Vaca Pinta 18. Edición galego by Transmedia Comunicación

Revista técnica do vacún leiteiro | N.º 18 xuño 2020 | Edición en galego

• NA GRANXA: CASA ROXO (ASTURIAS) • A FORMACIÓN NA RAMA AGRARIA, CLAVE PARA A PROFESIONALIZACIÓN DO SECTOR • ESPECIAL: CALIDADE DO LEITE E MUXIDO • MANEXO: COMO ATALLAR O PROBLEMA DAS MOSCAS NA NOSA GRANXA? • ZONA WELFARE: O COMPORTAMENTO SOCIAL DAS VACAS EN RELACIÓN CO SEU BENESTAR

vp018_portada_galego_silvia.indd 1

29/06/2020 14:03:27

HABITAT

288HO00246 AOT 1160 HABITAT ET

Seaglass x Delta x Day

GTPI: 2.731

USA 04/2020

CARACTERES CARACTERES MORFOLÓGICOS MORFOLÓGICOS -1 -1 2,05 ESTATURA 0,57 PECHO 1,09 PROFUNDIDAD CORPORAL 2,11 ANGULOSIDAD 0,83 ÁNGULO DE GRUPA 1,65 ANCHURA DE GRUPA 0,33 VISTA LATERAL DE PATAS VISTA POSTERIOR DE PATAS 0,66 1,31 ÁNGULO PODAL 1,08 MIEMBROS Y APLOMOS INSERCIÓN UBRE ANTERIOR 2,90 3,88 ALTURA UBRE POSTERIOR ANCHURA UBRE POSTERIOR 3,57 1,89 LIGAMENTO SUSPENSOR 2,01 PROFUNDIDAD UBRE COLOCACIÓN PEZONES ANT. 1,83 COLOCACIÓN PEZONES POST. 2,26 -0,78 LONGITUD PEZONES

Madre: Cookiecutter DTA Habitan ET VG-89

0 0

+1 +1

PRODUCCIÓN +2 +2 PRODUCCIÓN LECHE (Lbs.)

905

GRASA (Lbs.)

59 / 0,08%

PROTEÍNA (Lbs.)

38 / 0,03%

GNM$

541

MORFOLOGÍA MORFOLOGÍA TIPO TOTAL (GPTAT)

2,45

UBRES (UDC)

2,61

PATAS (FLC)

0,61

ESTRUCTURA (BSC)

0,26

SALUD YYMANEJO SALUD MANEJO VIDA VIDAPRODUCTIVA PRODUCTIVA (PL) (PL) SOMÁTICAS SOMÁTICAS(SCS) (SCS)

3,5 2,85

INDICE (FI) (FI) ÍNDICEFERTILIDAD DE FERTILIDAD

0,1

FACILIDAD FACILIDADDE DEPARTO PARTO

7,6

Abuela: Cookiecutter Day Haley ET VG-88

• Hijo de una de las mejores vacas de la raza, Cookiecutter DTA Habitan ET VG-89. • Destacado en leche (+905 Lbs.) con buenos porcentajes de grasa y proteína. • Ronda los dos puntos y medio en tipo (+2.45) y ubres (+2.61). • Mejorante en longevidad, somáticas y fertilidad. • Parto fácil (7.6%)

Centro de Selección Enmesnada, 55 - Cenero - 33392 Gijón - Principado de Asturias Teléfono 985 266 676 · Fax 985 266 869 · info@ascol.es · www.ascol.es vp018_publi_ascol.indd 2

19/06/2020 13:34:08

sumario

DIRECTOR EXECUTIVO José Manuel Gegúndez DIRECTOR DE ARTE Marcos Sánchez DESEÑO E MAQUETACIÓN Marcos Sánchez, Martín Sánchez, Sabela Díaz, Silvia Gayoso EDICIÓN E REDACCIÓN Alexandra Cabaleiro, Begoña Gómez, Gemma Martínez, María Melle FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN vaca TV Raquel Anido colaboran Neste número Asociación Profesional de Podología Bovina (APPB), Javier Sáez, Israel Flamenbaum, Marcello Guadagnini, Antonio Jiménez, Elio García, María Luisa Barreal, José Luis Míguez, J. Cantalapiedra, M.E. Fernández, I. Blanco-Penedo, M. Camiña, Adrián González, Manuel Fernández

O xuíz nacional da raza frisona Javier Freije fálanos do día a día na súa gandería, Casa Roxo, do seu gusto polas vacas balanceadas e da súa traxectoria con Central Lechera Asturiana.

RESULTADOS DAS PROBAS DE XUÑO DE CONAFE

Os beneficios do robot de muxido, a prescrición dos antibióticos e o papel do Ligal nos protocolos de seguridade alimentaria, temas principais do especial sobre a calidade do leite e muxido.

INVESTIGACión 8

OPINIÓN

ENDEREZO Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO Teléfonos: +34 982 221 278, +34 636 952 893 e-mail: transmedia@ctransmedia.com Web: www.transmedia.es

O veterinario como garante da saúde animal e humana. Xabier Bermúdez ……….……............ 10 China recoméndalles aos seus habitantes multiplicar por tres o consumo de lácteos. Francisco Javier Rojo .............……….…….......... 14

Depósito Legal: LU 28-2018 ISSN: 2603-8080 ISNI: 0000 0004 7662 5947 ISBN:978-84-09-21571-3

ACTUALIDADE

Tiraxe do número actual: 16.500 exemplares

DISTINCIÓNS

Transmedia Comunicaciones y Prensa SL non se responsabiliza do contido dos artigos asinados

Recoñecementos de Fefriga 2019 ....................... 20

Encontro entre os sectores lácteos de Galicia e Israel ................................................… 18

FORMACIÓN A formación, garantía dun sector moderno e profesionalizado ................................ 26 Transmedia pertence a:

O papel utilizado nesta publicación foi elaborado de maneira sostible:

Certificado PEFC

Este producto procede de bosques gestionados de forma sostenible y fuentes controladas

PEFC/14-38-00071

www.pefc.es

Auditada por:

A inclusión de lácteos ou carne de vacún na dieta non aumenta a pegada de carbono persoal ................................................ 64

ESPECIAL: CALIDADE DO LEITE E MUXIDO Avaliación das melloras produtivas e reprodutivas coa implantación do robot de muxido …...........……..................... 72 Detección de inhibidores en leite: protocolo do Ligal ........……................................ 88 A calidade do imprescindible .............................. 98

ZONA WELFARE Principais aspectos do comportamento social do gando vacún en relación co seu benestar ..................................................... 110

ALIMENTACIÓN

NA GRANxA

Emprego de ácidos graxos en vacas de leite, un novo paso cara á alimentación de precisión .......................................................... 120

Casa Roxo. Vegadeo (Asturias) ............................ 38

ECONOMÍA

SAÚDE PODAL

Custos ocultos: como calculalos? .......................... 130

Manexo e instalacións que poden mellorar a saúde podal do rabaño ................................... 52

MANExO

Distribución media durante o ano 2019: 17.251 exemplares

O uso do índice de relación verán-inverno no rendemento das vacas leiteiras en diferentes rexións dos EE. UU. ...…...........…......... 54 O problema das moscas: coñecelas para controlar a súa presenza na explotación .…...........……................................. 58

www.vacapinta.com

Si quieres Se queres recibir alarevista revista na túa en tu casa casaoou negocio, negocio, ponte ponte enen contacto contacto con nosotros con nós a través a través de: de:

transmedia@ctransmedia.com 675 974 +34 675194 974 194 @revistavacapinta @VacaPinta_ @transmedia.vacatv 06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 3

vp018_sumario_galego.indd 3

29/06/2020 14:04:00

La gama al mรกs completa profesion Forraje

laboreo y siembra

ROTOEMPACADORAS, ENCINTADORAS Y SEGADORAS

ABONADORAS

PICK UP HILERADOR

BARRA DE TUBOS UNIVERSAL

EQUIPOS PARA GANADERร A

CARROS MEZCLADORES

vp018_anuncio_duran_doblepax.indd 4

19/06/2020 12:34:32

d n a l l o R H E w S I U Ne R C E AG R O F R F A GAM e j a r r o f e d s a r o d a c i P

MÁXIMA CAPACIDAD. El picador más grande del sector, de 900 mm de diámetro, ofrece unos niveles de inercia excepcionalmente elevados. Detección de la humedad en tiempo real. El sistema INTELLFILL™ con cámara 3D detecta automáticamente el borde del remolque y supervisa el llenado. La tecnología VARIFLOW™ permite cambiar la posición del soplador de acuerdo con el tipo de cultivo que se esté recolectando. La configuración del sistema puede cambiarse de maíz a hierba en menos de 2 minutos, sin ayuda y sin necesidad de ninguna herramienta. Modos de trabajo automáticos para obtener la máxima productividad. Guiado automático INTELLISTEER® totalmente integrado. Radio de giro muy cerrado que facilita las maniobras y el aparcamiento. Tecnología ADJUST-O-MATIC™ patentada de afilado automático de las cuchillas.

Síguenos en:

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

vp018_anuncio_duran_doblepax.indd 5

19/06/2020 12:35:11

EDITORIAL

FALEMOS DE RESPECTO

n Vaca Pinta cremos que, como editores dunha cabeceira técnica, temos unha dobre responsabilidade cos nosos lectores: por unha banda, debemos cumprir cun labor formativo dentro do sector e, polo outra, temos a misión de poñer en valor a función indispensable para a sociedade que desenvolvedes todos os axentes implicados neste proceso produtivo: gandeiros, veterinarios, técnicos, cooperativas, industria, distribución... É curioso como un concepto simple como pode ser o do respecto polo traballo ás veces é difícil de asumir. Por exemplo, tras toda unha vida obrigados a facer oídos xordos ás opinións despectivas que cara a este sector se verten, agora que as circunstancias se presumen difíciles para todos asistimos pasmados á aparición de comentarios suspicaces que aluden á “boa vida” dos seus profesionais, os cales, ao contrario que moitos outros, tiveron a “sorte” de seguir traballando con relativa normalidade durante o confinamento. Non. Perdóennos, señores, pero non se trata de sorte, senón dunha verdade que hai anos que vimos pregoando: o sector produtor é indispensable para a subsistencia do país. Se para esta cadea, se se deixan de producir e procesar alimentos, para todo; por non mencionar que pensar que este sector é alleo á incerteza á que nos vemos abocados todos tras a aparición desta crise é unha tremenda proba de inxenuidade. No entanto, estes son comentarios anecdóticos xa que, sen ningunha dúbida, se algo tiveron de bo estes meses, foi a revitalización da consideración que ten a sociedade deste traballo e de todo o que o rodea. Canto tempo había que non se sentía un interese semellante polo rural? Por iso, quizais sexa un momento moi propicio para poñer o foco sobre este modo de vida, tanto a nivel persoal como profesional, así como sobre o fóra de lugar que está seguir deostando un sector ao que tanto lle debemos.

vp018_editorial_galego.indd 6

Pero, para iso, haberá que empezar, primeiro e antes de nada, polo respecto propio. De pouco serve o recoñecemento dos consumidores, dos gobernos ou das industrias, se vós, profesionais que mantedes esta cadea en funcionamento, aínda non vos dades conta do importantes que sodes. Nós cremos que cada vez sodes máis conscientes disto. O noso equipo compróbao de primeira man cando nos abrides as portas das vosas casas para presentarnos con alegría as últimas innovacións polas que apostastes nos vosos negocios e ao falarnos das experiencias máis interesantes que vivistes no voso traballo, vémolo durante as xornadas técnicas e informativas e é algo que advertimos ao acudir a feiras e concursos por toda a península. En definitiva, en Vaca Pinta decatámonos de que vos estades convertendo nun grupo cada vez máis profesional, esixente e orgulloso, e nós non deixamos de buscar melloras e novidades para camiñar xunto a vós e ofrecervos contidos que vaian á vez con esta evolución. Así pois, no que se refire ao noso papel nesta “batalla polo respecto”, podedes estar seguros de que as nosas conviccións son firmes: defender e colaborar na profesionalización e dignificación do sector seguirá sendo un dos eixes vertebradores do noso traballo.

29/06/2020 14:04:38

Innovación, compromiso y garantía CUCHILLA FORRAJE CON EMPUJADOR

astilladoras hidráulicas DE 12 A 25 TONELADAS, HORIZONTALES O VERTICALES

Batidor centrÍfugo especial para arena en 5,50m y 8m de largo El precio más competitivo del mercado PruÉbalo sin compromiso

NOVEDAD

NOVEDAD EA DISPONIBL O Z LA P CORTO os! lten ú s N ¡CO

NOVEDAD IN PRECIO S NCIA COMPETE s! o ¡CONsúlten

CEPILLO BARREDOR CON CAZo de 1.80, 2.20 y 2.40 m

CUCHILLA MAÍZ CON LATERALES ABATIBLES

RODILLO COMPACTADOR SILO CON DOSIFICADOR PARA CONSERVANTE

ARRIMADOR AUTÓNOMO, MODELO GALICIA: el único en su categoría con cepillo barredor.

ARRIMADOR DE RACIÓN con cepillo barredor

Encamadora de cubículos de 1.7 m3 y 2.1m3

EXTENDEDORES DE SILO DE Ø 70, 90 Y 100

www.corbarsll.com

MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L. Poligono Industrial O Morelle, nave 4 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

vp018_anuncio_corbar.indd 7

DIStribuidores para galicia, asturias y portugal 19/06/2020 12:46:17

XENÉTICA. PROBAS DE CONAFE XUÑO 2020

Número

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

ARION JULIUS ET BUITENEIND K&L CV CLEVER ZANDENBURG EVAN MELLOR SJONNY SUPERTORO AKILIA KIWI ET ALH CARMEN MIXER DANICA SICILIA ET KIRON ET ANDERSTRUP BALISTO QUIXOTE ET MISIL ET SNOMIS SNOWSEN ET LUCY KANSAS ET DG TIMBER ASTRAKAN ET DE CROB 0030 MISIONE RODASINDE XF DOORMAN DERBI ET OCKEMA CASCOIN KONING WETHERTON BRENDAN BALANCE ET PETO A.S. MELVIN ET NANCY SALTOKI ET RI OPSAL NISSAN ET MONO LA UZMAX 1 ET DARLING CARTIER ET KING ET

ESPM9204300527 ESPM9204108005 ESPM9204352137 ESPM9204301926 ESPM9204300530 ESPM9204292619 ESPM9203812586 ESPM9204292620 ESPM9204261800 ESPM9204057956 ESPM9204261801 ESPM9203926009 ESPM9204241100 ESPM9204058793 ESPM9204304331 ESPM2703999916 ESPM9204057954 ESPM9203960690 ESPM9204202100 ESPM3303868964 ESPM9204292613 ESPM9203607913 ESPM3304079493 ESPM9204110595 ESPM9204301924

Ano nac.: ano de nacemento do touro Fiab. prod.: fiabilidade para a proba de produción IPP: índice de patas e pés

Ano Fiab. Kg % nac. prod. leite graxa 2015 88 1.493 -0,23 2014 99 748 0,55 2016 84 1.752 0,04 2015 85 2.316 -0,38 2015 98 1.662 -0,13 2015 87 1.314 0,27 2012 96 1.253 -0,08 2015 94 1.306 0,09 2015 88 954 0 2014 99 881 0,36 2015 95 1.030 0,07 2013 99 2.091 -0,16 2015 92 1.053 0,01 2014 96 786 0,12 2015 88 1.516 0,01 2014 99 880 0,25 2014 96 653 0,33 2013 99 951 0,05 2014 99 590 0,2 2013 99 2.167 -0,48 2015 94 501 0,36 2011 99 1.610 -0,08 2015 94 786 0,21 2014 94 1.448 -0,04 2015 92 773 0,24

Kg graxa 28 83 67 38 45 77 36 57 34 69 44 56 39 40 55 58 57 39 41 22 54 49 50 48 52

% Kg Fiab. Fiab. Fiab. IPP ICU IXT RCS DA prot. prot. lonx. DA FPD -0,06 42 1,12 1,96 1,51 117 49 135 51 122 77 0,33 58 1,36 0,8 1,05 115 64 122 66 105 90 -0,01 55 0,41 0,97 0,97 117 51 116 52 110 84 -0,2 51 0,61 0,91 0,81 123 49 127 51 103 73 -0,08 45 1,19 1,35 1,45 124 54 124 64 105 93 -0,02 40 1,1 1,21 1,34 120 52 119 52 101 63 0,01 42 1,25 1,32 1,08 122 72 123 75 115 65 0,03 45 1,23 1,85 1,73 110 59 122 64 105 61 0,01 32 0,62 1,42 1,3 127 51 132 58 123 69 0,19 48 2,14 0,48 1,11 115 72 120 74 98 88 0,02 36 0,67 1,32 1,3 124 47 124 60 111 67 -0,05 62 -0,02 1,03 1,04 106 84 109 90 99 82 0,01 35 1,49 1,56 1,69 112 54 118 54 124 55 0,03 29 1,25 1,05 0,88 124 58 124 66 122 58 -0,11 37 1,49 1,76 1,64 111 49 122 51 94 71 0,03 32 1,39 1,25 1,76 125 61 119 69 102 73 0,19 41 -0,12 1,35 1,22 111 61 123 64 119 56 -0,01 30 2,68 1,8 2,21 111 70 121 75 102 82 0,34 54 1,62 1,48 1,78 109 58 118 66 107 80 -0,14 53 0,73 1,47 1,33 119 81 112 85 97 89 0,13 30 2,41 1,67 1,87 111 54 117 62 108 75 -0,01 51 1,04 1,61 1,56 107 78 107 79 99 88 0,12 38 0,61 1,29 1,13 106 49 123 59 116 65 -0,04 42 -0,35 0,71 0,35 115 54 119 65 112 53 0,1 36 0,44 1,78 1,66 110 47 126 59 103 56

ICU: índice combinado de ubres IXT: índice xeral de tipo RCS: valor xenético para reconto celular

FPD 114 117 106 112 91 104 103 101 106 101 98 103 100 111 110 110 113 100 106 104 106 106 106 114 98

Fiab. ISP 45 95 48 44 86 43 65 59 51 95 64 95 55 61 44 89 70 72 89 89 54 73 52 60 51

ISP 109 112 112 110 106 111 117 108 109 111 116 123 110 112 109 111 110 118 109 115 113 118 115 120 112

IM€T leite 298 293 287 284 249 260 250 271 237 239 229 259 230 230 266 212 250 225 238 229 228 244 241 252 228

ICO

Perc.

Nome

Lonx.

Orde Fonte: www.conafe.com

25 MELLORES TOUROS PROBADOS ESPAÑOIS POR ICO TPX

4.357 4.304 4.232 4.204 4.163 4.140 4.119 4.107 4.102 3.994 3.987 3.954 3.946 3.937 3.936 3.894 3.882 3.880 3.862 3.841 3.837 3.827 3.826 3.807 3.805

99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 98 98 98 98

X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

Lonx.: valor xenético para lonxevidade Fiab. lonx.: fiabilidade para a proba de lonxevidade DA: días abertos

8 | Vaca Pinta n.º 15 | 02.2020

vp018_probas_conafe_galego.indd 8

29/06/2020 14:05:04

XENÉTICA. PROBAS DE CONAFE XUÑO 2020

Fonte: www.conafe.com

KAERGAARD SOUNDCLOUD KEY GALILEO ET GENUINE ET GALON ALH IBIZIANA ET GINTONIC GH KONU ET ANDERSTRUP SOUNDCLOUD HEROPLUS GIO ET GIGI RED ET KOE 10275 SPORTING ET RIOAVESO ET GGA STUART ET STARDUST ET GIANT ET BIMBO ET GERO ET LSCG SPARK TOTORO FIV ET TIRSVAD HOTSPOT HONDO ET KELVIN ET STELO ET ADAWAY RIO 2183-ET ROKO ET RISTO ET SUSAO SWIFT MIRON ET SPAZIO RED ET K&L OH ROSSI GUAY

Número ESPM9204898428 ESPM9204897687 ESPM9204895627 ESPM9204932288 ESPM9204932284

Ano Fiab. Kg % nac. prod. leite graxa 2019 71 1.643 0,17 2019 70 2.532 -0,15 2019 70 2168 0,07 2019 70 2.595 -0,3 2019 70 1.737 0,2

Kg graxa 78 73 86 57 85

% Kg Fiab. IPP ICU IXT RCS prot. prot. lonx. 0,07 61 2,24 2,02 2,09 133 46 -0,01 80 1,31 1,28 1,49 131 44 0,08 79 2,07 1,79 1,93 118 45 -0,03 80 2,13 1,79 1,73 114 45 0,13 71 1,94 1,14 1,56 128 45

148 136 136 140 138

Fiab. DA 47 45 45 46 45

DA 112 114 108 112 111

Fiab. FPD 43 51 51 51 51

FPD 105 110 105 115 110

Fiab. ISP 26 30 30 30 30

ISP 109 117 112 113 108

IM€T leite 404 409 420 421 387

ICO

Perc.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

Nome

Lonx.

Orde

25 MELLORES TOUROS XENÓMICOS ESPAÑOIS POR ICO 5.499 5.493 5.442 5.361 5.273

99 99 99 99 99

ESPM9204898427 2019

1.657 0,41 106 0,17

0,92 1,93 1,63 109 47 135 49 113 43

105

27 112

426 5.268 99

ESPM9204896314 ESPM9204896664 ESPM9204897684 ESPM9204894881 ESPM9204897686 ESPM9204895625 ESPM9204896315 ESPM9204895628 ESPM9204895626 ESPM1504831965 ESPM9204828913 ESPM9204896665 ESPM9204897685 ESPM9204862008 ESPM9204828907 ESPM9204828910 ESPM2704831958 ESPM9204894882 ESPM9204695956

70 70 70 66 70 70 70 66 70 70 70 70 70 66 70 66 71 70 72

2.098 2.240 895 1.486 1.588 1.776 2.163 1.212 2.447 1.938 1.221 961 1.603 2.592 2.098 1.777 1.675 1.377 1.044

78 76 48 66 63 69 72 54 85 66 61 68 59 80 66 71 62 53 51

1,42 1,72 2,66 1,24 2,51 1,34 1,59 1,7 1,44 2,11 2,27 1,53 2,16 0,56 1,23 0,6 2,11 2,31 1,99

121 115 103 107 111 109 114 105 105 107 110 98 96 111 108 108 101 118 105

30 30 30 26 30 30 31 27 31 30 31 32 29 27 30 27 27 28 34

422 407 363 396 398 396 396 390 406 384 377 378 358 400 373 385 368 361 354

2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2018 2019 2019 2019 2019 2018

-0,05 -0,17 0,33 0,32 0,27 0,12 -0,19 0,27 0,01 -0,02 0,18 0,59 0,08 -0,17 -0,11 0,21 0,08 -0,1 0,46

69 61 67 89 87 77 55 73 89 67 63 97 67 72 62 88 69 38 86

0,09 0,03 0,18 0,16 0,11 0,1 0,02 0,14 0,05 0,03 0,2 0,35 0,07 -0,03 -0,01 0,12 0,07 0,08 0,16

0,66 1,52 2,07 1,16 1,49 1,45 1,66 2,18 1,64 1,56 1,99 1,48 2,22 1,2 1,4 1,67 2,39 2,04 1,88

0,9 1,59 2,21 1,24 1,79 1,23 1,72 1,74 1,77 1,49 1,98 1,64 2,38 1,15 1,59 1,43 2,28 1,69 1,98

108 117 127 128 121 129 122 122 111 131 116 125 123 109 122 112 122 131 120

Fiab. DA: fiabilidade para a proba de días abertos ISP: índice de saúde podal FPD: facilidade de parto directa Fiab. ISP: fiabilidade para a proba de índice de saúde podal Fiab. FPD: fiabilidade para a proba de facilidade de parto directa IM€T leite: índice de mérito económico para leite

45 45 45 42 45 45 45 41 45 47 46 47 45 42 47 42 46 45 45

140 142 144 143 131 139 138 143 123 135 138 136 138 135 137 129 132 146 138

45 46 45 43 45 45 46 43 46 47 46 47 45 42 47 43 49 45 47

135 114 129 113 119 112 116 123 103 111 131 112 111 116 116 123 108 117 114

51 51 52 49 51 52 51 49 51 50 52 51 52 49 51 50 43 50 53

114 112 112 108 109 106 114 110 114 106 111 108 111 108 117 108 109 113 110

5.266 5.263 5.230 5.221 5.195 5.194 5.185 5.169 5.161 5.157 5.151 5.140 5.114 5.076 5.076 5.049 5.049 5.029 4.983

99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99

TPX X

X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

ICO: índice xenético global Perc: percentil TPX: proba xenómica combinada

Manto Maquinaria SLU Crta. N-640, km 87,5 27192 La Campiña - Lugo Tel. 982 315 756 - Fax 982 303 203 www.mantomaquinaria.com | info@mantomaquinaria.com

02.2020 | Vaca Pinta n.º 15 | 9

vp018_probas_conafe_galego.indd 9

29/06/2020 14:05:10

opinión

O veterinario como garante da saúde animal e humana

Xabier Bermúdez Salgueiro Vogal de Calidade de Leite de Anembe

A FUNCIÓN DOS VETERINARIOS É A DE FACERLLE CHEGAR AO CONSUMIDOR ALIMENTOS DE CALIDADE, PRODUCIDOS BAIXO OS PARÁMETROS SANITARIOS E DE BENESTAR QUE NOS MARCA A LEXISLACIÓN E, POR SUPOSTO, CON TODAS AS GARANTÍAS HIXIÉNICO-SANITARIAS

istoricamente, a figura do veterinario foi un garante do control da calidade e a hixiene das producións animais desde a orixe ata que estas chegan á mesa do consumidor final. Non en balde, o lema da nosa profesión é “Higia pecoris, salus populis” (“A hixiene do gando, a saúde do pobo”). Velar por unha boa hixiene, saúde e benestar nas producións animais é velar, en definitiva, pola saúde humana. O noso labor como veterinarios abarca todos os elos na produción de alimentos de orixe animal: a hixiene nos procesos de obtención deses alimentos, a medicina dos animais

como individuos, a medicina do rabaño, a prevención e o control das zoonoses –aquelas enfermidades que os animais lles poden transmitir aos humanos–, o benestar animal, o control deses alimentos unha vez pasan á cadea de transformación e, finalmente, o control dos alimentos antes de que cheguen ao consumidor final. Os veterinarios que traballan en granxa son a primeira barreira que garante as boas prácticas á hora de producir alimentos. Ademais, son os encargados de velar pola saúde e o benestar dos animais e de asesorar tecnicamente os gandeiros para que estes rendibilicen economicamente os seus investimentos en áreas como a reprodución, a calidade de leite, a alimentación ou a xenética. Unha vez que as producións chegan á industria transformadora, son os veterinarios oficiais quen se encargan da sanidade e o control das mesmas: matadoiros, salas de despezamento, industrias lácteas… Podemos afirmar que a función dos veterinarios, desde a granxa ata o prato, é a de facerlle chegar ao consumidor alimentos de calidade, producidos baixo os parámetros sanitarios e de benestar que nos marca a lexislación e, por suposto, con todas as garantías hixiénico-sanitarias. Se profundamos no labor do veterinario de explotación, na actualidade este parécese máis a unha figura de asesor que á que podemos asociar tradicionalmente como médico dos animais da granxa. Se ben a medicina, tanto individual coma do rabaño, segue sendo unha parte moi importante do noso traballo, tamén tivemos que adoptar outros roles relacionados co asesoramento técnico e mesmo económico. Se o pensamos ben, unha granxa é unha empresa que canto mellor faga as cousas máis rendibilidade sacará e son os

propios gandeiros e as súas circunstancias os que nos fixeron evolucionar cara a ese papel de asesores ou consultores. A visión de curar evolucionou á de previr, xa que esta é moito máis rendible e é aí onde os veterinarios progresamos na nosa función. Hoxe traballamos moito en conceptos como eficiencia, manexo de animais, manexo dos recursos humanos… e temos por diante desafíos como a pegada de carbono, a racionalización do uso de antibióticos ou a propia sustentabilidade das producións. Vivimos nuns tempos nos que a sociedade decidiu que hai que producir alimentos minimizando o uso de antibióticos para a súa obtención. Aquí deberiamos facer unha análise previa, xa que non é o mesmo utilizalos para mellorar as producións que para curar os animais. O enfoque debe ser, pois, o de racionalizar o uso antibiótico, non eliminalo, xa que isto nos levaría á situación anterior a 1928, cando Alexander Fleming descubriu a Penicilina G. Reducir os antibióticos sen máis, sen un asesoramento por parte dos veterinarios que traballan nas granxas, podería ser contraproducente e incluso tirar por terra o traballo de anos. Por exemplo, eliminar a terapia de antibiótico de secado en saba en explotacións leiteiras con alta prevalencia de xermes adaptados (potencialmente contaxiosos) podería levalas a un grave problema de saúde de ubre. Na miña opinión, deberiamos falar de “uso racional de antibióticos” no canto de usar termos coma reducir ou eliminar. De todos os xeitos, a indicación de cando e como usalos debería ser sempre dos veterinarios. Desde o punto de vista económico, os antibióticos usados na produción animal son unha partida moi pequena na conta final de resultados dunha

10 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_opinion_xabierBermudez_galego.indd 10

29/06/2020 14:05:57

opinión

REDUCIR OS ANTIBIÓTICOS SEN MÁIS, SEN UN ASESORAMENTO POR PARTE DOS VETERINARIOS QUE TRABALLAN NAS GRANXAS, PODERÍA SER CONTRAPRODUCENTE E INCLUSO TIRAR POR TERRA O TRABALLO DE ANOS

granxa, polo que reducir o seu uso mediante unha mellor racionalización vai supor pouco ou moi pouco aforro ao final do ano para o gandeiro. A sanidade dos individuos e do rabaño é moi importante, tanto para o benestar dos animais como para a rendibilidade final das explotacións. Se queremos usar menos antibióticos debemos traballar máis para que os animais non caian enfermos, polo que teremos que destinar máis recursos á prevención. Poderíase dicir que, como mínimo, o que se deixe de gastar en antibióticos debería gastarse en accións preventivas, tales como a implementación de melloras na ventilación das granxas, o investimento en vacinas, a aplicación de programas de saúde de ubre etc. Que se está facendo desde Anembe? Como asociación nacional de especialistas en vacún que somos, asistimos a todas as reunións que se convocan desde o Ministerio e desde outros organismos autonómicos e provinciais, así como as impulsadas polos colexios oficiais de veterinarios, para dar o noso punto de vista e achegar a nosa experiencia. Ademais, creamos o grupo de traballo “Resistencias Antibióticos”, no que se puxo o foco na racionalización do uso de antibióticos para previr, precisamente, as resistencias. A día de hoxe hai postas en marcha algunhas iniciativas concretas, coma o secado selectivo no vacún leiteiro, accións que buscan un amplo consenso para ser publicadas e actuar como guía de boas prácticas. Neste contexto cabe mencionar a aparición das chamadas “terapias alternativas”, moi relacionadas con esta nova visión de uso racional dos antibióticos da que vimos falando. A proliferación destas terapias é unha oportunidade para moitas empresas que buscan ocupar o nicho de mercado que deixarán estes medica-

mentos. A función dos veterinarios neste aspecto é a de verificar que os produtos que se vaian introducir nas granxas cumpran certos requisitos, a través de probas contrastadas de eficacia, estudos científicos que os avalen etc. Non todo vale e debemos facerlles entender aos gandeiros que hai que escapar dos produtos milagre. A clave sempre está no manexo, en previr e en facer ben as cousas. As variñas máxicas non existen. Para terminar permítanme facer unha reflexión sobre os moitos cambios que se produciron na nosa profesión nos últimos anos. A pesar de que nas nosas facultades non hai especialización, certo é que moitos veterinarios se foron especializando nas distintas disciplinas da medicina da produción e, neste punto, creo que é de xustiza dicir que isto sucedeu, en boa medida, grazas a asociacións como Anembe, que fixeron un excelente traballo de formación para todos os veterinarios do sector das producións do vacún. Se ben é verdade que a figura do veterinario clínico foi perdendo peso, a súa presenza segue sendo imprescindible, pois, como xa comentei, a sanidade dos animais segue tendo un peso importante no noso traballo. Con todo, foron xurdindo outras figuras paralelas que, a día de hoxe, son moi relevantes nas explotacións: nutrólogos, veterinarios especialistas en reprodución, técnicos de calidade de leite, veterinarios de ADS… Por

iso, é moi común que nunha mesma granxa poidan estar traballando tres ou catro veterinarios. O desafío que temos por diante é o de aprender a comunicarnos máis, a traballar de forma máis coordinada, xa que os distintos campos da medicina da produción non son estancos, senón que están directamente relacionados uns con outros e todos se afectan. Desde Anembe, sen medo a caer na autocompracencia, estamos seguros de que en España a calidade dos nosos veterinarios non ten nada que envexar á doutros países ou rexións da nosa contorna e a nosa misión é, e seguirá sendo, a de achegar ciencia para que o nivel siga subindo.

06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 11

vp018_opinion_xabierBermudez_galego.indd 11

29/06/2020 14:06:04

MÁIS DA M ETADE DAS VACA S GALEGA S COMEN O U DORME N EN CORNADIZ AS, CUBÍC ULOS OU CAMA S VENDID OS POR NÓS

distribución material gandeiro

MELLORES GANDERÍAS

ELIXEN OS NOSOS PRODUTOS CAPITÁN SC, DE RIOMOL (CASTROVERDE - LUGO) Volve confiar en nós coa instalación de cornadizas, cubículos, barreiras, bebedoiros e limpezas para 66 vacas.

Gomas y Camas para Vacas

vp018_publi_dismagan_gal.indd 12

Limpiezas Automáticas

Tubular Bovino

29/06/2020 14:08:14

DISPOÑEMO S DE AMPLO S TOCK PARA SERVIZ O INMEDIATO DO PEDIDO

NON SE DEIXE ENGANAR. ANTES DE COMPRAR, CHÁMENOS Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servicio Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www.dismagan.es distribución material gandeiro

vp018_publi_dismagan_gal.indd 13

Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tfnos.: 985 837 385 - 629 566 500

29/06/2020 14:08:20

opinión

China recoméndalles aos seus habitantes multiplicar por tres o consumo de lácteos

R Francisco Javier Rojo Fernández-Valladares Licenciado en Veterinaria

EN ESPAÑA HAI DEFENSORES DA LACTOFERRINA E A SÚA UTILIDADE NA LOITA CONTRA O SARS-COV-2, QUE RECOMENDAN ADMINISTRAR DE FORMA CONXUNTA E ENCAPSULADA COA VITAMINA C

esultan incalculables os problemas sanitarios, económicos, políticos e emocionais que o virus SARS-CoV-2, ao cal ninguén convidou á mesa e que decidiu convivir con e en nós, está a causar en todo o planeta. O noso protagonista, responsable da enfermidade covid-19, trátase dun tipo de zoonose, enfermidade infecciosa, que, neste caso, se transmite ou dá o salto dos animais á especie humana. Parece que a súa orixe foi na cidade chinesa de Wuhan, provincia de Hubei, en decembro de 2019, e de comezar sendo unha epidemia local converteuse nunha pandemia mundial. Coa idea de seguir achegando ferramentas que axuden a poñer obstáculos ao virus no seu interese por conquistar un novo hospedador, o humano, onde parece sentirse cómodo e que ten máis de 7.500 millóns de candidatos no mundo, queremos abordalo dende o punto de vista dos produtos lácteos, concretamente do leite de vaca. Catro importantes asociacións e sociedades chinesas —nutrición, saúde e dúas de industrias e produtos lácteos— desenvolveron para os seus cidadáns unhas guías de consumo de leite e os seus derivados, onde destacan as bondades que ten a súa inxestión diaria ao fortalecer o sistema inmunitario e, concretamente, servindo de barreira inmunolóxica na loita contra o actual coronavirus. Estas recomendacións baséanse en consumos de 300 gramos de leite ou do equivalente en produtos lácteos e 500 para mulleres embarazadas, lactantes e nenos de 2 a 5 anos. En Chi-

na o consumo medio de leite, iogur e outros derivados lácteos é de 36 kg por habitante e ano, que equivale a 100 mililitros por habitante e día, e a recomendación das súas organizacións é multiplicar, como mínimo, por tres a súa actual inxestión. É a lactoferrina, unha proteína presente no soro do leite, a que inhibe a invasión do virus SARS-CoV-2, ao bloquear a HSPG (proteoglicanos de heparán sulfato), que é o punto ao que o virus se une nas células hospedadoras. Ademais, atribúenselle funcións antimicrobianas, antivirais, antioxidantes e inmunomoduladoras dos linfocitos e macrófagos que se producen na loita contra o virus. O obxectivo deste mecanismo de acción é previr que este coronavirus invada as células hospedadoras e a súa replicación nelas. A primeira información que temos da lactoferrina data de 1980, cos estudos dirixidos polo grupo Broxmeyer. Posteriormente, en 1990, demostrouse o seu efecto antiviral nos axentes citomegalovirus, herpes, VIH, hepatite C, rotavirus, poliovirus e síndrome sincitial respiratoria. Recentemente, Berlutti demostrou este efecto noutros virus, como parainfluenza, hepatites B, adenovirus e enterovirus. É por iso que, a expensas doutros estudos científicos que o acrediten, é moi probable que fronte ao virus responsable da covid-19 actúe da mesma maneira. En España hai defensores da lactoferrina e a súa utilidade na loita contra o SARS-CoV-2, que recomendan administrar de forma conxunta e encapsulada coa vitamina C.

14 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_opinion_jRojo_galego.indd 14

30/06/2020 11:45:01

opinión

DE CONFIRMARSE OS ESTUDOS INICIADOS EN MOITOS PAÍSES, CONTAMOS AO NOSO ALCANCE CUNHA NOVA APLICACIÓN PARA POÑER UNHA BARREIRA MÁIS AO SARS-COV-2

Entre as proteínas constituíntes de o leite, o 80 % son caseínas e o 20 % son do soro; pois ben, algunhas proteínas deste último teñen efectos retrovirais e puideran axudar a reducir ao SARS-CoV-2. Ademais, o soro lácteo está constituído tamén polas lactoalbúminas e as lactoglobulinas, a primeira relaciónase coa influencia na resposta inmune, regula a flora intestinal e estimula a síntese do glutatión, con efectos antioxidantes nas células e as segundas presentan unha determinante actividade inmunolóxica. Dende a etapa do Neolítico o ser humano toma leite. As vacas, ovellas e cabras domesticáronse en Asia hai aproximadamente 7.000 anos e desde que en 1864 Louis Pasteur descubriu a pasteurización e a súa aplicación no leite, consumímolo sen risco microbiolóxico. Actualmente, forma parte de todas as etapas da vida, dende o nacemento ata a idade adulta. O leite de vaca é un alimento equilibrado nas súas características nutritivas, polo seu contido en graxa, hidratos de carbono, proteínas de alto valor biolóxico, vitaminas de todos os grupos e minerais, e é a principal fonte dietética de calcio, pois un vaso contén 300 mg deste mineral. Ademais de nutrirnos, os seus principais beneficios son os seguintes: resulta imprescindible no desenvolvemento óseo, especialmente en etapas de crecemento; prevén a osteoporose e as roturas de ósos, axúdanos a entoar o estómago ao neutralizar a acidez estomacal, promove o crecemento da flora bacteriana

intestinal favorecendo a produción de vitaminas do grupo B e impide o desenvolvemento da flora patóxena polo efecto do ácido láctico. Tamén ten efectos uricosúricos, ao favorecer a eliminación do ácido úrico nos ouriños, contén ácido fólico, que prevén da espina bífida nos recentemente nados, e hai moitos estudos científicos que van na dirección de previr o cancro colorrectal, de mama e de vexiga por acción do ácido linoleico conxugado. Coa actuación das vitaminas A, C e D modula a resposta inmune e, ademais, a vitamina D ten tamén efectos beneficiosos no ton muscular e no sistema nervioso, axudando a enviar as mensaxes do cerebro ao resto dos órganos. A Organización das Nacións Unidas para a Alimentación e a Agricultura (FAO), a Organización Mundial da Saúde (OMS) e o Ministerio de Sanidade de España, entre outros organismos, recomendan o consumo de 3 racións diarias, no caso dos adultos; de 3 a 4 no caso dos nenos, mulleres embarazadas e das persoas maiores de 65 anos, e ata 5 durante a fase de lactación das nais, considerándose unha ración o volume de 220 mililitros ou o equivalente a un vaso de leite. O consumo medio aparente español de leite, iogur, queixo ou outros derivados lácteos é de 196 kg por habitante e ano, que equivale a 536 mililitros por habitante e día, que en moitos casos está por baixo da cantidade recomendada.

Podemos concluír que tomar de 3 a 5 vasos ao día, en forma de leite ou dos seus derivados, ten moitas vantaxes para o noso organismo e, de confirmarse os estudos iniciados en moitos países, contamos ao noso alcance cunha nova aplicación para poñer unha barreira máis ao SARSCoV-2, responsable da actual pandemia Covid-19, que tantas preocupacións nos está a ocasionar.

06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 15

vp018_opinion_jRojo_galego.indd 15

30/06/2020 11:45:08

vp018_pub_elmega.indd 16

19/06/2020 12:48:20

45 años al servicio del ganadero NOS AVALAN MáS DE 30 AÑOS FABRICANDO E INSTALANDO LIMPIEZAS

arrobaderas elmega LA SOLUCION MáS PRáCTICA Y EFICIENTE PARA LA HIGIENE Y LIMPIEZA dE TU GRANJA

GALICIA EN

LI CIA

FEIT O

• nuestras arrobaderas SE ADAPTAN A TUS NECESITADES de LIMPIEZA EN PROFUNDIDAD EN TODO TIPO DE SUELOS Y PAVIMENTOS, INCLUSO LOS SURCOS MáS PROFUNDOS • DISPONIBILIDAD DE MODELOS DIFERENTES: RUEDAS, CEPILLOS, GOMA…. • EL SISTEMA MÁS ROBUSTO, FIABLE Y DUDADERO DEL MERCADO

arrimador mezclador de comida

GA HEC HO EN

REDUCE TU TIEMPO DE TRABAJO EN EL ESTABLO

NUESTRO ARRIMADOR BARRE Y AIREA LA COMIDA, EVITANDO LA FERMENTACiÓN DE LA MISMA

a ya tu icit l o s ¡ n tració s o m e d a en tu tuit a r g lo! estab

Consulte precios sin compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

vp018_pub_elmega.indd 17

19/06/2020 12:48:30

a c t u a l i da d E

Encontro entre os sectores lácteos de Galicia e Israel O obxectivo do evento foi intercambiar experiencias entre representantes dos dous países relativas a como se afrontou a crise da covid-19 e como afectou no traballo diario e nos resultados das explotacións. As relacións coa industria, a falta de traspaso xeracional e as fórmulas para alimentar os rabaños foron outros dos temas tratados.

pasado 9 de xuño, por iniciativa da embaixada de Israel en España, tivo lugar unha videoconferencia entre gandeiros galegos e persoal do Ministerio de Agricultura do país hebreo. Como portavoces galegos estiveron os membros de Fefriga José Carlos Vega (presidente), Manuel Antelo (vicepresidente), Manuel Villaverde (vogal), Jesús Manuel Manteiga (vogal), Andrés Formoso (vogal) e Rafael Méndez. En Galicia, os participantes reuníronse, por iniciativa de Méndez e grazas ás facilidades dadas polo Concello de Arzúa e especialmente pola concelleira Begoña Balado, na aula de informática do ente municipal.

A representación israelí correu a cargo de Yoav Katz, portavoz da embaixada de Israel en España, e de Gaby Adin e Daniel Werner, funcionarios do Ministerio de Agricultura en Israel.

O SECTOR LÁCTEO EN ISRAEL Os expertos israelís sinalaron os aspectos da situación no seu país que máis poden chamar a atención dende Galicia. Así, explicaron que a recollida de todo o leite é obrigatoria por lei, excepto naqueles casos en que se incumpran os parámetros de calidade ou de seguridade alimentaria. Os prezos en orixe que reciben os produtores fíxaos o Goberno, dado que se considera o lácteo como un

sector esencial na economía. O sistema de cotas, semellante ao que había na UE ata 2015, está vixente en Israel. A diferenza é que, en situacións de excedente de cota, non se aplican multas ou sancións económicas, senón que se baixa ata un 50 % o prezo en orixe a quen se exceda. Aínda así, o problema de prezos non se dá exclusivamente no noso país e tanto Adin como Werner sinalaron que algunhas explotacións experimentaron nos últimos dous anos baixadas de ata cinco céntimos por litro de leite, polo que a súa viabilidade está en risco. Un modelo de explotación familiar como o galego non existe en Israel. Alí, unha granxa pode ser familiar, pero sempre estará integrada nunha cooperativa na que se tomarán as decisións de mercado e traballo. Toda a produción israelí se canaliza a través de diferentes modelos cooperativos. Como cifras destacadas, indicaron que o 15 % do leite e derivados que se consomen en Israel proceden da importación e que a media de traballadores por explotación é de sete persoas. Esta cifra fai referencia unicamente a manexo de animais e coidado de instalacións, posto que os labores agrícolas ou son sempre externos, ou directamente non existen e as forraxes se compran nos denominados “centros de alimentación”. O 70 % das vacas aliméntanse en base a esas compras. O sector lácteo hebreo ten unha elevada dependencia da compra de forraxes e concentrados que proceden do estranxeiro, principalmente de soia, colza e cereais para a achega de proteína e amidón. As explotacións, cunha distribución xeográfica homoxénea en todo o país, teñen unha media de 380 animais e xeran ao redor de 4 millóns de litros anuais cada unha. Dende hai décadas, o seu modelo intensivo supón un déficit de sólidos no leite, sobre todo de graxa.

18 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_actualidade_israel_galego.indd 18

29/06/2020 14:09:01

a c t u a l i da d E

Un modelo de explotación familiar como o galego non existe en Israel

O traspaso xeracional, igual que ocorre en Galicia, é un asunto que causa fonda preocupación. Así, indicaron que só o 3 % dos traballadores do sector son menores de 35 anos e que a media de idade dos empregados é de 55 anos. Ademais, a maior parte das persoas que comezan a traballar nas granxas proceden da inmigración.

TRABALLANDO DURANTE A PANDEMIA En canto á situación derivada da aparición do coronavirus, explicaron que, como ocorreu en España, dende o primeiro día o Goberno de Israel deulle ao sector lácteo a condición de esencial, estratéxico e indispensable para o país e tamén destacaron que tiveron que modificar todos os protocolos de traballo para garantir a seguridade sanitaria.

Fíxose obrigatorio o uso de equipos de protección individual (EPI) e, naquelas poucas explotacións onde se detectou algún caso, reorganizáronse as quendas de traballo para que todos os empregados se puidesen someter a unha corentena de quince días. Así mesmo, todas as persoas que puidesen estar en contacto co virus tiveron que confinarse nas explotacións para evitar así transmitírllelo ás súas áreas de residencia. Pese ao baixo impacto da enfermidade nas granxas israelís, tamén na súa zona os especialistas están advertindo do risco de rebrotes e insisten na necesidade de manter todas as medidas de seguridade, especialmente tendo en conta a elevada idade media dos gandeiros, o que os converte nun grupo de risco.

A SITUACIÓN EN GALICIA Para presentar a conxuntura a nivel galego, tomaron a palabra José Carlos Vega e Manuel Antelo. Indicaron que o coronavirus afectou moi pouco en Galicia en xeral e no sector lácteo

en particular e que non se detectaron casos nas explotacións nin se viron afectados o traballo ou a produción. Aínda así, recoñeceron que a crise derivada da pandemia impactou nos prezos da carne tanto de vacas para matadoiro como de xatos macho polo peche da canle Horeca. Mantívose o consumo de leite líquido e de produtos con pouco valor engadido, pero non o de queixos ou derivados lácteos de calidade e para mercados específicos. Ademais, deron unha explicación sobre o sistema de contratos entre gandeiros e industrias lácteas que se dá en Galicia, do cal destacaron os procesos de indexación que se están aplicando nos últimos tempos.

PRÓXIMAS REUNIÓNS Dado que só se puido dedicar unha hora a esta videoconferencia, acordouse celebrar novos encontros a través da rede nas seguintes semanas e que cada un deles se centrase nun tema específico para sacar o maior proveito posible deste intercambio de impresións.

Pelador de rabos

¡La manera más rápida de conseguir rabos perfectamente limpios!

SOLO

4 SEG

¡Así funciona!

2 3

UNDO

R ABO

Distribuidor exclusivo para España y Portugal

06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 19

vp018_actualidade_israel_galego.indd 19

29/06/2020 14:09:02

DISTINCIÓNS FEFRIGA

Fefriga distingue o traballo dos mellores criadores de 2019 Cada ano a Federación Frisona Galega (Fefriga) concede as mencións honoríficas ao traballo dos mellores criadores galegos; con elas desexa promover e renderlles homenaxe a aqueles que co seu esforzo, dedicación e profesionalidade máis se distinguiron durante o ano. A continuación, presentamos as listas destas distincións outorgadas ás explotacións e aos animais, tomando como base os criterios de produción, ICO e cualificación morfolóxica, correspondentes a 2019.

Gandería Mosquera

San Rián SC

MELLORES EXPLOTACIÓNS DE GALICIA 2019 - PRODUCIÓN1

Concédeselles diploma ás 20 explotacións que, cun mínimo de 17 lactacións (normalizadas) finalizadas en 2019, obtivesen as mellores medias de produción (kg de leite) de Galicia. GANDERÍA

LOCALIDADE (PROVINCIA)

N.º MUX.2

LEITE

% G.

% P.

KG MUX.

GANDERÍA MOSQUERA

ORDES (C)

15.640

1,93

3,38

830

CASA CRESPO

LUGO (LU)

14.972

3,93

3,06

1.047

GANADERÍA RODASINDE SC

O SAVIÑAO (LU)

14.843

3,24

3,15

948

SAT OS FOROS N.º 1231 XUGA

A PASTORIZA (LU)

14.576

3,55

3,12

972

AS TRAVESAS AGROPECUARIA SL

CARRAL (C)

14.309

3,15

901

GANADERÍA CASA REY, SC

RODEIRO (PO)

14.266

3,46

3,31

966

COOPERATIVA AGRARIA PROVINCIAL

MIÑO (C)

14.259

3,09

3,24

903

NOVOA

TABOADA (LU)

14.239

3,70

3,30

997

GANADERÍA PROÍDA

A PASTORIZA (LU)

14.215

3,24

2,98

884

SAT AS REGAS N.º 924 XUGA

BOQUEIXÓN (C)

13.981

3,53

3,13

931

GARCÍA

DUMBRÍA (C)

13.970

3,38

3,31

935

SAT VILA ALBORES 1044

MAZARICOS (C)

13.956

3,40

3,26

929

GRILLE S. COOP. GALEGA

MAZARICOS (C)

13.898

3,18

3,24

892

SAT AS PANDAS

VILALBA (LU)

13.866

3,70

3,24

962

VARELA LABRADA

CASTRO DE REI (LU)

13.695

4,97

3,27

1.128

PÉREZ

LALÍN (PO)

13.656

3,73

3,37

970

GANDEIRÍA FONDÓN

RIBADEO (LU)

13.627

3,62

3,31

944

SAT A CAMPIÑA

PORTOMARÍN (LU)

13.578

4,18

3,22

1.005

MILLÁN

TABOADA (LU)

13.508

3,39

3,20

890

MENORA SAT N 1208 XUGA

COSPEITO (LU)

13.507

4,38

3,01

998

20 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_distincións_fefriga_galego.indd 20

30/06/2020 11:42:17

DISTINCIÓNS FEFRIGA

MELLORES EXPLOTACIÓNS DE GALICIA POR ICO 2019

Outórgaselles título de recoñecemento ás 20 mellores explotacións por índices xenéticos (ICO). Para a súa concesión tívose en conta que na avaliación xenética de novembro de 2019 as explotacións galardoadas cumprisen os seguintes requisitos: - Ter 17 ou máis reprodutoras. - Non superar o 5 % de vacas no Rexistro Auxiliar “A”. - Ter máis do 75 % das reprodutoras maiores de 36 meses valoradas xeneticamente. GANDERÍA (LOCALIDADE – PROV.)

N.º REP

ICO

KG/L

KG/G.

KG/P.

ICOP

ICAP

IPP

ICU

IGT

ICOT

SAN RIÁN SDAD. COOP. GALEGA - BRIÓN (C)

+3070

+601

+33

+24

+732

+0,60

+0,88

+1,39

+1,40

+687

LANDEIRA SDAD. COOP. GALEGA - NEGREIRA (C)

299

+3050

+722

+31

+24

+734

+0,38

+0,79

+1,19

+1,16

+671

CASA MENOR 1614 SL - BOIMORTO (C)

+2973

+726

+32

+27

+788

+0,29

+0,47

+1,07

+0,97

+546

TÍO ANDRÉS - SARRIA (LU)

+2943

+769

+30

+25

+748

+0,62

+0,83

+1,23

+1,24

+565

XENDRE, SC - OROSO (C)

117

+2875

+661

+33

+27

+779

+0,01

+0,63

+1,03

+0,95

+490

SAT TEIXEIRO - A PASTORIZA (LU)

132

+2849

+438

+22

+18

+512

+0,65

+0,91

+1,52

+1,50

+691

SAT 828 ILMA-XUGA - BOIMORTO (C)

145

+2821

+733

+23

+22

+639

+0,29

+0,84

+1,26

+1,23

+541

G.B. GANDERÍA, SC - LALÍN (PO)

+2818

+655

+20

+21

+585

+0,63

+0,61

+1,27

+1,22

+582

CASA COCHERO - GUITIRIZ (LU)

+2815

+667

+25

+21

+633

+0,45

+0,84

+1,18

+1,17

+535

GANADERÍA CORREA, SC - MUXÍA (C)

+2796

+561

+19

+20

+544

+0,62

+0,67

+1,01

+1,03

+607

QUINTIÁN, SC- O PÁRAMO (LU)

+2782

+564

+28

+20

+621

+0,17

+0,66

+1,17

+1,19

+521

GANADERÍA DUBRA, SC - TRAZO (C)

102

+2782

+664

+26

+19

+630

+0,77

+0,61

+1,11

+0,99

+513

CUNORDAM, SC - ZAS (C)

116

+2769

+375

+21

+14

+454

+0,86

+1,07

+1,41

+1,48

+641

PUMAR DE BUXÁN - VAL DO DUBRA (C)

+2767

+710

+28

+25

+722

+0,48

+0,52

+1,03

+0,98

+391

JOSMAR GANADERÍA, SC - BARALLA (LU)

+2765

+451

+27

+20

+598

+0,15

+0,73

+0,91

+0,89

+521

GANDEIRÍA L. CORNES, SC - VAL DO DUBRA (C)

142

+2764

+717

+28

+23

+693

+0,46

+0,61

+1,06

+1,04

+454

LÓPEZ TELLADO, MASEDA, SC - POL (LU)

100

+2760

+647

+24

+22

+629

+0,54

+0,77

+1,01

+1,05

+478

GANADERÍA PAZOS - LALÍN (PO)

+2760

+512

+17

+15

+457

+0,55

+0,87

+1,32

+1,31

+658

GRILLE S. COOP. GALEGA - MAZARICOS (C)

353

+2750

+538

+22

+18

+542

+0,67

+1,05

+1,32

+1,39

+601

CAVADAS SAT XUGA 941 - XERMADE (LU)

178

+2747

+533

+25

+20

+596

+0,58

+0,53

+1,07

+1,03

+501

MELLORES EXPLOTACIÓNS DE GALICIA POR CUALIFICACIÓN

Outórgaselles diploma ás 20 mellores explotacións por media de cualificación morfolóxica. Para conceder este recoñecemento as explotacións deben cumprir os seguintes requisitos: - Contar con 17 ou máis reprodutoras cualificadas. - Ter cualificadas máis do 90 % das femias maiores de 36 meses. - Non superar o 5 % de reprodutoras inscritas no Rexistro Auxiliar “A”. GANDERÍA (LOCALIDADE – PROV.)

MEDIA CUALIF.

ICAP

IPP

ICU

IXT

ICOT

ICO

BAIXO HOLSTEIN - SARRIA (LU)

89,00

+0,84

+1,02

+1,55

+1,57

+691

+2584

MANTOÑO HOLSTEIN - BARREIROS (LU)

88,82

+0,95

+0,89

+1,36

+1,41

+417

+2019

RIAL DE LOUREIROS - ARZÚA (C)

85,08

+0,44

+0,77

+0,96

+319

+2188

CASEIRO DE ERNES - COSPEITO (LU)

84,97

+0,88

+1,03

+1,39

+1,47

+533

+2369

MATO - SILLEDA (PO)

84,84

+0,39

+0,68

+1,12

+1,04

+451

+2106

CESARES HOLSTEIN, SC - LOUSAME (C)

84,78

+0,45

+0,63

+1,27

+1,17

+545

+2486

SAN RIÁN SDAD. COOP. GALEGA - BRIÓN (C)

84,71

+0,60

+0,88

+1,39

+1,40

+687

+3070

FRAGA, SC - LALÍN (PO)

84,58

+0,72

+0,86

+1,33

+1,34

+487

+2582

CABANAS - SANTIAGO DE COMPOSTELA (C)

84,58

+0,75

+0,91

+1,42

+539

+2546

GANADERÍA PENA - BEGONTE (LU)

84,37

+1,01

+0,82

+1,11

+1,21

+315

+2056

GANADERÍA MANTEIGA, SC - VILA DE CRUCES (PO)

84,19

+0,46

+0,73

+1,18

+1,13

+491

+2517

CUNORDAM, SC - ZAS (C)

84,08

+0,86

+1,07

+1,41

+1,48

+641

+2769

CASA CAPÓN - CHANTADA (LU)

83,96

+0,69

+0,72

+1,22

+1,23

+536

+2420

JOSÉ LUIS MEIJOME FERNÁNDEZ - LALÍN (PO)

83,90

+0,65

+1,28

+1,23

+512

+2726

TÍO ANDRÉS - SARRIA (LU)

83,65

+0,62

+0,83

+1,23

+1,24

+565

+2943

CASA POZO, SC - LUGO (LU)

83,55

+0,66

+0,68

+1,24

+1,22

+467

+2238

CASA EIRAS, SC - O PINO (C)

83,46

+0,63

+0,86

+1,24

+1,25

+571

+2740

CASA PAÍNZA - O PÁRAMO (LU)

83,43

+0,49

+0,69

+0,92

+0,95

+417

+2479

GANADERÍA REGO, SC - LÁNCARA (LU)

83,23

+0,62

+0,67

+1,07

+1,08

+451

+2612

SC UNAI CELEIRO - LÁNCARA (LU)

83,19

+0,19

+0,53

+1,03

+0,93

+408

+2500

06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 21

vp018_distincións_fefriga_galego.indd 21

30/06/2020 11:42:22

DISTINCIÓNS FEFRIGA

MELLORES PRODUCIÓNS VITALICIAS DE GALICIA 20191

Dada a importancia que ten para os criadores a lonxevidade das súas reprodutoras, concédese título de recoñecemento a todas aquelas femias que, finalizando unha lactación en 2019, conseguiron ao longo da súa vida unha produción de leite igual ou superior ao 100.000 kg. Nesta táboa recóllense as 20 primeiras. NOME

GANDERÍA (PROVINCIA)

N.º LAC.

LEITE

% G.

% P.

GARCIA BLITZ ROSANNE

HERBÓN NÚÑEZ (LU)

179.888

3,58

3,25

EUGENIA

CASA MARROTE (LU)

170.353

2,72

2,91

SCLERATA 9547

SAT CAAMAÑO XUGA (C)

163.488

3,13

3,01

VAL DE MUIÑOS IGNITER 5558

COOPERATIVA VAL DE MUÍÑOS (LU)

161.490

2,93

2,67

NOVOA FONTANS MARAVILLA

NOVOA (LU)

159.000

3,99

2,99

6818

CAMPO DE LUCÍN SC (C)

150.005

3,75

2,84

FOROS ELEGANT DUQUESA

SAT OS FOROS N.º 1231 XUGA (LU)

148.832

3,72

3,25

FRAGA ZEUS 0591 TITA

SAT A PORTAGÁNDARA (LU)

148.817

3,05

2,84

VILAR-ALAXE BUCKEYE 547

SAT VILAR-ALAXE (LU)

142.609

3,36

2,96

LANDEIRA FABIOLA 2264 FANZAS

GANADERÍA CASA LANDEIRA DE OA SC (C)

142.346

2,90

3,11

OS LOUREIROS MAGDALENA JOCKO B.

GANADERÍA OS LOUREIROS SL (C)

141.430

3,53

3,31

GANXABAR GRILLE 515

GRILLE S. COOP. GALEGA (C)

138.171

3,54

3,16

NOVOA GERARD ROCIO

NOVOA (LU)

136.788

3,53

3,00

BLANCO 340 TORETE

BLANCO DE LAGO SC (C)

135.806

3,32

3,08

SAN VICENTE OUTSIDE PILLA 647

SAT SAN VICENTE DE NIVEIRO (C)

135.572

3,38

3,08

ROMAN BOTAFOGO DONA

SAT CASA ROMÁN 1252 XUGA (LU)

135.164

3,59

3,23

FARIÑA 1043 BOLERA BOLTON

MANUEL C. FARIÑA DUBRA (C)

134.492

3,07

2,89

LANCERO MTOTO LAIKA

DO LANCERO (LU)

134.444

2,91

3,04

CASEIRODERNES GOLDWYN XUIZA

CASEIRO DE ERNES (LU)

134.435

5,23

3,16

O'CHOPE BUCKEYE 4488

SAT O CHOPE (PO)

134.215

3,57

3,01

MELLORES PRODUTORAS DE GALICIA 2019 - PRIMEIRIZAS1

Concédeselles este recoñecemento ás 20 mellores primeirizas que, sen superar os 30 meses de idade no momento do parto, finalizaron a súa lactación (normalizada a 305 días) en 2019. NOME

GANDERÍA (PROVINCIA)

N.º MUX.2

LEITE

% G.

% P.

KG MUX.

GRILLE SILVER CELTIGA 932

GRILLE S. COOP. GALEGA (C)

19.406

4,32

3,45

1.508

CAMPIÑA HOK 5800

SAT A CAMPIÑA (LU)

19.283

4,01

3,20

1.390

FOROS 9188 GERARD RODOLFA

SAT OS FOROS N.º 1231 XUGA (LU)

18.513

2,95

1.093

GARCIA JUNIOR TEMPORA 6965

HERBÓN NÚÑEZ (LU)

17.460

2,17

2,66

844

LANGUEIRON EXTASIS N 1330

DEVESA LANGUEIRÓN, SL (C)

17.154

3,10

2,99

1.044

AS REGAS TORREL 5312

SAT AS REGAS N.º 924 XUGA (C)

16.997

3,53

2,82

1.079

NOVOA GERARD RULA

NOVOA (LU)

16.987

2,90

3,11

1.021

LSCG 217 SUPERSHOT ET (3)

LANDEIRA SOC. COOP. GALEGA (C)

16.706

3,21

3,16

1.064

FOROS 1665 GALACTICO MUIÑA

SAT OS FOROS N.º 1231 XUGA (LU)

16.701

3,19

2,92

1.021

FOROS 1629 SNOWSEN BLANCA

SAT OS FOROS N.º 1231 XUGA (LU)

16.660

3,00

2,87

978

RAMOS KARIVI KINGBOY

RAMOS (C)

16.651

2,83

2,86

948

CAMPIÑA BAHOBIA 1571

SAT A CAMPIÑA (LU)

16.630

3,94

3,12

1.174

AS PANDAS OZON 697

SAT AS PANDAS (LU)

16.601

3,06

2,94

996

AS PANDAS END-STORY 709

SAT AS PANDAS (LU)

16.560

3,27

3,09

1.052

AS PANDAS INVICTUS 726

SAT AS PANDAS (LU)

16.406

3,11

2,88

982

CAMPIÑA VICENZO 1529

SAT A CAMPIÑA (LU)

16.312

3,57

3,22

1.109

LOTERIE 1635

SAMEDE S. COOP. LTDA. GALEGA (C)

16.311

3,16

1.031

G.SAR YUREMA PETY 986

GANDERÍA SAR, SL (C)

16.303

2,55

2,95

896

PENEDO 2745 SUPERPOWER

FINCA MARISA (C)

16.293

4,23

3,02

1.181

TAMARIN 9461

AGROGANDEIRÍA TAMARÍN, SC (C)

16.141

3,27

3,20

1.045

22 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_distincións_fefriga_galego.indd 22

30/06/2020 11:42:28

DISTINCIÓNS FEFRIGA

MELLORES PRODUTORAS DE GALICIA 2019 - VACAS1

Concédeselles este recoñecemento ás 20 vacas de dous ou máis partos que na lactación (normalizada) finalizada en 2019 produciron máis kg de leite. NOME

GANDERÍA (PROVINCIA)

N.º MUX.2

LEITE

% G.

% P.

KG MUX.

CRESPO SUPER 2032 TARA

CASA CRESPO (LU)

23.974

3,30

2,72

1.445

TEIXEIRO BURNS XAQUIRA

CASA FERMÍN (LU)

23.508

4,14

2,94

1.665

GARCIA GABOR MILU

HERBÓN NÚÑEZ (LU)

22.782

2,29

2,68

1.132

CID WINDBROOK DACHI

CASA CID (LU)

22.013

2,91

2,93

1.287

FOROS NADAL AMISTAD

SAT OS FOROS N.º 1231 XUGA (LU)

22.005

2,78

2,77

1.221

NOVOA GERARD ROCIO

NOVOA (LU)

21.685

3,90

3,00

1.495

2823

SERRAMOS (C)

20.770

1,70

2,77

930

SAT VARELA GOSPELL 797

VARELA LABRADA (LU)

20.759

3,64

2,83

1.343

AS REGAS TORREL 0921

SAT AS REGAS N.º 924 XUGA (C)

20.727

3,36

3,05

1.329

CASILMOURE DELETE PALOMA

CASILMOURE (LU)

20.717

3,41

3,22

1.374

RUFINA C.Q. LEGEND

COOPERATIVA AGRARIA PROVINCIAL (C)

20.524

2,66

3,24

1.209

AS TRAVESAS 1102

AS TRAVESAS AGROPECUARIA SL (C)

20.460

2,74

2,90

1.155

ALGRABUSAN BETANZOS 593-6009

SAT ALGRABUSÁN (LU)

20.446

4,55

3,01

1.545

SAT VARELA GABOR 878

VARELA LABRADA (LU)

20.423

4,59

2,71

1.491

NOVOA GOSPELL LILA

NOVOA (LU)

20.369

2,65

2,85

1.120

PROIDA HILTON NAVARRA

GANADERÍA PROÍDA (LU)

20.339

3,16

3,02

1.256

216 XACOBEO

GANADERÍA POSE E GARCÍA, SL (C)

20.316

2,53

2,63

1.049

CAMPIÑA GALILEO 8522

SAT A CAMPIÑA (LU)

20.225

3,75

3,29

1.423

VIXIDE HOWIE GLORIA

GANADERÍA LOUZAO SC (PO)

20.218

4,48

2,79

1.470

PVP SUSA 5348 CASILLAS

GANADERÍA DO MOURO SC (C)

20.215

3,75

2,75

1.314

Datos facilitados por CEGACOL [http://www.cegacol.com/] 2x = 2 muxidos; 3x = 3 muxidos; R = robot 3 Lactación finalizada con 2x, posterior cambio a R 1 2

06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 23

vp018_distincións_fefriga_galego.indd 23

30/06/2020 11:42:33

SENSEHUBTM, DE ALLFLEX LIVESTOCK INTELLIGENCE, EN CASA POZO SC

Optimización en el manejo reproductivo y mejora en la gestión de la salud del rebaño Son las dos razones por las que la ganadería lucense Casa Pozo SC se decidió a monitorizar su rebaño con Allflex Livestock Intelligence. Su propietario, José Antonio Fernández Pozo, hace balance de los beneficios logrados tras tres años de trabajo con SenseHubTM. Casa Pozo SC es una granja familiar con 183 animales de alta genética e inversiones importantes en cuanto a semen, especialmente sexado. Mejorar en la detección de celos y la tasa de concepción y obtener una mayor eficiencia reproductiva fueron los principales motivos por los que comenzaron a interesarse en SenseHubTM.

Una vez convencidos de la adquisición del sistema, valoraron que “además de la conocida capacidad de detección de celos, SenseHubTM es capaz de devolver alertas de salud de los animales basadas en la monitorización de la rumia, la ingesta, la actividad, etc. y que sería positivo invertir en un plan Advanced por el rápido retorno de la inversión que supone el ahorro derivado de una detección temprana de los problemas de salud”, afirma Juan José Núñez, representante de Allflex Livestock Intelligence en España. Así, desde 2017 trabajan con el plan Advanced de SenseHubTM, que les permite controlar a sus animales las 24 horas del día, los 365 días del año, centrándose principalmente en las alertas individuales del sistema sin necesidad de hacer diariamente una revisión exhaustiva de todo el rebaño. ASESORAMIENTO POSVENTA Allflex Livestock Intelligence no solo vende los sistemas de monitorización sino que ofrece al ganadero un soporte y asesoramiento posventa para obtener los mejores resultados en su granja. Alberto Fernández, responsable de este servicio en España, destaca que “se realiza una revisión de los datos de todos los clientes dos veces por semana, se contacta con los ganaderos cuanto antes en caso de observar alguna anomalía y se visitan las granjas con el objetivo de ayudar a interpretar los gráficos y comprender los datos que nos ofrece el programa de la mejor manera posible”.

www.allflex.global/es/#home

vp018_publirreportaxe_allflex_castelan.indd 24

19/06/2020 12:32:26

“El sistema funciona y el ganadero gana calidad de vida y ahorra gastos” ¿Cuándo instaló el sistema SenseHubTM? Este sistema lo instalamos a finales del año 2017. ¿Por qué motivos decidió empezar a utilizarlo? Cuando nos enseñaron el producto ya nos interesaba de por sí, pero nos pareció una oportunidad interesante para mejorar el desarrollo de nuestra ganadería, poder tener una granja más profesional, mejorar la eficacia del sistema reproductivo e intentar abaratar algunos costes, como puede ser en semillas o sincronizaciones. De los tres planes disponibles, ¿cuál ha elegido y por qué? Hemos elegido el Advanced, pero tengo que reconocer que en primera instancia estábamos interesados en adquirir solo el Starter, únicamente para la detección de celos.

José Antonio Fdez. Pozo Casa Pozo SC EN VÍDEO

Localización: Lugo Número total de animales: 183 Vacas en ordeño: 90 Producción media: 33 litros/vaca/día Grasa: 4 % Proteína: 3,23 % RCS: 160.000 cél./ml Número medio de partos por vaca: 3 Inseminaciones por preñez: 2,2

Gracias al asesoramiento de los técnicos de Allflex y Semex —distribuidores de SenseHubTM— nos hemos decidido por el Advanced porque, además de los datos de reproducción, muestra detalles de salud. ¿Cómo es el trabajo diario con esta herramienta? El trabajo diario es supersencillo, de un vistazo ya puedes saber lo que está ocurriendo en tu granja. Solo tienes que hacer caso a los avisos que te manda el sistema, entonces te libera de mucho tiempo. En cuanto llega un aviso, se revisa. Si tenemos un celo, miramos cuándo es el momento óptimo de inseminación y, si tenemos un problema de salud, tendremos que mirar en qué momento de la lactación se encuentra el animal para poder observar y valorar a qué problema se puede referir dicho aviso. ¿Qué parámetros de salud valora más y para qué? El parámetro de salud que más valoramos en este sistema es la medición de rumia, porque es un indicador directo de la salud y del bienestar del animal. Hay que tener en cuenta que una vaca rumia de media unas 8 horas diarias y la mayoría son en periodo de descanso, más por la noche que por el día, entonces con este sistema siempre tienes las 24 horas cubiertas. Es como si tuvieras a una persona las 24 horas del día vigilando a tus vacas y además seguramente te va a avisar de qué vaca va a estar enferma mañana, lo cual ya es muy importante. Si algo caracteriza a esta granja es la calidad genética de sus vacas. ¿Ayuda esta herramienta en la gestión de la reproducción y en su rentabilidad? Por supuesto que ayuda. Estamos hablando de que cada día se utiliza un semen de alto valor, estamos utilizando semen sexado, y entonces tener una alta detección de celos es muy importante. Si encima nos indica cuándo es el mejor momento de inseminación, es brutal. Así, la tasa de concepción va a ser mucho mejor y eso nos lleva también a un ahorro importante.

vp018_publirreportaxe_allflex_castelan.indd 25

¿Qué ventajas ha notado desde que trabaja con este sistema? Habría que dividirlas en dos bloques: Por un lado, las ventajas que nos ofrece en cuanto a reproducción. Es muy difícil que un celo se escape; aunque sean celos silenciosos, nos los va a detectar casi todos, y después tienes la ventaja de conocer el momento óptimo de inseminación. Por otro lado, las relativas a la parte de salud. El sistema en cuanto detecta cualquier cosita fuera de lo normal ya te manda un aviso, mínimo un día antes de que tú notes signos clínicos, con lo cual te va a ayudar a solucionar antes el problema, a que la vaca salga antes de él, y, por supuesto, supone un ahorro económico importante. ¿Por qué lo recomendaría? El principal motivo por el cual recomendaría este sistema es porque funciona. En segundo lugar, porque el ganadero va a ganar calidad de vida, al no tener que estar tan pendiente de todos los animales y solo centrarse en los avisos que manda el sistema. Por último, porque va a ahorrar tanto en gastos de reproducción como en gastos veterinarios a largo plazo.

19/06/2020 12:32:31

FORMACIÓN

A formación, garantía dun sector moderno e profesionalizado Nun mundo en constante transformación e dominado pola innovación tecnolóxica, a aprendizaxe de novas formas de facer as cousas resulta primordial en todos os ámbitos produtivos, unha realidade á que o sector agropecuario non é alleo e á que os centros de formación tratan de dar resposta cuns programas educativos adaptados ao contexto social, económico, territorial e ambiental de cada zona.

o ámbito do vacún leiteiro, a supervivencia das granxas, cada vez máis grandes e tecnificadas, depende da existencia de profesionais cualificados que sexan capaces de manexar ben os recursos dispoñibles e superar os múltiples retos aos que se enfronta o sector, desde a loita contra o cambio climático, a necesidade de facer un uso máis racional dos antibióticos, as novas tendencias de consumo de lácteos ata o posible recorte das axudas da PAC. A súa formación resulta clave para operar con eficiencia nun

mercado cambiante, globalizado e condicionado por unha lexislación cada vez máis estrita no que a protección ambiental e sustentabilidade das producións se refire. Para os futuros gandeiros e gandeiras non é suficiente a mera capacitación para o desenvolvemento profesional, senón que necesitan uns coñecementos técnico-económicos específicos que lles permitan desenvolver unha mentalidade empresarial e ser capaces de lograr explotacións rendibles e competitivas, aplicando a innovación á práctica diaria da actividade gandeira, a fin de aumentar a produtividade e

a calidade dos produtos, adaptándoos ás demandas da sociedade. Neste contexto, ao longo de toda a xeografía española esténdese unha ampla rede de centros de formación profesional que ofertan titulacións da rama agraria. Algúns destes estudos contan con módulos específicos relacionados coa produción de leite, a produción gandeira ecolóxica, maquinaria e instalacións gandeiras, xestión de produción animal etc. Na web www.todofp.es do Ministerio de Educación e Formación Profesional pódese ter acceso a todos os cursos dispoñibles e aos centros educativos nos que se imparten.

26 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_formacion_galego_silvia.indd 26

29/06/2020 14:22:50

FORMACIÓN

CENTROS FORMATIVOS DE REFERENCIA NA CORNIXA CANTÁBRICA

CFEA DE SERGUDE, BOQUEIXÓN (A CORUÑA) O Centro de Formación e Experimentación Agroforestal (CFEA) de Sergude –adscrito á Axencia Galega de Calidade Alimentaria (Agacal) da Consellería do Medio Rural– conta cunha variada oferta dentro da formación profesional da rama agraria e forestal, entre a que destaca o Grao Superior en Gandería e Asistencia en Sanidade Animal, cuxa demanda actual supera amplamente as prazas dispoñibles, e o Grao Medio en Produción Agroecolóxica, implantado o ano pasado, co que tratan de formar a profesionais que ocupen o nicho económico da produción agrícola e gandeira ecolóxicas, cada vez máis solicitadas por un crecente perfil de produtores e consumidores social e medioambientalmente responsables. Obxectivos da formación O centro ten como obxectivo darlle resposta ás necesidades do sector, contribuíndo a mellorar a súa competitividade e sustentabilidade económica, social e ambiental, a través de dúas vías:

PRINCIPAIS CICLOS FORMATIVOS RELACIONADOS CO SECTOR LÁCTEO

Grao Medio de Produción Agropecuaria

Grao Medio de Produción Agroecolóxica

A través deste ciclo realízanse actividades encamiñadas á obtención de produtos e subprodutos agropecuarios segundo criterios de calidade e rendibilidade, realizando operacións de produción e de mantemento das instalacións e dos equipamentos, conforme á lexislación de protección ambiental, de prevención de riscos laborais, de benestar animal e de seguridade alimentaria. Neste ciclo realízanse actividades encamiñadas á obtención de produtos agropecuarios ecolóxicos con técnicas agrícolas e gandeiras, para a mellora da biodiversidade e da estabilidade do medio, así como da fertilidade do solo, en condicións de calidade e aplicando a regulamentación de produción ecolóxica, de benestar animal, de prevención de riscos laborais e de protección ambiental.

Grao Superior A través deste ciclo apréndese a xestionar a produción gandeira e a realizar traballos de Gandería e especializados de apoio a equipos veterinarios, programando e organizando os recursos materiais Asistencia en e humanos dispoñibles e aplicando os plans de produción, calidade, sanidade e benestar animal, Sanidade Animal prevención de riscos laborais e protección ambiental, de acordo coa lexislación vixente. Fonte: Consellería do Medio Rural

1. Formando a futuros profesionais do sector agrario a través dunha educación integral regulada co fin de conseguir a súa inserción

profesional grazas ao autoemprego ou como asalariados, posibilitando o traspaso xeracional nas explotacións.

ración e n e g a DCnM m i últ adoras de Abo

Su tecnología innovadora permite ahorrar hasta un 30 % de fertilizante en comparación con una abonadora de doble disco tradicional Ancho de trabajo de 10 a 24 m (línea S) y de 18 a 45 m (línea M) Capacidad de la tolva de 900 a 2.000 l (línea S) y de 1.500 a 4.200 l (línea M) Las versiones M36 E, M36 S y M42 ISO disponen de tecnología ISOBUS, que permite adaptar la dosificación en función de la velocidad del tractor y de las características de flujo del fertilizante empleado Control del ancho de trabajo mediante 8 secciones o 16 secciones (modelo M 42 ISO) Máxima uniformidad de distribución Ajuste sencillo e intuitivo

Síguenos en:

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 27

vp018_formacion_galego_silvia.indd 27

30/06/2020 14:03:29

FORMACIÓN

Contribuíndo á capacitación profesional, técnica e de xestión dos profesionais en activo, a cal lles facilite a súa adaptación aos novos retos do sector, a través de actividades de formación continua e de transferencia de coñecementos e innovación desenvolvidas dentro dos respectivos plans de formación e transferencia tecnolóxica, financiados polo Feader.

Metodoloxía de traballo Os principais trazos distintivos do CFEA de Sergude son a súa base territorial e as súas instalacións. As case cen hectáreas de terreo agrícola e forestal permiten o desenvolvemento dunha explotación mixta (vacún de leite, cabalar, cultivos forraxeiros...) coas pertinentes instalacións asociadas (talleres de maquinaria, establos, sala de muxido...), onde os alumnos e as alumnas aprenden dunha maneira eminentemente práctica, orientados polo profesorado e polos profesionais que atenden a explotación. Para que a formación sexa integral e beba do campo profesional e das experiencias innovadoras do sector, o centro ábrese ao exterior a través de actividades incluídas nas programacións dos módulos de cada ciclo formativo (visitas técnicas a empresas e centros de investigación e innovación, participación en eventos sectoriais, charlas de profesionais externos etc.). Incorporación ao programa Erasmus+ O próximo curso, o CFEA de Sergude incorporarase ao programa Erasmus+, co que o alumnado do ciclo superior poderá completar a súa formación nun país europeo a través dun programa de intercambio. Desta forma, aqueles alumnos que o desexen poderán solicitar unha bolsa da Unión Europea para realizar as prácticas en empresas asociadas á súa formación, ou ben, unha vez finalizados os seus estudos, poderán afianzar coñecementos no estranxeiro a través dun programa de intercambio. Oferta formativa curso 2020-2021 Para o próximo curso ofértanse as seguintes prazas: • Grao Medio de Produción Agropecuaria: 20

O alumnado fórmase para realizar unha correcta xestión técnico-económica da explotación e adéstrase no uso de ferramentas informáticas que axudan a tomar decisións

• Grao Medio de Produción Agroecolóxica: 15 • Grao Medio de Conservación e Aproveitamento do Medio Natural: 25 • Grao Superior de Gandería e Asistencia en Sanidade Animal: 22 Apertura do prazo para a solicitude de prazas: segunda quincena de xuño.

Claves da formación orientada á produción de leite Os alumnos prepáranse para dúas realidades laborais distintas: o autoemprego e o traballo asalariado. En relación ao autoemprego, unha das claves destes estudos é conseguir que sexan capaces de definir o modelo de explotación que máis se axusta ás súas necesidades e conducila de acordo aos obxectivos de rendibilidade, sustentabilidade ambiental, benestar animal e produción de calidade. Neste sentido, o alumnado fórmase para realizar unha correcta xestión técnico-económica da explotación e adéstrase no uso de ferramentas informáticas que axudan a tomar decisións; así mesmo, incúlcaselles o emprego de enerxías renovables e de sistemas de produción respectuosos co medio ambiente e co benestar animal. Os alumnos tamén adquiren as habilidades esenciais precisas para un traballador ou traballadora de granxa, cando se pretenden bos resultados económicos e producións de calidade. Así, deben estar adecuadamente cualificados para o manexo do gando, o muxido, a inseminación, a alimentación, o manexo de maquinaria... destrezas necesarias tanto na propia explotación coma no traballo por conta allea. CENTRO DE PROMOCIÓN RURAL - EFA FONTEBOA, CORISTANCO (A CORUÑA) Este centro inicia a súa andaina en 1975, ano no que se empeza a impartir a Formación Profesional Agraria de primeiro grao na especialidade de Explotacións Agropecuarias. Anos máis tarde ampliouse a FP-2

FORMACIÓN CONTINUA DO SECTOR LÁCTEO EN GALICIA A formación agraria en Galicia, que se realiza a través da Axencia Galega de Calidade Alimentaria (Agacal), vertébrase en dúas liñas de actuación: a formación regulada (Formación Profesional) e a formación continua do sector. A formación continua consiste nunha serie de cursos programados pola Consellería do Medio Rural para mellorar a capacitación profesional, técnica e de xestión dos profesionais do campo, coa finalidade de incrementar a competitividade das explotacións e empresas agrarias galegas. Neste ámbito cabe destacar o Curso de Incorporación á Empresa Agraria, formación esixible para poder percibir as axudas á instalación dirixidas a agricultores mozos (de 18 a 40 anos), que se incorporan como titulares ou cotitulares a unha explotación agraria, segundo as bases reguladoras das achegas para a mellora da eficacia sustentable das explotacións agrarias e para a incorporación de novos activos agrarios. Tamén en formación continua encaixan os cursos que se imparten con financiamento Feader a través das circulares de formación e transferencia.

na especialidade de Administración e Xestión de Empresas Agrarias e, a partir de 2002, coa nova lexislación educativa, implantáronse os ciclos formativos de grao medio e de grao superior, ademais da Educación Secundaria Obrigatoria. Obxectivos da formación O obxectivo da EFA Fonteboa é a promoción do medio rural a través da formación das persoas, isto é, capacitalas para que emprendan no propio territorio poñendo en valor as súas potencialidades: especialización e diversificación agraria, transformación agroalimentaria, servizos asociados ás producións etc. Metodoloxía educativa: a Alternancia O que fai diferente á EFA Fonteboa é a súa metodoloxía educativa, a Alternancia, que supón un cambio radical de perspectiva respecto ao sistema convencional.

28 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_formacion_galego_silvia.indd 28

29/06/2020 14:23:07

Imparable.

Únicamente quien se mantiene en movimiento y se sigue desarrollando, es capaz de mantener su posición líder. Por lo tanto 40.000 picadoras fabricadas no es motivo para relajarse, sino nuestra motivación para facilitarle el trabajo también en el futuro. Porque lo que realmente importa es usted.

La JAGUAR marca las pautas.

Eficiencia y concepto de transmisión.

Fiabilidad.

Acondicionado del material de cosecha.

• DYNAMIC POWER: Ahorro de hasta un 10% de diésel.

• Tecnología y componentes madurados.

• SHREDLAGE® CORN CRACKER original. Hasta un litro más de rendimiento lácteo diario con un alimento mejor acondicionado.

• Concepto de transmisión como mínimo un 5% más eficiente que la competencia.

• Paquete de equipamiento PREMIUM LINE. Aguanta 3.000 horas. Garantizado. • CLAAS SERVICE en el mundo entero, ¡también de noche!

40000jaguar.claas.com vp016_publicidade_claas.indd 157 vp018_publi_claas.indd 29

15/3/2012:50:02 13:26 19/06/2020

FORMACIÓN

MÁSTER EN ENXEÑERÍA AGRONÓMICA ESCOLA POLITÉCNICA SUPERIOR DE LUGO (USC)

O Máster en Enxeñería Agronómica impártese desde o curso académico 2013/2014 na Escola Politécnica Superior de Lugo, no Campus Terra da Universidade de Santiago de Compostela. Desenvólvese ao longo de dous cursos e consta de 100 créditos ECTS que inclúen toda a formación teórica e práctica que o alumnado debe adquirir para a obtención do título. O obxectivo do Máster é a formación de técnicos superiores capacitados para proxectar, planificar, organizar, dirixir e controlar os sistemas e procesos produtivos desenvolvidos no sector agroalimentario, incluíndo as infraestruturas e instalacións necesarias para o desempeño eficiente das devanditas actividades produtivas, todo iso nun marco de protección e conservación do medio ambiente e de desenvolvemento e mellora do medio rural. Os estudantes que egresen do Máster serán profesionais preparados para o exercicio da profesión regulada de Enxeñeiro Agrónomo e saberán manexar os recursos naturais renovables de forma racional. O primeiro ano consta de 60 créditos ECTS obrigatorios organizados en catro módulos: Tecnoloxía e Planificación do Medio Rural (20 ECTS), Tecnoloxía da Produción Vexetal e Animal (20 ECTS), Tecnoloxía das Industrias Agroalimentarias (10 ECTS) e Xestión e Organización de Empresas Agroalimentarias (10 ECTS).

O que fai diferente á EFA Fonteboa é a súa metodoloxía educativa, a alternancia, que supón un cambio radical de perspectiva respecto ao sistema convencional

Consiste na combinación de períodos de formación na escola con outros no medio profesional, nunha formación profesional dual. Non hai finca de prácticas na escola; os mozos en formación practican nas propias explotacións ou noutras entidades coas que se establecen acordos de colaboración. Catro son os elementos claves para o desenvolvemento desta metodoloxía: os profesores, os profesionais, a familia e, por suposto, o alumno. A función do profesor non é transmitir coñecementos, senón ensinar a aprender e propiciar situacións de aprendizaxe: períodos de práctica profesional, visitas técnicas, participación de expertos, impartición dos programas das diferentes materias etc. O responsable da Alternancia, como profesional e en coordinación co cen-

O segundo ano os estudantes poderán cursar un módulo de especialidade de 18 créditos ECTS, terán que realizar unha práctica externa obrigatoria de 10 ECTS e presentar o Traballo Fin de Máster de 12 ECTS. DATOS DESTACABLES

• • • • • • • •

25 prazas Apertura do prazo de matrícula: 2 de outubro Ensino presencial Especialidade en Produción de Leite (opcional) Docencia en quenda de mañá (primeiro curso) e en quenda de tarde (especialización en Produción de Leite) Prácticas externas obrigatorias Permite o acceso á etapa de Tese aos Enxeñeiros Técnicos Programas de intercambio con universidades estranxeiras

Máis información en www.usc.gal/es/centros/eps/

tro, acolle o alumno na súa empresa durante un período determinado para a adquisición de capacidades, habilidades e destrezas, así como para a mellora en actitudes, coñecemento do ambiente profesional e madurez persoal. Os pais dos alumnos, ademais de exercer a súa ineludible función educativa, poden inducir e facilitar as aplicacións prácticas na propia explotación, ao mesmo tempo que realizan orientación profesional. Trátase dun sistema innovador, integrador e esixente para todos os axentes implicados. Da respos-

ta e o compromiso de cada parte dependen a eficiencia do sistema e os resultados. Oferta formativa curso 2020-2021 No referente a Formación Profesional, a oferta inclúe: • Grao Medio de Produción Agropecuaria (30 prazas) • Grao Superior de Gandería e Asistencia en Sanidade Animal (20 prazas) • Grao Superior de Paisaxismo e Medio Rural (20 prazas) • Grao Superior de Xestión Forestal (modalidade semipresencial)

30 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_formacion_galego_silvia.indd 30

29/06/2020 14:23:14

¡Sígu en o

rteo l so ne

ebook y ent Fac ra n e se

elmegasantacomba

vp018_pub_elmega_veran.indd 31

a n t á s ti c o c h al

19/06/2020 12:50:24

FORMACIÓN

Prazo e procedemento de matrícula Pola especificidade deste modelo educativo, o procedemento habitual é solicitar unha entrevista para coñecer o centro e a organización da formación, así como para orientar sobre o proxecto profesional do alumno. O calendario dos procesos de matrícula determínao a Consellería de Educación e habitualmente iníciase a partir da segunda quincena de xuño.

Programas de formación continua Os programas de ensino regulado son o elemento estruturante da formación, pero a estes asócianse outros de formación continua que veñen completalos e complementalos e a dar resposta ás demandas e necesidades de cualificación e actualización profesional das persoas do territorio. Ademais, organízanse xornadas, viaxes técnicas, cursos específicos... xestionados polo propio centro ou en colaboración con outras entidades. Integración europea Os alumnos teñen a posibilidade de realizar estadías no estranxeiro para descubrir e analizar outras realidades profesionais. Nos últimos anos estas actividades intégranse no programa Erasmus+. Tamén hai outras posibilidades de mobilidade, como o programa Galeuropa, para os alumnos que terminan a formación. Á súa vez, EFA Fonteboa tamén recibe a estudantes estranxeiros que realizan estancias en explotacións ligadas á escola e supoñen un enriquecemento para todos, profesores e alumnos. IES LUCES, COLUNGA (ASTURIAS) Este centro educativo foi creado en 1951 pola entón denominada Obra Sindical de Colonización como granxa-escola para a formación dos agricultores e gandeiros asturianos. Por esta razón, está situado en pleno medio rural, nunha finca dividida en dúas pezas que abarcan un total de 52 hectáreas. A día de hoxe, a súa oferta formativa inclúe ESO, Bacharelato e Formación Profesional da rama agraria: Grao Medio de Xardinería e Florería, Grao Medio de Produción Agroecolóxica, Grao Superior de Xestión Forestal e do Medio Natural e Grao Superior en Gandería e Asistencia en Sanidade Animal.

Os alumnos son formados para ser os traspasos xeracionais das explotacións

Obxectivos da formación Desde o punto de vista dos ensinos agrarios, o obxectivo principal do centro é incrementar os niveis de profesionalización do sector como vía para a reactivación e o desenvolvemento do medio rural a través da incorporación de tecnoloxías emerxentes na práctica docente, o desenvolvemento de proxectos de investigación en colaboración con empresas punteiras do sector agroambiental e, en definitiva, a formación de técnicos ben preparados tanto en técnicas agrogandeiras como en xestión económica, todo iso vinculado ao mantemento dunha actividade agraria sustentable que, ademais de producir alimentos e bens e xerar actividades, rendas e empregos, contribúa á conservación da biodiversidade e á loita contra o cambio climático. Metodoloxía de traballo O IES Luces incorpora as últimas tecnoloxías na formación dos futuros técnicos e utiliza metodoloxías activas de aprendizaxe que sitúan ao alumnado como protagonista, é dicir, céntrase no alumno e na súa capacitación nas competencias propias de cada módulo profesional.

O traballo desenvolvido na aula contextualízase en situacións reais de traballo, grazas ás prácticas que se realizan na explotación agrogandeira do centro e ás visitas técnicas, permitindo que o alumnado teña unha experiencia similar ao mundo laboral. As vantaxes que ofrecen estas metodoloxías para os alumnos, ademais de facilitar a súa aprendizaxe, son a motivación e a participación no seu proceso de formación. Neste sentido, cabe destacar que todas as titulacións se ofertan en modalidade ordinaria e dual.

32 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_formacion_galego_silvia.indd 32

29/06/2020 14:23:21

vp017_publi_alba.indd 33

29/06/2020 18:12:05

FORMACIÓN

Oferta formativa curso 2020-2021 No referente a Formación Profesional, a oferta inclúe: • Grao Medio en Produción Agropecuaria (30 prazas) • Grao Medio en Produción Agroecolóxica (30 prazas) • Grao Superior en Paisaxismo e Medio Rural (30 prazas) • Grao Superior en Gandería e Asistencia en Sanidade Animal (20 prazas) • Certificados de Profesionalidade do Servizo Cántabro de Emprego O prazo de solicitude de prazas ábrese o 1 de xullo. Tras ser admitidos, o prazo de matrícula prevese para finais de xullo.

Integración en programas europeos e outras colaboracións No centro desenvólvese o programa Erasmus+ con mobilidade de estudantes de FP a centros educativos agrarios e a empresas da Unión Europea. A isto súmase a colaboración con empresas en proxectos de innovación como o de “Aplicación de drons na agricultura e a gandería” e o de “Uso de microalgas para a redución dos residuos gandeiros”. Oferta formativa curso 2020-2021 Referente a Formación Profesional relacionada co sector lácteo, a oferta inclúe: • Grao Medio de Produción Agroecolóxica (30 prazas) • Grao Superior de Gandería e Asistencia en Sanidade Animal (25 prazas). A apertura do prazo de matrícula, que establece a Consellería de Educación do Principado, prevese para finais do mes de xuño.

CIFP LA GRANJA, HERAS (CANTABRIA) Este centro leva impartindo formación agraria desde os anos 50, pois estaba integrado no IES La Granja ata hai seis anos, cando asumiu exclusivamente a oferta educativa de formación profesional agraria, tanto

na modalidade de FP Inicial como de FP para o Emprego. Obxectivos da formación Un dos principais obxectivos do CIFP La Granja é manterse como centro de referencia na formación agraria, desenvolver accións de innovación educativa, traballar e colaborar na investigación con outras institucións públicas e privadas, actualizar e traballar coas novas tecnoloxías da información e a comunicación e aumentar a oferta formativa para o sector. Metodoloxía de traballo A súa metodoloxía está vinculada a plans de traballo nos que interactúan varios axentes. Ademais da dirección propia do centro, manteñen coordinacións cun consello social, no que participan representantes das administracións de educación e emprego, representantes do profesorado do centro e axentes sociais e organizacións empresariais de Cantabria. Doutra banda, dispoñen dunha comisión técnica, cos diferentes departamentos do CIFP. Con todos eles apróbase un Plan de Traballo Anual, que contempla non só temas didácticos e pedagóxicos, senón tamén a participación en proxectos dentro ou fóra do centro, vinculados no posible con toda a comunidade educativa de forma activa e participativa.

Unha granxa para a formación O centro conta cunha explotación de gando frisón de 50 animais, entre as vacas en produción e a recría, cuxa alimentación está relacionada co pastoreo, os silos de millo, os silos de herba e os pensos concentrados. Os alumnos e profesores relacionados cos módulos formativos relativos á produción de leite, xestión da produción animal, control da reprodución e cría, asistencia veterinaria, saneamento ou bioseguridade teñen esta granxa como referencia e desenvolven nela as súas horas prácticas, de gran importancia. Ademais, disponse de maquinaria e equipos, instalacións gandeiras, laboratorio, equipos informáticos e unhas fincas que suman unhas 70 hectáreas. Actualmente incorporaron en estudo unha raza autóctona de Cantabria en perigo de extinción, que é a Roja pasiega, produtora de leite rico en graxas. Saídas profesionais A pesar da situación do sector nalgunhas ocasións, os alumnos son formados para ser os traspasos xeracionais das explotacións familiares ou as incorporacións novas ao mundo agrogandeiro. Outros diríxense a opositar ao sector público ou ben continúan a súa formación en Enxeñería Agrícola ou en Veterinaria.

34 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_formacion_galego_silvia.indd 34

29/06/2020 14:23:27

FORMACIÓN

Experiencias na EFA Fonteboa “Tes a posibilidade de coñecer a moitos profesionais”

“Todo o que me ensinaron na teoría estouno aplicando aquí na granxa”

Avelino Souto Ganadería Midón (Lalín)

Manuel Fernández SAT Pedrolas (Castroverde)

Avelino Souto conta cunha explotación de vacas de leite con 100 animais en total e unhas 50 vacas en produción. Como xurdiu o teu primeiro contacto con Fonteboa? Rematei os estudos obrigatorios, como fai todo o mundo, e logo coñecín o centro porque estudaba alí un amigo meu. Estudei o Grao Medio en Producións Agropecuarias e posteriormente fixen o Grao Superior de Gandería e Asistencia en Sanidade Animal. Que viaxes te marcaron máis? Houbo moitas viaxes, pero sen dúbida a que me marcou para sempre, e que vou lembrar toda a miña vida, foi a viaxe ao Canadá. Estiven a vivir alí seis meses cunha familia, todos os días entre vacas e xa non só me quedo co que aprendín, senón tamén co cariño que lle colles a unha familia coa que vives seis meses. Que profesionais che ensinaron máis? O profesional que máis me impactou foi Alonso Iglesias, de SAT Iglesias, onde fixen as primeiras prácticas e onde vin unha explotación profesional como nunca vira, quizais unha das mellores explotacións que coñezo, tanto no que se refire a manexo como a rendibilidade. Que che achegou Fonteboa a nivel persoal e profesional? Achegoume os estudos académicos e, sobre todo os primeiros anos, a experiencia de vivir con xente descoñecida. Compartes a vida desde o luns ás 9 da mañá ata o venres cos compañeiros e acabas tendo unha pequena familia. Lévaste uns amigos e uns recordos que quedan aí para sempre. A nivel profesional achegoume outra visión grazas á súa metodoloxía, a Alternancia, moito máis centrada en prácticas, en viaxes... e iso noutros colexios non o hai.

A gandería familiar de Manuel Fernández ten 190 vacas en muxidura, das cales 115 se moxen en robot e outras 75 en sala. Se tiveses que definir cunha frase o primeiro ano en Fonteboa, que dirías? Diría que o profesorado pon moita atención nos nosos estudos e nas cousas do día a día para facernos mellores persoas e mellores profesionais nun futuro. Que che achegou persoalmente? As prácticas foron unha das cousas coas que máis aprendín. Leveinas a cabo nunha empresa de servizos agrícolas. As do estranxeiro non puideron ser posibles por culpa da pandemia provocada polo coronavirus. Nas clases tamén aprendemos moito, porque os profesores involúcranse connosco e fan todo o posible para ensinarnos cousas novas. Como esperas que vai ser o impacto da formación na túa granxa? Creo que vai ser moi positivo tanto a nivel agrario como a nivel gandeiro, xa que aprendín unha infinidade de cousas que non sabía e todo o que me ensinaron na teoría estouno aplicando aquí na granxa, como os cursos de inseminación e as análises de terras, por exemplo. Estou a formarme e tentarei ser un bo gandeiro como o meu pai ou mesmo mellor. Cal vai ser a túa traxectoria de formación? Teño pensado acabar o ciclo medio e, se me dan a oportunidade, comezarei o ciclo superior. Despois incorporareime á explotación, pero antes pode ser que vaia a traballar a fóra para saber como se sente un sendo empregado e despois saber como tratar ben aos meus traballadores.

“Sempre tiven claro que o meu futuro sería no rural e na gandería” Nerea Aneiros Granxa O Caxigo e Gandeiría Denoeiro (Moeche)

Ten dúas explotacións familiares: Granxa O Caxigo, gandería de vacún de leite de raza Holstein cuns 40 animais en muxidura e un total de 75 cabezas, e Gandeiría Denoeiro, con 90 cabezas de gando Rubia Galega. Como influíu a familia na túa formación e nos teus plans de futuro? Nacín e crieime nunha granxa con animais e sempre foi a miña paixón. Sempre tiven claro que o meu futuro sería no rural e na gandería. Ao ir collendo máis experiencia con este curso e ver a carreira do meu irmán (agrónomo de profesión) a verdade é que todo me impulsou a estudar Veterinaria, que é o que sempre me gustou, para poder dedicarme nun futuro ao que teño na casa. Cal foi a experiencia que máis che impactou dos dous anos vividos en Fonteboa? O Erasmus+, en Irlanda, no que puiden coñecer moito máis o sistema en extensivo. Coidan moito máis ese sistema que en Galicia, pois cada vez se está perdendo máis. Realmente si que me impactou ter esa experiencia para poder ver o polo oposto ao que facemos aquí actualmente. Como describirías o teu paso pola EFA? Permitiume estar en contacto con moitas empresas, con moitos gandeiros e con sistemas totalmente diferentes, ademais de coñecer o mundo da gandería desde moitos puntos de vista. O que máis me gusta da EFA Fonteboa é o modelo da Alternancia, pois temos moitísimas charlas con empresarios, moitas visitas de formación e isto permíteche estar en contacto con todos. Como enfocas o teu futuro próximo? A miña intención é entrar na carreira de Veterinaria este ano e teño en mente poder incorporarme á explotación familiar, facer algún proxecto para aumentar a nave da gandería de leite, que é a que está un pouco máis antiga, e ser o traspaso xeracional para a granxa familiar.

06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 35

vp018_formacion_galego_silvia.indd 35

29/06/2020 14:23:35

La Eilza pone todo a punto para el comienzo de su segundo año académico Alcanzar en el curso 2020-2021 los 150 alumnos matriculados es el objetivo de la Escuela Internacional de Industrias Lácteas (EILZA), situada en las instalaciones del IES Alfonso IX de Zamora (Castilla y León). La Eilza afronta su segundo curso con el convencimiento, la ilusión y la confianza en todos los que forman parte del proyecto. Continúa así su camino para convertirse en un referente en la formación de un sector estratégico, tanto para la economía española como, a nivel internacional, para el resto de los países de habla hispana. EN BUSCA DE UN SECTOR PROFESIONALIZADO La formación continua es estratégica para las empresas que quieran tener futuro dentro de la economía global y la iniciativa de la EILZA, además de ser necesaria, llena un hueco que no son capaces de cubrir las dos grandes escuelas internacionales existentes (una de habla francesa y otra inglesa). Por eso se insiste en la vocación internacional de ámbito latinoamericano de este proyecto. La Escuela entiende que dentro de los requerimientos para incrementar el valor añadido de las industrias del sector deben estar conceptos tales como

vp018_publirreportaxe_eilza_castelan.indd 36

tradición, calidad e innovación. Solo conjugando estas nociones en la gestión y desarrollo de las industrias se podrá conseguir la excelencia y crear un valor añadido diferenciador. AMPLIACIÓN EN LA OFERTA FORMATIVA La formación que oferta la Escuela incluye clases teóricas y prácticas, ya que es fundamental que los alumnos puedan llevar a la práctica en la planta piloto y en el laboratorio todo aquello que aprenden en el aula. Desde que dio comienzo la actividad formativa de la Escuela, se han impartido los cursos de Técnico en Producción y Control de Materia Prima, Técnico de Calidad en Industrias Lácteas, Maestro Quesero y Quesería para Desempleados. Con Certificado de Profesionalidad INAE0109 e impartido en colaboración con el Servicio Público de Empleo de Castilla y León, esta última especialidad se vio interrumpida por la crisis sanitaria ocasionada por la covid-19 y se finalizará durante el mes de julio. A lo largo de estos meses, cerca de un centenar de alumnos han recibido formación, lo que reafirma la necesidad y oportunidad de la EILZA para el aprendizaje y la actualización de los más de 60.000 profesionales del sector lácteo.

En breve se publicará la programación formativa para el curso 2020-2021, en el que se pretende alcanzar el centenar y medio de alumnos y durante el cual se llevarán a cabo segundas ediciones de los cursos de Maestro Quesero y Técnico de Calidad en Industrias Lácteas. Además, se impartirán los cursos de Inicio al Esquileo de Ovejas, Ordeño y Calidad de Leche en Granja, Técnico de Laboratorio de Productos Lácteos, Gestión Económica de la Granja y Elaboración de Yogures, así como distintos seminarios sobre coagulación, maduración y afinado de quesos y defectos del queso.

EILZA EN LA NUEVA NORMALIDAD Tras la crisis sanitaria por la covid-19, preocupa el aumento en el número de desempleados, por lo que se trabajará en crear bolsas de empleo para regenerar el sector y se facilitará a las diferentes empresas lácteas candidatos desde el momento en que se abran procesos de selección. También se están dirigiendo esfuerzos hacia la elaboración de formaciones “a medida” para diferentes empresas que requieran de conocimientos concretos para un mejor desarrollo de su actividad profesional.

19/06/2020 12:51:30

NUEVOS PLANES E INSTALACIONES Durante este verano se acometerán obras para implementar la planta piloto y el laboratorio del centro, con la finalidad de disponer de un lugar donde llevar a cabo proyectos de innovación y desarrollo, así como para poder ofrecer a todos los alumnos un entorno lo más parecido posible a la industria lácteo-quesera para llevar a cabo los procesos de fabricación. Uno de los objetivos de este proyecto es que las empresas punteras del sector puedan proveer de maquinaria y tecnología a los alumnos. Por ello, desde la EILZA no se deja de trabajar en las relaciones personales para conseguir acuerdos con empresas privadas. El apoyo de las administraciones locales, del Ayuntamiento de Zamora y de la Diputación Provincial, y su disposición favorable a esta iniciativa, suponen un espaldarazo muy importante para la evolución que la Escuela necesita para generar una mayor repercusión social y económica en el territorio zamorano.

EL PROYECTO La Escuela Internacional de Industrias Lácteas surgió hace 3 años en el entorno de la iniciativa empresarial, profesional y ciudadana Zamora10, impulsada por empresarios y profesionales del sector que habían sido formados en la antigua Escuela Nacional de Industrias Lácteas de Madrid. Zamora es un territorio idóneo para acoger un proyecto dedicado a la enseñanza, formación, divulgación y promoción de los sectores ovino, caprino, vacuno y lácteo/quesero. De hecho, su ubicación forma parte de la esencia de la propia iniciativa. Esta región cumple todas las condiciones necesarias para acometer un proyecto de estas características: provincia agroalimentaria, primera productora de leche de oveja de España, con una industria láctea consolidada y una enorme tradición y prestigio cárnico y quesero. En el proyecto intervienen entes públicos y privados. La Junta de Castilla y León, a través de las Consejerías de Educación y Agricultura, ha cedido las instalaciones para la sede de la Escuela y ha aportado la financiación necesaria. Su gestión está actualmente en manos de una fundación privada, con convenios de colaboración con el sector público. La Escuela Internacional de Industrias Lácteas es una gran oportunidad para el futuro del conjunto de divisiones de la Interprofesional Láctea Española (Inlac). Un total de 35 patronos fundadores iniciaron un camino al que se van uniendo otras empresas y cooperativas que pertenecen a la Inlac, y en la actualidad cuentan ya con 40 patronos y numerosas solicitudes de admisión.

vp018_publirreportaxe_eilza_castelan.indd 37

19/06/2020 12:52:06

Na granxa

CASA ROXO. VEGADEO (ASTURIAS)

En Vaca.tv

Javier Freije, propietario de Casa Roxo, e a súa nai, Neli Freije

Paixón polas boas vacas Javier Freije non concibe outra forma de traballar na súa gandería que non sexa ao lado de vacas de alta calidade xenética e da man de Central Lechera Asturiana, o proxecto no que confiaron os seus pais a principios dos 70 e do que se sente máis que orgulloso. Viaxamos a Casa Roxo para coñecer a granxa dun dos xuíces en activo da raza frisona a nivel nacional. Localización: Porzún (Vegadeo) Propietario: Francisco Javier Freije Empregados: 1 N.º total de animais: 140 Vacas en muxidura: 65 Media de produción: 34,4 litros/vaca/día Porcentaxe de graxa: 3,81 % Porcentaxe de proteína: 3,27 % RCS: 152.000 cél./ml Bacterioloxía: <10.000 ufc/ml IPP: 418 IA/Preñez vacas: 2,6 IA/Preñez xovencas: 1,76 Taxa de fertilidade: 57 % Taxa de preñez: 28 % N.º medio de partos do rabaño: 2,6 ICO: 2.912 Cualificación morfolóxica: 83,2 puntos Superficie agrícola: 29 ha Venda do leite: Central Lechera Asturiana Prezo do leite: 315 €/tonelada + primas por produción, calidades e servizos para garantir a trazabilidade do leite

historia desta granxa asturiana está ligada inevitablemente á da localidade vegadense de Porzún, un referente na comarca durante os anos 70 e 80 a nivel gandeiro pola súa gran cantidade de vacas por hectárea. “Chegou a haber tres animais por hectárea en pastoreo”, lembra Javier Freije, propietario de Casa Roxo. Por aquel entón, os seus proxenitores, Juan Antonio Freije Rico e Neli Freije Díaz, xa se dedicaban ás vacas frisonas e “o meu pai, alentado por Extensión Agraria e polo seu afán de modernizar o campo, viaxou xunto a un grupo de veciños ao País Vasco para coñecer de primeira man o pastoreo rotativo, os ensilados que alí se facían e o sistema de estabulación libre, algo nunca visto en Asturias”, conta.

Tras esta viaxe, no ano 1975 Juan Antonio Freije e tres veciños máis inauguran a Cooperativa Saleta, unha granxa moderna baseada nos sistemas vascos que coñeceran: o pastoreo rotativo, a estabulación libre e os silos de autoconsumo. Segundo este gandeiro asturiano, “en 1980 contaban con 80 vacas en produción, que muxían nunha sala de espiña de peixe. Durante o funcionamento desta sociedade, os meus pais compaxinaron todo iso coa ceba de xatos de carne branca e remodelaron as instalacións antigas que tiñan. En 1982 os socios de Saleta sepáranse e cada un deles queda con 21 vacas e unha xovenca. Así volve o meu pai a Casa Roxo”. Os animais que lle correspondían da sociedade que tivera e a compra

38 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_enLaGranja_casaRoxo_galego_silvia.indd 38

29/06/2020 19:16:27

Na granxa

DISTRIBUIDORES PARA ESPAÑA Y PORTUGAL

Alta Calidad Alemana Asegurada!

Entrega a produción cada dous días sobre as 9 da mañá

“Todo o que pertence a Central Lechera Asturiana se sente orgulloso de todo o camiño andado ata o día de hoxe e agradecido a todos os que iniciaron este proxecto”

posterior de dúas vacas dunha importación do Canadá no ano 1986 foron os cimentos da actual granxa. “Recordo perfectamente que as vacas canadenses custaran 315.000 pesetas, aínda hoxe teño 11 descendentes dunha delas”, apunta Javier.

NOVOEUDNAIFEDED CAZ

TRAxECTORIA EN CENTRAL LECHERA ASTURIANA A finais dos anos 60 os baixos prezos do leite e o malestar xeneralizado no sector lácteo provocan en Jesús Sáenz de Miera, fundador de Central Lechera Asturiana, a necesidade de crear unha sociedade capaz de recoller e comercializar o leite dos gandeiros asturianos. A cooperativa fúndase en 1969 e “pronto comezou a tomar forma ata o punto de contar con 11.000 socios gandeiros. Os meus pais uníronse ao proxecto nos seus inicios –sinala– e para facelo o requisito máis duro foi cumprir coa achega inicial, entón 10.000 pesetas, que todos pagaron, non exentos de gran dificultade”. Durante todo este tempo, Casa Roxo continuou sendo fiel a Central Lechera Asturiana e á súa filosofía a pesar dos altibaixos que se desencadearon ao longo de toda a súa traxectoria. Javier Freije enumera catro acontecementos que marcaron a historia desta industria: “A mediados dos 80, a guerra de prezos levantada en España tras o desastre ocorrido en Chernóbil propiciou unha desbandada no número de socios, pois empresas como Reny Picot conseguiron fabulosos contratos coa italiana Parmalat e chegaban a pagar a gandeiros da zona a máis de 70 pts./litro, cando Central Lechera Asturiana estaría a pagar

Tel. (+34) 985 634 238 Comercial: info@fondrigomaquinaria.com Recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com 06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 39

vp018_enLaGranja_casaRoxo_galego_silvia.indd 39

29/06/2020 19:16:44

Na granxa Moxe dúas veces ao día nesta sala 6x6 estreada no ano 2007

“Se somos a marca máis prestixiosa do país e encima somos donos do xigante español que está detrás, o normal é que gocemos dun prezo superior á media” ao redor de 35 pts./litro. Logo, nos anos 90, coa chegada de Pedro Astals á dirección da sociedade e a incorporación das marcas Larsa e ATO, impulsaríase unha alianza coa francesa Bongrain e fundaríase Corporación Alimentaria Peñasanta (Capsa). Entre 2006 e 2007, beneficiámonos doutra subida estratosférica dos prezos do leite, porque Capsa e os seus competidores pagaron prezos nunca vistos polos gandeiros. Os socios de Central Lechera Asturiana nunca gozaron duns prezos tan altos como nese momento, do mesmo xeito que o resto dos gandeiros e aínda sendo donos maioritarios da maior empresa láctea española. Por último e máis recentemente, en 2015, cómprase a participación de Bongrain en Capsa, o que nos permite unha maior marxe de beneficios. Todo isto, unido á maxistral xestión realizada polo noso CEO, José Armando Tellado, e o seu equipo fan que gocemos dun momento doce no económico, pois Central Lechera Asturiana é a empresa que mellor paga o leite en España aos seus socios”.

O PRESENTE, CONSECUENCIA DO PASADO Teñen un prezo base de 315 euros por tonelada máis varias primas por produción, calidades e por cumprir cos diferentes paquetes de servizos que propón a empresa para garan-

tir unha maior trazabilidade do leite. Central Lechera Asturiana non recolle o leite a ningún gandeiro que non sexa socio e os prezos de Capsa son prezos de mercado. Segundo di Javier, “unhas veces compra máis baixo e outras, como expliquei antes, supera o prezo dos socios. Nós temos que vender o leite onde o venden os demais, pero se somos a marca máis prestixiosa do país e encima somos donos do xigante español que está detrás, o normal é que gocemos dun prezo superior á media”. Así pensa Freije ante a polémica sempre viva no sector de que Capsa, sobre todo en Galicia, non paga o que Central Lechera Asturiana aos seus socios: “Para entender o presente hai que coñecer o pasado. É tan sinxelo como que nós somos, con gran sacrificio, os donos de Central Lechera Asturiana. Ninguén se acordaba nos anos 80 ou en 2006 de venderlle o leite, pero nós si aguantamos e si crecemos máis que os demais. Hoxe temos unha das mellores posicións, si, pero quizais é hora de que as voces que tanto polemizan con esas diferenzas fagan autocrítica e se pregunten por que nunca funcionou unha Central Leiteira en Galicia, terra das sociedades, as SAT, as cooperativas, as CUMA…”. Vivindo e traballando en Vegadeo, plena fronteira entre as comunidades de Asturias e Galicia, Freije é

coñecedor de ambas as situacións, pero defende o espírito loitador dos seus pais e do resto dos socios fundadores porque “todo o que pertence a Central Lechera Asturiana se sente orgulloso de todo o camiño andado ata o día de hoxe e agradecido a todos os que iniciaron este proxecto, aos que continuaron confiando nel e aos que resistimos nos anos 80”. Actualmente Javier Freije é, ademais, socio compromisario de Central Lechera Asturiana e representa a súa zona nas diferentes asembleas e consellos da entidade. “Esta sociedade xestiónase con base nunha estrutura piramidal na que os socios estamos representados por zonas, cada unha delas elixe os seus representantes e estes á súa vez o presidente, os reitores e os diferentes cargos responsables da empresa”, explica. Ademais de obter un prezo digno para o seu leite, en Casa Roxo benefícianse de todos os servizos que Central Lechera Asturiana e a súa filial para a alimentación, Asturiana de Servicios Agropecuarios (ASA), ofertan para os seus socios. “Os servizos son moitos e seguro que me esquezo dalgún: xestión, asesoramento e xestoría, podoloxía, revisión de muxido, subministración dun tanque de leite acorde á túa produción, revisión e reparación de sistemas de frío, calidade de leite, ADSG, nutrición, reprodución, servizo informático de receitas veterinarias e servizo de substitución, o máis importante, co que podemos contar á hora de cubrirnos por unha baixa, un descanso ou unhas vacacións. Contamos tamén cun portal gandeiro que nos permite manexar toda esta información e os servizos, así como os datos do Laboratorio Interprofesional Lechero y Agroalimentario de Asturias (LILA) e de control leiteiro”, especifica Freije.

A PRODUCIÓN, EN CIFRAS Casa Roxo é fiel ao control leiteiro e aos seus datos desde os inicios. En Asturias a entidade encargada deste traballo é Ascol e é ela a que xestiona toda a información e a que a dirixe de volta aos gandeiros. A media de produción actual é de 34,4 litros por vaca e día, cunhas calidades de 3,81 % de graxa e 3,27 % de proteína. As células somáticas aproxímanse ás 152.000 cél./ml e a bacterioloxía é menor a 10.000 ufc/ml.

40 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_enLaGranja_casaRoxo_galego_silvia.indd 40

29/06/2020 19:16:50

2 gorras de REGALO 2 de REGALO 2 gorras gorras de1 caja REGALO por la compra de de por por la la compra compra de de 1 1 caja caja de de La hipocalcemia o fiebre de la leche tiene una incidencia dedehasta el La hipocalcemia o fiebre la leche La hipocalcemia o fiebre de la leche 40-50% del rebaño, conde un coste tiene una incidencia hasta de el tiene una incidencia de hasta el entre 100 y 200€ por con animal 40-50% del rebaño, un afectado, coste de 40-50% del rebaño, con un coste de siendo responsable la “entrada” de entre 100 y 200€ porde animal afectado, entre 100 y 200€ por animal afectado, otros procesos como cetosis, metritis, siendo responsable de la “entrada” de siendo responsable de la “entrada” de desplazamiento de cuajar, pérdida de otros procesos como cetosis, metritis, otros procesos como cetosis, metritis, tono muscular, etc. desplazamiento de cuajar, pérdida de desplazamiento de cuajar, pérdida de tono muscular, etc. tono muscular, etc.

La aplicación de bolos orales de La aplicación de bolos orales del de calcio inmediatamente después La aplicación de bolos orales de parto la terapia más indicada y vencalcioes inmediatamente después del calcio inmediatamente después del

tajosa, comparación con y otras parto es en la terapia más indicada venparto es la terapia más indicada y vencomo la aplicación de geles orales, tajosa, en comparación con otras tajosa, en comparación con otras calcios o endovenosos, como lasubcutaneos aplicación de geles orales, como la aplicación de geles orales, drenajes orales, etc. o endovenosos, calcios subcutaneos calcios subcutaneos o endovenosos, drenajes NO orales, REQUIEREetc. PRESCRIPCIÓN VETERINARIA drenajes orales, etc.

NO REQUIERE PRESCRIPCIÓN VETERINARIA

NO REQUIERE PRESCRIPCIÓN VETERINARIA Obtenido de algas marinas, es un producto natural, sostenible y completo que aporta: Obtenido de algas marinas, es un producto natural, sostenible y completo que aporta: 3 sales de liberación Obtenido decalcio algas de marinas, es unescalonada producto natural, sostenible y completo que aporta: 3 sales de calcio de liberación escalonada Magnesio: Se interrelaciona con la Vitamina D mejorando la asimilación del Calcio 3 sales de calcio de liberación escalonada Magnesio: Se interrelaciona con la Vitamina D mejorando la asimilación del Calcio Vitamina el transporte de Calcio y Magnesio. Magnesio:D3: SeFacilita interrelaciona con laactivo Vitamina D mejorando la asimilación del Calcio Vitamina D3: Facilita el transporte activo de Calcio y Magnesio. Suministra 105Facilita gramoselde Calcio por dosisde (2 Calcio bolos) y Magnesio. Vitamina D3: transporte activo Suministra 105 gramos de Calcio por dosis (2 bolos) Calcio altamente disponible Suministra 105 gramos de Calcio por dosis (2 bolos) Calcio altamente disponible Potente buffer para regular el Ph ruminal Calcio altamente disponible Potente para regular el Ph+ruminal 9 gramosbuffer de Magnesio por dosis 120.000 U.I. de Vitamina D3 + Propilenglicol Potente buffer para regular el Ph ruminal 9 gramos de Magnesio por dosis + 120.000 U.I. de Vitamina D3 + Propilenglicol 9 gramos de Magnesio por dosis + 120.000 U.I. de Vitamina D3 + Propilenglicol Ctra. Valdefresno, 2. 24228 Corbillos de la Sobarriba. León. Ctra. 2. 24228 Corbillos de la Sobarriba. León. Tl.: 987Valdefresno, 213 172 - www.inatega.com Ctra. Valdefresno, 2. 24228 Corbillos de la Sobarriba. León. Tl.: 987 213 172 - www.inatega.com Tl.: 987 213 172 - www.inatega.com

vp018_publi_inatega.indd 41

19/06/2020 13:47:40

Na granxa Os animais máis novos están en boxes individuais ata a desteta

Tras a desteta están nun lote colectivo ata os seis meses

Nave de xovencas

Lote de vacas secas

“A xata que ten un bo desenvolvemento nestas idades asegúrache o éxito futuro”

ademais das xovencas preñadas e a recría. Os animais máis novos pasan por catro fases ata a súa preñez: “Están en boxes individuais desde que nacen ata a desteta, aos 70 días máis ou menos; logo, pasan a un colectivo de catro xatas como moito ata os seis meses aproximadamente; a partir de aquí agrúpoas nun lote máis grande de dez como máximo, onde son inseminadas e, unha vez confirmadas e sexadas, saen ao campo ata 15 días antes do parto”.

NUTRICIÓN E CULTIVOS PROPIOS

Desde que son preñadas e confirmadas saen ao campo ata 15 días antes de parir

Para lograr estas cifras moxen un total de 65 vacas nunha sala de espiña de peixe 6x6 dúas veces ao día, sobre as sete da mañá e as sete da tarde. Freije ten un empregado e entre os dous repártense as tarefas a diario: “Os dous facemos de todo: muxido, limpeza, recría, camas, labores do campo… Ademais, conto sempre coa inestimable axuda da miña nai e dos meus irmáns”.

INSTALACIÓNS E LOTES DE ANIMAIS O gando repártese entre dúas instalacións: unha de 850 m2 para vacas e outra de 400 m2 para as xovencas. En todas hai estabulación libre e camas de palla picada, que repoñen todos os días e desinfectan dúas veces

por semana. Tamén baleiran cada día os bebedoiros e límpanos unha vez por semana. Para aliviar a calor das vacas en produción, ao ser unha nave bastante baixa, contan con varios ventiladores e tamén con cepillos rascadores para mellorar o seu benestar. Son tres as fosas de xurro que teñen, cunha capacidade total de 500.000 litros. “Para a súa xestión, estamos integrados na achega de xurro á planta que posúe Central Lechera Asturiana en Navia, que nestes momentos sufriu un parón, pero xa está próxima a súa apertura. Aquí transformarase o xurro en gas”, afirma. As vacas divídense entre o lote de produción e as secas, que están no campo ata 15 días antes do parto,

En relación á recría, Freije aclara que coida moito o encalostrado e “despois seguimos con leite maternizado, poñendo moito fincapé nos tres primeiros meses de vida. A xata que ten un bo desenvolvemento nestas idades asegúrache o éxito futuro. Desde que son destetadas comezan a comer penso e unha mestura de palla e avea ou herba seca, en función da dispoñibilidade que teñamos”. As xovencas preñadas comparten a mesma alimentación e manexo que as vacas secas: “Están no campo e aliméntanse de pastoreo. Se hai mal tempo ou pouco pasto doulles rolos de silo de herba e co frío, no inverno, uns 3 kg de penso por cabeza. Cando volven ao establo, 15 días antes do parto, son alimentadas cunhas pacas específicas para este momento e empezan tamén a comer parte da ración das vacas de produción”.

42 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_enLaGranja_casaRoxo_galego_silvia.indd 42

29/06/2020 19:16:59

mirabell sound system EX94

Sound System IT017991512628 - 543HO00086 - aAa 234 - TV TL TY silver x supersire MB86 x shottle ex90 x goldwyn ex90

N 1 LPI en Canadรก ยบ

Toros probados abril 2020

Corvini Sound System Sister

Isolabella Brill Sound System Beehive MB85

4 298 +3,613 +2,786 +4,650 +150

+ ,

GPFT

Glpi

GTPI

ICO

rzg

Distribuido por: Global Genetics Tel: 91 637 34 78 global@globalgenetics.es Global Genetics Galicia: 619 760 916 vp018_anuncio_semenzoo.indd 43

19/06/2020 12:53:22

Na granxa

En 20 hectáreas rotan o cultivo de millo no verán cunha mestura de raigrás e trevo no inverno (na imaxe, millo sementado a mediados de maio)

A ración das vacas de leite está composta por 25 quilos de silo de millo, 15 quilos de silo de herba e 11 quilos de penso, unha premestura subministrada por ASA; en total, 23,5 quilos de materia seca por ración. “ASA proporciónanos a premestura, dános asesoramento e soporte técnico en alimentación e ofrécenos servizo de unifeed. Cóbrannos por minuto, pero o carro mesturador só tarda 10 minutos en facer o seu traballo e ás seis e media da mañá as 65 vacas teñen a comida á súa disposición no presebe”, revela o gandeiro. Contan con 29 hectáreas de terreo, 10 delas propias e o resto alugadas, distribuídas nun total de 13 parcelas. “Todas as fincas están moi próximas á granxa, pois se estivesen moi afastadas non resultarían rendibles. Ao ir alugando a outros veciños, fomos anexando as parcelas unhas a outras e conseguimos terreos de maior tamaño”, di. En 20 hectáreas rotan o cultivo de millo no verán cunha mestura de raigrás e trevo no inverno. O resto están dedicadas a pradeira, pola súa pendente ou por non ser aptas para estes cultivos. “Para o millo utilizamos xeralmente un ciclo 400 se o tempo nolo permite sementar en maio; de non ser así, o ciclo sementado é inferior. Aquí, no norte, o tempo, máis variable segundo o ano, márcanos as colleitas. Este ano sementamos a mediados de maio e esperamos recollelo a principios de outubro. O normal sería conseguir uns 42.000 kg/ha, pero todo depende do clima. Se superamos os 16.000 kg de MS/ha consideramos que foi un bo ano”, subliña Freije. Do traballo no campo encárganse Javier e o seu empregado, excepto, como explica, de “sementar o millo,

Silos de herba e millo

As vacas de produción comen 23,5 kg de materia seca por ración

“O seme sexado foi unha auténtica revolución. É un antes e un despois na forma de traballar e de seleccionar” de arar e de recoller o millo e a herba, asuntos que se contratan a unha empresa externa de servizos”.

REPRODUCIÓN Dedica todos os mércores unha boa parte do día á reprodución: “Reviso o posparto de todos os animais paridos de menos de 30 días para controlar a súa evolución, as inseminacións aos 28 días e aos 60 días volvo confirmar as preñeces e sexámolas. Todas as semanas diagnosticamos preñeces, pois necesitamos 7 partos ao mes. Ao inseminar con seme sexado e azul belga para carne, os índices reprodutivos reséntense un pouco, pero non son algo co que estea obsesionado. Se caen os índices porque unha das nosas mellores vacas logra preñarse ao sexto intento non me importa; ao contrario, estou gañando unha boa vaca”. Realiza a primeira inseminación nas xovencas aos 13 ou 14 meses, sempre segundo o seu desenvolvemento; a media de inseminacións por preñez en xovencas é de 1,76 e

nas vacas, de 2,6; a media do intervalo entre partos é de 418 días e a taxa de fertilidade, do 57 %. Actualmente non utilizan o transplante de embrións, pois “apostamos por esta técnica a partir de 1998, gastamos moito diñeiro e obtivemos poucos resultados positivos. Conseguimos moitísimos machos, 10 deles fóronse para centros de inseminación, e sobre esa base aséntase a granxa; de feito, só sete familias de vacas están presentes actualmente: Dellia, Roxy, Gypsy Grand, Blackstar Daisy, Atraction Robin, Sacha e outra familia propia, as Lalas. De ter éxito, teriamos presentes as Ashlyn, Licorice, Cosmopolitan, Cinderella, Aneka, Kulutaman, Zo Bobbi, Second Cut…”. Javier Freije non garda boa experiencia do uso da transferencia embrionaria, pero si pensa que o seme sexado “foi unha auténtica revolución. É un antes e un despois na forma de traballar e de seleccionar. Así tes garantida a descendencia dos teus mellores animais dunha forma barata”.

44 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_enLaGranja_casaRoxo_galego_silvia.indd 44

29/06/2020 19:17:06

SISTEMAS DE REFRIGERACIÓN

Soluciones para luchar contra el estrés térmico

Amplia gama de soluciones Estudio individualizado para cada caso Objetivos: • Evitar las perdidas de rendimiento • Incremento del bienestar animal • Optimización de costes Sistemas de refrigeración Ventilación y duchas

Colchón continuo para cubículos Ventiladores de techo Cubículos

El especialista en bebederos

Cortinas cortavientos Planchas de goma para pasillos y salas de espera Bebederos

Puertas y barreras

Atrapadores

Separadores Bombas Agitadores Biocélula

Arrobaderas

TODO LO QUE NECESITAS PARA TU GRANJA Polígono Comarca II, Calle A, 17; 31191 Barbatáin, Navarra Tfno 948 98 33 90 | Móvil 659594742 www.etxeholz.net | etxeholz@etxeholz.net

vp018_publi_etxe_holz.indd 45 Publicidad_EtxeHolz_2020_06_fondo.indd 1

19/06/2020 12:52:49 12/06/2020 10:15:36

Na granxa

“Se me teño que levantar todos os días ás seis da mañá, quero muxir boas vacas; de non ser así, dedicaríame a outra cousa”

Na súa selección xenética busca o equilibrio, como el mesmo di, “a famosa vaca balanceada”

te dous anos consecutivos (2010 e 2011) e desde entón están sempre entre os tres mellores da súa comunidade. Ante isto explica que nunca seleccionou por ICO, “o que ocorreu cando estivemos no máis alto é que estabamos a utilizar un grupo de touros que estaban no top. Shottel, Goldwyn, Bolton, Duplex… nós usabámolos por ser touros completos e equilibrados e resulta que a maiores tiñan un ICO moi alto”.

Establo de produción

XUÍZ NACIONAL DA RAZA HOLSTEIN O SEU OBXECTIVO: AS VACAS BALANCEADAS “Se me teño que levantar todos os días ás seis da mañá, quero muxir boas vacas; de non ser así, dedicaríame a outra cousa”, así contesta Freije cando lle preguntamos polo papel da xenética na súa granxa, algo que considera como “un alicerce fundamental”. Na súa selección xenética busca o equilibrio, como el mesmo di, “a famosa vaca balanceada que parece que moitos esqueceron”: superubres, boas patas, boa estrutura leiteira, animais positivos a calidades e sen perder de vista os trazos de saúde. “Levo toda a vida nisto e vivín moitas modas. Desde a tolemia de buscar só proteína nos 90 a que había que usar touros negativos a graxa, pois dicían que a graxa de orixe animal non a ía querer ninguén, o crossbreeding, os polled, a xenómica… Fixéronnos crer que calquera podería ter o n.º 1 mundial usando altos índices e chegáronse a pagar por unha dose dun touro novo máis

de 1.000 euros, o procross, a A2A2… Cada poucos anos invéntannos algo novo e o negocio segue sendo o mesmo”, afirma Javier. Utilizan tanto touros xenómicos como probados e acórdase con gran nostalxia dos primeiros que utilizou: “Royalty-Dolan; o gran Starbuck, a nosa primeira MB era filla súa; o meu admirado Rudolph, un touro adiantado ao seu tempo, con boa morfoloxía e caracteres de saúde; o mellor da historia, Goldwyn; outro grande, Shottel, e máis recentemente quedaríame cun de Asturias, Baily Chen, un touro cun DPR para non usar, pero todo gandeiro que ten fillas súas sabe do que falo”. A maioría dos sementais que usa son de orixe americana e canadense, pero tamén asturianos, “Ascol leva tempo traballando moi ben e creo que teñen o mellor catálogo da actualidade”, sostén. A cualificación media en Casa Roxo ascende ata os 83,2 puntos e o ICO total é de 2.912. Foron a granxa n.º 1 por ICO en Asturias duran-

Ademais de dirixir a gandería familiar Casa Roxo, Javier Freije é xuíz nacional da Confederación de Asociaciones de Frisona Española (Conafe) desde o ano 2003. “As vacas son a miña paixón, mellor dito, as boas vacas, e iso é algo que lle debo ao meu pai”, recalca. Esta segunda faceta de Freije comeza a súa andaina cando era ben pequeno e o seu pai o levaba a ver os concursos morfolóxicos que se celebraban na súa comarca. “Teño gravado un, o primeiro que se fixo en Mántaras, en Tapia de Casariego. Alí estaban grandes gandeiros da zona –recorda– e outros que comezaban a dar os seus primeiros pasos nos concursos. Saían á pista 8, 10 ou 12 vacas e un señor colocábaas e falaba delas. Parecíame alucinante o coñecemento que tiña aquela persoa e dicíame a min mesmo: de maior quero saber tanto de vacas como sabe el. Casualidades da vida, pois hoxe somos compañeiros no cadro de persoal de xuíces de Conafe, porque ese xuíz era un novo José Ramón Arronte, quizais o gandeiro máis prestixioso de Cantabria”.

46 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_enLaGranja_casaRoxo_galego_silvia.indd 46

29/06/2020 19:17:14

harley

HARLEY ALH QUIMERA ET Hotspot P x Finder x Missouri

ICO LECHE GRASA PROTEÍNA

+ 4791 (Perc. 99%) + 1634 Kg + 0,08 % + 0,14 % CONAFE 2020-03

HFP QUALITY ET (VG-85). Abuela de HARLEY

• Longevidad, Salud Podal, Recuento Células Somáticas, Días Abiertos. • Línea genética diferente para usar masivamente.

PATAS Y UBRES HAWAI P GH KAPOLL ET

Hotspot P x Mission x Supershot

ICO

+ 4655 (Perc. 99%)

LECHE

+ 866 Kg

GRASA

+ 0,47 %

PATAS Y UBRES

hawai p

PROTEÍNA + 0,27 % CONAFE 2020-03

WIL KYSU 39 (VG-87). Abuela de HAWAI

• Longevidad, Salud Podal, Recuento Células Somáticas, Días Abiertos.

ESCOLMO, S.L.

www.aberekin.com vp018_anuncio_escolmo_aberekin.indd 47

Distribuidor para Galicia y Asturias Rua Magnolia, 80, bajo 27003 LUGO Tfno. (+34) 982 217 633 Fax (+34) 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

Alta Fertilidad Genética de Confianza

19/06/2020 12:54:13

Na granxa Foi o xuíz do Concurso Nacional en 2012

Foto: Africor Lugo

Xulgou o seu primeiro concurso durante a Moexmu de 2004

Xulgando unha sección no certame frisón de Murtosa (Portugal) en 2018

“Se algo caracteriza os gandeiros que participan e visitan os concursos é a paixón e o orgullo polo que fan” Grazas á insistencia do seu pai, Javier apuntouse á primeira Escola de Xuíces celebrada en Asturias, dirixida por Callum McKinven, e prometeuse a si mesmo que se aprobaba, continuaría. “Aprobei –asente– e a seguinte foi en Menorca. Non coñecía a ninguén, pero foi o mellor que me puido pasar, desde entón hoxe teño grandes amigos como Jordi Juanola,

Jaume Serrabassa, Ángel Puertas, Toni García, Pilar López… Para min foi das mellores experiencias de vida e animo a todos os mozos a que a experimenten”. Tras ir superando unha escola tras outra, tres en concreto e dúas reciclaxes, entrou a formar parte do persoal de xuíces de Conafe en 2003 e xulgou o seu primeiro concurso en 2004: o certame frisón da Moexmu, en Muimenta (Lugo). Dous anos máis tarde xulgaría o seu primeiro concurso internacional en Portugal, durante Agroleite, e en 2007 entraría no Comité de Xuíces. En 2009 dirixiu a súa primeira Escola de Xuí-

ces Internacional, celebrada na illa de San Miguel, en Azores (Portugal) e formou parte do comité de selección do equipo español para as dúas últimas confrontacións europeas que tiveron lugar en Colmar (Francia) e Libramont (Bélxica). Desde entón suma xa máis de medio centenar de concursos xulgados, entre comarcais, rexionais, internacionais… e o nacional, en 2012. Todos estes certames teñen para Freije “un gran valor didáctico para ensinar e mostrarlles aos gandeiros a evolución e a tendencia na raza. Canto máis saiba un profesional do seu negocio, mellor, e o noso son as vacas. Nos concursos non se vende nada, pero son un bo escaparate do sector para os profesionais e, ademais, dáse visibilidade do colectivo ante a sociedade”. Neste sentido, engade que “se algo caracteriza os gandeiros que participan e que visitan os concursos é a súa paixón e o seu orgullo polo que fan. Este negocio é complicado, pero non máis que outros. Basta de ser negativos, temos que ser nós os que lle deamos prestixio ao noso sector. Este tipo de eventos implican unha forma máis de reivindicarnos. Creamos alimentos, alimentamos o mundo, é ou non para estar orgullosos do noso traballo?”. De todos estes anos viaxando, participando en escolas de xuíces e coñecendo outras formas de afrontar a gandería, queda co “coñecemento que un pode transmitirlles aos mozos, pois do mesmo xeito que outros me ensinaron a min, eu podo agora compartir a miña experiencia coas novas xeracións; os amigos que vas facendo, e o ánimo e as ganas que seguen existindo en moitos lugares. Onde quedei máis impresionado foi en Menorca, o difícil que o teñen e que paixón desprenden, é digna de admiración; e tamén en Azores, unha forma totalmente distinta de traballar con vacas, pero que vacas e que ilusión por mellorar”. A paixón e a mellora continua son dúas palabras que definen a este gandeiro asturiano, orgulloso da súa historia e namorado da súa profesión, que xa ten en mente o seu próximo proxecto: a ampliación este verán de 40 cubículos novos para as vacas en muxidura e a construción dun patio de 15 cubículos máis para o lote de posparto.

48 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_enLaGranja_casaRoxo_galego_silvia.indd 48

29/06/2020 19:17:22

gea.com

Predip e posdip: como elixir o selador adecuado para cada granxa Á hora de escoller os seladores para as nosas vacas é necesaria unha avaliación previa e detallada da situación de cada granxa. Do mesmo xeito que un bo médico non realizará un diagnóstico dunha enfermidade nin proporcionará medicamentos sen obter previamente datos acerca dos síntomas e do estilo de vida do paciente, o especialista en hixiene non recomendará os seladores adecuados sen analizar o punto de partida nin ser coñecedor das necesidades dos tetos dos animais. As recomendacións dependerán principalmente de dúas claves: o tipo de patóxeno causante dos problemas e as prácticas de manexo que se desenvolvan en cada explotación.

QUÉ É UN DIP, SELADOR OU BAÑO DE TETOS A palabra dip provén do inglés, que significa somerxer, e a palabra `selador´ refírese á propiedade dalgúns dos formulados para crear unha barreira física que impida a entrada de microorganismos ao teto tras o muxido. Como veremos, nin todos os produtos somerxen o teto en líquido, nin todos os produtos actúan como selador. Dip, selador ou baño de tetos é o produto que se usa inmediatamente despois de finalizar o muxido con fins desinfectantes e/ou cosméticos. No campo utilízase tamén a palabra predip para indicar a gama de produtos que se aplican antes do muxido para desinfectar e/ou axudar a limpar o teto. Non deben confundirse cos seladores que se aplican nas vacas secas (externos e internos).

En vídeo

vp018_publirreportaxe_GEA_galego.indd 49

É recomendable utilizar sempre produtos adecuadamente testados e rexistrados COÑECER A SITUACIÓN DE PARTIDA Escoller a adecuada combinación de produtos depende de varios factores técnicos, elementos externos non directamente relacionados cos datos dos produtos e temas comerciais ou preferencias do gandeiro no seu uso. O primeiro que hai que facer é recoller toda a información e non soamente o reconto de células somáticas (RCS) ou o número de vacas con mamite. As causas que poden levar a un incremento do RCS ou de mastites adoitan ser unha combinación de varias. Por iso é necesario observar e revisar varios aspectos da explotación: • Tipo de gando • Manexo dentro e fóra da sala de muxido: estado hixiénico das instalacións, estado dos cubículos ou cama quente • Protocolo de muxido establecido, sucidade á entrada, formación de aneis no teto, cor do teto á retirada, formación de edemas… • Parámetros e configuracións do equipo de muxido • Estado actual da condición dos tetos dos animais: nivel de hiperqueratose, estado da pel do teto á entrada • Datos de mostras de tanque de leite ou de vacas con mamite • Datos de control leiteiro, condutividade ou sistemas de cálculo en tempo real de células somáticas en robots de muxido (GEA M6850) Con todos estes datos poderemos determinar se imos necesitar maior ou menor grao de desinfección ou cosmética na combinación de produtos que elixiremos.

30/06/2020 11:41:32

SELADORES ADAPTADOS ÁS DIFERENTES NECESIDADES Recollida toda a información, poderemos adaptar a nosa combinación de produtos ás recomendacións xerais de manexo. Sempre debemos ter en conta que os produtos utilizados no muxido teñen unha función principal de profilaxe e prevención e diferenciaremos entre produtos predip e posdip. Recomendacións para predip A función do predip é axudar na prevención das mastites ambientais. As vacas chegan ao muxido con sucidade na pel e un dos pasos necesarios antes de colocar o xogo de muxido é a limpeza e/ou desinfección do teto.

gea.com

tos moito máis cosméticos aconsellamos seladores con capacidade cosmética unicamente, como os ácidos lácticos ou as aminas graxas. O uso debe realizarse ata que o teto recupere o seu estado natural. • Existen seladores en forma líquida, spray ou espuma. A efectividade non depende do método senón da boa aplicación. Débense cubrir polo menos 2/3 do teto para asegurar unha boa limpeza. • Se as condicións o permiten, en GEA apostamos por produtos escumantes e desinfectantes para aplicación directa, xa que favorecen unha cobertura adecuada do teto, facilitan o proceso de limpeza e producen un aforro de produto a nivel de granxa. Os líquidos tenden a derramarse nos vasos e o método en spray provoca un maior consumo final.

• Os produtos que elixamos deben limpar o teto e eliminar os restos de materia orgánica de maneira simple, mantendo a saúde da pel. • É conveniente que o produto usado sexa desinfectante, xa que evitaremos a exposición do ubre á invasión das bacterias presentes na pel do teto ao iniciar o muxido. Non todos os produtos do mercado para este uso son desinfectantes. O ideal é escoller un que poida garantirnos a tripla función de desinfección, limpeza e cosmética. Os produtos a base de peróxido de hidróxeno son os que mellor resultado proporcionan para esta función, seguidos dos iodos líquidos e as clorhexidinas, pero todo depende das composicións que presente o fabricante. • Só en casos puntuais nos que os animais chegan moi limpos ao muxido e o estado dos tetos precisa de produ-

• O posdip aplícase inmediatamente despois do muxido para matar estas bacterias antes de que invadan o ubre, pois despois do muxido o esfínter está aberto e o teto queda exposto. • O efecto mecánico do muxido provoca danos na pel do teto, que necesita ser acondicionada con produto cosmético.

PRODUTOS PARA CADA PATÓXENO A recolección de datos de patóxenos presentes procedentes de mostras de cultivos do tanque de leite, cultivos de mastites clínicas, cultivos de camas e cubículos, cultivos das toallas de limpeza de ubres, aplicadores de dips… pódennos dar unha

idea moi específica, nalgúns casos, do nivel de desinfección necesario. Debemos traballar co noso especialista na elección do produto porque, como podemos ver na táboa 1 anexa, os produtos son só unha parte das accións a acometer.

Recomendacións para posdip O selado posmuxido ten como función a prevención da mastite contaxiosa. Estas bacterias viven na pel do teto e no leite e transmítense dunha vaca a outra por medio da tetoeira ou das mans do persoal encargado do muxido.

Táboa 1 Grupo

Organismos causantes de mastite

Fonte común

Prácticas de manexo

• Colonizan e crecen na canle do teto

• Predip e posdip de eficiencia comprobada • Tratamento de vacas secas • Bos procedementos de muxido • Facer cultivo aos animais adquiridos e illalos ata que estean curados

Mamite contaxiosa

Staphylococcus aureus

Streptococcus agalactiae

Mycoplasma bovis

Corynebacterium bovis

vp018_publirreportaxe_GEA_galego.indd 50

• Leite de ubres infectados • Superficies que estiveron en contacto con leite contaminado

• Aplicar boas prácticas de hixiene no muxido • Uso correcto dos equipos de muxido funcionalmente ben adaptados • Uso de dip para tetos • Tratamento das vacas secas

• Leite de cuartos infectados, esterco, sangue, tracto respiratorio, ollos e úteros de vacas infectadas

• Utilizar prácticas estritas de hixiene no muxido • Retrolavado (backflush) das tetoeiras entre vacas • Separar vacas clínicas • Facer cultivo do leite do tanque periodicamente

• Ubres e canles de tetos infectados

• Uso de dip para tetos de eficiencia comprobada • Tratamento das vacas secas, en especial con penicilina • Limpeza das zonas de partos

Recomendación de produtos

• Especial atención na utilización dos predip • Produtos altamente desinfectantes • Especial atención no uso de posdip • Cando hai problemas con axentes patóxenos responsables da aparición de mastites contaxiosas, recoméndase a utilización de posdip para os tetos nos que se utilicen altas concentracións de iodo, dióxido de cloro, produtos probados (moléculas especiais como laxplosion) e que teñan grandes concentracións de emolientes na súa composición para mellorar a condición da pel dos tetos • Selador para protección

30/06/2020 11:41:41

• Existen produtos de baixo goteo con e sen barreira, líquidos e tamén para aplicación en espuma. • O termo `barreira´ non está definido en ningún tipo de lexislación nin norma acordada por asociacións científicas, defíneo cada empresa á súa maneira. GEA chama selador con barreira a aquel que forma unha película sobre a superficie do teto unha vez seco, que dura ata o seguinte muxido. Outras empresas baséanse simplemente na viscosidade e un produto espeso non é de por si un produto barreira. • É importante analizar custe vs. valor. O prezo sempre adoita ser un factor determinante, pero o valor dos seladores de alta calidade e gran capacidade cosmética rexenerativa é elevado na saúde do ubre. Formular produtos moi desinfectantes con alta carga de emolientes cosméticos para protexer a pel do teto segue sendo complexo e non está ao alcance de todas as empresas. SELADORES GEA, TESTADOS E CERTIFICADOS É recomendable utilizar sempre produtos adecuadamente testados e rexistrados. As probas de eficacia fanse sobre o produto final, polo que debemos esixir ao produtor que cumpra coas normativas ou que polo menos nos mostre algún test de eficacia dalgún centro certificado. Actualmente os produtos desinfectantes están baixo as leis BPR da Unión Europea, que garanten que o produto realmente desinfecta. Son controis que producen seguridade no consumidor e garanten o traballo ben feito das empresas que levan anos investindo nestes produtos e formulacións que realmente desinfectan.

Por que realizar o predip?

Por que realizar o posdip?

• Para realizar unha limpeza efectiva do teto antes do muxido. • Para matar axentes patóxenos causantes de mastite ambiental. • Para eliminar a auga dos procedementos de hixiene do premuxido. • Para axudar a previr novos casos de mastite.

• Para protexer o teto despois do muxido, mentres se cerra o canal do teto. • Para matar axentes patóxenos causantes de mastite contaxiosa. • Para protexer o teto do medio ambiente (seladores de barreira). • Para acondicionar a pel do teto. • Para axudar a previr novos casos de mastite.

Ata hai relativamente pouco os produtos para o baño de tetos estaban rexistrados en España como cosméticos, polo que non se tiña que demostrar a súa eficacia como desinfectante. GEA, ao vender en todo o mundo, si que tiña que cumprir requirimentos do NMC (National Mastitis Council) ou de autoridades doutros países como as probas EN 1656, que certifican a valía do produto. É curioso, porque os gandeiros non admitirían unha penicilina caseira sen certificación, pero si poden, por descoñecemento, baleiro legal ou por prezo admitir produtos dip sen ningún test, nacional ou internacional, que os avale. Afortunadamente esta situación está en vías de solucionarse, aínda que hoxe en día poden verse produtos deste tipo no campo.

Táboa 1 (cont.)

Microorganismos oportunistas e outros

Mamite ambiental

Grupo

Organismos causantes de mastite Streps. ambientais:

• Streptococcus uberis • Streptococcus dysgalactiae

Fonte común • Camas con palla, tracto intestinal de vacas, esponxas sucias

• Orixe animal - Tracto intestinal

Coliformes:

• Escherichia coli • Klebsiella • Pneumonia

Staphylococcus coagulasa negativa

Pseudomonas aeruginosa

Actinomyces pyogenes

Serratia marcescens

vp018_publirreportaxe_GEA_galego.indd 51

• Orixe material - Material para camas tales como serraduras e labras de madeira

Prácticas de manexo • Tratamento das vacas secas • Áreas de parto limpas • Uso de predip • Muxir cos tetos secos

• Manter as camas do establo limpas e secas • Evitar que as vacas estean no barro, áreas húmidas ou contaminadas con esterco • Aplicar cal nas camas • Facer predip e utilizar panos individuais • Reducir as fluctuacións de baleiro • Manter as boas condicións dos tetos • Cambiar de tetoeiras de maneira regular

• Tecidos de pel sa e mans do encargado do muxido

• Predip de eficiencia comprobada • Rutina de tratamento para as vacas secas • Mantemento do equipo de muxido • Evitar lesións na punta dos tetos

• Auga, terra, feces, equipos de muxido non desinfectados, dip para tetos contaminado

• Utilizar prácticas de tratamento apropiadas co uso de xeringas adecuadas e estériles • Evitar a exposición das vacas a auga impropia • Evitar a contaminación do dip • Desinfectar as copas do dip regularmente • Inspeccionar as fontes de auga regularmente

• Moscas, tetos e lesións

• Manter un plan de control de moscas

• Esterco, terra, auga, contaminación das copas do dip

• Lavar e desinfectar as copas dos dips • Inspeccionar as mangueiras de auga para evitar contaminacións • Almacenar os dips de maneira apropiada

Recomendación de produtos • Especial importancia aos predip de rápida acción xermicida e que poidan resistir a unha carga orgánica elevada • Cando hai problemas con axentes patóxenos responsables da aparición de mastites ambientais, recoméndase alta desinfección e especial atención ao coidado da pel dos tetos • Posdip con propiedades de barreira para axudar na protección contra as condicións ambientais • Selador para protección de tetos no secado

• Especial atención na utilización do predip de rápida acción xermicida e que poida resistir a elevadas cargas orgánicas • Cando hai problemas con axentes patóxenos responsables da aparición de mastites ambientais, recoméndase alta desinfección e especial atención ao coidado da pel dos tetos • Posdip con propiedades de barreira para axudar na protección contra as condicións ambientais

30/06/2020 11:41:48

S A Ú D E P O DA L

Manexo e instalacións que poden mellorar a saúde podal do rabaño Nesta nova entrega poñemos o foco na importancia que teñen a limpeza e a comodidade dos comedeiros da nosa explotación para preservar a saúde dos pezuños das nosas vacas.

As vacas, cando pastan, adiantan unha pata para chegar mellor á herba

Vaca tentando chegar á comida

Javier Sáez Mateos Socio e vogal da Xunta APPB

INSTALACIÓNS E MANEXO EN COMEDEIROS

vaca no pasto adianta unha pata dianteira para ter menos distancia co chan e así chegar mellor á herba. Como nos comedeiros non pode facelo, debemos ter instalacións que lle facilite a inxestión de comida. Cando a vaca non chega ben ao seu alimento, a inxestión demórase moito, polo que o animal permanece máis tempo de pé e pon unha postura obrigada que fai virar o pezuño dianteiro interno, o que provoca moita máis presión nel. Isto xera un maior rego sanguíneo e, por tanto, un excesivo crecemento deste, co risco de ter máis úlceras de sola e accesos en liña branca, sobre todo na zona da punta. Algunhas das medidas que facilitan a inxestión son: • A altura entre o chan onde botamos a comida e o chan onde pisan as vacas debe estar entre 15 cm e 25 cm máis elevado para que a vaca ao comer non teña que facer esforzo para chegar a ela. • Os amarres deben ter unha inclinación de 15 graos na parte de arriba para que o animal se poida arrimar ben á comida.

• Revestir o comedeiro con baldosas lisas ou cunha chapa de aceiro inoxidable pode ser moi beneficioso porque evitamos que queden restos de comida nas esquinas e os pequenos ocos producidos pola erosión dos silos, o que impide que podrezan eses restos e xeren bacterias e toxinas que o animal o poida inxerir e repercutan negativamente na saúde do casco. • No caso de que fagamos os traballos de sincronización, tratamentos, inseminación, vacinacións, revisións, saneamentos… nos amarres debemos tentar minimizar, na medida do posible, o tempo que temos amarradas as vacas, co fin de diminuír así o tempo que permanecen de pé, xa que de pé parada ten me-

Robot coa comida ben empuxada

nos irrigación de sangue no pezuño, porque se constrinxen os vasos sanguíneos que nutren o casco. • O corredor de alimentación sempre debe estar limpo e seco para evitar que o pezuño estea sucio e húmido e teña máis probabilidades de contraer algunha enfermidade infecciosa, como pode ser a dermatite dixital e interdixital, erosión de talóns e panadizo interdixital. Coa instalación dunha arrobadeira podemos conseguir un corredor o máis limpo e seco posible programándoa cada tres horas. • De nada serve ter a instalación dos cubículos perfecta se non arrimamos o suficiente a comida para que a vaca sempre teña acceso a ela. Para facilitar esa tarefa, que

Sobrecrecemento de pezuños dianteiros internos por mala instalación de comedeiros

52 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_saudePodal_comedeiros_galego.indd 52

29/06/2020 14:09:57

SD AÚ I SDTEI NPCOI DA Ó NLS

MELLORES EXPLOTACIÓNS POR ICO 2018 DE NADA SERVE TERDEAGALICIA INSTALACIÓN DOS CUBÍCULOS PERFECTA SE NON ARRIMAMOS O Outórgaselles diploma 10 mellores explotacións por índices xenéticos SEMPRE (ICO) das dúas TEÑA seguintes ACCESO categorías. SUFICIENTE AásCOMIDA PARA QUE A VACA A ELA Para a concesión deste recoñecemento tívose en conta que na avaliación de novembro de 2018 as explotacións cumpriran cos seguintes requisitos: - Contar con 17 ou máis reprodutoras. - Ter máis do 75 % das reprodutoras maiores de 36 meses valoradas xeneticamente. - Non superar o 5 % de vacas inscritas no Rexistro Auxiliar”A”. De 17 a 75 reprodutoras

as épocas de moita calor, pois é o KG L. queKGlles G. xeraKGmaior P. ICOP IPP ICU IXT ICOT punto estrés porICAP este motivo ao meter moitas vacas 652 26 21 638 0,65 0,79 1,38 1,37 494 por metro cadrado. Poden ser ventiladores e22 difusores con0,74 558 16 de auga 518 0,92 1,65 1,63 606 programador para mollalas e parar 21 que as 20 sequen605os ven-0,71 0,71 1,40 1,38 480 a644 auga para tiladores, que é a mellor maneira de 795 24 22 716 0,33 0,87 0,91 0,93 364 disipar a calor. A instalación dun23arreador 948 25 786ou em-0,45 0,63 0,87 0,84 279 puxador na sala de espera axúdanos CORREA SC - MUXÍA (C) DE2661 18 19 sexa 558 0,57 1,10 1,14 497 a554 que o tempo nela menor e0,62 SALAGANADERÍA DE ESPERA E CORREDORES evitemos xiros bruscos ao meter as ENTRADA FINCA MOURISCADE - LALÍN (PO) 2659 586 26 19 583 0,54 0,66 1,41 1,36 471 A sala de espera é o punto onde máis vacas. Polo xeral, unha vez afeitas eles, están tempo está de pé parada vaca.2653 De- a700 PUMAR DE BUXÁN - VAL DO DUBRAa(C) 23 máis 21tranquilas 655 se se0,36 0,45 1,19 1,07 387 bemos minimizalo, de maneira que introducen por medio destes sisteEUTIQUIA - COSPEITO a (LU)60 min, pero 2634 765 que se 19 o fai a22persoa 688 0,31 1,09 1,03 297 mas encarga-0,54 nunca sexa superior Corredor de acceso a sala de muxido limpo, seco e raiado canto menor sexa, mellor, xa que da para o muxido. Se poñemos este JOSMAR GANADERÍA SC - BARALLA (LU) 2624 543 26 20 575 0,00 0,67 0,96 0,73 456 cando a vaca está de pé parada, tipo de sistemas, non sería necesario como xa comentamos anteriormen- colocar toda a superficie da sala de te, á parte de estar a cargar o peso espera de goma, poderiamos evitarMELLORES EXPLOTACIÓNS DEmoita GALICIA POR ICO nos2018 poñer 1/3 máis afastado da sala nos pezuños, estes teñen meDe máis de 75 reprodutoras nor irrigación de sangue porque os de muxido, xa que permanecen moi tempo nel vasos sanguíneos que nutren o casco pouco GANDERÍA - LOCALIDADE (PROVINCIA) ICO KG L. KGao G. ir avanzando KG P. ICOPse- ICAP IPP ICU IXT ICOT gundo se van muxindo. se constrinxen. SAN RIÁNpoñer SCG - BRIÓN (C) de chan 2939 626 33 23 á sala 673 de 0,72 0,87 1,79 1,73 654 Os corredores de entrada É conveniente gomas en toda a sala de espera, porque muxido deben ter superficies lisas, CASA MENOR 1017 XUGA - BOIMORTO (C) 728 0,45 1,30 1,15 482 sen buracos nin30pedras,25o máis745 lim- 0,37 os SAT pezuños sofren moito menos en 2839 pas e secas posibles e non ter curvas chans brandos ao repartirse mellor o SAT 828 ILMA-XUGA - BOIMORTO (C) 2815 720 22 21 661 0,31 0,85 1,64 1,47 548 Sala de espera sen moita pendente con gomas de chan, peso sobre toda a superficie do casco moi pechadas para evitar xiros brusarreador, difusores de auga e ventiladores LANDEIRA SCG - NEGREIRA (C) 2790 606 0,42 0,73 1,43 1,29 570 cos nos 625 pezuños.27Se son19demasiados que en chans duros. Non debemos facer salas de espe- longos, hai que poñer gomas para SCG TEIXEIRO - A PASTORIZA (LU) 510desgaste 23 excesivo 19 do casco 542 0,80 0,97 1,73 1,73 624 previr un ra demasiado inclinadas para que o 2780 e un posible incremento balance de pesos SLentre pezuños GAN. QUEIRUGUEIRA - VAL DOos DUBRA (C) 2767 677 24 21 de úlceras 650 0,46 0,58 1,33 1,28 509 dianteiros e os traseiros non rompan de sola e abscesos en liña branca - GUITIRIZ 679 camiñar 24 20 tempo 635 en 0,55 0,83 1,48 1,45 506 por ter que moito e cargarCASA así COCHERO máis peso nos(LU)posterio- 2760 res, o que carrexa máis riscos de úl- chans duros. CUNORDAM - ZAS branca. (C) 2715 378 21 14 412 0,90 1,06 relaxadas, 1,75 1,75 sufran 655esA condución dos animais nestes ceras e abscesos enSCliña que estean non espazos715 debe ser22tranquila, levar 0,49 É fundamental instalar trés e evitar ou que LÓPEZ TELLADO, MASEDA SC - POLsistemas (LU) 2701 21 sen 660 0,81 esvaróns 1,24 1,20caídas442 de refrixeración nestes espazos para nada nas mans nin dar voces, para poidan provocar lesións superiores. cando hai moita comida pode ser GANDERÍA -pesada, CONCELLO (PROVINCIA) ICO bastante hai varios tipos de empuxadores que se enganTÍO ANDRÉS - SARRIA (LU) 2738 chan á pa de máquina ou tractor ou GANADERÍA ben a mellor opción: PAZOS - LALÍN (PO) un robot 2729 empuxador co que aseguramos GANDERÍA SC - LALÍN arrimada (PO) 2694 queG.B. estea a comida sen esforzo e despreocupados; esta ÁLVAREZ - BALEIRA (LU) 2684 tecnoloxía é moi fiable e non ten demasiado custo. CASA CRESPO - LUGO (LU) 2662

SAT HERBÓN NÚÑEZ - BARALLA (LU)

2656

916

758

0,11

0,39

0,84

0,81

294

06.2020 06.2019| |Vaca VacaPinta Pintan.º n.º18 11| |53 23

vp018_saudePodal_comedeiros_galego.indd 53 vp011_actualidade_fefriga2018_galego.indd 23

29/06/2020 14:10:03 18/6/19 11:33

M A N E xO

O uso do índice de relación verán-inverno no rendemento das vacas leiteiras en diferentes rexións dos EE. UU. Nas seguintes páxinas comparto os achados dunha enquisa realizada por investigadores estadounidenses sobre o uso do índice de relación verán-inverno como ferramenta para avaliar o efecto do estrés por calor do verán e para confrontar os descubrimentos dese país cos obtidos en Israel. Israel Flamenbaum, Ph. D Cow Cooling Solutions, Ltd. Israel

estrés por calor causa perdas económicas significativas no sector leiteiro dos EE. UU. Diferentes estudos realizados indican unha perda anual de aproximadamente 1,5 mil millóns de dólares para a industria láctea daquel país. Isto débese á falta de confrontación efectiva dos produtores estadounidenses co problema do estrés calórico. As perdas difiren, por suposto, entre as diferentes rexións

dos Estados Unidos. En climas temperados do norte a perda anual de leite por vaca é de 200 litros e a perda financeira de ao redor de 50 dólares, en comparación cos estados do sur, onde a perda anual de leite por vaca alcanza os 2.000 litros e as perdas financeiras son máis de 600 dólares. O índice de “relación verán-inverno” desenvolveuse en Israel hai case vinte anos. Realizouse en cooperación entre os servizos de asistencia técnica do Ministerio de Agricultura de Israel e a Asociación de Criadores de Gando leiteiro de Israel (ICBA). Este índice implementouse coma unha ferramenta

para avaliar o impacto do desempeño das vacas con estrés por calor no verán nas granxas leiteiras de Israel, así como para avaliar o grao de mellora logrado a nivel de granxa, cando se utilizan as medidas recomendadas para aliviar a calor das vacas no verán. Este índice inclúe a media diaria de produción de leite, a porcentaxe de graxa e proteína por vaca para cada mes dado, tamén datos sobre produción de leite ao pico de lactación, contido de células somáticas do leite (SCC) e as taxas de concepción de verán e inverno (CR). Canto máis se achega a relación a 1, menos impacto ten o

54 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_manexo_israelEstadosUnidos_galego.indd 54

30/06/2020 11:42:55

M A N E xO

NOS ESTADOS DO SUR A PERDA ANUAL DE LEITE POR VACA ALCANZA OS 2.000 LITROS E AS PERDAS FINANCEIRAS SON DE MÁIS DE 600 DÓLARES

LECHES MATERNIZADAS

Bienestar y rendimientos

estrés por calor do verán no rendemento das vacas. Isto débese xeralmente ao uso óptimo de medidas de mitigación de calor (arrefriamento). Hai case quince anos, presentei este tema na reunión anual da American Dairy Science Association, celebrada ese ano en Phoenix, Arizona. Un novo investigador da Universidade de Texas contactoume ao final da miña conferencia e mostrou interese en como nos desempeñamos e utilizamos o índice de verán-inverno en Israel. Seguindo as miñas explicacións, decidiu vir ao meu país, reunirse connosco e aprender moito máis acerca deste tema. De regreso aos EE. UU., reuniu un grupo de investigadores de varias universidades dese país, a maioría do sur, e xuntos realizaron a enquisa que aparece no artigo publicado na edición de outubro de 2019 da revista Journal of Dairy Science. O obxectivo de escribir este artigo é compartir cos produtores de diferentes idiomas os achados da enquisa e confrontar os achados dos EE. UU. cos obtidos en Israel, dando algunhas das miñas ideas sobre os resultados obtidos. A enquisa dos EE. UU. incluíu máis de 15.000 granxas leiteiras situadas en 40 estados. Para a comparación as granxas dividíronse en cinco rexións diferentes. Por unha banda, as montañas do noroeste, medio oeste e norte (rexións caracterizadas por un clima temperado e relativamente favorable para as vacas leiteiras) e, pola outra, as rexións do sueste e as montañas do sur (rexións caracterizadas por climas tropicais no primeiro e deserto no segundo), que son máis similares ás condicións climáticas existentes en Israel. Os investigadores estadounidenses decidiron definir dúas estacións, en función de como se caracterizan polas autoridades meteorolóxicas nos Estados Unidos, onde o inverno é entre o 21 de decembro e o 21 de marzo, e o verán entre o 21 de xuño e o 21 de setembro.

PRO

Mejora tus resultados CRECIMIENTO ÓPTIMO SEGURIDAD DIGESTIVA CONTROLADA RENDIMIENTO Y CONFORMACIÓN

Tel: +34 629 64 02 61 www.serval.fr/es

06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 55

vp018_manexo_israelEstadosUnidos_galego.indd 55

30/06/2020 11:43:03

M A N E xO

Táboa 1. Valores de carga de calor ITH (mínima, máxima e media), nos meses de verán e inverno, no medio oeste e o sueste dos Estados Unidos Rexión

Medio oeste

Estación

Verán

Sueste Inverno

Verán

Inverno

ITH (min.)

ITH (máx.)

ITH (media)

Táboa 2. Produción e composición do leite, taxa de concepción (CR) taxa de preñez (PR) obtida no verán e o inverno en granxas leiteiras do medio oeste e sueste Rexión

Medio oeste

Sueste

Granxas

7.955

1.370

Estación

Verán

Inverno

Verán

Inverno

LCE (leite corrixido a enerxía)

33,0

35,0

30,0

32,9

Graxa (%)

3,63

3,83

3,53

3,72

Proteína (%)

2,98

3,10

2,95

3,06

Taxa de concepción (CR %)

37,5

42,1

32,4

42,0

Taxa de preñez (PR %)

15,1

18,5

12,5

17,9

Táboa 3. Relación verán-inverno (V:I) (trimestre superior, trimestre inferior e medio) para a produción e composición do leite, as taxas de concepción e de preñez nas granxas do medio oeste e sueste dos Estados Unidos Región Rexión

Medio oeste

Relación V:I

Cuarto superior

Cuarto inferior

LCE (kg)

0,99

Sueste Media

Cuarto superior

Cuarto inferior

Media

0,89

0,94

0,84

0,89

Graxa (%)

0,98

0,91

0,95

0,99

0,91

0,96

Proteína (%)

0,98

0,94

0,96

0,99

0,95

0,97

Taxa de concepción (CR %)

1,06

0,72

0,91

0,98

0,62

0,82

Taxa de preñez (PR %)

1,04

0,63

0,89

0,86

0,48

0,71

Ao seren os datos presentados neste artigo particularmente grandes, decidín concentrarme en presentar datos de dúas rexións que representan diferentes condicións climáticas: granxas na rexión do medio oeste (condicións de verán similares aos países de Europa occidental), con ao redor de 8.000 granxas na enquisa, e a rexión do sudoeste (veráns parecidos aos que enfrontamos aquí en Israel), con preto de 1.500 granxas na enquisa. As condicións climáticas en ambas as rexións están expresadas polo índice de temperatura humidade (ITH), recollido na táboa 1. De acordo co presentado na táboa 1, pódese ver que en ambas as rexións rexistráronse os valores máximos de THI de 80 (dez unidades por riba do valor crítico para vacas leiteiras), men-

tres que os valores mínimos de THI no verán foron de 42 e 56, nas rexións do medio oeste e do sueste, dez unidades por baixo do valor crítico. O artigo non especifica (e é unha pena) cantas horas por riba e por baixo do valor crítico se rexistraron en cada unha das rexións, o que podería permitir unha mellor comprensión das condicións para as vacas leiteiras en cada rexión. Os datos sobre a produción de leite e os parámetros reprodutivos no verán e no inverno, en granxas leiteiras de ambas as rexións, móstranse na táboa 2. A produción de leite das vacas nas granxas do medio oeste foi maior en 2-3 litros por día, en comparación coa das vacas nos estados do sur. En calquera caso, a brecha verán e inverno foi similar en ambas as rexións, cunha oscilación de entre 2 e 3 litros.

A ENQUISA DOS EE. UU. INCLUÍU MÁIS DE 15.000 GRANXAS LEITEIRAS SITUADAS EN 40 ESTADOS

O contido de graxa e proteína no leite foi maior nas granxas do medio oeste, en comparación coas do sueste, durante as dúas estacións consideradas. O contido de graxa e proteína no leite diminuíu significativamente nos meses de verán, sen diferenzas entre as dúas rexións. Na táboa 3 preséntase a relación verán-inverno dos diferentes índices de desempeño para as granxas das dúas rexións. Do exposto na táboa 3 pódese ver claramente que o efecto negativo do verán sobre a produción e a composición do leite, así como os parámetros reprodutivos (especialmente a taxa de preñez, que incorpora efectos sobre a capacidade de detección de calor e a taxa de concepción), foi maior nas granxas do sur dos Estados Unidos que no medio oeste. Cabe sinalar que en ambas as rexións existe unha brecha significativa entre os resultados do trimestre superior e inferior. O estudo non explica se as causas da disparidade son as diferenzas nas condicións climáticas dentro de cada rexión, ou mellores prácticas de manexo, que tamén poden incluír o tratamento de arrefriamento para as vacas no verán. É interesante que a relación veráninverno vinculada coa produción de leite nas granxas do medio oeste dos Estados Unidos é moi similar á das granxas leiteiras cooperativas en Israel (presentada nunha das conferencias recentes polo investigador do ICBA), a pesar das diferenzas climáticas entre estas dúas rexións. Por outra banda, a relación V:I media con respecto á produción de leite nas granxas do sueste (unha rexión máis próxima nas súas características climáticas a Israel), é moi similar á relación verán-inverno no cuarto inferior das granxas leiteiras en Israel. Isto probablemente pode explicarse polo alcance da implementación máis intensiva dos medios de arrefriamento que se utilizan hoxe en Israel, en comparación coa do sur dos Estados Unidos.

56 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_manexo_israelEstadosUnidos_galego.indd 56

30/06/2020 11:43:09

vp018_publi_emporvet.indd 57

19/06/2020 12:54:36

M A N E XO

Cantas moscas son “demasiadas” é totalmente subxectivo, pero en canto coñezamos ben os seus efectos será moi sinxelo entender como o seu control pode traer moitos beneficios. Como para moitos outros problemas dunha granxa, facerlles fronte constitúe unha verdadeira tarefa, así que o coñecemento do seu ciclo será fundamental para poder investir os recursos da forma más eficaz.

TIPOS E CARACTERÍSTICAS

De especial relevancia é a transmisión de patóxenos entéricos (E. coli) en xatos por parte das moscas

O problema das moscas: coñecelas para controlar a súa presenza na explotación Controlar estes insectos é fundamental para mellorar o benestar e a rendibilidade dun rabaño de vacas leiteiras. Nese artigo describimos os seus tipos, as súas características e o seu ciclo vital, e ofrecemos pautas para minimizar ou evitar a súa presenza nas nosas explotacións. Dott. Marcello Guadagnini Ruminants Technical Manager Italy & Iberia Elanco Animal Health +39 34 818 386 83 PM-ES-20-0181

s moscas non só constitúen unha molestia, senón que ademais reducen a produtividade de rabaño, afectando a animais e a traballadores e comprometendo o estado sanitario das vacas e da recría. O problema destes insectos pode non estar limitado á propia granxa e pode extenderse aos veciños en canto os teñamos moi próximos á explotación.

Por tanto, controlar a súa presenza é fundamental para mellorar o benestar e a rendibilidade dun rabaño de vacas leiteiras. Debemos lembrar que o obxectivo “cero moscas” é case inalcanzable nun rabaño de leite durante certas tempadas, pero si podemos controlar o seu número para reducir ao máximo o problema3.

As dúas principais pragas de moscas que afectan á produción gandeira intensiva son as domésticas –Musca domestica– e as dos establos –Stomoxys calcitrans–. Con todo, hai outras, como a mosca da cara (Musca autumnalis) e a mosca do corno (Haematobia irritans), que poden ter efectos negativos sobre as vacas. A primeira distinción que temos que facer é na súa forma de alimentarse e o seu comportamento: a mosca doméstica e a mosca da cara son moscas que lamben a comida para alimentarse, mentres que a dos establos e a mosca do corno teñen un aparello bucal perforante situado na cabeza, que lles permite alimentarse de sangue1. Como consecuencia destas diferenzas, a localización das moscas pode ser moi específica: a mosca dos establos adóitase localizar nas patas1, tanto que o seu reconto nos membros anteriores se utilizou en varios estudos para establecer a carga de moscas2. A mosca da cara adóitase localizar, como o seu nome indica, na propia cara e non é infrecuente observala no ángulo medial dos ollos, onde se pode nutrir de secrecións; é máis común en pastoreo, pero tamén se pode atopar en vacas estabuladas3. A mosca do corno, así nomeada pola súa localización primaria, adoita localizarse onde haxa presenza de vasos sanguíneos superficiais, polo que algúns estudos puxeron en evidencia o seu hábito de localizarse nos tetos das vacas4. A mosca doméstica adoitamos atopala máis na parte dorsal do animal e é común a todos os ámbitos onde haxa presenza e/ou actividades humanas.

58 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_manexo_moscas_galego.indd 58

30/06/2020 11:45:47

M A N E XO

O COÑECEMENTO DO SEU CICLO SERÁ FUNDAMENTAL PARA PODER INVESTIR OS RECURSOS DA FORMA MÁIS EFICAZ

A pesar da localización, certas características permítennos diferencialas: as moscas domésticas adoitan quedar co corpo paralelo á superficie sobre a cal se asentan, mentres que as dos establos manteñen un ángulo coa superficie coma se tivesen que estar sempre preparadas para o despegamento1. Na explotación é frecuente atopar as moscas preto das gaiolas dos xatos, atraídas pola presenza do leite, a abundancia de sitios onde depoñer ovos e a menor capacidade dos xatos de librarse delas. Nas instalacións para vacas adultas tamén podemos atopar diferentes tipos de moscas. Durante os últimos anos, debido á maior presenza de ventilación para o refrescamento dos animais en lactación, podemos ver un número menor de moscas, aínda que sempre hai sitios nestes currais onde a velocidade do aire é menor e pódense agrupar moitas (ex. comedeiro, cubículos etc.). Segundo algúns expertos e as experiencias persoais do autor certos materiais empregados para camas e cubículos poden ter certa influencia sobre a deposición de ovos: a labra de piñeiro ou as serraduras, así como a fibra de coco ou a area poden minimizar a ovodeposición3. Ao contrario, o chan de reixa e os fosos situados por baixo son reservorios ideais para as larvas de moscas. Ademais, calquera lugar onde se almacenan os xurros máis ou menos sólidos é un sitio preferencial para a presenza e replicación de moscas. En xeral, nos lugares onde haxa presenza de auga, humidade elevada e materia orgánica as moscas proliferan. Para ter unha idea dos lugares más frecuentados por estes animais podemos buscar as súas pegadas: eses pequenos puntiños que podemos atopar na cornadiza, na superficie das gaiolas dos xatos e en moitos outros sitios son feces ou regurxitacións de moscas5.

CONSECUENCIAS DA SÚA PRESENZA O primeiro problema das moscas sitúase no potencial de trasmisión de axentes patóxenos tanto entre animais como entre animais e humanos5. Grazas a diferentes estudos ao longo do tempo detectouse que as moscas poden ter un papel na difusión dunha serie de bacterias, virus e parasitos6. A figura 1 mostra un resumo dos axentes patóxenos polos cales as moscas xogan un papel na transmisión7-17. Transmisoras de patóxenos De especial relevancia é a transmisión de patóxenos entéricos (E. coli) en xatos por parte das moscas12,13. A presenza da mosca da cara (Musca autunnalis) é un dos maiores factores de risco para o desenvolvemento na da queratoconxuntivite infecciosa causada pola bacteria Moraxella bovis. Esta patoloxía é moi común e caracterízase por unha lesión abrancazada no centro do ollo, que, se non é tratada, pode levar a cegueiras tanto en xatos coma en animais adultos. Ademais, a esta mesma mosca recoñéceselle un papel na transmisión do IBR (rinotraqueíte infecciosa bovina) e de certos parasitos oculares (Thelazia sp.)18. En dous estudos diferentes demostrouse que as moscas do corno (Haematobia irritans) poden ser vectores de Staph. aureus en xovencas e que poidan determinar unha deterioración da saúde dos tetos4,9. Así mesmo, novos traballos demostraron como as moscas poden ser vectores de xenes de resistencia aos antibióticos, que poden transmitir dun animal a outro na mesma granxa, entre granxas diferentes e entre bovinos e humanos19,20,21. Por iso, podemos considerar que o seu control é un compoñente fundamental das medidas de bioseguridade, non só para a propia explotación, senón tamén para as dos arredores, porque sabemos que as moscas poden voar ata 32 quilómetros dende o seu sitio de reprodución5. En segundo lugar, coñécense moi ben e a miúdo

COMERCIAL VEIRAS, S.A.

AVD. SAN MARCOS 65 15890 SANTIAGO DE COMPOSTELA A CORUÑA - Tel.: 981 587 722 www.comercialveiras.com mail: cveiras@comercialveiras.com

Distribuidores de maquinaria para agricultura y jardinería

Servicio De recambio oriGiNaL SDF

CONCESIONARIO OFICIAL DE LAS MARCAS:

carros mezcladores Alemania

LA MERA, 31 POL. INDUSTRIAL 36540 - SILLEDA PONTEVEDRA Tel.: 986 592 029 mail: agroveiras@comercialveiras.com

06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 59

vp018_manexo_moscas_galego.indd 59

30/06/2020 11:45:53

M A N E XO

Figura trasmi�dos 1. Patóxenos transmitidos Patógenos porpolas lasmoscas moscas

subestímanse as súas consecuencias sobre a produtividade da explotación. Cando falamos de produtividade, incluímos as molestias para os animais e para os traballadores. Estes últimos vense especialmente afectados durante as tarefas de alimentación dos xatos e o muxido22.

O seu papel no benestar animal O papel das moscas na redución do benestar animal é moi intuitivo; con todo, é bastante complicado cuantificalo. Para empezar, debemos pensar que calquera movemento empregado para afastalas como os movementos do rabo, da cabeza ou dos músculos da pel demanden enerxía que non poderá ir para o obxectivo primario desa fase, ben sexa a produción de leite ou o crecemento. Ademais, as moscas alteran o comportamento das vacas, aumentando a tendencia a agruparse cos rabos cara ao exterior. Este mecanismo de defensa aumenta o risco de traumatismos, de estrés por calor, diminúe o tempo empregado para a alimentación e o descanso e, como consecuencia, o tempo de ruminación, a inxestión de materia seca e, finalmente, a produción de leite23. Moitos gandeiros veríanse obrigados a ter que agrupar as vacas nunha parte da nave durante os días de verán; sabemos que as moscas son un dos factores a controlar para evitar este comportamento do rabaño. É importante non subestimar tampouco o seu efecto estresante, que coas súas molestias ao longo dun tempo prolongado poden ter unha influencia negativa sobre o sistema inmune dos animais. Por tanto, cando Taylor et al. (20122) tentaron estimar as perdas económicas nos Estados Unidos causada por estes animais, tendo en conta varios factores como a menor produción de leite e a menor ganancia media diaria, atoparon cifras moi relevantes. Aínda que nunha explotación individual non sexa sinxelo calcular perdas, é posible afirmar que, onde haxa una población de moscas relevante, minimizar a molestia e os seus riscos sanitarios potenciais será moi rendible.

O CICLO DAS MOSCAS Coñecer algunhas informacións básicas sobre o ciclo das moscas é clave para poder actuar de forma correcta interferindo niso e controlando o número de individuos adultos presentes na explotación.

IBR

Virus

Febre a�osa

Escherichia coli Moraxella bovis Bacillus anthracis

Salmonella enterica Brucella abortus

Staphilococcus aureus

Bacterias

Mycobacterium spp

Leucose bovina Corynebacterium pseudotuberculosis

BVD

Fusobacterium necrophorum

Papiloma bovino

Streptococcus spp Actinomyces pyogenes Sarcocystis spp

Trichophyton spp Paraﬁlaria Microsporum spp Leishmania spp Thelazia spp bovicola Besnoitia besnoiti Theileria spp Microﬁlaria spp Babesia spp Hypoderma spp

Trypanosoma spp Toxoplasma gondii

Anaplasma spp

Fungos / Parasitos O ciclo comeza co axuste e a deposición de ovos, estes pasan a través de tres estadios larvais e logo convértense en pupas, é dicir, a forma de resistencia da cal sairá a mosca adulta. Todos coñecemos as moscas adultas, ademais as larvas e pupas son un achado frecuente para os gandeiros ou traballadores que se encargan de remover o encamado das vacas e xatas. As larvas son móbiles e esbrancazadas, mentres as pupas son involucros avermellados e cilíndricos de quitina. É moi fácil atopar ambos os estadios nos cúmulos de esterco, na costra seca e flotante do foso de xurros e as súas paredes, nos sitios con maior humidade e menor estampado dos currais (preto dos bebedoiros, debaixo dos valos, ao redor dos piares) e nas gaiolas de xatos. De acordo coa presenza de feces e regurxitacións das moscas adultas, os lugares onde atopemos larvas e pupas serán aqueles onde teremos que enfocar a nosa loita. Na vida media dunha mosca doméstica de ao redor de 30 días, esta pode depoñer ata 1.000 ovos6. Os científicos calcularon que unha parella de moscas que empeza a reprodución en abril ten o potencial para xerar, en condicións óptimas, 191.010.000.000.000.000.000 moscas dentro do mes de agosto5. Por tanto, en canto vexamos moscas adultas, sabemos que estas só constitúen a punta do iceberg, porque gran parte do problema non voa, senón que está no chan.

A miúdo cuéstionase sobre cal é a época do ano na que empeza o problema das moscas; sabemos que hai unha correlación directa entre temperatura e velocidade de ciclo destas, que, nos meses máis cálidos, poden chegar a ser de 9-11 días, por riba dos 30 °C24. Adóitanse considerar 12 °C coma o límite mínimo para poder completar o ciclo5. Tamén a dispoñibilidade de alimento e de lugares para a deposición de ovos influencian a velocidade de replicación. En certos climas tropicais pódense atopar moscas todo o ano. Agora ben, non é difícil entender que, cando falemos de temperatura, pode haber grandes diferenzas entre a temperatura externa e o microclima dun establo, así que non é infrecuente atopalas nunha explotación leiteira desde os primeiros días de marzo ata finais de novembro. Por tanto, para loitar fronte ás moscas, é moito máis sinxelo e eficaz actuar rápido, antes de que a súa poboación aumente de forma exponencial6.

CoMO AS CONTROLAMOS? Para ter éxito no control de moscas, non se pode confiar soamente na simple aplicación esporádica dun produto, senón que cómpre elaborar un plan de control específico para cada granxa e baseado nas características peculiares da explotación. O clima e microclima da granxa, a ventilación natural e artificial das naves, o tipo de estruturas, o tipo de cama, a frecuencia de limpeza das

60 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_manexo_moscas_galego.indd 60

30/06/2020 11:46:02

pub_elanco.indd 41 vp018_publi_elanco.indd 61

21/06/2018 23:15 19/06/2020 12:55:00

M A N E XO

camas, a localización de larvas e pupas, o modo de almacenar os xurros e a súa proximidade á explotación serán claves para determinar o plan de control. Para ser máis eficaces, será oportuno actuar sobre a poboación de moscas adultas, pero tamén sobre as larvas, que son a gran maioría e, ao non poder desprazarse moito, serán máis sinxelas de alcanzar. Ademais, se non logran chegar a ser adultas non constituirán un problema, así que a acción fronte ás larvas se poderá identificar como prevención. Antes de todo, temos que enfocarnos en pautas de hixiene da explotación, porque así poderemos eliminar ou reducir os lugares de replicación e de acceso á comida (materia orgánica) para larvas e moscas. Por iso, onde sexa posible, a limpeza dos currais do gando, das áreas de drenaxe, a eliminación dos restos de comida e da materia orgánica a intervalos de 10 días minimizará a cría de moscas25. O manexo do esterco e dos xurros é fundamental, porque se actuamos na cuadra dos animais e esquecemos estes grandes reservorios, non teremos os resultados esperados. Polo que ten que ver coa reprodución das moscas e o crecemento das larvas, evitar a formación dunha costra no foso de xurros pode ayudar a reducir os lugares de ovodeposición. Nestes sitios, así como nas zonas de replicación dos currais, podemos tamén utilizar produtos químicos larvicidas que interfiren co desenvolvemento das larvas (insect growth regulators). É fundamental con todos os produtos químicos ler e aplicar as pautas de aplicación, sen modificar, por exemplo, a súa concentración. Para as pupas tamén se poden empregar métodos de loita biolóxica que empregan insectos parasitoides que depoñen ovos no interior das pupas a expensas das moscas.

Para as moscas adultas existen diferentes posibilidades: control físico ou control químico. O primeiro consiste en evitar a entrada a través de mosquiteiras en lugares pechados como as salas de recollida do leite ou para a preparación do leite maternizado para xatos ou tamén os despachos. O control físico inclúe, ademais, todo tipo de trampas onde as moscas quedan fisicamente atrapadas (cintas pegamentosas, trampas odorosas etc.). Aquí o factor limitante é físico, porque a cantidade de moscas pegadas ou atrapadas é finita, así que hai que renovalas a miúdo, sobre todo se a poboación é grande. Para o control químico existen dous tipos de produtos: con efecto knockdown e residuais. Os primeiros teñen o obxectivo de matar todas as moscas que voan na zona nese momento e necesítase dunha aplicación moi frecuente. Os residuais teñen que ser situados en puntos estratéxicos, así que serán as moscas as que irán a polo produto, ás veces atraídas por substancias hormonais presentes neles. Os produtos residuais teñen unha duración dalgunhas semanas e unha utilización dirixida. En conclusión, a comprensión das consecuencias negativas da presenza excesiva de moscas é clave para motivar cada explotación a ter un plan de control, que, a raíz do coñecemento do seu ciclo, nos permitirá saber como interferir con iso.

Para loitar fronte ás moscas, é moito máis sinxelo e eficaz actuar rápido, antes de que a súa poboación aumente de forma exponencial

Referencias 1. Gerry A. et al., “Predicting and controlling Stable Flies on California Dairies” https://anrcatalog.ucanr. edu/pdf/8258.pdf 2. Taylor D. B., Moon R. D., Darrell R. M., Economic Impact of Stable Flies (Diptera: Muscidae) on Dairy and Beef Cattle Production.J Med Entomol 2012;49:198-209 3. Heins B., 2017 “Effects of Flies on Dairy Cattle Welfare and Productivity” https://wcroc.cfans.umn. edu/wcroc-news/effects-flies 4. Ryman V., et al., 2013 “Influence of horn flies (Haematobia irritans) on teat skin condition, intramammary infection, and serum anti-S. aureus antibody titres in holstein heifers” Research in Veterinary Science 95 (2013) 343–346 5. Hack R., 2019 “Fly control: reducing disease and productivity losses” Int. Dairy Topics, Vol. 18 N. 2 6. Foster S., “ Controlling Flies on Farms” https:// dairy.osu.edu/newsletter/buckeye-dairy-news/ volume-10-issue-3/controlling-flies-farms 7. Mehlhorn H. (2012) Arthropods as vectors of emerging diseases – Parasityology Research Monograph – Heinrich Heine University Duesseldorf - Germany 8. Förster, M., et al. 2007 “Pilot study on synanthropic flies (e.g. Musca, Sarcophaga, Calliphora, Fannia, Lucilia, Stomoxys) as vectors of pathogenic microorganisms” Parasitol Res 101: 243. doi:10.1007/ s00436-007-0522-y 9. Anderson K.L. et al. Molecular epidemiology of S. aureus mastitis in dairy heifers – J. Dairy Science – 2012 10. Weber A. Et al., 1988 “Evaluation of the stable fly (Stomoxys calcitrans) as a vector of enzootic bovine leukosis” American Journal of Veterinary Research [1988, 49(9):1543-1549] 11. Baldacchino F, et al., 2013 “Transmission of pathogens by Stomoxys flies (Diptera, Muscidae): a review”. Parasite 2013, 20, 26 12. Ahmad A., et al., 2007 “Transmission of Escherichia coli O157:H7 to cattle by house flies” Preventive Veterinary Medicine 80 (2007) 74–81 13. Kobayashı M.,et al., 1999 “Houseflıes: not sımple mechanıcal vectors of enterohemorrhagıc Escherıchıa colı O157:H7”. Am. J. Trop. Med. Hyg., 61(4), 1999, pp. 625–629 14. Fasanella A. et al., (2010) Evaluation of the House Fly (Musca domestica) as a mechanical vector for an Anthrax. PLoS ONE 5(8): e12219. doi:10.1371/ journal.pone.0012219 15. Fasanalla A., et al., 2010, “Severe anthrax outbreaks in Italy in 2004: considerations on factors involved in the spread of infection” (2010) New Mıcrobıologıca, 33, 83-86, 2010 16. Liénard E. et al., 2019 Development of a protocol testing the ability of Stomoxys calcitrans (Diptera: Muscidae) to transmit Besnoitia besnoiti (Apicomplexa: Sarcocystidae). Parasitol Res (2013) 112:479–486 DOI 10.1007/s00436-012-3157-6 17. Finlaya M., 2009 “The detection of Bovine Papillomavirus type 1 DNA in flies”. Virus Research 144 (2009) 315–317 18. Boxler D. 2015“The Face Fly” Nebguide, Univesity of Nebraska Extension service. https:// entomology.unl.edu/livestock/facefly.pdf 19. Taila dos Santos Alves et al. 2018 «Carrier flies of multidrug-resistant Escherichia coli as potential dissemination agent in dairy farm environment” Science of the Total Environment 633 (2018) 1345–1351 20. Masaru Usui et al., 2015 “The Role of Flies in Disseminating Plasmids with Antimicrobial-Resistance Genes Between Farms” Microbial Drug Resistance VOL. 21, NO. 5, Veterinary Microbiology normal 21. Usui M. et al. 2013 “The role of flies in spreading the extended-spectrum β-lactamase gene from cattle”. Microb Drug Resist. 2013 Oct;19(5):415-20. 22. Westenbroek, P. (2002). Integrated Pest Management for Fly Control in Maine Dairy Barns. University of Maine Bulletin #5002. University of Maine. 23. El Ashmawy W., et al., 2019 “Risk factors affecting protective grouping behaviour, commonly known as bunching, against Stomoxys Calcitrans (L.) on California Dairies” Plos ONE 14(11). 24. Axtell R. (2002) Fly control in confined livestock and poultry production. Novartis Animal Health Technical Monograph. Single Volume 25. Campbell J. 2005. “Dairy Cattle Insect Management” Nebguide G1141, University of Nebraska https://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi? article=2151&context=extensionhist

62 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_manexo_moscas_galego.indd 62

30/06/2020 11:46:11

Al detalle

Conferencias web sobre el vacuno lechero (II) Como parte de su programa The Vital 90TM Days, Elanco ofreció entre los meses de abril y junio una serie de webinarios (disponibles en inglés, español, portugués, francés e italiano) sobre la optimización del manejo de las vacas en los 90 días en torno al parto, un periodo muy importante que afecta seriamente la capacidad del animal para desarrollar todo su potencial. La inflamación en el periparto centró la exposición virtual a cargo del profesor Barry Bradford.

Episodio 3: Inflamación en el periparto La inflamación es un tema que en la última década está recibiendo mucha atención. En su ponencia, Bradford aborda algunos de sus aspectos clave, como son los motivos que llevan a las respuestas inflamatorias en las vacas en transición y qué ocurre al manipular el estatus inflamatorio del animal. Para ello, el profesor de la Universidad Estatal de Michigan toma como base una serie de estudios actuales que exploran la relación entre el balance energético negativo, la movilización de grasa, la inflamación y las patologías del periparto. “Para mí es muy emocionante, porque esta es una ciencia muy reciente, muy innovadora e interesante, y también porque vemos que tiene unos resultados prácticos y económicos muy importantes en casos reales de granjas lecheras de todo el mundo”, señala Bradford.

EL PONENTE

Barry Bradford Doctor en Medicina Veterinaria por la Universidad Estatal de Iowa, actualmente es profesor en la Universidad Estatal de Michigan, donde combina la investigación con la docencia. Entre otras labores, Bradford se encuentra supervisando un programa de investigación centrado en los usos de piensos alternativos en la nutrición de vacas lecheras, en la salud de las va-

cas en transición y en la regulación fisiológica del metabolismo de carbohidratos y lípidos.

Puedes volver a ver la presentación del profesor Bradford aquí:

También puedes encontrar las conferencias en www.vital90days.es/areaveterinaria Elanco, The Vital 90™ Days y la barra diagonal son marcas registradas de Elanco o sus filiales © 2020 Elanco Animal Health, Inc. o sus afiliadas PM-ES-20-0246

vp018_publirreportaxe_elanco_castelan.indd 63

19/06/2020 11:06:50

INVESTIGACIÓN

A inclusión de lácteos ou carne de vacún na dieta non aumenta a pegada de carbono persoal Neste traballo revísanse algúns dos erros na mensaxe de que diminuír ou abandonar o consumo de lácteos ou carne de vacún e substituílos por outros alimentos produce algún beneficio na diminución da pegada de carbono persoal dos consumidores. Antonio Jiménez Ceva Salud Animal antonio.jimenez@ceva.com

INTRODUCIÓN

n moitos medios de información e redes sociais circulan mensaxes de que modificar a nosa alimentación pode ter un impacto importante ou mesmo que é o cambio máis importante que se pode facer na loita contra o quecemento global. Toda esta narrativa comezou coa análise incorrecta do impacto ambiental da gandería realizada pola FAO en 2006, posteriormente critica-

da pola súa metodoloxía [1]. Debido a estas mensaxes, algunhas persoas queren modificar os seus hábitos de consumo alimenticio coa intención de diminuír o seu impacto ambiental. En moitas ocasións, os alimentos producidos polos ruminantes e, sobre todo, polo gando vacún, coma os lácteos ou a carne, son os propostos como alimentos a diminuír ou a eliminar debido principalmente á súa relación co metano producido pola dixestión da celulosa que se libera na eructación. Non obstante, algúns estudos recentes sobre a maneira en como se calcula o impacto do metano no quecemento e sobre os cambios en emisións de GEI por reducir

ou eliminar os alimentos de orixe animal, e en concreto os producidos polo gando vacún, puxeron de manifesto que estes cambios son mínimos ou nulos.

A IMPORTANCIA DE CONSIDERAR A DENSIDADE NUTRICIONAL AO COMPARAR ALIMENTOS Para avaliar o impacto no quecemento global dun alimento ou de calquera produto ou servizo utilízase unha metodoloxía chamada Análise de Ciclo de Vida (ACV), que é a análise e cuantificación de todos os aspectos ambientais dun produto, proceso ou servizo ao longo do seu ciclo de vida completo, desde a orixe ata que chega ao consumidor. Ao resultado final do ACV relacionado co impacto no quecemento global chámaselle pegada de carbono, que é a cantidade de gases de efecto invernadoiro (GEI) que emite directa ou indirectamente un produto, proceso ou servizo debi-

64 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_investigacion_jimenez_galego.indd 64

30/06/2020 11:46:49

INVESTIGACIÓN

NON SE PODE COMPARAR UN QUILOGRAMO DUN ALIMENTO CUN QUILOGRAMO DOUTRO ALIMENTO

do á súa actividade ou síntese. Segundo esta metodoloxía, no impacto ambiental dos alimentos débense ter en conta todas as emisións de GEI asociadas coa produción do alimento en orixe, o seu procesado, transporte e venda polo miúdo e estas emisións adoitan expresarse por unidade de peso, é dicir, por quilogramo de alimento. O que es susceptible de crítica é o feito de que esta pegada de carbono expresada por quilogramo de alimento producido adoita usarse para facer comparativas entre alimentos. O concepto de sustentabilidade abarca moitos aspectos e no caso da alimentación non só inclúe a sustentabilidade ambiental, senón que unha alimentación sustentable debe ser tamén segura, alcanzable, culturalmente aceptable e nutricionalmente adecuada. Ao ter en conta o aspecto da adecuación nutricional, faise visible que non se pode comparar un quilogramo dun alimento cun quilogramo doutro alimento. Non ten sentido comparar 1 kg de carne con 1 kg de leite (1 litro), 1 kg de arroz ou 1 kg de tomates. Existen diferenzas cuantitativas e cualitativas moi importantes, como as súas porcentaxes de materia seca, as súas densidades enerxéticas e a súas composicións, que fan que unha mesma cantidade de dous alimentos non pode ser nunca comparable. Tendo isto en conta, para conseguir a mesma cantidade dun nutriente determinado, a cantidade dun alimento menos rico nese nutriente debe ser maior que a dun alimento con máis concentración. Cando os alimentos de orixe animal producidos por ruminantes (lácteos e carne) se comparan con outros, por exemplo os procedentes de monogástricos ou os de orixe vexetal, a pegada de carbono expresada como GEI por quilo de alimento producido é moito maior (debido principalmente ao efecto do metano expresado cos incorrectos “equivalentes de CO2”) [2], [3]. Pero mesmo traballando con estes obsoletos “equivalentes de CO2”, cando se considera que un ser humano debería consumir alimentos para chegar a unhas necesidades enerxéticas, cando se comparan os diferentes alimentos por unidade de enerxía, é dicir, por quilocaloría, esas diferenzas fanse máis pequenas e mesmo algunha se inviste [4]. Pero, ademais, pode ocorrer que o uso da enerxía como parámetro de referencia produza unha comparación na que os lácteos e a carne obtidos de ruminantes teñan un maior impacto ambiental en termos de GEI que cantidades isocalóricas doutros alimentos. Por iso, algúns investigadores examinaron a relación entre a pegada de carbono dos alimentos e algún aspecto esencial destes, máis aló do seu peso ou da súa enerxía, para estudar o efecto ambiental das incorporacións de diferentes alimentos na dieta, coa premisa de chegar aos requirimentos necesarios para unha dieta adecuada. Un exemplo dun punto de vista avanzado desta análise foi a cantidade de GEI emitida por gramos de proteína, e mesmo outras

Metionina bypass C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S

Metionina protegida para una mejor biodisponibilidad

T.+34 9150140 41|info@norel.net|www.norel.net

06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 65

vp018_investigacion_jimenez_galego.indd 65

30/06/2020 11:46:56

INVESTIGACIÓN

IMPACTO RELATIVO DAS DIFERENTES DIETAS DENTRO DA TOTALIDADE DA PEGADA DE CARBONO PERSOAL Dende o comezo da revolución industrial, momento no cal a produción de enerxía a partir de combustibles fósiles empezou a crecer enormemente, os seres humanos consomen continuamente moitos bens e servizos que levan emisións de GEI, directas ou indirectas, ademais da súa alimentación: transporte, calefacción, electricidade, todo tipo de produtos de orixe industrial, lecer, uso de edificios e tamén infraestrutura do estado, seguridade, educación, servizos de saúde etc.

Figura 1. Índice de densidade nutricional en relación ao impacto climático de 100 g de 8 bebidas (densidade nutricional/gramos de equivalentes de CO2 por 100 g de produto) 0,6 Índice de densidade nutricional en relación ao impacto climático de 100 g de produto

análises máis precisas se centraron en distintas maneiras de calcular a densidade nutricional, ou en a calidade da proteína, por exemplo a análise da pegada de carbono da cantidade de alimento necesaria para alcanzar os aminoácidos esenciais que se necesitan diariamente [5]. Cando o impacto ambiental se analiza respecto de índices de densidade nutricional, emerxe unha imaxe moi diferente, cunhas diferenzas marcadamente diminuídas ou mesmo sen a vantaxe teórica da produción e consumo de vexetais, en termos de uso de terra ou de emisión de GEI. Un exemplo moi gráfico da diferenza ao analizar a relación entre a adecuación nutricional e a pegada de carbono é o dun estudo feito con bebidas en 2010. Nel definiuse o índice NDCI ou índice de densidade nutricional en relación ao impacto climático (no que un índice de densidade nutricional en 100 g de alimento se divide pola cantidade de “equivalentes de CO2” de 100 g de alimento). Este índice calculouse para o leite, bebida light, zume de laranxa, cervexa, viño, auga con gas, bebida de soia e bebida de avea. Debido á súa baixa densidade nutricional, o índice NDCI foi 0 pará auga con gas, bebida light e cervexa, e por baixo de 0,1 para o viño tinto e a bebida de avea. O NDCI foi similar para o zume de laranxa (0,28) e para a bebida de soia (0,25). O leite foi a bebida co maior índice de densidade nutricional en relación ao impacto climático de todas as bebidas avaliadas, debido á súa alta densidade nutricional (0,54) [6] (figura 1).

0,54

0,5 0,4 0,28

0,3

0,25

0,2 0,1 0,0

0,07 0

0,01

Bebida light

Cervexa

Auga

Viño tinto

Bebida de avea

Bebida de soia

Zume de naranxa

Leite

Fonte: Smedman et al., 2010 [6]

Figura 2. Pegadas de carbono persoais medias en toneladas de equivalentes de CO2 de diferentes zonas do mundo en toneladas por ano 20 17,6

15 11

10 7,6 6,2

3,8 1,1

Norteamérica

Oceanía

Europa

Latinoamérica

Asia

África

O LEITE FOI A BEBIDA CO MAIOR ÍNDICE DE DENSIDADE NUTRICIONAL EN RELACIÓN AO IMPACTO CLIMÁTICO DE TODAS AS BEBIDAS AVALIADAS

O concepto de pegada de carbono pode aplicarse tamén á cantidade de gases de efecto invernadoiro emitidos, por efecto directo ou indirecto e nun período de tempo determinado, por un territorio, unha organización, un evento, ou mesmo un individuo, a cal se coñece como pegada de carbono persoal. Xeralmente, a pegada de carbono exprésase referida a un ano e hai que destacar que non ten en conta todo o conxunto de emisións acumulativas de CO2 ao longo da existencia da organización, do individuo etc.

Para calcular a pegada de carbono dunha persoa, normalmente calcúlase como unha media, dividindo o total de GEI que produce un territorio nun ano, polo número de habitantes. Dunha forma xeral existe unha gran correlación entre o nivel de riqueza dun país e a súa pegada de carbono, aínda que, por suposto, con excepcións. Como exemplos podemos citar a pegada de carbono anual de 25 toneladas dun cidadán de Kuwait, a de 17 toneladas dun cidadán norteamericano, a de 7 toneladas dun cidadán da Unión Europea e a de 0,05 tonela-

66 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_investigacion_jimenez_galego.indd 66

30/06/2020 11:47:03

INVESTIGACIÓN

O METANO É UN GAS DE VIDA CURTA (UNS 10 ANOS) E O CO2 É UN GAS DE VIDA LONGA OU ACUMULATIVO, CUNHA PERSISTENCIA NA ATMOSFERA DE VARIOS CENTOS DE ANOS

das dun cidadán de Burundi. En toda esta consideración temos en conta só as emisións actuais, sen calcular as emisións previas dos últimos 250 anos desde o inicio da revolución industrial, maiores nos Estados Unidos e Europa, que foron resultado da produción de enerxía que proporcionou a riqueza e os benestar actual destes territorios e que constitúen a maior parte do efecto do calentamiento global presente e futuro, debido a que o efecto do CO2 dura varios séculos. Frecuentemente se destaca a redución teórica de achega de GEI dunhas dietas respecto doutras referíndose só ao total de pegada de carbono debida á alimentación e xeralmente calcúlase cos incorrectos “equivalentes de CO2”, que en moitas situacións penalizan os alimentos en cuxa produción hai máis emisións de metano. Non obstante, é importante considerar que cando se ten en conta toda a pegada de carbono dos consumidores, o efecto de calquera cambio no total faise moito máis pequeno e faise visible o feito de que a maior contribución á pegada de carbono é todo o que rodea o modelo de vida dos países desenvolvidos. Por exemplo, nunha revisión de 14 estudos calculouse que a eliminación dos alimentos de orixe animal podería producir unha diminución de ao redor de 500 quilogramos de “equivalentes de CO2” por persoa e ano [7]. Se tomamos o punto medio de emisións por persoa e ano entre Europa e América do Norte de 12 toneladas, como referencia de

Figura 3. Redución da pegada de carbono en toneladas de equivalentes de CO2 ao pasar dunha dieta omnívora a unha dieta vexetariana e redución ao pasar a unha dieta vexetariana tendo en conta o efecto de gasto adicional ou efecto “rebote” 0 Pegada de carbono persoal con dieta omnívora

9,38

Pegada de carbono persoal con dieta vexetariana

8,99

Pegada de carbono persoal con dieta vexetariana incluíndo “efecto de gasto adicional”

9,18

pegada de carbono total dun consumidor, esta cantidade constitúe ao redor dun 4 % do total. Nunha simulación moi ampla que calculou cal sería o efecto da eliminación total dos animais na agricultura dos Estados Unidos, observouse que podería producirse un 23 % máis de cantidade de alimento (en peso) e que se produciría pola importante diferenza en composición entre alimentos de orixe vexetal e animal, un exceso de enerxía paralelo a un déficit de nutrientes esenciais e cun resultado final dunha redución de tan só un 2,6 % das emisións de GEI [8]. Estudouse (en condicións da Unión Europea, coa referencia de vexetarianos en Suecia) unha situación interesante coñecida como “efecto rebote”, que consiste en que o diñeiro aforrado por non consumir produtos animais e substituílos por produtos vexetais, xeralmente máis baratos, normalmente destínase de novo a comprar bens e servizos que tamén levan, directa ou indirectamente, as súas correspondentes emisións de gases de invernadoiro. Tomando isto en conta, calculouse que pasar a unha dieta vexetariana non reduce as emisións totais dunha persoa no 4 %, como o calculado anteriormente, senón en tan só un 2 % (figura 3) [9].

A NECESIDADE DE APLICAR UNHA NOVA FÓRMULA DE CÁLCULO É importante ter en conta que en todas as consideracións anteriores se expresan as emisións de GEI do metano como “equivalentes de CO2”. As emisións de GEI que non son CO2 “convértense” en “equivalentes de CO2” multiplicando a cantidade do gas polo seu Potencial de Quecemento Global 100 (GWP), que é a cantidade de quecemento que se estima que produce o gas na atmosfera en 100 anos, en comparación co quecemento do CO2. O valor GWP100 no caso do metano estableceuse hai 30 anos en 28, o cal significaría que o metano ten 28 veces máis potencial de quecemento en 100 anos que o CO2. Pero este cálculo non ten en conta que o metano é un gas de vida curta (uns 10 anos) e o CO2 é un gas de vida longa ou acumulativo, cunha persistencia na atmosfera de varios centos de anos. Existe unha nova fórmula desenvolvida polo equipo do profesor Myles R. Allen da Universidade de Oxford, que calcula o efecto no quecemento do metano dunha forma máis precisa, considerando a variación de emisión ao longo de dos momentos no tempo: E(t) ou emisións de metano no momento do cálculo e E(t-20) ou emisións de metano 20 anos antes) para calcular uns equivalentes distintos dos “equivalentes de CO2” ou CO2-e, que se chaman

06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 67

vp018_investigacion_jimenez_galego.indd 67

30/06/2020 11:47:09

INVESTIGACIÓN

Figura 4. Nova fórmula proposta pola Universidade de Oxford para o cálculo dos novos “Equivalentes de quecemento de CO2” (CO2-we), a partir das emisións de metano no momento do cálculo e 20 anos antes [10]

ECO2-we = (4xE(t)-3,75xE(t-20)) x 28

“equivalentes de quecemento de CO2” ou CO2-we (figura 4). Cando se aplica esta nova fórmula, os resultados poden ser moi diferentes aos obtidos coa fórmula actual, dependendo do cambio nas emisións nos dous momentos de tempo. Así, se calculamos as emisións de CO2 ás que equivalerían certas emisións de metano cando estas permanecen constantes (por exemplo, cando os censos de gando vacún permanecen estables), o impacto calculado é 4 veces menor. Mesmo no caso de moitos países ou subsectores de produción de gando vacún que nos últimos 20 anos, nun aumento da súa eficiencia produtiva, incrementaron a súa produción ao mesmo tempo que diminuíron os seus censos, o efecto en temperatura resulta negativo ou de contribución ao arrefriamento.

CONCLUSIÓNS En resumo, revisamos algunhas ideas importantes que non se adoitan considerar nas mensaxes simplistas sobre a teórica vantaxe de diminuír ou abandonar os alimentos procedentes do gando vacún. A adecuación nutricional é unha consideración significativa á hora de comparar alimentos ou dietas e a comparación xusta non pode ser quilogramo a quilogramo, senón que debe ter en conta as diferenzas nas composicións dos alimentos e valorar o impacto ambiental das cantidades que cobren certos requirimentos da dieta. Outro aspecto que convén resaltar é que calquera cambio no hábito de consumo da alimentación debería considerarse no contexto da totalidade da pegada de carbono correspon-

dente a todos os hábitos de consumo dunha persoa. Cando se ten en conta esta importancia relativa, os posibles impactos ambientais de substituír uns alimentos por outros son moi pequenos, debido ao gran peso de toda a forma de vida dos países desenvolvidos na pegada de carbono persoal. Por último, emerxe a necesidade de aplicar a nova fórmula nos cálculos de impacto da gandería en canto ás emisións de metano, xa que todos os cálculos mencionados nas comparativas entre alimentos se realizaron sempre co uso dos equivalentes de CO2, que demostraron ser erróneos. Cando nestes cálculos se usan os novos equivalentes coa nova fórmula para medir o impacto do metano, minimízase aínda máis a posible vantaxe de abandonar ou diminuír o uso de alimentos de orixe animal, especialmente os lácteos e a carne. No caso de considerar os países que mantiveron ou diminuíron os seus censos aumentando a eficiencia, o impacto do metano pode chegar a ser ata catro veces menor ou mesmo negativo (o que contribúe ao arrefriamento).

BIBLIOGRAFÍA

1. Pitesky, Maurice & Stackhouse, Kimberly & Mitloehner, Frank. (2009). Chapter 1 Clearing the Air. Livestock’s Contribution to Climate Change. Advances in Agronomy. 1-40. 10.1016/S00652113(09)03001-6. 2. Allen, M.R., Shine, K.P., Fuglestvedt, J.S. et al. A solution to the misrepresentations of CO2-equivalent emissions of short-lived climate pollutants under ambitious mitigation. npj Clim Atmos Sci 1, 16 (2018). 3. Cain, M., Lynch, J., Allen, M. R., Fuglestvedt, J. S., Frame, D. J., & Macey, A. H. Improved calculation of warming-equivalent emissions for short lived climate pollutants. npj Climate and Atmospheric Science (2019)2:29. (2019) 4. Drewnowski A., Rehm C. D., Martin A., Verger E. O., Voinnesson M., and Imbert P. Energy and nutrient density of foods in relation to their carbon footprint. Am J Clin Nutr 2015;101:184–91 5. Tessari, P., Lante A., Mosca G. Essential amino acids: master regulators of nutrition and environmental footprint? Sci. Rep. 6, 26074; 2016. 6. Smedman A., Lindmark-Mansson H., Drewnowski A and Modin Edman A. K. Nutrient density of beverages in relation to climate impact. Food & Nutrition Research 2010, 54: 5170 7. Hallström E., Carlsson-Kanyama A., Börjesson P. Environmental impact of dietary change: a systematic review. Journal of Cleaner Production. Volume 91, 15 March 2015, Pages 1-11. 8. White R. and Hall M. B. Nutritional and greenhouse gas impacts of removing animals from US agricultura. Proceedings of the National Academy of Sciences 114(48):201707322. November 2017 9. Grabs J. The rebound effects of switching to vegetarianism. A microeconomic analysis of Swedish consumption behavior. Ecological Economics 116 (2015) 270–279 10. Lynch J., Cain M., Pierrehumbert R., Allen M. Demonstrating GWP*: a means of reporting warming-equivalent emissions that captures the contrasting impacts of short- and long-lived climate pollutants. Environ. Res. Lett. 15 (2020) 044023

68 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_investigacion_jimenez_galego.indd 68

30/06/2020 11:47:14

Geyser, de Intermizoo, número uno en el ranking genómico internacional Se ha generado un gran interés en España con la publicación de los datos de abril de 2020 de los toros genómicos internacionales al quedar en primer lugar, con 5315 de ICO, un ejemplar propiedad del centro italiano Intermizoo. Se trata de Tirsvad Hotspot Geyser PC, con número de serie DK 2371403162. A continuación, desgranamos los detalles fundamentales sobre este toro de alta categoría. Geyser nació en la ganadería Tirsvad Holsteins (Dinamarca), propiedad de Søren Ernst Madsen, un veterinario muy activo en el sector de transferencia de embriones que ha establecido su propio equipo de selección de Holstein. En la actualidad, Intermizoo sigue colaborando con Tirsvad Holsteins, con contratos con las hembras de la familia Geyser P y con otras familias importantes.

EN BUSCA DE LA EFICACIA El Programa Intermizoo siempre se ha orientado hacia la búsqueda de toros que transmitan vacas sólidas, productivas y eficientes. Toros como Bookie, Iron, Ford, Parocas, Prince y muchos otros han representado a lo largo del tiempo este modelo de selección, que en los últimos años se ha reflejado en los programas de la mayoría de países con el uso de índices vinculados a funcionalidades como la longevidad, la fertilidad y la salud de la ubre. Estas características, en las que Geyser destaca de manera sobresaliente, lo han llevado a lo más alto de las clasificaciones de los diversos países que apuntan a lograr vacas más funcionales y duraderas.

vp018_publirreportaxe_intermizoo_castelan.indd 69

EN LA CIMA DEL RANKING MUNDIAL En Italia, Geyser ocupa el segundo lugar tanto para GPFT, el índice de selección nacional, como para IES, el índice económico. También ocupa el primer lugar en el ICS-PR, el índice económico creado en colaboración con el Consorcio Parmigiano Reggiano para los toros con los ingresos más altos para la leche destinada al procesamiento de queso. Si hablamos del panorama internacional, en Estados Unidos tiene datos de 2715 GTPI, con un 5.8 de vida productiva. En Francia tiene un índice ISU 216; en Alemania, un 156 RZG y, en Canadá, un 3538 GLPI. PORTADOR DEL GEN ACORNE Geyser es portador del gen acorne, una característica muy buscada por aquellos criadores que prestan atención a la eficiencia y al bienestar animal y que consideran importante reducir el trabajo innecesario y el sufrimiento de los terneros. Además, este es un gen dominante y, por lo tanto, es fácilmente transmisible de una generación a otra. Geyser P se encuentra entre los toros acornes más populares del mundo. De hecho, está en primer lugar en Italia y Francia, es tercero en Alemania y ocupa posiciones de liderazgo en Canadá y Estados Unidos.

Intermizoo utiliza mucho a Geyser como padre de toros, gracias a su perfil genético y a que se adapta para ser utilizado en muchas líneas de sangre.

En Intermizoo siempre se ha prestado especial atención al rasgo acorne y en su catálogo hay varios ejemplares excelentes con esta característica, incluso entre los toros probados. Entre ellos, Parallel está despertando un gran interés: es el quinto toro absoluto en Italia para GPFT, con más de 2000 en leche y con 2597 GTPI en Estados Unidos.

Intermizoo Enrico Coronelli

enricocoronelli@intermizoo.it

Gianfranco Solari Fernandez

gianfrancosolarifernandez@intermizoo.it

19/06/2020 14:04:37

izquierda aa derecha: derecha: madre madrede dePRINCE: PRINCE:ABS ABS7484 7484Anna-ET Anna-ETGP-84 GP-84(Beth (BethHerges), Herges),3ª3ªmadre madrededeDEFENSE: DEFENSE:Seagull-Bay Seagull-BayOman OmanMirror-ET Mirror-ETVG-86 VG-86 (Fran De izquierda (Frank De izquierda a derecha: madre de PRINCE: ABS 7484 Anna-ET GP-84 (Beth Herges), 3ª madre de DEFENSE: Seagull-Bay Oman Mirror-ET VG-86 (Fran Robinson), madre madre de de ENTITY: ENTITY: Pen-Col Pen-ColRubicon RubiconBeth-ET Beth-ETVG-87 VG-87(Beth (BethHerges) Herges)y y5ª5ªmadre madrededeKINETIC: KINETIC:Clear-Echo Clear-EchoM-O-M M-O-M2150-ET 2150-ETVG-87 VG-87(Beth (Beth Herges) Robinson), Herges) Robinson), madre de ENTITY: Pen-Col Rubicon Beth-ET VG-87 (Beth Herges) y 5ª madre de KINETIC: Clear-Echo M-O-M 2150-ET VG-87 (Beth Herges)

ABS ABS PROGENEX, PROGENEX,C/ C/Rafael RafaelBergamín Bergamín16A, 16A,local local4,4,28043 28043- -Madrid Madrid ABS PROGENEX, C/ Rafael Bergamín 16A, local 4, 28043 Madrid Email: Email: ABS-Progenex@genusplc.com ABS-Progenex@genusplc.com Email: ABS-Progenex@genusplc.com Teléfono: Teléfono: 91 91483 48349 4930 30- -Fax: Fax:91 91510 51009 0989 89 Teléfono: 91 483 49 30 - Fax: 91 510 09 89 vp018_publi_progenex.indd 70

19/06/2020 12:55:58

ABS REPRESENTA ABS ABSREPRESENTA REPRESENTA LA Nueva ERA LA LANueva NuevaERA ERA EN SEMEN SEXADO EN ENSEMEN SEMENSEXADO SEXADO ® ¡Sexcel ® ® Sexed Genetics combina nuestra ¡Sexcel nuestra ¡Sexcel Sexed SexedGenetics Geneticscombina combina nuestra

tecnologíadedevanguardia vanguardia con genética líder tecnología con la la genética líder tecnología de vanguardia con la genética líder delsector sector paraofrecerle ofrecerle mejores resultados! del loslos mejores resultados! del sectorpara para ofrecerle los mejores resultados!

29HO19010 29HO19010 29HO19010

29HO18813 29HO18813 29HO18813

DEFENSE DEFENSE DEFENSE

PRINCE PRINCE PRINCE

ACHIEVER x DAMARIS x TANGO ACHIEVER x DAMARIS x TANGO ACHIEVER x DAMARIS x TANGO

YODA x YODER x EMBASSY YODA x YODER x EMBASSY YODA x YODER x EMBASSY

+ + +1,23 +2870 ++ 1,23 + 850 2958 + 850 2958 2870 850 2958 1,23 +2870

++ +

M $ G T P I NN NMM$ $ G GT TP PI I ®

® ®

29HO18858 29HO18858 29HO18858

O G T PI I T TTI PII P PO O G GT P T P I ®

® ®

29HO19309 29HO19309 29HO19309

ENTITY ENTITY ENTITY

MATTERS x RUBICON x SUPERSIRE MATTERS x RUBICON x SUPERSIRE MATTERS x RUBICON x SUPERSIRE

KINETIC KINETIC KINETIC

KENOBI x ACHIEVER x SPARK KENOBI x ACHIEVER x SPARK KENOBI x ACHIEVER x SPARK

+ + ++ +2040 +2887 832 2918 2040 + + 832 2918 832 2918 2040 +2887 2887

++ +

N NMM$ $ N M $

G GT TP PI I G T P I ®

® ®

T PI I L LE EC CH HE E G GT P L E C H E G T P I ®

® ®

ror-ETVG-86 VG-86 (Frank or-ET (Frank ror-ET VG-86 (Frank G-87(Beth (Beth Herges) -87 Herges) G-87 (Beth Herges)

d rid rid

vp018_publi_progenex.indd 71

19/06/2020 12:56:08

E S P E C I A L : C A L I DA D E D O L E I T E E M U X I D O

Avaliación das melloras produtivas e reprodutivas coa implantación do robot de muxido Amoso o estudo comparativo levado a cabo nunha vintena de granxas galegas de produción láctea, onde se observaron as diferenzas nos principais parámetros reprodutivos e produtivos obtidos a partir de datos do control leiteiro dun ano antes da instalación do robot de muxido e do segundo ano despois da súa instalación, co obxectivo de coñecer con datos reais os beneficios que lles pode ofrecer esta tecnoloxía ás explotacións.

Elio López García Grao en Veterinaria TFG

INTRODUCIÓN

incorporación de tecnoloxías automáticas ou robotizadas é unha tendencia crecente nos sectores agrícola e gandeiro. Ademais, desempeña un papel importante nas perspectivas futuras das explotacións leiteiras (Pezzoulo et al., 2017). O robot de muxido, coñecido internacionalmente polas siglas inglesas AMS (automatic milking system), é un dos cambios tecnolóxicos máis importantes nas explotacións de leite, que pode considerarse non soamente como un substituto das salas de muxido, senón tamén coma un novo enfoque para xestionar as explotacións leiteiras.

Esta idea nace nos Os Países Baixos ao redor dos anos 80, pero non foi ata 1992 cando se instalou o primeiro AMS nunha granxa comercial. Segundo datos de Tranel (2017), nese ano estaban funcionando máis de 35.000 unidades de AMS en todo o mundo. A entrada dos AMS nas granxas leiteiras españolas produciuse en marzo de 2000 (Caja et al., 2002) e en 2012 xa había 205 AMS (Castro et al., 2012). En Galicia o primeiro AMS instalouse cara a finais do 2004 e a finais do ano 2009 xa había 49 instalados. Soamente en 2017 instaláronse en Lugo e na Coruña ao redor de 40 AMS de Lely (Lely Industries NV, Rotterdam, Os Países Baixos) segundo datos de Lely Center Los Corrales.

Segundo Hogeveen et al. (2004), hai cinco motivacións para que os gandeiros invistan nun AMS en lugar de facelo nun sistema de muxido convencional: 1) menos man de obra, 2) máis flexibilidade, 3) posibilidade de muxir as vacas máis de dúas veces ao día, 4) substituír un empregado ou 5) a necesidade dun novo sistema de muxidura. Por outro lado, segundo Svennersten-Sjaunja e Pettersson (2008) a causa máis importante é a escaseza de man de obra para traballar nas explotacións leiteiras que se soluciona co AMS, xa que as vacas entran soas na unidade de muxido para ser muxidas. Ademais, é unha oportunidade para aumentar a produción de leite de cada vaca, posto que é posible incrementar o número de muxidos por vaca e día.

72 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_manexo_elioGarcia_galego_silvia.indd 72

30/06/2020 11:47:42

E S P E C I A L : C A L I DA D E D O L E I T E E M U X I D O

OS GANDEIROS TAMÉN USAN O PROGRAMA DE MANEXO PROPORCIONADO POLO ROBOT […] E É FRECUENTE QUE CONTEN CON OUTRAS TECNOLOXÍAS ADICIONAIS

No estudo de Svennersten-Sjuanja e Pettersson (2008) tamén se recollen os inconvenientes que ven os granxeiros para introducir un AMS na súa explotación, dos cales o principal é o grande investimento inicial que supón, xa que é de dúas a tres veces superior a un sistema de muxido tradicional, ademais de ter que elevar os custos en alimentación para satisfacer a maior produción. Diversos investigadores reportaron un aumento na produción de leite dun 2 a un 12 % en vacas que se moxen máis de dúas veces por día en AMS en comparación con vacas que se moxen dúas veces por día en sistemas convencionais (de Koning et al., 2002; Wagner-Storch e Palmer, 2003: Wade et al., 2004). Unha das razóns é que as vacas de alto rendemento leiteiro combinan unha maior frecuencia de muxido cun maior rendemento por muxido, o que nos indica que o comportamento de muxido voluntario e o potencial rendemento da vaca son factores importantes a ter en conta para afirmar que o aumento da produción vai unido á frecuencia de muxido (Poole, 1982; Abeni et al., 2005). É importante destacar neste punto que xunto a un aumento da produción a través do muxido máis

frecuente, a concentración de graxa e proteína é lixeiramente menor que a obtida coa muxidura tradicional dúas veces ao día e o nivel de ácidos graxos libres aumenta (Klungel et al., 2000; Shoshani e Chaffer, 2002). Pola contra, outros investigadores non reportaron un aumento na produción de leite relacionada co aumento da frecuencia do muxido en AMS (Abeni et al., 2005, 2008; Gygax et al., 2007). Diversas razóns poden explicar estes resultados: por un lado, as vacas primíparas non responden ao aumento da frecuencia do muxido cun maior rendemento leiteiro (De Peters et al., 1985; Abeni et al., 2005, 2008; Speroni et al., 2006); a dieta tamén pode ser un factor importante, xa que as vacas que están en sistema de pastoreo ao 100 % non producen máis leite cando se moxen con máis frecuencia (Jago et al., 2007); as vacas que tiveron un intervalo de muxido baixo durante o inicio da lactación non o puideron compensar cunha maior frecuencia despois do pico de lactación debido ao feito de que a frecuencia de muxido durante o inicio da lactación inflúe na dinámica celular da glándula mamaria, xa que aumenta a proliferación celular

LA EFICACIA LA EFICACIA DE LO DENATURAL LO NATURAL

Phytodip Phytodip PRODUCTO PRODUCTO DEPRODUCTO HIGIENE DE HIGIENE NUEVO NUEVO PRODUCTO DE DE HIGIENE DE DE HIGIENE DE DE PEZONES PEZONES CON CON ACTIVOS ACTIVOS PEZONES PEZONES CONPRINCIPIOS PRINCIPIOS CONPRINCIPIOS PRINCIPIOS ACTIVOS ACTIVOS NATURALES NATURALES NATURALES NATURALES EficaciaEficacia del ácido delláctico ácido potenciado láctico potenciado con unacon mezcla una mezcla estudiada estudiada de extractos de extractos naturales naturales de plantas de plantas con con propiedades propiedades antibacterianas antibacterianas y fungicidas y fungicidas (cumple(cumple la la norma en norma 1656). en 1656). AltísimaAltísima calidadcalidad cosmética cosmética por suspor principios sus principios activos activos que respetan que respetan el manto el ácido mantodeácido la piel deylapor piel layalta por la alta concentración concentración de dermoprotectores. de dermoprotectores. Acción potenciadora Acción potenciadora de las defensas de las defensas naturales naturales de la piel. de la piel. No gotea Noy gotea poseeyuna posee altauna persistencia alta persistencia entre ordeños. entre ordeños. Acción ahuyentadora Acción ahuyentadora de insectos de insectos por suspor extractos sus extractos naturales. naturales.

Diseño,Diseño, desarrollo desarrollo y fabricación y fabricación de productos de productos para higiene para higiene ganadera. ganadera. Fabricado y Fabricado distribuidoypor: distribuido PROQUIDEZA por: PROQUIDEZA S.L. B-36.354.694 S.L. B-36.354.694 Telf. (+34) 986 Telf.787 (+34) 537 986 Fax787 (+34) 537986 Fax787 (+34) 603 986 787 603 Pol. IndustrialPol. Lalín Industrial 2000 Parcela Lalín 2000 C42/43 Parcela - 36500 C42/43 Lalín - 36500 (Pontevedra) Lalín (Pontevedra) España • info@proquideza.com info@proquideza.es España • info@proquideza.com info@proquideza.es

www.proquideza.com www.proquideza.com

06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 73

vp018_manexo_elioGarcia_galego_silvia.indd 73

30/06/2020 11:47:48

E S P E C I A L : C A L I DA D E D O L E I T E E M U X I D O

(Hale et al., 2003) e, ademais a apoptose, segundo estudos de Stefanon et al. (2002), parece ser sensible ao número de muxidos por día. Aínda así, en condicións normais, a frecuencia de muxido vai ligada á produción e por iso para obter un alto rendemento é de crucial importancia ter en conta que a motivación das vacas para ser muxidas é moi baixa (Prescott et al., 1998), o que fai moi importante que xunto ao AMS as estratexias de manexo e o deseño do cortello se adapten aos cambios. A razón principal pola que a vaca visita a unidade de muxido é a súa motivación para recibir concentrado e, polo tanto, este é o enfoque máis común para establecer o movemento nos AMS (Prescott et al., 1998), aínda que tamén se usa a necesidade de forraxe e de descanso, para que as vacas pasen pola unidade de muxido (Ketelaar de Lauwere et al., 1996; Hermans et al., 2003; Bach et al., 2009). A frecuencia de muxido depende tamén do tráfico de vacas que pasan diariamente polo robot. Forsberg et al. (2002) probaron os diferentes sistemas de tráfico: libre, semiforzado e forzado en experimentos a gran escala. Estes autores observaron que o tráfico libre daba como resultado que a frecuencia de muxido era máis baixa en comparación cos sistemas de tráfico forzado ou semiforzado, aínda que hai outros factores que se deben considerar. Por exemplo, o tráfico forzado axiliza o período de aprendizaxe na fase de implantación, pero a medida que os animais se van acostumando poden chegar a producirse colas de espera en fronte ao AMS, aumentando o tempo no que as vacas están de pé e diminuíndo o período de descanso. Outro factor importante relacionado con isto é o axuste dos intervalos de muxido, que deben ser moi axeitados para un bo manexo e optimización do tráfico forzado ou semiforzado para a mellora da produtividade (Klei et al., 1997; Osterman e Bertilsson, 2003). Pola contra, o número de comidas foi moito maior co tráfico libre, pero o consumo de alimento foi case o mesmo. Cabe destacar que no sistema de tráfico forzado só houbo catro ou menos comidas por vaca e día. O rendemento de leite non cambiou moito, pero tiña unha lixeira tendencia a ser maior no tráfico libre. Unha explicación de por que as vacas en tránsito libre tenden a ter un maior rendemento de leite pode ser que as comidas máis frecuentes re-

sulten nunha utilización máis efectiva do alimento, o que implica que cando a frecuencia de muxido está influenciada polo sistema de tráfico debemos considerar tamén a nutrición como un factor determinante para o aumento da produción co robot de muxido (Svennersten e Pettersson, 2008). Outra vantaxe dos AMS é a posibilidade de controlar numerosos parámetros de interese para a produción de forma continua. Os AMS miden parámetros como o rendemento produtivo e a condutividade que lles permite aos gandeiros predicir os cambios no estado de saúde do animal precozmente e así tomar as medidas necesarias antes de que se produzan perdas económicas importantes (Jacobs e Siegford, 2012). Ao muxir cada cuarteirón individualmente, o sistema permítelle ao granxeiro avaliar a produción e algunhas características do leite no que atinxe ao cuarteirón, algo que é case imposible cos sistemas de muxido convencionais. Ademais, os parámetros de calidade de leite, condutividade e cor do leite tamén se poden medir regularmente, ao igual que a inxestión individual de suplementos alimenticios. O reconto de células somáticas non está dispoñible en todas as marcas de AMS e xeralmente é un complemento do sistema. Tamén é posible medir o peso e a condición corporal, que está presente nos modelos máis recentes. Paralelamente, o tráfico de vacas e as visitas ao AMS adóitanse utilizar como indicadores do rabaño e do rendemento individual de cada vaca. Xunto aos AMS, os gandeiros tamén usan o programa de manexo proporcionado polo robot, onde almacenan rexistros de saúde e reprodución para cada vaca do rabaño e é frecuente que conten

DIVERSOS INVESTIGADORES REPORTARON UN AUMENTO NA PRODUCIÓN DE LEITE DUN 2 A UN 12 % EN VACAS QUE SE MOXEN MÁIS DE DÚAS VECES POR DÍA EN ROBOT DE MUXIDO

con outras tecnoloxías adicionais, como a monitorización da actividade e da ruminación para a detección de celo e de enfermidades precozmente. En relación á detección precoz de enfermidades, debemos salientar a mastite, xa que é na que máis eficacia teñen por si sós os AMS. Isto é importante, dado que a presentación de mastite pode ser máis elevada porque non hai unha persoa limpando e observando o ubre antes do muxido e os robots non diferencian entre un ubre sucio e un limpo, polo que incluso podería favorecer esta doenza (Klungel et al., 2000). Para a súa detección téñense en conta a produción leiteira, a condutividade, a concentración de sangue en leite e, nos sistemas que o teñan, o reconto de células somáticas. É certo que dá oportunidades únicas para tomar decisións de xestión, control de produción e saúde de cada vaca, pero non todo son vantaxes: por un lado, temos que o custo do equipo de muxido e os requisitos de mantemento dun AMS son moito máis elevados en comparación a un equipo convencional; polo outro, necesítase un técnico altamente cualificado que debe estar sempre dispoñible e cunha subministración de repostos ampla para evitar longos períodos de inactividade do sistema de muxido.

74 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_manexo_elioGarcia_galego_silvia.indd 74

30/06/2020 11:47:55

CMY

vp018_publi_kemin.indd 49 75 vp016_publi_kemin.indd

19/06/2020 15/3/2012:56:42 12:53

E S P E C I A L : C A L I DA D E D O L E I T E E M U X I D O

No que respecta á saúde do ubre, existen diversos estudos que compararon o muxido automático e o convencional e a maioría deles conclúen que este se deteriora coa introdución do AMS (Kruip et al., 2002 e Hovinen e Pyörälä, 2011). Nestes estudos as causas principais recollidas foron as seguintes: 1) Aumento da frecuencia de muxidos, xa que favorece a apertura do esfínter e a colonización bacteriana 2) Limpeza incorrecta dos tetos no AMS 3) Máis contaminación bacteriana, pois ata 65 vacas se moxen na mesma unidade de muxido. Aínda así, hai certa discrepancia, xa que nin Helgren nin Reinnemann (2006) encontraron aumentos iniciais nos RCS ou no reconto total de bacterias asociadas ao uso de AMS cando estes levaban instalados máis de dous anos. De feito, segundo o seu estudo, o RCS e o reconto total de bacterias diminuíron canto máis tempo levaban as granxas co AMS. Segundo unha investigación de Hogeven et al. (2009) realizada en 88 granxas finlandesas con AMS, o RCS foi máis alto soamente o primeiro ano despois da instalación do AMS. Por outra parte, muxir máis frecuentemente significa, a maior parte das veces, máis produción de leite, pero isto pon en perigo o balance enerxético que, á súa vez, pode ter efectos negativos sobre a fertilidade (Kruip et al., 2000). En xeral, o muxido cun AMS non parece afectar a maioría dos parámetros de éxito reprodutivo (Kruip et al., 2000; Dearing et al., 2004). Non obstante, observáronse diferenzas nas taxas de concepción un mes despois da instalación dun AMS e diminucións na fertilidade (non significativas) ata 12 meses despois da instalación (Kruip et al., 2002; Dearing et al., 2004). Hai moita información dispoñible, pero para aproveitar a capacidade de cada unidade de muxido necesítanse outras habilidades en comparación co muxido convencional (Jacobs e Siegford, 2012). Nun estudo de Koning e Ouweltjes (2000) no que se investigou a eficiencia da unidade de muxido, conclúese que a xestión da granxa debería centrarse no manexo das vacas, a alimentación, as condicións de aloxamento e a saúde animal. Outros estudos concluíron que a eficiencia da unidade de muxido pode mellorarse, por exemplo, coa instalación de alimentadores de concentrado, con axustes do intervalo de muxido e con axuste do fluxo de leite mínimo (Be-

sier e Bruckmeier, 2016; Gygax et al., 2007; Stefanowska et al., 1999).

OBXECTIVOS Dada a rápida difusión no noso país, e máis concretamente en Galicia, destes sistemas, así como os numerosos factores que inflúen no seu funcionamento, cremos necesario realizar un estudo real da repercusión sobre a produtividade das explotacións. Para isto estudarase como cambian os parámetros reprodutivos (intervalos dende o parto ata a inseminación fecundante e entre partos e número de inseminacións) e produtivos (produción; porcentaxe de graxa e proteína e reconto de células somáticas) co obxectivo de coñecer con datos reais os beneficios que pode ofrecerlles esta tecnoloxía ás explotacións leiteiras. Ao mesmo tempo, mediante unha enquisa aos xerentes das explotacións, tratarase de coñecer a opinión que teñen os gandeiros sobre estes sistemas, dous anos ou máis despois da súa instalación.

A FRECUENCIA DO MUXIDO DEPENDE TAMÉN DO TRÁFICO DE VACAS QUE PASAN DIARIAMENTE POLO ROBOT

tes: 1 Astronaut A2, 13 Astronaut A3 e 4 Astronaut A4 (Lely Industries NV, Rotterdam, Os Países Baixos). As principais diferenzas entre o modelo A4 con respecto aos A2 e A3 son: • No A4 mellorouse a saída lineal, mentres no A2 e A3 se fai en diagonal (imaxes 1 e 2). • No A4 redúcense os fallos e paradas en comparación co A3 e A2. • A4 ten máis capacidade en número de muxidos con respecto ao A3 e A2.

MATERIAL E MÉTODOS

Descrición das granxas nas que se recolleron datos de estudo Inicialmente partimos de 48 explotacións leiteiras que instalaran como mínimo hai tres anos un AMS e tras unha primeira rolda de contactos descartáronse 18 explotacións por non estar en control leiteiro e 10 por non pertencer a Galicia. Nunha segunda rolda de contactos, das 20 restantes descartouse 1 por non ter control leiteiro durante un ano completo antes da instalación do robot e outra decidiu non ceder os datos ao estudo. Así pois, as explotacións seleccionadas foron 18, todas localizadas en Galicia (12 na provincia de Lugo e 6 na da Coruña), que instalaron como mínimo hai tres anos un AMS e aínda que na actualidade teñen a maioría delas máis AMS, soamente se recolleron os datos do primeiro, xa que as 18 explotacións realizaron a transición ao AMS cunha soa unidade. O número medio de vacas de cada explotación era de 52 vacas en lactación. Antes da instalación do AMS 17 explotacións realizaban dous muxidos diarios cada 12 horas aproximadamente (16 en sala de muxido e 1 en praza fixa) e 1 explotación realizaba tres muxidos diarios cada 8 horas en sala de muxido. As unidades de AMS foron instaladas en diferentes datas dende 2004 ata 2015 e os modelos eran os seguin-

Imaxes 1 e 2. AMS Lely Astronaut A3 e Lely Astronaut A4, onde se pode ver o diferente tipo de entrada dun e doutro (2017), Lely Industries NV, Rotterdam (Os Países Baixos)

Todas as explotacións instalaron o AMS con tráfico libre de vacas e, complementariamente, 11 explotacións tiñan detector de celo e ruminación (Lely Qwes, Lely Industries NV, Rotterdam, Os Países Baixos, imaxe 3), das cales 5 tamén tiñan medidor de células somáticas; 2 explotacións soamente detector de celo e as 5 restantes non tiñan ningunha tecnoloxía engadida máis ca o propio robot de muxido.

Imaxe 3. Detector de celo e ruminación (2016) Lely Industries NV, Rotterdam (Os Países Baixos)

76 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_manexo_elioGarcia_galego_silvia.indd 76

30/06/2020 11:48:01

E S P E C I A L : C A L I DA D E D O L E I T E E M U X I D O

O TRÁFICO DE VACAS E AS VISITAS AO AMS ADÓITANSE UTILIZAR COMO INDICADORES DO RABAÑO E DO RENDEMENTO INDIVIDUAL DE CADA VACA

A estabulación antes da instalación do AMS era libre con cubículos con area e carbonato ou serraduras en 16 explotacións, cama quente en 1 e noutra a cama era colchiña en praza fixa, que coa instalación do robot pasou a cama quente. A auga e a ración estaban facilmente dispoñibles, 9 explotacións incorporaron un robot arrimador de comi-

Imaxe 4. Arrimador de comida Lely Juno (2019) Lely Industries NV, Rotterdam, Os Países Baixos

da (Lely Juno, Lely Industries NV, Rotterdam, Os Países Baixos, imaxe 4) ao pouco tempo da instalación do AMS, que arrima a comida periodicamente. Todas as granxas tiñan o mesmo sistema de alimentación baseado en ración unifeed con ensilado de herba, ensilado de millo e penso que se administra unha vez ao día. En todas as explotacións, agás nunha que xa se realizaba punteo, coa entrada do AMS comezou o punteo de concentrado (dende 1,5 a 10 kg/día e vaca), o cal depende dos niveis de produción e dos días en leite de cada vaca. No tocante á cabana gandeira, nas 18 explotacións predominaba o gando frisón e soamente nunha había 6 vacas montbeliard en lactación. Ningunha das explotacións comprou animais de fóra nos dous anos recollidos para a realización do estudo. Na táboa 1 recóllese a distribución das explotacións para cada característica.

Obtención de datos Inicialmente realizóuselles unha enquisa a todos os xerentes das explotacións para coñecer a situación de cada unha delas, onde se recollían datos da situación da explotación antes da instalación dun AMS e datos dos cambios acaecidos coa instalación do AMS, así como as principais vantaxes e inconvenientes detectados tras varios anos de uso (anexo 1). Para obter os datos, produtivos e reprodutivos, precisouse da colaboración de Africor Lugo e Africor Coruña que, coa autorización previa dos gandeiros, nos proporcionaron os datos solicitados. Estes foron dun ano antes da súa instalación, do AMS en cada explotación e do segundo ano despois da súa instalación, desestimando o primeiro ano postinstalación, xa que os datos se poden ver influídos polo período de adaptación do robot. Os datos produtivos proceden do control leiteiro oficial e foron tomados coa seguinte metodoloxía: • Antes da instalación do AMS, no 100 % das explotacións de dous muxidos realizábase o control unha vez ao mes con alternancia de muxido de mañá e de tarde. Na explotación que realizaba 3 muxidos o control acudía a gandería a un dos muxidos do día de control onde se recollía produción e mostra enchendo a metade do bote da mostra. Tomábase a hora do muxido e volvíase á gandería ao seguinte muxido, onde se volvía a tomar unha mostra e se anotaba a produción. • Despois da instalación do AMS, seguiuse a metodoloxía N2, coa cal se recolle a produción media de varios días. Para iso, colócase o tomamostras e prográmase o robot para o control leiteiro, que queda rexistrado da seguinte maneira: hora de inicio do control, produción dos últimos 4 días ou dos últimos 12 muxidos antes do inicio do control, produción do muxido do que se obtivo a mostra e, ademais, márcase o muxido do cal se obtivo a mostra. • Os datos reprodutivos tamén proceden do control leiteiro oficial e foron tomados coa mesma metodoloxía, a cal se caracteriza por recoller os datos directamente das anotacións dos gandeiros. Datos obtidos do control leiteiro Os datos foron extraídos dunha base de datos de Access (Microsoft Office, 2010) na que viñan recadados os

datos produtivos e reprodutivos de todas as explotacións e procederon de 18 explotacións cunha media de 52 vacas cun rexistro mensual. Así pois, recolléronse e comparáronse ao redor de 11.200 datos para cada parámetro. Os parámetros recollidos para o estudo foron os seguintes: estruturais (número de partos e número de animais), calidade do leite (graxa, proteína, RCS e puntuación lineal), produción (produción por animal) e de reprodución (data de parto, número de inseminacións, data de inseminación fecundante e intervalo entre partos). Para extraer os datos foi precisa a realización de filtros e de relacións entre as diferentes subbases para obter os datos oportunos de cada animal e en base á data, que era específica para cada explotación, xa que os AMS das explotacións incluídas no estudo se instalaron dende 2004 ata 2015, recolléronse os datos dun ano preinstalación do AMS e os do segundo ano despois da instalación. Análise estatística Previo á análise estatística, foi necesario o cálculo de dous parámetros que non viñan recollidos orixinalmente na base de datos. Primeiro calculouse o intervalo dende o parto ata a inseminación fecundante a partir da resta de días dende a data da inseminación fecundante e a data de parto de cada animal e logo calculouse unha corrección da produción de leite en base á graxa e á proteína (4,00 % de materia graxa e 3,30 % de proteína) coa seguinte fórmula proposta por Sjaunja et al. (1991): Produción de leite corrixida con base na enerxía = produción de leite * (0,383 * % graxa + 0,242 * % proteína + 0,7832) / 3,1138

Posterior ao cálculo destes dous parámetros, os demais datos obtidos do control leiteiro precisaron un procesado que consistiu na realización das medias de cada un dos diferentes parámetros e a súa posterior agrupación en dous grupos, dependendo se eran datos previos á instalación ou eran posteriores, xa que de cada vaca en cada ano había 12 controis. Levouse a cabo unha análise estatística utilizando SPSS 24.0.0.0 (IBM SPSS Statistics, 2016) na que se importaron os datos tal e como estaban colocados na folla de cálculo. Inicialmente realizouse un ANOVA dun 06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 77

vp018_manexo_elioGarcia_galego_silvia.indd 77

30/06/2020 11:48:07

E S P E C I A L : C A L I DA D E D O L E I T E E M U X I D O

Táboa 1. Características das explotacións antes da instalación do AMS e cambios xurdidos coa súa instalación Antes da instalación do AMS

Cambios coa instalación do AMS

1 Lely Astronaut A2 13 Lely Astronaut A3 4 Lely Astronaut A4

Muxido

17 dous muxidos diarios 16 en sala de muxido. 1 en praza fixa 1 tres muxidos diarios

Alimentación

17 ración unifeed exclusivamente

Todas realizan punteo de concentrado no AMS

Animais

17 explotacións exclusivamente frisonas 1 explotación frisona e montbeliard

Non se realizaron cambios significativos

Instalacións

16 cubículos con area e carbonato ou serraduras 1 cama quente de palla 1 praza fixa con colchoneta

17 non realizaron cambios 1 explotación que estaba en praza fixa con colchoneta pasou a cama quente de palla

1 punteo segundo produción

11 detector de celo e ruminación 5 medidor de RCS 9 arrimador de comida 2 detector de celo 5 non introduciron tecnoloxías complementarias

Tecnoloxías

Táboa 2. Estatísticos descritivos das variables estudadas en función da instalación do AMS

Número de partos Graxa Proteína RCS Puntuación lineal Produción sen normalizar (kg)** Produción normalizada por enerxía (kg)** Número de inseminacións Intervalo parto - Inseminación fecundante ψ Intervalo entre partos (IPP) ψ

Antes da instalación do AMS

Cambios coa instalación do AMS

Ano preinstalación

2,47 ± 0,34 (2,01-3,40)

Segundo ano postinstalación

2,41 ± 0,21 (2,04-2,81)

Ano preinstalación

3,76 ± 0,4 (2,98-4,33)

Segundo ano postinstalación

3,63 ± 0,23 (3,02-3,95

Ano preinstalación

3,34 ± 0,09 (3,20-3,45)

Segundo ano postinstalación

3,32 ± 0,11 (3,11-3,58)

Ano preinstalación

303,36 ± 79,14 (153-473,67)

Segundo ano postinstalación

317,33 ± 112,17 (135,06-494,98)

Ano preinstalación

2,79 ± 0,34 (2,24-3,28)

Segundo ano postinstalación

2,94 ± 0,5 (1,83-3,68)

Ano preinstalación

31,62 ± 2,83 (27,49-36,53) 36,03 ± 3,77 (29,09-45,19)

Ano preinstalación

30,65 ± 2,55 (25,64-35,04)

Segundo ano postinstalación

34,5 ± 3,70 (27,17-41,30)

Ano preinstalación

2,46 ± 0,67 (1,72-4,58)

Segundo ano postinstalación

2,45 ± 0,36 (1,87-3,28)

Ano preinstalación

145,61 ± 23,26 (115,86-188,52)

Segundo ano postinstalación

135,33 ± 18,93 (100,80-163,94)

Ano preinstalación

434,60 ± 18,18 (404,90-472,63)

Segundo ano postinstalación

422,08 ± 26,63 (375,40-464,40)

** Diferenza significativa entre as filas cun nivel de p< 0,01; ψ p< 0,11

factor coa variable independente “ANO” e con todos os demais parámetros como variables dependentes para comparar as medias do ano anterior á instalación do robot coas medias do segundo ano despois da súa instalación.

Tamén se realizou un ANOVA dun factor coa variable independente “modelo de robot” e con todos os demais parámetros como dependentes. Para esta análise só se compararon os datos do segundo ano despois da instalación do AMS e eliminouse

PARA APROVEITAR A CAPACIDADE DE CADA UNIDADE DE MUXIDO NECESÍTANSE OUTRAS HABILIDADES EN COMPARACIÓN CO MUXIDO CONVENCIONAL

unha explotación por ser o modelo do robot o único entre as 18 explotacións. Por último, realizouse un ANOVA de dous factores coas variables independentes “ANO” e “Presenza ou non de detector de celos” e cos parámetros reprodutivos (número de inseminacións, intervalo parto - inseminación fecundante e intervalo entre partos) como variables dependentes. En todos os casos, consideráronse significativos valores inferiores a p<0,05.

RESULTADOS E DISCUSIÓN Tras a primeira análise estatística dos datos observamos (táboa 3) diferenzas significativas na produción, e unha certa tendencia cara á significancia do intervalo entre partos e do intervalo entre o parto e a inseminación fecundante (p= 0,11) (probablemente fosen significativos se aumentase o número de explotacións recollidas no estudo), sendo mellores todos estes parámetros tras a instalación do AMS. No resto dos parámetros non se obtivo ningunha relación coa introdución do AMS. No tocante á produción de leite normalizada, sofre un aumento medio dun 12,5 % cunha diminución do 7 % no peor dos casos e ata un aumento do 27 % no mellor (gráfico 3). Estes resultados están en concordancia coas porcentaxes de aumento obtidas noutras investigacións, un 7 % nun estudo de de Koning et al., (2002), un 9 % nun estudo de Wagner-Storch e Palmer, (2003) e un 12,4 % nun estudo de Wade et al. (2004). Aínda así, no estudo de Wade et al., (2004), que foi no que máis aumento se reportou, esta porcentaxe vese reducida a un 2 % cando se considera a evolución xenética e de manexo que sufriron as explotacións durante os anos que se recolleron os datos (12 anos). Neste estudo non se recolleu nin se ten en conta unha

78 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_manexo_elioGarcia_galego_silvia.indd 78

30/06/2020 11:48:12

VANTAXES  Melloran a estrutura do solo, drenaxe, retención de auga e aireación, proporcionando un mellor ambiente de enraizamento das plantas.  Posúen calidades de liberación de nutrientes lenta. O material continúa a súa descomposición dentro do solo, reducindo a cantidade de nitróxeno e fosfato que pode orixinarse cos fertilizantes químicos.

PRODUTOS FERTILIZANTES

 Melloran a capacidade de traballo dos chans, especialmente arxilosos pesados.  Melloran a retención de auga nos solos lixeiros.

O seu contido en materia orgánica, nitróxeno e fósforo fanos especialmente atractivos para a elaboración de fertilizante no sector agroforestal. Entre as súas variadas vantaxes hai que destacar que melloran a estrutura do solo, o seu grao de porosidade e a capacidade de retención de auga debido fundamentalmente á achega de materia orgánica. Ademais, proporciónalle ao solo nitróxeno, fósforo e potasio de liberación lenta, e, ao achegar cal, permite regular o pH do solo. AGROAMB ten inscritos os diferentes produtos fertilizantes que elabora no Rexistro de Produtos Fertilizantes do Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente.

FERTILIZANTES AUTORIZADOS

 Melloran a resistencia á compactación do solo e á erosión.

CÓDIGO

TIPO

NOME COMERCIAL

F0001757/2022

Fertilizante orgánico NPK de orixe animal e vexetal

AGROTHAME ORGANITE START

 Reducen a necesidade de fertilizantes artificiais.

F0001894/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST

F0001895/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST START

 Regulan o pH do solo, ao achegar cal.

F0001896/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO START

F0001897/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO

F0001919/2023

Fertilizante órgano-mineral nitroxenado líquido

AGROTHAME ORGANITE N-LIQ

F0001925/2023

Fertilizante órgano-mineral NK líquido

AGROTHAME ORGANITE PURINE

F0001926/2023

Fertilizante órgano-mineral NP líquido

AGROTHAME ORGANITE LIQUID

F0001980/2023

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO ZEN

F0002420/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE AGRO

F0002421/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE SULFAGRO

F0002422/2025

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMOST

AGROAMB Ponte de Outeiro, 10 | 27256 Castro de Rei (Lugo) Teléfono (+34) 982 231 365 | Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com | Web www.agroamb.com

vp016_pub_agroamb_galego.indd 51 79 vp018_anuncio_agroamb_galego.indd

15/3/2018:11:26 12:56 29/06/2020

E S P E C I A L : C A L I DA D E D O L E I T E E M U X I D O

PARA OBTER OS DATOS corrección da produción leiteira a causa que a produción media nas vacas muSOLICITADOS CONTOUSE COA da mellora xenética e de manexo, pois xidas tradicionalmente era de 26 kg de COLABORACIÓN DE AFRICOR o período de tempo no que se recolle- leite ao día e de 7.950 kg de leite por ron os datos para este estudo foi moito lactación normalizada a 305 días. Por LUGO E AFRICOR CORUÑA menor ca no de Wade et al., (2004) –3 outro lado, tamén hai que ter en conanos– e, ademais, na enquisa aos gan- ta que no presente estudo non se redeiros consultóuselles a incorporación colleron os datos do primeiro ano tras de animais con maior potencial xené- a instalación do robot, no que non se tico doutras explotacións ou a implan- apreciaron diferenzas significativas na tación de embrións no ano previo á ins- produción (Hogeven et al., 2009) e que talación do robot e as respostas foron si se recolleron nos estudos anteriores. negativas no 100 % das explotacións. É importante destacar que neste estuFactores que podían facer que o in- do non foi o propósito inicial e quizais cremento de produción non se fixese nun segundo estudo se poida analizar efectivo como son a alimentación ba- a influencia da frecuencia de muxido seada en pasto exclusivamente (Jago despois da instalación do robot, que é et al., 2007) e que as vacas primípa- un factor importante para explicar o ras non responden ao aumento da aumento da produción. frecuencia do muxido un maior renNo que respecta aos parámetros re- tervalo entre partos, aínda que esta didemento leiteiro (Abeni et al., 2005, produtivos, o intervalo parto-insemi- ferenza so é unha tendencia (p= 0,11). 2008; Speroni et al., 2006) non in- nación fecundante e o intervalo entre No número de inseminacións non se fluíron no presente estudo, pois todas partos melloraron tras a instalación observaron diferenzas significativas á produción de leite un normalizada, sufre un aumento dun 12,5% conda unha diminución do (p>0, 5)medio antes e despois instalación as explotacións tiñan un sistema deNo tocante do AMS, reducíndose 8 % o interdo AMS. alimentación similar baseado en pen-7% no valo parto-inseminación e un 3 % o inpeor dos casos e ata un aumento do 27% no mellor (Gr‡Þco 3). so e forraxes e, ademais, o número de primíparas estaba en proporciónsGr‡Þco 3. Comparaci—n da produci—n de todas as explotaci—ns (E1- E18) de antes e do segundo ano despois adecuadas respecto ás vacas adultas,da instalación do AMS onde se pode apreciar a produción individualizada das mesmas e a media (línea de xa que o número de partos por vacapuntos) con unha gr‡Þca moi homoxŽnea. presente se encontraba en torno a 2,5 Gráfico 3. Comparación da produción de todas as explotacións (E1- E18) de antes e do antes e despois da instalación do AMS. segundo ano despois da instalación do AMS onde se pode apreciar a produción individualizada destas e a media (liña de puntos) cunha gráfica moi homoxénea Aínda así, en 3 explotacións non houbo melloras na produción, incluso nunha E1 se baixou con respecto ao ano anterior E2 á instalación do robot. Estes datos suxírennos que non é só a instalación do E3 robot o que provoca unha mellora dos parámetros produtivos senón que son E4 moi importantes o manexo das vacas, E5 a alimentación, as condicións de aloxamento e a saúde animal para mellorar E6 a eficiencia do AMS, como afirman KoE7 ning e Ouweltjes (2000). Se ben é certo que neste estudo os E8 resultados foron máis elevados ca nos E9 outros estudos publicados, hai dúas causas que poden estar estreitamente E10 relacionadas con este feito. Por un lado, E11 as explotacións nas que se realizou o estudo tiñan vacas de alto rendemento E12 leiteiro antes da instalación do robot, xa que a media de produción era de aproE13 ximadamente 31 kg de leite ao día e de E14 9.750 kg de leite por lactación normalizada a 305 días; estas vacas combinan E15 unha maior frecuencia de muxido cun E16 maior rendemento por muxido (Poole, 1982 e Abeni et al., 2005), polo que E17 as calidades produtivas destas poden E18 explicar que o aumento fose máis elevado que nos estudos anteriores (de 0 12,5 25,0 37,5 50,0 Koning et al., 2002; Wagner-Storch e Ano de preinstalación Segundo ano de postinstalación Palmer, 2003; Wade et al., 2004) nos Estes resultados, est‡n en concordancia cos porcentaxes de aumento obtidos noutras investigaci—ns, un 7%

80 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

nun estudo de de Koning et al., (2002), un 9 % nun estudo de Wagner-Storch e Palmer, (2003) e un 12.4 % nun estudo de Wade et al., (2004). A’nda as’, no estudo de Wade et al., (2004) que foi no que m‡is aumento

vp018_manexo_elioGarcia_galego_silvia.indd 80

se reportou, este porcentaxe vese reducido a un 2% cando se considera a evoluci—n xenŽtica e de manexo que

30/06/2020 11:48:18

sufriron as explotaci—ns durante os anos que se recolleron os datos (12 anos). Neste estudo non se recolleu

Toda nuestra experiencia, es tuya En el Santander llevamos más de 30 años ayudando a miles de ganaderos. Este conocimiento nos permite ofrecerte siempre el producto o el apoyo que necesitas para tu explotación, tu ganadería, tu negocio. Infórmate sobre todas las soluciones que Santander Agro puede ofrecerte. Entra en bancosantander.es, o acércate a cualquiera de nuestras oficinas.

vp018_publi_santander.indd 81

19/06/2020 12:57:21

E S P E C I A L : C A L I DA D E D O L E I T E E M U X I D O

Gr‡Þco 4. Comparaci—n dos par‡metros reprodutivos m‡is afectados pola instalaci—n do AMS.

Gráfico 4. Comparación dos parámetros reprodutivos máis afectados pola instalación do AMS Intervalo parto inseminacion fecundante

Intervalo entre partos

Ano de preinstalación

125

250

375

NAS EXPLOTACIÓNS ESTUDADAS O ROBOT PROVOCOU UN INCREMENTO SIGNIFICATIVO DA PRODUCIÓN DE LEITE SEN CAMBIOS NA CALIDADE 500

Segundo ano de postinstalación

De acordo co estudodescritivos de Ipema das (1991) poder’ase esperar unha produci—n por unha maior Táboa 3. Estatísticos variables estudadas en que función damaior instalación do AMS

e se ten detector de celos ou non frecuencia de muxido sen maior inxesta, traducirase nun maior balance enerxŽtico negativo, m‡is perdida de Número de Intervalo partoentre peso, m‡is ‡cidos graxos non esteriÞcados e m‡is enfermidades metab—licas Intervalo o que desencadear‡ unha inseminacións inseminación fecundante partos aparici—n m‡is tard’a da actividade ov‡rica, un aumento do nœmero de inseminaci—ns e un aumento do Sen detector de Ano 2,76 ± 1,03 152,72 ± 26,54 437,22 ± 29,78 celos (n=5) preinstalaciónfecundante. Sen embargo, estudos de Kruip et al., (2000) apoian os resultados intervalo parto-inseminaci—n Segundo obtidos aqu’ xa que no ano seu estudo 2,55 non±se adicionais 0,52reportaron efectos 144,27 ±negativos 12,22 425,32 ±sobre 24,41 a saœde e a postinstalación reproduci—n dos animais muxidos con AMS e chegouse ‡ conclusi—n de que incluso se poden mellorar estes Con detector de Ano ± 0,46 individual 148,87 22,41 con unha 433,59 12,00 par‡metros se se fai un bo manexo da 2,34 alimentaci—n e se±combina boa± detecci—n de celos. celos (n= 13) preinstalación

Pola contra, si que Ž certo Segundo anoque en estudos de Kruip et al., (2002) e Dearing et al., (2004) observ‡ronse 2,41 ± 0,29 131,90 ± 20,30 420,83 ± 28,29 postinstalación diferenzas nas taxas de concepci—n 1 mes despois da instalaci—n do AMS, e diminuci—ns na fertilidade (non signiÞcativas) ata 12 meses despois da instalaci—n pero estes datos non se puideron contrastar neste estudo xa que non se recolleron os datos do primeiro ano tras a instalaci—n.

De acordo co estudo de Ipema cambiaron os parámetros reproduti- nos que a concentración de graxa e (1991), poderíase esperar que unha vos antes e despois da instalación do proteína foi lixeiramente menor ca obmaior produción por unha maior fre- robot dependendo de se ten ou non tida co muxido tradicional dúas veces T‡boa 3. Estat’sticos descritivos das variables estudadas en funci—n da instalaci—n do AMS e si ten detector cuencia de muxido sen maior inxes- detector de celos (táboa 3) para ver ao día, aínda que os resultados non detión celostraducirase ou non. nun maior balance se as granxas que non o tiñan empeo- foron estatisticamente significativos. enerxético negativo, máis perda de raban os datos xerais debido a unha O que si se detectou neses estudos é que co muxido automatizado se increpeso, máis ácidos graxos non esterifi- mala detección. Intervalo partoNesta análise, pese a existir dife- mentaron os niveis de ácidos graxos cados e máis enfermidades metabólilibres polo feito de que o ratio aire/ renzas, estas inseminaci—n non foron significativas, cas, o que desencadeará unha apariNœmero de Intervalo entre polo que se pode dicir que as exploción máis tardía da actividade ovárica, inseminaci—ns partos leite é maior que nos sistemas convenfecundante un aumento do número de insemina- tacións que introduciron o detector de cionais de muxido en sala, feito que Sin detector de celos precións e un aumento Ano do intervalo parto- celos non observaron melloras signifi- pode ser obxecto dun segundo estudo 2,76 ±cativas 1,03 respecto 152,72 437,22 ± 29,78 (n=5) instalaci—n. de avaliación da implantación de AMS aos± 26,54 que non o fixeron inseminación fecundante. No entanto, estudos de Kruip etSegundo al. (2000) apoian e os principais motivos poden ser que en Galicia. Respecto ao RCS é certo que os resula detección de celos nas explotacións os resultados obtidos aquí, posto que 2,55 ± 0,52 144,27 ± 12,22 425,32 ± 24,41 ano postno seu estudo non se reportaron efec- analizadas xa era boa antes da intro- tados mostran un incremento dun 5 % instalaci—n. tos negativos adicionais sobre a saúde dución do robot ou que se realizaba (gráfico 6) e ata un 6 % se nos fixamos Con detector de Ano pree a reprodución dos animais muxidos inseminación a tempo fixo. De feito, na puntuación lineal de células somá0,46 148,87 ± 22,41 433,59 celos 13)e chegouse instalaci—n. ticas pero ningún dos dous é signifiparámetros reprodutivos das ex-± 12,00 con (n= AMS á conclusión 2,34 de ±os cativo a diferenza doutros estudos de plotacións antes de instalar o AMS xa que incluso se poden mellorar estes Segundo Kruip et al. (2002) e Hovinen e Pyörälä se encontraban por debaixo da media parámetros se se faiano unpostbo manexo da 2,41 ± 0,29 131,90 ± 20,30 420,83 ± 28,29 das explotacións en control leiteiro (2011) nos que si se documentaron aualimentación individual e se combina instalaci—n. cunha boa detección de celos. Pola das provincias de Lugo e da Coruña mentos significativos do RCS coa im contra, si que é certo que en estudos segundo 1 " 9 do AMS nos dous primeiros o informe reprodutivo de plantación anos. Aínda así, nun estudo de Hogede Kruip et al. (2002) e Dearing et al. Africor 2010. Tamén debemos considerar que a ven et al. (2009) que recolleu datos de (2004) observáronse diferenzas nas taxas de concepción 1 mes despois da efectividade dos detectores de celos 88 granxas con AMS en Finlandia, só instalación do AMS e diminucións na foi mellorando co avance do tempo e é se reportou un incremento significativo fertilidade (non significativas) ata 12 probable que haxa interferencias das o primeiro ano despois da instalación meses despois da instalación, pero es- explotacións que tiñan detectores de do AMS o que está en total concordancia cos resultados deste estudo. tes datos non se puideron contrastar celos máis antigos e pouco eficientes. Moi importante é ter en conta que Respecto aos parámetros de calineste estudo, xa que non se recolleron os datos do primeiro ano tras a insta- dade do leite (gráfico 5), a graxa e a neste estudo se analizaron soamente 18 proteína non sufriron diferenzas sig- explotacións e a desviación media nos lación. O 72 % das explotacións analizadas nificativas coa introdución do AMS RCS despois da instalación do robot era tiñan detector de celos e por iso, en coincidindo con estudos de Klungel et moi ampla, polo que era moi difícil que relación ao anterior, estudouse como al. (2000) e Shoshani e Chaffer (2002), os resultados fosen significativos. 82 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_manexo_elioGarcia_galego_silvia.indd 82

30/06/2020 11:48:24

signiÞcativas coa introduci—n do AMS coincidindo con estudos de Klungel et al., (2000) e Shoshani e Chaffer, (2002) nos que a concentraci—n de graxa e prote’na foi lixeiramente menor ca obtida co muxido tradicional dœas veces ao d’a a’nda que os resultados non foron estatisticamente signiÞcativos. O que s’ se detectou neses estudos é que co muxido automatizado incrementáronse os niveis de acidos graxos libres polo feito de que o ratio aire/leite é maior que nos sistemas convencionais de muxido en sala feito que pode ser obxecto dun segundo estudo de avaliación da implantación de AMS en Galicia.

E S P E C I A L : C A L I DA D E D O L E I T E E M U X I D O

A seguinte análise estatística realizouse para ver se o modelo de robot influía nos parámetros analizados. Neste caso soamente se observa un efecto significativo (p<0,05) sobre a puntuación liñal de células somáticas (táboa 4). Vistos os resultados, poderíase especular un aumento da frecuencia de muxido debido ao tipo de entrada no AMS, xa que esta é máis cómoda e con mellor fluxo de entrada no Lely A4. Aínda así, os resultados soamente mostran diferenzas significativas (p< 0,05) na puntuación lineal de células somáticas que probablemente non se dera nun estudo máis amplo xa que co baixo número de modelos que temos do AMS Lely A4 non sería adecuado afirmar que realmente é así. Ademais, podemos ver que a dispersión das explotacións despois da instalación do robot é moi heteroxénea, polo que non se considerará significativo este resultado. Por último, nos gráficos 7 e 8 reflíctese a opinión dos gandeiros respecto dos inconvenientes e das vantaxes da instalación dun AMS dende a súa experiencia. A principal vantaxe é a redución de man de obra e o principal inconveniente a adaptación a un sistema moi diferente do tradicional, por encima do prezo. No tocante ás vantaxes e aos inconvenientes recollidos na enquisa realizada, as vantaxes foron principalmente a diminución de man de obra e o aumento de produción coincidindo co estudo previo de Hovegeen et al. (2004), no que as tres vantaxes recollidas están entre as cinco motivacións que ten un gandeiro para investir nun AMS. Tamén hai plena coincidencia cos investigadores Svennersten-Sjaunja e Pettersson (2008), que afirman que a causa principal para a instalación dun AMS é a escaseza de man de obra para traballar nas explotacións leiteiras, deixando nun segundo lugar a motivación de aumentar a produción de leite de cada vaca. No tocante aos inconvenientes, os resultados mostran que ata un 90 % (16 dos 18 enquisados) dos enquisados coincidiron en que a introdución é complicada e que supón moito traballo, tomando esta como a principal contraindicación incluso por enriba do prezo, sendo diferentes estes resultados aos do estudo de Svennersten-Sjuanja e Petterson (2008) nos que o principal inconveniente é o prezo do AMS. En terceiro lugar existe un inconveniente ao que tamén lles dan moita importancia os gandeiros novos (<40

Gr‡Þco Comparaci—n dos dos par‡metros de de calidade do leite anoun antes dous anos despois dadespois instalaci—n Gráfico 5.5.Comparación parámetros calidade do un leite anoe antes e dous anos Respecto ao RCS Ž certo que os resultados mostran un incremento dun 5% (Gr‡Þco 6) e ata un 6% se nos dado instalación do AMS AMS.

Þxamos na puntuaci—n lineal de cŽlulas som‡ticas pero ningœn dos dous Ž signiÞcativo a diferenza de outros estudos de Kruip et al., (2002) e Hovinen e PyšrŠlŠ (2011) nos que si se documentaron aumentos signiÞcativos do RCS coa implantaci—n do AMS nos dous primeiros anos. A’nda as’, nun estudo de Hogeven et al., (2009) que recolleu datos de 88 granxas con AMS en Finlandia, so se reportou un incremento signiÞcativo o primeiro ano despois da instalaci—n do AMS o que est‡ en total concordancia cos resultados deste estudo. Moi importante Ž ter en conta que neste estudo se analizaron soamente 18 explotaci—ns e a desviaci—n media nos RCS despois da instalaci—n do robot era moi ampla polo que era moi dif’cil que os resultados foran Ano de preinstalación

signiÞcativos.

Segundo ano de postinstalación

Gr‡Þco 6. RCS mediante diagrama de caixas dun ano antes e dous anos despois da instalaci—n do AMS onde se pode ver a ampla dispersi—ndiagrama dos datos dede RCS dous dun anos ano despois da instalaci—n do AMS. Gráfico 6. RCS mediante caixas antes e dous anos despois da instalación do AMS, onde se pode ver a ampla dispersión dos datos de RCS dous anos despois da instalación deste

317,33

303,06

Ano de preinstalación

2 " 0

Segundo ano de postinstalación

A seguinte an‡lise estat’stica realizouse para ver se o modelo de robot inßu’a nosdopar‡metros analizados. Táboa 4. Estatísticos descritivos das variables estudadas en función modelo de robot de muxido Neste caso, soamente se observa un efecto signiÞcativo (p<0,05) sobre a puntuaci—n li–al de cŽlulas som‡ticas (T‡boa 4).

LELY A3 (n = 13) Media ± Desviación típica

LELY A4 (n = 4) Media ± Desviación típica

Graxa

3,60 ± 0,26

3,69 ± 0,16

Proteína

3,32 ± 0,13

3,33 ± 0,02

RCS

334,96 ± 117,06

243,28 ± 79,54

Puntuación lineal**

3,03 ± 0,45

2,52 ± 0,50

Produción sen normalizar (kg)

35,80 ± 3,82

Produción normalizada por enerxía (kg)

34,25± 3,78

Número de inseminacións

2,42 ± 0,38

2,42 ± 0,34

Intervalo parto- Inseminación fecundante

136,35 ± 18,04

135,91 ± 25,41

Intervalo entre partos

418,31 ± 22,91

439,58 ± 36,25

37,68 ± 3,30

2 " 1

36,32 ± 3,20

** Diferenza significativa entre as columnas cun nivel de p< 0,05

anos): a instalación dun AMS non permite aumentar pouco a pouco como si que se podería cunha sala de muxido convencional. A explicación disto é a seguinte: cada AMS ten capacidade para 60 animais aproximadamente, o primeiro cambio de sala de muxido a AMS

é doado, xa que os animais que teña a explotación van ir todos ao número máis axeitado de robots de muxido (por exemplo, se a explotación ten 120 animais é necesaria a compra de 2 AMS). O problema é cando unha explotación quere aumentar pouco a pouco a 06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 83

vp018_manexo_elioGarcia_galego_silvia.indd 83

30/06/2020 11:48:31

Gr‡Þco 7 . Resultados das enquisas respecto aos inconvenientes do AMS onde se pode apreciar que a E S P E C I A L : C A L I DA D E D O L E I T E E M U X I D O adaptaci—n Ž unha das opini—ns m‡is comœn entre os propietarios.

Gráfico 7. Resultados das enquisas respecto aos inconvenientes do AMS onde se pode apreciar que a adaptación é unha das opiniónsInconvintes máis comúns entre os propietarios do AMS segundo a enquisa realizada Prezo Prezo Díficil Difícil de aumentar aexplotación explotación Adaptación Adaptación

poderíase especular un aumento de frecuencia de muxido debido ao tipo de entrada no AMS, máis cómoda e con mellor fluxo de entrada no Lely A4

Averías Avarías Sempre Siemprependente pendiente 0 5 15 20 Gr‡Þco 8. Resultados das enquisas respecto ‡s vantaxes do 10 AMS nos que se aprecia que todos os propietarios

opinaron que unha vantaxe era a diminuci—n de man de obra.

No tocante as vantaxes e inconvenientes recollidos na enquisa realizada, as vantaxes foron principalmente a

Gráfico 8. Resultados das enquisas respecto das vantaxes do AMS nos que se aprecia que

Vantaxes AMS segundo a enquisa realizada diminuci—n de man de opinaron obra e oque aumento dedoproduci—n coincidindo co estudo previo de Hovegeen et al., todos os propietarios unha vantaxe era a diminución de man de obra

(2004) no que as 3 vantaxes recollidas est‡n entre as 5 motivaci—ns que ten un gandeiro para investir nun Menos de obra obra Menos man man de

AMS. TamŽn hai plena coincidencia con Svennersten-Sjaunja e Pettersson (2008) que aÞrman que a causa principal parahoraria a instalaci—n dun AMS Ž a escaseza de man de obra para traballar nas explotaci—ns leiteiras Liberdade horaria Liberdade deixando nun segundo lugar a motivaci—n de aumentar a produci—n de leite de cada vaca. Máis produción produción Máis

No tocante aos inconvenientes os resultados mostran que ata un 90% (16 dos 18 enquisados) dos enquisados coincidiron que a introduci—n Ž complicada e que sup—n moito traballo tomando esta como a principal 0

contraindicaci—n

4,5

9,0

13,5

18,0

incluso por enriba do prezo. Sendo diferentes estos resultados aos do estudo de

Conclusión Svennersten-Sjuanja e Petterson (2008) nos que o principal inconvinte Ž o prezo do AMS. Nas explotaci—ns estudadas robot provocou un incremento signiÞcativo da produci—n de leite novos sen En 1. terceiro lugar, enc—ntranse un oinconveniente ao que tamŽn lle dan moita importancia os gandeiros cambios na calidade.

(<40 anos). A instalaci—n dun AMS non permite aumentar pouco a pouco como si que se poder’a con unha

o robot como os detectores de celos nonŽ inßœen signiÞcativamente par‡metrospara reprodutivos sala2.deTanto muxido convencional. A explicaci—n disto a seguinte: cada AMS tennos capacidade 60 animais

a’nda gandeira, que haio unha certanon tendencia a reducir o intervalo entre partos xa e oque intervalo entreque parto eI. Enquisa aproximadamente, primeiro cambio de sala deAGRADECEMENTOS muxido a AMS Ž doado os animais te–a a Anexo para o estudo da mellora cabana porque é rendible produtiva e reprodutiva coa implantación inseminaci—n fecundante. a compra dun AMS para telo a menos Primeiramente, debo agradecerlles a toexplotaci—n van a ir todos ao nœmero m‡is axeitado de robots de muxido (por exemplo, se a explotaci—n ten do robot de muxido en granxas galegas da metade do rendemento da máqui- das as explotacións que colaboraron ce√ pouco Nome 120na; Ž necesaria a compra de que 2 AMS). Žexplotaci—ns cando explotaci—n aumentar 3.animais As principal vantaxe queteñen indicaron os dasos obxecto de estudo era a reduci—n de daa explotación por iso os aumentos ir propietarios enO problema dendo datos unha e contestando asquere enqui√ Localización

función capacidade AMS. as que sería posible pouco a cabana gandeira xado que non Sendo Ž rentablesas a sen compra dunnon AMS para telo arealizar menos da metade docamas e modelo de tráfico man deda obra. √ Establo, así, fai que sexa unha decisión difícil in- este estudo. Tamén debo agradecerlle o √ Raza rendemento da m‡quina por iso osque aumentos te–entanto que ir enpropios funci—nanimais da capacidade do AMS. ‡ Sendo as’,oufairazas presentes 4. O principal a adaptaci—n dos gandeiro nova√forma crementar o inconveniente número de foi animais, pois, seu labor a Africor, sobrecomo tododo a atención Ano e mes de implantación do robot queademais sexa unhadun decisi—n dif’cil aumentar o nœmero de animais que ademais dunha gran inversi—n tamŽn haideste √ Modelo investimento, ta- de Ramiroxa Fouz, que proporcionou os de muxido foigrande complicada. √ Equipamiento do robot mén hai que mudar as instalacións e o datos das explotacións. Por último, que mudar as instalaci—ns e o manexo para albergar tal crecemento da cabana gandeira. manexo para albergar tal crecemento quero agradecerlle a Lely España o Outras melloras da cabana gandeira. contacto proporcionado cos xerentes √ Tecnolóxicas/Instalacións/Manexo Agradecementos das explotacións analizadas.

√ Descrición das instalaciónss de muxido antigas

CONCLUSIÓNS Debo agradecer primeiramente a todas as explotaci—ns que colaboraron cedendo os datos e contestando as de muxidos e número

• Nas explotacións estudadas o robot √ Alimentación actualmente vs. antes da instalaenquisas sen as que non ser’a posible realizar este estudo. TamŽn debo agradecer a Africor, sobre todo a provocou un incremento significativo ción do robot atenci—n de Ramiro Compra de animais de fóra/implantación de da produción deFiouz, leite que senproporcionou cambios naos datos das explotaci—ns. Por œltimo, agradecer a Lely √Espa–a embrións no ano previo e nos dous posteriores calidade. o contacto proporcionado cos xerentes das explotaci—ns analizadas. á compra do robot. No caso de que sexa afirma • Nin o robot nin os detectores de celos 2 " 3 tivo, cantos? inflúen significativamente nos pará√ Vantaxes do robot. Engadir todas as que desexe metros reprodutivos, aínda que hai √ Incovenientes do robot. Engadir todas as que unha certa tendencia a reducir o inqueira tervalo entre partos e o intervalo entre parto e inseminación fecundante. • A principal vantaxe que indicaron os propietarios das explotacións obxecto de estudo era a redución de man de obra. • O principal inconveniente foi que a BIBLIOGRAFÍA adaptación tanto dos propios ani 2 " 4 no enderezo do autor: Dispoñible elio.lopez@rai.usc.es mais coma do gandeiro á nova forma de muxido foi complicada. 84 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_manexo_elioGarcia_galego_silvia.indd 84

30/06/2020 11:48:36

O novo fito no muxido robotizado

Lely Astronaut A5 Observamos as vacas e escoitamos os nosos clientes. O resultado foi un brazo híbrido completamente novo, case sen consumo de aire e cunha gran precisión na conexión. Conseguimos tamén unha maior capacidade de muxido cun menor custo enerxético, así como unha maior fiabilidade e facilidade de uso. Todo isto fai do Lely Astronaut A5 o robot que marca unha nova era no muxido automatizado e que lle permite ao gandeiro de leite afrontar o futuro con garantías de éxito. O seu Lely Center local daralle máis información sobre este fito no muxido.

vp018_publirrep_lely_gal.indd 85

GALICIA, ASTURIAS E CANTABRIA AGROTEC ENTRECANALES SL - LELY CENTER OUTEIRO DE REI Parque empresarial de Matela, P11A, nave 1 27150 Outeiro de Rei (Lugo) Tfno. +34 671 646 745 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com CASTELA E LEÓN, MADRID E TOLEDO TECNOLOGÍAS DE ORDEÑO SL - LELY CENTER ÁVILA C/ Hornos Caleros, 29 05003 Ávila Tfno. +34 920 254 116 avila@avi.lelycenter.com PAÍS VASCO, NAVARRA E CATALUÑA LELY IBÉRICA CSV SA – LELY CENTER IN AIZOAIN Polígono Iruregaña, naves 5 e 6 31195 Aizoain (Navarra) Tfno. +34 629 083 587 aizoain@aiz.lelycenter.com

29/06/2020 14:13:59

POR QUE AUMENTAR O NÚMERO DE MUXIDOS? A tecnoloxía permite un maior rendemento das nosas granxas e desde Lely somos capaces de demostrar a diario que a mellor máquina para conseguilo é o robot de muxido manexado nun sistema de tráfico libre. Nesta reportaxe presentamos os datos de catro explotacións que así o corroboran.

recomendación de Lely é manter o tempo libre do robot entre un 10 e un 15 % para favorecer o efecto do tráfico libre, é dicir, evitar arrimar vacas debido á competencia que se xera polas xerarquías e o consecutivo estrés para atopar a oportunidade de entrar ao muxido. Un robot con tempo libre inferior ao 10 % requirirá maior traballo por parte do gandeiro, a maiores dos posibles problemas de saúde que poida carrexar, xa que se un animal non se moxe cando lle corresponde por litros no ubre irase deitar, tirará o leite na cama e iso poderá rematar en mastite e contaxios no cubículo. A capacidade do robot demóstrase polo número de muxidos que pode realizar ao día co menor número de posibles fallos. Máis muxidos significan máis leite, máis benestar animal, menos atrasos, menos problemas de saúde de ubre e, finalmente, todo iso redunda nun incremento da produción. O robot realiza muxidos, a diferenza de como erroneamente se poida pensar en número de vacas. Así, en función da media de produción total do rabaño e do fluxo de leite, poderán realizarse máis ou menos muxidos. Cando a capacidade xenética dun rabaño é alta, os datos demostran que explotar ese potencial pode resultar en altos rendementos. En Lely existen diversos exemplos de granxas localizadas en todo o territorio español que melloraron notablemente estes aspectos co paso do tempo e atoparon unha forma de medrar sen incrementar o número de animais, pero si o número de muxidos.

vp018_publirrep_lely_gal.indd 86

Ganderías

Número actual de robots

SAT As Pandas Arrabal SC SAT Prados Hondos Ganadería Collado

3 2 6 3

Antes Leite total Muxidos totais (media kg/día) (número medio) 6.300 370 2.700 180 10.200 680 5.400 377

SAT As Pandas (Vilalba, Lugo) Estaban muxindo en dous robots Lely Astronaut A3 e decidiron incorporar outro a principios deste ano. Tras dez días desde a posta en marcha da terceira unidade (indicado cunha frecha nas gráficas) e mantendo as mesmas 142 vacas, estas realizaron 100 muxidos máis, o que supuxo un incremento de 600 kg de leite. Deste xeito foi posible ese terceiro muxido que non

Despois Leite total Muxidos totais (media kg/día) (número medio) 7.300 540 3.500 280 12.000 870 7.800 570

alcanzaban a facer anteriormente todas as vacas, debido a unha sobresaturación. Ao longo dos días, a media de animais incrementouse ata 155, cun fluxo medio de leite de 3,6 kg/minuto, e incrementáronse os muxidos diarios (de 2,8 a 3,5 de media) en beneficio do tráfico libre (o tempo libre do robot pasou do 5 ao 15 %), o que se traduciu en máis leite (de 44,6 a 46,4 kg vaca/día).

Efecto do incremento do número de muxidos e evolución da produción de leite na SAT As Pandas

SA de En ca en pr no bo m va tiv co día na lac

29/06/2020 14:14:05

)

as n. nde se a) re se kg

Comparativa da produción total de leite e dos kg/vaca con 1 e 2 unidades de muxido en Arrabal SC Produción de leite total

3487 3235 2983 2731 2479 xan.

abr.

xun.

set.

dec.

set.

dec.

Kg leite/vaca

49,0 46,2

Arrabal SC (Piélagos, Cantabria) Esta granxa incorporou unha segunda unidade de muxido e desde entón (liña vermella) mantense nos 48,5 kg de leite con 3,9 muxidos. Nas gráficas da esquerda obsérvase como o ano anterior (liña negra) estaban muxindo 67 vacas con 2,8 muxidos de media (180 visitas). Tan só 12 días despois da instalación do segundo robot xa realizaban 270 muxidos con 73 vacas.

43,5 30,8 38,0 xan.

abr.

SAT Prados Hondos (Villanueva de Duero, Valladolid) En outubro de 2019, a granxa contaba con catro robots Lely Astronaut A4 e 270 vacas en lactación que facían 680 muxidos e unha produción de 10.200 kg de leite ao día. En novembro de 2019 incorporan o quinto robot Lely Astronaut A5 e alcánzanse os 870 muxidos; ademais, organizan as vacas en varios lotes diferenciados cos seus respectivos robots: dous con vacas primíparas, un con vacas multíparas frescas entre 0 e 50 días desde o parto, outro con vacas en plena produción e outro con vacas en cola de lactación e menor produción.

vp018_publirrep_lely_gal.indd 87

xun.

O traballo diario na granxa mellorou e actualmente unha persoa emprega 2,5 horas pola mañá e pola tarde en facer os cinco robots, leite separado, xatos e tratamentos en vacas. En xullo de 2020 porase en marcha o sexto robot. Ademais de mellorar as visitas ao robot, a produción e o confort das vacas, tamén gañarán calidade de vida tanto o gandeiro coma o empregado. Ganadería Collado (Horcajo de las Torres, Ávila) En 2019 muxían en dous robots Lely Astronaut A4 unha media de 145-150

vacas e o potencial xenético da granxa non estaba reflectido na produción media diaria (37-38 kg vaca/día con dous robots a 44-45 kg vaca/día con tres robots). Tiñan un grupo de xovencas próximas ao parto e decidiron incorporar o terceiro robot co obxectivo de alcanzar unha produción de 2.000 kg/día a maiores. Os resultados foron espectaculares e superáronse os 2.400 kg ao día tras conseguir o terceiro muxido. Ao haber máis dun 10 % de tempo libre, as vacas fan máis muxidos, a cantidade de leite no tanque incrementouse e o traballo de arrimar vacas ao robot diminuíu.

29/06/2020 14:14:11

E S P E C I A L : C A L I DA D E D O L E I T E E M U X I D O

Detección de inhibidores en leite cru de vaca: protocolo do Ligal Neste artigo descríbense os controis mínimos obrigatorios en leite cru de vaca que a lexislación española esixe a produtores e industrias lácteas a fin de garantir a seguridade para o consumidor, e detállase o protocolo do Ligal para a detección de residuos de antibióticos en leite.

RESPONSABLES DO CONTROL DO LEITE CRU DE VACA

María Luisa Barreal López Directora técnica do Ligal

INTRODUCIÓN

Real Decreto 1728/2007 establece os controis mínimos obrigatorios que deben realizar os produtores de leite cru de vaca e os demais axentes do sector vacún leiteiro en todas as súas etapas, así como as actuacións en caso de detectarse algún incumprimento nos controis realizados.

3. Se despois da investigación anterior se confirma a sospeita, o leite debe retirarse do circuíto da alimentación humana.

En relación á calidade do leite existen tres premisas fundamentais: 1. A calidade do leite debe controlarse en todas as etapas existentes entre o muxido e o consumo. 2. Se nos controis dalgunha das etapas existen sospeitas de incumprimento das normas de calidade, débese impedir o paso á seguinte etapa mentres non se investigue a sospeita.

Control desde o muxido ata a saída do leite da explotación: a) O responsable de calidade de leite e o gandeiro deberán tomar todas as medidas necesarias antes, durante e despois do muxido, co obxecto de garantir a calidade do leite producido. b) A autoridade competente da Consellería do Medio Rural (no caso da Comunidade Autónoma de Galicia) deberá supervisar o procedemento de muxido e o tratamento posterior, controlando a calidade do produto almacenado no tanque frío.

88 | Vaca Pinta n.º18 | 06.2020

vp018_especialCalidadeLeite_ligal_galego.indd 88

29/06/2020 14:10:44

E S P E C I A L : C A L I DA D E D O L E I T E E M U X I D O

O responsable de calidade de leite e o gandeiro deberán tomar todas as medidas necesarias antes, durante e despois do muxido, co obxecto de garantir a calidade do leite producido

durante a recollida e a súa trazabilidade ata a industria. Control desde o tanque pulmón ata o consumidor: a) A responsabilidade destes controis correspóndelle ao responsable do centro lácteo. b) A autoridade competente da Consellería de Sanidade (no caso de Galicia) deberá controlar a calidade do produto desde a súa chegada ao centro lácteo ata o consumidor.

TOMA DE MOSTRAS NA EXPLOTACIÓN

Control desde a saída do tanque frío da explotación ata a entrada ao tanque pulmón do centro lácteo: a) O responsable ou responsables da recollida, o transporte e a calidade do centro lácteo deberán verificar a calidade do produto que teñen baixo a súa responsabilidade. b) A autoridade competente da Consellería do Medio Rural deberá controlar a calidade do produto

1. A toma de mostras na explotación (denominadas mostras de autocontrol ou de pago por calidade) será realizada polo tomador de mostras, que disporá da formación adecuada nesta materia. 2. Tomaranse en cada explotación as mostras necesarias para garantir un mínimo de dúas válidas ao mes para cada un dos seguintes parámetros: punto crioscópico, graxa, proteína, extracto seco magro, colonias de xermes a 30 ºC e presenza de residuos de inhibidores; e para o parámetro de células

somáticas garantirase, como mínimo, unha mostra válida ao mes. Será o laboratorio de análise o que determine de maneira xustificada que mostras son válidas para cada proba. 3. As mostras serán tomadas do tanque de almacenamento do leite, verificando que a temperatura de conservación do tanque dúas horas despois do muxido non sexa inferior a 0 ºC nin superior a 8 ºC se a recollida é diaria, ou superior a 6 ºC se a recollida non se efectúa diariamente. Ás mostras poderáselles engadir azidiol para a súa conservación e serán almacenadas e transportadas ata o laboratorio de análise a unha temperatura superior a 0 ºC e, como máximo, a 8 ºC (mostras con conservante). 4. En caso de explotacións con máis dun tanque, o tomador de mostras poderá tomar: a. Unha única mostra formada por submostras proporcionais ao volume contido en cada tanque. b. Unha mostra individual de cada tanque.

2 Soluciones PREMIUM para el control celular 2 Soluciones PREMIUM para el control celular

SELLADOR MARCANTE SELLADOR DE DIÓXIDO MARCANTE DE DIÓXIDO

SELLADOR CON NUESTRA EXCLUSIVA SELLADORLSA® CON MOLÉCULA NUESTRA EXCLUSIVA MOLÉCULA LSA®

06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 89

vp018_especialCalidadeLeite_ligal_galego.indd 89

29/06/2020 14:10:50

E S P E C I A L : C A L I DA D E D O L E I T E E M U X I D O

En ambos os dous casos, sempre se tomará mostra de todos os tanques que conteñan leite na explotación no momento da recollida. 5. As mostras serán marcadas cunha etiqueta identificativa individual, na que figurarán os datos establecidos polo laboratorio de análise de acordo co operador. Incluirán, en calquera caso, todos os datos necesarios para permitirlle ao laboratorio identificar correctamente a mostra e enviar os resultados á «base de datos Letra Q». Sempre deberá indicarse a data de toma da mostra, con independencia do sistema utilizado para o seu rexistro. 6. As mostras identificadas individualmente analizaranse en laboratorios que estean rexistrados na base de datos Letra Q e que, ademais, estean acreditados de acordo coa versión en vigor da Norma ISO/IEC 17025 para todos os parámetros esixidos ás mostras de autocontrol.

TOMA DE MOSTRAS NO CENTRO LÁCTEO 1. A toma de mostras nas cisternas (mostras de autocontrol) será realizada polo técnico de calidade do centro lácteo, principal ou secundario, que deberá dispor de formación adecuada nesta materia. 2. Tomaranse dúas mostras de cada unha das cisternas á súa chegada ao centro lácteo antes da súa descarga. 3. No caso de que as cisternas dispoñan de varios compartimentos ou tanques independentes procederase, coma no caso da toma de mostras nas explotacións, con máis dun tanque. 4. A identificación farase de igual maneira que no caso das explotacións, dado que unha das mostras téñena que enviar ao laboratorio para analizar os mesmos parámetros que no caso das explotacións e a outra servirá para realizarlle in situ a proba de residuos de inhibidores.

PROBA DE DETECCIÓN DE ANTIBIÓTICOS

Condicións que debe cumprir a proba de detección de antibióticos 1. Proba de detección de residuos de antibióticos na mostra en explotación. Ante a presenza ou sospeita de risco para o consumidor, realizaranse probas con carácter previo á carga do leite na cisterna que detecten, polo menos, residuos de antibióticos de betalactámicos e tetraciclinas no leite do tanque. O responsable da realización dos controis establecidos na explotación, así como da toma de mostras, será o tomador na devandita explotación, que deberá ter recibido unha formación adecuada, a cal se acreditará tras superar un curso sobre a materia que previamente fose validado pola autoridade competente. 2. Proba de detección de residuos de antibióticos previa á descarga no centro lácteo. Realizarase unha proba para a detección de residuos de antibióticos do grupo dos betalactámicos en todas as cisternas de transporte de leite cru e unha proba de detección de residuos de tetraciclinas nunha de cada cinco cisternas. Esta segunda proba realizarase de forma que todas as rutas sexan analizadas, ao menos, unha vez ao mes. O responsable da realización dos controis establecidos no centro lácteo, así como da toma de mostras, será o técnico de calidade do centro, principal ou secundario, que deberá ter recibida unha formación adecuada, a cal se acreditará tras superar un curso sobre a materia que previamente fose validado pola autoridade competente. 3. Proba de detección de residuos de antibióticos no laboratorio de análise. En todas as mostras recibidas se utilizarán métodos que detecten, como mínimo, residuos de betalactámicos e de tetraciclinas. Cando se utilice un método sensible a ambos os grupos de substancias e o resultado fose non conforme, o laboratorio procederá á identificación do

En todas as mostras recibidas no laboratorio se utilizarán métodos que detecten, como mínimo, residuos de betalactámicos e de tetraciclinas

grupo. O laboratorio de análise deberá estar acreditado para todas as determinacións esixidas ás mostras de autocontrol (tanto ás procedentes das explotacións como ás das cisternas). 4. Os métodos utilizados para a realización desta proba deberán cumprir os seguintes requisitos: a. Estar validados polo fabricante. A validación realizarase con arranxo a normas ou protocolos recoñecidos internacionalmente. b. Deberán ser capaces de detectar, polo menos, amoxicilina e ampicilina, entre os betalactámicos, e oxitetraciclina, entre as tetraciclinas. Estes poderán ser específicos de cada grupo e, opcionalmente, poderanse utilizar probas capaces de detectar simultaneamente ambos os grupos, sempre que se cumpra a frecuencia do grupo dos betalactámicos. c. Deberán ser capaces de detectar os límites máximos de residuos dos antibióticos establecidos no Regulamento (CE) nº 37/2010 da Comisión, de 22 de decembro de 2009, relativo ás substancias farmacoloxicamente activas e a súa clasificación, polo que se refire aos límites máximos de residuos nos produtos alimenticios de orixe animal.

90 | Vaca Pinta n.º18 | 06.2020

vp018_especialCalidadeLeite_ligal_galego.indd 90

29/06/2020 14:10:56

GALICAL CALES E CARBONATOS AGRÍCOLAS

Mestura de carbonato e serradura para as camas A mestura de carbonato cálcico con serradura proporciona unha cama cómoda e hixiénica para o gando.

O emprego de carbonato facilita un bo descanso da vaca, axuda a reducir as posibles infeccións que provocan mamites causadas por bacterias de tipo ambiental, tales como E. coli, estreptococos, enterobacterias etc., e diminúe ou elimina os problemas de dermatite (dixital e interdixital), úlceras e uñeiros nos pezuños dos animais, evitando así coxeiras e perdas na produción de leite. Ademais, o carbonato cálcico tamén enriquece de calcio o xurro, que, utilizado como fertilizante orgánico nas terras de cultivo, achegará un nivel aceptable de calcio.

GALICAL SL

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS

vp018_publi_galical.indd 91

R/ Gallastegui Unamuno. Vial G - N.º 7 Polígono Industrial As Gándaras 27003 Lugo

Teléfono 982 22.14.84 Fax 982 22.14.08 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

29/06/2020 18:02:57

E S P E C I A L : C A L I DA D E D O L E I T E E M U X I D O

Os métodos lentos dannos máis información sobre a presenza doutros antibióticos distintos a betalactámicos e tetraciclinas (ou quinolonas no caso do Ligal)

INHIBIDORES

TEST RÁPIDO-ROSA CHARM ß-lactámicos/Tetraciclinas/Quinolonas/Cloranfenicol Unión do an�bió�co a un receptor proteico conxugado a unha enzima especíﬁco para cada an�bió�co INCUBACIÓN

SEMENTEIRA

56±1ºC 8 minutos

300µl

LECTURA DE RESULTADOS: FOTÓMETRO Lectura visual (non aconsellable) Negativo: a marca da mostra é máis escura ou igual que a marca control.

Positivo: a marca da mostra é máis clara que a marca control.

Métodos para a detección de residuos de antibióticos en leite cru de vaca Métodos rápidos Son métodos cualitativos e son selectivos para un grupo reducido de antibióticos, xeralmente betalactámicos e tetraciclinas. No Ligal estase utilizando o método ROSA CHARM tanto para betalactámicos e tetraciclinas como para quinolonas, todos eles nun curto período de tempo. Estes métodos poderán ser utilizados: a) Polo tomador de mostras antes da descarga do leite do tanque ao camión, no caso de presenza ou sospeita de antibióticos. b) Polo técnico de calidade do centro lácteo antes da descarga da cisterna no centro. c) Polo laboratorio de análise para a identificación do grupo de antibióticos (polo menos betalactámicos/tetraciclinas) no caso dunha mostra que previamente dese positiva ao test lento de inhibidores. d) Polo persoal de inspección do Ligal (na Comunidade Autónoma de Galicia) para o control de inhibidores do leite no tanque, como consecuencia dun resultado positivo ao test lento de inhibidores na mostra previa de autocontrol. Métodos lentos Son métodos microbiolóxicos con períodos de incubación longos. Tamén son métodos cualitativos, pero son selectivos a un maior número de antibióticos que os test rápidos e, por tanto, ademais de detectar os betalactámicos e as tetraciclinas (ou quinolonas no caso do Ligal), dannos

máis información sobre a presenza doutros antibióticos distintos a estes, polo que se utilizan para determinar a presenza de inhibidores nas mostras de autocontrol. O tempo da realización deste test está entre dúas e tres horas. O método lento usado no Ligal é o Delvotest. En todos os test lentos é moi importante controlar ben a temperatura e o tempo de incubación e non se deben realizar nunca a tempo fixo, sobre todo se se trata de mostras de tanques da explotación ou de cisternas. Para iso é importante dispor de testemuños negativos e positivos a inhibidores, que nos van permitir controlar este tempo de incubación en cada caso. Estes métodos deberán ser utilizados por: a) Os centros lácteos como método complementario ao test rápido

cando este dea un resultado positivo na mostra da cisterna e/ou explotación. b) Os laboratorios de análise para todas as mostras de autocontrol, tanto das explotacións como das cisternas. A todas as mostras positivas a este test deberáselles facer o test rápido para identificar o grupo de antibiótico (polo menos os betalactámicos/tetraciclinas). Método de cromatografía líquida (HPLC-MS/MS) Permite a identificación e cuantificación dos antibióticos. No Ligal este método faise a petición dos produtores ou operadores lácteos, se o desexan, así como a todas as mostras procedentes do Control Oficial que deron positivas no test lento. No caso das mostras oficiais, se a concentración

LECTURA DE RESULTADOS: equipo ESCÁNER (nunca visualmente)

LECTOR ESCÁNER

Testemuños negativos Testemuños positivos Mostra positiva

92 | Vaca Pinta n.º18 | 06.2020

vp018_especialCalidadeLeite_ligal_galego.indd 92

29/06/2020 14:11:03

E S P E C I A L : C A L I DA D E D O L E I T E E M U X I D O

de antibiótico é superior ao límite máximo de residuo (LMR) permitido para ese antibiótico, as autoridades competentes poden proceder a un expediente sancionador tanto ao produtor como ao centro lácteo, segundo a procedencia da mostra.

PROTOCOLO DE INHIBIDORES EN MOSTRAS DE AUTOCONTROL DE LEITE CRU DE VACA: METODOLOXÍA DE TRABALLO NO LIGAL A todas as mostras de pago por calidade ás que se lles faga a proba de inhibidores, o primeiro ensaio que se realiza é o test lento Delvotest, cuxo resultado pode ser negativo ou positivo. 1. No caso dun resultado negativo ao test lento, infórmase como negativo a inhibidores. 2. No caso dun resultado positivo ao test lento, realízase o test rápido Rosa Charm (MRLBL/ TET/QUIN) para a identificación de grupos betalactámicos, tetraciclinas e quinolonas: a. Se o resultado ao test rápido é positivo, infórmase como positivo a betalactámicos e/ou tetraciclinas e/ou quinolonas. b. Se o resultado do test rápido é negativo, fanse varias repeticións do test lento Delvotest: i. Se estas dan resultado negativo, infórmase como negativo. ii. Se estas dan resultado positivo, infórmase como positivo a outros grupos de antibióticos diferentes a betalactámicos e/ou tetraciclinas e/ou quinolonas. Test específico de quinolonas (enrofloxacinas) Este ensaio, á parte de facerse a todas as mostras positivas ao test lento, tamén se realiza aleatoriamente a un 10-12 % das explotacións lácteas que deron resultado negativo ao Delvotest. 1. Se o resultado deste test de quinolonas é negativo, infórmase como negativo a inhibidores. 2. Se o resultado a este test de quinolonas é positivo, confírmase coa técnica HPLC-MS/MS co fin de identificar e cuantificar o antibiótico: a. Se o resultado de HPLC-MS/MS é inferior ao límite de cuantificación da técnica, considérase negativo.

A todas as mostras de pago por calidade ás que se lles faga a proba de inhibidores, o primeiro ensaio que se realiza é o test lento Delvotest b. Se o resultado de HPLC-MS/ MS é superior ao límite de cuantificación, pero inferior ao LMR establecido para o antibiótico identificado, considérase negativo, pero infórmase á Consellería do Medio Rural e ten efectos no Recaldi (Rexistro de Explotacións de Calidade de Leite Diferenciada). c. Se o resultado de HPLC-MS/ MS é maior que o LMR establecido para o antibiótico identificado, infórmase como positivo a quinolonas. Comunicación de incumprimento (positivo á determinación de inhibidores) Todos os resultados positivos ao test lento de inhibidores, así como a identificación do grupo correspondente, son comunicados polo Ligal canto antes: 1. Ao operador lácteo por SMS no mesmo momento de detectarse cada un dos positivos (xeralmente ao día seguinte á toma da mostra). Tamén se lle envía un correo electrónico coa relación de positivos diarios, unha vez finalizada a análise de todos os inhibidores. 2. Ao produtor por SMS no mesmo momento de detectarse o positivo (xeralmente ao día seguinte á toma da mostra), sempre que previamente lle comunicase o seu número de teléfono móbil ao Ligal.

3. Á Consellería do Medio Rural envíaselle diariamente por correo electrónico a relación de todos os positivos. 4. Á Consellería de Sanidade envíaselle mensualmente por correo electrónico a relación de todos os positivos. Actuación da inspección do Ligal Unha vez comunicado ese resultado positivo ás distintas partes, un inspector do Ligal desprázase á explotación (xeralmente ao día seguinte á toma da mostra se o produtor dispón de leite no tanque) e procede á realización do test rápido, se se trata de antibióticos betalactámicos/ tetraciclinas, ou á toma de mostra para analizar no Ligal, se se trata doutros inhibidores diferentes aos anteriores. a) Se o resultado do test rápido realizado polo inspector na explotación é positivo a betalactámicos/ tetraciclinas, procédese á inmobilización do leite da explotación, incluído o existente no tanque se o gandeiro non decide destruílo voluntariamente. b) No caso de presenza de quinolonas, o inspector realizará unha toma de mostra para confirmar no Ligal mediante a técnica HPLC-MS/MS co fin de identificar e cuantificar o antibiótico. Se o resultado de HPLC-MS/MS é inferior ao límite de cuantificación da técnica, considérase 06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 93

vp018_especialCalidadeLeite_ligal_galego.indd 93

29/06/2020 14:11:10

E S P E C I A L : C A L I DA D E D O L E I T E E M U X I D O

como negativo; se o resultado da HPLC-MS/MS é superior ao límite de cuantificación, pero inferior ao LMR establecido para o antibiótico identificado, considérase como negativo, pero infórmase á Consellería do Medio Rural. Se o resultado de HPLC-MS/MS é superior ao LMR establecido para o antibiótico identificado, considérase positivo a quinolonas. c) No caso de presenza doutros grupos de antibióticos diferentes a betalactámicos, tetraciclinas ou quinolonas, o inspector realizará unha toma de mostra a este novo leite, que será analizado no Ligal mediante o test lento Delvotest. Se o resultado da mostra de inspección é negativo, tanto in situ coma no Ligal, autorízase a entrega de leite, pero mantense o incumprimento correspondente ao resultado positivo obtido no test lento da mostra anterior. Se o resultado da mostra de inspección é positivo, tanto in situ coma no Ligal, a Consellería do Medio Rural faise cargo do control posterior, procedendo á toma de mostra oficial e entrando en marcha un procedemento administrativo coa posible sanción posterior, no caso de volver dar positivo. Tempo medio de actuación ante un resultado con presenza de inhibidores Os ensaios no Ligal fanse xeralmente ao día seguinte da toma da mostra que realiza o operador lácteo na explotación, ao igual que a visita de inspección á explotación gandeira (a condición de que exista leite no tanque); a actuación da Consellería do Medio Rural adoita producirse dous días despois da toma de mostra realizada polo operador lácteo.

Esquemas do protocolo de inhibidores do Ligal PAGO POR CALIDADE (Autocontrol) MOSTRA DE PAGO POR CALIDADE DELVOTEST

NEGATIVO

POSITIVO ROSA CHARM BETA/TETRA NEGATIVO

POSITIVO

BETASTAR

ROSA CHARM QUIN

NEGATIVO

POSITIVO (BETA<LMR)

DELVOTEST

ROSA CHARM QUIN

POSITIVO

NEGATIVO

POSITIVO

POSITIVO (1)

POSITIVO NON BETA NON TETRA NON QUIN

POSITIVO QUIN

(1)

POSITIVO NON BETA NON TETRA QUIN

(1)

POSITIVO BETA e/ou TETRA e QUIN

(1)

COMUNICACIÓN: - CMR - INDUSTRIA - GANDEIRO

PAGO POR CALIDADE (Autocontrol – Quinolonas) MOSTRA DE PAGO POR CALIDADE DELVOTEST

NEGATIVO

POSITIVO

Aleatoriamente 10 % explotacións/ano ROSA CHARM QUIN NEGATIVO

POSITIVO

COMUNICACIÓN A CMR - CRITERIO RISCO (aleatorias)

HPLC

NEGATIVO (≥ LC ≤ LMR)

NEGATIVO (< LC)

COMUNICACIÓN A CMR - CRITERIO RISCO (aleatorias) - EFECTOS RECALDI

POSITIVO (> LMR) (1)

POSITIVO QUIN

COMUNICACIÓN: - CMR - INDUSTRIA - GANDEIRO

PAGO POR CALIDADE (Autocontrol- ACTUACIÓN INSPECCIÓN LIGAL ) (1) INSPECTOR DO LIGAL ACODE Á EXPLOTACIÓN Segundo o grupo conﬁrmado POSITIVO NON BETA/NON TETRA/NON QUIN

POSITIVO BETA/TETRA/QUIN

Inmobilización do leite da explotación, incluído o existente no tanque, se o gandeiro non decide destruílo voluntariamente

ROSA CHARM NA EXPLOTACIÓN NEGATIVO AUTORIZA ENTREGA DO LEITE

NEGATIVO (< LC)

AUTORIZA ENTREGA DO LEITE

Solicita

POSITIVO

PROTOCOLO COMPLETO NO LIGAL

Inmobilización do leite da explotación, incluído o existente no tanque, se o gandeiro non decide destruílo voluntariamente

HPLC

Elaboración propia con base no Real Decreto 1728/2007 e no Protocolo de inhibidores (Consellería do Medio Rural-Ligal)

POSITIVO BETA e/ou TETRA

ROSA CHARM QUIN

QUIN

NOTA DA AUTORA

NEGATIVO

POSITIVO

NEGATIVO

NEGATIVO (≥ LC ≤ LMR)

COMUNICACIÓN A CMR - CRITERIO RISCO (aleatorias) - EFECTOS RECALDI

COMUNICACIÓN A CMR - CRITERIO RISCO (aleatorias)

POSITIVO (> LMR) POSITIVO QUIN COMUNICACIÓN: - CMR - INDUSTRIA - GANDEIRO

BETA/TETRA

POSITIVO BETA/TETRA

COMUNICACIÓN: - CMR - INDUSTRIA - GANDEIRO

MOSTRA OFICIAL DIRIXIDA (CMR)

94 | Vaca Pinta n.º18 | 06.2020

vp018_especialCalidadeLeite_ligal_galego.indd 94

29/06/2020 14:11:17

LA CAP CORUÑA CONFÍA EL ORDEÑO A BOUMATIC EN SU NUEVO PROYECTO DE VACAS JERSEY

En vídeo

Se trata de la granja La Esperanza, en la que han instalado una sala rotativa Xpedia 360 EX de 40 puntos exterior. La Cooperativa Agraria Provincial de A Coruña, propietaria de la marca de helados artesanos Bico de Xeado, acaba de ampliar su proyecto ganadero con la puesta en marcha, a finales del año pasado, de una granja de vacas Jersey en el municipio coruñés de San Sadurniño. Esta nueva explotación se suma a Granxa O Cancelo, en Miño, en la que trabajan con un rebaño Holstein. A PRIMERA VISTA Número de animales

500

Vacas en ordeño

310

Número de empleados Media de producción

8 (divididos en dos turnos de trabajo)

RCS

< 100.000 cél./ml

21 l vaca/día; 6 % grasa y 4,5 % proteína

Ración de producción 20 kg de silo de maíz, 10 kg de silo de raigrás, 5 kg de harina de maíz con correctores y 5 kg de colza Base territorial 65 ha

vp018_publirreportaxe_boumatic.indd 95

Arrimador de vacas automático

19/06/2020 12:33:07

“NOS DECANTAMOS POR LA ROTATIVA PORQUE PENSAMOS QUE ERA UNA SALA BASTANTE MÁS CÓMODA PARA LAS PERSONAS Y PARA LAS VACAS”

Características de la sala: • Diseño orientado al confort de la vaca y del operario, respetando la filosofía de ordeño de BouMatic: suave, rápido y completo. • Plazas amplias y cómodas para los animales. • Posición ergonómica, despejada y segura para el operario. Se le facilita el trabajo de preparación de la ubre y colocación de la pezonera y se minimiza su fatiga durante el ordeño. • Rendimiento de ordeño de hasta 200 vacas/hora. Si el animal no se ha terminado de ordeñar, la sala lo detecta y reduce su marcha; si, por el contrario, el flujo sube, la rotativa aumenta su velocidad para optimizar el rendimiento. • Programa de gestión HerdMetrix, que proporciona datos de cada animal y del rebaño en tiempo real para la toma de decisiones rápidas y eficaces. • Sistema RealTime, que monitorea en tiempo real la actividad de las vacas, su tiempo en comedero, su tiempo de descanso y su rumia. • Puerta Texas, que regula automáticamente la entrada de las vacas a la sala para evitar aglomeraciones. • Sistema de parada automática, que se activa cuando una vaca no ha entrado completamente en el box de ordeño. El sistema espera a que la vaca se coloque antes de reiniciar la rotación para evitar golpes y que los animales se asusten. • Sistema automático de bajada de pezoneras en cuanto se retiran del animal, lo que favorece el acceso y la limpieza de la ubre. Justo antes de colocarse en la siguiente vaca, el colector sube y el operario simplemente lo suspende y lo coloca, sin necesidad de agacharse ni de pulsar ningún botón, todo es automático. • Lavado exterior automático de los colectores después del ordeño de cada vaca. • Sistema ViewPoint con medidor SmartControl y retirada automática. Incorpora un botón para activar la retirada manual si se desea. • Pantalla TouchScreen instalada en la sala, en la que se indican las producciones, los flujos y las acciones que haya que hacer con cada animal. • Plataforma ligeramente inclinada hacia delante para evitar la caída de efluentes hacia el operador. • Barrera de salivación en la parte delantera para evitar suciedad en la parte interior de la sala. • La sala incorpora dos motores que hacen girar la plataforma; si uno se avería, con el otro es suficiente para que la sala siga funcionando. • Empujador automático Escorter 100, que regula el flujo de entrada de animales en la sala. • Puerta selectora a la salida, que separa automáticamente las vacas que han tenido alguna incidencia durante el ordeño o las que el ganadero desee tratar.

JUAN FREIRE Trabajador de la CAP Coruña ¿Por qué os habéis decantado por una sala rotativa? Al principio teníamos bastantes dudas entre ordeño trasero y rotativa. Al final nos decantamos por la rotativa porque pensamos que era una sala con buenos rendimientos y bastante más cómoda para las personas y para las vacas, y porque ahora mismo podemos ordeñar 300 vacas y en el futuro duplicar o triplicar el tamaño de la granja sin tener que hacer más inversiones en la sala. ¿No os habéis planteado el ordeño robotizado? No nos lo planteamos por dos motivos. El primero porque sería una inversión bastante más grande para este número de animales y el segundo porque, tanto a nivel de empresa como a mí particularmente, nos gusta bastante la gestión del personal y estamos orgullosos de la gente que trabaja aquí, del nivel de involucración y de responsabilidad que tienen. ¿Por qué os decidisteis por la propuesta de BouMatic? Porque creemos que es una marca consolidada en el mercado y también porque el distribuidor de BouMatic en esta zona tiene un buen servicio técnico y una gente profesional y cercana. ¿Qué valoración de la sala hacéis en estos meses? Creo que es pronto para que hagamos una valoración profunda de la máquina, pero a día de hoy estamos contentos. Hay aspectos que nos han sorprendido, como la tranquilidad y la comodidad de las vacas durante el ordeño, porque cada una está en su box individual y no se molestan unas a otras. También destacamos su rendimiento y la comodidad para el personal que trabaja en ella. ¿Qué ventajas ofrece para los ordeñadores? Esta sala les permite moverse mucho menos que en otro tipo de foso. Además, permite crear un ambiente abierto, mucho más cómodo para el ordeño que un sitio cerrado. ¿Cómo ha sido la adaptación de los animales? Muy buena. Yo en ese aspecto siempre digo lo mismo: que los animales, a las condiciones buenas, se adaptan bien y rápido. A veces les cuesta adaptarse un poquito más a las personas. Me refiero a que el segundo o el tercer día ya estábamos sacando unos rendimientos bastante buenos, fue una adaptación muy rápida para los animales y para las personas. ¿Cuánto tiempo os lleva hacer el ordeño? Ahora mismo estamos ordeñando sobre una hora y media o un poquito más.

La barrera de salivación evita la suciedad en el interior de la sala

vp018_publirreportaxe_boumatic.indd 96

Las pezoneras se posicionan a la altura del operario justo antes de ser colocadas en el animal

19/06/2020 12:33:20

LAS JERSEY, PROTAGONISTAS DEL PROYECTO La granja La Esperanza inició su andadura hace poco más de medio año, cuando empezaron a llegar las primeras vacas Jersey adquiridas en Dinamarca. A lo largo de estos meses el rebaño fue creciendo y en la actualidad están ordeñando 310 cabezas con una media de producción de 21 litros con un 6 % de grasa y un 4,5 % de proteína. Por ahora el 85-90 % de las vacas son primíparas, pero a medida que empiece a haber hembras de segundo, tercer y cuarto parto, su previsión es llegar a los 25 litros manteniendo las calidades medias que obtienen a día de hoy. La Cooperativa Agraria Provincial de A Coruña es propietaria desde 2009 de la Granxa O Cancelo, donde trabajan con vacas Holstein de alta producción y cuya leche se destina a la fabricación de helados de su propia marca, Bico de Xeado. El objetivo de este nuevo proyecto es comprobar cómo se comporta la raza Jersey en cuanto a producción de sólidos, eficiencia alimentaria, índices reproductivos, durabilidad y rendimiento económico y, en un futuro, transformar parte de su leche en helados y en otros productos. A la espera de que este propósito se convierta en realidad, de momento se la venden íntegramente a la empresa Entrepinares. Conscientes de la importancia de la implicación de los trabajadores para la consecución de buenos resultados a lo largo del tiempo, en la CAP Coruña se preocupan de que sus empleados desarrollen su labor en las mejores condiciones y con la máxima comodidad. El éxito del proyecto recae en el equipo humano, del que están muy orgullosos.

Perfecta higiene de la ubre con la familia BlueMAX

Foto de familia de parte de los trabajadores de la granja junto a Javier Liste y Luis Calvo

JAVIER LISTE Delegado de BouMatic para España y Portugal “Una de las virtudes de esta sala es su gran versatilidad, se adapta tanto a vacas muy grandes como a vacas muy pequeñas, puesto que las plazas se ajustan en longitud” “El programa HerdMetrix aporta una gran cantidad de datos y, al mismo tiempo, es intuitivo y muy sencillo de utilizar. Requiere unos conocimientos mínimos de informática y la gente se acostumbra muy pronto a trabajar con él y a sacarle el máximo rendimiento”

LUIS CALVO Comercial de Frior (distribuidor de BouMatic en Galicia)

BC ium l “Esta sala rotativa ofrece mucha comodidad para la vaca, yam que queda encasillada y no

n ea

Pr e

hay lucha por el puesto, y también muchas ventajas para el ordeñador, que no tiene que

desplazarse ni hacer mucho esfuerzo físico, ya que el punto le queda a la altura precisa Los Emolientes marcan la Diferencia.

rem t X

Barrier

• • •

Ingredientes de limpieza y desinfección de Alta Calidad. Excelentes propiedades cosméticas. Sumamente hidratantes.

Baño de pezones BlueMAX.

D Cont ro

para colocarlo con un simple movimiento” Mantener la piel de los pezones suave y saludable, comienza por aplicar un baño a los pezones antes y después del ordeño “El mercado de las salas rotativas en Galicia estaba parado hasta hace relativamente poco con la calidad BlueMAX para ayudar a prevenir la sequedad, tiempo, pero las explotaciones van creciendo y ahora la demanda es cada vez mayor” el agrietamiento y daños de la piel del pezón. Cada baño de pezones de la familia BlueMAX contiene emolientes – que son los ingredientes especiales que condicionan la piel del pezón para mantenerla suave y blanda reponiendo los aceites naturales que se pierden durante la desinfección y el ordeño.

BlueMAX Premium

BlueMAX Xtrem

Es el primer y único producto de higiene de la ubre en la industria lechera basado en dióxido de cloro listo para usar enPuerta pre y post selectora automática ordeño!

Sellador acondicionador de la piel de los pezones con dióxido de cloro listo para usar.

Pantalla TouchScreen

BouMatic.com

Pol.industrial Pedrapartida, parcela 17, 15316 Coirós • Tlf: 981.77.45.00 Rúa da Feira 13, 15680 Ordes • Tlf: 981.68.21.95 • E-mail: frior@frior.com

vp018_publirreportaxe_boumatic.indd 97

GRUPANOR CERCAMPO S.A. C/Azufre, 4 · 28850 Torrejón de Ardoz (MADRID) Tlf.: 91 656 17 48 · Móv.: 609 227 617 pedrojdiaz@grupacer.com · www.grupacer.com

19/06/2020 12:33:36

José Luis Míguez

E S P E C I A L : C A L I DA D E D O L E I T E E M U X I D O

A calidade do imprescindible Revisamos algúns dos factores coñecidos que máis inflúen na saúde do ubre e analizamos algunhas das prácticas de manexo, co obxectivo de lograr reducir e mellorar na prescrición de antibióticos ás nosas vacas. José Luis Míguez Vázquez Servizo de Calidade do Leite Seragro, Sociedade Cooperativa Galega

CONSIDERACIÓNS PREVIAS

olo contido en nutrientes de alto valor biolóxico, os lácteos son alimentos insubstituíbles para o ser humano en todas as etapas da vida. Ademais, durante o estado de alarma derivado da pandemia polo covid-19, fíxose notorio o carácter imprescindible do sector leiteiro, permanecendo activa a práctica totalidade da súa cadea de valor socioeconómica. A pesar diso, é necesario lembrar unha vez máis que o prezo en orixe do leite segue sen

facer xustiza ao esforzo realizado e que seguen realizando os produtores, non só por servir a nosa mesa, senón tamén “polos servizos ecosistémicos que lle ofrecen á sociedade as paisaxes agrogandeiras” (Guillermo Martínez Ruíz, Casa Grande de Xanceda, com. pers.). A calidade conseguida desde o presebe ata a tetoeira nunca a poderemos mellorar desde a sala de muxido ata o tanque de frío; como moito, conservarémola cunha adecuada rutina e manexo da instalación de muxido. Ademais, o concepto de “ex-

celencia na produción leiteira” é xa inseparable do de “benestar animal” desde o nacemento e encalostrado á sala de muxido; así o afirmou Gordie Jones nas pasadas Xornadas Técnicas de Vacún de Leite organizadas por Seragro en 2019, “o leite é a ausencia de estrés”. Nesas Xornadas, María Luisa Barreal, directora técnica do Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (Ligal), afirmaba que “o leite é hoxe un dos alimentos máis controlados no campo da calidade hixiénico-sanitaria. Se a presenza de inhibidores no lei-

98 | Vaca Pinta n.º18 | 06.2020

vp018_especialCalidadeLeite_miguez_galego.indd 98

30/06/2020 11:49:05

E S P E C I A L : C A L I DA D E D O L E I T E E M U X I D O

UNHA PORCENTAXE ELEVADA DA PERDA DE MUXIBILIDADE DE TETOS É DEBIDA A TRAUMAS E CONTUSIÓNS POR PISOTÓN E CIZALLADURA EN CUBÍCULOS CUN DEFICIENTE MANTEMENTO

te é hoxe 10 veces menor que hai 20 anos (0,056 % das mostras), a baixada na utilización de antibióticos nas explotacións aínda ten certa marxe de mellora”. Vimos como a substitución da profilaxe e da terapia antibiótica xeneralizada de secado ao final da lactación pola terapia antibiótica selectiva só naquelas vacas con historial de mastite e/ou altos recontos celulares xunto coa utilización dos seladores intracisternais de teto como unha práctica xa case xeneralizada de manexo son unha evidencia obxectiva do camiño percorrido na mellora da calidade do leite e saúde de ubre nas últimas décadas. A continuación revisamos algúns dos factores coñecidos que máis inflúen na saúde do ubre, coas interaccións que se establecen entre eles actuando como auténticas variables con efectos sumatorios, así como as prácticas de manexo con efecto paraugas para facer posible esa marxe de mellora na utilización de antibióticos.

CAMAS LIMPAS, SECAS E CÓMODAS En termos xerais documentouse unha tendencia estacional nos recontos de células somáticas, máis baixas na transición do inverno á primavera e máis altas no verán. O binomio temperatura/humidade relativa xoga un papel decisivo na incidencia do estrés térmico. Aínda que a instalación de ventilación mecánica e o deseño de establos melloraron a calidade do aire e a incidencia negativa das altas temperaturas sobre a produción, este binomio está tamén relacionado coa oportunidade dunha maior carga microbiolóxica na punta do teto para colonizar a cisterna cando concorren fallos no muxido e esta carga microbiolóxica garda á súa vez unha estreita relación co manexo de camas e patios. Coa irrupción nos últimos anos do xurro deshidratado á oferta de materiais para cama, sinálase a de area como a máis vantaxosa en termos de calidade microbiolóxica, a condición de que o dimensionamiento do cubículo lle permita á vaca defecar e ouriñar fóra de praza estando

EMBRIOVET SL es un equipo veterinario especializado en servicios de transferencia embrionaria en ganado bovino de leche y de carne

Nuestras instalaciones en Betanzos incluyen un avanzado laboratorio de fecundacion in vitro Le ayudamos a desarrollar el programa genético de su explotación: Diseño del programa genómico Creación de índices genéticos personalizados Asesoramiento genético completo. Programa de acoplamientos Programa de Transferencia de embriones: Flushing y transferencia o congelación de embriones Producción de embriones in vitro: OPU-FIV Programa de rescate genético Comercio de embriones: Nacional Importación/Exportación

www.embriomarket.com

administracion@embriovet.com 981 791 843 649 239 488

• 2 laboratorios móviles con base en Galicia • Servicio en toda la península e islas españolas • Veterinarios especializados en tecnologías reproductivas al más alto nivel En nuestras instalaciones en Betanzos (A Coruña) ofrecemos toda la tecnología embrionaria, abarcando la fecundación in vitro en todas las facetas.

06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 99

vp018_especialCalidadeLeite_miguez_galego.indd 99

30/06/2020 11:49:10

tombada. Con esta premisa, a ampla maioría dos materiais utilizados cumpren satisfactoriamente este labor estando secos. As dimensións do cubículo deben estar reguladas unha vez realizado o encamado. A mobilización de cama que realiza a vaca cara ao patio, xunto coa que se elimina nas tarefas de limpeza e acondicionamento, fai que as proporcións do cubículo poidan cambiar co transcurso dos días, sobre todo naqueles con foso máis profundo. A frecuencia de restrelado será tal que impida a compactación de material, o que dará lugar a un cubículo incómodo e desigual que impide o descanso adecuado da vaca. Unha porcentaxe elevada da perda de muxibilidade de tetos é debido a traumas e contusións por pisotón e cizalladura en cubículos cun deficiente mantemento, o que provoca desgarramentos na mucosa interna da cisterna do teto que impiden o baleirado do cuarteirón. No momento do encofrado dos postes de cubículo é recomendable deixar marxe lineal para poder realizar un axuste fino das dimensións segundo o talle medio das nosas vacas. En resumo, débese aplicar o dogma de camas limpas, secas e cómodas.

A IMPORTANCIA DA HIXIENE ALIMENTARIA En canto a alimentación e xerarquización, para as vacas é indispensable dispor tanto de opción coma de oferta lineal de bebedoiro, así como o acceso continuo, tanto polo número de cornadizas dispoñibles coma do arrimado, a unha ración consumida o máis próxima posible á formulada. A sanitización da auga de consumo, xunto coa hixiene de bebedoiros e patios, xogan un papel relevante no control de xermes emerxentes como Prototheca. Aínda que se destacou a importancia da suplementación con Se, Cu, Zn, Vit A e Vit E para a saúde e integridade dos epitelios, así como para o funcionamento do sistema inmunitario no período seco e transición, as condicións de hixiene na estabulación e, sobre todo, a calidade das forraxes e o acceso á ración resultan ser a pedra angular tanto para xovencas como para vacas en transición na prevención das patoloxías metabólicas posparto e mastite. Tanto é así que o consumo diario das frontes de silo, e

José Luis Míguez

E S P E C I A L : C A L I DA D E D O L E I T E E M U X I D O

A CALIDADE DAS FORRAXES E O ACCESO Á RACIÓN RESULTAN SER A PEDRA ANGULAR NA PREVENCIÓN DE PATOLOXÍAS METABÓLICAS POSPARTO E MAMITES

por tanto o máis fresco e de máis calidade, debería ser o último para estes grupos. O manexo de forraxes ensiladas e a hixiene dos silos de almacenamento de penso gardan unha relación estreita coa calidade microbiolóxica do unifeed. En non poucas ocasións, o aumento dos recontos celulares e da casuística de mastite clínica e/ou subclínica ocorren paralelos ao consumo de forraxes ensiladas con presenza visible de fungos e deficiente estado de conservación. Noutras ocasións, e pese ao manexo meticuloso da fronte de silo e materias primas, a mestura unifeed pode presentar mal aspecto e altas temperaturas. Se a fronte de silo está moi dimensionada en relación co

número de racións, o consumo desa fronte pode ser lento e a exposición a condicións aerobias será maior e, doutra banda, máis prexudicial canta máis oscilación térmica haxa xunto a valores de alta humidade ambiental. Engadir conservantes aos ensilados de herba e leguminosas, así como ao de millo extramuros para o control da fermentación permite mellorar a estabilidade do silo. Incorporar ao unifeed formulacións de ácido fórmico e propiónico, así como secuestrantes de tóxinas, pode ser beneficioso sempre que complemente pero non substitúa a unha limpeza correcta da fronte. A súa utilización é recomendable cando se realicen cambios de silo (ao estar as frontes menos compactadas) e en períodos onde concorran grandes oscilacións térmicas entre o día e a noite con elevada humidade ambiental.

A EFICIENCIA DO MUXIDO As rutinas de preparación de tetos e o manexo inmediato das unidades de muxido son situacións que acumulan incidencias repetidas de mellora, tanto nese tempo de preparación coma no tempo de muxido ou de encontro entre teto e tetoeira. En grandes ganderías, o dimensionamento do rabaño e das instalacións de muxido, onde foi medrando o número de puntos por muxidor, sacrificouse a eficiencia do muxido pola eficiencia da instalación. A falta de manter unha consistencia nos protocolos que optimicen a transformación de leite

100 | Vaca Pinta n.º18 | 06.2020

vp018_especialCalidadeLeite_miguez_galego.indd 100

30/06/2020 11:49:19

Para restablecer la función ruminal PANSENSTARTER

PANSENSTA

MEJO

DE ENERG CAJA AN 1 (1 N O

OS) UB 2T

AHO RA C

Ayuda a prevenir cetosis

preparac

ÑO

MAYO MO

producc DE

S UN

DELANTA

E LD

VÍDEO EXPLICATIVO

Estimula el apetito Estimula el apetito Ayuda a prevenir cetosis Restablece la función ruminal Mejora la producción Mejora la producción Aumenta la rentabilidad Aumenta la rentabilidad Consulta con tu veterinario

Consulta con tu veterinario. Producto sin prescripción. Promoción valida hasta agotar existencias.

vp018_publi_virbac.indd 101

19/06/2020 12:58:13

E S P E C I A L : C A L I DA D E D O L E I T E E M U X I D O

CANTO MELLOR SEXA A PREPARACIÓN PARA O MUXIDO […], MENOS VACAS HABERÁ CON RETARDO NA BAIXADA DO LEITE E MUXIDO BIMODAL

José Luis Míguez

muxido que utilizan o despunte de tetos melloran na detección temperá de casos de mastite e teñen un tratamento máis exitoso en fase temperá coa utilización de antiinflamatorios non esteroideos (aines). Os produtos de hixiene para tetos hanse de empregar cunha correcta cobertura para que exerzan a súa acción de limpeza, desinfección e mantemento da pel do teto. En termos de bioseguridade, a non utilización de luvas e/ou a non utilización destes procedementos relaciónase coa colonización por xermes patóxenos estritos, ambientais e oportunistas da pel, esfínter e conduto do teto, o que aumenta a posibilidade de colonización ascendente e desenvolvemento de infeccións intramamarias. Canto mellor sexa a preparación para o muxido e o encontro entre

tetoeira e teto se faga de maneira oportuna e sen sobremuxido inicial, menos vacas haberá con retardo na baixada do leite e muxido bimodal. Aquí é onde reside o confort de muxido, que se relaciona cun selado ou ocupación correcta da tetoeira pola teto, cunha diminución dos esvaróns de tetoeira e cun acortamento do tempo total de muxido e do período de baixo fluxo ao final do muxido (sobremuxido final). Unha correcta condición de tetos está relacionada directamente co confort de muxido e é un dos mellores indicativos de benestar animal durante este. O límite crítico, correlacionado positivamente cunha maior incidencia de mastite clínica, sería un 20 % dos tetos con hiperqueratose en grao 3 (anel rugoso do esfínter) e grao 4 (anel moi rugoso do esfínter). A integridade anatómica e funcional do

José Luis Míguez

glandular en cisternal, únense a dificultade de atopar man de obra especializada en muxido e a eventualidade desta. O apoio, estimulación ou enchido da cisterna do teto é o feito fisiolóxico que podemos visualizar e comprobar de maneira táctil, da transformación de leite glandular en cisternal para o muxido. Obedece á acción da oxitocina sobre os alvéolos mamarios, acompañada de certa estimulación simpática do sistema mamario, grazas ás accións agonistas ou de correcto manexo que debemos exercer sobre a vaca. A defecación e micción das vacas na sala de muxido pode ser normal cando estas son levantadas dos cubículos e conducidas á instalación de muxido, pasando do estado de decúbito ao de marcha e estación nun breve espazo de tempo, onde se activan os mecanorreceptores de presión das vísceras ocas e o peristaltismo intestinal. Nas outras ocasións, xunto con posibles vocalizacións e, sobre todo, coa reacción de defensa á palpación de tetos nunha porcentaxe significativa de vacas, denotan nerviosismo e un reiterado manexo insuficiente de tetos e/ou accións antagonistas coas vacas. O estado no que se presentan os tetos ao muxido depende en gran parte do manexo de patios e camas, do réxime de explotación (no pastoreo depende das condicións de drenaxe do terreo e temperaturas externas) e tamén da debida utilización de produtos de hixiene pre- e posmuxido. En ausencia de predip, a limpeza en seco necesita presentar vacas visiblemente limpas ao muxido (cun manexo adecuado de camas e cubículos) e certo nivel de produción onde as vacas acudan con certo enchido da cisterna do teto. Ha de entenderse que o feito de mollar obriga a limpar e é aquí onde se inviste o tempo necesario para provocar a secreción de oxitocina e que esta desencadee o seu efecto para lograr o apoio de tetos. O despunte de tetos pode realizarse antes da limpeza en vacas con certo nivel de produción, onde a cisterna está parcialmente chea. Para producións máis discretas, realizar o despunte tras a limpeza de tetos permitirá facelo coa cisterna máis chea e cos receptores de presión da derme máis expostos. As rutinas de 102 | Vaca Pinta n.º18 | 06.2020

vp018_especialCalidadeLeite_miguez_galego.indd 102

30/06/2020 11:49:25

® UBAC Vacuna de subunidades frente a la mastitis clínica causada por Strep. uberis

TOMA EL CONTROL DEL STREP. UBERIS www.mastitisvaccination.com

UBAC®, emulsión inyectable para bovino. COMPOSICIÓN POR DOSIS: Ácido lipoteicoico (LTA) procedente del Componente de Adhesión del Biofilm (BAC) de Streptococcus uberis, cepa 5616 ≥ 1 UPR. Montanide ISA 907,1mg. Monofosforil lípido A (MPLA). INDICACIONES: Para la inmunización activa de vacas y novillas sanas con el fin de reducir la incidencia de infecciones clínicas intramamarias causadas por Streptococcus uberis, reducir el recuento de células somáticas en muestras de leche de cuarterones positivos de Streptococcus uberis y reducir las pérdidas de producción de leche causadas por las infecciones intramamarias por Streptococcus uberis. VIA DE ADMINISTRACIÓN: Intramuscular. Dejar que la vacuna alcance una temperatura entre +15 °C y +25 °C antes de su administración. Agitar antes de usar. POSOLOGÍA: Administrar una dosis (2 ml) mediante inyección intramuscular profunda en los músculos del cuello de acuerdo con el siguiente programa de vacunación. Primera dosis aproximadamente 60 días antes de la fecha de parto prevista. Segunda dosis al menos 21 días antes de la fecha de parto prevista. Debe administrarse una tercera dosis unos 15 días después del parto. El programa de inmunización completo debe repetirse en cada gestación. EFECTOS SECUNDARIOS Y CONTRAINDICACIONES: La inflamación local de más de 5 cm de diámetro en el lugar de inyección es una reacción muy frecuente después de la administración de la vacuna. Esta inflamación desaparecerá o su tamaño se reducirá notablemente en el plazo de 17 días después de la vacunación. No obstante, en algunos HIPRA casos la inflamación puede durar hasta 4 semanas. Se puede producir un aumento transitorio de la temperatura rectal (aumento medio de 1 ºC Avda. La Selva, 135 pero puede aumentar hasta 2 ºC en animales individuales) muy frecuentemente en las 24 horas posteriores a la inyección. TIEMPO DE ESPERA: Cero días. PRECAUCIONES ESPECIALES: Vacunar únicamente animales sanos. Puede utilizarse durante la gestación y la lactancia. Conservar y 17170 Amer (Girona) transportar refrigerado (entre 2 ºC y 8 ºC) y protegido de la luz. No congelar. Este medicamento veterinario contiene aceite mineral. Su inyección España accidental/autoinyección puede provocar dolor agudo e inflamación, en particular si se inyecta en una articulación o en un dedo, y en casos excepcionales podría provocar la pérdida del dedo afectado si no se proporciona atención médica urgente. En caso de inyectarse accidentalmente con este medicamento veterinario consulte urgentemente con un médico, incluso si solo se ha inyectado una cantidad muy pequeña, y lleve el prospecto consigo. Si el dolor persiste más de 12 horas después del examen médico, diríjase de nuevo a un facultativo. PRESENTACIÓN: Caja Tel. (34) 972 43 06 60 de cartón con 20 viales de vidrio de 1 dosis (2 ml). Caja de cartón con 1 vial de PET de 5 dosis (10 ml). Caja de cartón con 1 vial de PET de 25 hipra@hipra.com dosis (50 ml). Caja de cartón con 1 vial de PET de 50 dosis (100 ml). NÚM. DE REGISTRO, TITULAR: LABORATORIOS HIPRA, S.A. Avda. la Selva, 135 17170- AMER (Girona) España Tel +34 972 430660. EU/2/18/227/001-004. Prescripción veterinaria. Use los medicamentos responsablewww.hipra.com mente.

vp018_publi_hipra.indd 103

22/06/2020 10:35:42

E S P E C I A L : C A L I DA D E D O L E I T E E M U X I D O

José Luis Míguez

TANTO A MONTAXE COMA A CORRECTA UTILIZACIÓN DA INSTALACIÓN DEBERÁN PRESERVAR A CONDICIÓN DE TETOS REDUCINDO OS TEMPOS DE MUXIDO E OPTIMIZANDO A CAPACIDADE DE EVACUACIÓN DE LEITE

esfínter do teto é a mellor defensa da vaca contra o establecemento de novas infeccións intramamarias. Á súa vez, unha mellora na condición de tetos redunda na diminución dos tempos de muxido, na diminución do período de baixo fluxo ao final do muxido e nun aumento da velocidade de muxido. O concepto de confort de muxido no encontro entre teto e tetoeira debería ser unha premisa a ter en conta ante un aumento da frecuencia diaria de muxido ou ben de permisos de muxido nun intervalo de “x horas” (muxido automático ou voluntario). Aínda que se relacionou o aumento da frecuencia de muxido coa redución dos índices de mastites en vacas de alta produción (onde a perda ou goteo de leite favoreceu a colonización intramamaria desde a zona física do teto), convén revisar os parámetros de retirada da unidade de muxido, o baleiro de traballo da instalación e o período de recambio de tetoeiras (en relación á súa degradación), xunto coa produción esperada a cada muxido, cada vez que se realiza un cambio na frecuencia de muxido para preservar a condición de tetos. Tanto a montaxe coma a correcta utilización da instalación de muxido deberán preservar a condición de tetos reducindo os tempos de muxido e optimizando a capacidade de evacuación de leite. Segundo o anexo C da norma UNE 68050, o leite debe fluír pola parte inferior da condución de leite deixando por riba un espazo baleiro e continuo que permita a circulación dun volume maior de aire, o cal transfire enerxía cinética ao leite provocando

o seu movemento. A pendente descendente da condución na dirección do fluxo aumenta a influencia da gravidade como forza motriz. Estas condicións de caudal de fluxo laminar na práctica varían entre o fluxo laminar e o fluxo turbulento, e este ten lugar cando aparecen tapóns de leite que ocupan a maior parte ou toda a sección da condución. Os tramos con pouca pendente ou horizontais reducen a capacidade de condución do leite, así como os cóbados, que sumarían lonxitude e pendente equivalente. O baleiro na condución principal de leite non debe caer máis de 2 Kpa polo menos durante o 95 % do período de muxido do rabaño, é dicir, as condicións de fluxo durante o muxido deben estar libres de tapóns e turbulencias, que orixinan muxidos lentos, caídas sen carga en colector, esvaróns e entradas de aire polas tetoeiras. As conducións pechadas en anel diminúen o efecto negativo da entrada de aire distribuíndo ese caudal en cada ramal. A caída sen carga puidera ser inevitable durante a caída dunha unidade de muxido, o cal non supón un inadecuado deseño do sistema, pero isto debe ser un suceso pouco frecuente se a instalación foi deseñada e é utilizada de maneira correcta. Para instalacións con menos de 32 unidades de muxido, o baleiro non debería caer máis de 2 Kpa cunha unidade aberta, é dicir, debería ter suficiente reserva de fluxo de aire para facer fronte a unha admisión non planeada de aire a través das tetoeiras, cando se colocan ou retiran unidades ou á caída dunha unidade de muxido.

As medicións dinámicas e os rexistros sen carga realizados en tempo de muxido son o mellor modo de comprobar a xeración, regulación e mantemento do baleiro para preservar a sanidade de ubre, e serán de inescusable utilidade sempre que se realicen cambios na instalación de muxido. Un baleiro en colector de entre 39 e 42 Kpa durante o período de pico fluxo é considerado adecuado para ordeñar vacas de maneira rápida, coidadosa e completa. O deseño da unidade de muxido e os elementos accesorios que se integren no percorrido do tubo longo de leite (medidores de fluxo) afectarán á diferenza sen carga entre o regulador e o baleiro medio en colector (eficiencia da unidade de muxido). Calquera dispositivo situado no tubo longo de leite non debe causar unha caída sen carga superior a 5 Kpa cun caudal de 5 kg/min, comparado con esa mesma unidade sen dispositivos (anexo C da norma UNE 68050). Esta diferenza sen carga deberá ser reducida diminuíndo, sempre que se poida, a elevación do leite ou utilizando entradas oblicuas ou tanxenciais na condución na dirección en que circula o caudal cara ao receptor e maiores de 16 a 20 mm. O muxido obedece e encerra conceptos e variables físicas. Tanto é así que problemas no sistema de xeración e de regulación sen carga, así como a falta de reserva supoñen

104 | Vaca Pinta n.º18 | 06.2020

vp018_especialCalidadeLeite_miguez_galego.indd 104

30/06/2020 11:49:32

2020

Se podrá fraccionar el pago de la prima en 2 veces

Seguro de

Ganado Vacuno de reproducción y producción

Incluye saneamiento ganadero. Asegure la calidad de su leche (células somáticas, aflatoxinas…)

PARA SUSCRIBIR SU SEGURO DIRÍJASE A: • MAPFRE ESPAÑA CÍA. DE SEGUROS Y REASEGUROS • AGROPELAYO SOCIEDAD DE SEGUROS S.A. • CAJA DE SEGUROS REUNIDOS (CASER) • SEGUROS GENERALES RURAL • ALLIANZ, COMPAÑÍA DE SEGUROS • PLUS ULTRA SEGUROS • HELVETIA CÍA. SUIZA S.A. DE SEGUROS • MUTUALIDAD ARROCERA DE SEGUROS • CAJAMAR SEGUROS GENERALES S.A. • GENERALI DE ESPAÑA, S.A. SEGUROS • FIATC, MUTUA DE SEGUROS Y REASEGUROS • BBVASEGUROS, S.A. DE SEGUROS • AXA SEGUROS GENERALES • SEGUROS CATALANA OCCIDENTE • REALE SEGUROS GENERALES • MGS SEGUROS Y REASEGUROS S.A. • SANTALUCÍA S.A. CÍA. DE SEGUROS • MUSSAP, MUTUA DE SEGUROS • AGROMUTUA-MAVDA, SDAD. MUTUA DE SEG. • PELAYO, MUTUA DE SEGUROS A PRIMA FIJA vp018_anuncio_agroseguro.indd 105

19/06/2020 14:48:27

fallos que poderían pasar desapercibidos en determinadas condicións e momentos de muxido ou períodos produtivos onde poderían existir baixos fluxos de leite. Xeración, regulación, conducións e caudais están relacionados e o sobredimensionamento dunha parte pode non solucionar ou mesmo empeorar as carencias doutra. A revisión estática periódica das unidades de muxido cumpre un dobre labor: por unha banda, confirmar o correcto funcionamento do sistema de pulsación sempre que unha correcta reserva sen carga e eficiencia da regulación o permitan e, pola outra, investigar fugas sen carga por solucións de continuidade no espazo delimitado pola cámara de pulsación e os tubos longos e curtos de pulsación. Basta con desconectar a pulsación do casquillo da tetoeira en posición simulada de muxido co baleiro aberto en colector para comprobar que a posición natural da tetoeira é estar sempre pechada. É unha grande obviedade que, con todo, serve para demostrar a importancia da revisión frecuente do sistema de pulsación e do mantemento deficiente no que se atopa moitas veces. Decidir sobre o final do muxido é un aspecto moi importante que afecta á súa eficiencia e á sanidade de ubre. A retirada das unidades de muxido a moi baixo fluxo (menos de 200 ml/min) prolonga o tempo total de muxido, aumenta o período de baixo fluxo ao final deste, sobremoxe cuarteiróns xa baleiros e todo iso termina provocando hiperqueratose do teto. Os retiradores automáticos da unidade de muxido executan unha orde, sen dúbidas, respecto dun fluxo de leite. Na súa programación haberá que ter en conta o leite residual tras a retirada da unidade, a calidade de preparación dos tetos e o grao de muxibilidade do rabaño. Pode haber, ademais, diferenzas entre unidades de muxido achacables ao mantemento do equipo, que repercutan no resultado da función dos retiradores:

José Luis Míguez

E S P E C I A L : C A L I DA D E D O L E I T E E M U X I D O

A TERAPIA ANTIBIÓTICA POR SI SOA NON SERVE DE SOLUCIÓN SE NON ESTÁ ACOMPAÑADA POLO CONTROL E A REVISIÓN CONTINUOS DAS CAUSAS PRESIPOÑENTES

elementos de goma fóra de uso, polución de sensores, bloqueos no orificio de toma de aire dos colectores (hoxe substituídos por tetoeiras ventiladas), aliñados incorrectos da unidade de muxido co ubre, fluxos máis turbulentos do desexado en tubos longos de leite “demasiado longos” ou con presenza de tirabuzóns por memoria elástica e aliñado incorrecto. Na práctica pódense atopar programacións de tempos mínimos de muxido moi dilatados nos cales non só non se retira a unidade senón que enmascaran o sobremuxido inicial bimodal derivado dunha preparación precaria de tetos con ausencia de apoio ao comezo do muxido. En ausencia de preparación, a falta de fluxo cisternal suficiente conduce á retirada prematura da unidade; o muxido en modo manual de retirada é un erro común, e o máis importante, non é a solución.

constancia, pero debe ser entendida, porque a xanela de oportunidade do patóxeno goza do acumulativo pero tamén do instantáneo. As vacas con perda de funcionalidade para o muxido mecánico (edemas, ubres descolgados, vacas duras, accidentes do teto…) poden ser mostreadas en caso de mastite para coñecer o xerme causal, pero van ser unhas pobres candidatas ao tratamento exitoso debido a reinfeccións continuas polo estrés mecánico sobre o teto. Sempre que se poida, deberase realizar o cultivo de cuarteiróns mastíticos, así como rexistrar o historial casuístico da vaca. É a mellor maneira de tomar decisións oportunas de tratamento intramamario ou ben combinado, que, xunto coa terapia selectiva ao secado e a vacinación como opción de potenciar o status inmunitario, permitirán reducir o emprego de antibióticos.

CONCLUSIÓN Revisamos os principais factores que actúan como causas remotas (ambiente, alimentación, rutina, máquina de muxido…) e que facilitan que a causa próxima inmediata da mastite (xermes patóxenos) teña a oportunidade de colonizar o interior do teto. A terapia antibiótica por si soa non serve de solución se non está acompañada polo control e a revisión continuos das causas predispoñentes. Pode ser complicado manter unha

106 | Vaca Pinta n.º18 | 06.2020

vp018_especialCalidadeLeite_miguez_galego.indd 106

30/06/2020 11:49:39

STEYR-TRAKTOREN.COM

YA ESTÁ EN GALICIA EL EQUIPO GANADOR

Próxima Apertura Delegación Farming Coruña

Distribuidor en exclusiva para Epsaña y Portugal. www.farmingagricola.com

vp018_publi_farming.indd 107

Tu socio de confianza. 22/06/2020 10:36:02

“LAS MAMITIS CAUSADAS POR STREPTOCOCCUS UBERIS SON CADA VEZ MÁS FRECUENTES HASTA CONVERTIRSE EN DOMINANTES Y CON DIFERENCIA” MARCOS VÁZQUEZ Veterinario de calidad de leche en la explotación Suárez Moar

pérdidas puede generar, porque afecta directamente a la glándula mamaria y cualquier alteración que se produzca en ella va a determinar alteraciones productivas. Las pérdidas son muy evidentes cuando se trata de mamitis clínicas, pues hay que descartar la leche, tener en cuenta los gastos veterinarios, los medicamentos y, en los casos más graves, la pérdida del animal. Sin embargo, las mamitis subclínicas, aunque menos visibles, son quizás más importantes todavía, porque una vaca, cuando se infecta subclínicamente, pierde parte de su potencial productivo y la composición de la leche se ve alterada. En los casos más graves, cuando afecta al recuento celular en tanque, puede incurrir en la depreciación del precio de la leche por pérdida de primas o penalizaciones. Diversos informes publicados recientemente muestran un incremento relativo de las mastitis causadas por gérmenes considerados de origen ambiental. ¿Observas esta tendencia en los cultivos que realizas y en los resultados que recibes de laboratorios de diagnóstico?

EN VÍDEO

Marcos lleva doce años ejerciendo su profesión como veterinario especialista en calidad de leche de vacuno lechero. En la actualidad desarrolla su actividad en la Cooperativa Central de Frades, en A Coruña, donde asesora unas 120 explotaciones, la mayoría de tipo intensivo, con estabulación libre y un tamaño medio de 75 vacas en ordeño.

En tu opinión, ¿qué efectos tiene la mastitis sobre la productividad y la rentabilidad de las granjas que asesoras? La importancia de la mastitis en la productividad y, en consecuencia, en la rentabilidad de las granjas es máxima y, además, muy directa. Habitualmente se comenta que las dos enfermedades que más pérdidas generan en vacuno lechero son la reproductiva y la mamitis. Sin menospreciar las otras enfermedades, para mí la mamitis es la que más

vp018_publirreportaxe_hipra_castelan.indd 108

Sí, la observo. En los últimos años vengo advirtiendo que las mamitis causadas por Streptococcus uberis son cada vez más frecuentes hasta convertirse en las dominantes y con diferencia. Por otra parte, esta primavera ha habido un repunte importante de mamitis colibacilares que, si bien son normales en esta época, este año lo han sido especialmente. Con las nuevas restricciones y recomendaciones para reducir los tratamientos antibióticos, ¿crees que los programas de prevención de la mastitis adquieren todavía mayor relevancia? Sí, desde luego. Si bien para mí el uso racional de los antibióticos siempre ha sido un objetivo principal en los programas de calidad de leche, porque lo que pretendemos es, mediante la prevención, disminuir el número de situaciones en las que sea preciso su uso, realmente, para saber si un antibiótico es necesario hay que realizar un correcto diagnóstico de una mamitis; de otra forma es imposible saber si lo tenemos que usar o no y cuál utilizar, y todo esto va directamente relacionado con la rentabilidad de las explotaciones. El mal uso de los antibióticos, tanto en exceso como en defecto, acarrea graves problemas a las explotaciones, genera resistencias microbianas, favorece la proliferación de determinados gérmenes y esto puede ser especialmente importante en el secado. El secado selectivo ha sido un logro muy importante, de los mayores relacionados con la calidad de leche, pero si se realiza mal y dejamos de tratar vacas que están infectadas, podemos empeorar mucho la salud de ubre del rebaño.

23/06/2020 9:46:16

En el caso concreto de Suárez Moar, ¿cuál era la problemática a la que se enfrentaba la granja en 2018 y en qué aspectos relacionados con la calidad de leche se debían mejorar? Por aquel entonces la granja arrastraba un problema de mamitis clínica y subclínica, lo que provocaba que hubiera que descartar mucha leche para mantener el recuento celular en unos niveles aceptables, así que éramos conscientes de que había que realizar una serie de cambios. Algunos se llevaron a cabo de manera más o menos fácil y rápida, ya que estaban relacionados con pautas de manejo y de desinfección, pero otros implicaban cambios estructurales en la granja y, por logística, se fueron retrasando.

“NOS DECIDIMOS A VACUNAR POR RECOMENDACIÓN DE NUESTRO VETERINARIO DE CALIDAD DE LECHE”

La vacunación fue una de las medidas que decidisteis implantar en aquel momento. ¿Qué plan vacunal sigue desde entonces esta explotación? En un primer momento las analíticas indicaban que había mamitis contagiosas por Staph. aureus y observábamos también mamitis clínicas de tipo coliforme, por lo que escogimos una vacuna que protegía frente a estos dos gérmenes. Iniciamos una pauta vacunal en sábana, porque queríamos proteger cuanto antes a todo el rebaño, y luego hicimos revacunaciones cada cuatro meses. Posteriormente, a pesar de haber mejorado bastante, las analíticas indicaban que el germen dominante era Streptococcus uberis y decidimos empezar con una vacuna específica para este germen. Iniciamos también en sábana, con una primera vacunación de tres dosis en tres meses y revacunaciones semestrales. ¿Cómo han evolucionado los indicadores de salud de la ubre y cómo ha repercutido esto en los resultados económicos de la granja? Los índices de salud de la ubre han mejorado considerablemente. Tanto la incidencia de nuevos casos como la prevalencia se redujeron en torno a un 7-10 %, disminuyó el porcentaje de vacas crónicas y aumentó el índice de curaciones. Asimismo, la pérdida de leche por mamitis clínica descendió mucho y eso se vio reflejado en un aumento importante de la producción. En base a tu experiencia con las vacunas frente a la mastitis en esta y otras granjas, ¿qué recomendaciones sobre su uso darías a veterinarios y ganaderos preocupados por la mastitis y sus consecuencias? La recomendación para vacunar simplemente es planear bien la pauta vacunal y, en caso de vacunar en sábana, como fue este caso, es muy importante incidir en la vacunación de las novillas, intentar que lleguen al grupo de vacas con dos dosis, es decir, vacunarlas en el último tercio de la gestación. También debemos ser conscientes de que la vacunación es solo una herramienta más y que debemos abordar el problema de una forma global, incidiendo especialmente sobre aspectos relacionados con el bienestar y la alimentación.

vp018_publirreportaxe_hipra_castelan.indd 109

Nombre de la explotación: SAT Suárez Moar Localización: Barbeiros, Ordes (A Coruña) Número total de animales: 200 Vacas en ordeño: 95 Media de producción: 32 litros vaca/día (dos ordeños) Porcentaje de grasa: 3,95 % Porcentaje de proteína: 3,47 % Recuento celular: 200.000 cél./ml El propietario de la SAT Suárez Moar, Juan Carlos Suárez, sabe que la mastitis es una de las principales enfermedades que afectan al vacuno lechero y mantenerla a raya es una prioridad para él. Por ello, desde 2018 vacunan a los animales por recomendación de Marcos, su veterinario de calidad de leche. “Desde que empezamos a vacunar contra la mamitis se ha reducido el número de vacas que enferman por esta causa, se ha facilitado mucho el manejo del ordeño y tenemos menos animales que se envían al matadero debido a esta enfermedad”, afirma. Este ganadero coruñés tiene claro que cualquier decisión sanitaria que se adopte en la granja debe ser tomada con base en las recomendaciones del veterinario, por ello anima a otros ganaderos a que se dejen asesorar a la hora de establecer planes vacunales en sus explotaciones.

23/06/2020 9:46:27

Z O N A W E L FA R E

En condicións de confinamento, as vacas teñen necesidade de establecer e desenvolver a capacidade de interrelación coas outras femias do rabaño

Principais aspectos do comportamento social do gando vacún en relación co seu benestar Con este artigo téntase concienciar os gandeiros da importancia da observación do comportamento social do gando vacún, xa que pode orientarnos á hora de detectar posibles problemas tanto no manexo dos animais coma no deseño das instalacións. J. Cantalapiedra1, M.E. Fernández2, I. Blanco-Penedo3, M. Camiña4 1 Servizo de Gandería de Lugo, Xunta de Galicia 2 Dpto. de Enxeñería Agroforestal, Escola Politécnica Superior de Enxeñería, Universidade de Santiago de Compostela (USC) 3 Dpto. de Ciencias Clínicas, Universidade Sueca de Ciencias Agrícolas (SLU) 4 Dpto. de Fisioloxía, Facultade de Veterinaria, Universidade de Santiago de Compostela (USC)

ódese definir o comportamento coma o conxunto de actividades observables, hereditarias ou adquiridas, que desenvolven os animais en reacción a un estímulo ou cambio fisiolóxico. O comportamento forma parte consubstancial do propio animal e, no caso do gando vacún, estas condutas innatas ou aprendidas

sérvenlle para relacionarse co medio, para satisfacer tanto necesidades corporais (excreción, inxestión, coidado corporal etc.) coma outras relacións de tipo social, cando se atopa con un ou máis dos seus conxéneres (xerárquicas, materno-filiais, sexuais etc.). Mentres que a conduta innata é de transmisión hereditaria, a conduta adquirida desenvólvese ao longo

da vida, a través da vivencia de experiencias positivas ou negativas nas que os gandeiros poden influír dunha forma evidente. Ao proceso de domesticación e a consecuente explotación por parte do home aos animais acompañaronlles variacións do seu espazo natural, debido principalmente ao contacto diario co ser humano e ás restricións ou limitacións nas pautas dos seus comportamentos innatos. Esta limitación da conduta aumenta proporcionalmente co grao de intensificación da explotación (Portela et al., 2014) e obriga por tanto ao gandeiro a compensala, introducindo cambios no manexo que eviten a aparición de estrés e comportamentos prexudiciais (Miele et al., 2011; Veissier et al., 2011; Moran e Doyle, 2015). En con-

110 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_zonaWelfare_cantalapiedra_galego.indd 110

30/06/2020 11:50:13

Z O N A W E L FA R E

® MASTERFLY MASTERFLY® BAIT BAIT QUIMUNSA · Tel: 946741085 / 636457225 · info@quimunsa.com

NUMEROSOS ESTUDOS CONFIRMAN O BENEFICIO DO REFORZO DESTES VÍNCULOS SOCIAIS NOS ANIMAIS SOBRE O AUMENTO DA PRODUCIÓN

¡ESTE ¡ESTE VERANO VERANO SIN SIN MOSCAS! MOSCAS!

Formulado en polvo, es soluble en agua y se aplica mediante pintado, con una gran rentabilidad por su relación precio/eficacia.

Sus resultados son excelentes por su formulación con Dinotefuran, molécula innovadora con tecnología japonesa. Elimina las moscas rápidamente y su eficacia es de larga duración. Indicado para el control exhaustivo de las moscas en recintos ganaderos.

EFICACIA HASTA EFICACIA HASTA

88 MESES MESES

CEBO INSECTICIDA PARA EL CONTROL DE MOSCAS DE LARGA DURACIÓN

Con Dinotefuran Con Dinotefuran Con Dinotefuran Resultado ultra rápido Resultado ultra rápido Con atrayente natural Con atrayente natural

8 MESES

CEBO INSECTICIDA PARA EL CONTROL CEBO INSECTICIDA PARA DURACIÓN EL CONTROL DE MOSCAS DE LARGA DE MOSCAS DE LARGA DURACIÓN

EFICACIA HASTA

Sus resultados son excelentes por su formulación con Dinotefuran, molécula innovadora con tecnología Sus resultados son excelentes por su formulación japonesa. Eliminamolécula las moscas rápidamente y su con Dinotefuran, innovadora con tecnología eficacia esElimina de largalas duración. parayelsucontrol japonesa. moscas Indicado rápidamente exhaustivo las moscas en recintos eficacia es de larga duración. Indicadoganaderos. para el control exhaustivo de las moscas en recintos ganaderos. Formulado en polvo, es soluble en agua y se aplica mediante pintado, con gran en rentabilidad su Formulado en polvo, esuna soluble agua y se por aplica relación precio/eficacia. mediante pintado, con una gran rentabilidad por su relación precio/eficacia.

¡ESTE VERANO SIN MOSCAS!

QUIMUNSA · Tel: 946741085 / 636457225 · info@quimunsa.com

MASTERFLY® BAIT

Como calquera animal de produción que adoita vivir en grupo, o gando vacún necesita do contacto intraespecie para construír e manter unha orde social (Rousing e Wemelsfelder, 2006). Este contacto provoca ao longo do tempo a aparición de vínculos duradeiros ata que por calquera motivo (morte, introdución doutros animais, maternidade etc.) se modifica a estrutura do grupo e se instala unha nova xerarquía. Numerosos estudos xa publicados confirman o beneficio do reforzo destes vínculos sociais nos animais sobre o aumento da produción, a saúde mental e a diminución de estrés (Boissy et al., 2007; EFSA, 2009; Val Laillet et al., 2009).

Resultado ultra rápido

COMO EXPRESAN OS COMPORTAMENTOS SOCIAIS AS VACAS?

Con atrayente natural

creto, para o gando vacún leiteiro o benestar animal representa un estado de relaxación, tranquilidade, satisfacción e ausencia de dor, medo ou fame, entre outras sensacións negativas, das cales a primeira sería a preocupación polo abastecemento de alimento (Blanco-Penedo et al., 2015). A importancia práctica do coñecemento da linguaxe corporal dos animais é de grande interese, posto que os primeiros signos de problemas patolóxicos se poñen de manifesto como alteracións do comportamento. Non só por motivos prácticos, senón tamén desde un punto de vista económico, a aplicación dos coñecementos etolóxicos (sobre o comportamento dos animais) consegue incrementar a produción nas granxas leiteiras e isto ponse de manifesto en cuestións como a reprodución, parto-lactación, pastoreo etc. (Portela et al., 2014). Hulsen (2007) asegura que os animais teñen os seus propios códigos de comunicación mediante signos ou sinais que indican o seu grao de saúde, nutrición e confort a través do seu comportamento, actitude e condición física, independentemente de que para un diagnóstico máis exhaustivo se completen os datos que obteñamos con análises de laboratorio. O mesmo autor cuestiona as tres preguntas básicas a formular ao observar un rabaño ou un animal de forma individual: que estou a ver, por que se produce e que significa, que se traducen en realizar unha descrición obxectiva do que vemos, identificar a causa ou causas e determinar se é un feito illado dun animal ou é un feito xeneralizado nun grupo de animais. Desta forma a observación permítenos identificar, valorar, avaliar e corroborar o comportamento dos animais baseado na súa linguaxe corporal.

QUIMUNSA · Tel: 946741085 / 636457225 · info@quimunsa.com

06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 111

vp018_zonaWelfare_cantalapiedra_galego.indd 111

30/06/2020 11:50:34

Z O N A W E L FA R E

En condicións de confinamento, as vacas teñen necesidade de establecer e desenvolver a capacidade de interrelación coas outras femias do rabaño (Callejo, 2009). A vaca busca o contacto con outros animais do rabaño en períodos de descanso, comidas, desprazamentos etc., pero, á vez, necesita manter ao seu ao redor dun espazo vital mínimo que a delimita socialmente e sen o cal se sente ameazada (zona de fuga). A ausencia deste espazo tradúcese en maior agresividade e menor rendemento produtivo (Moreno et al., 2011). O sistema de manexo e o número de animais que constitúen un grupo afectan á frecuencia e á natureza do comportamento social e á orde xerárquica. Segundo Phillips (2002), cada ano cambia un 25 % das relacións sociais do rabaño, polo que unha vaca que adoitaba estar subordinada a outra pode comezar a dominala. Os factores que inflúen para determinar a posición na escala xerárquica do rabaño son, principalmente, raza, sexo, tamaño (alzada e peso), presenza ou non de cornos, idade ou status hormonal, de tal modo que as primíparas se ven relegadas ás posicións máis baixas da xerarquía dentro do rabaño (Phillips e Rind, 2001; Callejo, 2005). Os conflitos xerárquicos son frecuentes (principalmente os de dominancia), pero resólvense na maioría dos casos con posturas de ameaza e consecuente submisión e fuxida da subordinada. Segundo Fraser (1982), no gando vacún poden observarse distintos tipos de xerarquías sociais: • Xerarquía lineal: un determinado suxeito domina a outro, este a un terceiro etc., continuando así a xerarquización, de maneira que o último animal se atopa subordinado a todos os demais. Este tipo de xerarquía prodúcese nos rabaños reducidos, nos que os animais conviven durante grandes períodos de tempo. • Xerarquía bidireccional: un animal que domina todos os demais excepto a un deles, quen, á súa vez, resulta subordinado a un terceiro, o cal, por tanto, está por riba de todos os compoñentes do rabaño, excepto para o primeiro individuo. Fórmase así un triángulo, de maneira que os seus compoñentes dominan a todos os integrantes do grupo menos a un. • Xerarquía complexa: na que algúns compoñentes do rabaño dominan a outros, resultando á vez

Á sala de muxido xeralmente entran primeiro as vacas de maior produción leiteira e sitúanse á cola as vacas xestantes

A OBSERVACIÓN PERMÍTENOS IDENTIFICAR, VALORAR, AVALIAR E CORROBORAR O COMPORTAMENTO DOS ANIMAIS BASEADO NA SÚA LINGUAXE CORPORAL

subordinados dun terceiro grupo, sometidos, por outra banda, a algúns dos animais mencionados en primeiro termo. Aínda que a orde xerárquica é moi importante para o mantemento da estabilidade do grupo, existe outro tipo de orde social chamada liderado (ou orde de desprazamento), que se dá no pastoreo. Os líderes encabezan o grupo na marcha e inflúen sobre as actividades do colectivo, o cal actúa simultaneamente, por un comportamento imitativo (Bouissou et al., 2001; Phillips, 2002). Con todo, os líderes non son os dominantes, senón que ocupan unha zona intermedia da xerarquía. Tras eles desprázanse os suxeitos que ocupan o máximo rango social (os dominantes), marchando á cola os animais de inferior categoría (Fraser, 1982). Ademais da xerarquía e do liderado, existe outra orde social, como é a entrada na sala de muxido, onde xeralmente entran primeiro as vacas de maior produción leiteira e se sitúan á cola as vacas xestantes (Albright e Arave, 1997). A pesar de que algúns aspectos do comportamento social do gando son relativamente coñecidos, polo menos en termos prácticos, o coñecemento científico sobre as relacións sociais dentro dun rabaño de vacas de leite é aínda escaso. Os desenvolvementos recentes en tecnoloxías de detección

e métodos de análises de datos están a permitir entender o comportamento social do gando dunha maneira detallada e cuantitativa. A información dispoñible sobre o comportamento social das vacas ten o potencial de mellorar varias áreas do manexo moderno das granxas leiteiras, incluída a detección de celo e a (re)agrupación de gando, así como a prevención e detección de enfermidades.

EXPRESIÓNS SOCIAIS POSITIVAS E EXPRESIÓNS AGONISTAS A estrutura social do gando vacún leiteiro pode describirse como unha serie de relacións de dominación e vínculos sociais caracterizados por interaccións sociais positivas e outras que son agonistas ou negativas. No momento no que dentro dun grupo estable de individuos da mesma especie se produce unha interacción entre dúas ou máis animais entre si, a través dos sinais emitidos por un deles (emisor), indúcense respostas noutro ou outros conxéneres (receptor/es), modificando o comportamento destes últimos. Estes sinais e contrasinais poden ser visuais (determinados movementos do corpo ou exhibicións ópticas), olfactivos (sobre todo, a través das feromonas), auditivos (vocalizacións de chamada, alarma etc.), táctiles (contactos pracenteiros ou agresivos, grooming

112 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_zonaWelfare_cantalapiedra_galego.indd 112

30/06/2020 11:50:30

TU GANADERIA

MERECE LOS MEJORES AMINOÁCIDOS.

Smartamine® & MetaSmart®

MAS QUE LECHE Todas las vacas necesitan metionina!!

En múltiples estudios universitarios y pruebas de campo, el uso de Smartamine® M y MetaSmart® para equilibrar las raciones ha demostrado generar: - Más leche, más proteína, más grasa. - Mayor disminución de los trastornos metabólicos en el periodo de transición. - Mejora la eficiencia reproductiva: salida en celo y gestaciones a término. De la manera más rentable posible. Confía en Adisseo, líder mundial en nutrición con aminoácidos en rumiantes desde los 90s. Contacta hoy mismo con nuestro equipo técnico.

+34974316092 Info.nasp@adisseo.com

www.adisseo.com vp018_publicidade_adisseo.indd 113

19/06/2020 13:00:06

Z O N A W E L FA R E

A DENSIDADE DE POBOACIÓN NESTES SISTEMAS ARTIFICIAIS TAMÉN ADOITA SER MOI ELEVADA, O QUE DIFICULTA [...] A POSIBILIDADE DE REALIZAR UNHA GRAN VARIEDADE DE COMPORTAMENTOS

As explotacións con vacas atadas, sen posibilidade de exercicio, e explotacións con cubículos mal deseñados presentan menor capacidade para desenvolver relacións sociais positivas que explotacións con pastoreo frecuente e camas de palla

do termo inglés groom, que significa “lamberse e/ou acicalarse” e está referido ao contacto físico que inclúe accións como lamber e fregar etc.) e gustativas (coma os lambidos ao recentemente nado) [Fraser, 1982]. Para os gandeiros é moi importante coñecer e promover todas as expresións sociais que lles ofrezan benestar aos animais, que eviten sentimentos negativos de medo ou agresividade (Jones e Manteca; Welfare Quality, 2009; Moran e Doyle, 2015) ou indiquen falta de adaptación dos animais ao ambiente (NguhiuMwangi et al., 2013). Ademais de promover as interaccións sociais positivas, débense evitar as condicións que dean lugar a expresións agonistas. En xeral, este comportamento ten a función biolóxica de influír no acceso dun individuo a recursos vitais, como alimento, auga, refuxio ou espazo. Neste contexto, dentro deste tipo de interacción poden aparecer expresións sociais negativas, como condutas agresivas, e ademais os animais poden sentir medo fronte a outros individuos ou frustración por non poder acceder aos recursos. Algúns sistemas de explotación, así como algunhas prácticas de manexo, promoven a limitación da liberdade e do conxunto de comportamentos do animal, obrigándoo a realizar accións non desexadas (Correia, 2018). O gando bovino de leite normalmente mantense estabulado unha parte do ano, pero algúns animais estano durante os doce meses e mesmo permanecen atados con apenas posibilidade de exercicio, o que lles impide expresar ningún tipo de conduta

(Popescu et al., 2013). A densidade de poboación nestes sistemas artificiais tamén adoita ser moi elevada, o que dificulta, polo amoreamento, a posibilidade de realizar unha gran variedade de comportamentos (Metz e Makking, 1984). Por iso, nestes ambientes é frecuente que se manifesten actitudes anómalas como a apatía (diminución do interese polos estímulos ambientais) e a diminución da mobilidade (menor frecuencia de cambios posturais, tarda máis tempo en tombarse/levantarse, forma de andar inusual etc.), favorecida, ás veces, por carecer de suficientes cubículos ou estar mal dimensionados, ou por deseños inadecuados como chans esvaradíos ou incómodos, que dificultan os movementos para deitarse, levantarse ou desprazarse (Moreno et al., 2014; Cerqueira et al., 2011). Estes comportamentos agonistas ou negativos teñen especial importancia en zonas comúns e de alto tránsito

(bebedoiros, comedeiros, corredores etc.) ou cando se incorporan novos animais sen vínculos anteriores co rabaño, que xeran inestabilidade social (EFSA, 2009). Por tanto, todos estes factores se deberían ter en conta no momento de manexar os animais e deseñar e construír os establos. Outras condutas anormais, ou inesperados síntomas de temor ou inquietude, son os aumentos no número de miccións e defecacións, a diminución do tempo de descanso; o rexeitamento do uso de cubículos, tombarse nos corredores; etc. (Callejo, 2005). Tamén se descubriu un comportamento anormal nas vacas leiteiras adultas mantidas no establo durante o período de secado e con severa restrición de movementos, que consiste no enrolamento da lingua no interior da boca mentres esta permanece aberta (Moreno et al., 2014). En ocasións pode chegar mesmo a tragar parte do apéndice (Fraser, 1982).

En condicións extensivas, con algunha excepción, o rabaño ten unha estrutura xerárquica estable e permanente

114 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_zonaWelfare_cantalapiedra_galego.indd 114

30/06/2020 11:50:43

Delegado Miguel Sá: 00351919028774

Cosmolabor: +351 964 139 487 • Parrondo Cabornero: 0034 626 983 043 • Luciano Fernández: 0034 626 983 049 • Frior 981774500 Jesmi: 0034 677 72 96 30 • Alberto Disega: 0034 670 286 215 • Albaitaritza: 0034 948 50 03 43 • Trivic: 0034 938 86 62 99 vp018_publi_holm_laue.indd 115

19/06/2020 13:00:29

Z O N A W E L FA R E

EN GRANXAS DE PRODUCIÓN INTENSIVA É MOI RECOMENDABLE A INCORPORACIÓN DE ELEMENTOS DE ENRIQUECEMENTO, COMO SON OS CEPILLOS RASCADORES

En condicións extensivas, con algunha excepción, é frecuente observar no rabaño unha estrutura xerárquica estable e permanente, con femias dominantes que gozan dun posto elevado no ranking social e que poden desenvolver lazos de amizade que duran longos períodos de tempo (Hall, 2004), grazas ao recoñecemento entre elas (Fraser e Broom, 1997).

COMPORTAMENTOS NATURAIS E COMPORTAMENTOS ANÓMALOS En ocasións pode ser difícil diferenciar nos animais os comportamentos naturais daqueles que son anómalos. Os comportamentos anormais son aqueles que se diferencian no modelo, frecuencia ou contexto dos que presentan a maioría dos membros da especie cando están nun ambiente que lles permite expresar un amplo rango de comportamentos (Broom, 1991; Ibáñez e González, 2004), de aí a importancia de coñecelos e poder diferencialos. Con todo, hai que ter en conta que a alta frecuencia dunha determinada actividade nunha explotación gandeira non é sinónimo de comportamento normal, pois a existencia dun desconforto no ambiente vai ser causa de que numerosos animais estean tensos e manifesten masivamente pautas de conduta anómalas como formas de enfrontarse ás insatisfaccións que lles ofrece o medio. Outras veces, en cambio, algúns comportamentos aparecen de forma infrecuente ou ao cabo de moito tempo (Miele et al., 2011), o que complica a súa detección e diagnóstico. As anomalías do comportamento poden variar en función da especie, idade e circunstancias concretas, pero, en xeral, prodúcense cando os animais se sitúan en determinados sistemas de produción con aloxamentos mal deseñados ou inadecuados, ou se ven sometidos a equipos tecnolóxicos ineficaces (Mason e Latham, 2004). Nestes animais desenvólvense sentimentos de frustración, estrés ou medo, que poden desembocar en patoloxías ou

incidencias sanitarias ao non lograr os seus obxectivos. Por este motivo, para maximizar os rendementos produtivos dunha explotación gandeira é interesante coñecer a aparición e motivos das diferentes condutas anormais que se poden presentar durante a crianza dos animais. Todo gandeiro sabe que cando un animal non se atopa ben, a primeira manifestación que aparece é a alteración do comportamento alimentario (diminución do apetito) e con iso o rendemento produtivo. Outra das manifestacións máis frecuentes de que o animal non se atopa en condicións idóneas é a conduta estereotipada ou estereotipias, que son secuencias de movementos involuntarios, repetitivos, invariables e sen función aparente, durante un longo período de tempo (Broom, 1991; Jones e Manteca, 2009). Aparecen cando se lle impide ao animal desenvolver certos modelos de comportamento normal (como o da exploración) en ambientes con estímulos débiles ou pobres (Mason, 1991) e non só actúan como indicadores dun problema de benestar, senón que supoñen un gasto importante de enerxía que pode contribuír a empeorar a condición corporal do animal. A diminución da calidade e cantidade do medio no que se sitúa o animal e a falta de novidades e diversións dá lugar a unha apatía ou desinterese (hipoestimulación), que se manifesta cunha diminución da mobilidade e función motora (hipoquinesia) e, ás veces, cunha estimulación dirixida cara aos seus conxéneres, dando lugar a reaccións de hiperagresividade ou actividades orais patolóxicas, coma un excesivo acicalamento ou chupadelas de zonas ventrais (Mason, 1991; Moreno et al., 2014). O papel que teñen o ambiente e o enriquecemento ambiental pode ser fundamental para a prevención das estereotipias (Mason e Latham, 2004); por iso é moi recomendable a incorporación nas granxas de produción intensiva de elementos de enriquecemento, como

son os cepillos rascadores, en zonas onde os animais poidan utilizalos tranquilamente sen obstaculizar o movemento a outras zonas (como os bebedoiros) a outras compañeiras de rabaño. Para a observación do comportamento na actualidade hai bastantes sistemas de observación que se poderían aplicar en explotacións leiteiras (método “focal”, “instantáneo” ou “puntual”, ad libitum, de indicadores baseados no animal etc.), pero, do mesmo xeito que é conveniente coñecelos, é igual de importante que o observador/gandeiro na explotación coñeza unha serie de normas básicas de observación no gando vacún leiteiro (Cantalapiedra et al., 2014), extremadamente sinxelas e de fácil aplicación: 1. A primeira norma básica da observación é ter e traballar cunha metodoloxía ordenada, sinxela e clara que poida converterse nunha rutina de traballo diario; ademais, ha de ser o suficientemente flexible para adaptala ás particularidades do rabaño, especie e instalacións das que se dispoña na explotación. 2. A segunda é determinar cal é o comportamento normal dun animal en función do contexto ou ambiente no que se atopa. Un dos fallos máis correntes ao iniciarse con este sistema é o non ter claro o que é normal ou anormal e, por conseguinte, non permitir utilizar o método comparativo en dúas situacións diferentes ao non saber que se debe buscar e onde. 3. A terceira é traballar con todos os sentidos, principalmente coa vista, o oído e o olfacto.

116 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_zonaWelfare_cantalapiedra_galego.indd 116

30/06/2020 11:50:49

Z O N A W E L FA R E

A PRIMEIRA NORMA DE OBSERVACIÓN É TRABALLAR CUNHA METODOLOXÍA ORDENADA, SINXELA E CLARA

Comportamento, alimentación, saúde e ambiente son os catro apartados que nos indican o benestar animal

4. A cuarta é avaliar os rabaños en conxunto, os posibles grupos do rabaño (por idade, produción etc.), os animais de forma individual e os animais nos que poidan aparecer os problemas máis comúns, os que algúns autores chaman “animais sentinela”. 5. A quinta norma sería traballar nos catro apartados que nos indican o benestar destes animais: comportamento, alimentación, saúde e ambiente.

CONCLUSIÓN En resumo, a observación do comportamento social en granxa é un método sinxelo e eficaz de coñecer o estado de saúde dos nosos animais e de valorar onde se atopan aspectos de mellora das instalacións para mellorar o seu benestar e aumentar a súa produtividade.

BIBLIOGRAFÍA

Albright, J.; Arave, C. (1997). The Behaviour of theCattle. CAB International, Wallingford. Oxon, UK. Blanco-Penedo, I; Abraham, M.C.; Cerqueira, J.; Araújo, J. (2015) Métodos generales de observación para distintas especies. Bienestar animal. Métodos de observación y valoración. Ed. Xunta de Galicia, Santiago de Compostela. Boissy, A.; Arnould, C.; Chaillou, E.; Désiré, L.; Duvaux Ponter, C.; Greiveldinger, L.; Leterrier, C.; Richard, S.; Roussel, S; Saint-Dizier, H.; Meunier-Salaün, M.C.; Valance, D.; Veissier, I. 2007. Emotions and cognition: a new approach to animal welfare. Animal Welfare, 16, pp 37–43. Bouissou, M.; Boissy, A.; Le Neindre, P.; Veissier, I. (2001). The Social Behaviour of Cattle. En: L.K. Keeling y H.W. Gonyou. Social Behaviour in Farm Animals. CAB International Publishing, Wallingford, Oxon. pp.: 113-145. Cantalapiedra, J.; Blanco-Penedo, I.; Fernández, E. (2014). Unha materia pendente dos gandeiros: a observación dos animais e a súa aplicación ao manexo. Autóctonas Galegas, nº 8. Callejo, A. (2009). Cow confort. Ed. Servet Grupo AsísBiomedia S.L., Zaragoza. Cerqueira, J., Aráujo, J. P., Sorensen, J. T.; Niza-Ribeiro, J. (2011). Alguns indicadores de avaliação de bem-estar em vacas leiteiras – revisão, Revista Portuguesa de Ciências Veterinárias (106) 577-580, pp. 6- 10. Correia, M.F.F. (2018) Aplicação de um protocolo de avaliaçao de bem-estar animal en vacariasem S. Miguel, Açores. Teses de mestrado. Universidade de Lisboa. EFSA (2009). Scientific report on the effects of farming systems on dairy cows welfare and disease: report of the panel on animal health and welfare, Annex to the EFSA Journal, 1143, pp. 1-38, pp. 1-284. Fraser, A. (1982). Comportamiento de los Animales de Granja. Ed. Acribia, Zaragoza. Fraser, A.; Broom, D. (1997). Farm Animal Behaviour and Welfare. CAB International. Wallingford. Oxon, UK. Hall, S. (2004). Comportamiento del Ganado Bovino. En P. Jensen. Etología de los Animales Domésticos. Ed. Acribia, Zaragoza. pp.: 139-152. Hulsen, J. (2007). Cow Signals. Ed. Roodbont Publishers, Zutphen, Holanda. Ibáñez, M.; González, E. (2004). Comportamiento y Bienestar Animal. En: A. Herranz y J. López Colmenarejo (Ed.). Bienestar Animal. MAPA, Madrid. Pp. 11-35.

Jones, B.; Manteca, X. (2009). First draft of an information resource, EV Food- CT-2004506508, pp. 1-78. Metz, J.H.M.; Mekking, P. (1984). Crowding phenomena in dairy cows as related to available idling space in a cubicle housing system. Applied Animal Behaviour Science, 12, pp. 6378. Miele, M., Veissier, I., Evans, A. y Botreau, R. (2011). Animal welfare: establishing a dialogue between science and society. Animal Welfare, 20, pp. 103-117. Moran, J., Doyle, R. (2015). Cattle behaviour. En: Moran, J., y Doyle, R. Cow Talk: Understanding Dairy Cow Behaviour to improve their welfare on asian farms. CSIRO Moreno, A; Blanco Penedo, I; Helguero, PS; Cantalapiedra, J; Lorenzo, J. (2014). O comportamento do gandovacún. Benestar animal. Comportamento dos animais domésticos Ed. Xunta de Galicia, Santiago de Compostela. Nguhiu-Mwangi, J., Aleri, J.W., Mogoa, E.G.M. y Mbithi, P.M.F. (2013). Indicators of poor welfare in dairy cows within smallholder zero-grazing units in peri-urban areas of Nairobi, Kenya. En: R.P. Carreira (Ed.), Insights from Veterinary Medicine, pp. 49-88. Phillips, C. (2002). Cattle Behaviour and Welfare. Blackwell Publishing. Oxford. Phillips, C.; Rind, M. (2001). The Effects on Production and Behaviour of Mixing Uniparous and Multiparous Cows. Journal of DairyScience., 84: 2424-2429. Popescu, S.; Borda, C.; Diugan, E.A.; Spinu, M.; Groza, I.S.; Sandru, C.D. (2013). Dairy cows welfare quality in tie-stall housing system with or without access to exercise. Acta Veterinaria Scandinavica, 55 (43), pp. 1-11. Portela, C.; Monserrat, L; Cantalapiedra, J. (2014).La interacción hombre-animal y el Bienestar. Benestar animal. Comportamento dos animais domésticos Ed. Xunta de Galicia, Santiago de Compostela. Val-Laillet, D.; Guesdon, V.; von Keyserlingk, M.A.G.; De Passillé, A.M.; Rushen, J. (2009). Allogrooming in cattle: relationships between social preferences, feeding displacements and social dominance. Applied Animal Behaviour Science, 116, pp. 141-149. Veissier, I.; Jensen, K.K.; Botreau, R.;SandØe, P. (2011). Highlighting ethical decisions underlying the scoring of animal welfare in the Welfare Quality® scheme. Animal Welfare, 20, pp. 1-13 Welfare Quality® Assessment Protocol for Cattle. (2009). Welfare Quality® Consortium, Lelystad

06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 117

vp018_zonaWelfare_cantalapiedra_galego.indd 117

30/06/2020 11:50:57

#SeguimosEstandoAquíParaTi ¡Los técnicos de Nanta seguimos estando aquí para ti! Pero, para cuidarnos todos, por el momento estamos realizando solo las visitas a granja imprescindibles y, siempre que es posible, trabajamos en remoto.

¡Continuamos prestando soporte y asesoramiento! Ahora, cuando tenemos que ir a ver a nuestros ganaderos por alguna urgencia, lo hacemos siguiendo una serie de nuevas normas para garantizar la salud y la seguridad de todos. ¡Eso es lo primordial!

Estamos conectados

Estamos enrutados

¡Sigue al día todas nuestras novedades en www.facebook.com/RecriaNantaPrima! vp018_publirreportaxe_nanta_castelan.indd 118

19/06/2020 11:05:54

Su bienestar, tu rentabilidad El Programa de recría Prima de NANTA mejora la rentabilidad de las explotaciones a través del bienestar de las terneras. Prima trabaja sobre los cuatro conceptos esenciales para el bienestar de los animales: el calostro, la lactancia, el destete y el cuidado de distintas variables como el medioambiente, la sanidad o el entorno social. Nuestro programa ofrece beneficios comprobados para el ganadero: mayor desarrollo de las terneras, mejora de su sistema inmune, reducción del estrés al destete, adelanto a la primera inseminación y de la edad al primer parto, mayor producción de leche y mayor vida productiva de la vaca. Con Prima las terneras son más felices, y el ganadero también.

www.programaprima.es

vp018_publirreportaxe_nanta_castelan.indd 119

19/06/2020 11:06:04

ALIMENTACIÓN

Emprego de ácidos graxos en vacas de leite, un novo paso cara á alimentación de precisión Neste artigo poño o foco na importancia da graxa como un nutriente esencial na alimentación das vacas, con especial atención no ácido palmítico, dee describo os diferentes tipos existentes para poder incorporala con maior precisión á ración dos nosos animais. Adrián González Garrido Especialista en nutrición de vacún leiteiro

INTRODUCiÓN

investigación en nutrición bovina guíanos pola alimentación de precisión para ser máis eficientes grazas ao coñecemento cada vez máis profundo dos nutrientes e polo desenvolvemento de laborato-

rios e ferramentas informáticas que facilitan a súa aplicación práctica. Nos últimos corenta anos aprendemos a dividir cada grupo de nutrientes nas súas partes máis pequenas e comprender cal é o seu comportamento nas vacas e cales

son as necesidades destas en función da súa idade, tamaño, actividade, condicións ambientais e estado produtivo. En alimentación proteica xa non traballamos con proteína bruta senón con proteína metabolizable, buscando o seu equilibrio en aminoácidos e enriquecendo a ración con determinados aminoácidos se a fase produtiva o require. Respecto da enerxía, analizamos as necesidades específicas tanto de carbohidratos fibrosos coma non fibrosos, determinando o tipo de carbohidratos en cada grupo e a súa dixestibilidade e xa non falamos de fibra bruta senón de FND dixestible, e non valoramos os CNF senón os seus compoñentes, coma o amidón e os azucres, e diferenciámolos, ademáis, segundo as súas características de fermentación ruminal. Con todo, o nutriente máis enerxético, a graxa, non recibiu tanta atención e seguímolo vendo só coma unha achega extra de enerxía necesaria para que as vacas perdan menos peso posparto ou para evitar a penalización por calidades que sofre o gandeiro cando o contido graxo do leite está por baixo de 3,7 %. Se queremos ser igual de precisos coa alimentación graxa que coa proteica ou de carbohidratos, debemos coñecer en profundidade o comportamento de cada tipo que incorporamos ás racións, porque non todas son iguais nin funcionan ou se aproveitan da mesma forma.

120 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_alimentacion_graxas_galego.indd 120

30/06/2020 11:43:35

ALIMENTACIÓN

DEBEMOS COÑECER EN PROFUNDIDADE O COMPORTAMENTO DE CADA TIPO DE GRAXA QUE INCORPORAMOS ÁS RACIÓNS

Táboa 1. Principais ácidos graxos Nome trivial

Átomos de carbono

Dobres enlaces

Punto de fusión

Láurico

44,2

Mirístico

54,0

Palmítico

63,0

Esteárico

69,6

Araquídico

76,5

Lignocérico

86,0

Saturados

Insaturados Palmitoleico

-0,5

Oleico

13,4

Linoleico

-3,0

Linolénico

-11,0

Araquidónico

-49,5

GRAXAS Quimicamente as graxas son os compostos orgánicos que se extraen con éter. As máis abundantes, os triglicéridos, están formadas por un esqueleto de glicerol con tres átomos de carbono e tres ácidos graxos, unidos cada un a un carbono.

Os ácidos graxos diferéncianse polo número de carbonos e polo número de dobres enlaces ou insaturacións que hai na súa estrutura, sendo saturados os que non teñen dobres enlaces e insaturados os que teñen, polo menos, un dobre enlace.

Hidrólise e biohidroxenación ruminal Cando os triglicéridos chegan ao rume, as bacterias e os protozoos rompen a súa estrutura (hidrólise) e separan os ácidos graxos do glicerol. Así, o rume é o primeiro sitio de hidrólise das graxas, ao contrario do

06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 121

vp018_alimentacion_graxas_galego.indd 121

30/06/2020 13:59:03

ALIMENTACIÓN

que ocorre cos monogástricos que están no intestino delgado. O glicerol liberado no rume é rapidamente fermentado a ácidos graxos volátiles (Drackley, 2000). Non obstante, os ácidos graxos non son fermentados no rume, ao non ser unha fonte de enerxía para o ecosistema microbiano ruminal, pero os ácidos graxos insaturados son tóxicos para os microorganismos do rume e como mecanismo de defensa convértenos a saturados (non tóxicos) a través da biohidroxenación (saturación). Como consecuencia da acción da hidrólise e a biohidroxenación dos microorganismos ruminais, ao redor do 85 % da graxa inxerida polos ruminantes chega ao intestino delgado como ácidos graxos adheridos á superficie das partículas de alimento, a gran maioría saturados. Dixestión intestinal No duodeno, a bilis e os zumes pancreáticos son esenciais para a absorción dos ácidos graxos no intestino delgado, axudando á súa emulsión formando pingas de graxa moi pequenas. A formación das micelas é indispensable para que os ácidos graxos hidrofóbicos poidan atravesar a película acuosa que se atopa na superficie da mucosa intestinal, e, deste xeito, os ácidos graxos difunden a través da membrana celular dentro da célula intestinal (enterocito). Unha vez dentro, son reesterificados con glicerol formando novos triglicéridos. Para que estes poidan chegar desde os enterocitos ata outros órganos do corpo, deben ser empaquetados nunha forma estable que facilite o seu transporte; para iso rodéanse de lipoproteínas, formando quilomicróns, que son secretados desde as células intestinais, e a través do sistema linfático chegan á circulación venosa polo conduto torácico. As lipoproteínas ou VLDL, que tamén son secretadas á circulación sanguínea desde o fígado, son o medio de transporte dos ácidos graxos de cadea longa ata os órganos de destino, onde serán liberados do glicerol grazas á encima lipoproteína lipasa (LPL). Un aspecto moi importante é que a actividade da LPL varía duns tecidos a outros segundo o estado nutricio-

nal, actividade ou momento produtivo, e que é regulado pola insulina e outras hormonas. Así, por exemplo, a LPL aumenta marcadamente a súa actividade no tecido adiposo durante a metade e final da lactación para recuperar as reservas enerxéticas, mentres que durante o primeiro mes de lactación a maior actividade se rexistra na glándula mamaria. Lipoxénese Refírese estritamente á síntese de ácidos graxos e non á súa esterificación para xerar triglicéridos como depósitos de graxa. O principal tecido que sintetiza ácidos graxos é o adiposo e, no caso da vaca en lactación, a glándula mamaria sintetiza “de novo” ácidos graxos de cadea curta (menores de 16 °C) a partir, principalmente, do ácido acético xerado durante a dixestión ruminal dos carbohidratos e pode empregar tamén B-hidroxibutirato. Síntese de triglicéridos Igual que ocorre cos ácidos graxos que foron absorbidos nas células intestinais, os ácidos graxos nos tecidos son esterificados formando triglicéridos, ben como forma non tóxica de almacenamento (tecido adiposo, fígado…) ou ben como enriquecemento enerxético do leite na glándula mamaria. Composición do leite de vaca A base principal da graxa do leite son os triglicéridos, cun 5,5 % de glicerol e o 94,5 % de ácidos graxos. Os ácidos graxos de leite de menos de 14 C (desde C4 ata C14) son sintetizados na glándula mamaria a partir do ácido acético xerado no rume tras a dixestión dos carbohidratos, e denomínanse ácidos graxos “de novo”; os ácidos graxos de C16:0, C16:1 e C17:0 son tanto sintetizados na glándula mamaria como procedentes da dieta ou a mobilización de graxa corporal e, por iso, agrúpanse como ácidos graxos de “orixe mixta”; por último, todos os ácidos graxos de máis de 18 átomos de carbono, tanto saturados coma insaturados, proceden da absorción de graxa no intestino e/ou dos ácidos graxos non esterificados (NEFA) procedentes do tecido adiposo e, por iso, denomínanse “preformados”.

ESTÁ DEMOSTRADO QUE A INCORPORACIÓN DE GRAXA NAS RACIÓNS RESULTA NUN AUMENTO DA PRODUCIÓN DO LEITE POR UN EFECTO ENERXÉTICO DIRECTO

Por conseguinte, tanto a formulación das racións (para conseguir un adecuado funcionamento ruminal) coma a cantidade e o tipo de graxa que empreguemos nas racións teñen unha importancia clave na obtención dos resultados que esteamos a buscar. É necesario manter o pH ruminal por riba de 6 para manter unha boa dixestión da fibra que produza acético para a síntese de graxa e que permita unha completa biohidroxenación dos ácidos graxos insaturados que eviten a súa toxicidade ruminal (e o descenso na dixestión de fibra) e a aparición de ácidos graxos trans que reduzan a síntese mamaria de graxa, sobre todo cando aumentemos a achega de graxa nas racións. Graxas engadidas A información con respecto ao contido e perfil de ácidos graxos permítenos facer un uso adecuado das fontes de graxa. Non todas as graxas engadidas teñen a mesma “reactividade” ruminal nin dixestibilidade intestinal e dependerá da súa estrutura química e o seu maior ou menor contido en ácidos graxos saturados/insaturados. Ademais, o seu comportamento ruminal e/ou intestinal verase influído polo ambiente ruminal que se atope e a cantidade e tipo de graxa total da dieta que a acompañe. Como ocorre co resto dos nutrientes nos ruminantes, o perfil de ácidos graxos da dieta non ten nada que ver co perfil de ácidos graxos que chegan ao intestino para ser

122 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_alimentacion_graxas_galego.indd 122

30/06/2020 11:43:46

Alfalfa de secano e regadío

Mesturas Forraxeiras

Alfalfa SAN ISIDRO, elevada produción, gran perenidade, secano ou regadío

Gama SPEEDYLMIX, 6 tipos de pradeiras , anuais de sega ou pastoreo

Gama REGMIX, 3 tipos de pradeiras perennes de regadío

Gama SECMIX, 2 tipos de pradeiras perennes para secano

137.indd 137 vp018_publi_rocalba.indd 123

secano ou regadío

Alfalga TIERRA DE CAMPOS, rústica e adaptada ao secano

Gama PLURIMIX, 4 tipos de pradeiras , frescos perennes para secanos

www.rocalba.com

VICTORIA, a Alfalfa mellorada, para

Expresión vegetal

14/12/19 11:54 29/06/2020 18:09:23

ALIMENTACIÓN

absorbidos. En condicións normais, a proporción de ácido esteárico (C18:0) da dieta é moi baixa en comparación co palmítico (C16:0) e, con todo, a cantidade de C18:0 que sae do rume é 3 veces maior que a de C16:0 como consecuencia da biohidroxenación ruminal do oleico (C18:1), linoleico (C18:2) e linolénico (C18:3). Tanto o palmítico coma o esteárico son ácidos graxos cun alto punto de fusión (62,8 e 69,4 °C, respectivamente), que os fai insolubles no líquido ruminal e non tóxicos para o ecosistema microbiano, e non interfiren na dixestión da fibra; son ácidos graxos ruminalmente inertes. Non obstante, o seu elevado punto de fusión fai que sexa moi complicada a súa dixestibilidade intestinal, posto que tamén son insolubles no líquido intestinal; no entanto, e grazas aos sales biliares e zumes pancreáticos, en condicións normais de dietas baixas en graxa, alcanzan dixestibilidades do 75 % para o ácido palmítico (C16:0) e 72 % para o esteárico (C18:0). Ademais, os ácidos graxos insaturados que escapan da biohidroxenación e chegan ao intestino axudan a mellorar a dixestibilidade dos saturados. Por iso, o maior ou menor aproveitamento dun suplemento graxo depende non só da súa estrutura química e perfil de ácidos graxos senón da cantidade e tipos de ácidos graxos que o acompañen e debemos ter moi claro que hai dúas barreiras que limitan este aproveitamento: a súa transformación ruminal no caso dos insaturados e a súa baixa dixestibilidade no caso dos saturados, especialmente o ácido esteárico. Protección ruminal das graxas As graxas saturadas son naturalmente inertes pola súa baixa solubilidade ligada ao seu alto punto de fusión e preséntanse como ácidos graxos libres saturados ou triglicéridos saturados. Os ácidos graxos saturados poden presentarse de forma individual (palmítico, C16:0, esteárico C18:0) ou combinando diferentes proporcións deles, mentres as graxas saturadas son triglicéridos de orixe animal (sebo) ou vexetal (aceite de palma) que foron hidrogenados, transformando os seus ácidos insaturados en saturados pero mantendo a súa estrutura como triglicéridos.

Os ácidos graxos insaturados adquiren protección ruminal cando son saponificados, formando sales e modifican as súas propiedades físicas aumentando o seu punto de fusión. O produto dispoñible no mercado é o xabón cálcico, insoluble no rume cando se mantén como sal, contén un 84 % de graxa, da cal o 85 % son ácidos graxos, cun perfil aproximado 50 % saturados/50 % insaturados. Sobre a “inercia ruminal” das graxas saturadas non hai discusión posible, pero pensar que os xabóns cálcicos son completamente inertes no rume ou 100 % by-pass non é correcto. A súa disociación como sales en ións de calcio e ácidos graxos libres é dependente do pH do rume. A un pH ruminal normal, entre o 60-90 % dos sales de calcio permanecen estables e pasan o rume como graxas inertes, especialmente en vacas de alta produción con altos niveis de inxestión e rápida velocidade de tránsito. As investigacións consideran que o 50 % do oleico (C18:1) dos xabóns cálcicos son biohidroxenados fronte ao 80 % dos alimentos (Wu et al., 1991), o que permite aumentar a cantidade de ácidos graxos insaturados que chegan ao intestino para ser absorbidos e que chegarán intactos aos órganos que o necesiten.

A DIXESTIBILIDADE DO ÁCIDO PALMÍTICO É BOA E NON SE VE AFECTADA NEGATIVAMENTE CANDO SE EMPREGA EN DOSES ALTAS NA DIETA

Dixestibilidade intestinal das graxas engadidas Está moi demostrado que a dixestibilidade dos ácidos graxos saturados é significativamente menor que a dos insaturados e que a medida que aumentamos a cantidade de ácido esteárico na dieta se reduce a dixestibilidade do conxunto da graxa que chega ao intestino. No caso dos ruminantes, a biohidroxenación ruminal asegura que o esteárico é o ácido graxo principal que alcanza o intestino. A pesar diso, como o nivel de graxa nas racións é normalmente baixo (menor do 3 % por kg de materia seca) e grazas á acción de sales biliares e zume pancreático, a dixestibilidade do conxunto da graxa intestinal achégase a un valor aceptable do 75 %. Con todo, cando aumentamos a cantidade de graxa activa na ración buscando unha maior densidade enerxética, incrementamos moito a cantidade de esteárico no intestino e reducimos a dixestibilidade do

124 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_alimentacion_graxas_galego.indd 124

30/06/2020 11:43:52

Feedstuffs, July 25, 2005

unsaturated fatty acids, leading to a lower energy value for fats that enhance the intestinal flow of stearic acid. Palmitic acid (C16:0) is also NA a UN AUMENTO DE GRAXA saturatedAUMENTA fatty acid; however, RACIÓN O NIVELitDE appears to be relatively well PROXESTERONA SANGUE absorbed from theEN intestine, E,probably POR TANTO, AXUDA A carbon due to its shorter chain lengthAand higher MELLORAR TAXA DEsolubility. PREÑEZ Saturated triglycerides that escape the rumen have very low digestibility. Fatty acids are not fermentable, so they are not a source of energy for rumen microbes; further, unsaturated fatty acids are toxic to the microbes, so as a defense mechanism, the ruminal microorganisms biohydrogenate (saturate) these fatty acids to a less toxic form. In the process of biohydrogenation, microbial enzymes saturate linoleic acid (C18:2sendo — 18 carbons with two conxunto, máis ineficientes. unsaturated bonds) by adding moi Por iso é necesario seleccionar hydrogen to the double bonds, ben o tipo de suplemento graxo continuing until the molecule is que imos empregar para previr stearic unha retransformed into saturated dución da dixestibilidade. acid (C18:0 — 18 carbons with no double Neste bonds). sentido, é moi interesante the process of converting unIntraballo realizado por Chalupa unsaturated fatty acids into 18:0,difeen 2005, onde compara como intermediary products are formed. rentes graxas poden afectar Two oftipos thesedeare trans 18:1 (transáfatty dixestibilidade do total linoleic da graxa acid) and conjugated da dieta. Os datos sacados de acids (CLAs). Theseestán intermediates may pass outde of the rumen to the 11 traballos investigación realiintestine absorption. zados nosforEstados Unidos e publiUnder conditions of excessive cados no Journal of Dairy Science. unsaturated fatty acids and a low Na maioría supleruminal pH,destas such asprobas, occursos with mentos graxos representan entre o high-grain, low-roughage diets, undesirable trans isomers of dieta, fatty e 40 e o 60 % da graxa total da acids (such as trans-10 or transobsérvase como o tipo 18:1 de graxa en10, cis-12 18:2 or be gadida afecta de both) formamay diferente á formed; these have been shown to dixestibilidade do conxunto. be associated with milk fat Tomando (Griinari como referencia depression et al., 1998;teórica que a dixestibilidade normal Baumgard et al., 2000; Bauman andda Griinari, Other éintermediates, graxa en 2003). ruminantes do 75 %, posuch asver cis-9, trans-11 18:2 and transdemos como a medida que au11 18:1, formed during “normal” mentamos a saturación da graxa se rumen digestion do not cause milk reduce a dixestibilidade, fat depression (Baumgard aínda et al., que na maioría dos casos non é unha re2000). dución moi acusada, que pon Therefore, dependingo upon how de much of the fatty exit the do relevo o alto nivelacids de adaptación rumen asHai saturated stearic acid as sistema. que exceptuar o or caso the biohydrogenation intermediates da graxa hidroxenada, pois son tritrans 18:1 and CLAs, the energy value glicéridos saturados moi of the fat and its effect onricos milk en fat esteárico, con alto punto de fusión e production will vary. que, ao ser insolubles no rume, Additionally, it has been shownnon that fatlipolise digestion and in sofren (non se absorption liberan os ácimammals is e influenced by dos graxos(generally) do glicerol) chegan inthe composition (“profile”) of the tactos ao intestino (alto poder inerte fatty acids presented to the intestine ou by-pass). Os ruminantes (Freeman, 1984). Certain fattynon acidestán adaptados á dixestión intestinal profiles have lower digestibility values than others. dos triglicéridos, e moito menos se o contido en esteárico é moi alto, polo que a súa dixestibilidade é moi baixa e reducen o aproveitamento da graxa intestinal de forma moi significativa (ata o 57 % no artigo de Chalupa).

Reprint ALIMENTACIÓN

1. Reported digestibilities of total dietary LCFA for diets containing five different types of fat supplements Diet type Tallow Hydrogenated glycerides Whole cottonseeds Prilled fatty acids Calcium salts of palm fatty acids

Number 9 7 8 5 5

Reported diet fatty acid digestibility, mean (SD) 70.2 (7.18) 57.0 (5.72) 74.7 (1.92) 71.0 (3.39) 77.6 (2.82)

Fonte: Journal of Dairy Science 2. Digestibility coefficients

for total diets when Megalac (as stated by authors) or hydrogenated palm oil was added to diets of dairy cows (Weiss and Wyatt, 2004)

Total digestion Hydrogenated do colesterol. Un aumento de graxa Hai diet outra forma de empregar gracoefficients, % No fat (control) Megalac palm fat P na ración aumenta proxesxaDrysaturada sen minguar tanto a matter 69.9 69.5 67.9 o nivel de 0.05 terona en sangue axuda súa é facelo como 53.2 NDFdixestibilidade e 53.1 49.5 e, por tanto,0.05 Fatty acids 73.7 No mesmo 80.5 58.3de preñez. 0.05 a mellorar a taxa ácidos graxos libres. Energy 68.8 69.5 66.4 0.05 Investigacións posteriores puxeron traballo de Chalupa que mencionamanifesto que o enriquecemento ba3.antes, o autorperformance fai unha revisión Production of cowsdefed Megalac versus da dieta con ácidos graxos poliinsatudos traballos publicados en revistas hydrogenated palm oil (Weiss and Wyatt, 2004) rados, tanto da serie omega-6 (ácido científicas co emprego destes proNo fat (control) Megalac Hydrogenated palm linoleico, (ácido dutos conclúe que fronte DMI, kgeper day 23.1a unha 22.6 C18:2) coma omega-3 23.9 Actual milk, kg per day 42.6 C18:3), está moi 40.2 linolénico, relacionadixestibilidade media da 38 graxa da 4% FCM, kg per day 42.2 do coa44.1 súa implicación sobre a síntedieta control de 72,1 % a38.7 incorpoMilk fat, kg per day 1.57 1.81 1.74 se da prostaglandina e os seus efectos ración dos ácidos graxos hidroxeMilk protein, kg per day 1.15 1.22 1.2 Kg FCM/kg DMI 1.77 sobre 1.96 o rendemento reprodutivo nas nados mantense nun 69,61.68%, o cal vacas de leite. A función principal demostra que o emprego de ácidos 4. Multiple linear regression of é destruír o corpo da prostaglandina graxos saturados na dieta debe fa-of digestibility LCFAcomo in diets calcium salts A súa inhibición polo enriquecerse ácidossupplemented graxos libres. with lúteo. cemento Actualmente, no mer-fatty of palm fatty dispomos acids or prilled acids da dieta con ácido linolénico (C18:3) inerte cado de moitos suplementos graxos Control Calcium saltsruminalmente of Prilledfoi asoc acids Parameter fatty acids ciadapalm a unha mellora dafatty taxa de preque deberemos empregar en diet funNo. of treatment groups 22 22 15 ñez pola redución das reabsorcións ción dos obxectivos que teñamos e References 1,2,3,4,5,6,7,8,9, 1,2,3,4,5,6,7, 2,3,8,9,10, refersácidos to 10,12,13,14,15, 10,11,12,14, 11, 13,14,17,19 embrionarias. do(number tipo de graxos que mellor citation below) 16,17,18,19,20 15,16,18,20 nos axude a conseguilos. Intake of LCFA, g per day 796 1,274 1,418 Efectos sobre a produción 75.3b 69.6ea a caliDigestibility (%) of total LCFA 72.1a dade de leite Efectos sobre a reprodución a,bP < 0.05. Está demostrado que a incorporaÁ cNote: vez Allque trialsas usedvacas Megalac.ían incremención de graxa nas racións resulta tando a súa capacidade produtiva, (1) Klusmeyer and Clark, 1991. (11) Møller, 1988. nun aumento daal.,produción do leiobservábase unha maior perda de (2) Wu et al., 1993. (12) Simas et 1995. (3) Elliott et al., 1996. et al.,enerxético 1996. te por (13) un Grum efecto directo, peso e unha menor fertilidade, aso(4) Schauff and Clark, 1992. (14) Palmquist et al., 1989. aínda (15) queAndrew nonet todas ciado aoandbalance enerxético nega(5) Weiss Wyatt, 2004. al., 1991.as graxas o (6) Enjalbert et al., 1997. (16) Aldrich al., 1997a. conseguen coa et mesma eficacia, e intivo. A necesidade de aumentar a (7) Schauff et al., 1992a. (17) Jenkins and Palmquist, 1984. cluso o(18) mesmo produto varía na súa densidade das racións co (8) Wu et al., enerxética 1994. Wu et al., 1991. (9) Chan etde al., 1997. (19)en Elliott et al., 1994. resposta función do tipo de dieta emprego graxa e evitar que afec(10) Grummer, 1988. (20) Aldrich et al., 1997b. e estudo. Durante anos estivéronse tasen as fermentacións ruminais, produtos impulsou o of emprego 5. Effects calciumdas saltsgraxas of palmcomparando fatty acids on milk con diferente composición en ácidos graxos e inertes ou by-pass e moitos traballos productionenand intake (all usedna Megalac) a variación resposta asociábase centráronse demostrar que trials estes reported Calcium salts of ás diferenzas na inercia ruminal e produtos melloraban a reprodución, Response Reference Control palm fatty acids como Endayprincipio pensouse Milk orasí FCM,foi. lb. per Schneider et al., 1990 a dixestibilidade. 75.9 Con todo, 79.6nos úlHolter et al., 1992 á 57.0 a comercializarse 57.4 timos anos están que era debido exclusivamente Sklan et al., 1989 67.5 70.6 novos produtos de ácidos graxos pumaior achega de enerxía que permiSklan et al., 1991 et al., 1994 - Multiparous Cowsmultiplicaron 71.3 80.5 ros que os traballos de tía unha menor perdaSklan de peso; con Garcia-Bojalil et al., 1998 54.6 58.1 investigación e conseguiron diferentodo, demostrouse queMoallem non et sempre al., 1997 79.9 87.6 Average 64.7 metabólicas 70.4de áciciar as funcións que hai mellora reprodutiva con DMI, lb. per day Average 45.2 dos graxos concretos e a 45.2 forma en graxa engadida se reduce a perda que contribúen á función produtiva de peso, o que evidencia que outros da vaca por diferentes camiños. factores relacionados coa graxa perAsí, é coñecido que en liñas xerais miten mellorar a reprodución. os ácidos graxos insaturados poden A proxesterona, responsable de diminuír a inxestión de materia seca, manter a implantación do embrión incrementar a insulina plasmática no tecido uterino, sintetízase a partir

06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 125

vp018_alimentacion_graxas_galego.indd 125

30/06/2020 11:43:57

ALIMENTACIÓN PALMITIC ACID SUPPLEMENTATION FOR EARLY-LACTATION COWS

PALMITIC ACID SUPPLEMENTATION FOR EARLY-LACTATION COWS 265

267

O ÁCIDO PALMÍTICO É O QUE RECIBIU MÁIS ATENCIÓN NOS ÚLTIMOS ANOS POLOS SEUS EXCELENTES RESULTADOS NO INCREMENTO DA PRODUCIÓN E DE GRAXA EN LEITE

2007; Piantoni et al., 2015b). However, the potential by PA was consistent over time (Figure 1B and C). response of supplemental fat during early lactation The PA treatment increased milk fat content by 0.22 and when supplemental fat should be fed is still not percentage unit (P < 0.01), milk fat yield by 210 g/d well described, and previous results are inconsistent. (P < 0.01), milk protein yield by 140 g/d (P = 0.04), Grummer (1992) suggested, based on studies conducted lactose yield by 100 g/d (P = 0.04), and feed efficiency in the early 1990s, that supplemental tallow had little (P < 0.01) compared with CON. The PA treatment benefit on cow performance when fed in the first 5 to 7 increased cumulative yield of milk (P < 0.01), milk fat wk of lactation, which is likely associated with the high (P < 0.01), and milk protein (P = 0.05) compared with levels of supplemental fat included in the diet (5–6% CON. In contrast, compared with CON, PA reduced DM) and reduced DMI. In contrast, recent research BCS by 0.10 unit (P = 0.05) and tended to reduce BW has increased interest in the effects of feeding indiby 10 kg (P = 0.06). vidual FA, extending beyond their energy contribution During the PK period, no treatment × time interacto include potential metabolic and physiological effects tions were observed for all variables evaluated (P > of individual FA (Palmquist and Jenkins, 2017). Con0.15; Table 4). The interaction between diet fed during siderable research has evaluated the effects of C16:0 the FR and PK periods was also not significant for supplements on dairy cow performance and metabolism most variables evaluated (P > 0.15); however, feeding (e.g., Piantoni et al., 2013; de Souza and Lock, 2018); PA during the PK period increased milk fat yield to a however, these studies were conducted only in postpeak greater extent in cows that received the CON diet durcows. Therefore, our current study evaluated the efing the FR period (interaction; P = 0.07; Figure 2A). fects of timing of C16:0 supplementation on production During the PK period, the effect of diet fed during responses, whereas our companion paper discusses the the FR period was not significant for most variables effects C16:0 supplementation on nutrient digestibility, evaluated (P > 0.10; Table 4). In contrast, we observed energy balance, and metabolism of early-lactation cows that cows that received PA during the FR period had (de Souza et al., 2019). lower BW (P = 0.01) and tended to reduce BW change Because feed intake in early postpartum is primarily (P = 0.07) compared with cows that received CON controlled by mechanisms related to oxidation of fuels during the FR period. in the liver (Allen and Piantoni, 2013), some authors suggest that supplementing fat to cows during the imMilk FA Concentration and Yield During FR mediate postpartum period may depress feed intake de graxa en leite, un 0,41 % durante (Kuhla et al., 2016). The effect of fat supplements on Milk FA are derived from 2 sources: <16 carbon FA DMI o is variable and usually depends of fat e un período inicial (1 ona the 24typedías) from de novo synthesis in the mammary gland and >16 being fed (Rabiee et al., 2012). With postpeak cows, carbon FA originating from extraction from plasma. 0,22 % durante pico (≥85%) (25 asourc67 días). results from studies with highlyoenriched Mixed-source FA (C16:0 and cis-9 C16:1) originate es ofIsto C16:0 éand C18:0 have been variable, but DMI from de novo synthesis in the mammary gland and debido ao aumento da síntese Figure 1. Effects of dietary treatments on DMI (A), milk yield extractionFigure Effects ofCompared dietary treatments on milk PA fat yield from 2. plasma. with CON, did (A), BW has typically not been reduced (Piantoni et al., 2013, (B), and ECM (C) over time during the fresh (FR) period (1–24 DIM) (B), de andnovo BCS (C) over time during the(P fresh (FR) period (1–24 DIM) 2015a; de Souza et al., 2016) compared with diets not de graxa en leite en ambos os períonot affect FA concentration = 0.23; Table and peak (PK) period (25–67 DIM). Diets fed during the FR peand peak (PK) period (25–67 DIM). Diets fed during the FR period were either a control (CON; gray line) or 1.5% of C16:0-enriched 5), tended to reduce FA concentration =0-enriched supplemented with FA. In our study, feeding PA during riod were either apreformed control (CON; gray line) or 1.5% of (P C16: dos (+280 g/día e +210 g/día, respecsupplement (PA; black line). During the PK period treatments were 0.07), and the FR and PK periods did not reduce DMI, and the supplement (PA; black line). During the PK period treatments were increased mixed-source FA (P < 0.01). Comas follows: CON-CON = cows received CON for both FR and PK as follows: CON-CON = cows milk received for both FR and PK increase in DMI over time after parturition was conCON, PA increased FACON concentration tivamente). Cando se emprega palperiods (gray line); CON-PA = cows received CON during FR and pared with periods (gray line); CON-PA = cows received CON during FR and changed to the PA diet (1.5% of C16:0-enriched supplement) during of C16:0 (P <to0.01; Table S1, supplement) https:// during sistent for CON and PA treatments. Similarly, feeding changed the PASupplemental diet (1.5% of C16: 0-enriched the PK period (black dashed line); PA-CON = cows received the PA doi.org/the mítico 1,5+ % dafrom SScalving durante SFA supplementsao (C16:0 C18:0) to 100 polo PK period (black dashed line); PA-CON = cows received the PA 10.3168/jds.2018-14976) but reduced the condiet during the FR period and changed to the CON diet during the PK diet during the FR period and C18:3 changed(P to the CON diet during the DIM usually did not affect DMI in dairy cows (Jerred of cis-9,cis-12,cis-15 = 0.03). We period (gray dashed line); PA-PA = cows received the PA diet for the centration menos 10 semanas, Souza e Lock PK period (gray dashed line); PA-PA = cows received the PA diet et al., 1990; Beam and Butler, 1998), whereas other FR and PK periods (black line). During the FR period, PA increased observed treatment and the time foran theinteraction FR and PK between periods (black line). During FRfor period, PA ECM (P = 0.02) and did not affect milk yield (P = 0.38) and DMI (P mixed-FA feeding aobservaron similar SFA supplement reported inincreased milk fat yield(P (P < < 0.01) decreased (P = 0.05) and studies concentration 0.01)and due to PABW increas(2018) un incremento na = 0.92) compared with CON. Dry matter intake, milk yield, and ECM BCS (P = 0.04) compared over with CON. Milk fat yield with increased and creased DMI in cows in the immediate postpartum and concentration time compared over time in both treatments (all P < 0.01), and we did not ing mixed-FA BW and BCS decreased over timedesde in both treatments 0.01),o produción graxa láctea de 150 g/ concretos, día(all1P <ata e increased desviar repartición enerxía early-lactation periods de (Moallem et al., 2007; Piantoni observe a treatment a × time interaction for DMI (Pde = 0.91), milk yield CONríodos (data shown). On a yield basis, PAoincreased and wenot observed a treatment × time interaction for BW (P = 0.05) (P = 0.61), and ECM (P = 0.63). During the PK period, PA increased mixed-source and BCSFA (P (P = 0.07). During PK, PA increased milk fat to yield (P < et al., 2015b). Therefore, the effect of SFA supplements < 0.01; Table 5) primarily due día; en liña con este traballo tamén 24 posparto (recentemente paridas) cara ao(P =incremento dasandreservas cormilk yield 0.01) and ECM (P < 0.01) did not affect DMI (P 0.01), decreased BCS (P 0.05), and to decrease in the yield of=C16:0 (P tended < 0.01; Supple-BW (P = (C16:0 and combinations of C16:0 + C18:0) on DMI of = 0.68) compared with CON. Dry matter intake, milk yield, and ECM the increase 0.06) compared with CON. We did not observe a treatment × time early-lactation is minimal. sinalancows que a produción de graxa en increased over time in all treatments < 0.01), and we did not mental e interaction desde o https: 25 ata o0.99),67 (pico de proporais, mentres que (all osP ácidos graxos Table for S2,milk //(P doi=.org/ 10BW .3168/ .2018 fat yield (P =jds 0.88), and BCS (P observe a treatment × time interaction for DMI (P = 0.79), milk yield -14976).= Compared Interestingly, we observed that feeding PA did not 0.27). Error bars indicate SEM. with CON, PA did not affect the (P = 0.31), and ECM (P = 0.46). Error bars indicate SEM. aumenta linealmente coa Neste as 52 saturados teñen pouca influencia na yield dución). milk yield during the immediate postpartum pe- dose of de novo milk FA (P =traballo, 0.32) but increased the vacas affectleite but feeding PA during the PK period of C4:0 (P = 0.02).divídense Additionally, compared with gru- riod (FR de period), palmítico empregada, propondo en dous inxestión e, en xeral, aumentan a yield multíparas increased milk yield by 3.45 kg/d compared with CON. CON, PA increased the yield of preformed milk FA (P unha solución moi interesante para pos posparto, un control repartición de enerxía cara á produ- = 0.05) mainly due to the increase in the yield ofsen C18:0graxa

ción de leite e graxa no leite. O ácido palmítico (C16:0), ácido esteárico (C18:0) e ácido oleico (C18:1) son os compoñentes maioritarios da graxa do leite e do tecido adiposo e, aínda que teñen funcións metabólicas diferentes, interactúan uns con outros segundo a súa achega na dieta. O ácido palmítico Sen dúbida, o que recibiu máis atención nos últimos anos polos seus excelentes resultados no incremento da produción de leite e de graxa en leite comparado a dietas control foi o ácido palmítico (Lock et al., 2013; Souza et al., 2017; Piantoni et al., 2013). Non en balde, é de forma natural completamente inerte no rume e, a pesar de ser un ácido graxo saturado, a súa dixestibilidade é boa e non se ve afectada negativamente cando se emprega en doses altas na dieta. Recentemente foi publicado un traballo moi interesante por parte de profesores da Universidade de Michigan (Souza e Lock, 2019) para profundar no seu efecto en dous pe-

engadidaJournal e ofoutro experimental co Dairy Science Vol. 102 No. 1, 2019 1,5 % de palmítico. Pasados os 24 días, cada grupo de vacas divídese á súa vez noutros, de tal maneira que se pode comparar o efecto de engadir ou non palmítico na dieta desde o día 0 do parto ata o 67 posparto, pero tamén comprobar se hai variacións no seu comportamento en función do momento en que se empeza a utilizar. Este traballo demostra, unha vez máis, que os ácidos graxos saturados non reducen a inxestión de materia seca. En canto á produción de leite, os resultados confirman outra vez que o palmítico aumenta a produción de leite, aínda que a novidade neste estudo é que non hai unha diferenza significativa durante os primeiros 24 días posparto e, non obstante, pasado este período, o grupo alimentado con P palmítico produce 3,45 kg/día máis de leite ao día. Non ocorre o mesmo coa concentración de graxa en leite; en ambos os períodos experimentais, a incorporación de palmítico á dieta sobe moi significativamente a porcentaxe

of Dairy Science Vol. 102 No. 1,calidade 2019 evitar as Journal penalizacións por da industria leiteira. Tzompa-Sosa et al. (2014) suxiren que un aumento na dispoñibilidade de palmítico para a síntese de graxa nas células epiteliais da glándula mamaria pode aumentar a actividade da encima glicerol 3-P acyltransferesa que inicia a síntese de triglicéridos nela. Como consecuencia do aumento de graxa e produción de leite nas vacas alimentadas con ácido palmítico, hai un aumento moi marcado do leite corrixido en graxa (3,5 % FCM) e en enerxía (ECM); este efecto está moi ligado á interacción do palmítico co balance enerxético posparto e obsérvase unha maior perda de peso e condición corporal, así como un aumento dos NEFA circulantes e baixada dos niveis de insulina en sangue. Matthews et al. (2016) suxiren a posibilidade de que unha alimentación prolongada con este ácido xera resistencia á insulina no tecido adiposo, o que fai aumentar a lipolise e mobilización graxa, e permítelles aos animais aumentar a repartición

126 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_alimentacion_graxas_galego.indd 126

30/06/2020 11:44:03

vp016_publi_Ratibrom.indd 55 vp018_publi_ratibrom.indd 127

15/3/2013:01:13 12:58 19/06/2020

ALIMENTACIÓN

Táboa 2. Produción e composición do leite, peso corporal (BW*) e condición corporal (BCS*) para vacas alimentadas con dietas control durante o período de produción inicial (día 1-24 posparto) TRATAMENTO1 VARIABLE

CON

Inxestión de materia seca (DMI*) kg/d

22,3

22,1

Leite

47,2

48,6

3,5 % leite coa graxa corrixida/modificada (FCM)2

52,2

57,5

51,9

56,6

Graxa, kg/d

2,01

2,29

Rendemento lácteo, kg/d

Leite con correccións/modificacións enerxéticas (ECM)

Composición do leite

Graxa, %

4,48

4,89

Proteína, kg/d

1,50

1,60

Proteína, %

3,37

3,41

Lactosa, kg/d

2,16

2,23

Lactosa, %

4,75

4,72

Leite

1,111

1,145

Graxa

49,8

56,0

Rendemento acumulado, kg

Proteína

36,7

38,6

FCM/DMI*

2,34

2,60

BW*, kg

701

680

BW* cambio, kg/d

-1,89

-2,65

BCS*

3,34

3,25

As dietas durante o período de produción inicial (FR) (1–24 DIM) foron unha dieta de control (CON) ou unha dieta cun suplemento de ácido graxo enriquecido en C16: 0 que substitúe as cascas de soia (PA; 1,5 % da dieta DM). 2 3,5 % FCM = (0,4324 × kg de leite) + (16,216 × kg de graxa en leite) 3 ECM = (0,327 × kg de leite) + (12,95 × kg de graxa en leite) + (7,20 × kg de proteína en leite) *Polas súas siglas en inglés Fonte: Journal of Dairy Science, vol. 102 N.º. 1, 2019 1

de nutrientes cara á glándula mamaria (Bell, 1995; Bell e Baumen, 1997). A alimentación con palmítico en arranque de lactación incrementa rapidamente a circulación de ceramida (C24:0) [Davis et al., 2017], que está inversamente relacionada coa taxa de desaparición de glicosa (Rico et al., 2017b). Baseándose nestes estudos os autores suxiren que o grupo alimentado con este ácido aumenta a repartición de enerxía cara ao leite a expensas das reservas corporais polos cambios na resistencia á insulina. Por último, gustaríame destacar outra das virtudes do palmítico nes-

te traballo e é o incremento da dixestibilidade da FND; hai dúas teorías que poden explicar este efecto: a primeira é que se produce un aumento da secreción de colecistoquinina (Piantoni et al., 2013), a cal aumenta o tempo de retención ruminal da comida, e a segunda, que as bacterias do xénero Butyrivibrio, que necesitan sintetizar ácido palmítico “de novo” para os compoñentes da súa membrana (Hackmann e Firkins, 2015), poden usar directamente o palmítico da dieta aforrando enerxía e favorecendo o crecemento bacteriano, que aumentaría á súa vez a dixestibilidade da FND.

O ácido esteárico Con respecto ao ácido esteárico, non hai tantos estudos sobre o seu emprego de forma individual, pero está a traballarse cada vez máis para coñecer as súas funcións metabólicas concretas. Aínda que é quimicamente moi parecido ao palmítico, parece que o seu metabolismo nos tecidos é bastante diferente e que ten máis peso sobre a produción de leite que sobre a produción de graxa láctea que o palmítico (Loften et al., 2014). Hai datos que indican que o esteárico non se acumula nos tecidos na mesma cantidade que outros ácidos graxos e que as vacas o empregan como fonte de enerxía no fígado e tecido muscular ou segrégase en grandes cantidades no leite como esteárico e oleico. O ácido oleico En canto ao ácido oleico (C18:1), tamén ten un papel importante no metabolismo lipídico das vacas e na composición do leite (mantén a súa fluidez) pero a nivel ruminal, do mesmo xeito que outros ácidos graxos insaturados, é biohidroxenado o ácido esteárico mediante a adición dunha molécula de hidróxeno ao dobre enlace presente na súa cadea. O seu uso ten interese a condición de que poidamos protexelo a nivel ruminal da acción das bacterias e poida ser absorbido como tal a nivel intestinal. Debido ao seu maior carácter polar, ten

128 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_alimentacion_graxas_galego.indd 128

30/06/2020 11:44:09

E S P E C I A L : M EADLIIOM A MTBAICEINÓTNE EN

NINGÚN ANIMAL TEN A CAPACIDADE, A ESPECIALIZACIÓN NIN O GRAO DE EFICIENCIA QUE TEÑEN OS RUMINANTES Á HORA DE APROVEITAR A FIBRA VEXETAL

unha boa dixestibilidade e a súa enerxía diríxese fundamentalmente ao aumento das reservas corporais do animal (Souza, 2017).

CONCLUSIÓN En calquera caso, os ácidos graxos poden alterar o seu metabolismo ou mesmo modificar o doutros compostos relacionados coa produción de enerxía pola súa interacción coa transcrición de xenes (Nakamura et al., 2014) e parece que neste sentido nos ruminantes son máis relevantes os saturados (palmítico e esteárico) que os insaturados. White et al. (2011) suxiren, por exemplo, que a presenza dos NEFA tan habitual no período de transición poden aumentar a expresión encimática que estimula a gliconeoxénese. Sen dúbida, o papel potencial de ácidos graxos individuais sobre a repartición de nutrientes para soster a produción e a composición do leite, así como os mecanismos empregados para iso, abren un enorme campo de traballo aos centros de investigación, que nos ensinarán o camiño para ser cada vez máis precisos e gañar en eficiencia.

AgroBank

Táboa 3. Produción e composición do leite, BW* e BCS* para vacas ción do impacto doalimentadas metano nocon efecto descrédito da igrexa, fames negras dietas control durante o período de máxima produción (días 25-67 posparto) periódicas e infeccións. Mentres tan- invernadoiro (Cain et al., 2019; máis 1 en Jiménez A., 2019, to, Dante escribiu a Divina Comedia, información TRATAMENTO “O erro dos ‘equivalentes inventáronse a navalla, o reloxo e as ’ do VARIABLE CON-CON CON-PA PA-CON de CO PA-PA 2 cartas de navegación. metano: necesidade de aplicación Inxestión de materia seca (DMI*) kg/d 30,4 30,8 29,1 29,6 Este concepto de ‘medida da rea- da nova metodoloxía de cálculo do Rendemento lácteo, kg/d lidade’ obxectiva segue a estar pre- seu impacto no quecemento global”, Leite 54,2 Pinta, 57,8 sente na nosa sociedade, mesmo en Vaca 14) e isto55,0 provoca 58,3 que c) áreas doleitecoñecemento tan distantes sexa o impacto 3,5 % coa graxa corrixida/modificada (FCM)2 58,0 necesario 62,9 reavaliar 57,6 61,7 das mal chamadas ciencias exactas, da57,0 gandería61,6 no cambio Leite con correccións/modificacións enerxéticas (ECM)3 56,8climático. 61,4 como pode ser a produción agroganComposición do leite deira e a produción de leite en par- DE ONDE VÉN A PROBLEMÁTICA? Graxa, kg/d 2,31 2,23 ticular. Un exemplo disto témolo no A 2,07 maior fonte de 2,05 contaminación debate social queGraxa, existe ao redor da ambiental atribuída recentemente % 3,66 3,94 3,67 3,82 á contaminaciónProteína, gandeira e o seu imgandería vén da emisión de metano kg/d 1,65 1,74 1,66 1,85 pacto na pegada de carbono. por parte dos ruminantes durante Proteína, % 2,93 2,96 2,99 3,07 Desde a publicación en 2006 por o proceso de fermentación ruminal. Lactosa, kg/d das Nacións 2,85 que estes 2,81 eructan 2,87 do parte da Organización Así2,74 se describiu Lactosa, % 4,9810 % de 4,84inxestión 4,91total de4,87 Unidas para a Alimentación e Agri- 5 ao enercultura (FAO) do informe Livestock xía enkg forma de metano (van Soest, Rendemento acumulado, long shadow: environmental issues 1997 e Pacheco et al., 2014). Como Leite 2,493 2,658 2,530 2,681 and options [“A longa sombra do probablemente o lector desta revista 94,3 95,2 103 gando: cuestións Graxa e opcións ambien- coñecerá, os106ruminantes presentan Proteína 80,0 76,4 tais”], o debate non parou de crecer. un75,9 sistema dixestivo único, con85,1 catro No devandito informe aseverábase cavidades, unha das cales (o rume) FCM/DMI* 1,91 2,08 1,93 2,10 que a produción agrogandeira era é unha marabillosa cámara de ferBW*, kg 698 691 682 669 o principal causante dos problemas mentación que permite dixerir a ceBW* cambio, kg/d 0,29 0,27 0,20 0,16 ambientais, sendo o responsable do lulosa (o polisacárido que forma as BCS* 3,10 18 % das emisións de gases de efec- paredes das2,93células 3,03 vexetais, 2,98 o que 1 to invernadoiro (GHG)a dieta de de orixe chamamos CON-CON = vacas que recibiron controlanpara os comunmente períodos de produción inicial (FR) e decomo máxima fibra produtropoxénica. feito, dese ainforme vexetal) obterFRae partir dela os azución (PK); CON-PA =De vacas que recibiron dieta de control durante oeperíodo cambiáronse á dieta de PA (1,5 % de suplemento ácido graxo enriquecido en C16:cres 0 queesubstitúe as graxos cascas de soia) durante oque período extraíase que ode impacto era aínda ácidos volátiles se PK; PA-CONque = vacas PA durante o período FR e cambiaron á dieta CON durante o período PK; maior o que derecibiron todo aodieta transporte necesitan para a vida. Como consePA-PA = vacas que recibiron a dieta de AP para os períodos FR e PK. mundial (Capper et al., 2019). cuencia da devandita fermentación 2 3,5% FCM = (0,4324 × kg de leite) + (16,216 × kg de graxa en leite). por parte das bacterias e protozoos 3 Desde esas afirmacións ata o día ECM = (0,327 × kg de leite) + (12,95 × kg de graxa en leite) + (7,20 × kg de proteína en leite) de asen cifras *Polashoxe, súas siglas inglés sufriron varios presentes no rume que se libera o procesos cuantificación gas metano (entre outros), a vaca eliFonte: Journalde of Dairy Science , vol. 102 obxectiva N.º1, 2019 ou “medida da realidade” (Pitesky et mina a través do eructo. al., 2009; Gerber et al., 2013; Knapp Neste punto deberiamos lembrarlle et al., 2014), ata a situación actual ao lector, como indica Juan Pascual na que a) as últimas avaliacións do (2019) no seu artigo “Si me como un impacto da agricultura e gandería chuletón, estoy matando el planeta”, na emisión de gases de efecto in- que a celulosa é a molécula orgánivernadoiro na Unión Europea re- ca máis frecuente do planeta, a cal báixano ao 9,58 %, correspondendo constitúe o 50 % da composición da á gandería só o 5 % desas emisións madeira ou o 90 % da composición (“Que vacas emiten máis gases con- do algodón. Esta dixestión da celutaminantes: as que pastan ou as que losa é o alicerce da alimentación dos están estabuladas?”, Campo Galego, ruminantes e permítelles que sexan 2019); b) volveuse avaliar a estima- capaces de transformar alimentos

Asesoramento e servizo para o sector agrario

12.2019 | Vaca Pinta n.º 18 14 | 129 165 06.2020

vp014_especialMedioAmbiente_juanCainzos_galego.indd 165 vp018_alimentacion_graxas_galego.indd 129

17/12/19 11:28 30/06/2020 11:44:15

Economía

Custos ocultos: como calculalos? No seguinte estudo analizo algúns dos custos ocultos da nosa granxa desde dous puntos de vista: os relacionados coa conta de resultados e os relacionados con custos de oportunidade, é dicir, o diñeiro que deixamos de gañar por non facer as cousas de forma óptima. Manuel Fernández Veterinario da Cooperativa de Frades SCG

conxuntura previa á crise sanitaria do coronavirus apuntaba á posibilidade dunha redución da PAC, o cal desencadeou numerosas manifestacións en toda Europa reclamando prezos que fosen compatibles cos custos de produción. Esta situación demandaba a necesidade de aclarar cales son eses custos de produción medios e razoables que constitúan unha referencia para garantir que os contratos cobren os custos de produción. De todos é coñecido que o Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimenta-

ción (MAPA) ten as súas propias referencias baseadas nos datos xerados pola súa Rede Nacional de granxas típica (RENGRATI) [https://www. mapa.gob.es/es/ganaderia/temas/ produccion-y-mercados-gandeiros/ sectores-ganaderos/red-de-granjastipicas/], composta actualmente por un número limitado de granxas estruturadas en unidades xeográficas e esta é unha ferramenta de referencia que debería representar a realidade económica do sector. A crise económica global que a pandemia vai xerar no futuro non vai

axudar a que as subvencións melloren senón posiblemente a que non haxa a dispoñibilidade de diñeiro que había antes, co que é fácil que a escala de prioridades no uso dos fondos non se axuste ao que se desexaba; por iso cada vez vai ser máis importante que o sector manexe referencias propias e xeradas polos propios gandeiros sobre os seus custos razoables de produción, para así negociar de forma eficiente o prezo do leite. A estimación de custos de produción en vacún leiteiro ten un punto forte, os gastos de alimentación ocu-

130 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_economia_custosOcultos_galego.indd 130

30/06/2020 11:53:27

Economía

O CRITERIO “CUSTO DO QUILO DA TONELADA DE MATERIA SECA” É UN FACTOR CLAVE NA ECONOMÍA DUNHA GRANXA

Táboa 1. Estimación da porcentaxe de custos de alimentación sobre custos totais CUSTOS DE ALIMENTACIÓN SOBRE CUSTOS TOTAIS

Ano

2012

2013

2014

pan entre o 50-60 % dos custos totais; estimándoo ben, o sector controlaría a maioría dos custos do seu proceso produtivo, como xa sabemos. De feito, RENGRATI estímaos como o 60 % dos custos totais en 2019 (táboa 1). Vexamos como estima o MAPA os custos totais por litro de leite a partir dos custos de alimentación: • Paso 1: parten do suposto de facer 30 litros con 23 kg de materia seca, o que equivale a unha eficiencia de 1,3 litros/kg de materia seca (non parece difícil, xa que sempre falamos de facer, polo

2015

2016

2017

2018

2019

Cuadrimestre

Custos alimentación sobre custos totais (1) Andalucía Castela e León

Galicia

Media nacional Andalucía Castela e León Galicia ponderada Ponderación produción

1.º

79 %

70 %

51 %

13 %

38 %

59 %

2.º

79 %

72 %

53 %

13 %

38 %

61 %

3.º

79 %

71 %

54 %

13 %

38 %

61 %

1.º

79 %

74 %

55 %

13 %

38 %

62 %

2.º

79 %

74 %

55 %

13 %

38 %

62 %

3.º

77 %

71 %

53 %

13 %

38 %

60 %

1.º

78 %

72 %

53 %

13 %

39 %

60 %

2.º

77 %

72 %

53 %

13 %

39 %

60 %

3.º

77 %

71 %

53 %

13 %

39 %

60 %

1.º

76 %

66 %

53 %

12 %

39 %

59 %

2.º

77%

66 %

52 %

13 %

38 %

58 %

3.º

77 %

66 %

52 %

15 %

34 %

59 %

1.º

79 %

67 %

52 %

12 %

37 %

59 %

2.º

76 %

67 %

52 %

13 %

38 %

58 %

3.º

77 %

66 %

50 %

13 %

38 %

57 %

1.º

77 %

67 %

52 %

13 %

38 %

58 %

2.º

77 %

67 %

51 %

13 %

38 %

58 %

3.º

77 %

66 %

52 %

13 %

38 %

58 %

1.º

77 %

66 %

52 %

13 %

38 %

60 %

2.º

77 %

66 %

52 %

13 %

38 %

60 %

3.º

77 %

66 %

52 %

13 %

38 %

60 %

1.º

77 %

66 %

52 %

13 %

38 %

60 %

2.º

77 %

66 %

52 %

13 %

38 %

60 %

3.º

77 %

66 %

52 %

13 %

38 %

60 %

Fonte: RENGRATI 2019

S.L.U.

Tels. 608 62 11 94 - 609 52 40 24

PA J A

PIC ADA

MÁXIMA CALIDAD Picamos paja en varias medidas: - D.O: hasta 3 cm - D.1: hasta 5 cm (otras medidas consultar)

SIEMPRE MÁXIMA CALIDAD

Tels.: 606 34 84 12 609 52 40 24 06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 131

vp018_economia_custosOcultos_galego.indd 131

30/06/2020 11:53:34

Economía

EXEMPLO 1 Ración para vacas de leite con silos de boa calidade Paso 1: produzo 33 litros con 23 quilos de materia seca (1,43 litros por quilo de materia seca) coa seguinte ración: √√ 33 kg silo de millo valorado a 42 euros/tonelada (10 kg de materia seca, 1,4 euros/vaca/día) √√ 15 kg silo de herba valorado a 47 euros/tonelada (4,5 kg de materia seca, 0,7 euros/vaca/día) √√ 10 kg de penso valorado a 330 euros/tonelada (8,8 kg de materia seca, 3,3 euros/vaca/día). • Custo da ración por vaca de leite e día para 23 quilos de materia seca = 1,4+0,7+3,3 = 5,4 euros/ vaca/día.

Costes de alimentación (€/100 kg SCM) Alimentación producida

Alimentación comprada

35 30 25 20 15 10

Fonte: RENGRATI 2019 Fuente: RENGRATI 2019 - resultados preliminares - no citar.

1250-GAL-17 1250-GAL-18

60-GAL-17 60-GAL-18

45-GAL-17 45-GAL-18

33-GAL-17 33-GAL-18

150-GAL-17 150-GAL-18

65-GAL-17 65-GAL-18

41-AST-17 41-AST-18

330-CYL-17 330-CYL-18

165-CYL-17 165-CYL-18

80-CYL-17 80-CYL-18

75-CYL-17 75-CYL-18

890-CAT-17 890-CAT-18

240-CAT-17 240-CAT-18

5 100-AND-17 100-AND-18

Como fariamos o mesmo na nosa granxa? Se temos un custo de alimentación de vacas de leite equivalente a 180 euros/tonelada de leite e uns custos de vaca seca equivalentes a 8 euros/tonelada de leite, é dicir, uns custos totais de 188 euros/tonelada, segundo RENGRATI deberiamos necesitar un prezo medio de 188/0,6 = 313 para cubrir gastos. Se tivésemos custos de 200 euros/tonelada en vacas de leite e 9 de vacas secas (209 total), necesitariamos un prezo medio de 209/0,6 = 348 para cubrir gastos. Como se ve no gráfico 1, os custos de alimentación son realmente variables entre as granxas de RENGRATI. O custo máis alto sitúase por riba dos 300 euros/tonelada e o máis baixo algo por riba de 150. A continuación, expoño un par de exemplos reais que considero razoables:

Gráfico 1. Custos de alimentación (€/100 kg SCM)

95-AND-17 95-AND-18

menos, 1,4 litros/kg de materia seca como obxectivo). • Paso 2: calculan o custo do kg de materia seca a través dos seus propios datos de custos chegando a un custo por tonelada de leite. • Paso 3: se sabemos o custo por tonelada da alimentación e sabemos que representa o 60 % dos custos, entón estimamos os custos totais dividindo o custo en alimentación por 0,6 e daranos os custos totais por tonelada de leite, é dicir, o noso obxectivo, que nos paguen sempre por riba dos custos por litro de leite.

Análisis comparativo nacional

10 de 20

A ESTIMACIÓN DE CUSTOS DE PRODUCIÓN EN VACÚN LEitEiRO TEN UN PUNTO FoRTE, OS GASTOS DE ALIMENTACIÓN OCUPAN ENTRE o 50-60 % DOS TOTAiS

• O meu custo de alimentación por tonelada de leite para vacas de leite é de 5,4 euros/vaca/día dividido por 33 litros = 164 euros/tonelada. • Neste caso alim. vacas leite 164 euros/t + alim. vacas secas 9 euros/t = 173 euros/tonelada alimentación total. • Prezo necesario (segundo Rengrati) se os custos de alimentación son o 60 % = 173/0,6 = 289. Ración para vacas secas √√ 8 kg de silo de millo valorado a 42 euros tonelada (2,4 quilos de materia seca, 0,34 euros/vaca/día) √√ 6 quilos de palla valorada a 60 euros/tonelada (5,4 quilos de materia seca, 0,25 euros/vaca/día) √√ 3 quilos de penso valorado a 310 euros/tonelada (2,6 kilos de materia seca, 0,93 euros/vaca/día) • Custo da ración por vaca seca e día para 10,5 quilos de materia seca = 0,34+0,25+0,93 = 1,52 euros/vaca/día

EXEMPLO 2 Vexamos o mesmo exemplo pero cun mal rendemento, co cal se conseguen unicamente 27 litros por vaca e día porque a reprodución non funciona correctamente ou os silos non teñen a calidade suficiente. • O meu custo de alimentación por tonelada de leite para vacas de leite segue sendo 5,2 euros/vaca/día dividido por 27 litros = 192 euros/ tonelada. Sumando os 9 de custo de alimentación de vacas secas = 210 euros/tonelada, polo que o prezo é moito maior: 210/0,6 = 350 euros/ tonelada. Se ademais se disparasen custos de alimentación por culpa de calquera tipo de crise e o penso xa non custase 330 senón 380, o impacto sería o seguinte: • O meu custo de alimentación por tonelada de leite para vacas de leite é de 5,9 euros/vaca/día dividido por 27 litros = 218 euros/tonelada. • Custo de alimentación total = 218 vacas leite + 9 vacas secas = 227 euros/tonelada. • Por tanto, o prezo necesario sería 227/0,6 = 378 euros/tonelada leite. Esta pequena introdución tenta explicitar ata que punto non podemos permitirnos facer as cousas demasiado mal e como o criterio “custo do quilo da tonelada de materia seca” é un factor clave na economía dunha granxa.

132 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_economia_custosOcultos_galego.indd 132

30/06/2020 11:53:41

Un software diseñado para monitorizar la productividad y simplificar la toma de decisiones.

Una innovadora gama de piensos específicamente desarrollados para incentivar el número de visitas al robot.

Nuestro equipo de especialistas ofrece asesoramiento personalizado para el máximo rendimiento.

CMY

Especialista en granja de robot. Zona Galicia.

vp018_publi_deheus.indd 133

19/06/2020 13:01:42

Economía

Gráfico 2. Curva de lactación por paridade (segundo o número de parto) Curva lactación (método wood) Curva lactación (método Fuente: Control lechero oficial wood) Fuente: Control lechero oficial

Litros

Todas 1.º parto 2.º parto > = 3.er parto

As VACAS CON MÁIS CÉLULAS SEMPRE TEÑEN MENOR CURVA DE PRODUCIÓN, FAN O PICO MÁIS TARDE E TEÑEN PEOR PERSISTENCIA Todas 1.º parto 2.º parto > = 3.er parto

25 20

20 15

9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 53 55 57 59 61 63 65 67 69 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 64 66 68 70

Fonte: Control leiteiro oficial

TIPOS DE CUSTOS OCULTOS A partir de aquí describirei o concepto dos custos ocultos desde dous puntos de vista: Custos ocultos relacionados coa conta de resultados: diñeiro que hai que gardar no peto por riba dos ingresos-gastos brutos para que o proceso produtivo continúe de forma rendible (se pensamos pechar, non fai falta gardar diñeiro para amortizar vacas e bens etc.). É diñeiro que non entra e sae de caixa directamente (hai que provisionalo, é dicir, gardar no peto), un tema do que xa falamos amplamente noutro artigo publicado anteriormente nesta revista (Vaca Pinta 12, pp. 92-104). Poden ser os seguintes: 1. Amortizacións √√ Vacas √√ Bens 2. Capitalización do rabaño = xovencas paridas por primeira vez ese ano fronte a baixas de adultas ese ano 3. Custo de oportunidade dos traballos non remunerados √√ Na granxa √√ Nos centros de custos 4. Gastos financeiros dos centros de custos √√ Centro de recría √√ Centro de forraxes Custos ocultos relacionados cos custos de oportunidade: diñeiro que deixamos de gañar por non facer as cousas de forma óptima. En realidade, é un custo de oportunidade que sempre existe, porque sempre se po-

derían facer as cousas mellor. Este é o tipo de custo ao que nos imos referir. Esta segunda categoría é da que imos falar, é dicir, dos custos de “non ser eficiente”. A primeira apreciación é que só deberiamos valorar un “custo de oportunidade” cando realmente existe esa oportunidade. Unha das bases para facer esa valoración é definir con que situación nos queremos comparar (cal é a oportunidade). O bo sería ter datos propios e saber cales son os mellores datos do grupo ao que pertencemos. “Se outros o poden facer, por que non o podo conseguir eu?”. Ímonos centrar nos seguintes custos ocultos: • Canto me custa ter vacas con células somáticas altas • Canto me custa ter moitos días en leite • Canto me custa ter unhas necesidades elevadas de reposición • Canto me custa ter demasiadas coxeiras • Canto me custa ter un mal custo de alimentación • Canto me custa ter malos índices reprodutivos (pouco agresivos) ŊŊ Canto gaño tendo lactacións prolongadas ŊŊ Canto perdo tendo lactaciónes prolongadas Neste estudo céntrome nos dous primeiros; o resto verémolo desenvolvido nun próximo artigo.

Canto me custa ter vacas con células somáticas altas De todos é sabido que as células somáticas altas son un lastre para a produción e queremos medir canto supón no noso caso. A formulación é sinxela: as vacas dun rabaño xeran unha curva de lactación, por exemplo a través dos seus datos de control leiteiro. Hai varios métodos matemáticos para graficar unha curva de lactación, como por exemplo Wood, Wilmink, Ali e Schaeffer… En www.cowsulting.com usamos o método de Wood, o máis antigo, e podemos graficar a curva de lactación, por exemplo, por paridade (segundo o número de parto). Pódese observar un exemplo real no gráfico 2 e podemos explicala na táboa 3. Todas as vacas: se cortamos a gráfica nos 305 días, produciríanse 10.476 litros (34,35 l/vaca/día), facendo un pico na semana 9 de 37,53 litros e caendo desde o pico un 3,32 % cada mes (0,83 % semanal). Equivale a dicir que entre as semanas 0 e 11 fai unha media de 36,63 litros, entre a semana 12 e 22 unha media de 36,35 e de 22 a 44 32,1 litros. Pois ben, se seleccionamos a curva de lactación de todas as vacas e a comparamos coa das vacas que teñen máis de 200.000 células, esa é a diferenza de produción que debemos valorar (gráfico 3).

134 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_economia_custosOcultos_galego.indd 134

30/06/2020 11:53:48

Economía

AO FINAL OS DATOS SERVEN E TRADÚCENSE SEMPRE EN DIÑEIRO QUE SE GAÑA OU SE PERDE. É SÓ CUESTIÓN DE TELOS E, O QUE MÁIS CUSTA, COMPARTILOS

Curva lactación (método wood)

Ganadero: Gráfico 3. Curva de lactación todas as vacas/selección de > 200.000 células Fuente: Control lechero oficial 40

Litros

Isto podémolo explicar na táboa 3 [vacas afectadas (por control); 16 de 78 controladas]. Vemos que hai unha diferenza de 1,44 litros/vaca/día entre as vacas que teñen máis de 200 x células e a granxa total. Valorando o litro de leite a 0,32 euros/litro, podo deducir o seguinte: 16 vacas de 78 controladas producían 10.476-10.038 = 438 litros menos por lactación e vaca. Logo, 16*438 = 7.008 litros menos por lactación, valorado por 0,32 = 2.243 € que corresponde unicamente ás perdas por menor produción.

1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 53 55 57 59 61 63 65 67 69 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 64 66 68 70

Todas

Selección

Fonte: Control Leiteiro oficial

Táboa 2 Lactacións

305 d

Pico (sem.)

Persist (sem-mens)

0-11

11-22

22-44

Todas

10.476 (34,35 lt/día)

37,53 (9)

99,17 % (0,83 % - 3,32 %)

36,63

36,35

32,1

1 parto

9.368 (30,71 lt/día)

32,1 (15)

99,5 % (0,5 % - 2 %)

30,27

31,98

30,26

2 parto

10.988 (36,03 lt/día)

40,42 (6)

99,09 % (0,91 % - 3,64 %)

39, 85

38,14

32,93

>=3 parto

11.132 (36,5 lt/día)

41.34 (8)

98,88 % (1,12 % - 4,48 %)

40,31

39,25

33,07

06.2020 | Vaca Pinta n.º 18 | 135

vp018_economia_custosOcultos_galego.indd 135

30/06/2020 11:53:55

Economía

Lactacións

305 d

Pico (sem)

Persist (sem-mens)

0-11

11-22

22-44

Todas

10.476 (34,35 l/día)

37,53 (9)

99,17 % (0,83 % - 3,32 %)

36,63

36,35

32,1

>200 x

10.038 (32,91 l/día)

36,1 (10)

99,07 % (0,93 % - 3,72 %)

34,69

35,16

30,79

Custo/Dif.

2.243 €/rabaño-ano (7.008 lt/ano – 1,44 l/día)

1,3 (-1)

0,1 % (-0,1 % / -0.4 %)

1,94

1,19

1,31

Gráfico 4. Curva de lactación litros/vaca/día Curva de lactación: 0,61€/vaca/día 32,43 l (175 días)-30,49 l (210 días)=1,9 l/v/d ... 60,8 € /rabaño/día => 22.192€ /rabaño/ano 50

17 7 19 3 20 9 22 5 24 1 25 7 27 3 28 9 30 5 32 1 33 7 35 3 36 9 38 5

81 97 11 3 12 9 14 5 16 1

49 65

0 1 17 33

Canto me custa ter moitos días en leite Traballar con máis días en leite medios nas vacas lactantes leva consigo unha diminución na produción onde: • As vacas son as mesmas. • A ración é a mesma, pero a vaca media na granxa simplemente se sitúa máis adiante na curva de lactación. • O custo duns días en leite depende dos seguintes factores: ŊŊ Tipo de curva de lactación (pico e persistencia). Coñecer a curva de lactación real da granxa é moi importante. ŊŊ Prezo do leite ŊŊ Número de animais na granxa. Neste caso podemos usar un dos simuladores da páxina www.cowculations.com, concretamente o de custos/DEL. Existe a posibilidade de simular moi ben unha curva de lactación de multíparas e primíparas con base na produción en dous puntos: - Punto 1: produción ao pico + días ao pico (por exemplo 39 litros a 56 días) - Punto 2: produción e días nun punto afastado da curva (por exemplo 27 litros a 280 días) Conseguimos trazar esta curva (gráfico 4) de lactación que podemos percorrer día a día. Se temos uns días en leite reais, por exemplo de 210 días, o primeiro que temos que saber é “con cantos días en leite os queremos comparar”. Digamos, por exemplo, con 175 días en leite. Xa vemos graficamente que a produción sobre esa curva é máis baixa (como era de esperar). Canto? Pois se percorremos a curva ao chegar a 175 días teriamos unha produción de 32,43 litros e aos 210 días unha produción de 30,49.

Táboa 3

Litros

Imaxinade se sumásemos o leite descartado, o diñeiro en tratamentos e outras perdas relacionadas. Hai que fixarse que as vacas con máis células sempre teñen menor curva de produción, fan o pico máis tarde e teñen peor persistencia. Con este método podemos saber en canto se concreta o dato na nosa explotación co noso prezo. O proxecto http://calidaddeleche.virbac.es leva calculando este tipo de valoracións desde hai nove anos.

Todas

Por tanto, ter 210 días en leite respecto de ter 175 suponnos 1,9 litros/vaca/día polo mero feito de estar máis afastado da curva. Se valoramos o litro de leite a 0,32, diremos que perdemos 1,9*0,32 = 0,608 euros por vaca e día; se falamos dun rabaño de 100 vacas cada día, perdemos 0,61*100 = 60,8 euros/rabaño/día; se estamos todo o ano con 210 días en leite, suponnos 60,8*365 = 22.192 euros/ano, unha cantidade que podería pagar o soldo dunha persoa. Ter máis días en leite supón outros custos adicionais, como pasaba coas células, xa que a eficiencia nutritiva é peor a 210 días que a 175 para a mesma ración e iso fai que o custo de alimentación se incremente (verémolo en posteriores estudos). Ao final os datos serven e tradúcense sempre en diñeiro que se gaña ou se perde. É só cuestión de telos e, o que máis custa, compartilos. Tamén hai que saber usalos e personalizalos para o noso caso.

Selección

NOTA Do AUTOR

En vindeiros artigos seguiremos facendo máis www.cowculations.com. O software gratuíto www.cowsulting.com, a través de Vaca Pinta (https://vacapinta. com/ainternet-de-as-granxas.html) está a disposición de calquera que queira afondar nestes aspectos.

136 | Vaca Pinta n.º 18 | 06.2020

vp018_economia_custosOcultos_galego.indd 136

30/06/2020 11:54:03

REMITIDO

RIOAVESO E PALMER, TOUROS DE XENÉTICA FONTAO XA CON RECOÑECIDO PRESTIXIO A NIVEL EUROPEO Mauricio de los Santos, Xenética Fontao SA

RIOAVESO e PALMER son dous dos touros de Xenética Fontao con máis proxección europea nestes momentos. Os seus nomes xa son ben coñecidos en países de forte tradición na cría da raza Holstein, como Holanda, Alemaña ou Italia e están a ser utilizados como pais de sementais por algúns dos máis importantes programas xenéticos a nivel europeo. Isto é así grazas á súa gran calidade reflectida polos seus altos índices xenómicos, non só nas probas oficiais españolas publicadas por Conafe, senón tamén nas listas oficiais en varios países publicadas por Eurogenomics, entidade de carácter cooperativo creada no ano 2016, que reúne as asociacións de criadores e centros de inseminación de 10 países europeos e cuxo obxectivo é unir esforzos na mellora xenética da raza Holstein compartindo a información xenética entre os distintos países asociados, á vez que lles proporciona as ferramentas e solucións necesarias para unha cría de gando cada vez máis rendible, fiable e sustentable. RIOAVESO

Con once xeracións MB ou EX, RIOAVESO conta cun pedigree orixinal (Rio x Bandares x Kingboy) nunha prestixiosa familia americana con 11 xeracións de vacas cualificadas MB ou EX. Además de profundo pedigree, RIOAVESO mostra un perfil xenómico con altas producións de leite e excelentes calidades de graxa e proteína, moi correcta morfoloxía e trazos de saúde sobresalientes, e é A2A2 e AB en betacaseínas e kappacaseínas, repectivamente. Con todo iso e 5.221 puntos de GICO, é un touro no TOP 10 español dende o seu debut, en marzo de 2020, e sitúase como flamante número 1 en países como Holanda, con 371 NVI e Polonia, con 149 PF, índices xenéticos combinados de ambos os países, e tamén cunha respectable cifra de 157 RZG no TOP 30 do esixente sistema alemán. En Italia RIOAVESO mostra un PFT de 4.526 e un IES de 1.555 cifras, coas que tamén se atopa na elite da raza no sistema italiano.

vp018_publirrep_fontao_gal.indd 137

PALMER e PANTONE son dous irmáns completos que responden ao pedigree de Padawan x Balisto x Superhero nunha profunda familia de vacas alemá. Con perfís xenómicos diferentes pero ambos moi destacados, tanto no sistema español, onde ambos rozan os 5.000 puntos de GICO, coma no alemán, onde con 161 RZG PANTONE e 160 PALMER se sitúan no TOP 15 xenómico. Ambos os irmáns son A2A2 para as betacaseínas e PALMER, coas súas altas producións de leite con moitos kg de proteína, excelente morfoloxía e completos trazos de saúde, é un dos touros xenómicos máis atractivos nestes momentos, xunto con RIOAVESO a nivel nacional e europeo. Desde Xenética Fontao está a traballarse xa con RIOAVESO e PALMER mediante a técnica FIV (fecundación in vitro) sobre algunhas das máis destacadas xovencas xenómicas e xa hai xestacións en marcha que darán lugar, sen

dúbida, a machos e femias de altísimo valor xenético.

RIOAVESO

PALMER

29/06/2020 14:16:09

REMITIDO

OS TOUROS DE XENÉTICA FONTAO NAS PROBAS CONAFE XUÑO 2020 Hexemonía absoluta de Xenética Fontao SA nas probas dos touros da raza frisona recentemente publicadas por Conafe (xuño 2020). A presenza nos diversos rankings dos touros do programa galego é sinxelamente abraiante. Con 17 touros do TOP 20 xenómico, é indubidable que os mellores xenómicos do panorama nacional actualmente se atopan en Xenética Fontao (XF), o que implica que os mellores touros probados e as mellores vacas en produción e rendibilidade do futuro procederán do exitoso programa xenético galego.

súas probas xenómicas: HONDO, GUAY, PALMER, PANTONE ou SOBRADO e outros que aínda non o son tanto, pero que o serán nun futuro próximo, como STUART, STARDUST, GIANT, BIMBO ou GERO, entre outros.

No TOP 100 xenómico español atopámonos con 74 touros de XF, algúns deles xa ben coñecidos polo sector gandeiro por seren destacados en probas previas e outros de nova incorporación.

KEY, GALILEO e GENUINE, no podio dos xenómicos nacionais

Entre todos eles hai que destacar o podio cos tres mellores touros xenómicos nacionais, rozando os 5.500 puntos GICO, unha cifra nunca vista ata o momento na xenómica española: KEY, GALILEO e GENUINE. Estes tres touros achegan, ademais de pedigrees de rabiosa actualidade, probas moi completas e equilibradas para os trazos de produción, morfoloxía e saúde, os máis importantes na selección da raza frisoa, e os que máis teñen en conta, por tanto, os gandeiros na selección das súas cabanas gandeiras. Trátase dun trío do que, sen dúbida, se falará moito nos próximos meses e que achegará o maior potencial xenético que hoxe se poida atopar dispoñible, competindo ao máximo nivel coa xenética procedente de programas estranxeiros. É máis, este trío lidera o ranking internacional de touros (probas Conafe xuño 2020 + probas MACE abril 2020), o que evidencia a súa calidade e capacidade de competir e igualar a oferta xenética foránea.

KEY

GALILEO

Completando o TOP 10 Xenómico, atopámonos con novos touros, como HEROPLUS (un animal moi equilibrado con tremenda produción de kg de leite e, sobre todo, de graxa), GIGI RED (o mellor touro de capa vermella do panorama nacional) ou SPORTING (con moi completa proba de tipo), ademais doutros xa coñecidos de probas anteriores como GIO, cun tremendo potencial de produción, ademais de achegar o factor de capa vermella e o xene polled ou acorne, ou RIOAVESO, un dos touros nacionais con máis proxección e demanda internacional nestes momentos. No resto do TOP 50 xenómico sitúanse touros moi ben coñecidos xa polo sector, que deixan paso á vangarda xenética, como é normal, sen perder un chisco de calidade nas

vp018_publirrep_fontao_gal.indd 138

GENUINE

29/06/2020 14:16:17

ou seNT,

REMITIDO

Do TOP 100 de touros probados, 41 pertencen a Xenética Fontao No ranking de probados a supremacía dos touros de XF é tamén evidente. O feito de liderar o ranking de touros xenómicos os anos pasados, avaliación tras avaliación, trae como consecuencia ter agora os mellores touros probados con fillas. No TOP 100 de touros probados, XF coloca 41 dos seus touros, pero, ademais, predominan na parte alta da táboa, pois no TOP 20 son 13 os touros de XF ou 7 no TOP 10 e, sen ir máis lonxe, os cinco mellores probados españois son touros de XF. Hai novas incorporacións de touros, que xa foron moi destacados como xenómicos, como é o caso do flamante novo Nº 1: ARION, un fillo de Missouri con altísimo potencial para produción de leite con cifras moi salientables para patas e ubres e aínda máis para trazos de saúde como a lonxevidade (N.º 1 do TOP 100 ) ou a fertilidade de fillas (Nº 3). CLEVER (Chevalier), outro touro ben coñecido e amplamente utilizado por ser un touro xenómico de elite no seu momento, sitúase no posto Nº 3 do ranking grazas ás súas altas producións de leite con boas calidades, tipo correcto e excelentes trazos de saúde. Outra das novas incorporacións é MELLOR, outro dos fillos de Missouri recentemente chegados ao ranking, neste caso directamente ao posto Nº 4, con elevadísimas producións de leite (Nº 1 do TOP 100 para kg de leite) con trazos de saúde positivos, incluída a fertilidade das súas fillas, algo realmente difícil de combinar. Un dos novos touros probados máis esperados pola calidade das súas fillas cando paren e pola súa aptitude para a alta produción, combinada cunha morfoloxía excepcional é, sen dúbida, SUPERTORO (Supershot x Meridian da familia Prudence). Sitúase no posto Nº 5 con centos de fillas e unha altísima fiabilidade na súa proba, moi completa e equilibrada en todos os seus trazos.

vp018_publirrep_fontao_gal.indd 139

SUPERTORO está dispoñible en seme sexado. Outro fillo de Supershot que se incorpora ao TOP 10 de touros probados é KIRON. Descendente da famosa vaca Kora 99 (campioa europea de morfoloxía), mostra unha proba con boas producións, tipo moi equilibrado e excelentes trazos de saúde, e é o segundo mellor touro do TOP 100 para fertilidade de fillas, seguido de ARION.

ARION

Dous touros con miles de fillas na súa proba e que, por tanto, alcanzan máximas fiabilidades (99 %) e se manteñen no TOP 10 son JULIUS, como Nº 2 do ranking, e QUIXOTE, como Nº 10. JULIUS, con máis de 1.800 fillas, é o mellor touro do TOP 100 para kg de graxa e proteína, con 83 e 58 kg respectivamente, e un dos mellores para facilidade de parto, xunto con ARION, MELLOR e KONING.

CLEVER

Pero, sen dúbida, dúas das máis atractivas incorporacións ao ranking de touros probados, polas súas excelentes probas de tipo, son HAPPY e SIGMA: HAPPY (Mccutchen x Meridian da familia Cinderella, rama das “Roxy”) confirma o seu status de touro completo e con supertipo, con altas producións de leite (A2A2) e fantásticas cifras para ubre e tipo xeral. Con máis de 250 fillas e un 95 % de fiabilidade na súa primeira proba de descendencia, sitúase entre os mellores touros para ubre e tipo do TOP 100. Soamente tres touros deste ranking superan a cifra de 2 para ubre e HAPPY é un deles, con ICU +2,20, e tamén para tipo, con IGT +2,30. SIGMA (Silver x Mccutchen), descendente da vaca Sandy-Valley Planet Saphire (a súa avoa é irmá completa do touro AltaIota), é outra das grandes confirmacións, altísimas producións de leite con boas calidades e un tipo excepcional (IXT +2,24), con tremendas estruturas e grupas perfectas, con patas e ubres excepcionais. SIGMA destaca, ademais, polo seu bo dato de velocidade de muxido (118), dato moi valorado actualmente en explotacións con muxido con robot.

MELLOR

HAPPY

SIGMA

29/06/2020 14:16:24

O 74 % do TOP 100 GICO son touros de Xenética Fontao RIOAVESO

Rio x Bandares x Kingboy

• • • • •

SUPERTORO TOURO PROBADO

Holanda: Nº 1 NVI 371 Polonia: Nº 1 PF 149 España: Nº 10 GICO 5.221 Alemaña: 157 RZG Italia: 4.526 PFT

Nº5 GICO

DONSIMON

PALMER

Padawan x Superhero x Balisto

• • • •

Altas producións Morfoloxía excepcional No TOP 15 en Alemaña (RZG 160) Gran demanda a nivel europeo

GERO

SALVAME

Gywer x Kerrigan x Rubicon

Fotos: Mauricio de los Santos

PROTEÍNA

• Altísimas producións de leite • Excelentes calidades • Morfoloxía moi destacada

BI-BATTLE

• Trazos de saúde extraordinarios

Africor Coruña

Africor Lugo

Africor Pontevedra

Comercial Boimil SL

981 565 751

982 250 714

986 580 462

981 538 503

africorcoruna@gmail.com

info@africorlugo.com

administracion@africor.org

cboimil@gmail.com

Galeno Especialidades Veterinarias SL

Ganadería O Castro SLS

Global Genetics Galicia SL

Xenética e Servicios Gandeiros, SLU (Xesga)

982 209 511

986 580 003

619 760 916

981 941 794

galeno@galeno.es

ocastro@ganaderiaocastro.com

noel@globalgenetics.es

pedidos@xesga.net

Fontao - Esperante - 27210 LUGO - Tfno.: 982 284 391 / Fax: 982 284 626 - www.xeneticafontao.com vp018_contraportada_galego.indd 140

@xeneticafontao 30/06/2020 12:06:51