reducido, cunha abertura de boca superior e caudais de leite máis altos dan como resultado un CEP máis baixo. Igualmente, tetos longos e anchos

09:32

108 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_cuidadoAnimal_maquina_galego_03.indd 108

20/02/2018 18:24

M A N E xO

AS MEDICIÓNS DEBERÁN REALIZARSE EN CONDICIÓNS DE MÁXIMO FLUXO DE LEITE E AIRE Táboa 1. Resultados que poden ser analizados tras realizar un test de tempo de muxido Tempo de preparación Duración do muxido Duración da colocación a inicio de fluxo alto de leite (baixada de leite/sobremuxido inicial) Duración do período en fluxo alto de leite Duración do sobremuxido Duración da retirada Baleiro medio (TCL) obtido a partir de todo o muxido Baleiro medio (TCL) obtido no período de fluxo alto de leite Baleiro medio (TCL) obtido durante o sobremuxido Baleiro medio na boca da tetoeira (CEP1, CEP2) en fluxo máximo de leite Tanto por cento do tempo, en fluxo alto de leite, durante o cal o baleiro na embocadura (EP1 e EP2) se mantén entre 10 e 30 kPa Flutuacións cíclicas de baleiro (TCL) Gradiente de presión negativo: prodúcese cando o baleiro descende no TCL e se mantén elevado en CEP; chega a ser o baleiro en CEP>TCL Flutuacións irregulares tipo 1: rápida flutuación de baleiro (TCL) de máis de 100 kPa/s e 21 kPa de magnitude Flutuacións irregulares tipo 2: rápida flutuación de baleiro (TCL) de máis de 56kPa/s e 14 kPa de magnitude

conducen a valores en CEP máis baixos, pero a profundidade de penetración dos tetos, no lugar das súas dimensións, condiciona en maior medida o baleiro en CEP. Rønningen & Rasmussen (2008) atoparon que o CEP é moi variable nun rabaño e que valores medios, durante o período de fluxo alto de leite, de 10-30 kPa están, de forma moi clara, negativamente correlacionados con mastite. Por tanto, é desexable que a porcentaxe de vacas que manteñen valores de baleiro de entre 10- 30 kPa en CEP en fluxo alto de leite sexa elevado.

Segundo Rasmussen (1997), o baleiro en CEP durante o muxido pode tomarse como referencia para determinar se o sistema pode ser a causa de aneis na base dos tetos, ou de tetos descoloridos e inchados despois do muxido. O baleiro máximo debería ser, polo menos, 10 kPa menor que o baleiro medio no colector ou no tubo curto de leite; ademais a conxestión nos tetos e as marcas en forma de aneis na base dos tetos vense reducidas cando o baleiro medio non excede os 20 kPa (Rasmussen, 1997).

TEST COMPLETO DE CONTROL E FUNCIONAMENTO DA MÁQUINA DE MUXIDO (ENSAIO ESTÁTICO) A realización deste tipo de controis require da utilización dun rexistrador de baleiro, un caudalímetro, un tacómetro, un rotámetro e diversos utensilios e axustes (tapóns, tés, adaptadores, gomas de diferentes diámetros etc.).

Unha avaliación completa, levada a cabo por persoal técnico especializado, seguindo as recomendacións establecidas na norma ISO 5707-690, debería ser realizada entre as 500-1.000 horas de funcionamento de todas as máquinas de muxido. As probas que se han de realizar deberían, como mínimo, incluír as seguintes comprobacións: • Capacidade da bomba • Erro do vacuómetro da instalación • Baleiro de traballo no receptor. Diferenza de baleiro entre a bomba, o receptor, o regulador e a liña de baleiro dos pulsadores • Reserva real, reserva manual, fugas do regulador, sensibilidade do regulador • Fall off test. Regulación para rápidos cambios na entrada de aire • Control da curva de pulsación, relación e frecuencia de pulsación de todos os pulsadores, coxeo • Fugas da instalación

CONCLUSIÓNS Numerosos investigadores puxeron de manifesto a relevancia que un adecuado funcionamento da máquina de muxido pode ter sobre a saúde do animal, o desenvolvemento de mastite ou a calidade do leite e, como consecuencia, nas perdas económicas que diso se derivan. A pesar de que a máquina non é o único condicionante, parece probado o efecto catalizador da interacción entre o manexo do muxido, a vaca e a máquina. Así pois, é fundamental promover a importancia de integrar o control dos equipos de muxido como unha práctica básica de manexo para asegurar a rendibilidade das explotacións.

REFERENCIAS

AENOR (1998). Instalaciones de ordeño: construcción y funcionamiento, ensayos mecánicos, vocabulario. Norma española UNE 68050 - 68061 - 68048 = ISO 5707 6690 – 3918.

Baxter, J.D., G.W: Rogers, S.B. y R.J. Eberhart, 1992. The efecto of milking machiner liner slip on new intramammary infectiones.

J. Dairy Sci. 75:1015-1018.

Besier, J., Lind, O., Bruckmaier, R.M. 2016. Dynamics of teat-end vacuum during machine milking: types, causes and impacts on teat condition and udder health. Journal of Applied Animal Research. Vol. 44, No. 1, 263–272.

Borkhus, M. and Rønningen, O., 2003. Factors affecting mouthpiece chamber vacuum in machine milking. Journal of dairy research, 70(03), 283-288.

BRITISH STANDARD ISO (2007). International Standard of milking machine instalations. ISO 5707 - 6690 – 3918 – 20966. BSI. UK. García, J., Ponce De Leon, J.L., Lucini, J., 1992. Manual de control de instalaciones de ordeño mecánico. Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación, ediciones Mundi Prensa.

National mastitis council (NMC)., 2014.

Procedures for Evaluating Vacuum Levels and Air Flow in Milking Systems. National Mastitis Council, Madison, Wisconsin.

Pereira, J.M.; Castro, A., “Funcionamento e mantemento da máquina de muxido”, Afriga 130, 60-66.

Pereira, J.M.; Castro, A., “Avaliación do funcionamento de máquinas de muxido II”, Afriga 131, 48-57.

Rasmussen, M.D., 1997 The relationship between mouthpiece vacuum, teat condition and udder health. Proceedings 36th Annual Meeting, National Mastitis Council, Wisconsin. 91–96 Rønningen, O. and Rasmussen, M. D., 2008. Assessment of teatcup cluster vacuum records in milking-time tests. In Agricultural and biosystems engineering for a sustainable world. International Conference on Agricultural Engineering, Hersonissos, Crete, Greece, 23-25 June, 2008 (pp. OP-485). European Society of Agricultural Engineers (AgEng).

02.2018 | Vaca Pinta n.º 1 | 109

vacapinta001_cuidadoAnimal_maquina_galego_03.indd 109

20/02/2018 18:25

M A N E XO

Amodiño... ao ritmo da vaca Con este artigo explico como é o comportamento da vaca dentro da granxa, como se relaciona co resto dos animais e como percibe o persoal que a trata, co obxectivo final de que sexamos capaces de traballar ao ritmo que elas nos marquen, coa premisa de que sempre teñen razón e de que, se somos capaces de adaptarnos a ese ritmo, acadarán a súa máxima produtividade.

Javier Liste Pose. Veterinario. Servicio de Alimentación de Seragro SCG

INTRODUCIÓN

C

omo perciben as nosas vacas o medio no que desenvolven a súa vida? Que tipo de relación establecen co ambiente que as rodea e coas súas compañeiras de rabaño?

Como entran en contacto co persoal da granxa e como interpretan os seus movementos e as ordes que reciben?

A estas preguntas imos tentar contestar ao longo desta presentación cun obxectivo claro: coñecer ao máximo o comportamento natural das vacas e tentar aproveitar este coñecemento para sacar a máxima produtividade dos nosos animais e que a nosa actuación sobre eles non teña unha repercusión negativa no proceso produtivo.

Na produción de leite avanzouse moito nos últimos anos e resulta indubidable que as melloras conseguidas

nos distintos aspectos implicados na produción (muxido, recría, alimentación, instalacións, sanidade, xenética...) levaron ao sector produtor a uns rendementos inimaxinables hai vinte anos.

Son estes factores, anteriormente citados, os que ocupan a maioría dos estudos, das publicacións, dos traballos e das conferencias que se fan sobre as vacas produtoras de leite. Hai un apartado da produción que practicamente non ocupa espazo nestes foros de investigación e difusión e que, con todo, resulta de grande importancia no traballo diario das explotacións: o contacto diario e permanente do persoal da granxa coas vacas e a necesidade de movelas dun lado a outro da granxa para a realización de diferentes tarefas (muxido, amarralas no comedeiro, metelas no poldro...).

É un traballo que damos por sabido.

Manexamos e movemos as vacas como sempre se fixo, sen pensar moito por que e se a forma de facelo pode molestar os animais ou estresalos ata o punto de reducir a súa produtividade.

Ademais, cada vez con máis frecuencia, chegan á granxa novos traballadores aos que ensinaremos como se fai un bo muxido, como se limpan as camas ou como se lles dá o leite ás xatas. De cando en cando empregaremos tempo en ensinarlles a mover as vacas á sala de espera ou como deben amarrar un animal. Farano como llo vexan facer ao resto do persoal da granxa ou como lles parece que se debe facer.

Esta falta de atención a un aspecto tan básico do traballo nas granxas pode deberse, por unha banda, á falta de concienciación por parte do gandeiro da repercusión negativa que esta práctica ten e, pola outra, á falta de técnicos especializados nesta faceta, cousa que non pasa noutros países como Estados Unidos ou Canadá. Nestes países é moi habitual que tanto os gandeiros como os empregados asistan a cursos de manexo ou contraten un técnico para que lles ensine e lles corrixa os fallos no manexo dos animais, da mesma forma que o fai, por exemplo, o técnico de calidade de leite nas nosas granxas.

O ESTRÉS COMO PROBLEMA Antes de continuar, debemos deixar claro que é o estrés e que provoca no organismo das vacas.

110 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_cuidadoAnimal_liste_galego_02.indd 110

21/02/2018 13:17

SEGUNDO DIVERSOS ESTUDOS, AS VACAS SEN ESTRÉS PRODUCEN ENTRE 300 E 400 LITROS MÁIS POR LACTACIÓN

• Cañón hidráulico dirigible • Combinación del agitador de hélice con la

bomba centrífuga • Especial para mover la arena sedimentada en

el fondo del pozo • 5 metros de largo + 2 cabezales (opcional) • 100 CV de potencia absorbida,

según densidad del purín

O estrés é unha resposta que dá o organismo das vacas a varias situacións que provocan nelas a tensión suficiente como para consideralas unha ameaza. Por tanto, existe un elemento estresante que altera o equilibrio homeostático (equilibrio interno) da vaca, fronte ao que o animal reacciona tentando restablecer a orde.

Esta resposta aos axentes estresantes ten un importante custo metabólico e produce alteracións no comportamento, no sistema nervioso autónomo, no sistema inmune e no sistema neuroendócrino. Dentro deste último, prodúcese a liberación de dous grupos de hormonas: Adrenalina e noradrenalina (catecolaminas). Estas hormonas preparan o organismo da vaca para fuxir (ou pelexar se non pode escapar) poñendo o animal en alerta, aumentan a súa frecuencia cardíaca, provocan vasoconstrición periférica, incrementan o nivel de glicosa en sangue, dilatan as pupilas, soben a frecuencia respiratoria e aumentan o volume sanguíneo.

Cortisol (corticoesteroides). Aumenta a dispoñibilidade de enerxía e a concentración de glicosa no sangue porque estimula a proteólise, a lipólise e a gluconeoxénese e inhibe a liberación de insulina.

Todo este torrente hormonal compite ou inhibe, por exemplo, a liberación de oxitocina, hormona fundamental para a baixada do leite na sala de muxido ou durante o parto. Por tanto, debemos evitar todos os elementos estresantes para as vacas, xa que nos van ocasionar un baixo rendemento xeral da explotación.

A que nos referimos cando falamos de manexar as vacas sen estrés? Basicamente trátase de conseguir que as vacas fagan o que nós queremos que fagan sen que se sintan ameazadas.

Isto é importante por varias razóns:

• 540 revoluciones

CTOR

A TRA LICO PAR

HIDRAUB BATIDOR

URÍN:

NTO DE P

AMIÉ ARA TRAT SITIVOS P

PO

OTROS DIS

Trituradores

Separadores Mezcladores sumergibles en hierro y acero inoxidable

Benestar animal. Todos sabemos da importancia e da repercusión social que ten e que o manexo que fagamos dos animais é un dos aspectos máis determinantes.

vacapinta001_cuidadoAnimal_liste_galego_02.indd 111

19/02/2018 23:29

M A N E xO

Somos nós, as persoas, as que estabulamos as vacas para explotalas e as que dependemos economicamente delas, así que creo que sería xusto darlles unha vida decente e o menos tensa posible.

Gandeiro e empregados. Manexar animais sen estrés supón unha satisfacción persoal e vai haber menos frustración tanto nos animais coma no persoal que traballa con eles. Isto facilita enormemente o traballo da granxa e, ademais, achega seguridade para o persoal e para as propias vacas (menos golpes e lesións).

Figura 1. Área de visión horizontal da vaca

Figura 2. Detalle da pupila da vaca

Produción. Para que unha vaca alcance a máxima produción ten que estar contenta. Segundo diversos estudos, vacas sen estrés producen entre 300 e 400 litros máis por lactación.

Reprodución. As vacas sen estrés van mostrar mellor os celos e van ter unha fertilidade máis alta.

Saúde do rabaño. O estrés vai provocar unha depresión importante do sistema inmune, polo que vacas manexadas sen tensións van enfermar menos e van curar mellor ante a aparición de enfermidades.

INTERACCIÓN DA VACA CO MEDIO Se queremos mover as vacas sen que sufran tensións, debemos coñecer en primeiro lugar unha serie de características básicas sobre o seu comportamento. Entran en xogo dous factores: • ambiente no que está a vaca • As características morfolóxicas ou o deseño da vaca (a súa bioloxía) Se falamos do ambiente, sabemos que unha vaca libre nun campo non se comporta igual que unha vaca estabulada; con todo, as dúas son vacas coa mesma bioloxía. Por tanto, o ambiente condiciona o comportamento. Nós ímonos centrar, sobre todo, no manexo de vacas estabuladas.

Sobre a bioloxía, debemos considerar que son animais domesticados desde hai máis de 10.000 anos. As vacas pertencen a unha especie presa, é dicir, que vai ser cazada por un depredador, que desenvolveu durante miles de anos de evolución uns patróns de comportamento que lle permitiron protexerse deles. As pautas de conduta dirixidas a evitar a predación están fixadas no seu cerebro. Son pautas

CADA IMAXE QUE UNHA VACA GRAVE NO SEU CEREBRO É UN RECORDO E TEMOS QUE TENTAR QUE SÓ GARDEN RECORDOS POSITIVOS

facemos o resto dos animais, a través dos sentidos, algún dos cales está especialmente adaptado ao medio salvaxe. fixas de acción. Algúns destes esquemas instintivos de conduta son moi ríxidos e inamovibles, pero outros poden ser modificados coa aprendizaxe. As vacas teñen medo ao descoñecido, calquera novidade vailles a causar tensión e van tentar escapar.

Ao mesmo tempo, son animais curiosos e ante unha novidade van tentar aproximarse a ver de que se trata.

Isto chámase ambivalencia animal e pode parecer unha contradición, pero ten unha explicación. Como xa dixen, as vacas queren controlar todo o que as rodea para sentirse seguras. Nun primeiro momento, unha novidade vaise a considerar unha ameaza potencial e, por tanto, crearalles un medo, pero a vaca necesita saber se ten que escapar ou non e achegarase con moita cautela a ver de que se trata para tomar a decisión máis acertada. As vacas son animais de manda, atópanse moito máis seguras e tranquilas estando en grupo. Teñen unha xerarquía, en cada grupo vai haber unha vaca líder, á cal todas as demais van seguir e normalmente é ela quen decide se escapar ou non ante unha ameaza para o rabaño.

Para sobrevivir, as vacas, do mesmo xeito que o resto dos animais presa, teñen que estar sempre en garda. Interaccionan co medio ambiente e coas outras vacas, da mesma forma que o

SENTIDO DA VISTA A vista é o órgano dos sentidos dominante e é o responsable do 50 % do total da información sensorial que recibe un bovino. Con todo, a agudeza visual (calidade das imaxes) é unhas 50 veces inferior á dos humanos. Debemos ter en conta que as vacas evolucionaron como animais que pastorean e que se alimentan de forraxes nas praderías; era aí onde sufrían os ataques dos depredadores. Por tanto, os seus ollos están adaptados a sobrevivir nese ambiente hostil.

A característica física máis destacable son os ollos bulboides colocados aos lados da cabeza e lixeiramente saídos das órbitas. Esta colocación estratéxica incrementa a cantidade de luz que entra no ollo e aumenta o ángulo de visión, de maneira que as vacas teñen un amplísimo campo visual horizontal. As vacas, sen mover a cabeza, teñen un ángulo de visión de 330° (nos humanos é de 200°); só teñen dous puntos cegos, un situado xusto detrás delas e outro, pequeno, pegado á cabeza xusto no medio dos ollos. Cando as vacas agachan a cabeza, por exemplo cando pastan, o ángulo de visión é de practicamente 360°. Iso explica por que cando estamos detrás dunha vaca que queremos que se meta na cornadiza, ela agacha a cabeza; simplemente faino porque así pode vernos.

112 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_cuidadoAnimal_liste_galego_02.indd 112

20/02/2018 18:29

M A N E xO

Figura 3. Ángulo de visión vertical da vaca

Este amplo campo visual horizontal ten un custo, xa que as vacas teñen moi reducida a visión binocular, que é da que nos servimos para percibir a profundidade. A visión binocular ocorre cando ambos os ollos son dirixidos e enfocados sobre un obxecto, de modo que se poida saber con moita maior precisión a distancia ou a profundidade á que se atopa. O campo de visión binocular dunha vaca é de 30-50° (nos humanos é de 90-140°).

Cando entramos nunha granxa, as vacas colócanse todas coa cabeza mirando cara a nós, de forma que nos vexan cos dous ollos. Isto farano sempre que necesiten precisar mellor a posición ou a distancia dun obxecto.

Para facernos unha idea de como ve unha vaca fóra do seu campo de visión binocular, basta con taparnos un ollo coa man e tentar baixar unha escaleira (figura 1).

As súas pupilas son de forma oval, alongadas e en posición horizontal (figura 2). Este tipo de pupila permite ter un campo de visión horizontal moi amplo, como xa dixemos, pero reduce significativamente o campo de visión vertical. Este ángulo de visión de arriba cara abaixo é de tan só 60-70° (nos humanos é duns 140°) [figura 3]. Isto fai que as vacas vexan mellor as liñas verticais que as horizontais, xa que as verticais cruzan a través da maior parte do seu campo visual, mentres que as horizontais poden quedar no límite do campo visual (superior ou inferior), onde a vaca xa ve borroso ou non ve, a menos que suba ou baixe a cabeza. Por iso, ás veces, as vacas en situacións de moita tensión tentan saltar por encima dalgunha cancela (que, sobre todo, son barras horizontais) e acaban chocando con ela porque, en realidade, non ven o tubo horizontal superior e asumen que é máis baixa.

Non obstante, rara vez se ve que unha vaca tente saltar por encima dunha cornadiza (que son, sobre todo, barras verticais). Realmente funcionaría mellor unha porta feita con barras verticais que con horizontais, como adoitan ser, porque as barras verticais si que as vai ver sen problema.

Outra característica importante é que os bovinos contan co que se chama franxa visual. Trátase dunha área estreita e alongada no plano horizontal da retina na que hai unha alta densidade de células sensitivas. Isto fai que as vacas teñan nesta zona unha maior agudeza visual. Esa franxa está deseñada para identificar con facilidade a depredadores no horizonte tan axiña como aparezan. Cando a vaca está a pastar, esta franxa está uns 2030° por debaixo da liña do horizonte, é dicir, teñen unha visión máis nítida nesa franxa horizontal. Este é o motivo polo cal cando nos aproximamos a unha vaca de fronte, ela agacha a cabeza. Aínda que nos pareza que está a buscar a maneira de esquivarnos, realmente nesa posición simplemente nos ve mellor.

Os bovinos contan con músculos oculares internos relativamente débiles, o que dificulta que poidan enfocar con precisión e rapidez, sobre todo, obxectos próximos. Debemos saber que tardan máis tempo que os humanos en adaptarse a condicións repentinas de moita menos ou moita máis luz chegando mesmo a causarlles dor.

Os ollos dos bovinos posúen unha cuberta reflectora situada no fondo dos mesmos que se coñece como tapetum lúcidum, que actúa como un intensificador da luz que penetra permitíndolles ver suficientemente ben en condicións de escasa luz. Estímase que un bovino pode ver catro veces

mellor que un humano en condicións de baixos niveis de iluminación. Esta membrana reflectora é a causante de que os ollos das vacas se iluminen cando diriximos un foco cara a eles.

En canto á percepción das cores, as vacas non ven en branco e negro como se cre, senón que teñen o que se chama unha visión dicromática. Son capaces de distinguir cores como o amarelo verdoso e algo de azul. Esta visión dicromática permítelle ao animal ter unha maior capacidade para detectar o movemento, sobre todo movementos repentinos, que a visión policromática. Posiblemente, este tipo de visión tamén sexa a causante de que as vacas vexan os contrastes de luz e a escuridade con moita máis intensidade que nós. Consideran o escuro máis profundo que o claro, coma se fose un precipicio. Este feito debemos telo en conta á hora de mover unha vaca, xa que unha simple sombra ou un cambio de cor brusco pode provocar que non avance (figura 4).

En realidade, a forma de ver o mundo que teñen as vacas dista moito da que temos os humanos. Nós temos unha visión xeneralista. Discriminamos moita información visual e obviamos detalles, xa que ter unha visión nítida e estudar todos os detalles do que nos rodea sobrecargaría o cerebro de información. A visión das vacas é unha visión detallista, moi sensible aos pequenos detalles, aos pequenos cambios ou ás novidades que poidan aparecer. Realmente iso é o que lles permitiría sobrevivir nun medio salvaxe, tendo controlado ata o máis mínimo dos detalles. Debémolo ter en conta á hora de mover os animais, como explicaremos máis adiante.

Figura 4. Simulación de como ven as vacas

02.2018 | Vaca Pinta n.º 1 | 113

vacapinta001_cuidadoAnimal_liste_galego_02.indd 113

20/02/2018 18:30

M A N E xO

SENTIDO DO OÍDO As vacas escoitan con moito máis volume que os humanos, sendo capaces de facelo a unha frecuencia moito máis elevada que nós, polo que un ruído máis ou menos normal para nós vai resultar excesivo para elas e vainas distraer e molestar. Considérase que en 120 decibelios (dB) está o límite onde empeza a haber molestia para as persoas; nas vacas ese límite está nos 80 dB. Unha persoa falando normal está en 60 dB; por tanto, non hai necesidade de gritarlles ás vacas, xa que elas escoitan moito mellor e máis alto ca nós. Os berros, os golpes nos ferros ou as portas que renxen son ruídos moi molestos e estresantes para elas.

Para facernos unha idea, a sensibilidade auditiva do gando vacún alcanza o máximo aos 8.000 Hz (frecuencia) e a -10 dB (intensidade ou volume), mentres que a dos humanos está nos 3.000 Hz, a 0 dB. Este é o punto mínimo no que se comeza a percibir algo de son (figura 5).

As vacas son capaces de escoitar calquera frecuencia a intensidades moito menores que os humanos. Por tanto, debemos ter en conta que os ruídos agudos (de alta frecuencia) que a nós nos ocasionarían unha leve molestia, poden causar dor e tensión nos bovinos, xa que teñen unha agudeza auditiva 15 veces superior á nosa. Os ruídos fortes e intermitentes tamén molestan, causan tensións e provocan que os animais se deteñan e non queiran avanzar. Para facernos unha idea, un ruído alto ten o mesmo efecto no animal que unha picada eléctrica.

Unha habilidade que teñen as vacas é a gran mobilidade das súas orellas, o que lles permite buscar rapidamente a orixe dun son. Son capaces de localizalo cunha precisión dun ángulo de 30°, moi inferior á dun can, por exemplo, pero suficiente para sobrevivir.

SENTIDO DO OLFACTO As vacas teñen a capacidade de detectar mediante o olfacto unhas hormonas chamadas feromonas. Estas teñen diversas funcións, das cales a máis coñecida é a reprodutiva. Tamén serven para comunicarse unhas vacas con outras. Fano neste caso a través dos ouriños. En situacións de estrés, unha vaca vai segregar na micción estas

Figura 5. Sonograma de humanos e de bovinos Intensidade do son en decibelios

100 80 60 40 20 0 -20

Humanos 8.000 Hz 3.000 Hz Bovinos 100

1.000

OS RUÍDOS AGUDOS QUE A NÓS NOS OCASIONARÍAN UNHA LEVE MOLESTIA, PODEN CAUSAR DOR E TENSIÓN NOS BOVINOS, XA QUE TEÑEN UNHA AGUDEZA AUDITIVA 15 VECES SUPERIOR Á NOSA

10.000 100.000

Frecuencia do son en Hertz

Figura 6. O contacto entre as vacas reláxaas e fai que se sintan máis seguras

substancias de alarma que outros animais van detectar mesmo moito tempo despois de que a vaca tensa abandone a zona.

Isto observámolo nas granxas cando, pola razón que sexa, unha vaca está moi tensa (gritóuselle, pegóuselle ou fíxose algún labor con ela como metela no poldro para mirarlle as patas) e temos a sensación de que todas andan tensas. En realidade, ese animal está a avisar o resto do rabaño que el estivo alí e estivo moi tenso e con medo, tal e como faría na vida salvaxe.

SENTIDO DO TACTO

nai e fillo recoñécense mutuamente.

Falando do tacto, debemos destacar tamén que está especialmente desenvolvido no ubre, deste feito servímonos para estimular a baixada do leite, pero tamén pode xogar na nosa contra cando as condicións varían, é dicir, todos observamos que cando estamos muxindo e andamos máis apurados do normal ou estamos enfadados, as vacas parece que o notan e están máis sensibles, patean máis, cagan máis...

Realmente somos nós os que llelo estamos dicindo, entre outras cousas, na forma de traballar co ubre.

Non é un órgano que teñan especialmente desenvolvido, pero si que é certo que ás vacas lles gusta tocarse unhas a outras e iso reláxaas moito, porque se senten máis seguras (figura 6). Este órgano é un dos máis estimulados, xunto co olfacto, cando nace unha cría. No momento no que a vaca a lambe, créase un vínculo maternofilial que dura practicamente toda a vida. Por iso, en condicións extensivas,

114 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_cuidadoAnimal_liste_galego_02.indd 114

20/02/2018 18:30

La cama para vacuno 5 *****

DOLOFOS® Repele insectos y gusanos del estiércol (Exitalix Tenax)

Fertiliza el estiércol con Calcio, Magnesio y microelementos

No decanta ni precipita en el fondo del estercolero

Seca y absorBe, reduciendo mamitis y heridas en corvejones, pezuñas y patas

D

O

L

O

F

O

S

Apenas produce polvo, sin riesgos de silicosis

Exento de productos químicos, es natural y ecológico

Neutraliza malos olores, como el amoniaco, etc Más volumen y menos densidad, cubre más

• DOLOFOS, se produce exclusivamente con LITHOALGAS (Algas calcáreas fosilizadas, tipo Lithothamnium Calcarium). Dada su gran porosidad y blandura, no precisa una finura de molienda extrema, con lo que se evita el riesgo de contraer silicosis, tal como ocurre con algunos productos con alto contenido en sílice (arenas, diatomeas, etc.).

• DOLOFOS evita la proliferación de bacterias y virus, al contrario de lo que ocurre con otros productos para el mismo uso (serrín, viruta, etc.).

• DOLOFOS ha demostrado ser la cama más segura, efectiva, completa y económica del mercado (siempre que se valoren todas sus propiedades y la ausencia de futuros problemas).

• DOLOFOS es inocuo y carente de toxicidad alguna, por lo que se utiliza también en alimentación animal y humana. (Disponemos de su registro como producto ECOLOGICO y su correspondiente ficha técnica).

• DOLOFOS se extrae en un yacimiento o depósito fósil del periodo Triásico único en Europa y tiene unas reservas estimadas de unos cinco millones de toneladas.

¡¡ NO CONVIERTA SU FINCAS EN ARENALES Y PROTEJA A SUS ANIMALES DE ENFERMEDADES !!

PRESENTACIÓN: Standard (< 1 mm) Dry + (micronizado) aroma pino Especial CUBÍCULOS (< 5 mm) ¡ECONÓMICO!

ENVASADO: Granel Bib bag (500 - 1.000 kg) Sacos rafia-plastificada de 25 kg+ pallet Cubetas con asa de 5 kg

Productos seleccionados

¡¡Únicos exportadores de estos productos a Francia y Portugal!!

Distribuidores para Galicia: ANTONIO FERNÁNDEZ, tel. 677 40 67 13 (Chantada. LUGO) y POLYAGRO, tel. 602 64 20 44 (A CORUÑA) C/ Alfonso Álvarez de Miranda, 28 39408 LOS CORRALES DE BUELNA Cantabria, ESPAÑA Tel. 942 832 462 - 629 519 793 secan@secanvite.com www.secanvite.com

vacapinta001 publicidade_soluciones de espacio.indd 115

11/02/2018 23:39

M A N E xO

Figura 7. Os reflexos no aceiro inoxidable poden provocar, por exemplo, que as vacas non queiran entrar na sala de muxido

MEMORIA Aínda que a memoria non é un sentido como tal, si que é de vital importancia á hora de establecer un contacto co medio.

As vacas non teñen unha linguaxe complexa como a temos nós, non usan palabras. Por tanto, a súa forma de pensar non é en palabras, senón en imaxes. Digamos que o que teñen na cabeza é similar á galería de fotos que temos nós nos nosos teléfonos móbiles e asocian cada imaxe a unha experiencia positiva ou negativa. Sérvense desas imaxes para lembrar cousas (positivas ou negativas) e cústalles moito facer asociacións ante situacións similares, pero unha vez que as fan, non se esquecen delas nunca. Por exemplo, para moitas vacas cada lado da sala de muxido é unha foto ou situación diferente. As que conseguen facer unha asociación e se dan conta de que é o mesmo, xa non se esquecen e entrarán na sala de muxido por calquera dos lados sen ningún problema, pero as vacas que aínda non se deron conta diso quererán entrar sempre polo mesmo lado, sobre todo se algunha vez as obrigamos a entrar polo outro lado e se estresaron ou tiveron dor.

A memoria das vacas é moi boa.

Ten a súa lóxica porque, ante unha experiencia negativa como o ataque dun depredador en estado salvaxe, a vaca debe lembrar nun futuro que non debe pasar por alí porque é potencialmente perigoso.

Por tanto, é moi importante que cando unha vaca se enfronta a unha situación nova, como pode ser a primeira vez que unha primípara entra na sala de muxido, o faga sen ningún

tipo de tensión, de modo que a imaxe que garde na súa cabeza estea asociada a unha experiencia positiva, xa que será esa imaxe a que quede gardada para sempre. É certo que algúns medos que teñen as vacas ante experiencias negativas desaparecen. En realidade nunca se borran da memoria, simplemente se bloquean ou se apartan para un lado, pero ante o máis mínimo indicio de perigo por unha situación estresante xa vivida, o medo vai rexurdir e a experiencia negativa volve aflorar.

Como podemos ver, as vacas perciben o mundo no que viven dunha forma moi diferente a como o facemos os humanos.

Cando as persoas que manexan as vacas teñen unha idea clara sobre como estas ven e perciben o mundo que as rodea e, con base nese coñecemento, aplican certos principios básicos e sinxelos á hora de manexar e tratar os animais, non só conseguen un manexo moito máis rápido e sinxelo, senón que tamén as vacas experimentan moita menos tensión, expresan mellor a súa capacidade produtiva e ocorren menos accidentes.

FACTORES QUE LLE PROVOCAN MEDO A UNHA VACA O medo é un sentimento universal no reino animal, todos os animais sentimos medo ou angustia por un risco real ou imaxinario. No caso das vacas, orixinariamente, ese medo proporciónalles unha forte motivación para fuxir dos seus depredadores.

Como xa dixemos, as vacas teñen unha forma de ver o mundo moi de-

tallista, observan moito os pequenos detalles e, ademais, gravan na súa memoria ese mundo en forma de imaxes.

Isto fai que as vacas teñan medo a elementos que a nós nos parecen absurdos e que moitas veces pasamos por alto. Evidentemente, en canto a vaca se dá conta de que ese elemento non é perigoso, obviarao e pasará del.

Pero nós debemos coñecer e tentar evitar estes detalles, xa que continuamente están a entrar animais novos na granxa, as xovencas, e deben facelo coa mínima tensión posible se queremos que alcancen o seu máximo potencial.

Imos enumerar unha serie de peculiaridades minúsculas que poden asustar as nosas vacas, sobre todo, se teñen que pasar por unha zona relativamente estreita, como poden ser un corredor de paso ou o retorno da sala de muxido: 1. Reflexos brillantes nos charcos.

Como explicamos anteriormente, a vaca ve con moito máis detalle os contrastes de claro e escuro. Se nun charco reflíctese a luz dunha lámpada ou do sol, pode ser que a vaca sexa reticente a pasar por encima del. Ademais, se esa auga do charco se move, provoca unha serie de reflexos que bloquean aínda máis ao animal.

2. Reflexos en metal liso. As placas de aceiro inoxidable presentes, por exemplo, na sala de muxido, reflicten a luz e poden asustar as vacas, especialmente se están frouxas e vibran cos golpes doutras vacas ou co funcionamento da máquina. Débense usar placas de cores mates que non reflictan tanto, evitar a vibración fixando os ferros e mover, se fose necesario, as lámpadas que iluminan o local.

Para ver se reflicten ou non, deberiamos colocar os nosos ollos á altura dos ollos da vaca (figura 7).

3. Cadeas ou cordas colgadas que se moven. Ás veces deixamos colgadas cadeas ou cordas para asegurar unha porta cando a abrimos ou a pechamos. Ese elemento, ao moverse, pode facer que os animais se paren ou rexeiten pasar, especialmente se a cadea é nova e brilla.

4. Golpes e ruídos metálicos. Pode ser debido ao típico traqueteo das portas, das cancelas, das cornadizas ao abrirse ou pecharse ou tamén ao golpear algún operario

116 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_cuidadoAnimal_liste_galego_02.indd 116

20/02/2018 18:30

M A N E xO

cunha vara contra un ferro. Debemos evitar que o persoal golpee nada cunha vara (realmente debemos evitar a vara) e poñer gomas ou plásticos nas zonas onde se golpee ferro contra ferro.

5. Ruídos agudos. Bucinazos, alarmas de marcha atrás de máquinas, asubíos en instalacións de auga, portas que renxen ao abrirse...

6. Asubíos de aire. Cada día hai máis instalacións pneumáticas nas instalacións gandeiras, debemos asegurarnos de que non hai fugas de aire nas tubaxes e de que, cando se abren ou se pechan, o fagan co mínimo ruído (existen silenciadores para escapes de aire).

7. Corrente de aire de fronte. Ás vacas non lles gusta que lles sopre o aire de fronte. Vémolo nas vacas ao aire libre cando hai treboada.

Pon o cu cara a onde sopra o vento. Debémolo considerar á hora de instalar ventiladores, por exemplo.

8. Roupa ou calquera obxecto colgado nas cancelas. Iso vai deter os animais, especialmente se a peza ou o obxecto é de cor amarela.

9. Plásticos ou papeis que se moven ben polo vento ou ben porque formaban parte das instalacións, pero están soltos.

10. Movementos lentos das aspas dos ventiladores. As vacas non teñen problemas cando os ventiladores están a funcionar, pero cando as aspas se moven lentamente por acción de correntes de aire, as vacas distráense obsesivamente nalgúns casos e non se moven. É frecuente en ventiladores colocados en xanelas, que ao moverse lentamente, provocan brillos e sombras.

11. Movementos de xente diante ou ao lado das vacas. Se nun corredor a vaca ve a unha persoa ao final deste, non vai querer entrar nel. Se é inevitable o paso de persoal por onde teñen que circular as vacas, o mellor é colocar paneis nas paredes, para que as vacas non vexan o que pasa ao redor.

12. Obxecto pequeno no chan. Sobre todo se contrasta moito coa cor deste.

13. Cambios de material e textura do chan. O problema é o contraste. Cambios de superficie de formigón a metálicos ou de terra a formigón adoitan frear os animais.

PARA CONSEGUIR VACAS QUE NON SE ESTRESEN CANDO AS MOVAMOS, DEBEMOS REALIZAR UN BO ADESTRAMENTO DENDE PEQUENAS De feito, ás veces pasan dun salto esa liña de contraste porque lle teñen medo.

14. Reixa de sumidoiro no chan. O mesmo problema de contraste. A vaca asume que o escuro é profundo.

15. Cambios de cor súbitos no equipamento. Estes cambios supoñen un gran contraste, do mesmo xeito que pasadizos agrisados ou de formigón que desembocan nun equipamento metálico ou brillante.

16. Entradas demasiado escuras.

Outro problema de contraste. Ao pasar dunha zona ben iluminada a outra máis escura, a vaca non vai ver o que hai dentro da zona escura e vaise a resistir a entrar.

Convén poñer unha luz dentro ou colocar paneis translúcidos para iluminar esa zona escura.

17. Luz intensa como sol cegador.

Se están dentro dunha zona escura, as vacas van rexeitar a saída a unha zona de moita luz porque a luz solar intensa lles vai causar dor. Non esquezamos que os músculos internos dos ollos das vacas son moi débiles e lentos, polo que tardan moito máis tempo en adaptarse ás distintas condicións de luz (figura 8).

18. Portas dunha dirección ou antirretroceso. As vacas fréanse porque asumen que a porta non se move. Debemos usalas só cando é imprescindible e ter paciencia para que a vaca aprenda a pasar por ela. Deben ser fáciles de abrir (unha persoa debería abrila cun só dedo) e procurar que non fagan ruído (renxer ou pegar nun tope de ferro) ao abrirse ou ao pecharse.

Todas estas situacións producen medo nas vacas. Para nós son elementos absurdos, pero precisamente niso radica a súa importancia. Como para nós non teñen relevancia, non as corriximos, pero ás vacas cáusalles tensión e fai que se deteñan ou que tenten escapar. Evidentemente, acaban por adoitarse a moitas delas pero, na medida do posible, deberiamos evitalas.

As vacas adultas pasaron por moitos

Figura 8. As vacas rexeitan as entradas moi escuras ou as saídas con moita claridade

destes medos e están adaptadas, pero non debemos esquecer que cada ano se incorporan ao rabaño de produción sobre un 30 % de animais novos, as vacas de primeiro parto. Estas non están afeitas a estas situacións e van sentir medo e estar tensas. Corremos demasiado risco se temos o 30 % das vacas produtoras tensas (primíparas).

O medo, á fin e ao cabo, é un comportamento adquirido. Cada vez que nos achegamos a unha vaca, estámoslle a ensinar algo, aínda que non queiramos movela. Cada imaxe que unha vaca grave no seu cerebro é un recordo e temos que tentar que só garden recordos positivos.

Do mesmo xeito que nas persoas, cando máis facilmente se aprenden pautas de comportamento e se gardan recordos positivos (bos) ou recordos negativos (traumas) é nas idades temperás. Mentres as xatas toman leite, non nos escapan; adoitan achegarse.

Isto sucede porque, por unha banda, nos consideran a súa fonte de alimentación e queren comer e, pola outra, aínda non tiveron tempo de gravar no seu cerebro recordos negativos, non teñen motivos para fuxir. Unha vez destetadas, pasan a parques comúns onde o contacto directo cos humanos é moito menos frecuente e acaban colléndolles medo. Para evitar esta situación, debemos pasear todos os días nos patios de recría; non é tempo perdido, en absoluto.

Podemos dicir que para conseguir vacas que non se estresen cando as movamos, debemos realizar un bo adestramento desde pequenas.

02.2018 | Vaca Pinta n.º 1 | 117

vacapinta001_cuidadoAnimal_liste_galego_02.indd 117

20/02/2018 18:30

M A N E xO

COMO MOVER UNHA VACA SEN ESTRÉS EN DISTINTAS SITUACIÓNS? Sabendo as consecuencias que causa o estrés nas vacas, entendendo como ven e como interaccionan co medio que as rodea e coñecendo aquelas situacións que lles provocan medo, estamos en condicións de interaccionar con elas e lograr que fagan o que nós queremos que fagan sen provocarlles estrés.

Na relación home-vaca entran en xogo tres factores, que debemos considerar: 1. Factor humano. Sempre que queiramos mover unha vaca ou un rabaño, debemos facelo con paciencia e de maneira calmada. A vaca vainos ver como un depredador (o ser humano é realmente un depredador), pero temos que ser un depredador tranquilo. Ser pacientes é básico e fundamental. Para mover vacas, menos é máis, se andamos amodo imos movelas antes.

2. Factor animal. Todas as vacas van responder da mesma maneira e de forma predicible ante unha orde que nós lles deamos. Se non fan o que queremos, vai ser culpa nosa, non da vaca. As vacas non son parvas nin listas, simplemente non diferencian entre o que está ben feito e o que está mal feito; son inocentes (digamos que non lles dá para máis a cabeza). O seu cerebro é máis primitivo que o noso, así que os que temos que actuar de forma racional somos nós. A maior diferenza que imos atopar dun animal a outro vai ser a distancia á que temos que traballar con el; as xovencas e os animais nerviosos en xeral non deixan achegarse tanto.

Hai tres características das vacas que debemos ter claras para poder interaccionar de forma correcta con elas: • As vacas vanse mover sempre na dirección da súa cabeza. Parece obvio, pero se diriximos a cabeza cara a onde queremos que se mova a vaca, xa temos moito conseguido. A vaca só se vai mover cara á zona que mellor pode ver, é dicir, aquela que pode ver cos dous ollos, xusto enfronte da súa cabeza. Por tanto, primeiro virará a cabeza e despois dirixirá o corpo. Isto indícanos tamén que as vacas odian andar cara atrás. Lembremos que teñen un punto cego xusto detrás e non ven onde pisan, por iso son tan torpes saíndo das camas.

• As vacas séguense unhas a outras.

Son animais de rabaño, no que hai

Zona de escape

Zona de presión

Punto de equilibrio

Figura 9. Zona de escape, zona de presión e punto de equilibrio

unha líder á que todas van seguir.

Gústalles estar con compañeiras e estrésanse se están soas, por iso o van evitar. Isto complica o manexo dunha vaca individualmente.

• As vacas tenden a regresar ao lugar onde estaban. Séntense seguras nunha zona da granxa, sempre que as vaiamos mover, elas van tratar de volver ao lugar onde se atopaban.

Vémolo cando cambiamos un animal de lote e se adoita colocar na porta tentando volver ao lote no que estaba anteriormente.

3. Factor ambiental. Non vai ser igual mover unha vaca nunha área aberta ou ampla que nun corredor estreito e longo. Os elementos do ambiente van provocar que a vaca se poida sentir máis acurralada e, por tanto, a distancia á que escapa vai ser distinta.

Debemos diferenciar dúas zonas claras (dous aneis concéntricos) que rodean unha vaca: • Zona de escape ou fuxida. Anel interno máis próximo á vaca. Se entramos neste anel, a vaca vaise sentir seriamente ameazada e vai tentar fuxir, pero vaino facer de maneira impredicible, é dicir, fará o posible por escapar. É unha zona perigosa porque é fácil que se poidan magoar a vaca ou o persoal.

• Zona de presión. Anel exterior que rodea a vaca e que ela non vai querer que ninguén o invada. É o que se chama espazo vital. Sempre que entremos nesa zona, o animal vaise a

mover ata que saiamos del, momento no que para. Esta é a zona que debemos manexar porque a vaca se move pero de maneira tranquila e permite que lle deamos ordes para dirixila cara a onde nós queremos.

A clave para lograr mover as vacas de forma tranquila está en entrar e saír da zona de presión. Trátase de entrar de forma tranquila nesa zona, que a vaca se sinta incómoda, e rapidamente saír. A isto chámaselle presionar e soltar. Deste xeito, facemos avanzar a vaca, ela vai estar tranquila pero controlándonos, non nos perderá de vista e vai ver como lle damos as ordes para que se mova.

Facendo este paso ben, o resto é aplicar uns principios moi básicos e lograremos mover as vacas sen estresalas.

Hai unha terceira zona que tamén debemos coñecer (máis ben é un punto), á que chamamos punto de equilibrio. Este punto atópase na escápula do animal (no ombreiro) e vai determinar que, cando nos acheguemos a unha vaca, este avance ou retroceda (figura 9).

Tendo claro todo o que falamos ata o de agora, pasemos ao aspecto máis práctico.

Para lograr mover as vacas sen estresalas, debemos ter en conta catro puntos: 1. Paciencia, paciencia e paciencia 2. Ángulo no que nos aproximamos ás vacas • Zigzag. Para mover un grupo de vacas, debemos andar amodo por detrás delas e facelo en zigzag. Desta maneira, estamos a cambiar continuamente de lugar e, como ás vacas lles gusta ter controlado todo ao redor, van tentar localizarnos, pero estamos continuamente cambiándolle de ollo e pasando polo seu punto cego, co cal tentarán avanzar para escapar.

• 45° ou 90°. Nunca nos debemos aproximar por detrás a unha vaca.

Lembremos que teñen un punto cego xusto detrás delas, non nos ven e non van obedecer ás nosas ordes. Non lles gusta que ninguén estea nesa zona, poden asustarse e ser perigoso. Para aproximarnos e facela avanzar, debemos facelo cun ángulo de 45°; desta maneira, a vaca vainos ter localizados, vai ver que nos achegamos a ela e vai avanzar. Se o facemos cun ángulo de máis de 90 °, por diante do punto de equilibrio, a vaca virará.

118 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_cuidadoAnimal_liste_galego_02.indd 118

21/02/2018 09:40

Una única aplicación

La vacuna líder frente a la diarrea neonatal*

Amplia ventana de vacunación: en cualquier momento entre 12 semanas y 3 semanas antes del parto

Gran potencia inmunógena

*Lider en ventas. Datavet 2017 1QT ROTAVEC® CORONA. Emulsión inyectable para bovino. COMPOSICIÓN POR DOSIS: Sustancias activas: Rotavirus bovino, cepa UK-Compton, serotipo G6 P5 (inactivado): ¼ de dosis vacunal estimula un título de anticuerpos neutralizantes

de virus ≥ 7,7 log2/ml (cobayas); coronavirus bovino cepa Mebus (inactivado): 1/20 de dosis vacunal estimula un título ELISA de anticuerpos ≥ 3,41 log10/ml (cobayas); adhesina F5 (K99) de E.coli 1/20 de dosis vacunal estimula un título ELISA de anticuerpos (OD492) > 0,64 (cobayas). Adyuvantes: Aceite mineral ligero/emulsionante 1,40 ml, hidróxido de aluminio 2,45 - 3,32 mg. Excipientes: Tiomersal 0,032 - 0,069 mg, formaldehído ≤ 0,34 mg. INDICACIONES Y ESPECIES DE DESTINO: Bovino (vacas gestantes y novillas). Para la inmunización activa de vacas gestantes y novillas para elevar los anticuerpos frente al antígeno adhesina F5 (K99) de E. coli, rotavirus y coronavirus. Mientras los terneros son alimentados, durante las primeras dos a cuatro semanas de vida, con calostro de madres vacunadas, estos anticuerpos han demostrado: Reducir la gravedad de la diarrea causada por E. coli F5 (K99); reducir la incidencia de la diarrea causada por rotavirus; reducir la diseminación de virus por terneros infectados con rotavirus o coronavirus. Establecimiento de la inmunidad: La protección pasiva frente a todas las sustancias activas comenzará desde el principio de la alimentación con calostro. Duración de la inmunidad: En terneros alimentados artificialmente con calostros mezclados, la protección continuará hasta que cese la alimentación con calostro. En terneros amamantados de forma natural, la protección frente a rotavirus persistirá durante al menos 7 días y frente a coronavirus durante al menos 14 días. CONTRAINDICACIONES: Ninguna. PRECAUCIONES: Deben tomarse las más estrictas precauciones para evitar la contaminación de la vacuna. Precauciones especiales para su uso en animales: No vacunar animales enfermos. Precauciones específicas que debe tomar la persona que administre el medicamento veterinario a los animales: Al usuario: Este medicamento veterinario contiene aceite mineral. Su inyección accidental/autoinyección puede provocar dolor agudo e inflamación, en particular si se inyecta en una articulación o en un dedo, y en casos excepcionales podría provocar la pérdida del dedo afectado si no se proporciona atención médica urgente. En caso de inyectarse accidentalmente con este medicamento veterinario consulte urgentemente con un médico, incluso si sólo se ha inyectado una cantidad muy pequeña, y lleve el prospecto consigo.

Si el dolor persiste más de 12 horas después del examen médico, diríjase de nuevo a un facultativo. Al facultativo: Este medicamento veterinario contiene aceite mineral. Incluso si se han inyectado pequeñas cantidades, la inyección accidental de este medicamento puede causar inflamación intensa, que podría, por ejemplo, terminar en necrosis isquémica e incluso la pérdida del dedo. Es necesaria atención médica experta, INMEDIATA, a cargo de un cirujano dado que pudiera ser necesario practicar inmediatamente una incisión e irrigar la zona de inyección, especialmente si están afectados los tejidos blandos del dedo o el tendón. Puede utilizarse durante la gestación. Conservar y transportar refrigerado (entre 2 °C y 8 °C). Proteger de la luz. No congelar. Período de validez después de abierto el envase primario: 8 horas. TIEMPO DE ESPERA: Cero días. Uso veterinario – medicamento sujeto a prescripción veterinaria. Instrucciones completas en el prospecto. Mantener fuera de la vista y el alcance de los niños. Reg. Nº: 1330 ESP. Merck Sharp & Dohme Animal Health, S.L. Ficha técnica actualizada a 11 de mayo de 2016.

pub_msd.indd 119

13/02/2018 01:45

M A N E xO Figura 10. Aproximación en ángulo de 45°

• Paralelo. Contrariamente ao que parecería lóxico, se nos movemos de forma paralela en sentido contrario ao que queremos que vaia a vaca, pasaremos polo punto de equilibrio e, cando se poña en marcha, xa estaremos situados por detrás dese punto, co que a vaca avanzará e apurará o paso. Se unha persoa avanza a ritmo normal de forma paralela e no mesmo sentido que a vaca, ímola adiantar e pasamos o seu punto de equilibrio, co que a vaca minorará o paso e deterase.

3. Localización con respecto á vaca Debemos traballar dentro da zona de presión, máis preto da vaca para iniciar o movemento, máis lonxe para mantelo e saír desta zona para que a vaca se deteña.

4. Velocidade á que nos aproximamos á vaca Como dixemos antes, para mover vacas, menos é máis. As vacas móvense a unha velocidade de 3 km/h e unha persoa, ao ritmo normal, avanza a 5 km/h, case o dobre. Por tanto, para mover vacas sen que teñan estrés, temos que adaptarnos nós ao seu ritmo; se non o facemos, o que conseguiremos será entrar na súa zona de fuxida, moveranse de maneira impredicible, golpearanse, estresaranse e todo sen lograr levalas onde queriamos que fosen. Se lles damos tempo, ás vacas non hai necesidade de apuralas.

Figura 11. Como facer para que unha vaca xire

ABORDANDO SITUACIÓNS DO DÍA A DÍA

Como mover unha vaca?

Se o que queremos é que avance en liña recta, simplemente debemos achegarnos á vaca cun ángulo de 45° (nunca por detrás), entrar na zona de presión para que bote a andar e apartarse para que pare. Isto adoita ser suficiente (figura 10).

Se non funciona este método, podemos recorrer ao que se chama reforzo negativo. Neste caso podemos retorcerlle a cola, por exemplo, e soltala en canto se nova. Desta forma, a vaca asocia que cando lle tocan a cola vai sentir dor, pero, se se move, a dor cesa, polo que, co tempo, simplemente tocándolle a cola vai avanzar. Non se pode considerar un castigo, xa que soltamos a cola en canto a vaca se move.

Nunca debemos seguir retorcéndolla unha vez iniciado o movemento, como se adoita facer.

Para facer virar unha vaca, o mellor é colocarse detrás dela e xusto cando imos entrar no seu punto cego, tocar suavemente a cadeira no lado ao que queremos que se dirixa; así, a vaca vai virar a cabeza cara a ese lado para vernos e virará. Nós debemos seguir detrás da vaca mentres vira para que non nos vexa e para deixarlle unha vía de escape, ela dará a volta (figura 11).

Se queremos traer a unha vaca que se afasta de nós, non debemos correr.

Os movementos rápidos e bruscos son os que mellor detecta. Lembremos que está deseñada para iso. Debemos camiñar ao noso paso normal, que xa é máis rápido que o seu, o máis separados posible dela e, en canto excedamos o punto de equilibrio, a vaca detense.

Nós, ao andar, movemos os brazos máis rapidamente que o resto do cor-

A PACIENCIA É A MAIOR VIRTUDE. PARA MOVER VACAS MÁIS RÁPIDO, NÓS DEBEMOS ANDAR MÁIS LENTO po e as vacas perciben moi ben eses movementos máis acelerados; por tanto, ao pasear polo medio das vacas para observalas ou para buscar algunha en concreto, alteraranse menos se o facemos coas mans nos petos ou detrás. Pola contra, cando tentamos orientar unha vaca nunha dirección determinada, podemos servirnos dos movementos rápidos dos brazos para evitar, por exemplo, que se desvíe.

Como levantar unha vaca dunha cama?

Debemos usar o método de presionar e soltar (entrar na zona de presión e saír) de forma repetida. Unha vez que a vaca comece a levantarse, debemos quedarnos fóra da zona de presión ata que se levante por completo. Cando se levante, volvemos presionar e a vaca sairá tranquilamente do cubículo.

Non podemos esquecer que unha vaca é un animal de 750 kg, de movementos torpes, miope e que está deitada no medio dunhas barras de ferro.

Por tanto, necesita o seu tempo para incorporarse, levantarse e, unha vez que se levante, saír cara atrás e baixar un chanzo movéndose sen ver nada do que ten detrás, no punto cego. Se a apuramos, o único que conseguiremos será que se dea golpes cos ferros ou co bordo da cama. Un bo método para levantar as vacas cando as temos que meter á sala de espera, por exemplo, é irse achegando a cada unha delas para que comecen a levantarse e mentres unha se incorpora, achegámonos á

120 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_cuidadoAnimal_liste_galego_02.indd 120

20/02/2018 18:30

ra! o h A ¡ oras h 2 7 che e l n e

Yodimaspen

®

2 Presentaciones 10 y 5 gr

Penetamato iohidrato

RÁPIDA ACCIÓN Niveles en leche en 30 minutos CONCENTRACIÓN ELEVADA En el foco de la infección ALTA EFECTIVIDAD Recupera antes el recuento celular y la calidad de la leche Composición: Penetamato iohidrato 5 g o 10 g (equivalente a 5.000.000 o 10.000.000 UI de bencilpenicilina). Es pecies de destino Bovino (vacas en lactación). Indicaciones: Tratamiento de la mastitis causada por Streptococcus uberis, Streptococcus dysgalactie, Streptococcus agalactiae y Staphylococcus aureus (no productores de b-lactamasas) sensibles a bencilpenicilina.Tiempo de espera: Carne: 5 días Leche: 72 horas (3 días). Dosis y vía de administración: Intramuscular profunda. 15 mg o 15.000 U.I. de penetamato iohidrato por kg de peso vivo/día (equivalente a 5,5 ml de producto reconstituido /100 kg p.v.) durante 3 días consecutivos. Contraindicaciones: No usar en animales con hipersensibilidad conocida a las penicilinas, cefalosporinas y/o alguno de los excipientes. Precauciones especiales de uso: Precauciones especiales para su uso en animales El uso de penetamato (iohidrato) para el tratamiento de mamitis debe acompañarse de medidas higiénicas y sanitarias que prevengan la reinfección. La eficacia del medicamento podría verse reducida cuando más de dos cuarterones se ven afectados. La buena práctica clínica aconseja basar el tratamiento en los ensayos de sensibilidad de las bacterias aisladas de losanimales enfermos. Si esto no es posible, el tratamiento debe basarse en la información epidemiológica local (regional, a nivel de exportación) sobre la sensibilidad de las diferentes cepas de las especies bacterianas habitualmente implicadas en la mamitis. Precauciones específicas que debe tomar la persona que administre el medicamento veterinario a los animales Las penicilinas y cefalosporinas pueden producir reacciones de hipersensibilidad (alergia) tras la inyección,inhalación, ingestión o contacto con la piel. Se observan reacciones de hipersensibilidad cruzada entre cefalosporinas y penicilinas. No manipule el producto si es alérgico a las penicilinas y/o cefalosporinas. En caso de ingestión o autoinyección accidental consulte con un médico inmediatamente y muéstrele el prospecto o la etiqueta. Manipular el producto con precaución para evitar la autoinyección accidental, así como el contacto con la piel o los ojos, tomando precauciones específicas.

Llevar guantes y lavarse las manos tras utilizar el producto. Si se produce accidentalmente exposición de la piel o los ojos, lavar inmediatamente con agua abundante. No fumar, comer o beber mientras se manipula el producto. Si aparecen síntomas tras la exposición, como una erupción cutánea, consultar a un médico y presentar estasadvertencias. La inflamación de la cara, labios u ojos o dificultad respiratoria son signos más graves que requieren atención médica urgente. Reg: 2.532 ESP. Medicamento sujeto a prescripción veterinaria. Titular de la autorización de comercialización: LABORATORIOS CALIER, S.A. C/. Barcelonès, 26 (Plà del Ramassà) Les Franqueses Del Valles, (Barcelona)

LABORATORIOS CALIER Barcelona - España

pub_calier.indd 121

calier.com

13/02/2018 19:03

M A N E xO

seguinte para que se levante. Acábase antes de meter ás vacas e estresámolas menos se o facemos en dúas pasadas; primeiro, levantámolas todas e, despois, levámolas á sala de espera, que se o facemos só nunha, levantando e movendo ao mesmo tempo.

Como meter unha vaca na sala de muxido?

Para levar os animais á sala de espera, debemos deixar que entren máis ou menos ao seu ritmo, sen tensionalos con berros, golpes ou ruídos. Pensemos que cando levamos as vacas á sala de espera, xa estamos a preparar o muxido. Unha vaca tensa tardará entre 30 e 40 minutos en recuperar a normalidade. Por tanto, aínda que sexamos especialmente bos no muxido, os primeiros 30-40 minutos deste faranse con vacas con estrés. Á maioría das vacas dálles igual entrar por un lateral da sala ou por outro, xa que saben que é o mesmo.

Con todo, sempre hai un grupo que prefire entrar por un determinado lado, xa que o consideran unha ruta segura. Debemos deixalas entrar por onde prefiran. Se rexeitan entrar por unha banda ou entran, pero están inquietas, posiblemente se deba a que o asocian a un recordo negativo (golpes, berros, dor no ubre...) e non é unha ruta segura para elas.

A primeira vez que unha primípara entra na sala de muxido é crucial; debemos metela sen ruídos, berros nin golpes, acompañada sempre doutras vacas adultas e nunca soa. O momento do primeiro periparto (días antes e despois do parto) é, seguramente, o momento de máis estrés para unha vaca en toda a súa vida, polo que está en alerta continua. O seu manexo na sala debe ser impecable xa que isto determinará o seu temperamento futuro durante o muxido.

Na sala de muxido son básicas as seguintes normas xerais: • Non debe haber ruídos (berros, radio...). Se moxen varias persoas, débese falar o xusto e necesario para facer o muxido.

• Non se deben usar varas, tubos de goma, ferros ou obxectos para pegarlles aos animais nin collelos coas mans, aínda que non se pegue con eles. As vacas estrésanse e tentan escapar de quen leva iso nas mans dificultando a súa entrada na sala.

Figura 12. Esquema de pasadas triangulares para o avance en fila

Figura 13. Esquema de por que as vacas rexeitan o baño de pés

DERMATITE

SACAR BAÑO DE PÉS

DEBEMOS ACOSTUMAR AS XOVENCAS A PASAR POLO BAÑO MENTRES SON NOVAS; DESPOIS RESULTA MÁIS COMPLICADO

• Hai que deixarlles espazo suficiente para entrar. Ás veces o operario colócase moi preto da porta e as vacas resístense a entrar.

• Non abusar dos empuxadores. Cun manexo correcto, as vacas entran na sala sen apuralas.

• Nunca se deben poñer tratamentos ás vacas na sala de muxido. Inxectar unha vaca adoita ser un recordo negativo e a vaca non debe asociar a sala de muxido con risco de picada.

Realmente para as vacas ir á sala de muxido supón un grande alivio, xa que se produce o baleirado do ubre e vaise atopar moito mellor tras o muxido. Non debemos facer prácticas que lle supoñan á vaca recordos negativos que dificulten o que é para ela, en condicións normais, un momento pracenteiro.

Como fago avanzar unha fila de vacas nun corredor longo?

Na medida do posible, debemos evitar este tipo de corredores estreitos, xa que limitan moito as vías de escape das vacas e adoitan resultar estresantes. Unha vaca que se deteña vai bloquear todas as compañeiras que ten detrás. Debemos dimensionar ben os corredores para que as vacas poidan circular sen problema. En certos casos, resulta inevitable pasalas por estes espazos, como pode ser o corredor de retorno da sala de muxido no que hai unha porta selectora. Hai que evitar obxectos ou vistas que poidan magoar ou distraer as vacas e tampouco debe verse ningunha persoa ao final de devandito corredor, xa que se

REXEITAMENTO DO BAÑO DE PÉS

POÑER BAÑO DE PÉS

DOR

deterán. Loxicamente, se temos dez vacas nun corredor e queremos que avancen, non serve de nada poñerse detrás da última e tentar que se mova a primeira. Deberiamos ir onde se atopa a primeira vaca facendo pasadas paralelas no sentido contrario ao avance desexado das vacas. Soamente con iso, moverase a primeira, despois a segunda e así sucesivamente. Cando cheguemos á última, volveremos ao principio, pero máis separados para evitar que se deteñan. Faremos unha ruta triangular (figura 12).

Como debo colocar o baño dos pés (pediluvio)?

Se se colocan os pediluvios habitualmente, non adoita haber maiores problemas. Con todo, atopámonos con rabaños en que unha parte dos animais rexeitan o paso polo baño (sáltano, fréanse... pero non tocan a auga).

A vaca ten medo ao baño por varias razóns: • Se as vacas non queren pasar polo baño, o gandeiro acaba por non poñelo, co que aparecerán vacas coxas e graves problemas de dermatite. A solución pasa por poñer o baño e forzar ás vacas para que pasen. Evidentemente, o sulfato de cobre vailles queimar moito e causarlles dor, creará un recordo negativo e a vaca asociará bañeira negra con auga e cun cheiro determinado a dor nas pezuños, co que tentará non meterse alí como sexa creando un círculo vicioso que debemos resolver (figura 13).

122 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_cuidadoAnimal_liste_galego_02.indd 122

20/02/2018 18:30

EN LA ERB INTERVIENEN

La ERB es un síndrome complejo ocasionado por la interacción de virus, bacterias y factores predisponentes como el estrés, el manejo, el alojamiento y la mezcla de animales.

+ DE 4

RÉS EST

FRENTE A LA

BVD

IBR

PI3

MAN EJO

RSV

TE

CA

PRO

GE

MOS

ERB

ENTO JAMI O L A

M OS y MAR

ME

A ZCL

protege de forma integral produciendo inmunidad frente a los 4 virus responsables de la ERB: BVD, PI3, RSV e IBR.

DE

AN

IM A

LE S

Rispoval® 3 + Rispoval® IBR Marker protegen

frente a los 4 virus incorporando IBR marcado.

CATTLEMASTER®-4. Composición por dosis (2 ml): Virus de la Rinotraqueítis Infecciosa bovina, vivo atenuado, cepa ts** RLB 106 ≥105,7 DICC50* Virus Parainfluenza 3 bovina, vivo atenuado, cepa ts** RLB 103 ≥105,0 DICC50* Virus Respiratorio Sincitial bovino, vivo atenuado, cepa 375 ≥104,1 DICC50* * DICC50: Dosis infectiva 50 en cultivo celular ** ts: termosensible. Fracción líquida: Virus de la Diarrea Vírica Bovina, inactivado tipo 1, cepa 5960 (citopática) y cepa 6309 (no citopática): ≥2.0 log2 título de anticuerpos seroneutralizantes *** Media geométrica del título de anticuerpos neutralizantes capaces de inducir seroconversión en 4 de 5 terneros seronegativos. Especies de destino: Bovino. Indicaciones: Para la inmunización activa de ganado bovino sano contra las enfermedades causadas por los virus de la Rinotraqueitis Infecciosa bovina (IBR), Diarrea Vírica bovina (BVD) tipo 1, Respiratorio Sincitial bovino (RSV) y Parainfluenza bovina tipo 3 (PI-3). No se ha demostrado inmunidad pasiva en terneros que provengan de madres vacunadas para ninguna de las fracciones antigénicas. Contraindicaciones: No usar en animales enfermos o estresados, ni a animales que hayan sido sometidos a tratamientos inmunosupresores hasta que haya trascurrido al menos un mes desde la finalización de los mismos. Precauciones: En caso de autoinyección accidental, consulte con un médico inmediatamente y muéstrele el prospecto o la etiqueta. Tiempo de espera: Cero días. Precauciones especiales de conservación: Conservar en nevera (entre 2 °C y 8 °C). No congelar. Proteger de la luz. Eliminación: Todo medicamento veterinario no utilizado o los residuos derivados del mismo deberán eliminarse de conformidad con las normativas locales. Titular de la autorización de comercialización: Zoetis Spain, S.L. Nº de Registro: 3040 ESP. Medicamento sujeto a prescripción veterinaria. RISPOVAL® BRSV-PI3-BVD. Liofilizado y suspensión para suspensión inyectable para bovino. Composición por dosis (4ml): Virus de la Parainfluenza 3, vivo modificado, cepa RLB103 105,0 a 108,6 DICC50*; Virus Respiratorio Sincitial Bovino, vivo modificado, cepa 375 105,0 a 107,2 DICC50*; Fracción líquida: Virus de la Diarrea Vírica Bovina tipo 1, inactivado, cepas 5960 (citopático) y 6309 (no citopático), para inducir una media geométrica del título de anticuerpos seroneutralizantes en cobayas de, al menos 3,0 log2. Especies de destino: Bovino. Indicaciones: inmunización activa de terneros a partir de 12 semanas de edad para: -reducir la excreción de virus y los signos clínicos causados por virus bovino PI3, -reducir la excreción de virus causada por la infección del virus RSB, -reducir la excreción de virus y la severidad de la leucopenia inducida por la infección del virus BVD tipo 1. Inicio de la inmunidad: 3 semanas después de la vacunación. Duración de la inmunidad: 6 meses (demostrada mediante estudios de desafío) después de la vacunación para los virus RSB y BVD tipo 1. No se ha establecido la duración de inmunidad para el virus PI3. La eficacia no ha sido demostrada frente a cepas del virus BVD tipo 2. Precauciones especiales para su uso en animales: No usar en animales enfermos. Precauciones específicas que debe tomar la persona que administre el medicamento veterinario a los animales: En caso de autoinyección accidental, consulte con un médico inmediatamente y muéstrele el prospecto o la etiqueta. Uso durante la gestación, la lactancia o la pu esta: No se ha establecido la eficacia y la seguridad del medicamento veterinario durante la gestación y la lactancia. Su uso no está recomendado durante la gestación y la lactancia. Tiempo de espera: Cero días. Conservación: Conservar y transportar refrigerado (entre 2 °C y 8 °C). No congelar. Proteger del calor y la luz. Eliminación: Destruir el material no utilizado hirviéndolo, incinerándolo o sumergiéndolo en un desinfectante adecuado cuyo uso haya sido aprobado por las autoridades competentes. Nº registro: 1617 ESP. Titular de la autorización de comercialización: Zoetis Spain, S.L. Requiere prescripción veterinaria. RISPOVAL® IBR-Marker Inactivatum. Suspensión inyectable para bovino. Una dosis (2 ml) contiene: Virus del Herpes Bovino tipo 1 (VHB-1), cepa Difivac (gE-negativo), para inducir una media geométrica del título seroneutralizante de, al menos, 1:160 en bovino. Especies de destino: Bovino. Indicaciones de uso: Para la inmunización activa del ganado vacuno contra la Rinotraqueítis Infecciosa Bovina (IBR), para disminuir los síntomas clínicos y la excreción vírica y, en hembras, para prevenir abortos asociados a infección por VHB-1. Se ha demostrado mediante un estudio de desafío a los 28 días después de la vacunación que, la vacunación de vacas preñadas en el segundo trimestre de la gestación, prevendrá el aborto asociado a infección con VHB-1. El ganado vacunado se puede diferenciar de los animales infectados por el virus de campo gracias a la supresión del marcador, a no ser que el ganado haya sido vacunado previamente con una vacuna convencional o haya sido infectado por el virus de campo. Duración de inmunidad: 6 meses después de completar el programa de primovacunación con Rispoval IBR Marker Vivum seguido por 12 meses después de la revacunación anual con Rispoval IBR Marker Inactivatum. Para prevenir los abortos en hembras que hayan recibido el programa de inmunización básica, se recomienda una única dosis de revacunación con Rispoval IBR Marker Inactivatum administrada antes del inicio del segundo trimestre de cada gestación subsiguiente. Contraindicaciones: No usar en animales enfermos o débiles. Precauciones específicas que debe tomar la persona que administre el medicamento veterinario a los animales: En caso de autoinyección accidental, consulte con un médico inmediatamente y muéstrele el prospecto o la etiqueta. Tiempo(s) de espera: Cero días. Precauciones especiales de conservación: Conservar en nevera (entre 2 °C y 8 °C). Proteger de la congelación, el calor o la luz. Eliminación: Todo medicamento veterinario no utilizado o los residuos derivados del mismo deberán eliminarse de conformidad con las normativas locales. Titular de la autorización de comercialización: Zoetis Spain, S.L. Número(s) de autorización de comercialización. 2847 ESP. Medicamento sujeto a prescripción veterinaria. RISPOVAL™ IBR-Marker Vivum. Liofilizado y disolvente para suspensión inyectable para bovino. Composición por dosis (2ml): Virus del Herpes Bovino tipo 1 (VHB1), cepa Difivac (gE-negativo), virus vivo modificado (atenuado) min. 105,0 DICC50, máx. 107,0 DICCC50. Especies de destino: Bovino. Indicaciones de uso: Para la inmunización activa de bovino contra la Rinotraqueitis Infecciosa Bovina (IBR), para disminuir la dispersión y los síntomas clínicos del virus y en hembras abortos asociados a infección por VHB-1. El ganado vacunado se puede diferenciar de los animales infectados por el virus de campo gracias a la supresión del marcador, a no ser que el ganado haya sido vacunado previamente con una vacuna convencional o haya sido infectado por el virus de campo. Inicio de la inmunidad: Siete días después de una dosis única por vía intranasal o 21 días después de una dosis única vía intramuscular demostrado en terneros seronegativos. Duración de la inmunidad después de la vacunación antes de los tres meses de edad: Después de la vacunación intranasal de terneros de dos semanas de edad o mayores sin anticuerpos calostrales, la inmunidad dura al menos hasta los 3 meses de edad, que es cuando los animales deberían ser revacunados por inyección intramuscular. Una parte de los terneros jóvenes pueden tener anticuerpos calostrales frente a VHB-1, lo cual puede afectar a la respuesta inmune a la vacunación. Por consiguiente, la protección ofrecida por la vacuna puede no ser completa hasta la revacunación a los 3 meses de edad. Duración de la inmunidad después de la vacunación a los tres meses de edad o después: 6 meses. Contraindicaciones: No usar en animales que no estén sanos. Precauciones especiales para su uso en animales: En algunos, puede excepcionalmente producirse transmisión de virus de animales vacunados intranasalmente a animales no vacunados que estén en contacto con ellos. Se recomienda vacunar todos los animales del rebaño. Precauciones específicas que debe tomar la persona que administre el medicamento a los animales: En caso de autoinyección accidental, consulte con un médico inmediatamente y muéstrele el prospecto o la etiqueta. Uso durante la gestación, la lactancia o la puesta: Puede utilizarse durante la gestación y la lactancia. Tiempo de espera: Cero días. Nº registro: 2846 ESP. Titular de la autorización de comercialización: Zoetis Spain, S.L. Requiere prescripción veterinaria.

vacapinta001_publicidade_zoetis.indd 123 ERB_Anuncios-A4_Ene2018_1.indd 4

13/02/2018 20:38 15/1/18 18:45

M A N E xO

• Debemos afacer as xovencas a pasar polo baño mentres son novas, despois resulta máis complicado.

Adoitan ser un reservorio de dermatite xa que non hai costume de usar o baño de pés nestas idades de maneira habitual, co que, cando pasan polo baño, se crea nelas o recordo negativo do que falamos con anterioridade.

• Cando unha vaca ve por primeira vez un pediluvio, non ve unha bañeira con auga; o que percibe é un reflexo no chan con contraste marcado. Na auga reflíctese a luz ambiental (teito, ceo, lámpadas...) e actúa como un espello, polo que a vaca se parará e rexeitará pasar por alí. Ademais, se xa pasou algunha vaca previamente, a auga móvese e os reflexos tamén, o que agrava a situación e provoca máis rexeitamento na vaca. Unha vez que asume que é auga o que hai alí, non ten nin idea da profundidade, co que meterá unha pata e con coidado. Cando nota que non hai perigo, vai pasar sen problema parándose incluso encima do baño.

Agora ben, se a vaca ten dermatite ou algunha ferida, o paso polo baño provocaralle dor, creará un recordo negativo asociando baño con dor e lembrarao sempre.

Para lograr que as vacas pasen polo baño, especialmente en rabaños que nos que lles custa moito facelo, seguiremos unha serie de pasos para convencelas de que non pasa nada: a) Colocar as bañeiras nunha zona de paso obrigado pola que pasen todos os animais, onde non teñan posibilidades de escapatoria e que obrigue a que pasen polo baño coas catro patas. b) Colocar as bañeiras sen nada, simplemente que vexan o que é, darlles tempo para que a recoñezan, a cheiren e pasen por encima. Moitas cagarán na bañeira, o que disfrazará o cheiro a plástico, e os ouriños simulará os reflexos do líquido que verán con posterioridade, o que non as estresará. Deixarémola colocada varios días ata que pasen sen problema.

Unha vez que non é novidade, vana considerar normal. c) Encher a bañeira só con auga para que se sigan adoitando aos reflexos e a chapotear na auga. Repetiremos isto varios días sucesivos, incluso varias semanas, cambiando a auga

Figura 14. Vaca coa cabeza agachada e que non entra na cornadiza

HAI QUE SER CONSTANTES NO MANEXO DOS ANIMAIS SEN ESTRÉS, ESFORZÁNDONOS EN CREAR SÓ RECORDOS POSITIVOS E AGRADABLES a diario. Ata aquí non creamos ningún recordo negativo no animal, simplemente se acostumou a ver algo raro no corredor, darase conta de que non é perigoso e pasará. d) O seguinte paso será colocar o baño, pero xa con produto para curar a dermatite (por exemplo, sulfato de cobre ao 8 %). Nese momento, as vacas que estean con dermatite avanzada, terán dor e asociarano co baño (recordo negativo), pero o resto do rabaño pasará sen maiores problemas.

En casos moi graves poderíase comezar cunha dose de sulfato de cobre inferior, dun 4 % por exemplo, que aínda que non é suficiente, vailles doer menos. Nestes casos extremos, pódelles axudar mesmo darlles algúns días de alivio con baños só de auga para reforzar o recordo positivo do baño de pés. É importante non apurar aos animais, deixándolles tempo para que inspeccionen o baño ata que asuman que non ten perigo e pasen. Unha vez que logremos isto, debemos colocar o pediluvio 3-4 veces ao mes.

Como amarrar unha vaca na cornadiza?

Adoita ser algo que todos facemos a diario, pero non sempre sae ben. Sabemos que as vacas se poñen nerviosas se se senten acurraladas e ademais son animais de rabaño aos que lles gusta estar en compañía. Por iso, seranos máis sinxelo o amarre se traballamos cun grupo de 3-4 vacas.

Debemos estar tranquilos e movernos amodo, sen apuralas. Adoita funcionar ben darlles un premio (penso ou algunha forraxe que faga contraste co comedeiro, como palla encima da mestura unifeed). O traballo será máis sinxelo se deixamos que se amarren máis animais evitando que non haxa ninguén diante botando cara atrás a outras vacas. Se xa hai outras vacas amarradas, quedarán máis limitadas as vías de escape, o que facilitará o labor. É frecuente atoparse coa situación de que a vaca agacha a cabeza e non a levanta para entrar na cornadiza (figura 14). A vaca fai iso porque nós estamos detrás dela, no seu punto cego, e a única forma que ten de ver o que ten detrás é mirando por baixo da barriga. Para resolver esta situación, recoméndase colocarse máis ao carón dela, se é posible, ou apartarnos un pouco máis cara a atrás.

124 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_cuidadoAnimal_liste_galego_02.indd 124

20/02/2018 18:30

M A N E xO Figura 15. Detalle de como aplicar unha inxección a unha vaca marcándolle primeiro co dedo onde a imos picar

porta para cambiala de lugar, o mellor é que quedemos quietos, afastados da porta e en silencio, que deixemos que percorra o lugar no que se atopa e que centre a atención no ambiente no que está, non en nós. Normalmente, fará un percorrido perimetral do local buscando posibles saídas e, se a porta está aberta, pasará sen que nós fagamos practicamente nada, sen crearlle recordos negativos da nosa presenza.

CONCLUSIÓNS

Tamén pode suceder que a vaca meta a cabeza na cornadiza pero non a baixe, co que non se amarra. Obran así ben porque non teñen nada de comida no comedeiro ou ben porque queren saber a nosa localización detrás dela (máis habitual). Neste caso, sabe que se baixa a cabeza, deixa de vernos porque está o muro da cornadiza no medio. Lograremos o amarre empuxándoa pola cadeira ou, mellor aínda, á altura onde se insire o ubre posterior. Así, a vaca vaise arquear e baixará a cabeza.

Unha vez que a vaca está amarrada, a cornadiza limita a visión da vaca cara atrás, co que se volven máis desconfiadas. Debemos ter especial coidado cando nos movemos por detrás delas. Normalmente, sérvense da cola para facer un varrido do punto cego e, se notan que hai algo detrás delas, póñense en situación de alerta.

Se lle imos aplicar algún tratamento (inxección), debemos facelo da mellor maneira posible para evitar traumas que dificulten o amarre en días posteriores e sempre con agullas novas que penetran mellor e causan menos dor (figura 15).

Como debo actuar na parideira?

A vaca na parideira debe estar sumamente tranquila, independentemente de que vaia parir xa ou non. Non entraremos na parideira salvo que sexan labores como o encamado ou a limpeza do bebedoiro.

Unha vez desencadeado o parto, é fundamental que ninguén ande por alí.

Se necesita atención no parto, entraremos en silencio e con moita calma.

Se a vaca está deitada, debemos chegar a ela sen que se incorpore. Para iso, achegarémonos con tranquilidade e se a vaca amaga con levantarse, retrocederemos un pouco para que non se sinta ameazada. Adoita funcionar moi ben achegarse agachado ou agatuñando. Desta maneira, a vaca verá un vulto máis pequeno e estará máis tranquila.

Evitaremos en todo momento a proximidade de cans á parideira. Durante o parto, a vaca desenvolve un comportamento de defensa incondicional da súa cría e ve os cans como os seus posibles depredadores poñéndose en alerta máxima.

Como manexar unha vaca moi nerviosa? Ás veces atopámonos con animais moi nerviosos, sobre todo xovencas, que temos que manexar para, por exemplo, cambiar de lote. Son animais que, ante a nosa presenza, están en continua alerta volvéndose impredicibles e que non responderán ben ás nosas indicacións. Para mover este tipo de animais, debemos ter en conta que tanto a zona de escape ou fuxida como a zona de presión son moito máis amplas que noutros animais máis tranquilos; por tanto, temos que traballar a unha distancia moito maior. Se queremos que, por exemplo, a vaca saia por unha

• Temos que comprender a forma que teñen as vacas de ver e percibir o mundo, moi distinta á nosa.

• As vacas sempre teñen a razón. Se non fan algo como nós queremos que o fagan, é porque en algo fallamos nós e debemos buscar a causa.

Nunca é culpa da vaca.

• A paciencia é a maior virtude. Para mover vacas máis rápido, nós debemos andar máis lento.

• Debemos ensinarlles aos empregados e a todo o persoal da granxa a mover os animais. Unhas vacas tranquilas nun lugar tranquilo crearán un ambiente de traballo tranquilo.

• Temos que formarnos nas técnicas de manexo de animais a través de cursos ou técnicos especialistas do mesmo xeito que o facemos con outras tarefas (muxido, alimentación das xatas...).

• Debería ser unha obriga diaria entrar en todos os lotes de animais, especialmente nos de recría. Ademais de ver posibles incidencias, afarémolos á nosa presenza e crearémoslles unhas pautas de comportamento de forma sinxela que despois veremos recompensadas en forma de vacas máis tranquilas e produtoras.

• Hai que ser constantes no manexo dos animais sen estrés, esforzándonos en crear só recordos positivos e agradables. O traballo de dous anos pode botarse a perder nun mal día.

• Existe unha palabra na nosa lingua que define perfectamente como debemos interaccionar e tratar as vacas: amodiño.

02.2018 | Vaca Pinta n.º 1 | 125

vacapinta001_cuidadoAnimal_liste_galego_02.indd 125

20/02/2018 18:30

Butler Gold Blue

Wasserbauer Butler Gold Blue “El único robot que no comprime la comida”. “Butler Gold Blue arrima la alimentación libremente, sin presión. Gracias a su sinfín la frescura y la calidad se mantienen”.

“Adaptable a todos los establos, maniobrable en espacios reducidos. Es una gran ayuda de alimentación perfecta para toda la granja”.

“Tenemos la manera más sencilla y eficiente de dar calostro”.

“En invierno siempre bien protegido”.

Protección en invierno por chaqueta de terneros H&L

Los clientes de COLOQUICK destacan de ÉL: ¨Aporta una mayor salud a la ternera incorporandole anticuerpos de tu rebaño. Potenciando su sistema inmunológico, esencial para las primeras semanas de vida, logrando un desarrollo en menor tiempo de vida¨.

- Protección óptima a temperaturas bajas.

- Disminuye la necesidad de energía para mantener el calor corporal hasta en un 30%.

- Ajuste sencillo de la chaqueta a diferentes tamaños corporales con perneras ajustables y cierre práctico de cremallera en el pecho.

¨Nula contaminación del alimento gracias al eficaz sistema de pasteurizado y conservación. Es el mejor sistema para administrar un calostro sano y nutricional¨. ¨En solo 15 minutos tienes el calostro preparado para administrar.

Ahorro de tiempo y sistema de trabajo eficaz. Permite una rápida recuperación de la inversión¨.

Cierres metálicos robustos

Cinturón de pecho flexible

Distribuidores en Galicia

Provincia de A Coruña

FRIOR, S.L. Pol.industrial Pedrapartida, parcela 17, 15316 Coirós • Tlf: 981.77.45.00 Rúa da Feira 13, 15680 Ordes • Tlf: 981.68.21.95 E-mail: frior@frior.com

Agrícola Olveira

Olveira s/n, 15151 Dumbría • Tlf: 689.53.34.02

Provincia de Lugo

Serviagrícola, S.L. Rúa dos Guardias 52, 27004 Lugo • Tlf: 982.21.26.14 • E-mail: serviagricola@mundo-r.com

Agrícola de Meira

Avda. do Xeneralísimo 94, 27240 Meira • Tlf: 626.69.50.65 • E-mail: barxa.meira@telefonica.net Rafael Novoa Frade, Taboada, Lugo • Tlf: 625.16.85.35 vacapinta001_publicidade_frior.indd 126

14/02/2018 16:22

Siempre Siempre Siempre un un un paso paso delante delante en la No Nodeje aa los más más No deje alos los másen Siempre Siempre Siempre delante delante enla la alimentación alimentación alimentación de de los terneros terneros pequeños pequeños bajo bajo la la lluvia.. lluvia.. alimentación alimentación alimentación los terneros pequeños bajo la lluvia..

Aún Aún Aún más más más Aún Aún Aún más más más volumen volumen volumen volumen volumen volumen

Apta Apta Apta para para para Apta Apta Apta para para para terreno terreno terreno terreno terreno terreno

Móvil Móvil para para limpieza limpieza y y Radiocontrol Ventilación Ventilación Pasteurizador Pasteurizador Pasteurizador Radiocontrol Radiocontrol Pasteurizador Pasteurizador Pasteurizador Radiocontrol Radiocontrol cambio cambio de de ubicación ubicación Radiocontrol natural natural remotor remotor remotor remotor remotor remotor

Limpieza Limpieza Limpieza Limpieza automática automática automática automática automática automática

¿Oscuridad? ¿Oscuridad? ¿Oscuridad?–– ¿Oscuridad? ¿Oscuridad? ¿Oscuridad?–– ningún ningún ningúnproblema problema problema ningún ningún ningúnproblema problema problema

Manejo Manejo Manejo Manejo intuitivo intuitivo intuitivo intuitivo

Crianza Crianza concon pocos pocos Protección Protección contra contra Más Más espacio espacio queque Bastidor Bastidor Bastidor seguro seguro seguro Dosifi Dosifi Dosificación cación cación Bastidor Bastidor Bastidor seguro seguro seguro Dosifi Dosifi Dosificación cación cación gérmenes gérmenes intemperie intemperie el requerido el requerido de de de44ruedas ruedas sencilla sencilla sencilla de de de44ruedas ruedas sencilla sencilla sencilla

DeDe 1 a114 a 14 terneros terneros Bajos Bajos gastos gastos de de Limpieza Limpieza simple simple construcción construcción

Ampliable Ampliable

D

lll ú ee llú dd irlgd ilg r r l e e o o e e t t d d d n n r r r e e o o o o t t v v nveen ntt ada!d! ev e iln ivllnlleiiviin nn n D D ¡D eD ee ee e ¡D¡eD D de ¡¡¡¡l¡D icd ih ee!!!! cee ccch h a a p ace ap e l l c h e n n c d d a a e e r r l l i i g g x x e e www.holm-laue.com www.holm-laue.com www.holm-laue.com www.holm-laue.com ttttta www.holm-laue.com www.holm-laue.com www.holm-laue.com dedet aa aaxxii dd

w

MóvilMoorweg para limpieza yWesterrönfeld, Ventilación Crianza con Protección contra Más espacio que Moorweg Moorweg 24784 6 • 24784 • 24784 Westerrönfeld, Westerrönfeld, Westerrönfeld, Alemania Alemania Alemania •- •Teléfono: •Teléfono: Teléfono: +351 +351 -Frior -pocos 919 919 919 028 028 774 ••Correo Correo Correo electrónico: electrónico: electrónico: info@holm-laue.de info@holm-laue.de Moorweg 66 • 24784 Alemania • Teléfono: +351 - 919 028028 774774 • Correo info@holm-laue.de Delegado: Miguel Sá (00351919028774) Distribuido por: (981774500) /electrónico: Cosmolabor (00351964139487) Moorweg Moorweg Moorweg 66 • 24784 6 • 24784 • 24784 Westerrönfeld, Westerrönfeld, Westerrönfeld, Alemania Alemania Alemania•- •Teléfono: •Teléfono: Teléfono:+351 +351 -919 919 919028 028 028774 774••Correo Correo Correo electrónico: electrónico: electrónico: info@holm-laue.de info@holm-laue.de info@holm-laue.de Delegado: Miguel Sá (00351919028774) Distribuido por:-Frior (981774500) / Cosmolabor (00351964139487) cambio de ubicación natural gérmenes intemperie el requerido

vacapinta001_pub_holmLaue_galego.indd 127

Mó cam

17/02/2018 03:44

SAúDe ANIMAL

Preparación correcta de tetos ao muxido

Propostas para diminuír a taxa de novas infeccións e mellorar o reconto celular Os cada vez máis esixentes estándares de calidade hixiénica, sanitaria, fisicoquímica, nutritiva e de seguridade alimentaria para os produtos de consumo alimentario, incluído o leite e os seus derivados, xunto aos problemas de saúde pública derivados das resistencias bacterianas aos antibióticos dispoñibles fan necesario no noso sector un xuízo ao redor da utilización dos antibióticos en granxa, dos seladores intramamarios e do secado selectivo.

José Luís Míguez Vázquez. Veterinario. Servizo de Calidade do Leite en Seragro SCG

INTRODUCIÓN

A

o longo das últimas décadas a práctica da terapia de secado con base en antibiótico intramamario ao final da lactación consolidouse como un dos puntos fundamentais de manexo nos programas

de saúde de ubre e calidade de leite.

Dicimos terapia porque, sendo unha pauta de manexo, non deixa de ser un tratamento antibiótico. Temos que lembrar que a metafilaxia no secado naceu como terapia de secado nun contexto onde os programas de sani-

dade de ubre e calidade de leite eran aínda emerxentes, as pautas de muxido non estaban estandarizadas nin ben definidas e as actuais accións de manexo en sanidade de ubre tiñan aínda un longo camiño ata ser plenamente adoptadas e afianzadas. Tanto que, mesmo hoxe en día, son moitas as explotacións leiteiras carentes dun programa de sanidade de ubre. Neste contexto de desenvolvemento das leiterías convértense en populares as palabras ambiental e contaxioso e as mamites reciben nome e apelidos.

A situación actual é ben distinta. A produción leiteira goza de tal oferta tecnolóxica para o manexo que cumprir cos parámetros de calidade hixiénica xa non debería ser unha meta senón un punto de partida. O verdadeiramente importante e decisivo para o gandeiro é que, coas estreitas marxes de produción actuais, as súas vacas cumpran coa súa produción leiteira vitalicia e que a aptitude para o muxido mecánico dunha vaca se cumpra de maneira íntegra en todas as súas lactacións. As prácticas de manexo que resultan nunha óptima calidade de leite repercuten, a efectos prácticos, na saúde do rabaño e nunha eficiente produción de leite.

A utilización de produtos de hixiene de muxido, os avances no confort das instalacións intensivas e a oferta tecnolóxica en muxido mecánico poden facilitar o manexo ata tal punto que as terapias antibióticas nunca deben ser a solución recorrente a unha deficiencia alarmante e sostida no manexo da vaca leiteira. Quen así o practica debe preguntarse se ese é o seu lugar.

O FEITO MASTÍTICO E A TERAPIA ANTIBIÓTICA “A partir dun primeiro caso de mastite, a cal non axuda a construír unha memoria sistémica, máis probable é a aparición dun segundo caso máis grave de mastite e antes e con máis gravidade ocorrerá un terceiro. Cada vez máis, unha maior porcentaxe das mastites son recaídas dun primeiro caso”, segundo Y. H. Schukken.

As vacas con múltiples cuartos infectados ou cronicamente infectados deixan de ser candidatas a unha nova terapia antibiótica. Cun pequeno xuízo de valor na selección das vacas, o tratamento pode ser sumamente efectivo.

No caso de vacas cunha redución das súas aptitudes para o muxido mecánico, o tratamento non adoita ser efectivo xa que persisten as causas que

128 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_saludAnimal_miguez_galego_03.indd 128

17/02/2018 02:57

SAúde ANIMAL

Testaxe dinámica dunha proba de reserva insuficiente con caída sen carga ao permitir a entrada de aire nunha segunda unidade de muxido aberta

Testaxe dinámica dunha proba de reserva insuficiente con caída acusada sen carga ao permitir a entrada de aire nunha unidade de muxido aberta 50

30 20 10 0 0

Tetos con condición correcta de esfínteres

orixinan unha redución da súa facilidade de muxido.

Así, ubres descolgados, edematosos, tetos excéntricos, tetos con diferentes graos de fibrose nas súas cisternas… son casos nos que o muxido adoita ser lento, con esvaramentos da unidade e entradas de aire a colector que favorecen os retroimpactos e a penetración de leite mastítico noutros cuarteiróns. Requírense moitas máis

40

40

Sensor 1-Sensor 2

Sensor 1-Sensor 2

50

10 Tempo

20

30

40 Sensor 1

50

60

70

30 20 10 0

Sensor 2

pulsacións para sacar a mesma cantidade de leite e, ademais, o persistente baixo fluxo que pode anticipar a retirada da unidade de muxido dá lugar a que a muxidoira opte pola retirada manual. O resultado final é sempre un empobrecemento da condición de tetos.

A integridade anatómica e funcional do esfínter do teto é a principal e mellor defensa da vaca contra novas infec-

0

5

Tempo

10 15 20 25 30 35 40 45 Sensor 1

Sensor 2

AS PRÁCTICAS DE MANEXO QUE RESULTAN NUNHA ÓPTIMA CALIDADE DE LEITE REPERCUTEN, A EFECTOS PRÁCTICOS, NA SAÚDE DO RABAÑO E NUNHA EFICIENTE PRODUCIÓN DE LEITE cións intramamarias. Os animais con condición de tetos en grao 4 son pobres candidatos ao éxito no tratamento

NUESTROS CLIENTES: NUESTRO MEJOR AVAL

Distribuidas por:

afriga130_pub_rotomix_doval_galego.indd 105

vacapinta001_saludAnimal_miguez_galego_03.indd 129

Avda. Terra Cha, 11 27260 Castro Riberas de Lea (Lugo) e-mail: info@dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com

Telf.: 982 310 026 659 445 627 660 417 676 Fax: 982 310 295

19/10/2017 15:30

02.2018 | Vaca Pinta n.º 1 | 129

21/02/2018 09:27

SAÚDE ANIMAL

antibiótico. Con todo, as vacas con tetos sas reúnen moitas máis probabilidades de éxito. O correcto tratamento inicial axudará a diminuír a incidencia e os custos económicos asociados ás recaídas. “A combinación da terapia sistémica coa intramamaria prolongada pode sumar un custo que pesa na súa contra, con todo, a eficacia total do tratamento cuantifica os efectos directos e indirectos e o seu impacto no risco de novas infeccións no rabaño”, segundo Y. H. Schukken.

O reconto de células somáticas individual é o RCS no leite do muxido completo dun animal. Está a valorarse o nivel de infección do ubre, sendo especialmente útil para detectar animais con infeccións subclínicas ou crónicas.

O Linear Score é o reconto celular en base logarítmica, presentado en 1983 por George Shook para unificar os criterios dos centros de control leiteiro de EE. UU. Supón que, a cada punto de incremento, a perda de produción é duns 200 litros, pero non existe unha relación lineal, é dicir, pérdese máis produción en recontos baixos que en recontos máis altos e ofrece unha maior exactitude para definir infeccións intramamarias.

O test de California (CMT) permítenos tomar unha decisión a pé de vaca para identificar os cuarteiróns afectados e tomar unha decisión terapéutica. É aquí o momento para axuizar a probabilidade de éxito con base á realidade anatómica, produtiva e funcional do cuarteirón e o teto. “No limiar da enfermidade, que se sitúa nas 200.000 células, a relación entre o reconto celular e a presenza de patóxenos non é estreita. Un animal san poderíase considerar enfermo se o reconto celular excede ese valor xunto cun valor incerteza. Da mesma forma, un animal enfermo poderíase considerar san se o reconto celular baixa do valor limiar admitido máis o valor incerteza”, segundo R. Ortega.

En moitas ocasións os signos clínicos non son aparentes ata que o cuarteirón alcanza recontos de 4 ou 5 millóns/ml. Para unha decisión realmente práctica descartaríanse os 3 primeiros despuntes de leite e a decisión certeira sobre o status clínico estaría baseada na presenza de grumos

Placa de fungos na fronte de silo

A INTEGRIDADE ANATÓMICA E FUNCIONAL DO ESFÍNTER DO TETO É A PRINCIPAL E MELLOR DEFENSA DA VACA CONTRA NOVAS INFECCIÓNS INTRAMAMARIAS superiores a 2 mm, persistentes tras os 3 primeiros despuntes en 3 muxidos consecutivos.

As rutinas de muxido que incorporan un despunte efectivo de tetos na preparación das vacas son moito máis precisas na identificación temperá da mastite, preveñen en maior medida tanto o pico clínico como a cronificación do caso e, por tanto, permiten decidir sobre a oportunidade dunha terapia antibiótica. Esta non só se acometerá con maior probabilidade de éxito, senón que poderemos anticipar no seu lugar unha terapia con base en antiinflamatorios non esteroideos (aines).

A presenza de grumos nos primeiros despuntes de leite xunto coa ausencia ou con leves signos de inflamación no cuarteirón, tanto á vista como á palpación, e un test de California con reacción leve a moderada, mesmo en ocasións ausente, conforman unha oportunidade que non se debe perder para iniciar unha terapia con aines. É tamén o momento oportuno de realizar unha recollida de mostra para o illamento do axente causal e, no caso de que non remita o proceso, en pouco tempo teremos un dato de interese para decidir o manexo do animal e/ou para redirixir o tratamento (en casos de S. agalactiae recidivantes,

S. aureus de evolución clínica, Mycoplasmas, A. pyogenes e illamentos de Prototheca deberase decidir sobre a eliminación do animal, a anulación de cuarteiróns e as quendas de muxido).

En relación ao que apuntan as metanálises da cada vez máis alta porcentaxe de recaídas a partir dun caso inicial debe terse en conta que a curación clínica do proceso pode non implicar a curación bacteriolóxica. A terapia combinada (sistémica e intramamaria) terá en conta os principios activos (sinerxía farmacolóxica), a dosificación e a duración do tratamento.

En canto á dosificación haberá de terse en conta, para non cometer erros de subdosificación, que as vacas frisonas multíparas con correcta condición corporal e desenvolvemento superan os 600 kg p.v. Outro erro común é que ao compartir agullas e xiringas, aínda sendo para o mesmo animal, pódense provocar precipitados dos principios activos con formación de cristais de sales e a consecuente perda da eficacia farmacolóxica. Se fracasa un primeiro tratamento combinado na fase clínica da enfermidade, pódese optar a unha segunda elección, pero en todo caso non estaría xustificado un terceiro intento. Os aines débense incorporar sempre xunto á terapia antibiótica xa que melloran o estado do animal, ao diminuír a síndrome febril (hipertemia, taquicardia e taquipnea), e a penetración dos antibióticos no tecido mamario, ao reducir a inflamación e os edemas.

Nos últimos tempos é frecuente escoitar aos gandeiros frases como que “os antibióticos xa non curan como

130 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_saludAnimal_miguez_galego_03.indd 130

20/02/2018 19:37

SAÚDE ANIMAL

Teto con hiperqueratose en grao 4

antes”, falso, e outras do estilo de “foi acabar aquel ensilado e deixamos de ter problemas”, certo. Ante a dosificación, elección do tratamento e idoneidade do animal candidato a tratar, hai que ter presente sempre que os antibióticos non curan células. Ademais da idoneidade do animal a tratar hai que axuizar se é un animal candidato para realizarlle unha mostraxe. Vacas con alteración ou perda de aptitude para o muxido mecánico e alteracións anatómico-funcionais nos tetos non ofrecen plenas garantías sobre o axente causal resultante nun cultivo. A relación é que un alto reconto celular obedece a un estado infeccioso no cuarteirón, pero non sempre nin en todos os casos é a causa desencadeante. Animais en estado crónico e con resultado de ausencia de crecemento nos cultivos obedecen á non eliminación temporal do axente, pero tamén a unha secuela física no estroma e parénquima mamario tras un caso grave. Doutra banda, é moi pouco probable que, partindo dunhas condicións máis que aceptables de manexo, unha vaca que se presenta a muxido con baixada de produción e reacción forte ao CMT nos catro cuarteiróns se enfronte a un estado exclusivamente mamítico (habería que revisar o seu posible estado de

cetose, desprazamento de abomaso, pneumonía, indixestión…).

Ao enfrontar un problema de mastite nunha explotación ha de terse en conta que os motivos polos cales se chegou a esa situación non responden a unha causa exclusivamente bacteriana. A estimulación inmunitaria dos animais pode estar mediada pola inclusión en unifeed de forraxes con presenza visible de fungos na fronte do silo, así como con presenza de costras nos silos de penso ou o consumo de auga con alto contido en xermes fecais. Erros nos sistemas xeradores e de mantemento sen carga (regulación, falta de reserva, erro de bomba) poden provocar flutuacións sen cargas cíclicas e acíclicas que faciliten a propulsión mecánica de xermes ao interior dos cuarteiróns. Isto ocorre tamén nos esvaramentos de tetoeiras por baleiros de traballo insuficientes e nas inundacións de colectores e tubos curtos de leite por oclusión dos orificios de toma de aire dos colectores.

SAÚDE DO UBRE E SECADO Os últimos avances en secuenciación xenómica desvelan que cantos máis baixos son os recontos celulares de vacas sas, máis especies bacterianas hai conformando un microbioma ma-

UN ALTO RECONTO CELULAR OBEDECE A UN ESTADO INFECCIOSO NO CUARTEIRÓN, PERO NON SEMPRE NIN EN TODOS OS CASOS É A CAUSA DESENCADEANTE

mario. En leite de cuarteiróns sans con reconto celular < 20.000 cel./ml identifícanse ao redor de 1.000 especies bacterianas/ml que conforman un ecosistema. Segundo Y. H. Schukken, “os cambios que se suceden no ambiente intramamario tras o curso dun caso clínico e un tratamento antibiótico adecuado ao caso resultan nunha perda da diversidade bacteriana deste microbioma”. A partir de aquí son moitas as incógnitas que se abren.

Sabemos que tanto a calidade como a présa no encalostrado das xovencas neonatas, así como o manexo exitoso nos primeiros días, determinan a produtora que teremos no futuro. Sabemos que o éxito da próxima lactación comeza no manexo do período seco. Seica non sería menos certo que a pesar da involución mamaria que experimenta a vaca no primeiro terzo do período seco se afrontará con máis garantías un final exitoso da lactación en curso?

02.2018 | Vaca Pinta n.º 1 | 131

vacapinta001_saludAnimal_miguez_galego_03.indd 131

17/02/2018 02:58

SAÚDE ANIMAL

Teto con dano do esfínter

Nas últimas décadas, tras a incorporación aos programas de sanidade de ubre dos 10 puntos de control do National Mastitis Council (NMC), dáse como resultado que toda aquela vaca que non sufrise un proceso clínico sistémico de natureza infecciosa, con sanidade de ubre e a pesar do seu status de vaca sa, afronta polo menos unha terapia antibiótica que é a de secado.

Cabe preguntarse se é procedente a súa utilización nuns óptimos contextos de manexo. Os crecentes problemas de saúde pública derivados das resistencias bacterianas aos antibióticos dispoñibles xunto ao risco de residuos de antibióticos en tanque de leite fan necesario no noso sector un xuízo ao redor da utilización dos antibióticos no secado da vaca para previr novas infeccións.

En ausencia de casuística de mamite durante a lactación en curso, cun historial de recontos celulares baixos de < 200.000 cel./ml e xogando cun valor incerteza voluntario para o tránsito de vaca sa a vaca infectada, a utilización da terapia antibiótica de secado ben podería reservarse a casos de risco, como é a incidencia de casos clínicos en lactación cara ao status de vaca cronicamente infectada. As vacas con mala condición de tetos (grao 3 para a presenza de anel rugoso e grao 4 de hiperqueratose), derivada de malas rutinas de muxido, ou aquelas con tetos longos e rematados en punta po-

den presentar unha eficiencia funcional do esfínter do teto que aconsellan a metafilaxia antibiótica. A estancia da vaca seca e en transición en lugares húmidos, con presenza de xurros, encamado deficiente e alta densidade de animais e as épocas estacionais con abundancia de dípteros e incidencia de estrés térmico tamén deben ser considerados factores de risco. Pero ante todo, debe tomarse conciencia de que a terapia antibiótica nunca debe ser, nin é, a substituta a un manexo deficiente. Os seladores intramamarios, ben sós ou conxuntamente coa terapia antibiótica, supoñen un substituto nun caso e un reforzo noutro.

A continuación, detállanse os índices de recontos celulares para o período seco de 33 granxas en control leiteiro visitadas mensualmente durante todo o ano 2017 na provincia da Coruña.

Os datos foron filtrados co programa informático Gesgando co que operan os servizos técnicos de Seragro. Con independencia do réxime de estabulación (trabada, libre con cubículos, libre con cama quente, pastoreo parcial ou saída exterior), do sistema de muxido (en praza, sala ou robot) e do réxime de alimentación (tradicional, pastoreo ou unifeed), agrúpanse en función de se aplican soamente terapia antibiótica de secado (23 granxas) ou ben se aplican a terapia antibiótica xunto co selador intramamario (10 granxas) para as vacas que completan os índices referentes ao último control

Índices

Prevalencia de infec. ao secado Prevalencia de infec. ao secado en 2.º parto e posparto Taxa de novas infeccións Taxa de curación Taxa de curación en 2.º parto e posparto Taxa de animais sans Taxa de animais crónicos (a secado e 2 prim. controis) Prevalencia de infección ao parto Prevalencia de infección en 2.º parto e posparto Total

Antibiótico

Antibi. + Selador Int.

27,30 %

24,19 %

19,09 %

18,66 %

16,03 % 63,82 %

15,81 % 70,48 %

42,28 %

52,38 %

61,04 %

63,82 %

5,55 %

4,15 %

21,53 %

19,12 %

13,76 %

14,75 %

901 vacas

434 vacas

presecado e dous primeiros controis posparto dentro do período establecido e para un nivel de corte de 200.000 células somáticas/ml.

A terapia combinada de antibiótico e selador intramamario móstrase máis vantaxosa que a terapia antibiótica.

Haberanse de ter en conta as particularidades de manexo de cada granxa, en especial o afianzamento dunha rutina de muxido consistente e efectiva que acurte o tempo de muxido, obtendo un pico fluxo de leite á posta de tetoeiras e un curto período de baixo fluxo de leite ao final do muxido. A integridade anatómica e funcional do esfínter do teto é a mellor defensa da vaca contra o establecemento de novas infeccións intramamarias.

BIBLIOGRAFÍA

Guía Solomamitis del asesor en calidad de leche. Equipo Solomamitis. Boehringer Ingelheim.

Guía terapéutica en mamitis bovina. Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite, LIGAL. Mastitis control, from science to practice.

Proceedings of international conference 2008, The Hague, the Netherlands.

Milk Quality Academy, Boehringer Ingelheim, 2017, Putten, the Netherlands.

Udder Health and Communication. Proceedings of the international conference 2011, Utrecht, the Netherlands.

132 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_saludAnimal_miguez_galego_03.indd 132

17/02/2018 02:58

ACTUALIZA SU SISTEMA INMUNE

EL SÍNDROME R E S P I R AT O R I O BOVINO ES UN H A C KE R Q U E NO DESCANSA

A H O R A R E G I S T R A D O E N VA C U N O G E S TA N T E

Nombre del medicamento veterinario: BOVALTO RESPI 3 SUSPENSIÓN INYECTABLE PARA BOVINO. Composición: una dosis (2ml) contiene: Sustancias activas: Virus respiratorio sincitial bovino inactivado, cepa BIO-24 PR≥1*; virus parainfluenza 3 bovino inactivado, cepa BIO-23 PR≥1*; Mannheimia haemolytica inactivada, serotipo A1 cepa DSM 5283 PR≥1*.*PR: potencia relativa en comparación con el suero de referencia obtenido después de la vacunación de cobayas con un lote de vacuna que ha superado satisfactoriamente la prueba de desafío en animales de la especie de destino. Adyuvantes: Hidróxido de aluminio 8,0mg; Saponina de quillaja (Quil A) 0.4mg. Excipientes: Tiomersal 0.2mg; Formaldehido 1,0mg como máximo. Forma farmacéutica: suspensión inyectable. Indicaciones de uso: para la inmunización activa de bovinos en ausencia de anticuerpos maternales frente a: VPI-3 para reducir la excreción de virus debida a la infección; VRSB para reducir la excreción de virus debida a la infección; Mannheimia haemolytica serotipo A1 para reducir los signos clínicos y las lesiones pulmonares. Especies de destino: ganado bovino. Contraindicaciones: ninguna. Vacunar únicamente animales sanos. Reacciones adversas: la inyección de la vacuna puede provocar en el punto de inoculación una reacción tisular transitoria. Uso durante la gestación y la lactancia: puede utilizarse durante la gestación y la lactancia. Interacciones: no existe información disponible sobre la seguridad ni la eficacia del uso de esta vacuna con cualquier otro medicamento veterinario. Posología y vía de administración: 2ml por vía subcutánea. Atemperar antes de usar entre 15 y 25ºC y agitar el contenido del vial. Primovacunación: de madres no inmunizadas: 2 inyecciones separadas 3 semanas, a partir de las dos semanas de edad. Cuando se desconoce el estado inmunitario de la madre, la pauta vacunal debe ser adaptada según el criterio del veterinario. Revacunación: una dosis cada 6 meses. Tiempo de espera: cero días. Conservación: conservar y transportar refrigerado entre +2 y +8ºC, protegido de la luz. No congelar.

Presentación: vial de vidrio tipo I conteniendo 5 dosis, frasco de vidrio tipo II de 50 ó 100ml conteniendo 25 ó 50 dosis. Titular de la autorización de comercialización: Merial Laboratorios C/Prat de la Riba, 50. 08174 Sant Cugat del Vallès (Barcelona). España. Número de autorización de comercialización: 3356 ESP. Con prescripción veterinaria. Para más información consultar el prospecto o ficha técnica del producto. Nombre del medicamento veterinario: BOVALTO RESPI 4 SUSPENSIÓN INYECTABLE PARA BOVINO. Composición: una dosis (2ml) contiene: Sustancias activas: Virus respiratorio sincitial bovino inactivado, cepa BIO-24 PR≥1*; virus parainfluenza 3 bovino inactivado, cepa BIO-23 PR≥1*; Virus de la diarrea vírica bovina inactivado, cepa BIO-25 PR≥1*; Mannheimia haemolytica inactivada, serotipo A1 cepa DSM 5283 PR≥1*.*PR: potencia relativa en comparación con el suero de referencia obtenido después de la vacunación de cobayas con un lote de vacuna que ha superado satisfactoriamente la prueba de desafío en animales de la especie de destino. Adyuvantes: Hidróxido de aluminio 8,0mg; Saponina de quillaja (Quil A) 0.4mg. Excipientes: Tiomersal 0.2mg; Formaldehido 1,0mg como máximo. Forma farmacéutica: suspensión inyectable. Indicaciones de uso: para la inmunización activa de bovinos en ausencia de anticuerpos maternales frente a: VPI-3 para reducir la excreción de virus debida a la infección; VRSB para reducir la excreción de virus debida a la infección; VDVB para reducir la excreción de virus debida a la infección; Mannheimia haemolytica serotipo A1 para reducir los signos clínicos y las lesiones pulmonares. Especies de destino: Ganado bovino. Contraindicaciones: ninguna. Vacunar únicamente animales sanos. Reacciones adversas: la inyección de la vacuna puede provocar en el punto de inoculación una reacción tisular transitoria. Uso durante la gestación y la lactancia: puede utilizarse durante la gestación y la lactancia. Interacciones: no existe información disponible sobre la seguridad ni la eficacia del uso de esta vacuna con cualquier otro medicamento veterinario. Posología y vía de administración: 2ml por vía subcutánea. Atemperar antes de usar entre 15 y 25ºC y agitar el contenido del vial. Primovacunación: de madres no inmunizadas: 2 inyecciones separadas 3 semanas, a partir de las dos semanas de edad. Cuando se desconoce el estado inmunitario de la madre, la pauta vacunal debe ser adaptada según el criterio del veterinario. Revacunación: una dosis cada 6 meses. Tiempo de espera: cero días. Conservación: conservar y transportar refrigerado entre +2 y +8ºC, protegido de la luz. No congelar. Presentación: vial de vidrio tipo I conteniendo 5 dosis, frasco de vidrio tipo II de 50 ó 100ml conteniendo 25 ó 50 dosis. Titular de la autorización de comercialización: Merial Laboratorios C/Prat de la Riba, 50. 08174 Sant Cugat del Vallès (Barcelona). España. Número de autorización de comercialización: 3357 ESP. Con prescripción veterinaria. Para más información consultar el prospecto o ficha técnica del producto.

pub_boehringer_vovalto.indd 133

14/02/2018 14:23

SAúde ANIMAL

te e cun tempo establecido para alcanzalo). Con este criterio, “mellorar a fertilidade o máis que poidamos” non é un bo obxectivo. Un obxectivo claramente definido sería, por exemplo, “lograr pasar do 18 % de taxa de preñez de 21 d anual nas vacas adultas en 2017 a un 20 % en 2018”.

CONSIDERACIÓNS XERAIS

Índices reprodutivos máis usados en explotacións de vacas de leite, utilidade e limitacións Existen unha serie de índices reprodutivos moi xerais e usados frecuentemente que serven para avaliar dunha maneira xeral o estado da explotación e a súa eficiencia reprodutiva. Con todo, é interesante facer algunhas reflexións sobre o seu uso e coñecer a utilidade de cada un deles, así como as súas limitacións.

Antonio Jiménez Técnico de vacún de Ceva Salud Animal antonio.jimenez@ceva.com

INTRODUCIÓN

A

maioría das explotacións de vacas de leite contan cun sistema informático de xestión da reprodución ou teñen un servizo veterinario co devandito sistema. A xestión e interpretación adecuadas dos informes reprodutivos, incluíndo índices concretos, son imprescindibles para coñecer algúns aspectos do estado da explotación e da súa eficiencia reprodutiva ou para analizar como se comportan as distintas subpoboacións de vacas ou xovencas e a influencia dalgúns factores na efi-

ciencia reprodutiva. Esta análise permitiralles traballar a veterinarios e a gandeiros dunha maneira obxectiva, sacar conclusións, tomar decisións racionais, fixar obxectivos e avalialos ao longo do tempo nun proceso de mellora continua.

Os índices non son o mesmo que os obxectivos. Un índice é un número que nos proporciona unha información e un obxectivo é unha meta que queremos conseguir, que debe seguir os criterios do acrónimo SMART (específico, medible, alcanzable, relevan-

Unha idea importante é ter en conta que a eliminación de vacas provoca cambios en todos os índices. De feito, o máis habitual é que a eliminación por infertilidade ou a falta de inclusión nos cálculos de vacas clasificadas para eliminar por infertilidade melloren os índices reprodutivos.

Outra consideración importante é que o intervalo de tempo que usemos para a súa medición marca diferenzas nos índices. Por exemplo, un gandeiro pode dicir que ten unha taxa de concepción do 30 %, pero é do último ano?, do último mes?, do último trimestre?, ten en conta os meses de baixa fertilidade?, ou só os “bos”?

Para ter unha información completa debemos referir o índice ao intervalo de tempo no que se calculou.

Por último, hai que destacar que os índices xerais tipicamente usados son útiles para avaliar o estado dunha explotación, pero quedan curtos á hora de detectar onde están os logros ou as áreas de mellora concretas do sistema. Para coñecer cales son as fortalezas ou as debilidades do sistema, ademais de interpretar os índices xerais fai falta facer unha análise máis profunda da reprodución, que terá en conta outros índices máis específicos ou aspectos como distribución dos datos (normalmente coñecemos medias, pero en moitas ocasións é útil saber como se distribúen os datos) ou análises dun índice segundo diferentes factores: por exemplo, a taxa de concepción pode analizarse segundo data, días en leite, número de inseminación, número de lactación, día da semana, inseminador, touro, tratamento etc.

PROBLEMAS POTENCIAIS DOS ÍNDICES REPRODUTIVOS

Variación: é o grao de cambio dun índice ao longo do tempo. Por exemplo, en explotacións pequenas, a taxa de preñez de 21 d pode cambiar moito dun

134 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_saludAnimal_indices_galego_03.indd 134

20/02/2018 19:39

SAúde animal

intervalo de 21 d a outro. Nese caso, para avaliala, pode ser interesante usar intervalos de tempo máis grandes.

Atraso: é o tempo que transcorre desde que ocorren os eventos ata o momento en que se miden. Por exemplo, a idade ao primeiro parto é un índice con demasiado atraso para medir a eficiencia que temos en conseguir xestacións nas xovencas. Se na granxa está a producirse algún cambio, darémonos conta 9 meses despois.

Inercia: a inercia é o efecto amortiguador ou equilibrador que resulta do exceso de influencia de medicións do pasado na medición de sucesos actuais, de tal maneira que cambios recentes poden pasar desapercibidos.

Por exemplo, se unha explotación usa o intervalo entre partos como índice reprodutivo, podemos non apreciar as melloras ou os atrasos que estamos a ter debido ao grande efecto equilibrador dos datos de partos de meses anteriores (unido tamén ao atraso entre o evento que queremos medir, a concepción, e o momento en que o medimos, o parto).

Rumbo: é a desviación dun índice debida á inclusión ou exclusión de determinados datos. Debe terse en conta para non extraer conclusións incorrectas. Por exemplo, a taxa de concepción inclúe no seu cálculo as vacas que se inseminan nun determinado período de tempo, pero exclúe as vacas que non se inseminan. Por tanto, dános unha información incompleta.

Se temos presentes estas consideracións, entenderemos dunha maneira máis crítica o valor concreto e as limitacións de cada índice.

ÍNDICES DE ESTADO DA EXPLOTACIÓN MÁIS USADOS En moitas ocasións é importante avaliar algúns índices que permiten coñecer como está a explotación nun momento determinado: Porcentaxe de recría respecto de vacas adultas. Teoricamente, cun tempo ata o primeiro parto de 2 anos, unha mortalidade teórica da recría do 0 % e unha reposición anual do 33 %, a porcentaxe de recría total debería ser o 66 % das vacas adultas. Na realidade pode ser maior porque hai animais que poden parir con máis de 24 meses e pola mortalidade. Por iso, unha explotación con eses parámetros, con 100 vacas adultas, pode ter 170-180 cabezas en total. Se ten máis recría está a alimentar máis animais do desexable. Unha situación bastante frecuente é que a porcentaxe de recría saia moi baixa porque non constan moitas xatas pequenas, xa que non se dan de alta no programa ata certa idade.

Porcentaxe de vacas en lactación e porcentaxe de vacas secas. Teoricamente unha explotación non estacional cun tempo de secado medio de 2 meses e un intervalo entre partos de 12 meses debería ter continuamente unha porcentaxe de ao redor dun 84 % de vacas en lactación e un 16 % de vacas secas. Unha repartición diferente pode darnos información dalgún cambio importante ou de estacionalidade.

Unha situación bastante frecuente é que haxa unha porcentaxe de vacas secas do 0 % debido a que no programa non se apuntan os secados.

O MÁIS HABITUAL É QUE A ELIMINACIÓN POR INFERTILIDADE OU A FALTA DE INCLUSIÓN NOS CÁLCULOS DE VACAS CLASIFICADAS PARA ELIMINAR POR INFERTILIDADE MELLOREN OS ÍNDICES REPRODUTIVOS

Porcentaxe de vacas xestantes. Teoricamente, nunha explotación non estacional, cun intervalo entre partos de 12 meses e un diagnóstico de xestación a 60 días, a porcentaxe de vacas diagnosticadas xestantes manteríase dunha maneira continua nun 58 % do total. É un índice con bastante variación, sobre todo en explotacións pequenas. Normalmente calcúlase en datas concretas e, dunha maneira realista, deberíase ter continuamente unha porcentaxe de vacas xestantes dun 50 % ou máis. Calquera desviación pode darnos información dalgún cambio importante ou de estacionalidade.

Media de días en leite. É a media de días que levan en lactación as vacas que están en muxido. Teoricamente cunha duración media das lactacións de 305 días e unha distribución homoxénea dos partos ao longo do ano, a media de días en leite sería 152. É un índice con bastante variación, sobre todo en explotacións pequenas. Normalmente calcúlase en datas concretas e, sendo realistas, en explotacións non estacionais que teñen como meta facer lactacións de 305-335 días, deberíase ter continuamente unha media de días en leite de ao redor de 170.

02.2018 | Vaca Pinta n.º 1 | 135

vacapinta001_saludAnimal_indices_galego_03.indd 135

17/02/2018 02:54

SAúde ANIMAL

A TAXA DE PREÑEZ DE 21 D […] CONSIDÉRASE O MELLOR ÍNDICE PARA AVALIAR A EFICIENCIA EN XERAR XESTACIÓNS SOBRE AS VACAS ELIXIBLES NUN TEMPO DETERMINADO Figura 1. Distribución de idade ao primeiro parto 160

Número de xovencas

140 55 % maior de 26 meses

120 100

Media de 26 meses

80 60 40 20 0

<24

24-25

25-26

26-27

27-28

28-29

29-30

30-31

31-32 32-33

>33

Idade ao primeiro parto A distribución da idade ao primeiro parto é máis representativa do rendemento reprodutivo das xovencas que a simple media de idade ao primeiro parto

Se a media de días en leite está continuamente por enriba de 170 días, estamos nunha situación de baixa eficiencia reprodutiva: hai unha porcentaxe por enriba do desexable de vacas paridas de bastante tempo e, por tanto, producindo na parte dereita da curva de lactación, é dicir, con menos produción e menos eficiencia alimentaria para a produción de leite, xa que moi probablemente están a transformar máis o alimento en graxa corporal que en leite. Hai que ter en conta que unha explotación con baixa eficiencia reprodutiva podería ser agresiva en secar vacas con moitos días en leite e baixa produción, co que, aínda que aumentaría a porcentaxe de vacas que están secas máis de 60 días, a media de días en leite non aumentaría tanto. Estes tres últimos índices sofren variacións moi importantes se hai estacionalidade: por exemplo, por estrés por calor, frecuente no sur e leste de España. Unha explotación con moita estacionalidade irá variando ao longo do ano cunha época con media de días en leite baixa, porque pariron moitas vacas, e outra época con media de días en leite alta porque xa pasou hai tempo a época de concentración de partos.

ÍNDICES DE EFICIENCIA REPRODUTIVA MÁIS USADOS

Permítennos coñecer o grao de eficiencia da explotación en conseguir xestacións e partos: Media de idade ao primeiro parto (en meses). A maioría das explotacións fixan o seu obxectivo a 24 meses e incluso hai datos de que o óptimo en boas condicións de recría pode ser 22. É un índice moi usado porque é moi intuitivo para coñecer a eficiencia reprodutiva das xovencas, pero é un índice que debemos mirar dunha forma moi crítica, porque adoita ser bastante “optimista”. Un problema é que ten moito atraso. Se se medise a media de idade á concepción ou o intervalo nacementofecundación, sería un índice con menos atraso. Outro problema é o rumbo, xa que todo o tempo exclúe as xovencas que aínda non pariron, incluso as que non parirán porque non quedan xestantes. Outro problema importante é que, como todas as medias, non nos dá información sobre a distribución, é dicir, unha explotación pode ter unha media de idade ao primeiro parto de 24 meses, pero pode ser debido a que ten moitas xovencas que paren por baixo

de 24 meses e moitas que paren por enriba de 24 meses. A media sería correcta, pero teriamos unha gran porcentaxe de animais tendo o seu primeiro parto moito antes ou moito despois de cando queremos (figura 1, cun exemplo de media de 26 meses). O ideal é que a maioría das xovencas (ao redor dun 80 %) teña o primeiro parto ao redor dos meses que teñamos como obxectivo.

Intervalo entre partos. É a media do tempo que transcorre entre dous partos. Unha boa meta realista é ao redor de 365-395. É un índice orientativo, pero con pouco valor á hora de avaliar a eficiencia reprodutiva, porque, aínda que ten pouca variación e bastante inercia (isto é bo para facer avaliación dun período longo de tempo), ten demasiado atraso e demasiado rumbo, xa que todo o tempo exclúe as vacas que aínda non pariron, mesmo as que non parirán porque non quedan xestantes. Este rumbo tamén se debe a que exclúe as xovencas que teñen atraso no seu primeiro parto.

Adoita ser un índice lento e “optimista”.

Días abertos ou días a concepción. É a media de días que transcorren entre o parto e a concepción. O desexable e realista sería ao redor de 120 d. Ten menos inercia e menos atraso que o anterior e bastante rumbo, xa que inclúe todo o tempo as vacas que van quedando xestantes, pero exclúe todo o tempo as vacas que non están diagnosticadas xestantes (adoita ser un índice demasiado “optimista”).

Taxa de inseminación (válido para xatas e xovencas). É o grao de eficiencia en inseminar animais do total que deberiamos inseminar. A nivel informático en granxa calcúlase como o número de vacas inseminadas do total de vacas elixibles cada 21 días. Aumenta coa ciclicidade, coa detección de celos e cos tratamentos de indución a celo ou inseminación a tempo fixo. En vacas adultas considérase unha boa taxa de inseminación por enriba dun 65 % e en xovencas ben vixiadas e sendo proactivos cos tratamentos debería estar claramente por enriba do 70 %.

136 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_saludAnimal_indices_galego_03.indd 136

20/02/2018 19:40

vacapinta001_pub_ucoga.indd 137

14/02/2018 14:28

SAúde ANIMAL

Taxa de preñez de 21 d (pode ser de vacas e de xovencas). É a eficiencia coa que conseguimos xestacións do total de vacas que deberiamos deixar xestantes. Por tanto, é unha resultante da taxa de inseminación e a taxa de concepción e pódese calcular teoricamente como o produto de ambas. A nivel informático calcúlase como o número de vacas que quedan xestantes do total de vacas elixibles cada 21 días. Unha vaca é elixible se pasou o período de espera voluntario, non estaba xestante durante o período de cálculo e non está clasificada como “vaca para eliminar”.

Considérase unha boa taxa de preñez por enriba do 20 % en vacas e do 40 % en xovencas. Se se consegue isto, significa que hai unha eficiencia en xerar xestacións que situará todos os outros índices en valores óptimos, cun nivel baixo de eliminación involuntaria por infertilidade. É o mellor índice para avaliar a eficiencia en producir xestacións, pero tamén pode ter algunhas limitacións: pode ter moita variación (sobre todo en explotacións pequenas) e está tamén influído polo

Figura 2. Porcentaxe de vacas xestantes con dous sistemas 100 Procentaxe de vacas xestantes

Taxa de concepción (pode ser de vacas e de xovencas). É o que normalmente chamamos fertilidade e é a eficiencia en conseguir xestacións do total de vacas que inseminamos. A nivel informático calcúlase como o número de vacas que quedan xestantes dividido entre o número de vacas inseminadas cada 21 d.

O seu atraso depende de cando se faga o diagnóstico e a súa variación ou inercia dependen sobre todo do intervalo de tempo que usemos. O seu principal problema é o rumbo: só inclúe as vacas inseminadas. Por iso necesitamos saber se se están inseminando moitas ou poucas vacas, xa que poderiamos ter unha boa taxa de concepción pero estar inseminando poucas vacas, o cal pode non producir as xestacións necesarias. Unha boa taxa de concepción debería estar por enriba dun 30-33 % en vacas e ao redor do 60 % en xovencas.

80 57

60

65

47

76 64

56

81 70

76

87 80

90 84

91 87

93 89

91

46

35

40

71

84

33 20

18 0

0 50

0 71

92

113 134

155 176

197 218 239 260 281 302

Días en leite Cada vez máis explotacións usan protocolos sistemáticos de inseminación a tempo fixo para a primeira inseminación. Isto permite lograr altas taxas de preñez de 21 d no primeiro ciclo tras o período de espera voluntario (en vermello), o cal pode permitir adiantar as xestacións incluso retrasando o periodo de espera voluntario respecto aos sistemas tradicionais (en azul).

CONSIDÉRASE UNHA BOA TAXA DE PREÑEZ POR ENRIBA DO 20 % EN VACAS E do 40 % EN XOVENCAS número de vacas que introduzamos no sistema como “vacas para eliminar”.

Tamén hai que considerar que non ten en conta as perdas de xestación.

Unha limitación importante é que a taxa de preñez de 21 d (se se avalía por data de calendario) considera como vacas elixibles dunha mesma forma as vacas, estean paridas de pouco tempo ou de moito, co que non nos informa da eficiencia reprodutiva durante os primeiros ciclos despois do período de espera voluntario. Por iso é importante avaliar tamén a taxa de preñez de 21 d por días en leite, xa que o feito de conseguir unha alta taxa de preñez de 21 d nos primeiros ciclos despois do período voluntario é moito máis importante que nos seguintes, xa que haberá máis vacas que quedan xestantes pronto. Por este motivo, cada vez máis explotacións usan protocolos de sincronización a tempo fixo mellorados dunha forma sistemática para a primeira inseminación posparto (figura 2).

CONCLUSIóNS Algúns índices moi usados, como a taxa de concepción, o intervalo entre partos ou a media de idade ao primeiro parto, poden ser útiles, pero debemos ter en conta as súas grandes limitacións, como variación, inercia, atraso e rumbo, ou a falta de información sobre distribución, para non sacar conclusións incorrectas.

A taxa de preñez de 21 d, cando se calcula correctamente, considérase o mellor índice para avaliar a eficiencia en xerar xestacións sobre as vacas elixibles nun tempo determinado (aínda que teña algunhas limitacións, como vimos) e o seu importante grao de variación e pouco atraso fai que sexa moi sensible para detectar problemas ou logros dunha maneira rápida.

En resumo, a monitorización dos índices reprodutivos debe ser algo sinxelo, aínda que á vez debe facerse dunha forma crítica e coidadosa, para asegurarnos de que sacamos as conclusións correctas.

138 | Vaca Pinta n.º 1 | 02.2018

vacapinta001_saludAnimal_indices_galego_03.indd 138

17/02/2018 02:54

ORGAnizAn: organiza:

A AsistenciA ás xornAdAs é libre e grAtuítA.

A AsistenciA MáisxornAdAs información ás en Africor é libre lugo.

982.250.714 eTelf: grAtuítA. info@africorlugo.com www.africorlugo.com A AsisTenciA Máis información á

XornAdA é Libre e

en Africor lugo. grATuíTA Telf: 982.250.714 Ainfo@africorlugo.com AsistenciA PAtROcinAn: ás xornAdAs www.africorlugo.com é libre información eMáis grAtuítA.

en Africor Lugo Telf: 982 250 714 Máis información PAtROcinAn: info@africorlugo.com en Africor lugo. www.africorlugo.com

Telf: 982.250.714 info@africorlugo.com colaboran: www.africorlugo.com

distribución material gandeiro

PAtROcinAn: distribución material gandeiro

VII XORNADA VII XORNADA TÉCNICA DE XI Xornada TÉCNICA DE PRODUCIÓN VII XORNADA Técnica de PRODUCIÓN TÉCNICA DE LEITEDE Produción

DE LEITE de Leite PRODUCIÓN DE LEITE PATrocinAdA Por:

P R O G RPARMOPAGRROAGMRAA M A

febreiro xoves 27 de fAcultAde febreiro de veterinAriA xoves de lugo de Xoves, fAcultAde 15 de marzo ORGAnizAn: veterinAriA 27 de de 2018 de lugo febreiro Facultade xoves ORGAnizAn: de Veterinaria fAcultAde de de Lugo veterinAriA de lugo

10:30 h 11:00 h 12:00 h

13:45 h

deputación provincial de lugo

14:00 h 15:30 h

deputación provincial de lugo

16:30 h

vacapinta001_publicidade_xi_xornada_producion_leite_galego.indd deputación provincial de lugo

Inauguración O seguro agrario en vacún leiteiro para o ano 2014 Ramón Martín Blanco, director territorial de Agroseguro para a zona noroeste

Impacto do crecemento previo á desteta na futura produción leiteira Eile van der Gaast, product manager de Ruminantes de Sloten Inauguración Pausa do agrario café O seguro en vacún leiteiro para o ano 2014 Patrocinada por Dismagán Ramón Martín Blanco, director territorial de Agroseguro para a zona noroeste 12.30 Influencia das micotoxinas na produción de futura leite produción leiteira 11.00 Impacto do crecemento previo á desteta na Alexandre veterinario xefe de vendas de de Sloten Innofarm-Micron para Eile van derDomingues, Gaast, product managere de Ruminantes Produtos Específicos 12.00 Pausa do café 13.15 Patrocinada Influencia dos esenciais para optimizar a función ruminal e o poraceites Dismagán Café deaproveitamento benvida da ración en vacún de leite 10.00 Inauguración 12.30 Influencia das micotoxinas na produción de leite Jesús del Moral García, veterinario e director comercial de Innofarm-Micron Alexandre Domingues, veterinario e para xefe de vendas Forxando o seu agrario futuro: a epixenética e a súa importancia 10.15 O seguro en vacún leiteiro o ano 2014de Innofarm-Micron para 14.00 Produtos Xantar Específicos Ramón Martín Blanco, director territorial de Agroseguro para a zona noroeste Fernando soberón, Cornell University, Animal 15.15 Análise dedos puntos críticos para mellorar oScience manexo da explotación 13.15 aceites esenciais optimizar a función ruminal eo 11.00 Influencia Impacto do crecemento previo á para desteta na Ruminantes futura produción leiteira Cristina Andreu Vázquez, asesora técnica de de Elanco aproveitamento daproduct ración en vacúnde deRuminantes leite Eile van der Gaast, manager de Sloten Do nacemento ao destete: Recría 10 e director comercial de Innofarm-Micron deldun Moral García, veterinario 16.00 Jesús Xestión centro de alimentación 12.00 Pausa do café Claudio Baldman, director do centro de alimentación da Covap carlos carbonell, técnico de Campo Vacuno Reproductor MSD Animal Health 14.00 Xantar Patrocinada por Dismagán 16.30 Análise Mesa redonda.

Estratexias de redución deo custos dedaalimentación 15.15 puntos críticoscríticas para mellorar explotación 12.30 Influencia das micotoxinas na produción demanexo leite Forxando o seudefuturo: etapas de desenvolvemento Moderada por Xoán Ramón Alvite, periodista de La Voz de de Galicia Cristina Andreu Vázquez, asesora técnica de Ruminantes Elanco Alexandre Domingues, veterinario e xefe de vendas de Innofarm-Micron para Víctor Manrique (Seragro) Fernando soberón, Cornell University, Animal Science Produtos Específicos 16.00 Xestión dun centro de alimentación Javier Álvarez (Agropres) Claudio Baldman, director do centro de alimentación da Covap 13.15 Influencia dosdas aceites esenciais Claudio Baldman (Covap) Un premio á saude nosas vacas para optimizar a función ruminal e o aproveitamento da ración en de leite Ángel redonda.

Miranda (Cooperativa Osvacún Irmandiños) 16.30 Mesa Estratexias de redución de custos de alimentación María Veiga, Rep. Elanco Jesús del Sales Moral García, veterinario e directorde comercial Innofarm-Micron José María Álvarez (Nanta) Moderada por Xoán Ramón Alvite, periodista La Voz dedeGalicia Luis Vidal (Africor Pontevedra) Manrique (Seragro) 14.00 Víctor Xantar Xantar Javier Álvarez (Agropres) 15.15 Claudio Análise Baldman de puntos(Covap) críticos para mellorar o manexo da explotación Cristina Andreu Vázquez, técnica de Ruminantes de Elanco Preparación vaca (Cooperativa antes do asesora parto para obter unha boa recría Ángel da Miranda Os Irmandiños) José María Álvarez (Nanta) 16.00 Xestión dunveterinario centro de alimentación rogelio grille, de Seragro, director de Recría Castro Luis Vidal (Africor director Pontevedra) Claudio Baldman, do centro de alimentación da Covap Recría: obxectivos, realidades e solucións 16.30 Mesa redonda. Estratexias de redución de custos de alimentación Moderada por Xoán Ramón Alvite, periodista de La Voz de Galicia nacho Peón, veterinario de campo de Zoetis Víctor Manrique (Seragro) Javier Álvarez (Agropres) Claudio Baldman (Covap) Ángel Miranda (Cooperativa Os Irmandiños) 139 16/02/2018 José María Álvarez (Nanta) Luis Vidal (Africor Pontevedra) 11.00 10.00 12.00 10.15

Programa

13:00 h

distribución material gandeiro

10.00 10.15

00:49

SAÚDE ANIMAL

O triángulo das enfermidades. Máis aló do patóxeno Este artigo ofrece un repaso polos inicios da medicina moderna e a súa influencia na medicina veterinaria e expón os resultados de diversos estudos, os cales atenden ás orixes e ás circunstancias que causan a aparición de diversas patoloxías nos nosos rabaños.

Juan Cainzos, DVM, PhD. Consultor técnico para España e Portugal. Elanco España

INTRODUCIÓN O que coñecemos hoxe como medicina moderna é froito dunha lenta evolución ao longo do progreso humano.

Con todo, é durante a segunda metade do século XIX cando se produce un salto cualitativo e a medicina científica se establece de forma definitiva como a corrente principal do coñecemento e a práctica médica. Unha das grandes achegas a como entendemos hoxe a medicina moderna veu da man do químico francés Luis Pasteur (1822-1905) e a súa Teoría Microbiana da Enfermidade, ou Teoría Xerminal das Enfermi-

dades Infecciosas, segundo a cal toda enfermidade infecciosa ten a súa causa (etioloxía) nun xerme con capacidade para propagarse entre as persoas, ademais de ser o causante de procesos químicos como a descomposición e a fermentación1,2. Esta teoría confrontaba a visión da medicina antiga, desde Hipócrates ata o propio Pasteur, na cal se consideraba que as enfermidades proviñan do propio corpo, debido a un desequilibrio de humores, no canto de ser creadas por microorganismos que se expandían entre persoas a través do aire ou de material contaminado2.

Anos máis tarde, Robert Koch (18431910) logrou probar a teoría xerminal das enfermidades infecciosas tras as súas investigacións no campo da tuberculose, sendo por iso galardoado co Premio Nobel en Medicina e Fisioloxía no ano 1905. Estableceu o que se denominou desde entón como os Postulados de Koch, mediante os cales se estandarizaban unha serie de criterios experimentais para demostrar se un organismo era ou non o causante dunha determinada enfermidade.

Estes postulados séguense utilizando hoxe en día para determinar a orixe infecciosa dunha doenza: • O axente patóxeno debe estar presente nos animais enfermos e ausente nos sans.

• O axente debe ser cultivado nun cultivo axénico puro illado do corpo do animal.

• O axente illado nun cultivo axénico debe provocar a enfermidade nun animal susceptible ao ser inoculado.

• O axente debe ser illado de novo das lesións producidas nos animais de experimentación e ser idéntico ao inoculado orixinalmente.

Todos estes experimentos refutaron a xeración espontánea e as súas consecuencias prácticas levaron ao desenvolvemento de vacinas para varias enfermidades, ao desenvolvemento dos antibióticos e ao impulso da hixiene como método efectivo contra o contaxio das enfermidades.

APLICACIÓN EN VETERINARIA Estas teorías foron rapidamente adoptadas en medicina veterinaria e, así, por exemplo, no campo da mastite, uns 20 anos despois de que Pasteur demostrase que a fermentación e o desenvolvemento de microorganismos en caldos de nutrientes non procedían da xeración espontánea, publícase unha

140 | Vaca Pinta nº 1 | 02.2018

vacapinta001_saludAnimal_cainzos_galego_03.indd 140

17/02/2018 02:52

SAÚDE ANIMAL

das primeiras referencias a un axente etiolóxico da mastite bovina (Macfadyen A. 1888. Observations on a mastitis bacillus3).

Na actualidade, 150 anos despois da formulación destes principios, e aínda que a maioría das infeccións intramamarias (IIM) son causadas por un número reducido de patóxenos, identificáronse máis de 130 especies diferentes de microorganismos que actúan como axentes etiolóxicos4. O coñecemento destes xermes e o seu mecanismo patoxénico nas IIM permitiu desen-volver programas específicos para o control da incidencia da mastite ao longo do tempo, como o denominado Plan dos Cinco Puntos (desinfección de ubres postmuxido, terapias de secado, tratamento de casos clínicos, eliminación de vacas crónicas e mantemento periódico da máquina de muxido)5 ou os 7 Hábitos para un Muxido Exitoso (vacas tranquilas e limpas antes do muxido, agrupamento de vacas, preparación premuxido das vacas, ubres secos, boa colocación de tetoeira, retirada adecuada de tetoeira e manexo dalgunhas vacas tras o muxido)5.

Así, a implementación destes programas de control de mastite resultou nunha importante redución tanto na incidencia de mastite como no reconto de células somáticas en tanque de leite6. Con todo, numerosos autores reportan tamén que estes programas ocasionaron un cambio na persistencia dos distintos axentes etiolóxicos. Mentres se describiu unha diminución na persistencia dos patóxenos contaxiosos, ao mesmo tempo produciuse un incremento da persistencia de patóxenos ambientais6 e ECN7, xunto con outros microorganismos pouco frecuentes como fermentos ou Prototheca spp.8.

Unha variación dos axentes etiolóxicos no tempo tamén foi descrita recentemente por Barreal (2015)4. No devandito traballo, avaliouse a etioloxía de todas as mostras de cuarteróns individuais enviadas ao Laboratorio Interprofesional Galego (LIGAL) para diagnóstico microbiolóxico desde xuño de 2005 ata setembro de 2011 (76 meses). Así, analizáronse un total de 240.232 mostras obtidas polos veterinarios ou polo persoal das explotacións de cuarteiróns nos que se observaron signos clínicos ou ben que foron positivas ao Test de California durante os seguimentos de mamite subclínicas realizados dentro dos programas de control. Neste estudo só se observou

Figura 1. Triángulo epidemiolóxico das enfermidades Axente

Axente

Hóspede

Ambiente Hóspede

Ambiente

IDENTIFICÁRONSE MÁIS DE 130 ESPECIES DIFERENTES DE MICROORGANISMOS QUE ACTÚAN COMO AXENTES ETIOLÓXICOS unha clara tendencia á diminución na frecuencia de illamento durante o período deste estudo no caso de Corynebacterium spp. Strep. agalactiae e Staph.epidermidis. Pola contra, obsérvase un aumento claro da frecuencia de illamento por diversas especies de ECN, Strep.uberis (de forma máis clara que outros considerados como patóxenos ambientais como E.coli), E. saccharolyticus e mesmo por patóxenos considerados no pasado como causantes de IIM de forma esporádica, como fermentos e Prototheca spp.

Hai que ter en conta, con todo, que estes resultados non deben ser considerados como persistencia dado que as mostras non foron seleccionadas de forma que fosen representativas da poboación, senón que simplemente son o resultado dos envíos ao laboratorio. Así pois, hai que ter en conta que as mostras remitidas aos laboratorios adoitan proceder de rabaños con altas persistencias, dos casos máis graves ou con mostras de cuarteróns con maiores RCS, de modo que os valores obtidos nestes parámetros poden estar nesgados e non teñen por que ser representativos da poboación.

CAMBIO Do PUNTO DE VISTA Chegados a este punto imos facer un cambio no punto de vista que viñamos aplicando ata o de agora. Imos considerar que a mastite é unha enfermi-

dade infecciosa multifactorial e que a susceptibilidade para a mastite pode cambiar en función de factores bacterianos, ambientais ou de manexo e propios da vaca9 (figura 1).

Por tanto, por un momento imos esquecernos do que nos contaron en Microbioloxía ou Infecciosas, imos esquecernos dos xermes e non imos clasificar as enfermidades infecciosas polos xermes que as producen, senón que o imos facer por cando se producen e as súas circunstancias. Se facemos este exercicio podemos ver que a maioría das patoloxías que lacran as explotacións leiteiras podémolas resumir na táboa 1.

Como se pode apreciar, as enfermidades son distintas, os xermes son distintos, pero os factores ambientais que os desencadean son os mesmos nos diferentes períodos e teñen algo en común: están relacionados todos directa e indirectamente cunha fonte de inmunosupresión. Así, no caso da vaca leiteira, podemos ver como o 70-80 % de todas as enfermidades diagnosticadas teñen lugar nos primeiros 30 días de lactación10, xa que neste período o gando leiteiro é máis susceptible ás enfermidades infecciosas debido á inmunosupresión que se produce na fase de transición. Durante este período, o 9,2 % das vacas desenvolve metrite clínicas11, prodúcense

02.2018 | Vaca Pinta nº 1 | 141

vacapinta001_saludAnimal_cainzos_galego_03.indd 141

17/02/2018 02:52

SAÚDE ANIMAL

o 25 % das mastites, a maioría dos brotes de salmonelose… Pero durante o posparto non só podemos atopar novas infeccións (como metrite, pneumonía, mastite…), senón tamén infeccións leves que sexan patoloxías graves neste período (mastites colibacilares), infeccións subclínicas que se poden volver patentes (ou clínicas), como o caso da paratuberculose, theileriose, salmonelose, mastite...; animais portadores que aumenten a excreción de xermes (parasitos dixestivos como os coccidios, salmonelose, paratuberculose ou BHV-1) e mesmo infeccións case exclusivas deste período, como son a mamilite herpética (BHV-2) ou seudoviruela bovina (parapoxvirus). De novo atopámonos todo tipo de xermes: virus, bacterias, parasitos e a clave parece estar vinculada a un fallo do sistema inmune máis que a factores propios do axente etiolóxico.

Esta visión, máis próxima ao individuo e o seu ambiente que ao axente patolóxico en si, reafirma os achados descritos anteriormente no traballo de Barreal4 e outros autores sobre a variación da frecuencia de illamento ou persistencia dos diferentes patóxenos ao longo do tempo en poboacións.

Así, por efecto dos programas de control, diminuíu o RCS de tanque das explotacións (en Galicia, a media xeométrica do RCS de tanque nas explotacións galegas pasou de 281.000 a 228.000 cel/ml. [LIGAL, datos propios4]) e parece claro que a redución do RCS de tanque da poboación estudada neste período se debe á diminución de frecuencia de illamento dun pequeno número de patóxenos mamarios4.

Outro exemplo da importancia dos factores propios do animal, e non tanto do patóxeno, témolo no tratamento das vacas infectadas con Strep. uberis en lactación. Nun traballo desenvolvido por Diéguez e col. (2015)12 tratouse de determinar que factores condicionaban a curación bacteriolóxica de mastite causadas por Str. uberis tras a terapia antibiótica en lactación.

Ademais, un obxectivo secundario foi identificar os factores relacionados co illamento de diferentes axentes infecciosos nos casos de reinfección tras o tratamento.

Táboa 1. Principais complexos etiolóxicos en vacún leiteiro Período

Tipo

Neonatal

Leite nodriza

Desteta Entrada ao cebadeiro

Cebo nodriza leite

Posparto

Leite

Duración

1.º mes

1.º mes

1.º mes

Enfermidade

Xermes

E. coli Rotavirus Diarrea neonatal Coronavirus Criptosporidium ...

M. haemolytica P. multocida Síndrome M. bovis respiratorio ibr bovino Pi3 Vrs ...

E. coli T. pyogenes Metrite Bacteroides spp.

Mastite Clastridium spp.

RP E. aureus ↑SCC Estreptococus spp. ...

Inmunosupresores

Erro do encalostrado Nutrición Temperatura Densidade Transporte Mestura Nutrición Temperatura Densidade

Parto Mestura Nutrición Temperatura Densidade

Adaptado de J.V. González (2016)

A curación bacteriolóxica (definida como a ausencia de crecemento no cultivo da mostra tomada tres semanas despois do tratamento) logrouse en 70 dos 182 casos (41,7 %). A análise de regresión indicou que a probabilidade de curación bacteriolóxica era inferior nos animais con maior número de lactación (OR=0,77; P=0,07) e aumentaba ao incrementarse a duración do tratamento intramamario (OR=2,19; P=0,03). A probabilidade de curación non foi significativamente distinta para os diferentes tratamentos aplicados (P=0,67). En 41 (24,4 %) e 10 (5,9 %) dos cultivos realizados 3 semanas despois do tratamento illouse Str. uberis e Staphylococcus aureus, respectivamente.

Unha segunda avaliación dos datos indicou que a probabilidade de illar S. aureus practicamente se duplicaba por cada lactación adicional da vaca (OR=1,98; P<0,01) e era 5 veces inferior nos animais que recibiran o trata-

mento que combina unha tilosina parenteral e β-lactámicos intramamarios en comparación cos animais tratados con β-lactámicos vía intramamaria e parenteral (OR= 1/0,21; P=0,07).

Cando analizamos os resultados dunha maneira distinta indicábannos, por unha banda, que o tratamento antibiótico tiña influencia sobre o tipo de recidiva, pero non sobre a cantidade de recidivas e, de novo, o factor que tiña importancia tanto no tipo como na cantidade de recidivas ou non curacións era un factor do animal, como é o número de lactacións.

Outro exemplo de factores propios do animal témolo na investigación acerca das recidivas por Str. uberis, tal e como se describe no traballo de Abureema e col. (2014)13. Este estudo levouse a cabo porque tanto veterinarios como gandeiros observaban que un considerable número de vacas diagnosticadas con mastite causadas por Streptococcus uberis presentaban numerosas recidivas no mesmo ou diferente cuarterón. O obxectivo era ver se estas recidivas nos animais eran causadas por fallos nos tratamentos ou debido a novas reinfeccións. Os autores atoparon que a maioría das recidivas (20 de 27) eran causadas por cepas xeneticamente distintas, indicando que o tratamento da infección inicial fora exitoso e só 5 dos 27 casos de recidivas eran causados pola mesma cepa inicial (táboa 2). Estes resultados fannos sospeitar da presenza de factores a nivel individual que fan a eses animais máis susceptibles a padecer infeccións por este xerme.

142 | Vaca Pinta nº 1 | 02.2018

vacapinta001_saludAnimal_cainzos_galego_03.indd 142

20/02/2018 19:33

MAMICEL UBRE SANA

SIN RETIRADA DE LECHE SIN ANTIBIÓTICOS SIN RECETA VETERINARIA MAMICEL* Alternativa natural con extractos de plantas

* Modo de empleo: Uso oral individual

que contribuye a reducir el uso de antibióticos, a mejorar el secado selectivo de la vaca y a mantener una ubre sana.

www.grupoinnofarm.com Innovacion e s g a n a d e ra s

pub_innofarm_mammicel.indd 143

LÍNEA INMUNIDAD 13/02/2018 22:27

SAÚDE ANIMAL

AS ENFERMIDADES SON DISTINTAS, OS XERMES SON DISTINTOS, PERO OS FACTORES AMBIENTAIS QUE OS DESENCADEAN SON OS MESMOS

REFERENCIAS

Táboa 2. Vacas con múltiples episodios de mastite clínica por Streptococcus uberis Tipo de infección

Segunda infección Nova cepa (reinfección)

20

Idéntica cepa, mesmo cuarteirón (prevalencia)

5

Idéntica cepa, distinto cuarteirón (contaminación)

2

Terceira infección Nova cepa (reinfección)

5

Adaptado de Abureema e col. (2014)

Un terceiro exemplo da importancia de factores propios do animal no canto de factores relacionados co xerme témolo na patoxenicidade de mastite causada por E.coli. Mentres que en xatos ou porcos a patoxénese da colibacilose depende dos factores enterotosixénicos da cepa de E.coli, no caso da mastite colibacilar a cepa de E.coli non xoga un papel importante na severidade da enfermidade e si en factores propios da resposta inmune do hospedador9.

Por tanto, os mecanismos de defensa do animal –influenciados polo medio ambiente, manexo e factores xenéticos– impactan na incidencia, taxa de curación, recidiva e severidade da mamite nas vacas leiteiras. Así, nunha patoloxía tan distante da mamite bacteriana das vacas leiteiras como é a coccidiose dos xatos, atopámonos unha afirmación sobre a incidencia da devandita pato-

loxía facilmente extrapolable á mastite: “Dúas afeccións poden levar a unha patoloxía clínica: (i) a invasión masiva dun patóxeno debido a un ambiente altamente infectado (ii) e/ou unha multiplicación significante no hóspede en relación cunha baixa resistencia no animal”14. Temos enfermos, non enfermidades.

Por iso, conta a lenda que, cando Luis Pasteur estaba maior, lle dixo á súa muller, Marie Anne Laurent: “Bernard estaba no correcto, o xerme é nada, o terreo éo todo”. Con Bernard referíase a Claude Bernard, un biólogo teórico, médico e fisiólogo francés. Louis Pasteur, o renomeado e famoso científico francés, defendía que “a enfermidade era pola entrada dun virus ou bacteria" (bichiño). En cambio, Claude Bernard, outro científico francés, menos galardoado e menos famoso que Pasteur, defendía “que a enfermidade se producía por un estado defectuoso ou débil do terreo” (os nosos corpos).

1. Madigan M. y Martinko J. (editores). 2005.

Brock Biology of Microorganisms (11th ed. edición). Prentice Hall. ISBN 0131443291.

2. Moledo L. y Magnani E. 2009. [Obra original 2006]. «6. Pasteur y la teoría de la infección microbiana». Diez teorías que conmovieron al mundo: de Copérnico al big bang. Argentina: Capital Intelectual. ISBN 9789876141673.

3. Macfadyen A. 1981. Observations on a Mastitis Bacillus. J Anat Physiol. 1891 Jul; 25(Pt 4): 571–577. PMCID: PMC1328128 4. Barreal-López ML. 2015. Estudio comparado del comportamiento epidemiológico de los principales microorganismos aislados de mamitis bovina en Galicia. Tesis doctoral.

Dpto Patología Animal. Universidad de Santiago de Compostela 5. Ruegg P. Control de mastitis. http:// milkquality.wisc.edu/wp-content/ uploads/2011/09/control-de-mastitis_ppt.pdf 6. Bradley AJ. 2002. Bovine mastitis: an evolving disease. Vet. J. 164, 116-128.

7. Sampimon OC, Barkema HW, Berends IMGA, Sol J, Lam TJGM. 2009. Prevalence and herd-level risk factors for intramammary infection with coagulase-negative staphylococci in Dutch dairy herds. Vet. Microbiol.

134, 37-44.

8. Jagielski T, LassaH, Ahrholdt J, Malinowski E, Roesler U. 2011. Genotiping of bovine Prototheca mastitis isolates from Poly.

Vet. Microbiol. 149:283-287.

9. Burvenich C, Van Merris V, Mehrzad,J., Diez-Fraile, A., Duchateau, L. 2003. Severity of E. coli mastitis is mainly determined by cow factors. Vet Res. 34: 521-564 10. Santos JE et al. 2010. Applying nutrition and physiology to improve reproduction in dairy cattle. Soc Reprod Fertil Suppl.

67:387-403.

11. Caínzos-Cagiao JM, Andreu-Vázquez C, Fouz-Dopacio R. 2017.Impact of preventive treatments and postpartum diseases incidence on the firsts 68 days’ milk production. En proccedings del XXII Congreso Internacional Anembe de Medicina bovina. Pamplona 2830 de junio de 2017.

12. Dieguez FJ, Andreu C, Macias L, Sanjuán ML, Simjee S, Vertenten G, Yus E. 2015.

Tratamiento de la mastitis por Streptococcus uberis en lactación: factores que afectan a la curación bacteriológica. En proceedings del XX Congreso Internacional Anembe de Medicina Bovina. Burgos, 6-8 de mayo de2015.

13. Abureema S, Smooker P, Malmo J y Deighton M. 2014. Molecular epidemiology of recurrent clinical mastitis due to Streptococcus uberis: Evidence of both and environmental source and recurring infection with the same strain. J Dairy Sci 97:1-6.

14. Chartier C y Paraud C. 2012. Coccidiosis due to Eimeria in sheep and goats, a review. Small Ruminant Research 103:84-92.

144 | Vaca Pinta nº 1 | 02.2018

vacapinta001_saludAnimal_cainzos_galego_03.indd 144

17/02/2018 02:52

Épocas frías y húmedas Épocas de estrés por calor Épocas complicadas con mastitis y/o recuentos celulares altos (RCS) Programas de vacunación Agrupaciones de ganado, concursos Cuando aparecen pases víricos que pueden desembocar en catarros, toses, diarreas...

SIN RETIRADA DE LECHE SIN ANTIBIÓTICOS SIN RECETA VETERINARIA

INMUNOFARM * contribuye a reducir el uso de antibióticos

* Modo de empleo: Uso oral colectivo en el carro unifeed

www.grupoinnofarm.com Innovacion e s g a n a d e ra s pub_innofarm_inmunofar.indd 145

LÍNEA INMUNIDAD 13/02/2018 22:30

O I

Código de boAS práCtiCAS pArA A prevenCión de inhibidoreS en leite 1.

Separación do tanque de frío de todo aquel leite non apto para o consumo humano por provir de vacas sometidas a tratamento médico con sustancias suxeitas a período de supresión.

Lembrar que, do mesmo xeito que nos tratamentos inxectables, nos tratamentos intramamarios haberase de separar o leite proveniente do muxido dos catro cuarteiróns.

2.

Rexistro dos tratamentos administrados aos animais en lactación e suxeitos a período de supresión en leite. É moi conveniente revisar cada pouco tempo os períodos de supresión recomendados polo fabricante. A información dos devanditos rexistros debería estar presente na sala de muxido para ser lida e revisada ao comezo do muxido de maneira que todo o persoal sexa coñecedor.

3.

Rexistro dos tratamentos de secado administrados aos animais e suxeitos a período de supresión en leite unha vez iniciada a lactación. É moi conveniente revisar cada pouco tempo os períodos de supresión recomendados polo fabricante. A información dos devanditos rexistros debería estar presente na sala de muxido, para ser lida e revisada ao comezo do muxido de maneira que todo o persoal sexa coñecedor.

4.

Identificación dos animais tratados con medicamentos suxeitos a período de supresión en leite.

Durante os labores de muxido, os animais cuxa leite non sexa apta para consumo humano por estar sometida a período de supresión terán que ser recoñecidos sen posibilidade de confusión por unha marca claramente visible e indeleble durante o devandito período de tratamento e supresión.

Para ese efecto, recoméndanse as pulseiras semiríxidas para ambas as patas posteriores en cor vermella.

vacapinta001_publirreportaxe_boehringer_galego.indd 146

José Luís Míguez Vázquez.

Veterinario.

Servicio de Calidade de Leite en Seragro SCG

P

5.

Usos extra-label (fóra de indicación).

Débese facer un uso correcto e responsable dos medicamentos respectando sempre as doses e vías de administración recomendadas polo fabricante.

6.

Erros de manexo nos labores de muxido.

Relativos ao accidente, descoido e/ou uso incorrecto dos utensilios e máquina de muxido en contacto con leite suxeito a período de supresión. En caso de non dispor dunha unidade de muxido directo a cántara, débese proceder ao lavado íntegro da unidade de muxido, comprendendo tetoeiras, tubos curtos de leite, colector e tubo longo de leite, así como os elementos inconstantes da unidade de muxido, se os houbera, como son os medidores volumétricos ou electrónicos, o tramo entre estes e a condución principal de leite.

7.

Existencia na explotación dunha persoa responsable da administración de medicamentos aos animais. É recomendable que tanto a administración de tratamentos como a supervisión dos medicamentos e a identificación dos animais tratados estean baixo a responsabilidade dunha persoa, que será á súa vez a encargada de comunicar a existencia de animais tratados a toda canta persoa competa.

F

M C be Es In

8.

Identificación das persoas responsables da realización dos labores de muxido.

Debe estar claramente definida a persoa ou relación de persoas responsables da realización dos labores de muxido, en horarios e quendas definidas, e ser coñecedores dos animais tratados por parte do responsable da administración de medicamentos.

16/02/2018 00:50

St S. be O (S sp C en co hi

O MARATÓN INTRAMAMARIO VACAS SAS MÁIS ALÁ DO PERÍODO SECO

FICHA TÉCNICA

Mamyzin® Secado. Suspensión intramamaria.

Composición: Cada jeringa de 5 ml contiene: Penetamato iohidrato 100,0 mg; Penicilina benetamina 280,0 mg; Framicetina sulfato 100,0 mg.

Especies de destino: Bovino y ovino (vacas y ovejas en secado).

Indicaciones: Bovino: Tratamiento y prevención de mamitis causadas por

Staphylococcus spp. (S. aureus, S. intermedius), Streptococcus spp. (S. agalactiae, S. dysgalactiae, S. uberis), Arcanobacterium pyogenes o Escherichia coli, sensibles a bencilpenilina y/o framicetina.

Ovino: Tratamiento y prevención de mamitis causadas por Staphyloccoccus spp.

(S. aureus, S. epidermis, S. simulans), Streptoccoccus spp. (S. agalactiae), Corynebacterium spp. o Arcanobacterium pyogenes, sensibles a bencilpenicilina y/o framicetina.

Contraindicaciones: No usar en vacas ni ovejas en periodo de lactación. No usar en vacas ni ovejas con mamitis clínicas. No usar en animales con hipersensibilidad conocida a las penicilinas, cefalosporinas, o a aminoglucósidos, ni en animales con hipersensibilidad al yodo.

A maioría das vacas de leite non están protexidas durante o período seco, xa que máis do 50% das novas infeccións intramamarias se orixinan durante este período.1 Mamyzin® Secado ofréceche unha solución flexible para secados longos e curtos, que protexe ao longo das tres etapas de risco. Mamyzin® Secado é a única combinación antibiótica que cura as mamites existentes e ofrece unha protección de longa duración no período seco e máis alá.2 Recoméndelles aos seus clientes que protexan as súas vacas con Mamyzin® Secado.

Reacciones adversas: Reacciones alérgicas (reacciones alérgicas cutáneas, shock anafiláctico). Si aparecen reacciones adversas, el animal debe recibir tratamiento sintomático.

Posología y vía de administración: Administrar una jeringa en cada glándula mamaria/ cuarterón inmediatamente después del último ordeño de la lactación, antes de iniciar el período seco.

Tiempo de espera: Carne: 10 días. Leche: Vacas: 36 horas tras el parto (periodo de secado> 35 días); 37 días después del tratamiento (periodo de secado< 35 días).

Ovejas: 120 horas (5 días) tras el parto (periodo de secado> 90 días); 95 días después del tratamiento (periodo de secado 90 días).

Formatos: Caja con 20 jeringas de 5 ml.

Reg. nº: 2.322 ESP. Titular: Boehringer Ingelheim España, S.A.

1. Bradley AJ, Green MJ. The importance of the nonlactating period in the epidemiology of intramammary infection and strategies for prevention. Vet Clin Food Anim. 2004;20:547–568. 2. Bradley AJ, Green MJ. An investigation of the impact of intramammary antibiotic dry cow therapy on clinical coliform mastitis. J Dairy Sci. 2001;84:1632–1639.

vacapinta001_publirreportaxe_boehringer_galego.indd 147

16/02/2018 00:49

pub_fontao_clun_galego.indd 148

16/02/2018 00:31