Vaca Pinta 13. Edición en galego by TRANSMEDIA COMUNICACIÓN

Revista técnica do vacún leiteiro | N.º 13 outubro 2019 | Edición en galego

• ESPECIAL: RECRÍA • CONCURSOS: NACIONAL DE CONAFE, PRIM’HOLSTEIN ATLANTIQUE, RAZA PARDA, NACIONAL DE PORTUGAL E USÍAS HOLSTEINS • NA GRANXA: LA FAGEDA (GIRONA): MODELO DE VALORIZACIÓN DO LEITE CON COMPROMISO SOCIAL • A LOITA CONTRA O QUECEMENTO GLOBAL, O EIXE VERTEBRADOR DA SPACE 2019 • CONTROL LEITEIRO EN CATALUÑA: COMO INTERPRETAR O DATO DE BHB

vacapinta013_portada_GALEGO.indd 1

23/10/19 13:46

FUNNY FACE

288HO00220 EASTVIEW FUNNY FACE

- Pedigrí novedoso, descendiente de Eastview Lheros Lani EX-94.

- Uno de los líderes de la raza para tipo (+4.21). - Extraordinario para la mejora de cuerpos y estructuras (+3.11)

- Portador de la variante A2A2 de la Beta Caseína. - Parto Fácil (7.1%).

HO840003126682475 Crush x Airlift x Meridian USA 08/2019 LECHE

140 Lbs.

2.9 4.21

vp013_publi_ascol.indd 2

13 Lbs.

LONGEVIDAD SOMÁTICAS

TIPO

info@ascol.es

PROTEÍNA

2.55 UBRE

2.87

TPI: 2.141 %PROTEÍNA

0.03%

FACILIDAD PARTO

7.1%

PATAS

1.85

www.ascol.es 20/10/19 16:27

SUMARIO

DIRECTOR EXECUTIVO José Manuel Gegúndez DIRECTOR DE ARTE Marcos Sánchez DESEÑO E MAQUETACIÓN Marcos Sánchez, Martín Sánchez, Sabela Díaz, Silvia Gayoso EDICIÓN E REDACCIÓN Alexandra Cabaleiro, Begoña Gómez, Gemma Martínez, María Melle FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN VACA TV Raquel Anido COLABORAN NESTE NÚMERO Asociación Profesional de Podoloxía Bovina (APPB), Rita Casals, Carlos Cabral, Pere Ordis, Margarita Barreto, Iván Mato, Carlos Carbonell, Carolina Tejero, Laura Elvira, D. García-Dios, P. Díaz, S. Remesar, A. Prieto, J.M. Díaz-Cao, G. López-Lorenzo, C. López-Novo, R. Panadero, G. Fernández, P. Morrondo, P. Díez-Baños, C.M. López, Ibán Vázquez, Elena García, Ana Villar, Francisca Ruíz, Ana Isabel García, Gregorio Salcedo, José Daniel JiménezCalderón, Adela Martínez-Fernández, Silvia Baizán, Fernando Vicente ENDEREZO Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893 e-mail: transmedia@ctransmedia.com Web: www.transmedia.es

OPINIÓN

INTERNACIONAL

Asalto ao castelo da agrogandería. Carlos Neves ...................................................... 6

Space 2019: innovación e loita contra o cambio climático ........................................................ 46

EN VACA TV

NA GRANXA

La Fageda Fundació. Santa Pau (Girona) .............. 54

ACTUALIDADE O sector lácteo centrou o primeiro día do Congreso da AEEA ...........................................12

Recría Castro organizou unha xornada de portas abertas .............................................................16

Transmedia Comunicaciones y Prensa SL non se responsabiliza do contido dos artigos asinados

Transmedia pertence a:

Certificado PEFC

Este producto procede de bosques gestionados de forma sostenible y fuentes controladas

PEFC/14-38-00071

O profesor Ángel Abuelo (Universidade Estatal de Michigan) achéganos algunhas das claves sobre inmunoloxía nutricional na recría e o manexo do calostro

Gran festa en honor de Irmãos Rita Juror Laura para celebrar a súa maioría de idade ........................16

ISBN: 978-84-09-12081-9 Depósito Legal: LU 28-2018 ISNI: 0000 0004 7662 5947 ISBN: 978-84-09-15521-7 Tiraxe do número actual: 16.800 exemplares

O papel utilizado nesta publicación foi elaborado de maneira sostible:

Entrevistamos a Antonio Larrea, director xeral de Naturleite, para coñecer as claves de traballo desta nova industria láctea asentada en Galicia

www.pefc.es

ENTREVISTA Ángel Abuelo, Universidade Estatal de Michigan (EE. UU.) ……………………......…....... 20

ESPECIAL: RECRÍA Calidade microbiolóxica do calostro: a súa importancia na saúde do xato ……………......……… 76 As “lagoas” dos protocolos de vacinación básicos nas explotacións …............……………….. 86 O peso da auga: enfoque integral da pneumonía en recría …...............................….…….. 90

SAÚDE PODAL

Paranfistomose bovina en Galicia: situación actual e perspectivas de futuro ….............……… 104

Benestar animal = benestar do gandeiro. Calidade de vida para o gandeiro …......………. 26

Diarrea neonatal en xatos de Galicia: novos enteropatóxenos e como afrontalos ……........... 110

A PÉ DE PISTA

ALIMENTACIÓN

Concurso Nacional da Raza Frisona ....................... 30

Caracterización produtiva e manexo do territorio dunha mostra de ganderías con vacún de leite en Cantabria segundo o sistema de alimentación ..........................…. 118 Pegada de carbono nas explotacións leiteiras asturianas ………...………………………………….. 130

Concurso Prim’Holstein Atlantique ........................ 34

Distribución media durante o ano 2018: 17.353 exemplares

Como darlle utilidade e visibilidade ao dato de BHB do control leiteiro …….............……….......... 66

Antonio Larrea, director xeral de Naturleite …….. 22

Concurso Nacional da Raza Parda ........................ 34 Auditada por:

SAÚDE ANIMAL

Concurso Nacional da Raza Holstein Frisia de Portugal ......................................................................... 38 Concurso de Gando Frisón Usías Holsteins .......... 42

www.vacapinta.com

Se queres recibir a revista na túa casa ou negocio, ponte en contacto con nós a través de:

transmedia@ctransmedia.com 675 974 194 @revistavacapinta @VacaPinta_ @transmedia.vacatv 10.2019 | Vaca Pinta n.º 13 | 3

vp013_sumario_galego.indd 3

23/10/19 11:59

La l a n o i s e f o r p a m ga a t e l p m más co

EqEu apal ded

FORRAJE

LABOREO Y SIEMBRA

ROTOEMPACADORAS, ENCINTADORAS Y SEGADORAS

PULVERIZADORES

Gama EQUIPOS PARA GANADERÍA

CARROS MEZCLADORES

� � � � �

PICADORAS DE FORRAJE

vp013_publi_duran.indd 4 pub_duran.indd 6

21/10/19 18:42 16/02/2019 02:16

2/2019 02:16

K a K E E T T S S A A MM einetnotpoaprarlaal

EqEuqiupiapmaimóyn eysepsapracricmiimeinetnoto in apalpicliaccaicó rocloyl pyupruinrienses dedesetisétiréc

¿Qué ventajas proporciona? � Rendimiento hasta 250 m3/hora a una distancia de 2,5 km con una sola bomba � Rendimiento hasta 200 m3/hora a una distancia de 3,75 km con una segunda bomba � Utiliza un 40 % menos de combustible que el sistema tradicional � Reduce la compactación en el campo al no ser necesaria la cuba � Como solo utiliza el aplicador se puede utilizar 3 o 4 semanas antes en zonas húmedas � Mayor rendimiento, con ahorro de tiempo y dinero

¿Cómo funciona? La bomba extrae el purín desde la fosa a través de la manguera. La bomba puede accionarse mediante un tractor o un motor independiente. Entonces la manguera se conecta por el otro extremo al aplicador de bajas emisiones en el campo.

¿Qué elementos componen nuestro sistema de mangueras de arrastre? 1. Bomba de alta presión en la balsa de purín 2. Manguera de poliuretano de alta resistencia 3. Aplicador de baja emisión en el campo

Triturador SuperCut � Sistema premiado y patentado

s s e l a s r e v i s unbos, rejas e inyectore e r o d a c i l Ap e aplicadores de tu

� Probado en condiciones extremas

Gama d

Síguenos en:

� � � � �

Triturador SuperCut Mastek con 28 salidas Se adapta a cualquier cuba Plegado automático Brazos amortiguados Se atornilla, no necesita soldaduras

� Ligero y resistente � Se puede montar la boquilla esparcidora de la cuba � 100 % galvanizado � Necesita solo un mando de doble efecto

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

vp013_publi_duran.indd 5

21/10/19 18:42

OPINIÓN

Ataque ao castelo da agrogandería*

Carlos Neves Agricultor e produtor de leite en Vila do Conde (Porto, Portugal) Vicepresidente da Asociación dos Produtores de Leite de Portugal (Aprolep)

DEBEMOS SER TRANSPARENTES E ABERTOS, PERO SEN A INXENUIDADE QUE LLE PERMITA A UN INFILTRADO COLLER UNHA FOTO OU UNHA FRASE FÓRA DE CONTEXTO, QUE PODE SER USADA CONTRA NÓS

agricultura foi o branco de ataques sucesivos nos medios de comunicación e redes sociais. Con todo, ocupados co traballo e colléndonos desprevidos, nós, agricultores, criadores de animais ou industria transformadora, imos escollendo entre ignorar ou reaccionar ante cada caso. Fomos máis reactivos que proactivos. En certa forma, adoptamos esa postura de loita de “defensa do castelo”, unha curiosa expresión que ouvín, noutro contexto, hai algúns meses. Convén lembrar que “defender o castelo” ten aspectos positivos. Significa, en primeiro lugar, que somos nós os que estamos no castelo e temos o que desexan aqueles que nos atacan. Que será? Nuns casos, temos o mercado que os novos produtos (por exemplo, bebidas vexetais ou carne artificial) queren conquistar; noutros, porque o mercado e a cadea de valor non pagan un prezo xusto ao produtor, temos algunhas subvencións de Bruxelas que outros quererían recibir ou, simplemente, somos as últimas vítimas dos “xusticeiros” do Facebook, activistas urbanos que sempre tiveron a comida barata, segura e accesible no supermercado e agora viron un documental ou calquera cousa en Youtube, Facebook ou Instagram de alguén ao que seguen como líder dunha seita relixiosa, que substitúe a relixión que abandonaron ou nunca tiveron, pero que botan de menos. Debemos entón quedar impávidos e serenos ante os ataques? É

prudente manter algunha serenidade para non perder a razón. Hai sempre xente tentando provocar un penalti, tentando facerse a vítima para gañar o debate. Churchill avisou de que “se te detés a tirarlles pedras a todos os cans que ladran polo camiño, nunca chegarás ao teu destino”, pero o noso pobo di que “quen non sente non é fillo de boa xente” e Goebbels, ministro de propaganda de Hitler, xa dicía que “unha mentira repetida mil veces se converte en verdade”. Así, non responder ante ataques constantes pode levar á desmoralización e ao derrubamento das “murallas do castelo”. Ás veces, o castelo parece cercado porque os ataques veñen de varios lados: do ambiental, do da saúde ou do ético; uns alegan que “a agricultura e a gandería contaminan o ambiente e causan alteracións climáticas”, outras veces din que “os alimentos actuais son prexudiciais para a saúde” e outras repiten que “os animais son explotados e vítimas de malos tratos inaceptables”. En cada un deses temas debemos identificar a que grupo pertencen esas persoas: son fanáticos, que xa o saben todo e inventan ou repiten medias verdades para levar “a auga ao seu muíño”... ou teñen dúbidas, preguntan, están dispostos a ouvir e poden ter algo que ensinarnos tamén? É un erro unilos a todos contra nós. Debemos responder a cada asunto de forma cientificamente fundamentada. Debemos ser transparentes

6 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_opinion_carlosNeves_galego.indd 6

17/10/19 17:03

OPINIÓN

TEMOS QUE TRABALLAR SEMPRE PARA MELLORAR O CASTELO, PARA QUE SEXA MÁIS XUSTO E SOSTIBLE DENDE OS PUNTOS DE VISTA ECONÓMICO, SOCIAL E AMBIENTAL

e abertos, pero sen a inxenuidade que lle permita a un infiltrado coller unha foto ou unha frase fóra de contexto, que pode ser usada contra nós. Debemos responder e comunicar regularmente, pero evitar o enfrontamento directo cos fanáticos, porque no enfrontamento directo imos darlle ao adversario unha importancia que non ten. Debemos convocar os nosos mellores, os nosos peritos, veterinarios, enxeñeiros, profesores universitarios... para responder os ataques máis violentos, como o do reitor da Universidade de Coímbra, que decidiu prohibir a carne de vaca nas súas cantinas. O castelo da gandería é grande e ten moitas torres, murallas e recunchos. Ten cabalos e vacas, ovellas e porcos, cabras e abellas, peixes ou caracois, ten intensivo e extensivo, minifundio e latifundio, familiar e empresarial. Agora están baixo fogo as vacas, os porcos e a “gandería intensiva”, pero o obxectivo dos animalistas abolicionistas é alcanzar a “liberación total”, acabar con toda a cría de animais. Por iso, todos os sectores da gandería e os agricultores dos distintos países deben estar unidos, porque nos vai tocar a todos... Será unha cuestión de tempo. O noso castelo merece respecto porque é moi vello, tan vello como a agricultura e a civilización, máis vello que os castelos das guerras entre Portugal e España. A domesticación de animais para obter carne, leite, ovos, mel... ten 10.000 anos de historia, pero durante miles de anos esa evolución era próxima a todos. Case todas as persoas criaban con agarimo e mataban con naturalidade as súas galiñas ou o seu porco, como aínda fan os poucos vellos que resisten no rural. Despois prohibiron a matanza doméstica debido ás enfermidades e agora acúsannos de querer escondelos nos matadoiros. Temos que comunicar para explicar o que se fai, como se fai, por que se fai e tamén percibir o que pretende o cidadán e consumidor. Nós, que traballamos cultivando a terra, criando animais, reparando tractores ou investigando tratamentos para as plantas ou os

animais, xa temos un traballo moi importante, alimentar a humanidade. Non necesitamos estudar comunicación para pasar o día discutindo no Facebook, pero temos que saber o básico para responder as dúbidas sobre o noso traballo. As asociacións, cooperativas e industrias agroalimentarias teñen que facer esa comunicación profesional. Deben ser proactivos, anticipar as tendencias de consumo, coñecer as dúbidas dos consumidores e compartir esa información cos agricultores; “asaltar” por sorpresa os tiradores furtivos, se é necesario; denunciar as súas contradicións e os intereses agochados. O Estado debe exercer autoridade. Os tribunais deben responsabilizar e castigar a quen mente, a quen repite calumnias, invade propiedades ou instiga á violencia. E temos que traballar sempre para mellorar o castelo, para que sexa máis xusto e sostible dende os puntos de vista económico, social e ambiental, para formar parte da solución no combate contra o cambio climático, garantindo a seguridade alimentaria. Por tanto, se é un castelo, debe contribuír á supervivencia da poboación e á seguridade da nosa casa común.

*Texto adaptado do artigo orixinal publicado en www.agroportal.pt

10.2019 | Vaca Pinta n.º 13 | 7

vp013_opinion_carlosNeves_galego.indd 7

21/10/19 14:27

EN VACA TV

Charlas sobre ensilado de millo na Finca Mouriscade Gandeiros, técnicos e nutrólogos do norte de España déronse cita na xornada sobre o ensilado do millo que ofreceu Semillas LG o día 19 de setembro na Finca Mouriscade (Pontevedra). O evento, que afondou na importancia da dixestibilidade das fibras como fonte de produtividade e seguridade, contou coa presenza de Mercedes de la Torre, Julio del Río e Gustavo García como representantes de Semillas LG. Así mesmo, María Hermida, xefa de servizo da Finca Mouriscade, deu a coñecer os últimos avances levados a cabo no laboratorio, onde se realizan análises de alimentación animal, como ensilados, pensos e materias primas, para mellorar a rendibilidade das explotacións. Neste sentido, destacaron os resultados obtidos tras a utilización de variedades de sementes coa nova tecnoloxía da compañía organizadora do evento. Esta reunión serviu tamén como ocasión para celebrar os dez anos do convenio de colaboración entre a Fin-

ca Mouriscade e a multinacional de sementes e para presentar un novo acordo co que unir forzas para lograr explotacións máis rendibles. Destes traballos conxuntos, os representantes de ambas as partes salientaron que “pretenden poñer en valor a ex-

plotación agrícola, desenvolver novas técnicas analíticas para unha mellor caracterización de forraxes e ensilados e seleccionar novas variedades de millo e forraxeiras adaptadas ás condicións agroclimáticas de Galicia, así como da cornixa cantábrica”.

CONCESIONARIO OFICIAL NEW HOLLAND PARA LUGO, COMARCA DEL DEZA, ASTURIAS Y CANTABRIA

8 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_enVacaTV_galego.indd 8

23/10/19 10:33

EN VACA TV

Xornada Smart Farming, Novas Tecnoloxías na Produción de Leite A Escola Politécnica Superior de Lugo acolleu o pasado 16 de setembro a xornada Smart Farming, Novas Tecnoloxías na Produción de Leite, organizada polo grupo de investigación Proxectos e Planificación (PROePLA) da USC e a Oficina Agraria Comarcal de Lugo. A ela asistiron máis dun cento de persoas ligadas ao sector de vacún leiteiro. Logo do acto inaugural, o catedrático e coordinador de PROePLA, Manuel Marey, ofreceu unha conferencia titulada “A investigación en Smart Farming: perspectiva da Spanish Journal of Agricultural Research”. A continuación a doutoranda Alba Vázquez afondou no papel das oficinas agrarias virtuais e o director do CIAM, Manuel López, disertou sobre o impulso da innovación agraria desde a Axencia Galega da Calidade Alimentaria. Despois dun breve descanso para o café, as empresas Alltech, Aresa,

Corteva-Pioneer, Durán Maquinaria e DeLaval fixeron cadansúa presentación sobre as súas achegas máis innovadoras no ámbito do vacún de leite. Xa en horario de tarde, un bus trasladou os asistentes ata as instalacións de Durán Maquinaria, onde recibiron explicacións máis detalladas sobre as cubas e os aplicadores de xurro. Posteriormente, desprazáronse ata a SAT Varela de Castro de Rei, onde puideron ver en funcionamento, entre outros equipos, os robots de muxido de DeLaval. As firmas Corteva-Pioneer e Alltech tamén ofreceron unha demostración técnica en campo para o público presente.

Alba Vázquez

Manuel López Mesa redonda das empresas paticipantes

Manuel Marey

Manto Maquinaria SLU Crta. N-640, km 87,5 27192 La Campiña - Lugo Tel. 982 315 756 - Fax 982 303 203 www.mantomaquinaria.com | info@mantomaquinaria.com

10.2019 | Vaca Pinta n.º 13 | 9

vp013_enVacaTV_galego.indd 9

21/10/19 11:12

Gomas e Camas para Vacas Limpezas Automáticas Estabulacións Libres distribución material gandeiro

PRIMEIRO DISTRIBUIDOR JOURDAIN ORIXINAL EN ESPAÑA

ÚNICO IMPORT A JOURDA DO IN PARA GALICIA

CORNADIZAS XATOS PEQUENOS BOX INDIVIDUAL EASY CLEAN TODO O QUE O GANDEIRO NECESITA O SEU DESEÑO PERMITE REALIZAR FACILMENTE UNHA LIMPEZA PROFUNDA, CO SOLO LIBRE DE OBSTÁCULOS, O SEU PISO DE GOMA, ANTIDESLIZANTE E ELEVABLE (FÍXASE EN POSICIÓN VERTICAL GRAZAS A UNHA VARIÑA DE BLOQUEO)

Gomas e Camas para Vacas

vp013_pub_dismagan_galego.indd 10

Limpezas Automáticas

Tubular Bovino

18/10/19 14:26

NOVO BOX PARA EXTERIOR CON PARQUE EN POLIETILENO

NON SE DEIXE ENGANAR. ANTES DE COMPRAR, CHÁMENOS. Telf.: 671 485 702

LIMPEZAS AUTOMÁTICAS DE CABLE

ARROBADEIRAS ESPECIAIS PARA CANLES

A AUTÉNTICA LIMPEZA ALEMÁ. NON COMPRE IMITACIÓNS

MÁIS DE 2.000 LIMPEZAS INSTALADAS EN ESPAÑA Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Novo teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servizo Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www.dismagan.es

distribución material gandeiro

vp013_pub_dismagan_galego.indd 11

Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tfnos.: 985 837 385 - 629 566 500

18/10/19 14:26

A C T U A L I DA D E

En Vaca.tv

O sector lácteo centrou o primeiro día do Congreso da AEEA A Asociación Española de Economía Agraria (AEEA) elixiu este ano a Escola Politécnica Superior de Enxeñaría de Lugo (EPSE) como sede para a celebración do seu congreso, no que a sostibilidade agro-territorial dende a Europa atlántica foi o eixe vertebrador.

s días 4, 5 e 6 de setembro a cidade de Lugo acolleu a duodécima edición do Congreso da AEEA. Ao acto de inauguración asistiron representantes da política nacional, autonómica e local, entre os que se atopaban o ministro de Agricultura, Pesca e Alimentación, Luis Planas; o conselleiro do Medio Rural da Xunta de Galicia, José González; a alcaldesa de Lugo, Lara Méndez, e o presidente da Deputación de Lugo, José Tomé. Así mesmo, tamén estiveron presentes membros dos órganos de goberno da Universidade de Santiago de Compostela, como o reitor, Antonio López, e o director da EPSE de Lugo, Tomás Cuesta.

UNHA OLLADA Á SITUACIÓN EN ESPAÑA O investigador ad honorem da USC Francisco Sineiro foi o moderador da primeira sesión plenaria do congreso, centrada na sostibilidade e nos retos do sector lácteo.

Sineiro abriu a rolda de intervencións facendo referencia aos cambios que se produciron na cadea láctea nos últimos anos a raíz de factores como os cambios nas dinámicas dos mercados e nas políticas agrarias, apuntando en particular cara ás dificultades que tiveron que superar os gandeiros logo da eliminación das cotas. Así mesmo, reflexionou sobre os próximos desafíos aos que haberá que facer fronte. Entre eles destacaron os relativos á necesidade de traballar cunha estrutura de negocio que sexa sostible economicamente e que resulte atractiva para os máis novos, a fin de garantir o traspaso xeracional. Ademais, salientou as novas demandas sociais e de consumo dos usuarios, cada vez máis preocupados pola procedencia e o tratamento dos produtos que están a mercar. En relación con isto, o profesor apuntou que “estas

novas demandas dos consumidores non deberían levar a unha resposta simplificadora da realidade, como se puido observar en boa parte do debate orixinado tras a publicación do último informe do panel do Grupo Intergobernamental de Expertos sobre o Cambio Climático”. Sineiro amosouse especialmente crítico neste punto, aludindo ao feito de que a produción de leite é variada e con efectos diferenciados dependendo do modo de produción e xestión e, en consecuencia, os impactos dos usos das terras, os gases de efecto invernadoiro ou os consumos de auga e enerxía poden ser moi variables. Tamén sobre este tema apuntou cara á necesidade de non perder os “principios da boa agricultura” sobre o equilibrio das terras de cultivo, gando e bosques. O profesor ad honorem da USC empregou parte da súa quenda para facer un alegato a prol da necesidade de loitar pola correcta acreditación da orixe e do xeito de produción do leite: “No pasado, a produción de leite tivo unha limitada capacidade de diferenciación na produción, ao contrario do que acontecía na fase de procesado”, explicou. “Tan só se diferenciaba a produción ecolóxica da ligada a algunhas denominacións de orixe. Esta situación está cambian-

12 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_actualidade_congresoAEEA_galego.indd 12

17/10/19 18:34

A C T U A L I DA D E

do para diferenciar tamén características ligadas ben á alimentación, como poden ser o leite de pastoreo ou os produtos sen organismos xeneticamente modificados, ou ben ao seu lugar de produción ou os seus impactos ambientais. Porén, neste contexto de futuro un reto terá que ser a debida regulación das bases da súa certificación”. Finalmente, a modo de introdución para os outros tres relatores, fixo unha presentación dos datos de produción en España, na que destacou a localización das explotacións (a meirande parte concéntranse na cornixa cantábrica e en Galicia), e apuntou as principais limitacións en canto a territorio en Galicia (reducida superficie por explotación e baixa transferencia de terras entre elas).

A PRODUCIÓN LÁCTEA EN FRANCIA Nesta primeira sesión plenaria sobre o sector lácteo do Congreso da AEEA interviñeron tamén Benoît Rouyer (Centre National Interprofessionnel de l’Économie Laitière) e Christophe Perrot (Institut de l´Élevage), que fixeron unha exposición sobre a situación en Francia, e Luis Calabozo (director xeral da Federación Nacional de Industrias Lácteas de España). Tanto Rouyer como Perrot coincidiron ao sinalar o mal momento que atravesa o sector leiteiro francés: como uns dos líderes mundiais neste campo, viron como perdían peso na produción e o comercio de leite na Unión Europea tras a fin das cotas. Na súa quenda, Rouyer comezou facendo unha exposición da estrutura do sector no país galo. Con unhas 57.000 explotacións, estiman que o 55 % vende o leite a cooperativas e o resto á empresa privada, onde destaca especialmente o dominio de Lactalis. Ao contrario de como acontece aquí, a cobertura xeográfica que abrangue este campo de traballo é moito máis ampla, está presente en practicamente todo o país, malia que destacan especialmente as rexións de Bretaña, Normandía e do noroeste. En canto a datos de produción, actualmente, están producindo uns 24 mil millóns de litros, dos que exportan 10 mil millóns. O representante do Centre National Interprofessionnel de l’Économie Laitière fixo alusión tamén a una serie de retos que asumir, moitos deles similares aos expostos anteriormen-

Sineiro, Calabozo, Rouyer e Perrot

ESTAS NOVAS DEMANDAS DOS CONSUMIDORES NON DEBERÍAN LEVAR A UNHA RESPOSTA SIMPLIFICADORA DA REALIDADE

te por Sineiro. Entre eles estaban a necesidade de xerar maior valor no mercado internacional, mellorar a remuneración dos gandeiros, frear o avellentamento do sector (só o 20 % dos propietarios de explotacións teñen menos de 40 anos) e introducir os cambios necesarios para a mellora do sector. Como chave para este último punto, abordaron a creación da Lei Egalim. Adoptada polo Parlamento francés en outubro de 2018 e promulgada o primeiro de novembro dese mesmo ano, provén dos Estados Xerais da Alimentación e implicou a consulta ao pobo francés sobre temáticas relacionadas coa transformación da agricultura, a información dos consumidores, a seguridade dos alimentos e o modelo de comida francés. Entre outras cousas, esta medida implica máis transparencia na negociación e unha remuneración máis xusta para o produtor e, malia que aínda non está en vigor posto que está en revisión por parte da Unión Europea, no país xa comezan a ver os primeiros resultados a través da aparición de iniciativas como as asociacións Le Lait des Éleveurs e Prix Just. Pola súa banda, Perrot afondou ademais nas consecuencias máis graves da eliminación das cotas

para Francia: nin teñen uns custos de produción tan baixos como en países como Irlanda, nin prezos do leite tan altos como en Alemaña e, en comparación con outras rexións da UE, o seu volume de produción por explotación é menor, o que lles está a restar produtividade. Todo isto, apuntou o voceiro do Institut de l´Élevage, estaos levando nestes momentos á formulación dunha serie de preguntas como, por exemplo, como frear os contrastes territoriais, cada vez máis acentuados; como ser máis competitivos, e se será máis axeitado apostar pola especialización ou polas economías de gama. A última intervención da tarde, a cargo de Luis Calabozo, da FeNil, centrouse na actitude adoptada nos últimos tempos pola industria en España. Calabozo fixo fincapé en que o noso país é o oitavo produtor da UE en leite de vaca e que, a fin de ir subindo posicións, se está traballando no aumento do consumo mediante investimentos cada vez máis importantes en difusión e promoción dos lácteos. Nos outros dous días de congreso abordáronse temáticas máis afastadas da produción láctea como son a intensificación e os límites físicos do territorio e a cooperación e os clústeres alimentarios para promover a innovación e a sostibilidade. 10.2019 | Vaca Pinta n.º 13 | 13

vp013_actualidade_congresoAEEA_galego.indd 13

17/10/19 18:35

II XORNADAS MANEXO INTEGRADO CULTIVO MILLO II XORNADAS DEDE MANEXO INTEGRADO DODO CULTIVO DEDE MILLO

Es de pa m da

N co ca tr m

O ge tr va liz na sa En vídeo

Delagro convoca na Finca Mouriscade a técnicos e gandeiros da cornixa cantábrica para profundar no coñecemento do cultivo do millo As II Xornadas de Manexo Integrado do Cultivo de Millo tiveron lugar os días 17 e 18 de setembro. O primeiro día estivo destinado a técnicos e equipos de vendas de cooperativas e o segundo, a gandeiros.

o encontro, organizado por Delagro e a Deputación de Pontevedra, participaron representantes das empresas Limagrain, Ascenza, Yara e Class, as cales ensaian os seus produtos na Finca Mouriscade. A xornada foi inaugurada pola xefa do Laboratorio de Mouriscade, María Hermida; o deputado provincial Manuel González; o xefe rexional da Zona Norte de Limagrain Ibérica, Julio del Río, e o director comercial de Delagro, Gustavo Espinosa. Este último enxalzou o importante traballo desenvolvido no centro experimental de Mouriscade, o que o converte nunha “referencia para o sector agrogandeiro da cornixa cantábrica”. Engadiu que “este sector se necesita renovar constantemente” e que “estas xornadas serven para transmitir coñecemento e facilitar a súa chegada aos destinatarios finais, os gandeiros, que son os que máis se teñen que enriquecer destas experiencias”.

CONFERENCIAS TÉCNICAS O responsable do Departamento de Nutrición Animal de Limagrain en Francia, Martin Cazot, abriu a rolda de intervencións técnicas cunha charla orientada á composición xenética do millo, na que se referiu ás características que perseguen coas novas variedades que, ademais, teñen que resistir as temperaturas cada vez máis altas e as épocas de seca derivadas do novo escenario climático global. Neste senso, o técnico francés sinalou os criterios máis importantes á hora de recomendar variedades para ensilado e centrouse na dixestibilidade das fibras como o factor determinante para asegurar a produción. “Cada dous puntos máis de dixestibilidade correspóndense con aproximadamente un litro máis de leite por vaca e día con 15 kg de materia seca de inxestión de millo”, declarou. Seguindo este principio, Limagrain desenvolveu a gama de variedades LGNA de alta dixestibilidade, coas que buscan asegurar máis quilos e máis rendemento, aumentar a inxestión de silo de millo por parte dos animais e mais a súa conversión en leite, así como mellorar a tolerancia á seca e a redución das necesidades de nitróxeno da planta. Canto á agricultura de precisión, LG está desenvolvendo a aplicación Agrility, “unha ferramenta que permite o seguimento das parcelas a través de imaxes satelitais co obxectivo de optimizar o manexo do cultivo e facilitarlles o traballo a técnicos e a gandeiros, así como a toma de decisións”, explicou o xefe de produto Millo e Forraxeiras de Limagrain Ibérica, Gustavo García.

Pr Fi se ra se at qu

A tín va fa co

Ca su de lo m do cu un de do de

A po Es rr na D do re to

D du tr do su

De esquerda a dereita, Gustavo Espinosa, Julio del Río, Manuel González e María Hermida

Esta nova ferramenta, que prevén que estea dispoñible dentro de dous anos, permitirá coñecer as diferentes zonas da parcela para aplicar a sementeira variable, calcular o nivel de rendemento cunha marxe de erro de 1 t/ha e fixar con antelación a data de recollida para que esta se produza no momento óptimo. Na súa intervención, Gustavo tamén falou da tecnoloxía Starcover, un bioestimulante aplicado á semente que aumenta a cantidade de raíces secundarias e mellora a absorción de nutrientes do solo, dando lugar a millos máis homoxéneos e de mellor calidade. O xefe do Departamento Agronómico de Yara Iberian, Luis Ángel López, deu a coñecer a aposta da súa compañía por contribuír á nutrición animal achegando o selenio que precisan as vacas a través das forraxes. Fano enriquecendo os seus fertilizantes con este elemento químico que, se ben non repercute na nutrición vexetal, si ten importantes efectos positivos na saúde e no rendemento produtivo do gando. Precisamente, a unha parte do millo sementado este ano na Finca Mouriscade aplicóuselle un fertilizante enriquecido con selenio. Cando este millo se incorpore nos vindeiros meses á ración dunha parte das vacas que teñen no centro analizarán se efectivamente este selenio se manifesta no seu sangue e ata que punto existe diferenza con respecto a aquelas vacas que inxeriron un silo normal. A xornada tamén contou coa intervención da doutora Adela Martínez, que compartiu cos asistentes o protocolo de avaliación de variedades de millo que seguen no Serida, onde, desde 1996, fan ensaios a petición das casas comerciais para saber como se comportan as sementes nos distintos lugares de destino. Cada vez máis conscientes da importancia da maquinaria no resultado final da colleita, o foro contou coa participación do xefe de zona de Claas Ibérica, Julio Vázquez, que abordou a tecnoloxía de ensilado Shredlage, un novo sistema de picado longo do millo que achega numerosos beneficios para os animais. “Son dous rodetes dentados que xiran en sentido contrarrotacional cun diferencial de velocidade do 50 % e que, ademais, realizan un movemento en espiral adicional que produce un efecto de desgarrado das fibras, o que fai que a fermentación posterior do silo sexa moito mellor e que o rume do animal sexa capaz de dixerir máis facilmente o material que lle damos”, explicou. A parte teórica da xornada rematou coa intervención da responsable do Departamento de Produtos Herbicidas de Ascenza, Estíbaliz de Frutos, que incidiu nos factores que inflúen nun correcto uso de fitosanitarios e deu unha serie de recomendacións na utilización de herbicidas e insecticidas para o cultivo de millo. Destacou, ademais, a “dificultade da situación actual” derivada dos cambios lexislativos, que reduciron as materias activas e restrinxiron o uso das que se poden empregar, o que obriga tanto a técnicos como a gandeiros a ser “máis profesionais”. De Frutos tamén presentou as novas solucións que en menos dun ano formarán parte do catálogo de Ascenza. Trátase de tres herbicidas de aplicación na preemerxencia do millo, dous dos cales foron testados este ano na Finca Mouriscade con resultados dispares.

www.delagro.org | delagro@delagro.org Delegación Galicia: 981 519 920

“Limagrain está traballando desde hai máis de 40 anos nunha liña específica de mellora de millo para forraxe con base en tres criterios: o rendemento, que ten en conta a produción, a estabilidade e a rusticidade das varie- Martin Cazot, responsable do dades; a dixestibilidade, Departamento de Nutrición Animal de Limagrain en Francia que busca optimizar a transformación en leite, e o perfil agronómico da variedade, principalmente a sanidade das plantas”.

“Diversos estudos xa conclúen que o selenio aportado vía forraxes é máis aproveitable polo animal que o achegado por outras fontes; un ensilado alto en selenio ten unha recuperación maior, é dicir, o animal pode dispoñer desa Luis Ángel López, director cantidade de selenio con agronómico de Yara Iberian máis facilidade e de forma natural e, se isto non altera o plan de fertilización nin os custos, por que non telo en conta?”.

“Co sistema Shredlage redúcense os custos de produción ao non ser necesaria a incorporación de tanta fibra na ración; auméntase a produción de leite entre 1 e 2 litros, dependendo dos kg de millo que se metan na ración, e me- Julio Vázquez, xefe de zona de llórase a dixestibilidade Claas Ibérica do alimento na panza do animal debido a que, ao picar longo e desgarrar a fibra, as bacterias do rume son capaces de atacar mellor os anacos de material que comen as vacas”.

“Na actualidade para ter controlada calquera mala herba, praga ou enfermidade, todos temos que estar moito máis formados e ser máis profesionais, porque as problemáticas cambian, as malas herbas cambian e existen Estíbaliz de Frutos, responsable do Departamento de Produtos problemas de resisten- Herbicidas de Ascenza cias a certas materias activas, por iso temos que estar activos, non nos podemos quedar atrás”.

A C T U A L I DA D E

Gran festa en honor de Irmãos Rita Juror Laura para celebrar a súa maioría de idade A illa azoriana de San Miguel conmemorou o pasado 4 de setembro un feito histórico, o décimo oitavo aniversario dunha vaca de raza Holstein Frisia.

ropiedade da explotación Irmãos Rita, a vaca Irmãos Rita Juror Laura EX 90 é, aos seus 18 anos, un exemplo dunha enorme capacidade produtiva, lonxevidade e potencial

xenético. Conta con 548 descendentes rexistrados, que se estenden polas illas Azores, Portugal continental e España. Laura é unha vaca emblemática na rexión e no país. Produciu máis de

290 embrións viables e conta, en total, con 45 fillas e 17 fillos, dos cales resultaron 257 netos, 127 bisnetos, 87 trinetos e 15 quatrinetos. Tanto ela coma as súas descendentes demostran admirables producións, lonxevidade e excelente conformación, calidades que se poñen de manifesto tanto nos concursos nos que participan coma nos rexistros de clasificación morfolóxica. Con respecto aos concursos, as súas descendentes estiveron presentes en eventos rexionais, nacionais e internacionais con resultados destacados, colleitando numerosas primeiras posicións en seccións, así como tamén triunfos en campionatos de clases novas e adultas. De entre elas destaca a consecución da xovenca subcampiona internacional no Open de Frisón GandAgro 2017 con Pereira Meridian Dinora. No tocante á clasificación morfolóxica, Laura é capaz de rexistrar outro fito notable, o de posuír 15 descendentes coa clasificación de excelente. Esta frisona transformouse nun animal especial na explotación dos Irmãos Rita e representa unha aposta na evolución xenética, converténdose no símbolo do produtor persistente, resilente e afeccionado á boa xenética, que garante unha enorme satisfacción para os produtores.

A empresa Recría Castro organizou unha xornada de portas abertas Tivo lugar o 18 de setembro e a ela asistiron máis dun cento de gandeiros que xa teñen alí os seus animais ou que están a valorar a posibilidade de recrialos nestas instalacións.

urante o percorrido polas distintas naves, o xerente de Recría Castro, Rogelio Grille, explicoulles aos presentes os distintos protocolos de traballo e fases de desenvolvemento que seguen cos animais neste centro situado en Castro de Ribeiras de Lea (Castro de Rei, Lugo). Desde que o 5 de xuño de 2018 entraran as primeiras xatas, algunhas das cales xa van retornar ás súas ganderías de orixe nestes últimos meses do ano, a poboación do centro foi aumentando ata os 1.120 animais que tiñan o día da xornada, procedentes de 51 explotacións da provincia de Lugo. Segundo apunta Grille, a porcentaxe de ocupación ascende “ao 70 %, tendo

en conta as xatas que van entrar nos vindeiros meses”. Engade tamén que “a resposta dos gandeiros está a ser boa” e que están a incorporar “unha granxa

nova cada semana”, o que demostra a boa evolución que está a ter o centro e a confianza dos gandeiros no servizo.

16 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_actualidade_recriaCastro_Laura_galego.indd 16

21/10/19 11:11

InnovacIón, compromIso y garantía

TRITURADORA DE 2.80M DE TRABAJO. ANCHO TOTAL: 3M, REVERSIBLE, DESPLAZABLE, DOBLE CHASIS

BATIDOR DE PURÍN ESPECIAL PARA POZOS DE D ARENA

ENCAMADORA DE CUBÍCULOS DE 1.7 M3 Y 2.1M 2.1 3 ARRIMADOR DE RACIÓN CON CEPILLO BARREDOR

ENCAMADORA AVICOLA PARA DISTRIBUIR SERRIN, CASCARRILLA O CAMA HIGI IGIENIZADA. CAPACIDA 2.5M3 Ó 3M3

ASTILLADORAS HIDRÁULICAS DE 12 A 25 TONELADAS, HORIZONTALES O VERTICALES

CUCHILLA MAÍZ CON LATERALES ABATIBLES

¡COMPRUEBA LAS VENTAJAS DE RENTABILIZAR EL PURÍN!

SOLICÍTANOS PRESUPUESTO SIN COMPROMISO: NUESTROS TÉCNICOS ESTÁN A TU DISPOSICIÓN

WWW.CORBARSLL.COM

MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L. Poligono Industrial O Morelle, nave 4 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

vp013_publicidade_corbar.indd 17

DISTRIBUIDORES PARA GALICIA, ASTURIAS Y PORTUGAL 21/10/19 18:49

JORNADAS TÉCNICAS KEMIN SOBRE NUTRICIÓN DE VACUNO LECHERO

KEMIN LIDERA EL AVANCE HACIA EL SIGUIENTE NIVEL EN NUTRICIÓN DE RUMIANTES Un año más, Kemin Animal Nutrition and Health organizó su Conferencia anual sobre investigación y avances en salud animal y formulación de dietas de rumiantes en base a aminoácidos, en esta ocasión en Atenas (Grecia) y Vilalba (Lugo). Así mismo, aprovecharon la reunión para hacer la presentación mundial de KESSENTTM y CholiGEMTM, dos nuevas soluciones a base de metionina y colina, respectivamente, que se unen al catálogo Ruminant Essentialities de la compañía.

CHOLIGEMTM, UNA NUEVA ERA EN SALUD VACUNA

l ciclo de jornadas dio comienzo a primera hora del martes 15 de octubre en Atenas (Grecia), con la presentación a cargo del presidente de Kemin Animal Nutrition and HealthEMENA, Stefaan Van Dyck, quien remarcó el compromiso de la compañía con el mercado de los rumiantes, en el que llevan 13 años trabajando: “Continuaremos apoyando a nuestros clientes y seguiremos en busca de las mejores oportunidades y soluciones”, afirmó Van Dyck. Más de 200 personas, con una notable representación española, acudieron este año al evento en el que, tras la introducción de Van Dyck, tomó la palabra Javier Mateos, business manager de la firma, para hacer una breve exposición de los objetivos de la reunión e introducir el catálogo de Kemin Ruminant Essentialities. Así mismo, en relación a los próximos pasos a dar por la empresa, Javier Mateos aludió a la importancia de “crear un futuro en el que aprendamos del pasado”. En este contexto, la eficiencia y la precisión en la alimentación tendrán que ser dos conceptos fundamentales, idea que adelantó el representante de Kemin y que se fue reforzando a lo largo de la reunión. Para la primera sesión, centrada en la salud, tomaron la palabra Fabio Lima (Universidad de Illinois) y el product manager Health de Kemin, Deepak Dubey. Lima, experto en los avances en cuanto a la mejora de la salud, el rendimien-

vp013_publirreportaxe_kemin.indd 18

“Creemos en el poder de nuestras soluciones para crear una nueva era de ganadería sostenible” S. VAN DYCK to y la fertilidad de las vacas lecheras, centró su charla en la utilidad de la colina, un nutriente esencial que puede, entre otras cosas, ayudar a los rumiantes a sintetizar de forma más eficiente las VLDL. Precisamente, en su intervención Dubey abordó los avances en investigación en colina que han llevado a cabo en los últimos cinco años en Kemin a modo de introducción a CholiGEMTM, un nuevo producto a base de este nutriente que la multinacional comenzará a comercializar el 1 de enero del año que viene. Los científicos de Kemin han invertido más de media década en el diseño de un modelo único, el C3, para que la próxima generación de colina encapsulada, CholiGEMTM, logre los mejores resultados de la suplementación con colina. Este modelo proporciona una alta estabilidad y homogeneidad en una colina protegida, características clave que suministran la mayor cantidad de colina disponible para el animal como resultado del alto escape del rumen y la alta digestibilidad intestinal. La innovación de Kemin resultó en CholiGEMTM, que brinda una biodisponibilidad superior con una fuente altamente concentrada de cloruro de colina encapsulado.

La sesión específica de aminoácidos protagonizó el resto de la primera jor jornada y en ella tomaron la palabra Diego Martínez (product manager AA de Kemin), Tanya Gressley (Universidad de Delaware) y Sergio Calsamiglia (Universidad Autónoma de Barcelona). Las cualidades clave de un producto y cómo seleccionar el más apropiado, sus procesos de validación y sus resultados fueron los temas centrales de esta sesión. Así, Tanya Gressley, experta en la investigación de la biodisponibilidad de productos con aminoácidos protegidos contra el rumen, abordó en su ponencia distintos aspectos de los métodos de evaluación de este proceso y, por su parte, el profesor Calsamiglia, centrado en la nutrición en vacuno desde la óptica de la fermentación microbiana del rumen y su modulación y digestión intestinal, presentó los distintos parámetros empleados por su equipo de la UAB para probar la excelencia de una lisina protegida de Kemin, LysiGEMTM. “El uso de aminoácidos protegidos es una alternativa viable para equilibrar las raciones, pero hay mucha variabilidad en la biodisponibilidad de los aminoácidos entre productos comerciales y la técnica más

23/10/19 12:46

Javier Mateos, bussiness manager de Kemin

Deepak Dubey presentó CholiGEMTM

Tanya Gressley (Universidad de Delaware)

Diego Martínez introdujo KESSENTTM

Fabio Lima (Universidad de Illinois)

Presentación de KESSENTTM a cargo de Stefaan Van Dyck

Andrew LaPierre (Universidad de Cornell)

precisa para determinarla, la relación de pendientes de lisina plasmática libre, es compleja y cara. La alta biodisponibilidad del LysiGEMTM advertida en este estudio es de la más elevadas observadas en la literatura científica”, afirmó el profesor Calsamiglia.

KESSENTTM, LA SOLUCIÓN ESENCIAL DE KEMIN

Tras el primer día de charlas técnicas, Kemin invitó a los asistentes al evento de lanzamiento de KESSENTTM, una nueva solución a base de metionina protegida para evitar la degradación ruminal y asegurar una correcta liberación en el intestino a fin de conseguir un mejor equilibrio de aminoácidos. Con el lanzamiento de KESSENTTM el 1 de enero de 2020, Kemin se convierte en el único proveedor fiable de metionina y lisina científicamente probado del mercado. “Creemos en las soluciones más pequeñas, porque, tal y como ocurre con los átomos del universo, son estas ideas las que tienen la capacidad para que podamos seguir creciendo”, introdujo el presidente de la entidad. “Creemos en el poder de nuestras soluciones (...) para crear una nueva era de ganadería sostenible gracias al equilibrio de aminoácidos, porque las cosas pequeñas pueden ser grandes”, enfatizó Van Dyck. Con KESSENTTM, Kemin ofrece la más alta biodisponibilidad del mercado, lo que implica un mayor provecho de la metionina empleando menos producto. “Esta nueva generación de metionina genera importantes beneficios para nuestros clientes, mejora el manejo en las granjas, incrementa la eficiencia en

Sergio ergio Calsamiglia (Universidad Autónoma de Barcelona)

la alimentación y aporta una formulación más flexible y precisa. Es un paso importante hacia la ganadería sostenible”, afirmaron desde la compañía. Con este lanzamiento como eje central, el segundo día de ponencias estuvo orientado hacia la transferencia de conocimientos en aminoácidos. Participaron, de nuevo, la profesora Gressley y los representantes de Kemin EMENA Javier Mateos y Diego Martínez, junto con Sanjeewa Ranathunga (Kemin EMENA) y el profesor Paul Andrew LaPierre (Universidad de Cornell). En su nueva exposición en las jornadas, Gressley guió a los asistentes a través del correcto desarrollo y descripción de un producto antes de su lanzamiento y señaló los criterios de validación necesarios a fin de buscar la eficacia, tomando como base sus experimentos de testaje y validación científica de KESSENTTM. Tras las intervenciones de Diego Martínez y Sanjeewa Ranathunga, en las que abordaron aspectos técnicos de KESSENTTM M y de la familia KESSENTTM MF, subió a la palestra el profesor LaPierre. Especializado en nutrición en vacas lecheras y modelado biológico, el investigador de la Universidad de Cornell enunció una explicación de los métodos de implementación más apropiados para la formulación de aminoácidos a partir de las recomen-

LAS JORNADAS, EN PEQUEÑO FORMATO EN LUGO

El viernes 18 de octubre las conferencias viajaron hasta Vilalba (Lugo), donde los ponentes trasladaron sus presentaciones a un público más reducido y proveniente exclusivamente del norte de España y Portugal. En esta octava edición de las jornadas de Kemin en España presentaron sus estudios Fabio Lima, Tanya Gressley y Sergio Calsamiglia. Además, los responsables de Kemin Diego Martínez y Deepak Dubey expusieron las características de las nuevas soluciones de la compañía, KESSENTTM y CholiGEMTM.

daciones más recientes de sistemas. La formulación práctica para optimizar el uso de aminoácidos, los productos matrices y las experiencias recientes en campo fueron otros de los puntos abordados para dar cuenta de la eficiencia, precisión y apoyo a la ganadería sostenible de esta gama de soluciones. Stefaan Van Dyck fue el encargado de clausurar estas jornadas técnicas. Agradeciendo a los ponentes su participación, despidió a los asistentes haciendo especial énfasis en la intención de Kemin de seguir trabajando en la correcta aplicación de los aminoácidos en la alimentación del ganado vacuno.

Todos los vídeos de las ponencias, ya en Vaca TV

vp013_publirreportaxe_kemin.indd 19

23/10/19 12:46

ENTREVISTA

ÁNGEL ABUELO, UNIVERSIDADE ESTATAL DE MICHIGAN (OS ESTADOS UNIDOS)

En Vaca.tv

“Tentamos, mediante manipulacións da nutrición, identificar estratexias para mellorar a resposta inmune” O profesor de Saúde e Benestar en Vacún da Universidade Estatal de Michigan (EE. UU.) Ángel Abuelo (Muros, A Coruña, 1987) foi este ano un dos relatores do Congreso Anembe de Especialistas en Medicina Bovina, onde puidemos charlar con el. A inmunoloxía nutricional en vacas en transición e na recría, o estrés oxidativo, a programación fetal e o manexo do calostro foron algúns dos conceptos clave abordados nesta entrevista. Atópase traballando nun programa de investigación sobre inmunoloxía nutricional en gando vacún. Que nos pode contar respecto diso? O meu campo de traballo agora céntrase en como a nutrición inflúe no metabolismo e na inmunidade tanto de vacas adultas durante a fase de transición coma de xatos neonatos. A idea é tentar, mediante manipulacións da nutrición, identificar estratexias que nos axuden a mellorar

a resposta inmune dos animais de forma que estean mellor preparados para enfrontarse a enfermidades e sexan capaces de curarse por si mesmos para diminuír así o uso de antibióticos. Precisamente en relación á nutrición vostede presenta unha estratexia para controlar a alimentación durante o período seco. Por que é importante?

Cando as vacas enferman entre a fase de secado e o comezo da lactación iso sempre está asociado cunha diminución da función inmunitaria nos animais. Existen distintas estratexias, principalmente nutricionais, para diminuír ese estrés metabólico e que o sistema inmune poida funcionar mellor. Unha delas é controlar a nutrición das vacas secas, especialmente en función da enerxía, pero tamén dos niveis de proteína, co fin de manexar esas vacas, xa que é moi importante que non engorden durante esa fase para que non haxa unha mobilización de graxa excesiva tras o parto. Como se pode controlar a ganancia de peso durante esta fase? Nun estudo no que participei na Universidade de Cornell, nos Estados Unidos, comparamos o nivel enerxético en tres dietas distintas e analizamos que impacto tiñan. A recomendación que se extraeu foi diminuír o nivel enerxético nas dietas das vacas secas, de forma que sexamos capaces de cubrir, ou mesmo exceder un pouco, os requirimentos enerxéticos deses animais. A clave está en non sobrealimentalos e que gañen peso durante esa fase, porque despois o van perder tras o parto.

20 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_entrevista_angelAbuelo_galego.indd 20

18/10/19 9:14

ENTREVISTA

“SEN UN BO ENCALOSTRADO, ESTAMOS A PROGRAMAR AS XATAS PARA QUE FALLEN”

Fai tamén alusión á importancia de controlar o estrés oxidativo. Que é isto e en que consiste? É un palabro interesante. O estrés oxidativo o que vén describir é o balance entre a cantidade de radicais libres e a capacidade antioxidante do animal. Isto está directamente relacionado coa actividade metabólica da vaca, é dicir, todos eses cambios metabólicos que teñen lugar na vaca antes, durante e tras o parto. Estes ocasionan unha maior actividade metabólica e un maior número de reaccións químicas dentro da vaca que xeran máis radicais libres, os cales son capaces de danar células e tecidos, de maneira que perden a súa funcionalidade, fan diminuír a eficiencia metabólica e mesmo poden afectar o sistema inmune. Como se pode controlar esta actividade metabólica nas vacas? A cuestión é que non podemos facer nada contra os cambios metabólicos, a vaca ten que pasar polo período de transición. O que si podemos facer é axudala para que estea mellor equipada para facer fronte a ese incremento na actividade metabólica e na formación de radicais libres. E de que maneira se pode equipar mellor á vaca para que atravese esa fase? Un dos problemas principais co que nos atopamos é que esta área do estrés oxidativo, que para min é moi interesante, é relativamente nova. Por este motivo, ás veces acabamos recorrendo ao que xa funcionou en casos anteriores, xa que a día de hoxe non temos ferramentas prácticas para poder determinar o grao de estrés oxidativo e así concretar en que punto estamos a pasarnos ou empezamos a ter complicacións. Como dicía, é un terreo que aínda se está desenvolvendo e estamos a traballar para dispoñer nun futuro próximo de ferramentas que nos permitan controlar o estrés oxidativo mellor.

En concreto, no relacionado coa inmunidade activa e pasiva en xatas, que nos pode dicir? A inmunidade das xatas é un ámbito moi amplo que leva xa anos desenvolvéndose. Hoxe en día, unha das áreas máis novas é o que se coñece como programación fetal, é dicir, programar os animais cando están dentro do útero. Loxicamente a xenética inflúe, pero o ambiente e a nutrición tamén. A idea central é ver como podemos, a través da nutrición da nai, programar mellor as xatas para que teñan un sistema inmunitario máis robusto, que teñan menos enfermidades, de maneira que cando cheguen á súa etapa produtiva sexan máis eficientes a nivel reprodutivo, teñan un sistema inmunitario máis forte e estean mellor equipadas para producir máis leite. É un campo importante xa que, á fin e ao cabo, elas son as nosas futuras produtoras. Pensando na inmunidade durante os primeiros días de vida, que importancia ten o calostro? Non se pode falar de inmunidade en xatas sen falar de calostro, é o “ouro líquido”. Sen un bo encalostrado, estamos a programar as xatas para que fallen. Nesta área de estudo, ata o de agora sempre nos centramos na cantidade de inmunoglobulinas ou anticorpos que están presentes no calostro, o que denominamos inmunidade pasiva, iso que a nai lle transfire á xata a través do mesmo. No entanto, a día de hoxe sabemos que hai moitas máis cousas nel, e unha delas, a presenza de células inmunitarias, está a tomar bastante interese ultimamente. Que beneficios teñen estas células para as xatas? O calostro é moi rico nelas e agora sabemos que esas células inmunitarias son absorbidas polas xatas, son capaces de manterse durante uns cantos días e teñen un impacto importante no desenvolvemento do seu sistema inmunitario. De feito, hai estudos que sinalaban que as xatas que reciben calostro que ten células son capaces de ter respostas inmunitarias máis robustas e temperás que aquelas que reciben calostro que non as ten.

UNHA CARREIRA ARREDOR DO MUNDO A traxectoria do muradano Ángel Abuelo é xa máis que reseñable. Logo de estudar Veterinaria no campus de Lugo da Universidade de Santiago de Compostela, recibiu o Premio Extraordinario de Licenciatura, o Premio Fin de Carreira da Xunta de Galicia e o Premio ao Mellor Expediente da Licenciatura en Veterinaria do ano 2010 da Academia de Ciencias Veterinarias de Galicia. Xa como doutorando, foi o primeiro estudante español en realizar unha residencia de especialidade clínica no Colexio Europeo de Medicina Bovina (Múnic, Alemaña), onde fixo prácticas, fundamentalmente coa raza Simmental. Ao finalizar o doutoramento, estivo durante dous anos e medio realizando traballo de campo coa Universidade Charles Sturt (Wagga Wagga, Australia). En decembro de 2017, trasladouse aos Estados Unidos, onde actualmente exerce como profesor na Universidade Estatal de Michigan. Como veterinario de campo, desempeña o seu labor principalmente con explotacións que chegan ás 3.500 cabezas, así como con algunhas macrogranxas con entre 15.000 e 20.000 vacas en muxido. Ademais, realizou estudos e colaboracións con outros organismos como a Universidade Cornell (Nova York, EE. UU.) e o Royal Veterinary College (Londres, O Reino Unido) e é socio fundador da Asociación Española de Veterinarios Docentes.

E no referente á súa administración, aconsellaría o calostro fresco? Depende. Moitas veces tentamos xeneralizar, pero despois hai que usar a información e adaptala ás condicións de cada establo; non é como unha receita que se poida usar en todas. En primeiro lugar, hai que ter en conta o estado sanitario da explotación porque, si, o calostro ten cousas moi boas, pero tamén é un potencial transmisor de enfermidades, co cal, hai veces que si que é necesario pasteurizalo para previr a dispersión de distintos patóxenos. En principio, eu apostaría polo fresco sempre que se poida dentro das condicións de cada granxa. De todos os xeitos, o que ten máis importancia é a transferencia de inmunoglobulinas e iso mantense tanto coa pasteurización como coa conxelación, co cal ese debe ser o noso enfoque principal.

10.2019 | Vaca Pinta n.º 13 | 21

vp013_entrevista_angelAbuelo_galego.indd 21

18/10/19 9:14

ENTREVISTA

ANTONIO LARREA, DIRECTOR XERAL DE NATURLEITE

tante bo, como así foi, e tiñamos que consolidalo e proxectalo cara ao futuro. Cun bo persoal e uns bos gandeiros tiñamos practicamente asegurado un leite de calidade, que é o que viñamos buscando. Eses dous eran os piares principais sobre os que se construíu o proxecto. En Vaca.tv

“Ademais de procesar o leite, facemos de enlace entre as dúas partes da cadea” O 2 de xaneiro de 2019 as instalacións de Naturleite en Meira comezaban a elaborar tres referencias clásicas de leite para a marca Hacendado, de Mercadona. Tras dez meses de traballo intenso en equipo, unha selección cualitativa das granxas provedoras e unha procura constante de calidade diaria esperan pechar o ano coa fabricación de dez produtos. Antonio Larrea, director xeral da entidade, desvélanos as claves do éxito e como foi este proceso. Por que nace Naturleite? Naturleite é un proxecto que, aínda que finalmente naceu no ano 2018, levaba xestándose bastante tempo. A Cooperativa del Valle de los Pedroches (Covap) sabía que unha das súas posibles saídas era ao mercado galego, pois non esquezamos que supón máis do 40 % da produción láctea de España. Da fábrica de Meira o que máis nos atraía era que estaba nunha zona leiteira por excelencia. Había outras fábricas con mellores prestacións industriais á hora de crecer nun futuro, pero estaban en zonas un pouco máis delimitadas a nivel lácteo. A negociación non foi fácil,

pero chegamos a un acordo e decidimos iniciar a aventura. Cales foron os obxectivos fixados para esta planta? O noso ADN é gandeiro. O 100 % de Naturleite pertence á cooperativa Covap e nós entendemos que o que facemos ben é marcar ese ADN. Que significa iso? Como empresa, está claro que buscamos que os números cadren, pero sempre respectando que a realidade do gandeiro sexa correcta; que todo aquel que se esforce, teña unha recompensa xusta e de mercado; ese era un dos primeiros obxectivos. Outro era consolidar o persoal. Sabiamos que aquí había un grupo bas-

Cal é a vosa filosofía de traballo? Como industria temos unha canle cara ao campo, cara ao gandeiro, e unha canle cara ao cliente final, a distribución. O que tentamos é que esa cadea sume e que poidamos pórlle un valor. Podemos ser magníficos industriais, pero se non temos unha boa materia prima, se os nosos gandeiros non se convencen de que temos que buscar a calidade TD, a calidade todos os días, nós non poderemos facer o mellor leite do mercado. Tentamos que o consumidor final, o xefe, como o chama o noso cliente Mercadona, teña o mellor leite que poida haber. Coa súa estreita colaboración conseguimos mellorar todos os nosos procesos. Para iso, todos temos que tratar o produto moi ben. O gandeiro, cun proceso permanente de mellora continua; nós, procesando todo ese leite a través dun método que temos claramente perfilado, e a distribución, tratando o produto como debe para que lle chegue ao cliente final dunha maneira correcta. Nós, ademais de procesar o leite, facemos de enlace entre as dúas partes da cadea. A que responde o método do que nos fala? A palabra método, na súa orixe, significa camiño; entón, con iso referímonos a todos os procesos que temos que cumprir todos os elos da cadea. Quen participa nese método? Desde o gandeiro ao propio transporte. Todos temos que axudarnos e facer

22 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_entrevista_naturleite_galego.indd 22

23/10/19 18:34

ENTREVISTA

“CUN BO PERSOAL E UNS BOS GANDEIROS TIÑAMOS PRACTICAMENTE ASEGURADO UN LEITE DE CALIDADE”

control dos nosos pasos para que o leite chegue á fábrica nas condicións que nós queremos para poder procesalo o máis rapidamente posible. Que medimos? Todo. A temperatura, o tempo, a bacterioloxía, os procesos, o envasado, o empaquetado… Mírase todo. Se algo vemos que non está correcto, dicímolo con humildade e empezamos de cero, porque é a única maneira de conseguir a calidade e a excelencia que queremos. Se nós non somos o suficientemente humildes para recoñecer que nalgún momento nos puidemos equivocar, o leite non irá todos os días coa calidade desexada. Son dous puntos innegociables: calidade TD e cultura de axudar. Con que parámetros se seleccionaron as granxas provedoras? Teño que dicir que o equipo de campo fixo un traballo encomiable. Primeiro, houbo un exercicio de coñecemento de todas as ganderías que asumiamos e, unha vez que as coñecemos todas, valoramos cales podían cumprir o perfil e cales non. Iso si, cando nos diriximos a elas todos os contratos a renovar ían asinados de antemán por min para que ningún gandeiro pensase que podía quedar fóra baixo ningún concepto. O que si iamos pedir é que, se non cumpría os estándares que buscabamos, teriamos que fixar un proceso, un tempo, para cumprilos e que traballariamos de xeito conxunto para logralo. Algúns subiron ao carro aínda sen ter esas condicións e estamos a traballar con eles para logralas, e outros decidiron buscar outra industria que se acomodase máis á súa maneira de traballar. Agora mesmo hai 146 granxas que nos están entregando leite e o 100 % delas son galegas. A gran maioría son da provincia de Lugo, pero todos os gandeiros teñen a porta aberta. Iso si, seguiremos primando a proximidade e a calidade.

Como garantides o control da trazabilidade dos vosos produtos ante a diversidade de profesionais cos que traballan os gandeiros? Unha das realidades é que practicamente todos os nosos gandeiros traballan con variedade de profesionais. No seu momento reunímonos para explicarlles que traballariamos en paralelo con eles, que obxectivos estabamos a buscar e que puntos eran innegociables. Necesitamos as analíticas de distintos aspectos da xestión das granxas cada certo tempo e así facemos o control. Temos bastante colaboración cos profesionais externos. Se algo non vai ben, a nosa directora de campo, Matilde Hernández, cita os gandeiros e os distintos profesionais que interactúan na granxa (reprodutivo, clínico, nutrólogo…) nas nosas instalacións e faise un estudo de todos os parámetros da explotación. Móntase un plan con todos eles para solucionar os problemas e normalmente dá bastante resultado. A planta foi practicamente renovada… A planta estaba correctamente, pero, desde que se fixo o acordo de compra, deseñamos un plan para renovar os equipos que podían ser máis obsoletos ou que nos podían dar problemas para conseguir a calidade TD que nós queriamos. Este ano vaise pechar cun investimento, que afectou a todas as áreas da planta, superior aos 12 millóns de euros. Entendiamos que tiñamos que facer o esforzo se queriamos ter o produto que temos. Fixemos melloras na zona de envasado, renovouse case por completo o laboratorio e implementáronse todos os equipos para os controis de calidade. Estamos en proceso de cambio das envasadoras, había algunhas que tiñan máis de vinte anos e dábannos moitos problemas; mellorouse tamén a parte de paletizado de almacén, cambiando todas as carretillas por outras de litio que son menos contaminantes, e iniciamos un novo proceso de leite fresco, un proxecto estratéxico co que esperamos fornecer a gran maioría dos supermercados de Mercadona.

tres sen lactosa, enteiro, semidesnatado e desnatado, e en outubro contamos co lanzamento do leite fresco, tamén enteiro, semidesnatado e desnatado. Ademais, está en marcha outro produto para a zona “Listo para comer” dos supermercados Mercadona. Con todo, nestes dez meses pasamos de ter tres referencias a dez, o que nos axuda a ser máis competitivos. Esperamos facelas crecer aínda máis pouco a pouco. Que mercado xeográfico cubrides cos vosos produtos? Os nosos produtos diríxense normalmente a Galicia, parte de Castela e León e a comunidade de Madrid. Búscanse zonas que estean próximas á planta, pero iso non significa que iso sexa sempre así ao 100 %, pode haber cambios por mor de certas situacións. O que se tenta é cubrir sempre a mesma zona para que o consumidor non note variacións, porque non é igual o leite que se pode facer aquí en Galicia, que ten unha alimentación absolutamente distinta ao que se pode facer no Valle de los Pedroches, por exemplo, evidentemente hai un matiz no sabor. Iso cóidase bastante. En canto ao leite fresco, si que contamos subministralo para todos os supermercados Mercadona. Se falamos de futuro, cara a que camiño se dirixe Naturleite? O horizonte responde a afianzar todo o que fixemos este ano, que foi moito, así que imos ir paso a paso. De cara a 2020, pido consolidar todo o investimento feito, fortalecer todas as nosas referencias e mellorar cada día na calidade. A partir de aí estaremos pendentes de novos produtos e eu teño algunhas ideas en mente, pero están aínda en ebulición. Creo que poderemos seguir incorporando novas granxas e posibilitar que as que temos crezan, sempre que nos presenten un proxecto coherente e sensato. Se facemos ben as cousas, pouco a pouco iremos tendo novas referencias e iremos crecendo, seguro.

Que gama de produtos se fabrican en Naturleite? Cando nos fixemos cargo da fábrica tiñamos só tres referencias clásicas de leite: enteiro, semidesnatado e desnatado. Agora ampliamos a gama e estamos a facer esas tres clásicas; 10.2019 | Vaca Pinta n.º 13 | 23

vp013_entrevista_naturleite_galego.indd 23

16/10/19 19:01

FARMING AGRÍCOLA PRESENTA SUS TRACTORES STEYR

La localidad de Villamartín de Campos, en Palencia, fue el escenario elegido para la presentación oficial en el mercado español de la marca de tractores Steyr. Al evento asistieron unas 500 personas, que pudieron comprobar de primera mano su gran versatilidad y disfrutaron de una animada jornada de campo. La empresa palentina Farming Agrícola irrumpe en el mercado de tractores después de llegar a un acuerdo con la marca austriaca Steyr para la distribución en exclusiva de sus equipos en España y Portugal. Para oficializar la alianza, el pasado 10 de octubre organizó una jornada en campo con un programa de actividades que incluyó una exposición estática de toda la gama de tractores y un desfile de los modelos más representativos con explicaciones de sus principales características técnicas. A continuación se desarrollaron varias demostraciones en campo, durante las cuales los asistentes pudieron ver el comportamiento de los tractores con distintos aperos de forraje y suelo.

AMPLIA GAMA PARA TODO TIPO DE EXPLOTACIONES

Los tractores Steyr se adaptan a cualquier nivel de exigencia, ya sea en el sector agrícola, forestal o de mantenimiento urbano. El gran abanico de modelos disponibles en el mercado se distribuye en las siguientes series: • Kompact, tractores de 58-115 CV • Multi, tractores de 99-117 CV • Expert CVT, tractores de 100-130 CV • Profi Classic y Profi CVT, tractores de 115-175 CV • CVT, tractores de 150-270 CV • Terrus CVT, tractores de 250-313 CV

vp013_publirreportaxe_farming.indd 24

21/10/19 19:32

TU VECINO SE PONDRÁ CELOSO. Tu STEYR CVT personalizado hasta 240 CV

Distribuidor en exclusiva para España y Portugal www.farmingagricola.com

vp013_publirreportaxe_farming.indd 25

21/10/19 19:32

S A Ú D E P O DA L

Benestar animal = benestar do gandeiro Calidade de vida para o gandeiro Estas palabras que tanto nos están a asustar ultimamente en realidade non nos deberían dar ningún medo, posto que é de sentido común que, se as nosas vacas están cómodas, sas e cun mínimo de benestar, producen máis leite.

alando de podoloxía bovina, nos tempos que corren, coa maior parte do noso gando estabulado querendo obter un maior beneficio por litro de leite, o podólogo bovino (recortador, ferreiro ou como queiran chamarlle en cada zona do noso país), é indispensable contar coa súa axuda para o benestar. A ninguén lle gusta ter vacas coxas na súa gandería, porque iso reduce a produción, iso sabémolo todos. Sinxelamente, cun programa de recorte funcional (en cada gandería coa frecuencia que necesite) e un baño de pezuños que terá, en cada caso, a frecuencia necesaria, evitaremos moitas coxeiras. Se con estas mínimas accións as reducimos, diminuiremos traballo e custos adicionais en tratamentos e en instalacións para eses animais, polo que a calidade de vida do gandeiro estará asegurada. Se esas condicións estivesen vixentes hai vinte anos, hoxe non nos preocuparían moito, posto que seguro que nos axudarían e seguro que nos van axudar. Por moito que nos empeñemos, as vacas non foron creadas para estar toda a vida enriba do cemento e, a consecuencia diso, os seus pezuños, sexa por sobrecrecemento ou, ás veces, por desgaste excesivo, son as grandes prexudicadas. Aínda que nos pareza o contrario, eses pezuños están sometidos a traballos forzados levando o animal a comer, a beber, a muxir (ás veces ata tres veces ao día), soportando horas no atrapador sobre unha superficie dura e, ás veces,

en non moi boas condicións de hixiene ou humidade para revisións de preñez ou outros controis rutineiros habituais nunha granxa moderna. Hoxe en día na maioría das nosas granxas as vacas entran soas ao poldro de recorte, co consecuente beneficio para o gandeiro, as vacas e o podólogo. Sempre se acordará un de cando un gandeiro lle dixo: “Nunca pensei meter unha vaca ao poldro coas mans ás costas”, pois hai non moitos anos meter un animal ao poldro de recorte significaba agarrarse a el con forza, amarrado da cabeza, seguramente cos ollos vendados e cruzando os dedos para non ter un accidente na faena. Por sorte, iso vai cambiando: as máquinas máis modernas, as instalacións máis adecuadas e a mellor aprendizaxe dos nosos podólogos con cursos de reciclaxe e manexo fan que a axuda do gandeiro para o recorte sexa sinxelamente a tarefa de soltar os animais do atrapador e contarnos a historia desa vaca. A estas alturas do artigo non imos poñer en dúbida que a prevención sempre é máis barata que

a curación. Desde a APPB queremos axudar a que ese benestar sexa real en todas e cada unha das nosas ganderías, axudando en colaboración con outros profesionais do sector (veterinarios, nutrólogos etc.) a que iso sexa realidade. A máxima dos nosos podólogos sempre será estar á última en coñecementos de curación, manexo e saúde podal, asistindo a cursos e congresos de podoloxía, consultando artigos escritos ou utilizando recursos de novas tecnoloxías. Sen ningunha dúbida, o benestar animal chegou para quedar e non só para as vacas; se os nosos gandeiros non teñen un pouco de calidade de vida, o futuro para as próximas xeracións será difícil, pois traballamos moito para chegar onde estamos e non podemos perder un segundo do aprendido ata hoxe. Desde a Asociación queremos poñer á súa disposición toda a información que necesite para que ese benestar se faga realidade e esa calidade de vida para o gandeiro sexa duradeira.

Hoxe en día na maioría das nosas granxas as vacas entran soas ao poldro de recorte, co consecuente beneficio para o gandeiro, as vacas e o podólogo

26 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_saudePodal_benestar_galego.indd 26

17/10/19 17:02

vp013_publirreportaxe_lely_galego.indd 27

21/10/19 12:36

GANDERÍA POSE, UN EXEMPLO DE PROGRESO CARA Á INNOVACIÓN TECNOLÓXICA Abordamos as transformacións acontecidas nesta explotación coruñesa derivadas da instalación de dous robots de muxido Lely Astronaut A5, un sistema de prevención e desinfección de pezuños Lely Meteor e unha amamantadora automática Lely Calm.

tadora, un corredor para o acceso aos boxes de xatas e, finalmente, a zona de recría, onde as xatas están en cubículos adaptados segundo as idades; entran con tres meses e pasan por cinco lotes diferentes ata os oito meses de xestación, cando son trasladadas ao lote de vacas secas. Na liña da esquerda localízanse as vacas de lactación e, a continuación, as secas separadas por unha cancela. A zona de lactación conta cunha fila central de cubículos cabeza con cabeza en camas de area. Aproveitando a instalación dos robots en terceira fila, tamén se fixo unha terceira fila de cubículos.

Foto de familia diante dun dos robots de muxido

Daniel, xunto á súa irmá Cristina e os seus pais, son socios da gandería Pose SC (Coristanco, A Coruña). En xullo de 2019, Daniel decide darlle un cambio á forma de xestionar o rabaño e implanta dous robots de muxido, principalmente impulsado pola próxima xubilación dos seus pais e a dificultade de atopar man de obra. Daniel e o pai son os encargados de realizar a maior parte dos traballos da granxa e do campo; dispoñen dunhas 70 hectáreas de terreo onde cultivan millo (unhas 40 ha) e raigrás. A nai e a irmá dedicábanse principalmente ao muxido e agora son as encargadas de xestionar os robots. Desde hai ano e medio contan cunha amamantadora para a cría de xatas, onde entran con 10 días de vida e se destetan con 80. No tempo que a levan usando, as xatas gozan dunha excelente saúde e teñen un crecemento óptimo. O segredo, apunta Daniel, é a hixiene,tanto na máquina dispensadora de leite como na cama quente. Tamén asegura que é de vital importancia que cada xato conte con 4 m2 para descansar, así como realizar unha escrupulosa limpeza diaria da subministración de alimento.

vp013_publirreportaxe_lely_galego.indd 28

Zona de xatas na amamantadora

Unha área das zonas laterais de ampliación coincidía coa sala de muxido, o que tamén contribuíu a mellorar a ventilación xeral do establo ao tirar as paredes da antiga sala. Os corredores tiñan unhas dimensións de 600 cm o dianteiro, 260 cm o traseiro e 200 cm os laterais. Para garantir un bo fluxo de vacas aos robots e evitar competencias para a entrada, abriuse un corredor central de 550 cm de ancho, instalando unha fila de bebedoiros unicamente nun dos laterais. Este corredor empregouse como área de contención con tres portelas de corredío vertical para a habituación das xovencas. A saída dos animais do robot coincide cara ao corredor traseiro. A alimentación das vacas de leite consiste en 31 kg de millo, 12 kg de silo de herba e 11 kg de penso.

CARACTERÍSTICAS DO ESTABLO O establo foi construído en varias fases; unha parte antiga para unhas 40 prazas coa que empezaron a gandería os pais, que foron ampliando en varias fases segundo a necesidade de crecemento ata chegar aos 138 cubículos que teñen a día de hoxe para vacas en produción e secas. A última ampliación foi para a recría, que conta con 100 cubículos. En conxunto, a nave ten uns 2.000 m2 construídos con dous parques (lactación-secas e xovencas) e un único corredor de alimentación central. Pola porta de entrada norte, na liña da dereita, localízanse un almacén, a continuación a zona de xatas coa amaman-

Vista do corredor central de entrada aos robots desde a oficina

21/10/19 12:38

bamento da sala de muxido, construción da oficina etc.).

INSTALACIÓN DOS ROBOTS A fase de instalación dos robots de muxido durou 15 días, a fin de contribuír cun menor estrés para os animais. Para favorecer o traballo do persoal e reducir o estrés, comezaron con 100 vacas no robot e tentaron secar o maior número posible de femias. O período de adaptación consistiu nunha semana de subministración exclusiva de penso no box de muxido. Daniel comenta que achegaba as vacas ao robot dúas veces ao día e que en tres días xa había unhas 30-40 que entraban soas. O concentrado da ración reduciuse un quilo durante o período de habituación para evitar empachos e favorecer a atracción ao robot. Posteriormente, e xa preto da posta en marcha, fóronse reducindo os quilos de concentrado de maneira progresiva ata manterse en sete quilos aos tres días de iniciar os primeiros muxidos. Así favoreceuse a mínima perda en leite e a maior afluencia voluntaria ao robot, de forma que, aos cinco días de iniciar o muxido, unicamente se achegaban vacas con 10 horas ausentes e aos 15 días practicamente o 90 % entraban soas.

Lely Meteor

PRIMEIROS RESULTADOS Os rendementos produtivos da gandería xa se viron incrementados desde o momento en que se instalaron os robots, a pesar da continuación das obras no establo (cubículos, leitería, derru-

As gráficas mostran un incremento medio de 3 kg de leite por vaca e día desde a instalación do robot (de xullo a setembro). Introducíronse 10 vacas máis desde a arrincada e incrementáronse uns 1.000 kg de leite totais. Actualmente mantense unha media de 15,5 kg de concentrado consumidos en robot para producir 100 kg de leite. A rutina nas pautas de manexo reflíctese na ruminación, no peso e no consumo de concentrado, que permanecen estables no tempo, e isto garantirá unha consistencia nas producións a futuro.

Vacas – DEL – produción total

280 180

6000 5000

160 140

4000

120 100

3000

80 2000

60 40

1000

20 0 DEL

N.º de vacas

Leite corrixido (kg)

<=-5>-?*+*,

3,5

Evolución leite e muxidos

Desde a experiencia de Daniel, o feito de ampliar cubículos favoreceu moito a comodidade e a saúde dos animais, pero non influíu na afluencia voluntaria ao robot. Anteriormente muxíanse 123 vacas con 97 camas e agora con 114, o cal mellorou de forma notoria a circulación e a súa comodidade. Apunta que o manexo da alimentación foi a clave de que as vacas acudisen ao robot con frecuencia, sen necesidade de ser achegadas.

2,5

Vista dun dos robots en funcionamento

1,5

20 15

0,5

0 Media kg leite

Número de muxidos

800

45 40

Ruminación, peso e consumo robot

EXPERIENCIA CO LELY METEOR

700

O robot conta co sistema de prevención e desinfección de pezuños Lely Meteor, que lava os pés en cada muxido cun chorro de auga con xabón e, ao terminar o muxido, aplica un desinfectante para previr infeccións locais, tales como dermatite. Anteriormente non facían baño de patas por falta de sitio, pero lavaban os pezuños todos os días na sala de muxido con auga e, puntualmente, ás vacas que vían con risco de dermatite, cun desinfectante. Desde que instalaron o Meteor non atopan coxeiras visibles nin tampouco infeccións locais de pezuño.

600

vp013_publirreportaxe_lely_galego.indd 29

500

400

300

200

100

2 0

0 Minutos de ruminación

Peso

kg concentrado/100 kg de leite

No eixe X (horizontal) das gráficas represéntase a evolución de cada un dos parámetros desde o día da arrincada ata a actualidade (xullo-setembro)

21/10/19 12:38

A PÉ DE PISTA

XL CONCURSO NACIONAL DA RAZA FRISONA CONAFE 2019. XIXÓN (ASTURIAS)

Vaca gran campiona

En Vaca.tv

Emocionante vitoria para Llinde Ariel Jordan Despois de gañar dous anos consecutivos o concurso rexional cántabro e mais os celebrados en Treceño e Renedo, esta frisona de oito anos da SAT Ceceño conseguiu alzarse co título de vaca gran campiona nacional.

40.ª edición do Concurso Nacional da Raza Frisona reuniu no recinto feiral Luis Adaro de Xixón, os días 28 e 29 de setembro, 116 animais de 33 ganderías de Cataluña, Galicia, Cantabria, Castela e León, Navarra, Asturias e o País Vasco, que

foron xulgados polo alemán Cord Hormann. O primeiro día foi a quenda dos animais máis novos, de entre os que Hormann optou por Venturo Emilio Roma ET como xata campiona e por Gloria Brady Albis como xovenca campiona, outorgándolle a

esta última a distinción de gran campiona. As vacas foron as protagonistas na pista o segundo día. Despois de analizar a morfoloxía de cada unha e de establecer a gañadora de cada sección, chegou o momento de elixir as frisonas máis destacadas. Na categoría de vacas novas, Hormann nomeou campiona a Llera High Octane Prism; na de intermedias, a Badiola Doorman Koketina, e na de adultas, a Llinde Ariel Jordan, que finalmente se alzou co título de gran campiona nacional. Badiola Airlift Kenda, que tamén participaba na categoría de vacas adultas, foi considerada polo xuíz o segundo mellor animal da competición, proclamándoa gran campiona reserva. A gandería pro-

pietaria, Badiola Holstein, recibiu, ademais, os premios de mellor rabaño e mellor criador. A mellor autonomía do certame foi Asturias, mentres que Alberto Llera, Germán Fernández e Alberto Iglesias foron elixidos primeiro, segundo e terceiro mellores manexadores.

NOVOS MANEXADORES O sábado pola tarde celebrouse o Campionato Nacional de Manexadores, cuxo xulgamento tamén lle foi confiado a Cord Hormann. David Pons, Julia Serrabassa e Andrés Planillo fixéronse coa primeira posición nas súas respectivas categorías: a sénior (de 18 a 30 anos), a júnior (de 12 a 17 anos) e a infantil (ata 11 anos), respectivamente.

30 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_aPeDePista_nacional_conafe_galego_02.indd 30

21/10/19 11:13

A PÉ DE PISTA

PALMARÉS CATEGORÍA

XATAS DE 8 A 10 MESES E XATA CAMPIONA XATAS DE 11 A 13 MESES XATAS DE 14 A 16 MESES XOVENCAS DE 17 A 19 MESES XOVENCAS DE 20 A 22 MESES, XOVENCA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA XOVENCAS DE 23 A 26 MESES VACAS ATA 30 MESES

GAÑADORA

GANDERÍA

Venturo Emilio Roma ET

Casa Venturo (Asturias)

Campgran Partigiana Golddust

El Campgran (Barcelona)

Cudaña Valana Solomon

Cudaña (Cantabria)

Casa-Nova Gigi Doorman 1189

Carro (A Coruña)

Gloria Brady Albis

Gloria Holstein (Cantabria)

Rey 812 Elude Carina

Rey De Miñotelo (Lugo)

Llera Byway Lerela

Llera Her (Cantabria)

VACAS DE 31 A 35 MESES E VACA NOVA CAMPIONA

Llera High Octane Prism

Llera Her (Cantabria)

VACAS DE 36 A 41 MESES

Trespandio Alicia Link Up

Sarabia-Isla (Cantabria)

VACAS DE 42 A 47 MESES E VACA INTERMEDIA CAMPIONA

Badiola Doorman Koketina

Badiola Holstein (Asturias)

VACAS DE 4 ANOS

Agr Deductive Harmonia

Agroartime (Asturias)

VACAS DE 5 ANOS

Badiola Airlift Kenda

Badiola Holstein (Asturias)

VACAS DE 6 ANOS OU MÁIS

Cid Debutante Chona

Cid (Lugo)

Llinde Ariel Jordan

Ceceño (Cantabria)

VACAS CON 50.000 KG OU MÁIS, VACA ADULTA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA MELLOR RABAÑO

Badiola Holstein (Asturias)

MELLOR CRIADOR

Badiola Holstein (Asturias)

MELLOR AUTONOMÍA

Asturias

MELLORES MANEXADORES

Alberto Llera, Germán Fernández e Alberto Iglesia

CONCESIONARIO OFICIAL

Ctr. Comarcal 546, km. 10 - MACEDA - O Corgo (Lugo) Tel. 982 543 022 • Fax 982 543 255 • tallereschurrillo@churrillo.com RECAMBIOS Tel. 982 543 806 • Fax 982 543 815 • ruben.recambios@churrillo.com

10.2019 | Vaca Pinta n.º 13 | 31

vp013_aPeDePista_nacional_conafe_galego_02.indd 31

22/10/19 17:46

A Pร DE PISTA Xovenca campiona e gran campiona

Xata campiona

Foto de familia con Llinde Ariel Jordan

Vaca nova campiona

Vaca intermedia campiona

Vaca gran campiona reserva

Mellores manexadores do certame: Alberto Llera, Germรกn Fdez. e Alberto Iglesia

Foto de familia dos participantes no campionato de novos manexadores

32 | Vaca Pinta n.ยบ 13 | 10.2019

vp013_aPeDePista_nacional_conafe_galego_02.indd 32

18/10/19 9:26

CAL24

Una solución cómoda, eficaz y rentable frente a la fiebre de la leche

La hipocalcemia o fiebre de la leche tiene una incidencia de hasta el 40-50% del rebaño, con un coste de entre 100 y 200€ por animal afectado, siendo responsable de la “entrada” de otros procesos como cetosis, metritis, desplazamiento de cuajar, pérdida de tono muscular, etc.

La aplicación de bolos orales de calcio inmediatamente después del parto es la terapia más indicada y venven tajosa, en comparación con otras como la aplicación de geles orales, calcios subcutaneos o endovenosos, drenajes orales, etc.

NO REQUIERE PRESCRIPCIÓN VETERINARIA

Obtenido de algas marinas, es un producto natural, sostenible y completo que aporta: 3 tipos de calcio de liberación escalonada Magnesio: Se interrelaciona con la Vitamina D mejorando la asimilación del Calcio Vitamina D3: Facilita el transporte activo de Calcio y Magnesio. Suministra 105 gramos de Calcio por dosis (2 bolos) Calcio altamente disponible Potente buffer para regular el Ph ruminal 9 gramos de Magnesio por dosis + 120.000 U.I. de Vitamina D3 + Propilenglicol

Ctra. Valdefresno, 2. 24228 Corbillos de la Sobarriba. León. Tl.: 987 213 172 - www.inatega.com vp013_publicidade_cri.indd 33

20/10/19 16:44

A PÉ DE PISTA

CONCURSO PRIM’HOLSTEIN ATLANTIQUE. RENNES (FRANCIA)

Izella du Mezou, gran campiona no certame frisón de Space As ganderías do val do Loira GAEC du Bois Brillant e Rey Holsteins son as propietarias de Izella du Mezou, unha vaca de 6 anos que resultou gran campiona do Prim’Holstein Atlantique 2019.

ende primeira hora da mañá do xoves 12 de setembro o ring do Space acolleu o Prim’Holstein Atlantique, o concurso nacional da raza frisona xulgado este ano polo suízo Pascal Henchoz, no que participaron arredor de 300 vacas, todas elas seleccionadas previamente para competir polos sindicatos da raza das

seis rexións do Grande Oeste francés. Durante a mañá tiveron lugar os xulgamentos das seccións de futuras promesas e vacas novas, así como os seus respectivos campionatos. Madisone, do GAEC de Coetfrot (Costas de Armor), foi a elixida como gañadora de futuras promesas e Myclisme, das explotacións Pom Hols-

En Vaca.tv

tein, Jacques Rey e Ferme d’Optal (departamento de Ille e Vilaine), obtivo o título correspondente en vacas novas. Xa pola tarde, no campionato de vacas adultas resultou gañadora Izella du Mezou, propiedade do GAEC Bois Brillant e de Rey Holsteins. Así mesmo, esta vaca recibiu o título de mellor

ubre e foi a nomeada por Henchoz gran campiona do concurso. Ademais, no habitual premio deste certame á lonxevidade destacaron os datos produtivos de Emeline, unha femia en sexta lactación propiedade do GAEC des Bords de Moine (Maine e Loira), que acadou os 98.796 litros.

CONCURSO NACIONAL DA RAZA PARDA. XIXÓN (ASTURIAS)

Triunfo de Polina no Nacional de Pardas

En Vaca.tv

O catalán Pol Collell foi o encargado de xulgar nesta ocasión os preto de sesenta animais chegados das comunidades de Cantabria e Asturias para participar no certame.

sábado 29 de setembro tivo lugar no marco da Feira Monográfica do Campo e das Industrias Agrícolas, Gandeiras, Forestais e Pesqueiras (Agropec) unha nova edición do Concurso Nacional da Raza Parda.

Por unha banda, nas seccións de xatas a elixida campiona foi Flora Zambra Blooming, propiedade de Ganadería Flora (Otur, Asturias). Pola outra, o título de xovenca campiona recaeu en La Metida Rumba, un exemplar de Ricar-

do Sierra Remis (La Metida, Asturias). Nas seccións de animais adultos, a que se fixo coa palmada da vitoria foi Polina, unha vaca que tamén recibiu os títulos de vaca adulta campiona e mellor ubre e que é propiedade da

explotación de Aurelio Muñoz Fernández (Liérganes, Cantabria), gandería que se alzou co título de mellor rabaño. No campionato de vacas novas, venceu Sobrefuente Davenport Sheila, de José Luis Llano Traviesa (Margolles, Asturias).

34 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_aPedePista_Space2019_Pardas_galego.indd 34

18/10/19 9:30

Carretera de Santiago, km 5 27210 Lugo TelĂŠfono: 982 221 966 E-mail: correo@millarestorron.com www.millarestorron.com

vp013_millares.indd 35

20/10/19 16:47

SISTEMA DE AIREACIÓN DE PURINES AHORRA TIEMPO Y DINERO El sistema inteligente de aireación de purines Dairypower se ha establecido como el método más eficaz y respetuoso con el medio ambiente para mantener el purín en un estado homogéneo. Siempre preparado para esparcir o para bombear, para separación de líquidos y sólidos, prescindiendo del agitador. El sistema se inició en el mercado irlandés en 1998, donde se ha establecido como líder del mercado con más de 600 instalaciones en funcionamiento. En el año 2009 se introdujo en el mercado de la exportación, contando actualmente con cientos de sistemas ya instalados en el Reino Unido, Francia, República Checa, Rusia, Ucrania, Argelia, Israel, Taiwán, Chipre, Nueva Zelanda, Asia y Estados Unidos. Mediante la introducción de aire en la balsa de purín se consigue una mezcla homogénea del purín mediante las burbujas de aire que suben a la superficie. Esto consigue tener el purín siempre en un estado bombeable y listo para esparcir sin necesidad de un agitador de tractor.

SISTEMA PERFECTAMENTE ADAPTABLE TANTO A BALSAS ANTIGUAS COMO A OBRA NUEVA

vp013_anuncio_elmega_dairypower.indd 36

PRINCIPALES VENTAJAS: • Aumento de los valores de nitrógeno y nitrógeno amoniacal en los purines, lo que aumenta su potencial fertilizante. Reduce la necesidad de fertilizantes químicos. • Elimina la necesidad de un agitador de tractor y los peligros que lo acompañan. • Elimina los peligros de los gases asociados con la agitación del purín. • El purín se mantiene en un estado homogéneo y fácil de manejar.

Distribuidor autorizado:

20/10/19 16:52

CONSULTE FINANCIACIÓN HASTA 12 MESES SIN INTERESES COMO SIEMPRE, LOS PRIMEROS DESDE 1975 CUBÍCULOS DE POLIÉSTER ALTAMENTE FLEXIBLES Y RESISTENTES Fabricado en poliéster y con núcleo en fibra de poliéster, que le confiere una gran resistencia y elasticidad a la vez. • MARCAN DEBIDAMENTE LA PLAZA DEL ANIMAL • ELÁSTICO, FLEXIBLE, RESPETUOSO CON EL ANIMAL, NO DAÑA • EL CABLE LIMITADOR ESTÁ DISEÑADO PARA PERMITIR AL ANIMAL LEVANTARSE CON MAYOR HOLGURA.

COLCHONES INDIVIDUALES O EN ROLLO, PISOS GOMA PATIOS Y PARRILLAS (A MEDIDA) CONFORT, DURACIÓN, SUAVIDAD E IMPERMEABILIDAD

ARROBADERA CON RUEDAS, IDEAL PARA ESTABLO CON CAMA DE ARENA O CEPILLOS PARA UNA LIMPIEZA MÁXIMA

Calidad y limpieza con el mínimo consumo

Consulte precios sin compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

vp013_anuncio_elmega.indd 37

23/10/19 11:15

A PÉ DE PISTA

XXXVIII CONCURSO NACIONAL DA RAZA HOLSTEIN FRISIA. PÓVOA DE VARZIM (PORTUGAL)

En Vaca.tv

Foto de familia coa vaca gran campiona

Pereira Byway-MB Stanley 6 faise co podio portugués O xuíz canadense Thierry Jaton quedou impresionado pola presenza na pista desta frisona de 33 meses presentada pola gandería Vilas Boas & Pereira, facéndoa merecedora do premio principal do certame, o de vaca gran campiona.

38.º Concurso Nacional da Raza Holstein Frisia tivo lugar os pasados 31 de agosto e 1 de setembro no Espaço AGROS de Póvoa de Varzim, no marco da sétima edición da AgroSemana. Participaron 136 animais procedentes de 21 explotacións situadas en diversos puntos do territorio portugués. O primeiro día competiron os animais máis novos, de entre os que Jaton elixiu á xata M&S Jordy Adya, da gandería Matias & Silva, como a gran campiona. Como xovenca campiona quedou Pereira Diamondback PML O’Kapy, de Vilas Boas &

Pereira, mentres que o título de mellor criador foi para Encanto Natural. O segundo día o protagonisto recaeu nas vacas en lactación. Encanto Natural fíxose co primeiro posto de todas as seccións, excepto na que participaba a gran campiona –a de vacas de 30 a 36 meses–, así coma cos premios de mellor ubre, mellor conxunto, vaca intermedia campiona e vaca adulta campiona. Non obstante, foi Vilas Boas & Pereira o que conseguiu marchar para a casa co título máis desexado, o de vaca gran campiona, que recaeu na vaca nova campiona, Pereira Byway-MB Stanley 6.

Mellor ubre

No concurso de novos manexadores gañou Martín Vilas Boas e Pereira; o subcampión foi

Tomás Duarte Gonçalves Pereira e o terceiro clasificado, Tiago Matias da Silva.

38 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_AdeDePista_agrosemana_galego_02.indd 38

18/10/19 9:42

A PÉ DE PISTA

DISTRIBUIDORES PARA ESPAÑA Y PORTUGAL

Alta Calidad Alemana Asegurada!

2345T Entrega en Lugo

Vaca gran campiona

8620T Entrega en Albacete

Xata campiona e gran campiona 9660T Entrega en Navarra

*FINANCIACIÓ

SES N 0% – 24 ME

Patentado en Alemania.

Xovenca campiona

El autentico arrimado en espiral, no compre imitaciones

*consulte condiciones en su concesionario

Distribución Portugal: ZjCarrageta Lda – Évora. www.zjcagriparts.pt Agrovergeira – Pombal. www.agrovergeira.pt

Distribución España: Formada por 25 puntos de servicio

Avda. Galicia, 109 • 33770 Vegadeo (Asturias) • Tel./Fax: (+34) 985 634 238 Comercial: info@fondrigomaquinaria.com Recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com Vaca intermedia campiona e subcampiona do concurso

10.2019 | Vaca Pinta n.º 13 | 39

vp013_AdeDePista_agrosemana_galego_02.indd 39

18/10/19 9:42

A PÉ DE PISTA PALMARÉS CATEGORÍA

XATAS DE 6 A 9 MESES XATAS DE 10 A 12 MESES, XATA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA XATAS DE 13 A 15 MESES XOVENCAS DE 16 A 18 MESES XOVENCAS DE 19 A 22 MESES E XOVENCA CAMPIONA XOVENCAS DE 23 A 27 MESES

GAÑADORA

GANDERÍA

Encanto Undenied 615

Encanto Natural (Ponte de Lima)

M&S Jordy Adya

Matias & Silva (Póvoa de Varzim)

Pereira Beemer Luana

Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima)

M&S Jacoby M&M Anya

Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima)

Pereira Diamondback PML O'Kapy

Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima)

Renegade 08433

Manuel Tavares Rebimbas Sousa, Herdeiros (Murtosa)

MELLOR CRIADOR VACAS ATA 30 MESES VACAS DE 30 A 36 MESES, VACA NOVA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA VACAS DE 3 ANOS E VACA INTERMEDIA CAMPIONA

Encanto Natural (Ponte de Lima) Encanto Sneaker 541

Encanto Natural (Ponte de Lima)

Pereira Byway-MB Stanley 6

Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima)

Encanto Gold Chip 472

Encanto Natural (Ponte de Lima)

VACAS DE 4 ANOS

Encanto Mogul 440

Encanto Natural (Ponte de Lima)

VACAS DE 5 ANOS

Encanto Atwood 404

Encanto Natural (Ponte de Lima)

VACAS DE MÁIS DE 6 ANOS E VACA ADULTA CAMPIONA MELLOR UBRE MELLOR CONXUNTO

Encanto Sid 362

Encanto Natural (Ponte de Lima)

Encanto Atwood 404

Encanto Natural (Ponte de Lima) Encanto Natural (Ponte de Lima)

Vaca adulta campiona Encanto Natural, mellor conxunto

Encanto Natural, mellor criador

Foto de familia dos participantes no concurso de novos manexadores

40 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_AdeDePista_agrosemana_galego_02.indd 40

21/10/19 11:16

Imparable.

Únicamente quien se mantiene en movimiento y se sigue desarrollando, es capaz de mantener su posición líder. Por lo tanto 40.000 picadoras fabricadas no es motivo para relajarse, sino nuestra motivación para facilitarle el trabajo también en el futuro. Porque lo que realmente importa es usted.

La JAGUAR marca las pautas.

Eficiencia y concepto de transmisión.

Fiabilidad.

Acondicionado del material de cosecha.

• DYNAMIC POWER: Ahorro de hasta un 10% de diésel.

• Tecnología y componentes madurados.

• SHREDLAGE® CORN CRACKER original. Hasta un litro más de rendimiento lácteo diario con un alimento mejor acondicionado.

• Concepto de transmisión como mínimo un 5% más eficiente que la competencia.

• Paquete de equipamiento PREMIUM LINE. Aguanta 3.000 horas. Garantizado. • CLAAS SERVICE en el mundo entero, ¡también de noche!

40000jaguar.claas.com vp013_publicidade_claas.indd 41

20/10/19 16:54

A PÉ DE PISTA

XII USÍAS HOLSTEINS. DOS TORRES (CÓRDOBA)

En Vaca.tv

Foto de familia coa vaca gran campiona

A palmada de Ysabel Jacobs foi para H.Tobias Bradnick Mili No certame participaron máis de noventa animais pertencentes a 19 ganderías da comarca de Valle de los Pedroches e a encargada de xulgar as frisonas foi Ysabel Jacobs, da canadense Ferme Jacobs, unha das mellores granxas do mundo.

localidade cordobesa de Dos Torres celebrou por décimo segundo ano consecutivo o Usías Holsteins durante os días 18 e 19 de outubro e a súa pista azul tinguiuse nesta ocasión de rosa para dedicarlles a edición ás mulleres e conmemorar o Día Mundial Contra o Cancro de Mama. H.Tobias Sidekick Jara, de Huerta Los Tobías (Dos Torres), foi nomeada xata campiona e Copada Emilio Davinia 279, de Loma La Copada (Pozoblanco), xovenca campiona. No asalto final para converterse na gran campiona de xovencas a elixida foi Copada Emilio Davinia 279. Durante as seccións de vacas, Copada Hollister Cometa, de Loma La Copada, levou o

Xovenca gran campiona

premio de vaca júnior campiona, e H.Tobias Bradnick Mili, copropiedade de Huerta Los Tobías, Argomota Holstein e Alberto Medina, conseguiu o título de vaca sénior campiona. A gandería Huerta Los Tobías tamén logrou os títulos

de mellor rabaño criador e mellor rabaño, o premio de mellor criador foi para El Cruce (Añora) e Tobias Madueño, Miguel Ángel Buciegas e Iván López foron elixidos mellores manexadores. A medianoite, como xa vén sendo habitual nes-

te certame, desvelouse o nome da vaca gran campiona e, este ano, H.Tobias Bradnick Mili levou a esperada palmada da vitoria de parte da xuíza Ysabel Jacobs.

42 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_aPeDePista_usiasHolsteins_galego.indd 42

21/10/19 19:16

A PÉ DE PISTA

Xata campiona

Mellor rabaño criador

Vaca júnior campiona

Mellores manexadores

Mellor rabaño

AgroBank

Asesoramento e servizo para o sector agrario

10.2019 | Vaca Pinta n.º 13 | 43

vp013_aPeDePista_usiasHolsteins_galego.indd 43

21/10/19 19:54

BOUMATIC Robotics

BouMatic

INSTALA LOS PRIMEROS TRES ROBOTS MR-S2 EN LA PENÍNSULA IBÉRICA

EN VÍDEO

El nuevo robot de ordeño de BouMatic Robotics llega a Portugal a través de Agros Comercial, que ha puesto en marcha tres unidades en la explotación de Luis Neves Alves, en Esposende. Datos de la explotación Nombre Localización Titularidad

Exploração Luis Neves Alves Gandra, Esposende Luis Neves Alves, María Zulmira Santa Marinha Alves y Luis Carlos Alves Inicio de la actividad 1998 Animales totales 330 Vacas en producción 145 Media de producción 29,5 litros vaca/día Alimentación Silo de maíz, concentrado y paja Base territorial 47 ha Número de empleados 1

Pantalla pezones

El robot MR-S2 incorpora una puerta de selección de serie

vp013_publirreportaxe_boumatic3_sabe.indd 44

Esta cámara, combinada con un láser, define la posición exacta de cada pezón

El brazo del robot realiza todas las operaciones desde la parte posterior de la vaca

21/10/19 11:20

Características del robot:

• Gran facilidad de instalación. No requiere hacer grandes reformas en el establo y su colocación es rápida y sencilla. Después de enganchar la corriente eléctrica, el agua y los tubos de aire y de leche, el robot está listo para empezar a trabajar. • Ordeño trasero. El brazo del robot realiza todas las operaciones desde la parte posterior del animal, moviéndose entre las patas traseras para acercarse a la ubre. Esta situación aporta numerosas ventajas: una experiencia de ordeño ideal para la vaca, seguridad para el ganadero y protección para el propio sistema. • Respeta la filosofía de ordeño de BouMatic: rápido, suave y completo. • La conexión de las pezoneras se realiza utilizando la tecnología más moderna. La cámara, combinada con un láser, define la posición exacta de cada pezón. • Pantalla Teat Teach. La cámara muestra la imagen de la ubre en la pantalla y el operador señala los extremos de cada pezón para “enseñar” a la cámara dónde están los pezones de ese animal en particular. • Copas de limpieza y estimulación diferentes a las copas de ordeño. • Puerta de selección incorporada. Este robot cuenta con entradas y salidas a ambos lados, lo que permite elegir la salida de la vaca en un espacio u otro, sin necesidad de vallas o puertas adicionales. • Área técnica incluida dentro del propio robot y muy accesible, lo que facilita su mantenimiento. • Opción de ordeño manual. Si se produce una emergencia o avería de reparación compleja, este robot ofrece la posibilidad de hacer el ordeño manual, algo muy apreciado cial, por los ganaderos. • Entorno acogedor para los animales. Las vacas se adaptan de. al sistema en tiempo récord; entrar al robot resulta una acción fácil para ellas. • Capacidad para 60 vacas. • Pantalla táctil instalada en el robot desde la que el operador cia. puede acceder a toda la información que el software del udable, comienza equipo genera del rebaño. después del ordeño • Control remoto de los datos a través de PC, teléfonos o tabletas. venir la sequedad, ón. Cada baño de molientes – que son n la piel del pezón do los aceites naturales ordeño.

ene de la ubre con la familia BlueMAX

n de Alta Calidad.

BlueMAX Xtrem Sellador acondicionador de la piel de los pezones conestán dióxidolos de cloro listo Pantalla Teat Teach para enseñar a la cámara dónde para usar.

pezones de los animales que entran por primera vez al robot

BouMatic

vp013_publirreportaxe_boumatic3_sabe.indd 45

Luis Carlos Neves Propietario de la explotación

“NOSOTROS CONFIAMOS EN AGROS, SABEMOS QUE CUANDO LOS NECESITAMOS ESTÁN AHÍ” ¿Por qué se decidieron a cambiar de sala a robot? Nuestra idea inicial era una sala rotativa, pero después surgió la oportunidad del robot y de BouMatic. Fue el tercer ordeño lo que nos hizo inclinar por este sistema. Cierto es que también lo podríamos hacer en una sala, pero en ese caso necesitaríamos más mano de obra y, como somos una empresa familiar, recaería más trabajo en nosotros mismos. ¿Qué los motivó a decantarse por el de BouMatic Robotics? En las visitas que hice a otras explotaciones con robots de otras marcas en todas vi fallos, entonces pensé que, si todos fallan, deberíamos optar por el que nos diese el mejor soporte técnico, y ahí entró Agros Comercial, porque es una cooperativa que consigue llegar con facilidad a las personas. Si hay algún problema, ellos saben a donde acudir. Nosotros confiamos en Agros, sabemos que cuando los necesitamos están ahí. ¿Cuánto tiempo llevan trabajando con los robots? Tres semanas. ¿Cómo está siendo la adaptación de los animales? Los primeros días fueron fantásticos, porque teníamos aquí a los técnicos de BouMatic Robotics de Holanda y al personal de Agros. Era una cosa nueva para todos y cualquier problema que surgía se resolvía fácilmente. Después, ya sin los técnicos en la granja, los animales empezaron a extrañar y nos tuvimos que enfrentar a algún problema. En general estamos contentos, pero es una adaptación lenta. Nos dijeron que a los seis meses estaríamos funcionando a pleno rendimiento y de momento solo llevamos tres semanas, entonces… ¿Qué destacaría de estos robots? Principalmente la robustez y la colocación por la parte de atrás de la vaca. Yo nunca vi el brazo sucio por una patada, porque la vaca no llega a él. Además, en caso de tener que hacer algún tratamiento, el operario está por la parte trasera de la vaca. También destacaría el control remoto de los procesos, conseguir la colocación de las pezoneras, saber qué pasa con cada animal… y cualquier problema informático se resuelve con facilidad. En cuanto a la estimulación del animal, en otros robots no me gustaba porque era demasiado rápida y la vaca no tenía tiempo a que le bajase la leche. En este, en cambio, cuando las pezoneras están colocadas, la vaca ya está preparada para ser ordeñada. ¿Qué mejoras ha notado con la instalación de los robots? Algunos animales que íbamos a eliminar por ser demasiado bravos en el ordeño, con el robot pasaron a ser animales cinco estrellas, dóciles, que se dejan colocar las pezoneras sin dificultades, y también he notado que el rebaño está más sosegado. Nosotros ahora tampoco tenemos aquella hora fija del ordeño, tenemos un poco más de libertad familiar. ¿Y en cuanto a gestión del rebaño? Algo de información ya teníamos con la sala, pero ahora el robot nos da información individualizada de cada cuarto, como la conductividad. También nos ofrece datos relacionados con la alimentación, que era una cosa que queríamos, poder suministrar el concentrado específico para cada vaca según su estado de lactación y su producción. ¿Qué valoración hace del cambio? Nosotros pasábamos ocho horas diarias en el ordeño, yo casi no veía a mi hijo despierto durante semanas, y ahora llego a casa y me da tiempo a comer con él, a jugar… Eso es lo principal. En cuanto a la producción, estamos en una fase muy inicial y no es de extrañar que las vacas hayan bajado un poco, pero nuestra intención a medio-largo plazo es alcanzar los 40 litros diarios y en eso estamos trabajando, pero lleva su tiempo.

21/10/19 14:29

INTERNACIONAL

En Vaca.tv

Space 2019: innovación e loita contra o cambio climático Unha vez máis, foron centos de miles as persoas que se desprazaron ata o Parque de Exposicións de Rennes do 10 ao 13 de setembro para visitar o Salón Internacional de Producións Animais (Space), que este ano puxo o foco no papel que deben desempeñar a agricultura e a gandería na loita contra o quecemento global.

“U

nha grande anada”, así definiu a comisión organizadora a que foi a trixésimo terceira edición da Space, que recibiu durante os seus catro días de duración máis de 105.000 persoas. Delas, case 15.000 foron visitantes internacionais chegados de 122 países (con África como rexión de honra nesta ocasión), entre os que nos atopabamos case un centenar de xornalistas de medios de todo o mundo. Ademais, o reconto de expositores deste ano mantívose estable: do mesmo xeito que na edición anterior, unhas 1.400 compañías de 42 países

presentaron alí as súas novidades. “Estes datos reflicten a confianza que as empresas expositoras depositan no noso salón e reforzan a nosa presenza no panorama mundial das feiras agrícolas”, expresaron dende a organización. Así pois, os obxectivos cos que acoden os visitantes a esta cita son diversos: procura de novos contactos e oportunidades de negocio, presentación de novidades, comparativa entre distintos sistemas produtivos, exposición de produtos e de gando, adquisición de animais, campañas de formación e información, cobertura mediática…

46 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_internacional_Space_galego.indd 46

18/10/19 10:28

INTERNACIONAL

O ESPACE POUR DEMAIN CENTROU ESTE ANO A SÚA TEMÁTICA NAS NOVAS PRÁCTICAS E TECNOLOXÍAS PARA O CLIMA

FALAMOS CON SEBASTIÁN MARTÍN, NOVO XERENTE DE EVOLUTION IBERICA O veterinario Sebastián Martín é, dende mediados de xullo, o novo xerente da filial española da cooperativa francesa Evolution, Evolution Iberica. Con motivo da visita do equipo de Vaca TV a Space 2019, charlamos con el sobre o seu novo posto, sobre os primeiros retos a asumir e sobre a presenza desta empresa no mercado español. A entrevista completa en vídeo está dispoñible na nosa canle de TV. Marguerite, nova mascota do Space

INNOV’SPACE 2019 E OFERTA FORMATIVA Coa innovación sempre como pedra angular, o prato forte do primeiro día de feira foi a entrega dos premios Innov’Space 2019 durante a cea de expositores. Nesta ocasión, recibiron estes galardóns á excelencia en innovación un total de 46 compañías por proxectos centrados no desenvolvemento sostible, a excelencia sanitaria, o benestar animal, o universo dixital e a mellora das condicións laborais. As mencións especiais do xurado, concedidas a aqueles galardoados que merecen unha distinción específica polo seu alto nivel de enxeño, e identificadas cun distintivo “3 estrelas”, foron adxudicadas ás propostas presentadas por Aptimiz, Axce, Skov e Tell Elevage. Tamén durante esta cea a organización aproveitou para presentar a Marguerite, a nova mascota da Spa-

ce, que se paseou polo recinto durante os catro días de exposición. No que se refire a outra das súas ofertas sobre innovación, o Espace pour Demain centrou este ano a súa temática nas novas prácticas e tecnoloxías para o clima co obxectivo de facer reflexionar os visitantes sobre os dispositivos e as organizacións que é necesario poñer en marcha co fin de moderar o impacto da agricultura no cambio climático. “Con máis de 20.000 visitantes cada ano, o Espace pour Demain é un dos principais lugares de intercambio de impresións da Space. Os conselleiros das Cámaras de Agricultura da Bretaña cos seus socios, institutos e empresas presentaron este ano un programa de actividades con visitas comentadas de granxas en gran pantalla, demostracións de materiais e testemuñas de gandeiros comprometidos con novas prácticas a favor do clima”, explicaron os portavoces do evento.

GRANDE IMPACTO SOCIOECONÓMICO A gran mobilización de persoas e empresas que ocasiona Space ten a súa repercusión na opinión que a sociedade francesa ten do sector e, por suposto, tamén na economía da zona. Segundo datos dun estudo realizado en 2018, grazas á calculadora do impacto económico da Unión Francesa de Profesións Relacionadas coa Xestión de Eventos (Unimev), estímase que a Space xera máis de 90 millóns de euros anualmente (53 millóns producidos directamente pola feira e outros 37 resultantes da actividade turística e de servizos que xorden ao seu ao redor), uns beneficios económicos moi significativos para o seu territorio.

Así mesmo, no pavillón Espace Europe ofrecéronse un cento de conferencias nas que, no que respecta ao vacún leiteiro, foron abordados temas como a saúde e o benestar animal, o futuro da gandería e o panorama técnico, económico e ambiental dos sistemas leiteiros europeos. 10.2019 | Vaca Pinta n.º 13 | 47

vp013_internacional_Space_galego.indd 47

23/10/19 11:45

INTERNACIONAL

“SPACE SEGUIRÁ PRESENTANDO UNHA OFERTA QUE AXUDE A QUE OS GANDEIROS RECUPEREN O ORGULLO POLO SEU OFICIO”

Acudiron un cento de xornalistas de medios especializados de todo o mundo

CONCIENCIACIÓN E DEFENSA DO SECTOR Coa celebración do cume do G7 no sur do país aínda recente e unhas semanas despois da publicación do informe do Grupo Intergobernamental de Expertos sobre o Cambio Climático das Nacións Unidas, no que se apuntaba non só cara á situación crítica que afronta o planeta, senón tamén, por primeira vez, cara á necesidade de “alfabetización climática”, Space tampouco fixo caso omiso ao momento de transición agroecolóxica que vive o sector. Francia é un dos modelos a seguir. Así o asegura o medio inglés The Economist logo de elixir a agricultura francesa como “Modelo máis sostible do mundo”, e a feira fíxose eco disto propoñendo o compromiso da agricultura para co clima como fío condutor desta edición. Deste xeito, Space centrouse este ano nalgunhas das grandes cuestións que afectan o sector agrario, en particular á gandería, tales como a redución dos gases de efecto invernadoiro, a produción e o aforro enerxéticos e a habilitación das naves gandeiras. “Os nosos gandeiros son os primeiros afectados por estas problemáticas e xa se comprometeron a achegar solucións. O Espace pour Demain será a demostración máis concreta respecto diso”, sinalaron dende a organización, aludindo así mesmo á necesidade de “ser pragmáticos” e facer uso de “sentido común económico”. Tal e como apuntan representantes da feira, a estas dificultades únense os impactos negativos que se prevén por mor dos acordos comerciais internacionais de libre comercio do CETA e do Mercosur, que contribúen a agravar o clima de incerteza e desconfianza para a rendibilidade económica do sector no futuro. “Con todo, a gandería é un sector moi moderno, en constante desenvolvemento, mobilizado polo seu principal obxectivo: alimentar ao ser humano da mellor maneira posible á vez que protexe o planeta. Así pois, a Space seguirá fiel á súa esencia e continuará presentando unha oferta que axude a que os gandeiros recuperen o orgullo e a confianza no seu oficio”, afirmaron.

Mecániques Segalès e Exafan foron dúas das empresas españolas presentes

Organizáronse visitas a granxas e exhibíronse máis de 600 animais

48 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_internacional_Space_galego.indd 48

18/10/19 10:29

ALMACENAMIENTO DE FORRAJE Túnel agrícola Toutabri® La gama de cobertizos de almacenamiento Toutabri® es perfectamente adecuada tanto para el almacenamiento de forraje de una explotación poco mecanizada como para una gran explotación que utilice sistemas telescópicos. El forraje se beneficia del efecto de túnel para un almacenamiento seco y correctamente ventilado.

MATERIAL AGRÍCOLA Hangar para proteger su material agrícola Gracias al Toutabri® alargará la vida útil de sus materiales protegiéndolos de la intemperie. La amplia gama de 4,50 a 25 m permite cobijar desde materiales pequeños hasta máquinas voluminosas de tipo cosechadora.

TÚNEL DE CRÍA Una solución inteligente de menor coste El Toutabri® y sus opciones de ventilación y de aislamiento pueden adaptarse a todo tipo de cría respetando el confort de los animales.

PARA PROTEGERLO TODO SIN GASTARLO TODO DISTRIBUIDOR OFICIAL Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tfnos.: 985 837 385 - 629 566 500 La Espina · Gijón · Avilés

vp013_publicidade_richel.indd 49

info@grupoladislao.com www.grupoladislao.com

www.toutabri.e s

20/10/19 16:56

INTERNACIONAL

Vendéronse os 31 lotes da poxa elite

A gran final Prim’Holstein congregou nas bancadas máis de 2.000 persoas

Os españois Alberto Medina e Quim Serrabassa participaron como manexadores

O xuíz Pascal Henchoz elixiu a Izella du Mezou vaca gran campiona

VISITAS E EXHIBICIÓNS DE GANDO Co obxectivo de coñecer a situación produtiva de Francia in situ, Space organizou un total de 13 visitas a explotacións vacúas, caprinas, ovinas, avícolas e acuícolas da zona nas que foron os propios donos das granxas os que deron unha explicación detallada do funcionamento do seu negocio e intercambiaron impresións cos visitantes. Outra das singularidades da Space, a poxa interracial de vacún organizada en conxunto coa cooperativa Evolution, a única de toda Europa na que participan 7 razas bovinas (Prim’Holstein, Pie Rouge, Normanda, Jersey, Brune, Montbéliarde e Limousin), celebrouse durante a tarde do mércores e nela puxéronse á venda un total de 28 animais e 3 lotes de embrións, coma sempre cun alto nivel xenético. Foron vendidos todos os exemplares e o volume de negocio ascendeu aos 117.600 €, cun prezo medio de 3.800 euros. O animal mellor valorado, un exemplar de Prim’Holstein, foi adxudicado por 8.600 €.

En canto aos concursos morfolóxicos, durante toda a semana se sucederon no ring da Space os certames de 13 razas bovinas (Prim’Holstein, Charolesa, Rouge des Prés, Parthenaise, Limousin, Rubia de Aquitania, Salers, Montbéliarde, Simmental, Parda, Normanda, Jersey e Pie Rouge) nas que participaron case 600 animais chegados das mellores explotacións do país. “Space permite, grazas a esta diversidade de razas, valorizar a xenética a nivel nacional e internacional, situando estes animais e os seus gandeiros baixo os focos”, sinalaron os portavoces da feira, quen ademais engadiron que un total de 180 animais de 10 razas ovinas e caprinas tamén estiveron expostos ao público. Como cada ano, Space nomea destacada unha ou varias das razas asistentes, título que en 2019 foi para a Pie Rouge (como raza de leite), que organizou por primeira vez na feira o seu Trofeo Europeo, e a Salers (como raza de carne), elixida convidada de honra.

O PRÓXIMO TROFEO EUROPEO DA RAZA HOLSTEIN CELEBRARASE DURANTE A SPACE DE 2022 No que se refire á Prim’Holstein, esta foi unha vez máis a raza con maior representatividade na granxa da Space: este ano, case 300 vacas competiron no certame frisón. Na gran final do Prim’Holstein Atlantique, que congregou no pavillón máis de 2.000 persoas, o xuíz suízo Pascal Henchoz elixiu un animal das ganderías GAEC du Bois Brillant e Rey Holsteins, Izella du Mezou, como vaca gran campiona. Ademais, como sorpresa, anunciouse a celebración do próximo Trofeo Europeo desta raza durante a Space de 2022. Sen ningunha dúbida, este grande abanico de actividades completou o programa dunha edición variada, que presentou un bo número de novidades e propostas de grande interese, sen perder de vista as fórmulas que lle seguen garantindo o éxito. A cita para o ano que vén xa está fixada. Space atrasarase un par de días en 2020 e terá lugar do 15 ao 18 de setembro. Ata entón… À bientôt!

50 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_internacional_Space_galego.indd 50

18/10/19 10:29

Biocélula higienizadora: la alternativa real a la arena CALIDAD CONSTANTE El sistema de control electrónico de la biocélula asegura la higienización del material a través de un proceso de pasteurización.

AHORRO FINANCIERO El ahorro obtenido al reciclar y aprovechar la parte solida del purín frente a la utilización de los materiales tradicionales de encamado (arena, paja, serrín, etc), permite amortizar los gastos de inversión en pocos años. GESTIÓN MEJORADA Y ECONÓMICA DEL PURÍN La cantidad de purín que se maneja, se ve reducida debido a que se eliminan los materiales tradicionales empleados por las camas. Se facilita el cumplimiento de las nuevas normativas medioambientales.

VACAS SALUDABLES El material resultante es muy confortable y con una baja carga bacteriana consiguiéndose un elevado nivel de cow confort.

NO ES NECESARIO UN ALMACÉN El material higienizado es producido diariamente para su inmediata aplicación en las camas.

FÁCIL DE UTILIZAR La maquina es fácil de utilizar gracias a su sencillo sistema de control a través de la pantalla táctil, ordenador o teléfono móvil.

CARACTERÍSTICAS TÉCNICAS � 3 modelos: nos adaptamos a diferentes tamaños de granja. � Producción: hasta 20 Tn/día de sólido higienizado. � Higienización: se garantiza la pasteurización (1 hora a 70ºC). � Secado: entre un 40-55% de materia seca (mediante el ajuste HRT). � Bajo consumo de energía. Consumo máximo 6,5kW. Instalación de HBC2500 en Finca Santa Cruz (Palencia)

DISEÑO Y EQUIPAMIENTO DE NAVES GANADERAS El especialista en bebederos

Polígono Comarca 2 Calle A 17 31191 Barbatáin, Navarra (España) T 948 983 390 www.etxeholz.net etxeholz@etxeholz.net

vp013_publicidade_etxeholz.indd 51

21/10/19 18:51

gea.com

DairyMilk M6850, o primeiro sistema de RCS por cuarteirón O sensor de células somáticas GEA DairyMilk M6850 analiza as células somáticas de forma individual para cada teto de cada animal en cada muxido sen necesidade de reactivos e dá unha visión tanto individual como global, real e actualizada da saúde dos ubres da granxa. Ademais, ofrécelle a posibilidade ao gandeiro de tomar as decisións máis adecuadas e coa maior inmediatez ante a enfermidade máis custosa da produción leiteira: a mamite. Hèctor Salas Olivé Veterinario e delegado comercial en GEA Farm Technologies

IMPORTANCIA DO CONTROL DA MASTITE As perdas económicas asociadas á mastite, xa sexa subclínica ou clínica, derivan principalmente dunha diminución da produción ou do potencial de produción de leite da vaca e, en menor medida, do sacrificio de animais crónicos, dos tratamentos veterinarios, do leite descartado e da redución da calidade do leite. Segundo estudos levados a cabo en Holanda, as perdas estimadas por un caso clínico son de aproximadamente 210 euros por animal e o custo acumulado por vaca presente e ano, tendo en conta a prevalencia de mamite clínica e subclínica, pode atoparse entre os 65 e os 182 euros. A mastite bovina é a enfermidade con máis prevalencia, pode variar entre un 11 % e un 40 % das vacas segundo a explotación, e con máis custos da produción leiteira. Por tanto, é de vital importancia ter un bo control da situación da granxa para poder tomar as decisións axeitadas. Actualmente o reconto de células somáticas é un dos parámetros que mellor indican o estado sanitario do ubre do vacún leiteiro; por iso, pode resultar de grande axuda para a monitorización da mastite na granxa. O DETECTOR DE CÉLULAS SOMÁTICAS DE GEA Vista a importancia do control das células somáticas, GEA Farm Technologies propón a implementación do sistema DairyMilk M6850: o primeiro sistema de reconto de células somáticas no mundo enfocado individualmente a cada cuar cuarteirón durante todo o proceso de muxido. Esta tecnoloxía representa tal avance no mercado que conseguiu o Premio do Público como Novidade do Ano na feira EuroTier2018 (Hannover, Alemaña) e o premio Novidade Técnica de Figan 2019 (Zaragoza, España). O sensor de células somáticas DairyMilk M6850 está ideado basicamente para integrar no programa de xestión os datos obtidos mediante o sistema patentado por GEA polo cal se rexe: o límite de permisividade eléctrica, unido a un preciso algoritmo que utiliza os datos obtidos para unha valoración do risco de mastite do animal. O sensor analiza en

vp013_publirreportaxe_GEA_galego.indd 52

continuo, sen alterar o fluxo de leite, durante todo o muxido (evitando caer en erros na análise por valores de células somáticas que, segundo está comprobado, varían segundo a fase do muxido) e clasifica cada cuarteirón en cada un dos muxidos diarios dentro dun rango de recontos celulares. É entón, cando usando o mencionado algoritmo, interpreta se ese animal en concreto require que se emita unha alarma por risco de mastite. Ao ser un proceso puramente físico, o sensor non necesita consumir reactivos durante a análise. O seu sistema modular pode ser integrado en sistemas de muxido automáticos como DairyProQ e DairyRobot R9500. FUNCIONALIDADE O DairyMilk M6850 garante unha alta precisión, xa que non avalía un parámetro relacionado coas células somáticas como é a condutividade, senón que analiza directamente o contido en células somáticas mediante unha análise en continuo durante todo o muxido de cada cuarteirón. Así é capaz de evitar ata o efecto de dilución que se produce inevitablemente cando un cuarto afectado é mesturado e analizado xunto a outros sen afectacións. Desta forma, o sensor de células somáticas é moito máis sensible á hora de detectar recontos medios-elevados que poden quedar encubertos por efecto de dilución, o que nos permitirá actuar sobre a mastite subclínica de forma moito máis eficaz, pois os recontos nestes casos non son tan desorbitadamente altos como o son nas mamites clínicas. Táboa 1. Exemplos de distintas situacións de recontos celulares nos que non se analiza o leite por cuarteirón individual e a consecuente redución da sensibilidade da análise DEsq1

DDer

TEsq

TDer

Media

Detectado

3.000.000

Detectado

3.000.000

100.000

825.000

Non detectado

800.000

100.000

275.000

Non detectado

450.000

100.000

400.000

100.000

262.500

Non detectado

500.000

100.000

200.000

Reconto elevado (cél. som./ml)

DEsq: dianteiro esquerdo; DDer: dianteiro dereito; TEsq: traseiro esquerdo; TDer: traseiro dereito

18/10/19 13:21

Ao poder monitorizar o estado do seu rabaño, o gandeiro ten a capacidade de decidir que medidas poden ser máis interesantes na súa explotación, á vez que comprobar se as que tomou son efectivas. VANTAXES INMEDIATAS Se o gandeiro observa recontos altos en determinados ubres de distintos animais, pode tomar a decisión de non muxir eses cuarteiróns, co que baixará o nivel de células somáticas da explotación. O feito de saber que se poden separar os cuartos afectados e que recibirá unha alarma sempre que algún animal teña un reconto alto dará ao gandeiro absoluta tranquilidade en referencia á calidade do leite do tanque. Como poderá identificar moito antes os animais que padezan un problema, mesmo sen manifestar toda a sintomatoloxía que amosarían, estes poderán ser tratados moito máis rápido e dunha forma moito máis eficaz, xa que non se dará tanto tempo á infección para progresar. Ademais,

terase a certeza de que o animal tratado realmente necesita tratamento. A medio-longo prazo, o sensor DairyMilk M6850 ofrécelle ao propietario a oportunidade de controlar e reducir a incidencia de mastite. A maiores, consegue unha detección máis sensible para tratalas de forma precoz e para descubrir casos subclínicos que seguramente non fosen identificados, o que permitirá reducir sobre todo as mamites contaxiosas das que o animal se recuperará moito antes ao recibir un tratamento rápido, evitando ser reservorio do axente patóxeno. Outra das súas aplicacións é a eliminación de animais crónicos, así como a selección de animais con recontos máis baixos. Por último, esta redución da incidencia de mamites permitirá reducir o uso de antibióticos, concepto moi acor acorde á cada vez máis restritiva lexislación europea, e o sensor será unha ferramenta útil para determinar se a terapia anan tibiótica utilizada na explotación é eficaz.

FRANCESC SERRA Nome da explotación: Mas Pascual SL Localización: Tordera (Barcelona) Sistema de muxido: DairyRobot R9500 Animais en total: 98 Vacas en produción: 55 Número de muxidos: 3,1 Media de produción: 32 litros/vaca/día RCS: 130.000 cél./ml Por que se decidiu a pór o sensor de células somáticas? Estaba preocupado polas células, pois na sala anterior ao robot tivera recontos altos. Era unha cuestión sobre a que quería estar pendente. Actualmente, grazas á rutina de muxido do robot, ao control co programa de xestión e ao sensor teño niveis de células somáticas moi bos. Como identifica as mamites? O primeiro que utilizo para detectalas é o colar CowScout. Se un animal baixa en picado o tempo diario de ruminación e de inxestión, normalmente significa que ten algún problema. O máis habitual é que a vaca non vaia muxirse por si soa e, por tanto, teña atrasos de muxido. Para confirmar que o animal ten mamite guíome polo valor de células somáticas que obteño do sensor cando as levo manualmente a muxir. Nestes casos, separo o leite e trato o animal. Como traballa co sensor? Utilizar o programa de xestión no que se meten os datos do sensor de células somáticas é sinxelo. Reviso os informes do sensor dos últimos días diariamente, con pouco tempo estou actualizado, e tamén repaso se tiven alarmas do colar CowScout. No caso de que algún animal presente valores co rango superior de células somáticas, programo o robot para separar o leite do cuarteirón en concreto. Neste aspecto, o sensor dáme moita tranquilidade. Coas mamites subclínicas non traballo porque estou moi baixo de células, pero, se estivese con valores máis elevados, si que o utilizaría tamén para esa función. Creo que co programa de xestión se pode traballar de forma moi detallada.

vp013_publirreportaxe_GEA_galego.indd 53

Francesc Serra e o seu fillo, Nil

Que vantaxes cre que ten? Agora actúo moito máis rápido sobre os animais con mamites porque, utilizando o colar e o sensor, identifícoos moito antes. Outra cousa interesante é que trato a conciencia, pois sei con moita certeza si cada animal necesita tratamento ou non. Hai veces que a condutividade non sempre me detecta os animais con mamite; en cambio, cando o sensor me marca un animal co rango máis elevado, sempre acerta. Outra vantaxe é que, se non hai ningún valor fóra do común no programa de xestión nin ningunha alarma, un pode estar tranquilo, porque o leite do tanque estará dentro dos estándares de calidade do leite. Ademais, non utiliza nada de reactivos e agora non fago test de California. Tivo algún problema coa mamite desde que ten o sensor? Ata hai un mes non tivera ningún problema relacionado coa mamite e estaba tan baixo de células que nin separaba leite de ningún animal, pero tiven un problema cun silo en mal estado que me provocou un brote de mamite con bastantes animais afectados, mesmo me obrigou a sacrificar tres. Tiven recontos por encima de 400.000 células somáticas. O sensor foi de grande axuda para identificar que vacas tiñan mamite e, unha vez que cambiei de silo, foi cuestión de ir controlándoas cos datos do sensor. As células somáticas son un criterio de selección de animais? Por norma xeral, non, xa que de momento estou con valores bos de células. Iso si, tiven un animal que si que eliminei porque, grazas ao sensor, vin que tiña unha mamite crónica que, a pesar de tratar con antibiótico, volvía aparecer.

18/10/19 13:21

NA GRANXA

LA FAGEDA FUNDACIÓ. SANTA PAU (GIRONA)

En Vaca.tv

Cristóbal Colón, fundador de La Fageda

Así naceron os mellores iogures do mundo A vontade de darlle solución á situación das persoas con discapacidade intelectual da comarca de La Garrotxa foi a orixe do proxecto La Fageda, todo un éxito en canto a vendas dos seus produtos lácteos no mercado catalán e un modelo a seguir para diferentes ámbitos da sociedade. Coñecemos o punto de partida das súas sobremesas: a granxa de vacas frisonas. Localización: Santa Pau (Girona) N.º total de animais: 250 Vacas en muxidura: 125 Recría: 120 Media de produción: 36 litros/vaca/día Porcentaxe de graxa: 3,50 % Porcentaxe de proteína: 3,30 % RCS: 120.000 cél./ml

s 250 frisonas desta granxa catalá son parte dun proxecto social e empresarial que deu comezo nos anos 80 para mellorar a calidade de vida e promover a integración social dun dos colectivos máis vulnerables, as persoas con discapacidade intelectual ou en risco de exclusión, da comarca de La Garrotxa. O seu presidente e fundador, Cristóbal Colón, coñecedor do día a día dos hospitais psiquiátricos da época, onde os internos en lugar de levar un tratamento axeitado á súa situación quedaban confinados a vivir entre catro paredes e sen apenas estudos individualizados, creu no traballo

como a mellor terapia para que estas persoas recuperasen o seu equilibrio, a súa autoestima e gozasen dunha moito mellor vida. Para lograr este obxectivo Colón pensou na natureza como aliada e comezou creando un viveiro forestal. Os resultados foron tan positivos que o proxecto deu lugar á apertura da granxa de vacas frisonas e, en 1993, á instalación dunha fábrica de iogures para a transformación da produción propia. Unha das crises do sector lácteo foi o motivo que os levou ao éxito, segundo nos conta Albert Curós, responsable da granxa de vacas: “Neste momento as leiterías non querían vir recoller o leite” e “Cristóbal Colón viu que en Cataluña había un nicho de mercado para comercializar iogures de granxa”, confirma Albert Riera, director de comunicación de La Fageda. Así xurdiu a idea de transformar o leite das súas vacas e vendelo en forma de iogur.

54 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_naGranxa_laFageda_galego_sabe.indd 54

16/10/19 14:11

E N NNLAA GGRRAANNXXJ A Interior de nave producción da la nave dede produción

COBERTIZOS

Interior da nave de produción con arrobadeiras e corredor central entre camas para maior anchura de respiración

La solución fácil y ecónom ica para su cubierta

LOS OBJETIVOS DE FUSIÓN ERAN MEJORAREN ENCALIDADE CALIDAD DE OS OBXECTIVOS DALA FUSIÓN ERAN MELLORAR DE VIDA Y TRABAJO E EN ORGANIZACIÓN DEL DO TRABALLO

CARACTERÍSTICAS DEL DO ESTABLO Albert Curós,DE responsable da granxa ESTABLO PRODUCCIÓN DE PRODUCIÓN

En naveprincipal principal alóxase se aloja o el lote Na lanave de frisonas frisonas en en muxidura. ordeño. Como Como ya xa avanzábamos antes, alafusión fusióntrouxo trajo avanzabamos antes, consigo una situación unha situación de sobrepoA día de hoxe, non só de elaboran 18 blación: aa día hoy elo número de boación: día dee hoxe número tipos de iogures bífidus, senón tacabezas asciende aaxeados 80eysó solo dispoascende 80 mén sobremesas, edispoñen marmenen deque 76 venden cubículos. de 76 cubículos. ladas en máis de 3.000 El establo diseñado de forma O establo foifue deseñado xeito que puntos distribuídos por de toda Cataque el área de descanso estuviera a área descanso estivese separaluña e de son líderes no mercado caseparada la deao alimentación. “Las da dacoa dede alimentación. "As vacas talán venda ano de máis de vacas salen deliogures ordeño van directasaen do muxido e van directamen80 millóns de eysobremesas, mente alkgcomedero y ae los bebederos te ao comedeiro e aos bebedoiros 80.000 de xeados 30.000 kg dee ycando cuando se acaba el ordeño les se acaba o muxido ábreselles marmeladas. Riera afirma que se “desabre pasoque para al área o paso para pasen ápasen área de desde haieldous anos oque iogur natural de de descanso; después ya na pueden canso; despois xa poden descansar La Fageda é o máis vendido nosae descansar y comer quieran”, comer cando queiran”, explica José comunidade, co quecuando temos conseguiexplica José Antonio. propósito Antonio. O seu propósito era queque os do o propósito que nos Su fixamos: era que se los animales se molestasen animais molestasen oestean menos posios nosos traballadores orgulo posible entre ellos. e que blemenos entre eles. llosos do produto que elaboran Las camas, que queolimpian As camas, limpan ey nivelan vexan recoñecido seu labor sentindos veces día, son serrín. Pese dúas veces ao día, de serradudo que fan,alcomo nósson odechamamos, o a quePese muchos calidad de ras. a que moitosdetécnicos mellor iogur dotécnicos mundo”. leche no recomiendan este material, calidade de leite310 nontraballadores, recomendan Contan cuns ellos aseguran no certificado tener problemas esteque material, eles aseguran non ter dos 150 teñen de disde mamitisde y, mamites en caso deentenerlos, problemas caso de capacidade, ademais dee, levar a cabo sostienen que con laque enfermedad suele telos, sosteñen a enfermidade colaboracións outras 40 persoas estar derivada de una 20 mala conseradoita estar derivada dunha mala que traballan nunhas empresas vación de los conservación das forraxes. ordinarias daforrajes. comarca e dar atenCuenta José65 Antonio que al Conta José Antonio aotratarse tratarción a outras no seuque, centro ocupade una Oconstrucción veces se dunha construción aberta, ás vecional. seu alcance abierta chega aaunhas tienen problemas conco el aire ces teñen problemas aire ye tienen vense 400 persoas. que encamar másdesta demáis una vez desavez la obrigados encamar dunha O 100 % ado leite granxa semana. NoNon obstante, la ausencia de á semana. obstante, a ausencia tínase á transformación, pero os 36 cierrespor laterales el techo de panel litros vaca eydía que producen

sándwich el e uso ventilación de peches evitan laterais o de teito de panel Albert Riera, director de comunicación artificial. Reconoce quedecuando hay sándwich evitan o uso ventilación tormenta sube mucho la humedad artificial. Recoñece que cando hai torrelativa del moito ambiente y las vacas sumenta sobe a humidade relativa fren estrés, pero afirma que do ambiente e astambién vacas sofren estrés, “no hay muchos días se dé esta pero tamén afirma queque “non as 125 vacas en muxidura dehai LamoiFasituación”. Asimismo, la tos días que sesuficientes dea estaapunta situación”. Así geda non son para que abasnave se orientó dedemandadas forma “según mesmo, apunta que a naveque se orientou tecer estas cifras polo nace el solPor entra directamente hasta de maneira que “segundo o sol mercado. este motivo,nace a emprelas camas”. entra directamente ata as sa mantén un acordo coacamas”. CooperaEl comedero resina, pero O Lletera comedeiro éesdederecina, pero a tiva de L´Empordà. “Temos su es sustituirla por por acero súaintención intención é certificadas substituíla aceiro cinco granxas que nos inoxidabletodo al considerarlo unafalta opao consideralo unha achegan o leite que nos ción más higiénica. máis hixiénica. para cubrir a nosa produción”, inLos bebederos están colocados na en Os Riera. bebedoiros dica la paredque quesepara separa as las áreas áreas de de aliparede mentación ye descanso. UNHA GRANXA RENOVADAExplica que están gandería “sobredimensionados” Nesta acaban de pasar porpor quetempo para que los para él el es é fundamental quehai os un de cambios: estrearon animales tengan fácil acceso agua animaisseis teñan fácil acceso apenas meses a nave dasaavacas cantidad calidad. Cabe desen produción cantidadeyeede de calidade. en comezaron aCómpre trabatacar que la tratan concon peróxido de destacar que adetratan peróxido llar con robots muxido. hidróxido para evitar deTras hidróxido estabilizado para pretoestabilizado de trinta anos de trabacontaminaciones. contaminacións. llo nas mesmas instalacións e muEl ordeño lo hacen a con las siete O muxido ás sete da revoltamañádee xindo nunhafano sala 2x10 la y aao las siete de de la tarde ás mañana sete tarde nunha sala saída ble dúasdaveces día, decidiron que en una sala derecentemente salida trasera, que retraseira, que ampliaera momento de pasar ao muxido cientemente a 16 ron a 16 puntos informatizaron. robotizado e han istoeampliado foi o punto depunintosPara y han informatizado. contribuír enerxéflexión para pensaraoxaaforro nun proxecto Para contribuir al un ahorro energético teñen instalado preenfriador conxunto para a zona dos animais en tico instalado unnunha preenfriador que han reduce a temperatura do leite lactación. “Pensamos granxa que reduce temperatura de la leantes de quela chegue aoanchura tanque, unha de madeira, con moita para che antes llegue tanque, placa solar coaque que quentan a auga as vacas e de máis altura. Oalprimeiro una solar la foi quesempre, calientan e unplaca variador decon frecuencia na sala criterio a ter en conta e el y un o variador de frecuencia de agua muxido. segue sendo, seu benestar”, di Alen laCurós. sala de ordeño. bert

NAVES GANADERAS Y ALMACENES

Grandes ventajas con respecto a las construcciones tradicionales

Poligono Industrial de Somonte C/Mª Glez “La Pondala” Nº 41 CP 33393 Gijón Asturias Tlfn: + 34 985 303 752 Info@easy-covering.com

www.easy-covering.com 05.2019 | Vaca Pinta n.º 13 10 | 55 49 10.2019

vp010_naGranxa_CasadoPintor_castelan.indd 49 49 vp010_naGranxa_CasadoPintor_galego_SABE.indd vp013_naGranxa_laFageda_galego_sabe.indd 55

10/5/19 12:30 22/5/19 14:11 13:07 16/10/19

NA GRANXA As camas teñen base de esterco e palla

As obras duraron uns oito meses e “como non quixemos trasladar ningún animal para fóra das nosas instalacións, –explica– tivemos que situalos nas naves que tiñamos á nosa disposición. Foi duro, pero para nós era un factor moi importante e superamos a fase con moi boa nota”. Tras a recolocación de todos os animais na granxa, a día de hoxe teñen varios lotes diferenciados por idades. Na nave nova manteñen as vacas en produción e noutras dúas instalacións próximas: a recría, por un lado, e as secas e as que están a punto de parir, por outro. As acabadas de nacer están en boxes colectivos ata os tres meses.

PRIMACÍA AO BENESTAR ANIMAL En La Fageda é primordial o benestar dos animais. É por iso polo que dende o momento de construír unha nave nova pensaron en todos os aspectos que deberían cumprir para garantilo e mesmo melloralo. Contan cun total de 127 cubículos e capacidade para máis de 130 animais, pois no espazo de enfermería poden chegar a caber unhas sete ou oito vacas máis. “Ampliáronse os metros por vaca e o corredor do medio, entre as camas, de 1,30 m, está pensado para ter moita anchura de respiración e chegan a apoiar aquí a cabeza para descansar. Ademais

ALBERT CURÓS: “O PRIMEIRO CRITERIO A TER EN CONTA FOI SEMPRE, E SEGUE SENDO, O SEU BENESTAR”

este espazo sérvenos para facer a visita á granxa e ver as vacas de cerca, como están, como se levantan, e tamén para ter balas de palla máis a man coas que facer as camas”, explica Curós. Camas que manteñen con esterco por debaixo e palla por riba. Segundo el mesmo subliña: “Hai outros sistemas que están funcionando moi ben, pero aquí nesta zona temos moita humidade e cremos que a palla empápaa moi ben. Non nos trae microorganismos nin ningún problema, non hai nada que nos faga pensar en cambiar”. Limpan e renovan esta palla a diario e dúas veces por semana engádenlles ás camas pos secantes. O resto da limpeza das naves realízana con arrobadeiras. Outro asunto ao que lle deron importancia durante o cambio foi aos bebedoiros e ao seu manexo. Cada vaca ten 15 cm de bebedoiro e moita cantidade a disposición. O responsable da granxa asegura que lles manteñen a temperatura da auga aos mesmos graos: “Sempre está entre os 13 e os 17 graos, pois aquí no inverno chegábase a conxelar e no verán quedábase moi quente, as vacas

non bebían tanto e, desta maneira, teñen o mesmo criterio”. Ademais do espazo, da comodidade e da auga, en La Fageda tamén pensaron noutros dous puntos: a ventilación e a luz. A nave nova conta cuns sete metros de altura no centro, catro e medio polos lados e non ten ningunha parte cerrada. “Está pensada para poñer ventiladores e xa temos calculado que se instalarán cinco centrais, cinco no corredor de alimentación e dous na sala de espera para o muxido”, detalla Albert Curós. A súa altura non só beneficia a ventilación do espazo senón tamén a súa luminosidade. Con todo, segundo conta, “a iluminación está pensada para elas, cuns 80 lumens pola noite e uns 100 ou 120 lumens por animal durante o día, as cifras recomendadas para o benestar animal”. Todo sen esquecerse da música clásica que escoitan a diario e que favorece o ambiente de tranquilidade e relax no que viven. “Vémolas con moita comodidade, están moi ben e enseguida se integraron neste novo espazo. Dende o primeiro día buscaron o seu lugar e estiveron tranquilas, perfectas”, remata.

56 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_naGranxa_laFageda_galego_sabe.indd 56

16/10/19 14:11

Anticipa tu cosecha de uva

Toda nuestra experiencia, es tuya

En el Santander llevamos más de 30 años ayudando a que viticultores y explotaciones agrícolas continúen cosechando éxitos. Nuestros especialistas te ayudarán a gestionar, de forma fácil y rápida, tu anticipo de uva. Infórmate en tu oficina más cercana o en bancosantander.es

Oferta válida del 15 de julio de 2019 al 31 de marzo de 2020 inclusive. Financiación sujeta a previa aprobación por el banco. Es necesario presentar el certificado de entrega emitido por la cooperativa o bodega. Consulta condiciones en tu oficina o en bancosantander.es

vp013_publi_santander.indd 57

20/10/19 17:01

NA GRANXA

Manteñen a auga dos bebedoiros entre 13 e 17 graos todo o ano

Teñen rascadores instalados en todas as naves

Detalle do sistema de iluminación e dos altofalantes para a música

ROBOTIZACIÓN DO MUXIDO A principios de 2017, o fundador de La Fageda trasladoulles aos traballadores da granxa que quería cambiar a sala de muxido e que quería automatizar o proceso. Os robots convertéronse dende aquel momento no que sería o futuro desta granxa. Por aquel tempo estaban muxindo case unhas 200 vacas dúas veces ao día, de 5 a 9 da mañá e de 5 a 9 da tarde. “Desde que soubemos que traballariamos con robots, comezamos o proceso de cambio, a planificación de como organizariamos o traballo durante as obras e a redución do número de cabezas, pois teriamos que ter unhas 60 ou 65 vacas para cada máquina”, explica. Cos animais protagonistas dos produtos La Fageda traballan un total de oito empregados, 4 profesionais e 4 persoas con discapacidade. “Somos un equipo amplo de xente e todos remamos para que as vacas estean ben, vaian vindo ao muxido coordinadas e non lles quede ningún baleiro. A verdade é que, de momento, non tivemos ningún problema e está saíndo todo moi ben”, puntualiza o responsable da explotación. Para lograr este resultado deseñaron un protocolo de adaptación ao robot que seguiron en conxunto: “Tres semanas antes de entrar ao

Acaban de robotizar o muxido con estas dúas máquinas

A.C.: “TEÑEN QUE IR TODAS ACOSTUMÁNDOSE AOS CATRO MUXIDOS, A REPOUSAR O UBRE, PERO A APRENDIZAXE É LENTA. ISO SI, CADA DÍA VEMOS UN POUCO DE MELLORA”

robot puxémoslles encima da comida o penso que lles proporcionaría a máquina, pois nunca comeran penso granulado, e comezaron a entrar ao robot só para comer penso. Durante o día, acompañabámolas á entrada do robot para que fosen aprendendo elas e nós, pois necesitabamos adaptarnos as dúas partes, e estivemos así 3 ou 4 semanas. O primeiro día, o 8 de abril, entraron unhas 86 vacas, unhas 43 por robot, dúas veces ao día. Ao día seguinte xa metemos 12 vacas máis, conseguimos chegar ás 98, e cada día foron entrando máis”.

Agora a maioría das frisonas están facendo tres ou catro muxidos ao día, Albert Curós afirma que “algunhas vacas xa están dando moito leite, unhas 40 están polos 60 ou 70 litros ao día e decidimos deixarlles vir catro veces ao robot; outras están polos 40 ou 45 litros e poden vir ata tres veces, e as que están a punto de secar, que producen uns 25 litros ao día, veñen tan só dúas veces. Teñen que ir todas acostumándose aos catro muxidos, a repousar o ubre, pero a aprendizaxe é lenta. Iso sí, cada día vemos un pouco de mellora”.

58 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_naGranxa_laFageda_galego_sabe.indd 58

16/10/19 14:11

Platino

P la tinu m x G o l d C h i p x S h o t t le

NOVEDAD

KHW REGIMENT APPLE RED ET (EX-96), cimientos de PLATINO

• Ell mejor producto de la Apple Red (EX-96), la la vaca del millón de dólares. ltas • Altas producciones de leche y grasa, muy buenas patas y ubres, mucha longevidad. buenas • Semental con factor rojo que sobresale en emental producción producción y tipo. ESCOLMO, S.L.

BURGUNDY

PLATINO ET

Distribuidor para Galicia y Asturias Rua Magnolia, 80, bajo 27003 LUGO Tfno. (+34) 982 217 633 Fax (+34) 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

Alta Fertilidad Genética de Confianza

www.aberekin.com vp013_publicidade_escolmo.indd 59

20/10/19 17:04

NA GRANXA

Danlle moita importancia ao corte dos silos e á súa conservación

Unifeed propio e nave da recría

A.C.: “UTILIZAMOS SEMPRE TOUROS NOVOS, TOUROS XENÓMICOS, QUE TRANSMITAN GRAXA E PROTEÍNA POSITIVA, QUE TEÑAN BOS PÉS E PATAS E QUE O UBRE SEXA DEFINIDO PARA O ROBOT”

Vista dunha parte da fábrica de iogures

ALIMENTACIÓN E TERRAS As frisonas desta granxa comezan alimentándose de leite de vaca ata os dous meses, a partir de aí toman leite en po ata os cinco. Dos cinco aos oito meses comen penso e algo de forraxe: “Dámoslles un pouco da ración das vacas secas e teñen sempre penso a discreción. A partir dos oito meses ímoslles sacando o penso e empezan a comer forraxe ata que aos dez meses xa non proban o penso”, apunta Curós. A ración das secas componse duns 15 kg de raigrás, 8 kg de bagazo e 1,8 kg de penso; a das produtoras responde a estoutra fórmula: 18 kg de bagazo, 12 kg de millo, 8 kg de cebada, 7 kg de penso, 1,5 kg de alfalfa seca e 1,5 kg de palla. “Estábanselles dando 10 kg de penso, pero agora nos robots proporcionámoslles 4 kg. É por iso polo que baixamos a cantidade de concentrado no unifeed”, aclara. Cultivan 10 ha de raigrás coas que fan ao ano unhas 350 bólas

e 22 ha de cebada e outras 22 ha de millo que van rotando na mesma parcela. As secas e a recría saen ao pasto todos os días, en palabras do responsable da granxa: “Temos diferentes campos de herba de prado aos que levamos unhas 20 xatas e 25 secas. Facémolo para que saian andar cada día e vémolas moito mellor. Desta maneira, a recría fortalécese ata o día do parto. Separámolas tan só 15 días antes de parir para que estean tranquilas e baixo a nosa supervisión. Tamén para que non teñan tantos cambios durante a xornada do parto, xa soportan abondo estrés ese día como para que de golpe tampouco lles deixemos saír”. Os labores de campo contrátanllelos a empresas de servizos externas, pois tan só teñen un tractor, unha pa e o carro unifeed para os traballos diarios da granxa. “Damos moita importancia ao corte do silo. A ali-

mentación é outra das nosas prioridades e intentamos cortalo perfecto e conservalo sempre limpo e saneado”, resume.

REPRODUCIÓN E XENÓMICA “Vendemos os machos aos 10 días e as vacas quedan todas aquí, non temos ningún criterio de discriminación, non hai ningunha que se vaia”, así nos comezou a falar Albert Curós cando lle preguntamos pola xestión reprodutiva da explotación. Inseminan as xovencas aos 13 ou 14 meses, a media de inseminacións por preñez está entre 1 e 2 nas primíparas e entre 3 e 4 nas vacas, e a media de número de partos aproxímase aos seis. Para a detección de celos tamén esperan cambios, Albert Curós comenta que “agora temos un 70 % de programación dos celos, pero a nosa intención coa próxima instalación dos colares é pasar ao 30 %, o resto será todo celo detectado”.

60 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_naGranxa_laFageda_galego_sabe.indd 60

16/10/19 14:12

Las auténticas

vacas que recortan los costes Los países nórdicos tienen el menor uso de antibióticos del mundo, y son líderes en producción de leche. Nuestros toros tienen excelentes rasgos de salud y altas producciones. Una eficaz herramienta para tu día a día.

€ Infertilidad

€

Enfer- Tratamientos medades veterinarios podales

€ Mastitis

€ Partos difíciles

seleccionando para lo que realmente importa Global Genetics

www.vikinggenetics.com

Global Genetics Galicia: 619 760 916

vp013_publicidade_VIKING_GALEGO.indd 61

23/10/19 18:09

NA GRANXA Lote de secas e próximas ao parto

Boxes colectivos para as xatas máis novas

A xenética en La Fageda foi e segue sendo unha parte importante dentro da súa xestión global, pero a partir do 2015 deron un xiro importante por mor dos intereses empresariais. “Estivemos gañando premios entre as mellores granxas a nivel nacional durante moitos anos e dende hai catro, ademais de conservar esta boa xenética coa que xa contabamos, impuxemos varios criterios máis: o A2A2 para mellorar a calidade do leite e dos iogures, e a betacaseína”, indica. Manteñen unha media de 80,5 puntos na súa cualificación morfolóxica e á hora de escoller os touros priorizan certos parámetros: “Utilizamos sempre touros novos, touros xenómicos, que transmitan graxa e proteína positiva, que teñan bos pés e patas e que o ubre sexa máis alto, ben posto e definido para o robot”.

PROXECTO 360° La Fageda Fundació nace coa vontade de darlle solución a un problema social e acábase convertendo nunha marca de produtos lácteos de referencia en toda a comunidade. Conseguen así darlle saída ao seu leite cun valor engadido sen igual e os consumidores “están dispostos a pagar un prezo bastante superior á media”, subliña o director de comunicación do proxecto, Albert Riera. Ademais da granxa, contan coa fábrica de iogures, xeados e marmeladas, dúas residencias para traballadores, unha sección de xardinería, unha tenda na que venden os seus produtos e diversos servizos asistenciais, sen esquecernos do equipo de atención ao visitante. As instalacións de La Fageda son visitadas por unhas 50.000 persoas ao ano, entre familias, escolares e grupos organizados de diversa índole que pre-

ALBERT RIERA: “OS NOSOS TRABALLADORES ESTÁN ORGULLOSOS DO PRODUTO QUE ELABORAN E VEN RECOÑECIDO O SEU LABOR”

tenden coñecer de primeira man a historia do proxecto e o proceso de elaboración dos seus produtos desde o principio ao fin. As persoas, a súa integridade, a confianza, a responsabilidade, a ilusión, o esforzo e a calidade son os valores fundamentais deste proxecto social que xa é modelo de inspiración para diversos ámbitos da sociedade. Como o cualifica Riera: “É unha mirada ás persoas de 360°”.

62 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_naGranxa_laFageda_galego_sabe.indd 62

16/10/19 14:12

Para restablecer la funciรณn ruminal

PANSENSTARTER

MEJOR

preparaciรณn

MAYOR

producciรณn

Vร DEO EXPLICATIVO

Estimula el apetito s Ayuda a prevenir cetosis Mejora la producciรณn Aumenta la rentabilidad Consulta con tu veterinario vp013_publicidade_virbac_galego.indd 63

20/10/19 17:07

Ayuda a prevenir cetosis En la ganadería SAT Prolesa, de Sarria (Lugo), llevan seis meses utilizando Energan Pansenstarter para la prevención de cetosis. Román González, veterinario encargado de la granja, nos explica en qué han notado diferencias.

Si no tienes que tratar a un animal y consigues adelantarte a una patología, al final es dinero que vas a ganar ENTREVISTA EN VÍDEO

Explotación: SAT Prolesa Localización: Goián (Sarria, Lugo) Animales en total: 750 Vacas en producción: 430 Media de producción: 37 litros/vaca/día

¿Cuál fue el motivo de comenzar a utilizar Energan? Comenzamos a utilizarlo por prevención y por un menor uso de productos inyectables y antibióticos. La cetosis es una patología que se da sobre todo en posparto cuando la pérdida de peso se agrava. Esa destrucción de grasa acaba intoxicando al animal y produciendo cuerpos cetónicos. Las cetosis provocan que el animal deje de comer y suelen ir acompañadas de posibles desplazamientos de abomaso, de metritis, de cojeras… Es por ello por lo que es importante tratar de prevenirla. Con Energan logras que el animal no deje de comer estimulando su apetito gracias a la raíz de genciana, a los azúcares y al calcio que lleva añadidos. Consigues que la vaca no pierda peso de manera acelerada y que no se produzca la cetosis.

vp013_publirreportaxe_virbac.indd 64

Además de las cetosis, ¿lo aplican para prevenir otras patologías? Nosotros lo estamos utilizando para esas hipocalcemias subclínicas que a veces no se detectan. Lo ponemos también a las terneras de 3 o 4 meses cuando vemos que hay debilidad, que no están comiendo bien o que no están ganando peso y en animales con alguna cojera que no van bien a comer o que les cuesta. ¿Qué pauta de administración utilizan? Es un preventivo que se aplica vía oral. Nosotros lo estamos suministrando una vez al día y siempre desde el día 1 del parto, pero las pautas varían en función del cuadro clínico de cada animal. En novillas lo estamos utilizando cuatro días consecutivos, uno al día, sustituyendo al propilenglicol. En vacas de segundo y tercer parto, que antes suplementábamos con calcio inyectable, lo estamos dando tres días y sin el uso de ese calcio inyectable. En vacas ya de mucha edad o vacas con una patología subyacente, una indigestión o la recuperación de un desplazamiento de abomaso, lo damos como en las novillas, durante cuatro días consecutivos. A las terneras les damos medio Energan al día durante cuatro o cinco días, hasta que vemos que recuperan el apetito y empiezan a recuperar peso.

18/10/19 13:24

¿Qué tipo de ventajas les aporta? Respecto a los inyectables, podemos hablar de una ventaja de bienestar animal, pues no tenemos que pincharlos. Además, es fácil de aplicar, pues solo hay que agarrar al animal y administrarlo por boca. La verdad es que las vacas lo toman bien. Finalmente, también es una cuestión de rentabilidad, es prevención frente a la cetosis. Si no tienes que tratar a un animal y consigues adelantarte a una patología, al final es dinero que vas a ganar. ¿Qué valoración hacen de la situación actual de las vacas tras la aplicación de Energan? Energan funciona bien como preventivo de la cetosis y de la hipocalcemia subclínica y detectamos que las vacas arrancan mejor. Cuantificar cuánta leche más dan es muy difícil, pero en el estado general y en la respuesta de las vacas la valoración es muy positiva.

COMPOSICIÓN Cada uno de los componentes de Energan Pansenstarter proporciona unos beneficios concretos: • El propilenglicol y el propionato cálcico aumentan la concentración de glucosa y disminuyen la concentración de cuerpos cetónicos en sangre como el BHB, además de facilitar un aporte extra de calcio que ayuda a superar la hipocalcemia y la hipomotilidad intestinal. • La levadura de cerveza estimula la microbiota ruminal con su aporte de aminoácidos, vitamina B y minerales traza. • La raíz de genciana incrementa el apetito y facilita la digestión. DOSIFICACIÓN • Vacuno adulto - 1 tubo diario de 2 a 4 días* • Vacuno joven - 1/2 tubo diario de 2 a 4 días* *La administración de la dosis puede llevarse a cabo 1 o 2 veces al día (dividiendo la dosis).

Servicio de atención profesional Tel. 934 735 842 Virbac España S.A. Àngel Guimerà, 179-181 08950 Esplugues de Llobregat (Barcelona) es.virbac.com

vp013_publirreportaxe_virbac.indd 65

18/10/19 13:24

SAÚDE ANIMAL

Como darlle utilidade e visibilidade ao dato de BHB do control leiteiro Presentamos a situación actual do control leiteiro en Cataluña e abordamos o proceso de detección de BHB en mostra individual de leite coma un dato fundamental para previr a cetose nos nosos rabaños.

Rita Casals Secretaria executiva da Federación de Asociacións de Criadores de Raza Frisona de Cataluña (FEFRIC)

SITUACIÓN DO CONTROL LEITEIRO EN CATALUÑA n 1968 fundouse o primeiro Núcleo de Control Leiteiro de Vaca Frisona en Cataluña. A finais do ano 1970 creáronse as Asociacións de Frisona de Cata-

luña supracomarcais; o obxectivo era realizar o control leiteiro nas ganderías. Non foi ata o ano 1983 cando se constitúe a Federación de Asociacións de Criadores de Raza Frisona de Cataluña (FEFRIC). O seu obxectivo era velar pola mellora xenética nesta comunidade. En 1985 a FEFRIC foi nomeada Centro Autonómico de Control Leiteiro polo Departamento de Agricultura, Gandería, Pesca e Alimentación (DARP polas súas siglas en catalán) da Generalitat de Cataluña.

Nesta comunidade o censo de reprodutoras é de 77.235, hai 460 ganderías que libran leite ao mercado, cun tamaño medio de granxa de 170 reprodutoras1. Actualmente, o control leiteiro aglutina o 54 % do censo de ganderías e o 65 % do censo total de reprodutoras. Nos últimos anos, a evolución do censo de granxas e reprodutoras en control leiteiro está a manterse e mesmo a incrementar nun escenario de goteo constante de peche de ganderías.

66 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_saudeAnimal_BHB_galego.indd 66

17/10/19 17:20

SAÚDE ANIMAL

Táboa 1. Evolución do control leiteiro

ACTUALMENTE O CONTROL LEITEIRO AGLUTINA O 54 % DO CENSO DE GANDERÍAS E O 65 % DO CENSO TOTAL DE REPRODUTORAS

Control leiteiro en Cataluña

100,0 % 0,0 % 2017

2018

2019

% reprodutoras en CL % ganderías en CL Lineal (% reprodutoras en CL) Observatorio do Bovino, Ovino e Caprino, 20/05/2019

A CETOSE E MEDICIÓN DE BHB EN CONTROL LEITEIRO A cetose é un estado metabólico inducido por unha elevada demanda enerxética da vaca sumada a unha baixa dispoñibilidade de precursores da glicosa. Esta situación metabólica do animal fai que a oxidación dos ácidos graxos sexa incom-

ADV_dairy_18X13_ES_exe.indd 1

pleta, liberando corpos cetónicos (β hidroxibutirato e acetoacetato) e menos enerxía. A cetose pódese clasificar segundo a súa gravidade en clínica (manifestando signos clínicos como baixada de produción de leite, redución de consumo de materia seca, perda de peso, diminución

da eficiencia reprodutiva e cheiro característico no alento do animal) e subclínica (sen cambios detectables na granxa). O diagnóstico da cetose subclínica a miúdo é complexa e é onde nos pode axudar a monitorización dos corpos cetónicos en sangue ou leite. En 2011 tres organizacións a nivel internacional xa comezaron a emitir o nivel de BHB en mostra individual de leite de control leiteiro. Progresivamente, distintas organizacións sumáronse á iniciativa, ata chegar a hoxe en día, cando temos a sete comunidades autónomas españolas ofrecendo o servizo.

18/10/19 11:05

10.2019 | Vaca Pinta n.º 13 | 67

vp013_saudeAnimal_BHB_galego.indd 67

21/10/19 12:23

SAÚDE ANIMAL

Táboa 2. Evolución da medición de BHB en control leiteiro

EN ESPAÑA, HOXE 7 COMUNIDADES AUTÓNOMAS OFRECEN O SERVIZO DE BHB EN CONTROL LEITEIRO

Valacta, O Canadá 2011 Qlip, Francia; CRV e MCC Flanders, Holanda e Bélxica 2012

CLASEL, Francia

Polish Breeders Association, Polonia Eurofins e Danish Cattle Federation, Dinamarca 2013 Tokachi DHI, Xapón ARAL, Italia CanWest DHI, O Canadá 2014 LIGAL, Galicia DairyOne, EE. UU. 2015 CIS, O Reino Unido HOXE En España hoxe 7 comunidades autónomas ofrecen o servizo de BHB en control leiteiro Anembe, 2019

En Cataluña, a medición do BHB (β-hidroxibutirato) iníciase en mostras individuais de leite en control leiteiro a través do Laboratorio Interprofesional Leiteiro de Cataluña (ALLIC polas súas siglas en catalán) en marzo de 2018. A medición realízase co Fourier transformat infrared-FTIR, MilkoScan FT6000. Foss considera mostra positiva niveis superiores de 0,10 mmol/L. 2018 péchase con 39.800 mostras individuais de animais de menos de 60 días en leite (DEL). A través do control leiteiro falamos de risco de cetose e non de cetose, debido a que non se realiza o diagnóstico da patoloxía.

OBXECTIVO En 2018 atopámonos cun dato máis a xestionar a través do control leiteiro, como é o BHB. O dato está e témolo, só falta manexalo, analizalo e realizar un retorno de utilidade para o gandeiro que favoreza unha boa toma de decisións na granxa. Segundo a bibliografía, os obxectivos que nos podemos fixar co dato de BHB en control leiteiro son: 1. O valor de BHB de control leiteiro deberíase utilizar máis a nivel de rabaño que a nivel individual2. 2. O BHB en control leiteiro ten boa correlación con BHB en sangue3; ademais, é rápido, barato e fiable, como ferramenta

de diagnóstico da prevalencia na explotación. 3. A análise dos datos é útil para determinar factores de risco e consecuencias da cetose4. 4. Permítenos monitorizar o éxito do manexo nutricional e das pautas preventivas con medicamentos 3. ALCANCE DOS OBXECTIVOS A visualización dos datos de BHB realízase gradualmente. Nun inicio publícanse os datos por animal en control leiteiro ata 60 DEL, desta forma o gandeiro rapidamente detecta se un animal sae positivo en BHB.

Táboa 3. Detalle dos resultados individuais Data de recollida

Tipo de mostra

Estab

Rex

Graxa

Proteína

Lact

Esm

Cel

14/07/2019

Leite cru de vaca

902

RG04029081

3,06

3,27

4,90

8,89

163

14/07/2019

Leite cru de vaca

903

RG04029082

7,30

3,14

4,50

8,65

14/07/2019

Leite cru de vaca

921

RG04120156

4,67

2,93

4,88

8,49

BHB

0,371

Urea

Id Extern

141

8080100

184

8080100

276

8080100

14/07/2019

Leite cru de vaca

923

RG04123069

4,27

3,47

4,99

9,21

148

8080100

14/07/2019

Leite cru de vaca

929

RG04123073

2,34

3,09

5,18

8,94

145

104

8080100

14/07/2019

Leite cru de vaca

931

RG04123086

3,47

2,78

5,07

8,47

224

8080100

14/07/2019

Leite cru de vaca

932

RG04123087

2,11

2,68

4,95

8,40

148

8080100

14/07/2019

Leite cru de vaca

1.171

RG04121704

2,86

2,81

4,83

8,36

187

8080100

14/07/2019

Leite cru de vaca

938

RG04125852

3,32

3,24

4,95

8,90

179

8080100

0,065

14/07/2019

Leite cru de vaca

954

RG04129322

2,56

3,25

5,10

9,05

138

8080100

14/07/2019

Leite cru de vaca

969

RG04232600

3,52

3,51

4,89

9,12

154

8080100

14/07/2019

Leite cru de vaca

970

RG04232601

3,19

3,16

4,60

8,46

114

14/07/2019

Leite cru de vaca

971

RG04232602

2,79

2,77

4,77

8,25

0,06

176

8080100

128

8080100

68 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_saudeAnimal_BHB_galego.indd 68

17/10/19 17:20

vp013_publi_elanco.indd 69

22/10/19 16:05

SAÚDE ANIMAL

O VALOR DE BHB DE CONTROL LEITEIRO DEBERÍASE UTILIZAR MÁIS A NIVEL DE RABAÑO QUE A NIVEL INDIVIDUAL

Táboa 4. Detalle do cálculo de prevalencia Data control

Tipo de mostra

Gandería

Prevalencia BHB

Mostras

M01A2019

Leite cru de vaca

Gandería 1

10 %

M01A2019

Leite cru de vaca

Gandería 2

55 %

M01A2019

Leite cru de vaca

Gandería 3

100 %

M01A2019

Leite cru de vaca

Gandería 5

29 %

M01A2019

Leite cru de vaca

Gandería 6

10 %

M01A2019

Leite cru de vaca

Gandería 7

M01A2019

Leite cru de vaca

Gandería 8

20 %

M01A2019

Leite cru de vaca

Gandería 9

10 %

M01A2019

Leite cru de vaca

Gandería 10

M01A2019

Leite cru de vaca

Gandería 11

11 %

M01A2019

Leite cru de vaca

Gandería 12

17 %

M01A2019

Leite cru de vaca

Gandería 13

58 %

M01A2019

Leite cru de vaca

Gandería 14

M01A2019

Leite cru de vaca

Gandería 15

38%

M01A2019

Leite cru de vaca

Gandería 17

33 %

É a primeira visualización do dato e logra informar a nivel individual da vaca, pero enseguida nos damos de conta de que non é suficiente e que debemos traballar mellor a información para cubrir outros obxectivos. Esta primeira información dálles a posibilidade de contrastar os resultados aos gandeiros que xa monitorizaban os corpos cetónicos dos animais de posparto en sangue ou en ouriños, aínda que cada análise ten as súas limitacións e debemos saber en todo momento que estamos a analizar, sobre que matriz (leite, sangue ou ouriños) e como interpretamos os resultados. Os días en leite da toma da mostra amósanse relevantes. Alcanzamos o obxectivo 2, onde estamos a proporcionarlle ao gandeiro unha monitorización rápida, fácil e barata con boa correlación en sangue. Emítense posteriormente os cálculos de prevalencia de forma concreta, detállase o cálculo que se ha de realizar segundo a bibliografía5 e publican os primeiros resultados de prevalencia de risco de cetose en mostras de control leiteiro por granxa e mes de control. Para o cálculo é necesario ter en conta datos produtivos do control leiteiro e os resultados laboratoriais.

A fórmula de cálculo do risco de cetose é a seguinte: % prevalencia de risco de cetose (5-35 DEL)=

n.º casos positivos >0,1 mmol/L entre 5-35 DEL n.º vacas totais entre 5-35 DEL

A decisión de realizar o cálculo entre 5 e 35 DEL faise con base na bibliografía5 e pode variar ao longo do tempo segundo publicacións recentes. Traballamos o cálculo cos datos de produción do control leiteiro e emitimos resultados da prevalencia desde o laboratorio e as asociacións. Ao dispor de datos de produción, podemos proporcionarlle un informe máis completo ao gandeiro, o cal inclúe: » cálculo de prevalencia do risco de cetose do mes por número de lactación, » evolución dos últimos 12 meses por número de lactación.

70 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_saudeAnimal_BHB_galego.indd 70

17/10/19 17:20

vp013_publicidade_fima.indd 71

20/10/19 17:09

SAÚDE ANIMAL

Táboa 5. Informe mensual risco de cetose | Mes de control ANIMAIS CON RISCO DE CETOSE AO MES Lactación

Positivos

Total

Prevalencia

3 ou +

25 %

Todas

CIB

Estable

Rexistro

Graxa

Prot.

G/P

Lact.

Días

BHB

ES050904479573

1241

04121395

42,7

3,19

3,07

1,039087948

0,101

Táboa 6. Informe mensual risco de cetose | Evolución anual SEGUIMENTO ANUAL D0 RISCO DE CETOSE Total 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Lactación 1

Lactación 2

Lactación 3 ou +

3SD 2SD 1SD NA -1SD o

bro

ost

m ete

bro

tu Ou

e ov

ce De

o eir

n Xa

O seguimento anual da prevalencia por número de lactación detállase segundo a desviación típica dos datos para separar a variabilidade normal da significativa. Engadimos unha lenda de interpretación de datos para o gandeiro co obxectivo de informar da súa variabilidade significativa. Para facilitarlle a interpretación ao gandeiro, marcamos un nivel de alarma segundo bibliografía5; no entanto, é un valor que está suxeito a revisións ao longo do tempo. Os obxectivos 1 e 4 quedan cubertos ao proporcionar datos de monitorización de rabaño ao longo dos 12 últimos meses, detallado por número de lactación. Finalmente, realizouse un estudo en colaboración co Laboratorio Interprofesional Leiteiro de Cataluña (ALLIC), Elanco Spain SLU e FEFRIC6, cuxo obxectivo foi avaliar a prevalencia de risco de cetose en 273 ganderías incluídas

ro rzo rei Ma

b Fe

ril

ñ Xu

ll Xu

no programa oficial de mellora de rendemento leiteiro en Cataluña e a súa relación coa estacionalidade e os factores individuais. Analizáronse 39.800 mostras de animais de menos de 60 días de leite (DEL) de marzo a decembro de 2018. Excluíronse mostras de animais con DEL> 25 días (24.512 mostras) segundo estudo publicado3. Consideráronse as seguintes variables da base de datos do control leiteiro: asociación, explotación e identificación dos animais de forma codificada, data de nacemento, data do parto, número e sexo das crías, nados mortos e abortados, número de lactación, rendemento de leite (kg) e data de proba. A análise permítenos alcanzar o obxectivo 3, que posibilita detectar factores de risco cos datos da poboación propia, factores de risco que poden axudar na toma de decisións dos nosos gandeiros.

Os resultados máis relevantes foron os seguintes: A prevalencia de cetose media en Cataluña é do 19,6 %. Por número de lactación: • 1 lactación 13,6 % • 2 lactación 18,8 % • 3 ou máis lactacións 25,2 % A prevalencia en xestación dunha cría é do 19,5 %, en xestación dobre é do 22,9 %. • A xestación dos machos incrementa o risco de cetose. • A idade ao parto superior a 24 meses incrementa o risco de cetose. A prevalencia segundo o tamaño do rabaño é a que recolle a seguinte táboa: N.º reprodutoras > 24 meses

Prevalencia (%)

<128 128-260 261-619 >619

22,7 % 18,1 % 17,9 % 19,6 %

72 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_saudeAnimal_BHB_galego.indd 72

17/10/19 17:21

SAÚDE ANIMAL

A EMISIÓN DOS DATOS DEBE SER ÁXIL E DE FÁCIL INTERPRETACIÓN PARA REALIZAR UN BO SEGUIMENTO POR PARTE DE GANDEIROS E ASESORES

A partir da análise levada a cabo, puidemos concluír que o 36 % de ganderías presentan unha porcentaxe superior ao 25 % de prevalencia marcada pola bibliografía como limiar de alarma5.

CONCLUSIÓNS En xeral, podemos afirmar que o dato de BHB en mostra individual de leite do control leiteiro é un dato interesante para monitorizar o risco de cetose das ganderías de vacún leiteiro. A emisión dos datos debe ser áxil e de fácil interpretación para realizar un bo seguimento por parte de gandeiros e asesores. Co fin de optimizar os datos, deben colaborar entre elas as distintas entidades para levar a cabo estudos que nos poidan detectar factores de risco de interese para a toma de decisións nas ganderías. COLABORACIÓN Agradecemos a colaboración de ElancoSpain SLU, do Laboratorio Interprofesional Leiteiro de Cataluña (ALLIC), das asociacións de frisona de Cataluña e dos gandeiros asociados.

BIBLIOGRAFÍA

1. Dades Conjunturals del Sector Boví Lleter a Catalunya. 20 de maig 2019. Observatori del boví, oví i cabrum. 2. Denis-Robichaud J, et al., 2014. «Accuracy of milk ketone bodies from flowinjection analysis for the diagnosis of hyperketonemia in dairy cows. J. Dairy Sci. 97 :3364–3370 3. Renaud D. L. et al., 2019. “Short communication: Validation of a test-day milk test for β-hydroxybutyrate for identifying cows with hyperketonemia” J. Dairy Sci. 102:1–5 4. Viña C. et al., 2017. “Study on some risk factors and effects of bovine ketosis on dairy cows from the Galicia region (Spain)” Journal of Animal Physiology and Animal Nutrition 101 (2017) 835–845 5. Oetzel, Garrett R, 2004. “Monitoring and testing dairy herds for metabolic disease.” Veterinary Clinics: Food Animal Practive 20.3: 651-674. 6. Prevalence and risk factors associated with ketosis detected in DHI control samples in Catalonia. Guadagnini M, Casals R, Jubert A, Cainzos J. ANEMBE 2019

10.2019 | Vaca Pinta n.º 13 | 73

vp013_saudeAnimal_BHB_galego.indd 73

17/10/19 17:21

vp012_publirreportaxe_progenex.indd 82

21/8/19 12:48

vp012_publirreportaxe_progenex.indd 83

21/8/19 12:48

ESPECIAL: RECRÍA

Calidade microbiolóxica do calostro: a súa importancia na saúde do xato O manexo correcto na recría das explotacións de leite está a asumir unha relevancia cada vez maior e a administración do calostro é un dos aspectos fundamentais. Neste artigo pretendemos destacar a importancia da súa calidade microbiolóxica e o seu impacto na saúde do xato.

Carlos Cabral SVAExpleite, ICBAS-U. Porto

ctualmente, debido ao aumento dos custos dos factores de produción, que non vén acompañado dun aumento proporcional do prezo do leite vendido polas explotacións leiteiras,

a eficiencia produtiva é extremamente significativa para a súa supervivencia. Cada vez cobra máis importancia o custo do litro de leite producido, que depende de diversos factores, entre os cales destaca o período non produtivo das vacas. Este engloba, ademais da fase seca do animal, todos os días desde o nacemento da xata ata o inicio da primeira lactación.

Hoxe en día as explotacións de leiteiras máis competitivas recoñecen a suma importancia da recría, afrontándoa coma un investimento futuro, independentemente de que se faga na propia explotación ou de forma externa. Como a recría ten un peso económico considerable na explotación, un dos obxectivos principais do seu manexo eficiente é que as xovencas poidan ter o primeiro parto entre os 22 e os 24 meses de idade, co fin de reducir os custos de recría e conseguir animais con boa produtividade e lonxevidade. Isto só é posible se lles garantimos a estas futuras produtoras un bo estado de saúde, unha boa nutrición e prácticas de manexo correctas (Lorenz, 2011).

76 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_especialRecria_calostro_galego.indd 76

17/10/19 17:38

ESPECIAL: RECRÍA

O CALOSTRO As doenzas neonatais teñen un impacto económico significativo nas explotacións de leite, tanto polo curto prazo polas mortes e os custos de tratamentos realizados, coma polo longo prazo a través do impacto negativo na produtividade e na lonxevidade das futuras produtoras. Deste xeito, as prácticas de manexo deben ter como obxectivo principal a redución do risco de aparición de enfermidade nos xatos desde o primeiro día tras o nacemento. Como primeira fonte de alimento, o calostro achega nutrientes esenciais que aumentan o metabolismo do xato e estimulan a actividade dixestiva (Heinrichs e C. M. Jones, 2002). Así mesmo, o xato recentemente nado, debido á estrutura da placenta materna, nace sen factores inmunolóxicos capaces de ofrecer resistencia contra doenzas; por iso dependen da inmunidade fornecida a través da toma do calostro materno, coñecida como “inmunidade pasiva” (Godden, 2008).

A calidade, a cantidade e o timing da administración do calostro son os principais factores que afectan á morbilidade e á mortalidade dos xatos (Heinrichs e C. M. Jones, 2002). Para que non haxa erros, deberá fornecerse coa cantidade adecuada. Estudos recentes recomendan entre 3 e 4 l e que se realice o máis rapidamente posible; o ideal sería nas primeiras 3 horas de vida e 2 l máis ata 8-12 h despois do nacemento (Lorenz, 2011). Así, cun calostro que conteña unha concentración adecuada de inmunoglobulinas (>50 g/l) conseguimos garantir que o xato inxira entre 150 e 200 g durante o tempo adecuado (Doepel e Bartier, 2014). A mellor forma de logralo será a través do fornecemento do calostro con biberón ou coa sonda esofáxica, unha vez que deixar o xato coa súa nai non garante que esas cantidades sexan alcanzadas (Mendoza et al., 2016), ademais de que a falta da preparación hixiénica dos tetos da vaca, sobre todo se o lugar de parto non fose o máis adecuado, aumenta o risco de inxestión de bacterias (Kertz et al., 2017).

MILKSHUTTLE

A CALIDADE, A CANTIDADE E O TIMING DA ADMINISTRACIÓN DO CALOSTRO SON OS PRINCIPAIS FACTORES QUE AFECTAN Á MORBILIDADE E Á MORTALIDADE DOS XATOS

ALMA PRO

¡SALUD A SIMPLE VISTA! Mezclador/ dispensador de leche

Nodriza inteligente

TÉCNICA DE ALIMENTACIÓN MPORTADOR PARA ESPAÑA Y PORTUGAL

Comercial Boimil Pablo Facorro 699 937 763 urbanonline.es

especial para terneros y corderos

10.2019 | Vaca Pinta n.º 13 | 77

vp013_especialRecria_calostro_galego.indd 77

17/10/19 17:38

ESPECIAL: RECRÍA

A CALIDADE MICROBIOLÓXICA DO CALOSTRO Un variado número de factores poden influír na produción e na calidade dos constituíntes do calostro: raza, paridade, época de partos, duración do período seco, muxido antes do parto, nutrición, plans vacinais existentes e estado de saúde do efectivo, os cales xa foron longamente estudados, tal e como se refire Godden (2008), e que poden ser responsables dun fallo na transferencia pasiva da inmunidade ao xato. No entanto, a contaminación bacteriana tamén ten un impacto negativo na adquisición da inmunidade pasiva por parte do xato e aparenta ser un problema común en moitas explotacións (McGuirk e Collins, 2004). As causas poden ser as bacterias existentes no propio ubre da vaca ou a contaminación do calostro tras a recollida ou por proliferación bacteriana debido a malas condicións de almacenamento (Heinrichs, 2009). Estes axentes infecciosos poden ocasionar enfermidades tales como enterites ou septicemias e a súa presenza no interior do intestino pode tamén dificultar a absorción dos factores de inmunidade (Stewart, 2005). Ademais, o calostro pode tamén contribuir á transmisión de doenzas causadas por microrganismos, tales como Mycoplasma spp, M. avium subesp. paratuberculosis, Salmonella spp, Listeria monocytogenes e coliformes fecais (Armengol e Fraile, 2016; Heinrichs, 2009). Na actualidade considérase que un calostro ten calidade microbiolóxica aceptable se se presenta un cálculo bacteriano total (CBT) <100.000 cfu/ml e un cálculo de coliformes totais (CCT) <10.000 cfu/ml (McGuirk e Collins 2004; Stewart, et al. 2005). Aínda que os valores límites sexan bastante altos, un número elevado de mostras de calostro non alcanza eses parámetros de calidade. Estudos realizados no Canadá (Fecteau, 2002) e en Australia (Phipps et al., 2016) demostraron que, respectivamente, o 36 % e o 42 % das mostras analizadas presentaban un CBT >100.000 cfu/ ml. Máis recentemente, no norte de Portugal, en 76 mostras provenientes de 14 explotacións, o 41 % tamén presentaba un CBT por riba do límite máximo (figura 1; Cabral, 2019; datos non publicados).

Figura 1. Resultados do CBT CBT>100.000 UFC

60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % 0%

41 %

CBT>100.000 UFC

CBT<100.000 UFC

CUN CALOSTRO QUE CONTEÑA UNHA CONCENTRACIÓN ADECUADA DE INMUNOGLOBULINAS (>50 G/L) CONSEGUIMOS GARANTIR QUE O XATO INXIRA ENTRE 150 E 200 G DURANTE O TEMPO ADECUADO

59 %

CBT<100.000 UFC

Cabral, 2019

Xatos alimentados con calostros con CBT elevados, mesmo cunha concentración adecuada de inmunoglobulinas, presentan unha reducida taxa de absorción se se comparan cos que inxeriron calostro cun CBT adecuado, que presentan niveis de inmunoglobulinas sanguíneas máis baixos. As bacterias, ao adherirse ás inmunoglobulinas calostrais, impiden a súa absorción (Cummins et al., 2017; Gelsinger, Jones e Heinrichs, 2015). Este impacto negativo na absorción dos factores de inmunidade leva a reflexionar sobre o estado de saúde do xato, unha vez que os alimentados con calostros cunha redución do CBT por pasteurización presentan unha melloría do estado de saúde con menor morbilidade e mortalidade nas primeiras tres semanas de vida (Armengol e Fraile, 2016). Por este motivo, a pasteurización é unha práctica de manexo que hai que ponderar e o seu investimento é xustificado en explotacións de maiores dimensións, ou nas que se use un pool de calostro, porque, ao reducir a contaminación bacteriana, vai mellorar a calidade do calostro e reducir a transmisión de doenzas.

Figura 2. Cultivo de calostro con CBT>100.000 UFC

Cabral, 2019

78 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_especialRecria_calostro_galego.indd 78

21/10/19 11:45

MI DI EN

AL UD

CIM

IEN

La energía maximiza el potencial de su ternera

Nace e-LINE:

la línea de leche energética resultado de la investigación científica. Leche formulada para una alimentación de excelencia.

www.sprayfo.es vp013_publirreportaxe_trouwSprayFo_galego.indd 79

20/10/19 17:13

ESPECIAL: RECRÍA

PODEMOS CONSIDERAR A PASTEURIZACIÓN UNHA FORMA SEGURA DE REDUCIR A POBOACIÓN BACTERIANA NO CALOSTRO E AUMENTAR A ABSORCIÓN DE INMUNOGLOBULINAS

Figura 3. Efecto da hixiene durante o manexo do calostro no CBT, p<0.001 HIXIENE VS. CBT CBT>100.000

CBT<100.000 28

26 19

3 Boa hixiene

Mala hixiene

Cabral 2019, datos non publicados

Demostrouse que a pasteurización consegue reducir eficazmente a contaminación do calostro por axentes patóxenos, con particular interese os anteriormente referidos, e se fose realizada á temperatura de 60° C durante 60 min non mingua a cantidade de inmunoglobulinas presentes (Donahue et al., 2012; Heinrichs, 2009). Así mesmo, tamén se probou que os xatos alimentados con calostro pasteurizado tiñan maiores niveis de inmunoglobulinas sanguíneas que aqueles alimentados con calostro non pasteurizado (Elizondo-Salazar e Heinrichs, 2009). Por iso, podemos considerar a pasteurización unha forma segura de reducir a poboación bacteriana no calostro e aumentar a absorción de inmunoglobulinas (Heinrichs, 2009). Con todo, o manexo correcto do calostro é extremamente importante, por existiren varios factores de risco que inflúen na contaminación bacteriana. Stewart et al. (2005), ao verificar que mostras de calostro obtidas directamente do ubre da vaca de forma aséptica presentaban unha CBT relativamente baixa, mentres que as mostras dos recipientes para os cales se recolleu o calostro tiñan valores de CBT significativamente máis altos, concluíu que o proceso de recollida do calostro é un punto crítico para a contaminación bacteriana. Por iso, débeselles prestar especial atención aos coidados de hixiene durante a súa recollida e administración (figura 3). O ubre da vaca debe prepararse debidamente antes

de facer o muxido do calostro. Todos os obxectos que contactan con el deberán estar debidamente lavados e desinfectados, tanto os baldes de recollida coma os utensilios de alimentación (figura 4) ou os recipientes de conservación (Godden, 2008). Como as bacterias se multiplican rapidamente a temperatura ambiente (figura 5), situación que é máis grave os meses do ano máis calorosos, o calostro deberá fornecérselle ao xato no prazo de 1 hora tras a súa recollida; en caso contrario deberá ser refrixerado a unha temperatura inferior a 4 °C e poderase almacenar durante 2 días sen que ocorra multiplicación significativa das bacterias ou conxelar a -20 °C, o que permite unha conservación do calostro ao redor dun ano sen alteración significativa da calidade das inmunoglobulinas (Cummins et al., 2017; Godden, 2008; Heinrichs e C. M. Jones, 2002). A conxelación do calostro en botellas de 2 l ou en bolsas de plástico de 3 l con peche a presión (ZIP) é unha maneira excelente de conservalo, porque permite unha desconxelación rápida en auga non moi quente (a menos de 50 °C) [Heinrichs e C. M. Jones, 2002].

Figura 4. Biberóns lavados e desinfectados

Cabral, 2019

Outros factores que poderán interferir no manexo do calostro e que poden variar nas diversas explotacións son a dispoñibilidade de man de obra, as tarefas periódicas e o sexo do xato, cando as épocas de sobrecarga de traballo ou a falta de dispoñibilidade de tempo leven a que haxa unha menor atención na execución das tarefas, sobre todo no referente aos machos (Fecteau, 2002).

80 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_especialRecria_calostro_galego.indd 80

17/10/19 17:38

CMY

vp013_publi_delagro_tato.indd 81

20/10/19 17:16

ESPECIAL: RECRÍA

Figura 5. Efecto da temperatura de conservación no crecemento bacteriano do calostro 4 ºC

20 ºC

13 ºC

10 9

A CONXELACIÓN DO CALOSTRO EN BOTELLAS DE 2 L OU EN BOLSAS DE PLÁSTICO DE 3 L CON PECHE A PRESIÓN (ZIP) É UNHA MANEIRA EXCELENTE DE CONSERVALO

CBT

8 7 6 5 4 0

Tempo (h) Cummins, 2016

CONCLUSIÓN A saúde e a supervivencia do xato dependen directamente dun correcto encalostramento. Para conseguilo, máis aló da cantidade e do tempo de administración adecuados, é de extrema importancia garantir tamén a calidade microbiolóxica do calostro, posto que as elevadas CBT, ademais de impedir unha eficaz absorción das inmunoglobulinas calostrais, poden ser responsables da aparición de doenzas no xato con impacto inmediato ou a longo prazo ao longo da súa vida produtiva. A través de boas prácticas de hixiene, de manexo e de conservación do calostro será posible diminuír o risco da súa contaminación bacteriana e, consecuentemente, contribuír a un fortalecemento da saúde do xato, reducindo o risco de enfermidade.

BIBLIOGRAFÍA

Armengol, Ramon, and Lorenzo Fraile. 2016. “Colostrum and Milk Pasteurization Improve Health Status and Decrease Mortality in Neonatal Calves Receiving Appropriate Colostrum Ingestion.” Journal of Dairy Science 99(6): 4718–25. Cummins, C. et al. 2017. “The Effect of Colostrum Storage Conditions on Dairy Heifer Calf Serum Immunoglobulin G Concentration and Preweaning Health and Growth Rate.” Journal of Dairy Science. Cummins, C., I. Lorenz, and E. Kennedy. 2016. “Short Communication: The Effect of Storage Conditions over Time on Bovine Colostral Immunoglobulin G Concentration, Bacteria, and PH.” Journal of Dairy Science 99(6): 4857–63. Doepel, L, and A Bartier. 2014. “Colostrum Management and Related to Poor Calf Immunity.” WCDS Advances in Dairy Technology 26: 137–49. Donahue, M. et al. 2012. “Heat Treatment of Colostrum on Commercial Dairy Farms Decreases Colostrum Microbial Counts While Maintaining Colostrum Immunoglobulin G Concentrations.” Journal of Dairy Science 95(5): 2697–2702. Elizondo-Salazar, J. A., and A. J. Heinrichs. 2009. “Feeding Heat-Treated Colostrum or Unheated Colostrum with Two Different Bacterial Concentrations to Neonatal Dairy Calves.” Journal of Dairy Science 92(9): 4565–71. Fecteau, Gilles et al. 2002. “Bacterial Contamination of Colostrum Fed to Newborn Calves in Québec Dairy Herds.” Canadian Veterinary Journal 43(7): 523–27. Gelsinger, S. L., C. M. Jones, and A. J. Heinrichs. 2015. “Effect of Colostrum Heat Treatment and Bacterial Population on Immunoglobulin G Absorption and Health of Neonatal Calves.” Journal of Dairy Science 98(7): 4640–45. http://dx.doi.org/10.3168/ jds.2014-8790. Godden, Sandra. 2008. “Colostrum Management for Dairy Calves.” Veterinary Clinics of North America - Food Animal Practice 24(1): 19–39. Heinrichs, A. J., and C. M. Jones. 2002.

“Feeding the Newborn Dairy Calf.” College of Agricultural Sciences 311: 1–19. Heinrichs, A J. 2009. “Reducing Failure of Passive Immunoglobulin.” (November): 436–40. Kertz, A. F. et al. 2017. “A 100-Year Review: Calf Nutrition and Management.” Journal of Dairy Science 100(12): 10151–72. Lorenz, I. et al. 2011. “Calf Health from Birth to Weaning 1. General Aspects Pof Disease Prevention.” Irish Veterinary Journal 64(10): 1–8. McGuirk, Sheila M., and Michael Collins. 2004. “Managing the Production, Storage, and Delivery of Colostrum.” Veterinary Clinics of North America - Food Animal Practice 20(3 SPEC. ISS.): 593–603. Mendoza, A. et al. 2016. Inia Manejo Del Calostrado En El Ternero Neonato: Herramientas Para Una Crianza Más Saludable y Eficiente. Phipps, A. J. et al. 2016. “Survey of Bovine Colostrum Quality and Hygiene on Northern Victorian Dairy Farms.” Journal of Dairy Science. Stewart, S. et al. 2005. “Preventing Bacterial Contamination and Proliferation during the Harvest, Storage, and Feeding of Fresh Bovine Colostrum.” Journal of Dairy Science 88(7): 2571–78. Stewart, S. et all. 2005. “Preventing Bacterial Contamination and Proliferation during the Harvest, Storage, and Feeding of Fresh Bovine Colostrum.” J. Dairy Science 0302(05): 1–19.

82 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_especialRecria_calostro_galego.indd 82

21/10/19 12:14

LECHES MATERNIZADAS Bienestar y rendimientos

PRO

Mejora tus resultados CRECIMIENTO ÓPTIMO SEGURIDAD DIGESTIVA CONTROLADA RENDIMIENTO Y CONFORMACIÓN

Tel: +34 629 64 02 61 www.serval.fr/es vp013_publicidade_SERVAL.indd 83

21/10/19 10:34

GRANJAS PRIMA

Irmãos Ferreira Gomes, predisposición y ganas de mejorar Hace unos tres años, Nanta invitó a los propietarios de la explotación portuguesa Irmãos Ferreira Gomes (Carvalhosa, Paços de Ferreira, Oporto) a una charla en España en la que se presentaron los primeros resultados del Programa Prima, tras la cual decidieron implantarlo en su explotación. Lo hicieron y, con los primeros animales ya convertidos en productoras, los resultados hablan por sí solos. La de Ferreira Gomes es una explotación 100 % Prima, se está trabajando con toda la recría. En los últimos años, han llevado a cabo una serie de cambios en el manejo y en la alimentación de la recría que les permitieron, entre otras cosas, pasar de los 26 meses de edad media al primer parto a los 23. “Esa es una reducción muy significativa, se está consiguiendo tener animales más jóvenes con la misma capacidad, la misma altura de la grupa y el mismo rendimiento productivo futuro que el que tenían los animales anteriores y, lo que es más, con el plus de haber acortado 3 meses el periodo de recría, lo que significa mucho dinero”, enumeran los técnicos de Nanta. CAMBIO DE BOXES Y VACUNACIÓN PREVENTIVA Irmãos Ferreira Gomes lleva trabajando con Nanta más de treinta años, pero no fue hasta la entrada de Prima en la granja cuando comenzaron las mejoras en la recría. “Aquí teníamos muchos problemas de diarreas y de neumonías, las terneras estaban en una zona muy fría, con corrientes de aire”, cuenta Joaquim Gomes, propietario junto con su hermano de la explotación. “A nivel respiratorio el cambio fundamental fue la transferencia a unos boxes en un local que está mucho más resguardado, tiene una circulación diaria mucho más natural y no tienen contacto con los animales adultos, que en algunos casos también puede ser un problema”, explica João Marques, técnico de Nanta en Portugal. Además, se instauró la vacunación sistemática de las vacas secas para proteger de las diarreas neonatales. “Ya no recuerdo la última vez que tuve que darle un antibiótico a una ternera”, asegura Joaquim. Así mismo, se adquirió un MilkTaxi para que la leche suministrada a las terneras esté siempre a la misma temperatura. “Eso nos permitió mucha más homogeneidad de la leche distribuida a las terneras a lo largo del día sobre todo a nivel de temperatura, ya que es un punto crítico de muchas explotaciones: unas veces está muy fría y otras muy caliente”, explican los técnicos. “No debemos olvidar que una ternera lactante es un animal recién nacido

vp013_publirreportaxe_nanta.indd 84

y no conseguiremos los objetivos si no mantenemos a nuestra ternera en un ambiente higiénico, con condiciones de temperatura y humedad óptimas y con una cantidad constante y frecuente de agua y ración siempre limpia y fresca”, añade Filipe Lino, también técnico de Nanta en Portugal.

CERTIFICACIÓN PRIMA Desde hace unos meses, en esta granja están haciendo una certificación no oficial de las terneras destetadas. “Estamos utilizando crotales individualizados para cada animal con el logo Prima en aquellas terneras en las que nosotros vemos que realmente alcanzaron el crecimiento y la ganancia mínima diarias que se define como objetivo para la explotación”, cuenta Marques. En estos momentos, ese objetivo está en los 800 gramos de ganancia media diaria desde el nacimiento hasta el destete, con un mínimo de 90 centímetros a la grupa. En lo que se refiere a una pequeña parte del rebaño que está alcanzando crecimientos ligeramente inferiores, han decidido hacerles un seguimiento especial a fin de ver si, cuando entren en la fase productiva, se comportan de forma distinta.

23/10/19 12:44

nanta@nutreco.com www.nanta.es

“Ya no recuerdo la última vez que tuve que darle un antibiótico a una ternera” PUNTO CRÍTICO: LA INGESTA DE LECHE “El objetivo primordial de Prima será siempre obtener el mayor y mejor crecimiento de los animales y su posterior desarrollo a lo largo de su vida productiva”, señala Lino. Para esto, aumentar la cantidad de leche ingerida por la recría es básico, pero fue algo que no resultó a la primera en Irmãos Ferreira Gomes: “Los casos de diarrea, de indigestiones e incluso el número de animales que morían aumentaron porque el método de administración no era el correcto”, explica Marques. “Tuvimos que introducir la distribución de leche con baldes con tetina, en los que las terneras maman de una manera lo más próxima posible a la fisiológica, y a partir de ahí fue siempre un aumento en litros. Hubo un antes y un después tras su utilización”, subraya. Pensando en este contratiempo, Joaquim Gomes alude a la importancia de contar con la supervisión de los técnicos de Prima: “Ellos tienen que hacernos el acompañamiento siempre porque, si no, por nuestra cuenta no conseguiríamos introducir el programa en una explotación”, dice.

Ver vídeos en Irmãos Ferreira

Al hablar de la principal ventaja de este sistema, en Irmãos Ferreira Gomes no dudan: “El valor que le damos a este programa es que conseguimos tener vacas pariendo más temprano. Si podemos inseminar novillas con 13 meses, parirán con 23, más o menos, y cuanto antes lo hagan, antes empezarán a ser productivas y nosotros empezaremos a obtener beneficios”, exponen.

La adquisición del MilkTaxi y la utilización de baldes con tetina fueron dos factores clave para la recría de esta granja

EL VALOR REAL DE PRIMA “Nos llevó unos meses dar con los procesos correctos porque, al principio, esto parece confuso, pero es muy simple. Lo único que se necesita es acostumbrarse a este ritmo de trabajo”, asegura Gomes. Con las primeras terneras Prima ya convertidas en productoras, en esta granja comienzan a ver los resultados productivos tras el programa: “En este momento ya tenemos algunos animales del programa Prima en ordeño y estamos notando que producen mucha más leche: ahora mismo estamos ya en los 36,5 litros/vaca/día”, apunta.

Síguenos en facebook.com/RecriaNantaPrima para conocer más detalles sobre Irmãos Ferreira Gomes

vp013_publirreportaxe_nanta.indd 85

23/10/19 12:44

ESPECIAL: RECRÍA

As “lagoas” dos protocolos de vacinación básicos nas explotacións Actualmente non existen dúbidas sobre a eficacia de establecer un plan de vacinación nas ganderías leiteiras en España. Vacinar é sinónimo de protección e, por tanto, de evitar enfermidades nos animais. Por iso, este artigo trata de mostrar os patóxenos a ter en conta fronte a problemas reprodutivos e respiratorios para evitar lagoas no protocolo de vacinación. Pere Ordis, Margarita Barreto, Iván Mato Servizo Técnico Laboratorios Hipra SA

ara as explotacións de vacas leiteiras os procesos víricos máis prevalentes son aqueles que afectan ás enfermidades relacionadas coa diarrea neonatal, a pneumonía na recría e a reprodución en vacas; ter cubertos estes aspectos resulta esencial para un bo manexo sanitario da explotación. Enfocando este artigo soamente nas enfermidades respiratorias e reprodutivas, existe a posibilidade de atoparse con que a non posta en marcha dun programa de vacinación completo pode significar ter desprotexido ao rabaño fronte a algúns virus.

CALES SON OS VIRUS IMPLICADOS NOS PROBLEMAS REPRODUTIVOS E RESPIRATORIOS? Os virus de IBR e BVD están identificados como aqueles involucrados na reprodución das vacas (Biuk-Rudan. N, 1999), producindo infertilidade, reabsorcións embrionarias e abortos (Graham, 2013). Individualmente, o virus de IBR ten como peculiaridade que, unha vez que o animal está infectado, será portador do virus toda a súa vida. No caso do BVD, a infección durante a xestación xera diferentes patoloxías, a infección no 2.º ou 3.º terzo da xestación pode producir abortos. Non obstante, a infección durante o 1.º terzo provocará o nacemento de animais portadores da enfermidade (PI), os cales serán a fonte de infección no rabaño.

Con todo, é importante ter en conta que ambos os virus non só producen unha enfermidade reprodutiva senón que afectan tamén a nivel de produción de leite, que se ve reducida ata en 2,6 litros menos en animais positivos a IBR (Statham, 2015) e tamén están involucrados na enfermidade respiratoria bovina (ERB). Os virus involucrados na ERB na recría son principalmente IBR, BVD, PI3 e BRSV. Sendo estes dous últimos específicos de respiratorio, é conveniente facer fincapé sobre todo no BRSV, o cal produce unha enfermidade moi prevalente e moi comprometedora á vida do animal de ata o 30 % de mortalidade (Schreiber, 2000).

86 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_especialRecria_vacinacion_galego.indd 86

17/10/19 17:42

ESPECIAL: RECRÍA

OS VIRUS IMPORTANTES SON 4 (IBR, BVD, PI3 E BRSV) E NON PROTEXER FRONTE A TODOS XERA A IMPOSIBILIDADE DE CONTROLAR CORRECTAMENTE A SAÚDE DO RABAÑO

ión

gan

ado

el de

stete

Tradi l it

Leche maternizada para rumiantes

TEÑO CONTROLADOS OS PROCESOS RESPIRATORIOS E REPRODUTIVOS NA MIÑA GRANXA? Como comentamos anteriormente, os virus importantes son 4 (IBR, BVD, PI3 e BRSV) e non protexer fronte a todos xera a imposibilidade de controlar correctamente a saúde do rabaño. Por tanto, cando se propón un plan de vacinación hai que ter en consideración todos os virus respiratorios e reprodutivos para conseguir unha protección óptima do rabaño e evitar doenzas.

Rumi p ck

Núcleos para piensos de arranque

CAL É O RISCO DE NON VACINAR FRONTE AOS 4 VIRUS? Non ter protexidos os animais fronte a estes 4 virus pode ter un risco sanitario na explotación leiteira, o que producirá perdas económicas moi cuantiosas en caso de brotes da enfermidade ou en casos como IBR e BVD a nivel subclínico. As principais dúbidas ante a implantación dun plan adoitan ser se vacinar ou non fronte a IBR e/ou se vacinar ou non todo o rabaño fronte a virus respiratorios. Cando falamos da decisión de non vacinar fronte a IBR, normalmente o risco é maior ou menor dependendo da situación epidemiolóxica da explotación. - Granxas con animais positivos a IBR: nunca se deberían deixar de vacinar fronte a esta enfermidade, o impacto na reprodución (Graham, 2013) e na produción (Statham, 2015) é moi importante. O virus circula libre polo rabaño sen ningunha barreira que o controle. - Granxas libres de IBR: nesta situación débese valorar a situación epidemiolóxica do espazo. En zonas sen plans de control da enfermidade, o virus circula libremente ao redor da explotación poñendo en risco real de padecer un brote que poidan producir unhas perdas económicas devastadoras. Existen numerosos casos en Galicia onde non ter protexidos os animais supuxo unhas perdas de produción de ata 2 litros vaca día durante 15 días (Souto et al., 2016).

SETNA NUTRICIÓN, S.A.U. c Clavo, nº1 · Pol. Ind. Santa Ana · 28522 Rivas Vaciamadrid (Madrid) t (34) 91 666 85 00 · f (34) 91 666 71 94 setnanutricion@setna.com · w setna.com

A BRAND OF

10.2019 | Vaca Pinta n.º 13 | 87

vp013_especialRecria_vacinacion_galego.indd 87

17/10/19 17:41

ESPECIAL: RECRÍA

Ante tales consecuencias, é conveniente valorar ben a decisión de non protexer o rabaño fronte a este virus. A vacinación fronte a BVD está bastante estendida nas explotacións de vacas de leite, evitando a produción de animais PI e protexendo os animais xestantes de sufrir abortos ou reabsorcións embrionarias. A seguinte dúbida recorrente á hora de implantar un protocolo de vacinación é se se debe vacinar ou non fronte a virus respiratorios en todo o rabaño. Como se comentou anteriormente neste artigo, o BRSV ten unha morbilidade e mortalidade bastante significativas, xa que este circula dentro da explotación nos animais adultos, funcionando como reservorio e mantendo o risco de infectar a recría por contacto directo. Aínda que non é habitual, existe casuística descrita en España de brotes de BRSV en vacas adultas (Pérez García, 2010).

CONCLUSIÓN Vacinando fronte a RS e PI3 todo o rabaño e non só a recría conséguese reducir significativamente a presión vírica na explotación, o que evitará posibles brotes de enfermidade respiratoria e tamén achegar, ás xatas recentemente nadas, anticorpos maternais que os protexen fronte a pneumonías durante os primeiros días de vida. A vacinación cun virus vivo de RS proporciona unha mellor resposta inmunolóxica (humoral e celular) e, por tanto, unha mellor

protección nos animais en comparación con vacinas inactivadas. Hipra propón un protocolo completo fronte aos virus respiratorios e reprodutivos como unha solución eficaz para evitar o seu impacto negativo. Como conclusión, vacinar o rabaño fronte a IBR, BVD, PI3 e BRSV reducirá considerablemente os riscos de sufrir tanto alteracións respiratorias coma reprodutivas.

AS PRINCIPAIS DÚBIDAS ANTE A IMPLANTACIÓN DUN PLAN ADOITAN SER SE VACINAR OU NON FRONTE A IBR E/OU SE VACINAR OU NON TODO O RABAÑO FRONTE A VIRUS RESPIRATORIOS

BIBLIOGRAFÍA

Prevalence of antibodies to IBR and BVD viruses in dairy cows with reproductive disorders. (Biuk-Rudan N1, Cvetníc S, Madic´ J, Rudan D. - NCBI) Bovine herpes virus-1 (BoHV-1) in cattle–a review with emphasis on reproductive impacts and the emergence of infection in Ireland and the United Kingdom. (Graham – NBCI) Brote severo de BoHV-1 en una granja libre de IBR del Noroeste de España. (Souto et al, WBC Dublin) Reduction in daily milk yield associated with sub-clinical Bovine Herpes Virus 1 1infection (Jonathan M. E. Stathama,Laura V. Randalla, Simon C. Archer – Vet record) High mortality rate associated with bovine respiratory syncytial virus (BRSV) infection in Belgian white blue calves previously vaccinated with an inactivated BRSV vaccine. (Schreiber P1, Matheise JP, Dessy F, Heimann M, Letesson JJ, Coppe P, Collard A. – NCBI) Neumonía grave por BRSV en vacuno lechero (Pérez García, C – Albeitar Nº 138)

Vacinar o rabaño fronte a IBR, BVD, PI3 e BRSV reducirá considerablemente os riscos de sufrir tanto alteracións respiratorias coma reprodutivas

88 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_especialRecria_vacinacion_galego.indd 88

17/10/19 17:45

Ig-PRO® Nuevo concepto revolucionario en el tratamiento y prevención de las diarreas neonatales de los terneros con inmunoglobulinas tipo Y extraídas de la yema de huevo de gallinas tratadas Ig-PRO® posee anticuerpos defensivos ante los patógenos más comunes causantes de diarreas, lo que le proporciona una protección sin igual en el mercado. Además de inmunoglobulinas, el producto aporta vitaminas, energía, lecitina, probióticos y electrolitos que ayudan a estabilizar al ternero durante la fase de diarrea. Ig-PRO® C acute: polvos de muy fácil homogenización en leche; en agua, como lactorreemplazante, o en sistemas de alimentación automática. Ig-PRO® C: jeringas para reforzar la inmunidad en los primeros días de vida.

vp013_publi_gea.indd 89

21/10/19 19:34

ESPECIAL: RECRÍA

O peso da auga: enfoque integral da pneumonía en recría Poñemos o foco en ver esta enfermidade desde outra óptica, seguindo tres pasos: analizar as súas causas, revisar os factores de risco e activar os mecanismos de resistencia da nosa recría.

A ENFERMIDADE RESPIRATORIA

Carlos Carbonell, Carolina Tejero, Laura Elvira Servizo Técnico de Ruminantes MSD Animal Health

A pneumonía, ou síndrome respiratoria bovina (SRB), é unha doenza multifactorial, resultado dunha complexa relación entre a xata, o patóxeno e o seu ambiente.

INTRODUCIÓN

upoñamos que collemos un vaso baleiro e o imos enchendo aos poucos, engadindo pequenas cantidades de auga cada 5 segundos. En breve espazo de tempo o vaso estará practicamente cheo, ata que, chegado un punto a

xatas de leite, das que durante moito tempo tan só nos preocupamos polas últimas pingas de auga, focalizando a nosa atención nos patóxenos causantes da lesión, esquecéndonos do resto dos factores. Como consecuencia, non obtivemos en moitos casos o resultado desexado, o que xerou frustración tanto no veterinario coma no produtor. Por este motivo, ao longo deste artigo cuestionámonos unha abordaxe distinta da pneumonía, cun enfoque integral da enfermidade que nos permita manter un nivel baixo de auga dentro do vaso da forma máis constante posible. Para iso, un primeiro paso fundamental é coñecer como se produce a enfermidade respiratoria para, a continuación, revisar como podemos minimizar os factores predispoñentes da pneumonía e incrementar os mecanismos de resistencia da xata.

auga sobordará polas paredes do vaso. Por que desbordou o vaso? Polas últimas pingas de auga ou por todas as que caeron con anterioridade? Esta reflexión pode extrapolarse á enfermidade respiratoria nas

A xata O sistema respiratorio presenta eficientes mecanismos de defensa. Entre eles, o sistema mucociliar da árbore traqueo bronquial xoga un papel fundamental. A través do moco fluído, este sistema está continuamente eliminando par-

90 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_especialRecria_MSD_galego.indd 90

17/10/19 17:54

ESPECIAL: RECRÍA

tículas (patóxenos, partículas de po etc.), que son destruídas ao ser finalmente deglutidas polo animal. Posteriormente, cando algunha partícula logra atravesar a barreira mucociliar e chegar aos alvéolos, son os macrófagos alveolares do sistema inmune, axudados polos anticorpos (IgG e IgM), os principais responsables de destruílas. Se estes mecanismos fracasan, a xata enfermará. Para favorecer que o moco bronquial funcione de forma adecuada, a xata necesita, por unha banda, moita hidratación para evitar que este moco se espese e reduza a súa capacidade de eliminación de partículas estrañas e, pola outra, unha boa ventilación que evite a acción negativa dos gases irritantes sobre esa barreira mucociliar. Ademais, para que o sistema inmune poida funcionar adecuadamente, será necesario unha achega enerxética suficiente a través dunha boa alimentación e minimizar as causas de estrés que reducen enormemente a súa actividade. O ambiente Os ruminantes, como calquera ser vivo, adáptanse a un medio ambiente adverso cun custo biolóxico que repercu-

te negativamente no crecemento e na inmunidade dos animais como consecuencia dun estrés duradeiro. Por iso, traballar no benestar animal e na mellora da calidade do aire que respira a xata é fundamental para a prevención da pneumonía.

TRABALLAR NO BENESTAR ANIMAL E NA MELLORA DA CALIDADE DO AIRE QUE RESPIRA A XATA É FUNDAMENTAL PARA A PREVENCIÓN DA PNEUMONÍA

Os patóxenos “Para que unha xata enferme de pneumonía é necesaria a presenza dun patóxeno; con todo, a súa soa presenza non é suficiente para causar enfermidade”. Unha vez que os mecanismos de defensa se deprimen ou son superados, o que inicialmente adoita suceder é que un ou varios virus respiratorios (como o virus respiratorio sincitial, Parainfluenza 3 ou IBR) se multiplican causando os primeiros signos de enfermidade respiratoria e deprimindo aínda en maior medida o sistema inmune da xata. Esta situación permite que bacterias, que normalmente forman parte da flora ou da microbiota nasal habitual (como Mannheimina haemolytica ou Pasteurella multocida), poidan descender ata o pulmón, causando lesións moito máis graves que complican moito a enfermidade.

EMBRIOVET SL es un equipo veterinario especializado en servicios de transferencia embrionaria en ganado bovino de leche y de carne

Nuestras instalaciones en Betanzos incluyen un avanzado laboratorio de fecundacion in vitro Le ayudamos a desarrollar el programa genético de su explotación: Diseño del programa genómico Creación de índices genéticos personalizados Asesoramiento genético completo. Programa de acoplamientos Programa de Transferencia de embriones: Flushing y transferencia o congelación de embriones Producción de embriones in vitro:: OPU-FIV Programa de rescate genético Comercio de embriones: Nacional Importación/Exportación

www.embriomarket.com

administracion@embriovet.com 981 791 843 649 239 488

• 2 laboratorios móviles con base en Galicia • Servicio en toda la península e islas españolas • Veterinarios especializados en tecnologías reproductivas al más alto nivel En nuestras instalaciones en Betanzos (A Coruña) ofrecemos toda la tecnología embrionaria, abarcando la fecundación in vitro en todas las facetas.

10.2019 | Vaca Pinta n.º 13 | 91

vp013_especialRecria_MSD_galego.indd 91

23/10/19 12:58

ESPECIAL: RECRÍA

SRB: moito máis do que se ve PASO 1. Caracterizar o cadro • % enfermos • % crónicos • Idade inicio proceso SRB é unha doenza pouco visible que afecta á produtividade futura

A CLAVE PARA O CONTROL DA DOENZA NON SE ATOPA EN COMBATER O AXENTE SENÓN EN MAXIMIZAR A RESPOSTA INMUNE DA XATA FRONTE A ESTE

PASO 2. Revisar factores de risco • Encalostrado • Diarrea neonatal • Alimentación • Aloxamento e manexo de grupos PASO 3. Establecer Plan de vacinación •Potenciar inmunidade específica principais virus (VRS, PI-3, IBR…) e bacterias (M. haemolytica…)

Como a maior parte dos virus e das bacterias implicados están presentes en todas as explotacións, a clave para o control da enfermidade non se atopa en combater o axente senón en maximizar a resposta inmune da xata fronte a este. Por este motivo, ante unha explotación con problemas de pneumonía na recría, será recomendable realizar unha abordaxe completa mediante os seguintes pasos: 1. Caracterizar o cadro. 2. Revisar os principais factores de risco implicados. 3. Establecer un plan de vacinación para incrementar a resposta inmune específica. 1. Caracterizar o cadro: “moito máis do que se ve” Nos documentais, os leóns sempre atacan primeiro a cebra que está coxa. De aí que os ruminantes, que son tamén animais herbívoros do mesmo xeito que as cebras, presenten un comportamento natural

de protección fronte aos potenciais predadores tentando non manifestar signos de dor ou febleza. No caso das pneumonías na recría, este comportamento ocasiona que o problema sexa frecuentemente maior do que se ve. Por unha banda, pola dificultade de identificar os animais enfermos. Como exemplo, na Gráfica 1, vemos como non será fácil para o gandeiro detectar as xatas enfermas con base na actitude, xa que só o 23 % das xatas enfermas con signos respiratorios presentan depresión e decaemento. Pola outra, atopámonos con que por cada caso clínico identificado na granxa (xatas con orellas caídas, febre, tose ou mocos), adoita haber ao redor de dous casos subclínicos non identificados (xatas con lesións pulmonares diagnosticadas mediante ecografía pulmonar que non son identificadas como enfermas con base nos síntomas), o que complica aínda máis o diagnóstico. Por esta razón, o primeiro paso dun técnico e o seu gandeiro é coñecer o al-

Gráfica 1. Porcentaxe de xatas lactantes que presentan decaemento e depresión ou unha actitude normal en caso de pneumonía clínica ou subclínica, ou xatas sen pneumonía (Cramer e Olivett, 2019) Actitude da xata 100 % 80 % 60 % 40 %

95 %

94 % 77 %

20 % 0%

23 % Pneumonía clínica

Pneumonía subclínica Normal

Depresión

5% Non pneumonía

cance real do problema na explotación identificando: • A porcentaxe de animais enfermos • A porcentaxe de enfermos crónicos • A partir de que idade se inicia a doenzas das xatas. Este último punto é moi importante de cara á toma de medidas correctoras. Nas explotacións de leite tradicionalmente asociouse a pneumonía á desteta, pero, como se observa na Gráfica 2, o inicio das lesións é en moitos casos bastante anterior. Respecto da repercusión da doenza respiratoria, nas xatas lactantes hai suficiente evidencia científica que demostra que tamén é moito maior do que se ve. En xeral, o gandeiro preocúpase polas baixas sufridas, os gastos en veterinario e en tratamentos. Non obstante, cando unha xata enferma de pneumonía,

92 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_especialRecria_MSD_galego.indd 92

17/10/19 17:54

Siempre Siempre Siempre un un un paso paso delante delante en la No Nodeje deje aa los más más No deje alos los másen Siempre Siempre Siempre delante delante enla la alimentación alimentación alimentación de de los terneros terneros pequeños pequeños bajo bajo la la lluvia.. lluvia.. alimentación alimentación alimentación los terneros pequeños bajo la lluvia..

Aún Aún Aún más más más Aún Aún Aún más más más volumen volumen volumen volumen volumen volumen

Apta Apta Apta para para para Apta Apta Apta para para para terreno terreno terreno terreno terreno terreno

Móvil Móvil para para limpieza limpieza y y Radiocontrol Ventilación Ventilación Pasteurizador Pasteurizador Pasteurizador Radiocontrol Radiocontrol Pasteurizador Pasteurizador Pasteurizador Radiocontrol Radiocontrol cambio cambio de de ubicación ubicación Radiocontrol natural natural remotor remotor remotor remotor remotor remotor

Limpieza Limpieza Limpieza Limpieza automática automática automática automática automática automática

¿Oscuridad? ¿Oscuridad? ¿Oscuridad?–– ¿Oscuridad? ¿Oscuridad? ¿Oscuridad?–– ningún ningún ningúnproblema problema problema ningún ningún ningúnproblema problema problema

Manejo Manejo Manejo Manejo intuitivo intuitivo intuitivo intuitivo

Crianza Crianza concon pocos pocos Protección Protección contra contra Más Más espacio espacio queque Bastidor Bastidor Bastidor seguro seguro seguro Dosifi Dosifi Dosificación cación cación Bastidor Bastidor Bastidor seguro seguro seguro Dosifi Dosifi Dosificación cación cación gérmenes gérmenes intemperie intemperie el requerido el requerido de de de44ruedas ruedas sencilla sencilla sencilla de de de44ruedas ruedas sencilla sencilla sencilla

DeDe 1 a114 a 14 terneros terneros Bajos Bajos gastos gastos de de Limpieza Limpieza simple simple construcción construcción

Ampliable Ampliable

lll ú ee llú dd ilg lerrrirlgd eo o e e t t d d d n n r r e e o o o o t t v v t t n n n n n i i e e e iln ivllnll ivinnvvee idiade D D ¡D !!!d! eD de ee ee e a ¡D¡eD D ¡¡¡¡l¡D cee ccch h a a c p p !! a a e e l l c c h h e e n n c d d ax a e e rxx l l i i gttrta ga e e www.holm-laue.com www.holm-laue.com www.holm-laue.com dede www.holm-laue.com d d i i x

www.holm-laue.com www.holm-laue.com www.holm-laue.com

tttaaa

MóvilMoorweg para limpieza yWesterrönfeld, Ventilación Crianza con Protección contra Más espacio que Moorweg Moorweg Moorweg 66 • 24784 24784 6 • 24784 • 24784 Westerrönfeld, Westerrönfeld, Westerrönfeld, Alemania Alemania Alemania Alemania • Teléfono: •- •Teléfono: •Teléfono: Teléfono: +351 +351 +351 - 919 -Frior -pocos 919 919 919 028028 028 028 774774 774 • Correo ••Correo Correo Correo electrónico: electrónico: electrónico: info@holm-laue.de info@holm-laue.de info@holm-laue.de Delegado: Miguel Sá (00351919028774) Distribuido por: (981774500) /electrónico: Cosmolabor (00351964139487) Moorweg Moorweg Moorweg 66 • 24784 6 • 24784 • 24784 Westerrönfeld, Westerrönfeld, Westerrönfeld, Alemania Alemania Alemania•- •Teléfono: •Teléfono: Teléfono:+351 +351 -919 919 919028 028 028774 774••Correo Correo Correo electrónico: electrónico: electrónico: info@holm-laue.de info@holm-laue.de info@holm-laue.de Delegado: Miguel Sá (00351919028774) Distribuido por:-Frior (981774500) / Cosmolabor (00351964139487) cambio de ubicación natural gérmenes intemperie el requerido

vp013_pub_holmLaue_galego.indd 93

Mó ca

21/10/19 18:53

ESPECIAL: RECRÍA

AS XATAS QUE TIVERON LESIÓNS Gráfica 2. Distribución por semanas de vida da porcentaxe de xatas con lesións pulmonares (> 3 cm de consolidación) mediante ecografía pulmonar en 39 explotacións PULMONARES DE MÁIS DE 3 CM NAS SÚAS PRIMEIRAS 8 SEMANAS leiteiras de Quebec (Buczinski e col., 2018) DE VIDA PRODUCIRON DE MEDIA Proporción de xatas con lesións pulmonares 525 KG MENOS DE LEITE NA (> 3 cm de consolidación) PRIMEIRA LACTACIÓN 30 %

21 %

20 % 10 %

24 %

23 %

16 %

13 %

21 %

0% 1

4 5 Semanas de vida

2. Revisar os principais factores de risco implicados

sufrirá efectos a longo prazo que son difíciles de asociar á enfermidade de forma intuitiva. E é que as xatas que enfermaron de pneumonía durante as primeiras semanas de vida sofren un atraso no crecemento, teñen máis posibilidades de ser eliminadas durante a recría e tamén durante a súa primeira lactación e, o que é aínda máis importante, producirán menos leite na súa primeira lactación. Como exemplo, nun traballo realizado en 2018, as xatas que tiveron lesións pulmonares de máis de 3 cm nas súas primeiras 8 semanas de vida produciron de media 525 kg menos de leite na primeira lactación que as xatas sas (Dunn e col., 2018); de aí que todo investimento destinado a reducir os factores de risco e a maximizar a inmunidade da xata terá un importante retorno no futuro.

Calostro O sistema inmune adquirido do xato recentemente nado é inmaturo, xa que, polo tipo de placenta das vacas, non é posible a transferencia materna de anticorpos durante a xestación. Por este motivo, o manexo do encalostrado é clave para a transmisión destes anticorpos e, por tanto, para a saúde do xato. Así pois, un fallo de transferencia calostral diminúe os mecanismos de defensa fronte á enfermidade respiratoria e incrementa o risco de enfermar e ser baixa no rabaño. Hai catro aspectos clave neste proceso que case todos os gandeiros coñecen, pero ao que non sempre lle dan a importancia necesaria. Son os catro “C” do calostro: • Cando: administrar antes das 4 horas desde o parto. • Cantidade: polo menos 3 litros ou o 10 % peso da xata. • Calidade: superior a 50 g/L lgG. • Contaminación: inferior a 100.000 ufc/ml de reconto de mesófilos totais e 10.000 ufc/ ml de reconto de coliformes (McGuirk e Collins, 2004). Este punto é un dos máis problemáticos nas explotacións. Diarrea neonatal A diarrea neonatal é a patoloxía máis frecuente durante as dúas primeiras semanas de vida das xatas, período en que a prevalencia de problemas respiratorios é aínda baixa (ver Gráfica 2). Non existe unha correlación directa entre esta patoloxía e a pneumonía. Non obstante, as consecuencias derivadas da diarrea neonatal poden favorecer a enfermidade respiratoria debido a:

> 8

• A diminución da achega de leite ou lactorreemprazante (LR): reduce a inxestión de auga e de graxa láctea, que é a principal achega enerxética nas primeiras semanas de vida. • A deshidratación pola perda de líquidos asociada á diarrea: espesa moito o moco respiratorio, o que innactiva o sistema mucociliar. • O incremento da humidade na cama da xata. Con base nesta hipótese, realizamos un pequeno experimento nunha explotación da Coruña durante o ano 2016 no que se vacinou un grupo de vacas secas fronte a rotavirus, coronavirus e E. coli para previr a diarrea neonatal e deixouse outro grupo sen vacinar para facer de control. Posteriormente, vacináronse todas as xatas fronte a pneumonía ás dúas semanas de vida (VRS, PI3 e Mannheimia haemoletica). Cada dúas semanas avaliábase o seu estado de saúde e realizábase un recoñecemento ecográfico do pulmón para diagnosticar as pneumonías, tanto clínicas coma subclínicas. Os resultados mostraron que as xatas de nais vacinadas fronte a diarrea presentaban moito menos risco de enfermar tanto de diarrea coma de SRB. Por esta razón, por orde cronolóxica, nas explotacións onde as xatas padezan as dúas patoloxías, é probable que iniciando o control da diarrea neonatal favorezamos parcialmente o control da pneumonía posterior, obtendo mellores resultados ao vacinar de pneumonía. Alimentación Tradicionalmente, as xatas foron alimentadas con só 4 litros de leite diarios, repartidos en dúas tomas, co obxectivo de incentivar o consumo de penso iniciador e realizar unha desteta precoz para abaratar o custo desta fase.

94 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_especialRecria_MSD_galego.indd 94

21/10/19 12:26

vp013_publicidade_vizuete.indd 95

20/10/19 17:21

ESPECIAL: RECRÍA

Con todo, a tendencia actual cambiou o enfoque, ao darnos de conta de que a dixestibilidade dos nutrientes sólidos é baixa nas primeiras semanas de vida, e con estes programas lácteos tradicionais as xatas son subalimentadas ocasionando: • Unha subministración nutricional e enerxética insuficiente para cubrir as necesidades da xata, tanto para un adecuado crecemento como para unha boa resposta inmune. • Un incremento do consumo de penso, para compensar o déficit nutricional, sen o desenvolvemento ruminal suficiente para poder dixerir o amidón do concentrado, o que causa acidose na xata. A consecuencia é una diminución dos mecanismos de protección fronte á pneumonía, incrementando o risco de enfermar. Por esa razón, para cubrir as necesidades nutricionais da xata co leite ou LR, contamos con dúas posibles estratexias: 1. Incrementar a concentración de sólidos: recomendable entre 12-15 %. 2. Incrementar o volume ofrecido: como mínimo 6 litros/día, repartidos en dúas ou tres tomas, ou mesmo máis, no caso de contar con amamantadoras. Unha vez que pasan as primeiras semanas, a xata comeza a incrementar o seu consumo de sólidos paulatinamente. Asociado ao consumo de auga e penso, comeza o desenvolvemento ruminal da xata incrementándose a dixestibilidade dos alimentos sólidos. Posteriormente, durante o período de desteta, fase pola que toda xata ten que pasar, vólvese a incrementar o risco de enfermar de pneumonía. Na medida en que facilitemos a transición dunha dieta líquida a outra exclusivamente sólida, o estrés será menor e o risco de acidose por un desenvolvemento ruminal incompleto reducirase. Para iso é vital cumprir os seguintes puntos: • Desteta gradual reducindo a cantidade de leite, durante un período mínimo de 7 días en programas lácteos intermedios (6 litros/ día), e de dúas semanas nos programas máis intensivos ou con aleitadoras. • Dobrar o seu peso ao nacemento no momento da desteta (uns 80 kg en frisonas). • Consumo mínimo de 1,5 kg/día de concentrado durante tres días consecutivos para destetar por completo.

TODO INVESTIMENTO DESTINADO A REDUCIR OS FACTORES DE RISCO E A MAXIMIZAR A INMUNIDADE DA XATA TERÁ UN IMPORTANTE RETORNO A FUTURO

Durante o período de desteta hai maior risco de acidose, asociado á transición dunha dieta líquida a unha sólida, que provoca unha diarrea escura espumosa e, en moitas ocasións, con restos do concentrado sen dixerir

Ademais, será clave maximizar a limpeza e o acceso aos bebedeiros e comedeiros para favorecer o consumo. Ao iniciar a desteta, prodúcese unha diminución do consumo total de auga pola redución da achega do leite ou LR que non se compensa coa auga de bebida ata que a xata é destetada completamente. Aloxamento e manexo de grupos Se sostemos coa man un vaso de auga durante só un minuto non nos custará ningún esforzo. Non obtante, e se sostemos ese mesmo vaso durante unha hora? E durante todo o día? Probablemente nos acabará doendo o brazo. Esta reflexión resalta que o peso da auga non é o máis importante senón o tempo que hai que soportalo. Así funciona o estrés crónico asociado aos problemas relacionados co aloxamento ou coa falta de espazo. Pode parecer que non son moi importantes, xa que os animais a primeira vista caben perfectamente, pero as súas consecuencias son calamitosas. Hai que ter en conta que o estrés é o principal factor que desencadea a enfermidade respiratoria nos bovinos. Con base nestes criterios, hai unha premisa fundamental: para poder realizar unha boa recría é indispensable dispor de suficiente espazo para aloxar as xatas. Por esta razón, é importante estimar o espazo e as instalacións que serán necesarias na época de máis partos da gandería. Por outro lado, debido a que os ruminantes son animais sociais ou “de rabaño”, nos últimos anos hai unha tendencia crecente a recomendar o agrupamento das xatas desde idades temperás (casetas pareadas ou pe-

quenos grupos) ou en aleitadoras. O obxectivo é mellorar tanto o benestar gandeiro ao diminuír a carga de traballo, coma o benestar animal, xa que se favorece a inxestión de concentrado e unha maior facilidade de adaptación aos cambios. Non obstante, o risco de enfermar de pneumonía increméntase ao recriar en grupo ao facilitar o contacto entre as xatas debido ao “efecto gardería”, tal e como se observa na Gráfica 3. Ademais, co agrupamento as xatas teñen que adaptarse a un novo escenario (nova casa, compañeiras, comida, acceso á bebida etc.). Por este motivo, para facilitar a transición e minimizar os riscos, a primeira vez que agrupamos as xatas recoméndase cumprir certos criterios:

96 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_especialRecria_MSD_galego.indd 96

23/10/19 10:22

anuncio ucoga cocodrilo.pdf

17/6/19

18:43

CMY

vp013_publicidade_ucoga.indd 97

20/10/19 17:23

ESPECIAL: RECRÍA

O ESTRÉS É O PRINCIPAL FACTOR DESENCADEANTE DA ENFERMIDADE RESPIRATORIA NOS BOVINOS

• Idade: agrupar animais con máis de dúas semanas de vida, cando o risco de sufrir diarrea neonatal diminúe. • Grupo estático e homoxéneo: o mesmo lote sen fluxo de entradas/ saídas e con pequenas diferenzas de idade (o ideal é que sexa menor a 2 semanas). • Tamaño de grupo: nas explotacións da cornixa, para cumprir, ademais, co punto anterior o ideal sería entre 4 e 6 xatas por grupo (ver Gráfica 3). • Espazo dispoñible: deben dispor de polo menos 3,3 m2 efectivos/xata e un fácil acceso á auga e a comida. Por m2 efectivo entendemos a cama real dispoñible para o seu uso (m2 teitados), xa que os que están sen teitar non poderán usarse como cama na cornixa. • Ventilación: a instalación debe estar ben ventilada, cunha boa renovación de aire a nivel da xata, pero libre de correntes (velocidade de aire non superior a 0,3 m/s), para minimizar o risco de pneumonía. A calidade do aire que respira a xata é outro apartado fundamental na prevención da doenza, de aí que, en caso de aloxar as crías en naves pechadas, se non se pode conseguir unha boa ventilación natural, se pode complementar con sistemas de ventilación forzada, como os tubos de presión positiva. Hoxe en día, a pesar de que por cada un dos criterios que se incumpra se incrementa o risco nas xatas de enfermar ou ser baixa por pneumonía, aínda unha porcentaxe importante das explotacións da cornisa contan con marxe de mellora (ver Gráfica 4). Ademais, as xatas de leite son moi susceptibles ao frío, especialmente du-

rante as primeiras dúas a tres semanas de vida, sensación que se incrementa coa humidade e coas correntes directas de aire. A mellor maneira de previr esta situación é proporcionarlle á xata unha cama abundante de palla longa e seca que lle permita cubrir as extremidades, superficie por onde perden máis calor.

Outra boa opción é utilizar mantas para xatas nas primeiras idades. 3. Establecer un plan de vacinación para incrementar a resposta inmune específica Os patóxenos implicados na pneumonía da recría atópanse presentes na maioría das explotacións. Por iso, mediante as medidas de manexo adecuadas e un bo programa vacunal, trataremos de reducir o risco de diseminación das enfermidades dentro do rabaño, minimizando a carga de patóxenos e, sobre todo, maximizando a resistencia dos animais á infección. Así mesmo, hai que ter en conta que o incremento de tamaño dos rabaños nos últimos anos aumentou por si só o risco de que os patóxenos se perpetúen nas granxas, ao haber maior número de animais susceptibles de seren

Gráfica 3. Porcentaxe de pneumonías en xatas lactantes en función do seu sistema de aloxamento en 100 explotacións de California (Karle e col., 2019) Porcentaxe de pneumonía en xatas lactantes 18,0 % 16,0 % 14,0 % 12,0 % 10,0 %

16,4 %

8,0 %

15,5 %

6,0 % 4,0 % 2,0 %

9,4 % 6,8 %

0,0 % Individual

2 - 7 xatas

8 - 14 xatas

>14 xatas

Gráfica 4. Porcentaxe de instalacións que non cumpren os puntos máis importantes no aloxamento da recría en 32 explotacións da cornixa (Carbonell e Elvira; Anembe, 2017) 90 % 80 % 70 % 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 %

84 %

52 %

Diferenza de idade> 2 sem

< 2m2 / xata

38 %

0% > 10 animais / grupo

98 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_especialRecria_MSD_galego.indd 98

17/10/19 17:57

Seguro Segurode de

ganado ganado vacuno vacuno

de dereproducción reproducción yyproducción producción Incluye Incluyesaneamiento saneamiento ganadero. ganadero. Asegure Asegurelalacalidad calidad de desu suleche leche(células (células somáticas, somáticas,aflatoxinas…) aflatoxinas…)

Más Másque queun unseguro seguro • • MAPFRE ESPAÑA CÍA. DE SEGUROS Y REASEGUROS • • AGROPELAYO SOCIEDAD DE SEGUROS S.A. • • CAJA DE SEGUROS PARA SUSCRIBIR SU SEGURO DIRÍJASE A: REUNIDOS (CASER)• • SEGUROS GENERALES RURAL• • ALLIANZ, COMPAÑÍA DE SEGUROS• • PLUS ULTRA SEGUROS• • HELVETIA CÍA. SUIZA S.A. DE SEGUROS • • MUTUALIDAD ARROCERA DE SEGUROS • • CASER MEDITERRÁNEO SEGUROS GENERALES • • CAJAMAR SEGUROS GENERALES S.A. • • GENERALI DE ESPAÑA, S.A. • • FIATC, MUTUA DE SEGUROS Y REASEGUROS • • BBVASEGUROS, S.A. DE SEGUROS • • AXA SEGUROS GENERALES • • SEGUROS CATALANA OCCIDENTE SEGUROS • • REALE SEGUROS GENERALES • • MGS SEGUROS Y REASEGUROS S.A. • • SANTALUCÍA S.A. CÍA. DE SEGUROS • • MUSSAP, MUTUA DE SEGUROS • • AGROMUTUA• • PELAYO, MUTUA DE SEGUROS A PRIMA FIJA MAVDA, SDAD. MUTUA DE SEG.

vp013_publi_agroseguro.indd 99

20/10/19 17:26

ESPECIAL: RECRÍA

AO VACINAR REDUCIREMOS NON SÓ O NÚMERO DE ANIMAIS ENFERMOS SENÓN OS ANIMAIS CON INFECCIÓN SUBCLÍNICA E OS EFECTOS A LONGO PRAZO DA ENFERMIDADE

Animais enfermos

Infección subclínica Infección subclínica

Sen pauta vacinal

contaxiados, e maior probabilidade de contar con animais crónicos diseminadores dos distintos patóxenos. Por esta razón, mellorar as medidas de manexo e aplicar un adecuado plan de vacinación de forma conxunta dará lugar a un resultado moito mellor que establecer unha ou outra medida de forma illada. Ademais, traballar en prevención ten un efecto positivo no bo uso de antibióticos. A causa do grave problema das resistencias dos microorganismos aos antibióticos, no ano 2019 púxose en marcha en España un plan voluntario de redución e bo uso dos antibióticos nas granxas de vacún leiteiro dentro do Plan Nacional de Resistencias aos Antibióticos (PRAN). Un dos obxectivos específicos do plan é definir e implantar pautas de manexo e prevención de vacinación con base científica, de cara a realizar un uso máis racional dos antibióticos e evitar a proliferación da resistencia a estes. No caso da pneumonía, atopámonos claramente ante unha das principais causas de uso de antibióticos durante a recría nas granxas leiteiras, polo que establecer plans de prevención serviranos, ademais, indirectamente para reducir o uso de antibióticos en granxa. Que lle pedimos a un programa de vacinación para as xatas fronte á pneumonía? • Que inclúa os principais virus e bacterias que complican o cadro respiratorio. • Que os animais dispoñan de enerxía suficiente para poder montar unha boa resposta inmune de vacina. Para iso debemos evitar vacinar animais xa enfermos ou desnutridos. • Que a pauta de vacina se aplique antes da aparición da enfermidade dado o seu carácter preventivo. Á hora de valorar os resultados do plan de vacinación, debemos conside-

Con pauta vacinal

rar que tanto o problema coma a súa repercusión é moito maior do que se ve. E é que ao vacinar reduciremos non só o número de animais enfermos, senón tamén os animais con infección subclínica e os efectos a longo prazo da enfermidade.

CONCLUSIÓNS Unha vez que coñecemos un pouco máis a enfermidade e os seus factores de risco, vénnos á cabeza esta última frase: “Algunhas persoas afogan nun vaso de auga, mentres que outras beben a auga e venden o vaso”. Á súa saúde.

BIBLIOGRAFÍA REVISADA

Adams, E.A. y Buczinski, S. (2016) Short communication: Ultrasonographic asessment of lung consolidation postweaning and survivalto the first lactation in dairy heifers. J Dairy Sci 99:1465–1470. Bach, A. (2011) Associations between several aspects of heifer development and dairy cow survivability to second lactation. J Dairy Sci94:1052–1057. Bach, A. y Ahedo, J. (2008) Record keeping and economics of dairy heifers. Vet Clin North Am: Food Anim Pract 24:117–138. Broo, D.M. y Johnson, K.G.(1993Stress and Animal Welfare. Publicado por Springer/ Kluwer Scientific & Business Media 211 pp. Buczinski, S., Borris, M.E y Dubuc, J (2018) Herd-level prevalence of the ultrasonographic lung lesions associated with bovine respiratory disease and related environmental risk factors. J. Dairy Sci 101:1–10. Carbonell, C., Pilar, C., Ibáñez, A. y Elvira, L. (2018)Descripción de los principales puntos de mejora identificados en el manejo de las terneras durante las primeras edades. Comunicación libre Anembe 2018. Carbonell, C., Pilar, C., Laria, R., Ibañez, A., Elvira, L. (2018) Monitorización de la salud y crecimiento de las terneras para evaluar un programa vacunal frente a diarrea neonatal y SRB. Comunicación libre (Poster) Anembe 2018. Cramer, M.C. y Ollivett, T.L. (2019) Growth of preweaned, group-housed dairy calve sdiagnosed with respiratory disease using clinical respiratory scoringand thoracic ultrasound—A cohort study. J Dairy Sci 102:4322–4331. Cramer, M.C, Proudfoot, K.L. y Ollivett, T.L.

(2019) Short communication: Behavioral attitude scores associated with bovine respiratory disease identified using calflung ultrasound and clinical respiratory scoring. J Dairy Sci 102:6540–6544. Dunn, T.R, Ollivett, T.L, Renaud, D.L, Leslie, K.E, LeBlanc, S.J., Duffield, T.F y Kelton D.F. (2018) The effect of lung consolidation, as determined by ultrasonography, on first-lactation milk production in Holstein dairy calves. J Dairy Sci 101:5404–5410. Furman-Fratcza, K., Rzasa, A. y Stefaniak, T. (2011) The influence of colostral immunoglobulin concentration in heifer calves serum on their health and growth. JDairy Sci94: 5536-5543. Gooden, S. (2008). Colostrum management for dairy calves. Vet Clinics of North Am:Food animal practice 24: 19-39. Jorgensen, M.W., Adams-Progar, A., de Passille, A.M., Rushen, J., Godden, S.M., Chester-Jones, H. y Endres, M.I.(2017) Factors associated with dairy calf health in automated feeding systems in the upper Midwest United States. J Dairy Sci 100:5675–5686. Lago, A., McGuirk, S.M., Bennett, T.B., Cook, N.B. y Nordlund, K.V. (2006) Calf respiratory disease and pen microenvironments in naturally ventilated calf barns in winter. J Dairy Sci89: 4014-4025. Maynou, G., L. Migura-Garcia, H. ChesterJones, D. Ziegler, A. Bach y Terré, M. (2017) Effects of feeding pasteurized waste milk to dairy calves on phenotypes and genotypes of antimicrobial resistance in fecal Escherichia coli isolates before and after weaning. J Dairy Sci 1–13. Mayagoitia, A.L (2019). Cincuenta años de investigación y frustración en neumonías bovinas. Conferencia Anembe 2019 McGuirk, S.M.(2008) Disease management of dairy calves and heifers. VetClinics of North Am: Food Animal Practice 24: 139-153. McGuirk, S.M., Collins, M. (2004) Managing the production, storage, and delivery of colostrum. Vet Clin North Am: Food Anim Pract20(3):593-603. Lima S.F., Teixeira, A.G.V., Higgins, C.H., Lima F.S. y Bicalho R.C. (2016) The upper respiratory tractmicrobiome and its potential rolein bovine respiratory disease andotitis media. Scientific Reports6:29050. Karle, B.M., Maier, G.U., Love, W.J., Dubrovsky, S.A., Williams, D.R, Anderson, R.J., Van Eenennaam, A.L., Lehenbauer, T.W. y Aly S.S.(2019) Regional management practices and prevalence of bovine respiratory disease in California’s preweaned dairy calves. J Dairy Sci102(8):7583-7596.

100 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_especialRecria_MSD_galego.indd 100

23/10/19 10:50

XVII XORNADAS TÉCNICAS DE VACÚN DE LEITE

XOVES 14 DE NOVEMBRO 10:00 h

Entrega da documentación

10:15 h

Inauguración José Tomé Roca Presidente da Deputación Provincial de Lugo Lara Méndez López Alcaldesa de Lugo Germán Santamarina Pernas Decano da Facultade de Veterinaria de Lugo Noelia García Santoalla Presidenta de Seragro SCG

11:00 h

14 e 15

de novembro de 2019 Facultade de Veterinaria de Lugo

14:00 h Xantar, por xentileza de Seragro 15:45 h

16:30 h

Detección de inhibidores no leite María Luisa Barreal López Directora técnica do Ligal

Pausa do café, por xentileza de Xesga Leite en ecolóxico, produción responsable e sostible Guillermo Martínez Ruíz Veterinario xerente de Casa Grande de Xanceda

Eliminación e descarte de vacas na explotación leiteira Ramón Armengol Gelonch Profesor da UAB e asesor veterinario de vacún de leite en LleidaVet Patrocina: Ceva

17:15 h

12:20 h

Calidade e manexo de lactorreemprazantes Peter Van’t Veld Veterinario responsable técnico en Denkavit (Holanda) Patrocina: Zoetis

Patrocina: Boehringer

12:00 h

Acadando a excelencia na produción de leite (parte 1) Gordon Jones Asesor veterinario de vacún de leite. Socio de Central Sands Dairy (Wisconsin, EE. UU.) Patrocina: Progando

Calidade do leite nos procesos industriais Jaime Magdalena Vera Enxeñeiro agrónomo. Especialista en industria agroalimentaria e produtos lácteos Patrocina: Calier

11:30 h

13:00 h

Acadando a excelencia na produción de leite (parte 2) Gordon Jones Asesor veterinario de vacún de leite. Socio de Central Sands Dairy (Wisconsin, EE. UU.) Patrocina: Elanco

18:00 h

Encontro gandeiro

Patrocina: Wisium

VENRES 15 DE NOVEMBRO 11:00 h

Control de insectos, roedores e aves en vacún leiteiro David García Torres Veterinario de vacún de leite en Assessoria Boví Lleter Patrocina: MSD

11:30 h

16:00 h

Camas e saúde podal José María García Nieto Servizo de Podoloxía de Seragro SCG Patrocina: Bayer

16:30 h

Secado selectivo? Almudena Tato Mosquera Servizo de Calidade do Leite de Seragro SCG

Efecto do uso de area nas camas na fertilidade física no solo Adolfo López Fabal Doutor enxeñeiro agrónomo. Profesor e investigador da USC Patrocina: Synenta-Camponovo

Patrocina: Hipra

17:00 h 12:00 h 12:30 h

40.000 kg de leite por vaca Rebeca Cembranos Bruzón Enxeñeira técnica agrícola. Asesora en nutrición de granxas na Saxonia (Alemaña) Patrocina: Adial

13:15 h

Aplicando biotecnoloxía para a produción sostible de proteína animal nun mundo con billóns de habitantes Juan Moreno CEO de Sexing Technologies Patrocina: Distrigen-ST Genetics

14:00 h Xantar, por xentileza de Seragro 15:45 h

Manexo de camas de compost e xurro reciclado na vaca de leite. Impacto na saúde do ubre Oriol Franquesa Oller Veterinario especialista en calidade do leite en Q-Llet Patrocina: Laboratorios Ovejero

17:30 h

Aldapa SCL. Fracción sólida de xurro en cubículos: medos e realidades Pedro Ezcurra Osácar Gandeiro socio de Aldapa SCL (Navarra) Patrocina: Karizoo

18:00 h

Alerxia nunha granxa de produción de leite: do produtor ao consumidor Beatriz Veleiro Pérez Facultativa especialista do Servizo de Alerxia do CHUAC Patrocina: Fatro-Sergave

Alternativas para o descanso das vacas e os seus custos en Galicia Gonzalo Gómez Grobas Servizo de Xestión Técnico-Económica de Seragro SCG

Clausura e brinde do leite

Patrocina: Corteva-Pioneer

vp013_publicidade_seragro.indd 101

18/10/19 13:33

AAFF_Publireportaje_Animalvit_Recria Vacuno Leche.pdf

16/10/19

9:50

CMY

vp013_publi_PabloCarro.indd 102

21/10/19 19:45

vp013_publi_PabloCarro.indd 103

21/10/19 19:45

ESPECIAL: RECRÍA

Os animais que saen ao pasto teñen un maior risco de infectarse con este parasito

Paranfistomose bovina en Galicia: situación actual e perspectivas de futuro Co obxectivo de afondar nesta doenza, resolvemos algunhas cuestións sobre os paranfistómidos, os parasitos que a provocan, cuxa prevalencia está a aumentar nos ruminantes domésticos, en concreto no gando vacún, especialmente no noroeste de España. D. García-Dios, P. Díaz, S. Remesar, A. Prieto, J.M. Díaz-Cao, G. López, C. López-Novo, R. Panadero, G. Fernández, P. Morrondo, P. Díez-Baños, C.M. López Investigación en Sanidade Animal de Galicia (Grupo INVESAGA), Dpto. de Patoloxía Animal, Facultade de Veterinaria de Lugo, USC

s paranfistómidos son parasitos do aparello dixestivo de diferentes ruminantes domésticos e silvestres e, dentro do grupo, inclúense, entre outros, Paramphistomum, Calicophoron e Cotylophoron, aínda que a especie máis frecuente en Europa é Calicophoron daubneyi. Aínda que en zonas tropicais e subtropicais son parasitos con notable importancia clínica e econó-

mica, en Europa a súa presenza e patoxenicidade considerouse escasa durante moito tempo, ao contrario do que sucede con outros trematodos como Fasciola hepatica. Con todo, nos últimos anos vénse observando un apreciable incremento das porcentaxes de infección por paranfistómidos en ruminantes domésticos en varios países europeos, e moi especialmente en gando vacún,

onde se denunciaron os primeiros casos clínicos con resultados fatais. En Galicia tamén se confirmou esta tendencia de maior presenza destes parasitos, pero a cuestión é: que sabemos realmente deles? CAL É O SEU MODO DE TRANSMISIÓN? No continente europeo, a fase externa do desenvolvemento dos paranfistómidos é similar á de fasciola, pois ambos os parasitos comparten hospedeiro intermediario, o caracol Galba truncatula, que se localiza en zonas húmidas, como pastos que se encharcan con facilidade ou co rega-

104 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp012_especialRecria_parasitos_galego.indd 104

17/10/19 18:02

ESPECIAL: RECRÍA

EN GALICIA TAMÉN SE CONFIRMOU ESTA TENDENCIA DE MAIOR PRESENZA DESTES PARASITOS, PERO A CUESTIÓN E: QUE SABEMOS REALMENTE DELES?

Metionina bypass dío, marxes de cursos de auga ou zonas pantanosas. Así pois, os paranfistómidos poden proliferar con facilidade en sitios onde haxa tamén fasciola, que se considera endémica en amplas zonas do noroeste de España. Os animais infectados eliminan numerosos ovos coas feces e contaminan o medio. Nestes ovos desenvólvese unha larva ciliada chamada miracidio que, unha vez fóra do ovo, necesita o caracol G. truncatula para continuar o seu ciclo. Nos tecidos do caracol, o parasito evoluciona alcanzando a fase de cercaria que, tras abandonalo, se enquista na vexetación en forma de metacercarias, que son infectantes e moi resistentes. É necesario resaltar o papel dos caracois no medio, pois neles un só miracidio pode dar finalmente a centos de cercarias. Así, a presenza de numerosos caracois pode favorecer elevadas contaminacións do pasto con metacercarias, incrementando o risco da infección. Cando os bovinos inxiren as metacercarias, estas liberan as formas xuvenís que alcanzan o duodeno, onde se alimentan da mucosa intestinal durante unhas 6 semanas. Posteriormente, estas formas xuvenís migran ao rume e ao retículo, localizándose preferentemente no atrio ruminal (figura 1), onde alcanzan a súa fase adulta e comezan a eliminar ovos que sairán ao exterior coas feces. Figura 1. As fases adultas dos paranfistómidos localízanse no rume e no retículo, onde poden atoparse infeccións de varios miles de exemplares

C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S

Metionina protegida para una mejor biodisponibilidad

T. +34 91 501 40 41| info@norel.net www.norel.net

10.2019 | Vaca Pinta n.º 13 | 105

vp012_especialRecria_parasitos_galego.indd 105

17/10/19 18:02

ESPECIAL: RECRÍA

QUE DANOS PRODUCE NO GANDO VACÚN? As fases xuvenís dos paranfistómidos causan os danos máis importantes, pois afectan á mucosa do duodeno da que se alimentan, causando inflamación e mesmo erosións ou úlceras. Estas lesións poden traducirse en signos clínicos inespecíficos que adoitan ser máis marcados en animais novos ou nos que saen por primeira vez ao pasto e non tiveron contacto previo co parasito, especialmente se acceden a zonas moi contaminadas e inxiren moitas metacercarias. Entre os signos clínicos máis frecuentes destacan debilidade, anorexia, diarrea, perda de peso, edemas en zonas baixas, deshidratación etc. Nos casos en que o animal inxire unha cantidade masiva de metacercarias, o elevado número de formas xuvenís no duodeno pode alterar gravemente a mucosa deste tramo intestinal, orixinando hemorraxias e anemia que poden ser fatais. Aínda que as formas adultas son mellor toleradas, as infeccións moi intensas poden derivar nunha inflamación crónica da mucosa do rume e do retículo con engrosamento e deformación das papilas ruminais, especialmente no punto no que se fixa o parasito, o que chega a afectar a dixestión do animal afectado. Ao mesmo tempo, a presenza dos parasitos altera o ambiente ruminal, o que pode facilitar a proliferación e infección por outros axentes patóxenos oportunistas. CAL É A SITUACIÓN ACTUAL EN EUROPA? E EN GALICIA? Os primeiros estudos que constataron un incremento das porcen-

taxes de infección por paranfistómidos en gando vacún en Europa realizáronse na década dos 90. Así, en Francia observouse un aumento na porcentaxe de vacas positivas a este parasito de case o 40 % durante esa década, alcanzando un 45 % aproximadamente en 1999. Recentemente, un traballo realizado en Irlanda tamén revelou un incremento notable das porcentaxes de infección, desde o 3-7 % durante 2004-2009 ata un 28 % en 2013. En Galicia, numerosos estudos confirmaron esta tendencia desde o ano 2001 (figura 2). Así, os primeiros datos mostraban unha prevalencia do 10,1 % entre 2001 e 2004, mentres que en 2010 xa era do 26 %. Os datos preliminares dun estudo aínda en curso e realizado polo grupo INVESAGA da Facultade de Veterinaria de Lugo mostran unha porcentaxe do 25 % no gando vacún da comunidade galega durante os anos 2018 e 2019, onde a intensidade de eliminación de ovos é moderada (60 ovos de paranfistómidos por gramo de feces). Aínda que é certo que esta prevalencia é similar á do último estudo publicado, polo que podería pensarse nunha situación de estabilización, o certo é que o número de rabaños onde se atopou polo menos un animal positivo a paranfistómidos aumentou case un 20 %, situándose no 77,3 % das granxas. Estes resultados suxiren unha difusión cada vez máis ampla do parasito nas granxas galegas.

Figura 2. Evolución das prevalencias de parafistómidos en gando vacún de Galicia nos últimos anos 35,0 %

Prevalencia individual

30,0 % 25,0 % 20,0 % 15,0 %

OS PARANFISTÓMIDOS PODEN PROLIFERAR CON FACILIDADE EN SITIOS ONDE HAXA TAMÉN FASCIOLA, QUE SE CONSIDERA ENDÉMICA EN AMPLAS ZONAS DO NOROESTE DE ESPAÑA

Propuxéronse diferentes hipóteses que explicarían o incremento dos niveis de infección por paranfistómidos en gando vacún de Europa. Entre elas inclúese un incremento da temperatura media, que en Galicia foi próximo a 0,5 °C nos últimos 15 anos; todo iso, xunto con invernos menos rigorosos e precipitacións frecuentes, favorecen que o caracol G. truncatula amplíe o seu período de actividade, estando máis tempo dispoñible para que o parasito se multiplique e converta en metacercarias infectantes. Tamén se asocia cun mellor diagnóstico, pois cada vez é menor a confusión entre os ovos de paranfistómidos e de F. hepatica, bastante similares desde o punto de vista morfolóxico (figura 3). Ademais, os antiparasitarios empregados con maior frecuencia no vacún, como os bencimidazois ou as lactonas macrocíclicas, teñen escasa eficacia contra os paranfistómidos.

10,0 % 5,0 % 0,0 %

2001-2004

2007-2009

2008

Ano/período

2010

2018-2019

COMO SE COMBATE A PARANFISTOMOSE BOVINA? Para minimizar as perdas causadas polos paranfistómidos e optimizar as medidas de control débese partir dun bo diagnóstico na explotación; desta maneira detéctase a presenza do

4 106 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp012_especialRecria_parasitos_galego.indd 106

17/10/19 18:02

TAN SOLO 96 HORAS

DE SUPRESIÓN EN LECHE Y 6 DÍAS EN CARNE

PROCACTIVe BENCILPENICILINA PROCAINA 300 mg/ml

PROCACTIVE 3OO MG/ML Suspensión inyectable para bovino y porcino COMPOSICIÓN POR ML: Bencilpenicilina procaína monohidrato 300 mg/ml (equivalente a 170 mg de bencilpenicilina). Excipientes: Metilparahidroxibenzoato de sodio (E219) 1.25 mg/ml. INDICACIONES: Tratamiento de infecciones sistémicas en bovino y porcino (con peso superior a 25 kg) causadas por bacterias sensibles a penicilina. ESPECIES DE DESTINO: Bovino y porcino (con peso superior a 25 kg). VÍA DE ADMINISTRACIÓN Y POSOLOGÍA: Intramuscular. La dosis recomendada es de 10 mg de bencilpenicilina procaína por kg de peso vivo (equivalente 5,66 mg de bencilpenicilina por kg de peso vivo) equivalente a 1 ml por 30 kg de peso vivo al día durante 3-5 días. No inyectar más de 2,5 ml por punto de inyección en porcino. No inyectar más de 12 ml por punto de inyección en bovino. Si no se observa respuesta clínica en 3 días, realizar un nuevo diagnóstico y cambiar el tratamiento si es necesario. Debe determinarse el peso de los animales con la mayor exactitud posible para asegurar la dosis correcta y evitar infradosificación del medicamento. TIEMPOS DE ESPERA: Porcino: Carne: 6 días. Bovino: Carne: 6 días; Leche: 96 horas (4 días). PRESENTACIONES: Vial con 100 y 250 ml. Nº DE REGISTRO: 3759 ESP

Av. Párroco Pablo Díez, 49-57 • 24010 León (España) Teléfono 987 800 800 • Fax 987 802 452 • mail@syva.es Planta Inmunológicos: Av. Portugal. S/N • P. M15 y M16 Parque Tecnológico • 24009 León (España) • www.syva.es

vp013_publi_SYVA.indd 107

21/10/19 10:44

ESPECIAL: RECRÍA

É MOI ACONSELLABLE CONTINUAR INVESTIGANDO SOBRE AS IMPLICACIÓNS ECONÓMICAS DOS PARANFISTÓMIDOS NAS EXPLOTACIÓNS

Figura 3. Mediante a sedimentación poden detectarse os ovos dos paranfistómidos (b), moi similares aos de Fasciola hepatica (a)

parasito na granxa e a magnitude das infeccións. Por iso é moi recomendable realizar controis periódicos que permitan coñecer o estado sanitario da explotación antes de tomar medidas farmacolóxicas ou de manexo. Aínda que se desenvolveron métodos de inmunodiagnóstico e de bioloxía molecular, a técnica máis adecuada para realizar o diagnóstico é a sedimentación, pois achega gran cantidade de información cun custo reducido. Este método permite detectar ao microscopio os ovos dos paranfistómidos nas feces, así como calcular o número de ovos eliminados en cada gramo de feces e, por tanto, estimar de forma aproximada a intensidade da infección. Con todo, a sedimentación non é unha técnica adecuada para realizar un diagnóstico precoz. Isto débese ao prolongado período (710 semanas) que transcorre desde que o animal se infecta coas metacercarias ata que os adultos alcanzan o rume e comezan a eliminar ovos, que son os que se detectan ao microscopio con esta técnica. Por iso, este método dará resultados negativos naqueles casos en que unicamente haxa formas xuvenís no duodeno.

Para levar a cabo un correcto control destes trematodos poden empregarse tratamentos antiparasitarios. Con todo, os antihelmínticos máis utilizados en gando vacún non son eficaces contra os paranfistómidos e hoxe en día disponse de moi poucos fármacos que sexan eficaces. A oxiclozanida vía oral (15 mg/kg) considérase o tratamento de elección, pois é moi eficaz fronte a formas adultas e xuvenís. Estudos recentes tamén sinalan a eficacia do closantel vía oral a unha dose de 10 mg/kg. É importante sinalar que a soa aplicación de produtos antiparasitarios de forma periódica non é suficiente para un control eficaz do parasito, senón que son necesarias medidas complementarias de manexo dos animais e pastos que eviten o acceso dos bovinos a zonas húmidas onde a presenza de caracois hospedeiros intermediarios sexa elevada. Neste sentido, os nosos datos preliminares sinalan que, nas granxas onde as vacas saen habitualmente ao pasto (foto de apertura), a prevalencia individual (40,6 %) era notablemente máis alta que nas que se manteñen estabuladas a maior parte do seu ciclo produtivo (5,51 %). Está claro que o acceso ao pasto favorece o contacto parasito-hospedeiro e con iso a infección. Con todo, os animais estabulados poden infectarse con metacercarias presentes

na herba verde ou en feo fresco ou ensilaxe mal conservada. CALES SON AS PERSPECTIVAS DE CARA AO FUTURO? Actualmente, os paranfistómidos poden considerarse parasitos endémicos no gando vacún galego. As elevadas porcentaxes de infección suxiren que a paranfistomose debería introducirse no diagnóstico diferencial das patoloxías dixestivas dos bovinos en Galicia, especialmente se aparecen en animais novos tras a súa primeira saída ao pasto. Ademais, gandeiros e veterinarios deben coñecer ben como se transmite o parasito e os problemas que causa, así como concienciarse da necesidade de realizar un bo diagnóstico e establecer as medidas de control máis adecuadas en cada caso co fin de minimizar as perdas que estes parasitos poidan causar nas explotacións. Pola contra, é previsible un aumento da presenza dos paranfistómidos na nosa comunidade, derivada do aumento progresivo da contaminación dos pastos con metacercarias e, como consecuencia, maior frecuencia de casos clínicos, especialmente en animais novos. Así mesmo, é moi aconsellable continuar investigando sobre as implicacións económicas dos paranfistómidos nas explotacións e sobre o desenvolvemento de protocolos de control viables para as granxas.

108 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp012_especialRecria_parasitos_galego.indd 108

17/10/19 18:02

JORNADAS TÉCNICAS DE VACUNO DE LECHE 21 y 22

de noviembre Complejo La Hacienda Camino de Turiel s/n. Talavera de la Reina (Toledo)

JUEVES 21 DE NOVIEMBRE 9:30 h

Registro y entrega de documentación

10:15 h

Inauguración oficial de las jornadas Luis M. Jiménez Servet Talavera SL

10:30 h

Control de las enfermedades del ganado en los países nórdicos Olav Osteras Consultor de Tine SA (Noruega)

11:15 h

Estrategia de manejo de las camas para mejorar la salud de la ubre Sandra Godden Universidad de Minnessota (USA)

12:00 h

Café

12:45 h

Papel de la vacunación en la mastitis Raúl Almeida Universidad de Tennessee (USA)

13:30 h

Coloquio con los ponentes

16:00 h

Uso de sistemas rápidos de cultivo como guía para el tratamiento selectivo de mastitis clínicas y secado Sandra Godden Universidad de Minnessota (USA)

16:45 h

Mastitis causada por Streptococcus uberis Raúl Almeida Universidad de Tennessee (USA)

17:30 h

Café

18:00 h

Cómo garantizar el futuro de la explotación mediante la automatización Johan Knol Gea Farm Technologies

VIERNES 22 DE NOVIEMBRE

Inscripciones en:

10:00 h

El papel de la prevención y el tratamiento de la mastitis en la producción lechera sostenible Olav Osteras Consultor de Tine SA (Noruega)

10:45 h

Ensilados de calidad: objetivos más allá de su conservación Domenec Esteva Director general de Lallemand España y Portugal

11:30 h

Café

12:00 h

Criando terneras perfectas: el futuro negocio Sandra Godden Universidad de Minnessota (USA)

12:45 h

La huella de carbono en las explotaciones lecheras: una oportunidad para ser más eficientes José María Romero Consultor de Atlantic FarmSolutions (España)

14:30 h

Piscolabis en el Complejo La Hacienda

www.servettalavera.es

vp013_publirreportaxe_servetTalavera_galego.indd 109

16/10/19 18:33

ESPECIAL: RECRÍA

Diarrea neonatal en xatos de Galicia: novos enteropatóxenos e como afrontalos Analizamos as causas e as consecuencias desta patoloxía e ofrecemos algunhas medidas para o seu control e prevención, con base na investigación na que se avaliou a relevancia de axentes involucrados a partir de 330 mostras de xatos diarreicos menores dun mes de vida en 126 explotacións galegas. C. López-Novo1, P. Díaz1, A. Prieto1, G. López-Lorenzo1, J.M. Díaz-Cao1, S. Remesar1, D. García-Dios1, R. Panadero1, C.M. López1, P. Díez-Baños1, G. Fernández1, P. Morrondo1 1 Investigación en Sanidade Animal de Galicia (Grupo INVESAGA), Facultade de Veterinaria de Lugo, Universidade de Santiago de Compostela (USC)

INTRODUCIÓN

diarrea neonatal é un proceso moi común en xatos menores dun mes, aínda que é especialmente frecuente durante as súas dúas primeiras semanas de vida, onde se manifesta con maior gravidade. Aínda que a súa incidencia diminúe coa idade, a aparición de brotes de diarrea repercute de forma moi negativa na economía das explotacións afectadas. Así, varias investigacións consideran este pro-

ceso como a principal causa de mortalidade nos xatos lactantes e responsable de máis do 50 % das baixas. Ademais, o impacto da mortalidade non se limita á perda do valor do xato e, por tanto, do seu potencial xenético para a mellora do rabaño, senón que tamén diminúe a reposición, o que xera a necesidade de ter que comprar animais para a recría. Con todo, as perdas derivadas da aparición desta síndrome tamén inclúen unha redución na ganancia media diaria de peso e demostrouse que

os animais afectados que sobreviven nunca conseguen alcanzar o seu máximo rendemento produtivo cando chegan a adultos (figura 1). Ademais, os xatos con diarrea neonatal teñen un maior risco de padecer outras patoloxías, por exemplo procesos respiratorios. Tampouco se debe subestimar o custo que supoñen o tratamento destes procesos e a aplicación de medidas de control e prevención, como pode ser o uso de vacinas.

110 | Vaca Pinta n.º13 | 10.2019

vp013_especialRecria_invesaga_galego.indd 110

17/10/19 18:04

ESPECIAL: RECRÍA

OS XATOS CON DIARREA NEONATAL TEÑEN UN MAIOR RISCO DE PADECER OUTRAS PATOLOXÍAS

Figura 1. A diarrea neonatal é unha importante fonte de perdas económicas para as explotacións de gando vacún

A diarrea neonatal do xato considérase un proceso plurietiolóxico, pois na súa aparición están implicados múltiples patóxenos entéricos, tanto de natureza bacteriana e vírica coma parasitaria. Na actualidade, considérase que os principais causantes deste proceso son Escherichia coli, rotavirus bovino, coronavirus bovino e Cryptosporidium parvum. Outros axentes presentes

en menor medida en xatos de menos dun mes son Salmonella spp., Giardia duodenalis e os coccidios do xénero Eimeria spp. Estudos recentes suxiren que outros virus, como os torovirus, norovirus e nebovirus bovinos, tamén poden estar implicados na súa aparición e por iso considéranse patóxenos emerxentes. A pesar de que todos estes axentes poden identificarse de forma individual

BATIDORES DE PURINES

DISTRIBUIDORES DE ENSILAJE DE HIERBA MÁS NCIA POTE

Batidores de toma de fuerza, batidores eléctricos, batidores con motor hidráulico y agitadores sumergidos. ¡Tenemos el batidor apropiado para sus necesidades individuales!

Agratechnik Landmaschinen Ibérica S.L. +34 (0) 678432835 / +34 (0) 982314029 Talleres Altemir Febas S.A. +34 (0) 636209639 / +34 (0) 974412008

www.reck-agrar.com 10.2019 | Vaca Pinta n.º 13 | 111

vp013_especialRecria_invesaga_galego.indd 111

17/10/19 18:05

ESPECIAL: RECRÍA

Figura 2. Prevalencia de infeccións simples ou mixtas ao considerar o número de patóxenos

14 % 20 %

25 % 26 %

1 patóxeno 2 patóxenos 3 patóxenos 4 patóxenos 5 patóxenos ou máis

Figura 3. Porcentaxe de xatos con diarrea nos que se detectou cada un dos enteropatóxenos analizados 60

RESULTADOS DO ESTUDO

% de infectados

50 40 30 20

er ia sp Sa p. lm on ell as pp .

Eim

To ro vir

av ir

ia Co ro n

ard Gi

bo v

5 Ne

Co li F E.

iru s

Cr yp tos po rid ium

Principais axentes involucrados Tendo en conta estes antecedentes, o noso equipo de investigación propúxose realizar un estudo que permitise avaliar a importancia de numerosos axentes involucrados na diarrea neonatal en xatos de Galicia. Para iso recolléronse 330 mostras de xatos diarreicos menores dun mes de vida en 126 ganderías galegas. O 99,9 % das mostras foron positivas a, polo menos, un enteropatóxeno e confirmouse que a gran maioría delas (84,5 %) presentaban máis dun (figura 2). Ademais, nun 87 % destas atopábase presente algún virus. Os enteropatóxenos máis frecuentes foron Cryptosporidium spp. e rotavirus A, que se atoparon nunha porcentaxe moi similar (52 %) dos animais analizados (figura 3). Este resultado é realmente sorprendente, dada a dispoñibilidade de vacinas comerciais fronte a este virus no mercado, polo que estas elevadas prevalencias poderían estar relacionadas cun deficiente encalostrado dos xatos recentemente nados. Tamén é significativa a presenza dos tres virus considerados emerxentes, especialmente a de norovirus, que foi o terceiro patóxeno máis frecuente nos xatos con diarrea.

A MAIORÍA DOS CASOS SON A CONSECUENCIA DE INFECCIÓNS MIXTAS, XERALMENTE MÁIS GRAVES, O QUE DIFICULTA O SEU DIAGNÓSTICO E CONTROL

15 %

sp p. Ro tav iru sA . No rov iru s

nos xatos con diarrea, a maioría dos casos son a consecuencia de infeccións mixtas, xeralmente máis graves, o que dificulta o diagnóstico e o control destes procesos. Aínda que se realizaron numerosos estudos sobre esta síndrome, a maioría céntrase nun patóxeno en particular, o que dificulta coñecer con exactitude cales son as relacións sinérxicas entre os diferentes axentes. Isto cobra aínda máis importancia no caso dos virus considerados emerxentes, pois tamén se identificaron en feces de animais sans, polo que se descoñece se actúan coma un patóxeno primario, sendo por tanto a causa última da diarrea, ou se pola contra só facilitan ou agravan outras infeccións. Por outra banda, os protocolos rutineiros de diagnóstico que se seguen empregando no laboratorio para os casos de diarrea neonatal normalmente só inclúen Escherichia coli, rotavirus, coronavirus e C. parvum, polo que non existen datos precisos sobre a prevalencia real destes axentes emerxentes.

Estas prevalencias indican que, aínda que a relación entre a aparición da diarrea e a infección por estes virus non se coñece completamente, a súa presenza na cabana gandeira galega é elevada e quizais debería incluírse a súa identificación nos paneis diagnósticos de rutina; ademais, se se demostra a súa implicación na aparición de brotes diarreicos, debería valorarse a posibilidade do desenvolvemento de vacinas fronte a estes virus. Así mesmo, só se encontraron coronavirus bovinos nun 8,5 % das mostras, o que concorda con estudos recentes que mostran unha diminución da importancia deste virus como axente etiolóxico deste proceso.

112 | Vaca Pinta n.º13 | 10.2019

vp013_especialRecria_invesaga_galego.indd 112

21/10/19 14:30

Una forma más saludable de abordar el secado Reducir la producción de leche en el secado es beneficioso para mejorar la salud de la ubre porque disminuye la presión intramamaria, reduciendo el dolor, el disconfort y el riesgo a nuevas infecciones intramamarias. Administra 2 bolos de Bovikalc® Dry, 8-12 horas antes del último ordeño o en el último ordeño para ayudar a disminuir la producción de leche.

Dos bolos de Bovikalc® Dry a las 8-12 horas antes del último ordeño • Ayudan a reducir la producción de leche1 • Ayudan a reducir la hinchazón de la ubre1 • Aumentan el bienestar de las vacas de leche1 • Mejoran la salud de la ubre para prepararse para la siguiente lactación Sin receta veterinaria. Sin periodo de retirada en leche y carne. 1

Effects of oral administration of acidogenic boluses at dry-off on performance and behavior of dairy cattle. G. Maynou, G. Elcoso, J. Bubeck, and A. Bach. J. Dairy Sci. 101:1–12. (2018)

vp013_publicidade_boehringer.indd 113

20/10/19 17:36

ESPECIAL: RECRÍA

UN BO ENCALOSTRADO É FUNDAMENTAL, XA QUE O XATO NACE SEN DEFENSAS, QUE DEBE ADQUIRIR DA SÚA NAI A TRAVÉS DO CALOSTRO

Medidas para reducir a prevalencia de infección Os datos obtidos confirman, por tanto, que as analíticas que se realizan actualmente no laboratorio non son completas, pois non inclúen algúns patóxenos moi frecuentes, o que se traduce na aplicación de medidas de tratamento e prevención que en moitas ocasións non son as máis adecuadas. De todos os xeitos, é importante lembrar que a aparición de casos clínicos non só responde a unha infección por estes enteropatóxenos, senón que tamén deben intervir outros factores relacionados coa contaminación do ambiente que rodea o animal e do seu propio estado inmunolóxico e nutricional. Neste sentido, un bo encalostrado é fundamental, xa que o xato nace sen defensas, que debe adquirir da súa nai a través do calostro. En primeiro lugar, hai que asegurarse de que o calostro sexa de boa calidade, xa que a concentración de inmunoglobulinas varía notablemente entre as nais do rabaño. Para iso pódense utilizar dispositivos como o calostrímetro (figura 4) ou o refractómetro, considerándose adecuados valores superiores a 1.050 ou 22 %, respectivamente. Se o calostro do que se dispuxese non fose de boa calidade, pódese substituír ou complementar con calostros artificiais, aínda que é importante sinalar que estes carecen de certos compoñentes importantes presentes no calostro natural, como factores de crecemento, vitaminas ou inmunoglobulinas A. En segundo lugar, convén lembrar que a capacidade de absorción de inmunoglobulinas a través do intestino diminúe drasticamente tras o nacemento, polo que un atraso na inxestión do calostro afectará negativamente á inmunidade. Por iso é fundamental que o xato inxira, polo menos, 3 litros de calostro

Figura 4. O calostrímetro é unha ferramenta útil que permite asegurarse de que o calostro que se lle proporciona ao xato neonato é de calidade

de boa calidade durante as súas primeiras seis horas de vida, engadindo unha segunda toma da mesma cantidade nas doce horas seguintes. Algúns aspectos mellorables no manexo Ademais de todo o comentado, hai que considerar diferentes aspectos do manexo que poden ter influencia na aparición ou mantemento das diarreas neonatais. Dentro destes, a contaminación do ambiente é un dos factores de risco máis relacionados co desenvolvemento desta patoloxía. Un dos aspectos ambientais con maior influencia na aparición de casos de diarrea é o aloxamento dos xatos, pois observouse que a maioría dos axentes causais deste proceso se transmiten de forma moi efectiva por vía fecal-oral a partir das feces de animais infectados. A transmisión inmediata ten lugar cando os individuos infectados están aloxados con animais susceptibles, en condicións tales que permiten o contacto directo entre eles. Da mesma forma, o aloxamento de neonatos susceptibles con xatos lactantes máis maiores ou con bovinos doutros grupos de idade aumenta o risco de exposición a este tipo de patóxenos, xa que estes están presentes no tracto gastrointestinal da maioría de bovinos adultos, aínda que as infeccións adoitan ser leves e, por tanto,

asintomáticas. Por todo iso, os aloxamentos individuais separados por un espazo apropiado que se limpan, se desinfectan e se cambian entre xatos son o mellor sistema para limitar a acumulación e a transmisión dos patóxenos entéricos. O manexo dos animais no parto tamén é outro aspecto a considerar. A parideira é unha das zonas de maior risco de transmisión de patóxenos a xatos susceptibles e, por tanto, unha das áreas máis importantes para a hixiene ambiental. O uso de parideiras individuais, o cambio de cama e a limpeza da devandita zona entre partos son algunhas medidas fundamentais a aplicar de cara a reducir a incidencia da diarrea neonatal. Por último, a introdución na explotación de animais de reposición tamén actúa como un factor de risco para a aparición dun brote diarreico. Por tanto, antes de incorporar os animais novos ao rabaño, débese ter en conta que poden introducir novos axentes infecciosos na granxa, así como contribuír ao mantemento das infeccións xa presentes.

CONCLUSIÓN A diarrea neonatal do xatos é un proceso moi complexo, dada a gran cantidade de factores implicados na súa aparición. A maioría dos casos están provocados pola interacción entre varios axentes etiolóxicos, algúns non incluídos nos protocolos diagnósticos de rutina. Por tanto, a correcta identificación dos axentes implicados nun brote, xunto coa determinación dos factores intrínsecos e ambientais que xogan un papel determinante na aparición dos signos clínicos, é fundamental para a aplicación das medidas de control e profilaxe máis adecuadas en cada caso.

AGRADECEMENTOS Os autores queren agradecer a axuda prestada polos veterinarios e gandeiros que recolleron as mostras utilizadas na realización deste traballo. Este estudo foi financiado por un Proxecto do Ministerio de Economía, Industria e Competitividade-Axencia Estatal de Investigación e cofinanciado con fondos Feder (AGL201676034P) e o Programa de Consolidación e Estruturación de Grupos de Referencia Competitiva da Xunta de Galicia (GRC2015/003).

114 | Vaca Pinta n.º13 | 10.2019

vp013_especialRecria_invesaga_galego.indd 114

17/10/19 18:05

Sala Ordeño Trasero SBS SAC con salida rápida

Nuevas unidades de ordeño IDC: • Pulsación electrónica • Retirada automática • Medición electrónica • Detectores de conductividad • Todo en una sola unidad compacta • Toda la información al instante

Nuevo Robot de Ordeño

SAC FUTURLINE ELITE de doble box o monobox

s Repuesto s le origina de SAC Pídenos tu presupuesto o sin compromis

• Fácil adaptación a cualquier tipo de establo • Se adapta al crecimiento de la granja • Bajo coste de inversión por vaca • Plan flexible de mantenimiento que se adapta a sus necesidades • Posibilidades de financiación y alquiler

SAN CRISTÓBAL S.L. C/ Rumanía 5 - Nave D15 28802 - Alcalá de Henares Telf.: (+34) 918829479

vp013_publi_sanCristobal.indd 115

Av. Pontevedra, 59 - Monterroso (Lugo) Telf. (+34) 982.377.103 M. (+34) 699.468.985 - 697.486.779 email: sancristobalsl@hotmail.com

21/10/19 19:36

Plan Kaliber, la solución integral para la recría de tus novillas

EN VÍDEO

El Plan Kaliber es un programa integral de recría que abarca desde el nacimiento hasta el parto y que incluye una serie de soluciones nutricionales acompañadas por un programa de monitorización y asesoramiento de manejo para asegurar el éxito del plan. El objetivo es reducir la edad al parto de las novillas por debajo de los 24 meses, lo que les permitirá a los ganaderos obtener mejores resultados técnicos y un gran retorno de la inversión.

“LAS BUENAS PRODUCCIONES ESTÁN FUNDAMENTADAS EN BUENOS ENCALOSTRAMIENTOS PARA LOGRAR ALTOS CRECIMIENTOS DURANTE LOS 8 PRIMEROS MESES, LO QUE SE CONSIGUE CON EL PLAN KALIBER” JOSÉ MARÍA VIANA FERREIRO Experto en Nutrición de Vacuno de Leche de De Heus ¿Qué es una novilla Kaliber? Es una novilla muy limpia de hueso, armoniosa, con muy buenos movimientos, con un desarrollo óseo muy importante y sin nada de engrasamiento. En definitiva, es una novilla que cumple los tres puntos Kaliber: costillar limpio, línea dorsal limpia y con buen desarrollo corporal. ¿Qué se persigue con el Plan Kaliber? El objetivo fundamental y final del Plan Kaliber es ayudar a nuestros ganaderos a producir más y de forma más eficiente. Está sobradamente contrastado, basándonos en estudios de epigénetica, que las buenas producciones siempre están fundamentadas en buenos encalostramientos para lograr altos crecimientos durante los 8 primeros meses, lo que se consigue con este plan. El objetivo final es llegar a altas producciones vitalicias, vacas longevas que nos dejen mucha leche en el establo. ¿Cuáles son sus fases y qué se persigue en cada una de ellas? Son cuatro fases, de las cuales las más importantes para el futuro desarrollo del animal son las dos primeras, la de inicio y la joven. En la fase de inicio revisamos todo lo relativo a un buen encalostramiento, lactación y destete, fundamentales para lograr terneras sanas que puedan manifestar todo su potencial, pero no nos paramos únicamente en estos tres puntos clave,

vp013_publirreportaxe_deheus.indd 116

sino que prestamos mucha atención hasta los 5 meses para continuar en la siguiente fase, la joven, con el mismo ritmo de crecimiento hasta los 8 meses. Es en esta fase donde Kaliber tiene mucho que decir. Aquí pretendemos continuar ese crecimiento acelerado de un inicio con incrementos de ganancia media diaria de 1 kg/día. Es una de las fases primordiales y más características del Plan Kaliber. Después tenemos la fase de pubertad, que va de los 8 a los 15 meses. Aquí el objetivo es preñar a la novilla lo antes posible, pero con los requerimientos que necesitamos: con su peso adecuado, con su altura a la cruz adecuada… Y la última fase es la de gestación, que va desde la preñez preñada hasta el parto. ¿Qué productos recomienda para cada una de esas fases? Para la fase de inicio hay dos leches específicas, Kaliber Lacto y Kaliber Lacto Premium, dos lactorreemplazantes diferentes que se adecúan a las necesidades del ganadero. Luego también tenemos dos productos pensados para hacer un destete progresivo, Kaliber Muesli y Kaliber Starter. Ambos llevan un coccidiostático natural y nos están dando muy buenos resultados para ese momento tan crítico que es el destete, en el cual la novilla tiene que continuar con su buen crecimiento y no notar el cambio de alimentación de leche a sólido. Posteriormente, en todas las

fases utilizamos tres piensos con distintas proteínas, Kaliber Junior 18, 23 y 26, que nos permiten adaptarnos a los forrajes, los requerimientos y las circunstancias de cualquier ganadería. ¿Qué aspectos diferencian el Plan Kaliber de otros sistemas de recría? El aspecto diferenciador es que prestamos mucha atención al primer tercio de recría de la novilla. Con el Plan Kaliber existen resultados palpables de que podemos llegar a crecimientos muy importantes y aprovechar todo el potencial de la novilla hasta los 8 meses. Sin desmerecer todo el trabajo que se hace en la primera fase, desde los 5 hasta los 8 meses logramos llegar a crecimientos muy destacados, que nos dan mucha facilidad de manejo en las fases posteriores. Además, es un plan sencillo, con el que pretendemos dar al ganadero soluciones fáciles de asimilar y que mejoren las pautas de manejo en la granja. ¿Qué papel juega el manejo en este plan? El manejo tiene un papel fundamental. Prestamos mucha atención a la cama, a la ventilación y demás, sobre todo en esas dos primeras fases de tanta importancia. No podemos desdeñar temas tan relevantes como es el bienestar animal, cada vez más en boga y que, no cabe duda, tiene una gran influencia en el desarrollo y la expresión de parámetros zootécnicos. Son muchas cuestiones a considerar, que compartimos y debatimos a diario con nuestros ganaderos para lograr una mejora diaria. ¿Qué beneficios obtiene el ganadero con sus novillas Kaliber? Obtiene novillas más sanas y con menos problemas, sencillez de manejo y un forma de trabajo más estructurada. Asimismo, obtiene buenos pesos a destete y posparto y buenas edades de novillas al parto, y, fundamentalmente, consigue muy buen retorno de todo el trabajo hecho con la novilla en forma de más leche por vida productiva cuando esta abandone el establo después de cumplir su ciclo vital. En términos financieros, el retorno se multiplica con creces sobre lo invertido.

21/10/19 12:31

“CON EL PLAN KALIBER CONSEGUIMOS ANIMALES DE MÁS ESTATURA, MÁS FORTALEZA Y CON MENOS EDAD AL PARTO”

Nombre de la explotación: Casa da Grandela SC Localización: A Ponte de Outeiro (Castro de Rei, Lugo) Propietarios: Ladislao López Yáñez y sus padres, Víctor y Esther N.º total de animales: 170 N.º total de vacas en ordeño: 90 (33 % de novillas y 66 % de vacas adultas) Media de producción: 38,6 l vaca/día, con un 3,80 % de grasa y un 3,38 % de proteína Empleados: 1

LADISLAO LÓPEZ YÁÑEZ Socio de Casa da Grandela SC ¿Qué importancia tiene para vosotros el manejo de las novillas? Pues tiene mucha importancia, porque de la alimentación y del cuidado de la recría va a depender el futuro de la explotación. ¿Qué manejo general hacéis desde que nace la ternera hasta el momento del parto? Intentamos tenerlas en las mejores condiciones posibles durante todo el periodo, pero hacemos un especial hincapié en el primer tramo de su vida, hasta 7-8 meses, ya que nos parece el más importante para el desarrollo del animal. Es en esta fase cuando, con el programa Kaliber, hacemos monitorización de los animales, es decir, les controlamos periódicamente tanto el peso como la altura para ver si la alimentación va dando sus frutos. También procuramos tener las condiciones higiénicas lo más impecables posibles; las tenemos en cama de paja hasta los 6-7 meses, después las pasamos a emparrillado y en la última fase vuelven a la cama caliente. ¿Desde cuándo trabajáis con el Plan Kaliber? Desde hace dos años, aproximadamente. ¿Qué destacarías de este plan? Como decía antes, la monitorización de los animales. Los técnicos de De Heus hacen controles de peso y de estatura para determinar su crecimiento y, si alguna cosa no va como debería ir, nos asesoran para probar otras alternativas y sacar los mejores rendimientos posibles. ¿Qué productos nutricionales utilizáis? En un principio utilizamos la leche maternizada Kaliber Lacto Premium y un pienso de iniciación, el Kaliber Starter, y después el Kaliber Junior hasta los 7 meses.

vp013_publirreportaxe_deheus.indd 117

¿A qué temperatura les suministráis la leche a las terneras y con qué concentración? Lo hacemos con una máquina nodriza y está regulada para que la suministre a 38 °C. Empezamos con 140 gramos por litro, durante cinco días vamos aumentando progresivamente hasta 160 y luego la dejamos con esa concentración estable hasta el destete. ¿Cuándo destetáis y cómo lo hacéis? Destetamos a los 75 días y lo hacemos de forma gradual. Desde los 35 días ya empezamos poquito a poco a rebajar la cantidad de leche para que vayan incrementando el consumo de pienso.

más reduces las enfermedades. Es difícil de cuantificar, pero sí que vemos que, en líneas generales, todo va bastante mejor. Desde el punto de vista del manejo, ¿qué asesoramiento recibís de los técnicos de De Heus? Principalmente, marcan las pautas de alimentación desde el nacimiento hasta el momento del parto, haciendo controles mensuales de pesaje, estatura, condición corporal...

¿Desde cuándo les ofrecéis forraje? Tanto el pienso como el forraje los tienen a libre disposición desde los 15 días de vida para que ellas, cuando sientan la necesidad, vayan probando y se vayan iniciando en el consumo tanto de pienso como de forraje. ¿Qué ventajas os aporta el Plan Kaliber? Conseguir animales de más estatura, más fortaleza y con menos edad al parto. Esa es la principal ventaja que nosotros le vemos, porque al final se traduce en menos costes con animales más fuertes y más sanos. Y la producción láctea, ¿ha aumentado? Sí, claro está que se nota también, porque, si el animal logra un mejor desarrollo, va a tener más capacidad de ingesta, lo cual se traduce en una mayor capacidad de producción. En cuanto a enfermedades y mortalidad de las terneras, ¿habéis notado una mejoría? Volvemos a lo mismo. Cuanto más saludables y más fuertes estén los animales,

21/10/19 12:32

ALIMENTACIÓN

SAT Arenas, Cantabria

Caracterización produtiva e manexo do territorio dunha mostra de ganderías con vacún de leite en Cantabria segundo o sistema de alimentación Mostramos os resultados do estudo realizado con base nunha mostra representativa de explotacións leiteiras cántabras, co obxectivo de caracterizalas desde o punto de vista produtivo e de manexo do territorio segundo o sistema de alimentación. Ibán Vázquez González1*, Elena García Suárez2, Ana Villar Bonet2, Francisca Ruíz Escudero2, Ana Isabel García Arias1 1 Dpto. de Economía Aplicada, Escola Politécnica Superior de Lugo, Universidade de Santiago de Compostela (USC) 2 Centro de Investigación e Formación Agrarias (CIFA), Consellería de Medio Rural, Pesca e Alimentación (Goberno de Cantabria) * ibanvazquez.gonzalez@usc.es

INTRODUCIÓN

agricultura ten unha destacada importancia en Cantabria, tanto a nivel económico e social coma territorial. Trátase dunha rexión eminentemente gandeira, especializada no bovino, onde o leite achega a me-

tade do valor da produción agraria. As explotacións de leite son o soporte da súa industria láctea, aproveitan os pastos para a alimentación animal, contribúen á relevancia do Mercado de Gandos de Torrelavega e permiten un maior dinamismo socioeconómico do territorio.

Durante as últimas décadas o sector lácteo experimentou un intenso proceso de axuste e transformación, como consecuencia das variacións habidas nas políticas agrarias, os mercados e as innovacións tecnolóxicas. O resultado foi un forte descenso no número de explotacións, asociado á súa inviabilidade económica e demográfica, e un incremento da dimensión produtiva debido ao enfraquecemento das marxes unitarias. Ademais, as limitacións asociadas á base territorial propiciaron

118 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_alimentacion_cantabria_galego.indd 118

21/10/19 18:56

ALIMENTACIÓN

unha intensificación produtiva, resultando nun modelo de alta produción e dependencia de insumos, por tanto, máis vulnerable á evolución dos mercados. Na actualidade as ganderías de leite han de enfrontarse a un novo escenario, marcado pola evolución dos mercados mundiais de produtos lácteos, as modificacións da PAC e a aparición do sistema de cotas, ao que se suman outros factores que inciden sobre a renda, como é o aumento dos custos dos insumos, en especial os alimentos para o gando, que provoca unha redución da marxe unitaria. Cantabria, a pesar de contar cunha das máis altas produtividades forraxeiras a nivel europeo, ten unha superficie agraria reducida, fragmentada e con escasa presenza de cultivos forraxeiros, o que a fai máis vulnerable na nova situación. Neste contexto, dada a relevancia económica, social e territorial das explotacións leiteiras en Cantabria e a necesidade de estudos que analicen a situación do sector tras a desaparición das cotas, resulta prioritario caracterizar, desde o punto de

vista produtivo e de manexo do territorio, unha mostra representativa de explotacións leiteiras segundo o sistema de alimentación.

MATERIAL E MÉTODOS O material utilizado forma parte dun proxecto de investigación financiado pola Consellería de Medio Rural, Pesca e Alimentación do Goberno de Cantabria titulado “Seguimiento y mejora de la eficiencia productiva del vacuno de leche en Cantabria en el actual escenario post-cuotas”, cuxo obxectivo é caracterizar a situación actual, a dinámica recente e as estratexias de adaptación das explotacións leiteiras de Cantabria no actual escenario poscotas. Para iso realizóuselles unha enquisa entre novembro de 2016 e febreiro de 2017 a un total de 86 explotacións representativas, seleccionadas aleatoriamente segundo o volume de produción de leite durante a campaña 2015/2016: <100.000 litros (8 enquisas); 100.000 <250.000 litros (17 enquisas); 250.000< 500.000 litros (19 enquisas); 500.000 <1.000.000 litros (15 enquisas); ≥ 1.000.000 litros (27 enquisas).

ALGO MÁIS DA METADE DAS EXPLOTACIÓNS ENTREVISTADAS ALIMENTAN AS VACAS EN LACTACIÓN MEDIANTE UN SISTEMA DE TMR CON CARRO MESTURADOR

Neste traballo utilizouse a información relativa á estrutura produtiva: produción de leite, manexo do territorio (prácticas agrarias), base territorial (superficie, propiedade e aproveitamento), gando, alimentación e traballo. Os resultados preséntanse en valores medios e porcentaxe sobre o total, referidos ao conxunto das enquisas, para os seguintes cinco tipos de explotacións segundo o seu sistema de alimentación, que se albiscaban nun traballo publicado no número 5 desta revista (Vázquez e García, 2018): 1. Só pastoreo (14 explotacións); 2. Pastoreo + corte en verde (12 explotacións); 3. Ración completa (TMR)

NUEVA SERIE T5 AUTO COMMAND™

lubricantes

PREPÁRATE PARA UN NUEVO NIVEL DE CONFORT Y RENDIMIENTO DE ESTA VERSIÓN DE TRACTOR PREMIUM

btsadv.com

LA EXPERIENCIA DE CONDUCIR UN AZUL

Ajuste de velocidades infinitas Auto Command™ Cabina Horizon™ para mejor visibilidad y mayor espacio Ergonómico reposabrazos Sidewinder™ II para una conducción intuitiva y precisa Potente motor NEF 4.5 L y 140 cv NEW HOLLAND TOP SERVICE 00800 64 111 111* ASISTENCIA E INFORMACIÓN 24/7.

*La llamada es gratuita desde teléfono fijo. Antes de llamar con su teléfono móvil, consulte tarifas con su operador

www.newholland.es

10.2019 | Vaca Pinta n.º 13 | 119

vp013_alimentacion_cantabria_galego.indd 119

21/10/19 18:58

ALIMENTACIÓN

con sementeira de millo (28 explotacións); 4. Ración completa (TMR) sen sementeira de millo (17 explotacións); 5. Resto con ración disociada en presebe (15 explotacións, das cales en 14 delas a alimentación é con forraxe verde no propio presebe combinada con forraxes conservadas (silo de herba, silo de millo, herba seca ou palla) e concentrado; noutra non hai forraxe verde).

RESULTADOS Os resultados que aquí se presentan fan referencia a unha mostra representativa de 86 explotacións de vacún de leite en Cantabria, que equivalen ao 6,2 % do total das 1.392 ganderías que había en marzo de 2016. Durante a campaña 20152016 producíronse en Cantabria un total de 439 millóns de litros (6,5 % de España). A gran maioría das explotacións (61 %) teñen unha produción inferior aos 250.000 litros, mentres que tan só un 15,9 % ten unha produción igual ou superior a 500.000 litros. Como se pode ver na táboa 1, no último estrato realizouse un maior número de enquisas (27), debido ás especificidades do sistema de mostraxe aplicada (aleatorio estratificado por afixación de mínima varianza de Neyman) e á maior variabilidade da produción que hai nese estrato; polo mesmo motivo no estrato máis pequeno foron necesarias menos enquisas (8).

SISTEMAS DE ALIMENTACIÓN Algo máis da metade das explotacións entrevistadas (52,3 %) alimentan as vacas en lactación mediante un sistema de ración completa mesturada (TMR) con carro mesturador; un 32,6 % das enquisas combina este sistema co cultivo de millo (TMR con millo) e o 19,8 % restante non cultiva maíz (TMR sen millo). Un 30,2 % das ganderías enquisadas realizan pastoreo, das cales pouco máis da metade (16,3 %) o fai en exclusiva (sistema só pastoreo), mentres que o resto (13,9 %) o combina nalgunhas épocas do ano co corte en verde de herba para alimentar o gando en presebe (sistema pastoreo + corte en verde). Por último, o resto das explotacións (17,4 %) segue un sistema de alimentación diferente dos anteriores (TMR e pastoreo), que se caracteriza por unha alimentación

Táboa 1. Características da mostraxe Produción (miles de litros)

Poboación

Enquisas

Fracción mostraxe

<100

364

2,2

100 <250

482

3,5

250 <500

325

5,8

500 <1.000

164

9,1

≥ 1.000

47,3

Total

1.392

6,2

Táboa 2. Sistemas de alimentación Sistema de alimentación

Descrición

TMR con millo

Ración completa (TMR) con carro mesturador con millo

TMR sen millo

Ración completa (TMR) con carro mesturador sen millo

Só pastoreo

Pastoreo das vacas en lactación

Pastoreo + corte en verde

Pastoreo combinado con administración de forraxe verde en presebe

Ración disociada

Ración disociada a base de forraxe verde administrada en presebe, forraxes conservadas (silo de herba, silo de millo, herba seca e palla) e concentrado

en presebe (sistema de ración disociada) a base de forraxes frescas (herba verde), conservadas (silos de herba, de millo, herba seca, palla) e concentrado (táboa 2). Tomando como referencia a primeira campaña tras a eliminación das cotas leiteiras (2015-2016), obsérvase que existe unha clara relación entre o sistema de alimentación e a produción de leite. As explotacións do sistema só pastoreo teñen unha menor produción media (209.000 litros); delas, un 71 % produce menos de 250.000 litros; no sistema pastoreo + corte en verde, a produción media increméntase ata os 331.000 litros, que se debe a unha maior presenza de explotacións nos estratos de maior produción (3 de cada 4 que producen entre 100.000 e 500.000 litros). As que pertencen ao sistema TMR con millo teñen a maior produción media con 1,36 millóns de litros (2 de cada 3 teñen unha produción igual ou superior ao millón de litros); no sistema TMR sen millo, a produción é lixeiramente inferior (944.000 litros), o que se pode atribuír ao feito de que o peso relativo das explotacións con produción igual ou superior ao millón de litros é do 35 %. Por último, as explotacións con sistema ración disociada teñen producións próximas ás de pastoreo (345.000 litros) e similar distribución porcentual (táboa 3).

120 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_alimentacion_cantabria_galego.indd 120

17/10/19 18:11

VANTAXES  Melloran a estrutura do solo, drenaxe, retención de auga e aireación, proporcionando un mellor ambiente de enraizamento das plantas.  Posúen calidades de liberación de nutrientes lenta. O material continúa a súa descomposición dentro do solo, reducindo a cantidade de nitróxeno e fosfato que pode orixinarse cos fertilizantes químicos.

PRODUTOS FERTILIZANTES

 Melloran a capacidade de traballo dos chans, especialmente arxilosos pesados.  Melloran a retención de auga nos solos lixeiros.

O seu contido en materia orgánica, nitróxeno e fósforo fanos especialmente atractivos para a elaboración de fertilizante no sector agroforestal. Entre as súas variadas vantaxes hai que destacar que melloran a estrutura do solo, o seu grao de porosidade e a capacidade de retención de auga debido fundamentalmente á achega de materia orgánica. Ademais, proporciónalle ao solo nitróxeno, fósforo e potasio de liberación lenta, e, ao achegar cal, permite regular o pH do solo. AGROAMB ten inscritos os diferentes produtos fertilizantes que elabora no Rexistro de Produtos Fertilizantes do Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente.

FERTILIZANTES AUTORIZADOS

 Melloran a resistencia á compactación do solo e á erosión.

CÓDIGO

TIPO

NOME COMERCIAL

F0001757/2022

Fertilizante orgánico NPK de orixe animal e vexetal

AGROTHAME ORGANITE START

 Reducen a necesidade de fertilizantes artificiais.

F0001894/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST

F0001895/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST START

 Regulan o pH do solo, ao achegar cal.

F0001896/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO START

F0001897/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO

F0001919/2023

Fertilizante órgano-mineral nitroxenado líquido

AGROTHAME ORGANITE N-LIQ

F0001925/2023

Fertilizante órgano-mineral NK líquido

AGROTHAME ORGANITE PURINE

F0001926/2023

Fertilizante órgano-mineral NP líquido

AGROTHAME ORGANITE LIQUID

F0001980/2023

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO ZEN

F0002420/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE AGRO

F0002421/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE SULFAGRO

F0002422/2025

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMOST

AGROAMB Ponte de Outeiro, 10 | 27256 Castro de Rei (Lugo) Teléfono (+34) 982 231 365 | Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com | Web www.agroamb.com

vp013_pub_agroamb_galego.indd 121

20/10/19 17:40

ALIMENTACIÓN

Táboa 3. Número de enquisas, produción de leite e distribución porcentual por estrato segundo o sistema de alimentación

N.º enquisas

Pastoreo (só)

Pastoreo + corte verde

TMR millo

TMR sen millo

Ración disociada

Total

AS PRODUCIÓNS DE LEITE POR VACA, UTA E SUPERFICIE AGRARIA ÚTIL (SAU) TAMÉN VARÍAN SEGUNDO A ALIMENTACIÓN

Produción de leite Por explotación

209.069

331.052

1.361.015

944.391

345.436

770.281

Por vaca

4.395

7.887

9.409

8.310

6.340

7.628

Por UTA

114.450

139.964

328.483

297.011

165.510

232.689

Por SAU

7.063

12.336

24.206

24.193

14.978

18.147

<100.000 l

35,7

16,7

0,0

6,7

9,3

Distribución porcentual 0,0

100 <250.000 l

35,7

33,3

3,6

5,9

40,0

19,8

250 < 500.000 l

21,4

41,7

10,7

17,6

33,3

22,1

500 < 1.000.000 l

7,1

0,0

17,9

41,2

13,3

17,4

≥ 1.000.000 l

0,0

8,3

67,9

35,3

6,7

31,4

Total

100,0

As producións de leite por vaca, UTA e superficie agraria útil (SAU) tamén varían segundo a alimentación. Así, nos sistemas TMR con millo alcánzanse as maiores producións de leite por vaca (9.400 litros), por UTA (328.000 litros) e por hectárea de SAU (24.000 litros); as incluídas no sistema TMR sen millo diferéncianse fundamentalmente das anteriores nunha inferior produción por vaca, da orde de 1.000 litros anuais (8.300 litros), de maneira que a utilización do millo na alimentación permite maiores rendementos produtivos por vaca. As que realizan só pastoreo rexistran as menores producións por vaca (4.395 litros), por UTA (114.000 litros) e por SAU (7.000 litros); ademais, as de pastoreo + corte en verde e ración disociada en presebe diferéncianse desta por unhas superiores producións por vaca, por SAU e por UTA.

PRÁCTICAS AGRARIAS As prácticas agrarias relativas ao aproveitamento da SAU (cultivos, pastos e conservación de forraxes) atópanse estreitamente vinculadas ao sistema de alimentación, con excepción do ensilado de herba, que é realizado pola práctica totalidade de explotacións enquisadas (97 %); isto é debido a que o ensilado de herba se utiliza tanto na alimentación diaria en carro mesturador como durante a invernada nos sistemas de pastoreo. A herba fresca que se corta en verde para alimentar o gando en presebe é unha práctica realizada pola to-

talidade das explotacións con sistema pastoreo + corte en verde e pola gran maioría (93 %) do sistema con ración disociada. A herba seca lévase a cabo en aproximadamente a metade das explotacións enquisadas (53 %); ten unha maior relevancia nas explotacións con sistema pastoreo + corte en verde (83 % de explotacións) e menor no sistemas TMR sen millo (41 %), que destacan por unha maior compra de forraxe seca (herba seca, palla, alfalfa ou outra forraxe deshidratada). A práctica do ensilado de millo ten unha implantación similar ao corte en verde (38 % das enquisas), levada a cabo na totalidade de explotacións que alimentan con sistemas TMR con millo. A última práctica analizada, relativa ao pastoreo das vacas en lactación, está presente en todas as explotacións dos sistemas asociados ao pastoreo (táboa 4).

Táboa 4. Manexo dos pastos e cultivos forraxeiros PRÁCTICAS AGRARIAS (% EXPLOTACIÓNS)

Pastoreo (só)

Pastoreo + corte verde

TMR millo

TMR sen millo

Ración disociada

Total

Silo de herba

100

Herba corte verde

100

Herba seca

Silo de millo

100

Pastoreo vacas lactación

100

122 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_alimentacion_cantabria_galego.indd 122

17/10/19 18:12

B.J.O. ROJO, S.L. Barrio da Cruz, 8 - Sta. Leocadia Castro de Rei (Lugo) Tel. 982 314 037 • Fax 982 314 904 E-mail info@bjorojo.com

Agratechnik Landmaschinem Iberica SL José Antonio Rojo García - Tel. 678 432 835 27250 Castro de Rei - Lugo joserojo@reckiberica.es Tel. (+34) 982 314 037 Móvil (+34) 678 432 835

www.reckiberica.es

CARGADORAS

RMATIVA NOTA INFO ~ os al s de 40 añ é u sp De , la empresa frente de se s ne Rojo Ya Benedicto ar el o a regent nd sa pa , ila b ju rcía sé Rojo Ga negocio Jo

CARROS MEZCLADORES

GESTIÓN DE PURINES

EXPERTOS EN INYECCIÓN DE PURINES

El 1 de noviembre comenzamos precampaña de EXTENDEDORES

• Importación de maquinaria seminueva agrícola/forestal desde los mejores proveedores de Europa y Estados Unidos • Servicio técnico y asesoría para su inversión más rentable • Más de 35 años de experiencia • Con red de distribución en toda España

vp013_publi_bjo_rojo.indd 123

RO T ES GO U N ÁLO DE RA E LT CAT NAS EST U S IO U I N U B N E L Q CO M P MÁ EN A W A E ÓN I N D SI G A PÁ C O 20/10/19 17:46

ALIMENTACIÓN

BASE TERRITORIAL A SAU media por explotación enquisada ascende a 40,7 ha. É superior nas explotacións con sistema TMR, en especial nas que cultivan millo (58,5 ha), e inferior no resto das explotacións que alimentan en presebe (25 ha); ademais, presentan un menor tamaño medio das parcelas (1,5 ha), o que parece indicar unha limitación da base territorial. O principal réxime de tenza da SAU é o arrendamento (60 % da SAU), cuxo custo medio anual se sitúa en 287 € a hectárea arrendada; séguenlle as SAU en propiedade (29 %) e as cesións de terra sen contraprestación económica (11 %). Existen variacións –de ata 128 €– no custo anual do arrendamento segundo o sistema de alimentación: hai un maior custo no sistema pastoreo + corte en verde (336 €) e inferior nas de só pastoreo (208 €) [táboa 5]. Os posibles factores que inflúen no prezo do arrendamento son o tamaño das parcelas, a pendente/aptitude para mecanizar e a localización. A SAU arrendada ten un maior peso relativo nas explotacións con sistemas TMR con millo (67,2 %), que pode ser debido a unha limitada base territorial e á necesidade de terras de calidade para o seu cultivo. A SAU en propiedade presenta maiores porcentaxes, próximas ao 33 %, nos sistemas TMR sen millo e ración disociada en presebe; unha posible explicación é que as primeiras non cultivan millo, cultivo que, como xa vimos, garda maior relación co arrendamento, mentres que nas segundas o é a menor SAU. Por último, a SAU cedida adquire maior importancia nas explotacións de só pastoreo (20 %), debido a que son leiras de peor calidade, estado de conservación, accesos e potencial

de mecanización, cuxos titulares atopan no pastoreo unha das poucas vías para mantelas limpas a custo cero. En relación ao aproveitamento da SAU, os pastos son o principal uso (85 % do total), seguido polo millo (14 %). Con excepción das explotacións con sistema TMR con millo, onde o cultivo do millo representa un 40 % da SAU, os pastos ocupan máis do 95 % da SAU. É característico das explotacións estudadas (representativas do sector lácteo na rexión) a escasa importancia que teñen os outros cultivos forraxeiros (cereais, leguminosas, gramíneas perennes, alfalfa etc.), próxima ao 1 % da SAU, a rotación anual do millo con raigrás italiano, así como a baixa taxa de renovación dos pastos, o que inflúe en detrimento da súa calidade e rendementos produtivos.

AS UNIDADES DE TRABALLO ANO (UTA) MEDIAS ASCENDEN A 2,9 UTA, DAS QUE UN 16,6 % SON DE TIPO ASALARIADO, POLO QUE PREDOMINA A MAN DE OBRA FAMILIAR

GANDO O tamaño medio das ganderías enquisadas ascende a 90 vacas, das que de media un 15,5 % delas están secas, e a carga gandeira a 2,3 vacas por hectárea de SAU. A taxa de recría, definida como a porcentaxe de xovencas de idade igual ou superior aos 12 meses sobre o total de vacas, é do 38 %, mentres que a lonxevidade das vacas no momento de seren descartadas da explotación é de 3,8 lactacións (6). Os sistemas de alimentación asociados ao pastoreo teñen un menor número de vacas e carga gandeira, maior lonxevidade e porcentaxe de vacas secas. A taxa de recría é moi alta nas de só pastoreo (52 %), o que podería estar a indicar unha diversificación produtiva para incrementar os ingresos. As que alimentan con sistema TMR presentan características opostas ás

Táboa 5. SAU, propiedade e aproveitamentos

SAU total

Pastoreo (só)

Pastoreo + corte verde

TMR millo

TMR sen millo

Ración disociada

Total

30,5

28,1

58,5

42,5

24,9

40,7

Tamaño medio parcela (ha)

3,5

3,7

3,4

4,5

1,5

3,3

Custo anual arrendamento (€ha-1)

208 (13)

336 (12)

296 (27)

299 (17)

286 (11)

287 (80)

SAU arrendada (% s. SAU total)

56,3

56,4

67,2

58,9

55,9

60,3

SAU propiedade (% s. SAU total)

24,2

29,3

27,2

32,6

33,3

29,1

SAU cedida (% s. SAU total)

19,5

14,3

5,6

8,5

10,8

10,6

SAU millo (% s. SAU total)

1,1

0,9

40,4

0,0

3,7

14,1

SAU pastos (% s. SAU total)

98,9

99,1

58,2

97,4

95,1

84,7

124 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_alimentacion_cantabria_galego.indd 124

22/10/19 11:21

ALIMENTACIÓN

OS SISTEMAS ASOCIADOS AO PASTOREO TEÑEN [...] PORCENTAXES MÁIS ELEVADAS DE VACAS SECAS E LONXEVIDADE

anteriores, de maneira que parece observarse unha maior produción, especialización e intensificación produtiva. Ademais, a carga gandeira é máis elevada (2,9 vacas/ha SAU) nas que non cultivan millo (TMR sen millo), o que pode gardar relación coa maior dependencia cara á compra de forraxes.

CONSUMO DE CONCENTRADO Nas explotacións estudadas o consumo medio de concentrado por vaca é de 9,9 kg ao día, e a eficiencia media, isto é, gramos de concentrado para producir un litro de leite, é de 493 g. Estas cifras son altas en comparación coas que reflicten outros estudos realizados en Galicia ou Asturias, e que poden ser atribuíbles á menor superficie dedicada a millo en Cantabria, a menor presenza doutros cultivos forraxeiros e a menor renovación dos pastos. Existen diferenzas no consumo de concentrado e na súa eficiencia segundo o sistema de alimentación.

Táboa 6. Gando GANDO

Pastoreo (só)

Pastoreo + corte verde

TMR millo

TMR sen millo

Ración disociada

Total

Vacas total

43,5

40,8

141,1

112,2

51,7

89,9

Vacas secas (% s. vacas total)

19,8

17,0

13,8

14,4

14,7

15,5

Xovencas ≥12 meses (% s. vacas tot.)

51,7

30,8

37,7

35,8

36,3

38,4

Carga gandeira (vacas/ha SAU)

1,6

2,6

2,9

2,4

2,3

Lonxevidade (n.º lactacións)

4,1

4,8

3,2

3,4

4,2

3,8

As explotacións con sistema TMR teñen un maior consumo de concentrado por vaca e día, próximo ao 12 kg, e os sistemas en pastoreo as que menos, 6,6 kg nas que non realizan corte en verde e 7,7 kg nas que si. En cambio, as explotacións que resultan máis eficientes no consumo de concentrado son os sistemas pastoreo + corte en verde (427 gramos por litro de leite); estas conseguen bos rendementos produtivos por vaca, cun consumo reducido de concentrado, maximizando a utilización de forraxes producidas na propia explotación, tales como silo de herba, herba fresca en presebe e herba seca. Pola contra, as explotacións con maior ineficiencia no consumo de concentrado resultan ser as pertencentes ao sistema só pastoreo (571 gramos por litro), debido ás baixas producións de leite por vaca (4.400 litros) [táboa 7].

ORGANIZACIÓN DO TRABALLO As unidades de traballo ano (UTA) medias ascenden a 2,9 UTA, das

que un 16,6 % son de tipo asalariado, polo que predomina a man de obra familiar. Nun 38 % das entrevistas realizadas, o titular ou socio entrevistado afirma dispor de vacacións, de media 26 días ao ano, mentres que a dedicación semanal a tarefas administrativas é de 6,3 horas. Existen diferenzas nas variables relativas ao traballo, segundo sexa o sistema de alimentación; así, as explotacións con sistema TMR, en especial as pertencentes ao sistema TMR con millo, teñen unhas maiores necesidades de traballo, un maior grao de asalarización, maior dispoñibilidade de vacacións e cantidade de días, ademais dunha maior dedicación a tarefas administrativas; estes factores son indicativos dunha maior profesionalización e organización do traballo. No outro extremo atopamos os sistemas só pastoreo ou ración disociada en presebe (táboa 8).

Táboa 7. Alimentación ALIMENTACIÓN

Pastoreo (só)

Pastoreo + corte verde

TMR millo

TMR sen millo

Ración disociada

Total

Consumo concentrado (kg, vaca, día)

6,6

7,7

12,1

11,8

8,3

9,9

Eficiencia concentrado (kg por l leite)

0,571

0,427

0,472

0,519

0,484

0,493

10.2019 | Vaca Pinta n.º 13 | 125

vp013_alimentacion_cantabria_galego.indd 125

22/10/19 10:08

ALIMENTACIÓN

Táboa 8. Traballo TRABALLO

Pastoreo (só)

Pastoreo + corte verde

TMR millo

TMR sen millo

Ración disociada

Total

UTA total

1,8

2,2

4,1

3,0

1,9

2,9

UTA asalariada (% s. UTA total)

3,6

5,8

29,3

16,8

13,8

16,6

Vacacións (días)

14,7 (4)

6,3 (3)

37,4 (18)

20,6 (5)

6,7 (3)

26,48 (33)

Tarefas administrativas (h/semana)

3,2

4,5

9,8

6,5

3,8

6,3

CONCLUSIÓNS Os resultados aquí presentados fan referencia a unha mostra representativa de explotacións leiteiras de Cantabria que nos permitiron coñecer os principais sistemas de alimentación e a súa relación con características produtivas e de manexo do territorio. Clasificáronse as enquisas nos seguintes cinco sistemas de alimentación: dous realizan o pastoreo das vacas en lactación, un de maneira exclusiva e o outro combínao co corte en verde de herba para fornecer en presebe; outros dous empregan o sistema TMR (ración completa con carro mesturador, unifeed), dos cales un cultiva millo e outro non; o último sistema constitúeno aquelas explotacións que nin alimentan con base no pastoreo nin con sistema unifeed, é dicir, trátase dunha ración disociada en presebe. A produción de leite atópase estreitamente relacionada co sistema de alimentación. As explotacións con sistema TMR, en especial as que cultivan millo, teñen unhas maiores producións por explotación, vaca, UTA e SAU; ademais, parece existir unha relación entre a achega de millo na alimentación e a mellora dos rendementos produtivos das vacas. As que só realizan pastoreo, reflicten inferiores producións e rendementos produtivos por vaca, que melloran considerablemente no caso de fornecer forraxe verde en presebe ao gando. A clasificación proposta de sistemas de alimentación está tamén fortemente vinculada coas prácticas agrarias, con excepción do silo de herba, que ten unha forte presenza nos cinco tipos. Ademais, os sistemas pastoreo + corte en verde destacan pola súa gran diversidade

de prácticas agrarias, os sistemas TMR sen millo fano pola maior dependencia na compra de forraxe secos (feo, palla, alfalfa…) e a ración disociada pola importancia da subministración de forraxe verde en presebe. A SAU media por explotación é de 41 ha, que é máis elevada nas explotacións con sistema TMR. O arrendamento é o principal réxime de tenza de superficie, tendo unha importancia maior nos sistemas máis intensivos (TMR con millo), debido á necesidade de terras de calidade para establecer este cultivo; pola contra, a superficie cedida é máis importante nos sistemas con base no pastoreo, pois leiras con peores características poden ser aproveitadas sen ningún tipo de remuneración a cambio de mantelas limpas. A dimensión media das parcelas é de 3,3 ha e o aproveitamento maioritario son os pastos (85 %), que é compartido polo millo nos sistemas TMR con millo. Parece observarse unha limitación da base territorial nas ganderías con ración disociada, pois dispoñen de menos SAU e parcelas máis pequenas. Os sistemas asociados ao pastoreo teñen unha menor dimensión e carga gandeira, ademais de porcentaxes máis elevadas de vacas secas e lonxevidade. As explotacións con sistemas TMR presentan características opostas e destacan por unha maior dimensión gandeira, especialización e intensificación produtiva, ademais dun manexo do gando máis controlado. Os sistemas en pastoreo son menos dependentes da achega de concentrado que os sistemas TMR. A maior eficiencia no consumo de concentrado prodúcese nos sistemas de pastoreo + corte en verde.

A MAIOR EFICIENCIA NO CONSUMO DE CONCENTRADO PRODÚCESE NOS SISTEMAS DE PASTOREO + CORTE EN VERDE

As explotacións con sistema unifeed, en especial as pertencentes ao sistema TMR con millo, amosan un maior nivel de profesionalización e mellor organización do traballo; no outro extremo atópanse os sistemas só pastoreo ou disociada en presebe.

REFERENCIAS

Arnalte E. (2007) Economía política de axuste estrutural na agricultura dos países desenvolvidos. Políticas agrarias e axuste estrutural na agricultura española, 17-54. Calcedo V. (2013) Cantabria no sector lácteo español: un radical cambio estrutura. Revista Española de Estudos Agrosociales e Pesqueiros, 234, 13-48. FEGA (2018) Fondo Español de Garantía Agraria. Declaracións obrigatorias do sector vacún de leite: novembro de 2017. Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio. https://www.fega.es/sites/default/files/ Informe_vacuno_noviembre.pdf López, E.; Sineiro, F.; Lorenzana, R. (2013). Processes of farmland abandonment: land use change and structural adjustment in Galicia (Spain), en OrtizMiranda, D.; Moragues, A.M.; Arnalte, E. (Eds.): Agriculture in Mediterranean Europe. Between Old and New Paradigms. Emerald Group Publishing Limited. Bingley UK, pp. 91-120. Santiso blanco J., Sineiro garcía, F (2014). Novas estratexias de colaboración enel sector lácteo nun horizonte sen cotas. Premio Instituto Tomás Pascual Sanz.Real Academia Española de Veterinaria, Madrid. Sineiro F., Santiso J., Calcedo V. y Lorenzana R. (2010) O sector lácteo: escenarios de evolución. COVAP. I premio internacional ganadería COVAP.Pozoblanco, Córdoba. 50-53. Vázquez I., García, E. (2018). Estrutura produtiva e económica das explotloros do estribo leiteiros cántabras no actual escenario poscuotas. Vaca Pinta, 5, 58-62.

126 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_alimentacion_cantabria_galego.indd 126

17/10/19 18:12

Calcimer, la enmienda natural 100 % extraída del mar

Uno de los principales problemas de los cultivos en las zonas del norte y el oeste de España es su implantación en suelos muy ácidos. Este hecho impide la asimilación de nutrientes muy importantes para su desarrollo, entre ellos el fósforo, el potasio y el calcio, y tiene como consecuencia un bajo nivel de fertilidad y de desarrollo de los cultivos. Desde el Centro Mundial de Innovación del Grupo Roullier, y siguiendo con el afán de innovación y mejora que muestra TIMAC AGRO desde su creación, se ha desarrollado una nueva enmienda cálcica marina, Calcimer T400 granulado, que contribuye a dar un nuevo paso en la mejora de la fertilidad de los suelos ácidos mediante una enmienda natural de acción rápida y duradera. Calcimer T400 granulado es el resultado de la extracción y la molienda de material de origen 100 % marino procedente de las costas de la Bretaña francesa. Las enmiendas del mercado están formadas en su mayoría por calcita, un componente cristalográfico del carbonato cálcico, de estructura laminar y de moderada solubilidad. Calcimer T400 granulado está constituido en parte por calcita (25 %), pero incorpora a su vez otro componente mineral llamado aragonito (75 %), el cual es un 18 % más soluble

que la calcita y de estructura más porosa, lo que incrementa considerablemente la rapidez de aumento del pH y hace que la posterior degradación de la calcita consiga un efecto aún más duradero. Gracias a su porosidad, que ocupa un 44,5 % de su volumen, y a su diámetro medio de 4,6 micras, Calcimer T400 granulado presenta una relación superficie-volumen muy alta. Dicha porosidad, además de hacer más eficiente el producto, consigue ser un refugio microbiológico de bacterias beneficiosas para el suelo. A su vez se favorece la floculación de arcillas y humus, aumentando el porcentaje de macroagregados estables y, por consiguiente, la capacidad de retención de agua y la aireación del suelo.

Finalmente, en el marco de las diferentes certificaciones puestas en marcha por TIMAC AGRO –la certificación ISO 9001, ISO 1801, ISO 14001–, el laboratorio de Pontrieux lleva a cabo los más rigurosos análisis de calidad para garantizar el estado óptimo del producto Calcimer. Beneficios de Calcimer T400: Óptima corrección del pH rápida y duradera Mejor estructura del suelo Activación de la vida microbiana Mayor disponibilidad y absorción de nutrientes

Por otro lado, y como consecuencia de todas estas propiedades, la disponibilidad de nutrientes aumenta cuantiosamente, así como la absorción de nutrientes, la producción final y la calidad de los cultivos.

@timacagroespaña · www.timacagro.es

vp013_publirreportaxe_timacAgro.indd 127

18/10/19 13:26

PROXECTO DE COMPARACIÓN INTERNACIONAL ENTRE GANDERÍAS PUNTOS DE INICIO: PRODUCIÓN DE LEITE E SOSTIBILIDADE A produción de leite foise desenvolvendo nos últimos anos cara a un proceso máis profesional e intensivo, aínda que segue a haber moitas diferenzas no sistema de produción entre distintas zonas do planeta. Neste sentido, UNIFORM-Agri é un dos programas de xestión de rabaños de vacún leiteiro máis populares que hai actualmente no mercado. Funciona como procedemento centralizador, que comunica con outros moitos sistemas na gandería, facendo posible a análise de datos que proveñen de distintas fontes nun só programa e ofrecendo información sobre áreas como a maquinaria e a rutina de muxido, a sostibilidade, a saúde eProdución o rendemento reprodutivo. lactación finalizada

Tendo en conta que UNIFORM conta cun gran número de usuarios, o obxectivo deste proxecto é comparar a xestión do rabaño entre personas de varios países. O Canadá, Os Estados Unidos, Francia, Alemaña, Os Países Baixos, Bélxica, Dinamarca, O Reino Unido e España participan nesta iniciativa que analiza as áreas de produción de leite, sostibilidade, rendemento reprodutivo e saúde de rabaño. Nesta entrega mostramos os puntos de inicio en produción de leite e sostibilidade de negocio.

Produción lactación finalizada 14000

380

12000

370

10000

360 350

8000

340

6000

330

4000

320

2000 0

310 CAN

USA

Produción a 305 días

Producción a 305 días

Para a produción de leite, os indicadores analizados son a produción total ao finalizar a lactación, media de produción diaria e media de pico de produción estándar. As porcentaxes de graxa e proteína tamén serán comparadas.

Figura 1. Produción media por país ao finalizar a lactación e normalizada a 305 días. A liña mostra a media de días en leite por lactación segundo o país. Lenda de países: CAN: Canadá, USA: EE. UU., ES: España, F: Francia, NL: Holanda, UK: O Reino Unido, D: Alemaña, B: Bélxica, DK: Dinamarca

300

NLganderías UK francesas D As sonBas que DK mostran niveis de produción máis baixos e o maior número medio de días en leite.

Media kg leite

Media Kg leche

Días en leite

Días en leche

Con respecto ao indicador “Pico de produción estándar” (PPS, indicador exclusivo de Uniform para estandarizar lactacións entre animais dun mesmo rabaño), o país co valor máis alto é España (54 kg). Tras el están Dinamarca e Canadá, cun valor de 47 kg.

Por suposto, sería interesante poder analizar máis indicadores relacionados co ambiente e a xestión do muNas lendas cambia: xido kg para confirmar esta suposición. Media por día Media % graxa

As ganderías francesas son as que mostran niveis de produción máis baixos e o maior número medio de días en leite.

Produción de Produción deleite leite

As ganderías españolas son as que Figura 1. Produción media por país ao finalizar a lactación60,0 e normalizada a 305 días. A liña mostra a máis altos eno país. pro-Lenda de países: CAN: Canadá, USA: EE. UU., ES: mediateñen de díasresultados en leite por lactación segundo dución total ao finalizar a lactación España, F: Francia, NL: Holanda, UK: O Reino Unido, D: Alemaña, 50,0 B: Bélxica, DK: Dinamarca (figura 1) e a media de produción diaria (figura 2). Dinamarca e O Canadá 40,0 Para están a produción os indicadores analizados son a produción total ao finalizar a no 2.ºdee leite, 3.º posto, respectivalactación, media de produción diaria e media de pico 30,0 de produción estándar. As porcentaxes mente. No entanto, se observamos de graxa e proteína tamén serán comparadas. tamén a media de días en leite, O 20,0 Reino Unido ten máisresultados baixo, máis As ganderías españolas sonoasvalor que teñen altos en produción total ao finalizar a seguido do1)Canadá. lactación (figura e a media de produción diaria (figura 10,0 2). Dinamarca e O Canadá están no

2.º e 3.º posto, respectivamente. No entanto, se observamos tamén a media de días en leite, o Aparentemente, a produción no CaReino Unido ten o valor máis baixo, seguido do Canadá.0,0

5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50

0,00 nadá é máis eficiente (máis volume CAN USA ES F NL UK D B DK Aparentemente, produción no Canadá máis eficiente (máis volume en menos días), en menos adías), comparado coné ouMedia kg por Media Media%%grasa graxa Media % proteína Media kg. día Por día MediaPPS PPS Media Media % proteína comparado con outros países de elevada produción, tros países de elevada produción, como España, EE. UU. ou Dinamarca. Por suposto, sería interesante poder analizar máis indicadores relacionados co ambiente e a como España, EE. UU. ou Dinamarca. Figura 2. Media de produción diaria por vaca e valor “Pico de produción estándar” (PPS) por Figura 2. Media de produción diaria pormedio vaca do e valor medio do “Pico de produción es-

xestión do muxido para confirmar esta suposición.

vp013_publirreportaxe_uniformAgri_galego.indd 128

vaca. As liñas representan a porcentaxe media de graxa e proteína. tándar” (PPS) por vaca. As liñas representan a porcentaxe media de graxa e proteína.

Analizando os resultados de porcentaxe de graxa e proteína, os países do centro de Europa producen máis graxa e proteína por kg de leite que outros países (figura 2). Dinamarca (DK) é o maior produtor de sólidos, seguido moi de preto por Holanda (NL). Bélxica (B), Alemaña (D) e O Canadá (CAN) teñen producións similares nun terceiro posto dentro da comparación. Con respecto á sostibilidade, as vacas danesas son as que teñen maior eficiencia produtiva

18/10/19 13:15

Con respecto ao indicador “Pico de produción estándar” (PPS, indicador exclusivo de UNIFORM para estandarizar lactacións entre animais dun mesmo rabaño), o país co valor máis alto é España (54 kg). Tras el están Dinamarca e Canadá, cun valor de 47 kg. Analizando os resultados de porcentaxe de graxa e proteína, no centro de Europa producen máis graxa e proteína por kg de leite que noutros países (figura 2). Dinamarca (DK) é o maior produtor de sólidos, seguido moi de preto por Holanda (NL). Bélxica (B), Alemaña (D) e O Canadá (CAN) teñen producións similares nun terceiro posto dentro da comparación. Con respecto á sostibilidade, as vacas danesas son as que teñen maior eficiencia produtiva (desde o primeiro parto ata a data de sacrificio), cun valor medio de 24,5 kg de leite por día en toda a súa vida produtiva. As vacas holan-

En cor verde, países participantes no proxecto

desas son as que teñen maior eficiencia vitalicia (desde o nacemento ata a data de sacrificio), cun valor medio de 13,9 kg de leite por día vivido. Dinamarca está en segundo posto en eficiencia vitalicia.

Sostibilidade Sostibilidade

Figura 3. Comparación da sostibilidade produtiva (desde o primeiro parto) e a sostibilidade vitalicia (desde o nacemento) das vacas de cada país. Os datos dos EE. UU. foron excluídos.

30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0

CAN

Eficiencia vitalicia Eficiencia vitalicia

Eficiencia vidavida productiva Eficiencia produtiva

Figura 3. Comparación da sostibilidade produtiva (desde o primeiro parto) e a sostibilidade vitalicia (desde o nacemento) das vacas de cada país. Os datos dos EE. UU. foron excluídos.

CONCLUSIÓNS

En xeral, non podemos determinar que haxa mellores ou Por exemplo, segundo se nos detemos no volume produCONCLUSIÓNS peores produtores dentro dos participantes deste proxec- cido ou na calidade de leite, os mellores produtores son En xeral, determinar que haxa mellores oue peores produtores dentro dos to. Cadanon paíspodemos ten unhas condicións ambientais circunspaíses distintos. Aínda que está a excepción de Dinamarparticipantes deste proxecto. Cada país ten unhas condicións ambientais e circunstancias de tancias de mercado distintas, que determinan como evo- ca, que en ambos os casos se atopa nos postos máis altos mercado distintas, que determinan como evoluciona a produción de leite, así como diferentes luciona a produción de leite, así como diferentes sistemas do ranking. sistemas para determinar o valor do produto e o retorno económico que perciben os para determinar o valor do produto e o retorno económigandeiros. co que perciben os gandeiros. Por exemplo, segundo se nos detemos no volume producido ou na calidade de leite, os mellores produtores son países distintos. Aínda que está a excepción de Dinamarca, que en ambos os casos se atopa nos postos máis altos do ranking.

COÑEzA A NOSA EMPRESA

Pida información de UNIFORM-Repro sen compromiso ventas@uniform-agri.com

(+34) 695 45 67 35

www.uniform-agri.com/es

vp013_publirreportaxe_uniformAgri_galego.indd 129

18/10/19 13:15

ALIMENTACIÓN

En Vaca.tv

Pegada de carbono nas explotacións leiteiras asturianas Amosamos o traballo elaborado con base en 15 explotacións asturianas, cuxo obxectivo foi o de estimar os gases de efecto invernadoiro e a pegada de carbono por hectárea, por unidade de gando maior e por litro de leite corrixido por graxa á saída da granxa en cinco tipoloxías de alimentación mediante a aplicación do modelo DairyCant. Gregorio Salcedo1*, José Daniel Jiménez-Calderón2, Adela Martínez-Fernández2, Silvia Baizán2, Fernando Vicente2 1 CIFP La Granja (Heras, Cantabria) 2 Área de Nutrición, Pastos e Forraxes, Servizo Rexional de Investigación e Desenvolvemento Agroalimentario (Serida) *gregoriosal57@gmail.com

INTRODUCIÓN

s sistemas leiteiros de Asturias e, por extensión, os da cornixa cantábrica poden clasificarse en intensivos, semiintensivos e extensivos. Os maiores

inputs e a menor superficie localízanse nos primeiros; a intensificación forraxeira (millo, raigrases, leguminosas etc.) é a base dos segundos e o aproveitamento da

herba nos terceiros. A intensificación do sector leiteiro en Asturias caracterízase por unha alta carga gandeira, elevada porcentaxe de concentrado, animais de alto valor xenético e unha gran produción de leite por hectárea. Con todo, o seu impacto ambiental non está de todo clarificado (Bava et al., 2014). O gando contribúe co quecemento global a través das emisións de gases de efecto invernadoiro (GEI) como o dióxido de carbono (CO2), procedente da combustión da enerxía fósil e produción de alimentos; o metano (CH4), como consecuencia fisiolóxica da fermentación entérica dos ruminantes e do óxido nitroso (N2O), causado polo manexo do esterco, a fertilización e os procesos de nitrificación e desnitrificación no solo (De Vries e De Boer, 2010). Pola contra, a produción de leite contribúe co secuestro de carbono no solo mediante a achega de esterco e restos vexetais (Soussana et al., 2010).

130 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_alimentacion_PegadaCarbono_galego.indd 130

17/10/19 18:18

ALIMENTACIÓN

Diferentes estratexias son consideradas para reducir as emisións de GEI na produción de leite. Entre outras, a alimentación equilibrada (van Middelaar et al., 2013; van Gastelen et al., 2015); incrementar a eficiencia na conversión de alimento a leite (Basarab et al., 2013); aumentar a produtividade animal (Bell et al., 2011); mellorar a produción de alimentos (Kristensen et al., 2011); reducir a compra de alimentos e fertilizantes (Basarab et al., 2013) ou incrementar a utilización do pastoreo (O’Brien et al., 2014), que proporciona un maior potencial de secuestro de carbono (Zotarelli et al., 2012). Para estimar o alcance dos gases producidos na produción do leite utilízanse diferentes modelos de predición. Todos eles inclúen factores de emisión relacionados cos diferentes procesos produtivos e poden ser empíricos ou estatísticos, simulando procesos mecánicos ou mediante unha análise de ciclo de vida (Rotz, 2017). O modelo DairyCant (Salcedo, 2015) é un modelo empírico baseado na investigación e na análise estatística que simula as-

pectos de manexo relacionados coa produción e a saúde ambiental das explotacións leiteiras.

MATERIAL E MÉTODOS

Granxas participantes Seleccionáronse 15 explotacións gandeiras do Principado de Asturias (figura 1), que reunían 818 vacas leiteiras, divididas en cinco tipoloxías de alimentación: a) Ecolóxicas (Eco) b) Presebe-pastoreo (Pe-Pa) c) Ensilado de herba (EHba) d) Ensilado de millo (EMz) e) Ensilado de herba e de millo (EHba-EMz) As explotacións foron enquisadas e analizadas baixo unha perspectiva de análise de ciclo de vida, co modelo de simulación DairyCant (Salcedo, 2015) durante o ano 2018. A mostra representou o 0,8 % do total de explotacións existentes en Asturias. As entrevistas in situ incluían cuestións relacionadas cos seguintes datos: i) Localización ii) Base territorial e distribución forraxeira

DAIRYCANT (SALCEDO, 2015) É UN MODELO EMPÍRICO […] QUE SIMULA ASPECTOS DE MANEXO RELACIONADOS COA PRODUCIÓN E A SAÚDE AMBIENTAL DAS EXPLOTACIÓNS LEITEIRAS

iii) Fertilización iv) Composición e manexo do rabaño v) Alimentación dos animais vi) Produción e composición química do leite vii) Maquinaria viii) Consumo de enerxía

Progetto2_Layout 1 07/05/18 17:22 Pagina 1

10.2019 | Vaca Pinta n.º 13 | 131

vp013_alimentacion_PegadaCarbono_galego.indd 131

17/10/19 18:18

ALIMENTACIÓN

Figura 1. Localización e número de ganderías mostreadas por concello

Unidade funcional e límites do sistema A metodoloxía de avaliación do ciclo de vida require dunha unidade funcional (UF), atributo do produto ou sistema, e utilízase como un escalar cuantitativo para fins de comparación, no noso caso tipoloxías de alimentación. Pode haber máis dunha UF porque un sistema pode ter unha serie de funcións posibles. En calquera caso, a UF debe ser fácil de definir e medir (ISO, 1997). As UF utilizadas neste traballo foron: i) unha hectárea, ii) unha unidade de gando maior (UGM) e iii) un litro de leite corrixido por enerxía (ECM) á saída da explotación (Sjaunja et al., 1990). A figura 2 representa os límites do sistema utilizados neste estudo, incluíndose as emisións relacionadas coa importación de concentrados, forraxes e fertilizantes. Análise estatística Os resultados das enquisas foron procesados mediante análises de varianza utilizando o procedemento GLM do programa SPSS 15.0 (2006), considerando como efecto principal a tipoloxía de alimentación da explotación. Para as variables en que o efecto principal resultou estatisticamente significativo, utilizouse a proba de Duncan para a comparación de medias.

RESULTADOS

Descrición das explotacións As características técnico-produtivas das explotacións veñen indicadas na táboa 1. En xeral, o número de animais, a superficie agrícola útil (SAU), a dedicada a cultivos forraxeiros por UGM e a produción de forraxe e de leite por hectárea foron superiores nas dietas baseadas en ensilado de herba e millo (EHba-EMz) e as ba-

O 65,8 % DAS EMISIÓNS TOTAIS PRODÚCENSE DENTRO DA EXPLOTACIÓN, PERMITINDO AMPLAS OPORTUNIDADES DE MELLORA

Figura 2. Límites do sistema do DairyCant (Salcedo, 2015)

seadas en presebe-pastoreo (Pe-Pa), as menores. O aproveitamento maior de herba verde rexistrouse nos ecolóxicos (Eco); mentres, a compra de concentrado por hectárea foi similar nas baseadas en ensilado de millo (SMz) e (EHba-SMz), intermedias en (Pe-Pa) e as mínimas en (Eco) e as que utilizan maioritariamente ensilado de herba (EHba). Os compoñentes da dieta e a achega de nutrientes de cada sistema de alimentación veñen representados na figura 3A-B. Os sistemas Eco e Pe-Pa consomen maior porcentaxe de herba verde, mentres que SHba, SMz e SHba-SMz só teñen acceso as xovencas. As vacas leiteiras da tipoloxía EHba-EMz reciben unha maior porcentaxe de concentrado (50,9±3,1 %), dando lugar a unha superior inxestión diaria de materia seca (25,1±2,4 kg), enerxía neta leite (42,8±4,22 Mcal) e 3,9±0,64 kg de proteína bruta.

Con todo, as estimas no consumo de fibra neutro deterxente foron maiores en Pe-Pa e EHba de 10,0±1,8 e 10±0,78 kg, respectivamente, mentres que o amidón o foi en EMz con 6,0±0,60 kg e o mínimo de 2,1±0,5 kg en Pe-Pa. As porcentaxes de reposición do gando non difiren entre tipoloxías, rexistrándose valores medios de 39,8±16,1 %. O uso de fertilizantes nitroxenados de sínteses foi numericamente superior en SMz (táboa 1), mentres a produción de N orgánico por hectárea foi superior nos sistemas EHba-SMz (P<0,05) de 460 kg e a menor en Eco de 112 quilos. Estas diferenzas de N orgánico son debidas á distinta carga gandeira entre ambos. En calquera caso, a produción de N por UGM sitúase en valores de 98 quilos.

132 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_alimentacion_PegadaCarbono_galego.indd 132

17/10/19 18:18

Durante estos últimos diez años nuestro objetivo siempre ha sido mantener a nuestros clientes formados e informados con el fin de maximizar los beneficios del uso de aminoácidos, convirtiendo el Programa de Aminoácidos de Kemin en una referencia en toda Europa.

Kemin es la única empresa que ofrece toda la gama de aminoácidos para rumiantes: Lisina y Metionina, con datos de biodisponibilidad y estabilidad científicamente contrastados.

Kemin proporciona el equipo técnico más cualificado y experimentado en la formulación de aminoácidos, siempre buscando optimizar y maximizar la rentabilidad.

Kemin Lifelong Learning: programa de formación continuo y personalizado

Kemin Animal Nutrition and Health - EMENA Tf: +34 977 25 41 88 WWW.KEMIN.COM ©Kemin Industries, Inc. and its group of companies 2019. All rights reserved. Trademarks of Kemin Industries, Inc., U.S.A. Certain statements may not be applicable in all geographical regions. Product labeling and associated claims may differ based upon government requirements.

vp013_publicidade_kemin.indd 133

20/10/19 17:51

ALIMENTACIÓN

Táboa 1. Características técnico-produtivas das explotacións segundo o tipo de alimentación (n=15) PePa

SHba

SMz

SHbaSMz

30a

25a

31a

125c

62b

1,37

3,05

1,71

3,12

3,77

1,45

17,3

Variable

Eco

Vacas de leite

Animais

Carga gandeira, UGM ha

-1

Reposición < e > 1 ano, %

Terra Superficie agrícola útil (SAU), ha

31,5a

16,6a

30a

63b

30,3a

Superficie pradería, ha

31,5b

15a

22,3ab

22ab

18,6a

7,9

Superficie millo, ha

1,6

4,3

31,3

10,6

13,9

SAU Cultivos forraxeiros UGM-1

0,03

0,12

0,21

0,10

0,09

Raigrás italiano despois do millo, ha

1,7a

33b

10a

13,9

1062

2431

2386

1205

2089

1011

Herba para ensilado, kg MS1

4586b

1829a

1139a

492a

806a

1700

Millo para ensilado, kg MS1

1285

3180

5183

3035

2471

Raigrás italiano para ensilado, kg MS1

286a

1128ab

4108c

1791b

1637

5648a

4975a

5712a

11244b

8166ab

3117

9781

9882

411

Herba para consumo en verde, kg MS

Materia seca final, kg ha

-1

Alimentos e fertilizantes Compra concentrados, t ha-1

2551

5254

2897

Compra forraxes, t ha

3741

2793

1956

1299

2574

Fertilizante químico, kg N ha-1

0,77

13,2

192,5

60,3

116,9

Orgánico, kg N ha-1

112a

267ab

193a

340ab

460b

159

Fertilizante nitroxenado millo, kg N ha-1

160

101

110

-1

Produción de leite Leite ECM, t explotación

247a

222a

325a

1609c

784b

558

Leite ECM t ha-1

7775a

19577ab

9849ab

25333b

25222b

10402

Leite vaca leiteira ano, t ECM ano-1

8357a

8896a

10053ab

12798b

11820b

2169

Eficiencia utilización do N vacas leiteiras, (EUNVL) %

23,5a

26,8ab

33,6bc

35,6c

32,8bc

5,7

Eficiencia utilización do N conxunto rabaño, (EUNCR) %

19,6

23,0

24,6

24,7

25,5

4,8

Eficiencia, litros leite kg MS inxerida vaca leiteira

1,28

1,23

1,34

1,4

1,52

0,22

Eficiencia, litros leite kg-1 MS conxunto rabaño

0,94

1,02

0,98

1,07

1,17

0,24

-1

Ecolóxicas (Eco); presebe-pastoreo (Pe-Pa); ensilado de herba (EHba); ensilado de millo (EMz); ensilado de herba e de millo (EHba-EMz). Letras diferentes na mesma liña indican diferenzas significativas

Figura 3. Distribución porcentual dos alimentos que compoñen a dieta (A) e achega de nutrientes en cada sistema de alimentación (B); kg día-1, excepto na enerxía neta de lactación: Mcal día-1

0a 25,7b

Eco Penso

27,2a , 0a 21,4b

Pe-Pa Herba seca

32,8a

4,3a 23,1a

12,5a

7,3a 17,5a

19,5b

26b

18,4b

6,9ab

2,3a

5,8ab

EHba

EMz

EHba-EMz

EHba

EMz

Verde

4 3 2

Proteína e amidón

22,3a

22,2a

1 0

MS PB

15,5a

a-E M

EH b

50,9b

EM z

44,1ab

28,1a

29,1a

Pe -Pa

36,4ab

45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Eco

A Materia seca, enerxía e fibra

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

ENL Amidón

FND

134 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_alimentacion_PegadaCarbono_galego.indd 134

21/10/19 19:06

GALICAL

CALES E CARBONATOS AGRÍCOLAS

GAMA DE EMENDAS CALIZAS • REDUCIÓN DA ACIDEZ DOS SOLOS • AUMENTO DA PRODUTIVIDADE DAS COLLEITAS

EMENDA CALIZA, CAL VIVO GRANULADO (90 % CaO) Alta porcentaxe en calcio. Valor neutralizante: 90 % EMENDA CALIZA, CAL VIVO GRANULADO DOLOMÍTICO (35 % MgO / 60 % CaO) Alta porcentaxe de magnesio. Valor neutralizante: 95 % EMENDA CALIZA, CAL VIVO (80 % CaO) Gran poder de neutralización. Valor neutralizante: 80 % EMENDA CALIZA, CAL APAGADO (65 % CaO) Potencia o rendemento agrícola. De fácil asimilación. Valor neutralizante: 65 % EMENDA CALIZA, CAL APAGADO + DOLOMÍA (53 % CaO / 23 % MgO) Achega magnesio. Favorece a actividade clorofílica da planta. Valor neutralizante: 83 % EMENDA CALIZA, CARBONATO CÁLCICO (56 % CaO) Para terra e camas hixiénicas. Eficaz na redución de mamites ambientais e dermatites. Apropiado para a produción de todo tipo de pensos. Valor neutralizante: 56 %

Presentadas en: • Sacos de 35 quilos • Big bag de 600 quilos • Big bag de 1.100 quilos • Camión cisterna ou camión volquete Estendidas na propia finca Transportadas en camións a calquera punto de España e Portugal

EMENDA CALIZA DE CARBONATO CÁLCICO MAGNÉSICO, GALIMAG (33 % CaO / 17 % MgO) Achega magnesio. Valor neutralizante: 60 % EMENDA CALIZA, GRANICAL G60 SUPRA (54 % CaO / 1 % MgO) Fácil aplicación e asimilación. Valor neutralizante: 56 % EMENDA CALIZA, GRANICAL G60 PLUS (47,35 % CaO / 6 % MgO) Fácil aplicación e asimilación con achega de magnesio. Valor neutralizante: 59 %

GALICAL SL

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS

vp013_publirreportaxe_galical_galego.indd 135

R/ Gallastegui Unamuno. Vial G - N.º 7 Polígono Industrial As Gándaras 27003 Lugo

Teléfono 982 22.14.84 Fax 982 22.14.08 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

20/10/19 17:56

ALIMENTACIÓN

UTILIZAR FERTILIZANTES NITROXENADOS DE LIBERACIÓN LENTA PARA O MILLO E OUTROS CULTIVOS FORRAXEIROS PODE MITIGAR SIGNIFICATIVAMENTE AS EMISIÓNS DE N2O

Figura 4. Procedencia das emisións de gases de efecto invernadoiro en explotacións leiteiras segundo o seu sistema de alimentación 80 70

67,8ab

70,5b 65,8ab

63,6 ab

61a

60 50

38,9 b

40 30

32ab

34,1ab

36,3 ab

29,4a

20 10 0

Eco

Pe-Pa

EHba Dentro

A eficiencia de utilización do nitróxeno da dieta nas vacas leiteiras (EUNVL) foi superior en SMz (P<0,05) e as menores en ecolóxico, sen diferenzas significativas entre EHba e SHba-SMz (táboa 1). Pola contra, a eficiencia para o conxunto do rabaño (EUNCR) non foi diferente entre tipoloxías de alimentación, aínda que si numericamente maior en EMz e EHba-EMz. A maior diferenza entre EUNVL e EUNCR na tipoloxía EMz de 10,9 unidades porcentuais e a menor de 3,9 en Eco ten a súa orixe na superior carga gandeira. A eficiencia alimenticia en litros de leite por quilo de materia seca inxerida foi similar entre tipoloxías, tanto se se expresa a nivel de vaca leiteira ou como no conxunto de animais (táboa 1), con medias de 1,35±0,22 e 1,04 litros, respectivamente. Emisións de gases de efecto invernadoiro Os gases de efecto invernadoiro (GEI) producidos nunha explotación leiteira son o metano (CH4), o dióxido de carbono (CO2) e o óxido nitroso (N2O). O potencial de quecemento global é diferente entre eles, así o metano ten un potencial 21 veces maior que o dióxido de carbono e o do óxido nitroso 310 veces que o CO2. As emisións son orixinadas tanto na propia explotación como fóra dela como consecuencia das emisións que se xeran nos procesos produtivos implicados nas subministracións que necesita a gandería (alimentos comprados, combustibles, fertilizantes etc.). As emisións de GEI

EMz

EHba-EMz

Fóra

dentro da explotación supoñen unha media do 65,8±4,8 % do total das emisións, cun máximo de 70,5±3,4 % en Pe-Pa e un mínimo de 61±6,5 % en EMz (figura 4). En xeral, o CH4 representou o 56,1±4 % do total de emisións por hectárea no conxunto de explotacións (táboa 2), dos cales o 79,1±1,4 % procede da fermentación entérica e o 20,8±1,4 % restante a través do esterco. A produción de metano por hectárea, UGM e litro de leite corrixido por graxa (ECM) non foi diferente entre tipoloxías de alimentación, con valores medios de 437±261 kg, 164±23 kg e 24,8±4,5 g respectivamente. A nivel cuantitativo, as menores emisións de GEI por hectárea e UGM observáronse na produción ecolóxica. A tipoloxía EHba tivo similares emisións por hectárea e UGM a EMz e EHba-EMz (táboa 2). Pola contra, o emitido por litro de leite foi numericamente menor nas tipoloxías máis intensivas (EMz e EHba-EMz) con 22,6±3,0 g respecto das máis extensivas (Eco, Pe-Pa e EHba) con 26,2±4,9 g, imputable ao ensilado de millo e superior produción de leite. Esta diferenza representou reducións do 13,7 %, similar ao 9,3 % sinalado por Salcedo et al. (2015) en explotacións leiteiras de Galicia cando as vacas reciben ensilado de millo. A inferior concentración numérica de CH 4 por litro de leite no grupo intensivo respecto ao máis extensivo ten a súa orixe á maior produción de ácido propiónico

136 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_alimentacion_PegadaCarbono_galego.indd 136

17/10/19 18:19

Alfalfa de secano e regadío

Mesturas Forraxeiras

Alfalfa SAN ISIDRO, elevada produción, gran perenidade, secano ou regadío

Gama SPEEDYLMIX, 6 tipos de pradeiras , anuais de sega ou pastoreo

Gama REGMIX, 3 tipos de pradeiras perennes de regadío

Gama SECMIX, 2 tipos de pradeiras perennes para secano

vp013_pub_rocalba_galego.indd 137

secano ou regadío

Alfalga TIERRA DE CAMPOS, rústica e adaptada ao secano

Gama PLURIMIX, 4 tipos de pradeiras , frescos perennes para secanos

www.rocalba.com

VICTORIA, a Alfalfa mellorada, para

Expresión vegetal

20/10/19 17:57

ALIMENTACIÓN

no rume, derivado da fermentación do amidón do ensilado de millo e do concentrado, que actúa como sumidoiro de hidróxeno e reducindo a metanoxénese (Bannink et al., 2006). Mentres, a maior concentración en Eco e Pe-Pa non só pode ser debido ao maior consumo de fibra (figura 2) senón á súa superior concentración na materia seca da dieta. Con todo, non se obtiveron relacións significativas entre o CH4 por litro de leite respecto ao consumo diario de fibra neutro deterxente ou a súa concentración na dieta. Aspectos como aumentar a materia orgánica fermentable en rume da forraxe a través dunha maior dixestibilidade e reducir o seu contido en parede celular permitirían incrementar a formación de ácido propiónico. Ao mesmo tempo, a produción de leite veríase incrementada, reducíndose así as emisións de metano por litro de leite. Desta maneira e para as explotacións analizadas, aumentos dun litro de leite por riba dos 22,6 L poden reducir a emisión de CH4 0,45 g (r2=0,51 P<0,003). A porcentaxe de CO2 no conxunto de explotacións respecto ao total de emisións foi do 28,1±3,3 %, dos cales o 86,8±18 % procede da suma do gasóleo (17,8±3,7 %), a electricidade (15,9±3,7 %) e o 53,1±6,8 % da compra de concentrado. As explotacións do grupo de produción ecolóxica (Eco) emitiron menos CO2 por hectárea que as máis intensivas (EMz e EHba-EMz), con medias de 1985±65 e 7166±1675 kg ha-1 respectivamente, mentres que os outros sistemas extensivos (Pe-Pa e EHba) mostraron emisións intermedias, cunha media de 3736±2760 kg CO2 ha-1. Estas diferenzas débense, entre outras, ás maiores entradas de gasóleo, electricidade, fertilizantes, concentrados e actividades agrícolas (táboa 2). Así mesmo, a superior carga gandeira nas tipoloxías máis intensivas foi a responsable do incremento de CO2, onde aumentos de 1 UGM ha-1 poden acentuar o CO2 en 1913±204 quilos. Pola contra, o CO2 por UGM e litro de leite non foi diferente entre sistemas de alimentación (táboa 2), con máximos de 3917±812 kg en EMz e mínimos de 3198±321 kg en Eco por UGM e de 0,28±0,07 kg en EMz e de 0,23±0,07 kg en Pe-Pa por litro de leite. Observouse unha relación

lineal e positiva (r2=0,31 P<0,01) entre as emisións de CO2 por hectárea e a porcentaxe de SAU dedicado a cultivos forraxeiros, con 67,6 kg de CO2 por cada unidade porcentual de SAU incrementada.

Táboa 2. Emisións parciais de gases de efecto invernadoiro por tipoloxía de alimentación en explotacións leiteiras asturianas Eco

PePa

SHba

SMz

SHbaSMz

CH4, kg Entérico

167

413

215

441

487

204

Esterco

112

125

128

-1

209

525

269

567

616

261

kg UGM-1

152

164

154

186

162

g L-1 ECM

26,4

26,3

26,0

22,5

22,7

4,5

57,8ab

60,3b

54,4ab

52,9a

55,2ab

4,0

kg hectárea

% sobre total en CO2-eq CO2, kg Gasóleo

409

909

509

931

1123

432

Electricidade

322a

754ab

380ab

931b

979b

199

Fertilizantes nitroxenados

1018

495

620

Fertilizantes fosfatados

19ab

56b

21ab

Forraxes compradas

929

671

423

270

612

Concentrados comprados

845a

1807ab

953a

3276b

3708b

1505

Plásticos

0,14a

3ab

4bc

Sementes

15b

Actividades agrícolas

289ab

154a

181a

511c

377bc

156

Aplicación xurro

Compra xovencas

2,4

4,6

3,2 2974

1985a

4645ab

2827ab

7256b

7077b

-1

3198

3462

3246

3917

3416

487

g L-1 ECM

0,25

0,23

0,27

0,28

0,26

0,05

26,3ab

24,8a

27,3abc

31,5c

30,4bc

3,3

Excretado en establo

0,63a

1,52abc

1,1ab

1,9bc

2,6c

0,91

Aplicación de fertilizantes

0,001

0,13

1,92

0,6

1,16

Volatilización

0,04bc

0,03ab

0,06bc

0,08c

0,03

Lixiviados

0,12a

0,65b

0,68b

0,58b

0,27

Achegar xurro

0,34a

0,79ab

0,58a

1ab

1,4b

0,47

Fixación biolóxica

0,12b

0,04ab

0,02ab

-0,12a

-0,02ab

0,11

Rume

0,023b

0,01ab

0,02b

0,03b

0,01

Gasóleo

1,16b

0,2a

0,11a

0,21a

0,26a

0,40

Compra fertilizantes nitroxenados

0,003

0,066

0,96

0,30

0,58 0,69

kg hectárea-1 kg UGM

% sobre total en CO2 N2O, kg

Forraxes compradas

0,09

1,07

0,95

0,43

0,14

Concentrados comprados

0,75a

1,61ab

0,84a

2,8b

3,1b

1,2

Mineralización e restos vexetais

0,72a

1,4b

1,39b

1,7b

1,63b

0,39

kg hectárea-1

3,86a

7,39ab

5,91ab

11,6b

10,8b

7,9

kg UGM-1

2,81

2,72

3,48

3,68

2,89

0,59

g L-1 ECM

0,49

0,44

0,58

0,46

0,4

0,12

% sobre total en CO2-eq

15,8

14,8

18,2

15,5

14,4

2,5

UGM: unidade de gando maior; ECM: leite corrixido por graxa; valores con distinta letra na mesma fila indica diferenzas significativas; sd: desviación estándar

138 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_alimentacion_PegadaCarbono_galego.indd 138

17/10/19 18:19

vp013_publicidade_ratibrom.indd 139

20/10/19 17:58

ALIMENTACIÓN

AS EMISIÓNS DE N2O POR HA REPRESENTARON NO CONXUNTO DAS EXPLOTACIÓNS O 15,7 ± 2,5 %

Figura 5. Distribución porcentual das emisións por elementos de produción 100 90

19,4a

3,9b

16a

14,3a

23,1a

22,8a

1,5a

17,5a

21,7a

0,11a 9,8b

19,4a

20,5a

2,3ab

1,7a

20,7a

21a

1,12ab 9,1b

7,82b

3,5ab

8,5b

9,4b

43,5ab

41a

43,6ab

40 30 20

46,2b

47,7ab

10 0

Eco Manexo xurro

Pe-Pa Consumibles

EHba Alimentos

As emisións de N2O por hectárea representaron no conxunto das explotacións o 15,7±2,5 % (táboa 2). Desta porcentaxe, o 30±8 % fórmao a compra de alimentos, o 19,7±4,8 % as orixinadas no establo e estercoleiro, o 17,3±7,3 % a mineralización do solo e os restos vexetais, o 10,4±2,4 % a achega de xurro e o 6,6±4,3 % os lixiviados. As maiores emisións de N2O e por hectárea corresponden ás explotacións máis intensivas (EMz e EHba-EMz) con medias de 11,2 kg e similares entre elas (táboa 2); intermedias e sen diferenzas significativas Pe-Pa e EHba con 7,3 e 5,9 kg respectivamente e, as menores en Eco con 3,8 quilos. O N2O por UGM e por litro de leite corrixido por graxa para o conxunto de explotacións foide 3,1±0,6 e 0,47±0,12 kg respectivamente, sen diferenzas significativas entre tipoloxías de alimentación (táboa 2). Reducións dun quilo de N aplicado ao solo (orgánico máis inorgánico), unha UGM ou dun quilo de concentrado por hectárea teñen un potencial mitigante de -0,017±0,001 kg; -2,3±0,4 kg e -0,001±0,0001 kg N2O respectivamente. Do mesmo xeito, un quilo de N entrado á explotación e por hectárea ten un potencial de -0,02 kg N2O. A distribución porcentual dos factores de produción implicados na emisión de gases das explotacións vén representada na figura 5. Dela despréndese que o metano entérico, a compra de alimentos e o manexo do xurro son as fontes maioritarias e, posiblemente, onde máis oportunidades de mellora teña o gandeiro á hora de mitigar ou reducir emisións.

EMz

Fertilizantes

Enerxía

EHba-EMz Entérico

Pegada de carbono A suma das emisións parciais e totais representadas polo suma secuestro de carbono (SC), as derivadas da compra de soia e do uso indirecto do chan (iLUC) veñen sinaladas na táboa 3. O secuestro de carbono estimouse conforme a Petersen et al. (2013), considerando as entradas ao xurro e, tras as colleitas, os restos vexetais por encima e as raíces por baixo do solo. Considerouse un contido en carbono na biomasa vexetal do 45 %, mentres que no do xurro estímase un contido en materia seca do 10,6 % e unha relación C/N de 11,9 (Salcedo, 2011). Asumiuse un factor de emisión de 143 g CO2 (Audsley et al., 2009) para o cambio de uso do chan indirecto (iLUC) e 2,98 kg CO2 por quilo de soia importada (FAO 2010), excluíndose do cálculo para esta última ás explotacións ecolóxicas. As emisións parciais foron de 16399±9134 kg CO2-eq ha-1; 6160±840 kg UGM-1 e 0,93±0,15 kg litro de leite corrixido por graxa no conxunto de explotacións (táboa 2). Aquelas emisións incrementaron 10,4 %, 8,4 % e 11,3 % respecto das totais (táboa 3). Entre tipoloxías de alimentación, as maiores emisións parciais e por hectárea foron para EHba-EMz (P<0,05), sen diferenzas significativas en Pe-Pa, EHba e EMz, e as menores en Eco (P<0,05). Mentres, as emisións totais (parciais+SC+soia+iLUC) foron superiores en EMz e EHba-EMz, sen diferenzas significativas entre elas, intermedias as de Pe-Pa e EHba e as menores en Eco (P<0,05). O carbono secuestrado por hectárea foi de 1522±669 kg CO2 no

140 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_alimentacion_PegadaCarbono_galego.indd 140

17/10/19 18:19

vp013_publi_innofarm.indd 141

21/10/19 11:11

ALIMENTACIÓN

Táboa 3. Pegada de carbono por hectárea, UGM e litro de leite segundo o tipo de alimentación Eco

PePa

SHba

SMz

SHbaSMz

CO2-eq, kg hectárea Emisións parciais A

7573a

17971ab

10320ab

22774ab

23355b

9454

Secuestro carbono (SC)

-875a

-1459abc

-1128ab

-1877bc

-2274c

662 1779

2086bc

1093ab

3459b

3976b

85a

311a

130a

431a

436a

229

8344a

20013ab

11686ab

25708b

26208b

10548

5523a

5726a

5957a

7381b

6209ab

869

-635

-559

-639

-591

-612

118

Soia B

639b

585b

1141c

1059c

451

iLUC

62a

79ab

68a

138b

115ab

6089a

6489ab

6731ab

8666b

5964a

1317

Soia

iLUC Totais = parciais+SC+soia+iLUC CO2-eq, kg UGM Emisións parciais A Secuestro carbono (SC)

Totais = parciais+SC+soia+iLUC CO2-eq, litro de leite ECM Emisións parciais A

0,96a

0,92a

1,0a

0,90a

0,86a

1,57

Secuestro carbono (SC)

-0,11

-0,088

-0,11

-0,073

-0,084

0,028

Soia B

0,10b

0,13b

0,15b

0,06

iLUC

0,011a

0,013a

0,011a

0,017a

0,016a

0,005

1,06

1,13

1,02

0,96

0,19

Totais = parciais+SC+soia+iLUC

: emisións indicadas na táboa 2, sen considerar o secuestro de carbono (SC) nin as emisións debidas ao uso indirecto do solo dos alimentos comprados (iLUC) nin as atribuídas á compra de soia; B: emisións debidas á compra de soia; medias con diferente letra difiren significativamente P<0,05 A

Figura 6. Pegada de carbono final dun litro de leite segundo tipoloxía de alimentación 1,2

CO2-eq, kg litro ECM

0,101 0,119

0,107

0,109

0,128

0,96

0,92

-0,11

-0,088

0,136

0,147

0,173

0,157

0,8 0,6 0,4

0,9

0,86

-0,073

-0,084

0,2 0

-0,11

-0,2 CO2 Soia

Cambio indirecto de uso do solo

Secuestro de carbono

Pegada parcial

Figura 7. Variación porcentual na pegada de carbono entre tipoloxías ao considerar o secuestro de carbono (SC), a compra de soia uso indirecto do solo (iLUC) 20

Soia iLUC

11,3

5 0,0

9,5

Eco

-5 -10 -15

1,4

1,1

-11,4

1,9

1,1

Pe-Pa

-9,9

17,0

15,3

10 Porcentaxe

conxunto de explotacións, dos cales o 72,4±13,1 % o achega o xurro e o 27,5±13,1 % os restos vexetais. A tipoloxía EHba-EMz (P<0,05) rexistrou o máximo con 2274±428 kg CO2 ha-1 (P<0,05), imputable á superior carga gandeira (táboa 1), quen produce 72,3±22 t de xurro por hectárea, contribuíndo co 83,9±1,0 % do carbono total secuestrado por hectárea. As explotacións Eco atópanse no polo oposto cun total de 875±156 kg CO2 secuestrado, contribuíndo o 45,1±7,9 % os restos vexetais. A menor porcentaxe de CO2 achegado pola biomasa en EHba-EMz respecto de Eco débese, en parte, á perda de carbono que representa o laboreo do 40±9 % da SAU dedicada á sementeira de cultivos forraxeiros, principalmente millo en rotación con raigrás italiano (táboa 1) e doutra, á ausencia de pastoreo, onde o piso do gando tamén achega carbono ao solo. Pola contra, cando se expresa o resultado por litro de leite ECM, non se observan diferenzas significativas entre tipoloxías de alimentación con secuestros medios de 93±28 g kg-1 leite, similares a 77 g en sistemas ingleses a pastoreo sinalados por O’Brien et al. (2014). A pegada de carbono parcial dun litro de leite non foi diferente entre tipoloxías, con valores medios de 0,93±0,15 e 1,04±0,19 kg CO2-eq a total (táboa 3 e figura 6). A porcentaxe de CO2 que representou o SC na pegada total foi do -10±2 %, o 10,6±6,2 % a compra de soia e o 1,46±0,54 % o iLUC (figura 7). Como indican a táboa 3 e a figura 7, só o secuestro de carbono presentou signo negativo en todas as granxas, sen diferenzas significativas entre elas e, dentro destas, as explotacións máis intensivas (EMz e EHbaEMz) foi porcentualmente inferior (-8,9±1,5 %) respecto ao -10,7±1,5 % das máis extensivas (Eco, Pe-Pa e EHba). Pola contra, a porcentaxe de CO2 que representa a compra de soia e iLUC da pegada total dun litro de leite foi estatisticamente diferente entre granxas intensivas e extensivas, con valores medios do 18,1±1,4 % e 8,11±6,04 %, respectivamente. Entre explotacións a maior porcentaxe rexistrouse na tipoloxía EMz-EHba do 18,9±0,84 % e a menor de 1,13±0,16 % en Eco.

EHBa

EMz -7,7

-11,0

1,9

Ehba-EMz

-10,1

Tipoloxía de alimentación

142 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_alimentacion_PegadaCarbono_galego.indd 142

17/10/19 18:19

VACA PINTA

CONCURSO

MICAELENSE

RAZA HOLSTEIN FRISIA Ven a visitar nuestro show 29 y 30 de noviembre y 1 de diciembre de 2019 ORP Mccutchen Maia MB-89 3YR POR Gran Campeona XVIII Concurso Micaelense de la Raza Holstein Frisia 2019

Me gustaría invitaros a todos a venir al mejor concurso Holstein de Portugal y a degustar los mejores productos lácteos de Europa” Presidente de la Federación Agrícola de las Azores Jorge Rita

Melos Atwood Navarra MB-89 3YR POR Vaca Mención de Honor XVIII Concurso Micaelense de la Raza Holstein Frisia 2019 Pacheco Victorious Ritinha Novilla Gran Campeona XVIII Concurso Micaelense de la Raza Holstein Frisia 2019

vp013_publi_SanMiguel.indd 143

ORP Doorman Natacha Novilla Mención de Honor XVIII Concurso Micaelense de la Raza Holstein Frisia 2019

21/10/19 19:39

ALIMENTACIÓN

ELABORAR DIETAS CON ENSILADO MILLO REDUCE O CH4 ENTÉRICO

IMPLICACIÓNS • Mellorar a produción de forraxes cunha rotación de cultivos que inclúa leguminosas diminúe a compra de fertilizantes inorgánicos, suplementos proteicos e, por tanto, reducións nas emisións de N2O. • Ao manexar a fertilización orgánica con aplicacións de xurro de maneira localizada, redúcense significativamente as emisións de NH3. • Utilizar fertilizantes nitroxenados de liberación lenta para o millo e outros cultivos forraxeiros pode mitigar significativamente as emisións de N2O. • Diminuír a porcentaxe de proteína do concentrado e o de soia na ración reduce as emisións de NH3 e N2O. • Elaborar dietas con ensilado millo reduce o CH4 entérico.

AGRADECEMENTOS Os autores agradécenlle ao Instituto Nacional de Investigación e Tecnoloxía Agraria e Agroalimentaria o financiamento, con cofinanciamento FEDER, do proxecto RTA201500058-C06-02 que deu orixe a este traballo. Tamén manifestan o seu agradecemento ao Grupo de Investigación en Nutrición e Sanidade Animal (NYSA) IDI/2018/000237 financiado por FICYT e fondos FEDER. Un agradecemento especial ás ganderías participantes do proxecto.

CONCLUSIÓNS A mostra de 15 explotacións de leite (3 por tipoloxía) representou o 0,8 % do total das existentes en Asturias. Esta baixa porcentaxe non permite extrapolar os datos ás demais granxas do Principado; con todo, son o primeiro paso de monitoreo na saúde ambiental dos sistemas leiteiros asturianos. O 65,8 % das emisións totais prodúcense dentro da explotación, permitindo amplas oportunidades de mellora. O CO 2-eq por litro de 1,05±0,19 kg CO 2-eq é comparable a países como Irlanda e Austria de 1,0 kg e menor que a media europea de 1,4 quilos. Un maior número de explotacións permitiría confirmar se a tendencia observada nestas é a tónica xeral ou, se pola contra, a variabilidade é superior á aquí observada.

BIBLIOGRAFÍA

Ausdley, E., Bradera M., Chatterton, J., Murphy-Borken, D., Webster, C., Willians, A. (2009). How low can wego? And assessment of greenhouse gas emissions from the UK food system and the scope reduction by 2050. Report for the WWF and Food Climate Research Networt. Bannink, A., Kogut, J., Dijistra, J., France, J., Kebreab, E., Van Vuuren, A. M., Tamminga, S. 2006. Estimation of the stoichiometry of volatile fatty acid production in the rumen of lactating cows. J. Theor. Biol. 238, 36–51. Basarab, J.A., Beauchemin, K.A., Baron, V.S., Ominski, K.H. Guan, L.L., Miller, S.P., Crowley, J.J. 2013. Reducing GHG emissions through genetic improvement for feed efficiency: effects on economically important traits and enteric methane production. Animal. 7, 303-315. Bava, L., Sandrucci, A., Zucali, M., Guerci, M., Tamburini, A. 2014. How can farming intensification affect the environmental impact of milk production?. J. Dairy Sci. 97, 1-15.

Bell, M.J., E. Wall, G. Russell, G. Simm, Stott, A.W. 2011. The effect of improving cow productivity, fertility, and longevity on the global warming potential of dairy systems. J. Dairy Sci. 94, 3662-3678. De Vries, M., De Boer, I.J.M. 2010. Comparing environmental impacts for livestock products: A review of life cycle assessments. Livest. Sci. 128, 1-11. ISO. 1997. Environmental management: Life cycle assessment: Principles EN ISO 14040:1997. O’Brien, D., Capper, J. L., Garnsworthy, P. C., Grainger, C., Shalloo, L. 2014. A case study of the carbon footprint of milk from high-performing confinement and grass-based dairy farms. J. Dairy Sci. 97, 1835-1851. Petersen, B.M., Knudsen, M.T., Hermansen, J.E., Halberg, N. 2013. An approach to include soil carbon changes in the life cycle assessments. J. Clean Prod. 52, 217-224. Rotz, C. 2017. Modeling greenhouse gas emissions from dairy farms. J. Dairy Sci. 101, 1–16. Salcedo, G. 2011, Minimización y aprovechamiento del purín en origen de las explotaciones lecheras de Cantabria. Consejería de Medio Ambiente. Depósito Legal: SA-258-2011, 681 pág. Salcedo, G. 2015. DairyCant: a model for the reduction of dairy farm greenhouse gas emissions. Advances in Animal Biosciences. 6, 26–28. Salcedo, G. Sande, V., Alonso, G. 2015. Ensilado de maíz como potencial mitigante de gases de efecto invernadero en las explotaciones lecheras de Galicia. AFRIGA AÑO XXI - Nº 116, 102-114. Sjaunja, L.O., Baevre, L., Junkkarinen, L., Pedersen, J., Setala, J. 1990. A Nordic proposal for an energy corrected milk (ECM) formula. In: 27th session of the International Commission for Breeding and Productivity of Milk Animals, Paris, France. Soussana, J.F., T. Tallec, V. Blanfort. 2010. Mitigating the greenhouse gas balance of ruminant production systems through carbon sequestration in grasslands. Animal 4, 334-350. SPSS 2006. Statistical Package for the Social Sciences. 2006, Guía breve de SPSS 15.0, SPSS Inc., Chicago. Van Gastelen, S., Antunes-Fernandes, E., Hettinga, K., Klop, G., Alferink, J., Hendriks, W., Dijkstra, J. 2015. Enteric methane production, rumen volatile fatty acid concentrations, and milk fatty acid composition in lactating HolsteinFriesian cows fed grass silage- or corn silage-based diets. J. Dairy Sci. 98, 1–13. Van Middelaar, C.E., Berentsen, P.B.M., Dijkstra, J., De Boer, I.J.M. 2013. Evaluation of a feeding strategy to reduce greenhouse gas emissions from dairy farming: The level of analysis matters. Agric. Syst. 121, 9–22. Zotarelli, L., N.P. Zatorre, R.M. Boddey, S. Urquiaga, C.P. Jantalia, J.C. Franchini, and B.J.R. Alves. 2012. Influence of notillage and frequency of a green manure legume in crop rotations for balancing N outputs and preserving soil organic C stocks. Field Crops Res. 132, 185-195.

144 | Vaca Pinta n.º 13 | 10.2019

vp013_alimentacion_PegadaCarbono_galego.indd 144

17/10/19 18:20

vp013_publi_enesa.indd 145

20/10/19 18:01

VARELA LABRADA: CON DELAVAL Y A LO GRANDE ESTA EXPLOTACIÓN LUCENSE CUENTA CON UN TOTAL DE 4 ROBOTS DE ORDEÑO V300 DE DELAVAL CON LOS QUE ESTÁN OBTENIENDO UNAS MEDIAS DE PRODUCCIÓN QUE YA SUPERAN LOS 42 LITROS/VACA/DÍA Cuarenta días separan la instalación del primer y el último robot en Varela Labrada. Visitamos esta explotación una semana después de la puesta en marcha de la cuarta unidad para conocer de primera mano cómo están llevando el proceso de adaptación y las razones de un cambio de tal envergadura. Gabriel, el propietario de la ganadería Varela Labrada, es un hombre con las ideas claras. Así nos lo cuenta al explicarnos que no tuvo demasiadas dudas cuando decidió que había llegado el momento de sustituir su antigua sala, una 2x8 de ordeño trasero, por unos robots de ordeño. “El cambio fue grande, pero cuando la sala se empezó a quedar pequeña y llegó el momento de elegir si cambiarla por otra o comprar robots, me decidí por lo segundo”, explica. “Sabía cómo trabajaba este distribuidor, conozco a Miguel desde hace tiempo y me gustaba el sistema de ordeño que tiene este robot, la preparación de la vaca y la colocación del nuevo modelo, que es muy buena”, contesta en relación a por qué escogió un DeLaval. “Empezamos a hablar con él de los robots hace ahora un año para saber qué quería hacer, qué planes tenía”, cuenta Miguel Gómez, distribuidor de DeLaval en la zona de Meira. “Después programamos visitas a granjas lo más similares posible a lo que Gabriel quería, para que pudiese ver un poco cómo funcionaba, y eso terminó de decidirlo”. En concreto, los factores decisivos que nos mencionan en Varela Labrada son la posibilidad de ordeño manual y el contador de células somáticas. “A él le interesaba sobre todo poder hacer el ordeño manualmente en la máquina y el contador de células somáticas en línea, que le ofrecía mucha información relevante, ya que envían leche para una quesería y querían tener un control exhaustivo sobre las calidades de sus animales”, cuenta el distribuidor. Además, en esta explotación incorporaron en los cuatro robots una cámara de condición corporal BCS para poder tener totalmente monitorizadas a las vacas.

C C pp

DeL

Localización: Barxa, Santa Locaia (Castro de Rei, Lugo) Propietario: Gabriel Varela Villamide Empleados: 4 Número de animales: 300 Vacas en ordeño: 160 Media de producción: 42,5 litros/vaca/día Porcentaje de grasa: 4 % ¡En vídeo! Porcentaje de proteína: 3,3 % Recuento celular: 130.000-150.000 cél./ml

INSTALACIÓN DE LOS 4 ROBOTS A principios de septiembre, comenzaron las obras de instalación de la primera de las unidades y, en la primera semana de octubre, ya tenían montado el cuarto y último. Durante esos 40 días, el proceso de transición de la sala al robot fue muy rápido: “Prácticamente comenzaron todas juntas. Las del primer robot empezaron un poco antes, porque todavía estábamos acondicionando la granja al cambio, pero, como para poner el cuarto ya tenía que sacar la sala de ordeño, a lo largo de ese mes tuvieron que empezar todas con el robot”, cuenta Gabriel, quien destaca que no tuvo que eliminar ninguno de los animales. Con unas 160 vacas en ordeño con tráfico libre divididas en 4 lotes durante

DelP

nuestra visita, el objetivo de la explotación es, a corto plazo, llegar a las 200 en producción, 50 en cada robot. “De los 300 animales con los que contamos a día de hoy, hay 160 en ordeño, pero tenemos otros 30 que he secado precisamente pensando en los robots”, explica. Hablando de los primeros 15 días de transición, tanto el propietario como el distribuidor cuentan que son “complicados” porque implican bastantes horas extra en la explotación pero, al tener un censo de animales no muy grande por máquina, pudieron sobrellevarlo sin problemas. “Y ahora, desde que llevo un mes y ya con el cuarto robot instalado, veo que la cosa empieza a funcionar parecido a como quiero que funcione”, añade Varela.

SS lel ee m m yy

DD D

didd

vp013_publirreportaxe_delaval.indd 146

23/10/19 12:45

aen os a eaa. de el plioer de sin un o, ar e”,

Cow Cooling

Creando Creando el el clima clima adecuado adecuado para para sus sus vacas vacas 2.

DeLaval PureFlow

Las cuatro unidades de ordeño están distribuidas a lo largo de la nave

Cámara BCS

DeLaval InSight

recuento celular que está entre las 130.000 y las 150.000 cél./ml”, enumera el propietario. Hablando de la experiencia hasta el momento, Gabriel también se muestra satisfecho: “Todavía estamos empezando, pero yo veo que los empleados están más contentos, que al final son los que se encargaban del ordeño, y desde que empezamos con el cuarto robot está todo más tranquilo, yo creo que las vacas están mejor. En cuanto a mi bienestar, ya he empezado a notar algo el cambio, es verdad que estoy menos agobiado que antes”, añade, contento.

DelPro Companion

Ese es uno de los motivos por los que, durante los primeros días, el soporte deba ser continuo: “La primera semana casi estamos las 24 horas del día con el cliente, dando apoyo y formación. En Varela Labrada solo nos quedaría dar una pequeña formación a los empleados, porque van a ser los que lleven el día a día de la granja, pero como ahora todo el mundo está acostumbrado a manejar un teléfono inteligente, y van a tener todas las aplicaciones en sus móviles, va a ser una transición sencilla”, dice Gómez.

¿QUÉ NOVEDADES INCORPORA EL V300?

ADAPTACIÓN Y FORMACIÓN “Para nosotros el soporte estos días es DeLaval InSight: muy importante”, asegura Varela. “Por “PorEL RETO: MEJORAR LO El V300 incorpora un nuevo sisteque, por ejemplo, con el DelPro todavía SOBRESALIENTE ma de visión con una tasa de coAntes de la robotización, Varela La- estamos empezando y tiene mucha inlocación del 99,8% y de sellado del brada ya era una explotación des- formación, hay mucho que mirar, pero 99%, gracias a una cámara 3D de tacada, por lo que, en este caso, el me estoy adaptando bien”. última generación. El DelPro Companion se une así al desafío de DeLaval era mantener el DeLaval PureFlow: MyFarm, la aplicación de escritoriode con alto. “Aquíesta el gran reto fue que Silistón suexplotación explotación esta enun unclima clima enelel elque que lastemperaturas temperaturas exceden de 22°C,no no necesitaque quelala lainvestigación investigación Si Si su su explotación esta en en un clima en en que las las temperaturas exceden exceden de 22°C, 22°C, no necesita necesita que investigación Laaltas. copaCuando de preparación, también la los que ya trabajaban enlas la temperaturas granja, para son esta es una explotación que ya hacía en leinforme informe sobre lacaída caídade de producción en losdías días enlos losque que las temperaturas son altas. Cuando latemperatura temperatura lele informe sobre sobre lala caída de producción producción en los días en en los que las temperaturas son altas. Cuando lala temperatura mejorada, es transparente para excede de22°C, 22°C, lasvacas vacas comienzan asufrir sufrirstress stress por calor.Esto Esto provocaque quecoman comanmenos menosyyyproduzcan produzcan excede excede de de 22°C, las las vacas comienzan comienzan sufrir stress por por calor. Esto provoca provoca que coman menos produzcan permitirles realizar el calor. trabajo de ordena3 ordeños con unas calidades muy aa poder ver su funcionamiento: limmenos leche, hasta un 25% de perdidas. El stress par calor puede tambien llevar a índices de preñez mas bajos menos menos leche, leche, hasta hasta un un 25% 25% de de perdidas. perdidas. El El stress stress par par calor calor puede puede tambien tambien llevar llevar a a índices índices de de preñez preñez mas mas bajos bajos altas y unos niveles de células somá- dor desde la propia nave: “Podrán mirar aterneras terneras con menos peso en el nacimiento. yyyaaticas terneras con con menos menos peso peso en en el el nacimiento. nacimiento. pia, lava, seca, estimula y extrae y bacteriología muy bajos. Pero animales, sacar informes de preñez, o los primeros chorros enviándolos en estos dos meses que llevamos lo que quieran, desde su teléfono, sin por un circuito totalmente indepenfuncionando los requisitos que nos tener que pasar por la oficina”, explica diente al del ordeño. pedía el cliente se están cumpliendo, el técnico de DeLaval. “En este sentido, e incluso se han mejorado otros as- quizás la mayor dificultad de comenzar DeLaval InControl: con el robot es que tu trabajo ya no está pectos”, señala Gómez. Además del MyFarm y del prograEfectivamente, una semana des- tanto en el foso de una sala de ordeño ma DelPro, el V300 puede incorpopués de la instalación del último robot como en una mesa, delante de un orderar una pantalla táctil y la aplicación los datos ya eran muy destacables: nador, y que tú gestiones bien los datos para móvil DelPro Companion, que “La media de producción en tanque que el sistema te está aportando todos permite consultar y ejecutar evenahora es de 42,5 litros, con un 4 % los días es lo que va a hacer que funciotos en el entorno de la granja sin tede grasa, un 3,30 % de proteína y un ne bien o no la máquina”, añade. ner que ir a la oficina o a la pantalla

Enfriar Enfriar las las vacas vacas es es la la forma forma adecuada adecuada de de aumentar aumentar su su producción producción

.Tel DeLaval DeLaval DeLavalEquipos Equipos EquiposS.A. S.A. S.A. C/ C/ C/Anabel Anabel AnabelSegura, Segura, Segura,7. 7. 7.28108 28108 28108Alcobendas Alcobendas Alcobendas(Madrid) (Madrid) (Madrid) Tel Tel.91 91 91490 490 49044 44 4473 73 73///62 62 62///63 63 63

táctil del robot.

www.delaval.es www.delaval.es www.delaval.es

es es esuna una unamarca marca marcaregistrada registrada registradade de deTetra Tetra TetraLaval Laval LavalHoldings Holdings Holdings&&&Finance Finance FinanceS.A. S.A. S.A. yyyDeLaval DeLaval DeLavales es esuna una unamarca marca marcacomercial comercial comercialregistrada registrada registradade de deDeLaval DeLaval DeLavalHolding Holding HoldingAB. AB. AB.ElEl Elpropietario propietario propietariose se sereserva reserva reservatodos todos todoslos los losderechos derechos derechosde de demodificación modificación modificacióndel del del diseño diseño diseño

vp013_publirreportaxe_delaval.indd 147

23/10/19 12:45

GUAY ESPM9204695956

GYMNAST x RUBICON x DOORMAN

K&L OH ROSSI GUAY • Alta xenómica avalada por unha profunda familia de vacas con 7 xeracións MB ou EX • Nº 1 absoluto en GICO e IM€T (Conafe xuño 2019) • No TOP 50 en Alemaña (Interbull) con 158 en RZG e 137 en RZE (tipo) • Altas producións de leite con excelentes porcentaxes de graxa e proteína • Tipo extremo con sobresalientes trazos de saúde • O touro revelación. Gran demanda a nivel europeo Fontao - Esperante - 27210 LUGO -Tfno.: 982 284 391 / Fax: 982 284 626 - www.xeneticafontao.com vp013_publicidade_XF_GUAY_galego.indd 148

@xeneticafontao 18/10/19 14:19