Vaca Pinta 19. Edición galego

Revista técnica do vacún leiteiro | N.º 19 agosto 2020 | Edición en galego

• ESPECIAIS: ENSILADO DO MILLO | CULTIVOS PRATENSES • ENTREVISTAS A CARLOS MÉNDEZ (ASCOL) E A JOSÉ LUIS CALVO ROSÓN (FUNDACIÓN EILZA) • NA GRANXA: AS TRAVESAS AGROPECUARIA (A CORUÑA) • MANEXO: OS RETOS PARA O SECTOR DUN MUNDO EN CONSTANTE CAMBIO • PACTO VERDE EUROPEO: A GANDERÍA E A AGRICULTURA DO SÉCULO XXI vp019_portada_galego.indd 1

27/8/20 14:03

EMILIO Nº 1 del mundo en tipo (PTAT +3,36) de los toros probados y positivos en leche.

Primero Yorick, después Baily Chen y ahora Emilio confirman a Ascol como un programa genético fiable, fuerte y consolidado.

Esperamos que ellos sean los tres siguientes:

HANIKO 288HO00216

+3,46 PTAT +419 Lbs. de leche

OTTO

AYDEN

+3,53 PTAT +770 Lbs. de leche

+3,57 PTAT +304 Lbs. de leche

288HO00241

288HO00244

PRUEBAS USA 08/2020 Centro de Selección Enmesnada, 55 - Cenero - 33392 Gijón - Principado de Asturias Teléfono 985 266 676 · Fax 985 266 869 · info@ascol.es · www.ascol.es vp019_publicidade_ascol_cast.indd 2

19/8/20 13:21

SUMARIO

DIRECTOR EXECUTIVO José Manuel Gegúndez DIRECTOR DE ARTE Marcos Sánchez DESEÑO E MAQUETACIÓN Marcos Sánchez, Martín Sánchez, Sabela Díaz, Silvia Gayoso EDICIÓN E REDACCIÓN Alexandra Cabaleiro, Begoña Gómez, Gemma Martínez, María Melle FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN VACA TV Raquel Anido COLABORAN NESTE NÚMERO Asociación Profesional de Podología Bovina (APPB), Guillermo Lorenzo, I. Arnaiz, M. Cerviño, S. Martínez, C. Eiras, R. Fouz, F.J. Diéguez, Paula Soler, Antón Camarero, Ángel Ávila, Manuel Fernández, Jesús Cantalapiedra Álvarez, Daniel Franco Ruiz, Gonzalo Flores-Calvete, J.A. Oliveira, K.J. Boote, J.E. López, N. Díaz, J. Piñeiro, David Castellanos ENDEREZO Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO Teléfonos: +34 982 221 278, +34 636 952 893 e-mail: transmedia@ctransmedia.com Web: www.transmedia.es Depósito Legal: LU 28-2018 ISSN: 2603-8080 ISNI: 0000 0004 7662 5947 ISBN: 978-84-09-22740-2

Charlamos con José Luis Calvo, presidente da Fundación Escuela Internacional de Industrias Lácteas (Eilza), sobre os obxectivos, a xestión, a metodoloxía e a oferta formativa do centro.

Facemos un repaso pola evolución xenética do rabaño español da man de Carlos Méndez, xerente fundacional de Ascol.

OPINIÓN

ESPECIAL: ENSILADO DO MILLO

A nova PAC: entre o reto e a ameaza Manuel Crespo .................................................. 10

Ensilados de calidade: obxectivos máis alá da conservación …....................................... 68

EN VACA TV

12

ENTREVISTA José Luis Calvo Rosón, Fundación Eilza ............ 20 Carlos Méndez, Asturiana de Control Lechero (Ascol) ...................................... 28

NA GRANXA As Travesas Agropecuaria SL. Carral (A Coruña) .....................……..............… 36

Tiraxe do número actual:16.700 exemplares Transmedia Comunicaciones y Prensa SL non se responsabiliza do contido dos artigos asinados

SAÚDE PODAL Manexo e instalacións que poden mellorar a saúde podal no rabaño (II) .............................. 50

MANEXO Novos desafíos, novas realidades ...................... 54 Transmedia pertence a:

O papel utilizado nesta publicación foi elaborado de maneira sostible:

SAÚDE ANIMAL Certificado PEFC

Este producto procede de bosques gestionados de forma sostenible y fuentes controladas

PEFC/14-38-00071

www.pefc.es

Por que usar inoculantes no silo de millo …........................................................ 78 O modelo de Cornell: a dixestibilidade da fibra …......................................................... 86

ECONOMÍA Custos ocultos: como calculalos? (II) ............ 100 O Pacto Verde: a planificación da Unión Europea para a gandería e a agricultura do século XXI …….……....…....... 116

ALIMENTACIÓN Dependencia alimentaria do exterior das principais producións gandeiras de Galicia …...........................................…...… 124

ESPECIAL: CULTIVOS PRATENSES Adaptación do modelo CROPGRO-Perennial-Forage para simular a produción dos raigrases ................................................... 158

Efecto da infección por BVDV sobre o intervalo parto-inseminación fecundante e o número de inseminacións por xestación en granxas leiteiras …................ 60

Auditada por: Distribución media durante o ano 2019: 17.251 exemplares

www.vacapinta.com

Si quieres Se queres recibir alarevista revista na túa en tu casa casaoou negocio, negocio, ponte ponte enen contacto contacto con nosotros con nós a través a través de: de:

transmedia@ctransmedia.com 675 974 +34 675194 974 194 @revistavacapinta @VacaPinta_ @transmedia.vacatv 08.2020 | Vaca Pinta n.º 19 | 3

vp019_sumario_galego.indd 3

27/8/20 14:03

La gama al mรกs completa profesion

N G P

FORRAjE

lAbOREO Y SIEMbRA

ROTOEMPACADORAS, ENCINTADORAS Y SEGADORAS

AbONADORAS

PICK UP HIlERADOR

bARRA DE TUbOS UNIVERSAl

EQUIPOS PARA GANADERร A

CARROS MEZClADORES

VP019_pub_DURAN_CASTELAN.indd 4

19/8/20 9:27

d n a l l o R H E w S I U Ne R C E AG R O F R F A GAM e j a r r o f e d s a r o d a c i P

MÁXIMA CAPACIDAD. El picador más grande del sector, de 900 mm de diámetro, ofrece unos niveles de inercia excepcionalmente elevados.

Detección de la humedad en tiempo real.

El sistema INTELLFILL™ con cámara 3D detecta automáticamente el borde del remolque y supervisa el llenado.

La tecnología VARIFLOW™ permite cambiar la posición del soplador de acuerdo con el tipo de cultivo que se esté recolectando. La configuración del sistema puede cambiarse de maíz a hierba en menos de 2 minutos, sin ayuda y sin necesidad de ninguna herramienta.

Modos de trabajo automáticos para obtener la máxima productividad.

Guiado automático INTELLISTEER® totalmente integrado.

Radio de giro muy cerrado que facilita las maniobras y el aparcamiento.

Tecnología ADJUST-O-MATIC™ patentada de afilado automático de las cuchillas.

Síguenos en:

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

VP019_pub_DURAN_CASTELAN.indd 5

19/8/20 9:27

EDITORIAL

UN SECTOR CON SENTIDO COMÚN

M

anternos todos en pé. Ese parece ser o obxectivo conxunto que, a excepción dalgúns inconscientes, nos marcamos como sociedade nun alarde de responsabilidade colectiva dende a aparición hai medio ano desta pandemia que, por certo, non o esquezamos, aínda pon en xaque a nosa saúde e a nosa economía. Ás portas do último trimestre do ano, botamos a vista atrás e dámonos conta de todos os plans e proxectos que quedaron en pausa á espera de que sexa seguro seguir adiante. O noso sector, claro, non foi alleo a isto.

Dende Vaca Pinta vimos como moitas das nosas citas anuais –unha ducia de concursos, poxas e feiras de gando, como a da Moexmu, Menorca, Asturias, Cantabria, Feiradeza, Pozoblanco, Llanera, Murtosa ou Azores, así como decenas de congresos e xornadas técnicas– aprazaron a súa celebración no primeiro semestre de 2020, e a elas sumaranse irremediablemente durante os próximos meses outros tantos eventos. O 41.º Concurso Nacional da Raza Frisona, a 8.ª Agrosemana, a 34.ª Space, o 31.º Congreso Mundial de Buiatría que este ano tería lugar en Madrid, o 13.º Usías Holsteins ou as 18.as Xornadas Técnicas de Seragro serán algúns deles.

Evidentemente, tomar a decisión de aprazar, adaptar ao contexto dixital ou, no peor dos casos, cancelar estas convocatorias é moi difícil, non só polo impacto económico que carrexa, senón tamén por todas as horas de traballo que leva a súa organización. Porén, foron moitas as directivas que adoptaron esta resolución e todas elas, sen excepción, aludiron nos seus comunicados a unha idea esencial: a responsabilidade.

vp019_editorial_galego.indd 6

Este é un sector responsable. Nós xa o sabiamos, porque levamos anos acompañándovos no voso labor; e agora sábeo tamén o resto da sociedade, porque vos viu traballar arreo nos peores momentos para levar alimentos á súa mesa e vos ve agora, como a tantos outros, adaptando as vosas rutinas e cambiando ritmos para protexernos uns a outros.

Que o primario é un sector sacrificado é algo que tamén hai moito que sabemos e nestes momentos está a demostrar un compromiso e unha sensatez que para moitos quixésemos. Se hoxe dicimos isto non é para darvos de novo as grazas, porque os agradecementos nin dan para comer nin pagan o esforzo. Dicímolo para que, cando cheguemos a bo porto, aqueles que saíron adiante grazas a este afán conxunto lembren quen estivo remando ao seu favor.

A cohesión que está a demostrar o sector produtor é, ao noso parecer, a mellor estratexia para tempos de pandemias. Non debemos perder de vista que, aínda que o sentido común pode ser en ocasións o menos común dos sentidos, quizais hoxe máis que nunca sexa tamén certo aquilo de que, se cae un, caeremos todos.

28/8/20 14:03

InnovacIón, compromIso y garantía CUCHILLA fORRAJE CON EMpUJAdOR

ASTILLAdORAS HIdRáULICAS dE 12 A 25 TONELAdAS, HORIZONTALES O vERTICALES

BATIdOR CENTRÍfUgO ESpECIAL pARA ARENA EN 5,50M y 8M dE LARgO EL pRECIO MáS COMpETITIvO dEL MERCAdO pRUÉBALO SIN COMpROMISO

NoVEDaD

NoVEDaD

NoVEDaD IN PrEcIo s cIa N TE E P com os!

N E lT ¡coNsú

CEpILLO BARREdOR CON CAZO dE 1.80, 2.20 y 2.40 M

CUCHILLA MAÍZ CON LATERALES ABATIBLES

ROdILLO COMpACTAdOR SILO CON dOSIfICAdOR pARA CONSERvANTE

lE a DIsPoNIb o Z la P To r co ENos! ¡coNsúlT

ARRIMAdOR AUTÓNOMO, MOdELO gALICIA: EL úNICO EN SU CATEgORÍA CON CEpILLO BARREdOR.

CUCHILLA MAÍZ HIdRAúLICA

ENCAMAdORA dE CUBÍCULOS dE 1.7 M3 y 2.1M3

EXTENdEdORES dE SILO dE Ø 70, 90 y 100

www.corbarsll.com

maQUINarIa aGrÍcola corbar, s.l. poligono Industrial O Morelle, nave 4 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

vp019_pub_corbar_castelan.indd 7

DIStrIbuIDoreS para galIcIa, aSturIaS y portugal 19/8/20 18:09

Gomas e camas para vacas Limpezas automáticas distribución material gandeiro

Estabulacións libres

MÁIS DA M ETADE DAS VACA S GALEGA S COMEN O UD CORNADIZ ORMEN EN AS, CUBÍC ULOS OU CAMA S VENDID OS POR NÓS

AS

MELLORES GANDERÍAS

ELIXEN OS NOSOS PRODUTOS GRANXA EXPERIMENTAL DE LEITE DA USC (CASTRO DE RIBEIRAS DE LEA - LUGO) Confía en nós coa instalación de cornadizas, cubículos, barreiras, bebedoiros, limpezas e cepillos.

Gomas e Camas para Vacas

vp019_publicidade_dismagan_galego.indd 8

Limpezas Automáticas

Tubular Bovino

26/8/20 11:57

S N OS

DISPOÑEMO S DE AMPLO S TOCK PARA SERVIZ O INMEDIATO DO PEDIDO

NON SE DEIXE ENGANAR. ANTES DE COMPRAR, CHÁMENOS Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servicio Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www.dismagan.es distribución material gandeiro

vp019_publicidade_dismagan_galego.indd 9

Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tfnos.: 985 837 385 - 629 566 500

26/8/20 11:57

OPINIÓN

A nova PAC: entre o reto e a ameaza

Manuel Crespo Director de Coluga

A REDUCIÓN DO IMPACTO AMBIENTAL A TRAVÉS DO MENOR USO DE PRODUTOS FITOSANITARIOS E FERTILIZANTES REPRESENTA UN RETO PARA TODOS, PERO TAMÉN UNHA AMEAZA EN FUNCIÓN DOS TEMPOS MARCADOS

A

redución nun 20 % do uso dos fertilizantes e dun 50 % no caso dos fitosanitarios proposta polos últimos borradores da Comisión Europea para a nova PAC supón un auténtico desafío para o sector agrícola. Non só se trata de fixar uns obxectivos para 2030 cos que alcanzar o desenvolvemento dunha agricultura máis respectuosa co medio ambiente, algo ao que todos os implicados neste ámbito debemos aspirar, senón que implica un profundo cambio cultural que repercutiría directamente na forma de traballar e nas ferramentas que utilizamos para lograr os obxectivos de cada explotación e cultivo.

Neste sentido son moitas as preguntas que xera esta decisión pero, sen dúbida, a máis relevante de cantas nos formulamos neste momento é: estamos preparados para unha transformación desta importancia? O certo é que se trata dunha razoable inquietude, porque a experiencia nos di que cada territorio, cada explotación e incluso

cada cultivo requiren de actuacións e solucións concretas e, por tanto, resulta complexo prever o éxito dunhas medidas xerais para un campo tan amplo e diverso como o europeo. Sen ir máis lonxe, en Galicia a base territorial dos nosos cultivos é a mesma que hai 150 anos. A rotación non se produciu e haberá que ver se o ditado dunhas novas normas para esta década pode coa realidade imposta en século e medio de costumes e de historia.

Doutra banda, tampouco debemos esquecer que esa nova realidade que se quere impor agora xa se está producindo en certa medida. Practicamente cada semana recibimos novas advertencias para a restrición de materias activas en produtos fitosanitarios e fertilizantes. O noso coñecemento da realidade galega permítenos identificar o problema e atopar novas solucións para cumprir co noso papel como asesores especializados de agricultores e gandeiros. É verdade que no uso de métodos alternativos sempre hai marxe de mellora e cabe insistir en que debemos ir percorrendo este camiño co esforzo de todos os implicados na cadea de valor, pero, ao mesmo tempo, tamén fan falta moitas doses de realismo e, sobre todo, de coñecemento sobre o terreo para prever as consecuencias que tería un aceleramento tan rotundo como o que anuncia a Comisión Europea.

A redución do impacto ambiental a través do menor uso de produtos fitosanitarios e fertilizantes representa un reto para todos, pero tamén unha ameaza en función dos tempos marcados e as posibilidades reais dun sector produtivo que demostrou a súa capacidade e compromiso, incluso nos momentos máis difíciles.

Un reto, porque pasar dunha PAC de requisitos a unha PAC de obxectivos provocará non só un maior peso do asesoramento baseado en decisións

profesionais e unha racionalización no uso de produtos fitosanitarios e fertilizantes, senón que tamén implicará pensar nunha estratexia integral dos cultivos. Xa non bastará con atacar as enfermidades e as pragas cando xurdan, como ocorre desde sempre, senón que haberá que estudar irremediablemente as condicións previas que require cada cultivo para tratar de reducir a súa aparición, é dicir, máis racionalización, máis profesionalización e máis planificación.

Pero, como diciamos, a nova PAC tamén representa unha ameaza. Ese novo modelo, que nos debería concernir a todos, nacería quebrado se non se establecen os tempos adecuados nin se teñen en conta as características propias de cada territorio. Por exemplo, cabe preguntarse se existen en realidade alternativas ecolóxicas para todas as enfermidades e pragas que poden sufrir os cultivos, ou se hai no mercado laboral profesionais suficientemente preparados para sacar adiante cultivos coas restricións que se queren impor.

Dito doutro xeito: todos debemos aspirar a unha maior profesionalización do sector, pero de pouco servirían as intencións se non contamos con profesionais capaces de exercela en número suficiente.

Por último, non debemos esquecer que, como se viu durante a pandemia da covid-19, os agricultores e gandeiros cumpren un indubidable papel social que os converte en imprescindibles para a nosa alimentación. Incrementar a produtividade agrícola a través do progreso técnico e asegurando a utilización óptima dos factores de produción representa un avance, sempre e cando todos os movementos inclúan tamén un criterio de rendibilidade adecuado. Pola contra, podería provocarse un efecto moi distinto do que a priori se persegue e xerar máis prexuízos que beneficios.

10 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_opinion_manuelCrespo_galego.indd 10

27/8/20 10:48

Kiwi

KINGBOY x SNOWMAN x BAXTER

(NOVEDAD)

A-L-H KINGBOY AQUARIUS ET (VG-87) Hermana completa de KIWI

KIWI: el valor seguro de un líder a2a2 • Altas producciones con muchísima grasa.

• Extraordinarias ubres y muy buenas patas.

• Vacas longevas y resistentes a las mamitis.

• De una familia de vacas de ensueño: KHW Goldwyn Aiko EX-91 y Durham Altitude EX-95.

ESCOLMO, S.L. )

OW

ET (EX-91 MAN AKILIA

GEN-I-BEQ SN

Distribuidor para Galicia y Asturias Rua Magnolia, 80, bajo 27003 LUGO Tfno. (+34) 982 217 633 Fax (+34) 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

Alta fertilidad Genética de Confianza

www.aberekin.com vp019_anuncio_escolmo_CAST.indd 11

19/8/20 9:37

EN VACA TV

Juan Cainzos, en directo dende a gandería Castedo SC

Amplo abanico temático na edición estival dos Seminarios Online con Vaca TV Durante os meses de verán, Vaca Pinta lanzou os Seminarios Online con Vaca TV. Trátase dunha serie de webinarios semanais retransmitidos en directo a través da nosa páxina de Facebook e dende vacapinta.com na que expertos do sector abordan distintas temáticas de actualidade relacionadas co vacún leiteiro.

ESTRÉS POR CALOR E BIOPROTECCIÓN Un dos primeiros participantes neste novo formato de seminarios foi Marcello Guadagnini, técnico de ruminantes de Elanco para España, Italia e Portugal, que ofreceu dúas presentacións: unha sobre estrés por calor e outra sobre o control de moscas.

O martes 7 de xullo, na súa primeira intervención, Guadagnini

falou das estratexias que se poden levar a cabo para combater o estrés por calor en granxa. Aludiu a cuestións como a importancia de refrescar o gando, o aumento da probabilidade de sufrir cetose para as vacas que paren no verán e as novas investigacións relacionadas co rendemento das fillas e as netas desas vacas.

12 | Vaca Pinta n.º 15 | 02.2020

vp019_enVacaTV_galego.indd 12

27/8/20 12:41

EN VACA TV

Na súa segunda presentación, o martes 14 de xullo, o técnico de Elanco centrouse na bioprotección en granxa e o control de moscas. Semanas antes, o 25 de xuño, Vaca TV xa retransmitiu a charla organizada por Elanco co doutor Richard Hack sobre o papel que xogan as moscas como transmisoras de enfermidades e, neste webinario, Guadagnini retomou esta temática abordando factores como os diferentes tipos de moscas, a súa influencia no benestar animal e os métodos de control nas explotacións.

ANÁLISE DE PROBAS DIAGNÓSTICAS, EN DIRECTO E A PÉ DE GRANXA O xoves 9 de xullo, nun cambio de formato, o equipo trasladouse á gandería Castedo SC, de Lugo, dende onde se emitiu en directo un webinario a cargo de Juan Cainzos, veterinario experto en reprodución de vacas de leite e en todo o que comprende o período de transición. Nesta ocasión, Cainzos falou sobre cetose e medición de BHB en control leiteiro. O uso de probas diagnósticas, a fisiopatoxenia da cetose e a súa avaliación e os puntos fortes e débiles do control leiteiro foron algúns dos eixes principais da exposición.

NOVIDADES EN MUXIDO ROBOTIZADO Por último, Vaca TV retransmitiu dous seminarios web ofrecidos por Lely.

O primeiro, celebrado o xoves 4 de xuño e organizado por Lely Center Los Corrales, xunto a Lely Center Ávila e Lely Center Aizoain, foi unha exposición do funcionamento e características do Lely Astronaut A5. Presentouse o número de robots funcionando no país, analizáronse os seus datos e conectouse en directo con granxas de Navarra, Ávila e Galicia.

O segundo deles, programado para o mércores 22 de xullo, consistiu nunha

Presentación de Marcello Guadagnini

conexión coa gandería La Tejera (Villacarriedo, Cantabria), unha explotación que está a traballar con tres unidades do Astronaut A5, dende onde se ofreceu unha xornada con testemuños centrada no muxido robotizado.

Conexión con Lely dende La Tejera

Manto Maquinaria SLU Crta. N-640, km 87,5 27192 La Campiña - Lugo Tel. 982 315 756 - Fax 982 303 203 www.mantomaquinaria.com | info@mantomaquinaria.com

02.2020 | Vaca Pinta n.º 15 | 13

vp019_enVacaTV_galego.indd 13

27/8/20 12:41

r T

N b C l d

ยกsol dem gra

vp019_pub_elmega_cast.indd 14

19/8/20 9:50

45 aÑos al serVICIo del gaNadero Nos aValaN más de 30 aÑos FabrICaNdo e INsTalaNdo lImPIeZas

arrobaderas elmega la solUCIoN más PráCTICa Y eFICIeNTe Para la HIgIeNe Y lImPIeZa de TU graNJa

arrImador meZClador de ComIda redUCe TU TIemPo de TrabaJo eN el esTablo NUesTro arrImador barre Y aIrea la ComIda, eVITaNdo la FermeNTaCIóN de la mIsma

galICIa eN

lI CIa

FeIT o

• NUesTras arrobaderas se adaPTaN a TUs NeCesITades de lImPIeZa eN ProFUNdIdad eN Todo TIPo de sUelos Y PaVImeNTos, INClUso los sUrCos más ProFUNdos • dIsPoNIbIlIdad de modelos dIFereNTes: rUedas, CePIllos, goma….

• el sIsTema más robUsTo, FIable Y dUdadero del merCado

ga HeC Ho eN

¡¡oFerTa eN bebederos!!

FabrICados ToTalmeNTe eN aCero INoxIdable, graN CaUdal Y FáCIl VolTeo. medIdas: 1 m - 1,50 m - 2 m.

TU ITa Ya ¡solIC N I TraC ó demos TU ITa eN graTU lo! esTab

Consulte precios sin compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

vp019_pub_elmega_cast.indd 15

19/8/20 9:51

REMITIDO

CINCO TOUROS PROBADOS DE XENÉTICA FONTAO, NO TOP 5 DO RANKING NACIONAL DE XUÑO 2020 Mauricio de los Santos, Xenética Fontao SA

O ranking dos touros probados publicado por Conafe o pasado mes de xuño sitúa 41 touros de Xenética Fontao no TOP 100 nacional e, en concreto, cinco deles liderando a listaxe, no TOP 5: ARION, JULIUS, CLEVER, MELLOR e SUPERTORO. Outros dous touros que reciben a súa primeira proba oficial de descendencia, presentes no TOP 100 e con perfil moi equilibrado e atractivo para os gandeiros, son SIGMA e HAPPY. Os touros mencionados son abondo coñecidos polo sector, pois xa foron moi destacados no ranking xenómico do momento, e é hoxe, uns catro anos despois, cando as súas fillas, xa paridas, cualificadas morfoloxicamente e en produción, confirman os datos que a xenómica avanzaba ou prevía entón. Entre ambas as etapas a principal diferenza constitúena as súas fillas e os datos que achegan á xenómica previa, responsables de que a fiabilidade das súas probas pase de ao redor dun 70 % para os touros xenómicos a máis dun 90 % para os probados, rozando a máxima fiabilidade nalgúns casos, como é o de SUPERTORO, con máis de 4.500 fillas rexistradas no Libro Xenealóxico español, das que unhas 350 están xa en produción e 250 cualificadas, que achegan os seus datos para acadar unha fiabilidade do 98 % na súa primeira proba oficial, algo realmente inusual.

Os touros probados de Xenética Fontao SA foron sempre utilizados sen sesgo ningún

vp019_publirreportaxe_fontao_galego.indd 16

sobre a poboación de vacas e con ausencia total de intencionalidade en “dirixir ou direccionar” a súa futura proba de descendencia, algo certamente imposible con centos (e mesmo miles) de fillas repartidas noutros tantos establos, achegando moitos datos ás súas probas, o que fará que estas sexan moi fiables e practicamente invariables no tempo.

Esta alta fiabilidade dos touros probados de Xenética Fontao SA debería ser valorada polos gandeiros, utilizando o seu seme para transmitir confianza e firmeza ao programa de mellora xenética da súa gandería en particular, compensando así as eventuais variacións (baixadas) daqueles touros cuxas fillas non confirman as expectativas das súas probas xenómicas previas. A fiabilidade superior ao 90 % dos touros probados, con ampla descendencia, proporciona unha gran seguridade ao gandeiro de que obterá o ofertado e xustifica amplamente o gasto realizado na compra do seme; ningún destes dous

factores se poden asegurar a ese alto nivel no caso de touros xenómicos.

O uso de varios touros xenómicos diferentes (para minimizar o risco), escollidos entre os mellores dispoñibles do momento, sobre animais de alto valor xenético (xovencas normalmente), combinado co uso de touros probados de altísima fiabilidade no resto das femias, parece ser o máis razoable e aconsellable en calquera granxa comercial.

ARION ET

JULIUS ET

CLEVER ET

SUPERTORO ET

MELLOR ET

27/8/20 13:42

REMITIDO

A continuación ofrécense algúns datos dos touros de Xenética Fontao que forman o TOP 5 GICO nacional, como o do seu número de fillas e a fiabilidade das súas probas, xunto con fotos dalgunhas das súas fillas cos seus satisfeitos criadores e propietarios.

ARION

GICO 4.357 | 552 FILLAS, FIAB. 88 % • Nº 1 GICO • Nº 1 Lonxevidade • Nº 1 IM€T Leite

Jaime ARION 923 SAT Emilio do Jaime Cospeito, Lugo

•Fácil parto • A2A2 en betacaseínas

Jaime ARION 892 SAT Emilio do Jaime Cospeito, Lugo

GICO

LONXEVIDADE

Sara ARION 4403 Marion Granja Sara Lugo, Lugo

Sara ARION 4403 Marion Granja Sara Lugo, Lugo

JULIUS

GICO 4.304 | 3.306 FILLAS, FIAB. 99 %

• Nº 2 GICO • Nº 1 kg graxa •Nº 1 IM€T Queixo

Anila JULIUS Xuliana BB-83 Casa do Rei Rodeiro, Pontevedra

vp019_publirreportaxe_fontao_galego.indd 17

• Nº 1 IM€T Pasto • Fácil parto

Anila JULIUS Xuliana BB-83 Casa do Rei Rodeiro, Pontevedra

2

GICO

GRAXA

Anila JULIUS Xuliana BB-83 Casa do Rei Rodeiro, Pontevedra

27/8/20 13:42

CLEVER

GICO 4.232 | 1.496 FILLAS, FIAB. 84 % • Nº 3 GICO • Altas producións

Baixo CLEVER Sylvy ET Tío Andrés Sarria, Lugo

3

•Fertilidade de fillas • A2A2

Baixo CLEVER Sylvy ET Tío Andrés Sarria, Lugo

GICO

Fontelas CLEVER 862 ET BB-83 SAT Xuga 747 Fontelas Arzúa, A Coruña

Campa CLEVER Mitcionera 0308 SAT A Portagándara Guitiriz, Lugo

MELLOR

GICO 4.204 | 544 FILLAS, FIAB. 85 % • Nº 4 GICO •Nº 1 kg de leite

Candalo MELLOR 6284 BB-82 Candalo SC Pol, Lugo

•Fertilidade de fillas • Fácil parto

Candalo MELLOR 6284 BB-82 Candalo SC Pol, Lugo

4

GICO

LEITE

Valcarce MELLOR 1715 BB-84coa súa nai Devesa Winfred Melosa 3434 EX-90 Ganadería Valcarce SC Baleira, Lugo

Valcarce MELLOR 1715-BB 84 Ganadería Valcarce SC Baleira, Lugo

SUPERTORO

GICO 4.163 | 4.542 FILLAS, FIAB. 98 %

• Nº 5 GICO • Altas producións

Campolongo SUPERTORO Domingo Campolongo SCL Chantada, Lugo

vp019_publirreportaxe_fontao_galego.indd 18

• Morfoloxía excepcional • Seme sexado dispoñible

Campolongo SUPERTORO Regina MB-86, Campolongo SCL Chantada, Lugo

5

GICO

Ulloa SUPERTORO Carriza 392 Granja Ulloa Monterroso, Lugo

Ulloa SUPERTORO Carriza 392 Granja Ulloa Monterroso, Lugo

27/8/20 13:43

HAPPY

GICO 3.592 | 3.490 FILLAS, FIAB. 98 % • Touro completo • Altas producións

• Supertipo e superubres • A2A2

Arroxos HAPPY Esme MB-86 SM-87 SAT Os Arroxos Castro de Rei, Lugo

Arroxos HAPPY Esme MB-86 SM-87 SAT Os Arroxos Castro de Rei, Lugo

A Vereda HAPPY Chuli BB-83 e A Vereda HAPPY Flore BB-82 A Vereda. Castro de Rei, Lugo

Grupo de fillas de HAPPY SAT A Vereda Castro de Rei, Lugo

A Vereda HAPPY Chuli BB-83 e A Vereda HAPPY Flore BB-82 SAT A Vereda. Castro de Rei, Lugo

A Vereda HAPPY Dora MB-85 SAT A Vereda Castro de Rei, Lugo

SIGMA

GICO 3.801 | 2.008 FILLAS, FIAB. 95 %

• Altísimas producións • Morfoloxía expcepcional

• Gran velocidade de muxido

Grupo de fillas de SIGMA SAT Teixeiro A Pastoriza, Lugo

Teixeiro SIGMA Barsi MB-86 SM-87 SAT Teixeiro A Pastoriza, Lugo

Teixeiro SIGMA Gasur BB-83 SAT Teixeiro A Pastoriza, Lugo

Teixeiro SIGMA Sigli BB-84 SAT Teixeiro A Pastoriza, Lugo

Barreda 102 SIGMA Barreda SC Coristanco, A Coruña

Barreda 102 SIGMA Barreda SC Coristanco, A Coruña

vp019_publirreportaxe_fontao_galego.indd 19

27/8/20 13:45

ENTREVISTA

JOSÉ LUIS CALVO ROSÓN, PRESIDENTE DA FUNDACIÓN EILZA

En Vaca.tv

“Entendiamos que os traballadores en activo deberían ter as súas propias canles de formación e este é o espazo que queremos ocupar” Falamos co presidente da Fundación Escola Internacional de Industrias Lácteas (Eilza), José Luis Calvo, sobre os obxectivos, a xestión, a metodoloxía e a oferta formativa deste centro, que ten a súa sede no IES Alfonso IX de Zamora, lugar elixido para a entrevista. Na charla tamén participaron a vicepresidenta da Fundación, Luisa Marcos, e a coordinadora académica, Mónica Cubas.

En 2017 deixa a dirección de Leche Gaza e enseguida se embarca neste proxecto. Que o anima a facelo?

O proxecto da Escola de Industrias Lácteas non é unha iniciativa miña, senón unha iniciativa colectiva do sector no marco de Zamora10, que é unha asociación para o desenvol-

vemento da provincia de Zamora.

O proxecto púxose en marcha a principios de 2018, despois materializouse xuridicamente nunha fundación á que pertencen case todos os industriais do sector de Castela e León e elixíronme a min como presidente.

Cal é o obxectivo da Escola?

A idea inicial era sinxela: encher o gran baleiro de formación que se crea no sector coa desaparición, hai xa moitos anos, da Escola Nacional de Industrias Lácteas de Madrid. As empresas mandabamos alí os traballadores a formarse e durante ese ano pagabamos os seus soldos e as súas dietas, pero cando este tipo de institucións se integraron na Formación Profesional pasaron a ser estudos normalizados de dous ou de cinco anos e xa non había maneira de facer nada disto.

Aquí ao meu carón teño a Luisa Marcos, que se formou nos Estados Unidos, e traio isto ao caso porque en Francia hai unha escola moi famosa que forma os profesionais do sector lácteo e hai outra de fala inglesa en Wisconsin, pero non temos ningunha de fala castelá. O noso obxectivo é que a Escola teña o ámbito que ten o castelán e logo estamos a pensar tamén no portugués. Empezamos cun núcleo moi pequeniño aquí, pero a idea é que este núcleo vaia madurando e se vaia estendendo a outros países de fala hispana e portuguesa

20 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_entrevista_eilza_galego.indd 20

27/8/20 10:49

ENTREVISTA

CONSTITUCIÓN DA FUNDACIÓN EILZA A Eilza xorde no marco de Zamora10, impulsada por empresarios e profesionais do sector formados na antiga Escola Nacional de Industrias Lácteas de Madrid.

O 15 de maio de 2019 asínase a escritura pública de constitución da fundación que a xestiona con 35 socios fundadores, entre os que se atopan algunhas multinacionais, como

En que difire a metodoloxía da Eilza da formación regulada e a que público se dirixe?

A formación regulada está moi ben, nós apoiámola, e o mozo que queira formarse dunha maneira extensa e profunda ten que acudir a ela. Logo hai formación para parados, que a ten o SEPE, pero no medio non hai nada, non hai unha formación específica para o sector. Nós entendiamos que os traballadores en activo deberían ter as súas propias canles de formación e este é o espazo que queremos ocupar, aínda que tampouco estamos pechados a outras posibilidades.

No seu momento pensamos que non debiamos facer ningunha estrutura física distinta, porque nestes momentos en Castela e León hai recursos públicos infrautilizados debido á diminución de alumnos.

Soamente debiamos montar unha estrutura organizativa distinta, que nos dese liberdade para facer os cursos adaptados ás necesidades do sector, xa que é a realidade a que nos ten que pór a nós no noso sitio e non ao revés, é dicir, se un curso é para gandeiros, necesitamos dalo entre as dúas horas do muxido e o máis concentrado posible; en cambio, se é para parados, podemos estendernos máis tempo. Temos que adaptar tanto o modelo como o método pedagóxico ás necesidades do sector, cousa que o ensino regulado non fai.

De que instalacións dispón a Escola?

Luisa Marcos: Dispoñemos de parte deste edificio no que nos atopamos, que consta de catro aulas. Tamén contamos cunha planta piloto onde se realizan as prácticas de queixo e doutros produtos que imos facer este ano e dispoñemos, ademais, deste laboratorio moi ben equipado, onde

Lactalis ou Reny Picot; empresas familiares, como García Baquero ou Queserías de Zamora; empresas tecnolóxicas, como Tetra Pak; asociacións e federacións, como Ovigén ou a Fenil, e socios institucionais, como a CEOECEPYME Zamora, a Cámara de Comercio de Zamora ou a Caixa Rural.

se fan prácticas dos cursos de Principios Básicos Lácteos e Recepción de Leite, Técnico de Calidade en Industrias Lácteas e Técnico de Laboratorio de Produtos Lácteos.

Por que a existencia da Eilza en Zamora e non noutro lugar?

Primeiro, porque é unha iniciativa de Zamora10. A única condición que poñen os estatutos da Fundación é que a sede debe estar sempre en Zamora, porque o que se quería era que isto fose un instrumento de desenvolvemento para a provincia. Logo, Zamora ten un peso no sector lácteo moi importante; como sabedes, Castela e León é a segunda rexión produtora de leite de vaca despois de Galicia e é a primeira produtora de leite de ovella. Temos unha concentración industrial moi importante, están practicamente todas as multinacionais e temos unha participación da empresa familiar tamén moi destacada.

Galicia ten a Aula de Produtos Lácteos, que non é competencia nosa, porque é un centro de investigación e desenvolvemento e de innovación, e nós somos un centro de formación, pero si nos podemos complementar; de feito, xa falamos con eles e seguramente nalgún momento parte das prácticas se farán alí En que espellos internacionais se reflicte esta Escola?

Luisa Marcos: A nivel internacional temos dous sitios importantes de referencia, a Escola Nacional de Industria Láctea de Poligny, en Francia, que é a número un a nivel mundial, e a Universidade de Wisconsin, en EE. UU., que tamén oferta formación específica de lácteos. Foi alí onde eu me especialicei despois de rematar Farmacia e foi unha experiencia es-

“A NIVEL INTERNACIONAL TEMOS DOUS SITIOS IMPORTANTES DE REFERENCIA: A ESCOLA NACIONAL DE INDUSTRIA LÁCTEA DE POLIGNY, EN FRANCIA, E A UNIVERSIDADE DE WISCONSIN, EN EE. UU.”

tupenda, porque teñen un sistema moi dinámico, moi flexible á hora de impartir a formación, xa que está constituída por cursos curtos. Moitas empresas mandan alí os seus traballadores para que se formen e van facendo diferentes cursos, por exemplo, de produción láctea, de mestre queixeiro, de elaboración de xeados, de técnico de calidade…, en función das súas posibilidades, xa que están nun horario de traballo e, se cadra, só poden dedicarse a esta formación un mes ao ano e vana complementando ao longo de varios anos ata ter a especialidade completa dun especialista lácteo, por exemplo.

A nós gustábanos este modelo de ofertar moitos tipos de cursos, abarcando tanto o sector gandeiro coma o industrial, e tamén somos moi flexibles á hora de que as empresas nos digan que formación específica necesitan para os seus empregados, a fin de que todo o sector se profesionalice e poidamos seguir avanzando.

José Luis Calvo: De feito, imos empezar en breve un curso para unha empresa portuguesa de produtos de limpeza e aos seus comerciais váiselles dar formación sobre as condicións específicas do sector lácteo e hixiene.

Cantos socios integran actualmente a Fundación?

Nestes momentos debemos andar sobre os 50 aproximadamente, pero o horizonte aínda está moi lonxe. O noso obxectivo é que pertenza á Fundación a totalidade dos industriais españois, pero, ademais, queremos que entren outras organizacións. Tetra Pak, por exemplo, é socio fundador, e gustaríanos que todas as empresas tecnolóxicas provedoras do sector tamén participen, porque o que 08.2020 | Vaca Pinta n.º 19 | 21

vp019_entrevista_eilza_galego.indd 21

27/8/20 10:49

ENTREVISTA

“SE UN QUERE DE VERDADE ADAPTARSE Á REALIDADE DO SECTOR, É ESTE O QUE DEBE FINANCIAR A ESCOLA, SEN POR ISTO DESPREZAR EN ABSOLUTO AS AXUDAS PÚBLICAS”

De esquerda a dereita, Mónica Cubas, Luisa Marcos e José Luis Calvo

valoramos deste tipo de empresas, máis que a cota, son as súas achegas pedagóxicas. A Escola ten un cadro de persoal fixo moi pequeno, que son os profesores que dan as partes básicas comúns, pero as máis específicas queremos que sexan impartidas por profesionais do sector, xente que ten experiencia e que a achega aquí.

O seu desexo era que a Fundación dependese o menos posible das axudas públicas. Conseguírono?

Creo firmemente que non hai independencia persoal sen independencia económica, sexa a nivel de persoas ou a nivel de países. Entón, se un quere de verdade adaptarse á realidade do sector, é este o que debe financiar a Escola, sen por isto desprezar en absoluto as axudas públicas. Nestes momentos nutrímonos dos fondos das cotas dos socios, se ben aínda non chegan a cubrir o obxectivo orzamentario que temos. Ademais, contamos cunha subvención da Deputación de Zamora e do Concello de Zamora que debe dedicarse a promoción e, a maiores, este ano temos unha subvención extraordinaria da Xunta de Castela e León, importante para renovar parte do material e das instalacións. E temos unha achega importante da InLac, pero de momento esa negociación non tivo un resultado positivo, aínda que eu non perdín a esperanza de que a Interprofesional faga súa esta Escola.

A InLac está moi centrada na promoción do consumo de lácteos, pero este obxectivo non tería por que ser incompatible co de formación, ou si?

Desde logo que non. O sector industrial ten 30.000 traballadores,

o sector gandeiro ten outros tantos ou algo máis, é dicir, estamos a falar dun colectivo que ten case 70.000 traballadores que necesitan unhas canles de formación.

O sector gandeiro estase tecnificando a marchas forzadas e detrás da tecnificación sempre vén a formación. Se non teño un traballador ben formado, como vai saber manexar unha ferramenta sofisticada? E no sector industrial, o mesmo. Se nós queremos facer outros produtos á parte dos commodities, necesitamos xerar valor e, para xeralo, necesitamos coñecemento primeiro e ferramentas sofisticadas despois. Isto é así: innovación, innovación e innovación.

Innovación, xustamente unha das características definitorias da actividade da Eilza...

Así é. Pensamos que esta Escola é estratéxica para o sector. Parece que agora só o comprendemos algúns, pero esperamos que algún día isto se asuma por parte de todo o mundo e se dean os fondos necesarios, que, por outra banda, o noso orzamento non é moi alto. Estamos comprobando que, coa utilización dos recursos públicos que se poñen á nosa disposición e sendo austeros, unha escola como esta funciona con 300.000 euros ao ano.

Que orzamento teñen agora?

Agora estamos manexando 200.000 euros, pero o noso obxectivo serían os 300.000. Loxicamente, se tivésemos máis, montariamos unha estrutura máis grande, pero, para empezar, para que a semente vaia xermolando, tampouco necesitamos máis.

Que oferta formativa ofrece a Eilza para o vindeiro curso?

Mónica Cubas: O noso curso académico comeza o 5 de outubro. Xa están todos os cursos ofertados na nosa páxina web (www.eilza.es) e os prazos de solicitude abertos. Empezamos con Mestre Queixeiro, que este ano, como novidade, ofertamos completo e por módulos, xa que hai algunhas empresas que non se poden permitir mandar os seus traballadores todo o curso. Tamén temos, como novidade, Técnico de Laboratorio de Produtos Lácteos, que tamén comeza en outubro, e despois vanse solapando. Temos os cursos de Muxido e Calidade de Leite en Granxa, Técnico de Calidade en Industrias Lácteas e Tomador de Mostras de Leite, e con eles cubrimos o ano ata febreiro ou marzo. Pendente de confirmar e desenvolver está o de Xestión Técnica e Económica da Granxa e, ademais, faremos algo innovador, como pode ser un curso de elaboración de iogures e xeados, e varios seminarios para completar o ano.

José Luis Calvo: A nosa idea é ir diversificando e complementando a formación ano tras ano. Por exemplo, o curso de Mestre Queixeiro xa está consolidado, pero queremos facer un de produtos fermentados e, máis adiante, outro de produtos esterilizados, é dicir, que iremos abrindo o abano. Non quixemos pór a oferta enteira desde o principio, porque tamén a Escola e os profesores se teñen que rodar e temos que ir conseguindo os especialistas que vaian dar as materias. Este ano temos como obxectivo pór en marcha un curso que se nos demandou moito desde a interprofesional, que é o

22 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_entrevista_eilza_galego.indd 22

27/8/20 10:49

ENTREVISTA

“O NOSO OBXECTIVO FINAL É DAR UN TÍTULO DE ESPECIALISTA EN PRODUTOS LÁCTEOS DE CATEGORÍA UNIVERSITARIA”

Alumnos do curso de Queixería para Desempregados facendo prácticas na planta piloto da Escola

de Xestión Técnico Económica da Granxa, dirixido fundamentalmente a mozos novos que vaian facerse cargo das explotacións dos seus pais, un inicio á formación empresarial e á xestión racional e técnico económica da granxa, pois, como eu sempre digo, un dos retos importantes que ten o sector é o da empresarialización.

Neste camiño que leva percorrido a Escola, como foi a acollida por parte do sector?

Mónica Cubas: A verdade é que moi boa. O problema foi a pandemia, que nos freou e aínda non estabamos preparados para unha formación online, á parte de que a nosa formación require presencialidade.

José Luis Calvo: A formación on-line non era a nosa prioridade, entre outras cousas porque dos cursos presenciais tiñamos moita máis demanda que oferta, é dicir, que convocamos 20 prazas e se cadra tiñamos 70 solicitudes, entón…

Mónica Cubas: Para o vindeiro curso xa estamos recibindo solicitudes e nótase que xa se nos coñece a nivel nacional. O ano pasado case todos os alumnos de Mestre Queixeiro eran da zona, quizais algún de León, e agora xa nos están chegando solicitudes de xente que está disposta a instalarse en Zamora para facer este curso.

Falamos da vocación internacional do proxecto. Neste sentido, teñen formalizado algún acordo de colaboración con entidades doutros países?

O intercambio con outros países considerámolo un favor mutuo que nos facemos, xa que, se nós formamos xente que vai a Latinoamérica, traeranos, á súa vez, contactos ne-

ses países. Neste sentido, xa tivemos un alumno arxentino e agora imos dar un curso para portugueses. Con todo, o primeiro segue a ser consolidar a Escola en España e despois dar o salto á internacionalización.

Aquí en España chegaran a un acordo coa Universidade de Salamanca para a impartición do Máster en Xestión e Dirección de Industrias Lácteas, pero aprazouse por falta de alumnos. Cal foi a causa?

Quizais foi un pouco prematuro, pecamos de demasiada ilusión. Á parte do nivel de formación profesional, a Escola tamén quería ter unha dimensión universitaria e montamos as dúas cousas á vez, e ese creo que foi o noso erro, facelo demasiado pronto.

Entón decidimos aprazar este máster e consolidar os cursos de formación profesional, pero sen renunciar en absoluto ao nivel superior, xa que o noso obxectivo final é dar un título de especialista en produtos lácteos de categoría universitaria.

Xa para concluír, cales son os pasos a dar no futuro máis inmediato?

A curto prazo o primeiro é superar isto da pandemia, a ver se somos capaces de adaptar a nosa formación á nova situación, porque á xente preocúpalle desprazarse a estudar.

Logo, afianzar os cursos que xa temos e introducir estes novos, así coma os seminarios breves que está a demandar o propio sector. Tamén temos que consolidar financeiramente a Escola, porque sen ingresos non poderemos ter nin profesores nin cursos estables, por iso é tan importante a campaña de captación de socios, que ten un dobre obxectivo: por unha banda, dar a coñecer a Escola e traer alumnos e, por outra, a achega de ingresos tanto das cotas dos socios como das matrículas dos alumnos. A moi curto prazo, o que imos facer é renovar instalacións e melloralas.

Entón tampouco renuncian a alcanzar acordos con outras institucións…

En absoluto. No futuro a min gustaríame chegar a acordos coas dúas grandes escolas de produtos lácteos do mundo e facer intercambio de profesores que, no caso da francesa, xa nolo ofreceron e sería unha achega moi interesante, sobre todo para intercambiar métodos pedagóxicos, loxicamente máis deles cara a nós agora ao principio, porque nós somos os aprendices, pero diso se trataría e non renunciamos. Temos ambición.

08.2020 | Vaca Pinta n.º 19 | 23

vp019_entrevista_eilza_galego.indd 23

27/8/20 10:50

ENTREVISTA

“LECHE GAZA É UN PROXECTO SOCIAL MOI BONITO QUE A MIN ME ENGANCHOU PARA SEMPRE” Aproveitamos a ocasión para conversar con José Luis acerca da súa traxectoria á fronte de Leche Gaza, da que foi máximo responsable ata 2017 e á que aínda segue vinculado. O empresario tamén nos mostra como ve el o sector e cales son os próximos desafíos.

Durante cantos anos foi director xeral de Leche Gaza?

Estiven 27 anos como director, pero fixo no cadro de persoal estiven 42 e vinculado a Gaza levo desde o 1 de xullo de 1970, aínda que durante os primeiros anos a vinculación era só como estudante de verán.

Como foi a súa evolución dentro da empresa?

Empecei con 14 anos. Eu viña do campo e para min foi unha liberación, pois andaba cunha bicicleta facendo os recados e era moito máis pracenteiro que estar regando remolacha a pleno sol, e enseguida empecei a traballar en postos de repartidor e outros similares, combinándoo primeiro cos estudos de Bacharel e despois cos de Enxeñería Agrícola ata que, nos últimos veráns, xa estaba en laboratorio e oficinas. Cando rematei a carreira e o servizo militar ofrecéronme un posto de técnico e aí estiven uns dez anos, logo xubilouse o director e ofrecéronme o posto a min. Tiña 35 anos.

E aínda segue vinculado a Gaza a través dun contrato de traspaso, á fronte de…

Non estou á fronte, pero si estou no equipo que dirixe a construción da nova factoría de Gaza en Coreses.

A inauguración da planta estaba prevista para esta primavera, pero non puido ser.

Que prazos manexan agora?

Atrasouse un pouco, si, pero xa estamos en probas con auga. O proxecto ten dúas fases: a primeira remata agora e o 1 de setembro esperamos empezar en produción comercial, e o 15 de setembro empeza a segunda, que consiste no traslado das liñas útiles da antiga factoría para esta nova. Esta fase terminará aproximadamente co ano e, entón, a primeiros de 2021 teremos a factoría completa.

Que era Leche Gaza cando vostede tomou as rendas e que é hoxe?

Leche Gaza é, sobre todo, un proxecto social moi bonito e moi interesante que a min me enganchou para sempre e, nese sentido, Gaza non cambiou.

Eu creo que, afortunadamente, o espírito co que se fundou se mantén. É unha empresa de carácter cooperativo con algunhas matizacións, porque non é xuridicamente unha cooperativa nin nunca o foi, pero o capital sempre estivo nas mans dos gandeiros. Os mecanismos internos sempre estiveron deseñados de tal maneira que o gandeiro que deixa de producir leite ten que ceder o seu capital aos que seguen producindo.

En tamaño creceu moitísimo. Primeiro foi unha central leiteira local que naceu para abastecer de leite fresco á cidade de Zamora, progresivamente foise convertendo nunha empresa rexional e nesta etapa actual está a afrontar a internacionalización. O director que ten agora mesmo Gaza e todo o equipo directivo traballan xa con outro horizonte distinto ao que tiña a miña xeración. Nós cumprimos o noso papel e agora eles terán que cumprir o seu.

Entón, digamos que se soubo adaptar aos novos tempos mantendo a súa esencia…

Iso é. Eu creo que ese espírito fundacional innovador, de servizo social ao gandeiro, progresista, de estar sempre na vangarda das técnicas de produción e de organización non se perdeu. Todo iso xa estaba no ADN de Gaza e continúa, non cambiou en absoluto.

“Ao gandeiro e ao agricultor aínda non lles acabou de entrar na cabeza que estamos nun mercado libre e que iso non ten volta atrás”

Pódese considerar a evolución da empresa un reflexo da evolución do sector?

Pois si, porque cando eu entrei a traballar no ano 1980 teriamos uns 500 socios e produciamos escasamente uns 18 millóns de litros; en cambio, agora temos 40 ganderías e producimos máis de 70 millóns. Todo isto forma parte da capacidade de adaptarse e de ir sempre na vangarda, facilitándolle a vida ao gandeiro para que se adapte.

En que situación se atopa o sector vacún leiteiro en Zamora e como ve o futuro?

Se non pensase que hai futuro, non tería animado á empresa para que fixese unha factoría nova na que se gastaron 20 millóns de euros. Eu teño unha enorme fe no sector en Castela e León, á que se lle deu unha oportunidade coa liberación das cotas en 2015. O val do Douro é moi apropiado para a produción de leite de vaca, porque temos un clima continental que é caloroso no verán e frío no inverno, pero sempre con baixas condicións de humidade; temos uns sistemas de rega que se modernizaron e automatizaron case na súa totalidade, co cal temos unhas posibilidades forraxeiras moi boas, e temos unha xeración de mozos que se incorporaron á gandería. Estamos vendo como mozos universitarios volven ás granxas e aí radica a miña grande esperanza da empresarialización, neses mozos que teñen polo menos o Bacharelato e moitísima máis formación, co cal poderemos falar doutro tipo de empresa e de traballo. E esas creo que son as condicións que, no seu conxunto, van facer que en Castela e León haxa unha gandería de leite industrializada e competitiva, que xa estamos a demostrar que o somos.

Con todo, lograr mellores prezos en orixe segue a ser unha das principais reivindicacións dos gandeiros en todo o país. Está de acordo con esta realidade?

Ao gandeiro e ao agricultor aínda non lles acabou de entrar na cabeza que estamos nun mercado libre e que iso non ten volta atrás. Esta realidade hai que asumila e unha vez asumida é cando un debe cambiar a súa mentalidade e organizarse para ver como a pode modificar, e a lexislación europea dá ferramentas legais para poderse organizar. En que sector da economía se permite que se vulneren as leis da competencia? En ningún, salvo no agrícola. O sector ten que facer moita autocrítica e preguntarse por que somos tan torpes, por que a interprofesional funciona tan timidamente e é tan pouco influente, por que non hai grandes cooperativas neste país, por que estamos a mercé das grandes superficies… É moi fácil facer demagoxia reivindicando, pero eu creo que a realidade é outra cousa e o sector tena que asumir e non seguir coa mentalidade de que todo o ten que resolver o Estado.

24 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_entrevista_eilza_galego.indd 24

27/8/20 10:50

vp019_publicidade_EILZA.indd 25

20/8/20 10:38

GRANjAS PRIMA

na

Herbón Núñez, pioneros en el Prima Herbón Núñez fue la granja piloto en la que los técnicos de Nanta comenzaron a hacer las primeras pruebas con el programa Prima. Cinco años después, y con vacas Prima ya en primera y segunda lactación, volvemos a esta ganadería para conocer su valoración de nuestro sistema de recría.

Situada en la comarca de Os Ancares (Lugo) y en manos de los hermanos José Manuel y Marcos Herbón desde 1997, Herbón Núñez tiene en la actualidad 155 animales en recría, 40 secas y 190 vacas que, con dos ordeños diarios, están produciendo una media de 41 litros/vaca/día (con un 3,6 % de grasa, un 3,35 % de proteína y un recuento celular de 200.000 cél./ml).

En 2015 se convirtieron en la granja piloto en la que comenzó a gestarse el programa Prima de recría de novillas de Nanta. “Empezamos en Herbón porque eran clientes nuestros y porque era una explotación con un manejo del ganado ya muy correcto, entonces nos pareció buena idea proponerles hacer mejoras en la recría”, cuenta David Otero, técnico de rumiantes de Nanta.

“Ellos confiaron en nosotros y nos dejaron ir haciendo y, a base de ensayo y error, nació el programa Prima, que no es otra cosa que la aplicación práctica de todo lo que se sabe a nivel teórico con respecto a la programación metabólica de las terneras”.

ENSAYO Y ERROR Como es habitual, ser los primeros puede implicar la necesidad de modificar sobre la marcha patrones que no se terminan de ajustar a la realidad de la granja: “Nos dimos cuenta de que lo que propusimos no acababa de funcionar y empezamos a investigar los puntos críticos en los que se basa en la actualidad el programa Prima”, explica Otero.

“Hasta hace un par de años, cada cuatro o cinco meses teníamos que hacer algún cambio para buscar la fórmula más idónea”, recuerda José Manuel Herbón.

“Veíamos que íbamos bien, pero todavía se podía dar un paso más y seguir mejorando. Así, por ejemplo, hemos pasado de unos crecimientos de 0,6 kilos/día/novilla a los 0,93 kilos de ganancia media diaria al destetete que tenemos hoy”, señala el propietario.

“Hemos ido aprendiendo todos juntos”, destaca el técnico de Nanta. “Otra cosa que se ha mejorado mucho es el porcentaje de mortalidad en los primeros dos meses, que en 2019 ha sido de un 3 %, es decir, que está por debajo del 5 % que exige el Prima. Eso quiere decir que los animales salen muchísimo más sanos desde el parto hasta el destete”. “Además, es una mortalidad que se cifra casi toda de cero a dos meses, a partir de ahí no tenemos nada, salvo un accidente”, añade el propietario. vp019_publirreportaxe_Nanta_HR.indd 26

Garcia Junior Tempora 6965, cuarta mejor productora primeriza de Galicia 2019

ANIMALES CON DISTINCIÓN Gracias al Prima, en Herbón Núñez están consiguiendo animales muy sanos, con buenas estructuras y que pueden llegar antes al parto. “La recría es fundamental en cualquier granja”, enfatiza José Manuel.

Tener terneras sanas y con un tamaño y peso adecuados a la primera inseminación es básico para conseguir una productora rentable. Hoy, todas las vacas que están produciendo en Herbón, tanto de primer como de segundo parto, son Prima. Por tanto, pronto podrán comenzar a comparar los datos de rendimiento productivo y reproductivo de estos animales para poder hacer una valoración final sobre la importancia de haber establecido este programa de recría.

“Si algo creemos que debe funcionar en esta explotación son las novillas y las secas. Después, la leche ya está en el tanque”, incide el copropietario de esta ganadería que es, desde hace años, especialmente reconocida a nivel productivo. Por ejemplo, han conseguido muy buenos resultados en las Distinciones de Fefriga de 2019 en donde, entre sus animales sobresalientes, se encontraba Garcia Junior Tempora 6965, una vaca Prima premiada como la cuarta mejor productora primeriza de Galicia en 2019 y que, además, fue la segunda mejor de su grupo en dos ordeños.

20/8/20 11:05

nanta@nutreco.com www.nanta.es

“Si algo creemos que debe funcionar en esta explotación son las novillas y las secas. Después, la leche ya está en el tanque” MAYOR INGESTA DE LECHE AL DESTETE Cuando Herbón comenzó con el programa no había problemas especialmente graves en la recría, “pero quizás había cosas que estaban mal hechas”, cuenta José Manuel. “Por ejemplo, nos basábamos más en el concentrado y, al destete, ingerían 35 kg de leche, cuando hoy están tomando 75 kg”, dice, “y, si los pueden tomar, es por el encalostrado y porque arrancan mucho mejor desde el principio. Ahora nos basamos más en leche y los resultados están ahí”.

“También hicimos algunas pruebas de análisis bacteriológico del calostro”, añade David. “Además, modificando algunos manejos tuvimos menos patologías en los primeros días de vida, lo que hace que la ternera arranque a comer más cantidad de leche más temprano y así llegamos a conseguir la ganancia media diaria que tenemos hoy”.

ADELANTO DE LA PRIMERA INSEMINACIÓN Algo que han ido cambiando poco a poco ha sido la edad de la primera inseminación. “Al principio, eran un poco reticentes, tenían la inseminación a 15 meses y no les gustaba la idea de adelantarla pero, de manera natural, al ver los desarrollos de los animales, ellos mismos han ido bajando de los 15 a los 12 meses”, cuenta Otero.

“Hay que ir siempre paso a paso, viendo cómo se actúa”, explican en Herbón. “No es lo mismo lo que se habla que lo que ves en la explotación. Tienes que ver cómo son esos partos, por ejemplo. De poco nos sirve que inseminemos a los 12-13 meses si después tenemos un problema en el parto porque no se nos han desarrollado lo suficiente las novillas. Nosotros evaluamos todo esto y, viendo que las cosas funcionan, hemos ido bajando la fecha”, dice.

Ver vídeos en Herbón Núñez

RESULTADOS EN CADENA “Con estos problemas ya solventados, ahora toca empezar a analizar lactaciones de las primeras vacas Prima”, explica el técnico. Estudiarán cómo se comportan en cuanto a producciones vitalicias, cuánto más dejan de leche esas vacas con respecto a las anteriores y, sobre todo, compararán aspectos reproductivos para saber si las vacas de primer o segundo parto se quedan mejor preñadas, si hay mejoras productivas, reproductivas, en el manejo de enfermedades...

Y es que no todo se basa en la producción: “Hace dos o tres años estábamos produciendo una media de 45 litros/vaca/día, pero la grasa estaba en un 3 % y la industria nos pidió subirla. Si produces grasa, no produces cantidad, entonces hay que ir equilibrándolo todo y tener claro que esto es una cadena”, cuentan en Herbón.

“Si vas paso a paso, si hay un buen crecimiento, si hay bienestar, si la novilla está cómoda, si está sana… vas a conseguir buenas producciones”, afirman.

Ir paso a paso y vigilando todos los eslabones de la cadena son dos de los factores clave para Herbón

Síguenos en facebook.com/RecriaNantaPrima para conocer más detalles sobre Herbón Núñez

vp019_publirreportaxe_Nanta_HR.indd 27

20/8/20 11:06

ENTREVISTA

CARLOS MÉNDEZ, ASTURIANA DE CONTROL LECHERO (ASCOL)

“A mellora xenética realizada en España fixo que nos valoren en todo o mundo” A xerencia de Ascol quizais sexa o cargo máis importante dunha carreira na que Carlos Méndez fixo case de todo: controlador, cualificador, importador, xuíz... Non hai moita xente que poida falar con máis precisión ca el dos grandes avances do sector nas últimas décadas, posto que a maioría deles os viviu en primeira fila.

Como remata un químico no mundo da gandería de leite?

Sempre me apaixonou coñecer o porqué e o como das cousas, creo que grazas aos meus profesores e á miña familia, e iso foi o que me levou a estudar Ciencias Químicas, algo que gocei moito. Esta formación serviume ao longo da miña carreira, porque a química está vinculada a calquera proceso: a vida é pura química. Así que, sen dúbida, estes coñecementos me axudaron na miña outra vocación que, como sabedes, é a gandería de leite.

Durante anos traballou importando vacas. Canto influíron estes animais no noso rabaño?

Influíron moitísimo porque se importou moito. O nivel que había en España era moi baixo en xeral e necesitábanse xovencas para repoñer as campañas de saneamento e crecer.

En que momento diría que se produciu o boom das importacións?

A grande onda veu cando Europa estaba a tratar de especializar á frisona cara á produción de leite, a finais dos 70.

Había unha subvención da Comunidade Económica Europea para os gandeiros europeos que vendesen as súas xovencas a terceiros países como, por exemplo, España naquel momento.

Así foi como entraron moitos miles de xovencas frisonas no país. As ganderías con máis ollo apostaron por elas e, como os programas de selección de sementais españois non existían, importábase todo, xovencas e seme. Todo isto produciu unha mellora na cabana española, hai que recoñecelo. Despois, cando España entrou na Comunidade Económica Europea diminuíuse a importación ao incrementarse o custo en orixe. Tamén houbo algúns gandeiros españois que, como os europeos non lles vendían os seus mellores animais, optaron por importar do Canadá. É vostede o xerente fundacional de Ascol, unha cooperativa recoñecida nacional e internacionalmente. Que se necesita para funcionar tan ben?

Na miña opinión, necesítase compromiso, traballo continuado, moita paixón, amor propio, empatía e rodearse dun bo equipo que continúe o labor e estea tamén comprometido.

Ao final, trátase de saber converter os desafíos en oportunidades e de pensar de forma global. Hoxe, Ascol ten touros estabulados en 4 países (nos Estados Unidos, no Canadá, en Inglaterra e no centro de Cenero, en Asturias). Temos a sorte de que a raza é global e de que ten moitos individuos, polo que debemos pretender estar presentes onde xorden as mellores oportunidades para incorporar a mellor xenética da raza ao noso catálogo. Os nosos socios e clientes necesítano e meréceno.

28 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_entrevista_CarlosMendez_galego.indd 28

27/8/20 12:40

ENTREVISTA

HOME MULTITAREA DENTRO DO SECTOR A primeira vinculación de Carlos co mundo da selección foi con 17 anos, axudándolle ao seu irmán, un dos primeiros controladores leiteiros de Asturias, a seleccionar os animais para o Concurso Exposición de Navia. “Tamén por aquel entón caeu nas miñas mans o primeiro número de Frisona Española de ANFE, que me descubriu o mundo da selección o cal, malia ter vacas na nosa familia, eu descoñecía”, lembra.

Pouco despois de acabar a carreira de Ciencias Químicas, mentres traballaba no laboratorio leiteiro de Reny Picot e facendo o control leiteiro da zona, presentouse a un proceso de selección do que saíu elixido como un dos

Antes o control leiteiro estaba centralizado en Madrid. Como pasou a mans da cooperativa? É certo, levábano os Censyra e estaba todo centralizado no servizo de informática do Ministerio en Madrid, pero iso facía que os resultados das lactacións chegasen moi tarde. Por iso, paralelamente á información que lles trasladabamos, fomos poñendo en marcha un programa informático de control leiteiro cunha base de datos potente, que cumprise a normativa e que xerase os informes que criamos necesarios. Así, cando o Ministerio decidiu non seguir, utilizamos o programa que desenvolveramos e grazas ao cal non se perdeu nin un día de control. Desde entón, seguimos proporcionándolles os datos aos gandeiros e incorporáronse novas análises, como as de proteína e urea. Hai que ter en conta que, aínda que os sistemas automáticos de muxido nos dan a información básica sobre a calidade, non poden compararse co método analítico de laboratorio que achega o control leiteiro. Sobre todo en células somáticas, onde a precisión é básica para alcanzar os niveis esixidos pola industria.

Cando comezaron a levar o Libro Xenealóxico da raza en Asturias?

Empezamos anos despois da creación de Ascol, co desenvolvemento das autonomías. Tras a desaparición de ANFE, e coa creación de Conafe (que, por certo, xurdiu, entre outras cousas, para evitar que Cataluña e País Vasco xestionasen o seu libro de forma separada), houbo peticións dalgunhas autonomías para levar a xestión dos seus libros, sempre supervisados por Conafe e seguindo a súa normativa.

Nós tamén nos unimos, non por nece-

tres primeiros cualificadores do país.

Tamén participou en numerosas escolas de xuíces e é un grande entusiasta dos certames frisóns, nos que asumiu a tarefa de xuíz en máis dunha ocasión: “Xulguei a primeira edición da Moexmu de Muimenta, que lembro con agarimo, e algúns outros, pero nunca foi a miña tarefa principal como cualificador, porque o que queriamos era formar gandeiros como xuíces, como ocorría xa noutros países”, aclara.

sidade, senón porque era a estrutura que había. Montamos Ascolaf (como cooperativa, Ascol non podía formar parte dunha confederación e, ademais, tiñamos, e temos, gandeiros doutras razas leiteiras) e nela inscribíronse todos os nosos gandeiros de frisona.

E que nos pode contar do Centro de Selección? Por que se creou?

O actual centro de selección, situando en Cenero (Xixón), é o resultado dun acordo entre o Principado, o concello de Xixón, as asociacións de razas autóctonas e Ascol. Isto permitiunos dispoñer dunhas instalacións novas, cómodas para os animais e moi funcionais. Creouse para testar touros que fosen propiedade dos gandeiros que os ían a probar, é dicir, de Ascol. Antes de empezar Ascol, dábase un paradoxo interesante porque España, un país medianamente desenvolvido, non tiña sementais testados, nin ningún programa de selección, en-

“TRÁTASE DE SABER CONVERTER OS DESAFÍOS EN OPORTUNIDADES E DE PENSAR DE FORMA GLOBAL”

tón era o paraíso para as casas de seme estranxeiras. Cando arrincamos como Centro de Selección xa contabamos coa experiencia e a infraestrutura do centro de inseminación de Somio. Empezamos aos poucos, con axuda da Administración. Compramos touros vivos, fundamentalmente no Canadá e algún en Europa, e comezamos coas avaliacións xenéticas en España. Xa tiñamos todas as pezas do crebacabezas: libro, control leiteiro, cualificación morfolóxica… Podiamos empezar a facer as valoracións.

Naquela época desenvolveuse o método de valoración Blup Modelo Animal que, aínda que ten as súas limitacións, foi un salto moi importante; e Conafe fixo a primeira valoración do mundo con este modelo. Tamén foi naquel momento cando Ascol comezou co seu programa de núcleo MOET aberto, importando embrións e producindo touros para a testaxe (estes touros levaban o prefixo “Tec” ou “Mono” no seu nome).

Xata adquirida na Sale of Stars do Canadá

08.2020 | Vaca Pinta n.º 19 | 29

vp019_entrevista_CarlosMendez_galego.indd 29

27/8/20 12:40

ENTREVISTA

ASÍ SE XESTOU A ASTURIANA DE CONTROL LECHERO Méndez traballou durante varios anos para a empresa hispanoamericana Livestock Marketing Services importando xovencas do Canadá e de Italia e ofrecéndolles asesoramento os seus clientes. “Estas circunstancias fixéronme estar no momento axeitado no sitio correcto”, sinala el, referíndose ao tempo no que o conselleiro asturiano de Gandería, Jesús Arango, instou os gandeiros da comunidade a organizarse como asociación para facer que os programas de selección fosen testados por eles mesmos.

Un grupo conformado por presidentes de núcleos de control leiteiro asumiu este desafío

Mentres que a maioría dos centros europeos seleccionan en función da produción, en Ascol dan moita importancia á morfoloxía. Por que?

En España creo que se lle deu demasiada importancia á produción e se descoidaron os caracteres que fan que as vacas duren. Isto débese, en boa parte, a que non se produciu a mellora necesaria en canto a morfoloxía. Se nos conformamos con vacas que fagan dúas lactacións de media non necesitamos unha gran morfoloxía porque case calquera tipo de patas e ubres van aguantar. Pero se queremos vacas que de media duren 5 lactacións imos necesitar que sexan máis funcionais, con máis capacidade corporal e máis solidez e, para iso, non vale só con darlle peso o carácter de lonxevidade, porque é pouco herdable.

O tipo de vaca que buscamos é aquela que fai 60.000 litros, producindo de media máis de 13.000 quilos por lactación, e cun consumo de concentrado que non supere de media os 7 quilos por día.

Para isto, necesitamos vacas adultas sas e con gran capacidade dixestiva para transformar forraxes. Isto non significa non ter en conta a produción, senón que todos os caracteres importantes a mellorar deben estar presentes de forma balanceada na xenética, sobre todo a produción, a morfoloxía e a saúde.

Esta filosofía é a que lle abriu a Ascol as portas aos mercados de Europa e Norteamérica e é a que nos transmiten os nosos clientes.

Se a morfoloxía é tan importante, por que só se cualifican unha vez?

Creo que é porque a captura dos seus datos é moi custosa, ese é o problema da morfoloxía. Tamén hai ganderías que fan peticións para recualificar só as mellores, entón os datos de recualificacións son parciais e por iso non se utilizan. O óptimo sería poder cualificar

e, con axuda da Administración, en decembro de 1986, tras a aprobación por parte de todos os socios, fíxose a Constitución da Asturiana de Control Lechero (Ascol) que, como o nome indica, se dedicaba a xestionar o control leiteiro, pero sempre tendo en conta que era unha ferramenta para o proceso de selección. “Naquel momento, propuxéronme encabezar o proxecto e foi unha honra que depositasen en min a súa confianza para levalo a cabo”, afirma Méndez.

Entre outras cousas, Ascol foi o primeiro centro español e o segundo europeo en ofrecer seme sexado, e tamén foron os primeiros en apostar pola xenómica no país.

en todas as lactacións, igual que se fai co control leiteiro, porque se nos baseamos soamente en datos da primeira cualificación non sabemos como evolucionou o animal. En Asturias fixemos un estudo dos datos de cualificación e duración e vimos que a relación entre eles era moi alta.

Ascol desenvolveu SireScan, o primeiro programa de acoplamentos español. Como xurdiu a iniciativa?

Cando empecei, tiña que facer os acoplamentos a man, cos meus modelos, e iso requiría moito tempo. Por iso sempre tiven interese en crear unha ferramenta informática para mellorar o proceso. Deuse a casualidade de que Alberto Rodríguez, o fillo dun dos nosos gandeiros, estudaba informática e lle gustaban as vacas e, tras falar con el disto, terminou preparando como traballo de fin de carreira o primeiro programa de acoplamentos. Uns anos despois puidemos incorporar a este mozo ao persoal de Ascol e metémonos a fondo no desenvolvemento do programa, e así foi como se creou o SireScan. Nós tiñamos intención de que seguise Conafe con el pero, como non se interesou polos

“DÁSELLE DEMASIADA IMPORTANCIA Á PRODUCIÓN E DESCÓIDANSE OS CARACTERES QUE FAN QUE AS VACAS DUREN”

programas de acoplamentos ata anos despois, encargámonos nós da súa xestión. Case todas as asociacións de España o utilizaron.

Cales eran as súas características?

As bases son as mesmas que as que ten o programa de Conafe hoxe, porque tampouco é que haxa outra forma de facelo, ata os nomes dos recursos son os mesmos, pero eles optaron por un sistema remoto no que cada usuario se conecta ao servidor central. Claro, naquel entón as liñas de alta velocidade apenas existían e tiñamos que ir instalando a aplicación nos computadores das asociacións e despois manténdoos actualizados a base de envío de arquivos.

Que pautas deben seguir os gandeiros á hora de seleccionar os sementais?

Primeiro, teñen que ter a convicción de que a selección de sementais é unha das súas tarefas máis importantes. Segundo, deben entender que eles son os propietarios dos seus negocios e, polo tanto, deben orientar a selección cara a onde consideren oportuno. Isto pode parecer unha parvada, pero ás veces hai demasiada xente ao redor dicíndoche que facer. Nós poderemos achegar o noso punto de vista, pero ten que ser o gandeiro o que tome as decisións sobre o seu negocio e o que aprenda a orientalo. Despois, a oferta é moi am-

Emilio é un dos touros de Ascol máis destacados dos últimos tempos

30 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_entrevista_CarlosMendez_galego.indd 30

27/8/20 12:41

ENTREVISTA

“A SELECCIÓN DE SEMENTAIS É UNHA DAS TAREFAS MÁIS IMPORTANTES DO GANDEIRO”

pla e pódense servir dos programas de acoplamentos, como o de Ascol, o de Conafe ou o dairybulls.com, para elixir entre todos os touros que reúnan as características que busca.

Como foi a evolución dos sementais españois?

Recordo que a primeira vez que acudín ao Centro de Inseminación Racial de Québec co meu amigo Moraga, en 1985, o director preguntoume que tiñamos en España e foi moi duro responder que practicamente nada. O exceso de paternalismo da Administración central que tiñamos entón limitou moitísimo o desenvolvemento... Coas autonomías, puxéronse en marcha varios programas de selección que produciron touros interesantes, os cales melloraron a cabana española de base. Despois, coa xenómica, o avance foi tremendo. O impacto que ten na propia cabana non se está vendo de todo aínda. A mellora xenética realizada en España foi espectacular e fixo que nos valoren en todo o mundo.

E en que mellorou Ascol en canto ao proceso de selección?

A finais dos 90 nós estabamos a probar uns 20 touros ao ano e, aínda que seleccionabamos por pedigree e por morfoloxía, faltábanos o que o ollo non vía, saber a xenómica dos touros e o que lle podían transmitir á súa descendencia. Hoxe en día, grazas á xenómica, selecciónanse máis sementais ao mes que antes nun ano.

Concretamente, en Ascol faise a testaxe xenómica na base de datos norteamericana e na europea para tentar ter unha maior garantía de que os resultados van ser bos e facilitarlle así ao gandeiro facer comparacións entre sementais.

Que touros de Ascol destacaría vostede?

Eu sempre me acordo do primeiro touro do que me chegaron bos comentarios dos gandeiros. Foi a finais dos 80 e o exemplar chamábase Wyatt.

Despois viñeron moitos outros destacables como Onassis, Valdes, Belmont,

Megano, Alino... Máis recentemente, a grande alegría foi cando as fillas de Yorick fixeron que o touro se situase como número 1 en tipo no Canadá, con proba de descendencia. Iso era algo case impensable para nós anos atrás e foi un apoio moi importante. Tivo fillas campionas en concursos europeos, en Australia, en México, nos Estados Unidos… Iso fai que a xente se pregunte en que centro está ese touro e vaiche abrindo camiño. O mesmo nos ocorre agora coas fillas de Emilio e de Jacot Red. Ao final, comprar seme é un acto de fe, porque hai que esperar tres anos para ver os primeiros froitos, e poder predicar con resultados é o máis importante.

A nivel mundial, que sementais foron máis importantes para a mellora da raza?

A min tocoume vivir, cando empezaba a cualificar, a influencia de Elevation, e tamén destacaban Valiant, Triple Threat, Blackstar, Chief Mark... pero o touro que máis me sorprendeu foi Starbuck, un dos últimos fillos de Elevation e que despois nos deu a Aerostar. Funo ver unha vez a Québec e realmente era algo distinto. Xa era maior, estaba moi cano, pero tiña unha altura do terzo anterior, unha angulosidade, unha fineza de óso… era impresionante. Tamén houbo un touro en Europa chamado Besne Buck, un fillo de Starbuck que para min foi pouco aproveitado e que daba unhas vacas moi boas.

En canto a vacas, cal nomearía como sobresaliente?

Nos Estados Unidos e no Canadá atopeime con vacas cun gran tamaño e unha gran capacidade. Grandes campionas con puntuacións de máis de 92 puntos, fillas de No-Na-Me Fond Matt, de Elevation, de Valiant…

Pero as vacas que quizais máis me chamaron a atención foron aquelas que transmiten moito á súa descendencia, que tiveron moitos fillos en centros de inseminación e cuxa xenética chegou a todo o mundo. Neste sentido, eu creo que a Laurie Sheik, de Comestar, foi a vaca que máis impacto positivo produciu na raza.

E que hai das reprodutoras españolas?

Conafe ten unha colección das fotografías das campionas de concursos onde, nun golpe de vista, se ve a evolución das mellores vacas españolas. Nas úl-

timas edicións, os nosos exemplares poderían gañar, e así o fixeron, confrontacións europeas, e tamén quedar en postos altos en calquera concurso norteamericano. Lembro unha das primeiras fillas de Marquis King nacida en El Parral, que foi campiona en Avilés en 1980 e se chamaba Par Nena Marquis King. Era unha vaca sólida, potente e cun ubre tremendamente ben inserido, había poucas vacas así daquela. Tamén houbo outras que lles deron moito a determinadas granxas, como a Blackstar da gandería Badiola, que foi a orixe de moitas campionas nacionais. Viña Tempo Alhambra foi subcampiona europea cando se fixo a Confrontación en Barcelona e, nos seus tempos, era con diferenza o mellor animal que tiñamos en España.

Así mesmo, tivemos a Quintana Melisa Grand, que fixo unha carreira espectacular: foi campiona de Asturias e campiona nacional en Silleda 99; vendeuse a Irlanda, onde foi tamén campiona nacional e, máis tarde, participou na Confrontación Europea en Bruxelas e saíu elixida mellor vaca de Europa.

Tampouco me podo esquecer da Lulu de El Obispo, da Goldwin Ariel, da Letizia de Venturo, nin da Pacho Telva de Badiola, que teñen a miña maior admiración. É evidente que é un gran seguidor dos concursos morfolóxicos. Como cambiaron estes certames?

Cando comezaron os concursos en España había moita participación e moitos máis espectadores, en parte porque no sector había moitos máis gandeiros. Recordo que no Open de Asturias chegaron a participar 300 animais, cando agora custa chegar ata os 130 nun nacional. Isto tamén é debido a unha maior profesionalización dos preparadores e dos

Carlos Méndez con Stookey - Elm Park Blackrose

08.2020 | Vaca Pinta n.º 19 | 31

vp019_entrevista_CarlosMendez_galego.indd 31

27/8/20 12:41

ENTREVISTA

gandeiros, que saben cales son os animais que teñen posibilidades de quedar ben situados e iso fai que a selección en granxa sexa moito mellor. É unha tendencia a nivel mundial: fóra de certames como a Dairy Expo de Madison e a Royal Winter Fair no Canadá, nos que participan varias razas leiteiras, hoxe o normal é ver pouco público, poucas cabezas e un nivel altísimo tanto dos animais como dos preparadores.

Son hoxe maiores as esixencias dos xuíces?

Os xuíces tamén evolucionaron, claro.

Están moi preparados, teñen moita experiencia e saben perfectamente identificar aqueles animais máis destacados. Cando escoitas as opinións de varios deles, dáste conta de que coinciden na maioría dos postos, aínda que iso non quita que poida haber posicións moi parellas que son difíciles de colocar. O que non cambiou é o prototipo ideal de vaca.

Como xurdiu o Open de Asturias?

Isto vai unido á historia do Concurso Nacional que, nos seus inicios nos anos 80, foi itinerante. Pouco despois, comezou a celebrarse cada dous anos en Xixón porque reunía unha serie de características moi apropiadas para iso (as outras tres rexións máis gandeiras, Galicia, Cantabria e Castela e León, están preto; ten unha boa sede para celebralo na propia cidade e, ademais, o Concello, o Principado, a Cámara de Comercio e Ascol sempre o patrocinamos ao 100 %) pero, en 1999, por un problema de coordinación de datas con Conafe, modificouse a sede.

Nós, para evitar que a descontinuidade provocase que perdésemos os apoios, montamos, nunha data distinta, o Open Holstein de Ascol, no que se aceptaban animais que non nacesen en España. Tivo moi boa acollida e seguímolo organizando un par de anos máis ata que, en 2002, Conafe estivo de acordo en que o sitio que reunía as mellores condicións e facilitaba a organización era Xixón.

Entón decidimos deixar de celebrar o Open e destinar todos os recursos dos que dispoñiamos ao Nacional.

Que valoración fai do desenvolvemento da cabana española?

Desde o meu punto de vista, melloramos moitísimo a produtividade:

“ESPERO QUE AS POBOACIÓNS DE REFERENCIA SE UNAN E APLIQUEN A MESMA METODOLOXÍA. É UNHA UTOPÍA? SEGURAMENTE, PERO É POLO QUE PAGA A PENA ESFORZARSE”

estamos a ocupar as primeiras posicións no ranking mundial. En canto a morfoloxía funcional non se mellorou tanto, desgraciadamente: hoxe deberiamos estar xa en 83 puntos de media en primeiro parto.

Entón a morfoloxía é algo no que hai que seguir mellorando?

Si. Sobre todo, nos caracteres morfolóxicos e en saúde. Tamén hai un carácter que aínda non temos medido e que, polo tanto, non podemos mellorar, que creo que terminará por substituír á produción: a eficiencia alimentaria, é dicir, a capacidade de aproveitamento da ración.

E cales deben ser os próximos pasos para seguir á vangarda?

Hai que sacar máis información da xenómica: estamos a ver só a punta do iceberg e hai moitísimo máis que aproveitar. Espero que as poboacións de referencia, fundamentalmente a europea e a norteamericana, se unan e apliquen a mesma metodoloxía de valoración. É unha utopía? Seguramente, pero é polo que merece a pena esforzarse, porque cando os intereses económicos prevalecen sobre a ciencia as cousas non van por bo camiño.

Epixenética e proteinómica. Penso que esas serán as próximas áreas que se engadirán á selección.

Méndez xunto a Juan Carlos Conde en Bruxelas

Quintana Melisa Grand, vaca gran campiona da Confrontación Europea de 2004 en Bruxelas

32 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_entrevista_CarlosMendez_galego.indd 32

27/8/20 12:41

“DESDE QUE SE EMPEZOU A VACINAR DEIXOU DE EXISTIR A PROBLEMÁTICA COAS MAMITES” FERNANDO LAGO Socio de Casa Eiras SC

EN VÍDEO

Fernando Lago e Zaira Rodríguez, de Casa Eiras SC Nome da explotación: Casa Eiras SC Localización: O Pino (A Coruña) Animais en total: 300 Vacas en produción: 130 Produción actual: 42 litros/vaca/día Na túa opinión, que consecuencias ten a mastite sobre a produtividade e a rendibilidade da granxa? É un factor moi relevante dado que afecta ao ubre, a glándula máis importante do animal, a que produce o leite. Tanto no que respecta ás perdas de produción, por ter que tirar o leite, como a perdas económicas, polos tratamentos, é unha problemática a ter en consideración.

Ademais, tal e como está hoxe en día evolucionando o tema da resistencia aos antibióticos, o seu uso responsable e todo isto, penso que o máis importante é focalizarse na prevención.

Cando empezaches a vacinar para previr a mastite e que te levou a tomar esta decisión?

A data exacta non podería dicila, pero calculo que desde 2017.

Decidimos comezar a vacinar principalmente porque tivemos algunha baixa no secado producida por mamites agudas por E. coli, as cales provocaron a morte de varias vacas. A partir deste caso decidimos apostar pola vacina, aconsellados tamén polo veterinario de calidade do leite.

vp019_publirreportaxe_hipra_GALEGO.indd 33

Cales foron os principais beneficios que obtiveches coa vacinación?

Ese problema era acentuado polo estrés por calor no verán. Neses meses as vacas que se secaban con altas producións sufrían dun grave estrés. Notamos que desde que se empezou a vacinar deixou de existir esa problemática coas mamites.

Se non houbese beneficios ou non notásemos cambios, non seguiriamos vacinando, pero estamos contentos. Non é auga bendita, pero é unha ferramenta máis que axuda a minimizar as mamites no rabaño.

En canto ás pautas de aplicación, a norma é vacinar cada seis meses e nós recortamos un pouquiño esa pauta ata os cinco meses e medio, porque si que vemos que cando está a chegar o momento da revacinación aparece algún novo problema. Cuantificar os beneficios en cifras non é fácil, pero si que vemos resultados positivos.

Penso que hai menos casos de mamites clínicas e tamén é unha axuda para estabilizar o reconto de células somáticas.

Que lle dirías a unha persoa que non sabe se empezar a vacinar para a prevención das mastites na súa explotación?

Sempre que se saiba que tipo de patóxenos hai en cada granxa e sempre co asesoramento do técnico oportuno, neste caso o veterinario de calidade do leite, si que o recomendaría, sobre todo pensando no uso racional dos antibióticos.

27/8/20 9:28

COMPROMETIDOS CO AGRO

Santander financiou o sector produtor con máis de 5.000 millóns de euros ata xuño, case o mesmo importe que en todo 2019

O

financiamento do Santander ao sector agroalimentario español durante o primeiro trimestre do ano foi de 5.155 millóns de euros. Isto supón incrementar un 72 % o orzamento con respecto ao mesmo período do ano anterior e case igualar o financiamento total concedido polo banco a este sector en 2019, que foi de 5.277 millóns de euros. Respecto deste financiamento total, 2.639 millóns corresponden a préstamos con aval do ICO e o resto a financiamento do banco concedido mediante os seus propios créditos destinados a pemes e autónomos.

A CARÓN DO SECTOR PRODUTOR Santander leva décadas apoiando de forma moi especial o sector agro e, durante esta crise, na que quedou patente a súa importancia como un alicerce esencial da sociedade española, o banco estivo a carón de agricultores, gandeiros, produtores, cooperativas e empresas de subministración.

Os empresarios e autónomos dedicados á froita, á hortaliza e ao sector cárnico, así como a actividades de apoio á agricultura e á gandería, foron algúns dos ámbitos que o banco reforzou máis, tanto con financiamento a curto prazo para as súas necesidades máis inmediatas como con financiamento a longo prazo para a mellora e modernización das súas explotacións.

O Anticipo PAC, polo que o Santander adianta os fondos esperados procedentes das axudas recibidas da Unión Europea; o Anticipo Cosecha; e produtos como o leasing, o renting ou o Seguro Agrario foron algúns dos produtos máis demandados polos clientes.

A axilidade do banco á hora de resolver as propostas de financiamento de agricultores e gandeiros foi determinante para que moitos empresarios puidesen seguir coa súa actividade. Santander apoiou os seus clientes con 1.000 especialistas repartidos polas 1.100 oficinas agro da entidade, que atenden os seus máis de 400.000 clientes pertencentes a este sector.

vp019_publirreportaxe_Santander_galego.indd 34

Os sectores hortifrutícola e cárnico e as actividades de apoio á agricultura e á gandería recibiron gran parte do financiamento APOIO Á DIXITALIZACIÓN E PROFESIONALIZACIÓN DAS EXPLOTACIÓNS En 2020 o banco reforzou a súa aposta pola dixitalización desta industria mediante unha liña de financiamento I+D+I AGRO. O obxectivo é lograr que todo o sector poida profesionalizar as súas explotacións agrícolas analizando factores como a terra ou o clima para así obter un maior rendemento e optimizar os custos.

Santander foi tamén a primeira entidade en lanzar unha aplicación orientada ao sector agroalimentario, con información completa para cubrir as súas necesidades, e a primeira na que agricultores e gandeiros puideron levar a cabo o anticipo da PAC mediante canles dixitais.

Cunha cota de mercado do 25 % en pemes, Santander é a entidade líder neste segmento, o cal reflicte a súa misión de contribuír ao progreso das persoas e das empresas.

27/8/20 8:42

Toda nuestra experiencia, es tuya En el Santander llevamos más de 30 años ayudando a miles de ganaderos. Este conocimiento nos permite ofrecerte siempre el producto o el apoyo que necesitas para tu explotación, tu ganadería, tu negocio.

Infórmate sobre todas las soluciones que Santander Agro puede ofrecerte.

Entra en bancosantander.es, o acércate a cualquiera de nuestras oficinas.

vp019_publirreportaxe_Santander_castelan.indd 35

19/8/20 10:32

NA GRANXA

AS TRAVESAS AGROPECUARIA SL. CARRAL (A CORUÑA)

En Vaca.tv

De esquerda a dereita, José Á. Bonome, Óscar Vilariño, Cundo Fernández, José Vilariño e Guillermo Lorenzo

Altas producións a base de benestar animal e satisfacción dos traballadores O bo ambiente laboral e o traballo en equipo están detrás dos logros produtivos de As Travesas Agropecuaria, un proxecto empresarial posto en marcha en 2005 polos irmáns madrileños Secundino e Jesús Fernández García-Lavín, que actualmente ostenta a segunda posición na clasificación de mellores ganderías por produción da provincia da Coruña.

Localización: As Travesas, Beira (Carral) Propietarios: Secundino e Jesús Fernández García-Lavín Empregados: 10 N.º total de animais: 575 Vacas de produción: 360 (330 en muxido) Media de produción: 14.309 kg/vaca (campaña 2019, datos Africor Coruña) Porcentaxe de graxa: 3,15 % (campaña 2019, datos Africor Coruña) Porcentaxe de proteína: 3,15 % (campaña 2019, datos Africor Coruña) RCS: 173.000 cél./ml (media xuño 2020) Bacterioloxía actual: < 10.000 ufc/ml IPP: 411 IA/preñez vacas: 2,28 IA/preñez xovencas: 1,90 N.º medio de partos do rabaño: 2,42 Taxa de eliminación: 36 % Taxa de reposición: 25 % ICO: 2.760 Cualificación morfolóxica: 80,42 Superficie agrícola: 120 ha Venda do leite: Capsa Food Prezo do leite: 297,60 €/t (prezo final + IVE do mes de xuño)

C

unha media anual de 14.309 kg/vaca, As Travesas Agropecuaria figura na Memoria 2019 de Africor Coruña como a segunda mellor gandería por produción da provincia. As responsables destas cifras son as 360 vacas adultas que teñen na actualidade e o equipo humano que as coida e as alimenta, liderado polos irmáns José e Óscar Vilariño e asesorado por un grupo de técnicos especialistas en varias áreas.

Basta con dar un atento paseo polas instalacións para comprobar o grao de implicación dos traballadores. “A clave fundamental é ter un equipo humano onde todos teñamos a nosa responsabilidade, uns dunha maneira e outros

doutra, e onde todos nos sintamos importantes e útiles para poder desenvolver un bo traballo. Para min é primordial que todos esteamos o máis contentos posible, xa que é aquí onde máis horas botamos e onde máis a gusto temos que estar”, manifesta o capataz da explotación, José Vilariño.

Unha das claves para lograr este obxectivo é o respecto rigoroso dos horarios, as libranzas e os períodos vacacionais do persoal. Na granxa hai seis persoas con horario continuo rotatorio –unha semana de mañás, outra de tardes e outra libre–, outra persoa que fai vacacións e baixas e as tres restantes, entre as que se inclúen José e Óscar, están a xornada partida.

36 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_naGranxa_asTravesas_galego_SABE.indd 36

31/8/20 12:44

NA GRANXA

DISTRIBUIDORES PARA ESPAÑA Y PORTUGAL

Alta Calidad Alemana Asegurada!

CUNDO FERNÁNDEZ

ORIXE E DESENVOLVEMENTO DO PROXECTO Os irmáns Secundino e Jesús Fernández García-Lavín inician a súa traxectoria profesional no sector coa compravenda de gando vacún leiteiro. Anos máis tarde, o abandono da actividade de gran parte da súa clientela cara a outros sectores lévaos a comprar cota e animais e é así como eles mesmos se converten en produtores coa posta en marcha de dúas ganderías en Madrid.

Unha delas é La Arapinta, situada en Carabaña, na que a día de hoxe moxen unhas 350 vacas.

A orixe de As Travesas Agropecuaria remóntase ao ano 2005, cando lle compran á antiga Saprogal a granxa escola que tiña no municipio de Carral, que por aquel entón se chamaba Mesón do Vento Agropecuaria. “Este ía ser un proxecto entre varias persoas para levar porcino, avícola e vacún leiteiro, pero, por circunstancias, o resto dos socios desaparecen e quedámonos o meu irmán e mais eu á fronte da explotación de leite”, sostén Secundino, a quen todo o mundo coñece por Cundo.

NOVOEUDNAIFEDED

Conta o empresario madrileño que os inicios non foron fáciles, xa que a adquisición se produciu nun momento no que xa non se podía comprar nin vender cota láctea e se viron “pillados” pola situación, pero 15 anos despois non só valora moi positivamente a súa aposta, senón que asegura que o desenvolvemento “foi impresionante tanto a nivel xenético como produtivo”.

CAZ

Das 70 vacas en lactación que había na granxa en 2005 pasaron ás 330 que moxen na actualidade. En 2012 fixeron unha compra de 100 animais e desde entón foron medrando única e exclusivamente coa súa propia recría.

Cundo e Jesús confiáronlle a xestión da explotación a un equipo humano profesional e comprometido que a dirixiu con acerto ao longo destes anos. A chegada dos irmáns Vilariño en 2013 supuxo un revulsivo no modo de facer as cousas e impulsou os bos resultados que xa viñan rexistrando con anterioridade. Na súa evolución, Cundo tamén destaca o labor desenvolvido por dous veterinarios que forman parte do proxecto desde o inicio: Guillermo Lorenzo, que se encarga do asesoramento global da gandería, e José Ángel Bonome, responsable de vacún leiteiro de Nanta en Galicia, que os aconsella en cuestións de nutrición.

Nos últimos anos, a presenza física dos propietarios na explotación foi anecdótica. “Sabendo que hai boas producións, que a cousa está estable e que funciona moi ben, o negocio contrólase por teléfono”, afirma Cundo, aínda que tamén di que, se as circunstancias llo permitisen, lle gustaría vir a Galicia todos os meses e participar máis no día a día da granxa.

De cara ao futuro teñen en mente a construción dun novo establo para ampliar o número de vacas en produción, un plan que dependerá de como evolucione o prezo do leite nos vindeiros meses.

Tel. (+34) 985 634 238 Comercial: info@fondrigomaquinaria.com Recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com 08.2020 | Vaca Pinta n.º 19 | 37

vp019_naGranxa_asTravesas_galego_SABE.indd 37

31/8/20 12:44

NA GRANXA

CUNDO E JESÚS CONFIÁRONLLE A XESTIÓN DA GRANXA A UN EQUIPO HUMANO PROFESIONAL E COMPROMETIDO QUE A DIRIXIU CON ACERTO AO LONGO DESTES ANOS

Establo novo de produción, no que aloxan as primíparas

APROVEITAMENTO DAS INSTALACIÓNS DA GRANXA ESCOLA As instalacións de As Travesas Agropecuaria están formadas por sete naves para o gando, outra para o almacenamento da palla e outros produtos que empregan para a alimentación dos animais e outra na que gardan a maquinaria.

A única construción nova que se fixo despois da compra foi unha nave para 120 vacas cunha sala de muxido traseiro de 24 puntos e saída rápida. Esta edificación tamén conta no seu interior cunha zona de vestiarios e oficinas.

O resto das naves formaban parte da antiga granxa escola de Saprogal.

Certo é que nalgunhas delas había orixinariamente porcos e coellos e foi necesario facer algunhas reformas para adaptalas ás necesidades das súas novas ocupantes.

A maiores tamén se construíron dous silos de dous millóns de quilos de capacidade cada un.

APOSTA POLA SAÚDE E O BENESTAR DOS ANIMAIS O traballo do equipo liderado polos irmáns Vilariño está orientado a obter o maior rendemento dos recursos dispoñibles e isto tradúcese nun esmerado manexo do rabaño a fin de conseguir vacas sas e fortes que aguanten moitos partos e sexan capaces de maximizar a produción.

Neste sentido hai dous aspectos que cobran unha gran relevancia no funcionamento diario da gandería: o benestar e a saúde dos animais.

As vacas de leite alóxanse en tres naves e divídense en catro lotes: 1. Lote de primíparas 2. Lote de multíparas 3. Lote de vacas próximas ao secado e mais as que van para o matadoiro 4. Lote de posparto e vacas que están a recibir algún tratamento

As vacas en muxidura descansan en camas de serraduras e carbonato

A excepción das de posparto, as vacas en lactación descansan en camas de serraduras e carbonato, unha mestura composta nun 60 % de serraduras e un 40 % de carbonato que preparan na granxa e coa que reenchen os cubículos cada oito días. “Procuramos botar as serraduras secas para que a cama sexa o máis inerte posible e non haxa infeccións”, explica Vilariño. O arranxo das camas fano durante os muxidos e teñen coidado de mantelas sempre cheas para garantir o descanso dos animais.

Para a recría e as vacas secas teñen cama quente de palla, que manexan coa premisa de mantela en todo momento seca e confortable.

Desde hai xa varios anos contan cun sistema de ventilación e aspersión de auga ao longo das cornadizas que se activa cando o índice de temperatura-humidade (THI) pasa de 68. “Antes, no verán, tiñamos moitos problemas de fertilidade e baixadas de produción debido ás altas temperaturas que se rexistraban no interior das naves, pero agora a fertilidade é moito máis homoxénea

durante todo o ano e as baixadas de produción son menores”, manifesta Vilariño. A regular a temperatura tamén contribúe o panel sándwich, polo que optaron para o teito da nave nova de produción.

Outro aspecto no que fan moito fincapé é a desinfección de animais e instalacións: “Desinfectamos xatas e xovencas dúas veces á semana, actuamos contra as pragas de moscas, tentamos manter os bebedoiros limpos, baleirándoos e cepillándolos a diario, e os comedeiros teñen unha imprimación de fibra para facilitar a hixiene. Son pequenos detalles que ao final van facendo unha suma importante”, afirma.

Para a limpeza dos patios empregan arrobadeiras arrastradas por cable, que están programadas para pasar cada hora a fin de manter o chan o máis seco posible. O xurro almacénase en dúas fosas de 3.000.000 e 800.000 litros de capacidade, respectivamente.

Por outra banda, conscientes da importancia da saúde podal do rabaño, fan controis rutineiros cada seis meses para previr patoloxías graves.

38 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_naGranxa_asTravesas_galego_SABE.indd 38

31/8/20 12:45

mirabell sound system eX94

Sound System IT017991512628 - 543HO00086 - aAa 234 - TV Tl TY sIlver x supersIre MB86 x sHOTTle ex90 x gOldwyn ex90

N 1 LPI en Canadรก ยบ

Toros probados agosto 2020

Corvini Sound System Sister

Isolabella Brill Sound System Beehive MB85

4 298 +3,570 +2,744 +4,512 +154

+ ,

GPFT

GlPI

GTPI

ICO

rzG

Distribuido por: Global Genetics Tel: 91 637 34 78 global@globalgenetics.es Global Genetics Galicia: 619 760 916

vp019_anuncio_semenzoo_GLOBAL.indd 39

19/8/20 10:35

NA GRANXA

JOSÉ ÁNGEL BONOME Asesor de nutrición en As Travesas Agropecuaria “A base do éxito desta granxa é o traballo en equipo que facemos José, Óscar e todos os empregados, ademais de Guillermo e eu mesmo, que os asesoro sobre cuestións de alimentación.

Eles infórmanme de como están os animais, do seu estado reprodutivo, da súa inxestión... e en función diso tomamos a decisión de como facer a ración diaria, que é a base para que as vacas dean leite e bo leite”.

Están facendo tres muxidos desde hai dous anos e medio

O silo de millo é o alimento principal da explotación

TRES MUXIDOS A comezos de 2018 implantaron o terceiro muxido. “Xa levabamos dous anos pensando nesta opción, porque tiñamos producións elevadas e viamos moitos charcos de leite nos patios”, comenta José. Despois de meditalo durante un tempo, foron dúas as razóns fundamentais as que os animaron a dar o paso: a primeira, lograr que as vacas estivesen máis cómodas con menos leite nos ubres e a segunda, poder implantar a xornada continua co obxectivo de mellorar as condicións laborais dos traballadores. Deste xeito, a quenda matinal encargaríase do primeiro muxido do día (05.00 h) e da metade do segundo (13.00 h) e a vespertina terminaría o muxido do mediodía e faría o da tarde (20.00 h). Dous anos e medio despois, José sostén que foi unha decisión da cal están “moi contentos tanto a nivel de persoal como de produtividade”.

CONTAN CUN SISTEMA DE VENTILACIÓN E ASPERSIÓN DE AUGA AO LONGO DAS CORNADIZAS QUE SE ACTIVA CANDO O THI PASA DE 68

Para facernos unha idea da evolución en quilos de leite abonda con comparar a produción rexistrada en Control Leiteiro que tiñan en 2017 con dous muxidos (12.453 kg/vaca) coa rexistrada o ano pasado con tres (14.309 kg/vaca).

A produción actual sitúase ao redor dos 43 litros vaca/día, cun 3,43 % de graxa e un 3,29 % de proteína.

ALIMENTACIÓN A BASE DE SILO DE MILLO E CONCENTRADO Para as vacas en muxidura apostan por unha alimentación intensiva composta por silo de millo e concentrado. “É unha ración a base de ami-

dóns á cal as vacas responden moi ben desde o punto de vista nutricional e de saúde e, sobre todo, o máis importante é que é moi homoxénea, porque practicamente non se toca ata que cambiamos de silo de millo.

O único que facemos é modificala en función do prezo das materias primas do concentrado para conseguir o menor custo de produción”, explica José Ángel Bonome.

A día de hoxe as primíparas están inxerindo 41 kg de silo de millo e 13 kg de concentrado, mentres que as multíparas están comendo 47 kg de silo e a mesma cantidade de concentrado. O custo de producir un quilo de leite, tendo en conta unicamente a alimentación das vacas en muxidura, é de 0,125 euros.

O carro fano unha vez ao día e arrímanlles a comida ata seis veces ao longo da xornada. Entre os seus próximos plans está a compra dun carro autopropulsado con fresa para que unha persoa soa se poida encargar de preparalo e así poder facelo dúas veces ao día, polo menos durante a época de verán.

A ración das secas, que elaboran cada segundo día, componse de 8 kg de palla e 4 kg de penso.

Para a recría fan dúas racións máis; unha destinada ás xatas desde a desteta ata os 6 meses, que se compón nun 80 % de penso e un 20 % de palla, e outra que lles dan desde os 6 meses ata os 7 meses de xestación e que leva 2 kg de palla, 2 kg de penso e 9 kg de silo de millo.

40 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_naGranxa_asTravesas_galego_SABE.indd 40

31/8/20 12:45

Pr em iu

n ea l C

D

Xtre m

trol Con

m

B

T

PROMOCIÓN

Barrier PERFECTA HIGIENE DE LA UBRE CON LA FAMILIA BLUEMAX

Cl2 Cl2 Cl2 Cl2 Cl2 Cl2 Cl2 Cl2 Cl2

Cl2

Cl2

Cl2

Cl2

Cl2

Premium ¡Nunca hubo un producto como este! ¡Bluemax Premium es el primer y único producto de higiene de la ubre en la industria lechera basado en dióxido de cloro listo para usar en pre y post ordeño sin necesidad de mezclar!

D Control

Barrier

B Clean

El sellador definitivo para el mejor acondicionamiento de la piel del pezón

Rápida desinfección natural y barrera física entre ordeños

Espuma limpiadora pre-ordeño de calidad superior con gran capacidad acondicionadora de la piel de los pezones y excelente capacidad espumante

Xtrem Sellador acondicionador de la piel de los pezones con dióxido de cloro listo para usar

L OFERTA EXCEPCIONA REGALO*

BTEN 1 DE O Y S FA A R R A G 4 A R 4+1, COMP e de 2020 sta el 18 de diciembr Promoción válida ha

Frior S.L. Pol. Industrial Pedrapartida, parcela 17, 15316 Coirós 981 77 45 00 Rúa da Feira 13, 15680 Ordes 981 68 21 95 frior@frior.com

Grupanor S.A.

Azufre 4 Torrejón de Ardoz Madrid 28850 91 656 17 48 Mov .: 609 227 617 pedrojdiaz@grupacer.com

*Oferta disponible exclusivamente en España entre los distribuidores oficiales BouMatic, para todos los pedidos de los productos BlueMAX, Gladiator Barrier, Udder Stray, Udder Dip, y Hexi Dip Supreme (20kg y 60kg) aprobados entre el 17 de agosto y el 18 de diciembre de 2020. Para obtener más información, contacte con su distribuidor BouMatic.

VP019_PUBLI_BOUMATICS.indd 41

19/8/20 10:46

NA GRANXA

ESTÁN ALCANZANDO UN PESO MEDIO Á DESTETA DE 104 KG, UN CRECEMENTO ACELERADO QUE POSTERIORMENTE LLES ESTÁ PERMITINDO INSEMINAR AS XOVENCAS ARREDOR DOS 12 MESES

Lote de xatas de 2 a 3 meses e medio

Lote de xatas de 8 a 11 meses

CRECEMENTO ACELERADO DE XOVENCAS Sabedores de que as xatas de hoxe son as produtoras de mañá, o seu manexo e alimentación son tarefas moi valoradas na explotación. Neste sentido hai que destacar que a idade media ao primeiro parto se sitúa ao redor dos 22 meses, o que fai presupor a existencia dun considerable esforzo previo para conseguir esta apreciable marca. “Os dous primeiros meses de vida van determinar o desenvolvemento futuro da xovenca”, sinala Guillermo Lorenzo.

Desde 2016 aplican o programa de recría Prima, cuxo obxectivo consiste en lograr a máxima ganancia de quilos á desteta a través dunha serie de pautas nutricionais e de coidados.

“Xa en 2012 empezamos a facer algo parecido, que era alimentar as xatas a base de moito leite para facer un crecemento acelerado. Viamos que

As xatas lactantes inxiren 9 litros de leite ao día repartidos en tres tomas

os resultados eran bos, co cal xa tiñamos unha base, pero faltábanos optimizalos. O que veu facer o programa Prima foi corrixir os pequenos erros que tiñamos de atrás e a verdade é que estamos moi contentos, porque estamos en crecementos diarios de 980 gramos, as xatas saen moi ben e non temos patoloxías”, afirma Bonome.

O proceso comeza cun correcto encalostrado, que contribúe á saúde e ao desenvolvemento da capacidade produtiva dos animais. Despois optan pola utilización de leite materno pasteurizado enriquecido con 50 gramos de lactosubstituínte por litro, cuxa cantidade se vai incrementando progresivamente ata alcanzar os 9 litros/día repartidos en tres tomas, o que supón unha inxestión de 2,480 kg de materia seca. “Antes estabámoslles dando

12 litros e había moitas becerras que non chegaban a tomar todo ese leite, entón o que fixemos foi concentralo máis para que comesen a mesma materia seca en menos cantidade”, explica José Vilariño. Neste período, no que permanecen en boxes individuais, tamén lles fornecen auga e un penso granulado de arranque a discreción que lles renovan cada tres días.

A desteta fánllela aos 60 días e comenta José que é máis brusca do que lles gustaría por cuestións de espazo. Con todo, tentan que as xatas non sufran co cambio de alimentación e o traslado ao primeiro lote colectivo –no que permanecen ata os tres meses e medio–, esforzándose por brindarlles unhas condicións ambientais favorables. Despois pasan por outros dous lotes ata alcanzar a idade da primeira inseminación.

42 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_naGranxa_asTravesas_galego_SABE.indd 42

31/8/20 12:46

Biocélula higienizadora: la alternativa real a la arena CALIDAD CONSTANTE El sistema de control electrónico de la biocélula asegura la higienización del material a través de un proceso de pasteurización.

AHORRO FINANCIERO El ahorro obtenido al reciclar y aprovechar la parte solida del purín frente a la utilización de los materiales tradicionales de encamado (arena, paja, serrín, etc), permite amortizar los gastos de inversión en pocos años.

GESTIÓN MEJORADA Y ECONÓMICA DEL PURÍN La cantidad de purín que se maneja, se ve reducida debido a que se eliminan los materiales tradicionales empleados por las camas. Se facilita el cumplimiento de las nuevas normativas medioambientales.

VACAS SALUDABLES El material resultante es muy confortable y con una baja carga bacteriana consiguiéndose un elevado nivel de cow confort.

NO ES NECESARIO UN ALMACÉN El material higienizado es producido diariamente para su inmediata aplicación en las camas.

FÁCIL DE UTILIZAR La maquina es fácil de utilizar gracias a su sencillo sistema de control a través de la pantalla táctil, ordenador o teléfono móvil.

0 PARA LO HCB25 E D O 0 vacas) M O NUEV (hasta 25 S A Ñ E U PEQ GRANJAS Ya son varias las explotaciones que han confiado su gestión de purines a nuestro sistema de biohigienización • 3 instalaciones en funcionamiento • 3 instalaciones en construcción

CARACTERÍSTICAS TÉCNICAS � 4 modelos: nos adaptamos a diferentes tamaños de granja. � Producción: hasta 20 Tn/día de sólido higienizado. � Higienización: se garantiza la pasteurización (1 hora a 70ºC). � Secado: entre un 40-55% de materia seca (mediante el ajuste HRT). � Bajo consumo de energía. Consumo máximo 6,5kW.

DISEÑO Y EQUIPAMIENTO DE NAVES GANADERAS El especialista en bebederos

Polígono Comarca 2 Calle A 17 31191 Barbatáin, Navarra (España) T 948 983 390 www.etxeholz.net etxeholz@etxeholz.net

vp019_publicidade_etxeholz_cast.indd 43

19/8/20 10:49

NA GRANXA

GUILLERMO LORENZO Asesor xeral de As Travesas Agropecuaria “Empecei facendo simplemente a reprodución con dúas visitas mensuais, pero, a medida que o censo ía aumentando, as visitas tamén se foron facendo máis frecuentes e a día de hoxe veño todas as semanas. Co paso do tempo vaste involucrando e acabei asesorándoos sobre todo un pouco: recría, xovencas, plans vacinais, manexo, instalacións…”.

“Sen dúbida, un dos puntos fortes da granxa son os encargados, que son os que tiran disto e se implican como se a explotación fose súa. O bo ambiente interpersoal e a orde que hai aquí repercuten na saúde e o estado dos animais, e iso, ao final, transfórmase en crecemento e rendibilidade”.

Vista parcial das naves de secas e recría e da fosa do xurro

Lote de xovencas preñadas

MANEXO SANITARIO Coa máxima de coidar a saúde do rabaño e evitar enfermidades, teñen establecido un plan vacinal que Guillermo resume da seguinte maneira: “A primeira vacina pónselles ás becerras a partir da semana do nacemento. Trátase dunha vacina intranasal para previr problemas de pneumonías. Despois, unha vez que chegan aos 7 meses, empézase cun protocolo para IBR, BVD e enterotoxemias, o cal se estende á vida adulta dos animais, con revacinacións unha vez ao ano. Ademais, estamos a vacinar ao secado para previr as diarreas neonatais causadas por rotavirus, coronavirus e E. coli”.

Por outra banda, desparasitan a recría cada seis meses desde a desteta e ás vacas adultas no mes de setembro e no momento do secado.

“A prevención é o primeiro paso para unha boa e longa produción.

Levamos xa anos con esta mentalidade, non nos gusta o sistema de apaga lumes, sabemos que investir en saúde nos vai dar moitos beneficios a longo prazo, con animais máis sans e lonxevos”, sostén o asesor.

posible. Os rendementos medios aproxímanse aos 48.000 kg/ha cun 37 % de amidón e un 32 % de materia seca”, afirma José.

Porén, a súa produción non lles chega para todo o ano e cómpranlle un millón de quilos máis a unha empresa de servizos da zona. Con todo, o seu obxectivo é facerse con máis base territorial cando as circunstancias llelo permitan.

A práctica totalidade dos labores agrícolas contrátanlla a terceiros, aínda que eles se encarguen dalgunhas tarefas puntuais, como a aplicación do xurro nas terras.

BASE TERRITORIAL INSUFICIENTE

REPRODUCIÓN SINCRONIZADA

A granxa escola que os irmáns Fernández lle compraron a Saprogal incluía 76 hectáreas de terreo concentradas nunha única peza na contorna das instalacións, das que 60 son cultivables. A elas súmanse outras 60 que teñen en aluguer, co cal traballan unhas 120 hectáreas que dedican maioritariamente ao cultivo de millo. Optan por ciclos 350-400 que sementan a comezos de maio, sempre que as condicións meteorolóxicas llelo permitan, e cultivan a principios de outubro. “Nós dámoslle moita importancia ao stay green, que a planta teña o máximo verdor

Co programa Prima están alcanzando un peso medio á desteta de 104 kg, un crecemento acelerado que posteriormente lles está a permitir inseminar as xovencas ao redor dos 12 meses cun peso de 380 kg e unha estatura entre 1,35 e 1,40 metros. “A media de inseminacións por preñez nas xovencas é de 1,9.

Hai que ter en conta que a primeira se fai sempre con seme sexado, que baixa un pouco a fertilidade, pero aínda así andamos sobre o 54-56 % de fertilidade á primeira inseminación en animais sincronizados, que non son celos naturais”,

44 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_naGranxa_asTravesas_galego_SABE.indd 44

31/8/20 12:46

Cornado 20, Chapa 36540 - SILLEDA (Pontevedra) t 646 437 497 e sexingalba@gmail.com

BULLS OUTONO - INVERNO 2020 DELTA-LAMBDA

RUBICON

Nº 1 USA TOP TPI UBRES.

MÁIS DE 7.000 FILLAS NA SÚA PROBA.

Nº 2 LPI CANADÁ.

TORO COMPLETO, 1,93 EN PÉS E PATAS.

DYNAMO

MIAMI

Farnear Marni 1307-ET EX90

Nº 13 NO TOP 100 TPI DE AGOSTO. MÁIS DE 1.700 LIBRAS DE PRODUCIÓN E PARTO FÁCIL.

TORO XENÓMICO CON 2.883 GTPI. BB/A2A2 E 1,93 EN UBRES.

www.albaitaritzagenetica.com vp019_publi_alñba_galicia.indd 45

28/8/20 13:45

NA GRANXA

CON 72 DÍAS DE MEDIA ESTANSE INSEMINANDO TODAS AS VACAS DESPOIS DO PARTO, CUNHA TAXA DE CONCEPCIÓN Á PRIMEIRA INSEMINACIÓN DO 36 %

Lote de secas e xovencas a partir de 7 meses de preñez

SELECCIÓN XENÉTICA

O lote de posparto ten acceso ao exterior

declara o responsable da reprodución en As Travesas Agropecuaria. “Ás xovencas fáiselles un Cosynch con proxesterona, a partir de aí empezamos a facer diagnósticos todas as semanas e aos 28 días os animais baleiros vólvense resincronizar”, engade. Con este manexo, teñen unha idade prevista ao parto de 22,74 meses.

No caso das vacas, “todas as semanas revisamos as de posparto, revísanse as que poidan ter algunha patoloxía e fáiselles unha segunda revisión a todos os animais despois dos 30 días. A partir de aí metémolos nun programa de presincronización (Presynch) e con 72 días de media estanse inseminando todas as vacas despois do parto, cunha concepción á primeira inseminación do 36 %. Entran no ciclo dos diagnósticos cada 28 días e as que están baleiras vólvense resincronizar cun Ovsynch”, explica. Cando superan os 220 DEL sen lograr a preñez, optan polo protocolo Ovsynch con proxes-

terona e a partir dos 300 DEL pasan á lista de descartes.

A taxa de inseminación do rabaño é do 57 %; a de fertilidade, do 39 %, e a de preñez, do 22 %.

Dicíanos José o día da nosa visita que teñen comprados uns colares de actividade cos que pronto empezarán a traballar. Ademais de monitorizar a ruminación e medir a produción, esta ferramenta electrónica permitiralles identificar os celos, o cal, prevé Guillermo, “nos vai mellorar moito a taxa de inseminación e, coa fertilidade que temos, seguramente poidamos incrementar nalgún punto a taxa de preñez”.

A media de partos actual do rabaño é de 2,42 e a media de partos nas baixas, de 3,59. Comenta Guillermo que agora mesmo están un pouco limitados polo espazo, xa que “é unha explotación que ten moi pouca eliminación e moita reposición”, co cal terán que valorar a posibilidade de ampliar o número de animais de produción ou optar por vender parte da recría.

Nos últimos anos foron corrixindo os puntos débiles do establo que lles sinalaban os calificadores nas súas visitas con touros que melloraran eses aspectos. Agora decántanse por sementais moi balanceados en patas, ubres, leite, sólidos e vida produtiva.

“Aínda que posiblemente non destaquen en ningún índice, que tampouco sexan negativos en nada e, sobre todo, que sexan fértiles, que as vacas preñen ben con eles, porque, se non, por moi bos que sexan, non se obterán resultados”, apunta Vilariño.

Empregan touros xenómicos da raza Holstein –aínda que para animais que superan os 230 DEL botan man de seme de razas cárnicas– e para os apareamentos sérvense dun programa de acoplamentos que lles proporciona a casa comercial coa que traballan.

Entre os seus plans futuros está o de xenotipar a recría para avanzar máis rápido na selección xenética.

Nun contexto de baixos prezos do leite, o seu obxectivo é sacarlle o máximo partido a cada vaca sen prexudicar a súa saúde. Para logralo seguirán apostando por prestarlles confort aos animais e boas condicións laborais ao equipo humano responsable do seu coidado. O resto, o tempo o dirá.

46 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_naGranxa_asTravesas_galego_SABE.indd 46

31/8/20 12:46

O novo fito no muxido robotizado

Lely Astronaut A5 Observamos as vacas e escoitamos os nosos clientes. O resultado foi un brazo híbrido completamente novo, case sen consumo de aire e cunha gran precisión na conexión.

Conseguimos tamén unha maior capacidade de muxido cun menor custo enerxético, así como unha maior fiabilidade e facilidade de uso.

Todo isto fai do Lely Astronaut A5 o robot que marca unha nova era no muxido automatizado e que lle permite ao gandeiro de leite afrontar o futuro con garantías de éxito.

O seu Lely Center local daralle máis información sobre este fito no muxido.

vp019_publirreportaxe_LELY_GALEGO.indd 47

GALICIA, ASTURIAS E CANTABRIA AGROTEC ENTRECANALES SL - LELY CENTER OUTEIRO DE REI Parque empresarial de Matela, P11A, nave 1 27150 Outeiro de Rei (Lugo) Tfno. +34 671 646 745 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com CASTELA E LEÓN, MADRID E TOLEDO TECNOLOGÍAS DE ORDEÑO SL - LELY CENTER ÁVILA C/ Hornos Caleros, 29 05003 Ávila Tfno. +34 920 254 116 avila@avi.lelycenter.com PAÍS VASCO, NAVARRA E CATALUÑA LELY IBÉRICA CSV SA – LELY CENTER IN AIZOAIN Polígono Iruregaña, naves 5 e 6 31195 Aizoain (Navarra) Tfno. +34 629 083 587 aizoain@aiz.lelycenter.com

27/8/20 8:44

KATTABURU HOLSTEIN, Á VANGARDA EN CONFORT CON LELY Os dous piares que serviron de base para a mellora continua de Kattaburu Holstein, situada en Lantz (Navarra), foron sempre xenética selecta e confort máximo dos animais, que lles permitan expresar todo o seu potencial. Seguindo esta lóxica, decidiron instalar dous robots Lely Astronaut A5 co obxectivo de ir un paso máis alá en benestar e rendibilidade da granxa.

Martín e Imanol diante dun dos robots de muxido

E

n 1996, Martín e o seu pai, Juan Miguel, constrúen a nave actual con chan de formigón, limpeza con arrobadeiras, cubículos con cama de palla e fosa de xurro no exterior. Incorporan, ademais, unha sala 2x5 en espiña de peixe para muxir 60 vacas. No ano 2000 Martín asóciase con Imanol e nace a sociedade Kattaburu Holstein, pasando a ter 120 vacas en muxidura e unha sala 2x8 en espiña de peixe. Desde o principio seguiuse a estratexia de traballar con moi boa xenética, tanto procedente de recría propia como adquirida en poxas. Esta xenética coidada permitiulles facerse con varios premios, como o de Vaca Gran Campiona do X Concurso de Gando Frisón de Euskal Herria do ano 2018.

A continuación reproducimos unha entrevista que lles fixemos hai uns días.

mentación con recursos propios, e a base da alimentación é unha ración de 29 kg de silo de millo, 14 kg de silo de raigrás, 5,6 kg de penso no robot e 6 kg de penso no carro.

Por que vos decidistes a automatizar o muxido?

Buscabamos ter máis flexibilidade horaria e menos dependencia da man de obra externa. Na sala necesitabamos 3,5 horas

por muxido ao día, é dicir, 7 horas en total, e atopar xente competente na que poidas confiar era moi problemático.

Que cambios notastes na granxa despois da instalación dos dous robots Lely Astronaut A5?

O máis rechamante foi o aumento na produción de leite por vaca e día. Empezamos a traballar cos robots en febreiro deste ano, partindo dunha produción de

Faládenos un pouco da situación actual do establo.

A sociedade compoñémola tres socios que nos ocupamos dun rabaño de 148 animais en total, dos cales 120 son vacas en muxidura. Facemos nós a recría e as instalacións consisten nunha nave con cubículos.

Manexamos unhas 50 hectáreas de terreo, que nos permiten cubrir unha parte da ali-

vp019_publirreportaxe_LELY_GALEGO.indd 48

27/8/20 8:44

n e

o

al, as

xa ts

na ero de

35 litros/vaca/día con dous muxidos en sala. Hoxe, en pleno mes de xullo, estamos en 40-40,5 litros/vaca/día.

Podemos dicir que o cow comfort cos robots é sobresaínte. As vacas teñen máis horas de descanso, co que as coxeiras e os tratamentos por mamite se reduciron practicamente a cero. Agora apenas utilizamos antibióticos e, por que non dicilo, o confort do gandeiro é tamén sobresaínte.

Este ano conseguimos uns resultados reprodutivos máis que satisfactorios, especialmente na época de recolección de forraxes, na primavera. Esta sempre era unha época crítica onde non podiamos atender todos os aspectos da granxa como se merecían.

A redución importante das horas de traballo na granxa danos liberdade para dedicarlles máis tempo aos labores do campo, obtendo máis e mellor calidade nas forraxes, e todo isto redunda nun aforro na alimentación en canto a quilos de concentrado por vaca e día.

Como é unha xornada normal de traballo? Ás seis da mañá Imanol comeza a facer o carro de alimentación, mentres Martín mira os informes de saúde e de vacas en atraso (2 a 5 vacas/robot). No caso de que no informe de saúde apareza algún animal que hai que tratar, Martín ocúpase do tratamento e Imanol continúa repartindo a comida no presebe. Aproveitando que as vacas se achegan á cornadiza para comer, arranxamos os cubículos, desinfectamos e desinsectamos. Os labores na nave de produción rematan coa limpeza dos robots e todo o traballo realizado ata aquí lévanos dúas horas. Continuamos a rutina co tra-

vp019_publirreportaxe_LELY_GALEGO.indd 49

ballo de vacas secas e xatas e finalizamos co traballo de campo.

Pola tarde miramos outra vez os informes de atrasos e de saúde, retocamos cubículos e inseminamos; todo isto suponnos 1,5 horas de traballo.

Antes da instalación dos robots eramos tres persoas, Martín, Imanol e un empregado; agora estamos Martín, Imanol e Beni, a irmá de Martín. Este último ten máis peso no traballo co gando, Imanol encárgase máis dos labores do campo e Beni, recentemente incorporada á sociedade, ocúpase dos labores administrativos e de xerencia, ademais de estar na granxa. Á parte da produción de leite, tedes algunha outra actividade?

Pertencemos a un grupo de produtores e comercializadores que é Lacturale, o que implica unha dedicación extra, ademais do traballo no establo.

Traballamos unha base territorial de 50 hectáreas onde producimos raigrás, pradeira natural e este ano, por primeira vez, dedicamos 21 hectáreas a millo forraxeiro.

Sempre nos gustou traballar con moi boa xenética e, grazas a iso, temos unha liña de venda de animais de alta valoración xenética; os nosos principais mercados son Navarra, Galicia e Cataluña.

Por que vos decidistes por Lely e non por outra marca?

Como xa comentei, pertencemos a un grupo de produtores e transformadores que, desde o ano 2005, decidimos comercializar o noso leite con marca propia, Lacturale.

Neste grupo facemos gala do cow comfort como parte da nosa filosofía de produción integrada e, por iso, buscamos unha

“LELY PROPORCIÓNALLES AOS NOSOS ANIMAIS UN MANEXO E UNHA CALIDADE NO MUXIDO QUE OUTRAS MARCAS NON NOS OFRECÍAN NIN DE LONXE”

marca de robot que, do mesmo xeito que Lacturale, teña o benestar da vaca como concepto ao redor do cal hai que construír e organizar todo o demais en produción de leite.

Lely proporciónalles aos nosos animais un manexo e unha calidade no muxido que outras marcas non nos ofrecían nin de lonxe. Tanto Lely como Lacturale sempre buscaron a mellora do benestar do rabaño, pois, á fin e ao cabo, as nosas vendas dependen directamente disto. Desde o ano 2002 ata hoxe a maioría dos socios do grupo robotizamos o muxido das nosas explotacións, confiando todos en Lely para realizar este labor. A eficacia das máquinas e da empresa está máis que demostrada e non nos arrepentimos da nosa decisión.

Que nos podedes contar de cara ao futuro?

Non temos intención de medrar, senón de buscar a eficiencia no que xa temos e controlamos. A nosa idea é buscar a máxima rendibilidade por animal presente con base nunha calidade forraxeira propia. Neste aspecto si que nos gustaría medrar.

O próximo investimento quizais sexa un Lely Collector 120, o robot aspirador de xurro que limpa chans lisos. Un veciño acaba de instalalo e estamos á espera de ver que nos conta.

27/8/20 8:44

S A Ú D E P O DA L

Manexo e instalacións que poden mellorar a saúde podal do rabaño (II) Nesta segunda entrega centrámonos na necesidade de dotar as vacas dun chan seguro e antiescorregante para que se poidan mover con total comodidade e tranquilidade, e alertamos das consecuencias da superpoboación nos establos con cubículos.

Vaca pisando coa maioría da superficie do pezuño en contacto co chan sen poder tocar o bordo da raia e, no caso de esvarón, suficiente ancho e profundo para que traccione

Javier Sáez Mateos Socio e vogal da Xunta da APPB

CHANS SEGUROS E ANTIESCORREGANTES

P

odemos levar a cabo varias accións para mellorar as condicións do chan: - En chans con moitos anos onde o formigón se puliu e endureceu demasiado por mor da acción do esterco e da limpeza con maquinaria, podemos fresar os dous primeiros milímetros para quitar esa capa e volver ter ese chan antiescorregante que queremos, para que os nosos animais non teñan ningún accidente, tendo coidado de non deixar unha superficie demasiado áspera que poida xerar sola fina nos animais por exceso de desgaste.

- A acción máis recomendable para evitar caídas, e se as hai, que se levante con facilidade, é o raiado. Estes son algúns dos seus beneficios: • As vacas séntense máis seguras e mostran os celos moito mellor cos chans raiados que sen eles; evítanse moitas caídas, sobre todo cando hai algunha en celo, asústanse por algo e empezan a correr todas.

• Evítanse vacas que se abriron nas extremidades posteriores porque caeron pola noite e levan moitas horas tentando levantarse, chegando mesmo a descartalas por este motivo.

• Ás veces é inevitable que caia algún animal, sobre todo en currais con sobrepoboación nos que hai competencia polos recursos, pero cun bo raiado de chans o animal érguese con facilidade porque ten boa tracción.

AS VACAS SÉNTENSE MÁIS SEGURAS E MOSTRAN OS CELOS MOITO MELLOR COS CHANS RAIADOS QUE SEN ELES

Tipo de raiado Na miña opinión nun bo raiado hai que buscar a mellor relación entre unha boa tracción –para evitar que o animal caia e, se cae, que se erga con facilidade– e que a vaca pise sobre un chan o máis plano posible para que a superficie de todo o pezuño teña o maior contacto con este e así evitar concentrar a presión do peso nalgún punto en concreto. Con iso teremos menos posibilidades de que nos aparezan na sola hemorraxias, úlceras de sola e acceso de liña branca. Este é o raiado que mellor cumpre esta relación:

50 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_saudePodal_chansSeguros_galego.indd 50

27/8/20 13:45

S A Ú D E P O DA L

DEBEMOS TENTAR NON SUPERAR XAMAIS O NÚMERO DE ANIMAIS CON RESPECTO AOS CUBÍCULOS

Vaca dominante empuxando a outra para beber

A xustificación deste investimento é bastante clara, xa que con un ou dous animais que non houbese que descartar por lesións derivadas de caídas ao ano xa se paga o investimento e o raiado dura máis de oito anos, dependendo da dureza do formigón e dos sistemas de limpeza dos corredores.

Cando botamos formigón nalgún corredor novo, debemos poñer especial coidado en que non nos deixen a superficie demasiado áspera para evitar un maior desgaste nos pezuños, sobre todo en cubículos de area, que nos poida xerar coxeiras por sola fina nun gran número de animais.

SOBREPOBOACIÓN EN ESTABLOS DE CUBÍCULOS A continuación falamos das consecuencias que pode carrexar meter máis animais da conta en establos de cubículos. Adoitamos tender a crer que non pasa nada por meter unhas vacas máis que cubículos e amarres temos, pensando que, cando unhas están a comer e beber, outras están deitadas descansando e viceversa, pero non é así; durante gran parte do día todas seguen máis ou menos as mesmas rutinas: van ao muxido, saen, beben auga, comen e

AgroBank

tómbanse, en moitas horas do día todas queren estar deitadas e cremos que unhas veces serán unhas as que queden de pé e outras veces serán outras, pero por desgraza non é así, as vacas son animais moi sociables e hainas moi dominadoras e outras dominadas, e estas son sempre as últimas en beber, en comer e, se non hai suficientes cubículos, son sempre as que quedan de pé; aínda que estean tombadas, as dominadoras levántanas para deitarse elas. Este grupo ten moitísimo risco de que se produzan coxeiras ou mesmo ter que descartalas por non seren suficientemente produtivas, debido ao gran número de horas que permanecen de pé e a causa dos conflitos que teñen con outras vacas pola auga, a comida e o espazo. Por iso debemos tentar non superar xamais o número de animais con respecto aos cubículos, amarres para comer e bebedoiros suficientes que teñamos.

O óptimo sería ter un 20 % menos de vacas que de cubículos e amarres, aínda que isto é un pouco complicado debido ao custo por praza das instalacións.

O motivo principal de tentar que todas as vacas do establo estean o maior tempo tombadas (o ideal se-

ría entre 10 e 12 horas) é que canto maior tempo estean nesa posición, maior é a produción de leite, xa que hai un 25 % máis de irrigación de sangue nos ubres deitados que de pé.

Cando quitamos animais ou deixamos o mesmo número que cubículos e amarres en currais demasiado poboados, dado que a maioría das veces as vacas que descartamos son adultas e cunha condición corporal alta (dominantes), as dominadas teñen o mesmo tempo para comer, beber e tombarse que as demais, polo que empezan a producir bastante máis e con iso conseguimos producir o mesmo leite con menos animais.

Patio sobrepoboado con moi poucos cubículos baleiros e moitas vacas levantadas

Asesoramento e servizo para o sector agrario

08.2020 | Vaca Pinta n.º 19 | 51

vp019_saudePodal_chansSeguros_galego.indd 51

28/8/20 13:45

RobotExpert®, FeedExpert® y GoalFeed®, un sistema integral de trabajo para granjas robotizadas El ritmo de instalación de nuevos robots de ordeño en los últimos años ha ido creciendo cada vez más y la introducción de estos nuevos sistemas no solo implica cambios en la manera en que se ordeñan los animales, sino también en el modo en que son alimentados.

Rubén González Vicente, nutrólogo de DeHeus en Galicia, pone en valor esta tendencia y destaca que “el ganadero del futuro es cada vez más profesional y busca datos para optimizar sus recursos y sus producciones. Los sistemas de ordeño automáticos le proporcionan esta información para ir en ese camino”. Hablamos con él de las herramientas que ofrece DeHeus para personalizar la alimentación de las granjas robotizadas.

“SE NOTA UN AUmENTO EN LA EFICIENCIA PORqUE TENEmOS TODO mUCHO mÁS CLARO A LA HORA DE ORGANIZAR EL TRABAjO”

EN VíDEo

RUBÉN GONZÁLEZ VICENTE Nutrólogo de DeHeus en Galicia ¿Cómo se ha preparado DeHeus para la robotización de las granjas?

Hace muchos años que DeHeus tiene clientes con sistemas de ordeño robotizado en el norte de Europa y eso le ha permitido acumular mucha experiencia. ¿Qué es RobotExpert® y qué ventajas obtiene el ganadero?

Es una herramienta informática desarrollada por DeHeus que permite obtener datos de una manera muy rápida y compararlos con los diferentes clientes para evolucionar en la forma de trabajar con este sistema. ¿Se adapta a todas las marcas de robot?

Sí. Es una de las grandes ventajas que tiene. Prácticamente todas las marcas de robot son compatibles con nuestro programa.

vp019_publirreportaxe_deheus_castelan.indd 52

Habéis lanzado GoalFeed®. ¿En qué consiste?

GoalFeed® es un paso más en la mejora de la eficiencia en el robot. Lo que hemos hecho es desarrollar una gama de piensos de robot que nos puede servir para cualquier tipo de sistema de alimentación de España. ¿Qué beneficios proporciona esta herramienta en la producción lechera?

Lo que nos ayuda muchísimo es a organizar el trabajo en el robot, es decir, todo lo que es el tráfico de animales, la alimentación de las vacas, el tiempo de ordeño…

Todo es mucho más sencillo que hace unos siete años, cuando yo empecé.

Se nota un aumento en la eficiencia, por supuesto, porque tenemos todo mucho más claro a la hora de parametrizar los datos en el robot y de organizar el trabajo.

¿Cierra GoalFeed® el círculo de herramientas para granjas con robot?

Espero que no. En un futuro tenemos que ser capaces de desarrollar más herramientas. ¿Qué planes tenéis para un futuro a corto plazo?

Mejorar todos los sistemas que ya estamos desarrollando. Nos gustaría seguir mejorándolos y que aparecieran nuevas herramientas que ya tenemos pensadas.

27/8/20 11:26

ExPERIENCIA DEHEUS EN GANADERÍA SAmPAIO (O PÁRAmO, LUGO) En la Ganadería Sampaio llevan más de 10 años trabajando con DeHeus para la gestión de la alimentación de sus animales. Hace tres años robotizaron su ordeño y desde entonces utilizan las herramientas de DeHeus para optimizar los resultados.

“DESDE qUE TRABAjAmOS CON CARRO y ROBOT, NOTAmOS CASI OCHO O DIEZ LITROS DE AUmENTO EN PRODUCCIÓN POR VACA” ¿Cuánto tiempo llevas trabajando con DeHeus?

Unos diez o doce años más o menos.

RAÚL FERNÁNDEZ DÍAZ Ganadería Sampaio ¿Cuánto tiempo llevas trabajando con el robot de ordeño?

Va a hacer ahora tres años, desde que yo me incorporé. Antes teníamos una sala de espina de pescado 4x2. ¿Cómo fue la adaptación al robot desde el punto de vista de la alimentación?

Muy bien. Antes teníamos un sistema de punteo automático y, al comenzar con el robot, empezamos también a trabajar con carro. Las vacas se adaptaron muy bien a las dos novedades.

EN VíDEo

DANIEL PRADO FERNÁNDEZ Nutrólogo de DeHeus en Galicia

“NOS INTENTAmOS AjUSTAR EN LA mEDIDA DE LO POSIBLE AL FUNCIONAmIENTO DE LA GRANjA y A LAS PRODUCCIONES qUE SE BUSCAN EN CADA mOmENTO DEL AñO”

vp019_publirreportaxe_deheus_castelan.indd 53

¿Cómo es tu experiencia con el programa de alimentación para el robot de ordeño?

La experiencia es muy buena. Me entran muy bien al robot y en el pesebre también muy bien. ¿Notas mejoras en la producción?

Sí. Desde que trabajamos con carro y robot, notamos casi ocho o diez litros de aumento en producción por vaca. ¿Cómo es tu experiencia con el equipo técnico de DeHeus?

Para cualquier cosa están aquí y cada 20 días más o menos se pasan a ver cómo está todo. Muy bien.

¿Cómo es la experiencia de esta granja con RobotExpert®?

Al igual que en el resto de las granjas con robot es una experiencia muy buena, porque nos reporta una serie de datos que el robot nos da de por sí, pero es capaz de procesarlos y mostrarlos de una manera muy sencilla.

Llevo poco tiempo en Ganadería Sampaio, unos siete meses, pero puedo decir que, a pesar de no tener unas producciones muy altas, es muy fácil trabajar porque el ganadero reporta muchos datos.

Es un sistema muy parecido para todas las ganaderías. Al final intentas compatibilizar los forrajes que tienes en ese momento con el concentrado que puedas hacer y con el funcionamiento del robot. ¿Cómo es el día a día en el manejo de los datos que proporciona el robot para adaptar la preparación del pienso o la ración en general?

Con los datos que sacamos del robot, que nos reporta el programa RobotExpert®, y

Nombre de la explotación: Ganadería Sampaio Localización: Piñeiro (O Páramo, Lugo) Vacas en ordeño: 60 Media de producción: 37 litros/vaca/día Porcentaje de grasa: 3,60 % Porcentaje de proteína: 3,20 % RCS: menos de 200.000 cél./ml

¿Cómo ves la evolución del mercado de los robots de ordeño?

Totalmente en auge, sobre todo, en las granjas familiares. No tienes esas ataduras de tener que estar ordeñando todos los días a las ocho de la mañana y a las ocho de la tarde, puedes marcharte un día a una boda que no tienes por qué estar a la tarde para ordeñar.

Creo que en las granjas donde ordeñan 300 o 400 cabezas es mejor una sala con empleados, pero en ganaderías de un robot o dos es mucho mejor trabajar con robots.

EN VíDEo

la sincronización con el FeedExpert®, que es el programa de racionamiento que tenemos, nos intentamos ajustar en la medida de lo posible al funcionamiento de la granja y a las producciones que se buscan en cada momento del año para la rentabilidad del ganadero.

El trabajo como nutrólogo aquí es como en el resto: hacer análisis de forrajes y tener un feedback continuo con el ganadero, algo que es indispensable y en este caso lo tengo. Esa colaboración es lo que hace que la granja vaya en la línea que el ganadero desea.

Este ganadero comenta que notó un aumento importante en la producción. ¿Es algo que apreciáis habitualmente con vuestro sistema de alimentación?

Sin duda, claro. Cualquier sistema de alimentación que nos permite extraer tantos datos y analizarlos prácticamente a diario te da un margen de mejora importante.

27/8/20 11:27

M A N E XO

Novos desafíos, novas realidades Os cambios que está a sufrir o sector leiteiro nos últimos anos a nivel mundial supoñen un gran reto tanto para veterinarios coma para gandeiros, pois da súa xestión depende garantir a saúde e o benestar dos animais e, en consecuencia, a seguridade alimentaria e a saúde pública.

Guillermo Lorenzo Director técnico de Gando Nuevas Tecnologías

C

omo ben saberán os lectores desta revista, a industria leiteira sufriu profundos cambios ao longo das últimas décadas, especialmente en áreas como Europa, América do Norte, Australia e Nova Zelandia.

Estes foron provocados, entre outros motivos, pola presión económica, as innovacións tecnolóxicas, a evolución demográfica, as expectativas do consumidor e un marco lexislativo constantemente cambiante.

Un dos tres cambios máis importantes que as ganderías leiteiras veñen experimentando nos últimos anos é o crecemento constante do tamaño medio dos rabaños leiteiros, tanto a nivel nacional como internacional. Así, por exemplo, en España o número medio de gandeiros con entregas de leite descendeu de 17.796 a 14.860 entre 2015 e 2018. Con estes datos, en só tres anos produciuse un descenso de 2.936 gandeiros, o cal representa unha redu-

ción do 17 %. Con todo, o censo medio nacional de vacas en muxido só se reduciu un 2 % no mesmo período de tempo (de 868.920 a 849.405, o cal supón 19.515 animais menos), o que reflicte canto se incrementou o tamaño medio de rabaño en España en só tres anos (fuente: Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación).

Un exemplo similar que mostra que a tendencia a unha maior concentración de animais non é só un fenómeno nacional atopámolo nos Estados Unidos. En 2008, o número de granxas activas neste país era de 57.127 ganderías de leite. En 2017, o total de granxas leiteiras descendeu un 30 %, ata as 40.219 (USDA NASS, 2019) e o tamaño medio de granxa creceu desde as 165 vacas por granxa en 2008 ata as 234 en 2018, o que representa un incremento do 42 % (LMIC, 2019; USDA NASS, 2019). O número total de granxas descendeu, pero o número total de vacas leiteiras permaneceu constante durante as últimas décadas.

Varios autores identificaron a economía de escala [o custo de produción por unidade decrece cun incremento

no tamaño do rabaño (Wilson, 2011)] como a principal razón deste incremento no tamaño das granxas.

Outro cambio importante foi a evolución demográfica nos gandeiros e empregados de granxas. Dunha maneira global o gandeiro de leite actual dos países desenvolvidos ten boa formación, está ao día das novas tecnoloxías e está moito máis orientado cara a un modelo empresarial ou baseado no negocio. Ademais, e debido ao incremento do tamaño dos rabaños, a un menor número de fillos por familia e a unha menor involucración dos fillos adultos na granxa familiar, máis e máis granxas dependen cada vez máis de man de obra externa. Así por exemplo, nun estudo desenvolvido en Wisconsin in 2007, < 5 % das granxas con menos de 49 vacas tiñan empregados, mentres que todas as granxas con máis de 500 vacas os tiñan (Harrison et al., 2009). Isto representa un desafío, debido á necesidade de garantir unha boa formación e competencia da man de obra externa e tal e como indican Gutiérrez-Solano e col. (2011) e Schuenemann e col. (2013). Estes autores identificaron a falta de formación específica dos empregados de granxas como unha causa importante dunha baixa detección de problemas de saúde e un deficiente manexo do parto, do rabaño e da rutina de muxido.

A incorporación de ferramentas tecnolóxicas á produción de leite supuxo outro cambio importante. A adopción das tecnoloxías nas granxas leiteiras acelerouse nos últimos anos (ver revi-

54 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_manexo_gando_galego.indd 54

27/8/20 13:43

M A N E XO

sións de Rutten e col., 2013, ou Barkerma e col., 2015), cunhas profundas implicacións en como se manexan e estabulan os animais. Por exemplo, cada vez están máis implementados os sistemas de amamantamento automático nos xatos ou cada día hai máis vacas que son muxidas por sistemas automatizados. Ao mesmo tempo, temos moitas máis tecnoloxías dispoñibles, como podómetros ou sistemas de monitorización da actividade para a detección de celo, sensores en liña para determinar a calidade, composición e condutividade do leite ou o uso de seme sexado. Pódese apreciar facilmente un tremendo potencial desas tecnoloxías para mellorar a saúde e o benestar dos animais, así como o éxito reprodutivo, dado que se trata de ferramentas obxectivas, e demostrouse que son capaces de identificar animais que necesitan atención de maneira máis eficiente e rápida do que é posible coa observación humana (Chanvallon et al., 2014).

Pero, ademais, cada vez podemos ver máis influencia externa na produción de leite. A opinión pública está a volverse cada vez máis relevante e, ao mesmo tempo, a dispoñibilidade de información está a aumentar rapidamente. As preocupacións importantes actuais na produción de lácteos, como a resistencia aos antibióticos, os problemas de benestar animal e as zoonoses emerxentes están a ser recollidas, e en ocasións ampliadas, polos medios. Dado este fluxo de información (na súa maioría negativo), os consumidores poden volverse máis críticos para a produción de lácteos no futuro. Para conservar unha “licenza para producir”, os produtores de lácteos deben investir en estratexias preventivas para garantir a saúde do rabaño, o benestar animal, a seguridade alimentaria e a saúde pública.

Estes cambios tiveron, e é probable que sigan tendo, un profundo efecto na saúde e no benestar dos animais, pero tamén nas prácticas de manexo na granxa e no papel que desenvolvemos os veterinarios nela. Desde un punto de vista global, produciuse un cambio de enfoque nas últimas décadas, pasando dun foco centrado nos animais individuais a un manexo máis centrado no rabaño (De Kruif e Opsomer, 2004; LeBlanc et al., 2006). Así, mentres no pasado ao veterinario se lle chamaba para curar unha vaca enferma, no presente moitos compañeiros activamente fan labores de asesoría (Derks e col., 2013).

ADAPTACIÓN DO SECTOR VETERINARIO AOS CAMBIOS Para enfrontarse a estes cambios, o sector veterinario tivo que desenvolver diferentes modelos de negocio que permitan alcanzar os obxectivos que os seus clientes necesitan.

Así, moitos veterinarios apoian a idea de que os futuros modelos de negocio deben incluír ou basearse na “venda de coñecemento” (Derks et al., 2012). Un exemplo disto foi o desenvolvemento de diferentes programas de manexo de saúde de rabaño [do inglés Veterinary Herd Health Management (VHHM) Programs]. Os primeiros programas foron desenvolvidos durante a década dos 90 (Noordhuizen e Wentink, 2001) e demostraron ser moi efectivos. Estes programas de asesoramento defínense como unha combinación de (consellos sobre) saúde animal, reprodución, produción de leite e prevención de enfermidades, nun marco de economía agrícola, benestar, seguridade alimentaria e medio ambiente. Esta definición é ampla, pero trata de englobar os diferentes servizos de asesoría veterinaria que se ofrecen a nivel global e que encaixan cos requisitos dos distintos sistemas de produción leiteira que nos podemos atopar no mundo.

De calquera xeito, neste tipo de programas, os controis regulares do rabaño e a granxa son importantes (Noordhuizen e Metz, 2005; LeBlanc et al., 2006).

Con todo, á hora da implementación e do mantemento deste tipo de servizos de asesoría, ao longo dos anos identificáronse algunhas dificultades que representan fitos importantes para os servizos veterinarios, como son a comunicación cos gandeiros e o acceso á información, entre outros.

COMUNICACIÓN COS GANDEIROS Varios estudos demostraron que a toma de decisións dos gandeiros é un proceso complexo que involucra moitos factores como a intención real de cambiar, o ambiente social e a actitude cara á área de cambio (Ellis-Iversen et al., 2010). A complexidade da toma de decisións dos gandeiros ten repercusións na práctica diaria dos veterinarios de leite.

A forma en que a información se lle comunica ao gandeiro e a prioridade da información para este poden influír no éxito do proceso. É por este motivo que, ademais das habilidades técnicas, o veterinario actual tamén debe adquirir habilidades de comunicación interpersoal e investir tempo en coñecer a personalidade do gandeiro e os seus obxectivos e prioridades para a granxa. Así, o veterinario moderno debe posuír boas habilidades técnicas en todos os temas relacionados coa gandería leiteira e ser capaz de comprender os impulsos e a forma de comunicarse dos gandeiros e os empregados de granxa.

Ademais da toma de decisións, hai outras áreas de interese ás que lles debemos prestar certa atención. Ás veces é difícil chegar a algúns gandeiros con consellos preventivos (Jansen e col., 2010) e algúns gandeiros tamén teñen a sensación de que o seu veterinario está menos cualificado para manexar os aspectos de xestión da granxa (Kristensen e Enevoldsen, 2008). Finalmente, os veterinarios en ocasións damos demasiados consellos á vez, ás veces sen o soporte de información necesario para xustificalo, ou non somos capaces de explicar o valor engadido da devandita información (Sorge et al., 2010).

08.2020 | Vaca Pinta n.º 19 | 55

vp019_manexo_gando_galego.indd 55

27/8/20 13:43

M A N E XO

O ACCESO DIARIO Á INFORMACIÓN Sexa cal sexa o programa de saúde de rabaño establecido, calquera intento de capturar oportunidades de mellora debería estar sempre guiado por unha análise obxectiva, sen sesgo e detallado coa información dispoñible en cada momento por parte do veterinario. Como se dixo anteriormente, as granxas leiteiras están a adoptar cada vez máis as innovacións tecnolóxicas, que a miúdo xeran grandes cantidades de datos (Ferris e col., 2020). No momento actual dispoñemos de máis información que nunca no pasado sobre calquera parámetro específico que desexemos coñecer do rabaño. Con todo, o ecosistema de datos resultante é complexo. Integrar e interpretar estes datos procedentes das diferentes tecnoloxías para mellorar a xestión baseada en toda a granxa e o apoio á toma de decisións é aínda un importante desafío (Ferris e col., 2020).

Así, nun interesante artigo publicado na revista Journal of Dairy Science (Barkema e col., 2015), indicábanos que, a pesar de que a maioría dos sistemas automatizados xeraban unha importante cantidade de datos e listas de accións, a información xerada polas devanditas ferramentas está a ser infrautilizada. Os principais motivos que se argumentan son os seguintes: a) falta de capacitación por parte dos gandeiros e os seus asesores no uso da devandita información, incluído o veterinario do rabaño, b) o lanzamento ao mercado de nova tecnoloxía antes de que se realice suficiente investigación, incluída a validación, e moito menos a capacitación de usuarios e asesores e c) as diferentes tecnoloxías xeralmente non se “comunican entre si”, o que resulta en que moitos sistemas de soft-

ware informático para a saúde do rabaño non integran os datos derivados de diversas tecnoloxías (Barkema et al., 2015).

A non integración de toda a información dispoñible no rabaño dificulta notablemente o labor veterinario, xa que require tempo e recursos poder aproveitar toda a información dispoñible a través da fusión de distintas táboas de datos, por exemplo. Pero tamén pode chegar a crear certo descrédito na información en si, posto que os criterios de análises e interpretación de datos varía dunhas plataformas tecnolóxicas a outras. Un exemplo moi simple disto témolo no cálculo de días en lactación entre un programa de xestión ou outro.

Teñen en conta as vacas a sacrificar?

Están considerando o mesmo día de parto? Numerosas variables afectan a un resultado tan simple. Ademais, a non integración da información nunha soa plataforma tamén dificulta –imposibilita– a extrapolación de conclusións a outras ganderías ou simplemente a comparación entre elas por parte do asesor veterinario.

Por tanto, parece claro, agora máis que nunca, que o principal modelo de negocio do veterinario de leite debe moverse máis cara a unha asesoría de rabaño, cunha visión holística, con ferramentas de comunicación preparadas para o manexo de granxas con empregados e onde a saúde, prevención e produción deberán ser os motores principais do cambio. E para iso debemos estar preparados para a xestión integral de información procedente de distintos servidores tecnolóxicos (sensores, salas de muxido, control leiteiro...), con plataformas específicas que eviten sesgos motivados polas diferentes análises estatísticas.

REFERENCIAS

Barkema et al., 2015. J. Dairy Sci. 98:7426– 7445. http://dx.doi.org/10.3168/jds.20159377 Chanvallon et al., 2014. Theriogenology 82:734–741.

Kruif and Opsomer, 2004. Vlaam. Diergeneeskd. Tijdschr., 73 (2004), pp. 44-52. Derks et al., 2012. Preventive Veterinary Medicine, 104(3–4): 207-215.

Derks et al., 2013. Journal of Dairy Science, 96(13):1623-1637.

Ellis-Iversen et al., 2010. Prev. Vet. Med., 93:276-285.

Ferris et al., 2020. J. Dairy Sci. 103 https:// doi.org/10.3168/jds.2019-17199. GutierrezSolano et al., 2011. DOI: 10.3920/978-908686-742-4_31.

Harrisonet al., 2009. J. Dairy Sci., 93 (2010), pp. 1491-1499.

Jansen et al., 2010. Improving udder health management: veterinarians’ perceptions and communication skills. PhD Thesis, pp. 83–102.

Kristensen and Enevoldsen. 2008. Acta Vet. Scand., 50.

LeBlanc et al., 2006. J. Dairy Sci., 89:12671279.

LMIC (Livestock Marketing Information Center), 2019. LMIC (Livestock Marketing Information Center). Milk Production, Inventory– Annual. https://www.lmic.info/spreadsheet/ prices-and-production (2019), Accessed 25th Feb 2019.

Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación. https://www.mapa.gob.es/es/ganaderia/temas/produccion-y-mercados-ganaderos/ estructuraysituaciondelsectorvacunolecheroenespanayenlaue_versionfinal_29enero_ tcm30-524899.pdf. Visitado 29/7/2020.

Noordhuizen and Wentink. 2001. Vet. Quart., 23:162-169.

Rutten et al., 2013. J. Dairy Sci. 96:1928– 1952.

Schuenemann et al., 2013. J. Dairy Sci. 96:2671–2680.

Sorge et al., 2010. J Dairy Science, 93(4):1491-9. doi: 10.3168/jds.2009-2447.

USDA-NASS (National Agricultural Statistics Service), 2019. USDA-NASS (National Agricultural Statistics Service). Milk production quarterly publications. https:// usda.library.cornell.edu/concern/publications/ h989r321c?locale=en (2019), Accessed 15th Jan 2019.

Wilson, P. 2011. J. Agric. Sci. 149:507–517.)

56 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_manexo_gando_galego.indd 56

27/8/20 13:44

A primeira DairyRotor T8900 instalada en España xa está en marcha Situada na gandería galega Finca Canedo (Frades, A Coruña), moxe desde o pasado mes de xuño unhas 300 vacas dúas veces ao día en menos de dúas horas.

O proxecto desenvolvido por GEA nesta granxa sumou á instalación da rotativa o deseño da sala de espera, coa instalación dun sistema de limpeza flushing, un empuxador Cowmander 015 e as portas de selección, a colocación dos colares CowScout para a xestión do rabaño e un sistema de prearrefriamento do leite.

vp019_publirreportaxe_gea_galego.indd 57

27/8/20 12:24

A

gran protagonista do proxecto desenvolvido en Finca Canedo é a sala rotativa DairyRotor T8900, a primeira instalada en España.

Esta sala de 40 puntos ten unha estrutura totalmente en aceiro inoxidable, para un alto nivel de hixiene, pois é moito máis fácil de limpar para o operador, e é moi robusta, preparada para muxir os 365 días, mesmo 24 horas, 7 días á semana. “A solidez desta máquina asegúranos grandes rendementos”, afirma Víctor Jorge, delegado de vendas de GEA Farm Technologies Ibérica en Galicia.

Os cabinetes que a conforman, tamén totalmente en aceiro inoxidable, son moi baixos, o que “facilita o fluxo de animais, tanto á entrada como á saída do sistema de muxido rotativo”, asegura. Ademais, cada praza leva un identificador para o control dos animais que entran na rotativa e vai transferindo todos os seus datos ao programa de xestión.

Outra das características importantes desta sala instalada en Finca Canedo é o modelo de xogo de muxido IQ. É o primeiro sistema de muxido de catro vías do mundo e “en xeral a xente está moi contenta con el porque ten unhas características totalmente exclusivas –explica o delegado de vendas–. Evita calquera contaminación cruzada entre os tetos durante o muxido, ofrécelle moita facilidade de traballo ao operario, pois pode mesmo coller dúas tetoeiras á vez xa que nunca haberá entradas de aire no colector, e o muxido é moi estable, porque se traballa sempre ao mesmo nivel de baleiro e os animais agradéceno”.

A perfecta colocación destes xogos de muxido está garantida polos brazos posicionadores elixidos. Segundo Víctor Jorge, “cando a vaca e o xogo de muxido están colocados, este brazo garante que a posición do xogo de muxido é totalmente paralela ao ubre da vaca, co cal non teremos entradas de aire no muxido e será moi complicado que a vaca, ao moverse, tire as tetoeiras”.

Todo axuda a conseguir un maior confort, tanto das vacas, que están moi tranquilas durante o muxido, como dos traballadores.

A calidade de traballo nesta gandería valorouse moito, así como mellorar a rapidez no muxido, na que toma parte importante a entrada en V á sala, que proporciona un maior fluxo dos animais ao poder pasar unha vaca e media de cada vez.

A DairyRotor T8900 de Finca Canedo é ademais un modelo Subway, o que significa que todos os sistemas de medición, pulsación, liñas de leite, unidades finais... van integrados dentro do foso da sala. “Cun túnel independente temos acceso a toda a maquinaria. Para calquera servizo técnico, mantemento ou control leiteiro, por exemplo, poderíase traballar perfectamente sen interferir no muxido nin interromper os traballadores”, puntualiza Jorge.

Placas prearrefriadoras de leite

vp019_publirreportaxe_gea_galego.indd 58

COMPLEMENTOS DO PROXECTO Durante o desenvolvemento do proxecto un dos obxectivos foi responder ás necesidades da granxa. O traballo por lotes e a redución do tempo de muxido eran dúas claves a ter moi en conta.

A sala de espera deseñouse pensando precisamente nos grupos de animais, por iso conta con portas de selección e cun empuxador Cowmander 015. “O que se busca é un bo fluxo e manexo de animais, a comodidade dos operarios á hora de realizar o traballo e unha xestión máis eficiente do rabaño”, subliña Víctor Jorge.

Para a limpeza desta área instalouse un sistema de lavado flushing que permite “o aproveitamento das augas da máquina de muxido para lavar a zona de espera. As válvulas automáticas descargan 10.000 litros por minuto, cantidade que arrastra toda a sucidade desta área en moi pouco tempo”.

En canto a xestión do rabaño, en Finca Canedo contan con colares CowScout. “Os gandeiros teñen en tempo real toda a información de actividade dos animais. Coñecen en todo momento o comportamento das súas vacas, alta e baixa actividade, tempo comendo, ruminación e inactividade, co que poden adiantarse a calquera problema de saúde”, sinala o delegado de vendas.

Por último, este proxecto abordou a instalación de placas prearrefriadoras previas ao tanque de frío. Segundo Víctor Jorge, “con este sistema conseguimos deixar a temperatura do leite entre 1 e 2 °C por encima da temperatura de entrada da auga e que o traballo que ten que facer o tanque de refrixeración sexa moito menor. Ademais, aproveitamos certa enerxía para amornar a auga dos bebedoiros dos animais para que poidan beber máis e o seu confort sexa moito mellor”.

EQUIPADOS PARA CRECER Actualmente en Finca Canedo moxen uns 300 animais e con esta DairyRotor T8900 poderían traballar durante as 24 horas e chegar a muxir máis de 1.000 vacas. O futuro é cambiante, pero parece que a tendencia nas granxas se dirixe cara ao crecemento. “Cando asesoramos a Luis e a Beatriz, os socios desta gandería, tivemos moi en conta esta premisa, pois non só é clave pensar na actualidade, en muxir rápido como se está facendo aquí, senón tamén en ter capacidade de crecemento, porque o mercado vai nesa dirección”, afirma Víctor Jorge.

Con só un mes de traballo con esta máquina, en Finca Canedo lograron cifras de rendemento moi altas. “Están muxindo de media unhas 200 vacas/hora, o que significa que estamos a falar de voltas de doce minutos. Mesmo nalgúns lotes conseguen xa picos de 300 vacas/hora, o que suporía que cada 12 segundos sae unha vaca totalmente muxida. Isto dános unha idea –engade– da capacidade desta máquina, do seu rendemento e das posibilidades que nos ofrece cara ao futuro”.

Empuxador Cowmander 015

Porta de selección

27/8/20 12:24

B “ e f d t a

Beatriz Méndez: “Pasamos de muxir en catro horas a facelo en menos de dúas e temos máis tempo para dedicarlles aos nosos fillos”

EN VíDEO

Beatriz Méndez e Luis Carro, cos pais deste, Lola e Manolo, e os seus fillos, Antía e Manuel

Nome da explotación: Finca Canedo Propietarios: Beatriz Méndez e Luis Carro Localización: Frades (A Coruña) Traballadores: 3 Sistema de muxido: sala rotativa DairyRotor T8900 Animais en total: 600 Vacas en produción: 300 Número de muxidos: 2 Media de produción: 35 litros/vaca/día Porcentaxe de graxa: 3,80 % Porcentaxe de proteína: 3,40 % RCS: 133.000 cél./ml

Xogo de muxido IQ, brazo posicionador e identificador de praza

Foso Subway da sala

Que sistema de muxido tiñan antes de instalar a sala rotativa?

Anteriormente tiñamos unha sala paralela 2x10 de muxido traseiro.

Por que se decidiron a cambiar de sala?

Decidimos cambiar de sala e instalar esta sala rotativa de 40 puntos para reducir o tempo de muxido, pola comodidade de traballo e para que nos permita crecer nun futuro.

Como foi o proceso de cambio?

A montaxe da sala comezou a principios de febreiro e empezamos a muxir o 2 de xuño.

Proceso de adaptación non houbo, porque non o necesitamos. As vacas entran perfectamente, de feito pelexan por entrar e non lles custou absolutamente nada. Nós tamén nos adaptamos moi ben, o tempo de muxido é moito menor e estamos moi contentos.

Entrada á sala en V

Válvula de flushing activada

Por que se decantaron por GEA? Decantámonos por GEA polo servizo técnico que teñen aquí nesta zona, co seu distribuidor Agrícola Coruñesa, e pola calidade dos seus equipos de muxido.

Eliximos este modelo en concreto porque acababa de saír ao mercado, polo xogo de muxido IQ e pola comodidade que lles proporciona aos animais e aos traballadores.

Que diferenzas notan?

Con este cambio que fixemos sentímonos satisfeitos porque pasamos de muxir en catro horas a facelo en menos de dúas, temos máis tempo para dedicarlles aos nosos fillos e tanto persoal como profesionalmente estámolo notando bastante.

vp019_publirreportaxe_gea_galego.indd 59

Aos animais notámolos moi tranquilos, porque non se tocan para nada uns a outros, van independentes cada un no seu posto e móxense moi calmados.

Aínda que levamos traballando pouco tempo con esta máquina, a valoración é moi boa.

27/8/20 12:24

SAÚDE ANIMAL

Efecto da infección por BVDV sobre o intervalo parto-inseminación fecundante e o número de inseminacións por xestación en granxas leiteiras Ofrecemos os resultados da investigación levada a cabo en 28 granxas galegas sobre o impacto que un brote de virus da diarrea vírica bovina (BVDV) podería ter sobre o rendemento reprodutivo atendendo dous grupos de explotacións: as que non empregaban vacinas e as que si o facían como ferramenta de control do brote.

I. Arnaiz1, M. Cerviño2, S. Martínez3, C. Eiras4, R. Fouz5, F.J. Diéguez6 Laboratorio de Sanidade e Produción Animal de Galicia (Mabegondo-Abegondo, A Coruña) 2 Boehringer Ingelheim España SA 3 Subdirección Xeral de Gandería, Consellería do Medio Rural, Xunta de Galicia 4 Laboratorio de Sanidade e Produción Animal de Galicia (Lugo) 5 Africor Lugo, Ronda de Fingoi 117, 27002, Lugo, España 6 Departamento de Anatomía, Produción Animal e Ciencias Clínicas Veterinarias, Facultade de Veterinaria de Lugo, Universidade de Santiago de Compostela (USC)

1

INTRODUCIÓN

O

virus da diarrea vírica bovina (BVDV) é membro do xénero Pestivirus, na familia Flaviviridae. Causa a diarrea vírica bovina

(BVD), unha das enfermidades máis importantes do gando en todo o mundo. A BVD provoca considerables perdas económicas nas granxas leiteiras, xa que se asociou con redución na pro-

dución de leite, co aumento da mortalidade (fundamentalmente de animais novos) e cos problemas reprodutivos, respiratorios e intestinais (Diéguez et al., 2009, Hessman et al., 2009; Hill et al., 2010; Yeşilbağ et al., 2014).

Os estudos de eficacia das diferentes vacinas dispoñibles demostraron consistentemente que esta medida pode proporcionar unha contribución importante para o control da enfermidade e na actualidade podería considerarse un complemento útil ás medidas de bioseguridade (Newcomer et al., 2017).

60 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_saudeAnimal_diarreaVirica_galego.indd 60

27/8/20 13:48

SAÚDE ANIMAL

ACTUALMENTE EN GALICIA A PORCENTAXE DE EXPLOTACIÓNS SOSPEITOSAS DE TER CIRCULACIÓN VÍRICA POR APARICIÓN DE ANIMAIS POSITIVOS NA RECRÍA OU SEROCONVERSIÓNS EN LEITE DE TANQUE É DO 26 %

No presente traballo analizouse o impacto que un brote de BVDV podería ter sobre o rendemento reprodutivo (medido como intervalo parto-inseminación fecundante e número de inseminacións por xestación) en dous grupos de granxas de vacún de leite: (1) granxas que non empregaban vacinas e (2) granxas que utilizaron vacinas como ferramenta de control do brote. Adicionalmente, estudouse a duración media do brote de BVDV nos dous grupos de granxas.

ÁREA DE ESTUDO As granxas do estudo localízanse en Galicia, a principal rexión de gando leiteiro do país, co 55 % das granxas e o 38 % da produción de leite. En Galicia implementouse un programa oficial voluntario de control de BVDV no ano 2004 a través de Agrupacións de Defensa Sanitaria. De forma breve, o programa baséase na monitorización periódica de rabaños para detectar e sacrificar animais con infección persistente (PI) xunto co control obrigatorio do gando comprado.

Para iso anualmente realízanse 3 mostraxes anuais separadas polo menos 3 meses en leite de tanque e cunha mostraxe anual dunha porcentaxe da recría (animais de entre 9 e 24 meses) co fin de detectar a enfermidade cunha prevalencia do 10 % e un nivel de confianza do 95 %. Cando se aprecian seroconversións nestas mostraxes, analízase antíxeno en muesca de orella de todos os nacementos de animais existentes nos últimos meses para detectar o posible nacemento de PI. A partir de aí, analízanse todos os nacementos de animais para antíxeno (incluídos posibles abortos se os houbese) ata que pasa un ano con resultados negativos desde a eliminación do último animal PI. Os pormenores do programa pódense consultar na Orde para Agrupacións de Defensa Sanitaria publicada anualmente pola Xunta de Galicia (Xunta de Galicia, 2019).

08.2020 | Vaca Pinta n.º 19 | 61

vp019_saudeAnimal_diarreaVirica_galego.indd 61

27/8/20 13:48

SAÚDE ANIMAL

Actualmente en Galicia a porcentaxe de explotacións sospeitosas de ter circulación vírica por aparición de animais positivos na recría ou seroconversións en leite de tanque é do 26 %. Só no 3 % das explotacións de Galicia se detectan finalmente animais positivos a antíxeno de BVDV.

METODOLOXÍA O estudo realizouse de forma retrospectiva en 28 granxas integradas no programa de control voluntario en Galicia que, sen contacto previo co BVDV, foron infectadas de forma natural co virus, producíndose o nacemento de animais persistentemente infectados (PI). 15 das 28 granxas foron seleccionadas ao azar entre aquelas que tiveron un brote de BVDV e non usaron vacinas antes ou durante o brote (G1).

Os 13 restantes eran unha mostra de conveniencia que incluía todas aquelas granxas que tiveron un gromo de BVDV e que, sen vacinar antes deste, comezaron a aplicar unha vacina viva atenuada unha vez que se diagnosticou (Bovela BVD, Boehringer Ingelheim) (G2).

O tamaño medio dos rabaños analizados foi de 118 vacas (incluíndo lactantes e secas) (129 e 106 para G1 e G2, respectivamente).

Nestas 28 granxas recompiláronse datos sobre o intervalo partoinseminación fecundante (IPIF) e o número de inseminacións por xestación (IX) durante tres períodos diferentes: (1) o ano anterior ao comezo do brote de BVDV (P1), (2) durante o brote (P2) e (3) o ano posterior ao final deste (P3).

O inicio do brote considerouse como a data de nacemento do primeiro PI (ou a data de incorporación se fose un animal comprado). O final definiuse como a data de eliminación do último PI (e non se diagnosticou ningún novo animal PI nun período de polo menos un ano).

O IPIF definiuse como o número de días desde o parto ata a inseminación na que a vaca queda xestante. O IX definiuse como o número de inseminacións por vaca xestante. Ambos os parámetros calculáronse a partir de datos sobre inseminacións e partos recollidos a través do programa de control leiteiro de Galicia.

RESULTADOS E DISCUSIÓN Inicialmente realizouse unha análise separada das granxas dos grupos G1 e G2 ao longo dos 3 períodos mencionados (intragrupos).

Este indicaba que, para as granxas do grupo G1, había un aumento de 13,8 días no IPIF entre P1 e P2, mentres que para as granxas do grupo G2 este incremento foi só de 3 días. Entre P2 e P3 observouse unha diminución nos dous grupos de granxas (de 18,7 e 14,4 días, respectivamente) (táboa 1). Con respecto ao IX, nas granxas do grupo G1 observouse un aumento de 0,09 inseminacións de P1 a P2, mentres que nas do grupo G2 diminuíu 0,08 unidades. Entre P2 e P3, o IG diminuíu en ambos os grupos (táboa 1).

Do mesmo modo, comparáronse os grupos G1 e G2 nos 3 períodos considerados (entre grupos). Esta análise indicaba que, en P1, o IPIF era semellante en ambos os grupos (139,3 vs. 134,1). Con todo, en P2, este parámetro era 15,97 días maior nas granxas do grupo G1. En P3, o IPIF era tamén superior no grupo G1 (táboa 1). Para o IX, en P1 foi maior nas granxas do grupo G2. Pola contra, en P2 e P3, foi maior nas granxas do grupo G1 (táboa 1).

A duración media dos brotes de BVDV foi de 11,9 meses: 14,9 en granxas do grupo G1 fronte a 8,5 en granxas do grupo G2.

De acordo cos resultados do estudo, a infección por BVDV afectaría o rendemento reprodutivo e destaca especialmente o incremento do IPIF nas granxas do grupo G1 durante o brote.

Tamén se observou un aumento no IG. Nun estudo previo, Burgstaller et al.

(2016) indicaron que a BVD tiña unha influencia significativa no intervalo entre partos e a taxa de éxito en primeira inseminación. Suxeríronse varios mecanismos a través dos cales a infección polo BVDV pode causar problemas reprodutivos no gando, incluída a disfunción inmune que predispón as vacas a outras enfermidades, a degradación do ovocito, o embrión ou o feto de forma directa, ou inducindo lesións que resultan en aborto, momificación ou teratoxénese, así como alteración do sistema endócrino reprodutivo (Oguejiofor et al., 2019).

DE ACORDO COS RESULTADOS DO ESTUDO, A INFECCIÓN POR BVDV AFECTARÍA O RENDEMENTO REPRODUTIVO E DESTACA ESPECIALMENTE O INCREMENTO DO IPIF NAS GRANXAS DO GRUPO G1 DURANTE O BROTE

62 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_saudeAnimal_diarreaVirica_galego.indd 62

27/8/20 13:48

DEJA KO A LA

VACUNA DE BVD LÍDER EN EUROPA, BOVELA ESTABLECE EL GOLD STANDARD EN EL CONTROL DE LA ENFERMEDAD. BOVELA OFRECE 12 MESES DE PROTECCIÓN FETAL FRENTE A LOS GENOTIPOS 1 Y 2 DEL VIRUS, CON UNA SOLA DOSIS. Bovela® liofilizado y 4,0 disolvente para suspensión inyectable para bovino. Composición: Cada dosis (2 ml) contiene: BVDV tipo 1 vivo modificado, cepa no citopática KE-9: 104,0 – 106,0 DICC . BVDV tipo 2 vivo modificado, cepa no citopática NY-93: 10 – 106,0 DICC . Especies de destino: Bovino. Indicaciones: Inmunización activa de bovino - a partir de los 3 meses de edad - a fin de reducir la hipertermia y minimizar50 la reducción del recuento de leucocitos provocada por el BVDV-1 y BVDV-2 y50para reducir la excreción vírica y la viremia causada por el BVDV-2. Inmunización activa de bovino frente a BVDV-1 y BVDV-2, a fin de prevenir el nacimiento de terneros persistentemente infectados causado por la infección transplacentaria. Contraindicaciones: No usar en casos de hipersensibilidad a la sustancia activa o a algún excipiente. Uso durante la gestación y la lactancia: Se recomienda vacunar antes de la gestación para asegurar la protección frente a la infección persistente del feto. Aunque no se observó la infección persistente del feto causada por la vacuna, la transmisión al feto puede producirse. Por consiguiente, el veterinario responsable debe decidir caso por caso la utilización durante la gestación, teniendo en cuenta, por ej. el estado inmunológico al BVD del animal, el período de tiempo entre la vacunación y la cubrición/inseminación, el estado de gestación y el riesgo de infección. Puede utilizarse durante la lactancia. Los estudios demostraron que el virus vacunal puede excretarse por la leche en bajas cantidades (~10 DICC50/ml) hasta 23 días después de la vacunación, aunque cuando esta leche se utilizó para alimentar a terneros, no ocurrió seroconversión en ellos. Reacciones adversas: Leves hinchazones o nódulos de hasta 3 cm de diámetro en el punto de inyección. En las 4 horas siguientes a la vacunación es frecuente un aumento de la temperatura corporal, dentro de los límites fisiológicos. Posología: Primovacunación: Administrar una dosis (2 ml) por vía intramuscular. Se recomienda vacunar al menos 3 semanas antes de la inseminación / cubrición para suministrar protección fetal desde el primer día de la concepción. Revacunación: Se recomienda la revacunación al cabo de 1 año. Precauciones: Especialmente en novillas seronegativas en gestación, se ha observado viremia duradera (10 días en un estudio). Esto puede ocasionar la transmisión transplacentaria del virus vacunal, aunque en los estudios realizados no se observaron efectos adversos en el feto ni en la gestación. No puede excluirse la excreción del virus vacunal a través de los fluidos corporales. Cuando se administra por vía intranasal, las cepas vacunales son capaces de infectar ovino y porcino, pero no se han demostrado reacciones adversas o la propagación a animales en contacto. La vacuna no ha sido probada en machos reproductores y por consiguiente no debe utilizarse en machos reproductores. Tiempo de espera: Cero días. Conservación: Conservar y transportar refrigerado. No congelar. Nº autorización: EU/2/14/176/001-016. Presentación: 5 y 25 dosis. Titular: Boehringer Ingelheim Vetmedica GmbH. Medicamento sujeto a prescripción veterinaria.

Hagamos historia dve la BVD vp019_publicidade_boehringer_cast.indd 63

19/8/20 13:23

SAÚDE ANIMAL

Táboa 1. Análise descritiva do intervalo parto-inseminación fecundante (IPIF) e número de inseminacións por xestación (IX) en granxas leiteiras de Galicia o ano anterior ao comezo dun brote de BVDV (P1), (2) durante o brote (P2) e (3) o ano posterior ao final do brote (P3) P1

G1a G2a

P2

P3

Media (IC 95 %)

Media (IC 95 %)

Media (IC 95 %)

IPIF

139,32 (126,92-182,72)

153,13 (141,13-165,12)

134,35 (119,22-149,48)

IG

2,05 (1,88-2,22)

2,14 (1,95-2,31)

2,12 (1,97-2,28)

IPIF

134,14 (117,51-180,78)

137,16 (123,43-150,90)

122,72 (114,50-130,94)

IG

2,09 (1,78-2,40)

2,01 (1,89-2,12)

1,91 (1,77-2,04)

b

b

b

OS RESULTADOS TAMÉN INDICARON QUE AS VACINAS VIVAS MODIFICADAS PARECEN MITIGAR OS EFECTOS NEGATIVOS DO BVDV NA REPRODUCIÓN

G1: granxas que tiveron un brote de BVDV e non usaron vacinas antes ou durante o brote. G2: granxas que tiveron un brote de BVDV e que, sen vacinar antes, comezaron a aplicar unha vacina viva atenuada unha vez que este se diagnosticou. b Intervalo de confianza ao 95 % a

Ademais, o BVDV pódese detectar dentro do tecido ovárico durante un período prolongado despois dunha infección aguda, o que podería causar efectos negativos na reprodución a longo prazo (Givens e Marley, 2013). Os resultados tamén indicaron que as vacinas vivas modificadas parecen mitigar os efectos negativos do BVDV na reprodución. Unha metaanálise previa indicaba un efecto favorable destas vacinas na prevención da enfermidade reprodutiva asociada ao BVDV (Newcomer et al., 2017).

Como principal limitación do estudo debe terse en conta que o inicio do brote se baseou no diagnóstico de animais PI (a entrada do virus na granxa sería anterior). Con todo, isto permite ter un criterio común e establecer unha data específica en cada granxa. A pesar das limitacións inherentes, os datos proporcionan información sobre como a infección por BVDV afecta os parámetros estudados no gando leiteiro e en que medida a vacinación con vacina viva atenuada, durante o brote, xunto

coas medidas de erradicación descritas, resulta eficaz para reducir a súa duración e a intensidade do efecto negativo sobre a reprodución.

AGRADECEMENTOS Agradecémoslle á Subdirección Xeral de Gandería da Xunta de Galicia a cesión dos datos sanitarios.

BIBLIOGRAFÍA

Dispoñible mediante requirimento aos autores

64 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_saudeAnimal_diarreaVirica_galego.indd 64

27/8/20 13:48

Para vacas de leche y de carne

Una dosis, una vida • • • •

Vacuna de amplio espectro, cubre las principales diarreas neonatales Solo una dosis en la primovacunación = 3 ml Adyuvante bi fase: respuesta inmunológica rápida y duradera* Amplio margen de vacunación: de 3 meses a 3 semanas antes del parto

BOVISAN DIAR -Emulsión para inyección Composición Una dosis (3 ml) contiene: Rotavirus Bovino, inactivado, cepa TM-91, serotipo G6P1 (inactivado) ≥ 6.0 log2 (VNT)* Coronavirus Bovino, inactivado, cepa C-197 (inactivada) ≥ 5.0 log2 (HIT)** Escherichia coli, inactivado, cepa EC/17 (inactivada) expresado como F5 (K99) Adhesina ≥ 44.8 % de inhibición (ELISA)*** *VNT – test de neutralización del virus (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) **HIT – test de inhibición de hemoaglutinación (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) ***ELISA – Valoración inmunosorbente ligado a enzima (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) Adjuvante: Montanida ISA 206 VG 1.6 ml Especies de destino: Bovino (vacas y novillas gestantes) Indicaciones de uso, inmunización activa, con el fin de conferir protección pasiva a sus terneros vía calostro/leche, para reducir la gravedad de la diarrea causada por rotavirus bovino, coronavirus bovino y el enteropatógeno E. coli F5 (K99) y reducir la eliminación del virus por los terneros infectados con rotavirus y coronavirus bovino . La inmunidad pasiva se inicia con el calostro y depende de si recibe suficiente calostro después del nacimiento. Vacunar solo animales sanos. Precauciones Para el usuario: Este producto contiene aceite mineral. La inyección/autoinyección accidental puede provocar un dolor e hinchazón severo, que en raros casos podría resultar con la pérdida del dedo afectado si no se da atención médica inmediata. Si el dolor persiste más de 12 horas después del examen médico, acudir de nuevo al médico. Reacciones adversas Frecuentemente hinchazón leve de 5-7 cm de diámetro en el sitio de la inyección y a veces acompañado inicialmente por un aumento de la temperatura local que se resuelve en unos 15 días. Puede observarse un ligero y transitorio incremento de la temperatura (hasta 0.8ºC) 24 horas después de la vacunación, que se resuelve dentro de los 4 días después de la vacunación. Posología: Administración im.. Una dosis en cada gestación, administrada en un periodo de 12 – 3 semanas antes de la fecha esperada del parto. Alimentación de calostro: La protección de los terneros depende de la adecuada ingesta de calostro de las vacas vacunadas.

Si los terneros no consiguen suficientes anticuerpos por calostro poco después de que nazcan, tendrán fallos de transferencia pasiva de anticuerpos. Es importante que todos los terneros reciben una cantidad suficiente de calostro del primer ordeño en las primeras seis horas después del parto. Se recomienda que se alimenten de al menos 3 litros de calostro dentro de las primeras 24 horas y esta cantidad equivale aproximadamente al 10% del peso de un becerro. Tiempo de espera Cero días. Conservar en la nevera (2 - 8°C). Proteger de la luz. No congelar. Formatos: 15 ml (5 dosis), 90 ml (30 dosis) y 450 ml (150 dosis) – Nº reg: 3301 ESP-Titular. FORTE Healthcare Ltd –Co Dublin (Irlanda) Medicamento sujeto a prescripción veterinaria. Administración bajo control o supervisión del veterinario

* AUCOUTURIER J. et al. Adjuvants designed for veterinary and human vaccines. Vaccines, 19, 2001, 2666-2672

Construyendo el futuro de la salud animal

vp019_publirreportaxe_virbac_CAST.indd 65

19/8/20 11:01

Eliter, el nuevo método para revalorizar los terneros de tu ganadería Se trata de una herramienta informática de certificación de calidad que distingue a aquellos animales que cumplen con una serie de parámetros de salud y cuidados que hace que sean mejores y más resistentes a la hora de realizar el proceso de recría. ¿Qué otras funciones tiene Eliter?

ELIO LÓPEZ Gerente de Eliter

CARLOTA ANTELO Veterinaria de Eliter

Nuestro sistema también es válido para ganaderías con empleados, como método de autocontrol del encalostrado (en la app el día de la actualización hay que indicar cuánta cantidad de calostro se le ha dado al animal, de qué calidad era y el tiempo que ha transcurrido desde el nacimiento hasta que se le suministró) y también sirve para aquellas granjas en las que haya venta de terneras a otras explotaciones, ya que el encalostrado es un factor muy importante para la vida de una vaca productora (en la primera lactación puede suponer incluso 2.000 kg de producción de diferencia). ¿Cómo se valora a los terneros en España?

ELIO LÓPEZ

¿Qué tal se maneja la recría en las ganaderías españolas?

Hay muchas ganaderías que lo hacen bien, pero hay muchas otras que no, y en el mercado es imposible diferenciar a los terneros de las ganaderías que lo hacen bien de las que no. Por este motivo se las valora negativamente a todas, porque cuando compras no sabes lo que estás adquiriendo. Precisamente nuestro programa busca dar solución a esto garantizando la diferenciación de aquellos animales más destacados en base a las condiciones de origen gracias a nuestro crotal. ¿En qué consiste el proceso de certificación de Eliter?

Todo el proceso se realiza a través de nuestra aplicación. El día del nacimiento se saca una foto al animal y, a los 14 días, llega una notificación solicitando un vídeo. De esta manera, sabemos que el ternero tiene por lo menos dos semanas en la fecha de salida de la explotación. En ese momento le asignamos el número de crotal de Eliter, en el que quedan recogidas sus condiciones, las cuales se pueden consultar para una mejor valoración.

Actualmente no se valoran correctamente porque no cumplen con las condiciones adecuadas para su posterior cría y cebo, por lo que en los cebaderos hay mucha mortalidad y esto provoca que caigan los precios en origen. Ahora mismo, los terneros del norte de Europa se pagan mejor y es porque traen una mayor edad que los de aquí (muchos van con menos de 7 días al cebadero). ¿Se aprecian diferencias notables entre los terneros convencionales y los certificados con Eliter?

Así es. Nosotros tenemos un cebadero de 2.000 terneros y ya estamos comprando los primeros terneros de Eliter y, por ahora, vemos que tienen menos patologías en el primer mes. Es algo que valoramos mucho porque nos permite gastar menos en medicamentos, tenemos menos mortalidad, menos gastos de mano de obra y, por lo tanto, más rentabilidad.

¡DESCARGA ELITER A TRAVÉS DE ESTE QR!

Eliter diferencia a los terneros en base a sus condiciones en la explotación de origen atendiendo a cuatro puntos clave: •

Que la ganadería esté en una ADSG y tenga niveles adecuados BVD-IBR o lleve un programa sanitario independiente que tenga esas mismas condiciones.

•

Que los terneros tengan por lo menos 14 días en la fecha de salida de la explotación.

•

Que sigan un correcto protocolo de encalostrado y un sistema de autocontrol a través de la aplicación.

•

Que las medidas de bienestar y alojamiento sean las adecuadas.

vp019_publirreportaxe_virbacEliter_castelan.indd 66

24/8/20 9:01

CARLOTA ANTELO

¿Qué factores de manejo debemos tener en cuenta en terneros recién nacidos?

El parto es lo más importante: el animal debe nacer en una zona aislada, que esté previamente desinfectada, limpia y seca. Luego se debe trasladar lo antes posible a un cubículo individual, preferiblemente hasta el destete. La desinfección de ombligo se les debe hacer sistemáticamente a todos los terneros que nacen y luego debemos prestar atención al encalostrado. ¿Cómo recomiendas hacer el encalostrado?

Hay parámetros muy importantes, como son el tiempo, la cantidad y la calidad. Se debe intentar hacer la primera toma en las primeras 4 horas después del parto, ya que a partir de las 6 horas la absorción intestinal de las inmunoglobulinas va a descender y a partir de las 24 horas es nula. En cuanto a la cantidad, se recomienda no dar menos de 3,5 litros en la primera toma y, después, 2 litros cada 12 horas. Aunque a las 24 horas la absorción sea nula, se recomienda dar esa leche de transición durante 3 días, ya que puede actuar a nivel local en el intestino. ¿Cómo debe medirse la calidad del calostro?

Se mide estimando indirectamente las inmunoglobulinas G que contiene. Se puede hacer mediante un calostrómetro o con un refractómetro (digital u óptico). El calostrómetro relaciona la concentración de inmunoglobulinas con la gravedad específica por lo que, cuanto más concentrado sea en inmunoglobulinas, más denso va a ser y flotará. Tiene una escala de colores que nos indicará si es de buena, regular o mala calidad. El refractómetro relaciona la concentración de inmunoglobulina con la luz que se refracta a través de la muestra, así que, cuanto más concentrado sea, más refractará. En el óptico tenemos que mirar a través de la luz para verlo en la escala, el digital nos da el resultado automáticamente. ¿Es recomendable vacunar a las madres preñadas contra diarreas neonatales? vacunarlas y debe hacerse entre Sí. Es Esmuy muyrecomendable recomendable vacunarlas y debe hacerse las 12 las y las antes del parto. vacuna entre 123 ysemanas las 3 semanas antes delLaparto.

Lacontievacune contiene anticuerpos de rotavirus, coronavirus y E.coli yque se na antígenos de rotavirus, coronavirus E.coli concentrarán enanticuerpos el calostro yenseeltransferirán loscuales terneros que elevan los calostro, los se cuando mamen.

Estas vacunas van a disminuir incidentransferirán a los terneros cuando mamen. la Estas vacia de estas neonatales y, en caso de quediarreas se den, cunas van adiarreas disminuir la incidencia de estas reducirán la y, diseminación lossevirus su gravedad. neonatales en caso de de que den,y reducirán la diseminación de los virus y su gravedad.

¿Por qué es importante estar en ADSG? ¿Por qué es importante estar en ADSG?

La labor que hacen las ADSG es fundamental. De una La ganadería labor que que hacen está las en ADSG ADSG podemos es fundamental. conocerDe su una esganadería tado sanitario que yestá saber en ADSG que están podemos haciendo conocer las actuasu estado cionessanitario necesarias y saber para que mejorar. estánLlevan haciendo programas las actuade ciones control necesarias y lucha frente para a IBR mejorar. y BVD, Llevan enfermedades programas que, de control en casoyde lucha entrar frente en una a IBR explotación, y BVD, enfermedades provocan pérdique, en dascaso muyde importantes. entrar en una También explotación, hay explotaciones provocan pérdique das no pertenecen muy importantes. a ADSGTambién pero que hay son explotaciones llevadas porque un no veterinario pertenecen que aseADSG encarga pero él que mismo sonde llevadas hacer lapor toma un veterinario de muestrasque y de seanalizar encargaelélestado mismoque de tiene hacerlalaexplotoma tación en cuanto estas enfermedades. de muestras y de aanalizar el estado que tiene la explotación en cuanto a estas enfermedades.

TESTIMONIO ELITER EN VILASILVESTRE SC (Belesar, Vilalba, Lugo) ¿Valoráis a los terneros dentro de la granja?

Sí. Los terneros para nosotros son un activo importante. Es una fuente de ingresos que valoramos bastante. En nuestro caso, pueden suponer entre un 7 % y un 8 % de los ingresos anuales. ¿En qué os ayuda el programa Eliter?

En el poco tiempo que llevamos con el Eliter ya hemos notado una pequeña subida en los terneros. Esto es una garantía para el comprador. Para empezar, la app asegura que el animal lleva como mínimo dos semanas en la explotación. Además, nos hacen unos controles rutinarios que certifican el calostro que le estamos dando, que los alojamientos están bien… en definitiva, que el ternero lleve las condiciones sanitarias adecuadas para ser un buen animal de cebo cuando se vende. ¿Qué importancia dais a los alojamientos?

Los alojamientos de los terneros en nuestra opinión deben estar siempre limpios y secos para garantizar el bienestar. Procuramos mudar las camas a menudo, sobre todo cuando se van o se cambian de lote. También tratamos de desinfectar al máximo para matar las bacterias que pueden provocar enfermedades. ¿A qué otros factores prestáis atención en la explotación?

Le damos mucha importancia al agua. Aquí la tratamos con peróxido. Es algo que tenemos bastante controlado porque creemos que es una vía importante para la entrada de gérmenes.

EN VíDEO

CONTACTA CON NOSOTROS Elio López García Veterinario CEO & Founder Tel.: 672620791

vp019_publirreportaxe_virbacEliter_castelan.indd 67

28/8/20 13:48

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

Ensilados de calidade: obxectivos máis alá da conservación Hai que valorizar ao máximo o que se produce nunha explotación; por tanto, a produción de forraxes e a súa conservación a través do ensilado xogan un importante papel, que analizamos ao longo das seguintes páxinas.

Paula Soler Business Manager España & Portugal, Lallemand Bio SL

N

on hai que quedar no mero concepto da conservación senón que hai que fixarse obxectivos máis amplos que engloban tanto a calidade nutricional coma a microbiolóxica (seguridade alimentaria e sanitaria).

O obxectivo do ensilado é obter un alimento estable cunha alta recuperación de materia seca (MS) e

enerxía, e unha elevada dixestibilidade dos seus nutrientes respecto da forraxe fresca (L. Kung, 2018).

A conservación foi e será o primeiro obxectivo e nela búscase reducir ao máximo as perdas de MS, pero a conservación por si mesma non garante que o ensilado que finalmente inxira o animal sexa sempre o máis adecuado desde o punto de vista

sanitario nin a dispoñibilidade dos seus nutrientes sexa a óptima.

Cando falamos de conservación referímonos a unha fermentación dos azucres das plantas que se transforman sobre todo en ácido láctico e, grazas a iso, hai unha diminución suficiente do pH que impide as actividades encimáticas e microbianas que descompoñen a forraxe. Pero

68 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_ensiladoMillo_calidade_galego.indd 68

27/8/20 13:53

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

CANDO IMOS MÁIS ALÁ DA CONSERVACIÓN E BUSCAMOS A MÁXIMA CALIDADE DO ENSILADO, ENTRAN EN XOGO A CALIDADE NUTRICIONAL E A SEGURIDADE ALIMENTARIA E SANITARIA

Figura 1. Influencia da altura de corte e o contido de esporas butíricas Altura de corte (cm)

Contido de esporas butíricas

2 cm (baixo)

83.000

10 cm (alto)

4.000

cando imos máis alá da conservación e buscamos a máxima calidade do ensilado, entran en xogo a calidade nutricional e a seguridade alimentaria e sanitaria.

Se nos ensilados de calidade imos máis alá da conservación, temos que pensar nas seguintes cuestións: - Os riscos sanitarios asociados ao ensilado - O impacto a nivel nutricional - Que accións podemos levar a cabo para reducir o risco e o impacto.

O ensilado pode levar asociados riscos sanitarios: - Pode ser vehículo de xermes patóxenos (Lynn et al.; Pedroso et al., 2010). Os microorganismos máis comúns no ensilado son E. coli, Listeria monocytogenes, Bacillus spp., Salmonella e Clostridium spp.

- Tamén existe un risco de contaminación fúnxica e de presenza de micotoxinas.

A contaminación microbiolóxica do ensilado pode ser consecuencia de: - Achega de xurros - Contacto co chan ou incorporación de terra ben sexa no momento do corte ou nas operacións de elaboración do ensilado - Falta de limpeza e hixiene das instalacións e equipos - Animais etc.

Para controlar a contaminación bacteriana pódense aplicar diferentes medidas: - Elevar a altura de corte e evitar o contacto co chan. A altura de corte ten unha grande influencia sobre o contido de cinzas, por incorporación de terra no ensilado (figura 2) e, como consecuencia, a contaminación por esporas butíricas (figura 1).

08.2020 | Vaca Pinta n.º 19 | 69

vp019_ensiladoMillo_calidade_galego.indd 69

27/8/20 13:54

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

Figura 2. Influencia da altura de corte e do contido de cinzas nos silos

UNHA POROSIDADE SUPERIOR A 0,4 FACILITA O INTERCAMBIO DE GASES, FAI QUE O AIRE PENETRE FACILMENTE CARA AO INTERIOR DO SILO E SE PERDA A ESTABILIDADE AEROBIA

170 <5 cm

160

5-7 cm

Contido en cinzas (g/kg MS)

150

> 7 cm

140 130 120 110 100 90 80

Primeiro corte

Segundo corte

Terceiro corte

Referencia: Resch et al., 2010

Figura 3. Características do ensilado e presenza de Listeria spp. en ensilados de 98 granxas de Galicia Variable

Mostras positivas, n (%)

Valor-P1

Ratio de oportunidades

95 % CI2

6,28

0,77-51,16

pH≥4.5 Non

1/16 (6,2)

Si

18/61 (29,5)

0,05

Almacenamento 9/35 (25,7)

Bolsa

3/12 (25,0)

Fosa sen recubrimento

8/28 (28,6)

1,00 0,96

0,97 1,11

Relevancia P ≤0,05 do test X 95 % CI:intervalo de confianza do ratio de oportunidades

1 2

Silo en búnker

2

- Extremar a hixiene dos equipos, rodas de tractores…, xa que son fonte de incorporación de terra no ensilado (habilitar unha área limpa na parte anterior e/ou posterior do silo para evitar a incorporación de terra).

- Reducir a carga de patóxenos do esterco e xurros.

- Mellorar a acidificación e a calidade fermentativa do ensilado co uso de inoculantes para ensilado. Wilson et al. (2005) observaron que o ácido láctico actuaba coma un grande inhibidor de Listeria. Os inoculantes actualmente en vigor reducen moito máis rápido o pH do ensilado e permiten mesmo alcanzar e manter niveis de pH inferiores ao limiar de crecemento de bacterias do xénero Clostridium (butíricas), de enterobacterias (E. coli…), de Listeria etc. Na figura 3 (Vilar et al., 2007) pódese observar a influencia do pH vs. a presenza de Listeria spp. en silos en Galicia.

- Asegurar unha boa estabilidade aerobia: a estabilidade aerobia é un termo que os nutricionistas usan para definir o tempo que un ensilado é capaz de permanecer sen aumentar a súa temperatura nin deteriorarse cando se expón ao contacto co aire (Liming Kung, Delawere Uty) [figura 4].

As consecuencias dunha falta de estabilidade aerobia son un crecemento exponencial dos fermentos que consomen o ácido láctico do ensilado que desencadea un aumento do pH, un aumento da temperatura do ensilado, o que lle dá inestabilidade ao alimento, faino menos palatable e perde valor nutritivo… e ao final do proceso hai unha deterioración das partes máis expostas de ensilado co consecuente impacto económico.

As estratexias para mellorar a estabilidade aerobia pasan por: • Reducir o tempo entre o corte, enchido e peche do silo para limitar o crecemento de fermentos e mofos

70 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_ensiladoMillo_calidade_galego.indd 70

27/8/20 13:54

PLATINUM FORAGE INOCULANTS CON L. hilgardii CNCM I-4785

LIBERE EL VALOR DE SU FORRAJE La calidad del ensilado es imprescindible para el rendimiento de sus animales. Los inoculantes para forraje MAGNIVA™ Platinum de Lallemand Animal Nutrition combinan la acción de L. buchneri NCIMB 40788 con L. hilgardii CNCM I-4785, una cepa bacteriana única y recientemente patentada que mejora la estabilidad aeróbica, reduce el pH y el desarrollo de hongos y levaduras.

Esta combinación está disponible en toda la gama de inoculantes para forraje MAGNIVA Platinum.

Su explotación tiene potencial para el éxito. Alcáncelo con MAGNIVA Platinum.

Información sobre nuestra gama de inoculantes para forraje:

LallemandAnimalNutrition.com

vp019_publi_LALLEMAND_CAST.indd 71

Un manual para el control de su ensilado:

QualitySilage.com

19/8/20 11:03

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

É IMPORTANTE TER EN CONTA AS DOSES DE UTILIZACIÓN DESTES PRODUTOS Á HORA DE MOSTRAR UNHA CLARA ACCIÓN ANTIFÚNXICA E DE MELLORA DA ESTABILIDADE AEROBIA

Figura 4. Dinámica de fermentación dun ensilado

Figura 5. Efecto do atraso de enchido nas poboacións de fermentos e mofos e as perdas de materia seca no ensilado de maíz

Horas de atraso na almacenaxe Item

0

6

12

24

Fermentos CFU/g

398,107

501,187

3,981,071

30,199,517

Moldes

301,995

501,187

6,025,596

70,794,578

Perda de DM

0

0,3

1

5

Fonte: Hirsch e Kung, inédito

Figura 6. Relación entre a densidade e as perdas de MS despois de 180 días de ensilado Densidade (kg MS/m3)

Perda de MS despois de 180 días (% da MS ensilada)

160

20,2

225

16,8

240

15,9

255

15,1

290

13,4

350

10,0

Fonte: Rupper, 1992

• Unha boa compactación e unha baixa porosidade • Unha boa elección do material de cobertura dos silos • Un bo manexo da fronte do silo • Utilización de aditivos específicos para aumentar e mellorar a estabilidade aerobia • Reducir o tempo entre o corte, enchido e peche do silo para limitar o crecemento de fermentos e mofos.

Como se pode ver na figura 5, hai unha relación entre o tempo que tarda en pechar o silo e o crecemento de fermentos e mohos e as perdas de materia seca.

Algúns investigadores como Brüning et al. (2018) reportan perdas dun 11 % en silos tapados despois de 4 días (cunha compactación de D:

191 kg MS/m3); outros, como Nutcher et al. (2015), reportan perdas de máis dun 27,2 % na capa superior de 45 cm, en silos tapados con 1 día de atraso respecto dos tapados inmediatamente.

• Unha boa compactación e unha baixa porosidade. A “compactación” consiste en aplicarlle á forraxe unha “enerxía” en forma de compresión mecánica para expulsar o aire retido e, en consecuencia, obter un aumento da densidade; no en millo o obxectivo de densidade é de 235240 kg/m3 de MS. Ruppel (1992) observou que había unha relación directa entre a densidade e as perdas de MS no ensilado de millo, chegando a valores máis estables ao redor de 240 kg/m3 de MS (figura 6).

72 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_ensiladoMillo_calidade_galego.indd 72

27/8/20 13:54

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

Figura 7. Relación entre o espesor de capa, a materia seca do ensilado e a densidade MS

32,00 %

40,00 %

Espesor da capa cm

10,00

15,00

15,00

10,00

10,00

15,00

Altura media do silo, m

3,25

3,25

3,25

3,25

3,25

3,25

Taxa de enchido tmV/h

48,00

48,00

48,00

48,00

48,00

48,00

N.º tractores compactando ao 100 %

1

1

2

1

2

2

Peso total tractores kg

10.000

10.000

20.000

10.000

20.000

20.000

Densidade húmida obtida kg mV/m3

736,00

628,00

718,00

620,00

741,00

603,31

Densidade seca obtida kg MS/m3

235,52

200,96

229,76

248,00

296,40

241,32

Porosidade

0,36

0,46

0,38

0,48

0,38

0,50

↓Espesor 2 tractores 2 tractores ↓Espesor Fonte: Brian Holmes, Dpto. de Enxeñería de Sistemas Biolóxicos, e Richard Muck, Centro de Investigación en Forraxes para Gando Leiteiro dos Estados Unidos, Universidade de Wisconsin (Madison), 23 de agosto de 2007 Recomendación

• Un bo manexo da fronte do silo.

Hai que asegurar unha renovación da fronte do silo entre 15-30 cm ao día. Esta renovación está directamente relacionada coa temperatura media estacional (figura 8); canto maior é a temperatura media estacional, maior ha de ser a renovación do silo (Borreani e Tabacco, 2012a).

Figura 8. Taxa de renovación da fronte do silo para evitar deterioración aerobia dos silos corredor en relación coa temperatura media estacional do silo (Borreani e Tabacco, 2012a)

Taxa de eliminación de ensilado recomendada

A “porosidade” é unha medida dos ocos entre partículas sólidas dun material. Thompson e Isaacs (1967), Ahn et al. (2004) e Montrosse Mc Neill (2005) describiron que a porosidade está relacionada de forma directa coa densidade aparente húmida (Dh kg materia verde/m3, que é igual ao peso total máis o peso da auga dividido polo volume total), e a súa relación é de forma inversa, é dicir, a maior densidade húmida (verde), menor porosidade. Unha porosidade superior a 0,4 facilita o intercambio de gases, fai que o aire penetre facilmente cara ao interior do silo e se perda a estabilidade aerobia.

Para conseguir unha boa compactación é importante facer capas de compactación non superiores a 15 cm e aplicar un peso no ensilado o suficientemente importante para conseguir o obxectivo de densidade no millo de 235-240 kg/m3 de MS e o obxectivo de porosidade 0,4. Hai unha relación directa entre o espesor da capa, o nivel de materia seca do ensilado e a densidade obtida e a porosidade (figura 7). Se o nivel de materia seca é elevado, hai unha maior necesidade de reducir o espesor da capa e/ou aumentar o peso de tractores.

• Unha boa elección do material de cobertura dos silos; é importante valorar as características e a integridade do plástico e asegurar que haxa pouca permeabilidade do osíxeno.

Temperatura media estacional

08.2020 | Vaca Pinta n.º 19 | 73

vp019_ensiladoMillo_calidade_galego.indd 73

28/8/20 13:50

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

Figura 9. Efecto da dose das bacterias heterofermentativas fronte á estabilidade do pH e estabilidade aerobia Tratamentos

pH a 15 días de fermentación

pH + 5 días de exposición aerobia (tras 15 días de fermentación)

∆ pH

Estabilidade aerobia (h) +3 °C despois de 15 días de fermentación

Inoculante 1-MP1 L.hilgardii CNCM I-4785 e L.buchneri NCIMB 40788 (300.000 UFC/g forraxe fresca)

3,80

4,08

0,25

84

Inoculante 2 L.buchneri100.000 UFC/g forraxe fresca + bacteria homofermentativa

3,75

4,25

0,53

55

Proba interna en millo de Lallemand, 2019

• Utilización de aditivos específicos para aumentar e mellorar a estabilidade aerobia que permitan conservar a materia seca ensilada, preservar os nutrientes máis facilmente degradables e manter o valor nutricional, aínda sen síntomas observables de deterioración, facer fronte á persistencia de infeccións fúnxicas en cultivos de determinadas zonas con presenza frecuente de fungos debido a factores climáticos adversos etc.

Existen no mercado diferentes tipos de aditivos para ensilado, tanto químicos coma biolóxicos (inoculantes). Os químicos están formulados a base de sorbato potásico, benzoatos, propiónico/propionatos…, mentres que os inoculantes inclúen bacterias lácticas heterofermentativas (produtoras de acético e propiónico) como L. hilgardii e L. buchneri, e bacterias propiónicas como P. acidipropionici.

Estes aditivos biolóxicos específicos para mellorar a estabilidade aerobia pódense formular individualmente, combinados ou en conxunto con cepas homofermentativas para intensificar, ademais, a acidificación e a calidade fermentativa. É importante ter en conta as doses de utilización destes produtos á hora de mostrar unha clara acción antifúnxica e de mellora da estabilidade aerobia, xa que son doses dependentes.

Na figura 9 pódese observar como o produto formulado coa combinación de L. hilgardii CNCM I-4785 e L. buchneri NCIMB 40788 (inoculante 1-MP1) aplicado a 300.000 UFC/g ten un efecto máis importante que o produto formulado con L. buchneri e unha bacteria homofermentativa (inoculante 2) formulada con 100.000

UFC/g de forraxe fresca de L. buchneri tanto na estabilidade do pH despois de 5 días de exposición ao aire tras 15 días de fermentación do silo, (diferenza de pH 0,28 MP1 vs. 0,53 inoculante 2) coma tamén mellora a estabilidade aerobia de (84 h do MP1 vs. 23 h do inoculante 2).

Ao final de todo o proceso de ensilado e tendo en conta todos os parámetros descritos anteriormente, o que buscamos é ter un silo ben conservado, que manteña ao máximo os valores nutricionais da forraxe orixinal e que sexa sanitariamente seguro.

O QUE BUSCAMOS É TER UN SILO BEN CONSERVADO, QUE MANTEÑA AO MÁXIMO OS VALORES NUTRICIONAIS DA FORRAXE ORIXINAL E QUE SEXA SANITARIAMENTE SEGURO

74 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_ensiladoMillo_calidade_galego.indd 74

27/8/20 13:54

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

vp019_pub_delagro_silo.indd 75

19/8/20 11:08

Maíz BMR + Inoculantes Rapid React

¡Más digestibilidad y más energía en solo una semana!

Gracias a las nuevas tecnologías desarrolladas po de un ensilado de maíz de calidad superior, al tiem Los maíces BMR presentan una mutación natural que afecta la síntesis de la lignina, reduciendo sus niveles en la planta. De esta forma, presentan una mayor digestibilidad de la fibra, que se traduce en un mayor valor nutricional para la alimentación de los rumiantes (superior al de los híbridos convencionales) y en unos mayores porcentajes de ingestión.

Se distinguen por presentar una coloración marrón en el nervio central de la hoja, de ahí proviene el nombre de sus siglas en inglés BMR (“Brown Mid-Rib” = Nervio central marrón). Posteriormente, también se aprecia claramente esta coloración más oscura en el tallo.

El incremento en la digestibilidad de la fibra puede variar entre un 4% y un 10% respecto a maíces convencionales, medido como dFND-24h en laboratorio, y se aprecia una mayor capacidad de ingestión de materia seca por parte de los animales alimentados con silo de maíz BMR, traduciéndose en una mayor capacidad de producción de leche.

Se recomienda destinar silos exclusivos para el maíz BMR, de manera que facilite la formulación de las raciones, y el uso de inoculantes a base de Lactobacillus buchneri durante el proceso de ensilado, para asegurar la estabilidad aeróbica del silo.

La Es

•A •A

Los Est inn y, a val

Tra

Los Rap par aum exp

El maíz BMR se considera especialmente indicado para dietas con altas tasas de incorporación de ensilado, y la decisión de su utilización debería compartirse con el nutricionista de la granja, de manera que pueda ajustar la formulación correcta de la ración. ..............

P 2046

• FAO 700 • CRM 120

Maíz para Ensilado

El primer maíz BMR del mercado europeo Destaca por: • Potencial productivo.

• Bajo contenido en lignina.

• Alta digestibilidad de la fibra.

Pón

ECO

vp019_publi_pioneer.indd 76

21/8/20 8:35

das por Pioneer, su ganado ya puede beneficiarse al tiempo que usted ahorra costes de alimentación.

sis

n

os

la Rib” esta

e

La más avanzada Tecnología de Estabilidad Aeróbica • Alcanza la Estabilidad Aeróbica rápidamente.

• Aumenta la calidad del alimento.

¡Silo

días!

7 n rto e e i b a

Los inoculantes Pioneer® 11C33, 11G22 y 11B91 con Tecnología de Estabilidad Aeróbica* Rapid React™ son la novedad de Pioneer. Una innovación que permite que los alimentos estén disponibles en solo 7 días y, a semejanza de todos los inoculantes Pioneer, ayuda a aumentar el valor de los forrajes producidos en su explotación.

Trabajando para usted Los inoculantes Pioneer® 11C33, 11G22 y 11B91 - ahora con tecnología Rapid React - le permiten obtener la estabilidad aeróbica más temprana para garantizar consistencia y acceso más rápido al nuevo alimento, aumentando la flexibilidad en la gestión de los recursos alimentarios de la explotación.

ar

MR

Póngase en contacto con su Asesor Agronómico Pioneer para obtener más información, o consulte pioneer.com/rapidreact.

ECO: Preparado de aditivos para ensilado.

Para su utilización en Agricultura Ecológica de acuerdo con el Reglamento (CE) n° 834/2007.

Visítenos en : corteva.es I @cortevaES , ,

® TM SM

vp019_publi_pioneer.indd 77

Son marcas comerciales o de servicio de Dow AgroSciences, DuPont o Pioneer y de sus compañías filiales o de sus respectivos propietarios. ©2020 Corteva.

21/8/20 8:44

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

Por que usar inoculantes no silo de millo Neste artigo poño o foco na importancia que ten a utilización de inoculantes para elaborar os nosos silos de millo e tena por dúas razóns fundamentais que estudamos a continuación: a súa conservación óptima e a súa calidade nutritiva á hora de alimentar as nosas vacas.

Antón Camarero Suanzes Veterinario de Adial, Zona N.O. Tel.: 603 378 523

P

odemos comezar dicindo que os dous puntos críticos do ensilado son a fermentación e a respiración ou estabilidade aerobia: o primeiro ocorre sen osíxeno e comeza cando se tapa o silo e dura unhas semanas. O segundo ocorre cando se abre unha das caras para o consumo e dura meses.

Os ensilados de millo, ao contrario que os de herba, fermentan ben. Os

amidóns están formados por azucres e son tan abundantes que as bacterias ácido lácticas están na súa salsa. Teñen así moi fácil baixar o pH e crear un ambiente ácido para manter baixo control clostridios, enterobacterias e listerias. Tamén axuda a unha boa fermentación o baixo contido en cinzas (a achega de terra é moi baixo), que fai que os clostridios estean pouco presentes, a cantidade

moderada de proteína (que actúan como un búfer que impide a baixada do pH e alimento para os clostridios) e unha humidade non demasiado alta (que favorecería tamén o crecemento de clostridios).

78 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_ensiladoMillo_inoculantes_galego.indd 78

27/8/20 13:58

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

OS DOUS PUNTOS SEALPLUS BY 2GAMMA CRÍTICOS DO ENSILADO SON A FERMENTACIÓN E A RESPIRACIÓN OU ESTABILIDADE AEROBIA

Películas de barrera de oxígeno para la protección del ensilaje Como sabemos, la conservación del ensilaje es una prioridad real para los agricultores. De hecho, una dieta sana y saludable contribuye fundamentalmente al bienestar de los animales y garantiza una mayor producción de leche o carne. Precisamente por este motivo es necesario gestionar mejor la producción y el procesamiento del ensilaje.

El período de siembra, la elección de la clase híbrida, el momento de la cosecha, la longitud de corte, la sustancia seca y el valor nutricional del producto en el momento del corte son las etapas de producción que le permiten llegar a la trinchera con un producto de calidad.

En este punto, la trinchera debe prepararse de antemano colocando las películas con barrera de oxígeno en las paredes (SealPlus Wall 110), esencial para aislarlas del material ensilado, de modo que bloqueemos cualquier infiltración de oxígeno y agua que

provenga de las paredes y las protegeremos de los ácidos del ensilaje.

El siguiente paso es el sistema de ensilaje correcto que proporcionan la carga y compactación de la masa con un tractor de tamaño y peso adecuados para presionar el ensilaje tanto como sea posible, evitando así la penetración de oxígeno en la masa, que es la principal causa del deterioro aeróbico.

Una vez terminado, la trinchera debe cubrirse de la manera más hermética y rápida posible para excluir el aire de la masa ensilada y garantizar una fermentación anaeróbica constante.

Primero, cerraremos la película en lasse Os problemas comezan cando paredes, colocaremos una de las películas de abre o silo, xa que pola cara que barrera de oxígeno SealPlus en la parte supepermanece aberta para o seu conrior delentra ensilaje,aire formando un sello hermético sumo (osíxeno cargado y finalmente una malla para la prodeperfecto, esporas de fungos). Os fungos tección mecánica de la película con el objeto respiran e producen calor e, como de salvaguardar todo el capital ensilado.

consecuencia, prodúcese perda de masa (un 7 % como mínimo), risco de produción de micotoxinas e mal sabor (coa consecuente diminución de consumo de MS).

08.2020 | Vaca Pinta n.º 19 | 79

vp019_ensiladoMillo_inoculantes_galego.indd 79

27/8/20 13:59

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

PARA IMPERMEABILIZALO [O SILO] DEBEMOS COMPACTALO MOI BEN E PARA DIMINUÍR O TEMPO DE EXPOSICIÓN DEBEMOS TER UN BO RITMO DE AVANCE

Este intercambio de gases debido á respiración dos fungos e fermentos sempre vai ocorrer; é inevitable ter certas perdas. O que podemos e debemos é minimizalas aumentando a estabilidade aerobia

Que podemos facer para minimizar estas perdas? Canto máis impermeabilizado estea o silo ao osíxeno e canto menos tempo de exposición, máis tardará en quentarse. Para impermeabilizalo debemos compactalo moi ben e para diminuír o tempo de exposición debemos ter un bo ritmo de avance. As pautas de manexo para conseguir isto son imprescindibles no silo de millo.

POR QUE USAR INOCULANTES NO SILO DE MILLO? Principalmente para mellorar a conservación e o perfil nutritivo. As bacterias que se inoculan producen ácido láctico e hainas de dous tipos: homofermentativas e heterofermen-

tativas. As primeiras producen só ácido láctico (Lactobacillus plantarum) e as segundas, láctico e acético (Lactobacillus buchneri).

Se inoculamos o noso silo cunha dilución de Lactobacillus buchneri multiplicaranse e producirán certa

80 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_ensiladoMillo_inoculantes_galego.indd 80

27/8/20 13:59

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

vp019_publi_DELAGRO.indd 81

19/8/20 12:06

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

A ASOCIACIÓN DE L. BUCHNERI CON E. FAECIUM PODE SER UNHA BOA OPCIÓN CANDO É PRECISO ABRIR ANTES O SILO, PORQUE AXUDA A ACELERAR A PRODUCIÓN DE ACÉTICO

cantidade de acético que aumentará a súa estabilidade aerobia. Estas bacterias son orixinarias de cepas cun alto desenvolvemento xenético para optimizar a produción de acético e propilenglicol, como veremos. Hai que lembrar que o acético ten propiedades antifúnxicas e sempre se empregou en forma de vinagre nos encurtidos e escabechados para prolongar a vida útil dos alimentos.

A produción de acético require dunha boa concentración previa de ácido láctico. Canto antes se empece a produción de láctico, antes comeza a de acético. De maneira normal este tarda uns dous meses en alcanzar un nivel eficaz.

De forma tradicional incorporábase Lactobacillus plantarum co fin de acelerar esta produción inicial de láctico. Actualmente hai unha carreira entre as casas comerciais para lograr que esta produción de acético se acelere para poder abrir antes o silo.

O maior problema de abrir un silo antes dos dous meses é a perda de dixestibilidade do gran. Hai unha perda de ata un 25 % de dixestibilidade entre consumilo inmediatamente ou facelo aos catro meses, o que equivale a perder máis de 37 kg de fariña por tonelada de silo.

Esta perda de dixestibilidade explica por que cando se esgota o silo do ano anterior e se substitúe por un novo con menos de dous meses de fermentación, a produción cae a pesar de que o perfil nutritivo (amidóns e fibra neutro deterxente) sexa mellor no silo novo.

Co seguinte exemplo móstrase a perda económica que se sofre: de 1 tonelada dun silo obtense un 30 %

de MS (300 kg). Destes, o 50 % é gran (150 kg de “fariñas equivalentes”), dos que perdemos un 25 % de dixestibilidade (37,5 kg fariña equivalentes de perda). Se o prezo da fariña é 0,16 €/kg, a perda aproximaríase aos 6 € por tonelada de silo.

Por tanto, é aconsellable (aínda que se trate dun inmobilizado) ter un plus de silo de millo e non estar co xusto para acabar o ano. Unha reserva de catro meses axudaranos a facer fronte a unha mala colleita.

A asociación de Lactobacillus buchneri con Enterococcus faecium pode ser unha boa opción cando é preciso abrir antes o silo, porque axuda a acelerar a produción de acético. Pero insisto, o maior problema é a perda de dixestibilidade.

Das vantaxes do uso de inoculantes desde o punto de vista nutritivo hai que resaltar a maior produción de propano 1.2 diol ou propilenglicol nos silos inoculados con Lactobacillus buchneri. O propilenglicol, coñecido suplemento para combater a acetonemia, pasa directamente ao sangue e transfórmase en azucre no fígado. En dietas altas en silo de millo é moi interesante esta forma de enerxía, a cal non sobreacidifica o rume e é un preventivo da acetonemia.

A cantidade extra producida pola inoculación equivale a 18 g de propilenglicol/kg de MS de silo de millo. Unha ración con 12 kg de MS de silo de millo equivale a 216 g. A dose curativa para unha vaca con cetose é de 500 g, unha cantidade considerable.

82 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_ensiladoMillo_inoculantes_galego.indd 82

27/8/20 13:59

AÍNDA QUE OS INOCULANTES SON UNHA BOA FERRAMENTA […], EN NINGÚN CASO SUBSTITÚEN AS BOAS PRÁCTICAS DE MANEXO

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

18 g/kg extra

benzoato, propionato e acetato), que buscan efectos máis retardados, pois necesitan disociarse no medio acuoso

para liberar os ácidos correspondentes. Para poder calibrar e valorar a eficacia destes produtos existe unha unidade internacional, o benzoato equivalente (BE). O valor BE é 2 para o sórbico, 1 para o benzoico, 0,5 para o propiónico e 0,25 para o acético.

CONSERVANTES QUÍMICOS NO SILO DE MILLO O uso de conservantes químicos no millo dá moi bos resultados nas zonas críticas: as últimas capas, onde a compactación é inferior por non ter a axuda do propio peso do silo e nas zonas próximas ás paredes, onde non podemos pisar cos tractores sen risco de envorcar.

A composición destes conservantes comerciais é unha combinación de ácidos e os seus sales. Por unha banda, estarían os catro ácidos (sórbico, benzoico, propiónico e acético) para lograr efectos máis inmediatos e, pola outra, os sales (sorbato,

CONCLUSIÓNS • O uso de conservantes a base de Lactobacillus buchneri con ou sen outro tipo de bacterias lácticas é un bo investimento: hai centos de estudos tanto comerciais coma de centros de investigacións públicos en diferentes estados que demostran en microsilos estas perdas de masa.

• As melloras na estabilidade aerobia e no valor nutritivo cobren con fartura o investimento non superior a un 3 % do gasto total do silo de millo que supón o uso de inoculantes. A perda real de masa non é visible, “evapórase” do silo diante do noso nariz sen ser conscien-

tes diso (vaise en forma de CO2).

Como “ollos que non ven, corazón

que non sente”, estas perdas pasan desapercibidas para técnicos e gandeiros e non tomamos conciencia delas.

• Do mesmo xeito, o relevante non é obter unha boa estabilidade aerobia no día cero antes de fermentar o silo para poder abrilo ou non inmediatamente. O fundamental é deixar pasar polo menos dous meses (e mellor aínda, catro meses) para non ter importantes perdas de dixestibilidade.

• Os químicos son unha boa opción para o seu uso discreto en determinadas zonas do silo con máis risco de malograrse, áreas en que a compactación é menos intensa.

Finalmente, cabe dicir que, aínda que os conservantes tanto químicos coma biolóxicos son unha boa ferramenta que, sen dúbida, axudan a unha boa conservación, en ningún caso substitúen as boas prácticas de manexo para manter a compactación do silo e o seu adecuado avance.

08.2020 | Vaca Pinta n.º 19 | 83

vp019_ensiladoMillo_inoculantes_galego.indd 83

27/8/20 13:59

De izquierda a derecha: madre de PRINCE: ABS 7484 Anna-ET GP-84 (Beth Herges), 5ª madre de KINETIC: Clear-Echo M-O-M 2150-ET VG-87 (Beth H hermana completa de la madre de CAMARO: De-Su Frazzled 6984-ET (Beth Herges) y hermana completa de SHIMMER*RC: K&L SV SUNNY RED (Alex

ABS PROGENEX, C/ Rafael Bergamín 16A, local 4, 28043 - Madrid Email: ABS-Progenex@genusplc.com Teléfono: 91 483 49 30 - Fax: 91 510 09 89 vp019_publi_progenex.indd 84

20/8/20 15:06

ABS REPRESENTA LA Nueva ERA EN SEMEN SEXADO ¡Sexcel® Sexed Genetics combina nuestra tecnología de vanguardia con la genética líder del sector para ofrecerle los mejores resultados!

29HO19010

29HO19309

PRINCE

KINETIC

YODA x YODER x EMBASSY

KENOBI x ACHIEVER x SPARK

846 +2890 +1949 +2867

+

C M $

G T P I

L E C H E

®

29HO19302

SHIMMER*RC

CRIMSON x FRAZZLED x DELTA

785 +2830

+

G T P I

®

29HO17442

CAMARO N M $

G T P I

®

SALVATORE RC X RUBICON X CASHCOIN

1801 +1,98

+

L E C H E

T I P O

0-ET VG-87 (Beth Herges), V SUNNY RED (Alex Arkink)

rid

vp019_publi_progenex.indd 85

20/8/20 15:06

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

O modelo de Cornell: a dixestibilidade da fibra Fálase moito da fibra das forraxes e da dieta como parte fundamental para un bo funcionamento do rume e unha boa eficiencia produtiva tanto en leite coma en sólidos. A fibra é un concepto abstracto, pero moi popular, “á ración fáltalle fibra”, pero sabemos realmente que é, como se comporta no rume e como se dixire? Ángel Ávila Coya Veterinario especialista en nutrición de vacuno de leche

A

o que máis habituados estamos é ao seu aspecto físico, coñecido como tamaño de partícula, pero iso non é o único que caracteriza á fibra dunha ración. Podemos ter dúas racións coa mesma forraxe e o mesmo tamaño de partícula, pero nunha

ración a fibra vaise dixerir de forma moito máis rápida que a outra. Isto coñécese como dixestibilidade ou dixeribilidade da fibra, a cal vai afectar ao enchido ruminal e ao potencial de consumo de materia seca en vacas de alta produción.

Quimicamente, a fibra fórmana tres compostos: a celulosa, a hemicelulosa e a lignina, a que se coñece como fibra neutro deterxente ou FND (ver imaxe na páx. seg.)

A maior contido en FND dunha forraxe, menor é a súa dixestibilidade.

Isto é debido ao maior contido de lignina, un composto indixerible para os microorganismos do rume. Podemos ter dúas forraxes co mesmo contido en FND, pero un é máis dixerible que o outro, debido a que o seu FND contén menos lignina (madeira).

Tipicamente, a fibra nas follas ten unha concentración moi baixa de lignina e os talos, porque lle dan soporte á planta, teñen unha alta concentración de lignina. Na táboa 1 (páx. 88) representamos dous ensilados de raygrass co mesmo nivel de aFDNom, pero diferentes cantidades en lignina.

86 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_ensiladoMillo_Avila_galego.indd 86

28/8/20 10:24

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

DURANTE A COLLEITA, O ENSILADO E HENIFICADO DAS FORRAXES PODE OCORRER CONTAMINACIÓN CON TERRA, SOBREESTIMANDO A FND E, POR TANTO, COMPROMETER A SAÚDE DO RUME

08.2020 | Vaca Pinta n.º 19 | 87

vp019_ensiladoMillo_Avila_galego.indd 87

28/8/20 13:53

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

Táboa 1. Mostra de dous ensilados de ray-grass co mesmo nivel de aFDNom e diferentes cantidades de lignina Ensilado 1

Ensilado 2

Carbohidratos

% MS

Carbohidratos

% MS

FDA

36,67

FDA

41,57

aFDN

55,08

aFDN

59,49

aFDNmo

53,55

aFDNmo

54,81

Lignina

5,42

Lignina

8,66

Amidón

1,22

Amidón

0,26

Azucre (CSE)

2,79

Azucre (CSE)

0,86

Azucre (CSA)

3,39

Azucre (CSA)

3,64

A FND DAS FORRAXES DEBE SER CORRIXIDA A UN NOVO TERMO: A AFDNMO; É A FND LIBRE DE CINZAS

Diagrama 1. Mostras de alfalfa seca co mesmo contido de FND Alfalfa 1

Celulosa 32 %

Hemicelulosa 8% Lignina 4%

FND 44 %

(Máis dixerible)

Por exemplo, no diagrama 1 temos dúas mostras de alfalfa seca co mesmo contido de FND (44 %). A alfalfa 2 ten un 9 % de lignina, mentres que a 1 ten o 4 % desta; desta maneira a alfalfa 1 terá unha maior dixestibilidade que a 2.

Por tanto, é moi importante saber o nivel de degradabilidade que ten a FND dunha forraxe. A maior degradabilidade, haberá maior enerxía e proteína dispoñibles para a produción de leite e outras funcións do organismo.

Alfalfa 2 Celulosa 30 % Hemicelulosa 5% Lignina 9%

(Menos dixerible)

FND 44 %

terra, sobreestimando a FND e, por tanto, comprometer a saúde do rume ao crer que se está a ofrecer unha cantidade adecuada de FND real. O seu valor está inflado polo seu contido en terra principalmente, polo que a vaca está a recibir menos fibra da que en realidade necesita.

O NOVO CONCEPTO DA FND DAS FORRAXES A determinación orixinal da FND cambiou moito a través do tempo.

Agora temos unha estimación máis exacta do contido da fibra. A FND das forraxes debe ser corrixida a un novo termo, a aFDNmo, é a FND libre de cinzas, fibra neutro deterxente materia orgánica que se obtén co uso de amilasa e corrixida polo contido de cinzas. Durante a colleita, o ensilado e o henificado das forraxes pode ocorrer contaminación con 88 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_ensiladoMillo_Avila_galego.indd 88

28/8/20 10:25

Imparable.

Únicamente quien se mantiene en movimiento y se sigue desarrollando, es capaz de mantener su posición líder. Por lo tanto 40.000 picadoras fabricadas no es motivo para relajarse, sino nuestra motivación para facilitarle el trabajo también en el futuro. Porque lo que realmente importa es usted.

La JAGUAR marca las pautas.

Eficiencia y concepto de transmisión.

Fiabilidad.

Acondicionado del material de cosecha.

• DYNAMIC POWER: Ahorro de hasta un 10% de diésel.

• Tecnología y componentes madurados.

• SHREDLAGE® CORN CRACKER original.

Hasta un litro más de rendimiento lácteo diario con un alimento mejor acondicionado.

• Concepto de transmisión como mínimo un 5% más eficiente que la competencia.

• Paquete de equipamiento PREMIUM LINE. Aguanta 3.000 horas. Garantizado.

• CLAAS SERVICE en el mundo entero, ¡también de noche!

40000jaguar.claas.com vp019_publicidade_claas.indd 89

19/8/20 12:09

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

Táboa 2. Exemplo de ensilado de ray-grass Carbohidratos

% MS

FDA

20,61

aFDN

30,18

aFDNmo

27,55

Lignina

2,96

A MAIOR DEGRADABILIDADE, HABERÁ MAIOR ENERXÍA E PROTEÍNA DISPOÑIBLE PARA A PRODUCIÓN DE LEITE E OUTRAS FUNCIÓNS DO ORGANISMO

Táboa 3 Mostra

FDN

FDNom

FDN dixestibilidade 30 h

FDNom dixestibilidade 30 h

Forraxe 1

54,60 %

48,30 %

56,30 %

65,90 %

Forraxe 2

60,10 %

50,90 %

49,70 %

61,90 %

Táboa 4 Lignina (%)

FDNom dixestión 30h

42,6

3,24

44,6

42,6

3,24

50,8

42,3

3,01

42,2

42,3

3

57

Entón, cando mandamos a analizar as nosas forraxes usando un laboratorio que utiliza a plataforma do modelo Cornell (Cumberland Valley ou Rock River), debemos ser moi rigorosos en pedir unha analítica da FND libre de cinzas (aNDFom, en inglés).

Por outra banda, a contaminación das forraxes e de FDN con cinzas pode tamén afectar os valores de dixestibilidade.

Como se observa na táboa 3, ao corrixir a FND por cinzas na forraxe 1, esta diminúe desde 54,6 % ata 48,3 % e a súa dixestibilidade aumenta desde 56,3 % ata 65,9 %.

Outro aspecto importante é a dixestibilidade ou degradación da aFDNom por parte dos micoorganismos do rume.

A maior dixestibilidade da aFDNom, haberá maior produción de enerxía e biomasa microbiana ou proteína dispoñible para que o animal poida producir leite. Unha maior dixestibilidade da aFDNom levará tamén un incremento do consumo de materia seca. A fracción dixerible da aFDNom corresponde á fracción B3 do sistema Cornell e denomínase pdNDF (fibra potencialmente dixestible). A fracción indixestible da aNDFom é a fracción C ou uNDF. No pasado a FND indixestible estimouse cunha relación fixa coa lignina X 2,4. Con todo, esta estimación é equivocada.

Na táboa 4 pódense observar forraxes co mesmo contido de lignina que teñen diferentes taxas de dixestión da aFDNom ata as 30 horas dentro do rume:

Isto fixo ver que non só o contido de lignina senón a súa interacción con outros compostos, como a hemicelulosa, a través de diferentes tipos de ligazóns químicas, facían máis ou menos dispoñible a dixestión por parte dos micoorganismos do rume. Para iso desenvolveuse na Universidade de Cornell un método de dixestión in vitro da aFDNom con fluído ruminal e avaliouse a súa taxa de desaparición ou dixesti-

bilidade ás 30, 120 e 240 horas tras a incubación.

O que desparecía do proceso fermentativo chamouse pdNDF (aFDNom dixerible), mentres que o que quedaba no cultivo sen dixerir chamouse uNDF (aFDNom indixerible):

aNDFom = pdNDF (dixestible) + uNDF (indixestible)

Gráfica 1. Taxa de degradación ruminal de FND (Kd CHO B3) Pool rápido = 70,88 % aNDFom Pool lento = 1,54 % aNDFom uNDF = 27,59 % aNDFom Kd Pool rápido = 5,46 %/hora Kd Pool lento = 5,46 %/hora Kd agregado %/hora = 5,46 %/hora

1

NDF residual Ensilado ray-grass

P1 (Pool rápido) P2 (Pool lento) uNDF P1+P2+uNDF

0,8 NDF residual

FDNom (%)

0,6 uNDF: fibra indixestible: 27 %

0,4 0,2 0

0

30

60

90

120

150 180 Tempo horas

210

240

270

300

Adaptada por Raffrenato et al., 2019

Esta curva de dixestión da FNDom mellorou a predición da dixestibilidade da fibra no rume, xerando un modelo matemático de 3 pool ou compartimentos.

P1: o primeiro pool vai de 0 a 30 horas e coñécese como pool de dixestión rápida, a fibra degradarase de forma máis rápida e pasará máis rápido do rume.

P2: o segundo vai de 30 a 120 horas e coñécese como pool de dixestión lenta.

uNDF: o terceiro vai de 120 a 240 horas e coñécese como residual, onde o que queda ata as 240 horas xa non é dixerible no rume.

O pool rápido desaparecerá do rume principalmente debido á dixestión, mentres que a fracción da fibra do pool lento desaparecerá debido ao paso cara á parte inferior do tracto dixestivo. A fracción C ou uNDF desaparecerá soamente polo paso, xa que non é dixerible.

90 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_ensiladoMillo_Avila_galego.indd 90

28/8/20 10:25

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

A MAIOR DIXESTIBILIDADE DA AFDNOM, HABERÁ MAIOR PRODUCIÓN DE ENERXÍA E BIOMASA MICROBIANA OU PROTEÍNA DISPOÑIBLE PARA QUE O ANIMAL POIDA PRODUCIR LEITE

ANÁLISE DE LABORATORIOS CO MODELO DE CORNELL Os laboratorios que traballan co modelo de Cornell reportan estas análises nutricionais da dixestibilidade da fibra non só como indicadores da calidade das forraxes senón para poder racionar cos programas nutricionais como NDS ou AMTS.

Táboa 5. Exemplo de análise de ensilado de ray-grass en Rock River-Mouriscade Carbohidratos

% MS

Dixestión de nutrientes

% de nutrientes

tFDND 12

27,32

tFDND 30

62,50

tFDND 48

70,35

FDA

35,02

tFDND 72

aFDN

56,98

tFDND 120

71,15

aFDNmo

53,48

tFDND 240

71,94

Lignina

5,15

tFDND 30mo

65,10

Amidón

2,32

tFDND 120mo

73,57

Azucre (CSE)

0,45

tFDND 240mo

74,35

Azucre (CSA)

1,66

sFDND 24

32,83

sFDND 30

37,41

sFDND 48

59,22

uFDND 30, %MS

21,37

uFDND 240, %MS Rock River Laboratory e Finca Moriscade (Deputación de Pontevedra)

15,99

Táboa 6. Exemplo de análise de ensilado de ray-grass en Cumberland Valley-Alpavet Fibra

% NDFom

NDFom % DM

FAD aFND

% FND

% MS

63,9

39,0

58,6

61,0

RND (FND sen sulfito) FNDfe Fibra bruta Lignina

8,76

5,35

Dixestibilidade FND (12 h) Dixestibilidade FND (24 h) Dixestibilidade FND (30 h)

53,5

31,3

51,4

31,4

Dixestibilidade FND (120 h)

66,9

39,2

64,3

39,3

Dixestibilidade FND (240 h)

70,5

41,3

67,7

41,3

Dixestibilidade FND (48 h)

uNDF (30 h)

46,6

27,3

48,6

29,7

uNDF (120 h)

33,1

19,4

35,7

21,8

uNDF (240 h)

29,5

17,3

32,3

19,7

uNDF (120 h)

33,1

19,4

35,7

21,8

uNDF (240 h)

29,5

17,3

32,3

19,7

Cumberland Valley e Alpavet SLP Servicios Veterinarios (Talavera)

08.2020 | Vaca Pinta n.º 19 | 91

vp019_ensiladoMillo_Avila_galego.indd 91

28/8/20 10:25

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

CANDO A UNDF É MENOR AO 3 % DO PESO DA VACA, O RUME ATÓPASE MÁIS BALEIRO, O QUE PROPICIA FERMENTACIÓNS INDESEXABLES E LEVA A CADROS DE ACIDOSE RUMINAL

A dixestibilidade da fibra afecta ao enchido ruminal e potencia o consumo de materia seca en vacas leiteiras

de alta produción

A dixestibilidade ás 30 horas é do 65,10 %. Daquela a dixestibilidade ás 120 horas aumenta a 73,57 % e ás 240 horas do 74,35 %. Á hora de racionar o requisito mínimo de FNDom debe ser de 26-27 % de acordo ás suxestións de Martens e 15-16 % da materia seca de pdFND (FND dixestible).

As investigacións da Universidade de Cornell suxiren que a cantidade adecuada de uNDF (FND indixestible) deberá ter un rango entre 0,28 % e 0,48 % sobre o peso vivo da vaca ou ao redor do 10-11 % da materia seca (Cotanch et al., 2014; Fustini et al., 2017).

• Ración baseada ensilado de herba: 0,28 % • Ración a base de alfalfa: 0,48 % Estas cantidades parecen as adecuadas para manter mastigación e o tempo de ruminación, así como o pH ruminal. Cando é maior a 0,4 %, o rume atópase moi cheo, polo que non hai espazo para máis inxestión.

Cando a uNDF é menor a 0,3 % do peso da vaca, o rume atópase máis baleiro, o que propicia fermentacións indesexables e implica cadros de acidose ruminal.

EXEMPLOS DE RACIÓN DE PRODUCIÓN CON DOUS ENSILADOS DE RAY-GRASS CON DISTINTA DIXESTIBILIDADE Táboa 7. Ensilado de ray-grass 1 Carbohidratos

FDA

20,61

Dixestión de nutrientes

% de nutrientes

tFDND 12

38,07

tFDND 30

67,05

tFDND 48

88,90

tFDND 72

aFDN

30,18

tFDND 120

90,31

aFDNmo

27,55

tFDND 240

91,72

Lignina

2,96

tFDND 30mo

69,73

Amidón

2,65

tFDND 120mo

93,16

Azucre (CSE)

13,59

tFDND 240mo

94,58

Azucre (CSA)

13,83

sFDND 24

36,75

sFDND 30

49,08

sFDND 48

79,82

uFDND 30, %MS

9,94

uFDND 240, %MS

2,50

ENSILADO 1 Gráfica 2. Taxa de degradación ruminal de FND (Kd CHO b3) Pool rápido = 90,97 % aNDFom Pool lento = 3,62 % aNDFom uNDF = 5,41 % aNDFom Kd Pool rápido = 5,39 %/hora Kd Pool lento = 5,39 %/hora Kd agregado %/hora = 5,39 %/hora

1

NDF residual Ensilado ray-grass n.º 1 P1 (Pool rápido) P2 (Pool lento) uNDF P1+P2+uNDF

NDF residual

0,8 Por cada incremento dunha unidade de FNDom dixestible: • + 0,18 kg de materia seca • + 0,24 kg / de leite • + 0,25 kg de 4 % FCM (Oba e Allen, 1999)

% MS

0,6 uNDF: fibra indixestible: 5,41 %

0,4 0,2 0

0

30

60

90

120

150 180 Tempo horas

210

240

270

300

Adaptada por Raffrenato et al., 2019

92 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_ensiladoMillo_Avila_galego.indd 92

31/8/20 12:47

vp019_publi_Ratibrom.indd 93

19/8/20 12:14

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

Táboa 8. Ensilado de ray-grass 2 Carbohidratos

%MS

FDA

Dixestión de nutrientes

% de nutrientes

tFDND 12

18,99

tFDND 30

48,48

tFDND 48

50,12

41,10

aFDN

63,73

aFDNmo

tFDND 72 tFDND 120

60,43

Lignina

9,01

Amidón

1,23

Azucre (CSE)

4,23

50,83

tFDND 240

51,55

tFDND 30mo

51,54

tFDND 120mo

53,82

tFDND 240mo

54,52

sFDND 24

24,38

sFDND 30

31,10

3,58

Azucre (CSA)

CANDO MANDAMOS A ANALIZAR AS NOSAS FORRAXES USANDO UN LABORATORIO QUE UTILIZA A PLATAFORMA DO MODELO CORNELL […], DEBEMOS SER MOI RIGOROSOS EN PEDIR UNHA ANALÍTICA DA FND LIBRE DE CINZAS

sFDND 48

45,02

uFDND 30, %MS

32,84

uFDND 240, %MS

30,88

Prefixos: s=estándar; t = tradicional

ENSILADO 2 Gráfica 3. Taxa de degradación ruminal de FND (Kd CHO B3) Pool rápido = 41,16 % aNDFom Pool lento = 13,34 % aNDFom uNDF = 45,48 % aNDFom

NDF residual ensilado ray-grass n.º 2 P1 (Pool rápido) P2 (Pool lento) uNDF P1+P2+uNDF

Kd Pool rápido = 11,28 %/hora Kd Pool lento = 3,55 %/hora Kd agregado %/hora = 9,39 %/hora

1 0,8 NDF residual

uNDF: fibra indixestible: 45,48 %

0,6 0,4 0,2 0

0

30

60

90

120

150 180 Tempo horas

210

240

270

300

Adaptada por Raffrenato et al., 2019

Sistema aNDFom de tres pool ray-grass 1

Ray-grass 2

Poll rápido

90,97

41,16

Poll lento

3,62

13,34

uNDFom

5,41

45,48

FND dixeridos

72,30

44,97

diferenza

-27,33

94 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_ensiladoMillo_Avila_galego.indd 94

28/8/20 10:26

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

O USO DA DINÁMICA DE DIXESTIÓN DA FIBRA OU FNDOM PERMÍTENOS PREDICIR DE MELLOR XEITO O USO DA FORRAXE POR PARTE DO RUMINANTE

Exemplo de ración con ensilado 1

Exemplo de ración con ensilado 2

Diferenza: 6 kg leite

En canto ás dixestibilidades da fibra en ensilados de millo nestes dous exemplos (táboas 9 e 10) obsérvase como o millo con 42 % de materia seca ten unha menor dixestibilidade da FNDom ás 30 horas, 56 % con respecto a un millo con 65 % cunha materia seca do 32 %, cando as FNDom son similares.

Ensilado de millo con 42 % de materia seca Carbohidratos

%MS

FDA

19,06

aFDN

34,53

aFDNmo

34,15

Lignina Amidón

2,53 39,69

Dixestión de nutrientes

% de nutrientes

tFDND 12

19,50

tFDND 30

52,90

tFDND 48

55,88

tFDND 72 tFDND 120

71,80

tFDND 240

75,17

tFDND 30mo

56,62

tFDND 120mo

74,19

tFDND 240mo

77,33

sFDND 24

13,57

sFDND 30

17,47

sFDND 48

34,86

Azucre (CSE)

3,29

uFDND 30, %MS

16,26

Azucre (CSA)

4,42

uFDND 240, %MS

8,57

Glicosa

0,50

Amidón in situ rume 0 h

14,01

Fructosa

0,62

Amidón in situ rume 3 h

73,69

Amidón in situ rume 7 h

77,78

Sacarosa 0,07 Prefixos: s=estándar; t = tradicional

08.2020 | Vaca Pinta n.º 19 | 95

vp019_ensiladoMillo_Avila_galego.indd 95

28/8/20 10:26

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

Gráfica 4.Curva de dixestión de FDN e curva de dixestión de amidón

Gráfica 5. Taxa de degradación ruminal de FND (Kd CHO B3)

1

NDF residual

0,8 0,6 0,4 0,2 0

Pool rápido = 49,79 % aNDFom Pool lento = 27,54 % aNDFom uNDF = 22,67 % aNDFom Kd Pool rápido = 6,52 %/hora Kd Pool lento = 1,81 %/hora Kd agregado %/hora = 4,84 %/hora

0

30

60

90

Adaptada por Raffrenato et al., 2019

120

NDF residual Silo millo dixestibilidade da ANDFom ás 30 horas é do 56 % P1 (Pool rápido) P2 (Pool lento) uNDF P1+P2+uNDF

150 180 Tempo horas

uNDF: fibra indixestible: 23 %

210

240

270

300

Táboa 10. Ensilado de millo con 32 % de materia seca Carbohidratos

FDA aFDN aFDNmo

%MS

19,2 36,25 35,82

Lignina

2,10

Amidón

36,32

Azucre (CSE)

Azucre (CSA)

2,19

3,63

Prefixos: s=estándar; t = tradicional

Dixestión de nutrientes

% de nutrientes

tFDND 12

26,53

tFDND 30

61,78

tFDND 48

66,59

tFDND 72 tFDND 120

73,32

tFDND 240

82,71

tFDND 30mo

64,84

tFDND 120mo

75,59

tFDND 240mo

84,34

sFDND 24

17,77

sFDND 30

22,54

sFDND 48

44,92

uFDND 30, %MS

13,86

uFDND 240, %MS

6,27

Amidón in situ rume 0 h

23,36

Amidón in situ rume 3 h

86,82

Amidón in situ rume 7 h

87,74

Amidón in situ rume 16 h

93,48

Amidón in situ rume 24 h

93,66

Esta gráfica de dixestibilidade refírese á variedade de ensilado de millo BMR [(brown mid rid) “nervio central marrón”], que lanzou este ano unha empresa de sementes de millo.

A vantaxe que posúe esta variedade é a súa menor porcentaxe de lignina, o cal incrementa a súa dixestibilidade da fibra, maior inxestión e valor nutricional para vacas de alta produción leiteira. O incremento de dixestibilidade a 30 horas pode ir de 10 % ao 14 % con respecto a millos convencionais.

CONCLUSIÓN O uso da dinámica de dixestión da fibra ou FNDom permítenos predicir de mellor forma o uso da forraxe por parte do ruminante. Non basta soamente con falar do contido total de fibra ou tamaño de partícula dunha forraxe nunha ración determinada, senón saber o contido tanto de FNDom dixestible como de uNDF (indixestible) para coñecer a dixestión total da ración e o seu potencial sobre a produción de leite, os sólidos e os parámetros fisiolóxicos do animal.

96 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_ensiladoMillo_Avila_galego.indd 96

28/8/20 10:26

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

Gráfica 6. Taxa de degradación ruminal de FND (Kd CHO B3) Pool rápido = 63,99 % aNDFom Pool lento = 20,01 % aNDFom uNDF = 16,00 % aNDFom Kd Pool rápido = 10,13 %/hora Kd Pool lento = 2,91 %/hora Kd agregado %/hora = 8,41 %/hora

1

NDF residual Millo BMR con dixestibilidade ás 30 horas é do 70 % P1 (Pool rápido) P2 (Pool lento) uNDF P1+P2+uNDF

0,8 NDF residual

0,6 0,4

uNDF: fibra indixestible: 16 %

0,2 0

x

0

30

60

90

120

150 180 Tempo horas

210

240

270

300

Adaptada por Raffrenato et al., 2019 Variedad de maíz BMR vs. variedad convencional

Variedade de millo BMR vs. variedade convencional x

PRADEIRAS ANUAIS E PERENNES Descubre nuestra gama de semillas en: www.semillaswam.com

Selección de variedades gramíneas e leguminosas, adaptadas ao clima e aos solos das zonas húmidas da Península Ibérica

Mesturas de pradeiras dispoñibles en envases de 10 e 20 kg Semente de nabos en envases de 5 e 25 kg

WAMESTRADA S. L. L. Zona industrial de Toedo 36680 A Estrada Pontevedra, España Telf. (0034) 986 572 445 info@semillaswam.com www.semillaswam.com 08.2020 | Vaca Pinta n.º 19 | 97

vp019_ensiladoMillo_Avila_galego.indd 97

28/8/20 10:26

ctuales del grupo Mensajes SCHAUMANN actuales del grupo SCHAUMANN

Nr. 1 | 2019

Nr. 1 | 2019

xitoEldeÉxito su granja de su granja NEWSNEWS ENSILADO DEL MAIZ

B

E re m m d d L á e d d P B

ra visible Mejora del visible bienestar del bienestar s vacas deylas la vacas estabilidad y la estabilidad

adi�vo para Bonsilage Fitde Mmaíz garan� za ensilados de maíz estables y ra ensilado El Bonsilage Fit Mensilado garan�za ensilados estables y aportación para extrasudeganado, propilenglicol su ganado, extremas. incluso en condiciones extremas. ión extra deuna propilenglicol incluso para en condiciones

exclusiva combinación Gracias adesu exclusiva combinación de 1 Una dosis de BONSILAGE FIT1MUna produce dosis11 debidones BONSILAGE de propilenglicol FIT M produce 11 bidones de propilenglicol o lác� cas, Bonsilage bacterias Fit M ácido lác� cas, Bonsilage Fit M 1 dosis ≈ 100 t dedades MF ensilado 1 dosis de maíz≈ (Ø 100 t 33 % dede MF MS) ensilado de maíz (Ø 33 % de MS) ear grandes can� es dades capaz de crear grandes can� de en el ensilado de propilenglicol maíz. Las en100 el ensilado maíz. Las t MF ≈ 33de t MS 100 t MF ≈ 33 t MS de Bonsilage dosis Fit M u� crean lizadas de Fit M crean 1 %Bonsilage en 33 t corresponde 1 % en 33 t corresponde e 330 kg de propilenglicol un promedio de 330 kg de propilenglicol a 330 kg de propilenglicol a 330 kg de propilenglicol ual ayuda notablemente (imagen 1),allo cual ayuda notablemente al nergé� co de los metabolismo animales energé� co de los animales e otras cosas, lay fer� mejora, lidadentre y otras cosas, la fer�lidad y ntre partos. los intervalos entre partos.

Propilenglicol

Propilenglicol

A

aduras y el moho El nivel aumenta de levaduras y el moho aumenta ente en las plantas considerablemente de maíz. en las plantas de maíz. e maíz se produce En elun ensilado reca- de maíz se produce un recano se aplica la acción lentamiento inhibi- si no se aplica la acción inhibi-

Fit M estabiliza Bonsilage el ensilado Fit M estabiliza y aporta mayor el ensilado bienestar y aporta a lasmayor vacas bienestar a las vacas vp019_pub_nutricor.indd 98

M

to la c d le L d m p m fi 3 p € a le fi

del maíz Ensilado del maíz INCIPAL Ensilado TEMA PRINCIPAL

e de la estabilidad Mejora visible de la estabilidad

M

19/8/20 12:16

Mensajes actuales del grupo SCHAUMANN Mensajes actuales del grupo SCHAUMANN

Nr. 1 | 2019 Nr. 1 | 2019 Mensajes actuales del grupo SCHAUMANN

toria necesaria mediante el ácido acé�co y 2 BONSILAGE FIT M aporta una mejora visible del bienestar de las vacas y un ensilado de maíz estable la liberación de oxígeno durante la extracTEMA PRINCIPAL Ensilado del maíz Control del maíz maíz PRINCIPAL ción.TEMA Con un control preciso de Ensilado los ácidos del Contenido en % de MS TEMA PRINCIPAL Ensilado BONSILAGE FIT M de fermentación (imagen 2) se inhiben las 8 levaduras y el moho.

8 % 7 Las pérdidas energé� cas y las pérdidas 6 debidas al crecimiento incontrolado de 5 moho y levaduras en los ensilados de maíz 5 % pueden acarrear rápidamente un coste de 4 más de 100 euros por hectárea de super- 3 ficie de ensilado de maíz cul�vada (imagen 2 2,7 % 3). Las pérdidas ocasionadas encarecen la 1 0,5 % 0,2 % 1,0 % producción del ensilado de maíz en 4-6 € por tonelada de ensilado. Las pérdidas Ácido láctico Ácido acético Propilenglicol adicionales como consecuencia del recatoria necesaria mediante ácido toria necesaria mediante el ácidoel acé� co y BONSILAGE FIT M aporta una mejora visible del bienestar 2 recalentamiento dinero necesaria mediante ácido acé� Mcuesta aportamucho una mejora visiblemediante del bienestar lentamiento afectan al labalance acético y también la libración deeloxígeno du-co y 3 2EldeBONSILAGE las vacas y FIT un ensilado de maíz estable toria necesaria el ácido acé�co y latoria liberación de oxígeno durante extrac2 BONSILAGE FIT M aporta de las vacas y un ensilado delamaíz establede oxígeno durante laControl larante liberación de oxígeno durante la extracde las vacas y un ensilad fición. nanciero del fl ujo de producción. la extracción.

Con un control liberación extracCon un control preciso de los ácidos Contenido en % de MS Control ción.

Con un control preciso de los ácidos preciso de los ácidos de fermentaContenido en % de MS ción.

Con un control preciso de los ácidos BONSILAGEContenido FIT M en % de MS de fermentación 2) se inhiben las 8 2 Bonsilage Fit M (imagen BONSILAGE de fermentación 2) selas inhiben ción (imagen 2)(imagen se inhiben leva- las 8 de fermentación (imagen 2) se inhiben las 8 FIT M levaduras y el moho.

8 % 7 levaduras elenergé� moho. cas 8 % ElLas adi� vo ypara ensilado Bonsilage Fit M duras ely moho. levaduras y el moho.

8 % 7 pérdidas y las pérdidas 7 6 Las pérdidas energé� cas y las pérdidas reduce el riesgo de recalentamiento al Las pérdidas energéticas y las pérdidas Las pérdidas energé� cas y las pérdidas debidas al crecimiento incontrolado de 6 6 debidas crecimiento incontrolado modifi car elal delos losensilados ácidos ende la maíz ferdebidas alpatrón crecimiento incontrolado de de 5 debidas al crecimiento incontrolado de moho y levaduras en 5 5 5 % moho enen loslos ensilados de maíz mentación.

Obteniendo mayor dad mohoyacarrear ylevaduras levaduras ensilados de moho y levaduras en los ensilados de maíz 1 pueden rápidamente uncan� coste de 4 4 5 % 5 % pueden acarrear rápidamente un coste de ácido acé� co yacarrear menor can�dad ácimaíz pueden rápidamente un de 3 pueden acarrear rápidamente un coste de 4 más de 100 euros por hectárea dede super3 más de euros por hectárea de super- 2 do lác� y100 generando más propilenglicol. coste de más de maíz 100 euros por(imagen hectámás de 100 euros por hectárea de super- 3 ficie deco ensilado de cul� vada 2,7 % 2 fi cie de ensilado de maíz cul� vada (imagen La porción adicional de propilenglicol y el rea de superficie de ensilado de maíz ficie de ensilado de maíz cul�vada (imagen 2 2,7 % 3). Las pérdidas ocasionadas encarecen la 1 0,5 % 3).

Las pérdidas ocasionadas encarecen la 1 ácido acé� co formado favorecen el biencultivada.

Las pérdidas ocasionadas en3). Las pérdidas ocasionadas encarecen 1 0,2 %la 1,0 % producción del ensilado de maíz en 4-6 0,5 % 0,2 % 1,0 % del deLas maíz ende4-6 estar detonelada las vacas y ensilado reducen los problemas carecen la producción del ensilado producción del ensilado de maíz en 4-6 € producción por de ensilado. pérdidas Ácido láctico Ácido acético Propilenglicol La cámara termográfi ca muestra claramente el recalentamiento en una superfi cie de corte € por tonelada de ensilado.

Las pérdidas maíz en 4-6 € por tonelada de ensilado. derivados de la alimentación como la aci€ por tonelada deacético ensilado. Las pérdidas láctico Ácido Propilenglicol adicionales como consecuencia del reca- aparentementeÁcido Ácido láctico buena (punto de medición 1:17 °C; punto de medición 2:29 °C) adicionales como consecuencia del reca3 Las pérdidas adicionales como consedosis y la cetosis. adicionales El recalentamiento cuesta mucho dinero como consecuencia del recalentamiento también afectan al balance 3 El recalentamiento cuesta mucho dinero 3 El recalentamiento cues lentamiento también afectan al balance cuencia del lentamiento también Pregunte a del su asesor de Schaumann por lentamiento también afectan al balance financiero flrecaujo de producción. fiafectan nanciero flujo de producción. balance financiero del flujo Bonsilage Fitaldel M. financiero del flujo de producción.

Protección contra el recalentaAlivia el rumen: más ácido

Mejora yylalaestabilidad Mejoravisible visibledel delbienestar bienestarde delas lasvacas vacas estabilidad Mejora visible del bienestar de las va

190709ES

2 Bonsilage Fit M de producción. miento mediante la 2formación Bonsilage Fit M 2 Bonsilage Fit Macé�co, menos ácido lác�co El adi� vo para ensilado Bonsilage Fit M de ácido acé� co Bonsilage Fit M El adi�elvoriesgo para ensilado Bonsilage FitalM El adi� vo para ensilado Bonsilage Fit M reduce recalentamiento El aditivo paradeensilado Bonsilage reduce el riesgo de recalentamiento al reduce el riesgo de recalentamiento al modifi car el patrón de los ácidos en la ferFit M reduce el riesgo de recalenmodificar elObteniendo patrón de los ácidoscan� en la fermodificar el patrón de los ácidos en la fermentación. mayor dad 1 el riesgo tamiento al modificar el patrón de Reduce Obteniendo mayor can� dad 1 mentación. Obteniendo mayor can� dad 1 dementación. ácido acé� co y menor can� dad de ácilos ácidos en la fer- mentación. Obde cetosis gracias a aportede ácido acé�co Mejora ácido acé� co y menor can� dad de ácila palatabilidad y menor can� dad de ácidode lác� co y generando más propilenglicol. teniendo mayor cantidad de ácido extra de propilenglicol do lác�co y generando más propilenglicol. lác�coadicional y generando más propilenglicol.

Lado porción de propilenglicol y el acético y menor cantidad de áci- do La porción adicional de propilenglicol y el La porción adicional de propilenglicol y el ácido acé�yco formado favorecen el bienláctico generando más propilengliácido acé� co formado favorecen el bienácido acé�co formado favorecen el bienestar de las vacas y reducen los problemas col. La porción adicional de propiestar de las vacas y reducen como los problemas La cámara termográfica muestra claramente el vacas recalentamiento en una superficie de corte estar de las y reducen los problemas derivados de la alimentación la acilenglicol y el ácido acético formado La cámara termográfi ca muestra claramente el°C; recalentamiento en una superfi corte termográfica mue aparentemente buena (punto de medición 1:17 punto de medición 2:29 °C) cie Lade cámara derivados de la alimentación como la acide la°C;alimentación como 2:29 la aciAsegure suel bienensilado propilenglicol adicional dosis y la cetosis. favorecen estar deylas vacas aparentemente buena (punto de derivados medición 1:17 punto de medición °C) aparentemente buena (punto dosis y laa cetosis. dosis y la cetosis.

Pregunte su los asesor de Schaumann por y reducen problemas derivados PregunteFita M. su asesor de Schaumann por Pregunte a su asesor de Schaumann por Bonsilage de la alimentación como la aci- dosis Protección contra el recalentaAlivia el rumen: más ácido Bonsilage Fit M. Bonsilage Fit M. Alivia el rumen: más ácido Protección contra el Protección contra el recalentay la cetosis. miento mediante la formación acé�co, menos ácido lác�co miento mediante la formación acé�co, menos ácido lác�co miento mediante la PregunteNutricor a su asesor de Schaumann de ácido acé� co S.L., C/ Jaume II, 37, 25001 Lleida, Tel: +34 973 21 25 20 Schaumann Agri International GmbH de ácido acé� co por Bonsilage Fit M. de ácido acé�co nutricor@nutricor.es, www.nutricor.es info@schaumann-agri.com, www.bonsilage.com Reduce el riesgo riesgo a aporte deReduce cetosiselgracias de cetosis gracias a aporte extra de propilenglicol extra de propilenglicol

Asegure su ensilado y propilenglicol adicional Asegure su ensilado y propilenglicol adicional

Nutricor S.L., C/ Jaume II, 37, 25001 Lleida, Tel: +34 973 21 25 20 nutricor@nutricor.es, www.nutricor.es Nutricor S.L., C/ Jaume II, 37, 25001 Lleida, Tel: +34 973 21 25 20 nutricor@nutricor.es, www.nutricor.es

vp019_pub_nutricor.indd 99

Mejora la palatabilidad Mejora la palatabilidad

Reduce el riesgo de cetosis gracias a a extra de propilenglic 190709ES 190709ES

019

Asegure su ensilado y propilenglicol adicional

Schaumann Agri International GmbH info@schaumann-agri.com, www.bonsilage.com Schaumann Agri International GmbH S.L., C/ Jaume II, 37, 25001 Lleida, Tel: +34 973 21 25 20 Nutricor info@schaumann-agri.com, www.bonsilage.com nutricor@nutricor.es, www.nutricor.es

19/8/20 12:16

Schaum info@sc

ECONOMÍA

Custos ocultos: como calculalos? (II) Na segunda parte deste estudo céntrome na análise doutros tres custos ocultos a través da simulación co obxectivo de poder mellorar a eficiencia nas nosas granxas: ter coxeiras, ter un mal rendemento na recría e facer lactacións prolongadas.

Manuel Fernández Veterinario da Cooperativa de Frades SCG

INTRODUCIÓN

N

o anterior estudo (Vaca Pinta 18, pp. 130-136) falamos do diñeiro que nos custa traballar con días en leite moi altos e ter células somáticas altas. Como só coñecemos o diñeiro que gañamos na situación actual, a simulación permítenos saber que pasaría se traballásemos con menos días en leite ou se tivésemos menos células somáti-

cas. Por iso lles chamamos “custos ocultos”, porque só os veriamos entrar no noso peto se a situación mellorase.

Neste artigo imos tocar tres custos ocultos máis: o de ter coxeiras, o de ter un mal rendemento na recría e o de facer lactacións prolongadas.

O CUSTO DAS COXEIRAS

A formulación empeza por facer unha medición do estado da granxa en canto a locomotion score, un índice amplamente difundido pola empresa Zinpro, tal e como pode detallarse nesta web: https://www. zinpro.com/es-es/cojera/vacunode-leche/puntuaci%C3%B3n-de-lalocomoci%C3%B3n.

De todos é sabido que ter coxeiras é un lastre para a produción e para a reprodución. A forma de medir o seu impacto económico podémola simular en www.cowculations.com no simulador de “custo de coxeiras”.

100 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_economia_custosOcultos2_galego.indd 100

28/8/20 10:32

ECONOMÍA

Paso 1. Monitorizar unha porcentaxe das vacas cos seguintes obxectivos: 1-NORMAL (75%): Se para y camina normalmente. Todas las patas bien colocadas.

70%

2-COJERA LEVE (15%): Se para con la espalda plana pero se arquea al caminar, el paso es un poco anormal (5%)

O “CUSTO OCULTO” DAS COXEIRAS É RELATIVAMENTE FÁCIL DE MEDIR E PÓDESE INCORPORAR A CALQUERA MANEXO NO QUE TEÑAMOS QUE TRABAR E DESTRABAR VACAS

15%

3-COJERA MODERADA (9%) Se para o camina con la espalda arqueada. Pasos cortos con una o mas patas

9%

4-COJERA (0,5%): Espalda arqueada parada o caminando. Se favorece una o mas patas. Soportan el peso

0.5%

5-COJERA SEVERA (0,5%): Espalda arqueada. Se niega a soportar peso en las patas. Le cuesta estar parada.

0.5%

2 Soluciones PREMIUM para el control celular

SELLADOR MARCANTE DE DIÓXIDO

SELLADOR CON NUESTRA EXCLUSIVA MOLÉCULA LSA®

08.2020 Vaca Pinta n.º 19 | 101

vp019_economia_custosOcultos2_galego.indd 101

28/8/20 10:32

ECONOMÍA

Paso 2. Cuantificar esa clasificación:

Paso 3. Cuantificar a perda que suporía ter esa situación durante todo o ano, tendo en conta o número de animais da granxa (138), a produción por vaca (30 lt) e o prezo do litro de leite (0,3):

A explicación dánola Robinson (2001), desde a Universidade de California en Davis (UC Davis), cando explica que a produción das vacas con puntuación 3 comparadas coas de puntuación 1 producen un 5,1 % menos. As que teñen puntuación 4 producen un 17 % menos, mentres que as de puntuación 5 producen de media un 36 % menos. Esta diminución baséase nunha redución na inxestión de materia seca, xa que “as vacas coxas comen menos”.

Con eses datos, e tendo en conta a porcentaxe de vacas puntuadas en cada tramo de puntuación de locomotion score, o simulador dinos a perda diaria de leite por vaca e día no rabaño e por extensión a do rabaño completo. Esa baixada de leite pódese traducir a euros tendo en conta o prezo do litro de leite por rabaño e día.

A extensión a rabaño e ano diríanos o diñeiro que perderiamos se tivese ese grao de coxeiras todo o ano (o cal é algo que teriamos que tentar evitar).

Por tanto, este “custo oculto” é relativamente fácil de medir e pódese incorporar a calquera manexo no que teñamos que trabar e destrabar vacas (como o día do control de reprodución).

O propio simulador de www.cowculations.com explícanos como facelo.

A técnica para realizar a puntuación pódese consultar en Youtube: https:// www.youtube.com/watch?estafe_cont inue=3&v=0PH0MwsK5i8&feature=e mb_logo.

Logo no noso exemplo, se as coxeiras se mantivesen todo o ano nas porcentaxes que indica a táboa, a granxa tería un custo oculto anual de 8.311 euros.

Fixádevos como podemos ir acumulando custos ocultos por exceso de células somáticas, por exceso de días en leite, como diciamos no pasado artigo, e agora sumamos os custos ocultos por exceso de coxeiras.

O CUSTO DA RECRÍA A primeira reflexión sobre o custo da recría é algo do que falamos repetidas veces: a recría non é un custo senón un investimento. Decidimos recriar para que o custo dunha xovenca no seu primeiro parto nos saia máis barato que se a comprásemos, pero esa decisión implica dispor de diñeiro suficiente durante os meses que nos custa chegar ao primeiro parto. Se este alcanza os 27 meses e a xovenca nos custa 1.600 euros (1,97 euros/xovenca/día), debemos ter ese diñeiro investido no animal 27 meses e non podemos dispor del para pagar a provedores etc.

Independentemente desa reflexión que sempre me gusta facer, os factores que inflúen no custo da recría son os seguintes: • Xovencas que cómpre recriar • Durante canto tempo hai que recrialas (idade ao primeiro parto) • Custo diario da recría Para cálculos indirectos: • Produción media das primíparas • Prezo do litro leite • Días medios aos que se producen as baixas na recría De novo www.cowculations.com ofrécenos o simulador de custo de recría, que nos fará ver o custo oculto de recriar cuns datos ou con outros.

Paso 1. Saber cantas xovencas é necesario recriar para manter un certo tamaño de granxa: Isto está en función de: • Tamaño do rabaño • Taxa de descarte de vacas (mortes + descarte) • Taxa de descarte de xovencas • Idade ao primeiro parto No simulador colocamos á dereita a situación real e á esquerda a situación simulada coa que queremos compararnos: Na situación real o feito de ter un 30 % de descarte en vacas e un 20 % en xovencas implica que, para manter un tamaño de rabaño de 100 vacas, necesitamos 123

102 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_economia_custosOcultos2_galego.indd 102

28/8/20 10:32

CAL24

Una solución cómoda, eficaz y rentable

frente a la fiebre de la leche

La hipocalcemia o fiebre de la leche tiene una incidencia de hasta el 40-50% del rebaño, con un coste de entre 100 y 200€ por animal afectado, siendo responsable de la “entrada” de otros procesos como cetosis, metritis, desplazamiento de cuajar, pérdida de tono muscular, etc.

La aplicación de bolos orales de calcio inmediatamente después del parto es la terapia más indicada y ventajosa, en comparación con otras como la aplicación de geles orales, calcios subcutaneos o endovenosos, drenajes orales, etc.

NO REQUIERE PRESCRIPCIÓN VETERINARIA

Obtenido de algas marinas, es un producto natural, sostenible y completo que aporta: 3 tipos de calcio de liberación escalonada Magnesio: Se interrelaciona con la Vitamina D mejorando la asimilación del Calcio Vitamina D3: Facilita el transporte activo de Calcio y Magnesio.

Suministra 105 gramos de Calcio por dosis (2 bolos) Calcio altamente disponible Potente buffer para regular el Ph ruminal 9 gramos de Magnesio por dosis + 120.000 U.I. de Vitamina D3 + Propilenglicol

Ctra. Valdefresno, 2. 24228 Corbillos de la Sobarriba. León.

Tl.: 987 213 172 - www.inatega.com vp019_publicidade_inatega.indd 103

20/8/20 10:37

ECONOMÍA

A PRIMEIRA REFLEXIÓN SOBRE O CUSTO DA RECRÍA É ALGO DO QUE FALAMOS REPETIDAS VECES: A RECRÍA NON É UN CUSTO SENÓN UN INVESTIMENTO

xovencas en 27 meses, o que equivale a 55 ao ano (ou sexa, un 54,7 % de reposición anual).

Con todo, na situación obxectivo (simulado), baixando a taxa de descarte de vacas a 26 % e a de xovencas a 14 % e baixando a idade ao primeiro parto un mes, necesitariamos só 81 xovencas en 26 meses, o que equivale a 37 ao ano (37,4 % exactamente).

Estes cálculos son coñecidos por todos grazas a diferentes fórmulas como as que achega Víctor Cabrera en https://dairymgt.info/tools.php.

Con todo, quero facer fincapé no impacto económico destas diferenzas: Impacto 1 Ao necesitar menos xovencas para manter o mesmo número de vacas, concretamente 42 menos, fai que a reposición anual necesaria baixe un 17,3 %, aínda que o custo diario na situación real é menor (2,1 fronte a 2,35) e a mortalidade de xatos é un pouco antes, aos 15 días de media (datos do exemplo). A produción diaria en primíparas e o prezo de leite son iguais en ambos os casos (datos do exemplo).

Custo de recría na situación real: ›Real: 123 xovencas x 27 meses x 30,5 días/mes x 2,1 euros/día = 212.710 euros en 27 meses, que equivale a 234.130 euros/2,25 anos (27/12) = 94.537 euros/ano. ›Simulación: 81 xovencas x 26 meses x 30,5 días/mes x 2,35 euros/día = 150.947 euros en 26 meses, que equivale a 150.947/2,17 anos (26/12) = 69.560 euros/ano.

Daquela, a diferenza anual de necesitar unha reposición ou outra en canto a número de xovencas é de 94.537 - 69.560 = 24.977 euros anuais (as diferenzas cos resultados que se ven na web débense a axustes en decimais). Cabe destacar que este resultado é real e equivale a unha cantidade importante.

104 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_economia_custosOcultos2_galego.indd 104

28/8/20 10:33

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

vp019_publi_kemin.indd 105

19/8/20 12:28

ECONOMÍA

Impacto 2: custo das baixas É o custo dos días que hai que recriar os animais de recría ata que morren. Equivale a número de baixas x días de media ata que morren x custo diario. Esta cantidade non é moi alta pero tamén conta (99 €).

Impacto 3: custo por NON produción de leite O feito de que na situación real as xovencas entren en produción aos 27 meses e na simulación aos 26 quere dicir que as 123 xovencas necesarias na simulación (55 anuais) pasarían a ser 115 en 26 meses (53 anuais) e van estar dando leite un mes máis que as da situación real. O nivel de produción puxémolo no simulador como de 30 litros por xovenca e día e o prezo ao que se paga a 0,31 euros/litro. Por tanto, simular unha idade ao primeiro parto de 26 no canto de 27 supón que os animais da situación real (55 xovencas anuais cando a idade ao primeiro parto era de 27 e 53 xovencas anuais cando a idade ao primeiro parto é de 26 meses) terían dado leite durante 1 mes máis (30 litros ao día durante 30,5 días de media ao mes cobrándoa a 0,31 euros), o que supón 15.033 euros = 30,5*30*0,31*53.

En consecuencia, o “custo oculto” de ter un gasto de recría tal e como consta na columna REAL frente á columna SIMULADO dá o resultado que se recolle no cadro seguinte (unha cantidade de diñeiro nada desprezable):

2. Eficiencia alimenticia: para calcular os gastos extra de ter lactacións prolongadas ao traballar con peor eficiencia alimenticia.

3. Custo días en leite: para calcular os gastos extra de traballar con menos produción (xa o vimos no artigo anterior).

Custos/vaca Neste simulador tentamos describir a vida económica dunha vaca tipo graficando diariamente o seu beneficio acumulado (ingresos-gastos) e o custo do litro de leite. Nel distinguimos tres partes na vida da vaca: • Recría: custo nacemento + custo diario recría ata idade primeiro parto = liña descendente de custos acumulados durante a recría, xa que non se ingresa nada, só se gasta.

• Primeiro parto: o custo acumulado vaise recuperando a medida que se ingresa pola produción de leite no primeiro parto.

• Seguintes partos: o custo acumulado vaise recuperando a medida que se ingresa pola produción de leite nos seguintes partos (determinamos cantas lactacións no simulador).

Todo iso con pequenas baixadas durante os períodos secos, onde só se gasta e non se ingresa, o cal nos permite ver que neste exemplo o beneficio acumulado é superior a cero a partir da segunda lactación.

LACTACIÓNS PROLONGADAS Conseguir lactacións prolongadas supón un ingreso e un gasto: un ingreso porque diminuímos o tempo “non produtivo” na vida da vaca ao alongar o seu período de lactación e minimizar os períodos secos, pero tamén un gasto porque nos obrigamos a traballar con máis días en leite (DEL) [xa o vimos no artigo anterior].

Isto tamén é así porque, ao obrigarnos a traballar con máis días en leite, obrigámonos a traballar con menos eficiencia alimentaria.

Imos velo en profundidade; para iso debemos considerar tres simuladores que podemos atopar en www.cowculations.com: 1. Custos/vaca: para calcular os ingresos extra de ter lactacións prolongadas.

O resumo deste exemplo é que o 40 % da vida da vaca son períodos improdutivos, sumando a recría e os períodos de secado (45 días en primíparas e 60 en multíparas no exemplo).

Os parámetros que usamos son: Lactacións

106 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_economia_custosOcultos2_galego.indd 106

28/8/20 10:33

EQUIPO AUTORIZADO EXPORTACIÓN ES11ET05B BANCO DE EMBRIONES LABORATORIO FIJO LABORATORIOS MÓVILES PROGRAMAS GENÉTICOS PERSONALIZADOS

PROFESIONALIDAD INTEGRIDAD PROYECTOS ADECUADOS A TUS NECESIDADES SERVICIO COMPLETO EN TU EXPLOTACIÓN ESPAÑA Y PORTUGAL

vp019_anuncio_embriovet_cast.indd 107

ASPIRACIÓN FOLICULAR (OPU) TRANSPORTE DE OVOCITOS FERTILIZACIÓN DE OVOCITOS (FIV) TRASLADO EN INCUBADORES TRANSFERENCIA EMBRIONES

CONTAMOS CON EQUIPOS DE ÚLTIMA GENERACIÓN Y CON PROFESIONALES QUE HACEN VIABLE LA PRODUCCIÓN DE EMBRIONES DE CALIDAD

20/8/20 13:55

"Ele vel nue nos def Dan Emb

ECONOMÍA

Primeira lactación:

Seguintes lactacións:

Custos e ingresos:

O único que facemos é graficar ingresos menos gastos acumulados en cada día de vida do animal:

Días de vida = idade ao primeiro parto + duración primeira lactación + período seco primeira lactación + duración seguintes lactacións + período seco seguintes lactacións = 2.382 días (6,5 anos con 2 de recría) O resultado conseguido con eses parámetros é o seguinte:

Que pasaría se alongásemos as lactacións dentro dos mesmos parámetros e pasásemos de 360 días de lactación a 400 (equivalente a 460 días de intervalo entre partos)?

O que pasaría é que a porcentaxe de días improdutivos baixaría do 40 % ao 37 %, o que fai que o beneficio acumulado suba de 715 a 834, é dicir, 119 euros na vida da vaca. Daquela a parte positiva é un beneficio acumulado de 119 euros.

Agora imos cuantificar a parte negativa, é dicir, o custo de traballar con máis días en leite e, por tanto, cunha menor eficiencia alimentaria. Para iso usamos o simulador chamado “eficiencia alimentaria” de www.cowculations.com, algo xa citado por exemplo por Álex Bach en Frisona Española con referencia a litros por quilo de materia seca nos seguintes termos:

108 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_economia_custosOcultos2_galego.indd 108

28/8/20 10:33

® UBAC Vacuna de subunidades frente a la mastitis clínica causada por Strep. uberis

TOMA EL CONTROL DEL STREP. UBERIS www.mastitisvaccination.com

UBAC®, emulsión inyectable para bovino. COMPOSICIÓN POR DOSIS: Ácido lipoteicoico (LTA) procedente del Componente de Adhesión del Biofilm (BAC) de Streptococcus uberis, cepa 5616 ≥ 1 UPR. Montanide ISA 907,1mg. Monofosforil lípido A (MPLA). INDICACIONES: Para la inmunización activa de vacas y novillas sanas con el fin de reducir la incidencia de infecciones clínicas intramamarias causadas por Streptococcus uberis, reducir el recuento de células somáticas en muestras de leche de cuarterones positivos de Streptococcus uberis y reducir las pérdidas de producción de leche causadas por las infecciones intramamarias por Streptococcus uberis. VIA DE ADMINISTRACIÓN: Intramuscular. Dejar que la vacuna alcance una temperatura entre +15 °C y +25 °C antes de su administración. Agitar antes de usar. POSOLOGÍA: Administrar una dosis (2 ml) mediante inyección intramuscular profunda en los músculos del cuello de acuerdo con el siguiente programa de vacunación. Primera dosis aproximadamente 60 días antes de la fecha de parto prevista. Segunda dosis al menos 21 días antes de la fecha de parto prevista. Debe administrarse una tercera dosis unos 15 días después del parto. El programa de inmunización completo debe repetirse en cada gestación. EFECTOS SECUNDARIOS Y CONTRAINDICACIONES: La inflamación local de más de 5 cm de diámetro en el lugar de inyección es una reacción muy frecuente después de la administración de la vacuna.

Esta inflamación desaparecerá o su tamaño se reducirá notablemente en el plazo de 17 días después de la vacunación. No obstante, en algunos HIPRA casos la inflamación puede durar hasta 4 semanas. Se puede producir un aumento transitorio de la temperatura rectal (aumento medio de 1 ºC Avda. La Selva, 135 pero puede aumentar hasta 2 ºC en animales individuales) muy frecuentemente en las 24 horas posteriores a la inyección. TIEMPO DE ESPERA: Cero días. PRECAUCIONES ESPECIALES: Vacunar únicamente animales sanos. Puede utilizarse durante la gestación y la lactancia. Conservar y 17170 Amer (Girona) transportar refrigerado (entre 2 ºC y 8 ºC) y protegido de la luz. No congelar. Este medicamento veterinario contiene aceite mineral. Su inyección España accidental/autoinyección puede provocar dolor agudo e inflamación, en particular si se inyecta en una articulación o en un dedo, y en casos excepcionales podría provocar la pérdida del dedo afectado si no se proporciona atención médica urgente. En caso de inyectarse accidentalmente con este medicamento veterinario consulte urgentemente con un médico, incluso si solo se ha inyectado una cantidad muy pequeña, y lleve el prospecto consigo. Si el dolor persiste más de 12 horas después del examen médico, diríjase de nuevo a un facultativo. PRESENTACIÓN: Caja Tel. (34) 972 43 06 60 de cartón con 20 viales de vidrio de 1 dosis (2 ml). Caja de cartón con 1 vial de PET de 5 dosis (10 ml). Caja de cartón con 1 vial de PET de 25 hipra@hipra.com dosis (50 ml). Caja de cartón con 1 vial de PET de 50 dosis (100 ml). NÚM. DE REGISTRO, TITULAR: LABORATORIOS HIPRA, S.A. Avda. la Selva, 135 17170- AMER (Girona) España Tel +34 972 430660. EU/2/18/227/001-004. Prescripción veterinaria. Use los medicamentos responsablewww.hipra.com mente.

vp019_publicidade_hipra.indd 109

19/8/20 13:16

ECONOMÍA

Eficiencia alimentaria Este simulador vén cargado cos mesmos parámetros de curva de lactación que o anterior.

Primeira lactación:

CONSEGUIR LACTACIÓNS PROLONGADAS SUPÓN UN INGRESO PORQUE DIMINUÍMOS O TEMPO “NON PRODUTIVO” NA VIDA DA VACA […], PERO TAMÉN UN GASTO, PORQUE NOS OBRIGAMOS A TRABALLAR CON MÁIS DÍAS EN LEITE (DEL)

Seguintes lactacións:

Isto xéranos a correspondente curva de lactación para multíparas e primíparas, onde, aplicando a fórmula de inxestión de materia seca do NRC 2001 que ten en conta os quilos corrixidos por graxa producidos en cada día da curva, o peso vivo do animal e a semana de lactación, permítenos poñer en paralelo a curva de produción (azul) e a curva de inxestión de materia seca (negro):

Curva de lactación Multíparas Curva de lactación das multíparas COSTE REBAÑO: 5571 €/rebaño/año 50

40

Litros

30

20

10

17 6 19 2 20 8 22 4 24 0 25 6 27 2 28 8 30 4 32 0 33 6 35 2 36 8 38 4

11 2 12 8 14 4 16 0

80 96

48 64

0 16 32

0

Litros

Kg Materia Seca

Cargamos ao simulador cos seguintes datos:

O custo do quilo de materia seca = 0,24 vainos xerando o custo da ración por cada día de lactación; no noso exemplo o día 50 as multíparas producen 38,94 litros con 23,43 quilos de materia seca e o seu custo é 0,24*23,43= 5,62 €/vaca/día, o que equivale a unha eficiencia de 38,94/23,43=1,66 litros/kg materia seca.

Grazas ao simulador podemos graficar esa eficiencia para cada día da curva de lactación e calcular a diferenza de eficiencia de traballar con 175 días en leite respecto de traballar con 210 (datos que puxemos no noso exemplo).

110 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_economia_custosOcultos2_galego.indd 110

28/8/20 10:33

2021 www.figan.es

23 -26

marzo | march

Zaragoza (SPAIN)

15ª Feria Internacional para la Producción Animal 15th International Animal Production Show

vp019_publi_FIGAN.indd 111

19/8/20 13:27

ECONOMÍA

Eficiencias Curva Multíparas (lt/kgMs:1.33) Eficiencias na curva de lactación das multíparas 182€/Ton leche (175 días)-188€/Ton leche (210 días)=6 €/Ton leche ... 72 €/v/lactación => 4611 €/rebaño/año 8

Litros

6

4

2

98 11 2 12 6 14 0 15 4 16 8 18 2 19 6 21 0 22 4 23 8 25 2 26 6 28 0 29 4 30 8 32 2 33 6 35 0 36 4 37 8 39 2

70 84

56

42

0 14 28

0

Litros/Kg MS

Con todo, o dato que realmente nos interesa non é o da eficiencia por kg de materia seca senón o de custo de alimentación por litro de leite, que é o que realmente temos que minimizar; non debemos preocuparnos, xa que o simulador tamén nolo grafica (negro) e, loxicamente, vemos que evoluciona de forma inversa á eficiencia (azul).

Canta maior eficiencia, menor custo por litro e canta peor eficiencia maior custo por litro; ademais, observamos que ao aumentar os días en leite ambos os parámetros empeoran (como xa sabiamos).

A vantaxe do simulador é que nos cuantifica o custo por tonelada de leite = 182 € aos 175 días en leite, comparado con 188 € aos 210 días en leite, é dicir, traballar con máis días en leite nese exemplo suponnos incrementar o custo de alimentación en 6 €/tonelada.

Como estamos a traballar con vacas que producen 11.966 litros por lactación (sobre 12 toneladas), este custo equivale a 12 t x 6 €/t =72 €/vaca e lac-

Coste Alim por 10 litros

tación (tendo en conta 4 lactacións na vida produtiva que temos simulado).

Agora si podemos comparar os 119 euros de beneficio na vida da vaca (catro lactacións) que nos supuña facer lactacións prolongadas cos 72 euros/ lactación de custo por peor eficiencia alimenticia (72 x 4 lactacións = 288 euros/vaca).

Digamos que neste exemplo perdemos + 119 - 288 = -169 euros por vaca.

Quere isto dicir que sempre perdemos diñeiro facendo lactacións prolongadas? Evidentemente non, depende dos días en leite con que nos obrigamos a traballar e da curva de lactación das nosas vacas (que teña unha boa persistencia). Tamén é evidente que se a produción non é elevada e a persistencia da curva é baixa, o sobrecusto aínda é maior.

CONCLUSIÓNS A conclusión destes dous artigos que realicei sobre custos ocultos é que non todo o diñeiro que perdemos

vémolo na nosa conta de banco, senón que existen diferentes parámetros de oportunidade de estar nunha situación e non noutra como os que comentamos: • Días en leite elevados que nos obrigan a traballar con medias peores • Células superiores a 200 x • Custo de recriar alto por mala mortalidade de vaca e/ou xovencas, así como elevada idade ao primeiro parto • Custo de ter unha porcentaxe de coxeiras máis elevada do recomendable • Lactacións prolongadas que nos obrigan a traballar con peores eficiencias alimentarias.

NOTA DO AUTOR

Espero que este artigo achegase un punto de vista máis. Todos os simuladores que vou xerando e que usamos sobre datos reais en www. cowsulting.com quedan para uso gratuíto en www.cowculations.com.

112 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_economia_custosOcultos2_galego.indd 112

28/8/20 10:33

Ayuda a prevenir cetosis

DE ENERG CAJA AN 1 (1 N O

TE

ร O

OS) UB 2T

AHO RA C

PANSENSTARTER

MO

OR

GA

DE

RE

LA

S UN

L DELANTA

DE

Estimula el apetito Restablece la funciรณn ruminal Mejora la producciรณn Aumenta la rentabilidad

Consulta con tu veterinario.

Producto sin prescripciรณn.

Promociรณn valida hasta agotar existencias.

VP019_PUBLI_VIRVAC_energan.indd 113

21/8/20 12:12

Ayuda a prevenir cetosis La prevención de cetosis e hipocalcemias subclínicas es el objetivo de José Antonio Quintáns, de la Ganadería Santa Lucía SC, de Dumbría (A Coruña), y de su veterinario Francisco Insua. Ambos nos cuentan los beneficios de la aplicación de Energan Pansenstarter en sus vacas.

La principal ventaja es la comodidad de su aplicación Explotación: Ganadería Santa Lucía SC Localización: Olveira (Dumbría, A Coruña) Animales en total: 490 Vacas en producción: 260 Media de producción: 36-39 litros/vaca/día

JOSÉ ANTONIO QUINTÁNS ¿Qué tipo de ventajas le aporta?

¿Cuál fue el motivo de comenzar a utilizar este producto?

Pretendíamos prevenir las cetosis clínicas en posparto y las hipocalcemias. ¿Qué pauta de administración utiliza?

Lo aplicamos sobre todo en vacas a partir del tercer parto o en aquellos animales con algún problema de cetosis. La podemos utilizar también en segundos partos y novillas, pero normalmente nos centramos en las de tercer parto y posteriores.

La principal ventaja es la comodidad de su aplicación. En un cartucho ya incluyes el tratamiento para hipocalcemias y para cetosis. ¿Qué valoración hace de la situación actual de las vacas tras la aplicación de Energan?

La evolución es muy favorable. Las vacas responden bien al tratamiento. Estoy contento.

COMPOSICIÓN Cada uno de los componentes de Energan Pansenstarter proporciona unos beneficios concretos: • El propilenglicol y el propionato cálcico aumentan la concentración de glucosa y disminuyen la concentración de cuerpos cetónicos en sangre como el BHB, además de facilitar un aporte extra de calcio que ayuda a superar

VP019_PUBLI_VIRVAC_mazaricos.indd 114

la hipocalcemia y la hipomotilidad intestinal.

• La levadura de cerveza estimula la microbiota ruminal con su aporte de aminoácidos, vitamina B y minerales traza.

• La raíz de genciana incrementa el apetito y facilita la digestión.

Serv

Tel. Virb 0895 es.v

20/8/20 11:07

Las vacas responden bien y la incidencia de cetosis e hipocalcemias subclínicas es menor FRANCISCO INSUA Veterinario en la Ganadería Santa Lucía SC Albeitaneria SL (Mazaricos)

¿Por qué recomendó este producto para esta granja?

¿Qué valoración hace de la situación de las vacas tras su aplicación?

Básicamente porque con una aplicación prevenimos la hipocalcemia subclínica y la cetosis, que nunca viene mal. En vacas de segundo y tercer parto siempre hay este tipo de patologías.

En casi todas las granjas de producción intensiva de leche, aunque no haya casos de hipocalcemias clínicas, sí hay bastantes casos de hipocalcemias subclínicas y cetosis.

La valoración tras la utilización de Energan es positiva. Es bastante palatable y las vacas responden bien cuando se usa en posparto, arrancan antes a comer y la incidencia de cetosis e hipocalcemia subclínica es menor.

¿Qué pauta de administración utilizan?

En Ganadería Santa Lucía SC lo que hacemos para el tratamiento de la cetosis clínica en vacas recién paridas de tercer parto y posteriores es aplicar Energan Pansenstarter tres días desde el día del parto. ¿Qué ventajas aporta con respecto a otros productos semejantes?

Es un aporte directo de glucosa, porque el ácido propiónico es su precursor directo, y en la misma aplicación se aporta el calcio necesario para prevenir una hipocalcemia subclínica.

ENTREVISTAS EN VÍDEO

DOSIFICACIÓN • Vacuno adulto - 1 tubo diario de 2 a 4 días* • Vacuno joven - 1/2 tubo diario de 2 a 4 días* *La administración de la dosis puede llevarse a cabo 1 o 2 veces al día (dividiendo la dosis).

Servicio de atención profesional Tel. 934 735 842 Virbac España S.A. Àngel Guimerà, 179-181 08950 Esplugues de Llobregat (Barcelona) es.virbac.com

VP019_PUBLI_VIRVAC_mazaricos.indd 115

20/8/20 11:07

ECONOMÍA

O Pacto Verde: a planificación da Unión Europea para a gandería e a agricultura do século XXI Neste artigo resúmense as estratexias que propón a Unión Europea para conseguir un sistema alimentario máis saudable e sostible.

Jesús Cantalapiedra Álvarez1, Daniel Franco Ruiz2 1 Consellería do Medio Rural (Xunta de Galicia) 2 Centro Tecnolóxico da Carne (CETECA)

E

n maio de 2020 a Comisión Europea presentou o Pacto Verde Europeo ou European Green Deal, co obxectivo de converter á Unión Europea (UE) no primeiro continente climaticamente neutro fronte ao desafío global do cambio climático (CC) no que nos atopamos.

Esta folla de ruta, que abarca na súa primeira fase ata o ano 2050, pivota sobre unha estratexia de crecemento económico sostible que unifique as políticas dos países europeos co fin de impulsar a economía, protexer a natureza, diminuír os residuos e desenvolver a investigación e innovación, así como mellorar a saúde e a calidade de vida das persoas e animais (figura 1).

116 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_economia_pactoVerde_galego.indd 116

28/8/20 12:08

ECONOMÍA

POLO MENOS UN 25 % DO ORZAMENTO DA UE TERÁ QUE IR DESTINADO A ACCIÓNS CONTRA O CAMBIO CLIMÁTICO

Figura 1. Esquema do Pacto Verde Europeo

Fonte: Comisión Europea

Diferentes enquisas sinalan a alta concienciación dos cidadáns europeos sobre o medioambiente e o apoio á creación de lexislación específica ambiental e de vías de financiamento para as actividades que melloren este

sector ao que se lle supón un futuro económico prometedor. Para esta loita contra o CC estímase un investimento ata o ano 2030 de 260.000 millóns de euros de gasto anual adicional, o que se traduce en que polo menos un

LECHES MATERNIZADAS

Bienestar y rendimientos

Porque no todas las leches son igua les MEJORA TUS RESULTADOS CRECIMIENTO ÓPTIMO SEGURIDAD DIGESTIVA CONTROLADA RENDIMIENTO Y CONFORMACIÓN

www.serval.fr/es - commercial@serval.fr Servicio comercial : 629 64 02 61 - Servicio técnico : 656 83 30 80

08.2020 Vaca Pinta n.º 19 | 117

vp019_economia_pactoVerde_galego.indd 117

28/8/20 12:08

ECONOMÍA

25 % do orzamento da UE terá que ir destinado a accións contra o CC co obxectivo de rebaixar as emisións entre un 50-55 % no ano 2030.

As liñas de acción do European Green Deal engloban o fomento de enerxías limpas (fontes renovables, emprego daquelas de maior eficiencia enerxética), industria sostible (de aspecto circular, coa creación de novas estratexias e o desenvolvemento de novos mercados), a construción e renovación de infraestruturas, aspectos de mobilidade (redución de emisións en torno ao 90 % e mellora dos medios de transporte), biodiversidade (cidades máis ecolóxicas, protección e restauración dos ecosistemas co obxectivo de facelos máis resilientes), diminución da contaminación (previr a polución da auga e o aire, evitar o exceso de nutrientes no solo, reducir os residuos de medicamentos e plásticos etc.), e para o sector primario a estratexia do campo á mesa (from farm to fork, en inglés), baseada nun modelo máis respectuoso e sostible co medio ambiente, a saúde humana e o benestar animal.

O CC é unha realidade global e o mundo rural non é alleo a iso. A agricultura é responsable do 10,3 % das emisións de gases de efecto invernadoiro (GEI) da UE e case o 70 % das súas emisións proceden do sector das actividades gandeiras, pero é importante recalcar que presumiblemente non todos os sistemas gandeiros sufrirán de igual maneira o impacto do CC. O efecto negativo provocado pola diminución de precipitacións e a aparición de secas prolongadas afectarán en maior medida aos sistemas gandeiros baseados no pastoreo, máis baixos en insumos e os sistemas de produción mixtos ou semiextensivos en comparación cos sistemas de produción máis intensivos (FAO, 2007).

“DA GRANXA Á MESA” Con esta estratexia búscase idear un sistema alimentario xusto, saudable e respectuoso co medio ambiente (os nosos alimentos, a nosa saúde, o noso planeta, o noso futuro).

Os alimentos europeos son e deben seguir sendo seguros, nutritivos e de calidade, de tal maneira que fomenten a saúde humana e eviten a aparición de problemas como o so-

brepeso ou a obesidade, así como de enfermidades crónicas asociadas ao estilo de vida actual como a diabetes, enfermidades cardiovasculares, dexenerativas ou o cancro. Pero para a produción destes alimentos faise necesario un cambio de modelo produtivo mediante unha transición cara a sistemas máis sostibles que reduzan o CC, a contaminación ambiental, a perda da biodiversidade, o consumo excesivo de recursos naturais, o desperdicio dos alimentos e onde os operadores da cadea de valor alimentario teñan novas oportunidades de negocio. A aplicación das novas tecnoloxías e descubrimentos científicos, xunto co aumento da sensibilización e a demanda por parte dos cidadáns de alimentos sostibles, crearán, sen dúbida, un sistema beneficioso, que vai xerar oportunidades para toda a cadea alimentaria.

Na transición a este novo modelo produtivo, os gandeiros e agricultores terán un papel clave e decisivo garantíndolles as políticas agrícolas europeas un nivel de vida digno. As propostas da Comisión na Política Agrícola Común (PAC) para o período 2021-2027 establecen que, polo menos, o 40 % do orzamento global contribúa á acción polo clima, ofrecendo así mesmo propostas para mellorar a posición dos agricultores na cadea de valor.

Nesta revisión da PAC (que é posible que se atrase ata o ano 2022), e dentro dos seus plans estratéxicos, fomentarase a utilización de prácticas sostibles, como a agricultura de precisión, a agricultura ecolóxica, a agroecoloxía ou a agrosilvicultura, e unhas normas máis estritas en materia de benestar animal, nas cales xa se expoñen cambios lexislativos no transporte e o sacrificio.

Recomensaráselles aos agricultores que apliquen un mellor comportamento ambiental e climático, incluíndo a xestión e o almacenamento do carbono no solo, e a mellora da xestión de nutrientes para aumentar a calidade da auga e reducir as emisións de GEI. Tamén os plans estratéxicos serán ambiciosos na redución do uso de praguicidas químicos, fertilizantes e antibióticos e outros medicamentos veterinarios como antihelmínticos, anticoccidios, carbamatos, piretroides ou antiinflamatorios non esteroideos.

OS GANDEIROS E AGRICULTORES TERÁN UN PAPEL CLAVE E DECISIVO GARANTÍNDOLLES AS POLÍTICAS AGRÍCOLAS EUROPEAS UN NIVEL DE VIDA DIGNO

118 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_economia_pactoVerde_galego.indd 118

28/8/20 12:08

Delegado Miguel Sá: 00351919028774 Cosmolabor: +351 964 139 487 • Parrondo Cabornero: 0034 626 983 043 • Luciano Fernández: 0034 626 983 049 • Frior 981774500 Jesmi: 0034 677 72 96 30 • Alberto Disega: 0034 670 286 215 • Albaitaritza: 0034 948 50 03 43 • Trivic: 0034 938 86 62 99 vp019_anuncio_holm_laue.indd 119

20/8/20 8:29

ECONOMÍA

Figura 2. Esquema do programa “Da granxa á mesa”

PROPORANSE MEDIDAS INFORMATIVAS E EDUCATIVAS DIXITAIS DE INFORMACIÓN SOBRE A ORIXE DOS ALIMENTOS, O SEU VALOR NUTRICIONAL E A SÚA PEGADA MEDIOAMBIENTAL

Fonte: Comisión Europea

A superficie dedicada á agricultura ecolóxica en Europa tamén terá que aumentar, pero sen esquecerse da innovación tecnolóxica, que permita protexer as colleitas de pragas e enfermidades obtendo produtos seguros.

O obxectivo de conseguir unha economía circular permitirá reducir o impacto ambiental no sector comerciante polo miúdo e da transformación alimentaria, incidindo no transporte, almacenamento, envasado e a xestión dos residuos alimentarios, ao mesmo tempo que se combate a fraude alimentaria. Outro dos alicerces deste novo concepto de produción consistirá na promoción do consumo de alimentos sostibles, fomentando unha alimentación saudable e alcanzable para todos.

Xa que a UE é o maior importador e exportador mundial de produtos agroalimentarios para evitar a competencia con outros países, limitarase o comercio de alimentos importados que non cumpran as normas ambientais europeas. Proporanse medidas informativas e educativas dixitais de información sobre a orixe dos alimentos, o seu valor nutricional e a súa pegada ambiental para que os consumidores elixan unha alimentación saudable e sostible, á vez que se reduzan as perdas de alimentos (que na actualidade calcúlanse nun 20 % do total producido).

Un factor crítico para a consecución dos obxectivos deste plan

basearase no uso das tecnoloxías dixitais articuladas sobre sostibilidade (a intelixencia artificial, as redes 5G, a computación na nube, internet das cousas etc.) e que poidan acelerar e potenciar os efectos das políticas para combater o CC e protexer o medio ambiente. Esta transformación dixital apoiarase en fortes investimentos orzamentarios e con programas específicos de investigación, innovación tecnolóxica e de servizos de asesoramento sobre opcións de xestión sostible.

O Pacto Verde é, por tanto, a resposta europea á ameaza do CC e á degradación ambiental. O obxectivo deste xigantesco reto é o desenvolvemento cara a unha economía limpa, competitiva, moderna e eficiente no uso de recursos. Nesta formulación o esquema da granxa á mesa (figura 2) contribuirá a pechar o ciclo produtivo desde o produtor ao consumidor, convertendo cada fase nunha oportunidade de desenvolvemento económico.

En definitiva, os gandeiros, agricultores e técnicos deben empezar a familiarizarse e aplicar as novas tecnoloxías (big data, internet das cousas, intelixencia artificial, benchmarking, smart farming etc.) ou calquera tipo de avance tecnolóxico na xestión das explotacións, tendo en conta as tendencias do Pacto Verde con respecto ao tipo de produción, as esixencias legais, os produtos que se demandan e as características

120 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_economia_pactoVerde_galego.indd 120

28/8/20 12:09

ECONOMÍA

dos mercados aos que van dirixidos.

Este binomio novas tecnoloxías-necesidades de produción e mercado constituirá a base da gandería moderna, xa que a fará máis competitiva e asegurará a súa viabilidade nun mundo cada vez máis dixitalizado e globalizado.

BIBLIOGRAFÍA

COM (2019) 640.Comunicación de la Comisión. El Pacto Verde Europeo COM (2020) 381. Comunicación de la Comisión. Estrategia de la granja a la mesa para un sistema alimentario justo, saludable y respetuoso con el medio ambiente.

FAO (2007) Cambio climático y seguridad alimentaria: un documento marco Resumen. http://www.fao.org/clim/ index_en.html

ALGÚNS ASPECTOS DA ESTRATEXIA “DA GRANXA Á MESA” • Reducir o uso de praguicidas químicos nun 50 % ata 2030 • Reducir a utilización de fertilizantes en polo menos un 20 % ata 2030 • Reducir as perdas de nutrientes polo menos un 50 %, sen alterar a fertilidade do solo • Reducir a venda de antimicrobianos nun 50 % no ano 2030 • Mellora das directrices sobre a xestión integrada de pragas (XIP) • Fomento da agricultura ecolóxica e do novo negocio ecolóxico. Uso do 25 % das terras agrícolas da UE en agricultura ecolóxica • PAC centrada no Pacto Verde • Mellora da produción de enerxías renovables • Elaboración dun código de conduta da UE para unha práctica empresarial e de comercialización responsable • Elaboración dun plan de continxencia para garantir a subministración de alimentos e a seguridade alimentaria en tempos de crises • Recomendacións sobre os novos obxectivos da PAC • Aplicación dos fondos de cohesión e o fondo europeo agrícola de desenvolvemento rural (Feader) en actividades de transición

O OBXECTIVO DESTE XIGANTESCO RETO É O DESENVOLVEMENTO CARA A UNHA ECONOMÍA LIMPA, COMPETITIVA, MODERNA E EFICIENTE NO USO DE RECURSOS

• Clarificar as normas de competencia • Promover os modelos de negocio circulares na transformación de alimentos e o comercio polo miúdo • Reformar a lexislación sobre o envasado de alimentos, normas de comercialización reforzando o marco lexislativo das indicacións xeográficas • Iniciativas de mellora do marco de gobernanza empresarial • Mellorar a dispoñibilidade e o prezo dos alimentos sostibles promovendo as dietas saudables • Incentivos fiscais durante a transición ao novo modelo • Reducir a perda e o desperdicio de alimentos facendo fincapé na data de caducidade e data de consumo preferente • Financiamento para programas de innovación, tecnoloxía e desenvolvemento • Promoción de servizos de asesoramento, adaptados á xestión sostible • Creación da Rede de datos de sostibilidade agrícola e actualización da axenda de capacidades • Mellora de Internet de banda ancha e fomento da dixitalización

08.2020 Vaca Pinta n.º 19 | 121

vp019_economia_pactoVerde_galego.indd 121

28/8/20 12:09

Publirreportaxe para 2 páxinas PROXECTO DE COMPARACIÓN INTERNACIONAL ENTRE GANDERÍAS seguir o modelo de VP 011/013/015

PUNTOS DE INICIO: FERTILIDADE

PROYECTO DE COMPARACIÓN INTERNACIONAL ENTRE GANADERÍAS PUNTOS DE INICIO: FERTILIDAD

A produción de leite foise desenvolvendo nos últimos Posto que UNIFORM conta cun gran número de usuarios, obxectivo deste proxecto é comparar a xestión anos cara a un proceso e intensivo, La producción de lechemáis se haprofesional ido desarrollando en los últimos añoso hacia un proceso más profesional e intensivo,moitas aunquediferenzas sigue habiendo muchas diferencias el sistema de de varios países. O Canadá, do rabañoenentre usuarios aínda que segue habendo no sistema producción entredistintas distintas zonas planeta.

Os Estados Unidos, Francia, Alemaña, Países Baixos, de produción entre zonasdeldo planeta.

En este sentido, UNIFORM-Agri es uno de los programas de gestión de rebaños de vacuno Bélxica, Dinamarca e Reino Unido participan nesta lechero más populares que hay actualmente en el mercado. procedimiento Neste sentido, UNIFORM-Agri é un dos programas de Funciona como que analiza centralizador, que comunica con otros muchos sistemas en la iniciativa ganadería, haciendo posibleas el áreas de produción de leite, xestiónanálisis de rabaños de vacún leiteiro máis populares que rendemento reprodutivo e saúde de datos que provienen de distintas fuentes en unsustentabilidade, solo programa y ofreciendo hai actualmente no mercado.

Funciona como información sobre áreas como la maquinaria y la procederutina de ordeño, la sostenibilidad, la salud y de rabaño. mento elcentralizador, que comunica con outros moitos rendimiento reproductivo.

Puesto que UNIFORM cuenta con un gran el objetivo de este proyecto es os puntos de inicio dos indifascículo amosamos sistemas na gandería, facendo posible a número análisededeusuarios, da- Neste la gestión del rebaño entre usuarios de varios países. Canadá, Estados Unidos, tos quecomparar proveñen de distintas fontes nun só programa e cadores clave en rendemento reprodutivo.

Francia, Alemania, Países Bajos, Bélgica, Dinamarca y Reino Unido participan en esta iniciativa ofrecendo información áreas como a sostenibilidad, maquinaria rendimiento reproductivo y salud que analiza las áreas sobre de producción de leche, e a rutina de muxido, a sustentabilidade, a saúde e o de rebaño.

En estereprodutivo. fascículomostramos los puntos de inicio de los indicadores clave en rendimiento rendemento reproductivo.

Detección / Inseminacións Detección de celos celos/inseminaciones 100

2,50

80

2,00

60

1,50

40

1,00

20

0,50

0

CAN

USA

ES

F

Días a primeiro primer celo celo

NL

UK

D

B

DK

Figura 1. Media de días a celo e a primeira inseminación. A liña amosa a media de inseminacións por diagnóstico positivo. Lenda de países: CAN: O Canadá, USA: Os Estados Unidos, ES: España, F: Francia, NL: Países Baixos, UK: Reino Unido, D: Alemaña, B: Bélxica, DK: Dinamarca

0,00

primera inseminación Días a primeira inseminación

Nº DG+ N.° Inseminaciones inseminacións aaDG+

Figura 1. Media de días a celo y a primera inseminación. La línea muestra la media de inseminaciones por diagnóstico positivo.Leyenda de países: CAN=Canadá, USA=Estados Unidos, ES=España, F=Francia, NL=Países Bajos, entre o parto e gráfica?] a primeira inseminación é breve, por baixo Analizando detección de celos e días a primeira insemiUK=Reino Unido, D=Alemania, B=Bélgica, DK=Dinamarca [isto non sería mellornuncadriñoao lado da

nación (IA), pódese ver que Reino Unido é o país que ten dos 80 días, e de media non se necesitan moitas doses mellores resultados, co período máis breve entre parto para conseguir diagnósticos positivos, a diferenza doutros Analizando detección de celos y días a primera inseminación (IA), se puede ver que Reino e primeiro celo ou primeira inseminación. Os resultados países como Reino Unido ou España.

Unido es el país que tiene mejores resultados, con el período más breve entre parto y primer de Dinamarca e O Canadá tamén bos, cunha mediay Canadá también son buenos, con celo o primera inseminación.

Los son resultados de Dinamarca Con respecto aos tres principais indicadores de fertilidapor baixo dos 80 días posparto a primeira inseminación. una media por debajo de los 80 días posparto a la primera inseminación. España y Bélgica los de inseminación, muy séguenos de cerca, con 81 de y 82cerca, días posparto, Los siguientes en intervalo taxa de concepción ou fertiliEspañasiguen e Bélxica moi con 81 erespectivamente.

82 días de (taxa dade e taxa ou ritmo de preñez), os mellores resultados posparto, respectivamente. Os seguintes en intervalo máis están nas ganderías estadounidenses, considerando curto son Os Estados Unidos e Alemaña. Francia e Países como valores ideais ou obxectivo para cada indicador Baixos están nun intervalo medio a primeira inseminación os seguintes: 65 % ou máis en taxa de inseminación, de máis de 85 días posparto.

40 % en fertilidade e 24 % en taxa de preñez.

No entanto, se nos detemos a analizar a eficacia das inseminacións (número de inseminacións por diagnóstico De todo o grupo de países participantes nesta compapositivo [IAs/DG+]), os países que máis tempo esperan ración, só as ganderías dos Estados Unidos teñen unha para comezar a inseminar conseguen mellores resultados. taxa de inseminación por encima do 55 %, que, aínda Tanto Francia como Países Baixos teñen menos de 2 inse- que non chega ao valor ideal, é bastante aceptable. Esminacións por diagnóstico positivo de media. Os Estados paña, Reino Unido e O Canadá tamén teñen un valor Unidos chega ata un valor medio menor a 2 IAs/DG+. O medio por encima do 50 %, pero sen chegar ao 55 %. O valor medio de Dinamarca é exactamente de 2 IAs/DG+, resto dos países están por debaixo do 50 % en taxa de polo que poderiamos consideralo o país máis eficiente en inseminación. detección de celos e inseminacións, posto que o período

vp019_publirreportaxe_uniformAgri_galego.indd 122

28/8/20 13:55

ria sN: os, aiB:

Con respecto a los tres principales indicadores de fertilidad (tasa de inseminación, tasa de concepción o fertilidad y tasa o ritmo de preñez), los mejores resultados están en las ganaderías estadounidenses, considerando como valores ideales u objetivo para cada indicador los siguientes: 65 % o más en tasa de inseminación, 40 % en fertilidad y 24 % en tasa de preñez.

Rendemento reprodutivo

Figura 2. Resultados dos tres indicadores clave do rendemento reprodutivo por país combinado co intervalo entre partos previsto

Taxa de inseminación

Taxa de concepción

Taxa de preñez

Intervalo entre partos previsto

Figura 2. Resultados de los tres indicadores clave del rendimiento reproductivo por país combinado con el intervalo entre partos previsto

Con todo, países cunha taxa de inseminación máis baixa CONCLUSIÓNS contan cunha taxa de concepción mellor. Por exemplo, a taxa de concepción ou fertilidade está por encima do En xeral, non podemos determinar que haxa mellores De todo el grupo de países participantes en esta comparación, solo las ganaderías de Estados 40 %Unidos nos Estados %), Dinamarca Países delou tienen Unidos una tasa(47,3 de inseminación poreencima 55peores %, que,produtores aunque no dentro llega al dos valorparticipantes deste Baixos (41,8 %) e Alemaña (41,5 %).

O Canadá, Reino proxecto. país ambientais ideal, es bastante aceptable. España, Reino Unido y Canadá tambiénCada tienen un ten valorunhas mediocondicións por Unidoencima e España están por sin debaixo 40%. %.El resto de paíseseestán circunstancias distintas del 50 %, pero llegar do al 55 por debajode delmercado 50 % en tasa de que determinan inseminación. como evoluciona a produción de leite.

A taxa ou ritmo de preñez en ningún país acada un vaSin embargo, países con una tasa de inseminación más baja cuentan con una tasa de lor medio do 24 %, pero nos Estados Unidos atópase En cuestións de fertilidade e rendemento reproduticoncepción mejor. Por ejemplo, la tasa de concepción o fertilidad está por encima del 40 %en no 23,3 %, o Unidos cal é un(47,3 valor bo considerando que(41,8 se %) vo,yOs Estados(41,5 Unidos é o paísReino que claramente melloEstados %),moi Dinamarca y Países Bajos Alemania %). Canadá, trataUnido dunhay media dun grupo de ganderías.

O seguinte res resultados posúe. Isto probablemente estea moi España están por debajo del 40 %. país coa taxa de preñez máis alta é Dinamarca, seguido relacionado coa forma de producir e de xestionar os do Canadá e Reino Unido. O resto dos países ten un rabaños que se leva a cabo desde hai décadas nesta valor medio por debaixo do 16 %, un dato baixo para rexión e tamén polas esixencias do seu mercado, máis este indicador. A taxa de preñez é unha combinación enfocado a producir volume de leite. entre a taxa de inseminación e a de fertilidade e, polo tanto, para obter unha boa taxa de preñez non basta Está demostrado que vacas moi produtoras logran unha cunha taxa de inseminación alta (inseminar a tempo peor fertilidade que outras con menos capacidade promoitas vacas), senón que tamén hai que conseguir que dutiva. Polo tanto, naqueles países que, como Os Estaas inseminacións sexan efectivas (boa taxa de concep- dos Unidos, buscan animais altamente produtivos, os gandeiros deben prestar máis atención ao rendemento ción ou fertilidade). reprodutivo se queren obter bos resultados.

Por último, con respecto ao intervalo entre partos previsto, cabe destacar que Dinamarca é o país co intervalo máis breve e España é o país co intervalo máis longo.

COÑEZA A NOSA EMPRESA

Pida información de UNIFORM-Repro sen compromiso ventas@uniform-agri.com

(+34) 695 45 67 35

www.uniform-agri.com/es

vp019_publirreportaxe_uniformAgri_galego.indd 123

28/8/20 13:55

ALIMENTACIÓN

Dependencia alimentaria do exterior das principais producións gandeiras de Galicia Neste estudo cuantifícase a utilización de concentrados para alimentación animal nas explotacións galegas de bovino e monogástricos, identifícase a orixe das materias primas para a súa elaboración e compárase o seu volume cos datos de produción destas materias primas nas terras de cultivo de Galicia.

Gonzalo Flores Calvete Dr. enxeñeiro agrónomo Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM)

RESUMO

A

maior parte das producións gandeiras galegas, incluídas as de ruminantes, baséanse na importación de materias primas

procedentes do exterior que entran fundamentalmente polos portos galegos. Esta dependencia sitúa a produción animal en Galicia nun elevado grao de vulnerabilidade.

As posibilidades de reducir a dependencia alimentaria da cabana gandeira da subministración exterior ampliando as terras de cultivo actualmente dispoñibles son reducidas e dependen, en todo caso, da

capacidade da Administración para actuar en materia da ordenación dos usos da terra e fomentar a cooperación na súa explotación racional e sostible.

124 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_alimentacion_gonzaloFlores_galego.indd 124

28/8/20 10:36

ALIMENTACIÓN

Táboa 1. Distribución de terras en Galicia e España Superficies (x 1000 ha) Superficie total

Terras de cultivo

Pastos permanentes

Superficie forestal

Outras superficies

Galicia

2958

377

450

1802

329

España

50 596

16 862

8975

20 346

4414

GZ (% Esp.)

5,8 %

2,2 %

5,0 %

8,8 %

7,4 %

ESTÍMASE QUE NAS EXPLOTACIÓNS LEITEIRAS GALEGAS SE CONSOME, APROXIMADAMENTE, O 90 % DA ENSILAXE DE MILLO E A PRODUCIÓN EQUIVALENTE A UNHAS 140 MIL HA DE PRADEIRA

Fonte: Consellería do Medio Rural e Anuario de Estatística Agraria do MAPA, 2018

Táboa 2. Distribución dos principais grupos de cultivos en Galicia Superficies (x 1000 ha) Cultivos herbáceos

Cereais gran

Cultivos forraxeiros

Tubérculos

Leguminosas gran

Horta

Froiteiras

Castiñeiro

Viñedo

37,8 283,6 17,1 2,1 14,6 1,9 24,6 24,6 Instituto Galego de Estatística (IGE) 2017, Consellería do Medio Rural e do Mar. Anuario de Estatística Agraria e Superficies Agrícolas

A DISTRIBUCIÓN DA TERRA Na táboa 1 reprodúcese a distribución xeral de terras en Galicia e no conxunto do Estado. Galicia conta cunhas 377 mil ha de terras de cultivo e 450 mil ha de pastos permanentes que representan, respectivamente, o 13 % e o 15 % da súa superficie total (33 % e 18 % en España). A superficie agraria útil (SAU: terras de cultivo + superficie de pastos permanentes) ascende en Galicia, segundo esta estimación, a 827 mil ha (27,9 % da superficie total galega) e representa o 3,2 % da SAU total do Estado. Saliéntase a baixa proporción de terras de cultivo, tanto sobre a superficie total galega (12,7 %) como a comparada co total de terras de cultivo do Estado (2,2 %).

Cómpre lembrar que unha gran parte da superficie de pastos permanentes son de baixa produtividade debido a factores topográficos, edáficos e climáticos, soportando cargas animais relativamente reducidas. A actividade gandeira de ruminantes, en particular de leite, depende fundamentalmente da provisión de forraxes procedentes das terras de cultivo cuxa distribución se mostra na táboa 2. A superficie destinada ao cultivo de cereais gran estímase en algo menos de 38.000 ha, sendo os principais cultivos o millo (17 mil ha), o trigo (14 mil ha) e o centeo (5 mil ha). Na comarca da Limia concéntrase o cultivo dunhas 11 mil ha de cereal, maioritariamente trigo.

08.2020 | Vaca Pinta n.º 19 | 125

vp019_alimentacion_gonzaloFlores_galego.indd 125

28/8/20 10:36

ALIMENTACIÓN

A superficie de cultivos forraxeiros é de algo máis de 280 mil ha, repartidas entre 70 mil de millo forraxeiro para ensilar e 210 mil de pradeiras sementadas. Estímase que nas explotacións leiteiras galegas se consome, aproximadamente, o 90 % da ensilaxe de millo e a produción equivalente a unhas 140 mil ha de pradeira, principalmente como ensilaxe de herba.

PRODUCIÓN E CONSUMO DE PRODUTOS GANDEIROS No eido das producións agrarias, Galicia é recoñecida como un país eminentemente gandeiro, como se reflicte no maior peso económico da produción animal comparado coa produción vexetal que representan, respectivamente, o 60 % e o 37 % do valor total da produción da rama agraria (3482 millóns de euros (M€) no ano 2017). Dentro das producións gandeiras, por orde de valor económico, figuran o leite de vacún (827 M€), a carne de vacún (552 M€), a carne de aves (346 M€), a carne de porco (253 M€), os ovos (53 M€) e a carne de ovino-caprino (11 M€).

En base a datos de consumo alimentario en España e dos informes sectoriais dispoñibles, estímase que o consumo aparente (produción local + importacións-exportacións)/n.º residentes) dos principais produtos gandeiros é o seguinte (expresados en kg/cápita e ano): Leite de vacún, 166,1 kg [1] ; carne de vacún, 12,9 kg; carne de porco 51,8 kg [2] ; carne de aves, 32,8 kg [3]; ovos, 14,8 kg [4] e carne de ovino/caprino, 1,76 kg.

Como se observa na táboa 3, Galicia é excedentaria en leite e carne de vacún e en carne de aves. A estimación do consumo interno, respecto do total producido é do 17 % do leite (448 vs. 2700 mil t), do 36 % da carne de vacún (34,8 vs. 95,4 mil t) e do 41 % da carne de ave (88,6 vs.

214 mil t). Segundo estes datos, a produción galega de leite de vacún, de carne de vacún e de carne de ave permitiría cubrir o consumo aparente anual de 16,3, 7,4 e 6,5 millóns de persoas para estes produtos, respectivamente.

En cambio, a extrapolación do consumo aparente medio en España á poboación galega (2,7 M habitantes) indica que a produción interna de carne de porcino e de ovos non abonda para cubrir o consumo ga-

O ESTADO ESPAÑOL É DEFICITARIO EN CEREAIS, DOS QUE SE PRODUCEN INTERNAMENTE UN TOTAL DE 23 MT, MENTRES QUE SE IMPORTAN UNS 14,5 MILLÓNS

lego. No caso da carne de porco o consumo interno (139 mil t) multiplica por 1,56 a produción (89,4 mil t), mentres que o consumo interno de ovos (40,0 mil t) multiplica por 1,33 á produción (30,0 mil t). A pesar do escaso consumo da carne de ovino e caprino, é significativo que para a carne dos pequenos ruminantes a dependencia do exterior é moito máis alta, producíndose en Galicia menos do 10 % da carne consumida destas dúas especies (4,8 vs. 0,36 mil t).

ALIMENTOS CONCENTRADOS PARA AS DISTINTAS ESPECIES E PRODUCIÓN INTERIOR DE MATERIAS PRIMAS Segundo o informe de datos de produción de alimentos concentrados para alimentación animal en España referido ao ano 2017, o volume total producido en Galicia con destino ás diferentes especies gandeiras foi de 3 millóns de toneladas (táboa 4). A partida máis importante correspondeu ao gando bovino, co 45 % do total (1362 mil t), seguida pola produción destinada ao gando porcino, co 26 % do total (778 mil t) e, moi próxima a esta, a da produción avícola co 25 % do total (765 mil t). Do restante 4 % da produción, a metade dirixiuse ás granxas de coellos (62 mil t), correspondendo ao resto das especies gandeiras (ovino-caprino, equino e outras especies) o 2 % restante. A produción de animais herbívoros (ruminantes e equinos) foi o destino de algo menos da metade da produción de concentrados elaborados nas fábricas galegas, e a de produción de monogástricos a da outra metade restante.

Táboa 3. Consumo aparente e produción de produtos gandeiros Produto

Consumo aparente§

Consumo aparente (%) produción

Produción

GZ

Esp

GZ

Esp

GZ/Esp

GZ

Esp

Leite de vaca (x 1000 t)

448

8600,0

Carne de vacún (x 1000 t canal)

34,8

627,6

2700

7200

38 %

17 %

119 %

95,4

669,0

14 %

36 %

94 %

Carne de porcino (x 1000 t canal)

139

Carne de ave (x 1000 t canal)

88,6

2522,0

89,4

4522

2%

156 %

56 %

1594,1

214

1636

13 %

41 %

97 %

Ovos (x 1000 t) Carne de ovino e caprino (x 1000 t canal)

40,0

783,1

30,0

906

3%

133 %

86 %

4,8

85,6

0,36

130

0,3 %

1305 %

66 %

§Consumo aparente = (produción local + importacións - exportacións) / n.º residentes Fonte: Anuario MAPA (2018) e Informes sectoriais MAPA (2017-2019)

126 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_alimentacion_gonzaloFlores_galego.indd 126

28/8/20 10:36

Klerat Block XT, o novo rodenticida de Syngenta con rexistro para uso doméstico Klerat Block XT é moi eficaz a baixas doses, de alta calidade e durabilidade, resistente á humidade e á calor, moi fácil de usar e apto para utilizarse con total confianza en edificios, casas, adegas, explotacións agrícolas e gandeiras, garaxes, xardíns etc.

O novo rodenticida de Syngenta a base de Brodifacoum, Klerat Block XT, contén só 25 ppm de materia activa por cada cebo de 20 gramos, polo que dispón de rexistro para uso doméstico e, polo tanto, está permitido en explotacións agrarias e gandeiras.

O Brodifacoum, a base do Klerat Block XT, é a materia activa máis potente do mercado e non presenta ningún tipo de resistencias a nivel global, o que lle permite tamén ser eficaz para controlar as resistencias dos rodenticidas de primeira e segunda xeración.

Klerat Block XT ten unha composición do cebo de alta calidade, que inclúe os alimentos (fariñas, grans e aditivos) e os aromas que máis lles gustan aos roedores. Ademais, como en todos os rodenticidas de Syngenta, o produto ten un forte sabor amargo para evitar a inxestión accidental por parte dos nenos.

vp019_publi_syngenta_galego.indd 127

TESTADO EN GRANXA Nos ensaios realizados con Klerat Block XT en granxas de vacas e galiñas, con poboacións estimadas de 70 ratas e 45 ratos e que presentaban abundantes restos de forraxes e pensos, os resultados foron claros: en ratas, cunha dose adecuada de produto, conseguiuse o 100 % de mortalidade en 14 días, e en ratos, a menor dose, logrouse a eliminación total en tan só 12 días.

Todo o cebo está recuberto por unha capa de parafina para que permaneza estable durante moito tempo, aumentando a súa durabilidade e facéndoo altamente resistente á humidade e á calor.

27/8/20 8:48

ALIMENTACIÓN

Táboa 4. Produción de concentrados por especie destino Especies

Produción de concentrados por especie destino (x 1000 t) España

Galicia

GZ (% Esp.)

Aves

6969,4

765,7

25 %

Porcino

17 759,4

778,3

26 %

Bovino

8028,8

1362,8

45 %

Ovino/Caprino

2075,9

6,3

0%

Coellos

465,9

62,4

2%

Equino

240,7

9,8

0%

Peixes

173,2

-

0%

Outros (Multiespecie)

368,6

44,5

1%

Total 36 081,9 3029,8 100 % Fonte: Informe de datos de produción de pensos en España, 2018

En canto ás materias primas utilizadas para a elaboración dos concentrados en Galicia (táboa 5), as compoñentes maioritarias son os cereais (65 % do total) e as oleaxinosas, normalmente en forma de tortas (28 %). O 11 % restante corresponde a outros ingredientes, fundamentalmente minerais (3 %), alfalfa e outras forraxes desecadas (2,9 %), derivados de tubérculos e raíces (2,5 %) e aceites e graxas (1,6 %).

Os resultados ilustran a dependencia da provisión de materias primas do exterior para a elaboración dos concentrados consumidos pola gandería no conxunto do Estado español e en Galicia mediante a comparación das cifras da produción interna total destes produtos (destinados ou non ao consumo humano) co consumo de materias primas da industria de alimentación animal.

A este respecto, segundo datos do balance de cereais en España realizado polo MAPA (datos non mostrados en táboas), o Estado español é deficitario en cereais, dos que se producen internamente un total de 23 millóns de toneladas, mentres que se importan uns 14,5 millóns (62 % da produción interior), principalmente de millo e de trigo (9,0 e 4,3 millóns de toneladas).

O consumo interno de cereais distribúese nun 74 % para alimentación animal, nun 14 % para alimentación humana, un 8 % para usos industriais e un 3 % para sementes. Unha cantidade equivalente ao 65 % da produción interior de trigo (algo menos de

5 millóns de toneladas) destínase a alimentación humana, cun consumo anual aparente de aproximadamente 100 kg de gran/cápita. O resto das existencias de cereal destínanse maioritariamente a alimentación animal, cun volume total de 27,0 millóns de toneladas. En canto á dependencia das materias primas proteicas, a produción española só permite cubrir un exiguo 6 % do consumo total.

A dependencia da subministración exterior de materias primas para a elaboración de alimentos compostos para alimentación animal en Galicia é aínda máis acusada. Segundo a información da Consellería do Medio Rural presentada no Anuario de Estatística Agraria do MAPA, en 2017 a produción total de cereais gran en Galicia ascendeu a 159 mil t, (cebada: 1,2 mil t, trigo: 33,3 mil t, millo 103,7 mil t e outros cereais: 21,6 mil t). Comparada esta cifra co consumo de 1,81 millóns de t de cereais gran para alimentos concentrados, resulta unha dependencia do exterior do 91 %, toda vez que unicamente chegaría a cubrirse o 9 % incluso no suposto en que toda a produción de cereais gran de Galicia se destinase a alimentación animal. Para as materias primas proteicas dos alimentos para animais a dependencia acada practicamente o 100 %. Cun volume consumido de 837 mil t anuais, proceden fundamentalmente do procesado de sementes de oleaxinosas, principalmente de soia (466 mil t) e de colza (267 mil t), sen que exista produción interior destes cultivos.

O descrito a respecto da situación de dependencia da gandería galega da provisión de cereais procedentes do exterior para a alimentación da cabana gandeira pódese facer extensiva á alimentación humana se temos en conta que, para un consumo aparente per cápita de trigo semellante ao español, a produción interior de trigo en Galicia só permitiría cubrir un 12 % das necesidades totais deste cereal (270 mil t) para o consumo humano.

En base ás Memorias das autoridades portuarias (AAPP) dos portos galegos que efectúan movementos de materias primas para alimentación, estímase que en 2017 entraron polos portos da Coruña, Vilagarcía e Marín un total de 3 millóns de toneladas (táboa 6), sendo a partida máis importante a de grans de cereais con

A CAPACIDADE DE PRODUCIR FORRAXES NAS CONDICIÓNS AGROCLIMÁTICAS DE GALICIA PERMITE CUBRIR PARCIALMENTE AS NECESIDADES ALIMENTARIAS DA CABANA DE HERBÍVOROS

128 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_alimentacion_gonzaloFlores_galego.indd 128

28/8/20 10:36

ALIMENTACIÓN

AS EXPLOTACIÓNS LEITEIRAS GALEGAS SON AUTOSUFICIENTES EN FORRAXES, PERO NECESITARÍAN AGREGAR Á SAU DISPOÑIBLE UNHA SUPERFICIE DE CULTIVOS DE DIMENSIÓN EQUIVALENTE PARA SELO TAMÉN EN CONCENTRADOS

Táboa 5. Necesidade de materias primas para elaboración de concentrados e produción interna total Materias primas utilizadas (x 1000 t)

Produción interna total (x 1000 t)

España

Galicia

España

Galicia

Cebada

5840,1

312,7

5785,9

1,2

Trigo

7045,5

454,5

4825,1

33,3

Millo

8985,1

861,3

3775,6

103,7

Cereais

Outros cereais

1004,3

191,4

2272,1

21,6

Total cereais

22915,1

1 819,9

16 658,8

159,9

Soia

4097,5

466,9

1.1

-

Xirasol

1050,0

38,1

345,5

-

Colza

841,0

267,3

51,1

-

Oleaxinosas

Outras oleaxinosas

434,2

65,0

3,2

-

Total oleaxinosas

6422,7

837,3

400,8

-

Total materias primas

35284,3

2992,5

17 059,6

159,9

Fonte:Informe de datos de produción de penso en España 2018 e Anuario de Estatística 2019

Táboa 6. Movementos (descargas-cargas) de cereal e materias primas para alimentación animal nos portos galegos (x 1000 t) A Coruña

Vilagarcía

Marín

Total

Millo

1070

-

-

1070

Cebada

140

-

-

140

Trigo

93

-

-

93

"Cereais e fariñas"

-

187

620

807

Pensos e forraxes secas

162

-

-

162

Fariña de colza

258

-

-

258

Fariña de soia

548

-

-

548

Total descargas

2271

187

620

3078

Fonte: Portos do Estado. Memoria anual das AAPP da Coruña, Vilagarcía e Marín-Ría de Pontevedra (2017)

2,1 millóns seguida da partida de tortas de oleaxinosas con 0,80 millóns e a de outros ingredientes con 0,16 millóns.

Estas cantidades proceden de tráfico de buques procedentes de países estranxeiros e coinciden de forma aproximada co volume de materias primas utilizadas polas industrias fabricantes de concentrados, como se comentou anteriormente.

SUPERFICIE EQUIVALENTE IMPORTADA PARA SUBMINISTRAR MATERIAS PRIMAS PARA CONCENTRADOS NAS GANDERÍAS GALEGAS A capacidade de producir forraxes nas condicións agroclimáticas de Galicia permite cubrir parcialmente as necesidades alimentarias da cabana de herbívoros (bovino e ovino-caprino) e constitúe un elemento clave da competitividade das explotacións galegas. Con todo, parte desta pro-

dución baséase no consumo de concentrados elaborados con materias primas importadas. No caso das explotacións de monogástricos (aves, porcos e en moita menor medida coellos e outras especies menores), como se deriva do sistema intensivo de produción e das particularidades do seu sistema dixestivo, a dependencia alimentaria dos concentrados é total. a) Gandería intensiva de produción de porcos e aves En total, a produción de concentrados para a gandería intensiva ascende aproximadamente a 1,6 millóns de toneladas. Considerando unha composición aproximada estándar do 61 % de cereal grano e do 28 % de materias primas proteicas (oleaxinosas), resultarían unhas necesidades de 980 mil t de cereais (50 % cereais de inverno e 08.2020 | Vaca Pinta n.º 19 | 129

vp019_alimentacion_gonzaloFlores_galego.indd 129

28/8/20 10:36

ALIMENTACIÓN

Táboa 7. Produción de concentrados para a gandería de bovinos de Galicia Produción total x 1000 t

%

Vacún de leite

1018,8

80,8 %

Vacas nodrizas

1,1

0,1 %

Becerros cría/engorde

23,4

18,3 %

Lactosubstituíntes e outros

10,1

0,8 %

Total bovino

1260,5

100 %

LOGRAR A POSTA EN CULTIVO DUNHAS 35-40 MIL HA DE SUPERFICIES CON BAIXO APROVEITAMENTO E ALTA POTENCIALIDADE PRODUTIVA NUN PERÍODO DE 4 ANOS SERÍA UN OBXECTIVO MEDIANAMENTE REALISTA

Fonte: Memoria Agafac, 2017

Táboa 8. Estimación do consumo anual da gandería de bovino de leite de Galicia Consumo anual (x 1000 t MS) § Herba

Forraxe seca

Ensilaxe millo

Concentrado

Total

Todas as explotacións

850

290

633

947

2720

Composición media en %MS

31 %

11 %

23 %

35 %

100 %

Explotacións de >325 t leite

245

85

372

420

1122

Composición media da ración (1), en % MS

22 %

8%

33 %

37 %

100 %

§Inclúe a parte proporcional da recría e vacas secas Fonte: Flores et al. (2017)

50 % millo) e de 450 mil t de oleaxinosas. Baixo un manexo agronómico correcto, pódense estimar en condicións de sequeiros húmidos uns rendementos unitarios de 7 t/ha de media para os cereais (5 t/ha para cereais de inverno e 9 t/ha para o millo) e de 2,5 t/ha para as oleaxinosas, o que resultaría nunha superficie de cultivo equivalente a 320 mil ha para conseguir o devandito volume de materias primas. b) Gandería de bovino de leite A diferenza da produción intensiva de monogástricos, que se desenvolve tipicamente en explotacións sen terra, a gandería de ruminantes conta para a alimentación dos animais coa provisión de forraxes producidas normalmente na propia explotación.

En canto ao consumo de concentrados, de acordo cos datos da Asociación Galega de Fabricantes de Concentrados (Agafac), na táboa 7 móstrase o consumo de concentrados da gandería de bovino, por tipoloxías, observándose que o volume fabricado para a gandería de leite supera o millón de toneladas anuais.

Unha estimación das características do manexo da alimentación realizado nas granxas de leite de Galicia pódese extraer dos resultados dunha enquisa elaborada polo CIAM en 2014 sobre unha mostra de 316 explotacións leiteiras galegas para

analizar a súa estrutura e sistemas de alimentación (Flores et al., 2017). Neste traballo obtívose información acerca dos usos do solo, a produción e consumo de forraxes e a composición da dieta do rabaño nos diversos sistemas de produción que configuran este sector.

O traballo mostrou un elevado grao de autoaprovisionamento de forraxes (97,3 %) e unha proporción media do 65 % de forraxes e 35 % de concentrados na materia seca das vacas en produción, que se achegaba ao 60 % e 40 % nas explotacións de maior tamaño (táboa 8). A estimación do consumo total anual de MS nas granxas, incluíndo a totalidade do gando, era de 850 mil t de herba (fundamentalmente en forma de ensilaxe de herba e de pasto en menor medida), 290 mil t de forraxes secas (fundamentalmente herba seca), 633 mil t de ensilaxe de millo e 947 mil t de concentrados. Tendo en conta que se trata de anos diferentes, a cifra de consumo de concentrados é comparable coa ofrecida nos datos de produción de Agafac para 2017.

Asumindo unha concentración enerxética media de 0,85 UFL /kg MS [5] para as forraxes e de 1,1 UFL/kg MS para o concentrado pódese estimar que a produción de leite de vacún dependería globalmente, en termos de enerxía consumida na alimentación dos animais, nun 59 % das forraxes producidas nas explotacións e nun 41 % dos concentrados procedentes do exterior.

130 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_alimentacion_gonzaloFlores_galego.indd 130

28/8/20 10:36

2020

Se podrá fraccionar el pago de la prima en 2 veces

Seguro de

Ganado Vacuno de reproducción y producción

Incluye saneamiento ganadero.

Asegure la calidad de su leche (células somáticas, aflatoxinas…)

PARA SUSCRIBIR SU SEGURO DIRÍJASE A: • MAPFRE ESPAÑA CÍA. DE SEGUROS Y REASEGUROS • AGROPELAYO SOCIEDAD DE SEGUROS S.A. • CAJA DE SEGUROS REUNIDOS (CASER) • SEGUROS GENERALES RURAL • ALLIANZ, COMPAÑÍA DE SEGUROS • PLUS ULTRA SEGUROS • HELVETIA CÍA. SUIZA S.A. DE SEGUROS • MUTUALIDAD ARROCERA DE SEGUROS • CAJAMAR SEGUROS GENERALES S.A. • GENERALI DE ESPAÑA, S.A. SEGUROS • FIATC, MUTUA DE SEGUROS Y REASEGUROS • BBVASEGUROS, S.A. DE SEGUROS • AXA SEGUROS GENERALES • SEGUROS CATALANA OCCIDENTE • REALE SEGUROS GENERALES • MGS SEGUROS Y REASEGUROS S.A. • SANTALUCÍA S.A. CÍA. DE SEGUROS • MUSSAP, MUTUA DE SEGUROS • AGROMUTUA-MAVDA, SDAD. MUTUA DE SEG. • PELAYO, MUTUA DE SEGUROS A PRIMA FIJA vp019_anuncio_agroseguro.indd 131

21/8/20 12:11

ALIMENTACIÓN

Considerando un rendemento neto medio de 7 t MS/ha para as superficies de herba e de 12 t MS/ha para as de millo, a superficie forraxeira para a alimentación da cabana leiteira galega serían de 58 mil ha de millo e 165 mil de herba, tendo en conta a rotación dun 65 % da superficie cultivada de millo con raigrás italiano durante o inverno. En total a superficie forraxeira das granxas derivada desta estimación elevaríase a 223 mil ha, manexadas adecuadamente, para cubrir as necesidades. Na enquisa realizada en 2014 estimábase unha SAU total de 240 mil ha para as granxas leiteiras galegas, o que coincide razoablemente coa estimación realizada a partir do consumo dos distintos ingredientes da ración.

O cálculo da superficie de cultivos necesaria para producir o alimento concentrado consumido anualmente polas vacas de leite (1,0 millón de toneladas), considerando unha composición cereal/materias proteicas e uns rendementos unitarios semellantes aos expostos anteriormente, ascendería a unhas 200 mil ha. Por tanto, en termos de necesidades de SAU a superficie adicional necesaria para non depender da provisión externa de materias primas para alimentos concentrados consumidos pola cabana leiteira sería aproximadamente equivalente á da plataforma forraxeira dispoñible actualmente.

As explotacións leiteiras galegas, xa que logo, son autosuficientes en forraxes, pero necesitarían agregar á SAU dispoñible unha superficie de cultivos de dimensión equivalente para ser autosuficientes tamén en concentrados. c) Gandería de bovinos de carne A información actual sobre os sistemas de produción de carne de Galicia é moi escasa. Os datos do IGE referidos a 2018, baseados no SITRAN (Sistema Integrado de Trazabilidade Animal), cifran en 20,9 mil o número de explotacións de bovino con orientación de carne dotadas dunha base territorial variable e 3,9 mil cebadeiros. A enquisa sobre a estrutura das explotacións agrícolas do INE, referida ao ano 2016, permite estimar unha SAU das explotacións con bovinos de carne en aproximadamente 200 mil ha.

A información fornecida por Agafac sobre a especie e actividade destino dos concentrados elaborados en Galicia indica que se produciron en 2017 aproximadamente mil t para vacas-

nai e outras 230 mil t para cría e engorde de becerros. A superficie equivalente necesaria para a produción das materias primas para elaborar os concentrados consumidos por estes animais, considerando unha composición media estándar como a referida para o gando de leite, ascendería a unhas 46 mil ha de cultivos, adicional á SAU actual, o que suporía aumentar nun 23 % esta superficie con terreos de cultivo de alta produtividade.

Efectuando un cálculo similar ao realizado para o rabaño de leite e asumindo unha concentración enerxética media de 0,80 UFL/kg MS para as forraxes utilizadas na produción de carne de bovino e de 1,1 UFL/kg MS para o concentrado como no caso anterior, permite estimar que na produción de bovino de carne, considerados globalmente os sistemas de vacas-nai e de engorde de becerros, a provisión de enerxía alimentaria dependería nun 74 % das forraxes e dun 26 % dos concentrados.

ESTIMACIÓN DA SUPERFICIE SUSCEPTIBLE DE APROVEITAMENTO COMO CULTIVO A aptitude das terras de Galicia para cultivos agrarios foi estudada por Díaz Fierros e Gil Sotres (1984). Estes autores estimaban que en Galicia existían un total de 620 mil ha de terras de cultivo con alta capacidade produtiva [6], considerando como criterios fundamentais de clasificación unha pendente menor do 10 %, que permitiría a súa mecanización, e unha profundidade superior a 100 cm. As condicións de fertilidade, risco de xeadas e intensidade da seca estival condicionan a súa utilización e a elección de cultivos.

A falta de ordenación dos usos da terra provocou que, na situación actual, as terras de cultivo (377 mil ha) supoñan unicamente o 60 % da superficie, que se estima que corresponde cos solos de maior capacidade produtiva de Galicia.

A finais do ano 2006 realizouse un estudo encargado pola Dirección Xeral de Investigación e Formación da Consellería do Medio Rural, a fin de ter unha estimación das zonas susceptibles da implantación de novos cultivos en Galicia en base a información cartográfica existente no Mapa de coberturas e usos do solo de Galicia do SITGA (2000). Na aproximación metodolóxica utilizáronse os seguintes criterios:

a) Cobertura e uso actual do solo (incluíndo unicamente zonas con “baixo aproveitamento”, ben de superficie forestal non arborada, ben de superficie agrícola-gandeira onde non estaban implantados usos de solo tipo viñedo, horta ou unha gandería de leite/carne con cultivos forraxeiros como millo ou pradeira) b) Ausencia de fórmulas de protección (LIC, ZEPA, humidais, refuxios e reservas de caza etc.) c) Características topográficas (pendente <10 % e altitude <800 m) d) Continuidade da superficie (mínimo de 40 ha elixibles).

As clases seleccionadas da cartografía foron: “Prado, Prado en maioría e cultivos anuais; Prado en maioría, cultivos anuais e castiñeiro; Prado en maioría, cultivos anuais e mato; Prado en maioría, cultivos anuais e

132 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_alimentacion_gonzaloFlores_galego.indd 132

28/8/20 10:37

AF pรกgina vaca pinta 200x280.pdf

1

21/7/20

11:16

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

vp019_anuncio_caruncho_galego.indd 133

27/8/20 8:50

ALIMENTACIÓN

Táboa 9. Superficies pouco desenvolvidas susceptibles de ser convertidas en terreos de cultivo agrícola Superficies

A Coruña

Lugo

Ourense

Pontevedra

Tipo 1. Forestal, MVMC

1329

3390

828

443

5990

Tipo 2. Forestal con CP

1705

209

437

431

2782

Tipo 3. Forestal sen CP

17 008

12 235

6777

2323

38 343

Tipo 4. Agrícolagandeiro con CP

14 250

3744

9927

2189

30 110

Tipo 5. Agrícolagandeiro sen CP

27 932

34 374

29 097

5083

96 486

Superficie total

62 224

53 952

47 066

10 469

173 711

Total con CP

32 963

16 188

17 141

4943

71 235

Total sen CP

29 261

37 764

29 925

5526

102 476

Total Forestal

20 042

15 834

8042

3197

47 115

Total Agrícola42 182 38 118 39 024 7272 Gandeiro Fonte: SITGA (2006). MVMC: monte veciñal en man común; CP: concentración parcelaria

2.

3.

viñedo; Prado en maioría, cultivos anuais e caducifolias; Prado en maioría, cultivos anuais e especies madeireiras de repoboación e Pradeiras e mato”.

Os resultados da estimación das superficies susceptibles de seren cultivadas reflíctense na táboa 9. Como se pode observar, un total de 173 mil ha cumprirían os requisitos anteriores para ser sumadas ás terras de cultivo agrícolas, das cales 71 mil terían sido previamente concentradas estando en aquel momento claramente infrautilizadas, e correspondendo 47 mil ha a terreos cualificados de monte pero aptos para o cultivo agrícola e as restantes 126 mil ha a terreos agrícolas ou gandeiros con baixo grao de utilización.

CONCLUSIÓNS 1. As materias primas importadas polas fábricas de concentrados

4.

5.

6.

radicadas en Galicia ascenden globalmente a 3 millóns de toneladas anuais, estando compostas nun 61 % por cereais, nun 28 % por oleaxinosas e nun 11 % por outros produtos.

A procedencia destas materias primas é de terceiros países de forma maioritaria, efectuando a súa entrada por barco no porto da Coruña fundamentalmente e nos de Marín e Vilagarcía, en menor medida.

A gandería de especies monogástricas (porcos e aves principalmente), sen dependencia da terra, importa un volume anual de 1,60 millóns de toneladas de materias primas procedentes dunha superficie de cultivo de aproximadamente 320 mil ha.

A gandería de bovino (leite e carne) importa un total de 1,36 millón de toneladas de materias primas procedentes dunha superficie de cultivo aproximada de 246 mil ha.

A dependencia alimentaria exterior da gandería sen terra é do 100 %, mentres que a de produción de leite de vacún é dun 41 % e a de carne de vacún dun 26 %.

A “plataforma de superficie importada” para soster as producións gandeiras actuais (566 mil ha) multiplica por un factor de 1,5 o total das terras de cultivo dispoñibles en Galicia (377 mil ha), o que ilustra a alta dependencia na subministración de alimentos para os animais e constitúe, por tanto, un factor de vulnerabilidade

Galicia

126 596

para a estabilidade das granxas galegas en situacións que poidan interromper a subministración normal de materias primas alimentarias.

7. A ampliación da superficie de cultivos de Galicia só sería posible sobre áreas de alta calidade edáfica actualmente abandonadas ou con baixo grao de utilización, sempre baixo sistemas con baixo impacto ambiental (rotacións de cultivos, inclusión de leguminosas, mínimo laboreo...) e con unidades de produción de suficiente dimensión que permitan custos unitarios competitivos.

8. Estímase que poderían utilizarse unhas 170 mil ha da superficie galega que teñen un baixo aproveitamento e presentan boa capacidade produtiva, sendo susceptibles de ser aproveitadas para cultivos agrícolas.

9. A integración do sistema de cultivos/aproveitamentos forestais en unidades de xestión das superficies de montes (UXFOR) de boa produtividade sería unha forma de paliar a dependencia exterior, mentres que sería imperativo recuperar para a produción agrícola as terras forestadas ilegalmente.

10. Por tanto, lograr a posta en cultivo dunhas 35-40 mil ha de superficies con baixo aproveitamento e alta potencialidade produtiva nun período de 4 anos sería un obxectivo medianamente realista, debendo lograrse a implicación necesaria das cooperativas agrarias con fábricas de concentrados para alimentación

134 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_alimentacion_gonzaloFlores_galego.indd 134

31/8/20 12:47

VANTAXES  Melloran a estrutura do solo, drenaxe, retención de auga e aireación, proporcionando un mellor ambiente de enraizamento das plantas.  Posúen calidades de liberación de nutrientes lenta. O material continúa a súa descomposición dentro do solo, reducindo a cantidade de nitróxeno e fosfato que pode orixinarse cos fertilizantes químicos.

PRODUTOS FERTILIZANTES

 Melloran a capacidade de traballo dos chans, especialmente arxilosos pesados.  Melloran a retención de auga nos solos lixeiros.

O seu contido en materia orgánica, nitróxeno e fósforo fanos especialmente atractivos para a elaboración de fertilizante no sector agroforestal.

Entre as súas variadas vantaxes hai que destacar que melloran a estrutura do solo, o seu grao de porosidade e a capacidade de retención de auga debido fundamentalmente á achega de materia orgánica. Ademais, proporciónalle ao solo nitróxeno, fósforo e potasio de liberación lenta, e, ao achegar cal, permite regular o pH do solo.

AGROAMB ten inscritos os diferentes produtos fertilizantes que elabora no Rexistro de Produtos Fertilizantes do Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente.

FERTILIZANTES AUTORIZADOS

 Melloran a resistencia á compactación do solo e á erosión.

CÓDIGO

TIPO

NOME COMERCIAL

F0001757/2022

Fertilizante orgánico NPK de orixe animal e vexetal

AGROTHAME ORGANITE START

 Reducen a necesidade de fertilizantes artificiais.

F0001894/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST

F0001895/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST START

 Regulan o pH do solo, ao achegar cal.

F0001896/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO START

F0001897/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO

F0001919/2023

Fertilizante órgano-mineral nitroxenado líquido

AGROTHAME ORGANITE N-LIQ

F0001925/2023

Fertilizante órgano-mineral NK líquido

AGROTHAME ORGANITE PURINE

F0001926/2023

Fertilizante órgano-mineral NP líquido

AGROTHAME ORGANITE LIQUID

F0001980/2023

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO ZEN

F0002420/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE AGRO

F0002421/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE SULFAGRO

F0002422/2025

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMOST

AGROAMB Ponte de Outeiro, 10 | 27256 Castro de Rei (Lugo) Teléfono (+34) 982 231 365 | Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com | Web www.agroamb.com vp019_pub_agroamb_galego.indd 135

27/8/20 9:05

ALIMENTACIÓN

animal e parque de maquinaria.

Todo isto, claro está, depende dun cambio radical da Administración galega na política de ordenación de usos do solo e mobilización do mercado de terras a fin de desenvolver unha agricultura e gandería galega máis resiliente, competitiva e aliñada coa estratexia europea de agricultura sustentable no marco do European Green Deal (Acordo Verde Europeo) [7] no horizonte 2030.

NOTAS DO AUTOR

[1] Expresados como equivalentes leite, tendo en conta o consumo de lácteos e todo tipo de derivados, e referido a leite de composición estándar [2] Inclúe o consumo de embutidos [3] Inclúe o consumo de procesados [4] 1 kg de ovos=1,22 ducias [5] A Unidade Forraxeira Leite (UFL) é unha medida do contido en enerxía neta dos alimentos para o gando, correspondendo 1 UFL ao valor enerxético de 1 kg de cebada para a produción de leite.

[6] Se, ademais, se tivesen en conta as terras onde foi necesaria a intervención humana para diminuír a pendente (sobre terreos de pendente orixinal comprendidas entre o 10 e 50 %) e aumentar a profundidade do solo, habería que engadir outras 620 mil ha máis de superficie, aínda que estas estarían moi fragmentadas, tendo unha dimensión normalmente menor de 0,5 ha, e onde a utilización da maquinaria estaría moi limitada pola accesibilidade, dimensión e pendente (Díaz Fierros e Gil Sotres, 1984).

[7]https://ec.europa.eu/info/strategy/ priorities-2019-2024/european-greendeal_en

DOCUMENTACIÓN CONSULTADA

Agafac-Asociacion Gallega de Fabricantes de Piensos. Memoria 2019. https://es.calameo.com/ read/00568428402562c556324 Anuario de Estadística. Ministerio de Agricultura, Pesca, y Alimentación Avance 2018. https://www.mapa.gob.es/estadistica/pags/anuario/2018/anuario/ae18.pdf Dashboard: Cereales (marzo 2019).

Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación. https://www.mapa.gob.es/en/ agricultura/temas/producciones-agricolas/16042019_dashboard_vfinal_corregido_tcm38-508199.pdf Datos de producción de piensos 2018 CNCAA. Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación. https://www.mapa.gob. es/es/ganaderia/temas/alimentacionanimal/2018-informedatosdeproducciondepiensosenespana2018_tcm30-512133. pdf Díaz Fierros F., Gil Sotres F. (1984) .

Capacidad productiva de los suelos de Galicia (Mapa 1:200.000). Universidade de Santiago de Compostela. (ISBN: 847191-341-0) El sector de la avicultura de carne en cifras. Principales indicadores económicos 2018. Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación https://www.mapa.gob.es/es/ganaderia/estadisticas/indicadoresaviculturacarneparapublicar2018_tcm30-419674.pdf El sector de la avicultura de puesta en cifras. Principales indicadores económicos, junio 2019. Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación. https://www.mapa.gob.es/es/ganaderia/estadisticas/indicadorespuesta2018parapublicar_tcm30-381335.pdf El sector de la carne de cerdo en cifras. Principales indicadores económicos 2018. Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación. https://www.mapa.gob.es/es/ganaderia/estadisticas/indicadoreseconomicossectorporcinoano2018_tcm30-379728.pdf Equivalentes lacteos. Cetal-Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación https://www.mapa.gob.es/es/ganaderia/ temas/produccion-y-mercados-ganaderos/calculodeequivalenteslacteosenbaseaesu_cetal_tcm30-514019.xls Estudio del sector español de cebo de vacuno. Datos SITRAN. Julio 2019.

Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación.https://www.mapa.gob.es/ es/ganaderia/temas/produccion-y-mercados-ganaderos/estudiodelsectorespanoldecebodevacuno2019_tcm30-512343.pdf

Estudio del sector español de vacas nodrizas. Datos SITRAN. Marzo 2018.

Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación. https://www.mapa.gob.es/ es/ganaderia/temas/produccion-y-mercados-ganaderos/estudionodriza2018nipo_tcm30-109530.pdf Flores-Calvete, G.; Martínez-Fernández, A.; Doltra, J.; García, A.; Eguinoa, P. (2017). Encuesta sobre estructura y sistemas de alimentación de las explotaciones lecheras de Galicia, Cornisa Cantábrica y Navarra. Informe del Proyecto IniaRTA2012-00065-C05. http://ciam.gal/pdf/ informeinia.pdf Informe de coyuntura del sector vacuno de leche. Marzo 2020. Ministerio De Agricultura, Pesca y Alimentación. https://www.mapa.gob.es/es/ganaderia/ estadisticas/informedecoyuntura-marzo2020_tcm30-428241.pdf Instituto Galego de Estatística.

Comercio Exterior e Intracomunitario Segundo Seccións e Capítulos Taric, Áreas e Países. 2019. https://www.ige.eu/ igebdt/selector.jsp?cod=439&paxina=001 &c=0307004001 Instituto Galego de Estatística. Distribución de terras. Datos a nivel municipal.

2018. https://www.ige.eu/igebdt/selector. jsp?cod=1620&paxina=001&c=0301003 Sitga (2000). Mapa de coberturas e usos do solo de Galiza. http://mapas. xunta.gal/visores/ocupaciondosolo/ Puertos del Estado. Memorias Anuales 2018. A Coruña-Vilagarcía-Marín y Ría de Pontevedra. http://www.puertos.es/ memorias_anuales/2018/mapa.html Situación del mercado sector vacuno de carne. Julio 2019. Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación. https:// www.mapa.gob.es/es/ganaderia/temas/ produccion-y-mercados-ganaderos/situaciondemercadovacunosectorial2019_ tcm30-428261.pdf Vázquez-González I. (2013) Situación actual, dinámica y estrategias de las explotaciones con bovino en el norte de España. Tesis doctoral. Universidade de Santiago de Compostela. Departamento de Economía Aplicada. Escola Politécnica Superior. Campus de Lugo. 305 pp. https://minerva.usc.es/xmlui/handle/10347/9292

Bulk-Carrier Ocean Enterprise, de 63 mil toneladas DWT, con materias primas para alimentación animal, atracando no porto da Coruña no serán do xoves 16 de abril de 2020

136 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_alimentacion_gonzaloFlores_galego.indd 136

28/8/20 10:37

TU GANADERIA

MERECE LOS MEJORES AMINOÁCIDOS.

Smartamine® & MetaSmart®

MAS QUE LECHE Todas las vacas necesitan metionina!!

En múltiples estudios universitarios y pruebas de campo, el uso de Smartamine® M y MetaSmart® para equilibrar las raciones ha demostrado generar: - Más leche, más proteína, más grasa.

- Mayor disminución de los trastornos metabólicos en el periodo de transición.

- Mejora la eficiencia reproductiva: salida en celo y gestaciones a término.

De la manera más rentable posible.

Confía en Adisseo, líder mundial en nutrición con aminoácidos en rumiantes desde los 90s.

Contacta hoy mismo con nuestro equipo técnico.

@

+34974316092 Info.nasp@adisseo.com

www.adisseo.com vp019_publicidade_adesso.indd 137

20/8/20 10:41

Al detalle

Conferencias web sobre el vacuno lechero (III) Como parte de su programa The Vital 90TM Days, Elanco ofreció entre los meses de abril y junio una serie de webinarios (disponibles en inglés, español, portugués, francés e italiano) sobre la optimización del manejo de las vacas en los 90 días en torno al parto, un periodo muy importante que afecta seriamente la capacidad del animal para desarrollar todo su potencial. La evaluación del balance energético negativo centró la exposición virtual del profesor Todd Duffield.

Episodio 4: Evaluación del balance energético negativo Hay varias cosas que se deben tener en cuenta cuando se piensa en monitorear un balance energético negativo en una vaca en transición y en los beneficios que esto podría ofrecer.

Para empezar, muchas granjas no son conscientes de que tienen problemas y tal vez los veterinarios tampoco los identifican como tal, por lo que habría que valorar la posibilidad de que existan problemas subyacentes que es necesario reconocer ya que, sin duda, hay un beneficio económico directo en la identificación de las vacas con patologías, como puede ser la cetosis, y en su prevención.

“Cuando pienso en los programas de monitoreo, pienso en ver el beneficio en términos generales. Los problemas de la granja nos dan información sobre el punto en el que se encuentra el negocio, y esa información se puede usar para realizar cambios, hacer planes e intentar reducir el impacto de esos problemas para seguir avanzando”, explica el ponente.

EL PONENTE

Todd Duffield Doctor en Medicina Veterinaria por la Universidad de Guelph.

En la actualidad, Duffield trabaja como profesor en el Departamento de Medicina de Población en esta universidad.

Está especializado en diversas áreas de manejo de la salud de vacas lecheras, como por ejemplo las enfermedades metabólicas de la vaca de transición, el uso de monensina en el ganado

lechero, las enfermedades que limitan la producción y las estrategias para minimizar el dolor.

Dispones de la conferencia completa del profesor Duffield aquí:

También puedes encontrar las conferencias en www.vital90days.es/areaveterinaria Elanco, The Vital 90™ Days y la barra diagonal son marcas registradas de Elanco o sus filiales © 2020 Elanco Animal Health, Inc. o sus afiliadas PM-ES-20-0246

vp019_publirreportaxe_elanco_castelan.indd 138

19/8/20 17:50

vp019_anuncio_elanco.indd 139

20/8/20 8:39

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

Adaptación do modelo CROPGROPerennial-Forage para simular a produción dos raigrases Neste artigo presentamos os resultados da adaptación do modelo CROPGROPFM para simular o crecemento e o desenvolvemento de catro cultivares representativos de raigrases en tres localidades galegas con diferentes condicións ambientais, determinando as limitacións de produción asociadas tanto ás limitacións de auga como de nitróxeno.

J.A. Oliveira1, K.J. Boote2, J.E. López3, N. Díaz3, J. Piñeiro3, G. Flores3 1Área de Produción Vexetal, Departamento de Bioloxía de Organismos e Sistemas, Universidade de Oviedo (Asturias) 2 Departamento de Enxeñería Agrícola e Biolóxica, Universidade de Florida (EE. UU.) 3 Departamento de Pastos e Cultivos, Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (Galicia)

1

INTRODUCIÓN

E

n agricultura utilízanse tres tipos de raigrases: o raigrás italiano (Lolium multiflorum Lam., anual ou alternativo e bianual ou non alternativo), o raigrás inglés (Lolium perenne L., de longa duración, 4 a 5

anos) e o raigrás híbrido (Lolium boucheanum K., de duración intermedia entre o raigrás inglés e o raigrás italiano, 3 a 4 anos).

O raigrás italiano é a gramínea pratense con maior presenza nas explotacións leiteiras do norte de España,

tanto en monocultivo como en mesturas con outras especies. Flores-Calvete et al. (2017) indican que a frecuencia de explotacións leiteiras que cultivan raigrás italiano e inglés ascende, respectivamente, ao 54,4 % e ao 48 % para o conxunto da zona norte, mentres que esta proporción en Galicia se incrementa ata o 62,1 % e o 55,7 %, respectivamente.

Segundo Flores et al. (2013), o cultivo no inverno dos raigrases italianos e híbridos é moi produtivo e cun alto valor enerxético, aínda que os niveis de proteína bruta poden ser baixos nos cortes tardíos. As variedades alternativas prefírense para os cortes temperáns na primavera, mentres que as variedades non alternativas e híbridas son a mellor opción para os cortes realizados ao principio do espigado. Requírese máis información sobre o comportamento agronómico e o valor nutritivo das diferentes variedades para deseñar as mellores estratexias de manexo deste cultivo.

O raigrás inglés é unha das principais especies utilizadas para a sementeira e a rexeneración de pradeiras no norte de España (Piñeiro e Pérez, 1992). Presenta unha boa adaptación ao pastoreo, un rápido establecemento, un alto valor nutritivo e unha boa persistencia (Oliveira e González, 2000). As gramíneas e leguminosas perennes poden ser de interese no marco da Política Agrícola Común da Unión Europea e dentro da Axenda 2030 e os Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable adoptados polas Nacións Unidas (FAO, 2015) para a súa utilización en sistemas forraxeiros máis sustentables.

140 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_especialPratenses_simulacionRaigrases_GALEGO.indd 140

28/8/20 12:13

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

Os modelos de simulación de cultivos poden axudar a decidir o mellor manexo agronómico para un determinado xenotipo nun determinado ambiente.

Esta interacción xenotipo x ambiente x manexo é a base para a experimentación en programas de modelización de cultivos (McCauley, 2020).

O modelo CROPGRO-PerennialForage (CROPGRO-PFM) é unha versión modificada do modelo CROPGRO (Boote et al., 1998; Jones et al., 2003) incluído no paquete informático do Sistema de Apoio ás Decisións para a Transferencia de Agrotecnoloxía (DSSAT) (Hoogenboom et al., 2019), que foi adaptada para simular as respostas agronómicas de varias especies de pastos perennes como Paspalum notatum Flüegge, bahiagrass (Rymph et al., 2004), Brachiaria brizantha Stapf, palisadegrass (Pedreira et al., 2011; Pequeno et al., 2014), Panicum maximum Jacq., guineagrass (Lara et al., 2012), e Medicago sativa L. (Malik et al., 2018).

A produción potencial defínese como a produción máxima dun xenotipo (cultivar) que depende unicamente das condicións climáticas específicas de cada zona (radiación solar e tempera-

tura), xunto coa frecuencia dos cortes e o xenotipo, considerando que os insumos (nutrientes, auga etc.) non son limitantes. Os modelos de crecemento de cultivos DSSAT utilízanse para estimar a produción potencial e determinar as brechas de produción e para avaliar os efectos do cambio climático nas devanditas producións.

Varios parámetros específicos do cultivar (CSPs) determinan o ciclo vital e o crecemento reprodutivo de variedades de cultivos específicos considerando os cambios nos estadios de desenvolvemento (influencia da vernalización e a sensibilidade ao fotoperíodo) e os atributos vexetativos e reprodutivos (Boote et al, 2001). Ademais, o DSSAT inclúe módulos específicos para simular a dinámica do chan, a auga e os procesos do nitróxeno e o carbono, incluída a variación do contido de materia orgánica do chan segundo as condicións ambientais e o manexo agronómico (Jones et al., 2003). A inclusión do módulo CENTURY de carbono orgánico do chan no DSSAT por Gijsman et al.

(2002) foi particularmente importante para o seu uso con especies perennes, porque o CENTURY, ligado ao CROPGRO-PFM, permite a reciclaxe

OS MODELOS DE SIMULACIÓN DE CULTIVOS PODEN AXUDAR A DECIDIR O MELLOR MANEXO AGRONÓMICO PARA UN DETERMINADO XENOTIPO NUN DETERMINADO AMBIENTE

08.2020 | Vaca Pinta n.º 19 | 141

vp019_especialPratenses_simulacionRaigrases_GALEGO.indd 141

28/8/20 12:13

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

Táboa 1. Datos meteorolóxicos medios mensuais observados durante os períodos de avaliación nas fincas experimentais de Mabegondo, Marco da Curra e A Pobra do Brollón Variable meteorolóxica

Xan.

Feb.

Mar.

Abr.

Mai.

Xuñ.

Xul.

Ago.

Set.

Out.

Nov.

Dec.

Mabegondo 2007-2009 T. máx. ºC)

13,2

15,7

15,6

17,4

18,8

21,9

22,8

24,0

23,9

20,7

15,4

13,6

T. mín. (ºC)

5,2

4,3

4,7

5,9

9,2

11,5

12,4

12,5

9,4

8,8

5,8

3,8

Radiación solar (MJ m-2 d-1)

4,1

7,5

11,3

14,9

15,5

19,9

19,3

17,9

15,9

10,0

6,0

4,8

Lluvia (mm)

138,5

110,8

92,6

109,3

106,7

52,3

64,1

50,3

39,9

80,7

172,2

142,4

T. máx. (ºC)

8,9

10,4

10,5

14,3

15,5

19,0

20,8

20,0

19,6

16,3

11,6

9,3

T. mín. (ºC)

4,1

4,2

4,8

6,0

8,0

10,4

12,1

12,0

11,3

9,6

6,1

4,1

Radiación solar (MJ m-2 d-1)

4,9

7,7

9,2

15,7

16,2

19,7

19,3

18,1

15,1

9,5

6,1

4,7

123,5

181,8

172,0

119,0

97,1

41,7

74,5

60,7

62,7

188,2

188,3

179,0

Marco da Curra 2006-2008

Choiva (mm)

A Pobra do Brollón 2006-2008 T. máx. (ºC)

10,6

14,1

15,8

20,3

22,4

26,8

29,1

28,6

26,7

21,2

13,8

9,3

T. mín. (ºC)

1,2

1,1

3,5

4,8

7,4

10,0

11,2

10,6

9,4

6,7

2,9

0,9

Radiación solar (MJ m-2 d-1)

4,7

7,9

10,5

16,4

18,7

21,8

21,8

20,2

15,3

9,8

5,3

3,6

Choiva (mm)

62,6

73,2

68,7

66,5

72,2

27,4

20,2

30,3

42,7

82,7

115,9

78,9

Táboa 2. Características do perfil do solo nas fincas experimentais de Mabegondo, Marco da Curra e A Pobra do Brollón Profundidade

Arxila

Limo

SOCɫ

SOC3

LL

DUL

SAT

BD

SRGF

cm

%

%

%

%

v/v

v/v

v/v

g cm-3

0-1

Mabegondo A 20

20,6

49

1,3

0,80

0,188

0,334

0,467

1,43

1

Bw 40

21

50,1

1,3

0,80

0,188

0,334

0,467

1,43

1

C 55

22

49

1,2

0,75

0,188

0,334

0,467

1,43

1

A 20

10,3

38,8

1,1

0,70

0,243

0,342

0,434

1,4

1

C 40

12,4

45

1,1

0,70

0,243

0,342

0,434

1,4

1

Marco da Curra

A Pobra do Brollón A 20

18,5

32,7

1,4

0,75

0,114

0,334

0,502

1,5

1

Bw 40

19

34

1,4

0,75

0,114

0,334

0,502

1,5

1

C 55

20

35

1,3

0,70

0,114

0,334

0,502

1,5

1

ɫ SOC, carbono orgánico; SOC3, carbono orgánico estable calibrado por CENTURY; LL, punto de murchamento permanente; DUL, capacidade de campo; BD, densidade aparente; SAT, humidade de saturación; SRGF, factor de distribución relativa da lonxitude das raíces no chan

Todas as observacións recollidas (clima, solo e prácticas agrícolas) organizáronse na forma requirida polo DSSAT e os arquivos experimentais creáronse en consecuencia. O conxunto de datos mínimos para a simulación do modelo inclúe características do solo, datos meteorolóxicos diarios (temperaturas mínimas e máximas, precipitacións e radiación solar), prácticas agrícolas e os CSPs (Jones et al., 2003).

Enfoque para a adaptación (calibración) do modelo O CROPGRO-PFM pódese adaptar modificando os valores dos parámetros (constantes do modelo numérico e as súas relacións) fisiolóxicos, fenolóxicos e bromatolóxicos que describen as características da especie (arquivo SPE), o cultivar (arquivo CUL) e o ecotipo (arquivo ECO) (Jones et al., 2003).

O arquivo SPE ten os parámetros máis representativos do comportamento fisiológico da planta nun determinado medio. Contén, ademais, os parámetros de fotosíntese, respiración, composición bromatolóxica de cada unha das partes da planta, carbono e

144 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_especialPratenses_simulacionRaigrases_GALEGO.indd 144

28/8/20 12:18

Alfalfa de secano e regadío

Mesturas Forraxeiras

Alfalfa SAN ISIDRO, elevada produción, gran perenidade, secano ou regadío

VICTORIA, a Alfalfa mellorada, para

Gama SPEEDYLMIX, 6 tipos de pradeiras , anuais de sega ou pastoreo

secano ou regadío

Gama PLURIMIX, 4 tipos de pradeiras , frescos perennes para secanos

Alfalga TIERRA DE CAMPOS, rústica e adaptada ao secano

Gama REGMIX, 3 tipos de pradeiras perennes de regadío

-

Gama SECMIX, 2 tipos de pradeiras perennes para secano

-

www.rocalba.com

vp019_publi_rocalba_galego.indd 145

-

Expresión vegetal

27/8/20 9:12

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

nitróxeno, crecemento da folla, factores de envellecemento da folla, parámetros da raíz, fenoloxía etc.

O arquivo CUL inclúe os parámetros que describen a duración do desenvolvemento (tempo térmico ou fisiolóxico expresado en graos-día, °Cd), a sensibilidade á lonxitude do día, a taxa máxima de fotosíntese na folla, a área foliar específica e os compoñentes do rendemento.

Os parámetros do arquivo ECO mostran como grupos de cultivares poden compartir trazos comúns (por exemplo, a taxa de aparición de follas) en resposta ás condicións ambientais. Neste estudo utilizouse o modelo CROPGRO-PFM con parámetros tomados inicialmente de Brachiaria brizantha cv. Marandu (Pequeno et al., 2014), pero tamén modificados por Leonardo Moreno en 2013 para o raigrás italiano anual cultivado no Brasil (inédito), sen alterar a estrutura do modelo.

Unha característica exclusiva do devandito modelo é o arquivo de entrada MOW (MOW = produción de materia seca da biomasa viva do restrollo), que se utiliza para definir as datas de colleita, a cantidade de restrollo vivo que queda por baixo da altura de corte, a porcentaxe de follas do restrollo (RSPLF) e o número de follas do restrollo (MVS) no momento do corte da forraxe. O valor MOW, que caracteriza a biomasa non cultivada que permanece no campo, fixouse en 1.000 kg MS ha-1 (produción de materia seca hipotética) porque non se mediu a biomasa real dos restrollos no campo. Os parámetros MVS e RSPLF fixáronse en 2 % e 20 %, respectivamente. A produción de materia seca total calculouse como a suma do valor de MOW máis a produción de materia seca cultivada.

Parte da calibración requiriu o establecemento do nivel de carbono orgá-

nico estable do chan (SOC3) para fixar a mineralización do nitróxeno deste co módulo CENTURY. Os correspondentes valores calibrados de SOC3 móstranse para cada chan coa información do perfil que figura na táboa 2.

Seguiuse un procedemento de adaptación sistemática segundo Boote et al.

(2002) e Pequeno et al. (2014) no que os parámetros se estableceron inicialmente sobre a base dos valores da bibliografía e os principios fisiolóxicos coñecidos das plantas, é dicir, composición típica dos raigrases, taxa fotosintética das follas típica dos pastos C-3 e parametrización das temperaturas cardinais ou críticas, que son as temperaturas mínimas, máximas e óptimas que definen a curva de crecemento dun cultivo. O seguinte paso consistiu na comparación das simulacións do modelo coas observacións experimentais, nas que os parámetros non dispoñibles na bibliografía (por exemplo, a repartición de asimilados ás raíces, base dos talos, talos e follas) obtivéronse mediante un proceso de optimización, buscando o mellor axuste da simulación do modelo ás variables observadas (produción de materia seca cultivada) que se vían influídas por eses parámetros. Este proceso denomínase modelización inversa e realizouse cambiando manualmente os valores dos parámetros ata lograr valores que proporcionen simulacións próximas á media dos valores observados, xunto coa redución ao mínimo da raíz do erro cuadrático medio (RMSE) e o aumento do índice de axuste de Willmott (estatístico d, con valores de 0-1, indicando os valores próximos a 1 unha boa predición do modelo), (Willmott, 1981).

Estimación das producións potenciais e as brechas de produción A produción potencial (PY) das catro variedades de raigrás simulouse

O CONXUNTO DE DATOS MÍNIMOS PARA A SIMULACIÓN DO MODELO INCLÚE CARACTERÍSTICAS DO SOLO, DATOS METEOROLÓXICOS DIARIOS, PRÁCTICAS AGRÍCOLAS E OS CSPS

considerando que non hai limitación de auga e nitróxeno.

A produción potencial en secaño (PR) das catro variedades de raigrás simulouse considerando limitación na auga e sen limitacións no nitróxeno.

A produción alcanzable (AI) simulouse considerando limitacións de auga e de nitróxeno.

Estimáronse tres brechas de produción para cada leira experimental e cultivar: Brecha de produción 1 (limitación de auga) = (PY-PR)/PY*100 Brecha de produción 2 (limitación de nitróxeno) = (PR-AI)/PR*100 Brecha de produción 3 (limitación de auga e nitróxeno) = (PY-AI)/ PY*100

Distribuidor de Semillas RAGT para Galicia y Asturias Venta de todo tipo de semillas para praderas, mezclas especiales para coberteras y desinfección del suelo, mostazas, habas, guisantes, colzas, alfalfa, vezas y todo tipo de cereales Polígono Lalín 2000 Ciudad del Transporte - nave A3 36500 LALÍN (Po)

gilangel@hotmail.es Tel.: 670 535 636

146 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_especialPratenses_simulacionRaigrases_GALEGO.indd 146

31/8/20 13:55

VEZA ALFALFA

DACTILO RAY-GRASS HÍBRIDO

FESTUCA ALTA TRÉBOL BLANCO TRÉBOL VIOLETA RAY-GRASS INGLÉS FÓRMULAS FORRAJERAS COBERTURA VEGETAL

RAY-GRASS ITALIANO

www.ragt-semillas.es

RAGT Iberica • Crta. Burgos km. 2,1 Apdo de Correos 612 • 34004 Palencia • España Tel : (34) 979 725 199 • Fax : (34) 979 711 807 vp019_anuncio_ragt.indd 147

¡ Líder europeo en semilla multiespecie ! © RAGT Semences

20/8/20 8:37

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

Táboa 3. Parámetros para os ficheros CUL e ECO adaptados ao raigrás. Valores iniciais de Brachiaria (Pequeno et al., 2014) Parámetro

Definición

Inicial Brachiaria

Calibrado Raigrás

1,80

1,11-1,23*

190

300

0,15

0,15

0,475

0,951

0,850

1,000

Parámetros do ficheiro CUL LFMAX SLAVR

TRIFL

Taxa fotosintética máxima en follas a 30 ºC, 350 ppm CO2 e nivel alto de luz (mg CO2 m-2 s-1) Área foliar específica (cm2 g-1) baixo condicións óptimas de temperatura, auga e luz Parámetros do ficheiro ECO Taxa de aparición de follas por día térmico (ºCd)

Sensibilidade relativa á dormición (repouso), efecto da duración do día na repartición de asimilados para o almacenamento (0-1) Sensibilidade relativa á dormición, efecto da duración do día RDRMM na mobilización de asimilados para o rebrote (0-1) *1,11 para “Barsilo” e “Ciami”, 1,17 para “Caballo” e 1,23 para “Pomba” RDRMT

RESULTADOS E DISCUSIÓN Debido a que o punto de partida do modelo foi unha gramínea tropical C-4 (Brachiaria), moitas das modificacións asociáronse coas temperaturas cardinais, así como coa modificación da composición das plantas (raíces, follas, talos) e a fotosíntese típica de especies C-3, como os raigrases.

Adaptación do modelo Os parámetros dos ficheiros CUL e ECO que son utilizables para o raigrás móstranse na táboa 3.* Os raigrases, ao seren plantas C-3, teñen unha capacidade e unha eficiencia fotosintética inferior á do maioría das gramíneas tropicais (Kajala et al., 2011). Sobre a base dese concepto e outras referencias na bibliografía, a fotosíntese máxima da folla (LFMAX) no arquivo CUL reduciuse de 1,80 (utilizado inicialmente para as forraxes C-4) a valores de 1,11 a 1,23 mg CO2 m-2 s-1, segundo os cultivares de raigrás.

O CROPGRO-PFM simula a fotosíntese horaria a nivel de folla en función da asimilación da cuberta vexetal, baseándose así en principios fisiolóxicos, e tamén simula o crecemento e a respiración. A taxa de crecemento da planta é unha función do índice de área foliar (LAI) e da eficiencia fotosintética das follas. A área foliar específica (SLAVR) mostra unha variación estacional en relación coa luz e a temperatura. O SLAVR fixouse en 300 cm2 g-1 como referencia estándar en condicións óptimas de crecemento. A taxa de aparición de follas no talo principal (TRIFL) mantívose en 0,15 follas por día térmico, de acordo cos valores obtidos por Pedreira et al. (2011).

OS VALORES SIMULADOS FORON INFERIORES AOS OBSERVADOS, PERO HAI QUE TER EN CONTA QUE A SIMULACIÓN SÓ CONSIDERA O ESTRÉS HÍDRICO E DE NITRÓXENO

Os parámetros de fenoloxía, fotosíntese, crecemento e senescencia das follas, composición das plantas (folla, talo, raíz e órganos de almacenamento), repartición de asimilados en estado vexetativo durante as fases de plántula e establecemento e dormición/almacenamento de asimilados do arquivo SPE optimizáronse, pero non se presentan neste artigo. Os valores destes parámetros están dispoñibles pedíndollelos aos autores.

A fenoloxía no modelo CROPGROPFM está regulada por un conxunto de parámetros de temperaturas cardinais (°C): temperatura base (TB), primeiro óptimo (TO1), segundo óptimo (TO2) e temperatura máxima (TM), definidos para a taxa de aparición das follas e do desenvolvemento reprodutivo tanto temperán coma tardío.

Como as forraxes permanecen en estado vexetativo a maior parte do tempo, a calibración das temperaturas cardinais centrouse principalmente no desenvolvemento vexetativo, para o cal a TB, TO1, TO2 e TM fixáronse en 1, 20, 25 e 45 °C, respectivamente.

Despois do corte das forraxes, o rebrote depende en gran medida da superficie das follas dos restrollos, a densidade dos talos e as reservas da planta forraxeira. Na maioría das plantas forraxeiras non rizomatosas, como son os raigrases, os órganos de almacenamento están situados na base dos talos e tamén nas raíces. A repartición de asimilados obtidos na fotosíntese cara aos órganos de almacenamento está regulado pola súa subministración, o índice de área foliar e as “regras” de almacenamento, que inclúen os efectos da diminución da duración do día e a

148 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_especialPratenses_simulacionRaigrases_GALEGO.indd 148

31/8/20 14:12

consiga a Mellor produción coas fórMulas de alta eficiencia

Maxicut Maxicut trio

long power especial siega dispoñemos de ampla variedade de sementes de cereais e leguminosas anuais e plurianuais

realizamos fórmulas personalizadas, tanto de pratenses como de mesturas con cereal

Consulte co noso departamento técnico Ctra. N-VI - Km 518 . 27373 Begonte (LUGO) Tel: 982 390 052 | Fax: 982 209 653

www.cecoagro.com vp019_pub_cecoagro_galego.indd 149

27/8/20 9:14

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

almacenamento, que inclúen os efectos da diminución da duración do día e a temperatura (Pequeno et al., 2014).

Ademais, a diminución da produción de forraxe durante os meses de inverno axustouse mediante parámetros de “dormición ou repouso”, desencadeados polas baixas temperaturas e a menor duración do día (Pequeno et al., 2014). Para asegurar unha boa simulación dos ciclos de rebrote, optimizáronse os parámetros de mobilización de carbono e nitróxeno procedentes dos órganos de almacenamento.

Optimizouse o efecto da sensibilidade relativa á dormición pola duración do día (RDRMT e RDRMM) na repartición e a mobilización de asimilados para aumentar as variacións dos ciclos estacionais ao longo do rebrote, facendo que o modelo sexa máis sensible ao efecto da duración do día (aumentando os valores de RDRMT e RDRMM).

O crecemento das plantas vese moi afectado a subministración de N. A concentración crítica de N requirida para un crecemento óptimo defínese como a concentración máis baixa na que se produce o crecemento máxi-

mo. A concentración nos tecidos por debaixo desta concentración crítica reduce os procesos de crecemento. Por riba desta concentración crítica non se produce un aumento adicional da taxa de crecemento, aínda que se produce un consumo de luxo de N (Godwin e Singh, 1998). A concentración de N na folla e o talo optimizouse tendo en conta os valores habituais de proteína bruta nestas especies.

OS RESULTADOS OBTIDOS SON COMPARABLES CON OUTROS ESTUDOS PUBLICADOS EN SIMULACIÓNS DE ESPECIES FORRAXEIRAS

Avaliación do modelo adaptado Na táboa 4 preséntanse as producións anuais de materia seca cultivada, os valores observados e simulados medios da produción de materia seca por corte para catro cultivares de raigrás en tres localidades de Galicia, tras a adaptación do modelo.

Táboa 4. Produción anual de materia seca recollida (kg MS ha-1), produción media de materia seca recollida por corte (observado) e produción media de materia seca simulada por corte (simulado) e as súas desviacións estándar (SD), valores da raíz do erro cuadrático medio (RMSE) e do índice de axuste de Willmott (estatístico d) para catro cultivares de raigrás en tres localidades: Mabegondo, Marco da Curra e A Pobra do Brollón. Simulación con limitación de auga e nitróxeno (produción alcanzable) Localidade

Mabegondo

Cultivares

Produción anual

Pomba

19.733

2.819 (1.399)

Caballo

16.716

Barsilo

Observado (SD) Simulado (SD)

RMSE

d

2.353 (999)

1.151

0,76

2.786 (1.568)

2.405 (1.128)

1.222

0,78

15.690

2.615 (1.549)

2.364 (1.146)

1.140

0,81

Ciami

14.184

2.364 (1.515)

2.370 (1.149)

918

0,87

Pomba

9.612

1.602 (979)

1.454 (777)

763

0,79

Caballo

11.730

2.346 (1.501)

1.733 (807)

1.475

0,61

Barsilo

10.390

2.078 (1.518)

1.704 (809)

1.372

0,64

Ciami

10.830

2.166 (1.363)

1.708 (814)

1.158

0,72

Pomba

14.868

2.478 (1.560)

1.580 (791)

1.221

0,78

Caballo

11.470

2.549 (1.424)

2.211 (1.163)

1.220

0,76

Barsilo

11.151

2.478 (1.539)

2.161 (1.158)

1.271

0,75

Ciami

10.372

2.305 (1.428)

2.161 (1.154)

991

0,84

Marco da Curra

A Pobra do Brollón

150 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_especialPratenses_simulacionRaigrases_GALEGO.indd 150

28/8/20 12:19

Certificación Intereco para: Caliza Agrícola e Caliza Magnesiana

CALIZA AGRÍCOLA CFN - 01

vp019_pub_calfensa_galego.indd 151

CALIZA MAGNESIANA CFN - 02

28/8/20 14:01

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

pouse unha boa concordancia entre os valores observados e simulados durante a estación de crecemento para ambas as variables (véxase a RMSE e as estatísticas d dadas anteriormente). Simulacións da produción de materia seca cultivada e da biomasa total mostran o patrón esperado dunha produción relativamente baixa para os cortes de principios de inverno, cun aumento da produción cara aos aproveitamentos de maio e xuño e unha menor produción no verán, cando o crecemento está limitado polas baixas precipitacións.

Figura 1. Comparación da produción de materia seca recollida (kg MS ha-1) simulada e observada por corte, en dous anos de toma de datos para o cv. Ciami de raigrás inglés en Mabegondo 7.000 6.000

kg MS ha-1

5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0

Data Produción colleita simulada

Produción colleita observada

Figura 2. Comparación da biomasa total (kg MS ha-1) simulada e observada por corte, en dous anos de toma de datos para o cv. Ciami de raigrás inglés en Mabegondo 8.000 7.000 6.000

kg MS ha-1

Son de destacar as altas producións anuais de materia seca recollida do cultivar de raigrás italiano anual “Pomba” en Mabegondo e A Pobra do Brollón.

En xeral obtivéronse bos resultados nas medias dos valores observados e simulados para todos os cultivares. Os valores simulados foron inferiores aos observados, pero hai que ter en conta que a simulación considera o estrés hídrico e de nitróxeno, é dicir, que só ten en conta a contribución das precipitacións, o fertilizante nitroxenado aplicado e o nitróxeno que proporciona a mineralización do solo. É posible que as diferenzas entre as producións observadas e simuladas se poidan deber a que o modelo non simulase de maneira adecuada a mineralización do nitróxeno do solo.

As diferenzas simuladas entre cultivares de diferentes especies de raigrases foron pequenas. O índice d máis alto foi de 0,87 para “Ciami” en Mabegondo e o máis baixo de 0,61 para “Caballo” en Marco da Curra. A RMSE máis baixa da produción de materia seca foi de 763 kg MS ha-1 para “Pomba” en Marco da Curra e a RMSE máis alta, de 1.475 kg MS ha-1 para “Caballo”, tamén en Marco da Curra.

Os resultados obtidos son comparables con outros estudos publicados en simulacións de especies forraxeiras, como no caso de Medicago sativa, no que se obtivo unha RMSE de 760 e un índice d de 0,75 para a produción de materia seca (Malik et al., 2018). Ademais, Lara et al. (2012) para Panicum maximum acadaron unha RMSE de 478 kg MS ha-1 e un índice d de 0,79 para a biomasa total. Tamén Pedreira et al. (2011) conseguiron unha RMSE de 538 kg MS ha-1 e un índice d de 0,83 simulando Brachiaria brizantha. Pequeno et al.

(2014) obtiveron unha RMSE de 523 kg MS ha-1 e un índice d de 0,96 simulando as producións dos rebrotes do cv. Marandu de Brachiaria brizantha.

O patrón de crecemento estacional da produción de materia seca cultivada ilústrase na figura 1 e a biomasa total (produción de materia seca cultivada + produción de materia seca do restrollo) na figura 2 para “Ciami” en Mabegondo. Ato-

5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0

Data Biomasa total simulada

Biomasa total observada

152 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_especialPratenses_simulacionRaigrases_GALEGO.indd 152

28/8/20 12:19

www.in du s agr i.e s in du s agr i@ in du s agr i.e s

vp019_pub_indusagri.indd 153

19/8/20 17:57

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

Táboa 5. Produción potencial (sen limitación de auga e nitróxeno), produción potencial en secaño (auga limitada e nitróxeno non limitado), produción alcanzable (con limitación de auga e nitróxeno) en kg de MS ha-1 recollida por corte e brechas de produción nos raigrases en tres localidades de Galicia Localidade

Mabegondo

Marco da Curra

A Pobra do Brollón

Cultivares

Produción potencial

Produción potencial secaño

Produción alcanzable

% brecha 1

% brecha 2 (por limitación de nitróxeno)

% brecha 3 (por limitación de auga e nitróxeno)

Pomba Caballo Barsilo Ciami Media Pomba Caballo Barsilo Ciami Media Pomba Caballo Barsilo Ciami Media

3.937 4.174 4.066 4.070 4.062 4.549 5.379 5.234 5.233 5.099 4.870 4.707 4.570 4.575 4.680

3.090 3.276 3.160 3.164 3.172 2.938 3.812 3.652 3.657 3.515 2.036 2.750 2.650 2.655 2.523

2.353 2.405 2.364 2.370 2.373 1.454 1.733 1.704 1.708 1.650 1.580 2.211 2.161 2.161 2.028

21,5 21,5 22,3 22,3 21,9 35,4 29,1 30,2 30,1 31,2 58,2 41,6 42,0 42,0 45,9

23,8 26,6 25,2 25,1 25,2 50,5 54,5 53,3 53,3 52,9 22,4 19,6 18,5 18,6 19,8

40,2 42,4 41,9 41,8 41,6 68,0 67,8 67,4 67,4 67,7 67,6 53,0 52,7 52,8 56,5

O valor engadido deste traballo é a parametrización do modelo CROPGROPFM para catro cultivares representativos das diferentes especies de raigrases, realizada en tres localidades galegas con diferentes condicións ambientais.

A parametrización do devandito modelo debe ser avaliada máis a fondo para outros aspectos (índice de área foliar, proteína bruta, dixestibilidade etc.) que non foron probados neste estudo.

A inclusión doutras zonas experimentais e de información adicional sobre as condicións ambientais, as prácticas agrícolas, o crecemento e a produción das distintas especies poderían mellorar o modelo. Neste estudo, os datos utilizados para a parametrización non se recolleron con fins de modelización de cultivos, por tanto, a falta de datos adecuados pode afectar á capacidade de simulación, polo que pode influír nos seus resultados.

Brechas de produción As diferenzas entre a produción potencial e a produción potencial en secaño (brecha 1) oscilaron entre o 22 e o 46 % da produción potencial, é dicir, entre 0,9 e 2,2 t ha-1. Mabegondo tivo a menor e A Pobra do Brollón a maior brecha de produción. Esta brecha débese á falta de auga (de choiva e de rega).

As brechas entre a produción potencial en secaño e a produción alcanzable (brecha 2) oscilaron entre o 20 e o 53 % da produción potencial en secaño,

ou sexa, de 0,5 a 1,9 t ha-1. A Pobra do Brollón tivo a menor e Marco da Curra a maior brecha de produción. Esta última débese á falta de nitróxeno (da fertilización e do solo).

As brechas entre as producións potenciais e as producións alcanzables (brecha 3) oscilaron entre o 42 e o 68 % da produción potencial, ou sexa, de 1,7 a 3,5 t ha-1. Mabegondo tivo a brecha de produción máis baixa e Marco da Curra a máis alta. Esta brecha de produción débese á falta de suficiente auga e nitróxeno. Marco da Curra é o lugar con maiores limitacións para o crecemento dos raigrases debido ao estrés hídrico e á falta de nitróxeno.

CROPGRO-PFM foi útil para identificar as brechas entre as producións potenciais posibles e alcanzables.

CONCLUSIÓN A adaptación do modelo CROPGROPFM para simular a produción dos raigrases realizouse mediante a optimización dos parámetros dos ficheiros SPE, CUL e ECO do modelo CROPGRO-PFM en resposta de procesos fisiolóxicos a efectos ambientais.

Como primeira versión de traballo, a versión modificada do modelo CROPGRO-PFM para raigrases é un primeiro paso na adaptación do modelo para simular o crecemento e o desenvolvemento destas especies. Os parámetros poden axustarse a medida que se dispoña de novos datos. Aínda que este modelo adaptado represen-

ta un progreso baseado en traballos recollidos doutros autores e de datos de tres experimentos de campo en Galicia, necesitaríanse máis datos adicionais recompilados en máis ambientes e de tratamentos para mellorar a capacidade do modelo para o seu uso xeral.

Esta versión do modelo CROPGROPFM para os raigrases aínda non está incluída no paquete DSSAT de modelos de cultivos. A inclusión na nova versión DSSAT faraa dispoñible para futuras probas e melloras.

Máis aló do obxectivo da mellora

154 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_especialPratenses_simulacionRaigrases_GALEGO.indd 154

28/8/20 12:19

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

dos modelos, un importante desafío de investigación na área dos cultivos forraxeiros é avaliar o efecto de diferentes prácticas agrícolas na produción e o valor nutritivo dos raigrases co fin de aumentar a capacidade de adaptación do sistema de produción forraxeira (resiliencia) para que o sector agrícola sexa máis produtivo e sostible.

AGRADECEMENTOS Os autores desexan agradecer a axuda prestada na determinación dos perfís de solo ás profesoras universitarias Dra. Rosa María Calvo de Anta e Dra. Esperanza Álvarez Rodríguez, da Universidade de Santiago de Compostela (Galicia).

BIBLIOGRAFÍA

Boote, K.J., Jones, J.W., Hoogenboom, G., Pickering, N.B., 1998. The CROPGRO model for grain legumes. In: G.Y. Tsuji, G. Hoogenboom, and P.K. Thornton, eds. Understanding Options for Agricultural Production. Kluwer, Dordrecht, the Netherlands, pp. 99-128.

Boote, K.J., Kropff, M.J., Nidraban, P.S., 2001. Physiology and modeling of traits in crop plants: Implications for genetic improvement. Agric. Syst., 70: 395-420.

Boote, K.J., Minguez, M.I., Sau, F., 2002.

Adapting the CROPGRO legume model to simulate growth of faba bean. Agron. J., 94: 743-756.

CIAM, 1991. Evaluación de variedades comerciales de gramíneas pratenses en zonas húmedas: resultados 1985/1990 (siembras de 1985). Editor: Xunta de Galicia. La Coruña, Galicia, España, 50 p.

Díaz, N., Díaz, D., Crecente, S., Flores, G., 2015. Valor agronómico de las variedades comerciales de gramíneas y leguminosas pratenses. Evaluación de 2014. Afriga, año XXI, 118: 95-106.

FAO, 2015. La FAO y los 17 objetivos de desarrollo sostenible (http://www.fao.org/3/ai4997s.pdf).

Flores, G., Díaz, N., Díaz, D., Valladares, J., Pereira-Crespo, S., Fernández-Lorenzo, B., Resch, C., Rodriguez-Diz, X., Piñeiro, J., 2013.

Evaluación de cultivares de raigrás italiano e hibrido como cultivo de invierno para ensilar en primavera. Pastos, 43(1): 20-34.

Flores-Calvete, G., Martínez-Fernández, A., Doltra, J., García-Rodríguez, A., Eguinoa-Ancho, P., 2017. Informe estructura y sistema de alimentación de las explotaciones lecheras de Galicia, Cornisa Cantábrica y Navarra, 52 p.

Gijsman, A.J., Hoogenboom, G., Parton, W.J., Kerridge, C.P., 2002. Modifying DSSAT crop models for low-input agricultural systems using a soil organic matter residue module from CENTURY. Agron. J., 94: 462-474.

Godwin, D.C., Singh, U., 1998. Nitrogen balance and crop response to nitrogen in lowland and upland cropping systems.

In: G.Y. Tsuji, G. Hoogenboom, and P.K. Thornthon, eds. Understanding Options for Agricultural Production. Kluwer, Dordrecht, the Netherlands, pp. 55-77.

Hoogenboom, G., Porter, C.H., Shelia, V., Boote, K.J., Singh, U., White, J.W., Hunt, L.A., Ogoshi, R., Lizaso, J.I., Koo, J., Asseng, S., Singels, A., Moreno, L.P., Jones. J.W., 2019.

Decision Support System for Agrotechnology Transfer (DSSAT) Version 4.7.5 (https:// DSSAT.net). DSSAT Foundation, Gainesville, Florida, USA. Jones, J.W., Hoogenboom, G., Porter, C.H., Boote, K.J., Batchelor, W.D., Hunt, L.A., Wilkens, P.W., Singh, U., Gijsman, A.J., Ritchie, J.T., 2003. The DSSAT cropping system model. Eur. J. Agron., 18: 235-265.

Kajala, K., Covshoff, S., Karki, S., Woodfield, H., Tolley, B.J., Dionora, M.J.A., Mogul, R.T., Mabilangan, A.E., Danila, F.R., Hibberd, J.M., Quick, N.P., 2011. Strategies for engineering a two-celled C4 photosynthetic pathway into rice. J. Exp. Bot., 62: 3001-3010.

Lara, M.A.S., Pedreira, C.G.S., Boote, K.J., Pedreira, B.C., Moreno, L.S.B., Alderman, P.D., 2012. Predicting growth of Panicum maximum: An adaptation of the CROPGROperennial forage model. Agron. J., 104: 600-611.

Malhi, S.S., Gill, K.S., McCartney, D.H., Malmgren, R., 2004. Fertilizer management of forage crops in the Canadian Great Plains. Recent Research Developments Crop Science Research Signpost, Trivandrum, 1(1): 237-271.

Malik, W., Boote, K.J., Hoogenboom, G., Cavero, J., Dechmi, F., 2018. Adapting the CROPGRO model to simulate alfalfa growth and yield. Agron. J., 110(5): 1777-1790.

McCauley, D.J., 2020. Predictive agriculture. Crop modeling for the future. CSA News Magazine, 65 (5): 3-9.

Oliveira, J.A., González, A., 2000. Recursos Fitogenéticos de raigrás inglés europeos: valor agronómico en condiciones de bajo mantenimiento. Invest. Agr.: Prod. Prot. Veg., 15 (1-2): 67-78.

Oliveira, J.A., Afif-Khouri, E., Palencia, P.,

Gorgoso, J., 2013. Efecto del abonado nitrogenado sobre el primer corte de primavera en un cultivo invernal de raigrás italiano. En: Olea L., Poblaciones, Mª.J., Rodrigo, S.M., Santamaría, O., eds. Los pastos: nuevos retos, nuevas oportunidades, pp. 227-234. Badajoz, España: Sociedad Española para el Estudio de los Pastos.

Pedreira, B.C., Pedreira, C.G.S., Boote, K.J., Lara, M.A.S. Alderman, P.D., 2011. Adapting the CROPGRO perennial forage model to predict growth of Brachiaria brizantha. Field Crops Research, 120: 370-379.

Pequeno, D.N.L., Pedreira, C.G.S., Boote, K.J., 2014. Simulating forage production of Marandu palisadegrass (Brachiaria brizantha) with the CROPGRO-Perennial Forage Model. Crop Pasture Science, 65: 1335-1348.

Piñeiro, J., Pérez, M., 1978. El nitrógeno en una mezcla de ray-grass italiano y trébol violeta. Pastos, 8(2): 239-263.

Piñeiro, J., Pérez, M., 1992. Mezclas pratenses de la España Húmeda. Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación. Hoja Divulgadora Núm. 8/92 HD, pp. 1-48.

Rymph, S.J., Boote, K.J., Irmak, A., Mislevy, P., Evers, G.W., 2004. Adapting the CROPGRO model to predict growth and composition of tropical grasses: Developing physiological parameters. Soil and Crop Science Society of Florida Proceedings, Gainesville, 63: 37-51.

Schils, R., Snijders, P., 2004. The combined effect of fertilizer nitrogen and phosphorus on herbage yield and changes in soil nutrients of a grass/clover and grass-only sward. Nutrient Cycling in Agroecosystems, 2: 165-179.

Tóth, G., Jones, A., Montanarella, L., 2013.

The LUCAS topsoil database and derived information on the regional variability of cropland topsoil properties in the European Union. Environmental Monitoring and Assessment, 185 (9): 7409-7425.

USDA-Soil Taxonomy, 1999. A basic system of soil classification for making and interpreting soil surveys, 869 p.

Agriculture Handbook No. 436, 2nd edn.

Soil Survey Staff. Washington DC. Willmott, C.J., 1981. On the validation of models. Phys. Geogr., 2: 184-194.

08.2020 | Vaca Pinta n.º 19 | 155

vp019_especialPratenses_simulacionRaigrases_GALEGO.indd 155

28/8/20 12:19

Fertiprado, tres décadas dedicadas ao desenvolvemento de mesturas de sementes biodiversas Coñecemos a orixe e a filosofía desta empresa portuguesa, a súa adaptación á evolución do mercado e os procesos de investigación que utilizan para lograr forraxes máis produtivas, con mellor valor nutricional e adaptadas ás diferentes condicións.

Pedro Viterbo Xerente de Fertiprado O éxito das mesturas biodiversas de Fertiprado estendeuse desde o sur de Portugal ao norte, logo a España e finalmente a mercados internacionais, países europeos e Sudamérica. Así, o crecemento da organización foi posible polo aumento do volume de negocio. O equipo de Fertiprado está composto por 49 persoas, creamos unha dirección de I+D, para buscar novas solucións, e investimos moitísimo no noso equipo comercial, para conseguir un valor diferenciador da empresa no mercado.”

Joel Presa Xestor de produto Fertiprado conta cunha ampla gama de solucións que foron desenvolvidas nos últimos anos para adaptarse ás distintas explotacións: dúas solucións Speedmix, mestura de raigrás e trevo multicorte, unha de ciclo curto e outra de ciclo máis longo; a liña Fertifeno, con dúas fórmulas de ciclo curto e de ciclo longo, pensada para corte único con alta proteína e dixestibilidade; a liña Avex, que ten a avea estrigosa como titor, mesturada con veza, raigrás e trevo, para ter máis produción e ao mesmo tempo unha boa achega de fibra; o Tritimix, con triticale como titor, máis dirixida para un único corte, e, por último, como novidade, a fórmula C-Mix, composta por cebada híbrida, raigrás, trevo e veza, con moi boas calidades.

Doutra banda, Fertiprado non só ten estas mesturas para rotación co millo, senón que ofrece tamén solucións para pradeiras, como é a gama Mix, de alta calidade.

O segredo das mesturas de Fertiprado é conseguir o equilibrio entre a xenética de alta calidade, o coñecemento e a investigación e o seguimento técnico cos gandeiros en campo.”

EN VÍDEO

Ana Barradas Directora I+D O noso grande obxectivo é o desenvolvemento de novas variedades coa mellor calidade e produtividade. Fertiprado foi pioneiro na inoculación de sementes e grazas ao desenvolvemento das variedades conseguimos atopar materiais cada vez máis resistentes a pragas e enfermidades e adaptados ao solo, ao clima e ás condicións de utilización.

O proceso de selección é bastante complexo e custoso. Para facer unha variedade necesitamos pasar por varias fases que duran uns cinco anos e, desde que temos a variedade homoxénea e estable, está suxeita a un proceso oficial de avaliación que dura entre dous e tres anos.

Detrás dunha das nosas bolsas está todo ese traballo de investigación co que conseguimos produtos de alta calidade, ambientalmente mellores e con boas producións.”

Carlos Garrido Técnico comercial As explotacións gandeiras teñen que ser xestionadas como verdadeiras empresas e o sector camiña cara a ese sentido. Fertiprado fíxose eco desta realidade e coas nosas mesturas biodiversas conseguimos aumentar a rendibilidade dos gandeiros e que as súas empresas funcionen mellor.

Ademais, un dos nosos alicerces fundamentais é o asesoramento técnico, queremos estar ao lado do gandeiro para asesoralo na xestión das súas forraxes e tamén á beira dos demais técnicos das explotacións, para dar apoio na xestión da alimentación, aspecto que representa máis do 70 % dos custos de produción dunha granxa.

Estamos sempre preto para obter solucións aos problemas que xorden día tras día.”

David Crespo Fundador de Fertiprado Fertiprado naceu para cambiar o concepto que había das pradeiras forraxeiras, porque se desprezaba moito a calidade da herba, cando debía ser o principal.

O obxectivo foi realizar mesturas de sementes forraxeiras con leguminosas, pola súa capacidade para fixar nitróxeno, e gramíneas, porque son capaces de extraer o nitróxeno fixado polas leguminosas e aumentar a produción e a calidade. Para iso, Fertiprado debía facer investigación e dispor dunha gama ampla de especies sobre as que estudar a súa adaptación ás condicións de solo e clima para obter mesturas biodiversas que garantisen máis proteína, máis dixestibilidade, máis fertilidade do solo e máis produción.”

vp019_publirreportaxe_fertiprado_galego.indd 156

27/8/20 12:29

o s

O

vp019_publirreportaxe_fertiprado_galego.indd 157

28/8/20 14:02

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

O contido de azucres: a clave para un raigrás de maior calidade Nas seguintes páxinas detémonos na importancia da concentración de azucre como parámetro á hora de escoller un raigrás perenne, xa que a súa presenza favorece aspectos fundamentais como a conservación do silo e a dixestibilidade.

David Castellanos Técnico de Semillas Fitó en Galicia

N

os últimos anos, as ganderías de vacún de leite na cornixa cantábrica preocúpanse, cada vez máis, pola calidade das súas pradeiras. Segundo datos da Consellería do Medio Rural da Xunta de Galicia, a superficie dedicada a prados e pradeiras supera

as 400.000 ha, o que supón un 14 % da superficie agraria útil de Galicia. Á gran cantidade de hectáreas, habitualmente destinadas á alimentación animal, sumámoslle os beneficios ambientais que teñen, como fixar o CO2 no solo, evitar a escorrentía e, por tanto, a erosión.

No caso das ganderías de vacún e, en especial, as de vacún de leite, o aproveitamento das pradeiras faise ensilado, herba seca ou pastoreo.

Sen dúbida, a especie máis cultivada nestas pradeiras é o raigrás, o cal como alimento para o gando se pode inxerir por medio de silo ou pastoreo. En pastoreo, unha das características máis importantes é a capacidade de resistencia ás pisadas. Para iso, o raigrás debe ter unha alta capacidade de rebrote e un sistema radicular profundo.

Outra característica importante do pastoreo é o momento de introducir o gando. O momento ideal é cando o raigrás ten unha altura ao redor dos 30-50 cm, xa que a dixestibilidade e a palatabilidade son máximas, e así o gando inxire máis cantidade de alimento e asimílao mellor. Isto é debido ao contido en azucres que ten nese momento a planta, aínda que este aspecto pode variar en función do período do ano e da fertilización.

A época do ano cando máis azucres se concentran na planta é a primavera, debido ás óptimas condicións de luz, temperatura e humidade. Con intensidades de luz crecentes, como é o caso da primavera, e dentro de certos límites, a taxa fotosintética aumenta e con iso os carbohidratos solubles. Estes azucres converteranse en reserva de nutrientes para a planta.

Outro factor fundamental é a fertilización. En función do tipo de pradeira, as súas necesidades son as seguintes: - Pradeiras con moi poucas leguminosas. As leguminosas non expresan o seu potencial ata ben entrada a primavera. Por iso, adóitase fertilizar cuns 30-40 kg/ha de

158 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_especialPratenses_semillasFito_galego.indd 158

28/8/20 12:21

MULTIPLICA A CALIDADE DAS TÚAS PRADEIRAS

TURBO GRASS a en gramíneas. d a se a b a ir xe a rr · Nova fórmula fo e para a sega. rx a m o d n a d so u · Flexibiliza o seu stibilidade grazas e ix d a lt a e s a ín o en prote · Un maior contid ano e híbrido. li a it ss ra g y ra e d á combinación

vp019_pub_fito_galego.indd 159

28/8/20 10:40

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

N á saída do inverno, un mes antes de que o gando saia a pastorear.

Durante o resto do ano confíase unha boa parte da produción á leguminosa. Pode haber unha segunda fertilización de 30-40 kg/ha despois do primeiro pastoreo.

- Pradeiras con moi poucas leguminosas Neste caso confíaselles a produción ás gramíneas, que necesitan de altas achegas de nitróxeno para dar boas producións.

Recoméndase aplicar 60-70 kg/ha de N á saída do inverno, un mes antes da saída do gando ao pasto, e 60-70 kg/ha despois de cada pastoreo ata mediados de xuño, época en que adoita diminuír o crecemento por mor da seca na España húmida. Completarase con outra fertilización de 60-70 kg/ha a principios de setembro para o crecemento do outono.

- Pradeiras para ensilar. Aplicaranse 80-90 kg/ha de N á saída do inverno, mes e medio antes do corte, e outros 80-90 kg/ha unha semana despois do primeiro corte, en caso de que se fagan dous para ensilar. Se houbese un despuntamento por sega ou pastoreo ao inicio da primavera, o primeiro nitróxeno aplicarase despois do despuntamento.

O ensilado de raigrás, ben sexa como monoespecie ou como compoñente dunha pradeira multiespecífica, é a opción maioritaria nas ganderías de leite da cornixa cantábrica. Á hora de realizar un bo ensilado hai que ter en conta: • O momento de corte: marca os seguintes procesos e non facelo nun bo momento pode pór en risco a calidade do ensilado.

• O presecado: non debe ser excesivo, xa que contidos de MS superiores ao 35 % poden provocar problemas por mala compactación.

• A compactación: evita bolsas de aire que provocan a proliferación de bacterias aerobias e fungos, que poden ocasionar perdas no silo.

• O tapado final: debe asegurar que non entre aire para que non poña en risco o proceso de ensilado.

O proceso de ensilado, unha vez tapado, divídese en tres fases: 1.ª fase: as bacterias aerobias utilizan o osíxeno para producir dióxido de carbono, auga e calor. Cando a forraxe se manexa ben, esta etapa

dura menos de seis horas e redúcense as posibles perdas nutricionais.

Denomínase fermentación acética.

2.ª fase: a medida que se vai esgotando o osíxeno, iníciase o proceso de conservación, no que as bacterias anaerobias descompoñen os azucres da planta en ácidos orgánicos (acedo butírico), de modo que o cultivo se estabiliza para o seu almacenamento. En condicións ideais, a fase 2 dura entre un e tres días. Denomínase butírica.

3.ª fase: as bacterias anaerobias producen ácido láctico a partir de materia orgánica ensilada, que é moi importante como fonte de enerxía para os ruminantes. O ácido láctico fai que o pH do ensilado baixe aínda máis e a fermentación continúa por un máximo de 14 días ata que o pH chega a un valor de 4,0, óptimo. As bacterias lácticas son as máis importantes do proceso porque producen o ácido láctico co que diminúe o pH do medio inhibindo todos os microorganismos e o propio, aproveitan eficientemente os carbohidratos e isto está condicionado polo número de bacterias lácticas presentes na forraxe fresca, presenza de azucres fermentables en cantidades suficientes e a ausencia de osíxeno na masa ensilada.

4.ª fase: ata que se abra o silo permanece nunha fase estable, na que ningún valor oscila ostensiblemente.

Nesta fase debemos ter coidado de que non se pique o plástico, para que non entre aire e se produzan perdas por respiración, nin tampouco debemos permitir que lle entre auga; un aumento da humidade do silo pode traer a aparición de fungos con importantes perdas.

Desde un punto de vista nutritivo, o ensilado de herba destaca por ser un alimento de valor proteico medio-alto cun moderado contido enerxético. Os valores medios dos parámetros máis analizados, segundo

Táboa 1. Consumo de azucres en cada unha das fases de fermentación e pH do silo en cada unha delas Tipo de fermentación

Consumo de azucres

pH final

O ENSILADO DE HERBA DESTACA POR SER UN ALIMENTO DE VALOR PROTEICO MEDIOALTO CUN MODERADO CONTIDO ENERXÉTICO

Táboa 2. Valores medios dos resultados de análises de silos de pradeira no período 2003-2018 recibidos no Ligal pH

4,0

% MS

32,9

PB % MS

12,7

Acética

38 %

6

FAD % MS

37,5

Butírica

24 %

5

FND % MS

57,0

Láctica

4%

4

% DMO

63,2

160 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_especialPratenses_semillasFito_galego.indd 160

28/8/20 12:21

vp019_pub_soaga_calcimag.indd 161

19/8/20 18:01

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

EFICIENCIA EN LA UTILIZACIÓN DEL NITRÓGENO

Gráfica 1. Eficiencia na utilización do nitróxeno con raigrás Aber

HECES CON: 42% ABER: 39%

UN ALTO CONTIDO DE AZUCRES NA PLANTA FANA MÁIS PALATABLE; POR TANTO, A INXESTIÓN AUMENTA E CON ELA A DIXESTIBILIDADE

ORINA CON: 35% ABER: 26%

FORRAJE CON: 100% ABER: 100%

CON: Convencional ABER: Alto contenido en azúcares

LECHE CON: 23% ABER: 35%

INCREMENTO DE PRODUCCIÓN 1,4 - 1,5 litros de leche/vaca y día

* Información obtenida por IBERS (Institute of Biological, Environmental and Rural Sciences, at Aberywtwyth

University, Wales). a serie histórica dos resultados de análises de silos de pradeira, recibidos no Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (Ligal) son os que aparecen na táboa 2.

Con todo isto, podemos asegurar que o contido de azucres é un elemento fundamental que debe ter o raigrás para asegurar unha boa conservación e, por tanto, unha alta calidade. Un alto contido de azucres na planta faina máis palatable; por tanto, a inxestión aumenta e con ela a dixestibilidade, xa que estimulan o rume do estómago da vaca aproveitando mellor o alimento.

O Instituto de Ciencias Biolóxicas, Ambientais e Rurais (IBERS polas súas siglas en inglés), pertencente á Universidade de Aberystwyth en Gales, desenvolveu raigrases con elevado contido de azucres. Estes raigrases amosan unha maior dixestibilidade debido ao seu baixo contido en fibras e un elevado contido de carbohidratos solubles, azucres (CHNF). Chegan a presentar aproximadamente un 17 % máis de CHNF que un raigrás convencional, incrementando a súa dixestibilidade nun 5-5,5 %.

MAIOR DIXESTIBILIDADE Son moi abundantes nos vexetais nos que frecuentemente exceden o 75 % da materia seca, a diferenza dos organismos animais en cuxa composición entran nunha porcen-

taxe moito máis baixa. Esta abundancia nos organismos do reino vexetal débese á súa fácil elaboración mediante os mecanismos de fotosíntese segundo a seguinte reacción xeral: 6CO2 + 6H2O +2870 kj = C6H12O6 + 6O2 Os carbohidratos presentes nas plantas proporcionan enerxía e fibra. Os vexetais son a fonte máis importante de enerxía para os herbívoros e non só proporcionan carbohidratos solubles, senón que tamén son a fonte necesaria de fibra dietética, especialmente importante nos ruminantes para a estimulación da ruminación.

Ao conter maior cantidade de carbohidratos solubles e un menor contido de fibras, proporcionan unha maior dixestibilidade da forraxe.

Este incremento da dixestibilidade repercute nun maior aproveitamento da forraxe para obter a enerxía metabolizable (ME) e destinala a funcións metabólicas, de mantemento, crecemento, produción de leite ou carne e a reprodución. Un aumento porcentual na dixestibilidade (DMO) equivale a 0,15 MJ/kg adicionais de ME. Os raigrases Aber teñen unha dixestibilidade entre un 5-5,5 % máis alta que outros raigrases comerciais. Esta diferenza supón un incremento de 1,4-1,5 litros de leite por vaca e día. Este dato vese condicionado polo tipo de dieta

162 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_especialPratenses_semillasFito_galego.indd 162

28/8/20 12:22

EL ABONADO RENTABLE Y EFICAZ DE CULTIVOS FORRAJEROS MAYOR EFICIENCIA EN EL USO DEL NITRÓGENO

Fertilizantes estabilizados que reducen la nitrificación y aseguran el suministro de N

AHORRO OPERACIONAL Y APLICACIONES FLEXIBLES

Menor número de aplicaciones y menor dependencia del climaa

COMPATIBLE CON LA PROTECCIÓN DEL CLIMA Y DEL MEDIO AMBIENTE

Reducción de las pérdidas de nitratos por lavado y de las emisiones de gases de efecto invernadero

EXCELENTE ALMACENAMIENTO Y APLICACIÓN PRECISA

Granulometría homogénea y con ausencia de polvo para garantizar una distribución uniforme de los nutrientes

EuroChem Agro Iberia, S.L. www.eurochemiberia.com

vp019_pub_entec.indd 163

19/8/20 18:03

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

ESTE TIPO DE RAIGRASES FORON DESENVOLVIDOS PARA RESISTIR Á SECA, DEBIDO AO SEU SISTEMA RADICULAR MÁIS PROFUNDO

da vaca. Se a inxestión con base no pastoreo, o incremento na produción de leite é maior que se é en ración unifeed, xa que a cantidade de forraxe herbáceo é menor; ademais, tamén vai depender da proporción de silo de raigrás que vaia na ración.

MAIOR PRODUTIVIDADE ANIMAL A palatabilidade incrementa debido ao maior contido de azucres, o que fomenta unha maior inxestión de materia seca (MS), que pode chegar aos 2 kg por vaca e día. Un aumento na dixestibilidade do 1 % permite que unha vaca leiteira produza 0,28 litros adicionais por día ou que unha vaca produza 40 gramos adicionais de carne por día.

Os carbohidratos son a fonte máis importante de enerxía e dos principais precursores de graxa e azucre (lactosa) no leite da vaca. Os microorganismos do rume permítenlle obter enerxía dos carbohidratos fibrosos (celulosa e hemicelulosa) que están ligados á lignina nas paredes das células de plantas. A fibra é voluminosa e retense no rume onde a celulosa e a hemicelulosa fermentan lentamente. Mentres que madura a planta, o contido de lignina da fibra incrementa e o grao de fermentación de celulosa e hemicelulosa no rume redúcese. A presenza de fibra en partículas longas é necesaria para estimular a ruminación, que aumenta a separación e fermentación de fibra, estimula as contraccións do rume e aumenta o fluxo de saliva cara ao rume. A saliva contén bicarbonato de sodio e fosfatos que axudan a manter a acidez (pH) do

contido do rume nun pH case neutral. Racións nas que falta fibra suficiente resultan nunha porcentaxe baixa de graxa no leite e contribúen a desordes de dixestión, tales como desprazamento do abomaso e acidose do rume.

Os ruminantes son pobres convertedores de proteína procedente da forraxe, pois utilizan soamente o 20 % para produción, o resto é desperdiciado como feces ou ouriños.

O alto nivel de hidratos de carbono soluble en auga nos produtos Aber proporciona maior enerxía fermentable no rume, isto aumenta a captura de proteína degradable no rume en proteína microbiana e reduce a cantidade de nitróxeno perdido cos excrementos.

MAIOR PRODUTIVIDADE VEXETAL Este tipo de raigrases foron desenvolvidos para resistir á seca, debido ao seu sistema radicular máis profundo. A capacidade das plantas para obter auga do solo, cando a súa dispoñibilidade é limitada (época seca), está relacionada coa profundidade e extensión do sistema radicular.

Unha das súas características é unha mellor capacidade de rebrote, que a fan máis tolerante ás pisadas.

Hai que ter en conta que esa capacidade varía en función da carga gandeira, a humidade do terreo, a climatoloxía pospastoreo e a época do ano.

BIBLIOGRAFÍA

Valoración agronómica e ambiental do emprego de xurros en praderías. Báez Bernal M.D., Castro Insua J.F., Louro López A., García Pomar M.I. Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo.

Interpretación de análisis de ensilados.

NEIKER-DERIO, Laboratorio Agrario Fraisoro (2002).

Importancia del abonado en la producción de los pastos de la zona húmeda española. Mombiela, F., 1986. XXVI Reunión cientíca de la Sociedad Española para el Estudio de los Pastos. Ponencias y comunicaciones, I, 213- 242.

Fertilización de prados, pradeiras e forraxes anuais. Juan Castro Insua, María Isabel García Pomar, Juan Piñeiro Andión e Ricardo Blázquez Rodríguez. Revista Afriga nº 96, pax. 82-92.

Calidad de los ensilados de hierba y de maíz en las explotaciones lecheras gallegas.

S. Pereira-Crespo1, R. Lorenzana1, M. Barreal1, M. Rodríguez1 y G. FloresCalvete2.

Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (LIGAL),2 Instituto Galego de Calidade Alimentaria. Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (INGACAL-CIAM).

164 | Vaca Pinta n.º 19 | 08.2020

vp019_especialPratenses_semillasFito_galego.indd 164

28/8/20 12:22

GALICAL CALES E CARBONATOS AGRÍCOLAS

GAMA DE EMENDAS CALIZAS

•Redución da acidez dos solos •Aumento da produtividade das colleitas EMENDA CALIZA, CAL VIVO GRANULADO (90 % CaO) Alta porcentaxe en calcio. Valor neutralizante: 90 % EMENDA CALIZA, CAL VIVO GRANULADO DOLOMÍTICO (35 % MgO / 60 % CaO) Alta porcentaxe de magnesio. Valor neutralizante: 95 % EMENDA CALIZA, CAL VIVO (80 % CaO) Gran poder de neutralización. Valor neutralizante: 80 % EMENDA CALIZA, CAL APAGADO (65 % CaO) Potencia o rendemento agrícola. De fácil asimilación.

Valor neutralizante: 65 % EMENDA CALIZA, CAL APAGADO + DOLOMÍA (53 % CaO / 23 % MgO) Achega magnesio. Favorece a actividade clorofílica da planta.

Valor neutralizante: 83 %

Presentadas en: • Sacos de 35 quilos • Big bag de 600 quilos • Big bag de 1.100 quilos • Camión cisterna ou camión volquete Estendidas na propia finca Transportadas en camións a calquera punto de España e Portugal

EMENDA CALIZA, CARBONATO CÁLCICO (56 % CaO) Para terra e camas hixiénicas. Eficaz na redución de mamites ambientais e dermatites. Apropiado para a produción de todo tipo de pensos.

Valor neutralizante: 56 % EMENDA CALIZA DE CARBONATO CÁLCICO MAGNÉSICO, GALIMAG (33 % CaO / 17 % MgO) Achega magnesio. Valor neutralizante: 60 % EMENDA CALIZA, GRANICAL G60 SUPRA (54 % CaO / 1 % MgO) Fácil aplicación e asimilación. Valor neutralizante: 56 % EMENDA CALIZA, GRANICAL G60 PLUS (47,35 % CaO / 6 % MgO) Fácil aplicación e asimilación con achega de magnesio. Valor neutralizante: 59 %

GALICAL SL

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS

vp016_publirreportaxe_galical.indd 137

R/ Gallastegui Unamuno.

Vial G - N.º 7 Polígono Industrial As Gándaras 27003 Lugo

Tel.: 982 22 14 84 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

20/03/2020 13:34:35

PROYECTO DE ROBOTIZACIÓN PARA INCREMENTAR LA PRODUCTIVIDAD

C

LA GANADERÍA LUCENSE SALGADO BUIDE SC ORDEÑA DESDE HACE MES Y MEDIO CON DOS ROBOTS V300 DE DELAVAL Tras 10 años trabajando en la explotación familiar, Marcos Salgado nos cuenta en qué ha consistido la reciente ampliación y modernización del negocio. Han incorporado dos robots, una nodriza, un arrimador de comida OptiDuo, dos cepillos, ventiladores y una lavadora para el tanque. Todos ellos de DeLaval.

En Salgado Buide, el tiempo que invertían hasta hace un par de meses en ordeñar a sus animales en su antigua sala 2x4 era de algo más de tres horas. Por este motivo, y tras visitar varias granjas con ordeño robotizado y estudiar las características de distintos equipos, decidieron adquirir dos robots de ordeño de DeLaval.

“Cuando vimos este último modelo lo tuvimos clarísimo”, cuenta Marcos Salgado. “Nos decantamos por el V300 de DeLaval porque nos parece esencial tener un foso ya que, sobre todo al principio, vas a necesitar ayuda, aunque mucha gente te diga que no. También nos ayudó a decidirnos la forma de colocar de la máquina, que creo que es la mejor del mercado, sin duda, y el servicio que tienen, que te ayuda a todas horas y como si fuesen de tu familia”, indica.

“Ventajas importantes de la robotización son la reducción de mano de obra, el aumento en el control del estado de los animales gracias, entre otras cosas, al contador de células en línea que incorpora, y la mayor cantidad de datos a los que tienes acceso en general”, cuenta Miguel Gómez, gerente de Tecnoagri y distribuidor de DeLaval en la zona de Meira, A Pastoriza y A Terra Cha. En concreto, el modelo V300 destaca por varias novedades entre las que sobresalen la ergonomía del brazo y su bajo mantenimiento. Cuenta con una cámara que ve en tres dimensiones, que no necesita estudiar coordenadas ni aprendizaje y que ella sola se encarga de localizar el volumen de cada pezón y de colocar las pezoneras. Ofrece también las posibilidades de hacer preddiping y de desinfectar las pezoneras entre vaca y vaca. Esto

C C pp

El a so a

Han bien

Localización: Triabá (Castro de Rei, Lugo) Propietarios: Marcos y Nazaret Empleados: 1 Vacas en ordeño: 120 Media de producción: 40 litros/vaca/día Porcentaje de grasa: 3,65 % Porcentaje de proteína: 3,15 % Recuento celular: < 250.000 cél./ml nos garantiza una mejor salud de ubre y, de cara a la trazabilidad de la leche hasta el consumidor, una mayor seguridad alimentaria.

OPTIMIZACIÓN DEL REBAÑO Aunque no tienen planes de aumentar el rebaño a corto plazo, en los últimos tiempos se han acercado a los 120 animales en lactación. “Lo hicimos ya con la idea de tener los dos robots llenos, porque el objetivo es optimizarlos al máximo, sacarles el mayor número de ordeños y con la mayor cantidad de leche que el robot consiga, e ir descartando los animales que no nos interesen genéticamente”, explican.

En esta explotación tenían desde hace tiempo un problema de sobrepoblación, lo que los llevó a iniciar la

¡En vídeo!

construcción de una nueva nave y, junto a esto, decidieron dar el paso a la robotización del ordeño. “Nos estábamos moviendo en medias superiores a nuestras posibilidades, según creo yo, porque teníamos siempre una sobrepoblación de entre 30 y 40 animales, por eso nos decidimos a hacer la nave nueva”, expone el propietario.

Además, señalan que con la implantación de los robots han visto un incremento en el rendimiento productivo de sus animales: “Rondábamos siempre los 37 litros/vaca/día, y hoy estamos en torno a los 40 litros de media por animal. El porcentaje de grasa está en un 3,65 %, la proteína en un 3,15 % y el recuento de células somáticas se mantiene por debajo de las 250.000 cél./ml”, dice Salgado.

Dispo

SS lel ee m m yy

DD D

didd

vp019_publirreportaxe_DELAVAL_cast.indd 166

20/8/20 11:10

y, a seún na nier o. mun cos oy de de na as de

Han podido instalar una nodriza en la nave nueva

Cow Cooling

Creando Creando el el clima clima adecuado adecuado para para sus sus vacas vacas

El arrimador garantiza que los animales tengan acceso a una mezcla fresca y uniforme en todo momento

“Teníamos “Teníamos “Teníamosnuestra nuestra nuestrapropia propia propia solución solución soluciónde de deenfriamiento, enfriamiento, enfriamiento,pero pero pero tuvimos tuvimos tuvimosproblemas problemas problemascon con conel el eltráfico tráfico tráficode de de En esta explotación los robots están montados en lateral vacas, vacas, vacas,visitas visitas visitasal al alVMS VMS VMSyyysalud salud saludanimal. animal. animal.

Después Después Despuésde de deinstalar instalar instalarel el elsistema sistema sistemade de de enfriamiento enfriamiento de de devacas vacas vacasDeLaval, DeLaval, DeLaval,las las las Des“La verdad es que pensé que la enfriamiento parece bastante importante. visitas visitas han han han vuelto vuelto prácticamente prácticamente al nivel nivel nivel adaptación sería peor. Los animales visitas pués, avuelto nivel prácticamente reproductivoalal también que que tenemos tenemos tenemos en eninvierno. invierno. invierno.

Lo Lo Lolos mismo mismo mismo que están en el final de lactación qui- que tienes los en datos según vas neceocurre ocurre con con conla la la producción producción producción de de deleche.” leche.” leche.” zás sean a los que más les cuesta, ocurre sitando, día a día”, indica Salgado.

José José María María Miguel, Miguel, Miguel, ganadero. ganadero. ganadero. pero los que están empezando y los José AsíMaría mismo, señala la relevancia de recién paridos van muy bien”, valo- Talavera Talavera Talavera la Nueva, Nueva, Nueva, Toledo Toledo Toledo tener lala más información al respecto

ra Marcos mes y medio después de de la ración: “El número de ordeños que comenzasen a meter a los ani- importa, pero saber lo que come males en los robots. concretamente cada animal, sobre Han instalado ventiladores para mejorar el Durante este tiempo, se han ase- todo los recién paridos, creo que es bienestar del rebaño sorado tanto con el nutrólogo como esencial”, destaca. con el equipo de DeLaval a la hora Cuentan también con un arrimador de proceder. “Después, por decisión de alimentación OptiDuo. “Pensamos propia, no quise empezar con entre- que para el sistema de robot era nenamiento con pienso, sino que co- cesario tener un arrimador, ya que lo menzamos ordeñando directamente interesante es que haya movimiento y creo que fue una decisión muy las 24 horas del día. Si el animal sale acertada”, destaca el propietario. del robot y necesita ir a comer, tie“Notamos sobre todo que las va- ne que tener alimento fresco”, dicen. cas están más tranquilas, que no “Nosotros estábamos arrimando enhay las aglomeraciones que tenía- tre 3 y 4 veces al día, pero, claro, a las mos cuando se juntaban todas en la cuatro de la mañana no lo hacía naDisponen de dos cepillos rascadores salalas detemperaturas espera y, además, en losde anidie. la que vaca tiene acceso a la Sisu suexplotación explotaciónesta estaen enun unclima climaen enelel elque que las temperaturas exceden de 22°C, noAhora, necesita quelala la investigación Si Si su explotación esta en un clima en que las temperaturas exceden exceden de 22°C, 22°C, no no necesita necesita que investigación investigación leinforme informesobre sobrelala lacaída caídade deproducción producciónen en losdías días enlos losproducción quelas lastemperaturas temperaturas sonaltas. altas.

Cuando latemperatura temperatura lele informe sobre caída de producción en los los días en en los que que las temperaturas son altas.

Cuando lala temperatura males de mayor se está son comida en Cuando todo momento y la mezcla excedede de22°C, 22°C,las lasvacas vacascomienzan comienzanaanotando asufrir sufrirstress stress porcalor. calor.Esto Estoprovoca provocaes que coman menosyyyproduzcan produzcan excede excede de 22°C, las vacas comienzan sufrir stress por por calor.

Esto provoca que que coman coman menos menos produzcan un incremento”, enumeran. siempre uniforme”. menos leche,hasta hasta unSENCILLA 25%de deperdidas. perdidas.

Elstress stress parcalor calorpuede puede tambien llevar aíndices índicesde de preñez masuna bajos menos menos leche, leche, hasta un un 25% 25% de perdidas.

El El stress par par calor puede tambien llevar índices de preñez preñez mas mas bajos bajos ADAPTACIÓN MÁS DE “Aún estamos inmersos en tambien el proce- llevar Aaamayores, han adquirido noaterneras terneras con menos peso en el nacimiento. yyyaaLO terneras con con menos menos peso peso en en el el nacimiento. nacimiento.

ESPERADO so de adaptación pero, de momento, driza, una lavadora para poder gesLa principal peculiaridad de la ins- todo marcha muy bien: no hemos tionar los datos del tanque y ventilatalación en esta explotación es que tenido pérdidas de producción ni dores. “Teníamos ganas de la nodrilos robots están montados en late- ningún descarte”, dice el técnico de za y, con la nueva nave, hemos poral, en lugar de en cabeza, como Tecnoagri. dido instalarla. También compramos se hace normalmente. “Cuentan los ventiladores, porque queremos con áreas de separación para am- MÁS PRODUCTOS DELAVAL priorizar el bienestar animal. Funciobas máquinas y tienen acceso a la Junto con los robots, han comenza- nan con un sensor de temperatura: misma cornadiza que el resto del do a emplear el sistema de gestión a partir de los 23 grados empiezan a rebaño, lo cual reduce el trabajo de DelPro. “Gracias a él, desde el mo- trabajar y, en el momento en el que alimentar a estos animales por se- mento en que te levantas ya sabes se baja de ahí, se desconectan”, exparado”, explica Gómez. a dónde tienes que ir, algo que me plica Marcos.

Enfriar Enfriar las las vacas vacas es es la la forma forma adecuada adecuada de de aumentar aumentar su su producción producción

.Tel DeLaval DeLaval DeLavalEquipos Equipos EquiposS.A. S.A. S.A. C/ C/ C/Anabel Anabel AnabelSegura, Segura, Segura,7.

7.

7.28108 28108 28108Alcobendas Alcobendas Alcobendas(Madrid) (Madrid) (Madrid) Tel Tel.91 91 91490 490 49044 44 4473 73 73///62 62 62///63 63 63

www.delaval.es www.delaval.es www.delaval.es

es es esuna una unamarca marca marcaregistrada registrada registradade de deTetra Tetra TetraLaval Laval LavalHoldings Holdings Holdings&&&Finance Finance FinanceS.A. S.A. S.A. yyyDeLaval DeLaval DeLavales es esuna una unamarca marca marcacomercial comercial comercialregistrada registrada registradade de deDeLaval DeLaval DeLavalHolding Holding HoldingAB. AB. AB.ElEl Elpropietario propietario propietariose se sereserva reserva reservatodos todos todoslos los losderechos derechos derechosde de demodificación modificación modificacióndel del del diseño diseño diseño

vp019_publirreportaxe_DELAVAL_cast.indd 167

20/8/20 15:09

Xenética Fontao no TOP 5 de touros probados

ARION LONXEVIDADE

GICO

Touros probados: máxima fiabilidade!

JULIUS 2

GICO

GRAXA

CLEVER 3

GICO

MELLOR 4

GICO

SUPERTORO

LEITE

Fontao - Esperante - 27210 LUGO -Tfno.: 982 284 391 / Fax: 982 284 626 - www.xeneticafontao.com VP019_ANUNCIO_XF_agosto_2020_galego.indd 168

5

GICO

@xeneticafontao 27/8/20 12:37