Vaca Pinta 17. Edición en galego

Revista técnica do vacún leiteiro | N.º 17 maio 2020 | Edición en galego

• CON LUPA: ESPECIAL COVID-19. A VOZ DO SECTOR NA PANDEMIA • ESPECIAL: MAMITE • ENTREVISTAMOS A GONZALO FERNÁNDEZ, EXPERTO EN ENFERMIDADES INFECCIOSAS (USC) • ESTRÉS POR CALOR: OS BENEFICIOS DE ARREFRIAR As VACAS NO VERÁN • NA GRANXA: CASANOVA HOLSTEIN (BALEIRA, LUGO)

vp017_portada_galego.indd 1

26/05/2020 11:11:33

HANIKO

288HO00216 SIEMERS LAMBDA HANIKO ET Delta-Lambda x Monterey x Mogul

GTPI: 2.595

USA 04/2020 CARACTERES MORFOLÓGICOS CARACTERES MORFOLÓGICOS -1 -1 ESTATURA PECHO PROFUNDIDAD CORPORAL ANGULOSIDAD ÁNGULO DE GRUPA ANCHURA DE GRUPA VISTA LATERAL PATAS VISTA POSTERIOR PATAS ÁNGULO PODAL MIEMBROS Y APLOMOS INSERCIÓN UBRE ANTERIOR ALTURA UBRE POSTERIOR ANCHURA UBRE POSTERIOR LIGAMENTO SUSPENSOR PROFUNDIDAD UBRE COLOCACIÓN PEZONES ANT. COLOCACIÓ PEZONES POST. LONGITUD PEZONES

Madre: Siemers Monterey Hanika ET VG-86

3,33 1,56 1,81 2,01 -0,25 2,56 -0,90 1,56 2,86 1,98 4,02 4,26 3,92 2,72 3,73 2,62 2,56 -1,34

0 0

+1 +1

+2 +2

PRODUCCIÓN PRODUCCIÓN LECHE (Lbs.)

299

GRASA (Lbs.)

41 / 0,10%

PROTEÍNA (Lbs.)

30 / 0,07%

GNM$

362

MORFOLOGÍA MORFOLOGÍA TIPO (PTAT)

3,35

Abuela: Cookiecutter Mog Hanker ET EX-94

UBRES (UDC)

3,17

PATAS (FLC)

1,32

ESTRUCTURA (BSC)

1,52

Único toro de la raza, con semen disponible, que combina casi trescientas libras de leche (+299 Lbs.) con más de tres puntos en tipo (+3.35) y ubres (+3.17)

SALUD SALUDYYMANEJO MANEJO

VIDA (PL) VIDA PRODUCTIVA PRODUCTIVA (PL)

1,3

SOMÁTICAS (SCS) SOMÁTICAS (SCS)

2,96

INDICE FERTILIDAD ÍNDICE DE FERTILIDAD(FI) (FI)

-1,1

FACILIDAD DEPARTO PARTO FACILIDAD DE (SCE)

8,1

Centro de Selección Enmesnada, 55 - Cenero - 33392 Gijón - Principado de Asturias - España Teléfono 985 266 676 · Fax 985 266 869 · info@ascol.es · www.ascol.es

vp017_publi_ascol.indd 2

15/05/2020 15:57:31

sumario

DIRECTOR EXECUTIVO José Manuel Gegúndez DIRECTOR DE ARTE Marcos Sánchez DESEÑO E MAQUETACIÓN Marcos Sánchez, Martín Sánchez, Sabela Díaz, Silvia Gayoso EDICIÓN E REDACCIÓN Alexandra Cabaleiro, Begoña Gómez, Gemma Martínez, María Melle FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN vaca TV Raquel Anido colaboran Neste número Robin Matthayasack, Francesc Oliva, Héctor Salas, Enrique Conesa, Oriol Franquesa, Almudena Tato, Iván Mato, Mikel Imaz, Cristina Pilar Pousada, Israel Flameumbaum, Remi Salesses, Ludovic Izard, Sebastián Martín, Gregorio Salcedo ENDEREZO Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO Teléfonos: +34 982 221 278, +34 636 952 893 e-mail: transmedia@ctransmedia.com Web: www.transmedia.es Depósito Legal: LU 28-2018 ISSN: 2603-8080 ISNI: 0000 0004 7662 5947 ISBN: 978-84-09-20667-4 Tiraxe do número actual: 16.500 exemplares Transmedia Comunicaciones y Prensa SL non se responsabiliza do contido dos artigos asinados

Charlamos con Gonzalo Fernández (USC), que abordou, entre outros temas, o valor dos coñecementos dos veterinarios na loita contra o coronavirus en saúde humana

opinión

SAÚDE ANIMAL

Cinco anos sen cotas: 4.000 gandeiros menos e medio millón de toneladas máis de leite Xoán Ramón Alvite ............................................. 8

Impacto das cetoses no gando vacún ..................................................................... 98

ENTREVISTA

O papel utilizado nesta publicación foi elaborado de maneira sostible:

Certificado PEFC

Este producto procede de bosques gestionados de forma sostenible y fuentes controladas

PEFC/14-38-00071

www.pefc.es

Auditada por:

MANEXO

Gonzalo Fernández, Área de Sanidade Animal, Universidade de Santiago de Compostela (USC) ..........………….…….......... 16

Avanzando na recría con Fonteboa ..................... 104 Efectos do estrés por calor e do arrefriamento das vacas na economía da granxa leiteira (II) ..................... 116

CON LUPA

XEnética

O lácteo, un sector esencial para tempos de crise .........…..................................... 24

INRA 95 e Charolais Excellence: as razas para optimizar o valor cárnico nas ganderías leiteiras ..........…………..........…… 122

NA GRANXA Casanova Holstein SL (Baleira, Lugo) ……........................................... 48

ESPECIAL: MAmITE

Transmedia pertence a:

Falamos con Miguel Pérez, socio de Casanova Holstein, en Baleira (Lugo), para coñecer a súa gandería e para que nos contase como é o seu día a día dende a aparición da covid-19

INVESTIGACión Fontes de variación nas emisións de gases de efecto invernadoiro nos sistemas leiteiros da España húmida ................... 130

Entender a hiperqueratose por dentro e por fóra .......…................................................ 60 Manexo de camas de compost e esterco reciclado en vacas de leite. Impacto na saúde do ubre ..................................................... 68 Secado selectivo? Terapia selectiva de secado .................................................................. 76 A mamite evoluciona, as estratexias para combatela tamén ............................................. 88

Distribución media durante o ano 2019: 17.251 exemplares

www.vacapinta.com

Si quieres Se queres recibir alarevista revista na túa en tu casa casaoou negocio, negocio, ponte ponte enen contacto contacto con nosotros con nós a través a través de: de:

transmedia@ctransmedia.com 675 974 +34 675194 974 194 @revistavacapinta @VacaPinta_ @transmedia.vacatv 05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 3

vp017_sumario_galego.indd 3

26/05/2020 12:48:38

La gama al mรกs completa profesion Forraje

laboreo y siembra

ROTOEMPACADORAS, ENCINTADORAS Y SEGADORAS

BARRA DE TUBOS UNIVERSAL

ABONADORAS

EQUIPOS PARA GANADERร A

CARROS MEZCLADORES

picadoras de forraje

vp017_anuncio_duran_gama_reiter.indd 4

15/05/2020 11:23:29

Reiter

R O R I P RES ador

r e l i h p u k Pic

� Tecnología revolucionaria, que eleva el forraje del suelo en vez de arrastrarlo � Pick up elástico, sin excéntrica y de pequeño diámetro, que se adapta a cualquier irregularidad del terreno y permite una mayor calidad de forraje � Sistema de sujeción de púas patentado.

Cada módulo consta de seis púas fijadas con un tornillo que impide que se puedan perder � Geometría pasiva de las púas: cuando tocan el terreno no son agresivas, sino pasivas, así el forraje se recoge de forma suave, limpio, sin contaminaciones � Cabezal oscilante � Rotor de alimentación único � Cinta libre de mantenimiento � Apto para todo tipo de materiales � Anchos de trabajo disponibles: 3 m, 3,5 m, 7my9m

Síguenos en:

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

vp017_anuncio_duran_gama_reiter.indd 5

15/05/2020 11:23:33

EDITORIAL

AUTOSUFICIENCIA ALIMENTARIA

S

e no último número de Vaca Pinta avogabamos pola necesidade de que todos os elos da cadea láctea traballásedes unidos para saír desta, dous meses despois abrimos este número dedicándovos os nosos máis sinceros parabéns polo labor encomiable que levastes a cabo todos e cada un de vós neste tempo. Sodes o noso exemplo a seguir.

Mentres viamos moitos sectores padecendo a escaseza de medios e útiles (como foi o caso da rama sanitaria, na que, por desgraza, a carencia de material de protección segue a ser moi grave ao estar supeditados ás producións doutros países), no noso garantistes en todo momento o abastecemento alimentario en cada recuncho do país. Sen excepción. Os lácteos, como alimento básico, tiñan que chegar a todos os lineais e, grazas á enorme responsabilidade e ao esforzo conxunto de toda a cadea, así foi.

Na nosa opinión, que o sector lácteo español continúe sendo capaz de prover de produtos de primeira necesidade sen precisar da intervención de terceiros será fundamental para facer fronte a esta crise da mellor maneira posible.

A elaboración deste número da revista foi especial por razóns que escaparon ao noso control: aínda confinados para protexernos da covid-19, afrontamos por primeira vez o reto de compoñer de principio a fin unha edición dende casa e na que, como cabeceira técnica, sentimos a responsabilidade de reivindicar o voso traballo, hoxe e sempre, en contraposición á proliferación de actitudes desafortunadas que seguen contribuíndo a perpetuar a baixa consideración que, por desgraza, aínda teñen moitos do sector produtivo.

vp017_editorial_galego.indd 6

Agora que as circunstancias nos manteñen separados, quixemos que esta publicación unise e chegase, máis que nunca, a todos os nosos lectores. Fixémolo a través do cento de imaxes que nos mandastes desde as vosas casas con Vaca Pinta 16 nas mans e tamén contando co testemuño de ducias de persoas de todas as partes, que nos axudaron a elaborar a que, probablemente, sexa a Vaca Pinta máis coral ata o momento. Gandeiros, veterinarios, representantes de fábricas, industria e empresas de maquinaria... todos debiades ter voz. Neste sentido, sentímonos verdadeiramente agradecidos por poder dicir que, nun momento coma este, contamos coa axuda de moitos amigos para seguir avanzando.

Foron moitos e faláronnos de situacións moi dispares, pero todos coincidiron en algo no que, estamos seguros, estaredes de acordo: esta crise ten que poñer en valor o papel esencial deste sector dentro da sociedade e, así mesmo, debe servir para que as súas demandas sexan por fin atendidas. Non se poden continuar desatendendo as preocupacións e os coñecementos dun grupo indispensable de persoas que, nun dos momentos máis negros da nosa historia recente, se armou de tesón e enerxía para garantir a autosuficiencia alimentaria de todo un país.

25/05/2020 17:07:35

Innovación, compromiso y garantía astilladoras hidráulicas DE 12 A 25 TONELADAS, HORIZONTALES O VERTICALES

Batidor centrÍfugo especial para arena en 5,50m y 8m de largo El precio más competitivo del mercado PruÉbalo sin compromiso

batidor DE purín especial para pozos de arena

NOVEDAD EA DISPONIBL O Z LA P CORTO os! lten ú s N ¡CO

NOVEDAD IN PRECIO S NCIA COMPETE s! o ¡CONsúlten

CEPILLO BARREDOR CON CAZo de 1.80, 2.20 y 2.40 m

CUCHILLA MAÍZ CON LATERALES ABATIBLES

RODILLO COMPACTADOR SILO CON DOSIFICADOR PARA CONSERVANTE

ARRIMADOR AUTÓNOMO, MODELO GALICIA: el único en su categoría con cepillo barredor.

ARRIMADOR DE RACIÓN con cepillo barredor

Encamadora de cubículos de 1.7 m3 y 2.1m3

EXTENDEDORES DE SILO DE Ø 70, 90 Y 100

www.corbarsll.com

MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L. Poligono Industrial O Morelle, nave 4 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

vp016_publicidade_corbar.indd 7

DIStribuidores para galicia, asturias y portugal 15/05/2020 14:23:55

opinión

Cinco anos sen cotas: 4.000 gandeiros menos e medio millón de toneladas máis de leite

Xoán Ramón Alvite Colaborador de La Voz de Galicia, especialista en gandería

AS EXPLOTACIÓNS LOGRARON MULTIPLICAR POR SETE A SÚA CABANA GANDEIRA, PASANDO DE 9 VACAS DE MEDIA A FINAIS DOS 80 ÁS MÁIS DE 60 ACTUAIS

M

enos granxas e, con todo, máis leite ca nunca. É o curioso paradoxo que resume os cinco anos que pasaron desde a desaparición das cotas lácteas, un mecanismo de regulación da produción que estivo vixente en España durante case tres décadas e que, curiosamente, algúns empezan a botar de menos.

As cifras relativas á evolución do número de explotacións neste período son pouco menos que demoledoras. Se en marzo de 2020 producían leite en España un total de 16.954 gandeiros, actualmente esta cifra reduciuse ata pouco máis de 12.600, segundo os últimos datos publicados polo Fondo Español de Garantía Agraria (FEGA), é dicir, durante os últimos cinco anos, dúas explotacións pecharon a diario as súas portas nunha sangría que, a pesar de retardarse, segue activa. A liña que

seguiu a produción foi, con todo, totalmente oposta. De feito, dos case 6,7 millóns de toneladas recollidos pola industria en marzo de 2015 pasouse aos 7,2 millóns contabilizados durante o mesmo mes deste ano, un crecemento anual que se aproxima ao 2 %, cinco máis que o rexistrado no conxunto da UE-25, onde o repunte quedou no 0,4 % o ano pasado. De entre os grandes produtores, o maior incremento rexistrouse en Irlanda cun 5,3 % durante o pasado exercicio, mentres que no lado oposto se sitúan Alemaña e Francia, os dous principais produtores de leite da Unión Europea, onde o volume de leite caeu un 0,2 %.

Prezos que non terminan de recuperarse Unha das principais consecuencias que trouxo consigo a desaparición das cotas leiteiras foi a redución importante dos prezos en orixe que, aínda a día de hoxe, seguen un lento proceso de recuperación. Tanto é así que as cotizacións en marzo de 2020, aínda sendo as máis altas dos últimos cinco anos (33,3 céntimos segundo os datos do FEGA), están dous céntimos por baixo das que se rexistraban no mesmo mes de 2015. Á caída dos prezos hai que engadir as dificultades que moitos gandeiros sufriron durante o último lustro para comercializar, a prezos de mercado, a totalidade da súa produción. Neste sentido está a ter unha relevancia determinante a entrada puntual de cantidades importantes de leite a prezos anormalmente reducidos de países como Francia ou Portugal.

Nin sequera os acordos sectoriais, como o Acordo para a sustentabilidade do sector lácteo, nin a posta en marcha de normativas para mellorar a capacidade de negociación dos gandeiros, tales como o Paquete

lácteo ou a Lei da cadea alimentaria, nin tan sequera outras iniciativas, coma a obriga de indicar no envase a orixe do leite e dos derivados lácteos, posibilitaron unha mellora significativa dos prezos que reciben os gandeiros.

Galicia, máis líder ca nunca O último lustro serviu para consolidar Galicia coma a principal comunidade produtora do Estado e situala, ademais, entre as primeiras dez rexións leiteiras da UE-25.

Este potencial reflíctese no feito de que, das escasas 7.000 granxas que continúan censadas na comunidade, saen cada día 8,3 millóns de litros de leite, un 8 % máis que en 2015. A día de hoxe, de terras galegas sae o 40 % de todo o leite nacional, cando en 1986 –momento no que se implantou a política de cotas– esta porcentaxe apenas excedía o 20 %.

Por aquel entón a produción láctea de Galicia situábase en 1,4 millóns de toneladas, xusto a metade das cifras que se rexistran na actualidade.

Agora é xustamente o dobre grazas, sobre todo, a animais de altísimo valor xenético que, actualmente, producen de media case 8.000 quilos de leite ao ano, cando hai tres décadas a cantidade apenas excedía os 3.200 quilos. Non menos salientables foron os cambios experimentados polo tamaño das explotacións que, en tres décadas, lograron multiplicar por sete a súa cabana gandeira, pasando de nove vacas de media de finais dos anos 80 ás máis de 60 actuais. Outro tanto sucede coa base territorial que, aínda sendo escasa neste momento, quintuplica a dispoñible en 1986 e se sitúa ao redor das 15 hectáreas por explotación.

8 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_opinion_alvite_galego.indd 8

26/05/2020 12:48:13

harley

HARLEY ALH QUIMERA ET Hotspot P x Finder x Missouri

ICO LECHE GRASA PROTEÍNA

+ 4791 (Perc. 99%) + 1634 Kg + 0,08 % + 0,14 % CONAFE 2020-03

HFP QUALITY ET (VG-85). Abuela de HARLEY

• Longevidad, Salud Podal, Recuento Células Somáticas, Días Abiertos.

• Línea genética diferente para usar masivamente.

PATAS Y UBRES HAWAI P GH KAPOLL ET

Hotspot P x Mission x Supershot

ICO

+ 4655 (Perc. 99%)

LECHE

+ 866 Kg

GRASA

+ 0,47 %

PATAS Y UBRES

PATAS Y UBRES

hawai

PROTEÍNA + 0,27 % CONAFE 2020-03

WIL KYSU 39 (VG-87). Abuela de HAWAI

• Longevidad, Salud Podal, Recuento Células Somáticas, Días Abiertos.

ESCOLMO, S.L.

www.aberekin.com vp017_anuncio_escolmo_aberekin.indd 9

Distribuidor para Galicia y Asturias Rua Magnolia, 80, bajo 27003 LUGO Tfno. (+34) 982 217 633 Fax (+34) 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

Alta Fertilidad Genética de Confianza

15/05/2020 11:34:21

SANRECAM LOOPING *RC É O ANIMAL CO GTPI MÁIS ALTO EN EUROPA, + 2.984 PUNTOS

Un macho nacido en Galicia, número 1 no mundo e futuro semental de ABS Global

C

hámase Sanrecam Looping *RC, foi criado por San Rián SCG (Brión, A Coruña), SAT A Campa (Curtis, A Coruña) e Granxa Grilo (Bóveda, Lugo) e a finais do mes de abril foi trasladado ao centro de recollida que a multinacional ABS Global ten en Ruthin (Inglaterra), onde empezará a producir nos vindeiros meses.

Os datos de Looping non deixan indiferente a ninguén: é o animal co GTPI máis alto en Europa, con + 2.984 puntos, un dos máis altos por mérito neto con + 846 $ e é o touro con factor vermello número 1 do mundo por GTPI e NM$, un fito difícil de conseguir na actual era xenómica.

“Cabe destacar que o alto valor xenético deste animal non é unha casualidade, pois o seu pai, Shimmer *RC, segue sendo o mellor touro con factor vermello con seme dispoñible e un dos sementais máis demandados a nivel mundial”, afirma Pablo Reboiro, xefe de vendas de ABS Progenex.

O seme de Shimmer –e o doutros touros– está dispoñible mediante un previo acordo con ABS chamado Icon Sires, co cal as ganderías teñen acceso aos mellores touros da raza para conseguir un maior progreso xenético e ABS mantén a prioridade para a compra no caso de que se desexe comercializar dita descendencia, como é o caso de Looping.

vp017_publirreportaxe_abs_galego.indd 10

O acordo Icon Sires establece un prezo de compra da descendencia, comparando o seu valor xenético cos sementais da súa idade en todo o mundo. Avanza Pablo que, se Looping mantén os seus índices xenéticos nos próximos meses, o seu valor pode superar os 50.000 dólares.

Touros dispoñibles co acordo Icon Sires NAAB

NOME

NM$

TPI®

29HO19060

ADMIRAL

870

2.895

29HO19010

PRINCE

850

2.958

29HO18858

ENTITY

832

2.918

29HO19194

SHELDON

830

2.912

29HO18906

BILLY

829

2.851

29HO19334

KETTLE

829

2.929

29HO19302

CAMARO

827

2.886

29HO18296

ACHIEVER

819

2.835

29HO18960

ACURA

813

2.899

29HO17481

RIO

726

2.818

29HO17442

SHIMMER*RC

673

2.819

29HO17459

RUBELS-RED

635

2.748

ABS Progenex C/ Rafael Bergamín, 16A local 4, 28043 - Madrid Email: ABS-Progenex@genusplc.com Web: https://www.absglobal.com/es/ Tel: 91 483 49 30 - Fax: 91 510 09 89

25/05/2020 17:08:07

Vaca Pinta, no seu destino A situación provocada pola covid-19 mantívonos separados, pero Vaca Pinta fixo que nos sintamos máis preto ca nunca. Este foi o resultado da campaña que puxemos en marcha nas nosas redes sociais para ver os nosos lectores coa revista na man.

GRAZAS!

05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 11

vp017_fotos_galego.indd 11

27/05/2020 9:53:10

D p y

12 | Vaca Pinta n.ยบ 17 | 05.2020

vp017_fotos_galego.indd 12

27/05/2020 9:53:22

Manto Maquinaria SLU Crta. N-640, km 87,5 27192 La Campiña - Lugo Tel. 982 315 756 - Fax 982 303 203 www.mantomaquinaria.com | info@mantomaquinaria.com

DistribuiDores soLÁ para GaLicia, asturias y cantabria

05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 13

vp017_fotos_galego.indd 13

27/05/2020 9:53:33

MÁIS DA M ETADE DAS VACA S GALEGA S COMEN O UD CORNADIZ ORMEN EN AS, CUBÍC ULOS OU CAMA S VENDID AS POR NÓS

distribución material gandeiro

AS

MELLORES GANDERÍAS

ELIXEN OS NOSOS PRODUTOS GANADERÍA CEGARITO DE POLAVIEJA (VALDÉS - ASTURIAS) Volve confiar en nós coa instalación de cornadizas, cubículos, barreiras, bebedoiros, limpezas, camas e goma de corredor. Vendida en colaboración con Almacenes Ladislao.

Gomas y Camas para Vacas

vp017_publi_dismagan.indd 14

Limpiezas Automáticas

Tubular Bovino

27/05/2020 9:52:24

DISPOÑEMO S DE AMPLO S TOCK PARA SERVIZ O INMEDIATO DO PEDIDO

NON SE DEIXE ENGANAR. ANTES DE MERCAR, CHÁMENOS Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servicio Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www.dismagan.es distribución material gandeiro

vp017_publi_dismagan.indd 15

Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tfnos.: 985 837 385 - 629 566 500

27/05/2020 9:52:39

ENTREVISTA

GONZALO FERNÁNDEZ, UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA (USC)

“É moi importante establecer equipos multidisciplinares, xa que ninguén ten todo o coñecemento” Para afondar na perspectiva que ten o gremio veterinario da pandemia por covid-19 que atravesa o planeta, falamos co experto en enfermidades infecciosas da Área de Sanidade Animal da USC Gonzalo Fernández.

Membro do equipo de investigación Invesaga de BioReDes e da Academia de Ciencias Veterinarias de Galicia, Fernández céntrase nalgúns conceptos clave, entre os que destaca especialmente a importancia da vixilancia activa.

Como veterinario, hai algo que lle chame especialmente a atención deste virus?

A verdade é que non, porque é unha combinación de como se comportarían varios virus, pero non ten nada especial. O que ten de especial é que nos está complicando a vida, pero, como enfermidade, non é algo raro.

Que opina da denominada “inmunidade de rabaño”? É unha posible solución?

Espero que non, porque supoñería que un tanto por cento moi alto de poboación morrería. Fálase da inmunidade de rabaño coma se fose unha panacea, cando non o é. A inmunidade de rabaño hai que conse-

guila cunha vacina. Se aparece de súpeto un tratamento ou unha vacina, pois cambiaría a cousa.

Os coronavirus son frecuentes en moitas especies animais. En que se parece a covid-19 que está a afectar aos humanos ás infeccións deste tipo que tratan os veterinarios?

En humana, a estrutura da poboación é diferente. Pero tamén é verdade que, en animais, os veterinarios estamos afeitos a traballar con diferentes

16 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_entrevista_GonzaloFdez_galego.indd 16

25/05/2020 17:08:43

ENTREVISTA

“en veterinaria temos os mellores especialistas en bioseguridade que hai no país: os veterinarios de granxas de aves e de porcino”

especies e a estrutura e os movementos que teñen as granxas de porcino non se parecen en nada ás de vacún, adaptámonos a este tipo de variacións. Con todo, sempre hai uns principios básicos de control que coinciden, os cales despois hai que aplicar axustándose ás diferentes estruturas e enfermidades.

Como son aplicables estes protocolos nunha epidemia en humanos?

Primeiro, hai que establecer un sistema de vixilancia, saber como é o iceberg. Temos a parte de vixilancia pasiva, que é cando hai un clínico, un animal ou unha persoa enferma; iso sería só a punta. Pero nós temos que montar un sistema para vixiar o fondo do iceberg, o que chamamos vixilancia activa. É importante porque, se sei onde está a enfermidade, podo saber de verdade onde se está libre

VER MÁIS ALÓ DA PUNTA DO ICEBERG: A VIXILANCIA EPIDEMIOLÓXICA ACTIVA Falando do procedemento seguido ata o de agora A vixilancia epidemiolóxica activa, afirma, é unha ferrapara controlar a pandemia, Fernández cre que menta fundamental tamén nesta fase de descenso de se está vendo unicamente a punta do iceberg. medidas na que nos atopamos: “Non podes levantar “Neste tipo de enfermidades, se fas vixilancia as medidas e esperar. Non basta co rastrexo de casos, epidemiolóxica tendo en conta soamente os casos tamén existen grupos de risco e zonas sen casos con síntomas (pasiva), estás a ver só a punta, pero clínicos onde é necesario realizar vixilancia”. en realidade o problema é moito máis grande, En zonas sen casos clínicos, en veterinaria a vixilancia incluída a parte que non se pode ver, que son os realízase, por exemplo, mediante o que se denominan casos subclínicos (que só podemos detectar con “sentinelas asintomáticos”, os cales son seleccionados probas, é dicir, con vixilancia activa)”. en base a unha análise de risco e que en humanos No entanto, non cre que a solución sexa analizar poderían ser, entre outros, médicos con contacto con a toda a poboación, senón optimizar as mostras enfermos, transportistas, comerciantes e colectivos para poder utilizalas da maneira máis eficiente: sensibles aos que habería que tomarlles mostras “O importante é cubrir todas as necesidades da periódicas para saber se entrou a infección na zona. vixilancia epidemiolóxica optimizando as probas “Os sentinelas asintomáticos son moi útiles para dispoñibles. Se só se poden facer vinte mostras de adiantarse ao problema porque, para cando detectas cada caso para facer o seguimento, pois iso será un caso clínico, a diseminación na poboación xa mellor que non facer ningunha, aínda que sería existe”, explica. mellor facer cen”.

e establecer medidas en base a iso.

Así, podería, por exemplo, zonificar e tomar decisións de bioseguridade en función do risco real.

Hai algunha praxe en concreto que se estea adoptando neste caso que vostedes non usen en veterinaria?

Unha das cuestións que me chama a atención é que se está falando moito de persoas, pero as persoas vivimos e traballamos con xente; fálase de que un positivo ten que illarse, pero non os que viven con el, sen descartar se xa están infectados ou non.

Así, íllase o enfermo, non o infectado, e segue a transmisión. Habería que facer investigacións epidemiolóxicas de cada caso, como se fai en veterinaria, onde, cada vez que tes un brote nunha granxa, buscas por onde puido entrar, por onde puido diseminarse... De feito, os nosos gandeiros saben perfectamente que, se unha granxa ten animais con, por exemplo, brucelose, a ninguén se lle ocorre comprar vacas desa granxa.

Primeiro, porque o prohibe a lei e, segundo, porque non sería unha compra segura.

05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 17

vp017_entrevista_GonzaloFdez_galego.indd 17

25/05/2020 17:08:51

ENTREVISTA

“parece que os animais son bastante resistentes a esta infección e non hai evidencias de que poidan contaxiar ás persoas”

E é posible realizar esa trazabilidade cando estamos a falar dunha pandemia que non entende de fronteiras nin de idiomas?

Póñoche un exemplo. No ano 2000, houbo un brote moi importante de febre aftosa en Inglaterra (sacrificáronse 4 millóns de animais) e eu naquel momento era o responsable de gandería da provincia de Lugo.

Sabiamos que se levaran animais dende Inglaterra a varios países e estabamos moi preocupados, porque a entrada de febre aftosa nunha rexión como Galicia sería a ruína para o sector gandeiro. Naquel momento, os servizos oficiais dirixidos por unha veterinaria francesa detectaron, con vixilancia pasiva (clínica), un caso en vacas e fíxose unha investigación para saber como chegara a febre a esa granxa. Descubriuse que a orixe estivera nunhas ovellas que, sen síntomas (vixilancia activa), chegaran de Inglaterra á explotación dun veciño e contaxiaran ás vacas.

Estudáronse todos os pasos desas ovellas dende que entraron en Francia e buscáronse todas as granxas ás que foran os animais que tiveran contacto con esas ovellas. Así acabou a febre aftosa en Francia. Ese é o sistema.

Pero podería facerse un seguimento así en humanos?

Isto funciona cando estás ao principio da infección: cando tes poucos casos, tes capacidade de facelo. Se non, unha vez que chegas á fase de redución, é o momento de empezar porque é cando podes estudar cada caso. Agora, grazas a medidas de restrición de contactos e a un custo social e económico moi alto, estamos nunha fase de diminución da prevalencia e non podemos permitirnos que esa baixada sexa lenta. Ten que ser o máis rápida posible e a única forma de facelo é con vixilancia activa e estudos epidemiolóxicos.

Que fai falta para poder desenvolver eses estudos e esa vixilancia activa?

Decisión. Pode ser que non haxa laboratorios suficientes, pero hai posibilidades de aumentar (o meu equipo de investigación e outros tantos contan con laboratorios cos equipamentos adecuados). Hai problemas de falta de kits e de reactivos, pero tampouco é cuestión de facerlle probas a todo o mundo, iso é inasumible. O importante é facer as mostras necesarias para levar á práctica esa vixilancia activa o máis eficaz posible e equipos de persoas preparados para esta tarefa na que os veterinarios, xunto a outros sanitarios, tamén podemos colaborar coa nosa experiencia. Non é nin toda a poboación nin só os casos clínicos.

Que limitacións pode ter un laboratorio para poder realizar análises?

Ten que poder facer o PCR, que é unha técnica moi sensible e específica. En Lugo xa hai varios que poderían e cónstame que xa se están realizando probas no Laboratorio de Sanidade e Produción Animal de Galicia, que é un laboratorio veterinario. Despois, ocorre que algúns xa estamos afeitos a traballar con patóxenos, entón seríanos máis fácil adaptarnos, pero tamén hai que ter os reactivos, organizar a recollida de mostras, o envío, como se vai manexar a información dos resultados... Todo iso leva o seu tempo e, canto máis tardemos en empezar, peor, porque, por cada positivo que detectemos, estarémonos aforrando moitísimos infectados. En Inglaterra, por exemplo, malia que aínda non teñen kits suficientes, xa se están preparando. Están a montar a rede de diagnóstico máis importante que houbo no país en toda a súa historia.

Os veterinarios están máis afeitos a traballar con grupos de “pacientes”, algo menos común en medicina humana. Fai falta unha maior visión de conxunto para afrontar o control desta pandemia?

Si, e estase reflectindo nas medidas que se están tomando. Hai un concepto que a todo o mundo lle gusta usar, o de One Health, que é moi apropiado para falar disto, xa que o 60 % das infeccións que afectan ás persoas teñen orixe ou tiveron orixe nos animais. Compartimos moitas infeccións (zoonose) e o control de pandemias e epidemias ten as mesmas bases. Por iso é moi importante establecer equipos multidisciplinares, xa que ninguén ten todo o coñecemento. Nin os epidemiólogos sabemos o suficiente de viroloxía, nin un virólogo sabe o suficiente de epidemioloxía. Canta máis información e formación teñamos, máis fácil será que se actúe mellor.

Necesítanse representantes do sector dentro do comité asesor do Goberno?

A min o que me estraña é que ante un problema que ten tales consecuencias sanitarias, económicas e sociais, se poida prescindir dalgún coñecemento. Todos podemos achegar en cada un dos campos nos que temos experiencia e creo que a profesión veterinaria non debería ser unha excepción. Eu creo que é descoñecemento, pero a verdade é que en veterinaria temos grande experiencia no control de infeccións en poboacións e contamos cos mellores especialistas en bioseguridade que hai no país: os veterinarios de granxas de aves e de porcino.

18 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_entrevista_GonzaloFdez_galego.indd 18

25/05/2020 17:08:58

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

vp017_publi_kemin.indd 49 19 vp016_publi_kemin.indd

15/05/2020 15/3/2015:45:47 12:53

ENTREVISTA

“en ningunha enfermidade a inmunidade é completa por infección”

Algo que xera moito debate é o carné de seropositivo. Como se aplica en veterinaria?

Este é un exemplo de debates absurdos que se expoñen cando non se considera a experiencia previa en control de enfermidades en animais.

Aos veterinarios chámanos moito a atención isto do carné de seropositivo, coma se un seropositivo puidese considerarse sen risco de infectarse.

En ningunha enfermidade a inmunidade é completa por infección e nesta tampouco se demostrou o contrario. De feito, nós xamais cualificamos as granxas con seropositividade con mellor situación sanitaria que unha granxa libre, porque a seropositividade sempre é indicador dun certo risco: se houbo contactos, pode habelos outra vez.

Agora empézase a falar da posibilidade de que a enfermidade se poida transmitir do humano ao animal. Podemos saber xa cales son os riscos reais de contaxio?

Pensar nisto, coa situación que temos, é coma se estivésemos nun terremoto, se nos estivesen caendo as casas enriba e nos preocupásemos por se nos esmaga un avión. Home, a posibilidade non debe descartarse e hai que seguir vixiante, pero agora mesmo a prioridade é protexerse do terremoto. A Organización Internacional de Epizootias (OIE), equivalente á OMS en veterinaria, xa

estableceu un sistema de vixilancia internacional, de forma que calquera país do mundo ten que comunicar calquera incidencia que haxa. A día de hoxe, as incidencias que se comunicaron están relacionadas fundamentalmente con animais de compañía: un tigre, un león, tres ou catro casos en cans e algún en gatos (case todos mal documentados) e o contaxio sempre foi de persoas a animais.

Son todos casos de infección?

Unha cousa é contaminar e outra é infectar. Os animais pódense contaminar, igual que os obxectos, e por iso usamos luvas e lavamos as mans. En canto a infección, temos evidencias dalgunhas especies, principalmente gatos e mustélidos, pero, aínda así, estamos a falar de casos moi contados en todo o mundo. Ademais, en animais de produción de consumo humano, non hai ningunha evidencia de infección. En xeral, parece que son bastante resistentes a esta infección, non son importantes dende o punto de vista epidemiolóxico e non hai evidencias de que poidan contaxiar ás persoas. Creo que o risco, neste momento, somos nós para eles.

Como se debe proceder cos animais que nos rodean?

Debemos seguir vixiantes e tomar precaucións xerais. Calquera persoa que estea en contacto con eles, xa sexan de compañía ou de produción, se nota síntomas, se está a esperar o resultado ou se xa sabe que é positivo, non pode ter contacto con ningún ser vivo, e iso inclúe persoas e calquera animal. Hai que evitar todo tipo de contaxio ou contaminación e, se hai algunha zona onde haxa casos, por precaución, porque poderiamos ter unha infección subclínica, deberían utilizarse luvas e máscara se vai haber un contacto moi directo cos animais.

20 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_entrevista_GonzaloFdez_galego.indd 20

25/05/2020 17:09:06

vp017_publi_elanco.indd 21

15/05/2020 14:37:56

Al detalle

Conferencias web sobre el vacuno lechero Como parte de su programa The Vital 90TM Days, Elanco ofrece entre los meses de abril y junio una serie de webinarios (disponibles en inglés, español, portugués, francés e italiano) sobre la optimización del manejo de las vacas en los 90 días en torno al parto. Este es un periodo muy importante en la vida de la vaca que puede afectar seriamente su capacidad de desarrollar todo su potencial. La mejora de la fertilidad del animal y la salud de ubre fueron los temas centrales de los dos primeros webinarios, a cargo de los profesores Jo Leroy e Ynte Hein Schukken; ambas charlas contaron con más de 400 asistentes virtuales.

Episodio 1: manejo del ganado lechero para obtener una calidad óptima de embriones y oocitos El profesor Leroy entiende que, a priori, manipular tiene una connotación negativa, pero no es esa la intención. La cuestión es que, si se quiere mejorar la fertilidad en una explotación láctea, es necesario manipularla, gestionarla.

Este es un proceso que hay que tener en cuenta antes de comenzar a pensar en el manejo reproductivo de las vacas porque, si se empieza entonces, ya solo habría un margen de entre 60 y 90 días después del parto y ya sería demasiado tarde para manipular la calidad del material base (un buen folículo, una buena salud metabólica, buenos ovocitos…). En ese punto, lo único que se puede hacer ya es jugar con la calidad del material que se tenga en ese momento.

“Se podría intentar manipular los ciclos de fertilidad con protocolos de ovsynch con inducción del estro o con protocolos de sincronización… Estos protocolos funcionan muy bien, pero no cambian la calidad de nuestros ovocitos, ni de los folículos, ni de las células granulosas”, explica. Por todo ello, hay que manejar la fertilidad para poder trabajar con un buen material de base en el momento del manejo reproductivo.

vp017_publirreportaxe_elanco_castelan.indd 22

EL PONENTE

Jo Leroy Doctor en Medicina Veterinaria por la Facultad de Medicina Veterinaria de la Universidad de Gante (Bélgica). Durante su periodo como doctorando investigó sobre el impacto del balance energético negativo en la fisiología reproductiva y en la calidad ovocitaria y embrionaria de las vacas lecheras. Es autor de más de 168 artículos científicos evaluados por especialistas y ha supervisado una decena de tesis doctorales.

Desde enero de 2018 ejerce como profesor titular en la Universidad de Amberes.

Si no pudiste asistir, dispones de la conferencia completa aquí:

22/05/2020 12:41:15

Los 90 días vitales afectan no solo al animal, sino también al negocio tanto desde el punto de vista económico como personal Episodio 2: manejo para conseguir una salud óptima de la ubre El profesor Schukken hace una exposición en la que aborda la conexión entre el balance energético negativo y las mastitis y habla, así mismo, de sus investigaciones en los últimos 20 años en esta área.

En primer lugar, expone el caso de una granja situada en el estado de Nueva York que ha tenido dificultades con el balance energético negativo y en la que, consecuentemente, sus animales han sufrido muchos problemas de salud. Expone también distintos aspectos de la inmunología de las glándulas mamarias, explica cómo afecta el balance energético negativo a la inmunidad y, finalmente, presenta algunas razones muy específicas por las que el balance energético negativo lleva a más infecciones intramamarias y mastitis.

Al respecto del sistema inmune, Schukken incide en que este requiere de una energía de muy alta calidad, por eso es preferible la glucosa para que los neutrófilos o las células inmunes funcionen correctamente. “Cualquier componente que nos lleve a un balance energético negativo tendrá un impacto negativo en la calidad de los nutrientes para el sistema inmunitario y, por consiguiente, en la calidad de su funcionamiento”, destaca.

EL PONENTE

Ynte Schukken Doctor en Medicina Veterinaria por la Universidad de Utrecht, en donde trabajó activamente en el manejo de la salud de rebaños, en la investigación de mastitis y en epidemiología. Fue el director del Servicio de Promoción de Calidad de Leche de la Universidad Cornell, donde trabaja actualmente como profesor de Epidemiología y Sa-

lud del Rebaño. Director científico del GD Animal Health, profesor de Manejo y Salud de Animales de granja en la Universidad Wageningen y de Programas de Control de Enfermedades de Animales en Granja en la Universidad de Utrecht, durante toda su carrera profesional ha trabajado en granja y mano a mano con los ganaderos.

Puedes volver a ver la presentación del profesor Schukken aquí: Asesores de reproducción (10 %)

Asesores de calidad de leche (15 %)

La valoración de los asistentes En conjunto, estos dos webinares lograron reunir a más de 800 personas que siguieron las conferencias desde países como Italia, Canadá, España, Bélgica, Francia, Argentina, Estados Unidos, Reino Unido, Uruguay, Paíes Bajos o Portugal.

En la encuesta realizada, más de la mitad de los espectadores valoraron el contenido como “muy bueno” y casi 3 de cada 4 aseguraron que, gracias a estos nuevos conocimientos, llevarían a cabo cambios en su trabajo diario.

Nutricionistas (15 %)

Facultativos (35 %)

Otros (25 %)

Áreas de especialización

Entre los principales tips extraídos de los seminarios, los participantes han destacado que:

Sabiendo que el balance energético negativo comienza antes del parto, y siendo más conscientes de que la cetosis se origina a causa de esto, ahora pueden ayudar mejor a sus clientes a prevenir ambas patologías

Valoran más la importancia de trabajar en la fertilidad desde el inicio para mejorar el rendimiento reproductivo

Se sienten más informados para ayudar al ganadero a controlar el balance energético negativo durante el periodo de los 90 días vitales.

También puedes encontrar las conferencias en el Área veterinaria de nuestra página www.vital90days.es/areaveterinaria Elanco, The Vital 90™ Days y la barra diagonal son marcas registradas de Elanco o sus filiales © 2020 Elanco Animal Health, Inc. o sus afiliadas PM-ES-20-0184

vp017_publirreportaxe_elanco_castelan.indd 23

22/05/2020 12:41:25

c o n lu pa

O lácteo, un sector esencial para tempos de crise Así foi declarado polo Goberno central o sector lácteo durante o estado de alarma que vivimos desde o pasado 14 de marzo: esencial, por producir un dos alimentos básicos para a nutrición de toda a poboación. Todos os traballadores e empresas ligadas a este colectivo tiveron que continuar co seu labor diario e quixemos coñecer como foi e como é a súa realidade.

O

s elos da cadea responsable da produción de produtos lácteos –gandeiros, veterinarios, empresas provedoras, cooperativas, industrias e distribución– non puideron quedar na casa durante a pandemia provocada polo coronavirus SARS-CoV-2 e incluso tiveron que adoptar medidas de maneira inmediata para afrontar a situación que veu enriba da sociedade coma un tsunami, alterando a normalidade na que se vivía e non para precisamente un curto prazo. A covid-19 chegaba a España con forza e para quedar por unha boa tempada.

Xa a semana anterior á declaración do estado de alarma os consumidores comezaron a facer unha provisión desmesurada de leite e de produtos lácteos e a demanda comezou a dispararse encarecidamente. Tanto as industrias como a distribución –falamos con CLUN, Covap, Lactalis, Leite Gaza, Pascual e a Asociación Española de Distribuidores, Autoservicios y Supermercados (Asedas)– recoñecen este aumento das vendas, aínda que fan fincapé na boa reacción da cadea de valor ao non incrementar os prezos dos produtos nin verse afectados, polo momento, os produtores con baixa-

das nos prezos do leite. Algo que os gandeiros de todo o territorio peninsular –pulsamos a realidade tanto en España como en Portugal– ratifican, a pesar de mostrar o seu temor a que toda esta crise acabe por afectarlle ao prezo do leite.

Este e a caída da venda das vacas de desvelle e do seu prezo, provocada polo bloqueo da actividade nos matadoiros e o peche da canle Horeca, habitual comercializador de pezas de alto valor, son os principais problemas que nos transmitiron os gandeiros dedicados á venda de leite líquido. O seu día a día non se viu moi afectado, tan só notaron cambios no descenso das visitas de técnicos e comerciais e na aplicación, a maiores, de certas medidas de seguridade como o traballo con máscara de protección ou a distancia de seguridade coas persoas externas á granxa.

Non é o mesmo caso que nos contan os gandeiros que se dedican a transformar o seu propio produto.

A caída da hostalería e do turismo son os principais causantes de que tivesen que reorientar o seu negocio, vender a totalidade ou case do leite producido á industria coa que traballan e de que se visen obrigados a buscar novas saídas para os produtos xa almacenados.

As empresas provedoras de servizos –coma De Heus, Nanta, Seragro SCG ou Transformacións Agrarias Caseiro– e as cooperativas –CLUN, Covap ou Aira– realizaron axustes nas súas fábricas e os seus transportes para cumprir coa normativa sanitaria e salvagardar a seguridade de clientes e traballadores. Nesta mesma liña actuaron os veterinarios,

24 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_conLupa_testemunhos_covid19_galego_silvia.indd 24

27/05/2020 11:24:51

c o n lu pa

quen reduciron as súas visitas ás explotacións, fomentaron o teletraballo sempre que lles foi posible e realizaron tarefas de asesoramento para reforzar a bioseguridade nas granxas durante esta pandemia.

A covid-19 provocou un cambio nas vidas de todos os profesionais implicados no sector lácteo, deu lugar a reivindicacións –como que a situación excedentaria que está a sufrir a UE poida prexudicar os produtores españois coa entrada de leite e produtos lácteos a prezos máis baixos que tiren ao chan as cotizacións no noso país, que a gandería non era a principal responsable dos problemas de contaminación que sofre o planeta ou que os veterinarios tiñan que estar presentes no Comité Científico Técnico Covid-19 asesor do Goberno polos seus coñecementos en microbioloxía, inmunoloxía e zoonose– e salpicou a todos da incerteza coa que convive a sociedade polo novo e inesperado que é este virus.

Aínda así, sempre hai oco para as boas iniciativas, que neste colectivo

GANDEIROS DE TODO O PAÍS AMOSARON O SEU TEMOR A QUE TODA ESTA CRISE ACABE POR AFECTARLLE AO PREZO DO LEITE

tamén xurdiron: campañas informativas e solidarias, doazóns, vídeos espontáneos nos que mostrarlle ao mundo o que fai o sector lácteo... e

todo de maneira altruísta para axudarlles ás persoas de arredor ou para simplemente sacar un sorriso nestes tempos difíciles.

Todos e cada un dos implicados nesta cadea, aínda con perspectivas e compromisos diferentes, no que si están de acordo é en que o lácteo non se pode considerar como un sector esencial só en momentos de crise, senón que debe ser recoñecido sempre e, a partir de agora, como tal.

EXPOSITOR GEL Y GUANTES FAbRICAmOS EXPOSITORES dE GEL HIdROALCOHóLICO Y GUANTES, TOTALmENTE EN ACERO INOX. Precio: 106 €

Consulte precios sin compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 25

vp017_conLupa_testemunhos_covid19_galego_silvia.indd 25

27/05/2020 11:25:00

c o n lu pa

OS GANDEIROS, O ELO DE PARTIDA QUE NON PODE PARAR

Carla Antelo (SAT Perilla - Santa Comba, A Coruña) “Esperemos que se valore o traballo que facemos” Os cambios que notamos son a nivel social, pois á hora do traballo seguimos igual que sempre. Hai que muxir e facer as tarefas que xurdan durante todo o día, sen variacións pola covid-19. O transporte do leite tamén é normal e a recollida, de momento, non sufriu alteracións.

Tentamos manter a distancia de seguridade, sobre todo coa xente que non é da casa. En canto ás medidas de hixiene, sempre se levaron a cabo, xa que as empresas obrigan a manter unha limpeza para que non se contamine o alimento que producimos, o leite.

Se pensamos nos contratos, de momento non se notaron variacións, pero a longo prazo non se sabe o que pode pasar. Co peche da hostalería e da restauración pode baixar o consumo de produtos lácteos, polo que é un feito que lles pode afectar aos contratos que hai no noso sector. Esperemos que se valore o traballo que facemos e que esta situación non lle afecte á economía das granxas e das familias, xa que con coronavirus ou sen el nós temos que seguir traballando e as vacas non entenden de confinamento.

Óliver Menéndez (Casa Pacho - Otur, Asturias. Consello de Administración de Capsa Food) “Temos que xerar confianza no consumidor para que as súas eleccións alimentarias sexan as máis apropiadas para a nosa empresa” Nas explotacións, creo que a crise sanitaria actual non está a afectar de maneira substancial. No meu caso concreto, o que tivemos que facer foi programar con maior detalle os horarios de visitas de profesionais, sobre todo veterinarios que deben vir para realizar as súas tarefas de reprodución, clínica ou inseminación, e adoptar todas as medidas de protección sanitarias que se deben levar a cabo.

Nós vendémoslle o leite a Central Lechera Asturiana e a recollida está asegurada. Penso que esta situación de pandemia non nos afectará neste sentido: o amparo proporcionado pola empresa, en todos os sentidos, é incuestionable.

Como parte integrante de Capsa Food, creo que esta crise é totalmente diferente a todas as vividas anteriormente, a información é escasa e pouco fiable, e non podemos saber como de duradeira será no tempo.

O que si sabemos é que lles afectará a todos os sectores en maior ou menor medida, sen ningunha dúbida, e hai que reaccionar moi rápido aos movementos do mercado no curto prazo para dar solidez a medio e longo prazo.

Esta capacidade de reacción, unida á axilidade na adaptación á demanda, será tremendamente importante para que o sector lácteo, que se

REIVINDICAR O SECTOR EN MOMENTOS DE CRISE Ante a situación provocada pola covid-19 os gandeiros da comarca galega do Xallas compartiron en redes sociais un vídeo de ánimo que serviu para recoñecer o traballo realizado polo sector.

Carla Antelo, promotora da iniciativa, conta como a levaron a cabo: “A idea xurdiu a raíz do aburrimento dunha noite. Ao non poder saír, ocorréuseme que nos poderiamos xuntar virtualmente os gandeiros da zona de Santa Comba e facer un vídeo reivindicativo. Despois de falar con varios veciños, empezamos a contactar coa xente e xuntamos 25 persoas. Logo decidimos que a canción que iamos interpretar era a de “Vivir”, de Rozalén e Estopa, xa que a letra se adapta moito á situación actual, e despois diso repartimos a letra entre todos. A verdade é que non esperabamos tanta repercusión e isto anímanos a seguir así, xa que pode ser unha ferramenta para que a sociedade valore o noso traballo e para que se dea a coñecer”.

verá afectado como todos, saia desta complicadísima situación sanitaria e económica da maneira máis sólida e equilibrada posible. Temos que xerar confianza no consumidor para que as súas eleccións alimentarias sexan as máis apropiadas para a nosa empresa. Na miña opinión, creo que se lle dará máis valor á alimentación sa, saudable e sustentable, pola cal Capsa leva apostando firmemente desde hai xa moito tempo nas súas decisións estratéxicas.

Odón Castro (SAT O Palomar - Láncara, Lugo) “Agardo que todo isto polo menos sirva como reflexión e para saber que, se para o sector primario, para todo” No noso caso, ao ter dúas granxas, estamos algo máis expostos porque nos temos que desprazar dun lado ao outro e, en xeral, ademais de ter paralizadas as concesións de axudas e co sector da maquinaria bastante limitado, agora que estamos coa campaña, tivemos que adoptar novas medidas.

Temos contratados servizos externos e estamos tentando non coincidir con eles, que haxa as menos visitas á explotación posibles... Por exemplo, agora mesmo, os veterinarios só están a entrar cando hai algún problema clínico. Neses casos, déixolles o animal identificado e apartado e, por teléfono, fálolles das patoloxías que ten. Despois pásanme a información que necesite por mensaxe ou por correo electrónico.

De feito, coa persoa que nos está levando a nutrición e a xestión estamos a facer todo vía telemática.

No referente aos traballadores, estamos a pedirlles que non fagan ningunha saída ao exterior, tomamos todas as medidas necesarias (luvas, máscaras, desinfectar...) e tentamos ter o mínimo contacto posible.

Realizamos tres muxidos ao día e cada traballador encárgase dun, mentres que alguén máis dá apoio fóra da sala (limpando, coa comida etc.). O muxido está a ser un tema complexo, a verdade, porque ao ser

26 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_conLupa_testemunhos_covid19_galego_silvia.indd 26

27/05/2020 11:25:09

c o n lu pa

unha instalación nova aínda estamos pendentes de que todo funcione adecuadamente.

En canto ao número de cabezas tamén temos un problema, porque non temos saída para as vacas de desvelle, ás que, ademais, se lles reduciu o prezo máis ou menos á metade, e o 15-20 % dos nosos ingresos veñen da venda de carne (vendemos entre 60 e 70 vacas/ano).

A renovación do contrato fixémola en abril, co inicio do brote no país, pero non tivemos ningún problema e, de momento, está todo estable. De feito, estiven a falar coa xefa de compras e díxome que non tiñan previsto facer ningún tipo de cambio. Imaxino que tamén buscan unha certa estabilidade porque, ao final, estamos a traballar cun produto primario.

En canto a seguridade, hixiene e calidade, o consumidor pode estar tranquilo ao 100 %: os estándares alimentarios que temos seguen sendo moi estritos. Tamén me gustaría destacar que, cando hai un problema, na alimentación seguimos producindo, e hai cousas que non se pagan só dando as grazas. Nós nin co confinamento podemos deixar de traballar e iso proba que todo o que lles tratamos de transmitir tanto a quen nos goberna como a quen nos compra os produtos é certo. Por iso espero que todo isto que estamos a vivir, polo menos, sirva como reflexión e para saber que, se para o sector primario, para todo.

Ismael Herruzo (Gandería Herruzo Pozoblanco, Córdoba. Distribuidor oficial de Global Genetics para a provincia) “Isto non será bo para ninguén, incluído o sector gandeiro” Como gandeiro non me afectou demasiado, pois desde o primeiro día tivemos autorización para continuar muxindo e coidando do gando. Como comercial si que me afectou máis, sobre todo ao principio, pola falta de información por parte do Goberno, pois non sabiamos se podiamos saír ou non. Finalmente, por prestarlle

apoio ao sector gandeiro, dixéronnos que si, pero só a servizos de urxencia. En canto ás medidas de seguridade, seguín as ditadas: máscara de protección, luvas e distancia de seguridade cos clientes de polo menos un metro.

Creo que isto non será bo para ninguén, incluído o sector gandeiro. O sector cárnico afúndese por completo e o lácteo non creo que saia mellor parado, pero de momento algo máis estable si que está. Nesta zona os matadoiros están bloqueados, non venden o que matan, as cámaras frigoríficas están cheas e os prezos estanse derrubando. A costeleta de vaca de Covap pasou de 16 €/kg a 9,50 €/kg; o cordeiro, de 65 a 45 €, e a exportación (hai que ter en conta que España vende case o 60 % da carne que produce) está totalmente paralizada.

Esta situación deixará moi afectada a economía da xente e, sobre todo, a do país. Todos o pasaremos mal.

servizo de reprodución e os técnicos de podoloxía. Todo o resto facémolo vía telefónica. Algo que tamén notamos moito é a cancelación de todas as reunións e eventos presenciais, o que nos deixa máis tempo libre para a granxa.

Na renovación do contrato non nos afectou, xa que nós estamos apostando pola renovación anual e xa a asinamos a mediados de febreiro, pero si é certo que a outros gandeiros que non asinaran agora só lles propoñen facelo por tres meses. De cara ao futuro eu espero que nun ano o mercado lácteo se estabilice, pero o da carne vai ser máis complicado, xa que hai moitos animais acumulados nas granxas e a caída do turismo non se vai recuperar dun mes para outro.

Ivón Entrecanales (Leche Cudaña - Valdáliga, Cantabria) “Temos pechada a hostalería, que supón un 70 % dos nosos clientes” Manuel Iglesias (SAT O Chope - Silleda, Pontevedra) “Estanos afectando moito á hora de darlles saída aos animais” A crise do coronavirus estanos a afectar parcialmente. Nas nosas actividades do día a día non o notamos demasiado porque os animais hai que atendelos igualmente, pero si nos está afectando moito á hora de darlles saída aos animais da explotación, tanto nos prazos coma nos prezos, que están a ser extremadamente baixos. Pola contra, a baixada dos prezos dos combustibles está a afectarnos positivamente, xa que estamos na tempada de máis consumo de gasóleo. Temos toda a maquinaria en propiedade e non contratamos empresas de servizos para o ensilado nin para a sementeira do millo. O que si fixemos foi seguir as recomendacións básicas de manter as distancias entre os traballadores e hixienizar as mans todo o posible.

Ademais, non estamos recibindo a ningún comercial, salvo os estritamente necesarios: os de seme, os do

Na granxa o funcionamento é similar a antes desta etapa, non hai problema de desabastecemento e Nestlé lévanos o leite con normalidade. O ano pasado transformamos o 60 % da produción e a industria levou o 40 % restante, pero neste momento a industria leva o 80 %. A empresa propúxonos unha adenda ao contrato para subir un pouco a cota e o que nos pasemos vai a prezo do leite spot.

O persoal que traballa coas vacas ten a precaución de utilizar xeles alcohólicos ao entrar e ao saír e cámbiase de roupa. Na gandería todo é máis sinxelo porque hai pouco tráfico de persoas e practicamente non hai visitas de comerciais. No equipo de repartición si que hai máis risco e implantamos outros protocolos de seguridade, máscaras, luvas etc.

Tivemos pechada a hostalería, que supón un 70 % dos nosos clientes, e por iso fixemos un ERTE coa metade do cadro de persoal. A Semana Santa, que é a primeira inxección económica forte do ano, perdémola,

05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 27

vp017_conLupa_testemunhos_covid19_galego_silvia.indd 27

27/05/2020 11:25:17

c o n lu pa

XURDIRON INICIATIVAS SOLIDARIAS DESTINADAS A FACER UN POUCO MÁIS FÁCIL ESTA SITUACIÓN PARA TODOS

do mesmo xeito que a ponte do 1 de maio, e temos almacenada unha cantidade importante de queixos, que é diñeiro parado. A pesar de todo, estes últimos días estamos a recibir pedidos para repartición a domicilio e venda nacional, o que nos está sorprendendo gratamente. Esperemos que se consolide e sexa outra forma de diversificar os nosos ingresos. Tamén estamos a preparar un ambiente seguro para as visitas do verán, control de acceso e desinfección, aforamento limitado, ao aire libre e amplitude de horarios, para que a xente poida ter unha actividade este verán, desde que se produza a desescalada.

Jon Gutiérrez (Casa Nueva - Karrantza, Bizkaia) “As industrias aproveitaranse da crise económica para baixarnos aínda máis os prezos” A situación provocada polo coronavirus non nos está afectando directamente, seguimos as mesmas rutinas e as mesmas visitas veterinarias ou técnicas.

Tampouco adoptamos ningunha medida a maiores, á parte de que se chega algunha visita veña coa súa máscara de protección.

En canto aos prezos do leite e á renovación de contratos, pensamos que si nos veremos afectados. As industrias aproveitaranse da crise económica que se aveciña para baixarnos aínda máis os prezos. As expectativas preséntanse malas. Se as industrias baixan os prezos, afectaranos a todos.

Andrés Planillo (Planillo Holstein Cascante, Navarra. Presidente de AFNA) “Imos confiar na industria e imos crer que nestes tempos non van ser capaces de baixar o prezo e aproveitarse desta situación” Esta situación está a cambiarnos aos poucos a vida a todos. No meu caso eu teño que facer traballo presencial na granxa e no Concello [Andrés é alcalde de Tulebras] e traballo telemático desde a casa para a granxa, o Concello e AFNA e, ademais, coidar os meus fillos polas mañás, xa que a miña muller traballa de enfermeira no hospital de Calahorra.

O traballo na granxa estámolo organizando para non coincidir moito tempo o empregado e eu, pero a verdade é que cos robots puidémolo organizar moi ben. No meu caso, como estou todo o día de aquí para alá, entendo que teño que organizarme para evitar o contacto con moita xente.

Outras medidas de seguridade que implementamos son: utilización de máscara se coincidimos os dous ou vén algún servizo externo á granxa, colocación de xel hidroalcólico á entrada da granxa e do vestiario, o traballador dispón das proteccións e do manual de boas prácticas proporcionado polo sistema de riscos laborais, desinfección das superficies con hipoclorito sódico pulverizado (sobre todo as zonas nas que estamos máis tempo e as que transita o camioneiro que recolle o leite), suspensión temporal do control leiteiro e do control reprodutivo (este último retomouse o 28 de abril extremando as precaucións de seguridade e de hixiene) e posta a disposición do veterinario de roupa na granxa.

Estou convencido de que o prezo do leite vai baixar, xa que está entrando leite barato de fóra e o leite en po e a manteiga en Europa tiráronse polo chan. Aínda así, imos confiar na industria e imos crer que nestes tempos non van ser capaces de baixar o prezo e aproveitarse desta situación de incerteza nos mercados.

No meu caso, a venda directa está parada ao estar pechadas xeaderías, cafeterías e restaurantes. En canto á máquina expendedora tamén se vende moi pouco, xa que a xente non sae de casa e a clientela doutras poboacións non vén.

José María Miguel (SAT Hermanos Miguel - Talavera de la Reina, Toledo. Presidente de Africama) “Somos conscientes de que o problema excedentario que está sufrindo a UE nos vai salpicar a nós” A nosa rutina de traballo non cambiou moito desde a aparición da covid-19, salvo algúns detalles. O traballo de alimentación, coidado, muxido e seguimento dos animais segue exactamente igual, pero si é certo que extremamos as medidas de seguridade en canto a limpeza e desinfección, sobre todo das áreas onde hai máis tráfico de persoal: traballadores da granxa, camión de recollida do leite, camión de pensos, veterinarios...

Tamén lle engadimos ao noso protocolo diario o uso de máscaras e fundas de usar e tirar, pois as luvas xa se viñan usando anteriormente.

Outro detalle é que durante un mes se deixou de facer o control leiteiro oficial e se reduciron ao básico as saídas a cooperativas e ADSG. En canto á venda de leite, é evidente que a situación é desfavorable en todos os sentidos. Ata o día de hoxe, na nosa zona o leite de vaca non tivo problema para colocarse, pero estase vendo afectado pola crise dos leites de cabra e de ovella e polo estancamento dos queixos.

A industria é experta en crear unha nube negra, un clima de crise e alarma que fai que creamos todo o que di. Estásenos transmitindo que hai que reducir a produción e neste momento de renovación de contratos hai gandeiros aquí, en Castela-A Mancha, que tiveron que asinar sen prezo e cunha redución do 30 % no volume de entregas.

28 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_conLupa_testemunhos_covid19_galego_silvia.indd 28

27/05/2020 11:25:26

PORQUE EN EL CAMPO LA EXPERIENCIA LO ES TODO

Y EN EL SANTANDER TODA NUESTRA EXPERIENCIA ES TUYA. En el Santander contamos con más de 30 años de experiencia tramitando la PAC de miles de agricultores y ganaderos como tú, con toda la especialización, herramientas digitales y cercanía que necesites.

1. Operación sujeta a previa aprobación por parte del banco. Consulta condiciones en tu oficina o en bancosantander.es.

2. Oferta válida hasta el 30.12.2020 o hasta agotar unidades disponibles (6.000 unidades), una unidad por cada NIF/CIF. La promoción no incluye retribución en efectivo.

Retribución en especie a efectos fiscales y sujeta a ingreso a cuenta según normativa fiscal vigente. En caso de incidencia se sustituirá por uno de igual o mayor importe.

Anticipa tu PAC1 y llévate esta estación meteorológica con pluviómetro digital2 solo por anticipar un mínimo de 2.500€

1. Operación sujeta a previa aprobación por parte del banco. Consulta condiciones en tu oficina o en bancosantander.es.

2. Oferta válida hasta el 30.12.2020 o hasta agotar unidades disponibles (6.000 unidades), una unidad por cada NIF/CIF. La promoción no incluye retribución en efectivo. Retribución en especie a efectos fiscales y sujeta a ingreso a cuenta según normativa fiscal vigente. En caso de incidencia se sustituirá por uno de igual o mayor importe.

vp017_publi_santander.indd 29

15/05/2020 14:46:39

c o n lu pa

AS GRANXAS QUE TRANSFORMAN O LEITE VÍRONSE MÁIS AFECTADAS, AO TER MÁIS DIFICULTADES PARA COLOCAR OS PRODUTOS

Con todo, hai datos que indican o contrario. Os bancos de alimentos, por exemplo, están a demandar moito leite; nos supermercados a venda de leite e iogures aumentou un 30 % no mes de abril, segundo datos do Ministerio, e as exportacións mantéñense igual, polo que non vemos tanta xustificación nas mensaxes negativas que nos transmiten.

Doutra banda, non entendemos como se pode permitir que entren tantas cisternas de leite líquido de fóra, como así denuncia algún sindicato, e a uns prezos de vergoña.

Logo transformarana aquí e dirán que é de España.

Somos conscientes de que o problema excedentario que está sufrindo a UE nos vai salpicar a nós con tanta entrada de produtos lácteos e, sobre todo, de queixos, tirando por terra as cotizacións. Por iso creo que deben pór en marcha medidas urxentes coma o almacenamento de leite en po e demais derivados. De igual maneira, tamén podería ser interesante a aplicación dunha redución da produción bonificada a nivel europeo.

Para terminar, só unha reflexión: por favor, que se teña máis en conta o sector primario, porque non me quero imaxinar que sería da sociedade se o desabastecemento de máscaras e demais material sanitario fose de produtos de primeira necesidade como a alimentación… Evidentemente, un caos.

Pedro Marqués (Gandería Binillubet - Es Mercadal, Menorca) “O leite envasado véndese menos sen turismo e vense obrigados a facer callada, o que fai que a marxe sexa moito menor” No noso caso, á parte das medidas de seguridade que tivemos que adoptar e os consecuentes cambios na forma de traballo –por exemplo, ao único obreiro que temos cambiámoslle os horarios para non coincidir–, deixamos de fabricar queixos [elabóranos da denominación de orixe protexida Mahón-Menorca].

Fixémolo, por unha banda, para cumprir coa distancia de seguridade entre persoas e, por outra, porque, vendo como se poñía todo, perigaba a tempada turística en Menorca e, por tanto, gran parte da venda do noso queixo. Un mes despois [contactamos con Pedro o 24 de abril], podemos dicir que acertamos en non acumular máis queixo, xa que a venda caeu en picado. O leite recóllenolo a industria na súa totalidade, incluíndo o que destinabamos á elaboración de queixos, pero xa falan de baixarlle o prezo, posto que teñen un stock grande de queixo, o leite envasado véndese menos sen turismo e vense obrigados a facer callada para Quesería Menorquina, o que fai que a marxe sexa moito menor.

Ademais, o prezo dos animais para carne, tanto de vacún coma de porco, tamén baixou.

Pol Collell (El Campgran - San Martí Sescorts, Barcelona) “É certo que cunha crise desta magnitude un aínda valora máis ao que se dedica” No noso día a día a verdade é que a pandemia non afecta moito e si é certo que cunha crise desta magnitude un aínda valora máis ao que se

dedica, que che permite gozar da natureza e dos animais todos os días.

O que si fixemos foi variar algunhas rutinas para previr os contaxios dentro da gandería e establecemos varias medidas para evitar o contacto entre uns e outros tanto como sexa posible, por exemplo, almorzar cada un nun sitio diferente e manter unha separación suficiente nos vestiarios. Todos os traballadores dispoñen de máscaras e puxemos á súa disposición xabón para desinfectarse en moitos puntos da granxa; a sala, que vemos como un dos puntos máis conflitivos, desinfectámola cun produto escumante en cada muxido.

Ademais, falamos con todo o cadro de persoal para que tomen conciencia da situación e sexan responsables cando saen da granxa cara aos seus fogares.

No noso caso, boa parte do leite vai directamente a comercios de alimentación, xa sexa en forma de queixo, nun prato precociñado ou embotellado directamente; por tanto, por agora non tivemos problema para seguir comercializándoo e esperemos que así siga.

No que se refire a prezos de mercado, o lóxico sería que esta crise lles dese un pouco máis de valor aos produtores nacionais, xa sexan de leite, de carne ou do que sexan.

En momentos coma o que se está vivindo o xusto e razoable sería que o sector primario tivese unha revalorización social e, evidentemente, isto se transformase tamén nunha revalorización de prezos.

Ventura Barreales (Vencoba SC - Villanueva de las Manzanas, León) “Creo que con esta crise o consumidor se está dando conta da importancia do labor dos gandeiros e os agricultores” No día a día da granxa a crise non nos afectou moito, porque cada un dos catro empregados ten o seu posto de traballo específico e o seu espazo, así que nese sentido apenas sufrimos cambios nas nosas rutinas habituais. O mesmo ocorre no ámbito agrícola e na prestación de servi-

30 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_conLupa_testemunhos_covid19_galego_silvia.indd 30

27/05/2020 11:25:35

c o n lu pa

zos a terceiros, xa que cada operario (outros catro) ten a súa máquina e a súa ferramenta e os riscos minimízanse. En calquera caso, adoptamos as medidas de protección que recomendaron as autoridades e agora van equipados con luvas, máscaras e desinfectantes para que non haxa ningún tipo de contaxio.

Tamén se restrinxiron as visitas á gandería nun 90 %, quedando unicamente as imprescindibles dos veterinarios e pouco máis. Na sala, que é o sitio onde máis poden coincidir os operarios [teñen unha rotativa de 40 puntos], mantense a distancia de seguridade e tamén se usan medidas de protección.

En canto ao contrato coa industria que nos recolle o leite, de momento non sufriu cambios. O consumo de leite nos supermercados subiu, así que estamos relativamente ben e tranquilos, pero isto acaba de empezar e a situación vai para longo, así que haberá que esperar a ver o que nos depara o futuro. De todos os xeitos, creo que con esta crise o consumidor está a darse conta da importancia do labor dos gandeiros e os agricultores e tamén penso que, en certa medida, somos uns privilexiados por poder seguir traballando con certa normalidade.

Guillermo Martínez (director xerente de Casa Grande de Xanceda - Mesía, A Coruña) “Aínda que sigamos producindo, hai que ter en conta o grande esforzo laboral que están facendo tanto produtores como industrias e distribución alimentaria” No traballo cos animais non hai cambios, mantéñense todas as actividades e as vacas continúan saíndo a pacer todos os días. Desde o primeiro momento adoptamos medidas para evitar os contaxios, entre elas a división do traballo en quendas separadas para coincidir o menos posible. Iso si, traballar todos os días coa metade dos empregados supón que algunhas tarefas non poden ser levadas a cabo por nós e tivemos que externalizalas, por exemplo, a

CAMPAÑA DE ÁNIMO E SOLIDARIEDADE Durante este tempo desde Casa Grande de Xanceda tamén puxeron en marcha varias iniciativas: “Unha delas é unha mensaxe de ánimo e confianza en forma de vídeo que circula polas redes sociais e pola Televisión de Galicia co lema “Seguimos por ti”.

Por suposto, tamén axudamos os nosos clientes que peor o están pasando para que poidan sobrevivir a esta crise sanitaria, que está facendo dano en todos os sectores. Aínda que sigamos producindo, hai que ter en conta o grande esforzo laboral que están a facer tanto produtores como industrias e distribución alimentaria para manter os niveis de servizo

xestión de xurro e esterco e outros traballos agrarios.

Outras medidas que adoptamos son o uso de máscaras e luvas na sala de muxido, o reforzamento da limpeza de zonas comúns, o acceso a vestiarios de forma separada e unha constante formación e recordatorio das medidas de seguridade.

Os traballos veterinarios foron considerados esenciais. Non podemos prescindir nin do control de reprodución nin do de calidade de leite, pois baixar a garda nestes aspectos supón pór en risco a eficiencia futura da granxa. Os dous profesionais encargados destes temas están perfectamente equipados con máscaras, luvas e batas desbotables.

Para o resto das persoas externas que teñan que visitar as instalacións, técnicos da sala de muxido ou veterinarios clínicos se fose necesaria a súa presenza, séguese o mesmo protocolo de seguridade.

Respecto da venda dos nosos produtos, nos primeiros momentos do confinamento produciuse unha compra compulsiva por parte dos consumidores e tivemos que repoñer rapidamente os stocks. Nas seguintes semanas a demanda normalizouse, aínda que tivemos que facer fronte a uns pedidos das tendas un pouco inestables. Agora, que xa quedaron atrás esas primeiras semanas, podemos dicir que produtos coma o leite pasteurizado, que habitualmente é de compra diaria, teñen un pouco menos de demanda,

e a calidade dos produtos nas condicións actuais de seguridade.

Ademais, tamén puxemos en marcha unha iniciativa solidaria para axudar as protectoras de animais que, debido á pandemia, se están quedando sen voluntarios e sen doazóns.

Propuxémoslles a todos os nosos seguidores de Instagram que subisen unha foto dándolle unha lambetada a algún dos nosos produtos coa etiqueta #lametazoscontraelabandono e, por cada foto, doaremos un euro a protectoras de animais. Marcamos un obxectivo de 2.000 lambetadas, que converteremos en 2.000 € de comida para estas protectoras”.

mentres que os iogures, o queixo e a manteiga manteñen un nivel de pedidos normal. Por suposto, todo o que se viña servindo en comedores escolares, hoteis, restaurantes e comedores de empresa cancelouse.

VETERINARIOS: MÁIS PROTEXIDOS E CON MENOS DESPRAZAMENTOS

Quim Baucells (CVTona Consultors - Tona, Barcelona) “Unha parte da profesión está especializada e preparada para colaborar a primeiro nivel na loita fronte a esta viremia” Por mor desta situación, todo o equipo de CVTona está a realizar teletraballo e permanecemos comunicados permanentemente entre nós e cos nosos clientes por videoconferencia, e-mail ou teléfono.

Así, durante o último mes e medio, estivemos confinados nos nosos domicilios, anuláronse todos os actos presenciais, reducimos ao mínimo as actividades en granxa e pospuxéronse sine díe a maioría dos desprazamentos. Cando é preciso circular, para ir a granxas ou á propia oficina, facémolo sempre con máscara de protección, minimizando o contacto co persoal e seguindo as pautas de distancia, limpeza e hixiene máis estritas.

05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 31

vp017_conLupa_testemunhos_covid19_galego_silvia.indd 31

27/05/2020 11:25:49

c o n lu pa

Ante esta situación, e aínda que as empresas de riscos laborais cubriron moi ben esta parcela, nalgúns casos fomos requiridos para establecer protocolos de prevención de riscos (quendas de traballo, medidas hixiénicas...).

A bioseguridade, a prevención e a medicina de poboación son tarefas habituais de moitos dos nosos especialistas, que historicamente interviñeron no seguimento de zoonoses emerxentes como a gripe aviaria, as encefalopatías esponxiformes ou a enfermidade do Nilo Occidental.

Por iso, sorprende que, aínda que a maioría das comunidades estean tendo en conta a experticia do veterinario para o desconfinamento desta pandemia (Juan José Badiola en Madrid, Quim Segalés en Cataluña, Elías Rodríguez Ferri en Castela e León e Francisco Javier Falo en Aragón), por parte do Goberno central e do Comité Científico Técnico Covid-19 se siga sen contar con participación veterinaria (aínda que o Goberno respondeu á Federación Estatal de Sindicatos Veterinarios que terán en conta esta petición máis adiante). Opino que unha parte da profesión, a que traballa en epidemioloxía e profilaxe de enfermidades das colectividades, está especializada e preparada para colaborar a primeiro nivel na loita fronte a esta viremia.

Carlos Riveira (veterinario clínico - A Pastoriza, Lugo) “Os veterinarios aínda poderían empezar a contribuír nesta nova fase de contención” Durante o estado de alarma provocado polo SARS-CoV-2 houbo que modificar un pouco a estrutura de traballo, por exemplo, non programamos celos nas vacas ou vacinacións nas tres primeiras semanas da alerta. Agora imos incorporando esas tarefas aos poucos e para algunhas consultas sinxelas, nas que se pode solucionar o tratamento sen necesidade da miña presenza, si que as resolvemos telematicamente.

Incorporamos as máscaras ao equipo de traballo, pois o resto das medidas xa se implementan ao longo de todo o ano. Onde máis esforzos fixen foi a nivel informativo. Desde o primeiro momento establecín contacto cos clientes para explicarlles a rutina que iamos levar a cabo e coloquei carteis no vehículo para recalcar a necesidade da distancia, da hixiene de mans e de non tocar a cara. Ademais, definimos desde o primeiro momento o tipo de persoas que non poderían estar presentes en determinados momentos, como pode ser a asistencia en partos ou as operacións, e que tipo de equipamentos mínimos deberían ter. Tentei simplificar os procesos marcados polo Goberno central e a Xunta de Galicia, buscando sempre que fosen aplicables, proporcionados, efectivos e sinxelos. Dentro das recomendacións nas que insistín continuamente, á parte da distancia, hixiene de mans e non tocar a cara, incidín de maneira especial en dous aspectos: saber identificar puntos de risco dentro do rural, tanto os endóxenos, derivados do traballo en común, coma os esóxenos, a través dos fluxos de visitas ás explotacións, e, sobre todo, coñecer pautas de protección da xente de risco, persoas maiores ou con patoloxías asociadas que vivan na casa ou teñan ao seu cargo.

En canto ao comité asesor do Goberno, creo que non aproveitar todo o coñecemento dispoñible é sempre unha mágoa. Neste caso concreto, dada a natureza da pandemia e o coñecemento acumulado dos veterinarios sobre control da saúde colectiva, pódese deducir que a perda de oportunidades ao non estar incorporados no comité asesor foi considerable.

Agora ben, chegado este momento, paréceme necesario que isto sirva como punto de inflexión para que, dunha vez por todas, se fortifique e se lle dea a importancia que precisa á prestación da Saúde Pública dentro do Sistema Nacional de Saúde.

Iso pasa por, entre outras medidas, dotarse dunha estrutura multidisciplinar que opere baixo o concepto One Health, no que inexcusablemente deben estar incorporados os profesionais sanitarios veterinarios para que se poida traballar de forma integral e eficaz dándolles forma a protocolos que permitan actuar preventivamente nas fases de con-

BLINDAR O RURAL FRONTE Á COVID-19 Carlos Riveira lanzou a campaña “Blindar o rural da covid-19” para tratar de achegar o seu gran de area na loita contra esta enfermidade.

El mesmo fala de como naceu: “Do convencemento de que a actitude e aptitude das persoas na autoprotección da súa saúde é un alicerce fundamental xurdiu a iniciativa ‘Blindar o rural da covid-19’, para potenciar esa corresponsabilidade da sociedade desde a prevención activa, adecuando as medidas xerais de bioseguridade ás particularidades propias do traballo no campo, simplificando procesos ou identificando posibles riscos que poidan derivar dunha confusión ao ter tanta información.

O coronavirus SARS-CoV-2 non pode paralizar o mundo, porque a vida continúa, a xente no campo ten que seguir traballando e precisa de claridade e capacidade para xestionar a súa propia saúde. O confinamento para a xente gandeira non é unha opción, de modo que ten que saber coidarse e coidar os que ten na casa. Isto non é só necesario no rural, tamén é extrapolable ao ámbito urbano, confinar é unha medida sinxela de levar a cabo, pero nalgún momento hai que volver á rúa e nesa volta a capacidade da xente para autoprotexerse é fundamental.

Para chegar ao maior número de xente posible, a iniciativa desenvolveuse coa implicación de compañeiras veterinarias a través da colocación de carteis informativos moi sinxelos nos locais abertos (cooperativas, tendas, farmacias, centros de saúde...) de diversos concellos colaboradores. O labor dos carteis é que sirvan de punto de atención para lembrar e reforzar as recomendacións básicas de autoprotección e tamén os puntos críticos onde pode estar circulando o coronavirus con maior intensidade nas localidades rurais, así como unha breve listaxe de pautas que debemos seguir dependendo do tipo de ameaza.

A campaña difundiuse na páxina de Facebook ´Blindar o rural covid-19’ tamén a través dos grupos de WhatsApp cos nosos clientes e de diferentes asociacións e iremos abordando proxectos por fases para reforzar ese concepto sanitario da autoxestión da saúde en todas as franxas de idade, incluída a xente máis nova, que considero clave”.

tención e non se teña que chegar a fases de mitigación tan dramáticas como as que están a ocorrer en moitos países.

Os veterinarios aínda poderían empezar a contribuír nesta nova fase de contención que supón a desescalada.

Aínda nos falta moito por percorrer nesta aventura do coronavirus.

32 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_conLupa_testemunhos_covid19_galego_silvia.indd 32

27/05/2020 11:25:57

Imparable.

Únicamente quien se mantiene en movimiento y se sigue desarrollando, es capaz de mantener su posición líder. Por lo tanto 40.000 picadoras fabricadas no es motivo para relajarse, sino nuestra motivación para facilitarle el trabajo también en el futuro. Porque lo que realmente importa es usted.

La JAGUAR marca las pautas.

Eficiencia y concepto de transmisión.

Fiabilidad.

Acondicionado del material de cosecha.

• DYNAMIC POWER: Ahorro de hasta un 10% de diésel.

• Tecnología y componentes madurados.

• SHREDLAGE® CORN CRACKER original.

Hasta un litro más de rendimiento lácteo diario con un alimento mejor acondicionado.

• Concepto de transmisión como mínimo un 5% más eficiente que la competencia.

• Paquete de equipamiento PREMIUM LINE. Aguanta 3.000 horas. Garantizado.

• CLAAS SERVICE en el mundo entero, ¡también de noche!

40000jaguar.claas.com vp016_publicidade_claas.indd 157 vp017_publi_claas.indd 33

15/3/2015:59:38 13:26 15/05/2020

c o n lu pa

OS VETERINARIOS REIVINDICAN A SÚA PRESENZA NO COMITÉ DE EXPERTOS ASESOR DO GOBERNO

Manuel Morales (Oceva SC - Zamora) “O tema do día é o coronavirus e aprovéitase para falar das medidas de seguridade que debemos establecer” Desde o inicio da corentena pechamos a oficina e os servizos administrativos realízanse desde a casa. Por outra banda, aínda que o traballo nas granxas non sufriu modificacións en canto a periodicidade e intensidade, si que houbo que cancelar actividades formativas e de asesoramento que se realizaban no centro de traballo.

Establecemos medidas de seguridade, a maiores das habituais, como son uso de material de protección en granxa (luvas, máscaras e batas impermeables); non levar nin traer ningún material (papelería, utensilios, bolígrafos etc.) das granxas; vehículos de traballo de uso exclusivo para un só veterinario, sen compartilo con ninguén máis e extremando as medidas de limpeza e desinfección; tentar non coincidir no centro de traballo máis dun veterinario cando hai que acudir a repoñer material; manter as medidas de distanciamento social e, no posible, non entrar en locais pechados (leiterías, oficinas...), e recollida e envío de datos por e-mail ou WhatsApp. Durante as visitas o tema do día é o coronavirus e normalmente aprovéitase para falar das medidas de seguridade que debemos establecer todos, insistindo moito na hixiene das mans, o uso de material de protección, limitar as visitas non imprescindibles e o mantemento da distancia de seguridade entre todos os traballadores da granxa. Aclaramos tamén preguntas e bulos, que a todos chegan.

Creo que os veterinarios deberían formar parte do comité asesor do Go-

berno. Ninguén mellor ca eles coñece e ten experiencia na prevención, o tratamento e a erradicación de enfermidades colectivas e epizootias.

O uso das diferentes técnicas analíticas para detectar enfermidades de rabaño (optimizando os recursos), o control de movementos de animais, o uso de vacinas, a cualificación sanitaria de granxas individuais e colectivas etc. son estratexias sanitarias coas que convivimos a diario e sería de gran valor poder achegalas na situación actual.

Aranza González (ADSG Mesía - A Coruña) “Nas ADSG afectounos o parón dos laboratorios, toda a analítica de control está parada” Como as actividades ligadas á cadea alimentaria non pararon, a nosa tampouco chegou a parar de todo, pero si se reduciu o noso traballo de campo. Nas ADSG afectounos directamente o parón dos laboratorios. O Laboratorio de Sanidade e Produción Animal de Galicia (Lasapaga) está a dedicarse á análise de mostras da covid-19, polo que nós só podemos facer analíticas de animais comprados e de urxencias de enfermidades do programa sanitario, toda a analítica de control de rutina está parada. O que seguín tentando manter foron os programas vacinais e agora mesmo, vendo que isto se prolonga, vou tentar pór ao día o programa de desparasitaxe, sendo sempre moi estrita con todas as medidas de prevención para evitar a propagación desta pandemia.

En canto ao traballo telemático, grazas á receita electrónica, que xa estaba implantada desde o ano pasado, puidemos seguir prescribindo os produtos que están dentro dos programas da ADSG e os gandeiros puideron seguir cos tratamentos de rutina para que non se visen minguadas as súas producións. A maiores, o noso traballo de rutina xa ten unha parte importante (30-40 % do traballo) de papelorio e manexo de

datos cunha aplicación informática que nos facilita a Xunta de Galicia e estes días ese traballo pasou a ser o 80-90 % do noso día.

No uso dos EPI, a máscara foi a principal novidade, pois as luvas, a roupa de plástico e os desinfectantes xa os utilizamos de rutina, así como tentar manter as distancias de seguridade cos gandeiros e o persoal das explotacións. A nivel persoal, intensifiquei a desinfección á hora de entrar na miña casa, tendo unha zona no garaxe onde me desfago da roupa e o calzado co que saio a traballar.

Nós somos os técnicos encargados do asesoramento sobre bioseguridade e os gandeiros xa están moi afeitos. Agora son moi conscientes e asimilan moi ben todas as medidas de bioseguridade que son necesarias para combater este novo coronavirus que ataca a súa propia saúde. Ademais, sumeime á campaña que comezou un compañeiro veterinario de Lugo, “Blindar o rural da covid-19”, na que tentamos dar información e colaborar na difusión de carteis sobre as medidas básicas, adaptándoas ás circunstancias do rural.

Como dicía, o principal labor das ADSG é precisamente a prevención dirixida aos rabaños coa aplicación de programas sanitarios preventivos, que teñen como finalidade loitar fronte a diferentes patóxenos, entre eles virus como o da IBR, o da BVD, os rotavirus e coronavirus das diarreas neonatais, o virus sincitial e a parainfluenza..., causantes de múltiples enfermidades coas que os gandeiros conviven a diario. Nós tentamos axudalos a mantelas baixo control polas perdas que supoñen nas súas producións.

Despois de 16 anos de experiencia temos claro e demostrado que as medidas de bioseguridade que aplicamos, as analíticas de control rutineiras, seleccionando moi ben a quen se lle fan, e a vacinación, cando é posible, son as únicas formas para controlar estes problemas. Ademais, todo isto está integrado nun Plan Estatal de Coordinación de Alerta Sanitaria Veterinaria, ligado directamente á Organización Mundial de Sanidade Animal (OIE), organismo creado xa antes que a OMS para o control das zoonoses (enfermidades que se transmiten dos animais ás

34 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_conLupa_testemunhos_covid19_galego_silvia.indd 34

27/05/2020 11:26:05

c o n lu pa

persoas). Sabendo isto, e con toda a humildade, penso que os veterinarios poderiamos achegar moito ao enfoque global do control desta enfermidade, claro que si.

Mónica García (Centro Veterinario Meira - Lugo) “Tiñan que contar cos veterinarios como parte do comité asesor do Goberno” A crise do coronavirus SARS-CoV-2 afectounos, sobre todo, as primeiras semanas, pois tivemos que suspender algunhas visitas a explotacións, que non eran imprescindibles, e traballar, o que se podía, de forma telemática para evitar maior contacto co persoal das granxas. Aos poucos foise restablecendo a normalidade, tomando as medidas necesarias, e agora facemos case todas as visitas mensuais. Ademais, como nós usamos a ferramenta do control leiteiro, que suspenderon no mes de abril, vímonos obrigados a asistir a algúns muxidos a maiores para resolver certos problemas que se presentaron nalgunhas explotacións. De momento, na zona que traballamos non se sabe de moitos casos positivos, o que fai que se leve mellor a situación, pero sen baixar a garda.

En canto ás medidas de bioseguridade, ademais das que xa temos establecidas habitualmente, tivemos que ser máis prudentes e facer uso da máscara, as máscaras protectoras, desinfección a fondo do material e superficies do coche que máis tocamos, como o volante, a panca de cambios, os tiradores ou as portas, e, sobre todo, manter a distancia social co persoal das explotacións.

Unha vez de volta do traballo era necesario quitar a roupa e o calzado ao entrar na oficina ou na casa, a desinfección do móbil...

Moitos gandeiros preguntábannos polas máscaras, se se debían usar ou non, polos desinfectantes que debían utilizar... e, sobre todo, algúns, que teñen operarios traballando na ex-

plotación, preguntábannos que medidas debían tomar. As medidas que lles recomendamos son as de sempre: distanciamento social, lavado de mans con auga e xabón con frecuencia, que desinfectasen as superficies e que tivesen especial coidado coa xente maior que adoita vivir nas súas casas, que habitualmente están polas explotacións en contacto con toda a xente que a visita.

Por último, creo, por suposto, que tiñan que contar cos veterinarios como parte do comité asesor do Goberno, xa que somos coñecedores destas enfermidades e temos moito que achegar. Hai que alcanzar a inmunidade da poboación e hai que facer tests masivos. Eu penso que hai moi bos veterinarios expertos en inmunoloxía e microbioloxía que poden achegar moito e, de feito, aí temos a estratexia One Health, que se está desenvolvendo entre médicos e veterinarios para o coidado da saúde humana e animal e un bo uso dos antimicrobianos. Debemos camiñar todos cara a un mesmo rumbo.

Gumersindo de la Riera (Centro Veterinario La Espina - Salas, Asturias) “Creo absolutamente necesario ter conciencia de que as mans son o principal vehículo de contaxio” A crise por esta pandemia provocou que o noso traballo de oficina e administración pasase a ser telemático, salvo a recepción, o rexistro e a colocación de mercadoría, que os realizamos de maneira presencial dúas horas ao día.

O traballo de campo viuse afectado pola baixa temporal dun compañeiro, como medida de seguridade, xa que convive cun bebé de nacemento prematuro, e tamén pola baixa doutro compañeiro infectado previamente ao período de alerta.

Con respecto aos clientes e ao traballo de campo non tivemos maiores inconvenientes e tomamos as medidas de protección e distancia

recomendadas. Utilizamos careta, máscara e luvas, ademais de xeles hidroalcólicos.

No noso quefacer diario sempre potenciamos os aspectos de información e nestes momentos si que nos preguntan opinión e recomendacións, máis sabendo que o sufrimos moi directamente e que as medidas foron adecuadas, xa que non se contaxiou ningún outro compañeiro nin cliente. Creo absolutamente necesario ter conciencia de que as mans son o principal vehículo de contaxio e que debemos gardar a distancia.

Finalmente, en relación á falta de veterinarios no comité asesor do Goberno, creo que os equipos multidisciplinares requiren da presenza de todos os expertos e máis se están afeitos a deseñar medidas de bioseguridade e a pelexar con enfermidades altamente contaxiosas, ademais de ter profundos coñecementos en posibles zoonoses.

Seragro S. Coop. Galega: Víctor Manrique (Servizo de Alimentación) “Non se entende a ausencia de profesionais veterinarios nos comités que dirixen a loita contra a pandemia” As primeiras catro semanas desde a declaración do estado de alarma estiven recluído no meu domicilio.

Avisei os meus clientes de que estaba dispoñible telefonicamente e de que acudiría ante calquera situación urxente ou anómala que se presentase. Realicei bastante traballo de forma telemática (elaboración de racións e informes), a recollida de mostras canalizouse a través dos propios gandeiros ou das fábricas de penso e tamén utilizamos fotografías e vídeos para resolver algúns temas. Creo que puidemos liquidar bastante ben os asuntos que nos foron xurdindo, aínda que botei moito de menos a observación directa das vacas, dos ensilados e o contacto directo co gandeiro.

05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 35

vp017_conLupa_testemunhos_covid19_galego_silvia.indd 35

27/05/2020 11:26:15

c o n lu pa

A partir da quinta semana retomei as visitas ás granxas aplicando as recomendacións realizadas polas autoridades sanitarias en relación coa pandemia, sobre todo o respecto escrupuloso pola distancia de seguridade (2 metros) e a familiarización cunha nova “compañeira”, a máscara, xa que as luvas desbotables sempre as teño postas na granxa. Tamén reducín ao imprescindible o traballo de oficina na explotación e cando a teño que utilizar non compartimos o local; uso desinfectante en botas e pantalóns e póñome luvas limpas e, se teño que usar o computador da granxa, ao saír pásolle unha toalla de papel con desinfectante polo teclado e o rato.

Respecto da percepción da situación, creo que toda a xente está informada sobre que é a enfermidade, cales son as súas vías de contaxio e as recomendacións para reducir a propagación. Durante estes días asistín a tarefas realizadas en común durante o ensilado da herba e puiden observar unhas boas rutinas de traballo para minimizar os posibles contaxios. Aínda así, pola miña forma de ser e pola miña formación sanitaria, non deixo de recalcar cousas: sempre lles digo que traten a xente que visitamos as granxas (veterinarios, comerciais...) como posibles infectados, que respecten a distancia social, a importancia do uso de luvas, a limpeza de mans e o uso de máscara na relación coa xente “estraña” e cando a distancia non sexa posible.

No entanto, a baixa incidencia tanto de contaxiados como de falecidos, así como o estilo de vida no campo, cambian a perspectiva da pandemia.

Toda a xente coa que tratei estes días manifesta a enorme sorte que ten de estar no campo durante o longo período de confinamento; tamén, do mesmo xeito que pasa na cidade, hai unha extrema preocupación no que se refire ao regreso a unha incerta normalidade.

En canto á prescindencia do corpo veterinario nas decisións sanitarias que se poidan tomar para loitar contra a covid-19, paréceme un luxo innecesario. A profesión veterinaria ten unha vocación sanitaria innegable e está afeita a lidar con zoonoses (enfermidades animais transmi-

sibles ao ser humano) de maneira continuada e exitosa. Non se entende a ausencia de profesionais veterinarios nos comités que dirixen a loita contra a pandemia. Noutros países non sucede así.

COOPERATIVAS, FÁBRICAS E EMPRESAS DE SERVIZOS: ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E IMPRESCINDIBLES

Aira S. Coop. Galega: José Manuel López (presidente) “Estamos nun sector privilexiado que foi capaz de seguir traballando con relativa normalidade, dado o noso carácter esencial e estratéxico para proporcionarlle alimentos á poboación” Aira continúa plenamente operativa a pesar do estado de alarma, garantindo a subministración de todos os seus produtos e servizos. Estamos nun sector privilexiado que foi capaz de seguir traballando con relativa normalidade, coas necesarias modificacións derivadas de todas as medidas de seguridade que se puxeron en marcha, dado o noso carácter esencial e estratéxico para proporcionarlle alimentos á poboación.

A nosa cooperativa adoptou desde o primeiro momento diferentes actuacións dirixidas a protexer a saúde dos socios e empregados e a preservar da mellor maneira posible a continuidade das súas diferentes actividades. Por exemplo, implantouse o teletraballo en todos os postos que polas súas características o permiten e as reunións do comité de dirección e do consello fanse de maneira telemática.

Con respecto ás medidas de seguridade adoptadas, fíxose unha primeira comunicación aos traballadores o 10 de marzo, antes de que o Goberno decretase o estado de alarma, cunha serie de medidas preventivas de carácter xeral e tamén se elaboraron protocolos para o caso dalgún positivo. Ademais, comunicóuselles aos socios que, no caso dalgún positivo á enfermidade do propio socio ou dalgún familiar directo ou empregado, deberían poñelo

en coñecemento da cooperativa a fin de protexer as persoas que interactúan nunha explotación diariamente (recolledor do leite, repartidor de penso, veterinarios, técnicos etc.).

Así mesmo, desde o consello decidimos que a cooperativa debía facer unha doazón ao Banco de Alimentos, dado que con esta situación hai moita xente que o está pasando mal, e, a mediados de abril, fixémoslles entrega de catro palés de comida, queixos, arroz, pasta e aceite.

CLUN: José Ángel Blanco (presidente) “Sen máscaras pódese vivir, pero sen leite, sen carne e sen horta, non. Por iso é o momento de dicirlle á xente que compre produtos de aquí” Desde a cooperativa temos as dúas visións. Por unha banda, no campo a crise afectounos pouco e os servizos que a cooperativa lles presta aos gandeiros mantivéronse. Os veterinarios, os podólogos e os agrónomos extremaron as medidas de seguridade, pero continuaron facendo o seu traballo. É certo que na primeira semana se deu algún caso illado de gandeiros reticentes ás visitas, pero a partir da terceira a situación normalizouse. En canto á prestación de servizos agrícolas máis do mesmo, porque as actividades do campo hai que facelas cando toca, así que se trata de manter as distancias, de desinfectar...

Por outra banda, os servizos de oficina (seguros, asesoramento etc.) si se reduciron ao mínimo e o groso do traballo administrativo fíxose desde a casa. Neste sentido, recomendámoslles aos gandeiros concertar citas para evitar que viñesen á cooperativa e non estivese a persoa que os tería que atender e tamén para evitar aglomeracións.

As tendas agrarias estiveron sempre abertas, pero igualmente lles insistimos aos socios que chamasen antes de ir para terlles os paquetes preparados e nalgún caso mesmo se fixo repartición a domicilio.

36 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_conLupa_testemunhos_covid19_galego_silvia.indd 36

27/05/2020 11:26:24

vp017_publi_ucoga.indd 37

15/05/2020 14:48:20

c o n lu pa

AS EMPRESAS PROVEDORAS DE SERVIZOS REALIZARON AXUSTES PARA SALVAGARDAR A SEGURIDADE DE CLIENTES E TRABALLADORES Covap: Emilio de León (director de Actividade Láctea e Compras) “Destacaría o altísimo grao de compromiso que todos os que interveñen nesta rede agroalimentaria mostraron unha vez máis”

Respecto da actividade nas fábricas de penso, de leite, de iogures e de queixos, o que se fixo foi modificar os horarios, de forma que nas quendas non se atopen uns con outros. Ademais, as empresas de limpeza agora non só limpan, senón que tamén desinfectan.

En canto ao consumo, nas primeiras semanas incrementouse moito a demanda tanto de leite coma de iogures, co cal houbo que reforzar a produción, pero a partir da terceira semana a situación normalizouse. No noso caso, a venda dos nosos produtos está no mesmo nivel que antes do inicio desta crise. Poderiamos falar dunha variación mínima dun 1-2 %, polo incremento do consumo nos supermercados, pero a ese incremento hai que restarlle a cancelación do da restauración e da hostalería.

O que si nos está facendo moito dano son as cisternas que entran doutros países a prezos irrisorios, xa que nós lles temos que mercar o produto aos nosos socios e pagárllelo máis caro, mentres que a xente que compra esas cisternas e transforma aquí o leite logo vai con eses produtos aos lineais dos supermercados cuns prezos moi baixos e ponnos ao resto nunha situación moi complicada.

Para finalizar, gustaríame facer un chamamento á poboación: sen máscaras pódese vivir, pero sen leite, sen carne e sen horta, non. Por iso é o momento de dicirlle á xente que compre produtos de aquí. No caso do leite temos a marca Galega 100 %, que acredita que é leite producido aquí, dos nosos gandeiros.

Os servizos que presta a Cooperativa Ganadera del Valle de los Pedroches (Covap) pódense dividir en dous grandes grupos. Por unha banda, a entrega de provisións e a recollida das producións gandeiras dos nosos socios e, pola outra, o asesoramento profesional dos servizos técnicos da Cooperativa nas áreas de alimentación animal, calidade de leite, reprodución etc.

A entrega de provisións ás ganderías, así como a recollida de todas as producións, xa sexan lácteas ou cárnicas, mantivéronse con absoluta normalidade, para o que se implementaron medidas co fin de garantir a seguridade e a saúde tanto dos gandeiros coma dos transportistas.

Destacaría o altísimo grao de compromiso que todos os que interveñen nesta rede agroalimentaria mostraron unha vez máis.

En canto aos servizos técnicos, reducimos o número de visitas dos nosos técnicos ás ganderías nun 50 %, co que se evitaron contactos e deixáronse só activas as indispensables, como o seguimento do programa reprodutivo. Paralelamente implantouse o teletraballo, que nos permitiu desenvolver a implantación de ferramentas postas xa en marcha, como o software de seguimento das granxas. Isto permítenos asesorar en tempo real sen estar presentes nas ganderías.

Desde a primeira semana comezamos con formación a todos os traballadores e púxose en marcha o Plan de Prevención Especial Covid-19, a través do cal se desenvolveron accións como o control de temperatura de todas as persoas que acceden ás nosas instalacións, a suspensión de todo tipo de visitas que acoden a coñecer o noso modelo Covap, xa sexan profesionais ou de colectivos, a sub-

ministración de EPI a todo o persoal, a instalación de dosificadores con xel hidroalcólico en distintos puntos das fábricas, o reforzo do plan de hixiene e desinfección e a implementación de desinfeccións específicas semanais. Ademais, implantouse o teletraballo para postos de planificación, administración, compras etc.

Outras accións consistiron en habilitar unha zona de descanso e aseo para transportistas, así como en pór á súa disposición produtos lácteos de maneira gratuíta.

Nanta: Joaquín Peinado (director de Marketing) “Nestes tempos, máis que nunca, traballamos pola calidade e a seguridade alimentaria dos nosos pensos” Exactamente igual que a todos os gandeiros, esta situación supúxonos un gran reto como persoas e, evidentemente, como profesionais.

Así, a deriva desta crise, que sacou o mellor de nós coma membros comprometidos e responsables da sociedade, levounos a un cambio nos nosos hábitos e obrigounos a facer un esforzo por sintonizar e asumir a “nova realidade”.

No que respecta á nosa actividade habitual, a fabricación de pensos, non paramos; é máis, como os gandeiros, non podiamos parar! Tiñamos que estar con eles para que non lles faltase de nada.

Agora ben, cambiáronse moitos protocolos de seguridade para manter os nosos traballadores a salvo. A mellor medida que adoptamos para a seguridade é o teletraballo: quedar na casa para deter a rápida transmisión da covid-19.

No que se refire a persoal de oficinas e comercial, aplicamos todas as medidas suxeridas polo noso Goberno e, sobre todo, polo sentido común.

O último era expoñernos aos nosos clientes, polo que soamente en casos de urxencia e solicitados acudimos ás explotacións. Os compañeiros que dan servizo e están máis en contac-

38 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_conLupa_testemunhos_covid19_galego_silvia.indd 38

27/05/2020 11:26:32

c o n lu pa

to coas granxas adaptáronse a esta situación: realizaron unha maior e mellor planificación das súas actividades en remoto e só atenderon as necesidades máis críticas dos clientes en visitas, sempre cumprindo con estritas medidas de seguridade e sempre porque o gandeiro o pediu.

Dentro dos nosos centros de traballo, para os compañeiros de produción e dos laboratorios de calidade, que non poden quedar na casa e seguiron traballando a tope, reorganizáronse quendas e distancias entre traballadores, distribuíronse carteis de concienciación, temos novas medidas para o transporte e adaptouse a loxística e entrega dos pensos para salvagardar a seguridade dos nosos clientes. Podo afirmar con orgullo que, nestes tempos, máis que nunca, traballamos pola calidade e a seguridade alimentaria dos nosos pensos.

Logo deste “realiñamento de antenas” e da adaptación dos nosos hábitos de traballo, puidemos ver reafirmada a importancia de tres puntos clave no noso desempeño: a comunicación, o sentimento de equipo dentro do sector e a capacidade de reaxuste. Os equipos de Nanta e os gandeiros tiveron que dar paso ao uso das novas tecnoloxías para realizar “cibervisitas” e, aínda estando separados e tendo que traballar a contrarreloxo para readaptar moitos plans que estaban en marcha, sentímonos más preto que nunca nese sentido.

Nada do anterior tería sentido sen un gran compoñente humano incrementado pola sensibilidade ante esta situación que impregna todas as actividades que realizamos. En definitiva, esta situación supuxo un gran reto para toda a empresa e superámolo con nota debido ao gran compromiso de todos os meus compañeiros.

INDUSTRIAS E DISTRIBUCIÓN FAN FINCAPÉ NA BOA REACCIÓN DA CADEA DE VALOR AO NON INCREMENTAR OS PREZOS DOS PRODUTOS

De Heus: Patricia Schwarz (directora de Marketing e Estratexia) “Estamos a dirixir os nosos esforzos a apoiar e promover iniciativas dos nosos clientes, que buscan innovar en termos de canles de venda e aproximación ao consumidor” Dende un primeiro momento tratamos de adiantarnos aos acontecementos e de actuar con rapidez para protexer a saúde dos traballadores e garantir a continuidade do noso negocio. Mesmo antes da declaración do estado de alarma implantamos estritas medidas de prevención para evitar os contaxios entre os traballadores.

O noso compromiso co sector primario e a cadea alimentaria é firme e por iso a nosa estratexia dende o inicio da crise foi protexer e illar as plantas de produción, desenvolvendo en paralelo solucións telemáticas para preservar o contacto entre o equipo e os clientes.

Así, as principais medidas de seguridade que adoptamos foron o distanciamento social, o incremento da hixiene nos centros produtivos, o impedimento de visitas e reunións nas fábricas, e medidas especiais para a recepción de transportistas, como aseo específico para uso fóra do ambiente de produción e uso de xel hidroalcólico.

Os protocolos de limpeza e desinfección tamén se expuxeron de maneira máis frecuente e estrita, tanto nas fábricas coma nas oficinas, pero, sen dúbida, a medida de protección máis efectiva foi o teletraballo en todos os casos nos que foi posible realizalo.

Ao longo deste tempo atravesamos diferentes fases, dependendo

do momento da pandemia no que nos atopabamos. Nos primeiros días do estado de alarma realizáronse os axustes necesarios para adaptar a operativa das fábricas e os transportes ao notable incremento que experimentaron os pedidos. Foron semanas de grande incerteza. Os gandeiros estaban moi preocupados por un posible desabastecemento e a tendencia foi realizar provisión masiva de pensos e materias primas.

Pasados eses primeiros momentos, quedou perfectamente constatada a fortaleza do sector primario e que, traballando xuntos, fabricantes e gandeiros, podiamos garantirlle á poboación unha provisión de alimentos puntual e suficiente.

Superada esa primeira fase, asumimos o desafío de adaptar os servizos especiais e de asesoramento que o noso equipo lles ofrece aos clientes ás limitadas opcións que nos brindaba o confinamento. Así, derivamos a maior parte deses contactos e servizos cara a plataformas dixitais, xerando respostas concretas e adaptadas ás necesidades dos gandeiros.

Como é natural, a dinámica dos traballadores de campo viuse moi condicionada por esa situación e, aínda que os nosos técnicos estiveron sempre dispoñibles para intervir en situacións urxentes, o certo é que descubrimos que na maior parte dos casos podemos ser tan eficientes proporcionando asistencia en remoto como o somos en visitas presenciais.

Respecto das vendas, polo momento non sufrimos un impacto económico directo na nosa conta de resultados, pero participamos da preocupación polo devir de certos sectores, como a canle Horeca, e non descartamos que poida afectarnos a medio prazo. Por iso, agora mesmo estamos a dirixir os nosos esforzos a apoiar e a promover iniciativas dos nosos clientes, que buscan innovar en termos de canles de venda e aproximación ao consumidor.

05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 39

vp017_conLupa_testemunhos_covid19_galego_silvia.indd 39

27/05/2020 11:26:40

c o n lu pa

AS EMPRESAS COINCIDEN AO DESTACAR O COMPROMISO DOS SEUS TRABALLADORES

A INDUSTRIA FAI UNHA CHAMADA Á CALMA E BUSCA A ESTABILIDADE

Covap: Emilio de León (director de Actividade Láctea e Compras) “Multiplicamos esforzos como industria láctea para darlles o mellor servizo aos nosos clientes” Transformaciones Agrícolas Caseiro: Jesús Obarrio (xerente) “Durante este tempo ningún cliente deixou de chamarnos por este motivo, porque o campo non pode parar” A nós aféctanos máis o mal tempo que a crise do coronavirus. Durante este tempo ningún cliente deixou de chamarnos por este motivo, porque o campo non pode parar, e tampouco tivemos que variar moito as nosas rutinas, xa que cada operario traballa coa súa ferramenta e apenas existe contacto entre nós. Unicamente, se nos xuntamos, si que poñemos a máscara e as luvas de protección e desinfectamos as zonas comúns. Nas explotacións tentamos non baixar do tractor e, se o temos que facer, gardamos as distancias de seguridade.

Quizais o que máis nos afectou é que non hai onde comer e temos que levar un bocadillo e comelo no propio tractor. O que tamén notamos é que cando temos unha avaría tardamos máis tempo en resolver o problema porque, aínda que os talleres funcionan igual, as pezas de recambio están a tardar máis en vir e os prazos alónganse un pouco máis.

De cara ao futuro, se o prezo do leite se mantén, todo seguirá igual, pero se baixa e se reducen as axudas de Europa, aí virá o problema.

Desde a nosa industria estamos a vivilo co extraordinario compromiso que sempre demostraron tanto os gandeiros coma os transportistas e, por suposto, os traballadores de Covap, poñendo de manifesto unha vez máis que o noso modelo cooperativo é un modelo de seguridade, territorio, solidariedade e entrega.

A nivel produtivo as industrias de Covap mantiveron a mesma actividade que antes do confinamento. O que si é certo é que a semana previa ao estado de alarma os pedidos en lácteos se dispararon e houbo unha actividade frenética nas cargas de camións con destino aos clientes, que co paso das semanas volveron á normalidade.

Así, nas primeiras semanas multiplicamos esforzos como industria láctea para darlles o mellor servizo aos nosos clientes ante a maior demanda dos consumidores, xusto antes do confinamento; iso si, sempre con gran responsabilidade e antepoñendo a seguridade e a saúde de todos.

Pola súa banda, a área cárnica seguiu a súa actividade, garantindo a recollida dos animais das ganderías dos socios a pesar de ter problemas puntuais, fundamentalmente en ovino durante a primeira fase e tamén na industria do porco ibérico, pola crise económica e o peche da hostalería.

Como resumo, esta crise puxo a proba a boa engrenaxe e compromiso que existen en Covap para darlles seguridade tanto ao gandeiro, no seu día a día e en momentos complicados, coma ao cliente, ao que lle podemos prestar o mellor servizo cos nosos produtos transformados. Así mesmo, puxo en valor a produción nos territorios próximos ao consumo, unha lección que o consumidor non debe esquecer, pois ser autosuficientes en sectores como a alimentación e a sanidade é fundamental,

tanto que nesta situación nos nomearon como sector esencial.

Ademais, fíxonos ver que o impulso doutras formas de venda (a canle on-line) chegou definitivamente para quedar e teremos que ser dixitais por obrigación.

Por último, todo isto reforzou o modelo no que traballamos dende hai tempo e que ha de insistir en construír unha cadea agroalimentaria sustentable, que lles achegue rendibilidade a todos os seus compoñentes, unha cadea integrada e íntegra, de valor e de valores.

Grupo Lactalis Iberia: José Enrique García (director de Aprovisionamento de Leite) “É importante traballar para que a cadea de valor do sector lácteo español non se vexa impactada de xeito significativo” As oito fábricas do Grupo Lactalis en España levan traballando a máximo rendemento desde o inicio do estado de alarma co obxectivo de abastecer a demanda de leite e produtos lácteos e cumprir así co noso compromiso de ofrecer ininterrompidamente alimentos de primeira necesidade á poboación. A cadea alimentaria está a funcionar cal maquinaria de reloxo grazas á dedicación e ao esforzo dos nosos 1.800 colaboradores en fábrica, que están a acudir a diario aos seus postos de traballo, e dos 2.300 gandeiros e recolledores que, cun altísimo sentido da responsabilidade, seguen entregándonos todos os días a súa produción. Os nosos gandeiros son un elo clave e implantamos as medidas necesarias para garantir a recollida de leite de ganderías españolas durante o estado de alerta.

As vendas de leite e produtos lácteos, que creceron de forma importante durante as primeiras semanas da crise, fóronse estabilizando. Pola contra, hai outro importante negocio, como é a hostalería e restauración, que se viu moi afectado polo peche de negocios.

40 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_conLupa_testemunhos_covid19_galego_silvia.indd 40

27/05/2020 11:26:50

vp017_publi_alba.indd 41

26/05/2020 13:57:11

c o n lu pa

DÍAS ANTES DA DECLARACIÓN DO ESTADO DE ALARMA A DEMANDA DE PRODUTOS LÁCTEOS DISPAROUSE

A seguridade dos nosos colaboradores é prioritaria, polo que reforzamos os nosos protocolos de seguridade e hixiene, incluíndo a limpeza e desinfección diarias de todas as áreas comúns; as medidas de control para a entrada de visitantes, subcontratas e transportistas ás fábricas, e os protocolos para empregados vulnerables e de actuación ante posibles casos de positivos. Ademais, adaptamos os horarios de entrada, saída e descansos para evitar que coincidan grupos grandes.

Para os nosos gandeiros, recolledores de leite e transportistas, tamén puxemos en marcha unha serie de recomendacións para protexelos a eles e as súas familias. En termos xerais, recomendamos a utilización de máscaras, a hixiene continua e gardar a distancia de seguridade entre persoal da explotación e recolledores.

Mirando a Europa, vemos situacións moi diferentes. Mentres que en Francia ou Alemaña se produciron caídas do prezo do leite pola menor actividade industrial, en España os prezos non variaron, incluso o aumento da demanda propiciou unha subida anómala do prezo do leite spot. De cara ao futuro, haberá que ver como se segue a comportar o mercado español, a evolución do prezo internacional da manteiga (que se veu abaixo) e que incidencia ten a entrada de leite europeo en formato de queixo en barra a prezos moi baixos.

Agora é importante traballar para que, no medio da crise económica que se aveciña, a cadea de valor do sector lácteo español non se vexa impactada de maneira significativa.

Leche Gaza: Ignacio Quintanilla (director xerente) “Esta crise está a servir para pór de manifesto que o gran problema de contaminación que temos non está causado polo sector agrogandeiro” Non é un escenario agradable para ninguén, pero estamos a vivir esta situación con tranquilidade, adaptándonos e tratando de xogar o noso papel, que é o de seguir ofrecéndolles un produto da máxima calidade a todos os nosos clientes.

Para iso, impuxemos severos protocolos de actuación e fixemos un esforzo importante para aumentar a produción un 25 %, co obxectivo de responder así ao aumento de demanda de leite UHT. En contrapartida notamos caídas significativas na canle Horeca e en produtos B2B. Os traballadores demostraron unha grande implicación (non tivemos absentismo e fixéronse horas extras nas fins de semana para poder sacar adiante os pedidos) e, por este motivo, todos eles recibiron unha gratificación extraordinaria no mes de marzo de 300 euros.

Así mesmo, facilitouse o teletraballo cando foi posible e ao persoal que segue traballando de forma presencial dividímolo en dous edificios, nos que estamos a usar as salas de reunións como despachos provisionais.

Reforzamos a formación relativa ás medidas necesarias para evitar contaxios e pedímoslles a todos que se controlen a temperatura diariamente e, no caso de ter febre, deben quedar na casa.

Desinfectamos diariamente a fábrica, as oficinas e os postos de traballo en cada cambio de quenda, prohibíronse as visitas ás nosas instalacións salvo que sexan impres-

cindibles e os condutores que veñen cargar ou traer mercadoría non poden baixar do camión.

En canto aos nosos gandeiros, adoptamos medidas de prevención contra os contaxios e seguíronse as pautas que tiñamos previstas, polo que a produción non se viu afectada.

Gustaríanos destacar tamén que cremos que esta crise está a servir para pór de manifesto que o gran problema de contaminación que temos non está causado polo sector agrogandeiro. Tamén está a axudar a que o consumidor valore máis o produto de calidade, local e de proximidade, e para pór en valor o traballo de agricultores e gandeiros a nivel social e económico.

Calidad Pascual: Joaquín Lorenzo (director de Compras Agro) “Aseguramos a compra local en España e garantimos unha seguridade no abastecemento; non temos que saír a comprar a outros mercados” Atopámonos fronte a un escenario tremendamente retador, cunhas dificultades que tratamos de afrontar coa máxima responsabilidade. A pesar dos obstáculos, estamos e estaremos en contacto constante cos nosos colaboradores (distribuidores, clientes, transportistas, provedores...) para poder, entre todos, saír adiante.

Asistimos a un incremento xeneralizado da demanda, sobre todo nas primeiras semanas, aínda que estas vendas son adiadas, é dicir, hanse de consumir para que se volvan demandar. En hostalería a demanda viuse alterada debido ao peche dos establecementos e ao confinamento, o que levou a unha caída do consumo.

Neste sentido, somos conscientes da importancia do sector Horeca para a economía do país, polo que estamos comprometidos a apoialos.

Para nós, as persoas e a súa saúde son o primeiro. Achegamos ferramentas e mecanismos para apoiar os

42 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_conLupa_testemunhos_covid19_galego_silvia.indd 42

27/05/2020 11:27:00

c o n lu pa

OS SUPERMERCADOS IMPLANTARON NOVOS PROTOCOLOS DE TRABALLO EN MOI POUCO TEMPO

nosos empregados (teléfonos internos de consulta médica e psicolóxica, recomendacións para un traballo máis útil e eficaz, sistemas tecnolóxicos adecuados...) e implantouse o teletraballo en todos os postos nos que é posible, que é unha boa parte da empresa. Nas fábricas establecéronse plans de prevención e continxencia específicos para preservar ante todo a saúde e a seguridade (EPI, desinfección das instalacións, distancias de seguridade), pero tamén a subministración como parte da nosa responsabilidade social. Neste sentido, a poboación necesita saber que o fluxo de alimentos non se vai interromper.

En canto aos gandeiros e agricultores, activamos diferentes protocolos para cumprir con todas as advertencias sanitarias. Ademais, recomendámoslles que reduzan ao mínimo as visitas á granxa e extremen as medidas de protección individual. Estamos en permanente contacto con eles vía telefónica para asesoralos e axudarlles no que necesiten. Pospúxose o traballo de verificacións e auditorías e só imos ás granxas para casos moi puntuais.

Como en calquera crise, o posible impacto é impredicible, pero, pola nosa banda, estamos preparados ante calquera imprevisto grazas ao traballo continuado que vimos facendo desde as nosas orixes, forxando relacións de confianza con todos e cada un dos nosos partners e clientes. No caso das ganderías, das 400 granxas que aprovisionan de leite a Calidad Pascual, o 80 % colabora connosco desde hai 15 anos ou máis e o 100 % do gasto en compras de leite destínase a provedores locais, españois.

Como parte do noso compromiso como negocio responsable desde a orixe da compañía, aseguramos a compra local en España e, coa nosa estratexia de contratación a un ano, garantimos unha seguridade no abas-

tecemento, polo que non temos que saír a comprar a outros mercados.

COMERCIALIZACIÓN: GARANTIR QUE O PRODUTO CHEGUE AO CONSUMIDOR

Asociación Española de Distribuidores, Autoservicios y Supermercados (Asedas): Felipe Medina (secretario xeral técnico) “Na semana do inicio do estado de alarma experimentáronse fortes subidas na demanda de leite líquido” A crise do coronavirus obrigou as empresas de distribución de comercio alimentario a facer importantes axustes nos seus sistemas loxísticos para responder aos rápidos e radicais cambios na demanda. Ademais, implementáronse novos protocolos de traballo nas tendas co obxectivo de garantir a protección de traballadores e clientes.

Todo iso fíxose nun tempo récord, a miúdo adiantándose ás recomendacións oficiais, grazas á experiencia que recibimos doutros países que iniciaron o confinamento antes ca nós e cun forte investimento económico, necesario para seguir funcionando nestes momentos difíciles. Cabe destacar o alto nivel de eficiencia e compromiso que mostrou a totalidade da cadea de valor agroalimentaria para que en ningún momento faltasen produtos de alimentación e primeira necesidade e é preciso tamén facer unha mención moi especial á entrega, ao compromiso e ao sentido de servizo público que mostraron os traballadores dos supermercados. Con todo, o máis importante é que conseguiron garantir o abastecemento alimentario de todos os fogares españois en todo momento.

Dentro destas boas prácticas, que a distribución de comercio alimentario ten xa completamente integradas nos seus procesos de traballo, destacan as destinadas á protección do traballador, que inclúen medidas organizativas sobre a disposición dos postos de traballo, de quendas e horarios, de circulación de persoas ou de distribución e separación de espazos na zona de venda e na de caixas, vixilancia adicional e control de capacidade, así como a posta a disposición para os persoais de equipos de protección para desenvolver con seguridade o seu traballo; a protección ao consumidor, con carteis e sinalización informativos, mantemento da capacidade de público ou a recomendación do pagamento con tarxetas; as medidas de hixiene no establecemento, para o que é moi importante contar cun plan estruturado de limpeza e desinfección, e, por último, o control da variedade para asegurar unha correcta reposición e prever tempos de mantemento e limpeza. Outras das medidas que se tomaron desde a distribución alimentaria é ter en conta os servizos a colectivos vulnerables, con acceso preferente que lles eviten tempos de espera.

Segundo datos publicados pola empresa IRI, na semana do inicio do estado de alarma experimentáronse fortes subidas na demanda de leite líquido. Despois entrouse nunha fase de estabilización, na práctica totalidade de produtos habituais da compra, derivada da recondución de parte do consumo procedente da canle Horeca, que permaneceu pechada.

O leite entra na categoría de produto de consumo básico, que foron os máis demandados na semana caracterizada pola provisión de alimentos, xusto antes da entrada en vigor do estado de alarma. Moitos nenos pasaron de comer nos seus colexios a ter que facelo na casa as 24 horas e os consumidores fixeron provisión ante esta nova realidade. Despois, o consumo deste tipo de referencias estabilizouse, con incrementos derivados da relativa normalidade coa que sucederon as últimas semanas.

05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 43

vp017_conLupa_testemunhos_covid19_galego_silvia.indd 43

27/05/2020 11:27:23

c o n lu pa

O mercado funcionou moi ben, sen incidencias salientables en canto a prezos, en condicións tan novas como adversas, polo que convén felicitar a todos os traballadores do sector lácteo e, por extensión, do sector agroalimentario.

En canto á demanda de produtos cárnicos, hei de dicir que, de novo segundo o IRI, na semana do inicio do confinamento experimentáronse incrementos na demanda de carne, que posteriormente foron tendendo á estabilidade. En especial, as cadeas rexionais están a facer esforzos por axudar, no posible, aqueles produtores que máis están a sufrir polo peche de Horeca, canle habitual de comercialización de pezas de alto valor, e a resposta dos clientes foi moi boa. Con todo, é necesario ter en conta que o consumo no fogar segue pautas moi diferentes en canto a volume, valor e tipo de produtos.

UNHA OLLADA Á SITUACIÓN EN PORTUGAL

Asociación de Produtores de Leite de Portugal: Carlos Neves (secretario xeral) “Os compradores xa avisaron da baixada de prezos, algo moi grave, posto que Portugal xa tivo en febreiro o prezo medio ao produtor máis baixo de Europa” Os gandeiros portugueses tamén tivemos que variar algunhas das nosas rutinas. Por exemplo, suspendeuse o control leiteiro e agora os veterinarios só realizan consultas de urxencia, evitamos o contacto persoal e mantemos a distancia de seguridade e, nos ensilados de herba, evitamos comer xuntos. Só saímos da casa para ir traballar ou mercar algunha cousa que non poidamos pedir que nos envíen á casa.

Moitas cooperativas e empresas de venda de concentrados, fitosanitarios ou medicamentos agora só atenden os pedidos por teléfono e envíannolos á casa. Os comerciais deixaron de facer visitas ás ganderías e, no lugar diso, contactan connosco por teléfono e facémoslles os

OS PRODUTORES PORTUGUESES VALORAN NEGATIVAMENTE AS MEDIDAS ANUNCIADAS POR EUROPA PARA PALIAR A CRISE

pagos vía transferencia bancaria.

Así mesmo, os mercados de gando están suspendidos.

En canto aos contratos coa industria, estes foron acordados no principio do ano e son anuais en termos de cantidade, pero os compradores alteran o prezo en calquera momento.

Sabemos que as maiores empresas de lácteos tiveron aumentos de vendas de leite UHT no inicio da pandemia e que houbo unha redución na venda de queixos de valor engadido. Por mor disto, os compradores xa avisaron a algúns produtores da baixada de prezos, algo moi grave, posto que Portugal xa tivo en febreiro o prezo medio ao produtor máis baixo de Europa.

Creo que as medidas anunciadas pola Comisión Europea son insuficientes e que é preciso coordinar unha redución voluntaria da produción a nivel europeo para evitar excedentes no centro de Europa que virán alagar os mercados de Portugal e España.

Eugénio Câmara (Monte Inglês - Fajã de Cima, San Miguel, Azores) “Estamos a ter dificultades para vender algúns produtos” O Goberno Rexional de Azores adoptou determinadas regras dunha forma precoz que atallaron con moita eficacia a propagación da covid-19.

A poboación, ao ver a traxedia que estaba a ocorrer nalgúns países, acatou con gran responsabilidade a súa aplicación e, así, a rexión conseguiu

ata agora manter un nivel de contaxio moi baixo, mesmo hai tres illas sen casos.

Tendo en conta a realidade rexional, fixemos algunhas accións de formación cos funcionarios para explicar cales eran os procedementos e as actitudes máis adecuadas, tanto na explotación coma nas nosas vidas persoais. Nas tarefas de máis proximidade, coma o muxido, incorporamos o uso de máscaras e desinfectante para as mans.

En termos de produción, non tivemos dificultade para adquirir as racións nin ningún material, aínda que si existen algunhas dificultades a nivel portuario debido á redución de man de obra. En canto ás vendas, xa se rexistra unha redución no prezo do quilo de carne e estamos a ter dificultade para vender as vacas de descarte. Se falamos do leite, algunhas industrias xa baixaran o prezo do litro de leite e é máis difícil vender algúns produtos, como o leite en po ou queixos de maior valor económico.

A gran verdade é que a última cousa que o ser humano deixa de facer é alimentarse e agora cómpre recoñecer cales son os produtos que teñen mercado na conxuntura actual. Coa restauración pechada houbo unha gama de alimentos que se deixou de consumir e, doutra banda, as persoas na casa pasaron a adquirir outro tipo de produtos.

No futuro paréceme que só lograremos a estabilidade cando todas as actividades económicas estean a funcionar. O caso do turismo, nunha rexión como Azores, é moi importante para a variedade dos axentes económicos e tamén para o consumo das nosas producións agrícolas.

44 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_conLupa_testemunhos_covid19_galego_silvia.indd 44

27/05/2020 11:27:39

O novo fito no muxido robotizado

Lely Astronaut A5 Observamos as vacas e escoitamos os nosos clientes. O resultado foi un brazo híbrido completamente novo, case sen consumo de aire e cunha gran precisión na conexión.

Conseguimos tamén unha maior capacidade de muxido cun menor custo enerxético, así como unha maior fiabilidade e facilidade de uso.

Todo isto fai do Lely Astronaut A5 o robot que marca unha nova era no muxido automatizado e que lle permite ao gandeiro de leite afrontar o futuro con garantías de éxito.

O seu Lely Center local daralle máis información sobre este fito no muxido.

vp017_publirreportaje_Lely_Acampa_galego.indd 45

GALICIA, ASTURIAS E CANTABRIA AGROTEC ENTRECANALES SL - LELY CENTER OUTEIRO DE REI Parque empresarial de Matela, P11A, nave 1 27150 Outeiro de Rei (Lugo) Tfno. +34 671 646 745 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com CASTELA E LEÓN, MADRID E TOLEDO TECNOLOGÍAS DE ORDEÑO SL - LELY CENTER ÁVILA C/ Hornos Caleros, 29 05003 Ávila Tfno. +34 920 254 116 avila@avi.lelycenter.com PAÍS VASCO, NAVARRA E CATALUÑA LELY IBÉRICA CSV SA – LELY CENTER IN AIZOAIN Polígono Iruregaña, naves 5 e 6 31195 Aizoain (Navarra) Tfno. +34 629 083 587 aizoain@aiz.lelycenter.com

26/05/2020 13:03:00

LELY VECTOR EN SAT A CAMPA SAT A Campa convértese na primeira granxa galega en automatizar todos os procesos da explotación: muxido, esterco e alimentación. Neste artigo centrámonos na alimentación, que xestionan co sistema Lely Vector desde o mes de abril.

N

o mes de abril entrou en funcionamento o primeiro Lely Vector dobre de España e este fito levouse a cabo en SAT A Campa (Curtis, A Coruña).

SAT A Campa é unha das granxas máis grandes de Galicia e agora convértese na máis tecnificada cun maior índice de automatización de procesos: o muxido, o esterco e agora tamén a alimentación.

Xa nestes primeiros días o sistema distribúe máis de 18 toneladas de alimento ás 442 cabezas que ten a explotación.

O sistema Lely Vector consta dunha cociña onde se almacenan os ingredientes para a carga mediante unha pinza, o bol onde se carga, mestura e reparte a ración e as rutas polas que se despraza o bol ou MFR (robot de mesturado e alimentación).

A cociña. Os ingredientes dispóñense en recadros que recoñece o sistema de alimentación mediante o software ou almacénanse en silos grandes, varía coa presentación e o tamaño de partícula do alimento.

Os boles ou MFR. Coordínanse para repartir, medir e empuxar a comida no presebe. O sistema calcula a cantidade necesaria a preparar e repártea ao longo de cada presebe segundo a prioridade por alimento consumido.

C p r

N u r i t d

- Tempo en cociña para o enchido e arrimado de ingredientes: 8 h - Flexibilidade na orde de carga de ingredientes para conseguir previsión a longo prazo

A c

Os ingredientes dispersos na cociña cárganse mediante unha pinza que calcula o peso de carga en función da información que recibe das tres células de peso no fondo do bol. Os recadros de ensilado énchense cunha desensiladora.

As rutas. Configúranse as rutas de desprazamento manualmente para indicarlle ao sistema os puntos reset, así coma os de inicio e fin. Para a navegación empréganse bandas metálicas no chan ou muros facendo de guía.

O Vector permite medir varios niveis de altura de presebes (foto dunha nave antiga de A Campa)

VE m ga da de pr ta co

A t

•

•

•

•

• Reparte en función do consumido (mide a altura do presebe cun láser colocado ao final do percorrido do arrimado) • Todo nun (arrima, mide e calcula a próxima carga e descarga) • Non quedan restos no carro (lectura constante, favorece a rutina de alimentación)

• As racións. O Vector permite a elaboración de distintas racións en función das necesidades

• Consumo eléctrico/bol: 2,6 €/día

vp017_publirreportaje_Lely_Acampa_galego.indd 46

26/05/2020 13:03:07

Comida sempre fresca: non quedan restos no presebe, xa que reparte cada 2 h de media e non require limpar o presebe con frecuencia

Na imaxe da dereita apréciase o presebe unha hora antes de que o Vector prepare o seguinte bol de comida; porén, esta imaxe era a propia do establo cando faltaban máis de dúas horas para a chegada do unifeed.

A caixa separadora é unha ferramenta de campo que permite observar a distribución do tamaño de partículas en tres bandexas. A fibra longa retense no caixón superior, mentres que a máis fina, coma o concentrado, pasa ao último caixón por medio dos buratos do baruto.

UNIFEED

VECTOR

Repartición

60%

Tras 2 horas de inxestión

50% 40% 30% 20% 10%

Porcentaxes %

0

sle de se n-

CAIXÓN

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

CAIXÓN

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Superior

13,4

16,3

16,2

16,9

14,9

14,5

15,8

16,5

18,5

16,7

Superior

17,7

18,4

16,7

15,7

16,5

16,7

16,7

16,4

16,0

16,9

Medio

53,3

50,8

51,6

49,7

51,9

49,5

50,1

51,2

46,0

50,2

Medio

41,3

34,8

43,2

44,6

39,9

42,3

40,3

40,6

40,9

40,3

Inferior

33,3

33,0

32,2

33,4

33,2

36,0

34,1

32,2

35,5

33,0

Inferior

41,0

40,8

40,1

39,7

43,6

41,0

43,1

43,0

43,1

42,9

UNIFEED. A ración presenta unha cantidade de partículas de tamaño medio (caixón central) superior ás outras. A proporción de fibra efectiva (caixón superior) resulta insuficiente, posiblemente polo picado excesivo do carro, co cal, tras dúas horas de consumo, a proporción de partículas máis longas (liña azul ao longo dos 10 puntos de recollida do presebe) se mantén constante e similar á inicial, mentres que se reduce considerablemente a proporción de partículas máis pequenas (liñas verde e vermella), o cal confirma a escolla por menor tamaño de partículas.

VECTOR. Con respecto ao unifeed, incrementouse a proporción de partículas longas, que proporcionan a fibra máis efectiva da ración (caixón superior). Tras dúas horas de consumo mantense a consistencia na proporción de ingredientes en función do tamaño de partícula, o cal indica que a escolla foi mínima.

As vacas. Existe un cambio no comportamento da inxestión.

Tras 2 horas de inxestión

Repartición

60% 50% 40% 30% 20% 10%

Porcentaxes %

0 CAIXÓN

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

CAIXÓN

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Superior

17,9

18,8

18,7

18,0

18,5

18,8

17,1

19,3

22,4

17,5

Superior

19,7

20,9

20,0

19,4

18,3

20,0

20,0

19,4

19,7

18,3

Medio

43,0

41,1

41,2

42,9

41,0

41,5

45,1

42,4

39,7

42,8

Medio

44,2

40,4

44,2

44,4

50,7

40,4

44,2

44,4

44,2

50,7

Inferior

39,1

40,1

40,1

39,1

40,5

39,7

37,8

38,3

37,9

39,7

Inferior

36,1

38,7

35,8

36,1

31,1

38,7

35,8

36,1

36,1

31,1

Tras a distribución do Vector, as vacas acoden por goteo ao presebe

Tras a distribución do unifeed as vacas acoden masivamente ao presebe

• Asistencia periódica (non hai picos) • Moi consistente e preciso (non factor humano) • Minimiza o efecto fermentación (interacción entre ingredientes que conservan as súas calidades propias) • Silencioso; non contamina • Prepara racións específicas segundo as necesidades e tan pequenas como para un animal que se atope só nun presebe, por exemplo, a área de separación

vp017_publirreportaje_Lely_Acampa_galego.indd 47

26/05/2020 13:03:16

NA GRANXA

Fotos: Miguel Pérez

CASANOVA HOLSTEIN SL. BALEIRA (LUGO)

En Vaca.tv

De esquerda a dereita, Daniel, Miguel e os seus pais, Daniel e Puri

Evolución e mellora da man das novas tecnoloxías A incorporación dos avances tecnolóxicos que van aparecendo no mercado é un dos sinais de identidade de Casanova Holstein. A restrición de movementos provocada pola crise do coronavirus non nos permitiu velos in situ, pero si puidemos contactar telematicamente cun dos seus propietarios, Miguel, que nos contou como están vivindo esta situación e moitas cousas máis.

Localización: Millares (Baleira) Propietarios: Purificación Fernández Graña, Daniel Pérez Fernández e Miguel Pérez Fernández N.º total de animais: 110 Vacas en muxidura: 64 Media de produción: 12.918 kg vaca/ano (campaña 2019) Porcentaxe de graxa: 3,92 % (campaña 2019) Porcentaxe de proteína: 3,27 % (campaña 2019) RCS: 129.000 cél./ml Bacterioloxía: < 10.000 ufc/ml IPP: 400 días IA/preñez vacas: 2 IA/preñez xovencas: 1,6 Taxa de fertilidade: 57 % Taxa de preñez: 28 % N.º medio de partos do rabaño: 2,86 ICO: 2.505 puntos Calificación morfolóxica: 82,7 puntos Superficie agrícola: 50 ha Venda do leite: Entrepinares Prezo do leite: 0,325 €/kg + calidades + IVE

C

asanova Holstein está dirixida polos irmáns Daniel e Miguel Pérez Fernández. Ambos se ocupan de sacar o traballo adiante coa axuda da súa nai e socia, Puri, e do seu pai, Daniel, que, pese a estar xubilado, sempre está presto para botar unha man cando se precisa.

O estalo da pandemia da covid-19 e a declaración do estado de alarma obrigounos a modificar algunhas das súas prácticas habituais e a implementar medidas de precaución para evitar os contaxios, aínda que, en liñas xerais, continuaron desenvolvendo a súa actividade con certa normalidade.

Neste contexto de incerteza, o que máis tranquilidade lles dá é que a empresa á que lle venden o leite, Entrepinares, lles transmitiu o firme

compromiso de respectar o prezo e as condicións estipuladas no contrato, que asinaron en abril de 2019 cunha duración de dous anos. “Esta industria coloca o seu produto maiormente en cadeas de supermercados, polo que dalgunha maneira non se viu tan afectada pola paralización da hostalería”, comenta Miguel.

O que si provocou o coronavirus foi a práctica paralización das visitas comerciais. “Estamos tirando moito de teléfono e de trámites telemáticos”, asegura. Para as visitas imprescindibles, coma as dos veterinarios, intentan manter en todo momento a distancia de seguridade e, se non é posible –por exemplo, no transcurso dunha cesárea–, protéxense con máscaras de protección.

48 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_enLaGranja_casanovaHolstein_galego_silvia.indd 48

26/05/2020 12:53:05

NA GRANXA

Miguel (29 anos) Incorpórase á sociedade en 2015, coincidindo coa xubilación do pai. Conta con formación superior en Relacións Laborais e Recursos Humanos, pero asegura que lle quedou cravada a espiña de non terse formado en algo máis específico do sector. Sente predilección polas novas tecnoloxías e está convencido de que chegarán a ser imprescindibles nas explotacións. Tardou en decidir a que se quería dedicar, pero a día de hoxe considera que fixo a mellor elección. O traballo de xestión é o que máis lle gusta.

DISTRIBUIDORES PARA ESPAÑA Y PORTUGAL

Alta Calidad Alemana Asegurada!

Entrega de equipo Schäffer + Sieplo a Ovilactsami (León)

Daniel (33 anos) Forma parte da sociedade desde o ano 2009.

Sempre tivo claro que o seu futuro profesional pasaba pola gandería e por darlle continuidade á empresa familiar, de aí que se formase como técnico superior en Xestión e Organización de Empresas Agropecuarias. No día a día alterna co seu irmán a realización das distintas tarefas para asegurarse de que ambos controlan todos os procesos esenciais da granxa, pero Daniel sente preferencia por aquelas que requiren o uso de maquinaria.

Outra consecuencia da crise sanitaria foi a suspensión do Control Leiteiro durante o mes de abril.

“De momento non se notou –afirma–, sempre e cando esta situación non se alongue moito tempo; de feito, enviámoslle informes ao controlador por e-mail para axilizarlle a recollida de datos. No noso caso perdemos certa información importante, pero seguimos analizando as células somáticas con contador propio”.

Aos contratempos anteriores sumáronse as dificultades para vender os xatos debido ao peche dos mercados e ao descenso dos prezos, unha circunstancia que se estende ás vacas de desvelle. “Ao non haber demanda de restaurantes tamén é máis complicado sacalas; nótase, sobre todo, nas de mellor calidade, nas máis cebadas”, manifesta.

NOVOEUDNAIFEDED CAZ

HISTORIA DA GRANXA Daniel e Miguel son a terceira xeración dunha familia gandeira. Iniciaron a actividade os avós paternos e mais o pai coa construción dunha nave de 22 prazas fixas a comezos dos anos setenta. Entre aqueles animais cos que empezaron a traballar atopábanse catro vacas importadas do Canadá que Daniel recorda con especial agarimo.

En 1976 deciden diversificar o negocio e inícianse na ceba de xatos, actividade para a que levantan unha nova nave provista de amamantadoras con capacidade para 130 animais. Esta liña de traballo mantívose ata comezos dos noventa.

En 1982 reforman a nave das vacas para convertela nunha estabulación libre con 30 cubículos e instalan unha sala de muxido de catro puntos con medidores volumétricos. Foi a primeira que se puxo en marcha no concello e tamén unha das primeiras que empezaron a funcionar na provincia de Lugo.

Tel. (+34) 985 634 238 Comercial: info@fondrigomaquinaria.com Recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com 05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 49

vp017_enLaGranja_casanovaHolstein_galego_silvia.indd 49

26/05/2020 12:53:13

NA GRANXA

RENDEMENTO LEITEIRO A media de produción actual ascende aos 40,5 kg vaca/día (2,8 muxidos e 170 DEL) cunhas calidades do 4,16 % de graxa e do 3,21 % de proteína. Un dos índices destacados a día de hoxe é a produción vitalicia de 42.000 kg/vaca, cunha duración media de 3,4 partos.

Na última memoria de Africor Lugo, correspondente ao ano 2018, Casanova Holstein figura como unha das mellores ganderías da provincia de Lugo atendendo conxuntamente a criterios de produción, cualificación morfolóxica e valoración xenética.

Interior do establo de produción

Na última memoria publicada de Africor Lugo, Casanova Holstein figura como unha das mellores ganderías da provincia

ALIMENTACIÓN

O robot permítelles facer unha xestión integrada dos datos do rabaño

A principios dos noventa volven manifestar a súa vontade innovadora coa instalación dun sistema de suplementación de concentrado a través de colares de identificación. Ao remate desa década amplían o establo e reforman a parte antiga, dobrando así a capacidade total. Chegado ese momento, a sala de muxido quédaselles pequena e substitúena por unha nova de espiña de peixe de 2x5 puntos con identificación de animais, medición, retirada automática e sistema de xestión informatizado.

Así continúan, grosso modo, ata o ano 2017, no que dan o salto ao muxido robotizado, o cal supón un antes e un despois no proceso evolutivo desta gandería lucense.

DA SALA AO ROBOT Tres foron as razóns que os impulsaron a substituír a sala polo robot: aumentar a produción sen minguar as calidades, reducir a carga de traballo rutineiro e levar unha xestión más completa do rabaño. Cumpridos tres anos desde o cambio, Miguel asegura que eses tres obxectivos iniciais foron superados con éxito e que “o nivel de estrés dos animais se reduciu drasticamente”.

No apartado produtivo destaca a consecución de maiores picos de

lactación nas multíparas debido ao aumento do número de muxidos, así coma os mellores resultados das primíparas derivados da suplementación de concentrado no robot, que provoca unha redución da competencia na cornadiza e, consecuentemente, axuda a que arrinquen mellor a lactación.

No apartado reprodutivo subliña o maior control que teñen agora das vacas, xa que contan con medidores de actividade para a detección dos celos.

No referente a patas e ubres tamén sinala que, en xeral, ven moito mellor os animais.

Un dos motivos que os levou a apostar polo muxido robotizado é a gran cantidade de datos que o sistema lles proporciona pero, resulta fácil xestionar ese caudal informativo?

Así responde Miguel: “A xestión dos datos necesarios para o manexo diario é sinxela e intuitiva, pero os programas de hoxe en día son tan completos que permiten facer un control total, desde sacar un informe de reprodución ata elaborar un protocolo de vacinación ou de inseminación a tempo fixo, crear gráficos comparativos ou informes filtrados que nos guíen, por exemplo, sobre que animais debemos descartar”.

Contan con carro mesturador propio co que elaboran catro racións. A de produción fana a diario, agás nos meses de verán, que a preparan á mañá e á noite para mantela máis fresca, a de secas elabórana cada tres días e as das xatas, en días alternos.

A ración das vacas de leite supleméntase cunha cantidade variable de concentrado que lles proporcionan directamente no robot. Esta cantidade móvese entre os 1,5 kg das que menos reciben ata os 9 kg que lles dan ás máis produtoras. “O punteo está supeditado a unhas táboas que modificamos coa axuda do nutrólogo e nas cales se ten en conta se son primíparas ou multíparas, os días en leite e a produción en función do rendemento de cada unha”, explica este gandeiro lucense.

Para establecer a suplementación máis apropiada en cada caso e incentivar o número de visitas ao robot contan coa ferramenta informática Robot Expert, que lles permite analizar en profundidade os datos produtivos e ao nutrólogo tomar decisións de forma rápida e sinxela. Unha vez máis, verificamos a aposta destes gandeiros polas novas tecnoloxías para optimizar os recursos e maximizar a eficiencia.

O custo de alimentación para producir un litro de leite sitúase en 0,14 euros. Con fin de minimizalo sen prexudicar o rendemento leiteiro tratan de facer un bo manexo das forraxes e de autoabastecerse. “Primamos a calidade do ensilado por riba de todo. Realizamos cortes de herba moi tenra para obter forraxes con fibras moi dixestibles e tamén procuramos picar o millo bastante alto”, afirma.

50 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_enLaGranja_casanovaHolstein_galego_silvia.indd 50

26/05/2020 12:53:20

mirabell sound system EX94

Sound System IT017991512628 - 543HO00086 - aAa 234 - TV TL TY silver x supersire MB86 x shottle ex90 x goldwyn ex90

N 1 LPI en Canadรก ยบ

Toros probados abril 2020

Corvini Sound System Sister

Isolabella Brill Sound System Beehive MB85

4 298 +3,613 +2,786 +4,650 +150

+ ,

GPFT

Glpi

GTPI

ICO

rzg

Distribuido por: Global Genetics Tel: 91 637 34 78 global@globalgenetics.es Global Genetics Galicia: 619 760 916 anuncio_soundsystem_vp017.indd 51

19/05/2020 9:53:01

NA GRANXA

Ingredientes, cantidades e custos

Ración de produción

Ración de vacas secas

Ración de xatas > 13 meses Ración de xatas < 13 meses

• • • •

34 kg de silo de millo 16 kg de silo de herba 300 gramos de herba seca 5,5 kg de concentrado

• • • • • • • • • •

6 kg de palla picada 3,5 kg de herba seca 4,5 kg de penso 1,2 kg de melaza 6,5 kg de herba seca 15 kg de silo de herba 2 kg de penso 4 kg de herba seca 7 kg de silo de herba 3,5 kg de penso

Contido de MS: 26 kg Custo: 5,65 €/vaca/día Observación: esta ración compleméntase cunha media de 4,8 kg de concentrado no robot Contido de MS: 13,5 kg Custo: 2,2 €/vaca/día Contido de MS: 11 kg Custo: 1,6 €/vaca/día Contido de MS: 8 kg Custo: 1,8 €/vaca/día

INSTALACIÓNS E ORGANIZACIÓN DO GANDO A maior parte do rabaño alóxase en tres naves de formigón pegadas entre si. Nunha están as vacas de leite, que se agrupan nun único lote ao redor do robot e descansan en cubículos de goma; noutra teñen as xovencas preñadas tamén en camas de goma, e na terceira están as secas e mais a recría desde os cinco ata os trece meses en cama quente de palla. As xatas máis pequenas téñenas nunha nave de tipo invernadoiro que estrearon a comezos de ano.

Para o almacenamento do xurro dispoñen de tres fosas cubertas cunha capacidade total de 700.000 litros. Sobre a súa xestión, Miguel apunta: “Usamos microorganismos que aceleran a descomposición da materia orgánica na fosa que nos están achegando grandes resultados”.

MANEXO DA RECRÍA

Corral exterior das xovencas preñadas

Os acabados de nacer permanecen entre 10 e 15 días en boxes individuais Puri encárgase do coidado dos animais máis pequenos

Xata alimentándose na amamantadora automática

Unha das claves do funcionamento de Casanova Holstein é o especial esmero que lle poñen ao coidado da recría, sobre todo nas primeiras fases de desenvolvemento.

O primeiro punto de atención é a adecuada subministración do calostro. Na primeira toma danlles catro litros a través de biberón –ou dunha sonda se non son capaces de inxerilos por si sós–. As seguintes tomas son de dous litros e facilítanllelas tres veces ao día. Para garantir a súa calidade avalíanos cun calostrímetro e, se resulta que os da nai non son suficientemente bos, sempre teñen provisións no conxelador. Outro punto de atención é o control de temperatura dos calostros e do leite para a súa administración, así como a hixiene e desinfección de biberóns, sonda e amamantadora.

A partir do terceiro día empezan a darlles un substitutivo de leite materno e tamén lles poñen auga e penso starter a libre disposición.

“Empregamos lactosubstituíntes de calidade por varias razóns: comodidade no manexo, maior bioseguridade e, sobre todo, porque así nos aseguramos de que durante toda a lactancia reciban un alimento totalmente homoxéneo”, argumenta o mozo gandeiro.

52 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_enLaGranja_casanovaHolstein_galego_silvia.indd 52

26/05/2020 12:53:30

vp017_publi_delaval.indd 53

19/05/2020 9:40:48

NA GRANXA

“Empregamos lactosubstituíntes pola comodidade no manexo, pola maior bioseguridade e porque así nos aseguramos de que reciben un alimento homoxéneo”

Entre os 10 e os 15 días abandonan os boxes individuais aos que son trasladados ao pouco de nacer e pasan ao primeiro lote colectivo, onde reciben o alimento a través dunha amamantadora automática. Nesta fase chegan a inxerir ata 12 litros por día para logo iniciar o proceso de desteta, que lles fan progresivamente ata o día 75. Nese momento son trasladados a outro lote e inician o consumo unifeed coa ración de xatas pequenas. Así van pasando por varios grupos homoxéneos de 2-4 animais ata conformar un único lote para a inseminación.

Outro aspecto no que fan fincapé é o seu benestar ao longo deste período: “Para nós é fundamental que dispoñan dunha cama confortable e seca e dámoslle moita importancia aos metros dispoñibles por animal”, aclara.

As xovencas preñadas teñen acceso a patio exterior e a pasto cando o tempo acompaña. Permanecen neste grupo ata os sete meses de xestación, momento no que se xuntan coas secas.

COMPROMETIDOS CO BENESTAR E A PREVENCIÓN “Ser responsables co coidado e o benestar dos nosos animais”. Así define Miguel outro dos piares sobre os que se asenta a explotación. Neste sentido, o cow comfort cobra especial relevancia no interior do establo, pois “canto maior sexa o nivel, maior será a rendibilidade”, reflexiona.

“Contamos con certificación de produto Certicar mediante a asociación Ribeiras do Miño e, en canto a benestar, cumprimos o que nos esixe Entrepinares e estamos certificados externamente por Araporcei”, afirma.

Non obstante, a diario enfróntanse con dúas dificultades, as camas das vacas de leite e a escasa ventilación natural do establo, cuxo remedio, asegura, pasaría pola construción dunhas novas instalacións.

Dispoñen de tres fosas cubertas para o almacenamento do xurro

Teñen instaladas placas solares coas que aforran arredor dun 20 % da factura eléctrica anual. Para contribuír ao aforro enerxético tamén contan con variador, intercambiador de placas –que aproveitan para templar a auga de bebida en épocas frías– e recuperador de calor

Lote de vacas secas

Para mellorar a ventilación dispoñen dun sistema de aireación forzada do que botan man cando a calor aperta con máis forza.

O outro hándicap é o material das camas de produción: goma con colchón de espuma. Para contrarrestar os efectos negativos da goma coidan moito o seu manexo. Arránxanas tres veces ao día e encaman unha vez por semana cunha mestura de serraduras, cascarilla, palla picada e carbonato para mantelas secas e minimizar as rozaduras.

Os patios límpanos con arrobadeira arrastrada varias veces ao día e contan con cepillo rascador para os animais de produción.

Outro elemento a destacar, relacionado coa bioseguridade, é o tratamento da auga con peróxido de hidróxeno. Aplícanllo tanto á de be-

bida como á que empregan para o lavado do robot e do tanque.

No ámbito do manexo sanitario priorizan a prevención. Vacinan contra a mamite, as diarreas neonatais e as pneumonías; fan recorte de pezuños cada cinco meses e baños de patas, e aplican tratamentos preventivos arredor do parto para evitar hipocalcemias, cetoses e retencións.

“Mostra disto é que as baixas na recría se limitan practicamente ao momento do parto e que no último ano lle entregamos á industria o 99,3 % do leite total que producimos”, sostén Miguel. “Cremos que o custo de facer prevención se ve sobradamente compensado cando implica que se descarte menos leite, se gaste menos en antibióticos, se minimicen os problemas no periparto e se reduza o custo de reposición”, engade.

54 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_enLaGranja_casanovaHolstein_galego_silvia.indd 54

26/05/2020 12:53:35

EL RUMEN: UN POTENTE MOTOR QUE IMPULSA EL RENDIMIENTO DE TU GRANJA

hasta

7 6 hasta

obtÉN más potencia del rumen DURANTE EL PERIODO DE ESTRÉS POR CALOR

% MÁS LECHE % MÁS CARNE

LEVUCELL SC, la Levadura Viva Específica para el Rumen, puede mejorar el rendimiento de tu granja durante todas las etapas de producción de leche y carne, incluso en situaciones de Estrés por Calor.

LEVUCELL SC ayuda a maximizar la energía y a mejorar el pH del rumen (reduciendo el riesgo de acidosis subaguda ruminal), a favorecer el desarrollo del rumen y a aumentar la digestibilidad de la fibra.

Alimenta cada día con LEVUCELL SC, la Levadura Viva Específica para el Rumen, y pon a punto tu granja para alcanzar la máxima eficiencia.

*Saccharomyces cerevisiae CNCM I-1077

* No todos los productos están disponibles en todos los mercados ni las alegaciones asociadas están permitidas en todas las regiones.

vp017_publi_lallemand.indd 55

19/05/2020 9:41:22

NA GRANXA

Imaxes tomadas durante esta campaña de ensilado da herba Os continuos ataques do xabaríl obrigáronos a cercar as fincas onde sementan o millo

LABORES AGRÍCOLAS Das 50 hectáreas de terreo coas que contan, 19 téñenas en propiedade.

Están localizadas na contorna da explotación e divididas en 22 parcelas, cuxo tamaño medio supera as dúas hectáreas, pois están nunha zona de concentración parcelaria.

En 17 ha rotan o cultivo de millo e de herba –unha mestura de raigrás e trevos– e no resto da superficie teñen pradeira permanente. “A forraxe que obtemos é suficiente e, ás veces, incluso vendemos unha parte”, afirma o propietario de Casanova Holstein.

Sementan o millo na segunda quincena de maio debido á situación da gandería nunha zona fría e, consecuentemente, optan por ciclos curtos.

Cabe destacar que os reiterados ataques do xabaril os levaron a cercar a práctica totalidade das fincas para evitar os estragos irreversibles que moitas veces lle causan ao cultivo.

Adoitan ensilar nas primeiras semanas de outubro e os rendementos medios aproxímanse ás 35 t/ha, cunha altura de corte por riba dos 40 cm.

Dos labores agrícolas ocúpanse eles, excepto do picado das forraxes e, habitualmente, da sega da herba.

Conscientes da importancia da cooperación veciñal, para as campañas de recollida colaboran mutuamente con varias explotacións da contorna.

REPRODUCIÓN E XENÉTICA Un dos cambios que trouxo consigo o robot foi o alongamento do período de espera voluntario para inseminar as vacas tras o parto. Tomaron esta decisión por dúas razóns: por unha banda, para evitar grandes cantidades de leite no momento do secado e, por outra, debido á gran mellora experimentada na detección de celos grazas aos medidores de actividade.

Non obstante, para aqueles animais que non mostran celos usan protocolos de inseminación a tempo fixo (sistemas GPG ou PG).

Respecto ás xovencas, os criterios que teñen en conta para practicarlles a primeira inseminación son o talle e, sobre todo, o peso, que alcanzan cunha idade media de 13,5 meses.

O primeiro parto sitúase, de media, nos 23,5 meses.

En 2014 iniciáronse no implante de embrións, que adquirían noutras granxas e a través do programa de mellora de Xenética Fontao. Na actualidade xa non mercan fóra, pero si lles fan flushing a algunhas das súas femias cuxos embrións implantan en receptoras do rabaño.

Apostan pola raza Holstein e a selección dos touros fana de acordo co seu sistema produtivo: “Buscamos sólidos, porque lle entregamos o leite a unha queixería, buscamos morfoloxía de ubre para a colocación no robot e buscamos patas para conseguir unha boa mobilidade”, especifica.

A maior parte dos sementais que utilizan son xenómicos e senten predilección polos americanos. Botando a vista atrás, gardan un especial recordo de Baxter e de Jordan, dos que tiveron e aínda teñen moitas fillas lonxevas que lles deron “grandes resultados”. Máis recentemente destacan a Supersire e a Kian, que lles achegaron “femias moi produtoras e nada problemáticas”.

Levan un par de anos xenotipando toda a recría, o cal lles axuda a tomar decisións respecto de “con que

animais non traballar”. Con esta información, ao 80 % das xovencas insemínanas con seme sexado e ás restantes con seme frisón convencional ou de azul belga. Coas vacas fan ao revés: seleccionan arredor dun 20 % para inseminar con sexado e para o resto empregan o convencional ou de azul belga de fácil parto. Así, dos 75 partos que tiveron o ano pasado, 20 foron femias frisonas, 5 foron machos frisóns e os 50 restantes foron cruzamentos de azul belga.

As probas xenómicas tamén lles son de utilidade á hora de facer os acoplamentos, cos que intentan reducir a consanguinidade.

Desde hai tres anos son excedentes en recría e de cando en vez venden algunha xata pequena ou algunha xovenca parida. Hai sete anos que non incorporan ao rabaño exemplares procedentes doutras explotacións.

EFICIENCIA E PROGRESO DÍA A DÍA “O futuro da gandería pasa por seguir mellorando nas pequenas cousas, buscando sempre ser eficientes”, reflexiona Miguel. Para seguir medrando en número de animais teríanse que trasladar ás aforas da aldea, algo que non desbotan pero que tampouco consideran prioritario. “A medio prazo gustaríanos ter unhas novas instalacións para as vacas en produción e poder mellorar así o seu confort e, como non, seguir mantendo o legado que nos deixan os nosos pais, aos que lles estamos moi agradecidos”, conclúe.

56 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_enLaGranja_casanovaHolstein_galego_silvia.indd 56

26/05/2020 12:53:46

María Esther Regueiro e Roberto López, propietarios de Ganadería Xuana SC

Ganadería Xuana SC, cifras de récord Tras quince meses de traballo con muxido robotizado, na Ganadería Xuana SC, de Lugo, están a lograr moi bos resultados en canto a fluxos e velocidade de muxido, produción, muxidos por vaca e día, tempo de colocación de tetoeiras e rendementos co robot.

Coñecemos da man de Roberto López Rivas, propietario da explotación, todas as claves deste éxito.

Explotación: Ganadería Xuana SC Localización: Lugo Animais en total: 115 Vacas en muxido: 63 Media de muxidos: 3 Media de produción: 40,9 litros/vaca/día Graxa: 3,70 % Proteína: 3,35 % RCS: 170.000 cél./ml

gea.com vp017_publirreportaxe_GEA_galego.indd 57

26/05/2020 12:54:14

gea.com

U

n dos datos clave para a consecución de bos rendementos no robot de muxido é o resultado dos fluxos.

Neste caso, as vacas de Ganadería Xuana SC están a alcanzar fluxos altos, cunha media de máis de 3 kg/minuto.

Gráfica 1

Para iso, López Rivas afirma que “é o resultado de varios aspectos. A xenética é fundamental. Contar con bos ubres, boa colocación de tetos e alta velocidade de muxido fai que o tempo de estancia no box sexa inferior. O manexo tamén é importante, non é bo masificar o robot para que os animais non dubiden en entrar e non cheguen con moitos litros. Así, as vacas séntense máis cómodas e teñen un mellor fluxo de leite. Por último, é destacable a rutina seguida polo robot, pois unha boa estimulación fai que o muxido sexa moito máis rápido”.

Outra das cifras destacables en Ganadería Xuana SC é a media de leite extraído por vaca e muxido, que está ao redor dos 13 ou 14 kg. A boa xestión do rabaño é un dos segredos para que as vacas non vaian moi sobrecargadas de leite ao muxido e se logre aumentar o seu confort diario.

Ademais, Ganadería Xuana SC conta con portas de preselección e postselección, coas que o robot pode separar automaticamente as vacas con necesidades especiais. A porta de preselección permite que a vaca estea no establo, comendo, bebendo ou deitada, cando ela queira, e facilita o seu paso ao robot só no caso de ter permiso de muxido.

Neste sentido, Roberto López destaca que “as principais vantaxes desta preselección son dúas: evitar perdas de tempo provocadas por animais que non teñen permiso de muxido e só entran para comer concentrado, e poder meter na sala de espera os animais novos, que necesitan axuda durante a súa aprendizaxe”.

Gráfica 2

Gráfica 3

200 MUXIDOS AO DÍA Actualmente moxen 63 vacas cunha media de máis de 3 muxidos por vaca e día, un total duns 200 muxidos ao día neste robot, un dato que non é puntual se analizamos a traxectoria de meses anteriores. A cifra só varía en determinadas datas, debido a factores coma un menor número de vacas en muxido (gráfica 2). Á hora de dar permisos de muxido, López Rivas diferencia entre vacas adultas e vacas de primeiro parto: “Aos animais adultos limitámoslles a entrada a dous muxidos diarios os primeiros días e despois, segundo a produción, axustamos ata un máximo de cinco entradas. Ás vacas de primeira lactación permitímoslles o muxido as veces que queiran

vp017_publirreportaxe_GEA_galego.indd 58

ata os catro meses de lactación, cun máximo de cinco entradas ao día, para estimular a glándula mamaria. A partir do cuarto mes facémolo segundo a produción. En ambos os casos realizamos correccións por grupos de muxido semanalmente”.

MUXIDO EN MENOS DE 5 MINUTOS O tempo de muxido está entre 4 e 5 minutos por muxido (gráfica 3). Este tempo comprende desde que se detecta fluxo no muxido ata a retirada das tetoeiras.

26/05/2020 12:54:22

Ademais do tempo de muxido propiamente dito, o sistema proporciona datos sobre outros tempos (gráfica 4).

• O tempo de colocación considérase desde que a vaca entra ao box ata que o xogo de muxido está colocado e extrae os primeiros chorros.

Neste caso a media dos últimos días está ao redor dos 30-40 segundos (de 0,5 a 0,7 minutos x 60 segundos/min).

Durante este tempo o xogo de muxido sae da súa posición de CIP –onde fai desinfección entre unha vaca e a seguinte–, realiza o movemento de colocación por teto, a limpeza do teto –opcionalmente con uso de predipping– e secado e a detección de fluxo e extracción de primeiros chorros.

• O tempo total de estancia en box é o tempo que transcorre desde que a vaca é identificada polo robot ata que sae e o box ten a porta aberta para o acceso do seguinte animal. Na gráfica 4 vemos como o día 4 de maio este tempo en Ganadería Xuana SC foi de 6,1 minutos, é dicir, 6 minutos e 6 segundos.

Os factores que delimitan o tempo total de estancia no box son os seguintes: o tempo de colocación, o tempo de muxido, o fluxo dos animais e o quilo de concentrado de alimentación en box. En canto a este último aspecto, Roberto López subliña que “os primeiros días de lactación asignamos uns 2,5 kg de concentrado por día e logo imos incrementando a cantidade progresivamente en función dos días e da cantidade de leite producido por cada vaca. A día de hoxe estamos en 5 kg de concentrado por vaca e día de media”.

As claves para un bo funcionamento das granxas robotizadas pasan por unha correcta alimentación, un bo control da saúde animal e unha adecuada xestión do muxido, tres aspectos que cumpre Ganadería Xuana SC utilizando as ferramentas básicas de GEA: “Traballo diariamente con FarmView para xestionar o robot, comprobar as estatísticas dos muxidos ou ver os posibles atrasos e cos CowScout para controlar os tempos de inxestión, ruminación e descanso dos animais, parámetros que nos permiten atallar posibles trastornos de saúde canto antes”. A combinación de ambas as aplicacións facilita unha xestión do rabaño cada vez máis eficiente e rendible.

Gráfica 4

FarmView, control remoto do rabaño O programa FarmView, de GEA, permite o control dos animais en lactación e o gandeiro pode ter acceso a toda a información do box de muxido: acceso ao rabaño en tempo real desde calquera punto, datos e estatísticas para a xestión do rabaño, dispoñibilidade e acceso on-line para calquera asesoramento remoto cun técnico, sen necesidade de acudir á granxa, e almacenamento de datos na nube da granxa con copias de seguridade que garanten a dispoñibilidade da información en todo momento.

Cun manexo intuitivo e sinxelo para o operador, desde un smartphone, tablet ou computador, pódese comprobar: • A localización da vaca. Na gráfica 5 a vaca 20 entrou a sala de espera e xa está en muxido.

• O muxido incompleto. Esta notificación indica que a vaca baixou a produción máis dun 20 % ou algún dos seus tetos non alcanzou o leite mínimo estimado. É un dato que nos proporciona información para anticiparnos a posibles alteracións no animal: enfermidade, alta actividade…

• O destino do leite. O robot permite a separación de leite por cuartos e pode dirixirse a tres destinos: tanque, drenaxe ou xatos (no caso da gráfica 5, o leite dos catro tetos está a ir ao tanque).

• A cantidade de leite esperado. Indica a produción esperada de cada vaca en tempo real, o que permite ordenar por prioridade ás que se espere que dean máis leite (na gráfica 5, da vaca 1 espéranse 16,09 kg nese instante).

• O último muxido completo. Indica cantas horas pasaron desde que se muxiu a vaca por última vez.

• A porcentaxe excedida. Clasifica os animais segundo o permiso de muxido que teñan (2, 3, 4, 5 muxidos). Deste xeito, na listaxe poden aparecer vacas con menor tempo pasado desde que se muxiron e unha porcentaxe excedida maior, pois teñen máis permisos de muxido.

Gráfica 5

En vídeo

vp017_publirreportaxe_GEA_galego.indd 59

26/05/2020 12:54:29

ESPECIAL: MAMITE

Entender a hiperqueratose por dentro e por fóra Para darlles solución aos posibles casos de hiperqueratose que se poidan producir nunha granxa é necesario coñecer que é realmente este trastorno, as causas polas que pode estar a ser provocado e como podemos avaliar a súa incidencia en cada rabaño.

Robin Matthayasack GEA Farm Norte América Adaptación: Francesc Oliva1, Hèctor Salas1, Enrique Conesa1, Oriol Franquesa2 1 GEA Farm Technologies Ibérica 2 Q-Llet SLP

QUE É A HIPERQUERATOSE?

A

ntes de abordar as causas da hiperqueratose ou como previr a súa ocorrencia é unha boa idea dar un paso atrás e entender mellor a fisioloxía básica do teto.

A canle do teto é a principal barreira física para evitar que bacterias causantes de mastite invadan o ubre. Os músculos lisos do esfínter

encargados de cerrar a canle do teto deben estar contraídos, mantendo ben pechada a canle do teto entre os muxidos para evitar que o leite sexa drenado para fóra do ubre e que este sexa invadido por bacterias.

Ademais, a parede interna da canle do teto está cuberta por unha substancia cerosa chamada queratina. Esta posúe unha propiedade adhesiva que a habilita para inmobilizar as bacte-

rias invasoras que penetran na canle do teto tentando chegar ata a glándula mamaria.

Durante un procedemento ideal de recollida do leite, debido á acción do muxido (relación muxido: masaxe da pulsación) e ao fluxo de leite, preto do 40 ou 50 % da cobertura de queratina é movida da canle do teto, xuntamente coas bacterias que se encontren adheridas a esta cobertura. Esta acción de baleirado axuda a limpar a superficie da canle do teto e a queratina removida será continuamente reposta para reconstruír a cobertura interna e renovar a barreira contra bacterias.

60 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_artigo_hiperqueratosis_galego.indd 60

26/05/2020 12:32:10

ESPECIAL: MAMITE

Cando o movemento de queratina se volve excesivo, A PRODUCIÓN DESTA SUBSTANCIA na canle do teto é superestimulada

A formación de calosidades provocada polo fluxo de leite continuo a través da canle do teto é unha reacción fisiolóxica básica do organismo

No entanto, o movemento excesivo de queratina da canle do teto durante o proceso de muxido deixa o ubre máis vulnerable á invasión de bacterias cando a vaca non está sendo muxida. Por esta razón, un bo proceso de recollida de leite axuda a protexer o ubre ao estimular a produción de nova queratina e remover a cantidade apropiada desta da superficie da canle en cada muxido.

Cando o movemento de queratina se volve excesivo, posiblemente no transcurso dunha acción mecánica (como cando o equipo de muxido ou a súa regulación non son optimizados para un tipo de rabaño) a produción desta substancia na canle do teto é superestimulada. De maneira simple, a hiperqueratose significa exactamente o que o seu nome di, excesiva produción de queratina.

Os tetos afectados de forma leve comezan a presentar un anel lixeiramente elevado ao redor do orificio do teto, mentres os máis afectados mostran un anel elevado e rugoso, rodeando a punta do teto, con acumulación de queratina vella estendéndose de 1 a 4 mm a partir do seu orificio. O bordo do anel é áspero e presenta gretas, con frecuencia dando á punta do teto unha aparencia de flor ou de explosión.

NO TODOS LOS TERNEROS ¿Por qué no se valora que trates mejor a tus terneros?

Los terneros son un activo de tu granja.

APROVÉCHALO

SON IGUALES RECUPEREMOS EL VALOR DE LO NUESTRO

¿CÓMO? 1. Descarga la App de ELITER 2. Date de alta 3. Cubre tus datos 4. Saca una foto al ternero el día que nace 5. Asígnale un crotal de ELITER 6. Haz un vídeo del ternero el día 13 7. TU TERNERO ES DE ELITER

EL MOMENTO ES AHORA

Contacto Elio López García info@itechterm.com 672 620 791

RA IS PA GRAT 00 1 LAS ERAS PRIM AS J GRAN

www.eliter.es

05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 61

vp017_artigo_hiperqueratosis_galego.indd 61

26/05/2020 12:32:21

ESPECIAL: MAMITE

En realidade, a hiperqueratose é unha resposta fisiolóxica normal ás forzas aplicadas á punta do teto durante o muxido, coma os calos que se desenvolven nas mans dun traballador manual. Canto maior é a presión aplicada por períodos de tempo máis longos, maior será a formación de calosidades ou hiperqueratoses.

O desenvolvemento de aneis ao redor do teto, en maior ou menor severidade, poderá ocorrer con calquera que sexa a forma de muxido utilizada, mecánica ou manual, ou ata mesmo coa succión dos becerros.

Porén, na medida en que o grao de severidade da hiperqueratose aumenta, é moi posible a acumulación de materia orgánica, con grandes cantidades de bacterias, na punta do teto. Como a área afectada se volve máis difícil de limpar, a poboación bacteriana aumentará e as bacterias migrarán para a glándula mamaria, pasando pola canle do teto, o que pode provocar mastite. Por esta razón, é importante coñecer as causas da hiperqueratose nos rabaños e aplicar as mellores accións correctivas e de prevención.

FACTORES COMÚNS PARA A APARICIÓN DA HIPERQUERATOSE Na procura constante por conseguir muxir máis vacas, algunhas veces os produtores sacrifican procedementos de muxido apropiados ou mesmo os axustes ideais dos seus equipos para alcanzar os seus obxectivos en termos de vacas muxidas por hora, pero a suma de baixas temperaturas coa utilización destas prácticas pode estar preparando a receita para lograr unhas condicións desastrosas da punta do teto. É case seguro que se necesitará rapidamente de axuda para resolver o problema.

Cando se comeza a notar a ocorrencia de puntas de tetos ásperas nos rabaños, os produtores moitas veces culpan os equipos de muxido ou deciden cambiar as tetoeiras. No entanto, moitas investigacións e a experiencia de campo amosan que o simple cambio destes compoñentes non posúe efecto sobre as condicións das puntas dos tetos do rabaño. En realidade, son moitos os factores que poden contribuír a estimular o crecemento excesivo da produción de queratina e súa acumulación.

Gráfico 1. Sistema natural de defensa do teto contra a mastite Cobertura de queratina: substancia cerosa que cobre a parede interna da canle do teto e captura os organismos que tentan alcanzar a cisterna do teto e o interior do ubre

Cisterna do teto

Histoloxía-Corte transversal da canle do teto

Canle do teto

Os músculos do esfínter axudan a manter a canle do teto pechado Orificio do teto

Canle do teto

O teto está deseñado para loitar naturalmente contra as invasións bacterianas a través da acción dos músculos do esfínter e dos superpoderes do revestimento de queratina

superpoderes do revestimento de queratina.

1. O muxido O propio muxido pode provocar a formación de aneis ao redor da punta do teto. Estes aneis son usualmente un dos primeiros sinais que asociamos con períodos iniciais da hiperqueratose. A formación dunha calosidade causada polo fluxo de leite continuo a través da canle do teto é unha reacción fisiolóxica básica do organismo. Estudos mostran que, co paso do tempo, mesmo vacas de carne e vacas muxidas manualmente presentan aneis ou formación de calosidades na punta dos tetos.

Factor de risco

2. Tempo da máquina colocada Talvez a razón principal para o desenvolvemento da hiperqueratose sexa simplemente o tempo que pasa a máquina colocada.

Aínda que algúns dos factores que levan ao incremento do tempo da máquina colocada poidan ser evitados, outros débense só ao nivel de produción, fase da lactación ou idade da vaca. Rexistros de problemas con hiperqueratose son moito máis frecuentes en rabaños de alta produción, pois o conxunto de muxido necesita estar encaixado ao teto por máis tempo para que estas vacas de

Razón para o aumento de probabilidade de hiperqueratose

Tetos puntiagudos

A carga aplicada pola tetoeira ao pechar actúa sobre unha menor superficie do teto

Aumento da idade

O factor engurramento ocorre en todas as especies

Maior produción

Unidade colocada por maior período de tempo

Pico de lactación

Unidade colocada por maior período de tempo

Mal premuxido

Maiores períodos con fluxo de leite < 2,2 lbs (1,0 kg)/min

Límites baixos para a actuación dos retiradores automáticos

Maiores períodos con fluxo de leite < 2,2 lbs (1,0 kg)/min

Sobremuxido

Maiores períodos con fluxo de leite < 2,2 lbs (1,0 kg)/min

Nivel de baleiro inadecuado

Maior estrés sobre os tecidos do teto

62 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_artigo_hiperqueratosis_galego.indd 62

26/05/2020 12:32:30

2020

Se podrá fraccionar el pago de la prima en 2 veces

Seguro de

Ganado Vacuno de reproducción y producción

Incluye saneamiento ganadero.

Asegure la calidad de su leche

(células somáticas, aflatoxinas…)

PARA SUSCRIBIR SU SEGURO DIRÍJASE A: • MAPFRE ESPAÑA CÍA. DE SEGUROS Y REASEGUROS • AGROPELAYO SOCIEDAD DE SEGUROS S.A. • CAJA DE SEGUROS REUNIDOS (CASER) • SEGUROS GENERALES RURAL • ALLIANZ, COMPAÑÍA DE SEGUROS • PLUS ULTRA SEGUROS • HELVETIA CÍA. SUIZA S.A. DE SEGUROS • MUTUALIDAD ARROCERA DE SEGUROS • CAJAMAR SEGUROS GENERALES S.A. • GENERALI DE ESPAÑA, S.A. SEGUROS • FIATC, MUTUA DE SEGUROS Y REASEGUROS • BBVASEGUROS, S.A. DE SEGUROS • AXA SEGUROS GENERALES • SEGUROS CATALANA OCCIDENTE • REALE SEGUROS GENERALES • MGS SEGUROS Y REASEGUROS S.A. • SANTALUCÍA S.A. CÍA. DE SEGUROS • MUSSAP, MUTUA DE SEGUROS • AGROMUTUA-MAVDA, SDAD. MUTUA DE SEG. • PELAYO, MUTUA DE SEGUROS A PRIMA FIJA vp016_anuncio_agroseguro.indd 63

27/05/2020 11:44:46

ESPECIAL: MAMITE

O TEMPO QUE PASA A MÁQUINA COLOCADA PODE SER UN FACTOR DE DESENVOLVEMENTO DE HIPERQUERATOSE

As máquinas de muxido deben ser avaliadas regularmente para asegurarnos de que están seguindo os protocolos apropiados

alta produción poidan ser muxidas na súa totalidade. Alén diso, a cantidade de muxidos diarios suma máis tempo ao tempo total en que os tetos están sendo sometidos á acción do muxido mecánico, todo iso, ademais, afectado por factores como a bimodalidade, o baleiro, o posicionamento, a tetoeira e os valores de retirada.

No entanto, hai dous factores determinantes na duración do muxido que poden ser previdos: 1) a estimulación inapropiada durante o premuxido e 2) o sobremuxido.

Cando as vacas non son estimuladas de xeito correcto, o fluxo de leite é afectado negativamente e iso levará a un prolongamento do tempo en que o equipo permanece encaixado aos tetos para que a vaca poida ser muxida por completo. Muxirase a mesma cantidade de leite, pero en máis tempo de muxido. Un sistema de estimulación mecánica a 300 pulsacións por minuto mellorará a preparación da vaca, dando uns fluxos máis elevados e, por tanto, un muxido máis rápido.

O mesmo criterio pódese aplicar con relación á espera excesiva que se poida dar para a colocación da unidade, despois de realizada a estimulación de premuxido (neste caso, o problema sería que o efecto de baixada do leite dependente da oxitocina segregada durante a estimulación xa se disipase).

Ademais, o exceso de muxido fai que as tetoteiras permanezan encaixadas aos tetos por demasiado tempo. Isto pode ser causado, por exemplo, por axustes incorrectos dos retiradores automáticos. Os equipos deben ser avaliados regularmente para asegurarnos de que están seguindo procedementos apropiados de

preparación da vaca e protocolos de recolocación da unidade de muxido.

3. Condicións climáticas O clima pode provocar incrementos na aparición de puntas de tetos en malas condicións. As baixas temperaturas provocan irritación da punta dos tetos, o que, á súa vez, causa hiperqueratose. Aínda que as mesmas vacas sexan muxidas co mesmo equipo e polas mesmas tetoeiras ao longo do ano, o equipamento de muxido é frecuentemente apuntado como culpable dos problemas de hiperqueratoses, cando en realidade se deben a malas condicións dos tetos durante o inverno.

A mellor maneira de combater a irritación das puntas dos tetos causada polo clima frío é a implementación dun programa de inverno para o coidado dos tetos, que comece aínda no outono, antes da ocorrencia das baixas temperaturas. Este programa deberá durar ata ben avanzada a primavera. Se os danos nos tetos ocorren antes de que estes programas sexan aplicados, a batalla para a súa recuperación será prolongada.

A clave é a prevención, a través dun plan axeitado, e a utilización de seladores para tetos adecuados, desenvolvidos para actuar en condicións climáticas variables.

4. A forma do teto Diversos estudos mostran que rabaños con altas proporcións de vacas con tetos longos e extremos puntiagudos ou redondeados tenden a presentar maior incidencia de hiperqueratose, comparados con rabaños con puntas de tetos máis planas.

5. Mal funcionamento e manexo do equipo de muxido Como é de esperar, o equipo de muxido debe funcionar de forma axeitada para protexer as puntas dos tetos da mellor forma posible. Os niveis de baleiro no colector e a relación e frecuencia da pulsación deben ser avaliados regularmente e axustados segundo os parámetros individuais do rabaño. Os produtores deben traballar co especialista en tetoeiras para asegurar que sexan as adecuadas para o rabaño – tema que non imos desenvolver porque daría para outro artigo–.

No caso de que as vacas sexan máis susceptibles a problemas de hiperqueratose débense evitar as tetoeiras con alta forza de colapso. A maiores, deben ser substituídas de acordo coa súa vida útil para que cumpran correctamente con súa función.

O obxectivo é que o sistema de muxido traballe coa vaca para muxir a maior cantidade de leite posible, no menor período de tempo, e previr problemas na punta dos tetos.

Punta dun teto saudable

64 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_artigo_hiperqueratosis_galego.indd 64

26/05/2020 12:32:41

ESPECIAL: MAMITE

AVALIACIÓN DA PUNTA DOS TETOS

Nota 1

Nota 2

Nota 3

Nota 4

Sen anel

Anel liso ou lixeiramente áspero

Anel áspero

Anel moi áspero

A punta do teto encóntrase lisa e posúe un orificio pequeno e plano. Este é o estado típico para moitos tetos inmediatamente despois do inicio da lactación.

Un anel máis elevado rodea o orificio do teto.

A superficie do anel preséntase lisa ou lixeiramente áspera, pero sen acumulacións visibles de queratina vella.

Aneis elevados e ásperos con escamas de queratina que se estende de 1 a 3 mm desde o orificio.

Anel elevado con escamas ásperas de queratina que se estenden a 4 mm desde o orificio. O bordo do anel está áspero e agretado e a punta do teto ten un aspecto de flor.

O mellor xeito de avaliar o que ocorre realmente nun rabaño en particular é analizar unha parte deste.

Moitas veces o produtor está convencido de que existe un problema coa punta dos tetos e, tras unha avaliación, pode saber que só unha pequena proporción das súas vacas está realmente afectada.

Método de puntuación Moitos investigadores e especialistas de campo puxéronse de acordo cun sistema básico de 4 notas, no que se usa un número (1, 2, 3 ou 4) para indicar o grao de severidade da hiperqueratose. O emprego dunha lanterna axuda a mellorar a capacidade do avaliador para realizar unha valoración máis precisa. É recomendable levar a cabo esta avaliación conxuntamente cunha segunda persoa que poida rexistrar os resultados, maximizando a utilización do tempo.

Cantidade de vacas Existen informacións que indican a cantidade de vacas que debe ser avaliada para que se obteñan os mellores resultados. Obviamente, cantas máis vacas se avalíen, calquera que sexa o tamaño do rabaño, máis precisos serán os resultados.

Aínda así, os especialistas recomendan valorar todos os tetos de todas as vacas do rabaño, no caso de que haxa tempo suficiente e o rabaño avaliado sexa pequeno. Se o tempo é limitado e/ou se trata dun rabaño grande, a suxestión para a avaliación dos tetos é seleccionar un grupo aleatoriamente (entre os distintos grupos de alimentación ou de manexo) de, polo menos, 80 vacas ou do 20 % do rabaño.

Seguir procedementos Con base nos resultados do estudo, recoméndase buscar activamente as posibles causas das malas condicións das puntas dos tetos cando máis do 20 % presente notas de 3 ou 4 ou teñamos máis do 10 % con nota 4.

muxido ou nos modelos das tetoeiras é recomendada a realización dunha avaliación das puntas dos tetos antes e despois do devandito cambio. Así, terase un xeito de comparar e avaliar o resultado dos cambios realizados sobre a situación do rabaño.

Manter rexistros Os resultados de avaliación das puntas dos tetos poden mudar significativamente nunha semana. O mantemento dun rexistro das condicións da súa saúde é unha boa ferramenta.

Por exemplo, no caso de que se faga un cambio nos axustes do sistema de

Cando avaliar Recoméndase que a observación da punta dos tetos para a avaliación sexa feita no momento da retirada da unidade de muxido, antes da aplicación do selador para tetos, e debe ser utilizado un padrón regular de observación, para que os resultados poidan ser comparables entre distintas sesións de avaliación.

A clave é a prevención e a utilización de seladores adecuados

05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 65

vp017_artigo_hiperqueratosis_galego.indd 65

26/05/2020 12:32:51

consulte financiACIÓN HASta 12 meses sIN intereses cOMO sIempre, Los primeros DESDE 1975 CORNADIZAS, CUBÍCULOS, Barreras...

Distribuidor autorizado de lA marca Jourdain GOMAS ALFOMBRA

DISTRIBUIDORES Con nuestras gomas, tus vacas se sentirÁn como en EL PASTO • Garantizan suavidad y resistencia • Aumentan la comodidad al caminar • Promueven la salud, el bienestar y la movilidad del animal, aumentado la rentabilidad en tu establo

vp017_publicidade_elmega.indd 66

15/05/2020 11:25:52

•A RRIMA, AIREA Y BARRE FÁCILMENTE •R educe y facilita tu tiempo de trabajo en el establo • EVITA LA FERMENTACIón de la comida al airearlA • FABRICACIÓN PROPIA

Soluciones para todo tipo de instalaciones Más de 30 años fabricando e instalando arrobaderas

ARROBADERA

GALICI A EN

DESDE GALICIA

IC IA

s

arrimador mezclador de comida

FEI TO

ta

AL HE CHO EN G

PARA EL MUNDO

nuestros distribuImos n más de productos e 40 países

Consulte precios sin compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

vp017_publicidade_elmega.indd 67

15/05/2020 11:26:11

ESPECIAL: MAMITE

Manexo de camas de compost e esterco reciclado en vacas de leite. Impacto na saúde do ubre A continuación expóñense algúns dos sistemas de manexo ou mecánicos dispoñibles para o manexo de esterco reciclado ou compostado que queremos reutilizar nas camas, destinados a optimizar a súa hixiene co obxectivo de minimizar o risco para a saúde das nosas vacas, en especial no ámbito do ubre e das mastites.

Oriol Franquesa Oller Veterinario especialista en calidade de leite en Q-Llet

N

os últimos anos puidemos observar como houbo un crecente uso de esterco reciclado como material de encamado para as vacas, tanto en cubículos coma en explotacións con zona libre de encamado.

Os motivos deste aumento foron varios. Por unha banda, un aforro importante en material de encamado comprado fóra da granxa (palla, serraduras, area…); pola outra, a posibilidade de reciclar un refugallo da explotación e darlle un valor útil dentro da gandería. Tamén se deben

considerar os problemas que podían dar algúns materiais de encamado, coma a area, tanto dentro da explotación para o manexo deste esterco coma no campo, onde se ía acumulando esta area… En definitiva, varios factores contribuíron a que a reutilización do esterco como material de encamado sexa unha aposta interesante.

Evidentemente, o uso dun material orgánico, sobre todo o esterco, expón serias dúbidas sobre como vai afectar á saúde dos animais, en especial no ámbito da saúde de ubre e as mastites, onde os técnicos sempre fixemos fincapé en que debemos prover os animais dun ambiente

68 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_especialMamite_camasCompost_galego.indd 68

26/05/2020 12:43:17

ESPECIAL: MAMITE

COBERTIZOS Retrelado e encamado en sistema de cama fría

A “CAMA FRÍA” BASÉASE EN PROMOVER A ENTRADA DE AIRE NA ZONA DE ENCAMADO DÚAS VECES AO DÍA

La solución fácil y económica para su cubierta

NAVES GANADERAS Y ALMACÉNES limpo, co menor número de bacterias posible, sabendo que nun material de natureza orgánica a súa proliferación vai ser máis rápida que, por exemplo, nun substrato inorgánico.

Deste temor xurdiron diferentes sistemas destinados a “hixienizar” o esterco que queremos reutilizar nas camas e así evitar posibles problemas de saúde de ubre. A continuación descríbense algúns dos sistemas de manexo ou mecánicos dispoñibles para o manexo de esterco reciclado ou compostado.

ZONA LIBRE DE ENCAMADO OU “CAMA FRÍA” Cunha base de palla ou serraduras, este sistema baséase en promover a entrada de aire na zona de encamado dúas veces ao día. Adoita facerse cun rotavátor ou unha grade xiratoria. En camas de serraduras tamén podemos usar un cultivador,

co que logramos maior profundidade de entrada de aire. Canto máis fondo poidamos remover o material de encamado, mellor. Neste sistema é importante traballar cunhas densidades de 12-14 m2/animal. En casos de maior densidade de animais veremos como é francamente difícil manter un bo nivel de secado das camas.

En función da densidade de animais nos parques, deberase engadir novo material de encamado unha ou dúas veces por semana para manter a estrutura da cama.

O proceso de compostaxe da cama irase realizando in situ. Considérase que a compostaxe da materia orgánica está a producirse de maneira eficiente cando a cama se atopa a unha temperatura duns 40-45 °C (a uns 20 cm de profundidade). Unha humidade da cama entre o 40 e o 60 % considérase óptima; cando está por riba do 60 % debemos botar material de encamado novo.

Grandes ventajas con respecto a las construcciones tradicionales

Poligono Industrial de Somonte c/ Mª Glez “La Pondala”, nº 41 CP:33393 - Gijón - Asturias Tel: +34 985 303 752 info@easy-covering.com

www.easy-covering.com 05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 69

vp017_especialMamite_camasCompost_galego.indd 69

26/05/2020 12:43:25

ESPECIAL: MAMITE

USO DIRECTO DO SEPARADOR OU GREEN BEDDING Con este sistema usamos o esterco recentemente obtido do separador de xurros e aplícase nos cubículos. É un sistema máis delicado ca o resto, polo que temos pouca marxe de erro. É importante dispor dun separador que nos garanta un esterco cunha materia seca superior ao 35 %. Se temos unha porcentaxe de materia seca menor, o sistema pode favorecer o desenvolvemento exponencial de microorganismos e, por tanto, comprometer o estado de saúde de ubre.

Recoméndase botar unha capa fina de encamado a diario e logo arar os cubículos cun angazo axustado ao tractor. Desta maneira vai entrando aire nas camas e prodúcese o mesmo proceso que comentabamos para o sistema de cama fría.

Algúns países poñen limitacións a este sistema. Por exemplo, no Reino Unido (UK), cando as granxas teñen problemas de tuberculose, non está permitido usalo. Tamén nalgúns países nórdicos, como Dinamarca, asociaron o green beeding a unha maior incidencia en mamite por Klebsiella spp. e o seu uso non está recomendado.

ESTERCO COMPOSTADO DE MANEIRA NATURAL Este sistema basearíase en deixar repousar o esterco durante un prazo mínimo de 2 ou 3 meses e voltealo unha vez por semana ou cada 15 días para facilitar a entrada de osíxeno.

Fracción sólida obtida para green bedding

O obxectivo é conseguir temperaturas de pasteurización (superior a 70 °C) dentro do montón de esterco suficientes para eliminar a maioría das bacterias patóxenas.

Unha vez á semana aplícase o esterco compostado aos cubículos.

Debemos garantir un material cun mínimo do 35 % de materia seca, como comentabamos antes. Cando por distintas razóns non o conseguimos, por exemplo, en épocas de choiva, adóitase mesturar con serraduras para dar maior porcentaxe de materia seca. Os cubículos deben ser arados unha vez ao día para manter o proceso de compostado.

Este sistema require dispor de suficiente superficie con piso de cemento na explotación para cumprir con todo o proceso de compostaxe. É moi recomendado en zonas secas e calorosas, pero créanos moitos problemas en zonas húmidas ou con alta pluviometría.

PASTEURIZACIÓN MECÁNICA DO ESTERCO Temos diferentes sistemas ou equipos para realizar un proceso de “desinfección” do esterco antes de aplicalo como material de encamado. O obxectivo é levar o volume de esterco a temperaturas superiores a 70 °C nun período moi curto de tempo. Desta maneira, optimizamos o espazo necesario na granxa comparado co sistema de compostaxe natural.

NALGÚNS PAÍSES NÓRDICOS […] ASOCIARON O GREEN BEEDING A UNHA MAIOR INCIDENCIA EN MAMITE POR KLEBSIELLA SPP. E O SEU USO NON ESTÁ RECOMENDADO

Inxectores de aire. É o sistema máis simple e económico dentro dos sistemas mecanizados. Consiste en situar o esterco nun montón de 1-1,5 metros de alto nunha superficie con tubos distribuidores de aire na base.

Estes tubos están conectados a un ventilador que vai provendo de osíxeno o interior da masa de esterco e acelérase o proceso de fermentación.

O normal é que este proceso quede terminado en 3 ou 4 días. O custo de investimento é relativamente baixo e o consumo enerxético, moi baixo.

Pilas de compostaxe do esterco

70 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_especialMamite_camasCompost_galego.indd 70

26/05/2020 12:44:04

BouMatic

SALA ROTATIVA XPEDIA 360EX

3

2

ViewPointTM

4

5

1

10

9

1. Puerta de control del rebaño 2. Puerta de clasificación 3. Medidor SmartControlTM 4. Automatización de instalaciones 5. Sistema de gestión

TouchPointTM

8 7

6. Carga directa 7. Control del tanque 8. TouchPointTM y ViewPointTM 9. ISO RFID 10. Lavado de pezuñas

Sistema de automatización SmartDairyTM

Pol.industrial Pedrapartida, parcela 17, 15316 Coirós • Tlf: 981.77.45.00 Rúa da Feira 13, 15680 Ordes • Tlf: 981.68.21.95 • E-mail: frior@frior.com

vp015_publicidade_boumatic.indd 71

6

SmartMeterTM GRUPANOR CERCAMPO S.A. C/Azufre, 4 · 28850 Torrejón de Ardoz (MADRID) Tlf.: 91 656 17 48 · Móv.: 609 227 617 pedrojdiaz@grupacer.com · www.grupacer.com

19/05/2020 13:16:45

ESPECIAL: MAMITE

TODOS OS SISTEMAS SON VÁLIDOS, PERO CADA GRANXA DEBE ATOPAR O QUE SE AXUSTA MELLOR ÁS SÚAS NECESIDADES E AO MANEXO QUE VAI SEGUIR

Pasteurización mecánica do esterco con inxectores de aire

Tambores de desecado e compostado.

Estes sistemas baséanse nun procesado do esterco dentro dun tambor (vertical ou horizontal) con separación das fases líquida e sólida e con entrada de aire forzada, aínda que non sempre. Dentro do tambor o material previamente separado fermenta. Son procesos continuos de pasteurización e deshidratado do esterco. Os custos enerxéticos son asumibles, pero os de investimento son elevados.

O material xerado non debe almacenarse, senón que se debe axustar a produción ao encamado diario, xa que desde que se “hixieniza” comeza o crecemento bacteriano posterior e vólvese deteriorar.

Todos estes sistemas de manexo e equipos mecánicos permítennos traballar con camas de esterco dentro da explotación. Cada un ten as súas vantaxes e os seus inconvenientes, xa sexan de manexo ou de custos.

Todos os sistemas son válidos, pero cada granxa debe atopar o que se axusta mellor ás súas necesidades e ao manexo que vai seguir.

IMPACTO DO USO DE ESTERCO RECICLADO NA CALIDADE DO LEITE Cando revisamos as publicacións científicas referentes ao uso de esterco reciclado nas ganderías de vacún leiteiro, observamos unanimidade en que estes sistemas achegan moitas vantaxes sobre a saúde dos animais: maior confort na zona de descanso, menos problemas de coxeiras, melloras na fertilidade e moi bos resultados en mastites clínicas e saúde do ubre, ademais do impacto económico na explotación en canto a redución de custos de encamado.

Debemos remarcar que a maioría destes estudos se centran en estabulacións en cama fría, sen cubículos.

Máis especificamente en reciclaxe de esterco sobre cubículos, un estudo de 2010 da Universidade de Cornell (EE. UU.) establece que non se observaban diferenzas no reconto celular nin na porcentaxe de mamites clínicas relacionadas cos diferentes sistemas de reciclaxe de esterco para encamado. Así mesmo, outro estudo da Universidade de Ohio (EE. UU.) conclúe que, aínda que no día de inicio se observan menores recontos de bacterias en camas de esterco compostado que en esterco fresco directo do separador, pasadas 24 e 48 horas os niveis de reconto bacteriano son os mesmos. Tamén hai que destacar que algunhas bacterias como Klebsiella ou E. coli poden ter uns crecementos moi elevados nas primeiras 24 horas canto maior foi a desinfección do material de encamado (menor competición con outras bacterias).

Na nosa experiencia diaria coincidimos plenamente en que estes sistemas de manexo de esterco permiten uns resultados excelentes en canto a saúde de ubre e calidade de leite. Certo é que nalgúns países ou nalgunhas zonas, debido á alta humidade ou ao réxime de choivas, non se obteñen os resultados esperados pero, en xeral, é un sistema que confire moitas vantaxes técnicas e económicas ás explotacións de vacún leiteiro.

Tamén é certo que, cando temos algún problema de exceso de humidade nas camas ou cando o proceso

de compostaxe non se realizou de forma correcta, observamos un efecto rebote e temos un forte incremento das mamites clínicas e, sobre todo, das mamites hiperagudas. Isto non implica que o sistema en si non sexa bo, senón que, con toda probabilidade, non se alcanzou o nivel óptimo de manexo, normalmente máis laborioso, que nos permita obter os mellores resultados.

BIBLIOGRAFÍA

Using manure solids as bedding. Final report Cornell Waste Management Institute. Harrison E., Bonhotal J., Scharwz M. Tratamiento de la fracción sólida del purín de vacuno de leche para la producción del lecho de estabulación. Carles Eduard Izquierdo, Marçal Castells, Valentí Turet Short communication: Environmental mastitis pathogencounts in free stalls bedded with composted and fresh recycled manure solids. Cole K.J., Hogan J.S. Journal of Dairy Science, 2016.

72 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_especialMamite_camasCompost_galego.indd 72

26/05/2020 12:44:12

Biocélula higienizadora: la alternativa real a la arena CALIDAD CONSTANTE El sistema de control electrónico de la biocélula asegura la higienización del material a través de un proceso de pasteurización.

AHORRO FINANCIERO El ahorro obtenido al reciclar y aprovechar la parte solida del purín frente a la utilización de los materiales tradicionales de encamado (arena, paja, serrín, etc), permite amortizar los gastos de inversión en pocos años.

GESTIÓN MEJORADA Y ECONÓMICA DEL PURÍN La cantidad de purín que se maneja, se ve reducida debido a que se eliminan los materiales tradicionales empleados por las camas. Se facilita el cumplimiento de las nuevas normativas medioambientales.

VACAS SALUDABLES El material resultante es muy confortable y con una baja carga bacteriana consiguiéndose un elevado nivel de cow confort.

NO ES NECESARIO UN ALMACÉN El material higienizado es producido diariamente para su inmediata aplicación en las camas.

FÁCIL DE UTILIZAR La maquina es fácil de utilizar gracias a su sencillo sistema de control a través de la pantalla táctil, ordenador o teléfono móvil.

CARACTERÍSTICAS TÉCNICAS � 3 modelos: nos adaptamos a diferentes tamaños de granja. � Producción: hasta 20 Tn/día de sólido higienizado. � Higienización: se garantiza la pasteurización (1 hora a 70ºC). � Secado: entre un 40-55% de materia seca (mediante el ajuste HRT). � Bajo consumo de energía. Consumo máximo 6,5kW. Instalación de HBC1000 en Sat Arronte (Cantabria)

DISEÑO Y EQUIPAMIENTO DE NAVES GANADERAS El especialista en bebederos

Polígono Comarca 2 Calle A 17 31191 Barbatáin, Navarra (España) T 948 983 390 www.etxeholz.net etxeholz@etxeholz.net

vp017_publicidade_etxeholz.indd 73

15/05/2020 14:21:45

La Laefectividad efectividadde delalalínea líneade deproductos productosVALIANT VALIANT La efectividad de la línea de productos VALIANT siempre siempreseseha hamantenido mantenido siempre se ha mantenido muy muypor pordelante delantede delalacompetencia. competencia. muy por delante de la competencia.

Hoy Hoylaladistancia distancia Hoy la distancia se sehace haceinalcanzable inalcanzable se hace inalcanzable LaLa nueva nueva generación generación dede Dióxido Dióxido dede Cloro, Cloro, con con unun Lapoder nueva generación de Dióxido de Cloro, con un poder germicida germicida superior. superior. poder germicida superior.

UnUn color color más más vistoso, vistoso, mejora mejora lala identificación identificación Un color mástratadas. vistoso, mejora la identificación dede las las vacas vacas tratadas. de las vacas tratadas.

Viscosidad Viscosidad mejorada, mejorada, cobertura cobertura excepcional excepcional Viscosidad del del pezón. pezón.mejorada, cobertura excepcional del pezón.

Nueva Nueva fórmula, fórmula, más más suave suave con con lala piel piel del del pezón. pezón.

Nueva fórmula, más suave con la piel del pezón.

Diptico Diptico Vaca Vaca Pinta Pinta Mayo Mayo 2019.indd 2019.indd 2 2 vp017_publi_progenex.indd 74 Diptico Vaca Pinta Mayo 2019.indd 2

10/05/2019 10/05/2019 11:55:12 11:55:12 15/05/2020 14:58:37 10/05/2019 11:55:12

Diptico Va

19 11:55:12 11:55:12

11:55:12

No admita imitaciones. Ningún producto puede compararse con el Nº 1 del mercado para producir ubres más duraderas y rentables, y más leche de calidad Mantener una buena rutina de ordeño y proteger su rebaño de bacterias dañinas es imprescindible para producir leche limpia y de gran calidad. Nuestra gama de productos Valiant para el cuidado de la ubre puede ayudarle a hacer precisamente eso, con un producto que se adecue a todas sus necesidades:

g

-Dippin

Post Valiant BARRIER Elimina rápidamente los gérmenes patógenos al contacto con el Dióxido de Cloro, penetrando en el canal del pezón y formando al mismo tiempo una película germicida sobre la piel que además hace de barrera física frente a bacterias, hongos y levaduras causantes de mastitis.

ping

ost Dip Pre y P

Valiant VERSATILE Despliega la misma acción germicida antes y después del ordeño, protegiendo los pezones con una limpieza rápida y desinfección efectiva.

Dipping

PreValiant FOAM ULTRA Formulación única de Dióxido de Cloro diseñada para pre-dipping con espuma.

La mezcla dura activa 21 días. ping

Pre-Dip

Valiant EVERYDAY Producto listo para usar, para pre y post ordeño. Combinación de diferentes ácidos lácticos con acondicionadores de la piel, que proporcionan una mayor protección y excelentes propiedades para el cuidado de los pezones. También es repelente de moscas. Presentación en envases de 210 Kg y 21 Kg.

Con la garantía

C/ Rafael Bergamín, 16 A, local 4, 28043 - Madrid Teléfono: 91 483 49 30 Fax: 91 510 09 89 Email: EMEA-ABS-Progenex@genusplc.com

vp017_publi_progenex.indd 75 Diptico Vaca Pinta Mayo 2019.indd 1

15/05/2020 14:58:57 10/05/2019 11:55:09

ESPECIAL: MAMITE

Secado selectivo? Terapia selectiva de secado Amosamos as diferenzas entre a terapia sistemática e selectiva de secado, así como os criterios que se están a seguir para instaurar esta última, e avaliamos os resultados de saúde do ubre tras a súa aplicación en 25 explotacións do Servizo de Calidade do Leite de Seragro ao longo de dous anos.

Almudena Tato Mosquera Servizo de Calidade do Leite de Seragro SCG

B

en sabido é por todos que cando unha vaca chega aos sete meses de xestación o protocolo de secado a seguir é, polo xeral, o seguinte: último muxido, desinfección da punta do teto, aplicación nos catro cuarteiróns das xiringas intramamarias de antibiótico, identificación da vaca e cambio para o lote das secas.

Temos tan interiorizada esta rutina que é curioso que nos últimos anos se discutiron moitos aspectos ao redor do período seco, tales como

a súa duración (35-45-60 días), o método de secado (brusco ou paulatino; muxidos alternos ou restrición alimentaria), o manexo da alimentación con racións equilibradas para reducir as enfermidades e mesmo se fixo fincapé na inmunidade da vaca seca, instaurando protocolos vacinais exclusivos para o período seco, e, porén, pouca mención se fixo aos tratamentos intramamarios administrados o día do secado. Que hai detrás deste último aspecto?

Ao longo deste artigo descubriremos que diferenzas hai entre a terapia sistemática e selectiva de secado, de onde xorde a terapia selectiva ou mal chamada “secado selectivo” e que criterios se están a seguir para instaurar este tipo de terapia. Por último, analizaremos os resultados de saúde do ubre da terapia selectiva de secado en 25 explotacións do Servizo de Calidade do Leite de Seragro SCG, coas cales levamos máis de dous anos traballando.

76 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_especialMamite_secadoSelectivo_galego.indd 76

26/05/2020 12:45:15

ESPECIAL: MAMITE

A TERAPIA SELECTIVA DE SECADO É BUSCAR UN EQUILIBRIO MÁIS RACIONAL ENTRE O USO DE ANTIBIÓTICO E A SÚA NECESIDADE REAL

La

s

ol

uc

ión

gan

ado

ra

A terapia selectiva de secado implica o tratamento con antibiótico intramamario só naquelas vacas que chegan ao secado cunha infección no ubre (que non foi

stete

TERAPIA SELECTIVA DE SECADO E O USO RESPONSABLE DE ANTIBIÓTICOS

Tradi l it

de

Mirando cara a atrás, levamos medio século aplicando un antibiótico intramamario por sistema a todas as vacas que queremos secar. Nunca vos preguntastes por que? De facelo, as respostas seguro que serían variadas: porque o fai todo o mundo, porque “sempre” se fixo así, porque vai ben, porque o dixo o veterinario, para que non colla mamite…

O certo é que a terapia sistemática de secado foi englobada xunto a catro puntos máis (revisión da máquina de muxido, uso de desinfectantes de “tetos”, tratamento de casos clínicos de mamite na lactación e descarte de animais crónicos) nun plan creado como estratexia para o control da mamite, nun contexto no que as vacas cunha mala saúde de ubre eran moi numerosas, onde os axentes causantes de mamite eran maioritariamente contaxiosos (Staphylococcus aureus e Streptococcus agalactiae) e o risco de novas infeccións era moi alto por unha mala hixiene de muxido e ambiental.

Neste Plan de Control de Mastite dos 5 puntos, creado a finais dos anos 60 no Reino Unido, recoñecido no ámbito internacional e promovido polo NIRD (National Institute for Research in Dairying), destacaron o período seco como un momento óptimo para curar e diminuír as infeccións intramamarias preexistentes e, á súa vez, previr de novas infeccións durante o período seco, que afectarán despois a seguinte lactación (Halasa et al., 2009).

A maioría dos países tomou como referencia o plan dos 5 puntos, tratando o cen por cen das vacas con antibióticos intramamarios durante o período seco (terapia sistemática), por non dispor de probas individuais de reconto celular nin rexistros de mamite (Dodd et al., 1969).

Neste punto algúns países, en concreto os nórdicos, non seguiron a recomendación do uso da terapia de secado masiva a todas as vacas, senón que xa falaban dun enfoque máis selectivo: “terapia selectiva de secado” ou tamén coñecido por iso como “método nórdico”.

Noruega e Dinamarca, como emprendedores, centráronse en facer unha escolla do animal a tratar como parte do seu programa nacional de control de mamite (Osteras e Solverod, 2009). Conceptos como previr fronte a curar, uso prudente de antibióticos e saúde pública xa saíron a relucir naqueles anos.

Leche maternizada para rumiantes

Rumi p ck

Núcleos para piensos de arranque

SETNA NUTRICIÓN, S.A.U. c Clavo, nº1 · Pol. Ind. Santa Ana · 28522 Rivas Vaciamadrid (Madrid) t (34) 91 666 85 00 · f (34) 91 666 71 94 setnanutricion@setna.com · w setna.com

AnunTradi&Rumipack_105x297_2019+ADM.indd 1

vp017_especialMamite_secadoSelectivo_galego.indd 77

pa

el

TERAPIA SISTEMÁTICA DE SECADO E O PLAN DOS CINCO PUNTOS

ra

A BRAND OF

5/8/19 05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 77

13:05

26/05/2020 12:45:21

ESPECIAL: MAMITE

coordinado pola Axencia Española de Medicamentos e Produtos Sanitarios (AEMPS), lanzáronse campañas, actualmente vixentes (PRAN 2019-2021), cunha serie de recomendacións. Na medicina veterinaria, o devandito plan centraba os seus esforzos iniciais naquelas producións con consumos altos de antibióticos, cun uso sistemático de tipo preventivo en penso medicamentoso, para fomentar, en cambio, prácticas de manexo axeitadas nos sectores porcino, cunícula e avícola.

No caso do sector do vacún de leite, aínda que o consumo de antibióticos é baixo, en termos xerais o maior tipo de antibióticos consumidos son antimamíticos e deles arredor do 65 % fan referencia á terapia antibiótica de secado. É obvio que o uso de antibióticos intramamarios no secado se está dirixindo cara á prevención; dito noutras palabras, unha explotación que manexe ben as súas vacas en lactación (menos casos de mamite e menos uso de antibióticos), se segue coa estratexia de terapia sistemática de secado, tratando o 100 % dos animais, a porcentaxe de antibióticos de secado sobre o total de antibióticos consumidos pode superar o 80 %.

Por iso, traballar neste ámbito, na terapia selectiva de secado, é unha práctica que pode resolver esta preocupación. Como así o ten en conta a Comisión Europea na súa comunicación no Diario Oficial da Unión Europea “Directrices para unha utilización prudente dos antimicrobia-

resolta durante a lactación) e o uso de métodos distintos aos antibióticos para previr novas infeccións durante o período seco. Pode optarse pola ausencia de calquera tratamento ou polo uso dun selador interno do teto, cuxa función é semellante á propia barreira fisiolóxica que crea o teto, o denominado tapón de queratina.

Polo tanto, a terapia selectiva de secado non é deixar de usar o antibiótico de secado, senón que é buscar un equilibrio máis racional entre o uso de antibiótico e a súa necesidade real, entendendo esta última a cura do animal fronte a un uso preventivo que debe ser abordado desde outras estratexias de manexo.

Ademais, na actualidade a enorme preocupación global sobre o uso de antibióticos debida ao incremento das bacterias multirresistentes, tanto na medicina humana como na medicina animal, capaces de mutar e ser inmunes a certos antibióticos, apoia o risco de estar nun estancamento terapéutico para o tratamento de infeccións a medio prazo.

Por iso, co fin de preservar este ben común que son os antibióticos, os organismos internacionais (OMS, FAO, OIE…) adoptaron plans concertados para optimizar o uso de antibióticos e promover a busca de solucións preventivas ou alternativas, tanto en medicina humana coma veterinaria.

Na esfera nacional, coa creación en 2014 do Plan Nacional fronte á Resistencia aos Antibióticos (PRAN),

Gráfica 1. Evolución histórica do reconto celular en tanque 400

RCS 368 373 373 366

350 317 296 297 293

283 281 281 276 250 247 244

MEDIA RCS

250

228

211 211

219 215 212 211 208

2014

287 281

2012

300

200 150 100

2018

2017

2016

2015

2013

2011

2010

2009

2008

2007

2006

2005

2004

2003

2002

2001

2000

1999

1998

1997

1996

1995

0

1994

50

A TERAPIA SELECTIVA DE SECADO VÉN AÍ, ESTÁ AQUÍ E CHEGOU PARA QUEDAR

nos na medicina veterinaria (2015/C 299/4)”, no apéndice que corresponde aos bovinos, cita: “A medicación masiva ou en grupo do gando bovino é inusual […]. O tratamento que se lles administra ás vacas no secado é de particular importancia. As medidas que se deben adoptar inclúen: • Evitar o tratamento sistemático das vacas no secado, ademais de estudar e aplicar medidas alternativas caso por caso.

• Establecer medidas de hixiene exhaustiva e estratexias de boas prácticas e xestión agrícola para reducir ao mínimo o desenvolvemento e a difusión da mastite.

• Promover a utilización de probas de diagnóstico rápido para identificar os patóxenos causantes da mastite, co fin de reducir ao mínimo a utilización de antimicrobianos intramamarios e inxectables.

• Evitar a alimentación dos xatos con leite de vacas que foron tratadas con antimicrobianos”.

Fonte: Ligal 78 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_especialMamite_secadoSelectivo_galego.indd 78

26/05/2020 12:45:27

Desinfección superior - Con ASC Technology Sistema “Cuádruple” avanzado para el cuidado de la piel Espuma Húmeda&Activa que asegura un contacto perfecto

Espuma para la limpieza y desinfección

del pezón antes del ordeño Sustancia Activa PREgold Base & Activador se debe mezcar al 50/50. Se genera Dióxido de Cloro. Esta sustancia activa se utliza para la desinfección de la ubre en higiene veterinaria. Esta molécula permite un amplio espectro de desinfección y una rápida acción.

Desinfección ASC Technology se genera por la acidificación de un producto base (ej: Clorito de sodio) en un activador (ej: Ácido láctico). Esta mezcla provee una desinfección de amplio espectro, poderosa y rápida.

PREgold es eficiente en pocos segundos en varios tipos de microorganismos. Esos patógenos son responsables de las infecciones de las ubres.

Cuidado de la piel PREGold combina 4 agentes: - AHA: Alpha Hydroxy Acid, para asegurar el efecto pealing -Lanolina: Es un humectante natural que viene de la lana de la oveja e hidrata la piel del pezón.

- Monopropileno Glicol y Glicerina: Están bien equilibrados para limitar la epidermis. Estos dos ingredientes actúan como protector contra el proceso de desidratación.

Limpieza PREgold crea en copa de espuma o automático una espuma Activa&Húmeda para un óptimo rendimiento. Las microburbujas asociadas a la humedad de la espuma aseguran una total eliminación de la tierra y un tratamiento integral de las áreas sensibles del pezón.

Modo de empleo Prepare una solución antes de cada ordeño mezclando la misma cantidad de BASE y ACTIVADOR en la copa de espuma. Agitar antes de usar para obtener una solución homogénea. Su consumo se estima en 1.5ml por vaca y ordeño. Asegura una buena limpieza de la copa de la ubre antes de cada ordeño para evitar contaminaciones.

vp017_publi_inatega.indd 79

Ctra. Valdefresno, 2. 24228 Corbillos de la Sobarriba León - Spain +34 987 213 172 www.cuhigen.com

18/05/2020 18:51:35

ESPECIAL: MAMITE

Gráfica 2. Fases do período seco. Efecto do antibiótico e do tapón ou selador Fases do secado e risco de infección Alto

Efe

Risco de infección

cto

20

-35

do

día

sa

nti

s

bió

OS CRITERIOS QUE SE EMPREGAN PARA IMPLANTAR A TERAPIA SELECTIVA NON ESTÁN ESTANDARIZADOS A NIVEL MUNDIAL; CADA PAÍS SEGUE OS SEUS MÉTODOS

tico

s

Efecto protector Tapón/selador Baixo Involución

Fase estable

Calostroxénese Parto

Secado

Fonte: ProConseil, Prométerre

No Plan Nacional fronte á Resistencia aos Antibióticos (PRAN) arriba citado, a terapia selectiva de secado reflíctese como unha recomendación ou uso prudente, pero nun futuro non moi afastado é posible que chegue a poñerse por norma estatal o seu uso, como ocorre en países como Dinamarca, Os Países Baixos, Alemaña e Suecia, que teñen suprimido o uso da terapia sistemática de secado.

Por tanto, sexa por voluntariedade, por concienciación ou pola posible lexislación que se poida aveciñar, a terapia selectiva de secado vén aí, está aquí e chegou para quedar.

EVOLUCIÓN DA SAÚDE DE UBRE En 1994, a publicación no BOE do RD 1679/1994 (transposición da Directiva 92/46/CEE), no que se establecían as condicións sanitarias aplicables á produción e á comercialización do leite, e o pago por calidade aplicado polas industrias con posterioridade, supuxo a creación e difusión dos programas de calidade do leite e saúde de ubre, que foron un punto clave na mellora da saúde do ubre do rabaño.

Pouco a pouco, a figura do asesor e veterinario de calidade do leite foi-

se integrando nas explotacións e na actualidade é considerado coma un servizo veterinario máis.

Na nosa experiencia, as pautas de manexo e prevención de mamite durante a lactación postas en práctica, xunto co esforzo que os gandeiros fixeron en mellorar a saúde do ubre a través de rutinas de muxido eficientes (regulares, constantes e hixiénicas), optimización da máquina de muxido (buscando a estabilidade no baleiro e a axilidade), confort e busca dunha alimentación de calidade, deron como resultado unha menor incidencia de mamite clínica, diminución dos illamentos de axentes contaxiosos e unha mellor saúde do rabaño, cunha eficiente produción e mellora da calidade do leite producido.

Seguindo este razoamento, a prevalencia de infección no momento do secado (vacas que chegan cunha mala saúde de ubre) queda reducida a unha minoría de animais, polo que a inmensa maioría non obtén beneficio ningún de recibir a terapia antibiótica de secado. Haberá quen diga que nesas vacas sas cumpre unha función preventiva e isto é certo, en parte, se temos en conta que hai unha perda de concentración de antibiótico ao longo do secado, non sempre suficiente para cubrir unha posible infección intramamaria na última fase deste, aínda que si sexa suficiente para darlles positividade a inhibidores en tanque.

Gráfica 3. Criterios para utilizar a terapia selectiva nalgúns países O Reino Unido

• Mamite clínica na lactación • 1 ou máis RCS durante a lactación > 200.000 células

Dinamarca

• Mamite na lactación • Resultado + antes de secar a: • Microbioloxía • PCR

Os Países Baixos

Os Estados Unidos

• Mamite clínica 90 días antes do secado.

• 1 ou máis controis (3 úl�mos) > = 200.000 RCS

• Mamite en lactación • 1.º parto > 150.000 RCS • Adultas > 50.000 RCS úl�mo CL, feito 42 días antes de secar

Australia • Mamite clínica na lactación

• 1 ou máis RCS > 250.000 células

80 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_especialMamite_secadoSelectivo_galego.indd 80

26/05/2020 12:45:34

Una forma más saludable de abordar el secado Reducir la producción de leche en el secado es beneficioso para mejorar la salud de la ubre porque disminuye la presión intramamaria, reduciendo el dolor, el disconfort y el riesgo a nuevas infecciones intramamarias.

Administra 2 bolos de Bovikalc® Dry, 8-12 horas antes del último ordeño o en el último ordeño para ayudar a disminuir la producción de leche.

Dos bolos de Bovikalc® Dry a las 8-12 horas antes del último ordeño • Ayudan a reducir la producción de leche1 • Ayudan a reducir la hinchazón de la ubre1 • Aumentan el bienestar de las vacas de leche1 • Mejoran la salud de la ubre para prepararse para la siguiente lactación Sin receta veterinaria.

Sin periodo de retirada en leche y carne.

1

Effects of oral administration of acidogenic boluses at dry-off on performance and behavior of dairy cattle. G. Maynou, G. Elcoso, J. Bubeck, and A. Bach. J. Dairy Sci. 101:1–12. (2018)

vp017_publicidade_boehringer.indd 81 Bovikalc Dry - A4_02.indd 1

19/05/2020 05/02/2019 10:05:44 12:49:52

ESPECIAL: MAMITE

CRITERIOS DE SAÚDE DO UBRE PARA APLICAR A TERAPIA SELECTIVA DE SECADO Os criterios que se empregan para implantar a terapia selectiva non están estandarizados a nivel mundial; cada país segue os seus métodos, algúns deles están lexislados e son de aplicación obrigatoria e outros son recomendacións ou consensos.

O que si é certo é que, na actualidade, no ámbito técnico contamos con moita información sobre o status sanitario do rabaño, pero tamén sobre o status do ubre individual vaca a vaca: 1. O reconto de células somáticas individual (control leiteiro). Con eles podemos calcular unha serie de índices de saúde de ubre no secado.

2. Rexistro de mamite clínica mensual.

3. O test de California (CMT) a pé de vaca sérvenos para identificar os cuarteiróns afectados.

4. Illamentos microbiolóxicos do axente causal, sexa por cultivo en placa ou técnica de PCR. Con esta información, xunto á monitorización do rabaño, podemos analizar os datos para a toma de decisións e ver que ocorre epidemioloxicamente en cada explotación. O uso prudente de antibióticos e a terapia selectiva de secado vannos esixir un plus de profesionalidade ao redor da vaca a secar e a vaca seca.

ESTUDO SOBRE A TERAPIA SELECTIVA DE SECADO NAS NOSAS EXPLOTACIÓNS Desde Seragro SCG empezamos a traballar coa terapia selectiva de secado en 2017 nun total de 25 explotacións, aínda que no momento actual xa temos arredor de 70. No noso estudo valoramos os resultados desas 25 primeiras, xa que son as que nos permiten ter datos suficientes. As devanditas 25 ganderías tiñan unha media de 81 vacas en lactación e 34 litros de produción, cunha media de tanque de 162 células/ml (Ligal) e porcentaxe media anual de mamite clínica mensual do 2,24 % no ano 2016.

Gráfica 4. Evolución do reconto celular coa terapia sistemática (Ligal) vs. terapia selectiva 200

180

160

177 160 153

158 159

156

160 153

158 146

167

163

161

171

181 172

181 168

169 163 157

157

159

150

140

120

100

xaneiro

febreiro

marzo

abril

maio

xuño RCS 2016

xullo

agosto

setembro

outubro

novembro

decembro

RCS 2018

NA APLICACIÓN DA TERAPIA SELECTIVA DE SECADO ACONSELLAMOS O USO DE SELADORES INTERNOS PARA pREVIR INFECCIÓNS INTRAMAMARIAS

a) Criterios de selección previa • Selección da explotación: i. RCS constantes e mantidos en tanque <250.000 cél./ml ii. Porcentaxe de mamite clínica mensual <3 % iii. Ausencia nos illamentos de axentes contaxiosos (S. aureus, Strep. agalactiae) • Selección da vaca (sen antibioterapia intramamaria): i. Tres últimos meses do control leiteiro <200.000 cél./ml ii. Ausencia nos illamentos de axentes contaxiosos na lactación iii. Rexistro de mamite en lactación, con ausencia de episodios clínicos como mínimo nos últimos tres meses iv. Resultado negativo ao test de California (CMT) no momento do secado.

En non poucas ocasións, as melloras no confort e o benestar no que están as vacas durante a lactación vense truncadas cando chegan ao seu período seco (cubículos con malas dimensións, sen material, zonas afastadas da explotación sen resgardo de condicións climatolóxicas adversas, coma o sol directo, o vento ou a choiva, racións que non son frescas ou de peor calidade etc.). Tendo en conta que gran parte da mamite clínica que vemos ten a súa orixe no período seco (Bradley e Green, 2000), o manexo, o confort e a hixiene van ser fundamentais, non só pola terapia selectiva de secado, senón que as altas producións coas que as vacas chegan ao secado fan que cada vez teñamos que afinar máis, modificando condutas e manexo para conseguir que cheguen con bo estado de saúde de ubre á lactación seguinte.

b) Posta en práctica da terapia selectiva de secado Consideramos clave na selección da granxa non só as premisas arriba citadas, senón coñecer a epidemioloxía e as características da explotación.

As prácticas de manexo óptimas van ser un dos factores claves para que unha gandería estea capacitada para a instauración da terapia selectiva do secado sen poñer en risco a saúde de ubre de cada animal a secar.

82 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_especialMamite_secadoSelectivo_galego.indd 82

26/05/2020 12:45:44

vp017_publi_karizoo.indd 83

18/05/2020 9:54:34

ESPECIAL: MAMITE

Gráfica 5. Porcentaxe de mamite clínica con terapia sistemática vs. terapia selectiva 2,6 2,4 2,2 2,0 1,8

A TERAPIA SELECTIVA DE SECADO […] CLARAMENTE DIMINÚE O USO DE ANTIBIÓTICOS SEN QUE EXISTA UNHA VARIACIÓN SIGNIFICATIVA NA SAÚDE DE UBRE

1,6 1,4 1,2 1,0

xaneiro

febreiro

marzo

abril

maio

xuño

% mamite clínica 2016

Na selección da vaca a secar consideramos importante que a integridade anatómica e funcional do esfínter non se vexa comprometida durante a lactación (boas pautas de muxido) para que esta primeira barreira física chegue ao secado no mellor estado posible. Está demostrado que, aínda existindo unha boa integridade de teto, unha porcentaxe de animais, que se aproxima ao 25 %, non chega a formar o tapón de queratina.

Por esta razón, para o estudo, na aplicación da terapia selectiva de secado aconsellamos o uso de seladores internos para previr infeccións intramamarias durante o período de secado. O selador non ten ningunha actividade antimicrobiana, por iso, á hora da súa aplicación intramamaria, non se debe infundir no ubre, senón que debe quedar ocupando a canle do teto. c) Valoración e avaliación da terapia selectiva de secado Para valorar en termos de saúde do ubre a terapia selectiva de secado decidimos empregar os seguintes parámetros, tomando como referencia o ano 2016, onde se aplicaba a terapia sistemática, fronte ao ano 2018, onde xa se levaba un ano aplicando a terapia selectiva de secado.

• Reconto de células somáticas en tanque (media do Ligal) • Porcentaxe de mamite clínica mensual ao longo do ano • Prevalencia de infección ao parto: porcentaxe de vacas con primeiro reconto posparto > 200.00 cél./ml con respecto ao total das paridas • Taxa de novas infeccións: porcentaxe das vacas que no secado tiñan un reconto inferior a 200.000 cél./ml

xullo

agosto

setembro

outubro

novembro

decembro

% mamite clínica 2018

e que no primeiro control posparto presentan un reconto superior a 200.000 cél./ml con respecto ás totais que foron secadas cun control inferior a 200.000 células somáticas. d) Resultados Con respecto ao reconto celular en tanque, tendo en conta o status xeral do rabaño, apreciamos que non hai diferenza significativa entre os dous anos. A tendencia estacional respéctase e, falando de datos medios, pasamos de 159 cél./ml en tanque (2016) a 166 cél./ml (2018).

Por outra banda, en canto á porcentaxe de mamite clínica mensual, non se aprecia unha diferenza importante con respecto ao ano 2016, pasando dun 1,66 % de media a un 1,48 %. Respecto aos índices da efectividade da terapia de secado, tamén seguimos a mesma liña, non se aprecia unha diferenza clara.

84 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_especialMamite_secadoSelectivo_galego.indd 84

26/05/2020 12:45:51

ESPECIAL: MAMITE

Cadro 1. Comparación de índices de secado Índices

Terapia antibiótica sistemática (2016)

Terapia antibiótica selectiva (2018)

Taxa de novas infeccións

16,4 %

17,76 %

Prevalencia de infeccións ao parto

18,29 %

21,75 %

A REDUCIÓN DE ANTIBIÓTICOS RESULTOU SER UNHA DAS MOTIVACIÓNS MÁIS IMPORTANTES CANDO OS GANDEIROS ASOCIARON ESTA Á DIMINUCIÓN DAS RESISTENCIAS ANTIMICROBIANAS

e) Conclusión A terapia selectiva de secado, cando se aplica en explotacións seleccionadas e cun monitoreo na escolla das vacas que precisan dun tratamento antibiótico de secado fronte ás que non, claramente diminúe o uso de antibióticos sen que exista unha variación significativa na saúde de ubre, como se amosa nos resultados acadados neste estudo.

O manexo, a alimentación, o confort e demais factores que rodean a vaca no seu período seco e de transición van resultar claves para que a aplicación da terapia selectiva de secado teña resultados satisfactorios.

Desde o punto de vista dos gandeiros, dous anos despois da posta en marcha recollemos a súa opinión en referencia aos beneficios que lles achegou a introdución da terapia selectiva nas súas respectivas granxas.

A redución do uso de antibióticos resultou ser unha das motivacións máis importantes cando os gandeiros asociaron a devandita redución á diminución das resistencias antimicrobianas e a unha mellor resposta das vacas cando o precisan. O segundo aspecto que destacaron foi a resposta positiva que tiveron os animais que non levaron ningún tratamento antibiótico de secado (sen episodios de mamite clínica ao parto), xunto á importancia que ten para a toma de decisións sobre a vaca seca o rexistro de mamite clínica na lactación (historial do animal). Aspectos que tamén se mencionaron foron a maior tranquilidade (menor risco de inhibidores en tanque) e a facilidade de manexo á hora do secado e do

parto. A pesar do aforro económico que supón prescindir de boa parte das cánulas antibióticas intramamarias (arredor do 60-70 % das vacas que se secaron non levaron antibiótico), este aspecto foi o menos relevante na enquisa.

Dende a nosa experiencia concluímos que a motivación dun gandeiro nace da comprensión do problema que supón o uso sistemático de antibióticos e da confianza que un técnico lle achega para esa toma de decisións sen prexuízo da saúde do ubre dos seus animais.

BIBLIOGRAFÍA

A. J. Bradley, M. J. Green. A study of the incidence and significance os intramammary enterobacterial infections acquired during dry period. J. Dairy Sci., 83 (2000), pp. 1957-1965 Halasa, T. & Østerås, Olav & Hogeveen, Henk & Werven, Tine & Nielen, M. (2009).

Meta-analysis of dry cow management for dairy cattle. Part 1. Protection against new intramammary infections. Journal of Dairy Science. 92.

3134-49. 10.3168/jds.2008-1740.

Dodd, F. H., D. R. Westgarth, F. K. Neave and R. G. Kingwill. 1969. Mastitis-Thestrategy of control. J. DairySci. 52:689–695.

Osterås O1, Sølverød L. Norwegian mastitis control programme. Norwegian School.

IrVet J. 2009 Apr 1;62 Suppl 4:S26-33. doi: 10.1186/2046-0481-62-S4-S26.

Williamson, J. H., M. W. Woodford and A. M. Day. 1995. The prophylactic effect of a dry-cow antibiotic against Streptococcus uberis. New Zealand Vet. J. 43: 228–234.

Real Decreto 1679/1994, de 22 de julio, por el que se establecen las condiciones sanitarias aplicables a la producción y comercialización de leche cruda, leche tratada térmicamente y productos lácteos. Boletín Oficial del Estado, 24 de septiembre de 1994, núm. 229, páginas 29.492 a 29.511.

Comunicación (UE) 2015/C 299/04 da Comisión, do 11 de setembro de 2015, “Directrices para una utilización prudente de los antimicrobianos en la medicina veterinaria”. Diario Oficial da Unión Europea C299, 11 de setembro do 2015, páxinas 7 a 26.

05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 85

vp017_especialMamite_secadoSelectivo_galego.indd 85

26/05/2020 12:45:57

ENTREVISTA | Juan Antonio Latorre, gerente de Marketing de Rumiantes en Zoetis España

Orbenin® LA permite un uso responsable de antibióticoss

E

Con este nuevo antibiótico de la categoría D, los profesionales veterinarios pueden tratar a las vacas con mamitis por Gram+ llevando a cabo una utilización racional de los antibióticos. ¿Cómo ha evolucionado el sector vacuno lechero en cuanto al uso de antibióticos se refiere?

Hace cincuenta años se publicó el primer tratado serio para la lucha contra las mamitis, el Plan de los Cinco Puntos. Este incluía una terapia antibiótica en todos los animales al secado, pero hace cincuenta años la situación era muy diferente. Hoy en día la realidad es que mueren más de 30.000 personas en Europa debido a las resistencias a los antibióticos y el escenario en 2050 empeorará, lo que ha derivado en planes estratégicos para reducir el uso de antibióticos tanto en salud pública como animal.

En el caso del vacuno lechero se insta a evitar el tratamiento sistemático de las vacas en el secado, establecer buenas medidas de higiene y prácticas de gestión, y promover la utilización de diagnóstico rápido para identificar patógenos causantes de las mamitis antes de tratar.

En este sentido, ¿qué ofrece Zoetis?

Primeramente, en cuanto a conocer la etiología de las mamitis antes de establecer un tratamiento, hemos puesto a disposición de los profesionales nuestra herramienta de cultivo en granja, con la que, en tan solo 18-24 horas y en la propia granja, se identifica el agente causal de la mamitis con el fin de tomar la decisión acerca de cómo abordar el tratamiento más adecuado. ¿Supone esta práctica un menor uso de antibióticos?

Así es, ya que el cultivo en granja permite identificar el crecimiento de Gram+ y dentro de estos si se trata de estreptococos o estafilococos, Gram- o ausencia de crecimiento. Una vez tomada la muestra de leche y realizado el cultivo solo habrá que optar por un tratamiento antibiótico intramamario cuando se produzca crecimiento de algún agente Gram+. En el resto de los casos, ausencia de crecimiento o crecimiento de microorganismos Gram-, solo estará indicado el uso de antibiótico por vía parenteral cuando se trate de un Gram- que esté dando lugar a una mamitis severa. ¿Cuál es su propuesta como tratamiento acorde a un uso responsable de antibióticos?

Nuestro nuevo Orbenin® LA, un antibiótico a base de cloxacilina frente a las mamitis clínicas y subclínicas producidas por estreptococos y estafilococos. El principio activo de Orbenin® LA pertenece a la categoría D en la clasificación de antibióticos que realiza la Agencia Europea del Medicamento. Este grupo engloba a los

T D

EN VÍDEO

antibióticos que presentan un menor riesgo de desarrollo de resistencias, tal y como ha evaluado la AMEG (Antimicrobial Advice Ad Hoc Expert Group). Por ello, los antibióticos de la categoría D son aquellos que deben usarse siempre que fuera posible, como primera intención. Así, con Orbenin® LA ponemos al alcance del profesional del vacuno de leche una opción responsable para tratar las mamitis por Gram+. ¿Qué otras características de Orbenin® LA destacaría?

Su posología, que permite tratar la mamitis clínica durante seis días con solo tres aplicaciones. Esta terapia extendida se ha asociado en estudios de campo1,2 con un aumento de la tasa de curación de S. uberis y S. aureus, un hecho que nuevamente confirma a Orbenin® LA como una opción acorde al uso responsable de antibióticos.

Es importante destacar también su vía de administración intramamaria, pues tal y como recomienda la Agencia Europea del Medicamento, la vía de administración local individual debe prevalecer siempre que sea eficaz. En una revisión bibliográfica de los trabajos publicados al respecto los autores demuestran que en los casos de mamitis clínica producidos por Streptococcus spp. y estafilococos coagulasa negativo la vía que ha demostrado ser más eficaz es la intramamaria3. En la misma revisión bibliográfica se recomendaba la utilización combinada de la vía parenteral e intramamaria en el caso de mamitis por S. aureus, quedando la vía parenteral restringida a su uso en las mamitis severas producidas por coliformes.

Me gustaría resaltar también que en los casos en que disponemos de dos productos, registrados para mamitis clínicas, uno intramamario y otro parenteral, y que incorporan el mismo antibiótico, la cantidad total de antibiótico aplicado en el caso del producto inyectable es mucho mayor que cuando se usa el producto intramamario.

Orb uso la u con Cua trat nive a la per con No tom adv 7 dí sec elim suje

Referencias 1.Barkema H. W., Schukken Y. H., Zadoks R. N. The role of cow, pathogen and treatment regimen in the therapeutic success of bovine Staphylococcus aureus mastitis. 2006, J. Dairy Sci. 89:1877-1895. 2. Hillerton J. E, Kliem K. E. Effective treatment of Streptococcus uberis clinical mastitis to minimize the use of antibiotics. 2002 J.Dairy Sci. 85:1009-14. 3. Erskine, et al. Mastitis therapy and pharmacology. Vet Clin Food Anim 19 (2003) 109-138.

vp017_publirreportaxe_zoetis_castelan.indd 86

zo

15/05/2020 13:43:53

ORBENIN-LA

TU TERAPIA DE PRIMERA ELECCIÓN

EN EL TRATAMIENTO DE MAMITIS POR GRAM+

TAN POCO COMO SEA POSIBLE, TANTO COMO SEA NECESARIO. Orbenin® L.A. 200 mg suspensión intramamaria para bovino en lactación y ovino. Composición: Cada dosis unitaria de 3 g contiene Cloxacilina como cloxacilina sódica 200 mg. Indicaciones de uso: Vacas en lactación, para el tratamiento de la mastitis asociada a especies de estafilococos y estreptococos sensibles a la cloxacilina. Ovejas: para el tratamiento de infecciones subclínicas de la ubre durante el período de secado, asociadas con especies de estafilococos y Trueperella pyogenes sensibles a la cloxacilina. Contraindicaciones: No usar en animales con hipersensibilidad conocida a la cloxacilina, a otros antibióticos b-lactámicos o a alguno de los excipientes. Precauciones especiales para su uso en animales: Las jeringas individuales sólo deben utilizarse una vez.

Cuando se utilice este medicamento se deben tener en cuenta las recomendaciones oficiales (nacionales o regionales) sobre el uso de antimicrobianos. La buena práctica clínica requiere basar el tratamiento en los ensayos de sensibilidad de las bacterias aisladas de los animales enfermos. Si esto no es posible, el tratamiento debe basarse en la información epidemiológica local (regional, a nivel de explotación) sobre la sensibilidad de las diferentes cepas de las especies bacterianas habitualmente implicadas en el proceso infeccioso. El uso del medicamento en condiciones distintas a las recomendadas en la Ficha Técnica puede incrementar la prevalencia de bacterias resistentes a cloxacilina y disminuir la eficacia del tratamiento. Precauciones específicas que debe tomar la persona que administre el medicamento veterinario a los animales: Las penicilinas y cefalosporinas pueden causar hipersensibilidad (alergia) después de la inyección, inhalación, ingestión o contacto con la piel. La hipersensibilidad a las penicilinas puede llevar a reacciones cruzadas a las cefalosporinas y viceversa. La reacción alérgica a estas sustancias puede ser ocasionalmente grave.

No manipule este producto si sabe que está sensibilizado o si se le ha aconsejado que no trabaje con tales preparados. Manipule este producto con mucho cuidado para evitar la exposición, tomando todas las precauciones recomendadas. Si usted desarrolla síntomas después de la exposición, como una erupción cutánea, debe buscar consejo médico y mostrarle al médico esta advertencia. La hinchazón de la cara, los labios o los ojos o la dificultad para respirar son síntomas más graves y requieren atención médica urgente. Tiempo(s) de espera: Bovino y ovino - carne: 7 días; Bovino - leche: 96 horas. Su uso no está autorizado en ovino cuya leche se utiliza para el consumo humano. Conservación: No conservar a temperatura superior a 25 °C. Conservar en lugar seco. Eliminación del medicamento veterinario no utilizado o, en su caso, los residuos derivados de su uso: Todo medicamento veterinario no utilizado o los residuos derivados del mismo deberán eliminarse de conformidad con las normativas locales. Titular de la autorización de comercialización: Zoetis Spain, SL. Número de la autorización de comercialización: 3839 ESP. Medicamento sujeto a prescripción veterinaria.

zoetis.es vp017_publirreportaxe_zoetis_castelan.indd 87 ORBENIN-LA_Anuncio-A4_Mar2020_1.indd 1

15/05/2020 13:43:29 15/4/20 10:27

ESPECIAL: MAMITE

A mamite evoluciona, as estratexias para combatela tamén Poñemos o foco nesta doenza, unha das de maior impacto económico para a produción láctea, e analizamos a súa evolución grazas á modernización do sector e ás novas estratexias clínicas para evitala ou vencela nas nosas granxas.

Iván Mato Iglesias Laboratorios Hipra

bese ao feito de afectar directamente o órgano produtor, a mama, alterando a calidade e as condicións sanitarias do leite, ademais de penalizar a capacidade produtiva dos animais.

INTRODUCIÓN

CLASIFICACIÓN DOS CASOS DE MAMITE

mamite bovina, caracterizada pola inflamación da glándula mamaria, é unha das enfermidades con maior impacto económico na produción leiteira e, quizais, a máis coñecida entre os profesionais do sector. A súa enorme repercusión dé-

A entrada dun microorganismo potencialmente patóxeno a través da canle do teto supón o inicio do proceso. A partir deste momento, as características propias do patóxeno (factores de virulencia e resistencia) e o estado inmunitario da vaca determinarán a forma na que se presenta a enfermi-

A

dade. No que se refire ao animal individual, podemos clasificar as mamites en dúas amplas categorías: Mamite clínica Estamos ante un cadro de mamite clínica cando na exploración do animal atopamos signos visibles típicos deste proceso: A. Alteración do leite producido (formación de coágulos, cambios na cor ou na textura, presenza de sangue…)

B. Inflamación visible da glándula mamaria, xeralmente afectando a un dos catro cuartos, que presenta aumento de tamaño e consistencia (inchazón), calor, pel arroibada e en ocasións dor ao palpar ou durante o muxido.

C. Afectación do estado xeral da vaca. Obsérvase apatía, ausencia de apetito, febre, deshidratación e, nos casos máis severos, permanecerá tombada, incapaz de pórse en pé.

Un caso que presenta unicamente alteración do leite defínese clinicamente como leve (A); cando, ademais,

88 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_especialMamite_hipra_galego.indd 88

26/05/2020 12:37:40

ESPECIAL: MAMITE

O DESENVOLVEMENTO DE RESISTENCIAS POR PARTE DOS PATÓXENOS PROVOCA QUE A EFICACIA DOS TRATAMENTOS […] SE REDUZA CO PASO DO TEMPO E CO SEU EMPREGO CONTINUADO

existe inchazón no ubre, fálase de mamite clínica moderada (A+B); se se ve comprometido o estado de saúde xeral do animal, trátase dunha mamite grave (A+B+C).

Mamite subclínica En moitas ocasións, a reacción inflamatoria da glándula non se manifesta con cambios observables median-

te a exploración rutineira do ubre e do leite, que se realiza de forma máis ou menos minuciosa en cada muxido. Para detectar as mamites subclínicas é preciso recorrer a probas complementarias, as máis habituais son o Test de California (CMT), a medición da condutividade eléctrica do leite (método instalado nalgúns sistemas de muxido) e o reconto individual de células somáticas (RCS).

O RCS é o parámetro máis utilizado para identificar as vacas con mamite subclínica, considerándose infectadas aquelas que presentan un valor superior ás 200.000 cl/ml. É frecuente que as mamites subclínicas sexan o resultado da cronificación de casos clínicos, nos que se alcanzou unha curación aparente, desaparecendo os signos visibles, pero non se logrou eliminar a infección por completo, polo que esta se converte en persistente. O desenvolvemento de resistencias por parte dos xermes patóxenos provoca que a eficacia dos tratamentos aplicados, con base nos distintos antibióticos indicados para a mamite, se reduza co paso do tempo e co emprego continuado destes.

CLASIFICACIÓN SEGUNDO A ORIXE DA INFECCIÓN Dependendo da orixe e do comportamento epidemiolóxico do axente patóxeno, as mamites adoitan clasificarse en contaxiosas e ambientais.

Algunhas bacterias transmítense sempre de vaca a vaca, trátase de xermes adaptados a vivir na glándula ou na pel do ubre, os exemplos máis claros destas mamites contaxiosas son as causadas por Staphylococcus aureus e Streptococcus agalactiae.

Pola contra, microorganismos como Streptococcus uberis, Escherichia coli e diversos coliformes, entre outros, proceden do ambiente que rodea o animal, principalmente da cama polo que se trata de mamites tipicamente ambientais.

Esta clasificación, contaxiosos/ambientais, trata de simplificar unha realidade máis complexa, na que algunhas cepas que crecen no ambiente, tras infectar o ubre, adquiren capacidades que lles permiten sobrevivir, resistindo aos tratamentos antibióticos, multiplicarse e transmitirse a outra vaca, comportándose así como contaxiosos. O caso máis

DOS POSIBILIDADES EN HIGIENE DE PEZONES UN MISMO PRINCIPIO ACTIVO:

DIÓXIDO DE CLORO · Calidad cosmética asegurada por sus altas concentraciones de dermoprotectores sumados a la acción del ALOE VERA · Alto rendimiento, menor consumo · Acción ahuyentadora de moscas · Disponible en envases fáciles de mezclar y manejar (16+4, 8+2, 4+1) · La mezcla permanece activa tres semanas

Lactox Alta eficacia a un coste óptimo.

Oxilact

Máxima eficacia debido a la más alta concentración de principios activos.

Higiene integrada respetuosa con el medio ambiente

www.proquideza.com

Pol. Ind. Lalín 2000 Parcela C42/43 36500 Lalín (Pontevedra) España · Telf. (+34) 986 787 537 info@proquideza.com

05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 89

vp017_especialMamite_hipra_galego.indd 89

26/05/2020 12:37:46

ESPECIAL: MAMITE

estudado deste comportamento “mixto” é o que se observa en rabaños con alta incidencia de infección por S. uberis.

Aínda que a orixe da mamite é pluricausal en todas as granxas, en función do patóxeno ou patóxenos implicados maioritariamente nos casos individuais, a problemática que podemos atoparnos no rabaño aproximarase, máis ou menos fielmente, a un deses dous patróns xerais: I. Orixe contaxiosa • Predominan os casos de mamite subclínica e os casos clínicos existentes son principalmente leves, cunha baixa frecuencia de moderados e graves.

• A porcentaxe de vacas con reconto celular elevado (>200.000 cl/ml) está incrementada, superando o 20 % de animais en muxido que se marca como obxectivo.

• Obsérvase tendencia á cronificación das infeccións e redúcese a taxa de curación; a porcentaxe de vacas crónicas (>200.000 cl/ml en dous controis consecutivos) está por riba do 10 % aceptable.

• Como consecuencia do anterior, o reconto celular en tanque é elevado, polo que é necesario descartar o leite dalgunhas das vacas crónicas para corrixilo.

II. Orixe ambiental • A porcentaxe de casos moderados e severos está incrementada e supera o 10 % dos casos clínicos totais.

• Os casos clínicos concéntranse no período do periparto e a taxa de mamite nos 30 primeiros días de lactación é elevada, por riba do 5 %.

• Rexístranse casos de mamite hiperaguda, mesmo con baixas.

• As porcentaxes de vacas con reconto celular elevado e crónicas poden estar en valores óptimos e o reconto en tanque pode non verse afectado.

LOGROUSE UNHA IMPORTANTE MELLORA NOS PARÁMETROS DE SAÚDE DO UBRE, QUE SE REFLICTE CLARAMENTE NA CALIDADE SANITARIA DO LEITE PRODUCIDO

Esta análise de datos, apoiada na identificación dos patóxenos predominantes, mediante envío de mostras ao laboratorio ou cultivos en granxa, proporcionaranos a información necesaria para diagnosticar a orixe do problema e establecer as medidas correctoras.

EVOLUCIÓN OBSERVADA NA PRESENZA DOS PRINCIPAIS XERMES PATÓXENOS Nos ámbitos de produción leiteira moderna, logrouse unha importante mellora nos parámetros de saúde do ubre, que se reflicte claramente na calidade sanitaria do leite producido. A modo de exemplo, o reconto celular medio en tanque das granxas galegas pasou de estar por riba de

350.000 células/ml nos primeiros anos da década dos noventa a situarse actualmente ao redor das 200.000 (figura 1).

Esta evolución tan positiva débese á profesionalización do sector e ao éxito da aplicación sistemática do chamado Programa de Cinco Puntos para o Control da Mamite, desenvolvido polo National Institute for Research in Dairying (NIRD) de Reading (Inglaterra) nos anos 70 e ampliado posteriormente a 10 puntos polo National Mamitis Council (NMC, EE. UU.). Estes programas foron deseñados para a mellora da calidade do leite nunha etapa na que predominaban as mamites de orixe contaxiosa e demostráronse altamente eficaces para o control destas.

Figura 1. Evolución do RC medio en tanque en granxas galegas (1994-2019) 400 350 300 250

Cl/ml x 1.000

200 150 100

2019

2018

2017

2016

2015

2014

2013

2012

2011

2010

2009

2008

2007

2006

2005

2004

2003

2002

2001

2000

1999

1998

1997

1996

1995

0

1994

50

Fonte: Ligal 90 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_especialMamite_hipra_galego.indd 90

26/05/2020 12:37:54

2 Soluciones PREMIUM para el control celular

SELLADOR MARCANTE DE DIÓXIDO

Fungicidas Bactericidas Viricidas

vp017_publi_kersia.indd 91

Aplicación muy visible

SELLADOR CON NUESTRA EXCLUSIVA MOLÉCULA LSA®

Hidratación hasta el siguiente ordeño.

Viscosidad óptima Sin goteo

15/05/2020 15:06:11

ESPECIAL: MAMITE

Figura 2. Evolución da orixe dos patóxenos en Galicia (1998-2017) 25

CÓMPRE ADAPTAR OS PLANS DE CONTROL CLÁSICOS PARA AXUSTALOS Á PROBLEMÁTICA MÁIS FRECUENTE NAS GRANXAS ACTUAIS: AS MAMITES CLÍNICAS AMBIENTAIS

22,7 20,4

20,1

20 15,2

15,4

15 %

13 11,2

10

9,5

9,3 5,6

4,5

5 0

9,6

7,5 5,4

5,6

0,3

Staph. aureus

Strep. agalactiae

C. bovis

Strep. uberis 1998 (Marco e col.)

Así, importantes patóxenos contaxiosos como Staphylococcus aureus e Streptoccocus agalactiae viron moi reducida a súa presenza e incrementouse o peso relativo como causantes de mamites dos axentes ambientais, sobre todo Streptococcus uberis e Escherichia coli. Para ilustralo, podemos comparar a frecuencia de illamentos en dous traballos realizados en Galicia, o primeiro deles en 1998 e o segundo uns vinte anos máis tarde (figura 2).

ACTUALIZACIÓN DOS PROGRAMAS DE CONTROL EN GRANXA Chegando a este escenario, de relativo control da mamite de tipo contaxioso e con rabaños que presentan recontos celulares medios cada vez máis baixos, cómpre adaptar os plans de control clásicos para axustalos á problemática máis frecuente nas granxas actuais: as mamites clínicas de orixe ambiental.

Estas mamites clínicas maniféstanse nalgúns casos como graves, mentres noutros son leves ou moderadas, pero recorrentes e con tendencia á cronificación. Nos casos graves, E. coli e outros coliformes son os principais implicados. Pola súa banda, S. uberis é cada vez máis e máis frecuente e mostra maior capacidade de resistir aos tratamentos, identificándose como o máximo responsable das mamites clínicas recidivantes e subclínicas con elevado reconto celular, que tanto frustran hoxe en día a gandeiros e veterinarios de explotacións leiteiras en todo o mundo.

A preocupación polo incremento na resistencia dos xermes aos tratamentos antibióticos, tanto en me-

E. coli e outros

Staph. no aureus Strep. dysgalactiae

Outros strep.

2017 (Ligal)

dicina humana coma veterinaria, provocou que as autoridades sanitarias europeas elaborasen unha serie de recomendacións para restrinxir o uso destes fármacos. A aplicación práctica destas recomendacións tamén esixe unha reformulación dos programas de control de mamites.

NOVAS ESTRATEXIAS Recentemente, Thomas Hemling (EE. UU.), veterinario e recoñecido investigador en temas relacionados coa calidade do leite, deseñou e divulgou o Programa de 7 Puntos para o Control da Mamite. Este plan supón unha evolución dos xa mencionados programas clásicos, adaptándoos ás novas necesidades e incorporando os avances técnicos e os novos coñecementos, sobre todo no campo da prevención e da inmunidade, que foron introducidos nos últimos anos.

Os aspectos máis novos que recolle son os seguintes:

Secado selectivo A terapia antibiótica de rutina en secado, aplicada a todas as vacas, é unha das medidas que se puxo en dúbida e que cada vez máis granxas abandonaron. Demostrouse que, cando as condicións da explotación son as adecuadas e seguindo as pautas establecidas en cada caso por un veterinario especialista, pódese facer con éxito un tratamento selectivo en secado. Este tratamento selectivo consiste en administrarlles antibiótico intramamario só aos animais con recontos celulares elevados ou que sufrisen algún episodio de mamite clínica nos últimos meses.

92 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_especialMamite_hipra_galego.indd 92

26/05/2020 12:38:02

vaca pinta Higiene_delagro.pdf

1

5/5/20

18:24

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

vp017_publi_delagro.indd 93

15/05/2020 15:07:17

ESPECIAL: MAMITE

Novos protocolos de tratamento en lactación Do mesmo xeito, a prescrición de tratamentos con base en antibióticos para as mamites clínicas en lactación limitouse en moitas granxas aos casos de certa severidade, aplicando unicamente antiinflamatorios nos leves. O illamento e antibiograma en laboratorio e o cultivo en granxa son ferramentas cada vez máis utilizadas polo veterinario para decidir sobre a conveniencia de tratar ou non un caso clínico.

Seladores internos do teto Aplicados tras o último muxido, melloran o efecto da barreira fisiolóxica que impide a entrada de xermes cara á glándula mamaria durante o período seco e logran reducir a incidencia de mamite na primeira parte da lactación, que nunha elevada porcentaxe teñen a súa orixe nesta etapa. O seu uso está sempre recomendado, pero é especialmente importante cando se practica o secado selectivo e unha parte das vacas non recibe antibiótico.

Vacinas Por outra banda, desenvolvéronse diversas vacinas que provocan unha resposta específica fronte a aqueles xermes máis comúns e que actualmente causan as maiores perdas debidas á mamite. Coa vacinación conséguense no ubre elevadas concentracións de anticorpos, que son as moléculas de defensa especializadas en combater a invasión da glándula por xermes como E. coli, S. uberis ou S. aureus.

Demostrouse, por exemplo, que a vacinación fronte á mamite por E. coli, empregando cepas J5, consegue reducir a incidencia e, sobre todo, rebaixar notablemente a severidade dos casos clínicos, sendo moi pouco frecuentes os casos moderados e graves en rabaños vacinados. Así, nun estudo realizado en granxas do Reino Unido, estimouse un retorno económico medio de 2,6 € por cada euro investido en vacina.

No caso de S. uberis, desenvolveuse recentemente unha nova vacina, que, empregada en rabaños con elevada incidencia de mamite provocada por este xerme, consegue reducir á metade o número de casos clínicos, mellorando ademais a eficacia de curación dos tratamentos, que se traduce nunha redución de máis do 50 % no uso de antibióticos.

Inmunoestimulantes e inmunomoduladores Trátase de moléculas que, administradas nos días previos ou posteriores ao parto, potencian as defensas dun modo xeral e inespecífico, polo que incrementan a capacidade de resposta do animal fronte ás infeccións.

CONCLUSIÓN A mamite segue a ser a principal patoloxía que afecta os rabaños leiteiros, pero a súa orixe, os patóxenos que a causan e a problemática que se observa foron cambiando coa modernización do sector. Do mesmo xeito, as estratexias para combatela evolucionan constantemente para adaptarse a esta nova situación, na que se limita o uso dos antibióticos e se pon o foco nas medidas de prevención e no emprego de vacinas innovadoras, que incrementan a capacidade da vaca para defenderse das infeccións.

BIBLIOGRAFÍA

Barreal López, M. L. (2015). Estudio comparado del comportamiento epidemiológico de los principales microorganismos aislados de mamitis bovina en Galicia. Tesis doctoral. Universidad de Santiago de Compostela. España.

Bradley, A. J., Breen, J. E., Payne, B., White, V., Green, M.J. (2015). An investigation of the efficacy of a polyvalent mamitis vaccine using different vaccination regimens under field conditions in the United Kingdom. Journal of dairy science, 98(3), 1706-1720.

Collado, R., Solà, C., Martín, R., Roca, M., Prenafeta, A. (2018). Analysis of the antibodies induced by UBAC® vaccination. Abstract presented at the International Bovine Mamitis Conference held at the University of Milan “La Statale” on June 11-13 2018.

Deberdt, K., Piepers, S., Prenafeta, A., March, R., Foix, A., Guix, R., De Visscher, A., Verbeke, J., De Vliegher, S. (2011). Immunological response to an experimental intramammary inoculation with a killed Staphylococcus aureus strain in vaccinated and non-vaccinated lactating dairy cows In: Hogeveen H., Lam T.J.G.M. (eds) Udder Health and Communication. Wageningen Academic Publishers, Wageningen Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (2019). Documentos. Estadísticas mensuales y año móvil. http://www.ligal.es/es-es/ Paginas/default.aspx Marco, J.C., Rodríguez, M., González, M., Ziluaga, I., Salazar, L.M., Palomino, A., Méndez, A., Díaz, A., Fernández, G. (1998). Mamitis bovina y calidad de la leche (I). Etiología de las mamitis bovinas en España. Bovis nº85, Grupo Luzán 5, Madrid, 13-31.

Pombo, B. (septiembre 2018). Tendencia observada en la frecuencia de aislamiento de Strep. uberis en el LIGAL. Ponencia en la presentación de la vacuna UBAC (Hipra). Santiago de Compostela, A Coruña, España.

Puig, A., Perozo, E., Roura, F., Armengol, R., Ponté, D., Mallo, J., Echeverria, J.M., Arrieta, C., Herrera, D., Franquesa, O., Urtado, L., Calm, I., Collado, R., Prenafeta, A., March, R., Sabaté, D. (2018). Efficacy under field conditions of the new vaccine UBAC® in the reduction of Streptococcus uberis clinical mamitis in dairy cows during a whole lactation period. Abstract presented at the International Bovine Mamitis Conference held at the University of Milan “La Statale” on June 11-13 2018.

Schukken, Y. H., Wilson, D. J., Welcome, F., Garrison-Tikofsky, L., & Gonzalez, R. N. (2003).

Monitoring udder health and milk quality using somatic cell counts. Veterinary research, 34(5), 579-596.

94 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_especialMamite_hipra_galego.indd 94

26/05/2020 12:38:11

® UBAC Vacuna de subunidades frente a la mastitis clínica causada por Strep. uberis

TOMA EL CONTROL DEL STREP. UBERIS www.mastitisvaccination.com

UBAC®, emulsión inyectable para bovino. COMPOSICIÓN POR DOSIS: Ácido lipoteicoico (LTA) procedente del Componente de Adhesión del Biofilm (BAC) de Streptococcus uberis, cepa 5616 ≥ 1 UPR. Montanide ISA 907,1mg. Monofosforil lípido A (MPLA). INDICACIONES: Para la inmunización activa de vacas y novillas sanas con el fin de reducir la incidencia de infecciones clínicas intramamarias causadas por Streptococcus uberis, reducir el recuento de células somáticas en muestras de leche de cuarterones positivos de Streptococcus uberis y reducir las pérdidas de producción de leche causadas por las infecciones intramamarias por Streptococcus uberis. VIA DE ADMINISTRACIÓN: Intramuscular. Dejar que la vacuna alcance una temperatura entre +15 °C y +25 °C antes de su administración. Agitar antes de usar. POSOLOGÍA: Administrar una dosis (2 ml) mediante inyección intramuscular profunda en los músculos del cuello de acuerdo con el siguiente programa de vacunación. Primera dosis aproximadamente 60 días antes de la fecha de parto prevista. Segunda dosis al menos 21 días antes de la fecha de parto prevista. Debe administrarse una tercera dosis unos 15 días después del parto. El programa de inmunización completo debe repetirse en cada gestación. EFECTOS SECUNDARIOS Y CONTRAINDICACIONES: La inflamación local de más de 5 cm de diámetro en el lugar de inyección es una reacción muy frecuente después de la administración de la vacuna.

Esta inflamación desaparecerá o su tamaño se reducirá notablemente en el plazo de 17 días después de la vacunación. No obstante, en algunos HIPRA casos la inflamación puede durar hasta 4 semanas. Se puede producir un aumento transitorio de la temperatura rectal (aumento medio de 1 ºC Avda. La Selva, 135 pero puede aumentar hasta 2 ºC en animales individuales) muy frecuentemente en las 24 horas posteriores a la inyección. TIEMPO DE ESPERA: Cero días. PRECAUCIONES ESPECIALES: Vacunar únicamente animales sanos. Puede utilizarse durante la gestación y la lactancia. Conservar y 17170 Amer (Girona) transportar refrigerado (entre 2 ºC y 8 ºC) y protegido de la luz. No congelar. Este medicamento veterinario contiene aceite mineral. Su inyección España accidental/autoinyección puede provocar dolor agudo e inflamación, en particular si se inyecta en una articulación o en un dedo, y en casos excepcionales podría provocar la pérdida del dedo afectado si no se proporciona atención médica urgente. En caso de inyectarse accidentalmente con este medicamento veterinario consulte urgentemente con un médico, incluso si solo se ha inyectado una cantidad muy pequeña, y lleve el prospecto consigo. Si el dolor persiste más de 12 horas después del examen médico, diríjase de nuevo a un facultativo. PRESENTACIÓN: Caja Tel. (34) 972 43 06 60 de cartón con 20 viales de vidrio de 1 dosis (2 ml). Caja de cartón con 1 vial de PET de 5 dosis (10 ml). Caja de cartón con 1 vial de PET de 25 hipra@hipra.com dosis (50 ml). Caja de cartón con 1 vial de PET de 50 dosis (100 ml). NÚM. DE REGISTRO, TITULAR: LABORATORIOS HIPRA, S.A. Avda. la Selva, 135 17170- AMER (Girona) España Tel +34 972 430660. EU/2/18/227/001-004. Prescripción veterinaria. Use los medicamentos responsablewww.hipra.com mente.

vp017_publi_hipra.indd 95

18/05/2020 9:44:09

SENSEHUBTM DE ALLFLEX LIVESTOCK INTELLIGENCE

Monitorización del rebaño para optimizar la producción y mejorar el bienestar de los animales Los sistemas de monitorización para vacuno de Allflex Livestock Intelligence realizan el control de los animales las 24 horas del día durante los 365 días del año. Datos continuos sobre reproducción, salud, alimentación y rutinas que permiten al ganadero conocer la situación de su rebaño en cada minuto y tomar las mejores decisiones para la gestión de su granja.

Los principales componentes del sistema SenseHubTM, de Allflex Livestock Intelligence, son tres: los sensores que se colocan a los animales, en forma de collar o de crotal; la antena codificadora que capta a larga distancia y procesa la información recogida por estos sensores, y el programa de gestión, disponible para ordenador y para móvil.

adecuado de la inseminación, por lo que se mejora la tasa de concepción. Esta mejora de los índices reproductivos provocará un mayor número de vacas en lactación, un menor número de días abiertos por animal, más litros de leche al tanque y menor desvieje por problemas reproductivos. No se debe olvidar que más partos implican más leche y, por lo tanto, un aumento de los beneficios económicos.

•

Salud. Detecta de forma precoz un episodio clínico o un proceso de estrés a través de la rumia, de la actividad física y de otros comportamientos del animal como la ingesta. Tener conocimiento de un problema en sus fases preclínicas permite resolverlo más fácilmente, con un menor consumo de mano de obra por parte del personal de la granja, una menor manipulación para el animal, es decir, menos estrés, y un menor coste veterinario y farmacéutico, pero, sobre todo, este problema incidirá mucho menos en la curva de lactación, pues el animal perderá menos litros que si lo detectásemos más tarde.

•

Alimentación. Ofrece información de cómo cambios en la ración pueden afectar a los animales gracias al análisis de la rumia y la ingesta. Iniciar un nuevo ensilado, introducir un nuevo componente en la ración o cambiar la proporción de alguno de ellos (colza, soja, maíz…) son variaciones que pueden incidir en el día a día de nuestras vacas. Este sistema nos permite valorar las consecuencias de estos cambios en los diferentes grupos de la granja.

•

Estrés por calor. El sistema diferencia el jadeo de la respiración normal y, en función del porcentaje de vacas jadeando en el grupo, se puede determinar el grado de afectación por calor de ese grupo.

•

Rutina. Informa de la actividad de las vacas en tiempo real, de forma individual, por grupos o por rebaño, lo que nos indicará el nivel de bienestar de los animales.

CINCO RAZONES PARA ELEGIR SENSEHUBTM

Este sistema de monitorización traslada al ganadero infinidad de datos sobre cinco aspectos fundamentales para la gestión de su rebaño: •

Reproducción. El análisis de los datos de los sensores permite una mayor detección de celos y orienta sobre el momento

vp017_publirreportaxe_allflex_castelan.indd 96

15/05/2020 10:07:16

TRES PLANES, TRES OPCIONES

Dentro de este programa, la empresa ofrece tres planes de monitorización diferentes. Los ganaderos pueden elegir entre un plan Starter, que nos devuelve datos individuales de reproducción; un plan Advanced, que ofrece alertas individuales tanto de reproducción como de salud, y un plan Premium, que, además de las alertas individuales, nos va a aportar datos de estrés por calor y de gestión de grupo, tanto en temas de nutrición como de actividad.

De esta forma, el sistema SenseHubTM se adapta a las características de cada granja y a las necesidades de cada ganadero. En función de ello variará también su precio, que consta de unos costes fijos, para la instalación de la antena y la licencia del software, y de unos costes variables, que dependen del número de sistemas de monitorización que vayamos a colocar en los animales, del tipo de sistema que utilicemos, collar o crotal auricular, y del plan de aplicación con que el ganadero desee trabajar.

Como ejemplo, en una explotación de unas 100 vacas de vacuno lechero en intensivo podemos hablar de una inversión de entre 10.000 y 20.000 euros, en función de los costes variables. Si damos un precio unitario, se podría hablar de unos 20 euros por lactación para un plan intermedio.

TM

YoungStock, único en la monitorización de terneros La aplicación de Allflex Livestock Intelligence, YoungStock, única en el mercado actual, proporciona monitorización avanzada de la salud y el bienestar de los terneros desde los cero hasta los seis meses de edad.

Nos permite recibir alarmas en el sistema de los animales que están iniciando un proceso de estrés o un episodio clínico, lo que facilitará el control temprano de la enfermedad, así como la reducción del uso de medicamentos y del impacto de la patología en la curva de crecimiento del animal.

Además, aporta control del tiempo de ingesta de alimento sólido y de alimento líquido, de succión en tetina o en cubo, y datos de cómo el animal comienza a rumiar, normalmente a partir de los 15 días. Gracias a estos tres parámetros, la ingesta de alimento sólido, la ingesta de alimento líquido y el tiempo de rumia, obtendremos las claves para gestionar un destete adecuado en el momento óptimo.

El manejo de la recría determinará el tipo de animales adultos de las explotaciones y, por lo tanto, el futuro de los negocios.

El retorno de la inversión se suele considerar entre 12 y 24 meses, siempre dependerá del punto de partida de la explotación en el que se instale. Si además se tiene en cuenta que el sistema tiene una vida útil de 7 años, las explotaciones tienen unos cinco o seis años para optimizar lo invertido y maximizar su ganancia. Con todo, cada instalación depende de la valoración del proyecto de manera individualizada para cada explotación.

APOYO TÉCNICO

Los ganaderos no gestionan SenseHubTM basándose solo en las alertas que este les devuelve, sino que cuentan con el soporte y el asesoramiento de técnicos de campo que los ayudan a sacar el máximo provecho del sistema, asesorándoles en cómo interpretar los datos y las gráficas para la mejor gestión de los diferentes aspectos en los que se trabaja.

LÍDERES EN EL MERCADO

La investigación y el desarrollo continuo de los sistemas de identificación y monitorización animal han hecho de Allflex Livestock Intelligence la empresa líder del mercado mundial en este sector con 30.000 instalaciones en granjas de toda Europa, más de 8 millones de vacas monitorizadas en el mundo y más de 150 ingenieros trabajando en la innovación de los software, los algoritmos y la durabilidad de la tecnología.

Todo ello para lograr tres beneficios fundamentales: - la mejora de la calidad de vida de los ganaderos, - el incremento de la productividad de las explotaciones, - el progreso en bienestar animal.

EN VÍDEO

www.allflex.global/es/#home vp017_publirreportaxe_allflex_castelan.indd 97

15/05/2020 10:07:28

SAúde ANIMAL

Impacto das cetoses no gando vacún A cetose ou acetonemia é un problema máis común nas nosas granxas do que pensamos. Os obxectivos deste estudo son axudar a entender mellor en que consiste esta doenza, cales son as causas e as súas consecuencias para a produción, e ofrecer algunhas claves para mantela baixo control entre o noso rabaño.

Mikel Imaz Cabanas Laboratorios Virbac

INTRODUcIÓN

A

cetose ou acetonemia é unha enfermidade que aparece nas vacas leiteiras xusto nos primeiros momentos tras o parto e pode perdurar dunha forma clínica ou subclínica durante os seguintes días ou

semanas. Esta débese a un balance enerxético negativo (BEN) entre as necesidades crecentes de enerxía do animal e a deficiencia de precursores da glicosa e, polo tanto, unha mobilización de graxas, sempre tendo en conta

que o momento no que se atopa a vaca do seu ciclo produtivo é crítico.

Tamén é importante coñecer as circunstancias individuais e colectivas de manexo e ambiente das que vimos, é dicir, ter en conta todos os datos posibles do período seco: • Tratamento de secado • En ocasións, desparasitacións • Vacinacións • Cambio de establo • Cambio de alimentación • Vacas novas • Crecemento do feto En xeral, son unha serie de situacións que poden levar a vaca a sufrir estrés. Doutra banda, isto encamíñanos á posible aparición duns factores predispoñentes a padecer a cetose: • Exceso de condición corporal no momento do parto • Baixa inxestión de materia seca: estrés por calor, elevada densidade animal…

• Ensilados de mala calidade • Racións con elevado nivel enerxético no preparto Igualmente, é necesario coñecer o impacto que este problema pode levarnos nos días posteriores a nivel produtivo, tales como perdas de fertilidade, menor cantidade de leite etc.

98 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_saudeAnimal_cetose_galego.idml 98

26/05/2020 11:07:12

SAúde ANIMAL

SE HAI UN 10 % DE VACAS CON CETOSE SUBCLÍNICA, HAI UN PROBLEMA DE RABAÑO, POLO QUE CONVIRÍA REVISAR O MANEXO NUTRICIONAL DA GRANXA

+

EPIDEMIOLOG

Concentraci on ' de insulina Í HIPOGLUCEMIA Demanda energetica '

Incidencia en lo

Movilizacion ' de reservas corporales de grasa

Todas las vacas lecheras est de cetosis al inicio de la lact

Condicion ' corporal Betahidroxibutirato

La prevalencia global

Í

en los primeros 60 días de la entre un 7 y un 14%, aun en cada rebaño puede variar

' BALANCE ENERGETICO NEGATIVO (BEN)

Un estudio* reciente de la prevalencia de la cet

CETOSIS CLiNICA

primeros días po

Además, se estimó que en de las ganader'i as d un 50% o mas ' de las va cetosis durante la fase de

PATOXENIA Nesta fase a vaca demanda moita achega enerxética (formación do feto, aumento da produción leiteira…) e, en moitas ocasións, non é capaz de inxerir os suficientes precursores de glicosa para facer fronte a estas necesidades. Por tanto, o organismo empeza a mobilizar graxas que o animal tiña de reserva.

Cando a mobilización destas graxas é moi rápida, prodúcese unha

Recr'ia Nacimiento

Lactacion '

Según el mismo estudio, la de la cetosis se increme

Secado

1er parto

significativamente

2o parto

y no parece haber predisp

Cuando la demanda energética de la vaca es elevada, y la concentración de precursores la glucosa es baja, se movilizan reservas de grasa corporal como fuente de energía para Unha prolongación excesiva saturaciónde da capacidade de fígado soportar la producción de leche.

desta situación, provocada á súa vez por de xerar enerxía a través destas, é La grasa se moviliza más deprisa de lo que el hígado puede metabolizarla, la oxidación inxestión por parte da dicir, a oxidación dosnoácidos de los ácidos grasos es completagraxos y se produce un unha exceso defalta cuerposde cetónicos como vaca de materia seca e nutrientes é insuficiente e empézanse a acuel betahidroxibutirato. acheguen mular corpos cetónicos o ybeta Si esta situación persiste como en el tiempo no se ingiereque la materia seca necesariaenerxía, que aporte levaríanos a cetosis clinica. la energía y los nutrientes necesarios para la producción se produce unha cetose clínica. hidroxibutirato.

17%

en vacas de 1er parto

*Viña C, Fouz R, Camino F, Sanjuán ML, Yus E region (Spain). J Anim Physiol Anim Nutr (Be

6

Pelador de rabos

¡La manera más rápida de conseguir rabos perfectamente limpios!

1

SOLO

4 SEG

¡Así funciona!

OR

P

2 3

UNDO

S

R ABO

Distribuidor exclusivo para España y Portugal

05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 99

vp017_saudeAnimal_cetose_galego.idml 99

26/05/2020 11:07:05

orporal utirato

Incidencia en los rebanos Todas las vacas lecheras están en riesgo de cetosis al inicio de la lactación.

La prevalencia global en el ganado vacuno

en los primeros 60 días de lactación se estima entre un 7 y un 14%, aunque la prevalencia S A úen d ecada A Nrebaño I M A L puede variar sustancialmente.

HAI UNHA SERIE DE FACTORES QUE SON PREDISPOÑENTES PARA PADECER CETOSE CLÍNICA OU SUBCLÍNICA (CC EXCESIVA, FALTA DE INXESTIÓN…)

Un estudio* reciente determinó que en España, la prevalencia de la cetosis era del 36% en los

primeros días postparto.

Además, se estimó que en el 10% de las ganader'i as de vacuno lechero, un 50% o mas ' de las vacas desarrollan cetosis durante la fase de transición.

Según el mismo estudio, la prevalencia de la cetosis se incrementa

36%

significativamente con la edad y no parece haber predisposición genética:

17%

en vacas de 1er parto

19%

en vacas de 2o parto

26%

en vacas de 3 o mas ' partos

DIAGNÓSTICO

A detección dunha posible cetose clínica ou subclínica debe facerse desde o momento do parto e du*Viña C, Fouz R, Camino F, Sanjuán ML, Yus E, Diéguez FJ. Study on some risk factors and effects of bovine ketosis on dairy cows from the Galicia rante os primeiros días de lactaregion (Spain). J Anim Physiol Anim Nutr (Berl). 2017;101(5):835-845. ción (primeiro mes posparto); isto 7 é clave á hora de anticiparnos a problemas durante o período de maior produción de leite.

Este diagnóstico realízase meINCIDENCIA NOS RABAÑOS • Hai unha maior predisposición á diante a análise de soro ou leite co aparición doutras enfermidades, Todas as vacas son susceptibles fin de atopar corpos cetónicos, xedebido á presenza dos corpos cetóde padecer unha cetose clínica ou ralmente acetoacetato ou beta hinicos que producen alteracións no subclínica, se ben hai unha serie droxibutirato. sistema inmune do animal, como de factores que son predispoñentes • Cetose clínica: concentracións de poden ser mastites, metrites, cocomo xa citamos antes (CC excesißhB en sangue ou soro > ou = a xeiras, acidoses, hipocalcemia ou va, falta de inxestión…).

3 mmol/L. desprazamento de abomaso A prevalencia global no gando va• Cetose subclínica: concentracións • Tamén pode aparecer unha cetose cún nos primeiros 60 días de lactade ßhB en sangue ou soro > 1,2nerviosa, que cursa con mastigación estímase entre un 7 e un 14 %, 1,4 mmol/L durante os primeiros ción e salivación anómalas ou desaínda que en cada rabaño esta cifra 14 días posparto. coordinación motora e anomalías pode variar substancialmente.

Podemos utilizar outros metabolina marcha.

Isto leva a diferentes signos clínileite co fin biomarcadores. de atopar corpos Por exemcomo cos coas súas correspondentes con- Este diagnós�co realízase mediante a análise de soro outos xeralmente acetoacetato ou beta hidroxibu�rato. plo, os AGNES (ácidos graxos non Cetose subclínica secuencias, dependendo da gravida- cetónicos, Cetose clínica: concentracións de βhB en sangue ou soro > ou = a 3 esterificados), pero estes non serán • Aparición de enfermidades asode da cetose: mmol/L. hora de diagnosticar a ciadasCetose ao balance nesubclínica:enerxético concentracións de βhBconcluíntes en sangue ou ásoro > 1,2-1,4 aparición ou non de cetose. Se nos gativo mmol/L (mastite, desprazamento de Cetose clínica durante os primeiros 14 días posparto. u�lizar outros metabolitos como biomarcadores.

Poravisar exemplo,dun os AGNES poden BEN e dependenabomaso…)

• Redución da inxestión, inapetencia Podemos á hora de ou despois (ácidos graxos non esterificados), pero estes non serán do deconcluíntes se aparece antes • Incremento de días abertos • Perda brusca de peso a aparición ou non de cetose. Se nos podendo avisar dun BEN e dependendo parto, vai indicarnos se hai un • Aumento de baixas • Redución na produción de leite: diagnos�car de se aparece antes ou despois do parto, vai indicarnos se hai un problema de manexo problema de manexo durante o par• Problemas reprodutivos. Atrasos describíronse perdas de ata 3-5,3 durante o parto e o posparto ou, ademais, debemos revisar o manexo no período de kg de leite por día e por vaca secado:nos ciclos reprodutivos posteriores; 25Preparto % menos índice dedías conen multíparas (aproximadamente AGNEno <0,3 mEq/l 14 preparto Posparto AGNE <0,7servizo mEq/l 14 e días posparto cepción ao primeiro 40350-540 kg menos de leite na lac50 % nas dúas primeiras semanas tación) aínda que non nos cause unha cetose clínica ou subclínica, si nos pode levar a • Descenso na calidade do leite. Isto O BEN,posparto. outras situacións pouco aconsellables para o animal. vese reflectido nunha redución na proteína e na lactosa e un aumento de graxa en leite. Así mesmo, vese Balance unha elevada presenza de ácidos Balance proteico Inmunosupresión enerxé�co Acidose Hipocalcemia graxos de cadea longa en detrinega�vo nega�vo mento dos de cadea corta • Por suposto, hai unha maior probabilidade de mortalidade

100 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_saudeAnimal_cetose_galego.idml 100

A nivel de campo hai unha prác�ca moi sinxela que nos vai permi�r valorar se existe un problema de cetose na explotación. Realízase mediante a análise de, polo menos, 12 animais durante os primeiros 60 días de lactación. Se hai un 10 % de vacas con cetose subclínica, podemos dicir que hai un problema de rabaño, polo que conviría revisar o manexo nutricional da granxa.

No entanto, unha análise con�nua de todas as vacas ao parto e tratamento de todas aquelas que presentan cetose clínica ou subclínica permite an�ciparnos ao problema, reducir a incidencia da enfermidade e aumenta a produción de leite, sempre tendo en

26/05/2020 11:07:21

SAúde ANIMAL

O OBXECTIVO DO TRATAMENTO SERÍA OBTER CANTO ANTES NIVEIS ÓPTIMOS DE GLICOSA EN SANGUE E REDUCIR A PRESENZA DE CORPOS CETÓNICOS

to e o posparto ou, ademais, debemos revisar o manexo no período de secado: • Preparto AGNE <0,3 mEq/l 14 días preparto • Posparto AGNE <0,7 mEq/l 14 días posparto O BEN, aínda que non nos cause unha cetose clínica ou subclínica, si nos pode levar a outras situacións pouco aconsellables para o animal.

A nivel de campo hai unha práctica moi sinxela que nos vai permitir valorar se existe un problema de cetose na explotación. Realízase mediante a análise de, polo menos, 12 animais durante os primeiros 60 días de lactación. Se hai un 10 % de vacas con cetose subclínica, podemos dicir que hai un problema de rabaño, polo que conviría revisar o manexo nutricional da granxa.

No entanto, unha análise continua de todas as vacas ao parto e tratamento de todas aquelas que presentan cetose clínica ou subclínica permite anticiparnos ao problema, TRATAMIENTO reducir a incidencia da enfermidade e aumenta a produción de leite, semObjetivo pre tendo en conta que o principal se debenormales atender é o maEl objetivo del tratamiento es restableceraspecto niveles que de glucosa nexo denutricional. cuerpos cetonicos. ' en sangre y reducir las concentraciones

Tratamientos de rutina Solución glucosada intravenosa

Glucocorticoides por vía IM

Í 500 ml de dextrosa al 50%

(administración única de 250 g).

Promueven la liberación de aminoácidos del músculo y pueden ser gluconeogénicos.

Í La dextrosa suprime la liberación

de ácidos grasos no esterificados y la cetogénesis hepática. Í Se restablecen los niveles de glucosa en sangre. Í Aumenta el apetito de la vaca.

Vitaminas del grupo B por vía oral Estudios recientes apoyan la efectividad de la B12 en la mejora de la homeostasis de la energía en vacas lecheras en el periparto.

Propilenglicol por vía oral Se absorbe en el rumen, parte se metaboliza a propionato, pero la mayoría se absorbe intacto y se metaboliza a glucosa en el hígado. Similar uso tienen el glicerol y el propionato sódico.

TRATAMENTO O obxectivo do tratamento sería obter canto antes niveis óptimos de glicosa en sangue e reducir a presenza de corpos cetónicos. É moi importante tratar de que o animal consiga por si mesmo compensar o balance de enerxía negativo e para iso debemos conseguir que comece a comer canto antes (por exemplo, o extracto de xenciana estimula o apetito) e que o alimento achegado sexa o máis apropiado posible, é dicir, que sexa apetecible, equilibrado en graxa e cos suficientes precursores de glicosa.

Durante este tratamento é importante tamén que os animais non sufran estrés e que beban auga abundante, fresca e de calidade. Estas son as principais recomendacións dependendo da maior ou menor presenza de corpos cetónicos en ouriños: • Cetonuria leve: propilenglicol vía oral • Cetonuria moderada: propilenglicol vía oral, 500 ml dextrosa 50 % por vía intravenosa, dexametasona e vitaminas B por vía intramuscular Recomendaciones • Cetonuria grave: repetir tratamentos con propilenglicol vía oral, 500 ml dextrosa 50 % por vía intravenosa, dexametasona e vitaminas B por vía intramuscular; alimentación forzada. Á hora de tratar deberiamos ter en conta as posibles enfermidades asociadas ao BEN, como son a acidose, a hipocalcemia, o balance proteico negativo e a inmunosupresión.

Ce

P dex d

p dex dex vía

PREVENCIÓN A prevención comeza antes mesmo da entrada ao período seco da vaca. Nela debemos ter en conta fundamentalmente a nutrición, con dietas cun contido óptimo de fibra, evitar o exceso de proteínas, limitar o consumo de enerxía (menos concentrados ou pastos moi ricos),

Muy importante!

!

Tratamiento higienico-diet ' etico ' (e alimento apetecible y agua abundante 12

13

05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 101

vp017_saudeAnimal_cetose_galego.idml 101

26/05/2020 11:07:29

o,

s.

Í Modificar dietas al final de la lactación para aumentar la energía procedente de fibras digestibles.

Í Mantener y estimular la ingestión. Í Administrar aditivos como la niacina, propionato cálcico, propionato sódico, propilenglicol, colina... en las últimas 2-3 semanas de gestación.

SAúde ANIMAL

A SÚA INCIDENCIA VAI ESTAR DIRECTAMENTE RELACIONADA CO MANEXO QUE VAIAMOS DESENVOLVER COS ANIMAIS NO PERÍODO DE PERIPARTO, EMPEZANDO XA DESDE O SECADO

Manejo exquisito

Densidad apropiada y composición del grupo de animales

Calidad de la cama

Acceso a bebederos y comederos

Ventilación correcta

Parto higiénico y tranquilo

Evitar cambios cuantitativos y cualitativos en la ración

Evitar situaciones de estrés

Facilitar ejercicio de los animales 15

achegar a cantidade adecuada de minerais (Ca, P, Se) e vitaminas (A, D, E) e sen limitación de auga, todo iso encamiñado a evitar un engraxamento excesivo do animal; en definitiva, modificar dietas ao final da lactación para aumentar a enerxía procedente de fibras dixestibles.

Posteriormente, durante o período de secado, e tamén co fin de evitar a aparición de animais excesivamente gordos, debemos ter en conta os seguintes aspectos no que se refire á nutrición: 1. Fornecer o alimento en 4-5 tomas diarias.

2. Evitar a sobrealimentación.

3. Suplementar aditivos que melloren a inxestión de materia seca e aumenten a produción de propionato ruminal, como poden ser propilenglicol, propionato cálcico, tónicos dixestivos, monensina (antibiótico ionóforo) etc.

4. Ración equilibrada: a achega de graxa no posparto agrava a situación do fígado, que se ve forzado a metabolizar máis graxa con menos precursores de glicosa.

Tamén a ración de preparto pode

axudar na prevención da cetose despois do parto: niveis moderados de enerxía para evitar que o exceso de enerxía non se acumule no tecido adiposo e no fígado.

CONCLUSIóns Podemos dicir que a cetose é un problema común a todas as explotacións de vacún de leite e que a súa maior ou menor incidencia vai estar directamente relacionada co manexo que vaiamos desenvolver cos animais no período de periparto, empezando xa desde o secado.

En ocasións a enfermidade pode vir enmascarada dunha maneira subclínica, o que fai moi conveniente traballar con métodos de diagnóstico sinxelos que nos proporcionen a maior información posible sobre o noso rabaño e, desta maneira, poder anticiparnos aos posibles casos futuros.

BIBLIOGRAFÍA

Bach À. Consecuencias de la cetosis subclínica en la vaca lechera y cómo detectarla y prevenirla.

Portal Veterinaria, junio 2014.

Diéguez FJ et al. Cetosis bovina y su influencia sobre la calidad de la leche. Octubre 2018.

Albéitar n.º 219.

Esslemont, D. The costs of ketosis. The hidden cash killer. British Cattle Veterinary Association. BCVA 2012.

Fernández Sánchez M., Liz López M., Hernández Solís M. El periparto de la vaca: apuntes prácticos. 2013. ISBN: 978-84-941014-6-5.

Garzon-Audor, Adriana & Oliver-Espinosa, Olimpo. (2018). Epidemiología de la cetosis en bovinos: una revisión. Ces Veterinary Medicina and Zootechnics. 13. 10.21615/cesmvz.13.1.4.

Viña C, Fouz R, Camino F, Sanjuán ML, Yus E, Diéguez FJ. Study on some risk factors and effects of bovine ketosis on dairy cows from the Galicia region (Spain). J Anim Physiol Anim Nutr (Berl). 2017;101(5):835-845

102 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_saudeAnimal_cetose_galego.idml 102

26/05/2020 11:07:38

Para restablecer la función ruminal PANSENSTARTER

PANSENSTA

MEJO

DE ENERG CAJA AN 1 (1 N O

OS) UB 2T

AHO RA C

Ayuda a prevenir cetosis

preparac

TE

ÑO

MAYO MO

OR

GA

producc DE

RE

LA

S UN

DELANTA

E LD

VÍDEO EXPLICATIVO

Estimula el apetito Estimula el apetito Ayuda a prevenir cetosis Restablece la función ruminal Mejora la producción Mejora la producción Aumenta la rentabilidad Aumenta la rentabilidad Consulta con tu veterinario

Consulta con tu veterinario.

Producto sin prescripción.

Promoción valida hasta agotar existencias.

vp017_publi_virbac.indd 103

20/05/2020 12:17:43

M A N E xO

Avanzando na recría con Fonteboa Presentamos o traballo levado a cabo por un grupo de estudantes do Centro de Formación EFA Fonteboa, cuxo obxectivo foi demostrar a importancia de obter unha recría de calidade nas ganderías. Para iso, o equipo realizou unha toma de datos en varias explotacións de leite intensivas da provincia da Coruña, a partir dos cales se elaboraron as conclusións que se detallan a seguir.

Cristina Pilar Pousada Técnica veterinaria especialista en recría

CONSIDERACIónS PREVIAS

A

s granxas evolucionaron moito ao longo dos anos. Hoxe en día vense explotacións totalmente mecanizadas, con animais de alto valor xenético e unha maior produción vitalicia, unha situación que nada ten que ver coa forma de traballar e as vacas de hai vinte anos.

Esta evolución fíxose unha realidade ante a necesidade de mellorar a eficiencia dos produtores, tentando sempre ir da man dunha mellor

calidade de vida. A granxa de vacas de leite considérase unha grande empresa que se compón doutras tres nas que se produce leite, forraxe e xovencas; polo tanto, as tres empresas deben ser rendibles.

Este artigo xira ao redor desta última “subempresa”, a recría de xovencas, que en ocasións son as grandes esquecidas, debido a que non proporcionan produto de venda directa, aínda que son motor do que dependerá a rendibilidade futura da explotación.

O Centro de Promoción Rural EFA Fonteboa é consciente do crecemento das explotacións, así como da necesidade de persoal cada día máis formado; por iso, co fin de responder os requirimentos das ganderías do futuro, rodéase dos mellores profesionais do sector e está sempre á cabeza en canto a formación de novos profesionais.

O estudo que se detalla a continuación foi realizado polo alumnado de segundo curso do citado centro nalgunhas explotacións da provincia da Coruña, seleccionadas atendendo a diferentes criterios (número de animais, censo, manexo da recría, proximidade dos produtores etc.) para que os estudantes tivesen acceso aos datos que se necesitaban.

104 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_manexo_fonteboa_galego.indd 104

26/05/2020 12:42:03

M A N E xO

CASE A METADE DAS EXPLOTACIÓNS ESTÁN EN PLENO CRECEMENTO OU EN FASE DE EXPERIMENTALO, POLO QUE A RECRÍA SERÁ UN DOS ALICERCES DA RENDIBILIDADE FUTURA PARA ELAS

LECHES MATERNIZADAS

Bienestar y rendimientos

DESENVOLVEMENTO DO PROXECTO Para a elaboración deste proxecto recompiláronse datos da recría en explotacións innovadoras, ás cales se lles asignou un número para o tratamento cego dos datos obtidos. Desta maneira, só o alumno que visitaba a granxa coñecía a súa identidade, á vez que descoñecía a do resto dos seus compañeiros.

Antes de cada visita de recollida de datos, os alumnos recibían unha clase práctica nunha granxa que non consta no estudo, onde comprobaban de primeira man o manexo das xovencas e a forma de tomar os datos. A formación foi realizada pola veterinaria Cristina Pilar Pousada, en colaboración con MSD Animal Health.

A recollida e posterior análise dos datos obtidos fíxose a través de e-mail e de forma totalmente cega por parte dos responsables.

Os datos son agrupados en diferentes bloques, o que nos permite un enfoque global do manexo da explotación, observando puntos fortes e debilidades desta, á vez que se compara coas demais explotacións que forman parte do estudo.

Un punto a ter en conta é que case a metade das explotacións están en pleno crecemento ou en fase de experimentalo, polo que a recría será un dos alicerces da rendibilidade futura destas ganderías.

BLOQUE INFORMATIVO: QUE TIPOS DE GRANXAS SE ANALIZARON? No bloque 1 recompílase información acerca da explotación: tamaño, tipo de muxido, base territorial, produción media etc.

Viuse que na maior parte das granxas hai unha oscilación de censo, de idade ao primeiro parto, de produción etc., o cal coincide coas características da produción en Galicia, onde hai unha gran dispersión de datos.

PRO

Mejora tus resultados CRECIMIENTO ÓPTIMO SEGURIDAD DIGESTIVA CONTROLADA RENDIMIENTO Y CONFORMACIÓN

Tel: +34 629 64 02 61 www.serval.fr/es

05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 105

vp017_manexo_fonteboa_galego.indd 105

26/05/2020 12:42:06

M A N E xO

Nos datos obtidos das granxas observamos un abano amplo do tamaño de explotación, a pesar de ser todas intensivas, movémonos nun rango que oscila desde 80 ata máis de 400 vacas en produción, con idades ao primeiro parto entre 22,2 e 26 meses, como podemos ver na táboa 1.

No mesmo grupo hai unha oscilación da produción/vaca primípara e día entre 27,7 e 40,7 litros. Son datos bastante amplos, suficientes para representar a maioría das explotacións leiteiras da comunidade. Cabe destacar que neste proxecto se tentan entrelazar os datos recompilados co aspecto humano e formúlanselle ao gandeiro preguntas acerca dos obxectivos na súa explotación.

Un aspecto interesante é unha das cuestións que se lle expón ao gandeiro: “En que che gustaría mellorar?”.

A resposta da maioría das explotacións coinciden: as instalacións da recría. Isto lévanos a deducir que na maioría dos casos, ata o momento, a fase de recría é unha fase descoidada nas explotacións de leite. Na práctica totalidade das explotacións derívase o espazo sobrante, instalacións obsoletas ou mal deseñadas, á recría. Isto leva un escaso e inadecuado manexo dos animais, o que en moitos casos provoca un mal desenvolvemento do animal ou frea o potencial xenético do rabaño.

Táboa 1. Idade de media de parto IDADE ESTIMADA PRIMEIRO PARTO

22,3

25

24

24,5

22

23

22

25

Crecemento: valóranse animais desde os 6-7 meses ata preinseminación. É neste punto onde se atopa a maior variabilidade entre as xovencas analizadas.

Os datos recollidos fan referencia ás instalacións (m2 por animal, bebedoiros, aspecto da cama etc.), nutrición e sanidade, establecendo e relacionando ambos os grupos nunha mesma granxa e despois comparando co resto dos integrantes do estudo. É aquí onde se establece unha diferenza entre as idades ao primeiro parto.

A continuación presentamos unha táboa cos principais datos técnicoeconómicos recompilados a través dos datos de control leiteiro, a cal recolle a toma de datos mensual de control leiteiro oficial durante un ano (2018) en 13 granxas de vacún leiteiro da provincia da Coruña. Estes datos foron facilitados polos gandeiros aos alumnos, cuxo principal obxectivo foi avaliar a relación entre a idade do parto e a súa influencia na capacidade produtiva do animal.

23

25,8 23,5

25

24

24

25,5 24,5 22,8

En que che gustaría mellorar?

Ganancia media diaria Sala de muxido Camas e instalacións Na recría Calidade de vida Mellorar as instalacións das xovencas Aloxamento para os xatos Facer outro establo para sacalas das parrillas Adecuar un establo para a recría Máis espazo para os animais Darlles máis leite ás xovencas Modernizarse á hora de aleitar Man de obra Vacas secas (mellores instalacións) Máis espazo para os animais Nos primeiros 3 meses de vida do animal Nas instalacións Condicións das instalacións de xovencas

BLOQUE DE XOVENCAS: A GRANXA VISTA DESDE A RECRÍA Nos seguintes bloques as cuestións ían relacionadas co manexo nas distintas fases da recría, establecendo o secado da nai como punto iniciador, ata a preinseminación como punto final.

Os datos recollidos diferencian dous grupos de xovencas: Lactante: valórase a xovenca desde o nacemento, analizando calidade de calostro, problemas durante esta fase e pesando os animais para establecer unha ganancia media diaria. Coa análise destes datos pódense establecer puntos de mellora na explotación.

Táboa 2. Relación idade de parto – capacidade produtiva da vaca N.º de granxa

N.º de vacas

% primeiros partos

Primíparas

20 163 42,3 69 4 150 44 66 15 188 36,7 69 11 99 32,3 32 17 77 41,6 32 2 127 26,8 34 18 148 30,4 45 13 112 33,9 38 7 178 27,5 49 16 105 51,4 54 X1 420 40 168 X2 310 33,2 103 X3 87 35,6 31 Datos mensuais de 13 granxas pertencentes a Africor Coruña (2018)

Idade ao primeiro parto

Leite

23,7 24,9 24,5 26,1 25 25 26,2 23,4 24,9 25,3 22,8 23,1 24,3

36,2 34,7 36,1 27,7 36,6 32,8 33,7 35,6 36,6 32,1 40,5 40,7 34,6

106 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_manexo_fonteboa_galego.indd 106

26/05/2020 12:42:15

TU GANADERIA

MERECE LOS MEJORES AMINOÁCIDOS.

Smartamine® & MetaSmart®

MAS QUE LECHE Todas las vacas necesitan metionina!!

En múltiples estudios universitarios y pruebas de campo, el uso de Smartamine® M y MetaSmart® para equilibrar las raciones ha demostrado generar: - Más leche, más proteína, más grasa.

- Mayor disminución de los trastornos metabólicos en el periodo de transición.

- Mejora la eficiencia reproductiva: salida en celo y gestaciones a término.

De la manera más rentable posible.

Confía en Adisseo, líder mundial en nutrición con aminoácidos en rumiantes desde los 90s.

Contacta hoy mismo con nuestro equipo técnico.

@

+34974316092 Info.nasp@adisseo.com

www.adisseo.com vp017_publicidade_adiseo.indd 107

19/05/2020 13:25:14

M A N E xO

Gráfico 1. Relación entre produción – idade de 1 .º parto

NON EXISTE RELACIÓN DIRECTA ENTRE AUMENTAR A IDADE DE PRIMEIRO PARTO E INCREMENTAR A PRODUCIÓN

43 41 39

Produción

37 35 33 31 29 27 25 22,5

23

23,5

24

24,5

25

25,5

26

26,5

Idade 1.º parto

Como se reflicte na citada táboa, o rango de idade media ao parto fluctúa entre os 22,8 e os 26,2 meses, cunha variación de produción diaria media de máis de 14 litros por animal e día.

Unha das primeiras conclusións obtidas é que non existe unha relación directa entre aumentar a idade de primeiro parto e incrementar a produción, como reflicte o gráfico 1.

Con todo, se observamos a relación inversa, é posible incrementar produción mesmo con partos en xovencas máis novas.

O gráfico 1 ilustra con claridade o feito de que son posibles altas producións, se se conseguen as condicións óptimas de desenvolvemento no momento do parto, con suficiente condición corporal e desenvolvemento, independentemente da idade da xovenca no primeiro parto.

En granxas onde a xestión da recría se realiza de forma intensiva, cun manexo óptimo, obtéñense producións que superan os 40 kg/vaca día, con idade ao primeiro parto inferior aos 2 anos.

A conversión económica destes datos podémola calcular tendo en conta os valores medios obtidos dun programa de xestión en varias granxas intensivas de Galicia, reflectidos na táboa 3. Cun custo diario medio de

2,45 €, o grupo de granxas estudadas establece un custo de recría de 1.727 € por xovenca.

Se levamos estes datos á táboa das explotacións do estudo, o resultado podémolo ver na táboa 4.

Táboa 3. Datos produtivos de primíparas Custo recría/día ideal

Idade ao parto

2,45 €

24 meses

Total

1.727

A resposta dos gandeiros á pregunta “en que che gustaría mellorar?” foi maioritaria: as instalacións da recría

108 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_manexo_fonteboa_galego.indd 108

26/05/2020 12:42:23

vp017_publi_lactea_zamora.indd 109

15/05/2020 16:05:06

M A N E xO

Táboa 4. Custo de reposición media/xovenca % primeiros Primíparas partos

Idade ao primeiro parto

Leite

Custo de reposición €

Sobrecusto (media) €

Sobrecusto reposición €

N.º de granxa

N.º de vacas

20

163

42,3

69

23,7

36,2

1.741,95

14,70

1.014

4

150

44

66

24,9

34,7

1.830,15

102,90

6.791

15

188

36,7

69

24,5

36,1

1.800,15

73,50

5.071

11

99

32,3

32

26,1

27,7

1.918,35

191,10

6.111

17

77

41,6

32

25

36,6

1.837,50

110,25

3.532

2

127

26,8

34

25

32,8

1.837,50

110,25

3.752

18

148

30,4

45

26,2

33,7

1.925,70

198,45

8.929

13

112

33,9

38

23,4

35,6

1.719,90

-7,35

- 279

7

178

27,5

49

24,9

36,6

1.830,15

102,90

5.037

16

105

51,4

54

25,3

32,1

1.859,55

122,20

7.140

X1

420

40

168

22,8

40,5

1.675,80

-51,45

- 8.644

X2

310

33,2

103

23,1

40,7

1.697,85

-29,40

- 3.026

X3

87

35,6

31

24,3

34,6

1.786,05

58,80

1.821

Táboa 5. Ingresos venda de leite/explotación 305 días Rango de idade parto

Leite media/día

Ingreso/vaca-día

Ingreso lactación

Custo recría media

22-24

39,3

11,8

3.594 €

1.698.31 €

>24

34,2

10,2

3.125 €

1.844,22 €

Media/vaca

469 €

-146 €

14.074 €

- 4.377 €

Granxa 100 vacas con 30 % de reposición

PARTE DAS EXPLOTACIÓNS REFLICTEN UNHA IDADE AO PARTO TRES MESES SUPERIOR Á MEDIA, O QUE A PRIORI SUPÓN UN SOBRECUSTO POR ANIMAL DE MÁIS DE 150 €

Avaliando os datos de recría, podemos detectar que en tres explotacións mesmo se consegue anticipar a idade ao parto aos 24 meses (media).

Isto supón unha diminución de máis de 50 € por animal ao parto nalgún dos casos.

Pola contra, parte das explotacións reflicten unha idade ao parto tres meses superior á media, o que a priori supón un sobrecusto por animal de máis de 150 €.

Se a modo de avaliación técnica aplicamos o custo medio á totalidade das primíparas dos rabaños, atopámonos con resultados máis avultados, con casos extremos nos que existe un sobrecusto de máis de 8.000 € (n.º 18) de diferenza, se comparamos o seu custo co dunha gandería que ten unha media de 24 meses de idade ao primeiro parto. No caso oposto, algunha das explotacións consegue reducir o custo de recría medio en máis de 8.000 € (n.º 1).

Outro dato técnico-económico representativo na xestión é o ingreso a partir do leite producido diariamente polas primíparas da explotación.

Neste caso, estudamos as 13 granxas en dous grupos (>24 meses ao parto; <24 meses ao parto), como se reflicte na táboa 5.

110 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_manexo_fonteboa_galego.indd 110

26/05/2020 12:42:34

vp016_publi_Ratibrom.indd 55 vp017_publi_ratibrom.indd 111

15/3/2016:07:54 12:58 15/05/2020

M A N E xO

Na táboa 5 o dato máis representativo é a diferenza anual que proporcionan os ingresos de leite por vaca nos dous grupos de explotacións. Con máis de 469 € por primípara/ano, é un dato moi significativo se o utilizamos en conxunto co custo de recría media do grupo.

No grupo de máis idade cada animal supón un sobrecusto de recría teórico de case 150 €. Se isto o sumamos a un menor ingreso por venda de leite, a diferenza da marxe económica supera os 600 € por animal e ano entre ambos os grupos de explotacións.

CONCLUSIónS Podemos resumir este artigo en catro ideas: 1. A importancia do manexo da recría, xa que é a base da produción futura da granxa.

2. Ter obxectivos claros de manexo dentro das posibilidades de cada granxa favorece un desenvolvemento correcto das xovencas.

3. O feito de que os animais teñan máis idade ao primeiro parto non implica unha maior produción de leite na primeira lactación.

4. Máis eficiencia á hora de recriar as xovencas implica un menor custo e un maior beneficio.

A través deste estudo podemos concluír que explotacións máis eficientes crían animais máis produtivos, o que leva a un aumento na produción de leite das xovencas e co conxunto obtéñense maiores beneficios.

AGRADecEmentos Quero agradecerlles aos alumnos de Fonteboa a súa dedicación ao longo do curso natural e a súa implicación co proxecto, xa que son eses os realizadores do estudo; aos titores do proxecto, pola súa colaboración porque non só foi unha experiencia enriquecedora a nivel técnico senón tamén humano por ambas as partes, e, finalmente, ás ganderías participantes no proxecto, pola súa colaboración e por abrir as portas da súa casa ás futuras xeracións. Grazas a todos.

ALUMNADO PARTICIPANTE

Adrián Blanco Calvete, Judith Chousa Losada, Víctor Cid González, Maite Díez Salazar, Javier Estévez Castaño, Elena Fernández Fernández, Javier Fernández Rodríguez, Adrían Ferrol García, Alejandro García Espiñeira, Lidia Iglesias Santos, María López Carromero, David Núñez Fraga, Xabier Benjamín Paz González, Aaron Pereira Álvarez, Sheila Pérez Pena, Daniel Peteiro Fernández, Raúl Puentes Patricio, Diego Rodríguez Otero, Avelino Souto Rozados, Roberto Villanueva Patao

Equipo participante no proxecto

112 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_manexo_fonteboa_galego.indd 112

26/05/2020 12:42:42

Delegado Miguel Sá: 00351919028774

Cosmolabor: +351 964 139 487 • Parrondo Cabornero: 0034 626 983 043 • Luciano Fernández: 0034 626 983 049 • Frior 981774500 Jesmi: 0034 677 72 96 30 • Alberto Disega: 0034 670 286 215 • Albaitaritza: 0034 948 50 03 43 • Trivic: 0034 938 86 62 99 vp017_publi_holm_laue.indd 113

19/05/2020 9:49:39

AAFF_Presentacion_Goalfeed_Vaca Pinta_Doble Pagina.pdf

1

14/5/20

19:08

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

vp017_publi_deheus.indd 114

15/05/2020 15:09:06

vp017_publi_deheus.indd 115

15/05/2020 15:09:16

M A N E xO

Efectos do estrés por calor e do arrefriamento das vacas na economía da granxa leiteira (II) A partir da investigación realizada en catro países situados en tres continentes diferentes, na segunda parte deste estudo mostro como o arrefriamento adecuado pode reducir o impacto negativo do estrés por calor e a contribuír a aumentar a rendibilidade da granxa.

Israel Flamenbaum Ph. D Cow Cooling Solutions Ltd., Israel

PARTE II: BENEFICIOS DE ARREFRIAR AS VACAS NO VERÁN

O

estrés por calor considérase un factor influente na rendibilidade das granxas leiteiras, especialmente nas rexións cálidas do mundo. Na primeira parte do meu artigo (Vaca Pinta 16, pp. 58-62),

describín a forma en que o estrés por calor prexudica o rendemento e a rendibilidade da granxa. No artigo actual, trato de mostrar, con base na literatura e na miña propia experiencia e cálculos, como o arrefriamento adecuado pode reducir o efecto negativo do estrés por calor e contribuír a aumentar a rendibilidade da granxa.

Nunha enquisa realizada polo Dr. Vincent St. Pierre, economista e investigador da Universidade de Ohio, o estrés por calor caracterizouse en diferentes rexións dos EE. UU., entre os cales hai “estados fríos”, onde as

condicións de estrés por calor non se cumpren en absoluto, ou nunha taxa moi baixa, e “estados cálidos” (principalmente no sur), onde as vacas están expostas a condicións de estrés por calor durante case a metade de tempo do ano. O investigador revisou a literatura, onde se estudaron e publicaron estudos que examinan a contribución de varios medios de arrefriamento das vacas no rendemento e na rendibilidade da granxa. Con base nos resultados que aparecen nos artigos, e adaptándoos ás diferentes rexións dos EE. UU., St. Pierre avaliou a mellora potencial da aplicación dos coñecementos existentes á redución das perdas de produción e descubriu que alcanza case o 40 % das perdas na produción de leite obtidas e descritas anteriormente na primeira parte deste artigo.

116 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_manexo_estresFlamembaum2_galego_silvia.indd 116

26/05/2020 11:11:59

M A N e xO

A IMPLEMENTACIÓN DE MEDIOS DE ARREFRIAMENTO XUSTIFICARASE SÓ NO CASO DE QUE O SEU CUSTO SEXA MENOR QUE AS PERDAS ECONÓMICAS TOTAIS CAUSADAS POLO ESTRÉS POR CALOR

As perdas totais para a industria láctea dos EE. UU. caeron de 1,5 a 0,9 mil millóns de dólares por ano. É probable que a reconsideración deste problema hoxe en día, cos avances e melloras realizados no sistema de arrefriamento durante os últimos vinte anos, a implementación de arrefriamento intensivo poida reducir as perdas causadas polo estrés por calor no verán en maior medida.

Con base na experiencia adquirida, os investigadores da Universidade de Florida compararon o rendemento das vacas e a rendibilidade da granxa, con e sen un bo arrefriamento das vacas no verán. Sen arrefriamento, as vacas pasaron case o 50 % do tempo do ano baixo condicións de estrés por calor, cando nos meses de verán (de xuño a setembro), as vacas foron sometidas a condicións estresantes durante as 24 horas do día. Nestas condicións, a produción anual de leite por vaca reduciuse en 1.600 litros, dos cales 1.400 litros (90 %) perdeuse nos meses de verán. A caída na produción de leite causou a perda de 690 USD do ingreso anual esperado por vaca. Cando as vacas se arrefriaron efectivamente no verán, o total de horas nas que foron sometidas a condicións de estrés por calor reduciuse a só o 20 % do tempo anual, e o 50 % do día, durante os meses estivais.

O arrefriamento efectivo reduciu a perda anual de leite por vaca de 1.600 a 200 litros, case todo nese período, e a perda de ingresos anuais reduciuse de preto de 700 USD por vaca, sen arrefriamento, a só 125 USD por vaca, ao implementar un tratamento de arrefriamento intensivo.

Como se presentou na primeira parte deste traballo, o estrés por calor e o arrefriamento das vacas son, sobre todo, un problema económico. A súa mitigación mediante o uso de medios de arrefriamento só reduce as perdas económicas. De todos os xeitos, a implementación destes medios xustificarase economicamente só no caso de que o seu custo sexa menor que as perdas económicas totais causadas polo estrés por calor.

05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 117

vp017_manexo_estresFlamembaum2_galego_silvia.indd 117

26/05/2020 11:12:05

M A N E xO

Co fin de avaliar este asunto en diferentes condicións da granxa, participei recentemente no desenvolvemento dun programa especial de Excel computarizado, onde se pode analizar a rendibilidade da implementación dos medios de arrefriamento. O programa consiste en datos da granxa (número de vacas, nivel de produción e número de días de verán por ano), custo (instalación do equipo de arrefriamento e o gasto da súa operación), así como prezos da granxa (alimento, electricidade e leite). Para o cálculo supomos un aumento esperado na produción anual e a eficiencia de alimentación (só para os días de verán), todo presentado como percentil por encima do nivel básico, antes de que se implemente o arrefriamento.

Polo xeral, utilizo o “modo de supostos” antes de comezar un novo proxecto de arrefriamento de vacas, onde podo estudar o “punto de equilibrio” para o investimento e convencerme de facelo. O “modo de resultados” está en uso ao final do verán, en cada un dos proxectos que estou a executar no mundo. Neste modo, utilízanse números reais en lugar de suposicións relacionadas coa mellora na produción e, ao facelo, podemos confirmar ou negar os cálculos económicos realizados antes de comezar. No últimos dez anos, desde que comecei a usar este programa, “executeino” en máis de trinta países diferentes, situados en tres continentes diferentes.

Nalgúns dos casos fíxose só no “modo de suposición” para o seu uso en conferencias ou reunións cos produtores, para convencelos de que implementen o sistema de arrefriamento na súa granxa. Noutros casos, usouse o “modo de resultados”, onde os números reais preséntanse ao granxeiro, ao final dun verán exitoso, sabendo exactamente os gastos adicionais necesarios para arrefriar as vacas, por unha banda, e a cantidade adicional de leite producido anualmente, debido á implementación do sistema de arrefriamento, pola outra.

RESULTADOS DOS PROXECTOS DE ARREFRIAMENTO A continuación presento os resultados dalgúns dos meus proxectos de arrefriamento de vacas, realizados en catro países e situados en tres continentes diferentes.

México O proxecto levouse cabo nunha granxa de 3.000 vacas, situada na parte árida do norte de México.

O investimento en equipos para a construción e instalación de equipos de arrefriamento en “patios especiais de arrefriamento” alcanzou os 800.000 USD (250 USD por vaca). O funcionamento do sistema durante 150 días cada verán tiña un custo anual de 45 USD por vaca, dos cales 30 para enerxía eléctrica e 10 para man de obra adicional (seis empregados adicionais foron contratados e traballaron en tres quendas por día). Entre os beneficios xerados polo arrefriamento intensivo das vacas, tívose en conta un aumento do 10 % na produción anual de leite por vaca obtida ao final do verán.

Tamén asumimos unha mellora do 5 % na “eficiencia alimenticia”, para os 150 días de verán e unha diminución de cinco “días abertos” anualmente. Os resultados deste proxecto mostran que, nas condicións mencionadas anteriormente, o ingreso adicional debido á implementación de arrefriamento intensivo alcanzou 600.000 USD por granxa anualmente (200 USD por vaca) e esperábase que a recuperación esperada do investimento fose inferior a dous anos.

EN MÉXICO O INGRESO ADICIONAL DEBIDO Á POSTA EN MARCHA DE ARREFRIAMENTO INTENSIVO ALCANZOU 600.000 USD POR GRANXA ANUALMENTE

Italia O proxecto realizouse nunha granxa de 930 vacas, situada no nordés de Italia. O investimento en equipos de arrefriamento instalados no patio de espera e na liña de alimentación alcanzou os 260.000 € (280 € por vaca).

O funcionamento do sistema durante 120 días de verán tiña un custo de 30 € por vaca ao ano, dos cales 20 € se destinaban a enerxía eléctrica. Entre os beneficios xerados polo arrefriamento intensivo das vacas, obtívose un aumento do 8 % na produción anual de leite por vaca ao final do verán e tívose en conta no cálculo da rendibilidade. Neste caso a granxa recibiu, ademais do prezo do leite, tamén 20 € de bonificación por vaca por ano, pola mellora na calidade do leite e declarou unha redución de 15 € por vaca anualmente, nos gastos de medicamentos. Os resultados deste proxecto mostran que, nas condicións mencionadas anteriormente, o ingreso anual adicional debido á implementación de arrefriamento intensivo alcanzou os 280.000 € por

118 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_manexo_estresFlamembaum2_galego_silvia.indd 118

26/05/2020 11:12:12

vp017_publi_emporvet.indd 119

15/05/2020 15:10:45

M A N E xO

granxa (300 € por vaca) e a recuperación esperada do investimento ocorreu en menos dun ano.

Turquía O proxecto realizouse nunha granxa de 1.100 vacas, situada no suroeste de Turquía. As vacas arrefriáronse no patio de espera (antes e entre as sesións de muxido), seguido de arrefriamento na liña de alimentación. Ao final do verán do proxecto tívose en conta un aumento do 12 % na produción anual por vaca obtida e unha mellora do 5 % na eficiencia alimenticia durante 120 días de verán. Ao comezo do proxecto, parte do equipo de arrefriamento xa existía, polo que o investimento para a instalación de equipos de arrefriamento adicionais foi de só 140.000 USD para equipos (130 USD por vaca), mentres que o custo de operar o sistema de arrefriamento no verán foi de 30 USD por vaca. O ingreso neto, debido ao arrefriamento intensivo das vacas, alcanzou os 200 USD por vaca (220.000 USD por granxa) e a recuperación do investimento foi en menos dun ano (sobre todo debido ao investimento relativamente menor en equipo).

O aumento na produción anual debido ao arrefriamento intensivo (datos reais) deu de media o 10 % (rango entre 8 e 10 %). En termos de USD por vaca, o investimento para a instalación do equipo de arrefriamento variou entre 250 e 300 USD e o custo de operación media de 30 USD (rango entre 20 e 40 USD). O aumento no ingreso neto anual por vaca deu de media 250 USD (rango entre 200 e 300 USD) e a recuperación do investimento variou entre un e dous anos.

PÓDESE CONSIDERAR O INVESTIMENTO EN MEDIOS DE ARREFRIAMENTO DE VACAS E O SEU USO ADECUADO COMO UN DOS MELLORES QUE PODE FACER O GRANXEIRO

CONCLUSIÓN Baseándome nos meus máis de corenta anos tratando coa produción de leite en Israel e no mundo, podo concluír que, sen importar a rexión xeográfica ou no tipo de sistema produtiva que viva, se pode considerar o investimento en medios de arrefriamento de vacas e o seu uso adecuado como un dos mellores que pode facer o granxeiro.

Rusia O proxecto realizouse nunha granxa con 1.100 vacas, situada no suroeste de Rusia (rexión do Mar Negro). As vacas arrefriáronse no patio de espera (antes do muxido) e na liña de alimentación (despois e entre o muxido). Ao final do verán con arrefriamento intensivo, houbo un aumento do 15 % na produción anual da vaca.

O investimento en refrixeración foi de 290.000 USD (265 USD por vaca), mentres que o custo de executar o arrefriamento nos 100 días de verán (principios de xuño a mediados de setembro) foi de 30 USD por vaca.

O aumento anual de ingresos debido á operación de arrefriamento foi de 260.000 USD (240 por vaca), e o retorno do investimento foi dentro dun ano. O punto interesante nos datos presentados (e os doutros proxectos, cuxos datos non se incluíron neste artigo), é que, aínda que existen diferenzas xeográficas e climáticas entre os catro proxectos descritos, así como as diferenzas no nivel de produción, as prácticas de xestión, o uso e os prezos de insumos e leite, os números presentados non difiren moito.

120 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_manexo_estresFlamembaum2_galego_silvia.indd 120

26/05/2020 11:12:19

I n n ova c i o n e s g a n a d e ra s

APROVECHE

Nu trición y Salud

Lo natural es bueno

TODA LA ENERGÍA DE SU RACIÓN DURANTE TODO EL AÑO

ENERMILK PLUS CON TODAS LAS VENTAJAS DE ENERMILK POTENCIADO Y TODOS LOS BENEFICIOS DE LAS

LEVADURAS

*

*Saccharomyces cerevisiae NCYC R 404 - LEVADURA ESPECÍFICA VACAS LECHERAS

Aumenta la digestibilidad de la fibra

Disminuye el riesgo de acidosis.

y por tanto, la energía disponible.

Previene la aparición de la cetosis.

Estimula el funcionamiento del rumen.

Mejora los índices de fertilidad.

Incrementa la ingesta.

Alarga la curva de máxima producción.

Reduce el ESTRÉS POR CALOR y su efecto sobre la ingesta, la producción y la fertilidad

www.grupoinnofarm.com vp017_publi_innofarm.indd 121 vp016_PUBLI_innofarm.indd 63

15/05/2020 15/3/2015:44:25 13:01

Xenética

INRA 95 e Charolais Excellence: as razas para optimizar o valor cárnico nas ganderías leiteiras Describimos o estudo comparativo do rendemento obtido co cruzamento en Holstein das razas INRA 95 e Charlolais Excellence e doutras tamén usadas a nivel comercial, como son Limousine e Azul Belga.

Remi Salesses1, Ludovic Izard2, Sebastián Martín3 Enxeñeiro zootecnista de AURIVA 2 Manager dos programas de selección de vacún de carne AURIVA 3 Doutor en Veterinaria; xerente de Evolution Iberica XY (sebastian@evolutioniberica.es, 609 04 75 83)

1

INTRODUCIÓN

O

uso de razas cárnicas para o cruzamento con Holstein é unha práctica realizada desde hai décadas para maximizar os ingresos das ganderías de leite a través da produción de xatos para carne sobre vacas leiteiras non seleccionadas para deixar reposición.

Para optimar o valor cárnico nas ganderías leiteiras destes xatos cómpre que o cruzamento proporcione un beneficio económico por xato desde primeiras idades sen impactar a produción de leite, polo que a selección de touros para este cruzamento se debe basear en obter a maior fertilidade e facilidade de parto posible, así como non incre-

mentar a duración da xestión. Ademais, tamén teñen que manter uns excelentes rendementos nos índices de transformación no cebadeiro, así como constatar unha conformación de canal o máis elevado posible no matadoiro.

Na actualidade o uso deste tipo de cruzamentos está á alza pola utilización cada vez máis frecuente de seme sexado e o xenotipado nas ganderías leiteiras. Así, o ingreso pola venda deste tipo de xatos pode chegar a ser ata o 17 % do ingreso por leite.

Dúas son as razas especialmente seleccionadas para estes cruzamentos valoradas en Holstein baixo programas xenéticos desenvolvidos pola Cooperativa AURIVA: Charolais Excellence e INRA 95. As características prioritarias seleccionadas son a fertilidade, facilidade de parto, vigor do xato, habilidade para a lactación artificial, desenvolvemento muscular precoz, conformación do canal no matadoiro, piso do canal, cheiro da carne e, recentemente, estase a traballar na infiltración graxa.

122 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_xenetica_cruzamentoCarnico_galego.indd 122

26/05/2020 12:46:48

Xenética

NA ACTUALIDADE O USO DESTE TIPO DE CRUZAMENTOS ESTÁ Á ALZA POLA UTILIZACIÓN CADA VEZ MÁIS FRECUENTE DE SEME SEXADO E O XENOTIPADO NAS GANDERÍAS LEITEIRAS

Os devanditos programas inclúen a testaxe en estación do desenvolvemento muscular precoz (ás tres semanas de vida) na descendencia dos touros seleccionados. Así, os mellores touros de cada raza son elixidos despois do control dos seus propios rendementos (crecemento e morfoloxía) e son testados na súa descendencia en vacas Holstein, obtendo unha indexación. O número de touros anuais en testaxe de descendencia son 10 na raza Charolais Excellence e 6 en INRA 95. De cada un deles, 90 xatos son medidos/avaliados por técnicos especialistas en canto a:

• Datos ao nacemento: facilidade de parto, peso ao nacemento e profundidade de peito • Comportamento posnatal: vigorosidade do xato e habilidade para a lactación artificial • Morfoloxía: tamaño, puntuación muscular (zonas nobres, índices MP), finura de ósos e cor do pelo.

Estas análises compleméntanse con datos recollidos nas explotacións leiteiras, cebadeiros e matadoiros: • Duración da xestación • Supervivencia do xato • Morfoloxía ás tres semanas: peso e puntuación muscular EUROP en vivo • Datos de cebado: pesos e crecementos

EMBRIOVET SL es un equipo veterinario especializado en servicios de transferencia embrionaria en ganado bovino de leche y de carne

Nuestras instalaciones en Betanzos incluyen un avanzado laboratorio de fecundacion in vitro Le ayudamos a desarrollar el programa genético de su explotación: Diseño del programa genómico Creación de índices genéticos personalizados Asesoramiento genético completo. Programa de acoplamientos Programa de Transferencia de embriones: Flushing y transferencia o congelación de embriones Producción de embriones in vitro: OPU-FIV Programa de rescate genético Comercio de embriones: Nacional Importación/Exportación

www.embriomarket.com

administracion@embriovet.com 981 791 843 649 239 488

• 2 laboratorios móviles con base en Galicia • Servicio en toda la península e islas españolas • Veterinarios especializados en tecnologías reproductivas al más alto nivel En nuestras instalaciones en Betanzos (A Coruña) ofrecemos toda la tecnología embrionaria, abarcando la fecundación in vitro en todas las facetas.

05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 123

vp017_xenetica_cruzamentoCarnico_galego.indd 123

26/05/2020 12:46:54

Xenética

EUROP CLASE

Clasificación numérica

E+

16

E=

15

E-

14

U+

13

U=

12

U-

11

R+

10

R=

9

R-

8

O+

7

O=

6

O-

5

P+

4

P=

3

P-

2

ORIENTACIóN • Os culóns en pureza (Azul Belga, INRA 95, Charoles Excellente) • Blonde, Limousine, Charoles en pureza • Cruzamentos en Azul Belga, INRA 95, Charoles Excellente x Holstein • Holstein en pureza

OBXECTIVOS E METODOLOXÍA DO ESTUDO

• Duración da xestación • Peso ao nacemento • Facilidade de parto co seguinte baremo: 1. sen axuda; 2. axuda fácil; 3. axuda difícil con ferramenta; 4. cesárea • Ganancia media de peso diario: calculada pola diferenza en kg entre o peso vivo a sacrificio e o peso ao nacemento dividido por días de vida • Conformación do canal: clasificación EUROP (ver cadro superior).

Neste artigo describimos o estudo comparativo do rendemento obtido co cruzamento en Holstein das razas anteriormente citadas e doutras tamén usadas a nivel comercial, como son Limousine e Azul Belga.

Estudo estatístico As variables numéricas foron analizadas estatisticamente mediante ANOVA e Tukey Tests para determinar as posibles diferenzas significa-

• Datos de matadoiro ao sacrificio (índices VBF): idade de sacrificio, avaliación cualitativa (EUROP), peso e cor do canal.

Con estes datos conséguese un sobresaliente incremento da fiabilidade dos índices xenéticos (CD= 70-90) con inseminacións a cegas, nas cales o gandeiro descoñece o touro usado na inseminación.

Mostra e variables analizadas Desde 2012 ata 2018 na cooperativa AURIVA (sueste de Francia) analizáronse os datos dun total de 17.153 xatos valorados desde o seu nacemento ata o seu sacrificio, sendo fillos dun total de 20 touros, 5 por cada raza estudada (elixidos por ser os máis usados na área de estudo no período analizado), dos que se anotaron os seguintes datos:

NOS PROGRAMAS DE SELECCIÓN DE COOPERATIVA AURIVA, OS MELLORES TOUROS DE CADA RAZA SON ELIXIDOS DESPOIS DO CONTROL DOS SEUS PROPIOS RENDEMENTOS (CRECEMENTO E MORFOLOXÍA) E TESTADOS NA SÚA DESCENDENCIA EN VACAS HOLSTEIN

tivas entre razas. Non foi obxecto deste estudo a comparación estatística entre cada touro individual, pero aínda así se realizou tamén unha análise ACP para determinar a elipse de confianza ao 95 % das variables analizadas e describir así a súa distribución para cada animal dentro da mesma raza.

RESULTADOS

Resultados raciais de duración da xestación, peso ao nacemento e facilidade de parto A distribución das medias obtidas en cada raza dos 17.153 xatos analizados recóllese na táboa 1.

Así, para a variable peso ao nacemento, observouse unha diferenza estatisticamente significativa entre as razas Charolais Excellence (43,2 kg) e INRA 95 (43,4 kg) co resto, das que Azul Belga é a raza cun significativamente maior peso ao nacemento (45,3 kg). Consecuentemente, ambas as razas mostraron os mellores resultados en canto a facilidade de parto, sendo INRA 95 a raza que mostrou os partos significativamente máis fáciles respecto do resto (1,28) [táboa 1].

124 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_xenetica_cruzamentoCarnico_galego.indd 124

26/05/2020 12:47:01

EXCELLENCE Optimizando el valor cárnico

Programas de Selección Genética de cruzamiento cárnico evaluado en Holstein Nombre

Facilidad nacimiento cruzamiento

CD

Conformación de la canal

105

0,81

134

INRA 95 LASCARO HYPER

104

0,90

136

PAULINET

109

0,98

137

HARIBO

109

0,97

127

PATIENT

108

0,99

114

LOCUS SEXADO MACHO

112

0,82

141

CHAROLAIS EXCELLENCE HULK EXC

108

0,99

106

ICARE EXC

105

0,98

117

LEIRE EXC

108

0,87

104

CERON

106

0,89

116

MIGOR EXC SEXADO MACHO

117

0,84

114

Facilidad de parto Crecimiento precoz y conformación Beneficio económico por ternero desde primeras edades

Night Nouxela

Rentabilidad contrastada al servicio de nuestras ganaderías 980 63 04 97 Avenida Maragatos, 75 • 49600 • Benavente

www.evolutioniberica.es

vp017_publi_evolution.indd 125 PubA4 EI INRA95.indd 1

18/05/2020 9:51:29 15/5/20 20:43

Xenética

Táboa 1 Raza

N total

Peso ao nacemento (kg)

Días de xestación

Facilidade de parto

INRA 95

4.152

43,4 ± 6,5 a

284 ± 6a

1,28 ± 0,54 a

Charolais Excellence

1.294

43,2 ± 6,7 a

285 ± 6a

1,34 ± 0,59 b

Azul Belga

7.157

45,3 ± 6,8 c

284 ± 6a

1,34 ± 0,60 b

Limousine

4.550

44,0 ± 6,7 b

288 ± 6b

1,41 ± 0,65 c

INRA 95, CHAROLAIS EXCELLENCE E AZUL BELGA MOSTRARON UNHA MELLOR GANANCIA MEDIA DE PESO DIARIO RESPECTO DA RAZA LIMOUSINE (UNS 40 G/DÍA), SEN DIFERENZAS ESTATÍSTICAS ENTRE ELAS

Letras diferentes mostran diferenzas estatisticamente significativas p<0,05

Táboa 2 Raza

Peso ao sacrificio

Idade a sacrificio

Ganancia media diaria (g)

Conformación do canal (EUROP)

INRA 95

153,8 ± 21,4

196,1 ± 10,3

784,3a

8,32 ± 1,42c

Charolais Excellence

152,6 ± 21,1

194,6 ± 10,9

784,2a

8,62 ± 1,44a

Azul Belga

152,1 ± 21,0

193,2 ± 10,5

787,3a

8,44 ± 1,53b

Limousine

144,6 ± 22,5

194,0 ± 11,3

745,4b

7,78 ± 1,54d

En canto á duración da xestación observouse unha diferenza estatisticamente significativa superior na raza Limuosine respecto ao resto duns catro días (táboa 1).

Resultados raciais en matadoiro: peso e idade ao sacrificio, ganancia media diaria e conformación do canal INRA 95, Charolais Excellence e Azul Belga mostraron unha mellor ganancia media de peso diario respecto da raza Limousine (uns 40 g/día), sen diferenzas estatísticas entre elas (táboa 2). Como é lóxico pensar, as condicións de engorde foron moi similares entre razas, pois se desenvolveron en instalacións comerciais; a idade de sacrificio dos animais é a que marca o final do engorde.

En canto á conformación do canal, Charolais Excellence mostrou un nivel estatisticamente superior ao resto (8,62). Os xatos cruzados coa raza Limousine foron os que mostraron estatisticamente peor conformación de canal (7,78) [táboa 2].

• No gráfico 1 e na táboa 3 indícase a porcentaxe de partos fáciles (valoración 1-3, é dicir, sen cesárea; ver o apartado “Mostra e variables analizadas” e a conformación do canal medio dos descendentes de cada touro).

• No gráfico 2 na análise ACP coa elipse de distribución de datos individuais cun nivel de confianza do 95 %.

Sen que o obxectivo do estudo fose a análise estatística do efecto individual de cada touro dentro dunha mesma raza, os datos dos gráficos 1 e 2 e a táboa 3 permitíronnos mostrar unha maior variabilidade intrarracial na raza Azul Belga, entre os 5 touros analizados, en canto a conformación do canal dos seus descendentes (desde 8,87 ata 7,77), mentres que ningún touro desta raza superou o 96,5 % de partos fáciles.

Maior homoxeneidade mostraron os cinco touros de raza INRA 95 en canto a conformación do canal (desde 8,46 ata 8,13), mostrando os mellores valores individuais de facilidade de parto ao ter 4 de 5 touros analizados por riba do 95 % de partos fáciles (táboa 3; gráfico 2).

Os cinco touros da raza Limousine amosaron unha porcentaxe inferior ao 94 % de partos fáciles no seu cruzamento con Holstein e todos os seus descendentes foron cualificados por baixo de 7,88 en conformación do canal (táboa 3; gráfico 2).

Variación individual dentro de cada raza A distribución dos datos individuais dentro de cada raza para as variables analizadas móstrase nos seguintes esquemas:

126 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_xenetica_cruzamentoCarnico_galego.indd 126

26/05/2020 12:47:07

Xenética

Táboa 3 Charolais Excellence

INRA 95

% partos fáciles

Clasificación EUROP

Touro A

93,0

8,11

Touro B

97,8

8,14

Touro C

96,8

8,27

Touro D

94,3

8,43

Touro E

94,8

8,75

Clasificación EUROP

% partos fáciles

Limousine

Clasificación EUROP

% partos fáciles

Azul Belga

% partos fáciles

Clasificación EUROP

La98,5 distribución de cada raza 8,13de los datos 90,8 individuales 7,42 dentro94,9 7,77 para las variables an siguientes La distribución deesquemas: los dentro raza para las 97,5 8,18datos individuales 93,7 7,64 de cada96,5 7,89variables analizadas se -En el gráfico 1 y en la tabla 3 se indican el porcentaje de partos fáciles (valoración siguientes esquemas: 95,8 8,28 92,6 7,7 95,6 8,32 el apartado “Muestra y variables analizadas” y la conformación de la1-3, canal m -En el (ver gráfico 1 y en la tabla 3 se indican el porcentaje de partos fáciles (valoración es de 95,7 8,43 89,8 7,77 95,9 8,46 (ver elde apartado “Muestra y variables analizadas” y la conformación de la canal media de lo cada toro).

92,8 8,46 2 en el 94,5 7,88con la elipse 92,5 8,87 de cada toro).

- En el gráfico análisis ACP de distribución de datos ind - En el gráfico 2del en95el%.análisis ACP con la elipse de distribución de datos individuales c confianza

O INCREMENTO DO BENEFICIO CÁRNICO NAS EXPLOTACIÓNS LEITEIRAS CONTRIBÚE, SEN DÚBIDA, confianza del 95 %. Á MELLORA DA SÚA RENDIBILIDADE, E A ELECCIÓN DA RAZA DE CRUZAMENTO CON HOLSTEIN É UN FACTOR FUNDAMENTAL

CONCLUSIÓNS

Gráfico Gráfico 1 1

Gráfico 1

% facilidade de parto

Peso e condicións ao nacemento

O incremento do beneficio cárnico Pesado/Difícil nas explotacións leiteiras contribúe, Pesado/Difícil sen dúbida, á mellora da súa renPes dibilidade é a elección da raza de Pes oy cruzamento con Holstein é un factor oy con fundamental. Así, parece que o uso con dici de cruzamentos coas razas Charoles dici one one Excellence e INRA 95 permite optis al s al mizar este beneficio sen impactar no nac nac rendemento de leiteiro da gandería, imi imi ao ser observado unha mellor facient ent lidade de parto (por presentar un o o menor peso ao nacemento), o que non impide conseguir alcanzar un peso óptimo de sacrificio, mostrando Ligero/Fácil Ligero/Fácil Lixeiro/Fácil unha recomendable conformación do canal.

Os touros INRA 95 e Excellence Altas Bajas Altas Baixas Bajas Charolais propostos para inseminaConformación de canal y ganancia media diaria ción resultan dun programa dedicaConformación de canal ganancia media diaria Conformación dee canal y ganancia media diaria do á selección de touros para o cruzamento terminal en Holstein cunha proba de descendencia para avaliar os partos e a calidade dos xatos Gráfico a 2 Gráfico 2 2 Gráfico tres semanas de idade e en canal. Iso permite facer unha selección confiable dos machos con aptitudes de alto nivel con datos xenéticos nos que os gandeiros poden apoiarse para elixir os reprodutores de inseminación que vaian usar nas súas ganderías.

Conformación do canal (EUROP score)

vp017_xenetica_cruzamentoCarnico_galego.indd 127

Tabla 3 Charolais Tabla 3 Excellence 93,0 Charolais8,11 Excellence 97,8 93,0 8,14 8,11 96,8 8,27

97,8

8,14

INRA 95 98,5 97,5 95,8

Limousine A Pinta n.º 17 | 1277,42 8,13 05.2020 90,8 INRA 95 | Vaca Limousine 94,9 98,5 8,18 8,13 93,7 90,87,64 7,4296,5 26/05/2020 12:47:20 8,28 92,6 7,70 95,6

97,5

8,18

93,7

7,64

stimulUS - Las ventajas de la sinergia entre nitrógeno y azufre Nitrógeno y azufre perfectamente equilibrados en el mismo gránulo El fertilizante mineral granulado stimulUS de EuroChem combina en el mismo gránulo la fuerza del nitrógeno y del azufre para proporcionar a los cultivos una doble ventaja.

El azufre promueve el uso óptimo del nitrógeno, maximizando el potencial de rendimiento y la calidad del cultivo. Sin azufre, el nitrógeno (nutriente esencial para el crecimiento y la productividad de los cultivos) no puede aprovecharse completamente. El azufre actúa como motor y tiene un papel esencial en la conversión del nitrógeno amoniacal y/o nítrico en aminoácidos para las plantas. Además, es un elemento dinamizador que participa en la movilización del fósforo y de los micronutrientes en el suelo.

La deficiencia de azufre en los cultivos está cada vez más presente a nivel mundial, en parte debido a un mejor control ambiental (menor presencia de sulfatos en la atmósfera) y una producción más limpia de fertilizantes. Hoy en día la agricultura necesita de fuentes adicionales de S para para alcanzar los rendimientos potenciales de los cultivos.

El azufre en forma de sulfato puede ser absorbido directamente por las plantas, asegurando una rápida disponibilidad para el cultivo. Sin embargo, el azufre elemental, que no es soluble en el agua, necesita ser convertido por microorganismos oxidantes antes de que pueda ser absorbido por las plantas y, por tanto, se puede considerar como una fuente de azufre a largo plazo. stimulUS contiene azufre en forma de sulfato, lo cual hace que este nutriente esté rápidamente disponible para satisfacer las necesidades inmediatas de las plantas, garantizando su plena utilización.

vp017_publi_entec.indd 128

La presencia de nitrógeno en forma de amonio y urea altamente eficaces asegura el suministro de nitrógeno, mientras que el sulfato-azufre permite optimizar el uso del nitrógeno en cada etapa de crecimiento.

La fórmula de stimulUS - nitrógeno amídico y amoniacal con azufre, 40-0-0 (+12,5), permite aplicaciones homogéneas y constantes de estos elementos esenciales para la nutrición de las plantas, con pérdidas mínimas y sin trabajos de campo innecesarios.

La combinación de nutrientes, junto a la alta uniformidad de gránulos, hacen de stimulUS la solución ideal para las aplicaciones de cobertera de cultivos con alta demanda de nitrógeno y azufre como el maíz.

Las características de stimulUS pueden resumirse del modo siguiente: • Fácil aplicación & mejor distribución: gránulos duros y homogéneos (95 % entre 2-5 mm).

• Sin separación de nutrientes: cada gránulo contiene todos los nutrientes en su composición.

• Azufre fácilmente asimilable: la forma sulfato-azufre garantiza plena disponibilidad del azufre para las plantas.

• Apoyo al crecimiento en todas las etapas: el azufre potencia la utilización de nitrógeno, permitiendo una rápida asimilación y un desarrollo óptimo del cultivo.

• Relación proporcional: aumenta el rendimiento y la calidad del cultivo al promover una utilización más eficiente de los nutrientes por las plantas.

• Garantía de calidad del producto & consistencia: producido a partir de materias primas de alta calidad.

18/05/2020 11:17:38

vp017_publi_entec.indd 129

18/05/2020 11:17:48

INVESTIGACIÓN

Fontes de variación nas emisións de gases de efecto invernadoiro (GEI) nos sistemas leiteiros da España húmida Preséntanse os resultados do traballo de investigación levado a cabo co obxectivo de estimar os GEI que emiten as explotacións cántabras e de buscar relacións cos factores de produción que proporcionen estratexias de mitigación.

G. Salcedo CIFP La Granja, 39792, Heras, Cantabria gregoriosal57@gmail.com

INTRODUCIÓN

O

s sistemas leiteiros de Cantabria, e por extensión á cornixa cantábrica, poden ser clasificados en intensivos (In), semiintensivos (Se) e extensivos (Ex). Os inputs son maiores nos primeiros e menor a superficie; a intensificación forraxeira é a base dos segundos e no aproveitamento da herba os extensivos. O proceso de intensificación do sector leiteiro en Cantabria está caracterizado por unha alta carga gandeira, elevada porcenta-

xe de concentrado, a mellora xenética e unha gran produción de leite por hectárea. Con todo, os efectos da intensificación da produción leiteira sobre os impactos ambientales non están do todo clarificados (Bava et al., 2014).

O gando contribúe co quecemento global mediante as emisións de gases de efecto invernadoiro (GEI), como o dióxido de carbono (CO2), procedente da combustión da enerxía fósil e cambio de uso do solo; o metano (CH4), consecuencia fisiolóxica da fermentación entérica e do esterco nos ruminantes e do óxido nitroso (N2O), causado polo manexo do esterco, a fertilización e o solo a través dos procesos de nitrificación e desnitrifica-

ción (De Vries e De Boer, 2010). Pola contra, a produción de leite pode contribuír ao secuestro de carbono no solo coa achega de restos vexetais e esterco (Soussana et al., 2010).

Os modelos de simulación son utilizados para estimar o alcance dos gases producidos nos procesos de produción do leite. Todos eles inclúen factores de emisión relacionados cos diferentes procesos, poden ser empíricos ou estatísticos, simulando procesos mecánicos ou mediante unha análise de ciclo de vida (Rotz, 2017). O DairyCant (Salcedo, 2015) é un modelo empírico baseado na investigación e na análise estatística que simula aspectos de manexo relacionados coa produción e a saúde medio ambiental das explotacións leiteiras.

Diferentes estratexias son consideradas para reducir as emisións de GEI na produción de leite. Entre outras, a alimentación equilibrada contribúe a

130 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_investigacion_pegadaCarbono_galego_silvia.indd 130

26/05/2020 16:53:11

INVESTIGACIÓN

A PRODUCIÓN DE LEITE E A INXESTIÓN DE ALIMENTO SON DOUS DOS PARÁMETROS MÁIS INFLUENTES NAS ESTIMACIÓNS DA PEGADA DE CARBONO

reducir o metano entérico (van Middelaar et al., 2013; van Gastelen et al., 2015), incrementar a eficiencia na conversión de alimento a leite (Basarab et al., 2013), aumento da produtividade animal (Bell et al., 2011), mellora na produción de alimentos (Kristensen et al., 2011), reducir a compra de alimentos e fertilizantes (Basarab et al., 2013) e maior utilización do pastoreo (O’Brien et al., 2014), o cal proporciona un maior potencial de secuestro de carbono (Zotarelli et al., 2012).

Os obxectivos do presente traballo foron estimar os GEI a tres niveis (hectárea, unidade de gando maior e litro de leite) e a procura de relacións cos factores de produción que proporcionen estratexias de mitigación.

MATERIAL E MÉTODOS

Descrición das explotaciónss Un total de 174 granxas leiteiras foron enquisadas e analizadas baixo unha perspectiva de análise de ciclo de vida, co modelo de simulación DairyCant (Salcedo, 2015) durante o período 2014-2018. A mostra representou o 13,9 % das 1.247 explotacións leiteiras existentes en Cantabria (ICANE, 2018). As entrevistas in situ incluían cuestións relacionadas con: i) localización, ii) base territorial e distribución forraxeira, iii) fertilización; iv) composición e manexo do rabaño, v) alimentación dos animais, vi) produción e composición química do leite, vii) maquinaria e viii) consumo de enerxía.

As características técnico-produtivas das explotacións indícanse na táboa 1. O manexo e a dedicación da forraxe presentaron gran variabilidade entre explotacións. Os cultivos forraxeiros representan o 16,8±21,6 % da superficie agrícola útil (SAU), onde o 15,4±20,7 % corresponde a millo en rotación con Lolium multiflorum. A sementeira daquel realízase a primeiros de maio e recóllese cara a media-

dos de setembro, con rendementos variables de 9 a 13 t MS ha-1, conservándose en silos trincheira. Mentres, o Lolium multiflorum utilízase para ensilado nun ou dous aproveitamentos, ou ben dous cortes en verde e un terceiro para ensilado, con rendementos medios de 6,5 t MS ha-1. O 28,7 % das explotacións mostreadas conservan a herba en silos trincheira e o 71,3 % en microsilos e similar porcentaxe do 76,1 % para o raigrás italiano. A produción de forraxe foi de 7159±2148 kg de materia seca por hectárea (táboa 1). Os alimentos producidos representan o 51,9±14,5 % do total inxerido.

A produción media de leite anual por vaca, hectárea e explotación é de 8,5±2,3; 17,2±10,9 e 582±655 toneladas, respectivamente. O 40,2 % das explotacións ofrecen os alimentos como unha ración total mesturada. A eficiencia alimenticia (kg leite/kg MS inxerida) é de 1,19±0,25 kg para as vacas de leite, reducíndose ata 0,82±0,21 litros ao considerar todos os animais da explotación.

Os xatos son vendidos aos 10-15 días de nacer e o 39,6±11,8 % das femias críanse para reposición (táboa 1).

Progetto3_Layout 1 23/01/19 14:30 Pagina 1

05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 131

vp017_investigacion_pegadaCarbono_galego_silvia.indd 131

26/05/2020 16:53:21

INVESTIGACIÓN

Táboa 1. Características técnico-produtivas das explotacións (n=174) Fontes de variación

Media

CV (%)

Vacas de leite

69

89,8

Vacas secas

11

90,9

Animais

Xovencas < 1ano

26

107

Xovencas >1 ano

26

96,1

Carga gandeira, UGM ha-1

3,25

52,3

Reposición < e > 1 ano, %

39,6

29,8

SAU, ha

36,4

53,8

Terra Pradeira, ha

29,0

57,2

Superficie de pradeira dedicada a herba verde, %

43,4

82,0

Superficie de pradeira dedicada a ensilado hierba, %

56,8

62,5

Superficie millo, ha

6,8

172

SAU, millo %

15,4

134

Cultivos forraxeiros UGM-1

0,051

129

Raigrás italiano despois do millo, ha

6,8

170,5

Herba para ensilado, kg MS1

2596

62,0

Herba para consumo en verde, kg MS1

2140

86,5

Millo para ensilado, kg MS

3174

54,7

Raigrás italiano para ensilado, kg MS1

2163

51,4

Materia seca final, kg ha-1

7159

30

1

Alimentos e fertilizantes Compra concentrados, t ha-1

8,2

73,1

Compra forraxes, t ha-1

2,9

116,4

Fertilizante, kg N ha-1

25

200

Fertilizante, kg P ha

15

2137

Fertilizante, kg K ha-1

9

211

Orgánico, kg N ha

329

72

Orgánico, kg P ha

-1

-1

-1

Orgánico, kg K ha-1 Fertilizante nitroxenado millo, kg N ha

-1

37

145,9

280

53,9

122

54,1

Produción de leite Leite ECM, t explotación

582

97

Leite ECM t ha

17,2

62,7

Leite vaca leiteira ano, t ECM ano-1

8,5

27,6

Eficiencia utilización do N, % VL

26,3

20,9

Eficiencia utilización do N, % CR

17,9

34,6

Eficiencia, litros leite kg MS inxerida vaca leiteira

1,19

21

Eficiencia, litros leite kg-1 MS conxunto rabaño

0,82

25,6

-1

-1

SAU: Superficie Agrícola Útil;1: proporcional á % de SAU; ECM: leite corrixido por graxa; VL: vacas leiteiras; CR: conxunto rabaño; CV: coeficiente de variación

UNIDADE FUNCIONAL E LÍMITES DO SISTEMA A metodoloxía de avaliación do ciclo de vida require dunha unidade funcional (UF), que é un atributo do produto ou sistema e se utiliza como un

escalar cuantitativo para fins de comparación, no noso caso sistemas de produción. Pode haber máis dunha UF porque un sistema pode ter unha serie de funcións posibles. En calque-

ra caso, a UF debe ser fácil de definir e medir (ISO, 1997). As UF utilizadas neste traballo foron: i) unha hectárea, ii) unha unidade de gando maior (UGM) e iii) un litro de leite corrixido por enerxía (ECM) á saída da explotación (Sjaunja et al., 1990).

Descrición e compoñentes do DairyCant O DairyCant é un modelo empírico baseado na investigación e na análise estatística que simula aspectos de manexo relacionados coa produción e a saúde ambiental das explotacións leiteiras. O modelo estima os fluxos de N e C das explotacións leiteiras da España húmida, así como a maior parte das emisións de gases de efecto invernadoiro e diferentes impactos ambientais, entre outros a eutrofización e acidificación potencial, ocupación do territorio e o uso indirecto do solo. Os balances (entradas/saídas) de C, N e P foron modelizados a nivel animal, explotación e solo para os sistemas de produción leiteira extensivos, semiintensivos e intensivos respectivamente.

Porcentaxe de CO2-eq atribuída ao leite e á carne Ademais do leite, todas as explotacións venden xatos e vacas de desvelle; por tanto, unha determinada porcentaxe das emisións é asignada á produción de leite ou de carne (Cederberg e Stading, 2002). A asignación estimouse polo método do IDF (2010) usando a fórmula AF = 1-5,7717 x R, onde AF é o factor de asignación; R = M carne/M leite; M carne = suma de peso vivo vendido de todos os animais por hectárea e M leite = é a suma do leite vendido por hectárea.

Emisións indirectas atribuídas ao cambio indirecto de uso do solo e pola importación de soia O factor de emisión de 143 g CO2 (Audsley et al., 2009) foi asumido para o cambio indirecto de uso do solo (iLUC) e 2,98 kg CO2 por quilo de soia importada (FAO 2010) citado por Battini et al. (2016), excluíndose do cálculo para esta última ás explotacións ecolóxicas.

Secuestro de carbono O secuestro de carbono no solo estimouse conforme a Petersen et al. (2013), considerando as entradas de xurro mais os restos vexetais das colleitas por riba do solo e as raíces por baixo.

132 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_investigacion_pegadaCarbono_galego_silvia.indd 132

26/05/2020 16:53:31

vp017_publi_farming.indd 133

15/05/2020 15:15:13

INVESTIGACIÓN

Táboa 2. Compoñentes principais (CP) Variables

CP1

UGM ha-1

0,972

Compra forraxe e concentrado, kg ha-1

0,954

Litros leite por hectárea

0,895

SAU millo, %

CP2

0,930

Superficie de cultivos forraxeiros, ha UGM

0,927

-1

SAU millo, ha

0,817

Superficie total da explotación, ha

0,962

Vacas leiteiras totais

0,698

-1

Considerouse un contido en carbono da biomasa vexetal do 45 %, mentres que o do xurro foi estimado para un contido en materia seca do 10,6±2,6 %, relación C/N de 11,9 e un contido en materia orgánica do 74±8,8 % (Salcedo, 2011).

Análise estatística A tipoloxía de explotacións foi desenvolvida a partir da metodoloxía descrita por Toro-Mújica et al. (2012), consistente en tres etapas: revisión e selección das variables, análises de compoñentes principais e análises clúster (Köbrich et al., 2003).

Inicialmente obtivéronse 33 indicadores técnicos-produtivos utilizados para describir os sistemas de vacún de leite. As variables iniciais constituíron indicadores relacionados coa produción, o tamaño, o uso e tenza da terra. A partir daquelas variables obtéñense 252 saídas do modelo de simulación DairyCant (Salcedo, 2018), agrupándose en i) produción de forraxes; ii) alimentación; iii) produción e calidade do leite; iv) excreción de esterco, N e P; v) balance de nutrientes da explotación; vi) produción de gases de efecto invernadoiro e impactos ambientais e vi) balance de N e P no chan.

Nunha primeira fase seleccionáronse 33 variables, aquelas cun coeficiente de variación superior ao 60 % (táboa 1). Máis tarde analizouse a matriz de correlacións para descartar as variables non correlacionadas e a de menor coeficiente de variación de cada par con dependencia lineal. Neste proceso de selección resultaron 8 variables: i) carga gandeira, UGM ha-1; ii) compra de forraxe e concentrado, kg ha-1; iii) produción de leite por hectárea, litros ha-1; iv) porcentaxe de SAU de millo; v) superficie de cultivos forrajeros por UGM; vi) SAU de millo, ha; vii) superficie total da explotación, ha e viii) vacas de leite totais.

CP3

Autovalor

3,19

2,56

1,62

Varianza, %

52,1

26,9

13,8

Varianza acumulada, %

52,1

78,4

92,3

Nunha segunda fase utilizouse unha análise de compoñentes principais para reducir o número de variables e resumir a maior parte da variabilidade. As 8 variables seleccionadas foron estandarizadas para evitar a influencia polo uso de diferentes escalas (Uriel e Aldas, 2005). Unha vez seleccionados os compoñentes, aplicouse a rotación ortogonal varimax para relacionar máis facilmente as variables iniciais cos compoñentes obtidos (Gelasakis et al., 2012). A proba de esferidade de Barllet e o índice Kaiser-Mayer-Okin (KMO) foron aplicados para verificar a adecuación de compoñentes principais (Gelasakis et al., 2012).

Nunha terceira fase, as explotacións foron clasificadas en grupos utilizando unha análise clúster cos compoñentes seleccionados. Utilizouse unha análise clúster xerárquica baseada nas distancias Euclidiana, Euclidiana ao cadrado e o Manhattan co método de Ward, o cal optimiza a variabilidade dentro dos clústeres (Uriel e Aldas, 2005). As tres agrupacións foron testadas mediante unha análise discriminante e análise de varianza. Finalmente, para caracterizar e comparar os grupos identificados utilizouse ANOVA co test de Tukey co paquete estatístico (SPSS, 2006).

As relacións entre a pegada de carbono do leite e as características individuais das explotacións son medidas usando o coeficiente Pearson, cando os datos son normalmente distribuídos e o de Spearman rho cando non o son. Unha análise de regresión de mínimos cadrados usouse para avaliar as relacións entre a pe-

gada de carbono e as características técnico-produtivas das explotacións.

RESULTADOS

Características técnico-produtivas das explotacións A proba de esferidade de Barlett foi significativa ( P<0,001) e a proba de KMO de 0,74, indicando a adecuación dos datos á análise de compoñentes principais. Seleccionáronse os tres primeiros compoñentes, cun autovalor maior que 1 (Uriel e Aldas, 2005), que explicaron o 92,3 % da variabilidade orixinal (táboa 2).

O primeiro compoñente principal explicou o 52,1 % da variabilidade e relacionouse coa produtividade das explotaciones. Puntuacións elevadas corresponden a explotacións de maior número de animais, consumo de concentrado e produción de leite. O segundo compoñente principal refírese ao uso da terra, que xustificou o 26,2 % da varianza e indica a relación entre a actividade agrícola e a produción final forraxe. Puntuacións elevadas neste compoñente correspóndense con explotacións de maior orientación agrícola á produción de forraxes respecto da produción de herba. O terceiro compoñente principal describe a dimensión, revelando o 13,8 % da variabilidade e indica a relación existente a superficie total e o número de vacas leiteiras na explotación.

A agrupación óptima foi de 3 clústeres coa distancia Euclidiana, conformados por: grupo I: 70 explotacións (40,2 %); grupo II: 49 explotacións (28,1 %) e grupo III: 55 explotacións (31,6 %) [figura 1].

134 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_investigacion_pegadaCarbono_galego_silvia.indd 134

26/05/2020 16:53:41

Expertos en silaje.

Tenemos programas de mejora de maíz específicos para silo.

Seleccionamos, además de por el rendimiento en grano, por digestibilidad de la fibra, el tipo de grano y alto stay green.

Nuestro equipo técnico comercial está altamente capacitado para asesorar a los ganaderos y contribuir para lograr la mayor transformación a leche o carne.

Resultado de todo este trabajo, somos la empresa número 1 en ventas de maíz para silo en Europa*. *AMIS Kleffmann 2019.

www.kws.es

vp017_publi_kws.indd 135

15/05/2020 15:16:21

SAU maíz, % -1 Superficie de cultivos forrajeros, ha UGM SAU maíz, has -1 Superficie total de la explotación, ha Vacas lecheras totales Autovalor Varianza, % Varianza acumulada, %

3,19 52,1 52,1

0,930 0,927 0,817

2,56 26,9 78,4

0,962 0,698 1,62 13,8 92,3

I N V E S T I G A C I Ó N

La agrupación óptima fue de 3 clústeres con la distancia Euclidiana, conformados por: grupo I: 70 explotaciones (40,2 %); grupo II: 49 explotaciones (28,1 %) y grupo III: 55 Figura 1. Posición das explotacións Táboa 3. Comparación de explotacións (media ± desviación estándar) explotaciones (31,6 %) [figura 1]. conforme ás puntaxes obtidas para CP1

Grupo de explotacións (%) e CP2

I Intensivas (40,2%) II Semiintensivas (28,1%) III Extensivas (31,6%) Figura 1. Posición de las explotaciones conforme a los puntajes obtenidos para CP1 y CP2 Rabaño 4

Vacas de leite

87±82b

72±46b

44±27a

Vacas secas

13±12b

12±10ab

9±7a

Xovencas < 1 ano

33±38b

27±22b

16±10a

Xovencas > 1 ano

31±31b

28±33b

17±12a

Grupo I Grupo II 3

Grupo III

2

1

UGM ha

4,6±1,6c

2,9±1,2b

1,7±0,5a

38,6±10,6a

40±14a

40±11a

2,8±1,0c

1,7±0,69b

1,02±0,34a

Superficie, ha

29,4±21,4a

39,3±15,9b

42,7±17,7b

Pradeira, ha

24,2±14,4a

21,5±8,3a

41,7±17,5b

Dedicado a verde, %

34,4±34,7a

24,3±25,2a

71,9±26,4b

65,5±34,7b

76±25b

28,6±26,3a

5,1±11,3b

16,1±12,9c

0,6±2a

CP 2

-1

Xovencas substitución, %

0

-1

Vacas leite ha

-2

Uso da terra e fertilización

-1

-3 -2

-1

0

1

2

3

4

5

6

CP 1

Dedicado a ensilado, % El análisis discriminante clasificó de manera correcta el 85,6 % de las explotaciones. En la tabla 5 se muestran las diferencias y similitudes de los grupos identificados.

Millo, ha A análise discriminante clasificou de En base a esta información se describe la siguiente tipología: Raigrás italiano despois de millo, ha maneira correcta o 85,6 % das explo Cultivos forraxeiros, % da SAU ) Grupo I: explotaciones intensivas (I tacións. Na táboa 3 móstranse as difen Este grupo concentra el 40,2 de las explotaciones.

Se trata con kg mayor renzas e % similitudes dos grupos iden-de granjas Fertilizantes, N ha-1 número de vacas lecheras y producción de leche por hectárea (tabla 5). La compra de tificados.

Fertilizantes, kg P ha-1 alimentos representa el 54,5±12,5 %, de los cuales, el 72,3±13,1 % son concentrados.

Con base nesta información descríbeFertilizantes, kg K ha-1 se a seguinte tipoloxía: N orgánico, kg ha-1

Grupo I: explotacións intensivas (In) Este grupo concentra o 40,2 % das explotacións. Trátase de granxas con maior número de vacas leiteiras e produción de leite por hectárea (táboa 3).

A compra de alimentos representa o 54,5±12,5 %, dos cales, o 72,3±13,1 % son concentrados. A alfalfa e a palla de cereais son a forraxes maioritariamente comparados. O concentrado simboliza o 46,8 % da dieta das vacas leiteiras. O número de UTA (unidades de traballo agrario) e a produción de leite por UTA foron estatisticamente similares entre sistemas leiteiros.

Fertilizante millo, kg N ha

-1

4,9±11,3b

16±12,7c

0,79±2,4a

11,7±17,3b

40,5±18,4c

2,0±6,5a

27,2±49b

44±68b

6±16,2a

18±44b

24±23b

5±16a

8±17a

16±23b

4,4±15,9a

492±237c

334±164b

118±65a

154±71b

106±58a

98±49a

Produción de forraxes e alimentación Materia seca, t ha-1

6,8±1,6b

9,2±2,2c

5,8±0,80a

Alimentos producidos na explotación, %

45,4±12,5a

54,0±10,9b

58,2±16,3b

Alimentos comprados, %

54,5±12,5b

45,9±10,9a

41,7±16,3a

Pensos comprados, t ha

12,3±6,3c

7,8±4,2b

3,4±2,3a

Forraxes compradas, t ha-1

4,9±4,3b

1,7±1,6a

1,4±1,4a

8±9b

20,6±10,5c

4,4±9,6a

19,9±9

17,3±10

17,2±10,6

-1

Ensilado de millo, %

1

Ensilado de herba e raigrás, %1 Herba seca, %1

16,6±10,4b

9±10a

18±13,4b

Herba verde, %1

8,6±12,6a

9±15,6a

22,4±17,4b

Concentrados, %1

46,8±10,2b

44,1±9,2b

38±13,7a

8,7±1,9b

9,7±2,4c

7,3±2,2a

Produción de leite Leite vaca leiteira ano, t ano-1 Leite, t ha

24,1±10,2c

17,2±8,9b

7,5±3,5a

Leite explotación, t ano-1

744±841b

650±566b

315±273a

Eficiencia utilización do N, % VL

26,4±4,5b

29,4±6,4c

23,4±4,1a

Eficiencia utilización do N, % CR

17,1±4,6a

21,7±7,5b

15,4±5,0a

-1

Eficiencia alimenticia, L leite kg MS inxerida VL

1,18±0,2

1,23±0,26

1,16±0,29

Eficiencia alimenticia, L leite kg-1 MS inxerida CR

0,83±0,19b

0,88±0,21b

0,73±0,24a

Total, UTA

4,44±2,9

3,26±1,52

3,15±1,16

T leite UTA-1

224±57

195±69

202±51

34,9±29,1

25,8±22,8

23,7±17,8

65±29,1

74,1±22,8

76,2±17,8

-1

Man de obra

Man de obra asalariada, % Man de obra familiar, %

VL: vaca leiteira; CR: conxunto rabaño; UTA: Unidade de Traballo Agrario;1: porcentaxe de alimento incluído na dieta das vacas leiteiras; a, b, c, medias con diferente letra dentro da mesma fila difiren significativamente P<0,05 136 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_investigacion_pegadaCarbono_galego_silvia.indd 136

26/05/2020 16:53:48

Nº1

CIÓN C U D O EN PR OSTES Y C lsa de bo (30€ semillas) 0 55.00

EN EL EQUILIBRIO ESTA LA

CALIDAD

ENSILADO DE GIRASOL + ENSILADO DE MAÍZ =

LECHE CARDIOSALUDABLE

Forraje protéico de alta energía de bajo coste (0'90 UFL) PROMOTEC-PG S.L. rafa@promotecpg.es Tlf. 976 487 293 / 670 098 038 vp017_publi_rumbosol_promotec.indd 137

15/05/2020 15:18:01

INVESTIGACIÓN

Grupo II: explotacións semiintensivas (Se ) Este grupo reúne o 28,1 % das explotacións e basean a súa produción na intensificación forraxeira, con rendementos medios de 9,2±2,2 t MS ha-1.

A sementeira de cultivos forraxeiros (principalmente millo e raigrás italiano) representa o 40,5±18,4 % da SAU. O 82 % da dieta compóñena os ensilados de millo e de herba e concentrado.

tros de leite por quilo de materia seca inxerida en todos os animais (EAtodos) e a eficiencia de utilización do nitróxeno da dieta en todos os animais (NUEtodos), obténdose pendentes medias de -1,29; 39,4 e 1,56 g L-1 leite ECM respectivamente (figuras 2 G, H e I).

Táboa 4. Emisións de gases de efecto invernadoiro por hectárea (media ± desviación estándar) Grupo de explotacións (%) I Intensivas (40,2 %)

II Semiintensivas (28,1 %)

III Extensivas (31,6 %)

Entérico

575±221c

381±164b

198±70a

Esterco

157±62c

103±45b

54±19a

-1

732±282c

484±209b

252±89a

kg UGM-1

157±16b

163±19b

142±18a

g L ECM

33,1±8,3b

28,5±8,5a

38±16,6b

% sobre total en CO2-eq

55,3±3,3

55,8±3,5

56,6±4,5

1383±494c

877±351b

531±164a

Electricidade

953±383c

655±340b

304±132a

Fertilizantes nitroxenados

120±163b

244±367c

21±55a

Grupo III: explotacións extensivas (Ex) Estas explotacións representan o 31,6 %, dispoñen de menor carga gandeira e inferior produción de leite por vaca e hectárea (táboa 3), pero similar porcentaxe de alimentos comprados aos semiintensivos (táboa 3).

A pradería representa o 97,6 % da SAU, aproveitándose en verde (dente ou presebe) o 71,9 % e a diferenza a 100 como ensilado ou herba seca. A man de obra familiar representa o 76,2 % neste tipo de explotacións.

CH4, kg

Emisións de gases de efecto invernadoiro e as súas relacións co manexo As porcentaxes de metano (CH4), dióxido de carbono (CO2) e óxido nitroso (N2O) por hectárea, unidade de gando maior (UGM) e litro de leite ECM no conxunto de explotacións foron do 55,9±3,8 %, 28,2±3,8 % e 15,8±2,0 %, respectivamente.

As emisións de CH4 por hectárea foron superiores nos intensivos (P<0,05), e as menores nos extensivos, sen diferenzas porcentuais entre sistemas de produción respecto das totais (táboa 4).

A carga gandeira e a produción de leite relacionáronse positivamente, equivalente a 165 kg CH4UGM-1 e 0,026 kg CH4 por litro de leite (figura 2A e B) e negativamente, co consumo de concentrado por UGM en -0,35 quilos (figura 2C). Mentres, o metano por UGM foi menor (P<0,05) nos extensivos (Ex), sen diferenzas entre os intensivos (In) e semiintensivos (Se) [táboa 4].

En calquera caso, o metano por UGM relacionouse positivamente coa inxestión de materia seca vaca leiteira e día; o consumo de concentrado vaca ano e os litros de leite por hectárea (figura 2 D, E e F) con pendentes medias de 3,87; 0,01 e 0,001 kg, respectivamente. O metano por litro de leite foi un 16,4 % inferior nas explotacións Se (P<0,05) respecto dos In e 33,3 % aos Ex (táboa 4). As variables mellor relacionadas foron a produción de leite vaca e día, eficiencia de alimentación en li-

Fertilizantes fosfatados

kg hectárea -1

CO2, kg Gasóleo

12±19b

22±22c

3±9a

Forraxes compradas

1312±1248b

476±728a

319±402a

Concentrados comprados

4259±2276c

2526±1402b

1199±766a

3±2,75b

5±3c

0,76±1,4a

Plásticos Sementes

2,3±3,5b

8,2±4,4c

0,32±0,99a

Actividades agrícolas

229±116a

378±136b

193±108a

Aplicación xurro

102±45c

70±31b

32±15a

Compra xovencas

0,83±2,2b

1±2,2b

0,02±0,13a

kg hectárea-1

8377±3842a

5262±2563b

2605±1251c

kg UGM-1

3300±348b

3422±409b

2987±374a

kg L ECM

0,37±0,09b

0,30±0,08a

0,37±0,1b

% sobre total en CO2

29,5±3,1b

28,1±3,4b

26,6±4,3a

2,8±1,3c

1,9±0,9b

0,69±0,38a

Aplicación de fertilizantes

0,22±0,30c

0,44±0,68b

0,04±0,10a

Volatilización

0,49±0,78b

0,57±0,55b

0,18±0,35a

Lixiviados

0,71±0,63b

0,75±0,35b

0,19±0,27a

Achegas xurro

1,01±0,9b

0,67±0,62b

0,30±0,21a

Fixación biolóxica

1,11±1,7b

0,82±1,0b

0,26±0,36a

Rume

0,55±1,2b

0,08±0,10a

0,14±0,26a

1±1a

0,90±0,74a

0,70±0,64a

-1

N2O, kg Excretado en establo

Gasóleo Compra fertilizantes nitroxenados

0,30±0,63

0,17±0,34

0,12±0,33

Forraxes compradas

1,48±1,9b

0,34±0,56a

0,59±0,58a

Concentrados comprados

2,1±2,2b

1,3±1,5a

0,71±0,65a

Mineralización e restos vexetais

1,64±1,2b

1,24±0,76a

1,03±0,5a

13,4±5,3a

9,2±3,6b

5±1,7c

kg UGM-1

2,92±0,53a

3,15±0,49b

2,86±0,57a

g L-1 ECM

0,61±0,16a

0,55±0,18a

0,76±0,38b

% sobre total en CO2-eq

15,1±1,6a

15,9±1,8b

16,7±2,2c

kg hectárea

-1

138 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_investigacion_pegadaCarbono_galego_silvia.indd 138

26/05/2020 16:53:59

Forraxes compradas Concentrados comprados Mineralización e restos vexetais -1 kg hectárea -1 kg UGM -1 g L ECM % sobre total en CO2-eq

1,48±1,9b

2,1±2,2b

1,64±1,2b

13,4±5,3a

2,92±0,53a

0,61±0,16a

15,1±1,6a

0,34±0,56a

1,3±1,5a

1,24±0,76a

9,2±3,6b

3,15±0,49b

0,55±0,18a

15,9±1,8b

0,59±0,58a

0,71±0,65a

1,03±0,5a 5±1,7c 2,86±0,57a 0,76±0,38b 16,7±2,2c

INVESTIGACIÓN Figura 2. Relacións entre a produción de CH4 por hectárea, UGM e litro leite ECM

Figura 2. Relacións entre a produción de CH4 por hectárea, UGM e litro leite ECM

2500

kg CH4 ha-1

2000

2500

A

R² = 0,88

2000

R² = 0,95

1500

1500

1000

1000

1000

500

500

0

0 0

20000 40000 L ha Leite ECM,

R² = 0,30

2000

1500

0 2 4 6 8 10 Carga gandeira, UGM ha-1

C

2500

B

500 0 0

60000

-1

750

1500

2250

Penso, kg UGM ha-1

kg CH4 UGM-1

O dióxido de carbono (CO2) representou o 28,3±3,8 % do total de emisións por 240 240 240

F R² = 0,31 D E hectárea, con máximos del 29,5±3,1 % nas I e mínimos de 26,6±4,3% as E 220 n x (táboa 6).

220 220 R² = 0,50

R² = 0,39 200 200 200 Porcentualmente, estas últimas explotacións emiten un 69 %, 9,5 % e 9,8 % menos por

180 180 180 hectárea, UGM e por litro de leite ECM respecto das intensivas. A enerxía, a compra de

160 160 160 O dióxido de carbono (CO ) representou o 28,3±3,8 % do total de emisións por 2 2 alimentos e as actividades agrícolas contribuíron co 98 %; 94 % e 99 % do total de CO

140 140 140 hectárea, con máximos del 29,5±3,1 % nas I e mínimos de 26,6±4,3% as E n x (táboa 6).

120

por hectárea para as explotacións I , S e respectivamente. O fertilizante nitroxenado 120 120 n e Ex, o 28,3±3,8 % do total de emisións O dióxido de carbono (CO2) representou por 100 Porcentualmente, estas últimas explotacións emiten un 69 %, 9,5 % e 9,8 % menos por 100 100 CO da compra de fertilizantes

(táboa 6) e entre representou a maior porcentaxe de 2 0 20000 40000 60000 hectárea, con máximos del 29,5±3,1 % nas I 0 5 10 15 20 25 30 0 2000 n e mínimos de 26,6±4,3% as E 4000 6000 x (táboa 6). hectárea, UGM e por litro de leite ECM respecto das intensivas. A enerxía, a compra de Leite ECM, L ha

kg penso VLeano kg MS VL día sistemas, a maior proporción localizouse nos S (P<0,05), atribuído á maior superficie

Porcentualmente, estas últimas explotacións emiten un 69 %, 9,5 % e 9,8 % menos por

alimentos e as actividades agrícolas contribuíron co 98 %; 94 % e 99 % do total de CO 2 de millo (táboa 5). A compra de concentrado constituíu o 51 %; 48 % e o 46 % do total hectárea, UGM e por litro de leite ECM respecto das intensivas. A enerxía, a compra de

G por hectárea para as explotacións I respectivamente. O fertilizante nitroxenado n, Sen e do CO , SEx,e e 2 por hectárea paral as granxas I E x, respectivamente. alimentos e as actividades agrícolas contribuíron co 98 %; 94 % e 99 % do total de CO 2 80

80 representou a maior porcentaxe 80de CO2 da compra de fertilizantes I (táboa 6) e entre 70 70n, Se eEx, respectivamente. O fertilizante nitroxenado por hectárea para as explotacións I 70 H

R² = 0,48 R² = 0,63 sistemas, a maior proporción localizouse nos S R² = 0,50 60 e (P<0,05), atribuído á maior superficie 60 representou a maior porcentaxe 60 de CO2 da compra de fertilizantes (táboa 6) e entre

50 50 50 de millo (táboa 5). A compra de concentrado constituíu o 51 %; 48 % e o 46 % do total Figura 3. Relacións entre a produción de CO por hectárea, UGM e litro leite ECM 2e (P<0,05), atribuído á maior superficie 40 sistemas, a maior proporción localizouse nos S 40 40

do CO n, Se eE x, respectivamente.

30 30 2 por hectárea paral as granxas I 30 de millo (táboa 5). A compra de concentrado constituíu o 51 %; 48 % e o 46 % do total 20 20 20 R² = 0,85

25000 R² = 0,91 25000

25000 A C do CO por hectárea paral as granxas I , S e , respectivamente.

10 R² = 0,81 10 10 2 n eB E x

0

020000 200000 20000

0 0,5 1 1,5 2 5 15 25 35 45 5 10 15 20 25 30 35 2 por hectárea, UGM e litro leite ECM Figura 3. Relacións entre a produción de CO Leite ECM VL día 15000 15000 NUE, % 15000 Leite L kg MS

Figura 3. Relacións entre a produción de CO 2 por hectárea, UGM e litro leite ECM 10000 10000 10000 R² = 0,85 R² = 0,91 25000 Figura 25000 25000 A 3. Relacións entre a produción deBCO2 por hectárea, UGM eClitro de leite ECM R² = 0,81

5000 5000 5000

20000 20000 20000

R² = 0,85 25000 R² = 0,91 25000

25000 A C R² = 0,81 B

0 0

150000 15000 15000

20000 0 2 4 6 8 10 200 400 600 800 20000 0 20000 0 15000 30000 45000

F+C comprado, kg ha Gasoleo, L ha

10000 Carga gandeira, UGM ha 10000 15000 10000

15000 15000

5000 5000 5000 10000

10000 10000

0 0 0

5000 5000 5000 0 200 400 600 800 0 2 4 6 8 10 0 15000 30000 45000 R² = 0,39 R² =kg0,32 5000 F+C comprado, ha UGM ha Gasoleo, L ha 5000

5000 0 0Carga gandeira, 0

E D F R² = 0,16 0 200 400 600 800 15000 30000 45000 45000 2 4 6 8 10 45000

4500

F+C comprado, kg ha Carga gandeira, UGM ha Gasoleo, L ha

4000 4000

4000

3500 3500 3500

R² = 0,32 R² = 0,39 5000 5000

5000 3000 3000 3000 E D F R² = 0,16 4500 R² = 0,32 4500

4500 R² = 0,39 2500 2500 2500 5000 5000

5000 E D F 4000 R² = 0,16 4000

4000 2000 2000 2000 4500 4500 0

4500 0 0 2000 4000 6000 20000 40000 60000 5000 10000 15000 3500 3500 3500

Leite ECM ha kg penso VL ano, kg kg CO soia 4000 4000

3000 4000

3000 3000

3500 3500 3500

2500 2500 2500

3000 3000 3000

2000 2000 2000

2500 2500 2500 0 0 2000 4000 6000

0 20000 40000 60000 5000 10000 15000

Leite ECM ha kg penso VL ano, kg kg CO soia 2000 2000

2000

0 2000 4000 6000 0 20000 40000 60000 0 5000 10000 15000

G 1,25 1,25 1,25

Leite ECM ha kg penso VL ano, kg kgR²CO soia = 0,27

H

I 1 R² = 0,59 1 1

R² = 0,18

0,75 0,75 0,75

0,5 0,5 0,5 G 1,25 1,25

1,25

R² = 0,27 0,25 H I 0,25 0,25

1 R²G= 0,59 1 1 1,25 1,25

1,25 R² = 0,18 0

R² = 0,27 0 0 H 0,75 0,75 0 0,75 0,5 1 1,5 I 2

1 0 10 20 30 40 R²0,5 = 0,59 1 1 0 1,5 1

Eficiencia, L kg MS inxerida R² =kg 0,18 kg penso kg FCM Leite ECM, d 0,5

0,5 0,5

0,75 0,75 0,75

0,25 0,25 0,25 0,5 0,5(CO ) re0,5 O dióxido 98 %; 94 % e 99 % do total de CO2 de carbono 2

0 0 0 presentou 0,25 0 0,25 0,25 o 28,3±3,8 % do total de por hectárea para as explotacións In, 0,5 1 1,5 2 0 10 20 30 40 0 0,5 1 1,5

kg penso kg FCM 0 Eficiencia, L kg MS inxeridaO fertilizanLeite ECM, kg d por hectárea, Se Ex, 0 respectivamente. con0 máximos emisións 0 0,5 1 1,5 2 0 10 20 30 40 0 0,5 1 1,5

% nas In e mínimos de te nitroxenado a maior del 29,5±3,1 Eficiencia,representou L kg MS inxerida kg penso kg FCM Leite ECM, kg d

de fer 26,6±4,3% as Ex (táboa 4). Porcen- porcentaxe de CO2 da compra tualmente, estas últimas explotacións tilizantes (táboa 4) e entre sistemas, kg CO2 ha-1

g CH4 L-1 FCM

-1

kg CO2 kg ha-1CO2 ha-1

-1

todos animais

-1

-1

-1

-1

-1

-1

-1

-1

-1

kg CO2 kg UGM CO-12 UGM-1

kg CO2 UGM-1

todos animais

-1

2

-1

2

-1

-1 g CO2 Lg-1CO FCM 2 L FCM

g CO2 L-1 FCM

2

-1

-1

-1

todos animales

-1

-1

-1

todos animales

-1

-1

-1

todos animales

emiten un 69 %, 9,5 % e 9,8 % menos por hectárea, UGM e por litro de leite ECM respecto das intensivas. A enerxía, a compra de alimentos e as actividades agrícolas contribuíron co

a maior proporción localizouse nos Se (P<0,05), atribuído á maior superficie de millo (táboa 3). A compra de concentrado constituíu o 51 %; 48 % e o 46 % do total do CO2 por hectárea

para as granxas In, Se eE x, respectivamente.

A carga gandeira, a compra de forraxe e concentrado e o gasóleo relacionáronse positivamente coas emisións de CO2 por hectárea (figuras 3A, B e C), con pendentes medias de 1984 kg CO2 UGM ha-1, 0,41 kg CO2 kg-1 alimento comprado e 21,3 kg CO2 L-1 gasóleo. De igual modo, os quilos de CO2 UGM-1 relacionáronse positivamente cos quilos de concentrado vaca leiteira (R2=0,39); a produción de leite por hectárea (R2=0,32) e o CO2 debido á compra de soia (R2=0,16) [figuras 3D, E e F] con pendentes medias de 0,23; 0,02 e 0,09 kg CO2 respectivamente. Mentres e por litro de leite, os quilos de penso por litro de leite ECM relacionáronse positivamente e negativamente coa produción de leite vaca e día e a eficiencia alimentación (EA todos), obténdose pendentes medias de +0,47; -0,001 e -0,27 kg CO2 L-1 ECM, respectivamente (figuras 3G, H e I).

As emisións de N2O foron diferentes entre sistemas de produción, con valores medios de 9,59±5,3 kg N2O por hectárea (táboa 4). As intensivas reflectiron porcentaxes superiores por hectárea do 31 % ás Se e 62,6 % as Ex (P<0,05), sen diferenzas significativas por UGM respecto das Ex, pero superior por litro de leite as Ex (P<0,05), sen diferenzas respecto das Se (táboa 4).

O 83,1 % do total de N2O emitido por hectárea en In, 77,9 % en Se e o 85,6 % en Ex procede das excretas no establo, achegas de xurro, fixación biolóxica, compra de gasóleo e alimentos, mineralización e restos vexetais. A compra de gasóleo (L ha-1), a achega de N ao solo (xurro e fertilizante, kg ha-1) e o total de N entrado na explotación (alimentos, fertilizantes, venda de animais, deposición atmosférica e a fixación biolóxica, kg ha-1) manifestaron boa correlación (figuras 4A, B e C).

Reducir un litro de gasóleo, un quilo de N (xurro e fertilizante) achegado ao solo e un quilo de N entrado na explotación poden descender as emisións de N2O en 0,02; 0,02 e 0,022 kg por hectárea respectivamente. O consumo de concentrado por UGM e a produción de leite vaca e día foron relacionáronse positivamente coas emisións de N2O por UGM (figura 4D e E), pero con baixo coeficiente de determinación. Mentres, a eficiencia de utilización do nitróxeno da dieta no total 05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 139

vp017_investigacion_pegadaCarbono_galego_silvia.indd 139

26/05/2020 16:54:07

kg N2O ha-1

kg N2O ha-1

produción leite vaca e día e a eficiencia alimentación (EA todos ), obténdose de coa 9,59±5,3 kg Nde porcentaxes 2O por hectárea (táboa 6). As intensivas reflectiron -1 sen diferenzas respecto das S e (táboa 6).

ECM, respectivamente (figuras pendentes medias de +0,47; -0,001 kg CO% 2 Las Ex (P<0,05), sen diferenzas superiores por hectárea do 31 % ás e S-0,27 e e 62,6 3G, H e I). significativas por UGM respecto das Ex, pero superior por litro de leite as Ex (P<0,05), Figura 4. Relacións entre a produción de N 2O por hectárea, UGM e litro leite ECM As emisións de N2O foron diferentes entre sistemas de produción, con valores medios sen diferenzas respecto das S e (táboa 6). de 9,59±5,3 kg N2O por hectárea (táboa 6). As intensivas reflectiron porcentaxes

45 45 superiores 45 A C R² = 0,93731 e % as Ex (P<0,05), sen diferenzas por hectárea do 31 % B ás Se 2R² =62,6 0,90 Figura 4. Relacións entre a produción de N O por hectárea, UGM e litro leite ECM 40 40 R² = 0,84 40 significativas por UGM respecto das E 35 35 35 x, pero superior por litro de leite as E x (P<0,05),

30 30 30 sen diferenzas respecto das S e (táboa 6).

I 25 N45V E S TAI G A C I Ó N

45 C 2545 25 R² = 0,93731 R² = 0,90 B

R² = 0,84 2040 2040 2040

1535 1535 1535

Figura 4. Relacións entre a produción de N O por hectárea, UGM e litro leite ECM 30 2

10 1030 1030

25 25 Figura 4.

Relacións entre a produción de N O por hectárea, 525 UGM e litro de leite ECM 5 5 2

20 20 020 0 0

45 45 150 250 500 150 45 300 C 150 A 750 1000 600 900 1200

300 600 R² = 0,93731 R² = 0,90 B 900 1200 R²ha = 0,84

10 40 Gasoleo, L 10 40 10 40 F+C comprado, kg ha Leite ECM VL ano

35 5 35 5 5 35

0 30 0 30 0 30

25 0 300 600 900 1200 25 0 250 500 750 1000 25 0 300 600 900 1200

20 20 Leite ECM VL ano 20 F+C comprado, kg ha Gasoleo, L ha

15 15 15

10 10 10

5 5 5

0 0 0

6 R²0 = 0,17 300 600 900 1200 0 250 500 750 1000 R² = 0,2272580 300 600 6900 1200 E

Leite ECM VL ano F+C comprado, kg ha Gasoleo,5 L ha 5

4 4 6

6 R² = 0,17 E

3 D R² = 0,227258 3 5

5

2 2 4

14

1 3 D

3

0 0 6 20 6 1500

3000 4500 R² = 0,17 R² = 0,227258 20 E 10 20 30 40

kg penso VL ano, kg 5 Leite ECM kg d 1 5

1

4 0 4

0

0 1500 3000 4500 03 10 20 30 40 3 D

kg penso VL ano, kg Leite ECM kg d

2 2

H R² = 0,32 1,5 1,5 1,5 1 1

F G R² = 0,36 R² = 0,47

1,25 1,25 1,25 0

0 0 1500 3000 4500

1 0 10 20 30 40 1 1 kg penso

1,5 1,5 ECMHkg R² Leite d = 0,32 1,5 VL ano, kg

0,75

F 0,75 0,75 G R² = 0,36 R² = 0,47

1,25 1,25 1,25

0,5 0,5 0,5 1 1 1 0,25

0,25 0,25 0,75 0,75 0,75

0

0 0 0,501,5 0,5 H R² 1 = 0,32 1,5 2 0,501,5 5000 10000 15000 0,501,5 15 30 45 60

F G R² = 0,36 R² = 0,47 NUE todos animais, % Leite ECM, vaca ano 1,25 kg F+C kg leite 1,25 0,25

0,25

0,251,25

0 1 0 1 0 1

0 0,5 1 1,5 2 0 hectárea, 5000 10000 15000 Táboa Pegada UGM, litro de leite e kg MS dos alimentos 0 5.15 30 45 de 60carbono por 0,75 0,75 0,75 kg F+C kg leite

NUE todos animais, % Leite ECM, vaca ano

(media ± desviación estándar)

-1

kg N2O

ha-1

-1

-1

-1

-1

kg N2O UGM-1 kg N2O UGM-1

-1

kg N2O

UGM-1

-1

g N2O L-1 FCM g N2O L-1 FCM

-1

-1

-1

g N2O L-1 FCM

-1

-1

-1

0,5

0,5

0,25

0,25

0

0 0 15 30 45 60 NUE todos animais, %

0,5

0,25 de explotacións (%) Grupo

0

I Intensivas (40,2%) 10000 15000

0

II Semiintensivas 0 0,5 (28,1%) 1

5000

Leite ECM, vaca ano-1

ED,kg CO2-eqha-1 A

1,5 III

kg F+C kg-1 leite

Hectárea

Extensivas (31,6%) 2

27942±11213c

18303±7922b

9464±3525a

Secuestro carbono, kg CO2 ha-1

-2180±1277c

-1816±714b

-666±304a

Soia, kg CO2 ha

4242±2336c

2987±1618b

1159±799a

602±314c

323±205b

150±104a

30655±12569c

19940±8859b

10219±4044a

-1 B

iLUC, kg CO2-eq ha

-1

ED+SC+Soia+iLUC, kg CO2-eq ha-1

UGM ED, kg CO2-eq UGM

5998±826b

6149±812b

5321±861a

Secuestro carbono, kg CO2 UGM

-464±193b

-622±113c

-400±304a

Soia, kg CO2 UGM

891±285b

976±315b

624±346a

iLUC, kg CO2-eq UGM-1

127±39c

105±44b

81±42a

6526±1044b

6676±1038b

5709±1137a

-1 -1

-1

ED+SC+Soia+iLUC, kg CO2-eq UGM-1

Litro de leite ECM ED, kg CO2-eq L ECM

1,25±0,34b

1,07±0,30a

1,40±0,57b

Secuestro carbono, kg CO2 L-1 ECM

-0,09±0,03a

-0,11±0,04a

-0,11±0,09a

Soia, kg CO2 L-1 ECM

0,18±0,05b

0,16±0,04ab

0,15±0,08a

0,026±0,09b

0,017±0,007a

0,02±0,11a

ED+SC+Soia+iLUC, kg CO2-eq L ECM

1,37±0,32a

1,15±0,29a

1,48±0,55b

ED+SC+Soia+iLUC, kg CO2-eq On-farm L-1 ECM

0,88±0,21a

0,78±0,21a

1,0±0,39b

-1

iLUC, kg CO2-eq L ECM -1

-1

Dieta ED, kg CO2-eq L ECM -1

CO2-eq kg MS ED+Soia+iLUC,kg CO2-eq L ECM -1

-1

0,38±0,12a

0,31±0,04a

0,57±0,44b

0,37±0,14a

0,41±0,26a

0,51±0,4b

dos animais da explotación (NUEtodos) e a produción de leite por vaca e ano relacionáronse negativamente, con pendentes medias de -0,03 e -0,0001 g N2O por unidade porcentual e litro de leite, respectivamente. Os quilos de forraxe e concentrado comprados por litro de leite se relacionaron positivamente, cunha pendente de 0,46 g N2O por quilo (figura 4F, G e H).

Pegada de carbono e a súa relación co manexo (CO2-eq) A suma das emisións directas (ED), as atribuídas ao secuestro de carbono (SC), a compra de soia e do uso indirecto do solo (ED+SC+Soia+iLUC) por hectárea foi superior a ED un 9,7 %; 8,9 % e 7,9 % hectárea; 8,8 %; 8,5 % e 7,3 % por UGM e 9,6 %; 7,4 % e 5,7 % por litro de leite ECM para os In, Se e Ex respectivamente (táboa 5).

A pegada de carbono por hectárea (ED+SC+Soia+iLUC) difire entre sistemas de produción (táboa 5); mentres, por UGM e litro de leite ECM a menor rexistrouse nos Ex (P<0,05). O maior secuestro de carbono por hectárea localizouse nos In (P<0,05); por UGM nos Se (P<0,05), sen diferenzas significativas por litro de leite entre sistemas de produción (táboa 5).

As variables positivamente e mellor relacionadas coas emisións totais por hectárea para ED+SC+Soia+iLUC no conxunto de exploracións foron a compra de alimentos, a produción de leite, o gasóleo e o surplus de N (figuras 5A, B, C e D), equivalentes a 1,41±0,03 kg CO2-eq kg-1 (r2=0,91); 1,06±0,03 kg L-1 (r2=0,87); 75,9±2,01kg L-1 (r2=0,89) e 66±1,9 kg kg-1 (r2=0,87) respectivamente. Mentres, as negativas e por hectárea foron a superficie de pradeira por UGM, equivalentes a 27,8±2,4 t CO2-eq (r2=0,41) e a porcentaxe de SAU dedicada ao consumo de herba fresca de -172±24 kg CO2-eq (r2=0,23), figuras 5E e F. Así, unha hectárea de pradeira por UGM e a porcentaxe de SAU dedicada a pradería teñen uns potenciais de mitigación equivalentes a -26,5±2,3 t (r2=0,39) e -170±23,6 (r2=0,23) kg CO2-eq respectivamente. Os semiintensivos presentaron a menor pendente para o gasóleo 66±6 kg (r2=0,66), o surplus de N (50±4 kg; r2=0,73) e a produción de leite por hectárea 0,76±0,07 kg (r2=0,65 kg) e as máximas nos intensivos.

140 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_investigacion_pegadaCarbono_galego_silvia.indd 140

26/05/2020 16:54:17

VANTAXES  Melloran a estrutura do solo, drenaxe, retención de auga e aireación, proporcionando un mellor ambiente de enraizamento das plantas.  Posúen calidades de liberación de nutrientes lenta. O material continúa a súa descomposición dentro do solo, reducindo a cantidade de nitróxeno e fosfato que pode orixinarse cos fertilizantes químicos.

PRODUTOS FERTILIZANTES

 Melloran a capacidade de traballo dos chans, especialmente arxilosos pesados.  Melloran a retención de auga nos solos lixeiros.

O seu contido en materia orgánica, nitróxeno e fósforo fanos especialmente atractivos para a elaboración de fertilizante no sector agroforestal.

Entre as súas variadas vantaxes hai que destacar que melloran a estrutura do solo, o seu grao de porosidade e a capacidade de retención de auga debido fundamentalmente á achega de materia orgánica. Ademais, proporciónalle ao solo nitróxeno, fósforo e potasio de liberación lenta, e, ao achegar cal, permite regular o pH do solo.

AGROAMB ten inscritos os diferentes produtos fertilizantes que elabora no Rexistro de Produtos Fertilizantes do Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente.

FERTILIZANTES AUTORIZADOS

 Melloran a resistencia á compactación do solo e á erosión.

CÓDIGO

TIPO

NOME COMERCIAL

F0001757/2022

Fertilizante orgánico NPK de orixe animal e vexetal

AGROTHAME ORGANITE START

 Reducen a necesidade de fertilizantes artificiais.

F0001894/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST

F0001895/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST START

 Regulan o pH do solo, ao achegar cal.

F0001896/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO START

F0001897/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO

F0001919/2023

Fertilizante órgano-mineral nitroxenado líquido

AGROTHAME ORGANITE N-LIQ

F0001925/2023

Fertilizante órgano-mineral NK líquido

AGROTHAME ORGANITE PURINE

F0001926/2023

Fertilizante órgano-mineral NP líquido

AGROTHAME ORGANITE LIQUID

F0001980/2023

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO ZEN

F0002420/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE AGRO

F0002421/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE SULFAGRO

F0002422/2025

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMOST

AGROAMB Ponte de Outeiro, 10 | 27256 Castro de Rei (Lugo) Teléfono (+34) 982 231 365 | Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com | Web www.agroamb.com

vp016_pub_agroamb_galego.indd vp016_anuncio_agroamb.indd 14151

15/3/20 12:56 25/05/2020 17:12:34

INVESTIGACIÓN

Táboa 5. Pegada de carbono por hectárea, UGM, litro de leite e kg MS dos alimentos (media ± desviación estándar) [cont.]

! !

Grupo de explotacións (%)

! ! ! ! ! ! !

CO2-eq t ha-1

CO2-eq t ha-1

, , , , , ,

2-eq

, Asignación por litro de leite, % R = 0,87 66,8±16,8a 65,8±24a R78,4±31,5b = 0,89 R = 0,87 90 90 90 90 , R = 0,91 -1 80 CO 80 80 80 L leite 1,20±0,34b 0,96±0,32a 1,32±0,58b 2-eq , 70 70 70 70 60 60 60 60 ,50 CO2-eq kg-1 peso vivo 8,2±1,9b 6,9±1,7a 8,7±3,5b 50 50 50 ,a:emisións directas, sen considerar 40 40 40 40 o secuestro de carbono (SC) nin as emisións debidas ao uso indirecto de solo dos alimentos A 30 30 30 i 15i 1#N+i!TS5%=#;%L'")B;'+% 30 J!*9;+% "#$%0R % letra difiren comprados (iLUC) nin bE%/+;!+>?'(%;'?+"!#$+<+(% as atribuídas á compra de soia; b:emisións debidas á compra de soia; medias con diferente 20 20 20 20 C D ,significativamente P<0,05 10 B 10 !

10 10 R = 0,87 = 0,89 R = 0,87 J!*9;+% bE%/+;!+>?'(%;'?+"!#$+<+(% "#$%0R i 15iR 1#N+i!TS5%=#;%L'")B;'+% % ,0 900 90 0 90 0 90 R = 0,91 0 8020 40 60 ! 80 0 500por 0 20 con 40ED +SC+Soia+iLUC 60 0 250 500 750 1000 5. Variables relacionadas hectárea 80 80 1000 1500 Compra alimentos, t ,Figura 70 -1 70 -1 70 -1 ha Leche ! 70 Surplus, N ha-1 R ECM, R = 0,89 = 0,87t ha R =kg 0,87 ! !

60 60 60 , 90 R60 ! 5090 90 90 50= 0,91 50 50 !

80 80 80 40 80 , 40 40 40 A 70 70 30 70 30 ! 3070 , 60 30 20 60 20 60 20 2060 C D B 10 50 ,! 1050 50 10 10 50 0 40 0 0 040 40 40 A 0 20 40 60 , !

0 20 40 60 30 0 30250 500 750 1000 500 1000 1500 Compra alimentos, t 30 300 20 ha Leite ECM, t ha R = 0,23C , 90 Surplus, kg N ha 20 20 ,9020 , D, B , !, 80 R = 0,41 10 80 10 10 10 , 70 0 !

700 F 0 0 E 60 ,, 60 0 500 1000 1500 0 20 40 60 20 40 0 250 500 750 1000 60 0 Compra alimentos, t -1 ha-1 Leite ECM, t ha -1 ,, 50 Surplus, kg N ha-1 , 50 , 40 , 40 ,, 30 90 30 90 R = 0,23 ,, 8020 R = 0,41 20 80 10 70 , 0 10 70 E , 60 0 25 50 75F 100 60 , 0 50 % SAU dedicado a , 50 0 1 2 3 40 -1 , verde 90 90 40 Ha pradera UGM 30 R = 0,23 ! ! , 80 R = 0,41 20 80 30 , 20 10 70 , 70 F , E 10 60 ! 060 25 50 75 100 0 500 , % SAU dedicado a 50 0 1 2 3 40 ! verde Ha pradeira UGM , , 40 , 30 eJ+#15-1?;7.+57;1<-/8191.+</8+$Mi%)i%/-1i-PN) +A/5+N'O + 30 ,Figura F-3451+ 20 6. Variables relacionadas con ED+SC+Soia+iLUC por UGM 20 10 , 0 10 R = 0,28 R = 0,31 , 12000 0 25 50 75 100 12000 12000 R = 0,34 0 12000 R = 0,69 % SAU dedicado a 0 1 2 3 , -1 10000 verde 10000 Ha pradeira UGM , , 10000 , 10000

CO2-eq t ha-1

! ! , ! , ! , ! , ! ,

F-3451+aJ+#15-1?;7.+57;1<-/8191.+ </8+$M+ i %)i %/-1i-PN)+A/5+I7<=B571+ + Asignación do CO para leite e carne

-1

-1

-1

-1

kg (r2=0,47) e -0,041±0,004 kg (r2=0,40) respectivamente. As pendentes de CO2-eq por litro de leite ECM foron superiores nos extensivos, con valores de - 1,03±0,16; -0,94±0,14 e -1,7±0,21 kg CO2-eq respectivamente.

O CO2-eq asignado a un litro de leite en porcentaxe da pegada total (HT), o kg de CO2-eq por litro de leite e por kg de peso vivo vendido vén sinalado na táboa 5.

A porcentaxe de asignación estimada para o leite para os sistemas de pro! dución foi superior nos Se, sen diferenzas nos In e Ex, con asignacións medias de 69,7±24 %, inferior ao 85,6 % indicado por defecto polo IDF (2010), ao 89,8 % das explotacións leiteiras de Australia e ao 77 % sinalado por Kiefer et al.

(2014). Así, a pegada de carbono o CO2-eq dun litro sitúase en valores medios de 1, , 17±0,4 kg, con máximos de 1,32±0,58 kg nas explotacións Ex e mínimos de 0,9 6±0,32 kg as semiintensivas.

DISCUSIÓN

A emisión de gases está suxeita nos sistemas leiteiros a unha gran variabilidade, entre outras, i) a fiabilidade dos datos de entrada, ii) a elección do modelo utilizado para calcular as emisións de N2O, CH4 entérico, o secuestro de carbono e o cambio de 8000 8000 8000 uso da terra e iii) incerteza debido 8000 J!*9;+%eE%/+;!+>?'(%;'?+"!#$+<+(%"#$% 0Ri15i1#N+i!TS5%=#;%S37 % 6000 , 6000 aos límites do sistema (Röös e Nylin6000 A ,4000 6000 R = 0,28 R = 0,31 , 12000 , 12000 R = 0,69 12000 4000 den 2013), así como as condicións R = 0,34 12000 C D 2000 4000 4000 B !, 10000 , 0 10000 a 10000 ambientais das explotacións e asun10000 2000 2000 2000 ! , 080002000. 4000 , 8000 0 500 1000 1500 8000 0 25 50 75 100 0 20 40 60 8000 cións (Battini et al., 2016).

6000 F-3451+ X +A/5+;-=5/+97+;7-=7+ +dedicado a % SAU Penso, kg UGM , J+#15-1?;7.+57;1<-/8191.+</8+$Mi%)i%/-1i-PN) Entradas, N kg ha Leite ECM VL d !

J!*9;+% S37verde % 6000 AeE%/+;!+>?'(%;'?+"!#$+<+(%"#$% 6000 0Ri15i1#N+i!TS5%=#;% 6000 4000 ! A fermentación entérica e o manexo + !, , a C 4000 D 2000 4000 4000 do xurro representan a causa principal B Figura 7.

Variables relacionadas con ED+SC+Soia+iLUC por litro de leite , R = 0,28 + ! , 12000 0 R = 0,31 12000 R = 0,34 200012000 12000 R = 0,69 2000 2000 de emisións na produción de leite (Batti0 2000 4000 , 0 25 50 75 100 0 20 40 60 ! 100000 500 1000 1500 ! , 10000 Pienso, %10000 SAU dedicado a kg UGM 10000 ni et al., 2016). Coincidente con Olesen Entradas, N kg ha 5 5 Leche ECM VL d , 5 R = 0,40 , verde ! d!UN< , :#*-+2/3'! -$! ,$/($!

8000 , ,R = 0,47 !$!)!

7>]!

0)2)! $! -V)! :#$%$'()#*'! :$'-$'($%! , 8000 , %.V.&B!4 )!<W%.V.& 8000 et al. (2006), as do CH incrementan 8000 C 4 R = 0,61 4 6000 ! '$1)(/0)%!:*#!,/(#*!-$!,$/($!

J</1+#)% !EdB!Q!$!>KB!2*'!0),*#$%!

5$-/*%!-$! bRBRHTiRBRRC!j1! linealmente ao aumento 4da carga gan, , B 6000 A 6000 6000 F F F 4000 3 ! J#, oRB J# oRBTEK3! $! bRBRTSiRBRRT! j1! J#3 oRBTRK! #$%:$2(/0)5$'($=! d%!deira da explotación, debido a unha ,hSKN! bSBCC aiRBSR! j1!4000 C 4000 D 2000 4000 B7>]! <*#*'!%+:$#/*#$%!'*%!$4($'%/0*%B A 2 2 , ! :$'-$'($%!-$!>M !:*#!,/(#*!-$!,$/($! !2*'!0),*#$%!emisión constante por animal e menos , Fb$9 2 0 2000 2000 2000 0 12000 bRBD 4000TiRBST!$!bSBEiRBFS !j1 !>MFb$9!#$%:$2(/0)5$'($=! , b!SBRCiRBShN! 1 ! -$!

0 25 50 75 100 0 20 40 60 0 500 1000 1500 relevante o consumo de penso por UGM 1 % SAU dedicado a Pienso, kg UGM Entradas, N kg ha Leche ECM VL d ! !, 0 , 0 verde ha-1 (figura 2 C). O metano entérico por , , , 0 10 20 30 40 50 0 10 20 30 40 0 ! !, litro de leite corrixido por graxa (ECM) 0 0,5 1 1,5 2 NUE, % todos animais L leite kg MS ing todos ! ! , ! para o conxunto dos sistemas produanimais ! ! , tivos foi de 0,55±0,19 kg CO2-eq, simi! , As variables positivamente relacio- kg (r2= 0,77) e nas entradas de N total lar a 0,60 kg sinalado por Gollnow et M!>MFb$9nadas !)%/1')-*!)!+'!,/(#*!-$!,$/($!$'!:*#2$'()4$!-)!:$1)-)!(*(),!JGZKB!*!j1!-$!>M ! (2014) e de 0,59 kg (O’Brien et al., al. por UGM foron o consumo de por hectárea de 10,4 ±1,3 kg (r2= 0,55) Fb$9 :*#!,/(#*!-$!,$/($!$!:*#!j1!-$!:$%*!0/0*!0$'-/-*!0&'!%/'),)-*!')! !E=!d!:*#2$'()4$! concentrado por UGM, a produción de que as intensivas de(;.*) 1,1±0,10 (r2=0,60) 2016). Coincidente con Gerber et al. o aumento de produción lácleite ECM vaca e) !:)#)!*!,$/($!:)#)!*%!%/%($5)%!-$!:#*-+2/3'! día e as entradas to- e 2,2±0,4 (r2=0,27) kg respectivamente, -$!)%/1')2/3'!$%(/5)<*/!%+:$#/*#!'*%!L B! $(2011), tea contribúe a reducir as emisións de tais de N por hectárea negativamente, similares estasiFúltimas semiintensi!$7! 4B! e2*'! )%/1')2/3'%!5$-/)%!

-$! hDBE T!e B! ás /'<$#/*#! )*! cHBh!e! %$'! -/<$#$'P)%! '*%!

'8 por litro de leite; desta forma, a porcentaxe de SAU de pradeira (figu- vas. O coeficiente de determinación metano /'-/2)-*!:*#!-$<$2(*!:*,*!8X?!JFRSR KB!)*!cDBc!e!-)%!$4:,*()2/3'%!,$/($/#)%!-$!d+%(#),/) ! estratexias que melloren a dieta do rara 6).

As pendentes en cada caso foron para a porcentaxe de SAU de pradei$!)*!EE !e!%/'),)-*!:*#!^/$<$#!'%()*+!JFRSTK=!d%VB!)!:$1)-)!-$!2)#.*'*!*!>MFb$9!-+'!,/(#*!

2 baño poden minimizalas (Beukes et al., de 1,19±0,06 kg (r ra foi baixa en todos os sistemas. =0,69); 101,8±10 %/(U)%$! $'! 0),*#$%!5$-/*%! -$! SB! SEiRBT! j1B! 2*'! 5;4/5*%! -$! SBCFiRBHc! j1! ')%!

2 2010).

Xunto coa eficiencia alimenticia A NUE kg (r2=0,34); 2,0±0,33 kg (r =0,31) e , a EA e a produción de $4:,*()2/3'%!7 !$!5V'/5*%!-$!RBD!h i RBCF!j1!)%! %$5//'($'%/0)% = ! todos todos 4 -17,1±2,0 kg (r2=0,28) kg de CO2-eq res- leite ECM vaca e día presentaron pen- (EAtodos), a produción de leite vaca e día ! pectivamente. Os sistemas extensivos dentes negativas por litro de leite (figu- e a eficiencia do N (NUEtodos) [figuras 2 G, ! presentaron maiores pendentes por ras 7A, B e C), con valores medios de H e I]. Reducións de CO2-eq por litro de leiM!%)N%!*" + UGM en el concentrado de 1, 28±0,09 -0,054±0,003 kg (r2=0,61); -1,33±0,10 te foron observadas por O’Brien et al. d!$5/%/3'!-$!1)%$% !$%(;!%+4$/()!' *%!%/%($5)%!,$/($/#*%! )!+'O)! 1#)'!0)#/)./,/-)-$ B!$'(#$! *+(#)%B! /K! )! </)./,/-)-$! -*%! -)(*%! -$! $'(#)-)B! //K! )! $,$22/3'! -*! 5*-$,*! +(/,/P)-*! :)#) !

142 | Vaca Pinta n.º 17!W! | 05.2020 *!%$2+$%(#*!-$!2)#.*'*!$!*!2)5./*!-$!+%*!

2),2+,)#!)%!$5/%/3'%!-$ F MB!>G T!$'(&#/2*B! -)!($##) !$!///K!/'2$#($P)!-$./-*!)*%!,V5/($%!-*!% /%($5)!J[pp%!$!W\,/'-$'!FRSCKB!)%V!2*5*! )%!2*'-/2/3'%!)5./$'()/%!-)%!$4:,*()2/3'%!$!)%+'2/3'%!JQ)((/'/! '%()*+,!FRShK=! vp017_investigacion_pegadaCarbono_galego_silvia.indd 142 26/05/2020 d! <$#5$'()2/3'! $'(&#/2)! $! *! 5)'$4*! -*! 4+##*! #$:#$%$'()' ! ) ! 2)+%)! :#/'2/:),! -$! $5/%/3'%!') !:#*-+2/3'! -$! ,$/($ !JQ)((/'/! '%( )*+,! FRShK=!>*/'2/-$'($! 2*'! M,$%$' !'%( )*+!

CO2-eq t ha-1

CO2-eq t ha-1

-1

-1

-1

-1

-1

-1

-1

CO2-eq t ha-1

, , , !, !, !, !, ! !

-1

-1

-1

-1

16:54:28

Variedades de MILLO recomendadas para ENSILAJE en GALICIA 500

400

400

300

400

300

400

300

Pompeo

300

200

Surreal

300

200

Conbrío

300

200

Suzy

200

100

Sciello Isia Scoff Illustrado NOVEDAD

Expresión vegetal www.rocalba.com vp015_publicidade_rocalba_galego.indd 97 vp016_anuncio_rocalba_castelan.indd 143

19/2/20 19:11 25/05/2020 17:25:02

INVESTIGACIÓN

(2014) ao aumentar a eficiencia e a produción lechera nos sistemas baseados en herba.

A suplementación con ensilado de millo a vacas leiteiras contribúe a incrementar a produción leiteira e o ácido propiónico a nivel ruminal, actuando este último como sumidoiro de hidróxeno, reducindo á súa vez a metanoxénese (Bannink et al., 2006).

A substitución de ensilado de herba polo de millo en vacas leiteiras foi sinalada por Beauchemin et al. (2008); Brask et al. (2013); Hassanat et al.

(2013); van Middelaar et al.(2013); van Gastelen et al. (2015) como opción mitigadora de metano entérico. Pola súa banda, van Gastelen et al. (2015) sinalaron descensos do 11 % de CH4 entérico por quilo de materia seca inxerida, un 8 % nos gramos CH4 por quilo de leite e 7 % sobre o total da enerxía bruta inxerida. A redución de CH4 entérico por litro de leite ECM nas explotacións do presente traballo que suplementan ensilado de millo foi do 16,6 % inferior respecto das que non o fan. Esta porcentaxe inclúe tanto o metano das vacas leiteiras como o dos animais non produtivos, o que xustificaría a diferenza sinalada por van Gastelen et al.

(2015). A opción do ensilado de millo é interesante sempre e cando a pegada de carbono non supere á do ensilado de herba. Gollnow et al. (2014) sinalaron para o ensilado de herba unha pegada de carbono de 0,22 kg CO2-eq por quilo de materia seca e 0,37 kg para o ensilado de millo, valores lixeiramente superiores aos aquí obtidos de 0,2 2±0,11 kg CO2-eq para o ensilado millo e inferiores a 0,26±0,09 kg o ensilado de herba (Salcedo en prensa).

A produción de alimentos é a segunda fonte de emisións por litro de leite despois do metano, podendo constituír o 50 % da pegada de carbono (Kristensen et al., 2011). A fertilización nitroxenada requirida para obter alimentos representa un elevado potencial de emisións (Bouwman et al., 2002).

A compra de alimentos representou 0,25±0,1 kg CO2-eq por litro de leite, similares a 0,24 kg sinalado por Battini et al. (2016) e inferiores a lrango de 0,41 a 0,8 kg CO2-eq no País Vasco (Del Prado et al., 2013). O CO2-eq dos alimentos comprados e de produción propia incluído o secuestro de carbono (SC) ou sen el (ED) por litro de leite foi 0,43±0,27e 0,42±0,29 kg respectivamente, con mínimos de 0,37±0,14 e 0,38±0,12 kg nos In e máximos de

0,51±0,4 e 0,57±0,44 os Ex, similares a 0,47 kg sinalados por Henriksson et al. (2014) en Suecia sen contabilizar o secuestro de carbono.

O maior secuestro de carbono por litro de leite localizouse nos Se e Ex con 110 g cada un, próximos a 77 g en sistemas ingleses a pastoreo sinalados por O’Brien et al. (2014). O’Brien et al. (2015) sinala porcentajes do 12 % tamén en sistemas de pastoreo ingleses, superiores ao 7,8 % dos sistemas extensivos de Cantabria.

Posiblemente, a maior achega de biomasa procedente do piso en pastoreo dunha parte e a superior aplicación de fertilizante nitroxenado doutra favoreza aumentos de biomasa radicular, Liang et al. (1996) e Conant et al. (2001).

Coincidente con Gerber et al. (2011) e Del Prado et al. (2013), as emisións por hectárea aumentan conforme o fai a produción de leite e diminúen por litro de leite (figura 2 B). O 87,9 % da mostra presentou un rango variable na pegada de carbono (ED+SC+Soia+iLUC) de 0,5 a 1,5 kg CO2-eq, con valores medios para o conxunto de explotacións de 1,34±0,42 kg CO2-eq. O 66,3±4,9 % das emisións dun litro de leite tuvo a súa orixe na explotación (on-farm), lixeiramente inferiores ao 74,3±7,05 % sinalado en Italia por Bava et al. (2015), debido posiblemente ao maior número de vacas naquelas explotacións.

A pegada de carbono dun litro de leite foi semilar ás obtidas noutros países (España: Del Prado et al., 2013 de 1,2±0,3 kg CO2-eq; Reino Unido: DairyCo, 2012 de 1,22±0,22 kg; USA: Thoma et al., 2013 de 1,23 kg; Australia: Gollnow et al., 2014 de 1,11 kg; Irlanda: O’Brient et al., 2016 de 1,26±0,16 kg; Italia: Bava et al., 2014 1,26±0,17 kg; Battini et al., 2016 de 1,45 kg; Europa: Hietala et al., 2014 de 1,32±0,22 kg). Aquela está influenciada por un amplo rango de variables con moderada correlación como a eficiencia alimenticia (R2=0,36, P<0,05), e baixas pero significativas, a produción individual de leite (R2=0,17, P<0,05) e (R2=0,14, P<0,05) o consumo de concentrado (O’Brien et al., 2014; Gollnow et al., 2014). Outros traballos [(Del Prado et al. (2013)] observaron relacións superiores (R2=0,56) para a NUE e R2=0,54 a eficiencia alimenticia, similares en ambos os casos aos do presente traballo (figuras 7 A e B). A NUEtodos presentou un moderado coeficiente de determinación, con porcentaxes variables de 23,4 % a 29,4 % nas vacas leiteiras e de 15,4 % a 21,7 % o conxunto do rabaño (táboa 3), similares ao rango de 24 a 29 % para as

vacas leiteiras nas explotacións leiteiras de Suecia (Swensson, 2003). En xeral, a NUE das vacas leiteiras no conxunto das explotacións foi do 26,3±5,5 %, considerado por Chase (2007) como medio-alto, reflectindo oportunidades de mellora na formulación das racións cunha menor porcentaxe de proteína bruta.

Aínda que as vacas leiteiras producen leite, os animais non produtivos (vacas secas e xovencas) tamén contribúen coas emisións totais da explotación. No presente traballo, aumentos na eficiencia dun litro de leite, a pegada de carbono pode reducirse 1,58 kg CO2-eq, con superior coeficiente de determinación (figura 7 A) a 0,52 indicado por Gollnow et al.

(2014). A eficiencia obtida nas vacas leiteiras de cada grupo (táboa 3) foi similar á sinalada por Kristensen et al. (2011), confirmando que o manexo intensivo non necesariamente ten que incrementar as emisións por unidade de alimento.

Segundo Battini et al. (2016), as explotacións que cultivan millo necesitan soia para satisfacer as necesidades proteicas dos animais. O consumo de concentrado vaca e día foi 9,5; 9,7 e 7,1 kg de materia seca para os In, Se e Ex, que conteñen 0,81; 0,83 e 0,61 kg de soia, equivalentes a 2,41±0,73; 2,47±0,63 e 1,81±0,74 kg CO2, respectivamente. As explotacións extensivas presentaron unha pegada de carbono por litro de leite superior (táboa 5), imputable en parte á menor produción de leite vaca e día como representa a figura 7 C. Segundo Henriksson et al. (2011), a produción de leite e a inxestión de alimento son dous dos parámetros máis influentes nas estimacións da pegada de carbono, converténdose nunha indicador clave para reducir a pegada a nivel de granxa. Con todo, existen incertezas na inxestión de alimento, especialmente nos sistemas extensivos. Segundo o NRC (2001), a inxestión teórica para unha produción real de 20 litros de leite corrixido ao 4 % nos sistemas extensivos sitúase en 19,4 kilos de materia seca. O consumo diario doutros alimentos sen considerar o de herba verde foi 14,9 kg (7,3 kg concentrado; 0,84 kg ensilado millo, 3,3 kg ensilado de herba e 3,4 kg de herba seca) e de 4,3 kg a estimada polo DairyCant. A diferenza de só 0,2 kg pon de manifesto o potencial de estimación do modelo en condicións de clima atlántico.

144 | Vaca Pinta n.º 17 | 05.2020

vp017_investigacion_pegadaCarbono_galego_silvia.indd 144

26/05/2020 16:55:06

INVESTIGACIÓN

CONCLUSIóNS A variabilidade entre explotacións foi grande, circunstancia que provocou diferenzas de emisións na produción dun litro de leite e similares a outras zonas produtoras de leite. Con todo, a pegada de carbono está suxeita aos parámetros introducidos no cálculo da análise de ciclo de vida. Os sistemas semiintensivos mostraron a menor pegada por litro de leite producido, tanto se se considera o secuestro de carbono, o cambio de uso do solo e as emisións da soia coma se non. As variables de campo que mellor explicaron a redución da pegada de carbono considerando aqueles aspectos foron a eficiencia de utilización do N, a eficiencia alimenticia e a produción de leite vaca e día.

REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS

Arauzo, M., Díez J.A., Hernaiz, P. 2003, Estimación de balances hídricos y lixiviación de nitratos mediante Enviroscan. Jornadas de Investigación en la Zona no Saturada ZNS03, Valladolid, J. Álvarez Benedi y P. Marinero, Ito. Técnico Agrario Castilla León, Universidad Europea Miguel de Cervantes. Vol. VI ZNS03, pp.

39-44.

Ausdley, E., Bradera M., Chatterton, J., Murphy-Borken, D., Webster, C., Willians, A. (2009). How low can wego?. And assessment of greenhouse gas emissions from the UK food system and the scope reduction by 2050. Report for the WWF and Food Climate Research Networt.

Bannink, A., Kogut, J., Dijistra, J., France, J., Kebreab, E., Van Vuuren, A. M., Tamminga, S. 2006. Estimation of the stoichiometry of volatile fatty acid production in the rumen of lactating cows. J. Theor. Biol. 238, 36–51.

Basarab, J.A., Beauchemin, K.A.,Baron, V.S.,Ominski,K.H. Guan,L.L., Miller, S.P.,Crowley, J.J. 2013. Reducing GHG emissions through genetic improvement for feed efficiency: effects on economically important traits and enteric methane production.

Animal. 7, 303-315.

Battini, F., Agostini, A., Tabaglio, V., Amaducci, S. 2016.

Environmental impacts of different dairy farming systems in the Po Valley. J. Clean. Prod. 112, 91-102.

Bava, L., Sandrucci, A., Zucali, M., Guerci, M., Tamburini, A. 2014. How can farming intensification affect the environmental impact of milk production?. J. Dairy Sci. 97, 1-15.

Beauchemin, K.A., Kreuzer, M., O’Mara, F., McAllister, T.A. 2008. Nutritional management for enteric methane abatement: a review. Australian Journal of Experimental Agriculture. 48, 21–27.

Bell, M.J., E. Wall, G. Russell, G. Simm, Stott, A.W. 2011. The effect of improving cow productivity, fertility, and longevity on the global warming potential of dairy systems. J. Dairy Sci. 94, 3662-3678.

Belyea, R., Marin, P., Sedgwick, H. 1985. Utilization of Chopped and Long Alfalfa by Dairy Heifers. J. Dairy Sci.68, 1297-1301.

Beukes, P.C., Gregorini, P., Romera, A.J., Levy, G., Waghorn, G.C. 2010. Improving production efficiency as a strategy to mitigate greenhouse gas emissions on pastoral dairy farms in New Zealand. Agric. Ecosyst. Environ. 136, 358–365.

Boadi, D.,Wittenberg, K. 2002. Methane production from dairy and beef heifers fed forages differing in nutrient density using the sulphur hexafluoride (SF6) tracer gas technique. Can. J. Anim. Sci.82, 201–206.

Bossuet, I., Chambaut, H., Raison, C., Le Gall, A. 2005. Green Dairy. Environment friendly and sustainable dairy systems in the Atlantic Area. Study of mineral flows on dairy systems in experimental farms. Report of the 2004-2005.

Bouwman, A.F., Boumans, L.J., Batjes, N.H. 2002. Emissions of N2O and NO from fertilized fields: summary of available measurement data. Global Biogeochemical Cycles 16, 1058-1070.

Brask, M., Lund, P., Hellwing, A., Poulsen, M., Weisbjerg, M. 2013. Enteric methane production, digestibility and rumen fermentation in dairy cows fed different forages with and without rapeseed fat supplementation. Anim. Feed Sci. Tech. 184, 67–79.

Brentrup F., Kusters J., Lammel J., Kuhlmann, H. 2000.

Methods to estimate on-field nitrogen emissions from crop production as an input to LCA Studies in the agricultural sector.

Int. J. LCA. 5, 349-357.

Cederberg, C., Sonesson, U., Henriksson, M., Sund, V., Davis, J. 2009, Greenhouse gas emissions from Swedish production of meat, milk and eggs 1990 and 2005. Gothenburg, Sweden: the Swedish Institute for Food and Biotechnology (SIK). (report No 793).

Chase, E. 2011. Maintaining milk yield while lowering dietary protein content. WCDS Advances in Dairy Technology 23: 153-64.

Christelle R., Pflimlin A., Le Gall A. 2006. Optimisation of environmental practices in a network of dairy farms of the Atlantic Area. Proceedings of the final seminar of the Green Dairy Project, 43-65.

Conant R., Paustian T.K., Elliott, E.T. 2001. Grassland management and conversion into grassland: Effects on soil carbon. J. Appl. Ecology. 11, 343–355.

Coppock, C.; Flatt, W.; Moore, L. 1964. Effect of hay to grain ration on utilization of metabolizable energy for milk production by dairy cows. J. Dairy Sci.47,1330-1338.

DairyCo. 2012. Greenhouse gas emissions on British dairy farms. DairyCo Carbon footprinting study: Year one.(Agriculture & Horticulture Development Board. Kenilworth, Warwickshire, UK).

Davies, D. 2008. Silage Insights – Bale Silage Production.

Improvig silage quality and reducing CO2 emissions. Newletter Spring. Bale Silage Production section.

De Vries, M., De Boer, I.J.M. 2010. Comparing environmental impacts for livestock products: A review of life cycle assessments.

Livest. Sci. 128, 1-11.

Del Prado, A., Mas, K., Pardo, G., Gallejones, P. 2013.Modelling the interactions between C and N farm balances and GHG emissions from confinement dairy farms in northern Spain. Sci. Total Envirom.465, 156-165 Eco-invent 2007. Ecoinvent Data v2.0 Final Reports Ecoinvent 2007. Swiss Centre for Life Cycle Inventories, Dubendorf, Switzerland.

FAO, (2010). Greenhouse Gas Emissions from the Dairy Sector: A Life Cycle Assessment. Food and Agriculture Organization of the United Nations Rome, Italy.

Fraters, B., Reijs, J.W., van Leeuwen, T.C. Boumans, L.J. 2008 Minerals Policy Monitoring Programme Results for 2006 on water quality and fertilisation practices within the framework of the derogation monitoring network. RIVM report 680717005/2008, 72 pp.

Gerber, P., Vellinga, T., Opio, C., Steinfeld, H. 2011. Productivity gains and greenhouse gas emissions intensity in dairy systems. Livest. Sci. 139, (1-2) 100-108.

Gollnow, S., Lundie, S., D. Moore, A., McLaren, J., van Buuren, N., Sthale, P., Christie, K., Thylmann, D., Rehl, T. 2014.

Carbon footdprint of milk production from dairy cows in Australia. International Dairy Journal. 37, 31-38.

Hassanat, F., Gervais, R., Julien, C., Massé, D., Lettat, A., Chouinard, P., Petit, H., Benchaar, C. 2013. Replacing alfalfa silage with corn silage in dairy cow diets: Effects on enteric methane production, ruminal fermentation, digestion, N balance, and milk production. J. Dairy Sci. 96, 4553–4567.

Henriksson, M., Cederberg, C., Swensson, C. 2014. Carbon footprint and land requirement for dairy herd rations: impacts of feed production practices and regional climate variations.

Animal. 8 (8), 1239-1338.

Henriksson, M., Flysjö, A., Cederberg, C., Swensson, C. 2011. Variation in carbon footprint of milk due to management differences between Swedish dairy farms. Animal, 1-11.

Holter, J., Slotnick, M., Hayes, H., Bozak, C. 1990. Effect of prepartum dietary energy on condition score, postpartum energy, nitrogen partitions, and lactation production responses. J. Dairy Sci.73, 3501-3511.

Holter, J., Slotnick, M., Urban, W., Duthie, A. 1992. Energy balance and lactation response in Holstein cows supplemented with cottonseed with or without calcium soap. J. Dairy Sci.75, 1480-1494.

ICANE. 2018, Instituto Cántabro de Estadística.

IPCC. 2006. IPCC Guidelines for national greenhouse gas inventories.

ISO. 1997. Environmental management: Life cycle assessment: Principles EN ISO 14040:1997.

Kaspar, H.F., Tiedje, J.M.,1981, Dissimilatory reduction of nitrate and nitrite in the bovine rumen: Nitrous oxide production and effect of acetylene. Applied Environmental Microbiology41, 705-709.

Köbrich, C., Rehman, T., Khan, M. 2003. Typification of farming systems for constructing representative farm models: Two illustrations of the application of multi‐variate analyses in Chile and Pakistan. Agric. Syst. 76, 141‐157.

Kristensen, T., Mogensen, I., Knudsen, M.T., Hermansen, J.E. 2011. Effect of production system and farming styrategy on greenhouse gas emissions from commercial dairy farms in a life cycle approach. Livest. Sci. 140, 136-148.

Liang, B.C., Gregorich, E.G., Mackenzie, A.F. 1996.

Modeling the effects of inorganic and organic amendments on organic matter in a Quebec soil. Soil Sci.161 (2), 109-113.

Moe, P., Tyrrell, H. 1977. Effects of feed intake and physical form on energy value for corn in timothy hay diets for lactating cows. J. Dairy Sci.60, 752-758.

Moe, P., Tyrrell, H., Hooven, N. 1973. Energy balance measurements with corn meal and ground oats for lactating cows. J. Dairy Sci.56, 1149-1153.

Nennich, T.H., Harrison,J. H.,VanWieringen,L. M.,StPierre, N. R., Kincaid, R. L.,Wattiaux, M. A., Davidson, D. L., Block, E. 2006. Prediction and Evaluation of Urine and Urinary Nitrogen and Mineral Excretion from Dairy Cattle.

J. Dairy Sci.89, 353–364.

Nielsen, P.H., Nielsen, A.M., Weidema, B.P., Dalgaard, R., Halberg, N. 2003: LCA food data base. http://www. lcafood.dk/ NRC, 2001. Nutrient Requirements for Dairy Cattle, 7th rev, Ed. Natl. Acad. Sci., Washington, D.C. (EE.UU).

O’Brien, D., Capper, J. L.,Garnsworthy, P. C.,Grainger, C.,Shalloo, L. 2014. A case study of the carbon footprint of milk from high-performing confinement and grass-based dairy farms. J. Dairy Sci 97, 1835-1851.

O’Brien, D., Hennessy, T., Moran, B., Shalloo, L. 2015. Relating the carbon footprint of milk from Irish dairy farms to economic performance. J. Dairy Sci. 98, 7394–7407.

O’Brien, D., Geoghegan, A., McNamara, K., Shalloo, L. 2016. How can grass-based dairy farmers reduce the carbon footprint of milk?. Anim. Produc. Sci.56, 495–500.

Petersen, B.M., Knudsen, M.T., Hermansen, J.E., Halberg, N. 2013. An approach to include soil carbon changes in the life cycle assessments. J. Clean Prod. 52, 217-224.

Röös, E., Nylinder, J. 2013. Uncertainties and Variations in the Carbon Footprint of Livestock Products.

Rapport 063 Uppsala, 120 pág.

Rotz, C, Michael, S., Chianese, D., Montes, F., Hafner, S., Colette, C. 2012. The integrated farm system model.

Reference Manual, Version 3,6.

Rotz, C. 2017. Modeling greenhouse gas emissions from dairy farms. J. Dairy Sci. 101, 1–16 Salcedo, G. 2007. Efectos del tipo de conservante añadido o no, al ensilado de hierba sobre la excreción de fósforo en novillas de reposición y vacas lecheras. Actas de la XLVII R.C. de la SEEP Vitoria, 409-414.

Salcedo, G. 2015. DairyCant: a model for the reduction of dairy farm greenhouse gas emissions. Advances in Animal Biosciences. 6, 26–28 Salcedo, G. 2008. Concentración de nutrientes en heces de vacas lecheras y novillas según el tipo de conservante empleado en ensilados de hierba. I. Congreso Español de Gestión Integral de Deyecciones Ganaderas, 141-147. Barcelona.

Salcedo, G. 2011, Minimización y aprovechamiento del purín en origen de las explotaciones lecheras de Cantabria. Consejería de Medio Ambiente. Depósito Legal: SA-258-2011, 681 pág.

Salcedo, G. 2018. Modelo de simulación DairyCant para las explotaciones lecheras de la zona húmeda de España, AFRIGA AÑO XXIII - Nº 133.

Saurer, F., Fellner, F., Kinsman, R., Kramen, J., Jackson, H., Lee, J., Chen, S. 1998. Methane output and lactation response in Holstein cattle with monensin or unsaturated fat added to the diet. J. Anim. Sci.76, 906-914.

Schils, R., Oudendag, D., van der Hoek, K., de Boer, J., Evers, A., de Haan, M. 2006. Praktijkrapport Rundvee 90, Broeikasgas Module BBPR, Alterra rapport 1268/RIVM repport 680.125.006.

Sjaunja, L.O., Baevre, L., Junkkarinen, L., Pedersen, J., Setala, J. 1990. A Nordic proposal for an energy corrected milk (ECM) formula. In: 27th session of the International Commission for Breeding and Productivity of Milk Animals, Paris, France.

Soussana, J.F., T. Tallec, V. Blanfort. 2010. Mitigating the greenhouse gas balance of ruminant production systems through carbon sequestration in grasslands.

Animal 4, 334-350.

SPSS 2006. Statistical Package for the Social Sciences.

2006, Guía breve de SPSS 15.0, SPSS Inc., Chicago.

Swensson, C. 2003. Analyses of mineral element balances between 1997 and 1999 from dairy farms in the south of Sweden. Eur. J. Agron. 20, 63– 69.

Thoma, G., Popp, J., Shonnard, D., Nutter, D., Matlock, M., Ulrich, R., Kellogg, W., Kim, D.S., Neiderman, Z., Kemper, N., Adom, F., East, C. 2013. Regional analysis of greenhouse gas emissions from USA dairy farms: a cradle to farm-gate assessment of the American dairy industry circa 2008. International Dairy Journal31(Suppl.

1), S29–S40.

Thomassen, M., van Calker, K., Smits, M., Iepema, G., de Boer, I. 2008. Life cycle assessment of conventional and organic milk production in the Netherlands. Agric.

Syst.96, 95–107.

Thornthwaite, C.W. 1948. An approach toward a rational classification of climate: Geographical Review, v.

38, p 55–94.

Toro‐Mujica, P., García, A., Gómez‐Castro, G., Perea, J., Rodríguez‐Estévez, V., and Angón, E. 2012. Organic dairy sheep farms in south‐central Spain: Typologies according to livestock management and economic variables. Small Rumin. Res. 104, 28‐36.

Tyrell, H., Moe, P. 1972. Net energy value for lactation of a high and low concentrate ration containing corn silage. J. Dairy Sci.55, 1106-1112.

Tyrrell, H., Thomson, D., Waldo, D., Goering, H., Haaland, G. 1992. Utilization of energy and nitrogen by yearling Holstein cattle fed direct-cut alfalfa or orchard grass ensiled with formic acid plus formaldehyde. J. Anim.

Sci.70, 3163-3177.

Underwood, E. 1983. Los minerales en la nutrición del Ganado. Editorial Acribia. Zaragoza.

Uriel, E., Aldás, J. 2005. Análisis multivariante aplicado. Paraninfo S.A., Madrid.

Van Gastelen, S., Antunes-Fernandes, E., Hettinga, K., Klop, G., Alferink, J., Hendriks, W., Dijkstra, J. 2015.

Enteric methane production, rumen volatile fatty acid concentrations, and milk fatty acid composition in lactating Holstein-Friesian cows fed grass silage- or corn silage-based diets. J. Dairy Sci. 98, 1–13.

Van Middelaar, C.E., Berentsen, P.B.M., Dijkstra, J., De Boer, I.J.M. 2013. Evaluation of a feeding strategy to reduce greenhouse gas emissions from dairy farming: The level of analysis matters. Agric. Syst.121, 9–22.

Velthof, G., Oenema, O. 1997. Nitrous oxide emission from dairy farming systems in the Netherlands. NJAS45, 347-360.

Velthof, G.L., Mosquera, J. 2011. Calculations of Nitrous Oxide Emissions from Agriculture in the Netherlands. Update of Emission Factors and Leaching Fraction.

Wageningen Alterra. Alterra report 2151.

Waldo, D.; Tyrrell, H.; Capuco, A.; Rexroad, C. 1997.

Components of growth in Holstein heifers fed either alfalfa or corn silage diets to produce to daily gains. J. Dairy Sci.80, 1674-1684.

Zotarelli, L., N.P. Zatorre, R.M. Boddey, S. Urquiaga, C.P. Jantalia, J.C. Franchini, and B.J.R. Alves. 2012.

Influence of no-tillage and frequency of a green manure legume in crop rotations for balancing N outputs and preserving soil organic C stocks. Field Crops Res. 132, 185-195.

05.2020 | Vaca Pinta n.º 17 | 145

vp017_investigacion_pegadaCarbono_galego_silvia.indd 145

26/05/2020 16:55:13

#ParaQueATiNoTeFalteDeNada

Nanta pone en valor la labor de los ganaderos durante el confinamiento La marca de piensos difundió a través de sus redes sociales entre la segunda quincena de marzo y principios de abril una serie de vídeos e imágenes en las que casi un centenar de ganaderos de España y Portugal enviaban mensajes de ánimo y tranquilidad tanto a sus colegas como al resto de la población bajo el leitmotiv “Nosotros no podemos parar. Ayúdanos, quédate en casa”.

“Nuestros ganaderos también son héroes. Creemos que ellos, con su trabajo diario, son imprescindibles y es fundamental poner en valor su papel en la cadena de alimentación”, han destacado los portavoces de la compañía, quienes también han valorado positivamente la recepción de la población a esta campaña.

GRANJAS SEGURAS

“PARA QUE NO TE FALTE DE NADA, QUÉDATE EN CASA” En una muestra encomiable de unidad y responsabilidad, ganaderos de toda la península se sumaron a la llamada de Nanta, que buscaba servir como canalizador y difusor del la labor del sector primario en estos tiempos difíciles.

bor y ganadad.

todos

y imesta-

Todos

ces!

o das edes:

“Seguimos produciendo leche de la mejor calidad. Juntos podemos combatir el coronavirus. Tú quédate en casa”, pedían desde SAT Ceceño (Cantabria). A él se sumaba La Sielma (Zamora), asegurando que todos los hombres y mujeres del campo continuarían “trabajando día a día para producir los mejores alimentos y de la máxima calidad, en nuestro caso un producto básico como es la leche, para ponerlo en vuestras mesas”.

Muchos fueron los ganaderos de la cornisa cantábrica que colaboraron. “Seguiremos trabajando en nuestras granjas para que no os falte ningún lácteo”, prometían en Granja Mojantes (Cantabria), Ganadería Valdeamigo (Cantabria) y Ganadería Guarín (Asturias). “Podemos garantizar tu despensa llena, pero, por favor, tú quédate en casa… ¡sé responsable!”, pedían en las ganaderías Baldomero (Asturias) y El Espino (Cantabria).

Desde Menorca llegaron mensajes llenos de optimismo, como los de Son Arret, Son Aucina y Lluriach Vey, quienes garantizaban la producción de leche y de sus derivados y se mostraban convencidos de que superaríamos esta crisis unidos.

Al otro lado del país, los gallegos también enviaron fuerzas a toda la población. “Queremos dar mucho ánimo a todos los que estáis haciendo el tremendo esfuerzo de quedaros en casa.

Vendrán tiempos mejores: con la colaboración de todos pronto todo esto quedará en un mal recuerdo”, aseguraban en las ganaderías coruñesas Botana Vigo, Beledo y SAT Fonteboa.

Así mismo, aprovecharon para lanzar una petición fundamental: “Mi ganado no entiende de coronavirus, pero tú sí. ¡Quédate en casa... y acuérdate de nuestro trabajo cuando todo esto pase!”, pedían en Ganadería Martiño (Lugo). A ellos se sumaron las ganaderías Balado y Reboredo Pedreira (A Coruña): “Queremos deciros que vamos a trabajar muy duro para que no os falte de comer.

vp017_publirreportaxe_Nanta.indd 146

Nanta puso también a disposición de sus ganaderos a través de las redes unos carteles ilustrativos de las medidas de higiene y seguridad que es necesario mantener en la granja a fin de proteger a todo el mundo.

“Los necesitamos al pie del cañón y, para eso, tenemos que cuidarlos lo mejor que podamos”, explicaron. “Ahora, más que nunca, es importante que todos, incluidas las personas ajenas al sector, conozcan las normas que es necesario seguir en las explotaciones para garantizar su salud y seguridad”.

Los carteles se pueden descargar en los siguientes enlaces: bit.ly/cartCovid-ES (versión en castellano) bit.ly/cartCovid-PT (versión en portugués)

15/05/2020 10:09:45

“Nuestros ganaderos, con su trabajo diario, son imprescindibles” Ahora más que nunca el sector primario se siente orgulloso de ofreceros lo mejor que tenemos. Esperamos que cuando todo esto pase, que pasará, nos sigáis apoyando en la lucha por nuestros derechos. Ahora es momento de quedarse en casa por ti, por los tuyos, por todos”, afirmaron.

En el centro y norte del país, también fueron muchos los ganaderos que sumaron sus voces, como la ganadería madrileña Florian Ruse o la cordobesa Huerta Chica, que garantizaron seguir “trabajando en estos días tan difíciles”.

Como no podía ser de otra forma, los participantes tampoco se quisieron olvidar de todos los compañeros que, como ellos, continuaban faenando a destajo para garantizar el abastecimiento de productos. Entre ellos estaban las ganaderías Jogu (Cantabria), La Vereda (Zamora), Maseca S. Coop. y María Matutina (León): “Nosotros seguimos luchando, haciendo lo que mejor sabemos hacer: producir alimentos de gran calidad para que no nos falte de nada y la cadena alimenticia siga adelante”.

CONFINADOS PERO UNIDOS: LOS COLEGAS PORTUGUESES RESPALDAN EL MENSAJE La petición de Nanta se extendió hasta tierras portuguesas, en donde nuestros vecinos no dudaron en mandar su participación.

“Ha llegado el día en el que te llevas las manos a la cabeza y piensas ‘¿nos faltará comida?’. Yo te digo que no. Todos los agricultores estamos aquí para vosotros”, prometía Cristina Lopes (Maia). Patricia Sousa (Barcelos), Rui Matias (Póvoa de Varzim) y Filipe Lemos (Barcelos) seguían el hilo de esta idea asegurando que “continuamos con nuestra misión, trabajando día a día para que no falte de nada en los lineales de los supermercados. Para que esto pueda ser posible, por todos nosotros, quédate en casa.

Cada uno tenemos que hacer nuestra parte para esto mejore”. “¡Cuarentena responsable!”, pedía Irene Ermida (Barcelos).

nanta@nutreco.com www.nanta.es

vp017_publirreportaxe_Nanta.indd 147

¿CUÁL HA SIDO EL IMPACTO? Muchas gracias a todos, hacéis una gran labor y ahora espero se valore el sector agrícola y ganadero como al resto de sectores de esta sociedad.

Parabéns pelo vosso trabalho.

Vamos ficar todos bem Ánimo, amigos, y muchas gracias. ¡Sois muy importantes en esta cadena!

Obrigada a todos, por todos bem hajam por estarem aí Parabéns pelo vosso trabalho e coragem.

Todos juntos vamos vencer esta guerra.

Gracias a todos. ¡Sois lo máximo!

Obrigado pela atenção.

Obrigado million veces!

Eu teño que seguir traballando e coidando das miñas vacas e pido, por favor, que nos axudedes: quedádevos na casa.

Sairemos desta! ¡Gracias, campeones!

Marco Silva (Barcelos) resaltaba que “cuanto antes nos alejemos, antes podremos volver a estar juntos” y Patrícia Coelho (Paços de Ferreira) y Helder Martins (Maia) lo secundaban aludiendo a la importancia de la unidad en estos momentos, mientras que Vítor Fonseca (Barcelos) aprovechaba para enviar “todo mi apoyo al resto de los agricultores por su dedicación y su coraje en esta fase difícil que pasamos”.

Todos los vídeos de la campaña pueden verse en Facebook.com/RecriaNantaPrima

15/05/2020 10:10:01

O 66 % do TOP 100 GICO son touros de Xenética Fontao PALMER

Padawan x Superhero x Balisto

• • • •

SUPERTORO

Altas producións Morfoloxía excepcional No TOP 15 en Alemaña (RZG 160) Gran demanda a nivel europeo

DONSIMON

HONDO

• • • •

Hotspot x Sniper x Silver

Familia materna de plena actualidade Altísimas calidades de leite Ubres e patas excelentes Trazos de saúde extraordinarios

RIOAVESO

SALVAME

Fotos: Mauricio de los Santos

Rio x Bandares x Kingboy

• • • •

Pedigree moi actual Moito leite con sólidos Morfoloxía moi correcta Trazos de saúde destacados

Africor Coruña

Africor Lugo

Africor Pontevedra

Comercial Boimil SL

981 565 751

982 250 714

986 580 462

981 538 503

africorcoruna@gmail.com

info@africorlugo.com

administracion@africor.org

cboimil@gmail.com

BI-BATTLE

Galeno Especialidades Veterinarias SL

Ganadería O Castro SLS

Global Genetics Galicia SL

Xenética e Servicios Gandeiros, SLU (Xesga)

982 209 511

986 580 003

619 760 916

981 941 794

galeno@galeno.es

ocastro@ganaderiaocastro.com

noel@globalgenetics.es

pedidos@xesga.net

Fontao - Esperante - 27210 LUGO - Tfno.: 982 284 391 / Fax: 982 284 626 - www.xeneticafontao.com

vp017_publi_fontao.indd 148

@xeneticafontao

25/05/2020 17:27:04