Vaca Pinta 26. Edición galego by Transmedia Comunicación

Revista técnica do vacún leiteiro | N.° 26 agosto 2021 | Edición en galego

• ESPECIAIS: ENSILADO DE MILLO | CULTIVOS PRATENSES • ENTREVISTAS A JUAN CAINZOS (ANEMBE) E A FERMÍN RICO (CENTRO VETERINARIO MEIRA) • NA GRANXA: SAT CASA CARBALLO (LUGO) • O LEITE: CARLOS SPUCH E JOSÉ MANUEL PORTELA CONTAN VERDADES SOBRE O CONSUMO DE LÁCTEOS • MANEXO: ESTAMOS MUXINDO EFICIENTEMENTE?

vp026_portada_galego.indd 1

31/8/21 10:00

ENZO Nº 1 en conformación en Canadá

CDN 08/2021

+17 Conformación +16 Sistema mamario +8 Patas y pies +13 Fortaleza lechera +1.098 Kg. de Leche +106 Vida productiva +103 Fertilidad de las hijas

Ornia

+3284 GLPI Centro de Selección Camino de la Enmesnada, 55 - Cenero - 33392 Gijón - Principado de Asturias Teléfono 985 266 676 · info@ascol.es · www.ascol.es

vp026_anuncio_Ascol.indd 2

19/8/21 11:00

SUMARIO

DIRECTOR EXECUTIVO José Manuel Gegúndez DIRECTOR DE ARTE Marcos Sánchez DESEÑO E MAQUETACIÓN Marcos Sánchez, Martín Sánchez, Sabela Díaz, Silvia Gayoso EDICIÓN E REDACCIÓN Alexandra Cabaleiro, Noelia Cortizo, Begoña Gómez, Gemma Martínez, María Melle

A familia Villamide López ábrenos as portas da súa gandería, SAT Casa Carballo, unha granxa en pleno crecemento na que lle dan moito valor á produción de forraxes de calidade.

Charlamos con Fermín Rico sobre a evolución e o futuro do sector veterinario tras máis de trinta anos dedicado á profesión, en especial á produción de leite.

FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN VACA TV Raquel Anido COLABORAN NESTE NÚMERO Juan José Sánchez, Asociación Profesional de Podología Bovina (APPB), Enrico Coronelli, Israel Flameunbaum, Paola Bacigalupo, Alberte Rico, Pablo Díaz, Patrocinio Morrondo, Patrick O’Neill, Jorge A. Granados, Juan I. Sánchez, J. Manuel Espino, Magali J. López, Fernando Díaz, María Estela Uriarte, Alexandre Udina, Gustavo García, G. Salcedo, Ana Villar, María Quintana, Eva Rodríguez-Morcuende, Ruth RodríguezBermúdez, Margarita Rico, Joan Alibés ENDEREZO Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO Teléfonos: +34 982 221 278, +34 636 952 893 e-mail: transmedia@ctransmedia.com Web: www.transmedia.es Depósito Legal: LU 28-2018 ISSN: 2603-8080 ISNI: 0000 0004 7662 5947 ISBN: 978-84-09-33072-0 Tiraxe do número actual: 17.500 exemplares Transmedia Comunicaciones y Prensa SL non se responsabiliza do contido dos artigos asinados

Transmedia pertence a: O papel utilizado nesta publicación foi elaborado de maneira sostible:

OPINIÓN

MANEXO

A eficiencia produtiva das explotacións de vacún leiteiro fronte ao mercado. Antonio Casas ...... 8

Estamos muxindo as vacas eficientemente?...................................................... 70

VACA TV

Actuación nun brote de diarrea neonatal en explotacións de gando vacún (i): identificación de factores de risco …….................. 82

Desmontando mitos sobre o consumo de lácteos ....16

Inxección de minerais traza: un novo enfoque estratéxico para os momentos que importan …..................................................… 92

O LEITE FORMACIÓN ANEMBE Entrevista a Juan Cainzos, secretario e vogal de Investigación e Divulgación ............... 22

SAÚDE PODAL

Este producto procede de bosques gestionados de forma sostenible y fuentes controladas

PEFC/14-38-00071

www.pefc.es

Auditada por: Distribución media durante o ano 2020: 16.966 exemplares

ESPECIAL: ENSILADO DO MILLO

A PÉ DE PISTA

Control e interpretación dos VOC e a formación de ésteres en ensilados de millo ………………........……………………….116

Concurso Rexional de Gando Vacún Frisón

O custo de non selar ben un silo ….................….106

de Cantabria .................................................... 36

A importancia do pisado nos ensilados de millo ……….................................124

NA GRANXA

ESPECIAL: CULTIVOS PRATENSES

SAT Casa Carballo. Pol (Lugo) …...................…. 40

Emisións na produción de forraxes das explotacións leiteiras ………............…….....… 132

Entrevista a Fermín Rico, veterinario do Centro Veterinario Meira ............................. 51

INTERNACIONAL www.vacapinta.com

Uso dun Air Pryer para determinar a materia seca en forraxes e racións de gando leiteiro ………......................................…. 98

A importancia da saúde podal para o benestar animal .................................................... 26

Concurso de Gando Vacún de Llanera ............... 34 Certificado PEFC

ALIMENTACIÓN

Pro Caseus, un novo índice xenómico que mellora a eficiencia dos animais …….......... 56 O establo La Cántabra no norte de México: unha mirada a seis anos desde a implementación dun sistema de arrefriamento intensivo ................. 62

Se queres recibir a revista na túa casa ou negocio, ponte en contacto con nós a través de:

Leite “de pastoreo” e leite “de pasto”. É urxente unha certificación …....................... 154

MEDIO AMBIENTE Como calcular a pegada de carbono no vacún de leite? ………......……...............… 168

transmedia@ctransmedia.com 675 974 194 @revistavacapinta @VacaPinta_ @transmedia.vacatv 08.2021 | Vaca Pinta n.º 26 | 3

vp026_sumario_galego.indd 3

31/8/21 10:14

ía r e d a n a g pos para

N G P

Equi

vp026_anuncio_duran.indd 4

20/8/21 11:29

d n a l l o R H E w S I U Ne R C E AG R O F R F A GAM e j a r r o f e d s a r o d a c i P

MÁXIMA CAPACIDAD. El picador más grande del sector, de 900 mm de diámetro, ofrece unos niveles de inercia excepcionalmente elevados. Detección de la humedad en tiempo real. El sistema INTELLFILL™ con cámara 3D detecta automáticamente el borde del remolque y supervisa el llenado. La tecnología VARIFLOW™ permite cambiar la posición del soplador de acuerdo con el tipo de cultivo que se esté recolectando. La configuración del sistema puede cambiarse de maíz a hierba en menos de 2 minutos, sin ayuda y sin necesidad de ninguna herramienta. Modos de trabajo automáticos para obtener la máxima productividad. Guiado automático INTELLISTEER® totalmente integrado. Radio de giro muy cerrado que facilita las maniobras y el aparcamiento. Tecnología ADJUST-O-MATIC™ patentada de afilado automático de las cuchillas.

Síguenos en:

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

vp026_anuncio_duran.indd 5

20/8/21 11:29

EDITORIAL

CO LEITE AO PESCOZO

lgo está a fallar. Ou alguén está a facer que algo falle. Vós tamén o notades, verdade? Ese saborciño amargo que deixan as sensacións de absurdo e de inxustiza. A nosa revista recolle, número tras número, os testemuños de ducias de gandeiros que representan o sentir e as inquedanzas dun sector. Son persoas dedicadas, motivadas e preocupadas por mellorar instalacións, reducir índices de contaminación, incrementar calidades, coidar do benestar dos animais… e que reciben a cambio? Paus por todos os lados: dende gobernantes que atacan con campañas sensacionalistas o seu medio de vida, ata consumidores que se cren os contos que difunden grupos interesados, pasando polos elos intermedios da cadea, que os espremen ata conseguir que co seu traballo poidan, con sorte, subsistir (que non vivir). De maneira imparable soben os insumos e os custos de produción; o mundo, en xeral, é cada vez máis caro e este sector, cada vez máis pobre. Na nosa web levamos meses facendo un seguimento da evolución dos prezos de venda do leite en mercados nacionais e internacionais e, por desgraza, a comparativa deixa a España nun lugar non moi bo: mentres que en Fonterra, referencia mundial, os prezos actuais son notablemente superiores aos rexistrados nas mesmas datas o ano pasado, no noso país a tendencia leva estancada, se non á baixa, dende hai moito. Onde están os culpables? Contra quen alzan a voz os gandeiros que levan meses organizando manifestacións, fundamentalmente no sur do país, para frear esta depreciación do produto? En primeira instancia interpelan á industria, por suposto, parte compradora nos contratos lácteos, pero tamén claman contra a falta de acción da interprofesional e chaman á orde á distribución, a cal está a exercer como man invisible que, lonxe de regular o mercado, non fai senón actuar como un marionetista que move os fíos ao seu antollo.

vp026_editorial_galego.indd 6

Sabemos ben que o produtor é un sector cheo de persoas que aman o seu modo de vida; no entanto, isto non deixa de ser un negocio e, como en calquera outro, todas as partes buscan a rendibilidade. A produción quere (non, esixe) poder vivir dignamente do seu traballo. Un traballo sen o que (si, repetímolo, porque segue sen quedar de todo claro) o mundo se iría ao traste. Queridos gobernantes, portavoces do sector e consumidores: remataron as vacacións. Fagan o favor de espertar dunha vez e vexan a realidade como é porque, dende o bordo do abismo polo que insisten en botarnos, todo parece indicar que no sur non ían nada desencamiñados co lema das súas protestas. Téñennos co leite ao pescozo.

31/8/21 13:30

InnovacIón, compromIso y garantía

cargadoras muy vErsátIlEs gran caPacIdad dE gIro ElEvacIón dEsdE 600 kg a 2600 kg

IDorEs DIsTrIbU o Para lUG as Y asTUrI

¡CONSÚLTANOS SIN COMPROMISO!

NoVEDaD

rodIllos agrícolas arrastrados autonIvElantEs dEsdE 3,5m a 15m

nIvEladora avícola aPta Para sErrIn, cascarIlla, vIruta, PallEts y cualquIEr tIPo dE Paja. Para anclajE a 3º Punto y Para Palas agrícolas o tElEscóPIcas

lar U c Ir Erra c Ía sa T m o N a No o c E D % 0 10

NoVEDaD IN PrEcIo s NcIa comPETE s! ENo ¡coNsúlT

Encamadora dE cubículos dE 1.7 m3 y 2.1m3

cEPIllo barrEdor con caZo dE 1.80, 2.20 y 2.40 m

www.corbarsll.com

maQUINarIa aGrÍcola corbar, s.l. Poligono Industrial o morelle, nave 4 27614 sarria, lugo // E-mail: corbar@corbarsll.com telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

vp026_publi_corbar.indd 7

19/8/21 11:01

OPINIÓN

A eficiencia produtiva das explotacións de vacún leiteiro fronte ao mercado

Antonio Casas García Xerente de Alba Ganaderos S. Coop. And.

DESDE O SUR DE ESPAÑA, ESGOTADA A VÍA DA REUNIÓN CON TODO AQUEL QUE TIVO A BEN POLO MENOS ESCOITARNOS […], TIRÁMONOS Á RÚA A REIVINDICAR O QUE SOMOS E O QUE QUEREMOS SER

esde que finalicei os meus estudos na Facultade de Veterinaria de Córdoba, alá polo ano 1999, estívenme formando, traballando e viceversa, na xestión integral de explotacións de vacún leiteiro. En cada unha delas, tentei, na medida das miñas posibilidades e coa cooperación dos gandeiros, tomar decisións conducentes á posta en práctica de protocolos para mellorar a eficiencia de cada unha das áreas de produción. A optimización de custos de produción fíxonos encher as nosas explotacións de vacas, deixando polo camiño miles de granxas “non competitivas” e “sen proxección de futuro”, que sentenciou o mercado anos atrás ante a pasividade de todo o sector. Confiabamos en que o noso asesoramento marcase a diferenza entre as explotacións que compraban un pasaporte para o seu futuro e as que quedaban atrás. Nestes anos fixéronse avances realmente importantes en

canto a produción por vaca presente, produción vitalicia, taxa de preñez, taxa de reposición e mellora na rendibilidade das nosas primíparas, entre outros índices de cabeceira que desenvolvemos os técnicos. Gandeiros e técnicos especialistas na xestión destas explotacións afanáronse en mellorar os seus índices ata límites impensables. Unha gran maioría destas granxas, das chamadas competitivas, funcionan como verdadeiros reloxos suízos, contando con tecnoloxía de última xeración nas súas instalacións e sobre as súas vacas, tecnoloxía que requiriu de fortes investimentos e do aumento continuado do número de vacas para amortizalas, entrando nun bucle sen fin. Esquecéusenos traballar fóra das explotacións para crear estruturas capaces de aguantar as bases do noso futuro. Temos un subsector en España, salvo excepcións, totalmente atomizado, no cal os produtores somos competidores insolidarios, aínda que nos últimos anos se viron indicios de unión, publicado o paquete lácteo, co nacemento das organizacións de produtores ou incipientes proxectos cooperativos como é o caso de Alba Ganaderos S. Coop. And., no sur de España. O resultado a día de hoxe é un número moi reducido de explotacións en activo –que aínda nos parecen demasiadas–, e unha produción que mes a mes bate marcas históricas, a cal debe custear as amortizacións dos investimentos millonarios realizados para conseguir a mencionada competitividade. Pero a realidade é que esta competitividade a enguliu o insaciable mercado, que non ten límite, vendo perplexos como o leite e os produtos lácteos non soben prezos nos lineais desde hai anos, a pesar da suba de custos de produción, sen que se faga valer unha lexislación voluntariosa desde o

seu nacemento, pero con demostrable incapacidade de liquidar o problema da súa propia esencia. A viabilidade a curto e medio prazo das explotacións competitivas está fortemente comprometida, botando pola borda anos de melloras na xestión, pois estamos nese límite no que hai que decidir seguir ou abandonar. Estamos a pasar a fronteira na que esta opción de vida prevalece por diante de calquera outra cousa e vemos como posibilidade o abandono, pois a nosa competitividade sucumbiu ao mercado. Porque xa non é problema de competitividade e eficiencia produtiva; é problema de prezos do leite no campo e, polo tanto, no lineal. Desde o sur de España, esgotada a vía da reunión con todo aquel que tivo a ben polo menos escoitarnos, vemos abatidos que as nosas incipientes estruturas non son aínda suficientes para loitar contra o mercado, polo que nos tiramos á rúa a reivindicar o que somos e o que queremos ser. E así o estamos facendo fronte á industria, á distribución e ante a opinión pública, como última saída á maltreita situación pola que atravesamos. Un mercado do cal debésemos ser partícipes todos, con estruturas fortes e influentes desde a base, capaces de modular oferta, xestionar excedentes e industrializar parte deles, con industrias lácteas como aliadas e non como parte do problema, e cunha distribución honesta que abandone o uso do leite e os produtos lácteos como portas de entrada ás súas tendas. Un mercado que teremos que empezar a construír se realmente a nosa opción, a pesar de todo, é seguir muxindo vacas. Mentres tanto, non estaría mal a actuación decidida do que nos queda de política, como árbitro deste fracaso de todos, pois, ademais de demostrada boa vontade, cómpre eficacia na xestión. Esperemos estar a tempo de poder velo.

8 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_opinion_antonioCasas_galego.indd 8

31/8/21 10:16

Dolomita D R O S T x ES P ER A N T O x R E FL E C T O R

DE BIESHEUVEL JAVINA 19 ET (VG-88). Los orígenes de DOLOMITA

Toro completísimo: Súper Tipo y Producción Patas: +2,35

Leche: +1218 kg

Grasa: 0,11% Proteína: 0,13%

Longevidad: +136 RCS: +122

3 (VG-8 VEL JAVINA DE BIESHEU

Ubres: +2,28

Tipo: +2,72

DA: +108

ESCOLMO, S.L. Distribuidor para Galicia y Asturias Rua Magnolia, 80, bajo 27003 LUGO Tfno. (+34) 982 217 633 Fax (+34) 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

Alta Fertilidad Genética de Confianza

www.aberekin.com vp026_anuncio_escolmo.indd 9

19/8/21 11:03

O E S PA Z O D O L E C T O R

A túa opinión impórtanos! Envíanos

os teus comentarios, réplicas e suxestións sobre os contidos da revista e publicarémolos neste espazo no que os lectores tomades a vosa iniciativa. Contacta connosco a través de redaccion.vacapinta@ctransmedia.com e lembra indicar o teu nome completo e profesión.

Quixera facer unha aclaración con respecto á reportaxe sobre a miña explotación, SAT Prados Hondos (Villanueva de Duero, Valladolid). Luis Miguel Jiménez é o veterinario de Calidade de Leite desde hai catro meses, pero non é o único veterinario da granxa. Entre o equipo co que conto atópase tamén Dimas Álvarez, veterinario de reprodución, clínica e manexo, que me ensinou moito. Na sección de alimentación, traballo con Mateu Creus, de Nutricor, e é quen se encarga do deseño das racións, ademais compleméntase con Miguel Iglesias, de De Heus. Por último, na parte do robot, asesórame Héctor Garcinuño, da zona centro de Lely España. Como non podemos saber de todo, é parte esencial para nós asesorarnos cos mellores e que entre eles se compenetren ben para que a granxa funcione. É fundamental deixarse asesorar e así llo quero transmitir aos gandeiros. Un saúdo

Ángel Fernando San Juan SAT Prados Hondos

Dimas Álvarez

Mateu Creus

Miguel Iglesias

Héctor Garcinuño

Comentario en referencia á reportaxe “Boas producións con base na alimentación e no benestar dos traballadores”, da SAT Prados Hondos, publicada en Vaca Pinta 25, xuño 2021

10 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_espacioLector_galego.indd 10

30/8/21 21:58

CAL24

Una solución cómoda, eficaz y rentable

frente a la fiebre de la leche

La hipocalcemia o fiebre de la leche tiene una incidencia de hasta el 40-50% del rebaño, con un coste de entre 100 y 200€ por animal afectado, siendo responsable de la “entrada” de otros procesos como cetosis, metritis, desplazamiento de cuajar, pérdida de tono muscular, etc.

La aplicación de bolos orales de calcio inmediatamente después del parto es la terapia más indicada y ventajosa, en comparación con otras como la aplicación de geles orales, calcios subcutaneos o endovenosos, drenajes orales, etc.

NO REQUIERE PRESCRIPCIÓN VETERINARIA

Obtenido de algas marinas, es un producto natural, sostenible y completo que aporta: 3 tipos de calcio de liberación escalonada Magnesio: Se interrelaciona con la Vitamina D mejorando la asimilación del Calcio Vitamina D3: Facilita el transporte activo de Calcio y Magnesio. Suministra 105 gramos de Calcio por dosis (2 bolos) Calcio altamente disponible Potente buffer para regular el Ph ruminal 9 gramos de Magnesio por dosis + 120.000 U.I. de Vitamina D3 + Propilenglicol

Ctra. Valdefresno, 2. 24228 Corbillos de la Sobarriba. León. Tl.: 987 213 172 - www.inatega.com vp026_publicidade_inatega.indd 11

20/8/21 12:01

EN VACA TV

Lalín acolle por primeira vez o rexional galego da raza frisona O concurso de vacún leiteiro Feiradeza de Lalín trasladouse este ano a finais do verán e acollerá, por primeira vez, o rexional galego da raza frisona. Desta maneira, e tras a súa anulación o ano pasado pola pandemia, os días 10, 11 e 12 de setembro haberá no concello lalinense unha cita dobre, posto que se celebrarán en paralelo o 36.º Concurso da Raza Frisona Feiradeza 2021 e o XXIX Concurso Autonómico Fefriga 2021. O venres 10 pola tarde, tras a inauguración, terá lugar o Concurso de Peladores, a cargo do Clube de Xóvenes Gandeiros de Galicia. O sábado pola mañá xulgaranse as seccións de xatas e xovencas, e

pola tarde desenvolverase primeiro, e como novidade, un concurso de condución de tractores e, a continuación, o Concurso de Novos Manexadores. Durante a mañá do domingo sairán a pista as seccións de vacas e farase entrega das mencións honoríficas de Fefriga e, en sesión vespertina, celebrarase a poxa de gando. Todo o evento se desenvolverá no recinto Lalín Arena e poderase ver en directo a través de vacapinta.com.

CONCESIONARIO OFICIAL NEW HOLLAND PARA LUGO, ASTURIAS, CANTABRIA Y LA COMARCA DEL DEZA

12 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp026_enVacaTV_galego.indd 12

30/8/21 21:48

EN VACA TV

O concurso nacional frisón volverá reunir os mellores animais do país en Xixón en setembro Os concurseiros frisóns están de parabéns: o último fin de semana de setembro o Recinto Feiral Luis Adaro de Xixón acollerá, no marco da feira Agropec, o 41.º Concurso Nacional da Raza Frisona de Conafe. Xulgado polo barcelonés Poll Collell, durante a mañá do sábado sairán a pista os animais das seccións de xatas e xovencas, e pola tarde será a quenda das vacas en lactación, completando así o concurso nunha única xornada. Na mañá do domingo terá lugar o XX Campionato Nacional de Manexadores. Entre as novidades que presentará o certame este ano, destacan os novos premios de Mellor Rabaño e Segundo Rabaño Nacional de Xatas e Xovencas (esta sección non sumará puntos para as seccións de Mellor Criador e Mellor Autonomía),

así como novas distincións a Mellor Criador Nacional e Segundo Criador Nacional de Xatas e Xovencas. Tamén se celebrará fóra de competición unha nova sección de recoñecemento, que consistirá nunha exhibición na pista de vacas sobresaíntes, segundo criterios morfolóxicos (cualificadas 4EX ou máis, cun mínimo de produción vitalicia de 80.000 kg) ou produtivos (100.000 kg ou máis a 30/6/2021, cunha cualificación mínima de MB), presentes no recinto feiral. Un ano máis, todo o concurso se poderá seguir en liña a través de vacapinta.com.

Manto Maquinaria SLU Crta. N-640, km 87,5 27192 La Campiña - Lugo Tel. 982 315 756 - Fax 982 303 203 www.mantomaquinaria.com | info@mantomaquinaria.com

05.2019 | Vaca Pinta n.º 10 | 13

vp026_enVacaTV_galego.indd 13

30/8/21 21:49

Gomas e camas para vacas Limpezas automáticas Estabulacións libres

distribución material gandeiro

MÁIS DA M ETADE DAS VACA S GALEGA S COMEN O UD CORNADIZ ORMEN EN AS, CUBÍC ULOS OU CAMA S VENDID AS POR NÓS

MELLORES GANDERÍAS

ELIXEN OS NOSOS PRODUTOS

LIMPEZAS AUTOMÁTICAS DE CABLE

ARROBADEIRAS ESPECIAIS PARA CANAIS

A AUTÉNTICA LIMPEZA ALEMÁ. NON COMPRE IMITACIÓNS

MÁIS DE 2.000 LIMPEZAS INSTALADAS EN ESPAÑA O MAIOR IMPORTADOR JOURDAIN DE ESPAÑA E PORTUGAL

Gomas e Camas para Vacas

Limpezas Automáticas

Tubular Bovino

BE EV

Sop ino

BOX PARA EXTERIOR CON PARQUE

Box e parque fabricados en polietileno. Inclúe presebes de penso e herba e cubos para leite e auga

S N OS

BEBEDOIRO INOX CON VOLTEO E VÁLVULA DE ENCHIDO

Soportes fabricados en inox de 4 mm, tubo de protección inox 60 mm e válvula de 200 litros/minuto de caudal

CARRO PARA TRANSPORTAR XATOS

Póusase a nivel do chan para facilitar a entrada e a saída do xato. A fronte permite atrapar o pescozo do animal para facilitar a súa inmobilización

PRODUTOS EXCLUSIVOS, FABRICADOS SÓ PARA DISMAGÁN

Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servicio Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www.dismagan.es distribución material gandeiro

O LEITE

IMOS CONTAR VERDADES

En Vaca.tv

Para Portela (esq.) e Spuch (der.) un dos problemas de base é a falta de valorización do produto orixinal

Desmontando mitos sobre o consumo de lácteos Numerosos contos asocian dende hai anos o consumo de lácteos á aparición de distintas enfermidades e alerxias e, co obxectivo de combater estas mentiras e verdades a medias, a continuación recollemos as conclusións dun encontro que organizamos entre o investigador Carlos Spuch e o barista José Manuel Portela, os cales nos falan dos beneficios dos lácteos dende o punto de vista teórico e práctico.

“H

oxe en día parece que fai falta un mestrado para traballar, porque hai ducias de tipos distintos de leites… Temos un produto estrela, o orixinal, e por cuestións de modas e por diferenzas de consumos está a producirse un caos; con tanta diversificación o mercado está a deteriorar o produto”, lamenta José Manuel Portela, responsable de formación do equipo de baristas de Cafés Candelas. “Eu creo que estamos ante unha campaña de desprestixio que vén provocada por todos eses mitos que difunden as redes sociais”, secunda Carlos Spuch, investigador da Universidade de Vigo.

Portela, como experto no tratamento de alimentos para o seu consumo, e Spuch, cuxas liñas de investigación o levaron a afondar no papel dos lácteos dentro da nutrición para levar unha vida saudable, coinciden ao falar de que existe unha problemática crecente ante a enganosa variedade de leites (e produtos de imitación) existentes no mercado hoxe en día.

A PERDA DO GOLD STANTARD DA ALIMENTACIÓN “Moitas veces ti a unha persoa lle preguntas por que está a tomar leite desnatado, ou por que prefire unha bebida vexetal, e normalmente as explica-

cións que dan están relacionadas con que cren que é máis san porque, por exemplo, ten menos graxa”, sinala o investigador da UVigo. Spuch explica que o problema aquí radica na falta de coñecemento respecto deste tema por parte dos consumidores: “Non saben que na graxa do leite é onde están as súas propiedades, tanto as nutricionais como as que dan todo o sabor e o corpo ao produto”. Para el, prescindir da graxa non só non implica ningún beneficio, senón que, ademais, carrexa inconvenientes, xa que se están perdendo, a un tempo, sabores, aromas e elementos nutritivos. “Desta forma, o que facemos é eliminar, digamos, un gold standard, que sería nutrirse e gozar mentres nos alimentamos”, engade. “Sempre que me preguntan digo que o mellor é o leite enteiro e fresco. Despois, se por distribución ou por problemas de refrixeración non poden empregalo, haberá que buscar outras opcións”, apunta Portela, explicando que as características organolépticas do produto orixinal non poden compararse coas de ningún substitutivo. “Cando facemos unha boa crema a partir dun produto fres-

16 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_esLaLeche_galego_SABE.indd 16

30/8/21 22:02

O LEITE

co, natural, os sabores, o corpo, a textura, o sabor doce… son formidables. Organolepticamente é un leite balanceado, que non é seco, que che deixa as glándulas salivando, pero, se empezas a traballar con leites desnatados e similares, deseguido te dás conta de que o resultado é cada vez peor, porque son máis secos e amargos; fáltalles esa dozura que ten o produto fresco”, sinala. Algúns derivados nos que se nota especialmente a calidade do leite utilizado son, por exemplo, os iogures e os xeados, nos que o sabor se transforma totalmente, e tamén nos cafés, nos que, a xuízo de Spuch, usar sucedáneos non fai senón “estragar o produto”. “Cando comes un xeado feito con leite desnatado axiña te decatas de que non é cremoso, é augado, ten anacos de xeo polo medio. Por que? Por ese exceso de auga que contén a materia prima”, engade Portela.

MITOS E ESAXERACIÓNS “O mito máis habitual é o do ‘son alérxico á lactosa’, claro”, empeza o encargado de formación de Candelas. Pero o certo é que este tipo de alerxias non son especialmente frecuentes e o habitual é confundilas con intolerancias. “Unha cousa é ser alérxico e outra é ser intolerante”, puntualiza Spuch. “Normalmente os alérxicos a compoñentes como a lactosa ou a caseína xa teñen o diagnóstico dende moi novos.

”CANDO FALAMOS DE LÁCTEOS, ESTAMOS A ABARCAR MOITOS PRODUTOS E A TI NON TEÑEN QUE GUSTARCHE TODOS; LOGO NON É NECESARIO APOIARSE NAS MODAS”

UN PRODUTO DOCE PER SE O sabor doce natural do leite fresco achégao o “azucre” do leite, é dicir, a lactosa, ese compoñente que agora algunhas industrias presumen de eliminar dos seus procesados debido á súa, en teoría, difícil dixestión, pero, a que se deben os problemas dalgunhas persoas para dixerir a lactosa? Á falta de lactasa no intestino, unha encima encargada da súa dixestión e cuxa ausencia provocan os propios individuos ao deixar de consumir lácteos sen motivo aparente (isto é, sen ter ningún tipo de alerxia ou intolerancia diagnosticadas).

É moi obvio quen ten alerxia e non pode tomar ningún lácteo e xa está. Logo está a xente adulta que empeza a dicir que é intolerante porque ten esa percepción de que lle senta mal tomalos”, di. A orixe desas intolerancias pode estar, ben en que esa persoa pertenza ao 20 % estimado de poboación europea que non ten lactasa no seu intestino, ben en que non ten unha dixestión fácil e, efectivamente, é intolerante, o cal poderá remediar mediante o consumo de produtos lácteos e lactobacilos para o intestino. Tamén é habitual escoitar falar da importancia do omega-3 nos alimen-

A lactasa xérase nunha sorte de retroalimentación, de maneira que, sen o consumo de lactosa, non pode estar presente no noso intestino e, se non o está, non poderemos facer unha dixestión axeitada dos lácteos. Que podemos facer se deixamos de consumir lácteos e o noso organismo xa non é quen de dixerilos? A solución é fácil, pero non rápida: podemos facer que esa encima volva estar presente no intestino mediante o consumo de lácteos (frescos e enteiros), pero deberemos facelo paseniño, para que ao corpo non lle xeren rexeitamento.

tos e, aínda que é certo que é bo para o noso organismo, este debe ser capaz de absorbelo, algo que non poderá facer sen o omega-6 e o omega-9. “Se só achegas omega-3, o corpo non é capaz de absorbelo e acaba refugándoo; entón, nutricionalmente, os mellores produtos en canto a graxas son os que teñen ese equilibrio de ácidos graxos”, explica o investigador da UVigo.

08.2021 | Vaca Pinta n.º 26 | 17

vp026_esLaLeche_galego_SABE.indd 17

30/8/21 22:02

O LEITE

POR QUE ENGANCHAN AS BEBIDAS VEXETAIS? A resposta é sinxela: polos altísimos niveis de azucre que conteñen. “Ao probar bebidas vexetais dáste conta de que, ademais de estar demasiado augadas para traballar con elas, son súper doces; teñen azucre por un tubo”, comenta Portela. Estes elaborados son unha sorte de batidos prensados –de soia, de améndoas…– que necesitan dese engadido de azucre ao carecer de sabor doce. “E por que se lles engade azucre ás cousas? Porque non saben, ou porque saben mal. Un bo produto en orixe non necesita que se lle bote nada porque xa ten sabor”, complementa Spuch, para quen tratar de comparar os lácteos e as bebidas vexetais está totalmente fóra de lugar: “É un produto diferente, son cousas distintas. A ninguén se lle ocorrería comparar o leite co viño, nin as manteigas cunha pasta de garavanzos; pois isto é o mesmo: non podes substituír unha bebida na que incorporas leite con isto, porque che vai a saír mal”, afirma.

NON FAN FALTA ESCUSAS “En feiras como Gourmet podemos gastar ao día máis de 300 litros de leite e só levamos dun tipo (é enteiro e, se podemos telo refrixerado, fresco), pero é habitual que a xente veña e nos pida, por exemplo, leite sen lactosa e, cando lles dicimos que só o temos enteiro, protestan, pero toman os cafés con ese leite e despois podémolos ver comendo unhas cuñas de queixo, que tamén contén lactosa, tan tranquilos… por iso creo que isto son modas”, expón Portela. “A ti poderache gustar ou non tomar leite, porque é un produto moi peculiar, pero cando falamos de lácteos estamos a abarcar moitos produtos: iogures, queixos, xeados, batidos... e non teñen que gustarche todos, logo non é necesario apoiarse nas modas. Di que non che gusta o leite enteiro, que non pasa nada, e toma un queixo ou un iogur, se che gustan máis. E que non se enlee a cousa con explicacións ambiguas e pouco científicas, que son as que terminan xerando eses mitos sobre os lácteos”, pide Spuch.

“AS BEBIDAS VEXETAIS, ADEMAIS DE ESTAR DEMASIADO AUGADAS PARA TRABALLAR CON ELAS, SON SÚPER DOCES; TEÑEN AZUCRE POR UN TUBO”

UNHA PROPOSTA PARA VALORIZAR A MATERIA PRIMA Portela e Spuch coinciden en que parte do problema que arrastra o consumo de lácteos é que, mentres que outros leites enteiros e frescos e bebidas vexetais teñen un prezo e unha consideración por parte do consumidor bastante elevada, a falta de valor que se lle dá ao produto orixinal é clara, cousa que non pasa noutras rexións como Italia ou Inglaterra, onde venden o leite identificando a súa procedencia (Irlanda, Gales…).

COA VERDADE POR DIANTE Contan os nosos dous entrevistados que, en moitas ocasións, se atopan con que o problema de fondo é a falta de coñecemento. “Á xente teslle que explicar a verdade, para ben e para mal, e que logo sexan eles os que elixan”, inciden. Portela critica que se está xerando unha “confusión entre que é bo e que é malo”, mentres que Spuch amosa o seu malestar ante o pouco consciente que é a sociedade da “catástrofe metabólica” que se provoca ao consumir produtos de baixa

A alimentación das vacas, as zonas e o réxime no que se crían… todo inflúe no sabor e na consistencia do leite que producen eses animais e, por iso, unha das propostas destes dous expertos pasa pola posibilidade de comercializar e promover o produto identificando a súa área de produción. Se a ninguén se lle ocorrería mesturar toda a produción de uva e vendela baixo un selo único, por que debería seguir facéndose coa produción leiteira?

calidade, con exceso de azucre, que non son de tempada ou que non son da zona. Nese sentido, cre que as xeracións anteriores comían moito mellor que as actuais. “Seriamos moito máis ricos se valorizásemos o que temos; cada rexión ten os seus tesouros e, se non lles damos recoñecemento, perderanse e logo pagarémolo”, advirten. Para eles, o importante é deixar que a xente teña a capacidade de decidir que lles gusta e que non e, destacan, a partir de aí non hai ciencia que valla: é cuestión de gustos.

18 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_esLaLeche_galego_SABE.indd 18

30/8/21 22:02

PROGRAMA XVIII XORNADAS MÓDULO 1 | 18 DE SETEMBRO Instalacións e benestar. Influencia na produción Instalacións de vacas secas Juan Luis Mosquera Gómez Veterinario do Servizo de Alimentación de Seragro SCG Patrocina: O ABC nas instalacións de xatas Carlos Carbonell Baeza Veterinario especialista en recría. Servizo Técnico de MSD AH Patrocina: Retorno económico do benestar animal Carlos Romero Sala Responsable do Programa de Eficiencia Produtiva MID€S de Calidad Pascual Patrocina:

MÓDULO 2 | 18 DE OUTUBRO Uso responsable de antibióticos. Unha necesidade e un beneficio Plan Nacional fronte á Resistencia a Antibióticos. Onde estamos e cara a onde imos Cristina Muñoz Madero Coordinadora nacional do PRAN Patrocina:

MÓDULO 4 | 18 DE NOVEMBRO A saúde dende o primeiro día O primeiro día da xata, o máis importante Ángel Abuelo Sebio Veterinario. Profesor de Sanidade e Benestar do Gando (Universidade Estatal de Michigan, EE. UU.) Patrocina: A saúde podal conséguese dende o primeiro día Juan José Sánchez López Servizo de Podoloxía de Seragro SCG Patrocina:

MÓDULO 5 | 19 DE NOVEMBRO Medio ambiente e sostibilidade da produción láctea

Un posparto sen antibióticos Ángel Abuelo Sebio Veterinario. Profesor de Sanidade e Benestar do Gando (Universidade Estatal de Michigan, EE.UU.) Patrocina:

Emisións en ganderías de produción de leite. Magnitude real do problema Fernando Estellés Barber Profesor de Ciencia Animal e Tecnoloxía (UPV) Patrocina:

Tratamento da mamite: moito máis que antibióticos Margarita Penelas López Veterinaria do Servizo de Calidade do Leite de Seragro SCG

Redución de emisións. Que podemos facer na granxa? David Yáñez Ruíz Investigador científico do CSIC. Estación experimental de Zaidín (Granada) Patrocina:

Patrocina: MÓDULO 3 | 19 DE OUTUBRO Economía e nutrición Canto custa producir un litro de leite en Galicia? Influencia da nutrición Alejandro Aneiros Martínez Enxeñeiro Agronómo. Servizo de Xestión TécnicoEconómica de Seragro SCG Patrocina: Mellora da calidade do leite mediante a nutrición Albart Coster Enxeñeiro Agrónomo (PhD). Especialista en nutrición animal. Asesor independente (Holanda) Patrocina: Ensilados de herba. Un risco e unha oportunidade Alexandre Udina Veterinario especialista en ensilado de forraxes Patrocina:

Redución de emisións. Que facer no campo? Fernando Vicente Mainar Investigador do Serida Patrocina: Mitos sobre saúde e sostibilidade asociados ao consumo de leite J.M. Mulet Catedrático de Biotecnoloxía da UPV e divulgador científico

BRINDE DO LEITE Patrocina:

Emisión on-line Inscríbete en 15:30 - 18:00 www.xornadasseragro.com

vp026_publicidade_seragro_galego.indd 19

31/8/21 10:09

PUBLIRREPORTAXE

XENÉTICA FONTAO PRODUCIRÁ EN EXCLUSIVA SEME SEXADO EN ESPAÑA Tras o acordo con Sexing Technologies, os equipos para o sexado desprazaranse ao centro galego en dous períodos anuais para a produción dun mínimo de 30.000 doses de seme sexado ao ano.

Producir seme sexado en España será posible e farase en exclusiva nas instalacións de Xenética Fontao SA a partir do ano 2022, o que supón asegurar a capacidade de produción propia de seme sexado para o sector bovino. Anteriormente, Xenética Fontao (XF) enviaba os seus touros ao Reino Unido, onde se producían as doses, e, aínda que a relación co Reino Unido se mantén aberta, a partir do próximo mes de febreiro as doses produciranse en Galicia. Ao efectuarse o proceso nas instalacións de XF poderase dispor de seme sexado de todos os touros da sociedade e, por tanto, dunha maior diversidade xenética. A maiores, será posible obter doses sexadas tamén para machos.

PROCESO DE ACORDO O proxecto foi posto en marcha hai oito meses polo Consello de Administración da sociedade pública Xenética Fontao SA, no que se integran a represen-

vp026_publirreportaxe_fontao_galego.indd 20

tación de Acruga e Fefriga, ao ser considerado polo sector produtivo como de alto interese estratéxico para o seu futuro. Iniciouse así o proceso de negociación entre os equipos de XF e a multinacional norteamericana Sexing Technologies, propietaria das patentes desta tecnoloxía exclusiva e tecnicamente específica, e, finalmente, o proceso finalizou o 28 de xuño, coa firma do contrato entre as partes. “É un acordo que será moi importante para o campo galego, pois axudaranos a consolidarnos como referencia na mellora xenética bovina. De feito, apenas existen media ducia de países na UE que dispoñen, a día de hoxe, desta tecnoloxía de sexado a nivel local”, explica Jesús Vázquez Pérez, director de Xenética Fontao. XF ten aínda que abordar as adaptacións e instalacións técnicas necesarias para o funcionamento do laboratorio de sexado, que espera ter finalizadas para finais do mes de outubro.

30/8/21 21:56

PUBLIRREPORTAXE

Jesús Vázquez: “Que poidamos producir o noso propio seme sexado permitirá unha contención dos prezos que redundará nun aforro para as granxas e nunha maior diversidade xenética”

Os equipos para o sexado, de alto valor económico, desprazaranse a XF en dous períodos anuais para a produción dun mínimo de 30.000 doses de seme sexado ao ano e espérase iniciar a produción a principios de febreiro de 2022. SEME SEXADO, CLAVE NO SECTOR O seme sexado está a converterse nun produto estratéxico para o sector lácteo, xa que cada vez é máis utilizado na inseminación artificial por razóns de custos de produción, pois nas doses sexadas para a inseminación artificial un 90 % dos espermatozoides seleccionados levan os cromosomas XX, que permiten garantir cunha alta probabilidade a reposición das xeracións seguintes con xovencas de alta xenética. Normalmente, en condicións naturais, nacen un 51 % de femias (XX) e un 49 % de machos (XY). Dispor desta capacidade a nivel local é de singular importancia para o sector. “Cando no mercado –apunta Jesús Vázquez– están a ofertarse doses a prezos que oscilan entre os 50 e os 110 euros, nós estamos nunha franxa que vai dos 26 aos 32 euros. Que poidamos producir o noso propio seme sexado permitirá unha contención destes prezos, que redundará nun aforro importante para as granxas. Do mesmo xeito, os gandeiros galegos tamén se beneficiarán da variabilidade e diversidade xenética, que permitirá o sexado de todos os nosos touros e non dos catro ou cinco que ata o de agora nos viamos obrigados a mandar ao Reino Unido”. Ademais, o proxecto está aberto á cooperación cos outros centros de inseminación españois e estranxeiros.

vp026_publirreportaxe_fontao_galego.indd 21

Instalacións de Xenética Fontao en Lugo

Laboratorio de seme onde se instalarán os equipos de Sexing Technologies

30/8/21 21:56

FORMACIÓN

JUAN CAINZOS, SECRETARIO E VOGAL DE INVESTIGACIÓN E DIVULGACIÓN DE ANEMBE

En Vaca.tv

“O papel de Anembe foi clave no proceso de cambio da profesión veterinaria” Conversamos con Juan Cainzos, vogal de Investigación e Divulgación e secretario de Anembe, que nos ofrece a súa perspectiva sobre o papel da asociación en xeral e da súa vogalía en particular, así como sobre o futuro do sector. Podería explicarnos un pouco o papel que desempeña a súa vogalía dentro da asociación? Como ben é sabido polos socios, Anembe é unha asociación aberta aos veterinarios con interese no gando vacún, creada co obxectivo de favorecer o intercambio de inquietudes, prover os seus membros de formación continuada e ser foro de contacto e diálogo entre os socios. Con eses obxectivos como alicerces básicos da asociación, as distintas vogalías traballamos ao unísono para fomentar o avance do coñecemento da asociación, a súa divulgación e a posta en valor no campo. Moitos dos nosos lectores son gandeiros e poden ver os labores da asociación –e da vogalía de investigación– moi afastadas do labor diario do seu veterinario. Cal é a conexión entre o veterinario que traballa en granxa e unha voga-

lía de investigación e divulgación nunha asociación de profesionais veterinarios? A Asociación Nacional de Especialistas en Medicina Bovina Española, que iso é o que significa Anembe, creouse en 1990 por e para un grupo de profesionais veterinarios interesados en ampliar os seus coñecementos e transmitilos ao campo, moitas veces de maneira desinteresada e algunhas veces mesmo non recoñecida. O sector gandeiro en xeral –e o leiteiro en particular– evolucionaron dramaticamente durante os últimos 30 anos e os profesionais veterinarios foron cómplices, se non instigadores, dese cambio. Un dos socios da asociación, Joaquim Baucells, fixo unha presentación no Congreso Internacional de 2011 na que reflectía como a actividade veterinaria en vacún evolucionou nos últimos anos. Na devandita presentación Joaquim repasaba a evolución “da cesárea á conta de

explotación” en só 20 anos. Co seu permiso, hoxe cambiaríao por “da cesárea á gandería de precisión e a intelixencia artificial” en 30 anos. Que papel tivo Anembe en todo este proceso de cambio na profesión veterinaria? En todo este proceso esta asociación tivo un papel clave, creando o espazo, o ambiente e a infraestrutura imparcial que fomentase a investigación, moitas veces desde o campo, e a súa divulgación. Ao longo dos últimos 31 anos, desenvolveu máis de 24 congresos internacionais, talleres específicos de diferentes temas de interese gandeiro/veterinario, simposios, xornadas, webinarios etc. e tratou de facer deses eventos o marco oportuno para que os veterinarios compartisen as súas experiencias e investigacións co resto da comunidade. Como reflexo disto, todos os

22 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_anembe_juanCainzos_galego.indd 22

31/8/21 10:20

FORMACIÓN

“CREOUSE UN BINOMIO VETERINARIO-GANDEIRO QUE TRANSFORMOU O SECTOR VACÚN ESPAÑOL E PERMITIULLE SER COMPETITIVO A NIVEL INTERNACIONAL”

anos, con cada novo congreso, o número de comunicacións orais e pósters segue a aumentar. Pero o seu papel non foi unicamente interno, tamén permitiu a conexión con profesionais e entidades internacionais. É habitual nos congresos de Anembe que os veterinarios españois interactúen e intercambien coñecemento con profesionais recoñecidos a nivel internacional que acoden como asistentes ou relatores convidados o congreso. Como se beneficiou o sector gandeiro de todo isto? Na medida en que os profesionais veterinarios tratan de estar ao día en canto a actuais tendencias, sistemas de produción eficientes, novas tecnoloxías, evolución de mercado… iso xerará unha vantaxe competitiva para todo o sector. Evidentemente, isto foi da man de gandeiros cada vez máis profesionais e abertos ao cambio e á mellora continua. Creouse así un binomio veterinario-gandeiro que transformou o sector vacún español e permitiulle ser competitivo a nivel internacional. Usando unha cita de Drucker, “a única fonte segura de vantaxe competitiva é o coñecemento”. Un exemplo tanxible destas actividades e de como a asociación avanza co coñecemento pode ser o uso de embrións terapéuticos para solucionar problemas de infertilidade. Algo que está hoxe en discusión no sector xa se tratou no Congreso de 2009, que tivo lugar na Coruña. Cales foron as claves deste éxito? Neste punto cabe destacar o bo traballo realizado polas diferentes vogalías e xuntas ao longo dos anos, así como desde a secretaría da asociación. Tamén foi importante neste camiño o apoio de distintas institucións e empresas patrocinadoras. Pero, sen ánimo de restarlle

UNHA PROFESIÓN EN CONSTANTE EVOLUCIÓN E FORMACIÓN Juan Cainzos é doutor en Medicina Veterinaria pola Facultade de Veterinaria de Lugo (USC). Leva case vinte anos de experiencia no sector vacún, no cal comezou traballando na clínica libre en Servepo (A Pontenova) e no control de reprodución (Icos SCG). Dende 2013 ata 2021 formou parte do persoal de Elanco Animal Health, asumindo roles de delegado de vendas e marketing, empresa na que os tres últimos años ocupou o

importancia a todo isto, o que realmente foi clave durante estes anos foi o interese pola formación e evolución dos socios. A involucración dos socios en cada congreso, en cada charla e en cada actividade é encomiable. Do mesmo xeito que o é a apertura para compartir experiencias e aprendizaxes. Somos profesionais en constante evolución e formación. Nun sector evolucionando rapidamente necesitamos estalo. E isto, outra vez, redunda positivamente en todo o sector gandeiro. Que lle parece o sector veterinario español? O nivel de formación e especialización dos veterinarios en España é dificilmente equiparable polo resto de Europa e do mundo. Sei que teño certo sesgo aquí, posto que son español e socio de Anembe e deberan ser outros os que opinen de nós. Con todo, a pesar de que España é un país moi pequeno a nivel gandeiro (en gandería leiteira, por exemplo, só contamos con 820.000 vacas leiteiras, fronte a 24 millóns da UE, 9 dos EE. UU. ou 6 de China), a nivel individual temos veterinarios españois (e socios de Anembe, por suposto), traballando en importantes universidades europeas e americanas, ocupando postos globais de empresas internacionais do sector, así como líderes de opinión mundiais en áreas como o benestar animal, enfermidades parasitarias, saúde do ubre, nutrición, xestión económica ou reprodución, entre outros. A nivel colectivo, a profesionalización e especialización do veterinario de vacún en España é dificilmente reconocible noutras áreas do mundo. En moitos países os veterinarios exercen unha clínica mixta sen unha profunda especialización como temos aquí.

cargo de técnico mundial de gandería. Desde o 1 de xullo deste ano forma parte do persoal de ABS Progenex como xerente sénior de Vendas (Senior Sales Manager).

Outro exemplo é o sector da nutrición, onde no resto de Europa non adoita ser desempeñado por profesionais veterinarios. Un exemplo deste recoñecemento internacional ao nivel técnico e formativo pode ser o feito de que a Asociación Mundial de Buiatría (WAB) seleccionase a España e a Anembe como localización e organizador respectivamente, do próximo Congreso Mundial de Buiatría en Madrid 2022. Como ve o futuro da profesión? A profesión veterinaria de vacún enfróntase a desafíos importantes nos seguintes anos. A medida que a tendencia mundial é a unha menor ruralización e a un movemento da poboación cara aos sectores cada vez máis urbanos, hai máis desconexión entre o medio rural e o ser humano. Isto ocasiona, por unha banda, que haxa certos hábitos de consumo que poidan afectar ao sector gandeiro en parte motivados por esa desconexión e, pola outra, esta desconexión leva asociada unha dificultade para atopar reposición no sector veterinario español. Cada vez custa máis atopar profesionais que queiran dedicarse a traballar no medio rural e isto non afecta só a España, é un problema europeo e mundial; a nada que visitemos a hemeroteca, vemos como outros países están a sufrir o mesmo problema de escaseza de veterinarios para traballar no campo.

08.2021 | Vaca Pinta n.º 26 | 23

vp026_anembe_juanCainzos_galego.indd 23

31/8/21 10:20

+34 981 880 550 elmega@elmega.com

arrimador mezclador de comida • ARRIMA, AIREA Y Barre FÁcilmeNTe • REducE Y fAcIlItA tu Tiempo de TraBajo eN el esTaBlo • eViTa la FermeNTacióN de la comida al airearla

casa do Rei, más de veinte años de confianza en Elmega

La explotación coruñesa Casa do Rei trabaja solo con Elmega desde sus inicios. La capacidad de la empresa de adaptarse a las necesidades de los ganaderos es el punto clave en esta granja, que espera seguir comprando productos en el futuro. Casa do Rei es una granja familiar que empezó con el abuelo de los hermanos José Manuel y Juan Varela Pardiñas, actuales socios de la explotación. Los inicios fueron con ocho vacas, pero en cuanto se incorporó su padre, la granja creció y ya empezó a funcionar con los productos de Elmega. Actualmente, ya trabajan con la tercera generación de la empresa y “la nuestra es la segunda, esperemos que también haya una tercera”, puntualiza José Manuel. “La primera compra que hizo mi padre fue un circuito, las parrillas y los amarres”, explica. La relación empezó desde que él era pequeño: “Es un vínculo que continúa en la actua-

vp026_publi_elmega.indd 24

Casa do Rei SC (Santa Comba, A Coruña) Propietarios: José Manuel Varela Pardiñas y Juan Varela Pardiñas Empleados: 1 Media de producción: 40,5 litros/vaca/día Porcentaje de grasa: 3,8 % Porcentaje de proteína: 3,3 % Recuento celular: < 150.000 cél./ml lidad porque siempre nos han tratado muy bien, además de que el material, en cuanto a relación de calidad y precio, creo que compite muy bien en el mercado. Nosotros seguiremos trabajando con ellos”, resalta. Añade que otro punto clave para seguir confiando en ellos es que siempre se adaptan a las necesidades de los ganaderos. “Tú pides algo y buscan la manera para darte la mejor solución; no te ofrecen lo que tienen allí, ellos se ajustan a lo que quieres”. Así mismo, destaca que es una empresa seria en cuanto a los plazos de entrega. Cuando empezaron a trabajar en la actual explotación, en el 2003, tenían unas cua-

renta vacas en ordeño con una media de producción en 26 litros/vaca/día. “Gracias a nuestro esfuerzo y a la tecnología de Elmega, por la que hemos apostado, conseguimos llegar a los 40,5 litros y 220 cabezas de ganado. Si no fuese una empresa seria, quizás no hubiésemos llegado a estos niveles en tan poco tiempo”, recalca. Ordeños de vaca por minuto Tras tener las obras de la nueva explotación listas pasaron de un circuito a sala de ordeño. Después de conocer varias, José Manuel tenía claro cómo la quería y se lo trasladó a Elmega. “Estuvieron investigando hasta formar la primera sala que era para

20/8/21 12:03

unos setenta animales, prácticamente a vaca por minuto. Fuimos aumentando hasta llegar a los 102 animales que tenemos ahora”, indica el ganadero. Al llegar a ese volumen de vacas en ordeño, la sala se quedaba pequeña, por lo que tuvieron que aumentar otro tramo. Cabe destacar que, con una sola persona, realizan todo el ordeño con vaca por minuto.

38 °C de las ubres y en las placas entran tres litros de agua por litro de leche a unos 14 °C, por una de ellas, en la que se enfría la leche. Luego pasa a la siguiente con el mismo caudal de agua y se reduce hasta llegar al tanque a 22 °C. “Es muy recomendable beneficiarse de este sistema, sobre todo por el precio de la corriente; es imprescindible”, resalta José Manuel.

Elmega ha diseñado la sala de ordeño de forma que tiene dos tramos de seis puntos y uno de 12: “Así, un lote de seis puede salir cuando esté listo y la persona se queda atendiendo a los 18 puntos restantes, o si hay un día que no quieres ordeñar tantas a la vez, pues eliges qué puntos abres”, aclara José Manuel. Esta es una de las ventajas que les ha ofrecido la empresa. “Con ellos todo se puede hacer, se adaptaron para no tener la estándar de 24 puntos fijos”. Además, disponen de el programa informático, por el momento trabajando al 50 %, con el masaje y producción por animal, pero está preparado para tener el detector de celos, recuento celular y temperatura a la que sale la leche. “Al principio, empezamos a trabajar con una tecnología menos moderna, pero, a día de hoy, pienso que en este aspecto la empresa está igual o incluso superando a otras firmas que llevan más años en el mercado”, señala el socio de Casa do Rei.

Otro ahorro de energía que tienen es el variador de frecuencia. Es un sistema que demanda la potencia necesaria al motor de ordeño. De esta forma, no está forzado trabajando al 100 %, a veces se reduce hasta un 25 %, según se van retirando las ordeñadoras, porque la potencia y el consumo son menores. “Esto, en nuestra granja, es un ahorro de cerca de 100 € al mes”, detalla.

Placas intercambiadoras de calor y variador de frecuencia En esta explotación coruñesa cuentan con dos placas intercambiadoras de temperatura. La leche de las vacas sale a unos

Barreras para introducir a los animales El ganadero destaca que todos los componentes de la explotación son de Elmega, desde las arrobaderas o las cornadizas a los bebederos de acero inoxidable. La última incorporación que han hecho de la empresa son unas barreras para introducir a los animales en la sala de ordeño. “Teníamos muchos problemas con las novillas de primer parto. Pasaban del lote de secas o novillas preñadas a un tramo totalmente distinto, por eso les costaba tanto entrar a la sala de ordeño”, comenta el ganadero. Tras hablar con miembros de la empresa, buscaron la mejor solución para tratar de introducir a los animales sin golpearlos. “La conclusión fue colocar una barrera de forma que si hay animales que no ven el hueco para entrar a la sala, los vamos forzando con la barrera, poco a poco”.

Sistema de limpieza para “ganar tranquilidad” En Casa do Rei tenían problemas con la limpieza de los canales en el área de secas, pero Elmega le ha buscado la solución. “Comen más sólido, por lo que sus excrementos también son más densos, entonces el canal no vaciaba bien en la fosa del purín, pero ellos nos prepararon un sistema de limpieza automático y nos olvidamos del problema”. Añade que cualquier persona que tenga un problema como este debería consultarlo con esta firma para buscar una solución y añade que “esto supone un ahorro de agua, ya que no tienes que estar vaciando cisternas de agua cada poco, de tiempo y, por supuesto, se gana en tranquilidad”.

EN VÍDEO

Consulte precios sin compromiso elmega@elmega.com

+34 981 880 550

vp026_publi_elmega.indd 25

Camiño vello de Mourelle S/N 15840 - Santa Comba (A Coruña) Galicia

20/8/21 12:03

S A Ú D E P O DA L

Influencia dunhas patas sas no benestar animal Nesta nova entrega definimos polo miúdo en que consiste a saúde podal das nosas vacas, analizamos as consecuencias dos problemas nas súas patas e ofrecemos algunhas recomendacións para manter en condicións óptimas as nosas instalacións, un factor fundamental para a saúde podal e, polo tanto, para o benestar animal.

Juan José Sánchez López Técnico podólogo Seragro SCG

odemos definir como saúde podal o estado de benestar ou de equilibrio que pode ser visto a nivel subxectivo (asúmese como aceptable o estado xeral no que se atopa) ou a nivel obxectivo (constátase a ausencia de enfermidades ou de factores daniños no suxeito en cuestión, en relación ao seu estado de locomoción). A saúde podal ten unha importancia fundamental para o benestar animal. Calquera proceso patolóxico impide un comportamento normal, o que, á súa vez, reduce a produtividade e repercute negativamente no aspecto reprodutivo.

Considérase a terceira razón máis importante de sacrificio de animais nas granxas leiteiras españolas, tras os problemas de fertilidade e as mastites. Cando unha vaca contrae unha coxeira, o primeiro que se aprecia é un descenso de produción láctea. A vaca come menos, perde condición corporal, está dolorida e, a longo prazo, pode causar infertilidade. A vaca que sofre coxeiras dura menos no rabaño e sacrificarase antes por baixa produción, infertilidade ou mastite como consecuencia da coxeira.

FACTORES PREDISPOÑENTES A PROBLEMAS PODAIS Os factores predispoñentes aos problemas podais inclúen: • Manexo e benestar • Instalacións • Xenética • Hixiene • Alimentación Moitas das coxeiras que se presentan nos rabaños prodúcense a consecuencia

dun mal manexo dos animais. Por iso é moi importante coñecer e observar o comportamento das vacas, non apuralas nos seus desprazamentos, sempre conducilas ao seu propio ritmo e non utilizar varas nin berros para evitar provocarlles demasiado estrés. Debemos ter en conta que o benestar actúa como escaparate da imaxe da explotación e é un dos elementos sobre os que o consumidor recibe máis información, debido ao efecto mediático que ten todo o relacionado con el. Non esquezamos tampouco que o benestar é primordial para unha adecuada sanidade animal. Nunha sociedade onde a seguridade dos alimentos que consumimos debe estar fóra de toda dúbida e discusión debemos partir de animais sans para obter alimentos sans e seguros. En España, o sistema de gandería máis utilizado é o sistema intensivo; isto quere dicir que os animais están sempre estabulados salvo nalgunha excepción, que se fan lotes en finca para xovencas e vacas en período de secado.

26 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_saudePodal_galego.indd 26

31/8/21 10:26

S A Ú D E P O DA L

CONSIDÉRASE A TERCEIRA RAZÓN MÁIS IMPORTANTE DE SACRIFICIO DE ANIMAIS NAS GRANXAS LEITEIRAS ESPAÑOLAS, TRAS OS PROBLEMAS DE FERTILIDADE E AS MASTITES

A calidade do alimento na ración e o manexo deste serán claves para a prevención da acidose e, por tanto, das coxeiras metabólicas

CONDICIÓNS PARA UNHA INSTALACIÓN ADECUADA Para que a saúde podal sexa óptima é moi importante que as instalacións sexan adecuadas: • Patios anchos e chans pouco abrasivos • Cubículos suficientes para todos os individuos, ben dimensionados e sempre cheos de material, e que este sexa brando e seco. En condicións naturais, o gando vacún é un animal gregario que busca alimentos, auga, seguridade e lugares de descanso cómodos. O deseño do cubículo é de vital importancia para o benestar e o comportamento dos animais. Nun ambiente confortable, as vacas descansan de 12 a 17 horas e levántanse de 9 a 14 veces ao día. O descanso pode cualificarse de tal consideración que pode ser comparado con comer e beber. O deseño do cubículo debe atender ás demandas dos animais: ben dimensionados, coas medidas adecuadas que permitan deitarse e erguerse con total comodidade e provistos dun material adecuado que proporcione o confort máis óptimo para que a súa estancia nel sexa máis prolongada. Deste xeito, ao mesmo tempo que o seu descanso está asegurado, evitamos que as súas patas estean en contacto coa sucidade das súas feces, coa dureza dos patios de cemento e co seu propio peso durante o maior tempo posible. Bebedoiros limpos e sempre cheos Nun establo, as vacas deben dispoñer do mellor acceso posible á auga. Unha colocación incorrecta dos be-

bedoiros pode ter un impacto negativo sobre a produción. En vacas de produción de leite necesitan dende 3 ata 5 litros de auga por kg de materia seca inxerida; beben entre 2 e 3 litros de auga por cada litro de leite que producen. Unha vaca leiteira pode beber ata 135 litros de auga por día en 6 ou 7 visita ao bebedoiro a miúdo despois do seu paso polo comedeiro ou despois do muxido; de aí a importancia de colocar os puntos de subministración de auga preto dos puntos de alimentación e na saída da sala de muxido, sempre provistos de auga abundante, limpa, fresca e de nivel constante para facilitar unha inxestión máis rápida e evitar competencias entre os individuos.

Pediluvio Unha das medidas que se deben adoptar para controlar patoloxías de orixe infecciosa é o uso de pediluvios e ter unha boa rutina. Estes deben contar cun bo deseño situado nunha zona de paso longo e estreito; deste xeito evítase que algunhas das patas poidan pisar fóra do recipiente. Deberá estar ben cubicado para realizar unha concentración óptima e así conseguir os resultados desexados.

Ventilación Do mesmo xeito que as anteriores, é unha parte que se debe ter en consideración, posto que, se conseguimos un bo estado desta, conseguiremos tamén dar máis iluminación natural e reduciremos os niveis de humidade tanto en patios coma en cubículos, minimizando así enfermidades de tipo ambiental e infeccións, como poden ser a mastite ou a laminite. En épocas de moita calor, a ventilación artificial é de vital importancia no estado dos animais, xa que reduce o estrés por calor e, por tanto, repercute directamente na produción leiteira. Os animais poden tombarse e descansar nos cubículos sen ter que estar a buscar as zonas máis frescas do establo. 08.2021 | Vaca Pinta n.º 26 | 27

vp026_saudePodal_galego.indd 27

31/8/21 10:26

S A Ú D E P O DA L

O BENESTAR ACTÚA COMO ESCAPARATE DA IMAXE DA EXPLOTACIÓN E É UN DOS ELEMENTOS SOBRE OS QUE O CONSUMIDOR RECIBE MÁIS INFORMACIÓN

As vacas deben dispoñer do mellor acceso posible á auga, pois unha colocación incorrecta dos bebedoiros pode ter un impacto negativo na produción

Xenética A maioría dos factores de riscos relacionados coa concorrencia de lesións podais ten a súa orixe no manexo e nas instalacións; con todo, a selección xenética proporciona unha ferramenta para axudar a mellorar a saúde podal na granxa. Está demostrado que hai unha variabilidade xenética a pesar da baixa herdabilidade dos trastornos podais e, polo tanto, hai animais xeneticamente máis resistentes ca outros fronte a lesións ou patoloxías que afectan aos pezuños. Na actualidade, a mellora da saúde podal en España está a abordarse mediante un índice que inclúe só trazos de membros e apromos, pero a información recompilada dentro do programa de Conafe I-SAP permite a actualización a un novo índice de saúde podal. Os resultados da avaliación de caracteres de saúde podal son bastante contundentes. A saúde podal e a susceptibilidade para contraer lesións podais teñen un compoñente xenético que hai que ter en conta na selección dos animais da seguinte xeración. Igual ca noutros trazos funcionais, por exemplo a resistencia a mastite ou a fertilidade, a saúde podal demostrou ter unha herdabilidade baixa, pero, ao tempo, hai unha gran variación individual entre touros. Por esa razón pódese estimar dunha maneira fiable a capacidade dun determinado touro de transmitir unha boa saúde podal, sempre que se avalíe cunha suficiente cantidade de fillas en diferentes rabaños. Alimentación É un dos aspectos máis importantes a ter en conta nas explotacións. A calidade do alimento na ración e

no seu manexo serán claves para a prevención da acidose e, por tanto, das coxeiras metabólicas. Cada explotación fai o seu racionamento xunto co nutricionista en relación ás súas necesidades e ás súas provisións. O nutricionista é o encargado de velar por que exista unha boa inxestión de alimento e que este sexa de boa calidade para o óptimo funcionamento da produción e da saúde dos animais. Unha abundante interacción entre nutricionista e podólogo é fundamental para transmitir información sobre os diferentes estados da situación podal para poder avaliar así unha ración adecuada ás necesidades das vacas en relación ao seu estado de locomoción. Técnicas de recorte Puntuaxe de locomoción Baséase na observación das vacas erguidas e camiñando, con especial énfase na postura das súas costas. Recorte funcional O recorte do pezuño, tanto preventivo como curativo, denomínase recorte funcional. O recorte preventivo é o que deberiamos facerlles periodicamente ás vacas, segundo a súa necesidade, normalmente a todo o rabaño cada cinco ou seis meses, ou ben no momento do secado, de maneira que cheguen ao parto cos pezuños en boas condicións.

Nos membros posteriores, recórtase o pezuño externo (lateral) de igual longo que o interno (medial), considerando que a superficie de apoio de ambos sexa plana e da altura do pezuño interno na medida do posible. Fanse os ocos axiais desde os 2/3 cara atrás. Estes ocos realízanse co obxectivo de expulsar a sucidade e facilitar a circulación de aire na zona interdixital e tamén para diminuír a presión na proxección da tuberosidade flexora da terceira falanxe. O recorte curativo é o que debemos aplicarlles ás vacas cando amosan signos de coxeira e atopámonos fronte ao achado dunha lesión. Se un dos pezuños está danado (a miúdo o externo en membros posteriores) é necesario rebaixar esta zona afectada cara ao extremo máis próximo para transferir a carga de peso cara ao pezuño san. Se esta rebaixa é posible ou non consegue afastar suficientemente a lesión do chan, será necesario aplicar un taco ortopédico no pezuño san coa finalidade de aliviar presión sobre a zona da lesión.

28 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_saudePodal_galego.indd 28

31/8/21 22:28

vp026_anuncio_SLG.indd 29

19/8/21 11:23

SANTANDER IMPULSA O AVANCE DO SECTOR

En vídeo

Barral, a profesionalización dunha queixería familiar En Banco Santander continúan coa súa aposta pola visibilización dos clientes que, co seu traballo, profesionalizan de xeito notorio o sector agrogandeiro. Nesta ocasión lévannos a Arzúa para coñecer a Queixería Barral de man de dous dos fillos dos fundadores. Queixería Barral empezou sendo unha industria familiar que ten ás súas costas unha historia de 30 anos de mestres queixeiros e que, na actualidade, xa como empresa industrial, tratan entre 19.000 e 24.000 litros de leite diarios, con picos que chegan ata os 28.000 litros ao día. Están dedicados á elaboración de dous dos queixos con denominación de orixe de maior renome da nosa terra: o Arzúa-Ulloa e o queixo de Tetilla. “A historia da nosa familia é moi similar á de calquera outra familia do rural galego”, conta Carlos Barral, xerente do negocio. A queixería comezárona seus pais cando, nos anos setenta, decidiron labrarse un futuro para eles e para os seus cinco fillos no rural galego. “A mediados dos 80 xa empezaron a ter clientes estables aos que vendían semanalmente e en 1989 montaron unha miniqueixería cunha pequena cuba de 300 litros que xa incorporaba unha prensa e que dispoñía dun sistema de pasteurización que, se ben aínda funcionaba con propano, era bastante efectivo”, lembra Carlos. Tres décadas despois, Queixería Barral componse dun equipo de 17 persoas, traballan con preto de 700.000 quilos de queixo ao ano e facturan arredor de 3 millóns de euros anuais.

vp025_publirreportaxe_santander_GALEGO.indd 30

ESPECIAL ATENCIÓN Á SEGURIDADE

Fan un control interno de contaminación e tamén contan cun plan de mostraxe. “Ademais, cun laboratorio externo analizamos nos lotes de queixo os parámetros de seguridade alimentaria: listerias, estafilococos, salmonelas e E. coli. Tamén analizamos as augas, as superficies durante a fabricación e despois da limpeza, a roupa e as mans dos traballadores, as cámaras, que os ambientes estean correctos... Queremos ter un produto de calidade, claro, pero tamén un produto seguro”, remarcan. Tamén nesta liña, na actualidade están traballando na implantación da IFS, da que, no momento da nosa visita, xa superaran a auditoría interna e estaban a punto de realizar a auditoría de certificación. “Aí daremos un salto importante, sobre todo en canto a recoñecemento. O traballo xa está feito e agora esperamos poder reflectilo de maneira axeitada na auditoría”.

31/8/21 22:30

“Comprar algo que teña unha denominación de orixe supón un aval, unha garantía de que conta cuns controis que non ten calquera produto”

ABASTECIDOS POR DOUS CENTOS DE GANDEIROS Mércanlle o leite a dous primeiros compradores que canalizan a produción de case 200 gandeiros da zona. “Como a Tetilla abrangue toda a comunidade autónoma, temos algo máis de marxe, pero para o Arzúa-Ulloa estamos restrinxidos a uns concellos concretos que xa indica o prego de condicións”, sinala Isabel Barral, directora de calidade e produción. Ademais, dentro das D.O. non poden traballar con leite de calquera tipo de vaca, senón só das razas rubia galega, pardo alpina e frisona. Xunto con estas condicións, eles establecen a necesidade de traballar cuns leites que teñan un 3,7-3,9 % de graxa e un 3,1-3,3 % de proteína. “Tamén somos moi esixentes co tema bacteriolóxico e, aínda que ao pasteurizar todo o leite se garante que se elimina toda a bacterioloxía que non é boa, nós non aceptamos leites que estean por riba das 100.000 unidades formadoras de colonias”. Actualmente, reparten o produto fundamentalmente entre a canle Horeca e a gran distribución, algo que os axudou moito durante os peores meses da pandemia, momento no que “ao traballar coa distribución, tivemos a fortuna de ter moito traballo e estar ao pé do canón durante toda esa época, mentres que houbo outra xente que o pasou moi mal”, lembran. Malia que a súa principal zona de traballo é a comunidade galega, vanse abrindo pouco a pouco paso no mercado fóra deste territorio e, como unha forte vía de difusión, sinalan as posibilidades que lles brinda o Camiño de Santiago. “Xa temos presenza importante en zonas como Madrid, Cataluña, País Vasco e, de xeito máis puntual, máis cara ao sur tamén temos clientes, o que pasa é que alí é máis complicado porque non hai tanta cultura deste queixo”, conta o xerente. Ademais, fan exportacións puntuais a países como Francia, Alemaña e Inglaterra. Na actualidade falan da necesidade de seguir mellorando, especialmente no que se refire á transformación, e apuntan cara á importancia de contar cun técnico especializado en calidade e produción para poder seguir profesionalizando o negocio. “Se comparamos os parámetros que medimos agora cos que mediamos hai 10 anos vemos que o cambio é brutal… Agora sabemos que hai máis factores que inflúen e que temos que ter máis ou menos controlados porque, como di Isabel, «Todo o que é medible non é cuestionable»”, di seu irmán.

vp025_publirreportaxe_santander_GALEGO.indd 31

UN ESFORZO PREMIADO

O queixo de Tetilla de Barral leva unha boa racha de galardóns. Veñen e gañar con el o bronce na edición do 2020 nos World Cheese Awards, a prata na cata de Queixos de Galicia e estaban como finalistas na última feira Gourmet de Madrid (que se tivo que cancelar pola COVID-19). “Non é menos o Arzúa-Ulloa, que tamén ten os seus méritos, pero no último ano o certo é que lle tocou ter un maior protagonismo á Tetilla”, sinala a directora de calidade de Barral. Sen dúbida, para esta queixería os recoñecementos son un impulso para seguir mellorando, se ben tamén apuntan que “nin agora que gañamos premios somos tan bos, nin antes eramos tan malos; o importante é o traballo do día a día, ter as metas claras… Que veñen? Benvidos sexan, pero o importante é ter regularidade no produto e seguir traballando todos os días”, engade Carlos Barral.

O PROCESO DE ELABORACIÓN En Barral preparan queixos de Arzúa-Ulloa de 500, 700 e 900 gramos e de 1 e 3 quilos e queixos de Tetilla de 900 e 600 gramos e, en función dos pedidos, planifican as fabricacións diarias. “Se o leite está correcto pasamos a pasteurizalo e elaboramos a receita do queixo na cuba. Comezamos deixando que se encha co leite pasteurizado, controlando, por suposto, a pasteurización, que é un dos puntos críticos, xunto coa recepción do leite”, conta Isabel. Coa cuba chea, callan o leite, extraen o soro e lavan a pasta. “Despois engadimos o sal e, a partir de aí, vai a unha enchedora automática onde temos uns moldes con distintas medidas para os diferentes tipos de queixos, nos que cae a pasta”. Isto é particulamente importante no caso do queixo de Tetilla, xa que a súa forma é unha das súas características máis importantes e, sen dúbida, a máis representativa.

30/8/21 21:50

“Cambiaron as familias e tamén a forma de comer, e temos que poder adaptarnos para responder a eses cambios”

O RETO: ADAPTARSE ÁS NOVAS FORMAS DE CONSUMO

En Barral están debullando a posibilidade de traballar con outros formatos, como a barra ou a cuña. “Cada vez se piden máis a nivel europeo barras que normalmente adoitan ser tipo sándwich, que dan nas charcuterías das grandes distribucións, e nós estamos tratando de adaptar o Arzúa-Ulloa e a Tetilla a isto para darlles valor engadido”, conta Isabel. Deste xeito, ademais de axudar á hostalería, que tería menos merma, tamén serían quen de levar o produto ás táboas. “Nas últimas décadas cambiaron as familias e tamén a forma de comer, e temos que poder adaptarnos para responder a eses cambios”, sinala Carlos. Por este motivo, están traballando para obter a concesión para vender o Arzúa-Ulloa e o Tetilla en porcións. “Xa temos proxectos presentados en conxunto con outras queixerías para poder cortalos. Hoxe en día igual non a todas as familias lles encaixa comprar un queixo grande, pero se o podes ter nunha cuña, ou nunha táboa de queixos...”, propón a directora de calidade da queixería. Ao final, os obxectivos de Barral tras estas medidas están claros: abrir máis mercado e lograr o recoñecemento que estas dúas denominacións de orixe merecen ter dentro e fóra da nosa comunidade.

vp025_publirreportaxe_santander_GALEGO.indd 32

“A forma da Tetilla é única no mundo e non pode facerse en ningún outro sitio máis que en Galicia; nese sentido temos un tesouro que debemos tratar de levar ao maior número de sitios posible”, din en Barral. Logo de chegar aos moldes, os queixos pasan por unha prensa, na que se lles extrae o soro para que vaian collendo a forma e acidifiquen. O seguinte paso é colocalos nunhas xaulas e levalos á cámara de oreo, onde pasan a primeira noite, aínda no molde para que manteñan a forma, e continúan o proceso de acidificación ata que o nivel de pH chegue ao 5,2. Ao día seguinte, sácanse dos moldes, aplícaselles a protección antimoho e pasan á cámara e maduración. “No caso do Arzúa-Ulloa teñen que estar dentro da fábrica mínimo seis días, poderían saír o sétimo día; no da Tetilla, teñen que estar oito días, logo saen o noveno día”, conta a técnica de Barral. Pasado este tempo, están listos para pasar a expedición aos clientes. O FUTURO DE BARRAL Cuns datos de produción e facturación máis que notables, din os propietarios que agora o futuro pasa por seguir crecendo de xeito sostido, así como por valorizar temas que aínda teñen pendentes, “como o emprego dos soros para a elaboración de derivados”, e continuar aumentando a súa presenza no mercado nacional e tamén noutros países. “Mercar algo que ten unha denominación de orixe supón un aval, unha garantía de que conta cuns controis que non ten calquera produto”, sinala Isabel, en relación a ese valor engadido que aínda é necesario dar a coñecer ante moitos usuarios. “A unha fábrica como a nosa, familiar en orixe, o que lle queda para seguir andando é facer inversións e melloras continuas”, engade Carlos. “O mundo cambia, cambia moi rápido, e, ao final, hai que adaptarse ao que se pide; os que mandan son os consumidores e quen non o vexa así cremos que non vai andar moi acertado…”.

31/8/21 22:30

Es el momento de renovar tu maquinaria Haz tu explotación agrícola más sostenible y digital con el Plan Renove del Santander. Te ayudamos con financiación en condiciones preferentes para renovar tu maquinaria agrícola e impulsar de nuevo tu negocio. Infórmate sobre todas las soluciones que Santander Agro puede ofrecerte. Entra en bancosantander.es o acércate a cualquiera de nuestras oficinas.

Financiación sujeta a previa autorización por parte del Banco.

vp026_publi_santander.indd 33

19/8/21 11:11

A PÉ DE PISTA

Fotos: Ayto. de Llanera

XLVI CONCURSO-EXPOSICIÓN DE GANDO VACÚN DE LLANERA (ASTURIAS)

Vaca gran campiona

Flora Jacoby Lis ET gaña o concurso frisón de Llanera A 46.ª edición do Concurso-Exposición de Gando Vacún de Llanera tivo lugar no recinto feiral da localidade asturiana durante os días 13, 14 e 15 de agosto. Ademais das competicións de raza frisona e de Asturiana de los Valles de tipo normal e de dobre grupa, celebrouse a III Poxa de Elite de Gando Vacún.

ntre as xatas e xovencas participantes, a xuíza Claire Swale, as is t i da po r Gi u s e p p e Beltramino, decantouse por Iglesias Sira Unix, da gandería Manuel Ángel Iglesias Suárez (Llanera), como xata campiona, e por Otura 5287, de Violeta Garrido Cabeza (Llanera), como xovenca campiona. Na gran final a xata logrou alzarse co título de gran campiona. Nas seccións de vacas, Parlero Wilson Helectra, de Ganadería Parlero SC (Valdés), conseguiu o pre-

mio de vaca nova campiona; Flora Jacoby Lis ET, de Ganadería Flora SC (Valdés), foi elixida como vaca intermedia campiona e Flora Alexander Dafne, de Ganadería Flora SC, impúxose ás vacas adultas. Flora Jacoby Lis ET arrasou na gran final e levou o premio de mellor ubre e o de gran campiona de vacas. O título de mellor rabaño foi para a gandería Badiola Holstein (Gozón). O sábado 14 de agosto pola tarde tivo lugar a III Poxa de Elite de Gando Vacún, na que se puxeron

Mellor rabaño

Gran campiona de xatas e xovencas

á venda 12 lotes de animais de raza frisona e de Asturiana de los Valles. O animal que alcanzou o

prezo máis alto de venda foi unha frisona da gandería Casa Coto (Tineo), adquirida por 3.900 euros.

34 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_aPeDePista_llanera_galego_SABE.indd 34

30/8/21 22:01

hora Suscribase ahora scribase a Su www.holsteininternational.com

Disponible en: italiano, francés e inglés

IMPRESIÓN + DIGITAL 1 año € 85 € 94 2 años € 142 € 178

DIGITAL Una suscripción de 1 año incluye: 12x Holstein International + 2 revistas extra: Dairy Breeds International y Brown Swiss International

1 año € 45 € 50 2 años € 72 € 90

Holstein International es una revista mensual que publica contenido amplio e imparcial que le permite mejorar su conocimiento y la calidad de su trabajo dentro de la industria Holstein. Los artículos en Holstein International incluyen informes de rebaños de todo el mundo, revisiones en profundidad de los principales toros, las familias de vacas más actuales, temas de gestión relevantes y características de las personas que han dado forma a la raza Holstein.

Italiano vp026_anuncio_holstein_internacional.indd 35

Francés

Inglés

Suscríbase ahora con el código de descuento VACAPINTA21 y reciba 20% de descuento en una suscripción de 2 años o 10% en una suscripción de 1 año 19/8/21 11:15

A PÉ DE PISTA

Fotos: Afca

XXV CONCURSO REXIONAL DE GANDO VACÚN FRISÓN. TORRELAVEGA (CANTABRIA)

Vitoria para Trespandio Alicia Link Up A localidade cántabra de Torrelavega acolleu o pasado 10 de xullo a vixésimo quinta edición do Concurso Rexional de Gando Vacún Frisón, no que participaron un total de 20 ganderías con 137 animais.

Xata campiona e gran campiona

xuíz catalán Jaume Serrabassa foi o encargado de seleccionar os mellores animais do certame. Durante a mañá do sábado saíron á pista as xatas e xovencas. Serrabassa decantouse por Gloria Unix Marrieta ET, de Gloria Holstein (Valdáliga), como

O mellor rabaño de vacas foi o da gandería Sarabia Isla

xovenca campiona, e por Cudaña App Haniko ET, como xata campiona. Esta última frisona, presentada por Cudaña (Valdáliga), conseguiu posteriormente alzarse como gran campiona de xovencas. A mesma gandería recolleu tamén o premio ao mellor rabaño de xatas.

Pola tarde, nas seccións de vacas, Cudaña Anjulieta Emilio, propiedade da gandería Cudaña, fíxose co campionato de vacas novas; Trespandio Alicia Link Up, de Sarabia Isla (Solórzano), levou o título de vaca intermedia campiona, e La Roza Marisa Doorman, de SAT Ceceño

(Valdáliga), alzouse co de vaca adulta campiona. Na gran final de vacas, Jaume Serrabassa deu a palmada da vitoria a Trespandio Alicia Link Up. O título de mellor rabaño de vacas foi para a gandería Sarabia Isla.

36 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_aPeDePista_cantabria_galego_sabe.indd 36

30/8/21 22:05

A AGRICULTURA DO FUTURO NAS TÚAS MANS

¡EN VÍDEO!

Lely Horizon O seguinte paso no futuro da súa explotación é a predición. Dea un paso adiante na xestión da súa explotación con Lely Horizon e saque o máximo partido aos seus datos. Aproveite a información aplicando algoritmos intelixentes para predicir rendementos e obter opcións precisas de optimización da súa explotación. Consiga unha indicación clara e nunha fase precoz das vacas sospeitosas de padecer cetose e reciba consellos de tratamentos. Horizon está dispoñible en dous paquetes: Control e Advance. Comprobe cal se adapta mellor ás súas necesidades.

O seu Lely Center local daralle máis información sobre este fito no muxido.

vp026_publi_lely_galego.indd 37

El Lely Collector permite elegir el punto de descarga GALICIA, ASTURIAS E CANTABRIA AGROTEC ENTRECANALES SL - LELY CENTER OUTEIRO DE REI Parque empresarial de Matela, P11A, nave 1 27150 Outeiro de Rei (Lugo) Tfno. +34 671 646 745 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com

CASTELA E LEÓN, MADRID E TOLEDO TECNOLOGÍAS DE ORDEÑO SL - LELY CENTER ÁVILA C/ Hornos Caleros, 29 05003 Ávila Tfno. +34 920 254 116 avila@avi.lelycenter.com PAÍS VASCO, NAVARRA E CATALUÑA LELY IBÉRICA CSV SA – LELY CENTER IN AIZOAIN Polígono Iruregaña, naves 5 e 6 31195 Aizoain (Navarra) Tfno. +34 629 083 587 aizoain@aiz.lelycenter.com

31/8/21 10:08

PENAVAL FAI UNHA APOSTA FIRME POLA AUTOMATIZACIÓN CON LELY A cooperativa lucense robotizou o sistema de muxido na procura da tranquilidade para o gando e a comodidade do persoal. Contan cunha área de tratamento separada, unha amamantadora e un robot arrimador

¡EN VÍDEO!

Cooperativa Penaval (Lugo) apareceu no sector en 2011 e está formada por oito socios: José Luís Vázquez Novo, Ana Belén Devesa Fernández, José Manuel Vázquez Potente, Francisco José Vázquez Prado, Juan Manuel Arias Santa Eufemia, Marta Rodríguez González, Mari Carmen Vázquez Potente e Martín Ares Vázquez. A explotación conta cunhas 580 cabezas de gando. Teñen dúas naves principais, nunha atópanse as primíparas e noutra as multíparas, con dous robots en cada unha delas. Hai unha terceira na que están 40 vacas secas, un lote de 20 animais preparto e outro de xovencas preñadas. Empezaron cunha sala de muxido traseiro, pero, tras unha década traballando con ela, quedaba pequena. “Viamos a necesidade de ter un terceiro muxido, xa que

vp026_publi_lely_galego.indd 38

as camas estaban moi molladas de leite”, apunta Vázquez Novo. Outro dos motivos do cambio foi “mellorar a calidade de vida, xa que o robot che achega unhas condicións que a sala non ten”, engade. Despois de varios meses traballando co sistema robotizado, Vázquez Prado destaca que “as vacas están máis tranquilas, están a esperar a muxirse e gustounos moito o sistema de tráfico libre. Á xente de Lely gustoulle este proxecto, pois a nós moito máis”.

FOSO PARA OS TRATAMENTOS En Penaval instaláronse catro robots Lely Astrnaut A5 co obxectivo de lograr un maior cow confort. Para iso, buscaron unha boa luminosidade da zona e amplitude, para que as vacas se manexen con total liberdade. Os robots situáronse na antiga sala de muxido con áreas de separación, nas que instalaron

fosos para os tratamentos dos animais. Desta forma, sepáranos co fin de que os gandeiros interveñan cando chegan á cuadra, e, a través dos corredores, as vacas poden acceder a unha área con cubículos ou a outra con cama quente. A Farm Management Specialists de Lely Yolanda Trillo explica que “no noso sistema non recomendamos pór as áreas de tratamentos no robot; sempre tratamos de telas nunha área de separación. Se facemos os toques na zona de muxido, pode haber inconvenientes de manexo e que as vacas teñan unha experiencia negativa, o que pode levar a que despois haxa rexeitamentos de entradas ao robot”. Na instalación do sistema robotizado déronlles importancia á ventilación e ao acceso do gandeiro cara ao robot, que sexa cómodo e práctico para facilitarlle o traballo.

31/8/21 10:08

EL LA

De ta ga

ROBOTIZACIÓN DE MÁIS ÁREAS Nesta explotación lucense tamén automatizaron outros sistemas nas instalacións. Colocaron a amamantadora Lely Calm, que conta con catro parques onde está a recría. Son espazos con confort, xa que teñen boas camas, ventilación e son fáciles de limpar. Desde a firma consideran importantes as melloras nesta área, xa que “é onde empeza todo”, afirma Yolanda Trillo. Ademais, na alimentación incorporaron o robot arrimador.

DESEÑO ADAPTADO ÁS INSTALACIÓNS Maite Antelo, do Departamento Técnico de Lely, foi a encargada de coordinar o proxecto en Penaval. “O primeiro que facemos en todas as instalacións é coñecelas. Desde ese momento amosámoslle varios deseños de implementación ao gandeiro e, unha vez que temos todo claro, coordinamos cos contratistas, electricistas, fontaneiros e co propio Departamento Técnico da nosa empresa para levar a cabo o traballo”, explica. Nesta explotación tiveron

esnra, en unt ue as aSe de as o a-

do ao ue le

Maite Antelo (Departamento Técnico) e Yolanda Trillo (FMS)

O ASESORAMENTO, CLAVE TRAS A INSTALACIÓN DOS ROBOTS Desde Lely ofrecen un servizo tras a instalación dos robots. En Galicia, a encargada de levalo a cabo é Yolanda Trillo.

vp026_publi_lely_galego.indd 39

“Unha vez que temos instaurados os parámetros, axustes de ordeño, táboas de alimentación e demais, encárgome de traballar cos asesores para poder continuar co manexo no robot e levar a

que adaptarse á estrutura que xa había para colocar os robots. “Nesta granxa partimos de que hai dous lotes diferenciados, polo que se puxeron dous robots de forma simétrica. Ademais, primamos que haxa moita amplitude para que as vacas se manexen con total liberdade”, puntualiza Antelo.

granxa ao seu máximo potencial”. Desde a empresa consideran importante manter este contacto coas explotacións para que os gandeiros poidan resolver as dúbidas que xurdan ao traballar cos robots: “Unha vez que está implantado o robot, o gandeiro xa leva unhas semanas traballando con el e xa sabe como meter os datos, entón poden xurdir esas pequenas dúbidas que anteriormente non quedaron resoltas. O gandeiro chámame e eu paso pola granxa, reviso os datos e vemos sempre como podemos mellorar os datos actuais”, explica Trillo. O comercial de Lely Juan Alonso afirma que “nos gusta traballar e facer os proxectos adaptados aos clientes e ás súas necesidades”. Explica que en Penaval “interviñeron todos os factores. O primeiro que fixemos foi coñecer a explotación e así poder deseñar un proxecto óptimo coa nosa coordinadora Maite Antelo”. Ademais disto, que o gandeiro coñeza o manexo da súa granxa tras a instalación dos robots é fundamental para Lely.

31/8/21 22:32

NA GRANXA

SAT CASA CARBALLO. POL (LUGO)

En Vaca.tv

José Villamide, co seu fillo José; Iago Villamide, cos seus dous fillos Iago e Yasmín, e os seus pais, Mari Carmen e José

Grandes gandeiros, mellores agricultores A familia de SAT Casa Carballo recibiunos na súa gandería para amosarnos as claves do seu éxito: o gusto pola profesión xeración tras xeración, a aposta polo crecemento continuo en número de animais e profesionalidade, o coidado da alimentación con cultivos propios e a confianza nos mesmos equipos externos desde hai máis de trinta anos. Localización: Pol (Lugo) Propietarios: José Villamide Díaz, Mari Carmen López Veiga, José Villamide López e Iago Villamide López N.º total de animais: 540 Vacas en muxidura: 302 Media de produción: 39,5 l/vaca/día Porcentaxe de graxa: 4 % Porcentaxe de proteína: 3,30 % RCS: 160.000 cél./ml Cualificación morfolóxica: 81,27 puntos ICO: 2.506 Superficie agrícola: 155 ha Venda do leite: Río de Galicia

s irmáns José e Iago Villamide naceron rodeados de vacas, nunha explotación que, xa por aquel entón, tiña un tamaño superior á media e era das que máis animais muxía na zona. Con 42 e 33 anos, respectivamente, lideran agora, xunto aos seus pais, José Villamide e Mari Carmen López, a gandería SAT Casa Carballo, localizada moi preto da capital da provincia de Lugo e nunha das comarcas máis produtoras de Galicia, concretamente en Torneiros, no concello de Pol. Ambos os dous tiveron claro desde sempre que querían quedar coa explotación. José lembra como “desde

pequenos lles axudabamos aos nosos pais co traballo. Eu incorporeime definitivamente no ano 1999 e meu irmán, en 2007. Daquela tiñamos moita ilusión pola mellora xenética, había moitos cursos de xuíces gandeiros, asistiamos a eles e así foi como vimos a diferenza que había entre o noso gando e o doutras ganderías. A maquinaria tamén nos gustaba xa moito”. Actualmente coidan dun rabaño que ascende aos 540 animais e moxen tres veces ao día 302 produtoras. “Cando eu era pequeno –conta Iago– xa se muxían unhas 50 vacas ou así, a granxa xa viña dos meus avós. Foise aumentando pouquiño a pouco e chegamos ás 300 en muxidura”. Entre todas elas suman unha produción media que se aproxima aos 12.000 litros de leite diarios, uns 39,5 litros ao día por vaca, cunha porcentaxe do 4 % de graxa e do 3,30 % de proteína.

40 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_naGranxa_casaCarballo_galego_SABE.indd 40

30/8/21 22:09

NA GRANXA A gran maioría do millo cultivado ao redor das instalacións pertence a Casa Carballo

DISTRIBUIDORES PARA ESPAÑA Y PORTUGAL

Alta Calidad Alemana Asegurada!

IAGO VILLAMIDE: “CANDO EU ERA PEQUENO XA SE MUXÍAN UNHAS 50 VACAS. FOISE AUMENTANDO POUQUIÑO A POUCO E CHEGAMOS ÁS 300 EN MUXIDURA”

Levaban moitos anos vendéndolle o leite a Lactalis, cambiaron despois para Reny Picot, cos que estiveron pouco tempo, e hai uns tres anos que llo entregan a Río de Galicia. O prezo de venda está nos 0,33 euros/litro, máis IVE e calidades. Só os catro non poderían con todo o traballo que supón unha explotación desta dimensión e dan emprego a catro persoas máis, que se dedican sobre todo aos muxidos, á limpeza das instalacións e á alimentación das xatas máis pequenas. A totalidade dos animais de SAT Casa Carballo distribúese en tres zonas: as instalacións máis antigas, onde manteñen a recría ata achegarse o momento do parto; as naves máis novas, onde están as vacas en produción, e unha área intermedia, onde teñen a amamantadora e os boxes individuais para os animais acabados de nacer.

AMAMANTADORA PARA A RECRÍA O manexo da recría sufriu hai un ano un cambio importante coa chegada da amamantadora. Agora, os animais en canto nacen son alimentados co costro da súa nai e, tras unhas horas, pasan a diferentes boxes individuais con camas de palla, que limpan cada día polas mañás. “Despois do costro –explica Iago– dámoslles tres días leite das nais e a partir de aí alimentámolas con leite en po durante un mes, ademais teñen acceso a penso e a auga desde o primeiro día”. Transcorrido este mes de coidados individuais, trasládanas para a nave onde instalaron a amamantadora e que teñen organizada con tres lotes por idades. A nodriza escollida abastece de leite os animais destes tres lotes en catro boxes e proporciónalles o alimento en función do seu ritmo de crecemento, todo monitorizado a través de colares. Segundo relata Iago, “temos programada a desteta para os 85 días e a máquina vailles facendo o proceso de maneira progresiva a partir dos 70”.

NOVEDAD

CAZO OR DISTRIBUID JE A R FOR

NOVOEUDNAIFEDED CAZ

Tel. (+34) 985 634 238 Comercial: info@fondrigomaquinaria.com Recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com 08.2021 | Vaca Pinta n.º 26 | 41

vp026_naGranxa_casaCarballo_galego_SABE.indd 41

30/8/21 22:09

NA GRANXA Ademais do leite, teñen acceso a herba seca, penso e auga

A amamantadora dá servizo a catro boxes

Ademais do leite que consomen na amamantadora, aliméntanse nesta fase de penso e herba seca e teñen tamén libre acceso a auga. Desde que son destetadas, pasan para os diferentes lotes colectivos que teñen na granxa antiga. Son varios grupos de idade nos que teñen camas de palla e nos que cambian a alimentación pola ración das vacas de leite, con herba seca e penso. Están así ata os 7 ou 8 meses, que “toman a ración de produción mesturada coa das secas ata que preñan”, indica José. Aos 12-13 meses son trasladadas a unha nave na que se inseminan e desde que se confirman de preñez aliméntanse como as secas.

Liña de boxes individuais onde instalan os animais o primeiro mes de vida

I. V.: “TEMOS PROGRAMADA A DESTETA PARA OS 85 DÍAS E A MÁQUINA VAILLES FACENDO O PROCESO DE MANEIRA PROGRESIVA A PARTIR DOS 70”

FIEIS A UN EQUIPO ASESOR

CENTRADOS NOS CELOS E NO PERÍODO DE TRANSICIÓN

Tanto para as diferentes necesidades da recría como para as vacas de produción en Casa Carballo apostan por un grupo de veterinarios e asesores liderados por Fermín Rico, cos que levan traballando máis de trinta anos. “Contamos co equipo do Centro Veterinario Meira –comenta Iago– para asesorarnos nas diferentes áreas da gandería: reprodución, manexo, clínica, alimentación, calidade do leite…”. O propio Fermín Rico, co que puidemos falar o día da nosa visita á granxa, recorda que “a relación xurdiu a mediados dos anos 90. Xa non me acordo do porqué do seu contacto comigo, pero para min si que fora unha explotación moi interesante, polo tamaño que tiña xa daquela. Comezamos facendo clínica, pronto seguimos co control reprodutivo e logo fomos incorporando servizos como calidade de leite, certificación… Somos un equipo multidisciplinar e intentamos manter unha interrelación entre todos”.

Precisamente para a área de reprodución confían plenamente no traballo deste centro e reciben a visita do veterinario semanalmente. Rico detalla os puntos de cada revisión: “En primeiro lugar, explóranse os animais para asegurarnos de que a involución uterina sexa a correcta e para preparar o animal para inseminación, unha vez superado o período de espera voluntario. Despois, facemos diagnósticos de xestación pasados 30 días tras a inseminación. As positivas reconfírmanse aos 60 e aos 160 días e as negativas resincronízanse para inseminar. Todos eses datos rexistrámolos nun programa especializado, no cal vamos obtendo uns índices e imos vendo a evolución e a progresión dos resultados. En función diso, imos tomando decisións”. O criterio que marca a primeira inseminación é o tamaño das xovencas e adoita aproximarse aos 12-13 meses, a media de inseminacións por preñez está en 1,9, para xovencas, e

en 2,8, para vacas, o intervalo medio entre partos é de 418 días e o número medio de partos do rabaño anda polos 2,2. Para a mellora na detección de celos apostaron hai seis meses por cambiarlles os podómetros aos animais e poñerlles colares. “Traballamos ao 100 % con eles –apunta Iago– e notamos moita melloría. Detectan os celos de moitas vacas que nós non veriamos, comprobamos e efectivamente están en celo”. Rico recoñece que os dous piares básicos que marcan unha boa xestión da reprodución son a detección de celos e a fertilidade. Está de acordo con Iago en que os colares “axudan moito neste primeiro labor. Na parte da fertilidade estamos orientados en mellorar o período de transición da vaca, pois está demostrado que esta etapa comprendida entre as tres primeiras semanas antes do parto e as tres semanas posteriores ten moita incidencia sobre a fertilidade e os éxitos reprodutivos. Todo o noso esforzo se está centrando nestes dous aspectos”.

42 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_naGranxa_casaCarballo_galego_SABE.indd 42

30/8/21 22:09

BEBEDEROS REVOLTABLES ELMEGA LIMPIEZA DE CABLE ELMEGA SALA DE OREDEÑO ELMEGA CORNADIZAS, CUBICULOS Y BARRERAS JOURDAIN

vp026_anuncio_elmega.indd 43

19/8/21 11:26

NA GRANXA Dúas naves de vacas en produción onde están colocadas as placas solares

Granxa antiga con diferentes grupos de xovencas

FERMÍN RICO: “OS COLARES AXUDAN MOITO NA DETECCIÓN DE CELOS E, EN FERTILIDADE, ESTAMOS ORIENTADOS EN MELLORAR O PERÍODO DE TRANSICIÓN DA VACA” APOSTA POLA XENÓMICA Na SAT Casa Carballo sempre se traballou con raza Holstein e consideran a mellora xenética como fundamental para unha boa xestión e uns bos rendementos da explotación. Tanto José como Iago son amantes das boas vacas e tratan de seleccionar “touros do máis destacado”, di José. Ubre, patas, produción e lonxevidade son os catro parámetros que marcan a selección dos seus sementais. Adoitan utilizar seme sexado para as xovencas e aquelas vacas mellores do rabaño e están decantándose moito por touros xenómicos. Iago cre que “é a xenética máis nova e a que mellora máis”. Como están en proceso de crecemento en canto a número de animais, tamén compran frisonas de cando en vez a diferentes granxas de referencia en xenética, tanto españolas como francesas. Na última cualificación morfolóxica obtiveron unha media de 81,27 puntos e a media ICO da explotación é de 2.506.

MANEXO DA PRODUCIÓN As 302 produtoras de Casa Carballo están repartidas en dúas naves entre as que diferencian as vacas en produción, as frisonas próximas ao parto, as acabadas de parir e as secas. Ambas as dúas instalacións contan con corredores de alimentación centrais e cubículos a cada lado, bebedoiros repartidos por todo o espazo, que limpan tres veces ao día no momento dos muxidos, varios

Vacas de produción monitorizadas con colares para a detección de celos

cepillos rascadores e arrobadeiras con cable para a limpeza de todos os residuos. O estrés por calor non é un problema importante na zona, porque “a pesar do aumento das temperaturas no verán, aquí temos sempre bastante aire e ventila todo moi facilmente ao entrar de lado a lado das naves”, asegura Iago. As camas son de compost pasteurizado, enchen de produto unha vez ao día e límpanse e acondiciónanse sempre que as vacas pasan ao muxido, é dicir, tres veces ao día. Utilizan unha encamadora para botar o produto e logo arránxanse a man.

ECONOMÍA CIRCULAR: RESIDUOS CONVERTIDOS EN VALOR Seguir medrando ata os 400 animais en muxidura é un dos obxectivos a corto prazo de José e de Iago e este foi o motivo principal polo que se viron obrigados a instalar un sistema de separación de xurros, para poder aproveitar a fracción sólida e cumprir coa normativa medioambiental que lles esixirían para ampliar a gandería. “Estabamos limitados ao non ter suficiente superficie para xestionar

os residuos de máis de 300 animais”, puntualiza José. “Nunha viaxe a Dinamarca –engade– coñecín este sistema en varias granxas; alí xa había anos que funcionaban con eles, pero por aquí en España non había nada deste estilo. Contactei con outro gandeiro coñecido que estaba pensando no mesmo proxecto e comezamos a valorar”. Finalmente instalárono hai dous anos e, a pesar de ter algún problema ao principio, porque a primeira máquina non era suficiente para a cantidade de residuos que tiña que procesar; agora, con esta segunda, con capacidade para ata 1.000 vacas, xa están satisfeitos co investimento. “As arrobadeiras instaladas nas naves de produción recollen o xurro para as fosas e nunha delas foi onde se instalou unha bomba que manda estes residuos ao separador. Na primeira fase, separa a fracción sólida da líquida. O líquido diríxese cara a unha fosa específica, utilizámolo para os cultivos, e o sólido entra nun troner no que se hixieniza a 70 graos durante 26 horas. Pasado este tempo, cae nunha nave, de onde se recolle e se bota nas camas”, describe Iago.

44 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_naGranxa_casaCarballo_galego_SABE.indd 44

30/8/21 22:10

Distribuidor autorizado: Asesoría Enerxética Terra Cha | Tel. 982 51 22 33 | +34 637 31 76 63 vp023_publi_terracha.indd 87

22/3/21 17:17

NA GRANXA

Separador de xurro con capacidade para ata 1.000 vacas

Produto acabado de saír do separador

I. V.: “A PARTE LÍQUIDA DO XURRO UTILIZÁMOLA PARA OS CULTIVOS E A SÓLIDA HIXIENÍZASE A 70 GRAOS DURANTE 26 HORAS E BÓTASE NAS CAMAS” Desta maneira en SAT Casa Carballo cumpren cun dos principios clave da economía circular: reciclar materiais e produtos existentes todas as veces que sexa posible para crear un valor engadido e estender o seu ciclo de vida. Neste caso, os residuos da granxa son renovados unha e outra vez, creando un valor engadido, como é o produto que utilizan para as camas dos animais. Non só aproveitan os xurros da granxa para obter novos rendementos, Iago e José xa apostaron hai 11 anos pola enerxía solar. Instalaron un grupo de placas para a venda nun primeiro momento e hai uns tres ou catro anos decantáronse por outra serie delas para autoconsumo: “Cando está moi bo día, nótase o que producen, pois gastamos menos electricidade. Necesitamos máis enerxía da que producen, pero é un aforro que se agradece”, recoñece Iago.

TRES MUXIDOS POLO BENESTAR ANIMAL Son fieis defensores dos tres muxidos por dous motivos: “As vacas están moito mellor e aumentamos a produción”, destaca Iago. Moxen nunha sala de 28 puntos de muxido traseiro que instalaron

Enchen as camas de compost todos os días e límpanas tres veces ao día

no ano 2000 e hai 10 anos tomaron a decisión de pasarse aos tres muxidos xa que en pleno verán, coa calor, os animais, sobre todo as xovencas, chegaban ao muxido con moito leite acumulado no ubre e “non había quen as muxira –subliña Iago–. Tiraban seguido as máquinas, non se lles vía nada a gusto e levábanos moito tempo facer esta parte do traballo”. Con dous muxidos estaban a producir unha media de 37,5 litros por vaca e día e o cambio foi inmediato. “En canto comezamos cos tres muxidos, subiron a produción, pasaron a alcanzar os 43 litros diarios, e acabouse o de patear na sala. Viamos as vacas moito máis tranquilas, totalmente diferente”, destaca José. “O cambio foi radical –engade Iago–, tomaramos unha boa decisión”. Desde ese momento, como é lóxico tras unha boa experiencia, confían neste sistema de traballo e moxen tres veces ao día: ás 6:30 horas da mañá, ás 14:30 horas do mediodía e ás 21:30 horas da noite. Tres quendas que adoitan durar sobre dúas horas e media, das que se encargan os empregados, salvo vacacións ou excepcións que cobren eles mesmos os traballadores.

A calidade do leite é outra das áreas que confían ao equipo veterinario de Meira. A día de hoxe teñen un reconto de células somáticas de 160.000 cél./ml e a bacterioloxía por debaixo de 10.000 ufc/ml. Rico defende que a calidade do leite se apoia en tres piares fundamentais: “A máquina de muxido, que ten que estar a punto, a rutina de muxido e as camas. Tamén a saúde xeral dos animais, por suposto”. Neste senso, adoptaron varios cambios nos últimos tempos que lles implicou focalizar a atención neste asunto. Primeiro, o paso aos tres muxidos, e despois, a aposta polas camas compostadas. O veterinario subliña que “neste caso, este tipo de camas está funcionando ben, con bos resultados, pero é un sistema que necesita unhas condicións de atención máis especiais ca se fose unha cama inerte; hai que estar moi pendente da calidade microbiolóxica do produto”. Dentro duns meses, cando teñan un control estrito do separador de xurros e das camas, pois o proceso atrasouse un pouco máis do esperado polos inicios coa célula hixienizante, teñen pensado implantar o secado selectivo.

46 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_naGranxa_casaCarballo_galego_SABE.indd 46

30/8/21 22:10

SISTEMAS DE GESTIÓN DE

PURINES SEPARADORES Varios tamaños y modelos Tornillo separador y criba: alta dureza Reductor de planetarios: reduce el consumo de energía y alarga su vida útil GREEN BEDDING: > 35% de materia seca

BIOCÉLULA HIGIENIZADORA La biocélula permite reutilizar la fase sólida del purín como material de cama para los cubículos. Producción: Hasta 20 Tn / día de sólido higienizado Características higienización: Pasteurización garantizada (1h a 70º) Secado: Entre un 40 - 55% de materia seca (mediante el ajuste HRT) HIGIENIZACIÓN CONSTANTE VACAS SALUDABLES SISTEMA DE CONTROL REMOTO

AHORRO FINANCIERO CUMPLIMIENTO NORMATIVAS PRODUCCIÓN DIARIA

Próximamente en Galicia:

S.A.T. A VEREDA y S.A.T. ARCICOS

www.etxeholz.net etxeholz@etxeholz.net +34 948 983 390 / +34 683 612 406 Pabellón 5 Stand D-E / 7-16

vp026_publicidade_etxeholz.indd 47

Proveedor integral de soluciones ganaderas Fabricación y distribución de equipamiento ganadero Gestión de residuos Desarrollo y ejecución de proyectos Asesoramiento medioambiental

19/8/21 15:04

NA GRANXA

JOSÉ VILLAMIDE: “EN CANTO COMEZAMOS COS TRES MUXIDOS, SUBIRON A PRODUCIÓN E ACABOUSE O DE PATEAR NA SALA. TOTALMENTE DIFERENTE”

Os traballadores encárganse dos muxidos tres veces ao día nesta sala de 28 puntos, da limpeza das naves e da alimentación das xatas

O SEU MILLO E A SÚA HERBA Traballan sobre 155 hectáreas de terreo, das que 90 ha son propias e o resto téñenas en alugueiro. Rotan en 100 delas o millo coa herba e no resto recollen raigrás todo o ano, chegan a facer 4 ou 5 cortes. En canto á produción de millo, adoitan sementalo sobre o 10 ou o 15 de maio para recollelo a mediados ou finais de setembro. “Botamos todos os anos un ciclo 250-260, de 115 días de maduración máis ou menos. Aquí estamos nunha zona bastante seca e tratamos de recollelo o antes posible, para que non nos seque”, describe José. “Antigamente –engade– dispoñiamos de aspersores e dun canón de rega, pois tiñamos a concesión dun río pequeno, pero entre a prohibición de utilizar o canón e que este traballo se facía moi laborioso, deixamos de facelo”. Con todo, a produción media nestes dous últimos anos, que “non foron malos –cualifica o gandeiro–”, aproxímase aos 48.000 quilos por hectárea. Ademais de abastecer a demanda dos seus animais, con estes resultados preven cada ano a venda duns 600.000 quilos, pois “véñennos sobrando sobre un millón de quilos, vendemos parte e o resto almacenámolo coa previsión de aumentar o número de cabezas nestes vindeiros anos”. “As terras están ocupadas sempre”, manifesta José. En canto se recolle o millo, rotan ese terreo con raigrás e no resto das fincas nas que

non sementan millo teñen herba todo o ano. Para o ensilado desta produción contan cun total de sete silos de trincheira, tres que xa tiñan da explotación antiga e catro que fixeron máis recentemente. No cultivo de herba diferencian dous tipos de campos: “Hai zonas onde non entramos ben co xurro de inverno para fertilizar e cultivamos unha mestura con trevos, que teñen bos rendementos, e nas áreas onde si podemos acceder co xurro tratamos de botar raigrás solo, raigrás italiano ou westerwold”. Adoitan recoller por corta uns 19.000 quilos por hectárea. “Facemos cortas pequenas porque –di– obtemos mellores calidades, andamos nun 15 % de proteína e niveis baixos de fibras neutro deterxentes”. Precisamente a calidade das forraxes é outro dos obxectivos que lles marcan os asesores do centro de Meira, pois “disto depende o nivel e o custo da produción. Os concentrados –ratifica Fermín Rico– utilizámolos para complementar as carencias das forraxes e para cubrir as necesidades enerxéticas e proteicas das vacas, pero unha mala forraxe non se corrixe con concentrados. Canto mellor sexa a calidade dos cultivos, máis eficiente vai ser a gandería”.

ALIMENTACIÓN KM 0 Todas as fincas de cultivo están localizadas ao redor da granxa ou moi preto dela; de feito, as que poden ter

máis lonxe das súas instalacións están a cinco quilómetros. Deste xeito, conseguen as bases principais da alimentación dos animais nun radio mínimo e co seu propio traballo, o que lles abarata moito os custos. Segundo considera José: “Se tes man de obra, é bastante importante, sobre todo en anos nos que o leite ten un prezo baixo e se anda moi xusto. As máquinas están pagadas e non tes custos de traballos externos que habería que asumir doutra maneira”. Para o rabaño de produción elaboran eles mesmos tres racións diferenciadas. Por unha banda, preparan unha ración unifeed dúas veces ao día, á mañá e á noite, para as vacas en muxidura, composta por 26 kg de silo de millo, 13 kg de silo de herba, 6,5 kg de millo triturado cos minerais e 4,5 kg de soia. Por outra banda, as secas e xovencas adultas desde que preñan comen outra ración con 10 kg de silo de herba, 4 kg de herba seca e 2,5 kg de penso para secas. Por último, ás vacas próximas ao parto danlles outro preparado con silo de millo, 8 kg; palla, 5 kg; penso de secas, 2 kg, e soia, 1 kg. Todos os traballos de campo son asumidos por eles, tan só lle contratan a unha empresa externa o picado do millo. Para a compra de cereais, como a soia ou a colza, botan man directamente dunha central de compras, da que lles chega directo do porto, e o millo moído cos minerais cómpranllo a unha fábrica de pensos.

48 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_naGranxa_casaCarballo_galego_SABE.indd 48

30/8/21 22:10

SISTEMA SISTEMA DEDE CRUZAMIENTO CRUZAMIENTO DEDE 3 RAZAS 3 RAZAS SISTEMADE DECRUZAMIENTO CRUZAMIENTODE DE3 3RAZAS RAZAS SISTEMA

RENTABILIDAD RENTABILIDAD VITALICIA VITALICIA PRODUCCIÓN PRODUCCIÓN GRASA GRASA + + PROTEÍNA PROTEÍNA PRODUCCIÓN PRODUCCIÓN GRASA GRASA + + PROTEÍNA PROTEÍNA COSTES COSTES

TRATAMIENTOS TRATAMIENTOS DE SALUD DE SALUD COSTES COSTES TRATAMIENTOS TRATAMIENTOS SALUD DEDE SALUD DÍASDÍAS LONGEVIDAD LONGEVIDAD

+33% +33% +33% +33%

== ==

-26% -26% -26% -26% +147 +147

TÍFICAME EN TÍFICAME EN TÍFICAM EN TÍFICAME E EN

O O

REDUCCIÓN DE LA REDUCCIÓN DE LA MORTINATALIDAD MORTINATALIDAD

ORBO A PRP AB D D TENTE

+147 +147

R OB A B PR O PA TE D D N

DÍAS DÍAS LONGEVIDAD LONGEVIDAD

RENTABILIDAD RENTABILIDAD VITALICIA VITALICIA

* Estudio * Estudio de 10de años 10 años dirigido dirigido por lapor Universidad la Universidad de Minnesota. de Minnesota. Resultados Resultados confirmados confirmados por elpor Journal el Journal of Dairy of Dairy Science Science

CI CI

REDUCCIÓN REDUCCIÓN DEDE LALA MORTINATALIDAD MORTINATALIDAD

Global Global Genetics Genetics Galicia Galicia Global Global Genetics Genetics * Estudio de años 10 años dirigido la Universidad de Minnesota. Teléfono: Teléfono: 619 760 619 916 760 916 * Estudio P.N. P.N. Európolis Európolis C/Londres C/Londres 29A 29A de 10 dirigido porpor la Universidad de Minnesota. Resultados confirmados el Journal of Dairy Science confirmados porpor el Journal of Dairy Science global@globalgenetics.es global@globalgenetics.es Resultados 28232 28232 Las Rozas, Las Rozas, Madrid Madrid galicia@globalgenetics.es global@globalgenetics.es

procross.info procross.info

Global Genetics Galicia Global Genetics Galicia Teléfono: 619 760 916 Teléfono: 619 760 916 global@globalgenetics.es global@globalgenetics.es

vp026_anuncio_GLOBAL.indd 49

Global Genetics Global Genetics P.N. Európolis C/Londres 29A P.N. Európolis C/Londres 29A 28232 Rozas, Madrid 28232 LasLas Rozas, Madrid

19/8/21 11:31

NA GRANXA

F. R.: “CANTO MELLOR SEXA A CALIDADE DOS CULTIVOS, MÁIS EFICIENTE VAI SER A GANDERÍA”

Traballan un total de 155 hectáreas con millo e herba

Dous remolques cargadores. Á dereita, o último adquirido, dos primeiros vendidos do mundo

Instalacións novas onde almacenan o compost, parte da maquinaria e diversos materiais

Para ensilar a herba decántanse por cortas pequenas porque obteñen mellores calidades

A produción media de millo nestes dous últimos anos aproxímase aos 48.000 quilos por hectárea

40 ANOS DE CONFIANZA EN DURÁN MAQUINARIA As relacións duradeiras en SAT Casa Carballo son comúns. Se ben levan máis de trinta anos confiando no Centro Veterinario Meira para o bo manexo e a saúde dos animais, á hora de decantarse pola maquinaria agrícola son clientes fieis e xa amigos da empresa lucense Durán Maquinaria Agrícola. “A relación comezou con meu pai –narra José– cando Antonio Durán, o fundador, aínda non se dedicaba á maquinaria, traíanos cereais nun camión de repartición. Pouco a pouco fórase metendo no mundo da maquinaria e trouxéranos unha das primeiras segadoras rotativas frontais. Seguidamente comezara a traballar con Pöttinger e, como había moi boa relación e confianza con el, nós diciámoslle o que necesitabamos e el xa nos conseguía a máquina en cuestión. Despois, o máis importante era o servizo que daba. Se unha máquina tiña un problema, trataban de solucionarcho canto antes, incluso os da fábrica eran moi receptivos a escoitar o que che pasaba. Así seguimos traballando con el e comprámoslle case todo. Agora, Antonio xa está xubilado, pero continuamos no mesmo camiño cos seus fillos Manuel e Antonio”. Así, contan a día de hoxe cun parque de maquinaria moi extenso: cinco tractores, sementadora de millo, con grade rotativa e rápida, sementadora de herba tamén con grade rotativa e rápida, segadora combinada de 12 metros, segadora frontal de 3 metros, sulfatadora con GPS, dous arados de catro regos, xuntadores e envolvedores de herba, tres manipuladoras telescópicas, unha pa e unha mixta, dous carros mesturadores, unha fertilizadora de 3.000 kg, un rodete compactador de 9 metros, un remolque basculante, unha plataforma de 8 metros para rolos, un riper, dúas encamadoras e dous

J. V.: “BOTAMOS TODOS OS ANOS UN CICLO 250-260, DE 115 DÍAS DE MADURACIÓN MÁIS OU MENOS. TRATAMOS DE RECOLLELO O ANTES POSIBLE PARA QUE NON NOS SEQUE”

remolques, un deles, de tres eixes e 49 m3, que acaba de ser lanzado ao mercado, dos primeiros vendidos no mundo. Ademais, dispoñen de dúas cisternas para o xurro, unha de 16.000 litros e outra de 23.000, para a que teñen un aplicador de 18 metros, e de dous batedores, de 10 e 6 metros. Para gardar a cuberto toda esta maquinaria teñen unha nave nova específica para todo, mais parte da instalación do separador de xurros.

O FUTURO, EN MANS DAS NOVAS XERACIÓNS José ten dous fillos, José e Jhilenia, e Iago, dous máis, Yasmín e Iago. Ao falar de futuro con todos eles, os rapaces non negan ningunha posibilidade, pero os seus pais saben que

algún deles xa ten ganas de seguir co negocio. Tanto é así que xa teñen en mente unha nova adquisición para o conxunto de máquinas: “Tan só nos falta unha picadora para o millo, pois de momento non temos man de obra suficiente. Segundo os pequenos vaian medrando, a idea é comprar unha tanto para millo como para herba”, adianta José. Á espera de que finalmente os rapaces queden coa gandería familiar, os seus plans de futuro pasan por ir aumentando amodiño o número de cabezas ata achegarse ás 400, construír uns silos novos para as súas propias forraxes e levantar unha nave máis na que instalar as secas e as xovencas, para deixar as naves principais unicamente para a produción.

50 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_naGranxa_casaCarballo_galego_SABE.indd 50

30/8/21 22:10

NA GRANXA

ENTREVISTA A FERMÍN RICO, VETERINARIO DO CENTRO VETERINARIO MEIRA (MEIRA, LUGO)

En Vaca.tv

“Estase traballando máis en prevención, en manexo e en educación do persoal que coas vacas” Tras máis de trinta anos dedicado á veterinaria e en especial á produción de leite, aproveitamos a nosa visita a SAT Casa Carballo para abordar con Fermín Rico, do Centro Veterinario Meira, a situación do sector de maneira máis xeralizada. Durante a nosa charla destacou a evolución do seu traballo cara á asesoría integral das explotacións, á prevención e á mellora do manexo colectivo en detrimento da curación individual dos animais.

Como foi a evolución nestes anos do traballo dos veterinarios de campo? Se resumimos moito a evolución, pasouse de intentar curar o individuo a intentar previr e curar o colectivo. Agora, mesmo se está traballando máis en prevención, en manexo e en educación do persoal que coas vacas. A atención individualizada, á parte de prestarlle os coidados que necesite, ás veces sérvenos como ventá de oportunidade para ver se o problema pode estar causado por un erro no manexo ou por algo que afecta ao colectivo. Neste senso, estase tendendo máis ao colectivo, sen desprezar o individuo.

Ademais, os veterinarios pasamos der ser clínicos a ser asesores integrais das explotacións e cústanos por momentos meternos neste novo traxe. Tocounos esta transición e creo que as xeracións futuras de veterinarios van telo moito máis fácil, pois van asumir mellor ca nós este papel. A nós séguenos custando saber en que rol estamos en cada momento. Os gandeiros entenden a importancia desa prevención e de pagar por ela? Si. Eu creo que a maior dificultade de calquera cambio é mental. En-

tón, a todos nos custa ás veces convencernos dos cambios, pero si que están moi concienciados, porque os gandeiros non queren ter animais enfermos. Os tratamentos supoñen un sobrecusto, un traballo extra, unha perda de produción... Prefiren ter menos produción que ter animais enfermos. É por iso polo que si están polo labor de previr e evitar este tipo de problemas. Como valora a evolución do sector en Galicia? Déronse varias circunstancias para conseguir ser unha das rexións referentes en Europa. Unha é que á xente de Galicia gústanlle bastante os animais e é perseverante no seu coidado. Despois, outro punto que influíu foi a administración coas axudas. Algunhas veces foron máis acertadas e outras menos, pero achegaron á evolución do sector. Como terceiro punto, penso que os técnicos tivemos un papel moi importante, pola formación que fomos adquirindo. O método de explotación a nivel internacional foi trasladado ás explotacións de aquí e creo que lles axudou moito a mellorar. Por último, outro asunto que acelerou a evolución do sector foi a crise de 2008. Ao haber unha situación de prezos baixos, a xente para sobrevivir tivo que ser máis eficiente, entón evolucionou máis rápido. Fala da formación dos técnicos. Que relevancia lle dá á formación tanto dos veterinarios como dos gandeiros? A formación é o piar básico para a evolución de calquera sector. A nosa obriga é estar ao día nos avances e nas investigacións que fan os científicos para poder trasladárllelas aos nosos clientes e así mellorarlles e facilitarlles o traballo e a eficiencia. A min paréceme importantísima. Traballa nun equipo veterinario especializado en diferentes áreas. Que interese ten para a coordinación dos traballos pertencer a un mesmo grupo? Para que as cousas vaian ben hai que remar todos no mesmo sentido. O de ser todos dun equipo non é imprescindible, pero eu penso que facilita a comunicación. 08.2021 | Vaca Pinta n.º 26 | 51

vp026_naGranxa_casaCarballo_galego_SABE.indd 51

30/8/21 22:10

NA GRANXA

Ás veces, a oportunidade de ver un caso permíteche facer un diagnóstico de rabaño. Entón, se calquera dos técnicos detecta un problema e considera que pode estar causado por un erro noutra área que non sexa da súa competencia, pode comunicarllo ao compañeiro que se encarga dela para axilizar a súa corrección. Isto aumenta a eficiencia. Non todas as explotacións son iguais. Deben adaptarse a producir o que demanda a industria en cada caso? Si, indubidablemente. O consumidor é o que manda. Se esixe un tipo de produto en concreto, a industria vaillo repercutir ao produtor e o produtor ten que traballar nesa liña. Eu creo que o sector leiteiro está bastante preparado para cumprir esa función, pois é un sector moi evolucionado, moi profesionalizado, que é capaz de adaptarse a calquera demanda do mercado. Hai explotacións ás que lles é máis fácil adaptarse e a outras cústalles máis. Probablemente, nos próximos anos, a propia selección do sector fará que a porcentaxe de explotacións con capacidade de adaptación ás novas esixencias sexa moi alta. Agora mesmo hai moita xente que ten entre 50 e 60 anos, que non ten substitución xeracional, que economicamente tampouco ve factible facer unha mellora ou adaptarse a sistemas máis modernos e que está a esperar a xubilación. Na provincia de Lugo contan cun control leiteiro pioneiro. Á hora de facer o seu traballo na explotación, como valora os datos que lles proporciona este sistema? O control leiteiro, sobre todo aquí na provincia de Lugo, foi e é moi importante por facilitar os datos cuantitativos e cualitativos do leite. Con vistas ao futuro, paréceme que, agora coa instalación de equipos de muxido especializados, moitas desas facetas van quedar resoltas coas propias máquinas. Van facer esa recollida de datos mesmo mellor que o control leiteiro, porque o control toma datos unha vez ao mes e a máquina rexístraos durante todos os muxidos, polo que van ser moito máis exactos.

Supoño que o control leiteiro para sobrevivir terá que evolucionar, como todos os sectores, e terá que dedicarse máis á interpretación deses datos e á mellora xenética. Como lles afecta a nova normativa relativa ao uso racional de antibióticos? Eu estou moi de acordo coa nova lexislación, penso que hai que reducir antibióticos polo ben de todos e paréceme que o futuro pasa por previr e por mellorar o manexo, para evitar que os animais enfermen. A mellor curación é que non enfermen. Penso que non vai ser ningún problema, que vai ser mesmo unha esixencia que vai acelerar e favorecer a eficiencia das explotacións. Outro dos conceptos en auxe é o benestar animal. Que opina da diferenza de concepto entre o que percibe a sociedade e a realidade? Este é un tema moi controvertido e sempre se ve desde distintos puntos de vista. Aos que estamos no sector parécenos que o benestar animal é bastante bo, que mellorou moito, que é mellorable e que segue evolucionando. Desde o punto de vista da sociedade hai moitos creadores de opinión interesados que poden falar mal dos sistemas de produción. Estoume referindo, sobre todo, aos intensivos en favor dos extensivos e dos ecolóxicos, e iso son verdades a medias. Aínda que o consumidor medio se decantase polo consumo de produtos ecolóxicos, non tería poder adquisitivo para afrontar a súa compra. Penso que é un debate que está coxo, que non se di todo o que hai que dicir. Hai que partir da base de que a poboación mundial aumenta, incrementando a demanda de alimentos, e a superficie agrícola non pode aumentar en igual proporción. Hai que intentar ser eficientes e a única forma de producir alimentos, sendo o máis respectuosos posible co medio ambiente, é a intensiva. Por exemplo, fálase ultimamente moito do metano e elimina moito menos metano unha vaca por litro de leite ou por unidade produtiva nun sistema intensivo que nun extensivo, moitísimo menos.

“MOITOS CREADORES DE OPINIÓN NON DIN TODA A VERDADE E A POBOACIÓN É MOI DESCOÑECEDORA DE TODO ISTO”

Circulan moitas falsas verdades, hai moitos creadores de opinión que falan, pero que non din toda a verdade, que non centran a realidade do problema, e, por outro lado, a poboación é moi descoñecedora de todo isto. Ao mellor debería darse información nas escolas sobre a produción e o consumo racional de alimentos, a través da cal se explicase todo o proceso produtivo, desde o nacemento do animal ata o seu sacrificio (se o produto final é a carne). Isto evitaría debates estériles sobre o trato dos animais. Como ve o sector veterinario do futuro? Hai traspaso xeracional nesta profesión? Como dicía antes, a profesión seguirá na liña de pasar de curar a previr e formar ao gandeiro. Vai ser máis fácil traballar, porque vai haber menos urxencias, o esforzo vai estar máis centrado na prevención que na curación. Cando eu empecei a traballar, saíase todas as noites da semana a facer urxencias. Agora, a pesar de atender moitas máis vacas, sáese moitas menos, porque está o traballo moito máis normalizado. En canto ao traspaso xeracional, eu penso que si, que vai haber, aínda que vivimos certas contradicións. Hai moito paro, moita oferta de man de obra e o que busca persoal non o encontra; entón, aí algo falla. Neste sector tamén pasa algo diso, nós, por exemplo, cando necesitamos incorporar algún veterinario, a selección é moi difícil, a pesar de que en España existen un montón de facultades de veterinaria e hai moitos veterinarios. Non sei exactamente a causa.

52 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_naGranxa_casaCarballo_galego_SABE.indd 52

30/8/21 22:10

A robotización integral de Pose Izcara, unha experiencia de dez As produtoras da Ganadería Pose Izcara (Vimianzo, A Coruña) necesitaban muxirse máis de dúas veces ao día, a súa produción era elevada e o ubre sufría moito nesa espera. O seu propietario, Manuel Pose, recoñece que dar solución a este problema foi o motivo principal da instalación, a principios de ano, dun DairyRobot R9500 de GEA para o muxido. Co cambio apostou por un proxecto integral de robotización e incorporou os colares CowScout, o arrimador de comida FRone e a amamantadora C400. Traballa só na explotación e buscar persoal cualificado era complicado, así mellorou moito a súa calidade de vida. Tras cinco meses de traballo co robot xa logrou os tres muxidos de media, aumentou a produción nuns cinco ou seis litros e reduciu o reconto de células somáticas. Os colares CowScout permítenlle un control total dos animais, o arrimador sacoulle ese traballo ao 100 % e coa amamantadora mellorou o desenvolvemento das xatas, co que cre que poderá inseminalas antes. Manuel Pose cualifica de 10 a experiencia, tanto para o benestar das súas vacas como para el mesmo.

vp026_publirreportaxe_gea_galego.indd 53

31/8/21 10:07

Nome da explotación: Ganadería Pose Izcara Localización: Vimianzo (A Coruña) Número total de animais: 140 Vacas en produción: 60 Media de produción: 42 litros/vaca/día Media de número de muxidos: 3 Porcentaxe de graxa: 3,70 % Porcentaxe de proteína: 3,40 % RCS: 150.000 cél./ml

Manuel Pose: “O cambio non foi difícil, entraron moi ben, non houbo que arrimar vacas a man nin nada”

Que sistema de muxido tiña antes de instalar o robot? Muxiamos sobre 70 vacas nunha sala tamén de GEA de 12 puntos e a media estaba nuns 36 litros por vaca e día. Por que decidiu pasarse ao robot? Levaba un ano máis ou menos dándolle voltas. Un dos motivos que me levou a decantarme polo robot foi a saúde dos animais, pois tiña vacas que estaban dando moita produción, 50 litros, mesmo algunha de 70 litros, e con dous muxidos o ubre sufría moito. Eran necesarios os tres muxidos. Outro motivo foi a man de obra. Eu estou só na granxa e buscar persoal é moi complicado; así lévoo moito mellor. Por que elixiu GEA? Xa coñecía a marca, a sala que tiña antes era de GEA e non daba problemas, e tamén a xente, dábame confianza. Ademais, tiña claro que a máquina traballaba, por outras que vin. Que características deste modelo lle gustaron máis? Tiña varios puntos que me gustaban máis que a competencia: o foso, para poder tratar unha vaca ou para secala, e a separación por cuartos, cada tetoeira toca o seu teto e listo.

Colares CowScout vp026_publirreportaxe_gea_galego.indd 54

Como planificaron o proceso de cambio? A verdade é que non foi difícil, porque eu seguín muxindo na sala igual. Onde está posto o robot xa había un oco, desfixemos uns cantos cubículos e instalamos a máquina aí. As vacas estiveron 8 ou 10 días pasando polo robot sen muxir e sen dar penso nin nada, simplemente ulindo e entrando nel. Despois estiveron 10-12 días comendo penso, mentres nós rematabamos as obras, e o día 16 de marzo comezamos a muxir. Desde ese día ata hoxe foi unha marabilla. Entraron moi ben, non houbo que arrimar vacas a man nin nada. Tiña algo de medo dos primeiros meses, pero o cambio, de momento, foi xenial. Non sei se van mellorar. Eu case me conformo así, sinceramente. Como foi a súa adaptación e a dos animais? Eu creo que foi mellor para as vacas que para min. Os animais de máis litros xa están a tres muxidos ou máis, cada vez hai máis produción e mesmo baixaron un pouquiño as células somáticas. Pola miña parte, moi ben, pouco a pouco, porque a tecnoloxía non é o meu, pero pensei que sería máis complicado. Que beneficios lle está achegando? A calidade de vida mellorou un montón. Eu antes estaba aquí ás 5 da mañá e agora veño ás 7, non é o mesmo chegar e ter que pasar dúas horas na sala de muxido que chegar e ir directamente facer as camas e mirar se hai algún atraso. O traballo lévase moito mellor, en calidade de vida mellorei o 100 %.

Arrimador de comida FRone

Amamantadora C400 31/8/21 10:07

Ademais, as vacas teñen máis benestar, hai algunhas que están en 4 muxidos ou máis, e aumentaron a produción uns 5 ou 6 litros por animal. Tras cinco meses de traballo con robot, que valoración fai do cambio? Tiña algo de medo porque me dicían que os primeiros meses ían ser difíciles, pero a min foime moi ben. Eu ao cambio doulle un 10, tanto para os animais como para min, e seguro que de aquí en adiante aínda van mellorar, pois parirán de novo e mesmo poden aumentar a produción, que é un dos meus obxectivos. Ten algún equipamento máis de GEA? Si. Xunto co DairyRobot R9500, instalei os colares CowScout, o arrimador de comida FRone e a amamantadora C400. Que vantaxes lle achegan os colares CowScout? Danme moita información, de cando as vacas están en celo, da ruminación e dos datos das veces que entran no robot, do leite que dan, do penso que comen… Tes un control total do animal. Se non estás pola granxa e non ves os animais, miras no móbil ou no ordenador e xa che dá todo. Se ves que unha vaca non comeu tanto, que estivo máis tempo deitada… Adiántaste aos problemas. Que beneficios ten co arrimador de comida FRone? O arrimador pasa cada dúas horas e isto si que me sacou a min o traballo ao 100 %, sobre todo ás noites. De día tamén, porque estabas por aquí e arrimabas ti a comida, pero o problema é de noite, porque marchas de aquí e chega un punto no que os animais non chegan á comida. Co arrimador aumentei tres racións máis por animal, pois comen máis de noite, e iso é incremento en litros de leite. Se come máis, produce un pouco máis. Como é a experiencia coa amamantadora C400? Teño dous lotes, desde os seis ou sete días de nacer ata un mes e desde o mes ata os 90 días, que fago a desteta. Ao principio, dáslles de mamar alí unha ou dúas veces ao día e, despois, xa van sós, sen problema ningún. É unha marabilla para o gandeiro e para o animal. Eu estaba antes en 6 litros por día e agora están mamando 10. Levo dous meses con ela, pero xa se nota o cambio perfectamente nas xovencas. Crecen máis, arrincan moito mellor, aos 15 días abren máis a costela e eu penso que vou poder inseminalas un mes antes. Iso son cartos para a granxa. De cara ao futuro, cales son os seus plans? De entrada non teño pensado crecer. O meu plan é máis ben a estabilidade dos animais e darlles o máximo confort posible. Se cadra, aumentar un pouquiño máis a produción por vaca. Agora ben, a experiencia é moi boa, non descarto poñer outra cabina, pero de momento non. Se me piden un consello, eu poñería o robot mañá, sinceramente.

Carlos García Xerente de Farming Agrícola A Coruña, distribuidor de GEA Robotics

En que gama de produtos está especializado GEA Robotics? Dentro do proxecto de GEA Robotics, que desenvolve Farming Agrícola A Coruña en practicamente a totalidade da provincia, inclúese todo o que é robotización en muxido, tanto en boxes individuais como en salas de muxido robotizadas, amamantadoras, arrimadores de comida... Toda a gama de robotización que desenvolve GEA. Como é o asesoramento prevenda de cada máquina? Contamos cun técnico comercial que visita as explotacións gandeiras e é a persoa que asesora no inicio dos proxectos de robotización. Xunto ao gandeiro, analiza o posicionamento do robot e ocúpase de asesoralo en todo este proceso. Como xestionan o servizo técnico posvenda? O servizo posvenda é unha parte importantísima na robotización. Temos un equipo de persoas formadas con atención 24 h os 7 días da semana. Todos os nosos técnicos están formados con cursos que imparte a compañía GEA e totalmente equipados para a atención de urxencias. Algo que podemos destacar é que cada furgoneta inclúe unha porcentaxe moi alta, o 80-90 % do necesario para a reparación dun robot. Aínda que nas instalacións hai stock, o técnico dispón no seu vehículo de todo o necesario para dar solucións sen ter que vir ao almacén. É unha unidade de intervención directa e urxente. Como ve o mercado da robotización en Galicia? Somos un distribuidor recente e novo neste sector, aínda que Farming Agrícola celebra este ano o seu 40 aniversario, pero somos moi optimistas e estamos moi ilusionados con este proxecto, porque vemos que hai un campo de desenvolvemento moi amplo, non só en Galicia senón en toda España. Os primeiros robots montábanse en explotacións de tamaño pequeno ou mediano; hoxe en día xa temos proxectos de catro ou cinco robots en ganderías de 300-350 animais, ou sexa, proxectos importantes. Eu creo que o mundo da robotización é algo ineludible, non vai pasar de longo no mundo agrícola e gandeiro. É o futuro para todos.

ENTREVISTA En vídEo

vp026_publirreportaxe_gea_galego.indd 55

31/8/21 10:07

INTERNACIONAL

Redkiss, un touro con altísimo índice Pro Caseus

Pro Caseus, un novo índice xenómico que mellora a eficiencia dos animais O nacemento do novo índice de selección xenómica da raza Holstein é o resultado dunha serie de investigacións que se presentan neste artigo e que foron levadas a cabo na rexión italiana do Véneto para verificar a posibilidade dunha maior eficacia na transformación do leite en queixo. Enrico Coronelli Intermizoo

nha noticia publicada recentemente na prensa, e que foi logo recuperada tamén en diversas televisións, desatou moito interese tanto entre os gandeiros coma entre os empregados da industria de transformación do leite e os consumidores. Trátase da presentación dun novo índice de selección xenómica da raza Holstein

denominado Pro Caseus, consecuencia dos resultados dunha serie de investigacións levadas a cabo no Véneto para verificar a posibilidade de prever unha maior eficiencia na transformación do leite en queixo con base na análise xenómica dos animais individuais. É un tipo de investigación innovadora porque utilizou técnicas de vangarda no

campo da xenética animal co uso da xenómica, que podería levar a cambios significativos para toda a cadea do leite. Italia, aínda que non se atopa entre os maiores países produtores de leite, ocupa o cuarto posto mundial para a produción de queixos. Hai máis de 400 tipos diversos, dos cales 53 están entre AOP e DOCG.

56 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_internacional_procaseus_galego.indd 56

31/8/21 10:32

INTERNACIONAL

A XENÓMICA PERMITIU ASÍ VALIDAR DE FORMA CIENTÍFICA MOITAS COUSAS QUE SÓ PODÍAN INTUÍRSE A PARTIR DA EXPERIENCIA DOS “LEITEIROS”

Italia ocupa o 4.º posto mundial na produción de queixos

Os estudos para mellorar a calidade e o rendemento dos queixos remóntanse a comezos dos anos 60 e centráronse na importancia da proteínas e, entre elas, principalmente na caseína, que representa o compoñente principal. Na rexión do Véneto, situada no noroeste do país, que sempre se de-

dicou á produción de queixos tanto nas áreas alpinas da zona norte como naquelas de chaira entre Venecia e Verona, algunhas organizacións e académicos buscaron respostas ás solicitudes que chegaron do mundo produtivo, desenvolvendo diversos programas de investigación.

COMERCIAL VEIRAS, S.A.

CISTERNAS

AVD. SAN MARCOS 65 15890 SANTIAGO DE COMPOSTELA A CORUÑA - Tel.: 981 587 722 www.comercialveiras.com mail: cveiras@comercialveiras.com

RECAMBIOS ORIGINALES SAME, DEUTZ-FAHR, LAMBORGHINI Y HURLIMANN ¡CONSÚLTENOS PRECIO Y DISPONIBILIDAD!

CARRo mEzClAdoR AuTopRopulSAdo • • • •

TRACCIóN A LAS CUATRO RUEDAS FRESA DE 1,50 REvISADO Y FUNCIONANDO SEMINUEvO

Disponemos de carros mezcladores arrastrados a TFT desde 2.000€

DISTRIBUIDORES OFICIALES DE TRACTORES DEUTZ-FAHR, SAME, LAMBORGHINI, HURLIMANN, Y DE OTRAS MARCAS: vICON, LACASTA, COvESA

08.2021 | Vaca Pinta n.º 26 | 57

vp026_internacional_procaseus_galego.indd 57

31/8/21 22:34

INTERNACIONAL

POR PRIMEIRA VEZ NO MUNDO CALCULÁRONSE ÍNDICES DE TOURO BASEADOS NA CAPACIDADE LEITEIRA REAL DAS SÚAS FILLAS

Os departamentos de ciencias animais da Facultade de Agricultura da Universidade de Padua involucráronse nisto do que estamos a falar. En concreto, o profesor Martino Cassandro e Intermizoo, o Centro de Fecundación Artificial da Rexión do Véneto, que dende hai moitos anos traballa para a mellora xenética e é moi coñecido tamén no estranxeiro por producir touros de gran prestixio como Bookie, Iron, Ford, Prince e moitos outros. A primeira fase destes estudos, que acabaron en 2009, tiña o obxectivo de identificar que leite era a mellor para a produción de queixo e cal era a influencia do compoñente xenético transmitido polos touros e as razas individuais na determinación dos resultados. Ademais da incidencia da nutrición e da situación fisiolóxica dos animais individuais (etapa de lactación, células altas, mastites…), confirmouse unha alta herdabilidade xenética e unha alta variabilidade dentro da poboación bovina. As mostras de leite individuais, utilizadas para os controis funcionais das asociacións de gandeiros das vacas presentes en 131 granxas do Véneto, analizáronse durante 8 meses cun lactodinamógrafo, instrumento que simulaba o proceso de elaboración do queixo. Naturalmente, cada bovina foi rexistrada no libro xenealóxico e os datos procesados permitiron indexar os pais con base no desempeño das súas fillas cun índice chamado IAC (índice de actitude leiteira). Por primeira vez no mundo, calculáronse índices de touros baseados sobre a capacidade leiteira real das súas fillas.

O proceso do leite en caldeiras separadas confirmou que as variacións atopadas eran, sobre todo, de natureza xenética e o primeiro proxecto, denominado Bullability, rematou coa recollida dos datos experimentais que demostraron que o leite das vacas con alta aptitude leiteira tiña mellores rendementos na caldeira e, despois a maduración, o queixo resultou nunha cor máis intensa e mellor perfume e aroma. Desde 2010, coa utilización do MIRS, un método de análise infravermella moito máis rápido que o precedente, as análises continuaron a grande escala, chegando a 20.000 mostras mensuais de 350 granxas. A partir de 2017, cunha base de datos de 100.000 vacas e de 1.200 touros testados, o grupo de traballo da Universidade de Padua procedeu ao estudo e á identificación dos xenes implicados na aptitude leiteira coa creación dun chip validado para o test xenómico da aptitude leiteira. Este chip contén ao redor dun cento de xenes e xa se utilizou para os programas de selección de Intermizoo e para analizar as nais de touros e os seus propios touros. Dese modo será posible orientar a selección cara a animais cada vez máis eficientes cuns retornos económicos que se espera que sexan interesantes. Estes procedementos e a marca Pro Caseus foron patentados e rexistrados nos últimos meses. A xenómica permitiu así validar de forma científica moitas cousas que só se podían intuír a partir da experiencia dos “leiteiros”. .

58 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_internacional_procaseus_galego.indd 58

31/8/21 10:32

INTERNACIONAL

“A selección dos animais para o gandeiro non é nin moi difícil nin moi cara” Falamos con Francesco Cobalchini, que forma parte dunha familia de gandeiros, é director de Intermizoo e tamén é integrante da Xunta de Administración da cooperativa leiteira máis grande do Véneto: Latte Busche, que posúe catro centros de produción na zona. As súas diversas experiencias profesionais permitíronlle abordar os diferentes problemas, non sempre converxentes, dos sectores involucrados. Cal cre que podería ser a rendibilidade económica para os gandeiros? A selección de animais, tendo en conta tamén a actitude leiteira, permite non só aumentar notablemente os rendementos dos queixos curados en termos cuantitativos senón tamén conseguir unha elaboración de queixo de calidade. De feito, un leite óptimo permite chegar a unha maduración perfecta en termos químicos e microbiolóxicos. O produto final, ademais de caracterizarse por unha excelente calidade de aromas e sabor, tamén terá unha incidencia moito menor de desperdicio ou degradación dos queixos con vantaxes económicas indiscutibles. A selección dos animais para o gandeiro non é nin moi difícil nin moi cara, xa que é posible coñecer o índice de calidade leiteira de cada touro Pro Caseus.

Fecundando as vacas, cuxo xenotipo se coñece como seme de touros testados para actitude leiteira, pódense obter resultados importantes en termos de mellora xenética xa dende a primeira xeración. Dese modo será posible orientar a selección cara a animais sempre máis eficientes, cuns rendementos económicos moi interesantes. Neste escenario, que vantaxes poderían ter os transformadores? Para os procesadores que mercan o leite, as maiores vantaxes derivan, en primeiro lugar, dun maior rendemento (para o grana padano e para o parmesano, mesmo máis do 5 %), dos aforros nos gastos de transporte, da redución dos tempos de procesamento (redución dos tempos de rotura de callada ata 1 minuto e daqueles de cocción de 1,30 minutos) e da posibilidade de desviar o leite de menor calidade láctea

cara a procesos onde non sirva un leite con elevado rendemento lácteo como a pasteurización ou UHT, o iogur, os xeados e a industria alimentaria. Claramente, todo depende do modelo económico no que a transformación de leite se insire. Está claro que o agricultor tamén é transformador do seu propio leite ou que todo se desenvolve dentro dun sistema cooperativo no que a redistribución dos ingresos premia os que máis contribúen aos beneficios; é o máis vantaxoso. Pero tamén a industria privada, que sempre busca unha maior eficiencia para reducir os custos de produción, seguramente estará interesada en promover o uso desta técnica de selección. Todo este aforro e o aumento da eficiencia do sistema só poden conducir a unha mellora do medio ambiente e os estudos están en marcha e faranse públicos en breve.

08.2021 | Vaca Pinta n.º 26 | 59

vp026_internacional_procaseus_galego.indd 59

31/8/21 10:32

GRANJAS PRIMA

nan w

El Prima en La Sielma, un paso más para seguir a la vanguardia En Monfarracinos (Zamora) tiene Jorge Hernández su ganadería de vacas de leche, en la que trabaja desde hace dos décadas. Ejemplo de buen hacer, los motivos de Hernández para comenzar a trabajar con el Prima en su negocio pasan por la necesidad de seguir implementando las últimas novedades para garantizar la rentabilidad y el bienestar de sus animales. “Siempre hay cosas que se pueden mejorar y, cuando ves ganaderos que conoces, que sabes cómo trabajan, haciendo las cosas muy bien con la recría, eso te anima a tratar de trabajar igual de bien”. Así explica Jorge Hernández, propietario de La Sielma, las razones que lo llevaron a comenzar a emplear el programa Prima de recría de terneras de Nanta. La Sielma es una explotación familiar zamorana que trabaja desde hace una década con Nanta y, desde hace tres años, la empresa les prepara también las mezclas, de las que valoran la calidad y la estabilidad de las materias primas. En la actualidad tiene un total de 158 cabezas: 83 son vacas en producción, 10 secas y 65 recría. Están produciendo una media de 36 litros/vaca/día, con un porcentaje de grasa del 3,82 % y de proteína del 3,43 %. Jorge nos explica que no tienen intención de crecer, sino de mantenerse y mejorar las instalaciones para cuidar tanto del confort de sus animales como de la calidad de vida de todos los trabajadores. Dentro de estos planes de mejora del bienestar, una de las últimas decisiones ha sido la implementación del programa Prima. Con Prima, apunta José María Álvarez, técnico comercial de la empresa, no solo se trata de vender un tipo de pienso o de leche (que se han elaborado cuidadosa y específicamente para el programa), sino que todo gira en torno a un completo sistema de bienestar, cuidados y alimentación para garantizar que la recría alcance su máximo potencial. EL FUTURO DE CUALQUIER GRANJA “Siempre decimos que las terneras son el futuro, pero también es verdad que son las grandes olvidadas en la granja”, dice Hernández, señalando que, normalmente, las condiciones de los animales más jóvenes no son las mejores. “Se las coloca en cualquier sitio, de cualquier manera, y se va actuando con ellas en función del número de animales que haya en ese momento”. Para este ganadero, esta forma de trabajar es inadecuada e incide en el error de pretender hacer una apuesta importante por la genética si después no se garantizan las

vp026_publirreportaxe_Nanta.indd 60

UNA RELACIÓN DE AÑOS La relación comercial de Jorge y José María ya viene de largo y, para el propietario de La Sielma, poder contar con profesionales que conozcan bien la forma de trabajo de la explotación es esencial: “Es importante el grupo de gente del que te rodeas, tanto de veterinarios, como comerciales o nutrólogos, y yo tengo la suerte de tener a José María que, además de amigo, es un buen profesional que nos aconseja sobre aquellas cosas que se pueden mejorar; eso es algo que valoro muy positivamente”, afirma Hernández. “La verdad es que en La Sielma es todo fácil, porque con Jorge se trabaja muy bien”, responde José María. “Es un apasionado de las buenas vacas, ahora ha empezado también con la Brown Swiss y tiene unas terneras maravillosas”. Este es, justamente, uno de los puntos clave para cualquier ganadero que comience con el Prima: querer tener buenos animales, bien recriados, y trabajar de una manera más correcta.

18/8/21 11:19

nanta@nutreco.com www.nanta.es

“El que piensa que tiene todo mejorado está muy equivocado. Siempre hay margen para hacer las cosas mucho mejor” mejores condiciones para esos animales. Siguiendo esta idea, en La Sielma han realizado una serie de cambios en las instalaciones de la recría: “Hasta ahora habíamos tenido siempre casetas y el resultado había sido bueno, pero cuando llega el invierno, las lluvias, estar trabajando fuera con ellas para mí resulta incómodo y traerlas para esta zona de la nave creo que hará que notemos un cambio a mejor”, explica. No obstante, en esta ganadería no tenían problemas particularmente graves con la mortalidad de sus terneras: “Creo, modestamente, que hacemos las cosas bastante bien. Procuramos encalostrar enseguida, las terneras están siempre limpias, están bien atendidas… pero el que piensa que tiene todo mejorado está muy equivocado. Siempre hay margen para hacer las cosas mucho mejor. En nuestro caso los pequeños problemas que podíamos tener trataremos de corregirlos ahora, al empezar con el Prima”. “Los ganaderos están cada vez más profesionalizados”, añade Álvarez. “Hoy en día, la mayoría identifican cuáles son las cosas en las que tienen que mejorar en cuanto a la recría y son conscientes de que esos cambios repercuten en una mayor calidad de animales, que expresan su potencial genético mucho mejor que los mal recriados”. SEGUIR LOS BUENOS EJEMPLOS Hablando de qué lo hizo comenzar a pensar en emplear el programa Prima, Hernández alude a los buenos resultados que estaba viendo en otros ganaderos. “Algún amigo lo estaba haciendo y el cambio en sus terneras había sido importante, se veían muy bien recriadas, el desarrollo que tenían me llamó mucho la atención”, cuenta. “Yo notaba algún pequeño desfase en la época del destete, había terneras que sí que arrancaban bien, pero otras venían un poquito más flojas y al agruparlas extrañaban mucho, enton-

Ver vídeos en La Sielma

ces, sobre todo por eso, por ver que en otras granjas estaba funcionando, nos animamos a probarlo”. “Nosotros siempre hemos creído que el trabajo en equipo dentro de las explotaciones favorece la rentabilidad de los negocios”, cuenta el técnico comercial de Nanta. Precisamente, en el paso al Prima en La Sielma también ha influido su veterinario de confianza (desde hace años trabajan con el equipo veterinario de Oceva), el cual “lleva mucho tiempo haciéndonos hincapié en que es necesario mejorar todo el tema de recría; de hecho, hemos ido con él a alguna charla y a visitas a algunas granjas para ver cómo trabajaban, así que él también ha valorado este cambio positivamente”, explica Jorge. PUNTO DE PARTIDA Van a empezar a utilizar la leche maternizada, el NantaMilk Platino, y llevan un tiempo usando el pienso de arranque de Nanta. “Empezamos con el Novalac Starter hace años y cambiamos después al Novalac Starter TXT, que me parece que es mucho mejor; se nota que las terneras tienen mucho más apetito, que lo comen mucho mejor”. Ahora, los objetivos a corto plazo pasan por mejorar el desarrollo de las terneras y adelantar un poco la edad al primer parto. La idea es que puedan parir a los 22-22,5 meses, aunque “no es algo que me obsesione; yo prefiero que estén bien desarrolladas”, puntualiza Jorge. En lo que se refiere a la mejora en el destete, señala que le gustaría mejorar especialmente con las Brown Swiss, ya que, en general, les cuesta más esta fase. Después, el siguiente paso será, por supuesto, comenzar a pesar y medir a las terneras para valorar la evolución hasta el destete y ver desarrollos a la primera inseminación y al primer parto para poder así analizar los resultados del trabajo realizado.

Síguenos en facebook.com/RecriaNantaPrima para conocer más detalles sobre La Sielma vp026_publirreportaxe_Nanta.indd 61

18/8/21 11:19

INTERNACIONAL

Patios de arrefriamento da Cántabra (norte de México)

O establo La Cántabra no norte de México: unha mirada a seis anos desde a implementación dun sistema de arrefriamento intensivo Neste artigo presento, a cinco anos do inicio do proxecto, os resultados obtidos con base nos datos recollidos en La Cántabra, un dos establos onde se aplicaron de forma óptima os principios de arrefriamento que describo a continuación. Israel Flamenbaum Ph. D. Cow Cooling Solutions, Ltd. Israel Cowcooling Flamenbaum & Seddon Ltd. Brasil israflam@inter.net.il www.cool-cows.com

un artigo anterior que publiquei sobre o proxecto de arrefriamento que acompañei no norte de México, trouxen datos do primeiro e do segundo ano da súa implementación. Os datos presentáronse de maneira limitada, para unha serie de granxas leiteiras pertencentes á cooperativa leiteira Alpura, que se atopan situadas nas rexións cálidas do norte de México. Estas áreas caracterízanse por longos meses de verán, con condicións extremas de carga de calor para as vacas leiteiras. Trátase principalmente de grandes establos de alto rendemento, nunha zona de natureza

desértica, con aproximadamente 60 % de todas as horas do ano con condicións de estrés calórico. O proxecto de arrefriamento con Alpura iniciouse no verán de 2014, que foi o primeiro da nosa actividade e definiuse como un “verán de estudo”, no que examinamos a mellor forma de operar o arrefriamento nos establos da zona. Fixemos isto nun grupo de mostra de establos que “se ofreceron como voluntarios” para ser os primeiros en implementar os seus sistemas. Xa nas etapas iniciais de formulación da “estratexia de arrefriamento” para os establos da zona, discutimos as características especiais dos establos, que inclúen ser particularmente grandes (entre 1.000 e 3.500 vacas), e horas de muxido prolongadas (en todos os establos as vacas

se moxen 3 veces ao día (unhas 21 horas ao día). O muxido nas salas de muxidos destes establos é moi rápido e, por tanto, o tempo de permanencia das vacas no patio de espera antes do muxido é moi curto e non permite o arrefriamento durante o tempo requirido. A solución á que chegamos foi construír “patios especiais de arrefriamento”, situados preto do patio de espera e a sala de muxido e servían como sitios onde o tempo de arrefriamento para as vacas se podía estender en cada muxido (antes e despois), así como traer as vacas para arrefrialas entre os muxidos. No verán de 2015 comezamos o arrefriamento nun formato que combina este no patio de espera e nos patios especiais de arrefriamento en cinco establos dos membros da coo-

62 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_internacional_mexico_galego.indd 62

31/8/21 22:35

INTERNACIONAL

A MELLORA NA TAXA DE CONCEPCIÓN NOS CINCO ANOS DESDE O INICIO DO PROXECTO CONTRIBUÍU Á REDUCIÓN DO NÚMERO MEDIO DE DÍAS EN LEITE NOS MESES DO VERÁN

perativa. Usando este tipo de patios, as vacas poderían recibir un “tratamento de arrefriamento” dunha hora ao redor de cada muxido, así como unha hora de arrefriamento, cada vez, aproximadamente catro horas desde o final de cada muxido. En total, as vacas recibiron 6 horas acumuladas de arrefriamento, combinando ciclos de mollado e ventilación forzada durante o día, unha vez cada 4 horas, día e noite. No presente artigo, optei por presentar, a 5 anos do inicio do proxecto, datos de La Cántabra, un dos establos onde se aplicaron de forma óptima os principios de arrefriamento descritos anteriormente e que persistiu na recollida de datos ata a data.

O ESTABLO LA CÁNTABRA Na foto superior e na que abre este artigo móstranse os patios de arrefriamento que se construíron no establo e estiveron en funcionamento desde o verán de 2015. Trátase de catro “túneles de arrefriamento” adxacentes entre si e que contan con ventiladores duns 2 metros de diámetro e un sistema de humectación, que se

Os patios de arrefriamento de La Cántabra están en funcionamento desde 2015

accionan alternativamente. En dous destes túneles as vacas permanecían antes e despois de cada muxido, o que permitía arrefriar as vacas (xunto co que se daba no patio de espera), durante unha hora á vez. Os outros dous túneles utilizáronse para arrefriar as vacas durante unha hora á vez e as vacas levábanse a eles entre muxidos. As vacas neste establo arrefriáronse durante un total de 6 horas ao día e, co fin de transportar as vacas aos patios de arrefriamento, contratáronse 6 traballadores adicionais que o fixeron en tres quendas, as 24 horas do día, durante todo o verán.

Fotografia Design: Nature’s Design & Promo’s

tus animales con

Alberto Medina • (+34) 669 359 279 • am2020@outlook.es

08.2021 | Vaca Pinta n.º 26 | 63

vp026_internacional_mexico_galego.indd 63

31/8/21 10:52

INTERNACIONAL

Figura 1. Taxa de concepción media de todas as inseminacións dadas nos distintos meses dos anos 2011-2014 (antes do inicio do proxecto de arrefriamento e nos anos 2015-2020, nos que se activou) 40

40 38

40 36 30

30 22

O INVESTIMENTO EN ARREFRIAMENTO DAS VACAS PÓDESE PAGAR AO FINAL DO PRIMEIRO ANO DE FUNCIONAMENTO E, DESDE ENTÓN, OS INGRESOS ANUAIS DO ESTABLO PODERANSE INCREMENTAR NO MEDIO MILLÓN DE DÓLARES CADA ANO

2014 - 2011

2020 - 2015

Táboa 1. A diferenza na produción e a relación entre o verán e o inverno en 2014, antes de implementar o arrefriamento, e en 2020, 5 anos despois da súa implementación Diferenza entre o inverno e o verán (lit. vaca/día)

Relación verán:inverno

2014 (antes de arrefriar)

4,0

0,86

2020 (5 anos de arrefriamento)

0,7

0,97

OS RESULTADOS DESPOIS DE CINCO ANOS DESDE O INICIO DO PROXECTO Para examinar o alcance do efecto do arrefriamento das vacas no seu rendemento no verán, calculei a taxa de concepción media de todas as inseminacións e a produción diaria media das vacas nos diferentes meses do ano, para os catro anos anteriores ao proxecto (2011-2014) e comparándoos cos seis anos desde o proxecto (2015-2020). Os resultados móstranse na figura 1, para a taxa de concepción; na figura 3, para a produción de leite, e na figura 2, na que se amosa a media de días en leite do rabaño nos diferentes meses de 2014 (o ano anterior ao comezo do proxecto) e finais de 2020. No presentado na figura 1 pódese ver unha mellora significativa na taxa de concepción nos meses de verán despois da implementación do arrefriamento intensivo. Nos anos previos ao comezo do proxecto, a taxa de concepción comezou a diminuír xa en abril e volveu ao seu nivel normal só en decembro. A taxa de concepción durante este período diminuíu do 40 % nas inseminacións de inverno a aproximadamente o 15 % nas de verán. Pola contra, durante o período en

que se implementou o arrefriamento intensivo, mantívose unha taxa de concepción do 30 % ou máis, durante todos os meses do estío. Como se pode observar na figura 2, a mellora na taxa de concepción nos cinco anos desde o inicio do proxecto contribuíu á redución do número medio de “ días en leite” nos meses do verán, un factor significativo na mellora da media anual de rendemento por vaca, como se mostrará a continuación. Do reflectido na figura 2, pódese apreciar unha redución significativa no número de “días en leite”, logo de cinco anos de activación intensiva do arrefriamento no verán, resultado da mellora da fertilidade estival, ao rematar os 5 anos do proxecto. Como era de esperar, o reducir o número de “días en leite” significa que as vacas están máis preto do parto, o que afecta en forma positiva a produción das vacas, como de feito se pode apreciar na figura 3. Nesta figura, vese unha redución significativa no grao de diminución de verán na produción media de leite por vaca, entre o período anterior á implementación do arrefriamento intensivo no establou e o período no que se operou.

A diferenza na producción entre o inverno e verán, e a relación entre a producción entre o verán e o inverno (l/día), en 2014, antes de implementar o arrefriamento e 2020, cinco anos despues da implementación, están recollidos na táboa 1. Do exposto nesa táboa vese claramente a redución na disminución na produción diaria do leite, entre o inverno e o verán, debido á implementación de arrefriamento intensivo en La Cántabra. Este establo contaba cunhas 2.000 vacas ao comezo do proxecto e a produción media anual de leite por animal en 2014 foi de 10.600 litros. O rendemento por vaca alcanzou os 12.100 a fins de 2020, unha adición de 1.500 litros ao rendemento anual por vaca, un aumento medio de 250 litros por vaca cada ano e un 10-15 % na produción anual por vaca, despois da operación do arrefriamento intensivo. Na miña opinión, por primeira vez na historia do establo La Cántabra, é posible arrefriar as vacas da mellor maneira, o que cumpre cos requisitos e inclúe os seguintes puntos:

64 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_internacional_mexico_galego.indd 64

1/9/21 11:19

Lely Astronaut A5

100 mediciones al día por 0,01 € temperatucalor/celo ra orizon H

concentrados collar ingestión lular Margen e vaca nto c rapidez e fácil TB TPcalidad u c re con f

ort

libertad

cel

lula

desinfección

a ienci

efic

leche ordeño

limpieza

conductivid

rendimientos

rumia cetosiscolo detección

rapidez fiabilidad

peso eficiencia rimet ría pulsación clic producciórsonnalizada cepillo

Elija precisión a un costo menor Para su proyecto de robotización, contáctenos al +34 (0) 667949398

www.lely.com vp026_publi_lelyfrancia.indd 65

19/8/21 11:38

INTERNACIONAL

Figura 2. Media de días en leite nos distintos meses dos anos 2011-2014 (antes do inicio do proxecto de arrefriamento) e en 2020 ao cumprir 5 anos da súa implementación

208

214

216

209

197 179 167

177 169

173

181

183

187

193 182 172

2014 - 2011

174 166

166 157

169

171

153

2020 - 2015

Figura 3. A produción media diaria por vaca (litros), nos distintos meses, nos anos 2011-2014 (antes do inicio do proxecto de arrefriamento) e nos anos 2015-2020, nos que se implementou o arrefriamento intensivo no verán

38,8

39,2

39,5

39,2

38,8

38,1 37,1

33,8

34,2

33,9

33,8

36,0

33,3

38,2

34,3 31,9

36,6

37,3

2011 - 2014

Cales foron os factores que contribuíron a lograr os resultados? • Mantemento en forma intensa da ventilación forzada e a calidade de humectación de acordo co recomendado. • Suficiente espazo por vaca nos patios de arrefriamento e no patio de espera, o que evitou o amoreamento. • Suficiente “duración do arrefriamento” para as vacas durante o día, dado un gran número de veces ao día (unha vez cada 4 horas), mesmo pola noite. • Distribución de comida fresca, en forma libre, as 24 horas do día.

32,4 31,2

31,1 29,2

29,5

2015 - 2020

O ASPECTO ECONÓMICO A implementación do arrefriamento implica un alto investimento financeiro para a instalación e a operación do sistema de arrefriamento. A base de datos actuais en México cremos que o investimento hoxe en día para a construción e instalación de equipos de arrefriamento en túneles de arrefriamento, similares aos que existentes na Cántabra, pode chegar a uns $ 400.000 (aproximadamente $ 200 por vaca). Espérase que o custo de operar o sistema de arrefriamento durante o verán sexa de $ 45 por vaca, isto para gastos de luz eléctrica, man

de obra adicional e mantemento do equipo. Utilizando un software informático especial que desenvolvín xunto cun economista, examinei o efecto económico do investimento para arrefriar as vacas. Para o cálculo tomei os resultados reais obtidos en La Cántabra (un aumento esperado de 10 % na produción anual de cada vaca, asumindo tamén unha mellora do 5 % na eficiencia nutricional durante os meses de verán). O estudo non tivo en conta as melloras económicas esperadas ao mellorar a saúde e a fertilidade das vacas no verán. Con base nos resultados profesionais obtidos, atopamos un incremento do ingreso anual por vaca de US $ 235 e $ 470.000 nos ingresos anuais para un establo con 2.000 vacas. O noso estudo amósanos que o investimento en arrefriamento das vacas se pode pagar ao final do primeiro ano de funcionamento e, dende entón, os ingresos anuais do establo poderanse incrementar no medio millón de dólares cada ano, sendo un dos mellores investimentos que pode facer un gandeiro se vive nun clima cálido.

66 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_internacional_mexico_galego.indd 66

31/8/21 10:52

KetoRisk INNOVACIÓN

¿Qué harías si pudieras saberlo antes de que suceda?

KetoRisk es LA PRIMERA herramienta basada en inteligencia artificial que permite identificar vacas en riesgo de cetosis. Elanco ayuda a cada vaca lechera a alcanzar su máximo potencial. Pregunta a tu veterinario o contacta en Elanco con suarez_alfredo@elanco.com (647 303 926) The Vital 90 Days™, Elanco y la barra diagonal son marcas registradas de Elanco o sus filiales. © 2021 Elanco Animal Health, Inc. o sus afiliadas. PM-ES-21-0181

vp026_publi_elanco.indd 67 PM-ES-21-0181 Anuncio A4 Ketorisk ES.indd 1

19/8/21 11:39 06/05/2021 11:12:37

Resolve as túas dúbidas sobre os robots de muxido Hipra celebrará varias xornadas online sobre calidade do leite e robots de muxido a partir do mes de setembro, que terán lugar dous martes ao mes ás 13:00 horas. Antonio Souto, asesor do Servizo Técnico de Mastite da compañía, adianta as claves desta iniciativa.

“

Sabemos que a prevención da mastite é unha peza fundamental para conseguir unha boa calidade no noso leite e un bo programa de control de mastite descansa en tres piares básicos: inmunidade da vaca forte, medio ambiente limpo e rutina de muxido excelente. A incorporación de robots de muxido nas granxas supón un cambio drástico en como facemos o muxido, en como xestionamos a rutina de muxido, en definitiva, en como controlamos a mastite, e este cambio provoca dúbidas e preguntas. Hipra quere pór á túa disposición un espazo no que resolvelas: La hora del robot. Será un espazo no que veterinarios expertos en calidade de leite e técnicos das marcas de robots contestarán a todas as dúbidas sobre os robots de muxido.

C r c d

Dous martes ao mes, os expertos responderán durante unha hora as túas preguntas. Podes conectarte en directo a través de Vaca Pinta ou enviarnos previamente as túas preguntas por correo ou WhatsApp. Se es un veterinario que traballa en granxas con robots ou se es un gandeiro que está pensando en incorporalo ou xa traballas con el, este é o teu espazo: La hora del robot. Agardámoste na primeira sesión da serie o martes 21 de setembro ás 13:00 h.

vp026_publicidade_hipra_GALEGO.indd 68

31/8/21 10:04

Calendario de La hora del robot 21 de setembro 28 de setembro

SETEMBRO

19 de outubro 26 de outubro

OUTUBRO

16 de novembro 23 de novembro

NOVEMBRO

Ás 13:00 horas en

14 de decembro

DECEMBRO

Coñecemos xa os relatores cos que contaremos no mes de setembro

Yolanda Trillo Podes enviarnos xa as túas preguntas!

Juan Echevarría

vp026_publicidade_hipra_GALEGO.indd 69

redaccion.vacapinta@ctransmedia.com | antonio.souto@hipra.com 626 290 803 31/8/21 10:04

M A N E XO

Estamos muxindo as vacas eficientemente? Neste estudo poñemos o foco na importancia da eficiencia do muxido das vacas, é dicir, a porcentaxe de tempo que o animal está conectado á unidade de muxido, un aspecto que se ten menos en conta á hora de falar de eficiencia, a cal se adoita vincular coa sala de muxido. Paola Bacigalupo Sanguesa Veterinaria, educadora de Extensión, Universidade do Estado de Michigany (MSU)

omunmente cando se fala de eficiencia do proceso de muxido dunha granxa, faise en referencia á sala de muxido. Vacas muxidas por hora, litros por hora, vacas por muxidor por hora son algunhas das medicións que se usan frecuentemente e os produtores e consultores poñen atención a estes números para medir o rendemento do seu muxido. Con todo, estas medicións non nos contan a historia completa e deixan de lado un compoñente moi relevan-

te: a eficiencia de muxido, a cal se define como a porcentaxe de tempo que a vaca ten a unidade de muxido conectada, onde o fluxo de leite é próximo ao máximo. Por exemplo, unha vaca que ten a máquina de muxido conectada 5 minutos e un fluxo de leite intenso durante 4 minutos e 45 segundos logra unha eficiencia de muxido dun 95 % ([285 segundos/300 segundos]*100). Aínda que eficiencias de muxido de 95 % son posibles, eficiencias de 100 % non o son, xa

que implicaría que a vaca ten un fluxo máximo en cada segundo que ten a unidade de muxido conectada. Unha granxa leiteira pode ter unha excelente eficiencia de sala de muxido e unha mala eficiencia de muxido ou viceversa, así como tamén ambas poden ser boas ou ambas malas. O que se desexa ultimamente é ter as dúas eficiencias ao máximo posible, acorde coas características da granxa e así maximizar o uso de recursos asociados ao muxido.

70 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_manexo_eficacia_muxido_GALEGO.indd 70

31/8/21 13:18

M A N E XO

O QUE SE DESEXA ULTIMAMENTE É TER AS DÚAS EFICIENCIAS AO MÁXIMO POSIBLE, ACORDE COAS CARACTERÍSTICAS DA GRANXA E ASÍ MAXIMIZAR O USO DE RECURSOS ASOCIADOS AO MUXIDO

Figura 1. Bloques que ilustran diferentes eficiencias de muxido

Eficiencia de muxido ideal

Eficiencia de muxido dininúida debido ao sobremuxido

Eficiencia de muxido diminuído debido á demora na exección do leite Cada bloque representa un evento de muxido completo, dende a conexión da unidade de muxido (bordo esquerdo do bloque) ata a remoción da unidade (bordo dereito do bloque). O verde escuro representa o tempo normal con baixo fluxo de leite ao comezo e ao final do muxido, o verde claro representa o tempo con alto fluxo de leite e o vermello representa o tempo con baixo fluxo de leite debido a sobremuxido ou demoras na exección do leite.

FACTORES QUE AFECTAN Á EFICIENCIA DE MUXIDO Eficiencias de muxido baixas poden ser a consecuencia de demoras na exección do leite durante o inicio do muxido ou e/ou do sobremuxido ao final do proceso. Estes eventos teñen distintas causas, pero poden afectar a eficiencia de muxido de igual xeito.

• Demora na exección do leite ou baixada de leite bimodal A demora en exección do leite ou baixada de leite bimodal refírese a unha baixa pronunciada ou pausa no fluxo do leite unha vez iniciado o proceso de muxido debido á interrupción entre o fluxo de leite que provén da cisterna e o leite contido nos alvéolos da

Somos especialistas en: • Consultoría de calidad de leche en explotaciones de España y en el extranjero • Asesoramiento y gestión de datos para el control de RCS y mastitis • Visitas mensuales en granja • Consultoría on line • Asesoramiento para el control de la bacteriología • Chequeo sistema de lavado sala de ordeño y tanque de enfriamiento • Prueba de la ATP luciferasa • Programas de formación del personal de ordeño • Revisiones estáticas y dinámicas de máquina de ordeño (VaDia) • Implantación y desarrollo de programas de certificación • Guías de buenas prácticas • Bienestar animal • Huella de carbono • Pliegos privados • Charlas formativas para cooperativas, industrias lácteas y farmaceúticas, tomadores de muestras, grupos veterinarios... Gescal veterinarios, S.L.P. Tfnos: 689 123 195 / 669 366 149 | gescalveterinarios@gmail.com

08.2021 | Vaca Pinta n.º 26 | 71

vp026_manexo_eficacia_muxido_GALEGO.indd 71

31/8/21 13:18

M A N E XO

Táboa 1. Medias de diferentes variables en dous tamaños de rabaños de 64 granxas de leitería (Moore-Foster et al., 2019a) Rabaños de 300 < vacas

Rabaños de 300 vacas

valor P

16,8

8,7

< 0,05

Estimulación (seg) Vacas/empregado/hora

< 0,05

Unidades/empregado

8,7

12,4

< 0,05

Duración da quenda (h)

3,5

6,8

< 0,05

Tempo de latencia (seg)

110

< 0,05

glándula mamaria (Bruckmaier & Blum, 1998). A maioría das causas de demoras na exección de leite son asociadas á oxitocina. Os alvéolos almacenan preto do 80 % de leite producido entre muxidos (Pfeilsticker et al., 1996) e a exección do leite desde os alvéolos é oxitocina-dependente (Bruckmaier & Blum, 1998). Nas vacas, a estimulación táctil dos tetos que se realiza durante a rutina de muxido é necesaria para provocar a liberación de oxitocina desde a glándula pituitaria, polo que unha estimulación táctil insuficiente pode causar demoras na baixada do leite (Bruckmaier & Blum, 1998). A oxitocina ten unha vida media de entre 2 e 3 minutos; debido a isto, períodos de latencia (tempo entre estimulación táctil e inicio do muxido) inadecuados tamén poden xerar demoras na exección do leite (Bruckmaier, 2013). Un estudo recente realizado en Michigan (Estados Unidos) atopou que a maior tamaño de rabaño e a menor tempo de estimulación táctil hai unha maior proporción de vacas con demoras na exección de leite (Moore-Foster et al., 2019a). O mesmo estudo atopou diferenzas importantes en distintas variables cando categorizaron as granxas por tamaño (táboa 1). O manexo do gando inadecuado tamén pode causar un atraso na baixada de leite, xa que a liberación de adrenalina durante situacións de estrés inhibe a acción periférica da oxitocina (Bruckmaier & Blum, 1998). Adicionalmente, un mal funcionamento do equipo de muxido ou un mal axuste entre a máquina de muxido e os tetos da vaca tamén teñen o potencial de causar demoras na exección do leite.

O MANEXO DO GANDO INADECUADO TAMÉN PODE CAUSAR UN ATRASO NA BAIXADA DE LEITE, XA QUE A LIBERACIÓN DE ADRENALINA DURANTE SITUACIÓNS DE ESTRÉS INHIBE A ACCIÓN PERIFÉRICA DA OXITOCINA

• Sobremuxido Fálase de sobremuxido cando o fluxo de leite á cisterna do teto é menor ao fluxo do leite que sae da canle (Rasmussen, 2004). As causas de sobremuxido inclúen configuración inadecuada dos removedores automáticos de unidades de muxido, faltas ao estimar o momento óptimo de remoción das unidades de muxido de forma manual e reconexión de unidades de muxido en casos que non son necesarios (Moore-Foster et al., 2019b).

IIMPACTOS DA DIMINUCIÓN DA EFICIENCIA DE MUXIDO Durante os períodos de demora na exección do leite e de sobremuxido, a punta do teto e, baixo certas situacións, o teto enteiro, están expostos a altos niveis de baleiro. No caso de demoras na exección do leite, o teto diminúe o seu diámetro debido a que non hai leite na cisterna. Isto causa que haxa un mal axuste entre este e a tetoeira, o que permite que o baleiro penetre cara á parte máis dorsal do teto ou á cámara de entrada da tetoeira (Borkhus & Rønningen, 2003), que normalmente está só exposta a baleiros baixos. Isto pode causar conxestión e inflamación, o que xera que a a canle diminúa o seu diámetro (Penry et al., 2018) e restrinxa o fluxo de leite (Erskine et al., 2019). Un estudo realizado por Erskine et al. (2019) analizou o fluxo e a produción de leite en vacas Holstein durante un muxido e atopou que vacas cun atraso na exección de leite de entre 30 e 60 segundos, é dicir, vacas que tardaron entre 30 e 60 segundos en ter un fluxo de leite forte despois de que

se lles conectase a unidade de muxido, produciron 1,8 kg menos que vacas sen demoras na exección de leite. Vacas cun atraso superior aos 60 segundos mostraron unha diminución na produción máis marcada de 3,1 kg. É probable que as demoras na exección do leite tamén afecten a calidade de leite e da saúde mamaria, pero isto aínda non foi avaliado. O sobremuxido aumenta o tempo de muxido por vaca (Rasmussen, 2004), polo que ten o potencial de diminuír a eficiencia da sala. A longo

72 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_manexo_eficacia_muxido_GALEGO.indd 72

31/8/21 13:18

Pr em iu

n ea l C

Xtre m

trol Con

PROMOCIÓN

Barrier PERFECTA HIGIENE DE LA UBRE CON LA FAMILIA BLUEMAX

Cl2 Cl2 Cl2 Cl2 Cl2 Cl2 Cl2 Cl2 Cl2

Cl2

Premium ¡Nunca hubo un producto como este! ¡Bluemax Premium es el primer y único producto de higiene de la ubre en la industria lechera basado en dióxido de cloro listo para usar en pre y post ordeño sin necesidad de mezclar!

D Control

Barrier

B Clean

El sellador definitivo para el mejor acondicionamiento de la piel del pezón

Rápida desinfección natural y barrera física entre ordeños

Espuma limpiadora pre-ordeño de calidad superior con gran capacidad acondicionadora de la piel de los pezones y excelente capacidad espumante

Xtrem Sellador acondicionador de la piel de los pezones con dióxido de cloro listo para usar

L A N O I C P E C X E A T R E OF

* O L A G E R E D 1 AFAS Y OBTEN R R A G 4 A R P M O C 1, + 4 e de 2021 sta el 31 de diciembr Promoción válida ha

Grupanor - Cercampo S.A Azufre 4 Torrejón de Ardoz Madrid 28850 91 656 17 48 Mov .: 609 277 617 pedrojdiaz@grupacer.com

FRIOR S.L.

Pol. Industrial Pedrapartida parcela 17 Coirós, A Coruña 15316 981 774 500 Mov .: 616 029 988 www.frior.es

*Oferta disponible exclusivamente en España entre los distribuidores oficiales BouMatic, para todos los pedidos de los productos BlueMAX, Gladiator Barrier, Udder Spray, Udder Dip, y Hexi Dip Supreme (20kg y 60kg) aprobados entre el 1 de septiembre y el 31 de diciembre de 2021. Para obtener más información, contacte con su distribuidor BouMatic.

vp026_publi_boumatics.indd 73

19/8/21 11:42

Frior S.L.

M A N E XO

Figura 2

A FORMA MÁIS FÁCIL DE IDENTIFICAR CAUSAS DE INEFICACIAS DE MUXIDO É MEDIANTE A OBSERVACIÓN

Cando non hai fluxo de leite ou é moi baixo durante unha demora na exección, o diámetro do teto diminúe. Isto causa un mal axuste entre este e a tetoeira de goma, que permite que o baleiro chegue á cámara de entrada desta

prazo, tamén causa hiperqueratose na punta do teto (Rasmussen, 2004). Por outra banda, ambas as situacións causan incomodidade e dor nas vacas. Isto pódese determinar nunha primeira ollada durante episodios de baixada de leite bimodal ou sobre muxido ao observar o comportamento dos animais que patean as unidades de muxido ou “bailan” (balancean o peso do tren traseiro dunha pata a outra) en resposta á dor.

COMO AVALIAR A EFICIENCIA DE MUXIDO A forma máis fácil de identificar causas de ineficacias de muxido é mediante a observación do proceso de muxido. Se se observa o fluxo de leite no colector da unidade de muxido, pódese identificar se hai demoras na exección ou baixada de leite bimodal ao comezo do muxido e tamén se hai sobre muxido ao final deste. Aínda que non é o método máis eficiente, é unha forma fácil que todo consultor ou gandeiro pode usar para avaliar a eficiencia de muxido. Outra forma de facelo é usando medidores de fluxo de leite continuos integrados á liña de leite. Usualmente, estes medidores proporcionan información do fluxo de leite en varios intervalos de tempo no inicio do muxido que poden axudar a identificar problemas coa exección do leite ou baixadas de leite bimodais. Tamén poden achegar información relativa ao sobremuxido ao final do muxido. Unha opción de avaliación máis precisa é mediante o uso do medidor dixital sen carga VaDia (Biocontrol, Rakkestad, Noruega). Os VaDia rexistran o baleiro continuamente cando

se atopan conectados a unha unidade de muxido. Para avaliar a eficiencia, os VaDia conéctanse mediante tubos de plástico á boca das tetoeiras traseira e dianteira, e o tubo curto de leite proporciónalle o baleiro á unidade (imaxe 1). Como resultado obtense un gráfico coa información dos fluxos sen carga durante todo o tempo de muxido (figura 3). As medicións de baleiro úsanse para estimar o fluxo de leite e interprétanse á inversa (Moore-Foster et al., 2019a). O uso de VaDias permite analizar múltiples muxidos de maneira máis precisa e o seu uso entre consultores e veterinarios está a aumentar nos Estados Unidos.

Imaxe 1. Medidor sen carga dixital VaDia conectado a unha unidade de muxido a través de pequenos tubos de plástico en tres lugares: boca das tetoeiras dianteira esquerda e traseira esquerda (frechas azuis) e tubo curto de leite (frecha amarela)

74 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_manexo_eficacia_muxido_GALEGO.indd 74

31/8/21 13:18

SELLADO POR VACACIONES TODAS

LAS VACAS MERECEN UN

SELLADOR

Una nueva barrera en la protección del pezón

vp025_publi_msd.indd 75

19/8/21 11:44

Customer TJ Okkema De Grins Oer Dairy

Advisor

Milking Time Test Repor

Test M A Ndate E XO 16-07-2019

Figura 3. Gráfico de muxidos rexistrados cun VaDia

O USO DE VADIAS PERMITE Animal Advisor MachineOn ANALIZAR MÚLTIPLES MUXIDOS Overmilking DE XEITO MÁIS PRECISO General Overmilking

Customer TJ Okkema De Grins Oer Dairy

Customer TJ Okkema De Grins Oer Dairy Test date 16-07-2019

O eixe horizontal representa o tempo de muxido e o vertical representa o baleiro medido en polgadas de mercurio (inHg). As liñas azul e vermella representan o baleiro na boca das tetoeiras dianteira e traseira, e a liña verde representa o baleiro no tubo de leite curto. Os marcos negros indican os períodos de ineficiencia de muxido. O baleiro úsase como un indicador do fluxo de leite e o baleiro é o inverso do fluxo de leite. A) Muxido normal: o baleiro nas tetoeiras dianteira e traseira baixan inmediatamente despois de que se conecta a unidade, e o baleiro do tubo curto de leite mostra unha variación de preto de 2 inHg (indicativo de bo fluxo de leite) durante gran parte do tempo. B) Muxido con demora na exección do leite ou baixada de leite bimodal: o baleiro nas tetoeiras dianteira e traseira baixa inmediatamente despois de que se conecta a unidade, pero logo aumenta despois duns segundos; hai fluxo de leite deficiente durante máis dun minuto despois da conexión da unidade. O baleiro do tubo curto de leite mostra un pequeno rango de variación ao comezo. C) Muxido con sobremuxido: o baleiro nas tetoeiras dianteira e traseira baixan inmediatamente despois de que se conecta a unidade, pero aumenta marcadamente ao final do muxido por preto de 2 minutos. A variación do baleiro do tubo curto de leite estréitase durante ese mesmo período.

76 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_manexo_eficacia_muxido_GALEGO.indd 76

12.7 12.8 12.8

Milking Time Test Repor

Test date 16-07-2019

Report date 06-08-2019

Average short milk tube vacuum - Total - PF period - Overmilking Cycl. Vac. Fl. - Minimum Animal - Maximum MachineOn Advisor MPCVac. PFP Overmilking Irr. Vac. Fl. Type2 (IVF2) General Overmilking Av. Milk Flow Average short milk tube vacuum Milk Yield - Total - PF period - Overmilking Cycl. Vac. Fl. - Minimum - Maximum Animal MPCVac. PFP MachineOn Irr. Vac. Fl. Type2 (IVF2) Overmilking Av. Milk Flow General Overmilking Milk Yieldshort milk tube vacuum Average - Total - PF period - Overmilking Cycl. Vac. Fl. - Minimum Animal - Maximum MachineOn MPCVac. PFP Overmilking Irr. Vac. Fl. Type2 (IVF2) General Av. Milk Overmilking Flow Average Milk Yieldshort milk tube vacuum - Total - PF period - Overmilking Cycl. Vac. Fl. - Minimum Animal - Maximum MachineOn MPCVac. PFP Overmilking Irr. Vac. Fl. Type2 (IVF2) General Overmilking Av. Milk Flow Average short milk tube vacuum Milk Yield - Total - PF period - Overmilking Cycl. Vac. Fl. - Minimum -Animal Maximum MPCVac. PFP MachineOn Irr. Vac. Fl. Type2 (IVF2) Overmilking Av. Milk Flow General Overmilking Milk Yieldshort milk tube vacuum Average - Total - PF period - Overmilking Cycl. Vac. Fl. - Minimum - Maximum MPCVac. PFP Irr. Vac. Fl. Type2 (IVF2) Av. Milk Flow Milk Yield

5 06:49 00:08 00:06

0.0 49 0.0 03:42 2.2 00:22 0 00:01 0.0 0.0 11.9 12.0 12.7 0.0 0.0 49 3.1 03:42 0 00:22 0.0 00:01 0.0 11.9 12.0 12.7 0.0 60.0 04:14 3.1 00:20 0 00:18 0.0 0.0 12.5 12.6 13.1

0.0 50 0.0 05:14 3.7 01:42 1 00:01 0.0 0.0 12.0 11.8 12.7 0.0 0.0 50 3.4 05:14 0 01:42 0.0 00:01 0.0 12.0 11.8 12.7 0.0 0.0 3.4 0 0.0 0.0

6/57 31/8/21 13:18

LOS EXPERTOS EN CALIDAD DE LECHE COINCIDEN EN UNA COSA:

NO TE LA JUEGUES. UTILIZA DE FORMA RUTINARIA SELLADORES INTERNOS DE PEZONES

Para cada vaca. En cada secado.

Ubroseal® Vacas en Secado 2,6 g suspensión intramamaria para bovino. Composición: Cada jeringa intramamaria de 4 g contiene: Subnitrato de bismuto, pesado 2,6 g. Especies de destino: Bovino (vacas lecheras en el secado). Indicaciones: Prevención de nuevas infecciones intramamarias durante el período de secado. En las vacas que se considera que están libres de mastitis subclínica, el medicamento veterinario puede usarse solo en el manejo de la vaca seca y control de la mastitis. Contraindicaciones: No usar en vacas en lactación. No usar el medicamento veterinario solo en vacas con mastitis subclínica en el momento del secado. No usar en vacas con mastitis clínica en el momento del secado. No usar en casos conocidos de hipersensibilidad a la sustancia activa o a algún excipiente. Uso durante la gestación y la lactancia: Puede utilizarse durante la gestación. El uso de este medicamento veterinario está contraindicado durante la lactancia. Posología: Sólo por vía intramamaria. Introducir el contenido de una jeringa del medicamento veterinario en cada cuarterón de la ubre inmediatamente después del último ordeño de la lactancia (en el momento del secado). Precauciones: Es una buena práctica observar a las vacas regularmente durante el período de secado para detectar posibles signos de mastitis clínica. Si un cuarterón sellado desarrolla mastitis clínica, deberá retirarse el sello manualmente antes de iniciar el tratamiento adecuado. Para reducir el riesgo de contaminación, no sumerja la jeringa en agua. Utilizar cada jeringa una sola vez. No administrar ningún otro medicamento por vía intramamaria después de haber administrado este medicamento veterinario. Tiempos de espera: Carne: 0 días. Leche: 0 horas. Conservación: No conservar a temperatura superior a 25ºC. Proteger de la luz. Nº autorización: 3628 ESP. Presentación: Caja de cartón con 20 jeringas y 20 toallitas limpiadoras. Cubo de polietileno con 120 jeringas y 120 toallitas limpiadoras. Titular: Univet Ltd. Representante Local: Boehringer Ingelheim Animal Health España, S.A.U. Medicamento sujeto a prescripción veterinaria.

vp026_publicidade_boheringer.indd 77

19/8/21 11:47

M A N E XO

O QUE SE DESEXA É UN BALANCE ENTRE AMBAS AS EFICIENCIAS, QUE XERE A MAIOR CANTIDADE DE QUILOS DE LEITE DE BOA CALIDADE MENTRES SE MANTEÑEN ALTOS ESTÁNDARES DE BENESTAR ANIMAL E CUN BO COMPROMISO E SATISFACCIÓN DO PERSOAL DE MUXIDO COMO MELLORAR A EFICIENCIA DE MUXIDO Unha vez identificadas as ineficiencias débese buscar a causa destas. Están a estimularse as vacas correctamente?, O período de latencia é suficiente?, Están ben calibrados os removedores automáticos? Estas son algunhas preguntas que o consultor ou produtor debe facerse para poder establecer a causa, tomar acción e resolver o problema e como resultado, mellorar a eficiencia. Intervencións tales como adestramento do persoal de muxido, cambios na rutina de muxido ou recoñecemento e reaxuste do equipo de muxido poden facer que o proceso de muxido mellore considerablemente e ter un impacto positivo na produción de leite, confort e benestar das vacas, eficiencia de sala de muxido etc. Incluso a satisfacción dos muxidores pode aumentar. As ineficiencias fan o traballo do persoal de muxido máis difícil, independente da causa. Consecuencias de ineficiencias de muxido como vacas que patean as unidades e desconéctanas, vacas nerviosas ou asustadas que non queren entrar a muxirse e tempos de muxido máis longos

son algúns exemplos de situacións frustrantes e que poden facer que o empregado non se adhira ao protocolo de muxido ou ata facer que renuncien.

MENSAXE FINAL Estar ao tanto da eficiencia de muxido do seu rabaño ou dos seus clientes pódelle presentar oportunidades de mellora que non involucran grande investimento monetario e que poden ter un bo retorno económico. Así como lle poñemos unha atención á eficiencia da sala de muxido, deberíase tamén poñer atención á eficiencia do muxido. Finalmente, o que se desexa é un balance entre ambas, que xere a maior cantidade de quilos de leite de boa calidade mentres se manteñen altos estándares de benestar animal e cun bo compromiso e satisfacción do persoal de muxido.

BIBLIOGRAFÍA

Borkhus, M., & Rønningen, O. (2003). Factors affecting mouthpiece chamber vacuum in machine milking. Journal of Dairy Research, 70(3), 283–288. https:// doi.org/10.1017/S0022029903006253 Bruckmaier, R. M. (2013). Oxytocin from the Pituitary or from the SyringeImportance and Consequences for Machine Milking in Dairy Cows. NMC Annual Meeting 2013., 4–11. Bruckmaier, R. M., & Blum, J. W. (1998). Oxytocin Release and Milk Removal in Ruminants. Journal of Dairy Science, 81(4), 939–949. https://doi.org/10.3168/ jds.S0022-0302(98)75654-1 Erskine, R. J., Norby, B., Neuder, L. M., & Thomson, R. S. (2019). Decreased milk yield is associated with delayed milk ejection. Journal of Dairy Science, 102(7), 6477–6484. https://doi.org/10.3168/ jds.2018-16219 Moore-Foster, R., Norby, B., Schewe, R. L., Thomson, R., Bartlett, P. C., & Erskine, R. J. (2019a). Herd-level variables associated with delayed milk ejection in Michigan dairy herds. Journal of Dairy Science, 102(1), 696–705. https://doi.org/10.3168/ jds.2018-14561 Moore-Foster, R., Norby, B., Schewe, R. L., Thomson, R., Bartlett, P. C., & Erskine, R. J. (2019b). Short communication: Herdlevel variables associated with overmilking in Michigan dairy herds. Journal of Dairy Science, 102(9), 8400–8404. https:// doi.org/10.3168/jds.2019-16475 Penry, J. F., Upton, J., Leonardi, S., Thompson, P. D., & Reinemann, D. J. (2018). A method for assessing teatcup liner performance during the peak milk flow period. Journal of Dairy Science, 101(1), 649–660. https://doi.org/10.3168/ jds.2017-12942 Pfeilsticker, H. U., Bruckmaier, R. M., & Blum, J. W. (1996). Cisternal milk in the dairy cow during lactation and after preceding teat stimulation. Journal of Dairy Research, 63(4), 509–515. https://doi. org/10.1017/s0022029900032040 Rasmussen, M. D. (2004). Overmilking and teat condition. NMC Annual Meeting 2004, 169–175.

78 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_manexo_eficacia_muxido_GALEGO.indd 78

31/8/21 13:19

vp026_huvepharma.indd 79

Albiotic.Pharmasin.Adv.200x280mm.SP01.0421.indd 1

19/8/21 11:49

4/23/2021 12:57:30 PM

Las cuatro claves para un inicio saludable con Kaliber MARÍA DEL CARMEN EXPÓSITO SILVIA ÁLVAREZ FREIJE Veterinarias especialistas en primeras edades de De Heus

La mejor frase para definir lo importante que son las primeras edades es “ventana de oportunidad”, ya que los primeros 45 días de vida son determinantes para el futuro de la ternera, tanto respecto a su capacidad productiva como a su sanidad. 1. Primeros cuidados Una paridera en buenas condiciones higiénicas disminuye el riesgo de contraer enfermedades tanto para la madre como para el ternero. La desinfección del ombligo antes de los 30 minutos de vida evita infecciones derivadas de la falta de higiene. Debemos tener en cuenta que existe una correlación entre la infección umbilical y el riesgo de padecer neumonía. La vida de la vaca en el preparto determina la de su ternera: el equilibrio nutricional del período seco está directamente correlacionado con la calidad del calostro. De esta forma, una ternera con estrés fetal es menos eficiente absorbiendo IgG (inmunoglobulinas) y tiene peores producciones futuras. Valoraremos siempre el estado general de la granja, tomando decisiones en función de la problemática. Con respecto a las vacunas de preparto, que cubren rota-corona-coli, debemos tener en cuenta que para conseguir la inmunidad de la ternera todo dependerá de cómo realicemos su encalostrado. 2. Encalostrado Debemos ser rápidos en el ordeño del calostro y su administración a la ternera. El calostro debe de ser recién ordeñado y proporcionarse a temperatura adecuada para evitar la proliferación bacteriana. Se debe refrigerar, como máximo, 24 horas a 4° o bien congelarlo por un máximo de un año en bolsas de congelación.

vp026_deheus.indd 80

La vaca reabsorbe las IgG del calostro pasadas unas horas después del parto, por lo que su calidad disminuye con el paso de las horas. Además, la capacidad de absorción del calostro por parte de la ternera también disminuye conforme transcurre el tiempo. El suministro con cubo con tetina o biberón, siempre con una tetina limpia y desinfectada, facilita el cierre de la gotera esofágica. Es importante mantener la posición natural de amamantamiento, la temperatura de administración y el esfuerzo de succión.

“No debemos hablar de volumen de calostro, sino de cantidad de IgG suministrada”

suministrada. Por este motivo, es importante establecer protocolos de medición por brix para sustentar la toma de decisiones a la hora de suministrar calostro o congelarlo. 3. Fase inicial: lactancia Debemos proporcionar agua limpia desde el primer día y starter desde el día 3. El método de suministro puede ser a través de cubos o botellas con tetina o nodriza automática. No debemos usar tetinas desgastadas o con agujero grande; además, es importante controlar la temperatura de la leche, ya que puede provocar problemas de mala digestión y neumonías por aspiración. La leche de descarte es un riesgo futuro para la granja, pues algunas bacterias que producen mamitis quedan acantonadas en la glándula mamaria de la ternera hasta el momento de convertirse en productora y los inhibidores producen resistencias. En cuanto a los lactorremplazantes, es importante analizar la calidad del agua tanto a nivel microbiológico como fisicoquímico. El plano de alimentación definido (cantidad de leche a suministrar) dependerá de los objetivos de aumento de peso C

anuncio kaliber lan anuncio kaliber l a

Con Co técn té per pe

M C

Y M

CM Y

MY CM

CM CM

Dentro de las primeras dos horas de vida todos asumimos una ingesta de calostro del 10 % del peso vivo, por medición de IgG con brix. La ternera media necesita 15 g IgG/l en plasma a 24 horas y, si la eficiencia de absorción es del 35 %, necesita ingerir al menos 154 g de IgG calostral en 24 horas, con lo cual no debemos hablar de volumen de calostro, sino de cantidad de IgG

CY MY

MY MY

CMY CY

CY CY

K CMY

CMY CMY

19/8/21 11:51

medio diario que se establezcan en la granja, dependiendo del manejo, las instalaciones y el plan sanitario. Para ello, utilizamos Kaliber Selector, la herramienta de De Heus para diseñar planes de alimentación. La calidad del lactorremplazante es fundamental y se define por el perfil nutricional, el tipo de materias primas que lo componen y su calidad. El uso nas son consecuencia de planos de de leche en polvo tipo espray, secada suministro de leche bajos. El objetivo a baja temperatura, define la solubi- es que el consumo de starter se increlidad, la capacidad de emulsión, la mente gradualmente hasta conseguir digestibilidad (formación del cuajo) y los 2 kg en el momento del destete, lo la palatabilidad. Las leches en polvo que garantizará una correcta transición secadas a altas temperaturas condi- hacia la siguiente etapa. cionan la formación del cuajo. Por otro lado, es importante adap- 4. Sanidad tar el plano de alimentación a la rea- Debemos establecer desde el prinlidad de las distintas estaciones del cipio un programa de vacunación, año. El suministro de starter desde desparasitado y desinsectado. El el día 3 favorece el desarrollo de las trabajo de prevención es una compapilas ruminales responsables de binación de factores: un buen encala absorción de ácidos grasos volá- lostrado, un plan nutricional elevado, tiles. El balance en la velocidad de unas condiciones adecuadas de fermentación del almidón evita pro- manejo y un buen bienestar animal, blemas de acidosis en pared ruminal junto con los tratamientos preventiinmadura y mejora la eficiencia ali- vos implantados en la granja. No podemos generalizar a la hora mentaria en lactaciones futuras. La transición hacia una alimentación del manejo preventivo, ya que no sólida es clave para evitar pérdidas de todas las granjas tienen las mismas peso posdestete. Los consumos ele- necesidades. Lo importante es haanuncio kaliber lanzamiento.pdf 1 1 25/3/21 anuncio kaliber lanzamiento.pdf 25/3/21 122:31 22:31 anuncio kaliber lanzamiento.pdf 25/3/21 sema- 22:31cer una evaluación inicial de la incivados de starter en las primeras anuncio kaliber lanzamiento.pdf

25/3/21

22:31

Consulta a servicio nuestro servicio Consulta Consultaa anuestro nuestroservicio técnico acerca de los planes Consulta a nuestro servicio técnico dedelos planes técnicoacerca acerca los planes personalizados delos recría técnico acerca de planes personalizados dederecría personalizados recría personalizados de recría

El plan de El plan de El de Elplan plan deque recría recría recría que recría queque acapara acapara todos los acapara acapara todos los focos todos los todos los focos

M C

Y M

CM Y

MY CM

dencia de patología respiratoria y digestiva y con base en eso establecer índices objetivo. En prevención hay dos principios fundamentales: • Ingesta de nutrientes suficiente para asegurar una buena respuesta inmune vacunal. • Respecto a la pauta vacunal, el objetivo es que la inmunidad esté implantada en el momento del destete, momento crítico para la ternera. En resumen: prevención, prevención y prevención. Es la clave frente a la enfermedad neonatal. La recría es una inversión rentable y el desarrollo de las terneras en primeras edades repercute en la producción vitalicia. Hemos alcanzado un nivel genético élite y es el momento de acompañarlo con una recría excelente con el Plan Kaliber de recría de novillas de De Heus.

Kaliber® Kaliber® Kaliber® Kaliber®

Mayor desarrollo con máxima Mayor desarrollo con Mayor desarrollo con máxima Mayor desarrollo conmáxima máxima seguridad digestiva seguridad digestiva seguridad digestiva seguridad digestiva ¡Descubre los nuevos sacos! ¡Descubre los nuevossacos! sacos! ¡Descubre los nuevos ¡Descubre los nuevos sacos!

focos focos

CY MY

CMY CY

K CMY

vp026_deheus.indd 81

19/8/21 11:52

M A N E XO

Actuación nun brote de diarrea neonatal en explotacións de gando vacún (I): identificación de factores de risco Na primeira parte deste estudo abordamos a importancia da diarrea neonatal e a súa incidencia nas granxas, e analizamos os principais factores que favorecen a aparición de brotes desta enfermidade. Alberte Rico1, Pablo Díaz2, Patrocinio Morrondo2 Centro Veterinario de Meira, (Meira, Lugo) 2 Investigación en Sanidade Animal: Galicia (Grupo Invesaga) Departamento de Patoloxía Animal, Facultade de Veterinaria (Universidade de Santiago de Compostela)

UN VELLO PROBLEMA QUE CONTINÚA CAUSANDO GRANDES PERDAS

a produción de gando vacún, o correcto manexo e a cría do becerro resulta esencial para garantir o futuro da explotación. Estimouse que aproximadamente un terzo dos gastos do período comprendido desde o nacemento ata o primeiro parto corresponden ás primeiras 12 semanas de vida, sendo a fase máis crítica o primeiro mes, pois os animais neonatos son máis débiles e susceptibles a enfermidades. A diarrea neonatal considérase o problema máis frecuente neste rango

de idade, ademais da primeira causa de mortalidade en bovinos. Neste sentido, a maioría dos estudos reflicten taxas de incidencia de diarrea que varían do 10 % ao 20 % durante o primeiro mes de vida, aínda que ás veces alcanzan ata o 70 %. Por suposto, a aparición do proceso nunha explotación leva importantes perdas económicas, que se relacionan principalmente cun aumento da mortalidade (que pode alcanzar o 25 %), gastos de man de obra, servizos veterinarios, diagnóstico e tratamento, así como cunha redución da ganancia de peso diaria.

Durante as últimas décadas a industria gandeira experimentou importantes melloras no que se refire ao confort, a alimentación e o uso oportuno da biofarmacéutica en vacas de alta produción; con todo, existen importantes deficiencias na xestión da recría. Por iso, a introdución de programas de mellora do manexo da recría, que inclúan a prevención de diarreas neonatais en xatos, así como a adecuada formación do persoal, serán determinantes no futuro para o progreso das explotacións.

82 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_manexo_diarreasNeonatais_galego.indd 82

31/8/21 11:10

M A N E XO

A APARICIÓN DO PROCESO NUNHA EXPLOTACIÓN LEVA IMPORTANTES PERDAS ECONÓMICAS, QUE SE RELACIONAN PRINCIPALMENTE CUN AUMENTO DA MORTALIDADE, GASTOS DE MAN DE OBRA, SERVIZOS VETERINARIOS, DIAGNÓSTICO E REDUCIÓN DA GANANCIA DE PESO DIARIA

CALES SON AS CAUSAS DA APARICIÓN DE BROTES DE DIARREA NEONATAL NAS GRANXAS? Este proceso pode estar causado por diferentes patóxenos, aínda que tamén se identificaron múltiples causas non infecciosas. En todos os casos xérase unha alteración a nivel intestinal: ou ben se limita a absorción de líquidos ou aumenta a súa secreción ata o punto de superarse a capacidade compensatoria do intestino groso, o que se manifesta coa eliminación de feces brandas ou líquidas durante dous ou máis días. Diarreas infecciosas Numerosos estudos permitiron asociar a presenza de diferentes bacterias, virus e parasitos coa aparición de brotes de diarrea en tenreiros menores dun mes. Os catro patóxenos máis frecuentes son Escherichia coli enterotoxixé-

Asesoría xenética

nicos (ETEC), rotavirus, coronavirus e Cryptosporidium parvum. Pola súa banda, outros patotipos de E. coli, Salmonella spp., Clostridium perfringens, Campylobacter spp., certos virus considerados emerxentes (torovirus, pestivirus, calicivirus), coccidios e Giardia duodenalis considéranse menos comúns (figura 1). Estes axentes poden aparecer de forma individual ou combinada, sendo as infeccións múltiples as máis típicas e as de maior gravidade, o que suxire unha actuación sinérxica entre eles. Neste tipo de diarreas a transmisión é fecal-oral. Os xatos que mostran sintomatoloxía clínica son os principais portadores e eliminadores; no entanto, individuos adultos, por exemplo as nais no momento do parto, tamén poden constituír unha fonte de contaxio.

A asesoría xenética de Embriovet nace da necesidade de coidar a xenética do vacún de leite Este novo servizo comprende a análise da xenética da granxa, un plan xenético estratéxico e un programa xenético orientado a obxectivos Servizos incluídos:

1. Auditoría xenética de partida

2. Definición de obxectivos 3. Deseño do programa xenético e reprodutivo 4. Xestión dos datos xenómicos

O novo servizo de Embriovet para o coidado da xenética do vacún de leite

5. Selección do seme a empregar 6. Acoplamentos

www.embriomarket.com Parcela 8, Polígono de Piadela, 15300 Betanzos (A Coruña) Tfno/Fax: +34 981 791 843 - 649 239 488

Embriomarket

Embriomarketsl

08.2021 | Vaca Pinta n.º 26 | 83

vp026_manexo_diarreasNeonatais_galego.indd 83

31/8/21 11:10

M A N E XO

Figura 1. Porcentaxe de infección por diferentes axentes patóxenos en xatos menores dun mes con diarrea en Galicia. Rotavirus, Cryptosporidium e norovirus (en vermello) son os máis comúns 60

Prevalencia (%)

DEMOSTROUSE QUE A PROPAGACIÓN DE PATÓXENOS [...] FAVORÉCESE SE NON EXISTEN MEDIDAS HIXIÉNICAS, COMO A LIMPEZA RUTINEIRA DO CALZADO OU O USO DE LUVAS

40 30 20

ios

iru

n ro Co

cid

iru

v ro To

Co c

lis de na uo

sp p. m iu id

iru

b Ne

yp to

sp or

iru

v ro

ar di

iru

t Ro

ET EC

Diarreas non infecciosas ou nutricionais Son relativamente frecuentes no xato e xeralmente relaciónanse con fallos ou deficiencias nutricionais. O incorrecto manexo do leite ou do lactorreemprazante pode causar un peche incompleto da pingueira esofáxica (ruminal drinking); alturas inadecuadas de biberóns e cubos, tomas de leite de excesivo volume, administracións forzadas ou o emprego de tetinas moi abertas, facilitan que o leite penetre e fermente no rume. En consecuencia, orixínase unha resposta inflamatoria, aparecen diarreas e favorécense outras infeccións, ademais de limitarse o desenvolvemento do sector gástrico anterior, o que repercute negativamente sobre o crecemento. Doutra banda, cambios bruscos na composición ou na concentración do lactorremprazante, así como deficiencias na cantidade ou a calidade deste, é dicir, elevado contido de proteínas non lácteas, enranciamento, temperaturas de administración baixas, leites mal disoltos etc. poden provocar igualmente inflamación do callar e predispoñer a unha diarrea. Finalmente, naquelas granxas onde o manexo da transición alimentaria é incorrecto, é común atopar indixestións e diarreas no período de desteta.

dependen soamente da infección dos animais. A diarrea neonatal é un proceso moi complexo desencadeado pola interacción entre diferentes factores relacionados co xato e o ambiente onde se atopa. Estas razóns explican as dificultades que aparecen á hora de xestionar un brote, onde o coñecemento dos factores que interveñen e das súas interrelacións é imprescindible para adoptar as medidas de control máis adecuadas en cada caso. Entre os factores de risco de maior relevancia atópanse todos aqueles que comprometen a resposta inmunolóxica do xato ou que incrementan a contaminación do espazo do animal e favorecen a diseminación de patóxenos.

QUE FACTORES FAVORECEN A APARICIÓN DE DIARREAS NEONATAIS NOS XATOS?

Fallos na transferencia pasiva de anticorpos As horas inmediatamente posteriores ao parto supoñen o período máis crítico para a aparición de enfermidades neonatais. Isto débese a que os xatos nacen sen defensas e deben adquirilas por medio do costro das súas nais, proceso

Múltiples estudos demostraron que os patóxenos antes citados tamén poden estar presentes en xatos sans, indicando que a aparición das diarreas, así como a súa gravidade, non

a) Factores relacionados cunha menor resposta inmunolóxica do xato Durante as dúas primeiras semanas de vida, os xatos son máis susceptibles a ter diarreas que os de maior idade, que presentan un sistema inmunolóxico máis maduro. É por iso que todos aqueles factores que alteren a inmunidade reducirán a capacidade de facer fronte a novas infeccións e favorecerán a aparición de diarreas. Entre os máis importantes podemos destacar os seguintes:

que se denomina transferencia pasiva de anticorpos (Ac). En consecuencia, o bo encostrado e manexo do costro son fundamentais para asegurar unha correcta protección e evitar a aparición de diarreas. Como norma xeral, o xato debe inxerir unha cantidade suficiente de costro e de alta calidade canto antes tras o parto. A calidade do costro relaciónase coa súa concentración de Ac, e condiciona a inmunidade pasiva que os animais poden recibir das súas nais. A súa composición final depende da situación da vaca que o produce: • A concentración de Ac do costro aumenta co número de lactacións. Por tanto, os xatos nados de vacas primíparas teñen un maior risco de presentar diarrea neonatal. • A vacinación das nais fronte a enteropatóxenos (rotavirus, coronavirus, ETEC...) antes do parto permite maximizar o contido de Ac costrais específicos e diminúe o risco de aparición de diarreas neonatais. • Diferentes aspectos relacionados co período seco inflúen sobre a calidade do costro. A presenza de enfermidades como mamites, desequilibrios nutricionais, perdas de leite antes do parto ou de condición corporal, así como os secados de curta duración (menos de 21 días), minguan a inmunidade das vacas e tamén os niveis de Ac no costro.

84 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_manexo_diarreasNeonatais_galego.indd 84

31/8/21 11:11

Porque los resultados* nos avalan: Bovisan Diar es líder en España

Para vacas de leche y de carne • • • •

Vacuna de amplio espectro, cubre las principales diarreas neonatales Solo una dosis en la primovacunación = 3 ml Adyuvante bi fase: respuesta inmunológica rápida y duradera** Amplio margen de vacunación: de 3 meses a 3 semanas antes del parto

BOVISAN DIAR -Emulsión para inyección Composición Una dosis (3 ml) contiene: Rotavirus Bovino, inactivado, cepa TM-91, serotipo G6P1 (inactivado) ≥ 6.0 log2 (VNT)* Coronavirus Bovino, inactivado, cepa C-197 (inactivada) ≥ 5.0 log2 (HIT)** Escherichia coli, inactivado, cepa EC/17 (inactivada) expresado como F5 (K99) Adhesina ≥ 44.8 % de inhibición (ELISA)*** *VNT – test de neutralización del virus (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) **HIT – test de inhibición de hemoaglutinación (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) ***ELISA – Valoración inmunosorbente ligado a enzima (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) Adjuvante: Montanida ISA 206 VG 1.6 ml Especies de destino: Bovino (vacas y novillas gestantes) Indicaciones de uso, inmunización activa, con el fin de conferir protección pasiva a sus terneros vía calostro/leche, para reducir la gravedad de la diarrea causada por rotavirus bovino, coronavirus bovino y el enteropatógeno E. coli F5 (K99) y reducir la eliminación del virus por los terneros infectados con rotavirus y coronavirus bovino . La inmunidad pasiva se inicia con el calostro y depende de si recibe suficiente calostro después del nacimiento. Vacunar solo animales sanos. Precauciones Para el usuario: Este producto contiene aceite mineral. La inyección/autoinyección accidental puede provocar un dolor e hinchazón severo, que en raros casos podría resultar con la pérdida del dedo afectado si no se da atención médica inmediata. Si el dolor persiste más de 12 horas después del examen médico, acudir de nuevo al médico. Reacciones adversas Frecuentemente hinchazón leve de 5-7 cm de diámetro en el sitio de la inyección y a veces acompañado inicialmente por un aumento de la temperatura local que se resuelve en unos 15 días. Puede observarse un ligero y transitorio incremento de la temperatura (hasta 0.8ºC) 24 horas después de la vacunación, que se resuelve dentro de los 4 días después de la vacunación. Posología: Administración im.. Una dosis en cada gestación, administrada en un periodo de 12 – 3 semanas antes de la fecha esperada del parto. Alimentación de calostro: La protección de los terneros depende de la adecuada ingesta de calostro de las vacas vacunadas. Si los terneros no consiguen suficientes anticuerpos por calostro poco después de que nazcan, tendrán fallos de transferencia pasiva de anticuerpos. Es importante que todos los terneros reciben una cantidad suficiente de calostro del primer ordeño en las primeras seis horas después del parto. Se recomienda que se alimenten de al menos 3 litros de calostro dentro de las primeras 24 horas y esta cantidad equivale aproximadamente al 10% del peso de un becerro. Tiempo de espera Cero días. Conservar en la nevera (2 - 8°C). Proteger de la luz. No congelar. Formatos: 15 ml (5 dosis), 90 ml (30 dosis) y 450 ml (150 dosis) – Nº reg: 3301 ESP-Titular. FORTE Healthcare Ltd –Co Dublin (Irlanda) Medicamento sujeto a prescripción veterinaria. Administración bajo control o supervisión del veterinario * Zuffa et al. 2019 Inmune response and efficacy of a new calf Scour vaccine inyected once during the last trimestre of gestation. ** AUCOUTURIER J. et al. Adjuvants designed for veterinary and human vaccines. Vaccines, 19, 2001, 2666-2672.

vp023_publi_virbac.indd 55

15/3/21 17:40

M A N E XO

• Se non se realiza ningunha comprobación da calidade do costro, non é posible coñecer a cantidade que debe mamar o xato para lograr unha adecuada inmunización, aumentando así o seu risco de enfermar. Aínda que o costro presente unha elevada concentración de Ac, determinadas prácticas de manexo poden reducir a súa calidade. Por exemplo, non refrixerar ou conxelar o que non se administra nas dúas horas posteriores á súa recolección favorece a multiplicación de axentes bacterianos e a aparición de diarreas neonatais. Ademais, os costros de primeiro muxido perden calidade cando este se atrasa e se se mesturan cos de muxidos sucesivos ou co doutras vacas. En canto ao almacenado, ao degradarse os Ac co paso do tempo, a súa calidade é menor en comparación co fresco. Finalmente, a pasteurización, a pesar de ser un método eficaz para controlar a contaminación bacteriana, causa a degradación dos Ac se a relación temperatura/tempo é inadecuada. Por tanto, todas aquelas prácticas que alteren a transferencia pasiva de Ac suporán unha resposta inmunolóxica reducida e incrementarán o risco de aparición de diarrea. Neste sentido, ademais das irregularidades que poidan atoparse en relación coa recolección e tratamento do costro, cabe destacar as posibles deficiencias existentes á hora de administrarllo ao acabado de nacer: • O tempo transcorrido desde o nacemento ata a primeira alimentación é de vital importancia, xa que a capacidade intestinal para absorber Ac diminúe notablemente pouco despois do parto. Por iso, os xatos que reciben costro 12-24 horas despois do parto presentan concentracións plasmáticas de Ac máis baixas durante o primeiro mes que os alimentados nas primeiras 4-6 horas de vida. • Unha inxestión inferior a 2-3 litros ou o equivalente ao 10-15 % do peso corporal nas primeiras 3-6 horas de vida considérase insuficiente. Existen diferentes estratexias para tratar de garantir que os xatos reciben unha cantidade adecuada de costro. O sistema menos recomendable supón deixalos mamar directamente da vaca, pois non permite asegurar que o tempo ata a primeira inxestión ou o volume de costro sexan adecuados, elevándose por tanto o risco de

infección. A día de hoxe, a administración forzada do costro por sonda converteuse nunha práctica común e eficaz para emendar este problema. • As probabilidades de diarrea neonatal son máis elevadas nas explotacións de maior tamaño, onde, ao existir máis cabezas de gando, os partos e os neonatos nin se avalían nin se manexan con tanto detemento, polo que aqueles xatos máis débiles poden non recibir a atención necesaria, especialmente no caso dos machos, polo seu menor valor económico. Situacións inmunodepresoras Todas aquelas situacións que reduzan a capacidade do sistema inmunolóxico do xato deixarano máis exposto fronte a novas infeccións. Entre as máis frecuentes inclúense unha alimentación deficiente, enfermidades concorrentes (como procesos respiratorios e onfaloflebite) ou a temperatura ambiental; así, algúns autores indican que os meses fríos constitúen un factor de risco, mentres que outros defenden que os xatos teñen maior probabilidade de enfermar en zonas moi cálidas debido ao efecto do estrés por calor, que produce un aumento dos niveis de glicocorticoides e unha diminución da absorción intestinal de Ac. Débese considerar tamén que os xatos nados de partos distócicos mostran un maior risco de sufrir diarreas, pois os partos difíciles causan maior estrés ao neonato, que pasa máis tempo exposto a patóxenos ambientais e toma o costro con certo atraso, inxerindo xeralmente unha cantidade menor da debida. b) Relacionados cunha maior contaminación do espazo do xato Aínda que potenciar o sistema inmuninolóxico do xato é un aspecto fundamental para evitar a aparición de diarreas neonatais, unha elevada carga de patóxenos no ambiente pode desencadear o proceso a pesar de que a saúde dos animais sexa a adecuada. Prácticas de limpeza e desinfección deficientes favorecen o cúmulo e a proliferación de patóxenos no ambiente. En canto aos desinfectantes existentes, débese considerar que, en moitos casos, non son eficaces fronte a todos os microorganismos causantes de diarreas; por exemplo, os ooquistes de Cryptosporidium spp. son resistentes a un gran

número de produtos comerciais. Ademais, hai que respectar os tempos de actuación fixados polo fabricante e retirar os restos de materia orgánica previamente para asegurar a súa eficacia. A limpeza das instalacións onde se atopan os xatos é esencial; así, a presenza de camas sucias e húmidas incrementa o risco de infección. Neste sentido, a aparición de diarreas é máis frecuente en aloxamentos con chan de terra, máis difíciles de limpar e desinfectar, que nos de cemento ou emparrillado. Ademais, o risco aumenta a medida que diminúe o espazo do que dispón o animal, pois increméntase o nivel de estrés e acumúlase maior sucidade. Tamén se comprobou que os xatos criados en grupo, a pesar de mostrar mellor comportamento social, teñen maior risco de diarrea, xa que aumenta a probabilidade de transmisión entre animais, especialmente se a densidade é elevada. Curiosamente, algúns autores sinalan unha menor incidencia de diarreas en colectividades, o que suxire unha maior dificultade para detectar a enfermidade nestes casos e non un efecto asociado ao sistema de aloxamento. Aínda que o emprego de boxes individuais pode diminuír o

86 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_manexo_diarreasNeonatais_galego.indd 86

31/8/21 11:11

vp026_pub_holm_laue.indd 87

20/8/21 11:30

M A N E XO

Foto 1. A presenza de parideiras sucias favorece a infección dos xatos e incrementa o risco de que mostre diarrea neonatal

risco, débese considerar que, se estes non están cubertos, os recentemente nados estarán expostos ao vento e á choiva, o que posibilita a aparición de diarreas ao existir maior humidade ambiental. Finalmente, empregar un sistema de fluxo continuo, onde os animais se introducen constantemente no mesmo lote, relaciónase con maiores prevalencias de diarrea neonatal, xa que non é posible limpar e desinfectar adecuadamente os cubículos, algo que si se consegue co sistema todo dentro/ todo fóra. Outro lugar onde a limpeza ten grande importancia son as parideiras (foto 1). Cando son colectivas, especialmente en casos de amoreamento, a probabilidade de transmisión de patóxenos e, xa que logo, o risco de diarrea neonatal aumenta. Ademais, demostrouse que xatos nados de vacas que non están limpas enferman máis, o que reforza a teoría dun posible papel das nais como fonte de infección para os neonatos. Tamén se debe considerar cando se realiza a separación definitiva do xato da nai pois, a medida que se atrasa, aumenta o tempo que o recentemente nado se expón ás ameazas ambientais propias da área de partos, e existe maior risco de infección e de aparición de diarreas. Por último, débese prestarlles atención aos equipos e utensilios de alimentación, que se non se limpan e desinfectan poden actuar como fómites. Doutra banda, demostrouse que a propagación de patóxenos de xatos sans a enfermos ou, no caso de axen-

tes zoonósicos, a persoas, favorécese se non existen medidas hixiénicas, como a limpeza rutineira do calzado ou o uso de luvas. c) Factores relacionados cunha maior diseminación dos patóxenos Identificáronse unha serie de factores de risco relacionados coa xestión de infraestruturas, recursos humanos, distribución de animais, bioseguridade e manexo, que favorecen o contacto entre animais susceptibles e portadores. Un dos máis importantes asóciase ao manexo dos xatos enfermos, posto que a probabilidade de que aparezan casos aumenta ao non separar os animais con sintomatoloxía clínica manifesta; así mesmo, non se aconsella a reintrodución posterior dos devanditos individuos no lote inicial pois, en moitas ocasións, son portadores asintomáticos e unha fonte de infección para o resto. De igual modo, situar os recentemente nados preto dos animais de maior idade ou que ambos compartan utensilios constitúe unha práctica de risco, xa que os adultos poderían actuar como portadores silentes. Pola mesma razón, a incorporación de animais pon en perigo ao rabaño, especialmente cando estes proceden de múltiples granxas ou non existe unha correcta política de corentena. Finalmente, comprobouse que os sistemas de alimentación automatizados, cada vez máis frecuentes, levan un maior contacto entre xatos, que de forma natural comparten ambiente e equipos, de modo que

as probabilidades de transmisión e contaxio vía fecal-oral son maiores (foto 2). Ademais, nestes casos existe un alto risco de desnutrición, ben porque os intervalos de alimentación son demasiado longos, especialmente en xatos novos que compiten con outros de maior idade, ou ben por estar os equipos mal configurados. Doutra banda, os individuos son máis propensos a manifestar “succión cruzada”, o que favorece a inxestión de patóxenos.

Foto 2. A limpeza dos sistemas de alimentación automatizados, compartidos por varios animais, tamén é clave para evitar a aparición de brotes de diarrea neonatal nas granxas

88 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_manexo_diarreasNeonatais_galego.indd 88

31/8/21 11:11

Bienestar y rendimientos

PORQUE NO TODAS LAS LECHES SON IGUALES

Complejo de 3 fuentes naturales que mejoran el rendimiento y crecimientos Extractos de plantas que favorecen el equilibrio de la microbiota. Oligoelemento indispensable. Su forma natural permite biodisponibilidad.

una

mejor

Los prebióticos (MOS) favorecen una mejor regulación de la flora intestinal.

LECHES MATERNIZADAS

www.serval.fr/es Servicio comercial : 629 64 02 61 Servicio técnico : 656 83 30 80 commercial@serval.fr

Serval España vp026_publi_serval.indd 89

19/8/21 15:02

Conoce nuestro equipo... Pablo Reboiro - Jefe Nacional de Ventas Ingeniero Técnico Agrícola por la Universidad de Santiago de Compostela (USC). Empezó su carrera profesional en el mundo de la genética hace 9 años en Holanda, con períodos en Estados Unidos y Latinoamérica. Desde hace 3 años es Jefe Nacional de Ventas de ABS Progenex. Nacido y criado en una granja familiar de leche en Galicia.

Puedes ver la entrevista aquí:

Se actualiza la fórmula para el Mérito Neto (NM$) ¿Qué es el Mérito Neto? *El Mérito Neto (NM$) es uno de los índices económicos que predice la ganancia esperada durante toda la vida productiva de un animal comparado con la base de la raza (Cole et al., 2021). Estos índices económicos se han ido actualizando periódicamente desde 1994 para incluir nuevos rasgos o para considerar precios esperados en los próximos años. El Consejo de Cría de Ganado Lechero (CDCB, por sus siglas en inglés) ha realizado una nueva actualización y revisión de dicho cálculo con las pruebas de Agosto, ponderando de manera diferente algunos ya existentes (ver tabla) e incluyendo tres parámetros nuevos: - Ahorro en Comida (FSAV), - Precocidad a primer parto (EFC) y - Supervivencia de terneras (HLIV). Siendo el Ahorro de Comida (FSAV) el rasgo que ha atraído más atención ya que el coste de alimentación es uno de los factores más importantes a la hora de definir la rentabilidad de las granjas, más aún con la actual coyuntura de precios de materias primas.

Cambios en el nuevo Índice de Mérito Neto (NM$ 2021) RASGO

Leche

Grasa

Proteína

Vida Productiva (PL)

RCS

Compuesto Peso Corporal (BWC)

Compuesto de Ubre (UDC)

Compuesto de Patas y Pies (FLC)

Tasa de Preñez Hijas (DPR)

Habilidad de parto CA$

Tasa de Concepción de Novillas (HCR)

Tasa de Concepción Vacas (CCR)

Vitalidad (LIV)

Indice de Rasgos de Salud (HTH$)

Ahorro en Comida (FSAV)

Precocidad a Primer Parto (EFC)

Supervivencia Terneras (HLIV)

UNIDADES

Libras

Meses

Log

Compuesto

Porcentaje

Dólares

Porcentaje

Dólares

Libras

Días

Porcentaje

PESOS ECONÓMICOS NM$ 2021

0,3

28,6

19,6

15,9

-2,8

-9,4

3,4

0,4

4,1

2,9

0,4

4,4

1,2

-3,8

1,2

0,5

PESOS ECONÓMICOS NM$ 2018

-0,7

26,8

16,9

12,1

-4

-5,3

7,4

2,7

6,7

4,8

1,4

1,6

7,3

2,3

n/u

n/u: no usado

ABS Progenex sigue siendo líder Después de las pruebas de agosto por el CDCB (Maryland EE.UU), ABS sigue liderando los rankings genéticos por Mérito Neto. · 8 de los 32 mejores toros probados por Mérito Neto, incluyendo el #2 Billy · 25 de los 30 mejores toros jóvenes con código NAAB por Mérito Neto. · Incluyendo 11 de los 11 mejores. · 8 de los 10 mejores toros jóvenes por Mérito Neto, independientemente del código NAAB. *Cole et al., 2021. Invited review: The future of selection decisions and breeding programs: What are we breeding for, and who decides? J. Dairy Sci. 104:5111–5124

ABS PROGENEX, C/ Rafael Bergamín 16A, local 4, 28043 - Madrid Email: ABS-Progenex@genusplc.com | Web: www.absglobal.com/es/ Teléfono: 91 483 49 30 vp026_publi_progenex.indd 90 Conoce nuestro equipo Agosto 2021 - Opcion B.indd 1

19/8/21 12:01

aquí:

un te

ho os

es as.

rvivencia rneras HLIV)

Pioneros en el Progreso Genético: 80 Años y contando

centaje

0,5

n/u

Una historia construida con espíritu, innovación, tecnología y amor por la ganadería. Conoce nuestra “Estrategia Ganadora” en el siguiente link:

vp026_publi_progenex.indd 91

19/8/21 12:01 18/08/2021 12:17:15

M A N E XO

Inxección de minerais traza: un novo enfoque estratéxico para os momentos que importan A inxestión diaria destes minerais é esencial para o mantemento dos bovinos, pero é variable e non sempre coincide coas súas necesidades. Neste artigo abordamos a súa importancia e analizamos os momentos máis críticos do noso rabaño nos que se incrementa a necesidade da súa suplementación por riba da achega das dietas de mantemento. Patrick O´Neill Xerente de Marketing e Vendas Warburton Technologies Tradución do inglés de Seve Fernández (Multimin Iberia)

absorción intestinal dos oligoelementos é pobre, independentemente da súa fonte (1) e a suplementación oral non proporciona suficiente cantidade para mellorar as concentracións en vacún (2),(3). A súa inxestión diaria é esencial para o mantemento dos bovinos, pero é variable e non sempre coincide coas necesidades dos animais. Nos momentos críticos increméntase a demanda de oligoelementos por riba do que

achegan as dietas de mantemento. Os animais estresados tamén presentan diminución na inxestión e, como resultado, redúcese a achega destes minerais. Ademais, os oligoelementos orais enfróntanse aos antagonistas, como o xofre, molibdeno, calcio, ferro ou á unión a partículas de alimento non dixeridas, o que diminúe aínda máis a súa absorción (4). A inxección estratéxica de oligoelementos con cobre, zinc, selenio e manganeso está deseñada para incrementar as reservas de minerais traza do gando antes de eventos cruciais como o secado, preparto, antes da cría, desteta, reagrupamento ou vacinación. Nun estudo do ano 2012

a suplementación cunha inxección de minerais traza mostrou incrementos estatisticamente significativos en plasma destes, ás 8-10 horas despois da inxección, incrementando os niveis no fígado en 24 horas e aumentando os niveis de encimas oxidativas durante os 15 días despois da inxección (5). Hartman et al. (2018) demostraron que os xatos alimentados cunha dieta que contén concentracións importantes de xofre e molibdeno teñen un descenso no seu status de cobre, selenio, zinc e manganeso. Para a recuperación tras este estudo, e a pesar do antagonismo da dieta presente, a suplementación con oligoelementos inxectables mellorou rapidamente os niveis de cobre e selenio dos animais. No mesmo estudo, dous grupos de animais foron alimentados con altos niveis de minerais traza orais sen suplementos inxectables e, malia seren alimentados con 150 % dos requirimentos diarios, tardaron 28 días en recuperarse. O outro grupo alimentado con minerais inorgánicos orais tardou 42 días en obter niveis similares de minerais traza que o grupo suplementado con inxección de oligoelementos (6).

92 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_manexo_mineraisTraza_GALEGO.indd 92

31/8/21 11:26

M A N E XO

A INXECCIÓN ESTRATÉXICA DE MINERAIS TRAZA [...] ESTÁ DESEÑADA PARA INCREMENTAR AS RESERVAS DO GANDO ANTES DE EVENTOS CRUCIAIS COMO O SECADO PREPARTO, ANTES DA CRÍA, DESTETA, REAGRUPAMENTO OU VACINACIÓN

Oligoelemento

Absorción oral do oligoelemento % (NRC 2001)

(NRC 2001)

8 crías Holstein – 1.000 lbs

Cobre

1-5 %

Zinc

10-20 %

Manganeso

0,15-1,2 %

Selenio

34 %

En vídeo

MARÍA HERMIDA PONSE Á FRONTE DO LABORATORIO ROCK RIVER EN ESPAÑA No mercado hai dispoñibles unha multitude de suplementos con minerais traza para bovino e a maioría son orais. Nun estudo recente mediuse a resposta a distintos suplementos de oligoelementos, como unha inxectable, solución oral, líquido oral, pasta e bolos con selenio en animais cun bo estado mineral (7). O estudo publicado indica que non todos os produtos dun só uso teñen o mesmo efecto nos niveis de oligoelementos do gando. O suplemento de oligoelementos inxectable aumentou rapidamente os niveis Cu, Zn, Mn e Se de animais tratados. Os líquidos e pasta orais non tiveron impacto nos seus niveis de oligoelementos. Os bolos de selenio necesitan un maior período de estudo debido á súa liberación e absorción lenta e o efecto do pH do rume debido á dieta. Cando o gando entra en períodos críticos do ciclo de produción pode entrar en deficiencia subclínica de minerais traza e isto pode afectar negativamente á produción. Un suplemento inxectable de minerais traza demostrou restaurar rapidamente as reservas minerais e, xa que logo, podería mellorar o rendemento do rabaño neses períodos e mellorar a súa rendibilidade. Como Jackson et al. (2019) conclúen neste estudo: “En xeral, os produtos orais fornecidos no presente estudo non tiveron efecto nas concentracións de minerais traza no plasma ou no fígado en bovinos en bo estado, suxerindo que os produtos orais dunha dose que satisfán as recomendacións diarias non son efectivos”. Os sucesos que provocan aceleración do metabolismo celular (como as infeccións, a seca, o aumento de calor, desenvolvemento fetal e embrionario, parto...) incrementan o risco de estrés oxidativo (8). As especies reactivas de osíxeno (ERO) están a se formar constantemente durante o metabolismo celular aerobio. As ERO son moléculas inestables e altamente reactivas que poden danar outras moléculas biolóxicas como o DNA, proteínas e lípidos nun proceso coñecido como estrés oxidativo. O campo do estrés oxidativo en medicina bovina aínda está en cueiros, pero xa foi asociado a numerosas afeccións (9).

A exxefa de servizo da Finca Mouriscade (Deputación de Pontevedra) inicia unha nova etapa profesional ao chegar a un acordo de colaboración co laboratorio americano Rock River para o desenvolvemento da súa actividade en exclusiva para toda España. Con sede en Wisconsin (EE. UU.), Rock River conta cunha potente rede de laboratorios especializados na análise agrícola por todo o mundo. María Hermida continuará exercendo o seu labor profesional no ámbito que mellor coñece, o da análise de ensilados e forraxes, pero a partir de agora farao coa nova metodoloxía do Rock River Laboratory Spain. Especialistas na análise de: Ensilados de pradeira, millo e cereais (trigo, cebada, sorgo...) Forraxes deshidratadas (todo tipo de feos, leguminosas, alfalfa...) Forraxes húmidas (pastone, bagazo de cervexa...) Análises que se adaptan ás súas necesidades: Análise tradicional dos parámetros máis habituais (materia seca, fibras, proteínas...) Análise completa, que inclúe a dixestibilidade en distintos períodos de tempo da fibra neutra e do amidón (no caso dun silo de millo, por exemplo) ROCK RIVER LABORATORY SPAIN María Hermida Polígono Industrial Lalín 2000, Parcela A8 Lalín – Pontevedra (España) maria@rockriverlab-spain.com 986 597 195 | 629 901 290

08.2021 Vaca Pinta n.º 26 | 93

vp026_manexo_mineraisTraza_GALEGO.indd 93

31/8/21 11:26

M A N E XO

OS ANIMAIS EN ESTADO ÓPTIMO DE MINERAIS TRAZA TEÑEN AS ENCIMAS ANTIOXIDANTES SUFICIENTES PARA COMBATER O MAIOR RISCO DE ESTRÉS OXIDATIVO Inmunidade e función encimática adecuadas. Saúde óptima/rendemento

Estado de minerais traza

Saúde comprometida/rendemento

Signos de deficiencia clínica

Clínica Deficiencia en minerais traza

Subclínica Deficiencia en minerais traza

Os minerais traza son compoñentes estruturais de encimas antioxidantes vitais como a superóxido dismutasa (SOD), a primeira liña de defensa contra o estrés oxidativo que require de cobre e zinc como cofactores, ou como a glutatión peroxidasa (GPX), que depende do selenio. As encimas antioxidantes converten as ERO en produtos inofensivos. Por tanto, os bovinos en deficiencia clínica ou subclínica de minerais traza carecen dos oligoelementos esenciais para formar as encimas antioxidantes e sofren un maior risco de estrés oxidativo. En animais de produción o estrés oxidativo está involucrado en multitude de afeccións (10). Numerosas observacións suxiren que este reduce a resposta inmune en vacas (11) (12). En xatos destetados, o estrés do transporte incrementa a concentración sérica de biomarcadores de estrés oxidativo que están relacionados

Óptimo Estado de minerais traza

con episodios de síndrome respiratoria bovina (SRB) e mortalidade en xatos (13). Os animais en estado óptimo de minerais traza teñen suficientes encimas antioxidantes para combater o maior risco de estrés oxidativo. En España aparecen frecuentemente rabaños deficientes en minerais traza, pero, a miúdo, non son diagnosticados. Nunha publicación recente anunciouse que a deficiencia en estrés destes elementos, principalmente Se e Cu, é común e afecta a todos os tipos de produción: leite e carne. O problema é máis grave en granxas ecolóxicas e explotacións semiextensivas debido á falta de suplementación mineral (14). Numerosos rabaños poderían estar no limiar de deficiencia clínica ou subclínica, sufrindo o efecto prexudicial do estrés oxidativo e poderían beneficiarse dunha inxección estratéxica de minerais traza.

BIBLIOGRAFÍA

1. Spears, J. W. 1996. Organic trace minerals in ruminant nutrition. Anim. Feed Sci. Technol. 58:151–163. https: / / doi .org/ 10 .1016/ 0377 -8401(95)00881 -0. 2. Greene, L. W. 1999. Designing mineral supplementation of forage programs for beef cattle. J. Anim. Sci. 77(ESuppl.):1–9. https: / / doi .org/ 10.2527/ jas2000.00218812007700ES0013x. 3. Nutrient Requirements of Dairy Cattle: Seventh Revised Edition, 2001 4. Spears, J. W. 2003. Trace mineral bioavailability in ruminants. J. Nutr. 133:1506S– 1509S. https: / / doi .org/ 10 .1093/ jn/ 133 .5 .1506S. 5. Pogge, D. & Richter, E. Mineral concentrations of plasma and liver following injection with a trace mineral complex differ among Angus and Simmental cattle. J. Anim. Sci. 90, 2692–2698 (2012). 6. Hartman S.J., Genther-Schroeder O.N., and Hansen S.L., Comparison of trace mineral repletion strategies in feedlot steers to overcome diets containing high concentrations of sulfur and molybdenum, 2018 J. Anim. Sci. 2018.96:2504–2515 doi: 10.1093/jas/ sky088 7. Jackson T. D., Carmichael R. N., Deters E. L., Messersmith E. M., VanValin K.R., Loy D. D. and Hansen S. L., 2020 Comparison of multiple single-use, pulse-dose trace mineral products provided as injectable, oral drench, oral paste, or bolus on circulating and liver trace mineral concentrations of beef steers Applied Animal Science 36:26–35 https://doi.org/10.15232/ aas.2019-01856 8. Singh L, Kaur N and Kumar P. Reactive Oxygen Species (ROS), Oxidative Damage AND Antioxidative Defence Systems with Emphasis on Herbal Antioxidants and Human and Cattle Health Cell. Arch. Vol. 9, No. 2, pp. 135-144, 2009 9. Celi, P. in Oxidative Stress in Applied Basic Research and Clinical Practice (eds. Armstrong, D., Mandelker, L. & Vajdovich, P.) 191–232 (Humana Press, 2011). 10. Lykkesfeldt, J. & Svendsen, O. Oxidants and antioxidants in disease: Oxidative stress in farm animals. Vet. J. 173, 502–511 (2007) 11. Miller, J., Brzezinska-Slebodzinska, E. & Madsen, F. Oxidative stress, antioxidants, and animal function. J. Dairy Sci. 76, 2812–2823 (1993). 12. Sordillo, L. & Aitken, S. Impact of oxidative stress on the health and immune function of dairy cattle. Vet. Immunol. Immunopathol. 128, 104–109 (2009) 13. Chirase, N. K. et al. Effect of transport stress on respiratory disease, serum antioxidant status, and serum concentrations of lipid peroxidation biomarkers in beef cattle. Am. J. Vet. Res. 65, 860–864 (2004). 14. Miranda M, Rigueira L, Pereira V, López-Alonso M, 2019, Prevalencia de la deficiencia de oligoelementos en Ganado vacuno en España, Vaca Pinta n.º 12 | 08.2019 P84-89

94 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_manexo_mineraisTraza_GALEGO.indd 94

31/8/21 11:26

LactiBute

Sólo para ganaderos cuyo objetivo es que su explotación sea productiva

vp026_publi_trow_castelan.indd 95 LactiBute_TN PubA4.indd 1

23/8/21 10:49 23/8/21 9:20

MULTIMIN™, para los momentos que importan

a ingesta diaria de oligoelementos orales es esencial para las necesidades diarias a pesar de no ser bien absorbidos en vacuno e incluso los animales con dietas bien formuladas pueden desarrollar deficiencia subclínica en periodos críticos. En esos momentos delicados, como antes del parto, antes de la cubrición, transporte o reagrupamiento, se produce una disminución en la ingesta de materia seca y, consecuentemente, en la ingesta de minerales traza, siendo estos también los de mayor demanda de minerales. El estrés en estos periodos aumenta la excrección y, por ello, incluso los animales con dietas bien equilibradas pueden no tener suficientes minerales traza para evitar entrar en un déficit subclínico. Además, los oligoelementos orales se enfrentan a la competencia con antagonistas como el azufre, el molibdeno o el hierro, que se unen a los oligoelementos, “atándolos” y disminuyendo aún más su absorción.

TRACE MI TRACE MINER

OXIDATIV OXIDATIVE OXIDATIV OXIDATIVE STRESS STRESS STRESS STRESS

TRACE M TRACE MINER

En un estudio del año 2012, la suplementación con minerales traza inyectables demostró incrementos significativos en el plasma 8-10 horas después de la inyección y en el hígado, 24 horas después. Las vacas suplementadas con oligoelementos inyectables mostraron una reducción significativa en RCS/mastitis y enfermedades uterinas comparadas con vacas control, a pesar de que estaban siendo alimentadas con dietas equilibradas.

% Reducción en casos

Los veterinarios y ganaderos de EE. UU., Nueva Zelanda y Australia llevan años confiando en la inyección estratégica de oligoelementos como una forma efectiva de evitar la deficiencia subclínica en el ciclo de producción bovino. Existen cada vez más estudios que avalan esta suplementación como la mejor solución para incrementar rápidamente las reservas antes de los periodos de alta demanda.

29,5 %* 22 %*

23 %* 16 %*

Mastitis clínicas (primíparas)

Mastitis subclínicas (todos los grupos de edad)

Nacidos muertos

Endometritis

* Estadísticamente significativo

Wem We mat matt We make su We make sur mattersecu secu matter sec We We m mat matt

La inyección estratégica con oligoelementos redujo las enfermedades clínicas y mejoró el rendimiento del rebaño en un estudio del año 2013 de la Universidad de Cornell, con más de 1.400 vacas. Diversos estudios de las mejores universidades de EE. UU. han demostrado los beneficios del uso de oligoelementos inyectables en vacas antes de la cubrición, con mejoras en la fertilidad general y en la distribución de partos. Una buena nutrición oral es esencial para el mantenimiento, pero por sí sola puede no ser suficiente para asegurar que tu rebaño alcance los mejores indicadores de rendimiento y rentabilidad. El suplemento inyectable de oligoelementos MultiminTM ha demostrado restaurar rápidamente las reservas y mejorar la rentabilidad de la explotación en los periodos de alta demanda.

Toda la información del producto, en vídeo

Pregúntale a tu veterinario por MULTIMIN™ Seve Fernández Representante comercial Iberia seve.fernandez@multimin.eu

vp026_publirreportaxe_multimin_castelan.indd 96

Hard work Hard working matte thatthat matter o Your hard Your hard wo Hard working, conscientious Hard working, conscientious far Hard working, conscientious Hard working, conscientious far that matter on the farm. Relie that matter on the farm. Relieve matter farm. Relie thatthat matter on on thethe farm. Relieve Your hard work. Your herd he Your hard work. Your herd health Your hard work. Your herd he Your hard work. Your herd health Hard work Hard workin matto thatthat matter Your hard Your hard wo

Patrick O´Neill, veterinario especialista en minerales traza inyectables en Warburton Technology REFERENCIAS 1. Spears, J. W. 1996. Organic trace minerals in ruminant nutrition. Anim. Feed Sci. Technol. 58:151–163. https: / / doi .org/ 10 .1016/ 0377 -8401(95)00881 -0 2. Spears, J. W. 2003. Trace mineral bioavailability in ruminants. J. Nutr. 133:1506S–1509S. https: / / doi .org/ 10 .1093/ jn/ 133 .5 .1506S 3. Pogge, D. & Richter, E. Mineral concentrations of plasma and liver following injection with a trace mineral complex differ among Angus and Simmental cattle. J. Anim. Sci. 90, 2692–2698 (2012) 4. Machado, V.S., Bicahlo M.L.S., Pereira R.V., Caixeta L.S., Knauer W.A., Oikonomou G., Gilbert R.O. 2013. Effect of an injectable trace mineral supplement containing selenium, copper, zinc, and manganese on the health and production of lactating Holstein cows. The Veterinary Journal Volume 197, Issue 2, August 2013, Pages 451-456 5. L. R. Mundell, J. R. Jaeger, J. W. Waggoner, J. S. Stevenson, D. M. Grieger, L. A. Pacheco, J. W. Bolte, N. A. Aubel, G. J. Eckerle, M. J. Macek, S. M. Ensley, L. J. Havenga, and K. C. Olson. 2012. Effects of prepartum and postpartum bolus injections of trace minerals on performance of beef cows and calves grazing native range

Wecac We reach reach We can help yy We yo Wecan canhelp help We can help yo Keepin Keeping y • • goa reach your go reach your reachyour your goi reducin reach goa reducing 20/8/21 14:51

MUL-21MUL-21-0109

TRACE MINERALS TRACE MINERALS

OXIDATIVE OXIDATIVE OXIDATIVE OXIDATIVE STRESS STRESS STRESS STRESS

TRACE MINERALS TRACE MINERALS

OXIDATIVE OXIDATIVE STRESS STRESS

´´

TRACE MINERAL TRACE MINERAL INJECTABLE INJECTABLE

MOMENTS MOMENTS THAT THAT MATMAT TERTER

TESTIMONIALS TESTIMONIALS

VETERINARY VETERINARY PAGE PAGE

Improvingherd herdhealth health Improving andherd farmhealth success and farm success Improving herd health Improving andfarm farm success and success Improvingherd herdhealth health Improving andfarm farmsuccess success and

TRACE MINERAL TRACE MINERAL TRACE MINERAL TRACE MINERAL INJECTABLE INJECTABLE INJECTABLE INJECTABLE

OXIDATIVE OXIDATIVE STRESS STRESS

MOMENTS MOMENTS MOMENTS MOMENTS THAT THAT MATMAT TERTER THAT THAT MATMAT TERTER

TRACE MINERAL TRACE MINERAL INJECTABLE INJECTABLE

TESTIMONIALS TESTIMONIALS TESTIMONIALS TESTIMONIALS

VETERINARY VETERINARY VETERINARY VETERINARY PAGE PAGE PAGE PAGE

MOMENTS MOMENTS THAT THAT MATMAT TERTER

TESTIMONIALS TESTIMONIALS

VETERINARY VETERINARY PAGE PAGE

´´ ´´ AVOIDABLE LOSS AVOIDABLE LOSS CALCULATOR CALCULATOR

Wemake make surethe themoments momentsthat that We sure … … matter secure your hard work matter secure your hard work make sure the moments that ake sure the moments that … … er secureyour your hardwork work r secure hard Wemake makesure surethe themoments momentsthat that We ´ ´ … … mattersecure secure yourhard hardwork work matter your

AVOIDABLE LOSS AVOIDABLE LOSS AVOIDABLE LOSS AVOIDABLE LOSS CALCULATOR CALCULATOR CALCULATOR CALCULATOR

Prepárate para momentos críticos, porque el incremento en las necesidades de oligoelementos Prepárate para los los momentos críticos, porque el incremento en las necesidades de oligoelementos puede al traste tu esfuerzo. puede dardar al traste concon tu esfuerzo. AVOIDABLE LOSS AVOIDABLE LOSS ~ ~

CALCULATOR CALCULATOR

Hard working, conscientious farmers deserve products to rely in the moments Hard working, conscientious farmers deserve products to rely on on in the moments Mejora la salud de tus animales y reduce la incidencia de Combate el estrés oxidativo Mejora la salud de tus animales yareduce la incidencia de enfermedades. Combate el estrés oxidativo matter farm. Relieve your stress, have a solution secures – thatthat matter on on thethe farm. Relieve your stress, wewe have solution thatthat secures – enfermedades. y las deficiencias de minerales traza. y herd las deficiencias de farm minerales traza. Your hard work. Your health. Your success. Your hard work. Your herd health. Your farm success. conscientious farmers deserve products to on in moments nscientious farmers deserve products to on in moments conscientious farmers deserve products to rely rely in the the moments nscientious farmers deserve products to rely rely on on in the the moments n the farm. Relieve your stress, we have a solution that secures e farm. Relieve your stress, we have a solution that secures –– –– nethe farm. Relieve your stress, have a solution secures farm. Relieve your stress, wewe have a solution thatthat secures Mejora tus beneficios, reduce las pérdidas enfermedades y protege tu propia inversión Mejora tus beneficios, reduce las pérdidas porpor enfermedades y protege tu propia inversión k. herd health. Your farm success. Your herd health. Your farm success. k. Your Your herd health. Your farm success. Copper Your herd health. Your farm success. Copper Zinc Zinc enéxito el éxito degranja. ladeserve granja. products to rely on in the moments en el de la Hard working, conscientious farmers Hard working, conscientious farmers deserve products to rely on in the moments matter farm. Relieve your stress, have a solution secures thatthat matter on on thethe farm. Relieve your stress, wewe have a solution thatthat secures – – Toma el control de cada momento ciclo productivo Protege tuhealth. esfuerzo. Toma el control de cada momento del del ciclo productivo Your hard work. Your health. Your farm success. Copper Protege tu herd esfuerzo. Your hard work. Your herd Your farm success. Copper Zinc Zinc Manganeso Selenium Selenium Copper Copper Zinc Zinc Manganeso y reproductivo de tus animales con MULTIMIN™. Would a smooth stable herd, y reproductivo de tus animales con MULTIMIN™. Would youyou likelike a smooth andand stable herd, lessless inerales stress and improved cattle performance. stress and improved cattle performance. y precisade zinc, Acción rápida de zinc, cobre, selenio y manganeso. y precisa Acción rápida cobre, selenio y manganeso. Find out how we can your farm enjoy better FIND HOW Selenio Cobre Manganese Find out how wetodo can help your farm enjoy better Cobre Zinc FIND OUTOUT HOW Selenio Probado y demostrado veterinarios y granjeros en todo elhelp mundo. Manganese Zinc Probado y demostrado porpor veterinarios y granjeros en el mundo. Manganese Selenium Selenium Manganese WE CAN DO THIS Would you like a smooth and stable herd, less WE CAN DO THIS Would you like a smooth and stable herd, less margins and increased health. Would amargins smooth and stable herd, less and increased health. Would youyou likelike a smooth and stable herd, less stress and improved cattle performance. stress and improved cattle performance. stress improved cattle performance. stress andand improved cattle performance. MULTIMIN™, la inyección estratégica, rápida y efectiva de oligoelementos MULTIMIN™, la inyección estratégica, rápida y efectiva de oligoelementos Find out how we can help your farm enjoy better OUT HOW Find out how we can help your farm enjoy better FINDFIND OUT HOW complex Find how help your farm enjoy better FIND OUT HOW Manganese Find outout how wewe cancan help your farm enjoy better Manganese Selenium Selenium FIND OUT HOW WE CAN DO THIS WE CAN DO THIS WEless CAN DO THIS margins and increased health. 3. Effect of Would you like a smooth and stable diseñada para los momentos que importan. WEherd, CAN DOless THIS margins and increased health. Would you like a smooth and stable herd, diseñada para los momentos que importan. margins increased health. margins andand increased health. d producstress improved cattle performance. stress andand improved cattle performance. N. A. m and Find out how we can help your farm enjoy better FIND de producción cría. Estrictamente sóloadministración para administración subcutánea. No administrar vía intramuscular. Dosis: Ganado - 1Hasta año: 1 ml 50 kg; Ganado - A de partir 1-2FIND 1 ml 75HOW kg; HOW Find out how we can help your farm better OUT vida devida producción o cría. oEstrictamente sólo para subcutánea. No administrar por víapor intramuscular. Dosis: Ganado - Hasta año:enjoy 11 ml por 50por kg; Ganado - A partir 1-2 de años: 1años: ml por 75 por kg; OUT Bovinos - Mayores de 2 1años: 1 ml por100 cada kg. Volumen máximo pordesitio de inyección: 7 ml Tiempo(s) de espera: y vísceras: días, Leche: cero horas. Bovinos - Mayores de 2 años: ml por cada kg.100 Volumen máximo por sitio inyección: 7 ml Tiempo(s) de espera: Carne Carne y vísceras: 28 días,28Leche: cero horas. WE CAN DO THIS WE CAN DO THIS margins increased health. margins andand increased health.

CuCu ZnZn

Thatsolution solutionisisa atrace trace That mineralinjectable injectable mineral Cu Zn Cu Zn Mn Cu Zn Mn Cu Zn That solution trace That Thatsolution solutionis isaa aatrace trace That solution isis trace mineral injectable mineral mineralinjectable injectable mineral injectable Mn Se Mn Se CuCu Mn Se Mn Se Thatsolution solutionisisa atrace trace That mineralinjectable injectable mineral Mn Mn

Wecan canhelp helpyou you We reachyour yourgoals goals reach n help you you nhelp help you help you Keeping your herd healthy Keeping your herd healthy andand • • your goals our goals your goals reducing incidence of disease our goals reducing incidence of disease vp026_publirreportaxe_multimin_castelan.indd 97 MUL-21-0109 MultiMin Adv. A4.indd VET A4.indd 1 MUL-21-0109 MultiMin Adv. VET 1

SeSe

ZnZn SeSe

20/8/21 14:51 29/07/21 29/07/21 09:3409:34

ALIMENTACIÓN

Uso dun Air Fryer para determinar a materia seca nas forraxes e racións de gando leiteiro Neste estudo demostramos a eficacia desta fritideira na determinación da materia seca (MS) en forraxes e dietas para gando leiteiro a través da investigación levada a cabo polo noso equipo en granxas da Comarca Lagunera (México) durante o período 2019-2020, na que se contrastou a MS do Air Fryer (Power XL) coa da estufa de aire forzado e o microondas. Jorge A. Granados Niño1, Juan I. Sánchez Duarte1,2, J. Manuel Espino Martínez3, Magali J. López Calderón1, Fernando Díaz4 1 Profesor investigador en forraxes, Facultade de Agricultura e Zooetecnia, Universidade de Juárez do Estado de Durango (FAZ-UJED) 2 Investigador en calidade de forraxes e nutrición de gando leiteiro, Instituto Nacional de Investigacións Forestais, Agrícolas e Pecuarias (INIFAP), Celaya (México) 3 Estudante de Zootecnia FAZ-UJED 4 CEO de Dellait-Animal Nutrition & Health, Brookings, Dakota do Sur, EE. UU.

materia seca (MS) podémola definir como a parte que resta dunha forraxe ou alimento despois de que lle foi eliminado o maior contido de humidade posible mediante secado forzado. A determinación de MS é comunmente rea-

lizada no laboratorio, pero, debido a que ten moita importancia sobre os parámetros de calidade ao momento de realizar ensilados e de balancear as dietas do gando, esta convértese nunha práctica común realizada nos establos leiteiros.

A forma máis común e práctica que se utiliza para determinar a MS nos establos é mediante o uso do secador Koster, coa técnica do microondas ou mesmo utilizando un equipo NIRS. Estes aparellos determinan de maneira precisa a MS en forraxes, alimentos e dietas. Non obstante, existe a posibilidade de que os resultados finais sexan erróneos se non se capacita correctamente á persoa encargada de determinar a MS. Adicionalmente, o custo do secador Koster e do NIRS pode chegar a ser elevado. Unha desvantaxe do microondas é que o proceso de secado da mostra é lento e tedioso e, se non se seguen correctamente os pasos recomendados da devandita técnica, existe un alto risco de que a mostra se incinere ou non se seque completamente, polo que non se obteñen resultados similares aos do laboratorio. Por tanto, existe a necesidade de utilizar un aparello que determine a MS de forma precisa, en menor tempo posible e que sexa económico para chegar ao resultado final, ademais de que calquera persoa no establo será capaz de obter a análise de MS.

98 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_alimentacion_airFryer_galego.indd 98

31/8/21 11:36

ALIMENTACIÓN

EXISTE A NECESIDADE DE UTILIZAR UN APARELLO QUE DETERMINE A MS DE FORMA PRECISA, EN MENOR TEMPO POSIBLE E QUE SEXA ECONÓMICO PARA CHEGAR AO RESULTADO FINAL

FRITIDEIRA AIR FRYER O Air Fryer é un forno pequeno de convección deseñado para fritir a comida sen necesidade de utilizar aceite. A fritideira ten un mecanismo de quecemento e un ventilador que fai circular o aire quente. Consta dunha entrada de aire na parte superior e un escape na parte posterior que controla a temperatura ao liberar o exceso de aire quente. El aire circula ao redor dos alimentos colocados nunha canastra estilo fritideira (figura 1). A circulación do aire quente fai que os alimentos perdan humidade e estean resecos. Este mecanismo da fritideira fai que se asemelle ao que se ten nas estufas de aire forzado utilizadas nos laboratorios para determinar a MS en forraxes e alimentos. Por tal motivo, o Air Fryer podería utilizarse para obter de maneira práctica e rápida os contidos de MS de forraxes e alimentos nos establos leiteiros. O uso do Air Fryer para determinar de maneira fácil a MS foi presentado por primeira vez pola Universidade de

Delaware na World Dairy Expo 2018 dos EE.UU. Eles utilizaron a fritideira para obter a MS en dietas para vacas leiteiras. Con todo, existen moitas outras actividades importantes nos establos onde se deben analizar os contidos de MS. Por exemplo, os contidos correctos de MS aos que se debe ensilar unha forraxe, as concentracións de MS dos ensilados para axustar a MS das dietas e a propia MS das dietas para estimar o consumo de alimento dos animais. Debido a isto, decidimos probar o uso do Air Fryer para determinar os contidos de MS en diferentes tipos de mostras nos establos

PROBANDO O AIR FRYER NO ESTABLO A maneira máis fiable de probar a eficacia do Air Fryer é a través da investigación. Debido a isto, realizouse un traballo en conxunto entre o INIFAP-CELAYA, a FAZ-UJED e o Centro de Investigación de Produtos Lácteos de Dellait para medir o funcionamento eficaz do Air Fryer na determinación da MS en forraxes e

Fabricantes de aceites vegetales y tortas oleaginosas TORTA DE SOJA · COLZA · GIRASOL LINAZA · HARINA DE MAÍZ Y CEBADA También en producción ecológica

comercial@assa1949.com · www.aceitesdesemillas.com · Tel. +34 938 654 600 Priorat, s/n - Pol. Ind. La Borda – 08140 Caldes de Montbui (Barcelona) España

08.2021 Vaca Pinta n.º 26 | 99

vp026_alimentacion_airFryer_galego.indd 99

31/8/21 11:36

ALIMENTACIÓN

OS RESULTADOS DO ESTUDO INDICARON QUE NON EXISTE DIFERENZA ESTATÍSTICA (VALORES DE P MAIORES A 0,05) NOS CONTIDOS DE MS DAS FORRAXES E DIETAS ENTRE O AIR FRYER, O MICROONDAS E A ESTUFA DE AIRE FORZADO

Figura 1. Fritideira Air Fryer

Cadro 1. Comparación da MS de forraxes e dietas entre a estufa de aire forzado, o microondas e o Air Fryer Porcentaxe de materia seca Tipo de mostra

Estufa de aire forzado

Microondas

Air Fryer

Valor de P

Millo á colleita

37,37

39,09

39,02

2,06

0,12

Ensilado de millo

31,70

31,54

31,21

1,44

0,75

Ensilado de triticale

39,94

39,09

38,31

2,86

0,45

Ensilado de alfalfa

38,89

38,67

37,28

3,15

0,47

Dieta para xovencas santes de inseminar

49,78

49,50

48,30

3,30

0,57

Dieta para vacas altas produtoras

49,58

48,51

48,10

3,27

0,61

EE = erro estándar

dietas para gando leiteiro en establos da Comarca Lagunera. O estudo realizouse durante o 2019-2020 contrastando a MS do Air Fryer (Power XL) coa MS da estufa de aire forzado e o microondas. A MS analizouse en mostras de millo forraxeiro ao momento da colleita, ensilados de triticale e alfalfa, e en dietas para xovencas e vacas en produción. Os resultados do estudo indicaron que non existe diferenza estatística (valores de P maiores a 0,05) nos contidos de MS das forraxes e dietas entre o Air Fryer, o microondas e a estufa de aire forzado (cadro 1). Isto demostra que o Air Fryer pode ser tan confiable en determinar a MS coma a estufa de aire forzado e o microondas neste tipo de forraxes e dietas nos establos. Para confirmar a similitude entre o Air Fryer e a estufa de aire forzado en estimar o contido de MS realizouse unha análise de regresión. A análise demostrou que existe unha forte relación con alto grao de fiabilidade entre ambos os aparellos para determinar os contidos de MS en forraxes e nas dietas dos animais no establo (figura 2). Por tanto, o Air Fryer pode estimar as concentracións de MS en

forraxes e en dietas para gando leiteiro con alto grao de precisión. Algo importante é a comparación do custo dos aparellos e o tempo que se utiliza en determinar a MS con cada un deles (cadro 2). Debido a que a estufa de aire forzado é un instrumento de laboratorio, o seu prezo supera drasticamente os do Air Fryer e o microondas. O tempo requirido para determinar a MS entre o Air Fryer e o microondas é moi similar. Con todo, os pasos e as actividades que se realizan para obter a MS co microondas son máis e téñense que realizar cada dous ou tres minutos. Por tanto, a técnica usando o microondas é tediosa e ten maior probabilidade de obter resultados erróneos.

COMO USAR O AIR FRYER PARA DETERMINAR A MS Debido a que o Air Fryer utiliza aire para o secado da mostra, recoméndase a utilización dunha malla metálica hechiza que se coloca dentro da canastra especificamente sobre a mostra. Esta malla deberá ser do tamaño do diámetro interior da canastra e evitará que se perdan partículas moi pequenas de mostra durante o proceso de secado.

100 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_alimentacion_airFryer_galego.indd 100

31/8/21 11:36

vp026_publi_innofarm.indd 101

19/8/21 12:05

ALIMENTACIÓN

Figura 2. Relación entre o Air Fryer e a estufa de aire forzado en determinar os contidos de MS en forraxe e dietas para gando leiteiro. Canto máis próximos á liña se atopen os puntos de cores, é maior a precisión

DEMOSTROUSE QUE O AIR FRYER PODE ESTIMAR AS CONCENTRACIÓNS DE MS EN FORRAXES E EN DIETAS PARA GANDO LEITEIRO CON ALTO GRAO DE PRECISIÓN

Cadro 2. Prezo e tempo requirido para determinar a MS cos diferentes aparellos Aparato

Prezo ( USD)

Tamaño da mostra (g)

Estufa de aire forzado

Máis de 15.000

100-700

72 horas

Forno de microondas

50-200

100-200

25-35 min

Air Fryer

75-200

100-150

25-30 min

O procedemento para determinar a materia seca é o seguinte: • Obter a tara da canastra do Air Fryer, incluíndo a malla • Agregar entre 100-150 g de mostra representativa á canastra • Colocar a malla sobre a mostra • Colocar a canastra dentro do Air Fryer • Programar a temperatura do Air Fryer a 250 °F • Programar o temporizador a 25-30 min • Despois do tempo programado, retire a canastra coa mostra e a malla • Rexistrar o peso

Tempo requirido para a análise

• Calcular a MS da mostra: MS (%)=

Peso seco final (g) × 100 Peso húmido inicial (g)

RECOMENDACIÓNS FINAIS • É aconsellable limpar a canastra cunha brocha despois de analizar cada mostra para evitar contaminación entre mostras e a deterioración do teflón da canastra. • Recoméndase utilizar unha báscula dixital con precisión de 0,1 gramos e capacidade máxima de 5,0 kg.

102 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_alimentacion_airFryer_galego.indd 102

31/8/21 22:36

KESSENT® y LysiGEM™ KESSENT® y LysiGEM™ KESSENT® y LysiGEM™ LIDERANDO UNA

LIDERANDO UNA LIDERANDO GANADERÍA UNA MÁS SOSTENIBLE GANADERÍA GANADERÍA MÁS MÁS SOSTENIBLE SOSTENIBLE

La metionina y la lisina son los dos aminoácidos La metionina y la limitantes lisina son los aminoácidos esenciales más parados producción La metionina y la lisina son los dosla aminoácidos esenciales más limitantes para la producción lechera en los rumiantes. esenciales más limitantes para la producción lechera en los rumiantes. lechera en los rumiantes. Los beneficios de la metionina y la lisina son bien Los beneficios de la metionina la lisinade son bien conocidos pero, cuando se y utilizan Los beneficios de la metionina y la lisina sonforma bien conocidos pero, cuando se utilizan de forma concertada, proporcionan beneficios conocidos pero, cuando se utilizan adicionales de forma concertada, beneficios adicionales más allá de laproporcionan suplementación con el aminoácido concertada, proporcionan beneficios adicionales más allá de la suplementación con el aminoácido individual. Sinlasu inclusión nuncacon podremos llegar a más allá de suplementación el aminoácido individual. Sin su inclusión nunca podremos llegar a maximizar ni optimizar nuestra producción. individual. Sin su inclusión nunca podremos llegar a maximizar ni optimizar nuestra producción. maximizar ni optimizar nuestra de producción. KEMIN, como único proveedor metionina y lisina KEMIN, como único proveedor de metionina y lisina ampliamente contrastadas, pone a su disposición KEMIN, como único proveedor de metionina y lisina ampliamente contrastadas, pone a su disposición KESSENT y LYSIGEM. ampliamente contrastadas, pone a su disposición KESSENT y LYSIGEM. KESSENT y LYSIGEM.

kemin.com/ kemin.com/ ruminant-essentialities kemin.com/ ruminant-essentialities ruminant-essentialities © Kemin Industries, Inc. and its group of companies 2021. All rights reserved. ® ™ Trademarks of Kemin Industries, Inc., U.S.A. © Keminstatements, Industries, Inc. and its groupand of companies reserved. ™ Trademarks of Kemin Industries, Inc., U.S.A. Certain product labeling claims may2021. differAll byrights geography or as® required by government requirements. © Keminstatements, Industries, Inc. and its groupand of companies reserved. ™ Trademarks of Kemin Industries, Inc., U.S.A. Certain product labeling claims may2021. differAll byrights geography or as® required by government requirements. Certain statements, product labeling and claims may differ by geography or as required by government requirements. vp026_publi_kemin_ok.indd 103

20/8/21 14:47

“Es fundamental elegir un buen plástico para que el sellado del silo sea perfecto” Miguel Pérez, de Casanova Holstein (Baleira, Lugo), apostó por Oxy Seal Silage Film para la conservación de su silo de maíz en la última campaña. Tras nueve meses tapado, nos acercamos hasta su granja para conocer su experiencia con esta lona, tanto en el momento del ensilado como en los resultados obtenidos.

En vídeo

Miguel Pérez, de Casanova Holstein

¿Qué diferencias de manejo han notado para la cobertura del silo? Nos hablaron de Oxy Seal hace un tiempo, nos contaron las ventajas que tenía respecto a otros plásticos y, al final, decidimos probarlo. Es un plástico muy ligero, poco pesado, y el manejo a la hora de tapar el silo es muy fácil. Además, tiene una permeabilidad al oxígeno muy baja y, a pesar de ser tan ligero, es muy resistente. ¿Qué características buscan a la hora de elegir un plástico para el silo? Creo que para realizar un buen ensilado es fundamental intentar recoger el forraje en su momento óptimo, aunque aquí en Galicia las condiciones climatológicas no ayudan, conseguir una buena compactación y usar un buen aditivo o conservante, si es necesario, y elegir un buen plástico, porque lo importante es que la lona responda y que el sellado del silo sea perfecto. Tras la apertura del silo, ¿notan alguna diferencia respecto a su calidad, a su conservación? Este ha sido un silo que estuvo cerrado nueve meses desde la fecha de ensilado hasta su apertura. Aún así no ha habido pérdidas, ni ha aparecido ningún tipo de hongo. En ningún momento hemos notado cambios en el color ni en el olor, siempre han sido buenos. A mayores, las analíticas del silo muestran una buena conservación. ¿Cómo ha sido la experiencia con la utilización del plástico Oxy Seal? La experiencia ha sido satisfactoria. Nosotros hemos quedado muy contentos con el ensilado y las vacas también, que es lo importante, que les guste el silo. ¿Lo recomendaría? Recomendaría Oxy Seal, de Solplast, a todo aquel que busque un plástico de calidad, que ofrezca garantías.

vp026_publirreportaxe_solplast_castelan.indd 104

19/8/21 12:09

ídeo

vp026_publirreportaxe_solplast_castelan.indd 105

19/8/21 12:09

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

O custo de non selar ben un silo En todo proceso de conservación de forraxes hai perdas e a ensilaxe non é a excepción. Se ben é certo que é inevitable, o obxectivo en todo proceso eficiente de conservación é reducilas o máximo posible. Nas seguintes páxinas ofrecemos algunhas pautas para lograr un selado óptimo baseado en tres factores: tempo, técnica e material. María Estela Uriarte Archundia, M.V.Z., Ph.D. Asesora técnica Silostop

INTRODUCIÓN

ado que a ensilaxe é un proceso anaerobio, é fundamental reducir ou eliminar a presenza de aire (osíxeno) e o selado do silo será a maneira de conservar a forraxe manténdoo estable en ausencia de aire. Para poder conservar almacenada unha ensilaxe sen que se deteriore e perda o seu valor nutritivo ou desenvolver microorganismos daniños, cómpre ter o silo selado para evitar a entrada de aire e manter as condicións de anaerobiose. É por iso que o selado dun silo xoga un papel fundamental.

Factores físicos e de manexo determinan a cantidade de aire que pode penetrar a un silo: contido de materia seca da forraxe, densidade de compactación, permeabilidade ao osíxeno do material que se utilice para selar e a duración do período durante o cal o ensilado permanecerá almacenado. O selado de silos horizontais é importante xa que unha extensa superficie estará en contacto co aire. Nos silos búnker ou trincheira os muros son unha barreira contra o aire, pero deben estar en boas condicións (sen gretas). No caso dos silos tipo pastel ou montículo toda a superficie queda en contacto co aire, polo que a súa correcta conservación depende enteiramente da calidade do selado que se consiga.

106 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especialEnsiladoMillo_silostop_galego.indd 106

31/8/21 11:50

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

A TÉCNICA DE SELADO É FUNDAMENTAL E DETERMINARÁ A MAGNITUDE DAS PERDAS

clave, debe ser inmediatamente ou o máis cedo posible. Mentres máis tempo pase, exporase a forraxe ao aire, o que xerará perdas. 2. Técnica A técnica de selado: a maneira como se coloca e se asegura o plástico é fundamental para impedir a entrada de aire ao silo. 3. Material O material de selado debe funcionar como barreira efectiva contra o aire (osíxeno).

Foto 2. Factores físicos e de manexo determinan a cantidade de aire que pode penetrar nun silo

FACTORES PARA UN SELADO EFECTIVO Un selado efectivo depende de tres factores: 1. Tempo O tempo en que se sela o silo, unha vez que rematou de encherse, é

Tempo de selado Cubrir e selar o silo o máis pronto posible é esencial para evitar o contacto da forraxe co aire e a choiva. A choiva pode levar nutrientes solubles da forraxe e ácidos orgánicos produto da fermentación. Se o aire entra ao silo, a forraxe deteriorarase, perderanse nutrientes e incrementaranse as perdas. Reportes indican que un atraso de 24 horas no selado pode ocasionar perdas de 10 % (Weiss et al., 2020).

Silostop Orange

SupaCova Anti-UV

Gravel bags

Reduce la pérdida y el deterioro de materia seca con nuestro plástico reciclable.

Cubierta reutilizable que protegerá su film de ensilaje contra los rayos UV.

Elimina los neumáticos, es una solución más segura y más ecológica.

¡El sistema completo de protección del ensilado! More silage, better silage, less plastic www.silostop.com

*Productos disponibles en distintos tamaños

08.2021 | Vaca Pinta n.º 26 | 107

vp026_especialEnsiladoMillo_silostop_galego.indd 107

31/8/21 11:50

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

Foto 3. As cubertas protectoras deben ser resistentes aos danos e non permitir o paso de raios UV

Un selado tardío favorece o desenvolvemento de fermentos, os cales poden reducir o contido de azucres solubles en auga ata nun 65 %, o que pode comprometer o proceso de fermentación, xa que as bacterias durante a fermentación utilizan xustamente eses azucres para producir ácido láctico. É por iso que en silos selados tardiamente vese afectada a produción de ácido láctico ao comezo da fermentación. Ao non haber suficiente ácido láctico, o pH non descenderá aos niveis necesarios para impedir o crecemento de microorganismos indesexables, os cales consumirán nutrientes, diminuíndo así o valor nutritivo da forraxe que chegará finalmente ao gando. Un incremento no número de fermentos, ademais, resulta na produción de etanol e a formación de ésteres de etilo de ácido láctico e ácido acético, reaccións que representan perdas materia seca e non só iso; os fermentos tamén afectarán á estabilidade aerobia da forraxe meses despois cando o silo se abra e se empece a utilizar (Uriarte, 2002; Brünning et al., 2018). Un atraso no selado ocasionará que o ensilado “se quente” máis rápido ao entrar en contacto co aire durante a etapa de alimentación, é dicir, durará menos horas estable ao ser exposto ao aire (osíxeno). A imaxe 4 amosa o efecto dun atraso de 24 horas no selado sobre a estabilidade aerobia ao abrir o silo. Técnica de selado A técnica de selado é fundamental e determinará a magnitude das perdas. O silo debe empezar a selarse tan axiña que como sexa posible.

Efecto da inoculación do ensilado de millo sobre a estabilidade aerobia Control

Inoculado

100

125

150

Horas Selado inmediato

Selado atrasado

Uriarte et al., 2002

Unha vez que a parte posterior se acabou de encher e compactar debe empezarse a colocar o plástico e, de ser necesario, unha cuberta que protexa ao plástico. Estas cubertas protectoras deben ser resistentes a danos mecánicos e non permitir o paso de raios UV. Por iso non é recomendable utilizar materiais de refugallo, por exemplo lonas en mal estado. Outra vantaxe é que este material exerce un peso sobre o plástico. Si se espera choiva, simplemente cubrir a pendente de enchido do silo co plástico. Isto axudará a evitar a perda de nutrientes que puidesen ser arrastrados pola choiva. No caso de silos búnker ou trincheira os muros poden actuar como barreira protectora contra o aire. Debe darse mantemento aos muros e selar buracos ou gretas. O problema do selado de búnkers son as partes superiores das beiras xunto aos muros, comunmente chamadas

“ombreiros”. É frecuente que nesa zona o selado non sexa suficiente e permita a entrada de aire e choiva, ocasionando a deterioración da forraxe un incremento nas perdas. Ademais, a compactación neses puntos adoita ser baixa, o que facilita a entrada de aire e auga ao silo, aumentando o risco de deterioración e máis perdas. Co fin de reducir estas perdas, que poden chegar a representar o 15 % da forraxe total ensilada, suxeriuse cubrir os muros con plástico. Unha vez terminado o enchido do silo, parte dese plástico dos muros contribuirá a cubrir a parte superior do silo e desa maneira a forraxe quedará completamente cuberto e protexido de aire e choiva. Aspectos a ter en conta • Para que o plástico sexa efectivo, debe suxeitarse e estirarse para mantelo tenso e en contacto coa superficie da forraxe. Se non está ben

108 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especialEnsiladoMillo_silostop_galego.indd 108

1/9/21 10:09

PLATINUM FORAGE INOCULANTS CON L. hilgardii CNCM I-4785

LIBERE EL VALOR DE SU FORRAJE La calidad del ensilado es imprescindible para el rendimiento de sus animales. Los inoculantes para forraje MAGNIVA™ Platinum de Lallemand Animal Nutrition combinan la acción de L. buchneri NCIMB 40788 con L. hilgardii CNCM I-4785, una cepa bacteriana única y recientemente patentada que mejora la estabilidad aeróbica, reduce el pH y el desarrollo de hongos y levaduras. Esta combinación está disponible en toda la gama de inoculantes para forraje MAGNIVA Platinum.

Su explotación tiene potencial para el éxito. Alcáncelo con MAGNIVA Platinum.

Información sobre nuestra gama de inoculantes para forraje:

LallemandAnimalNutrition.com

vp026_publi_LALLEMAND.indd 109

Un manual para el control de su ensilado:

QualitySilage.com

19/8/21 12:10

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

UN SELADO TARDÍO FAVORECE O DESENVOLVEMENTO DE FERMENTOS, OS CALES PODEN REDUCIR O CONTIDO DE AZUCRES SOLUBLES EN AUGA ATA NUN 65 %, O QUE PODE COMPROMETER O PROCESO DE FERMENTACIÓN

Foto 4. Efecto dunha demora de 24 horas no selado sobre a estabilidade aerobia ao abrir o silo

Foto 5. As perdas nos 90 cm por debaixo do plástico poden chegar a ser do 30 %

estirado, pódense formar bolsas ou permitir a entrada ao silo de aire e auga que afectarán o proceso de ensilaxe e a calidade final da forraxe ensilada. O grao de dano que pode ocasionar o aire na superficie, se non está correctamente selado, pode estenderse ata un metro de profundidade a partir do bordo superior do silo. En silos de millo as perdas nos 90 cm por baixo do plástico poden chegar a ser do 30 % e iso nun silo trincheira de 3,6 m de altura representa o 25 % da forraxe total ensilado. • Selar as beiras e os puntos de traslape dos plásticos. A distancia dos traslapes debe ser de 1 a 1,5 m para asegurar que non haberá áreas que queden ao descuberto durante manobras de tapado ou por efecto do vento. O selado destes puntos debe garantir que non haberá entrada de aire ou auga ao silo.

Foto 6. O selado dos bordos debe facerse sobre o piso, non sobre a pendente da forraxe do silo

De igual maneira, nos bordos dos silos tipo pastel ou montículo debe deixarse 1 a 1,5 m de plástico en toda a periferia. O obxectivo é cubrir toda a forraxe e impedir a entrada de aire. Recoméndase a aplicación de peso sobre toda a superficie do silo, especialmente nos bordos e os traslapes. Hai diferentes opcións que poden ir desde lamias (en lugares onde se permita) e sacos de grava ata cubertas protectoras resistentes fisicamente e con protección UV. O uso dos novos materiais de selado permite unha redución no uso de plástico, xa que algúns deles permiten utilizar unha soa capa e algúns dos materiais novos no mercado poden ser reutilizados. O selado dos bordos debe facerse sobre o piso, non sobre a pendente de forraxe do silo. O obxectivo ao aplicar peso de maneira uniforme tamén é evitar que o plástico se levante e ondule cos refa-

chos de vento, para evitar a posibilidade de que o aire entre ao silo. A súa superficie debe ter unha pendente que permita a escorregada da choiva. É importante monitorear regularmente (semanalmente) o silo e selar rachaduras ou perforacións do plástico. As perforacións do plástico poden ocorrer en calquera momento e por diversas razóns. Mentres máis pronto se detecten e selen, menor será o tempo durante o cal a ensilaxe estará exposta ao aire (osíxeno). Algunhas medidas que poden axudar a diminuír o risco de perforacións ou rachaduras do plástico son: • Que os traballadores usen o calzado apropiado ao camiñar sobre o plástico • Utilizar lonas, un plástico groso (branco sobre negro) ou cubertas específicas para ese propósito, para protexer o plástico. • Limitar o acceso de animais: roedores, aves, cans, gando... Material de selado Ata finais dos anos 90 practicamente só se dispuña de polietileno (plástico negro) para o selado dos silos. Na actualidade existe unha nova xeración de materiais para o selado de silos denominados “barreira limitante de osíxeno”. Existen distintos tipos e calidades de materiais para o selado dos silos. Hai películas para selado que requiren unha segunda capa para a súa

110 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especialEnsiladoMillo_silostop_galego.indd 110

31/8/21 11:51

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

É NECESARIO TER O SILO SELADO PARA EVITAR A ENTRADA DE AIRE E MANTER AS CONDICIÓNS DE ANAEROBIOSE

Foto 7. Unha medida para diminuír o risco de rotura do plástico é utilizar cubertas específicas, lonas e un plástico groso

protección (dos raios UV do sol e posibles perforacións); outras opcións reúnen todas as características necesarias e con só esa cuberta é suficiente para conseguir un bo selado. Hai características importantes que é necesario considerar en relación ao material de selado do silo: • Cor O branco ou as cores claras reflicten os raios do sol e así mantense unha menor temperatura dentro do silo (sobre todo na superficie). Ao cubrir silos con polietileno negro, a temperatura dentro será maior. Un quecemento excesivo pode afectar a calidade da forraxe, desnaturalizando proteínas ou “acaramelando” (reacción de Maillard) carbohidratos. Isto diminúe a dixestibilidade e reduce o valor nutritivo do ensilado.

AgroBank

• Grosor No caso de polietileno (PE) o grosor mínimo recomendado é 150 micras (µm). O grosor do polietileno xeralmente utilizado oscila entre 110 e 200 µm. No caso de barreiras limitantes de osíxeno (BLO), ao ser unha tecnoloxía diferente permite grosores menores (45 a 110 µm). No caso do polietileno, un maior grosor está relacionado cunha menor permeabilidade ao osíxeno. No caso da barreira limitante de osíxeno (que ten unha permeabilidade moi baixa ao osíxeno), o grosor está relacionado coa súa elasticidade e resistencia física. • Permeabilidade ao osíxeno A función principal dun material para selado do silo é evitar o paso do osíxeno ao interior do silo. Unha baixa permeabilidade ao osíxeno significa que pouco osíxeno poderá ingresar ao silo, o que permite así conservar

Foto 8. As cores claras reflicten os raios de sol e así mantense unha menor temperatura dentro do silo

as condicións anaerobias necesarias para o proceso de ensilaxe. O polietileno permite o paso do aire (osíxeno) e, ata o ano 2000, a única maneira de reducir ese paso de osíxeno era aumentando o grosor do plástico ou o número de capas que se utilizaban. É por esta razón que anteriormente ao utilizar polietileno (plástico negro) ao selar os silos se aplicaba sal ou ácido propiónico buferado sobre a superficie antes de colocar o plástico. O sal (ao reducir a humidade na superficie e o ácido propiónico tenden a reducir o número de fungos, o que diminúe así a deterioración na superficie debaixo do plástico. Cos novos materiais de selado con menor permeabilidade ao osíxeno, estas prácticas xa non son necesarias. A mediados da década dos 90, co desenvolvemento da tecnoloxía de coextrusión de multicapas puidéronse desenvolver películas plásticas que limitan o paso de osíxeno. Isto conseguiuse combinando o polietileno

Asesoramento e servizo para o sector agrario

08.2021 | Vaca Pinta n.º 26 | 111

vp026_especialEnsiladoMillo_silostop_galego.indd 111

31/8/21 22:45

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

A CALIDADE DO PLÁSTICO É UN DOS FACTORES CLAVE [...] E DEBE SER CAPAZ DE MANTER AS SÚAS PROPIEDADES DURANTE TODO O TEMPO QUE A FORRAXE PERMANEZA ALMACENADA

Foto 9. Unha cuberta debe ser eficiente ao manexo, pisadas, perforacións, vento, granito...

con polímeros con características de barreira de osíxeno, o que permite reducir a permeabilidade ao osíxeno a niveis que só se podían utilizar con polietilenos dun grosor de 2000 µm (Borreani e Tobacco, 2017). A coextrusión de múltiples capas combina todas as propiedades requiridas nun material de selado. Esta tecnoloxía permitiu grandes avances no desenvolvemento de películas impermeables ao osíxeno.

REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS

• Forza mecánica Unha cuberta debe ser resistente ao manexo, pisadas, perforacións, desgarramentos, vento e sarabia. • Resistencia aos raios UV A exposición á luz do sol ten un efecto negativo na vida útil dos plásticos. A radiación UV degrada as ligazóns químicas dos polímeros, o cal resulta en agretamento, decoloración e perda das propiedades mecánicas como a súa forza de tensión, que pode ocasionar rachaduras. Existen materiais de selado de silos que inclúen estabilizadores que protexen contra os raios UV do sol. Xeralmente absorben a radiación UV converténdoa en calor de baixo nivel, o que fai que o proceso de degradación dos plásticos sexa máis lento e, en consecuencia, alonga a súa vida útil. A calidade do plástico é un dos factores clave, especialmente se os silos se almacenan durante varios meses, mesmo 12 ou máis, e debe ser capaz de manter as súas propiedades durante todo o tempo que a forraxe permaneza almacenada no silo.

Foto 10. A tecnoloxía de coextrusión de capas é moi eficaz para o desenvolvemento de películas impermeables de osíxeno

Bernardes T.F., Reis R.A., Miyazaki M.K. and Roth A.P.T.P. (2009) Aerobic deterioration in corn silage covered with oxygen barrier film in stack silos. In: Broderick G.A., Adesogan A.T., Bocher L.W., Bolsen K.K., ContrerasGovea F.E., Harrison J.H. and Muck R.E. (eds) Proceedings of XV International Silage Conference, Madison, USA, 2009, pp. 215–216. Madison, WI: U.S. Dairy Forage Research Center, USDA-Agricultural Research Service and University of WisconsinMadison, College of Agricultural and Life Science Bernardes, T.F., Nussio.L.G. and do Amaral, R.C. (2011) Top spoilage losses in maize silage sealed with plastic films with different permeabilities to oxygen Grass and Forage Science, 67, 34–42 doi: 10.1111/j.13652494.2011.00823.x Borreani, G. and E. Tabacco. (2017) Chapter 9: Plastics in animal production. Pages 145–185 in A Guide to the Manufacture, Per-formance, and Potential of Plastics in Agriculture. M. Orzolek, ed. Elsevier Ltd., Amsterdam, the Netherlands. https:// doi .org/ 10 .1016/ B978 -0 -08 -102170 -5 .00009 -9. Brüning, D., Gerlach, K., Weiß, K. and Südekum, K.H. (2018) Effect of compaction, delayed sealing and aerobic exposure on maize silage quality and on formation of volatile organic compounds. Grass and Forage Science, 73 (1) 53-66. https://doi. org/10.1111/gfs.12288 Uriarte-Archundia, M.E., Bolsen, K.K. and Brent, B.E. (2002) A study of the chemical and microbial changes in whole plant corn silage during exposure to air: effects of a biological additive and sealing technique. Kansas Agricultural Experiment Station Research Reports, January 2002. DOI: 10.4148/2378-5977.1755. Weiß, K., Kroschewski, B. and Auerbach, H. (2020) Formation of volatile organic compounds during the fermentation of maize as affected by sealing time and silage additive use. Archives of Animal Nutrition, 74:2, 150-163, DOI: 10.1080/1745039X.2019.1694357

112 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especialEnsiladoMillo_silostop_galego.indd 112

31/8/21 11:51

VANTAXES  Melloran a estrutura do solo, drenaxe, retención de auga e aireación, proporcionando un mellor ambiente de enraizamento das plantas.  Posúen calidades de liberación de nutrientes lenta. O material continúa a súa descomposición dentro do solo, reducindo a cantidade de nitróxeno e fosfato que pode orixinarse cos fertilizantes químicos.

PRODUTOS FERTILIZANTES

 Melloran a capacidade de traballo dos chans, especialmente arxilosos pesados.  Melloran a retención de auga nos solos lixeiros.

O seu contido en materia orgánica, nitróxeno e fósforo fanos especialmente atractivos para a elaboración de fertilizante no sector agroforestal. Entre as súas variadas vantaxes hai que destacar que melloran a estrutura do solo, o seu grao de porosidade e a capacidade de retención de auga debido fundamentalmente á achega de materia orgánica. Ademais, proporciónalle ao solo nitróxeno, fósforo e potasio de liberación lenta, e, ao achegar cal, permite regular o pH do solo. AGROAMB ten inscritos os diferentes produtos fertilizantes que elabora no Rexistro de Produtos Fertilizantes do Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente.

FERTILIZANTES AUTORIZADOS

 Melloran a resistencia á compactación do solo e á erosión.

CÓDIGO

TIPO

NOME COMERCIAL

F0001757/2022

Fertilizante orgánico NPK de orixe animal e vexetal

AGROTHAME ORGANITE START

 Reducen a necesidade de fertilizantes artificiais.

F0001894/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST

F0001895/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST START

 Regulan o pH do solo, ao achegar cal.

F0001896/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO START

F0001897/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO

F0001919/2023

Fertilizante órgano-mineral nitroxenado líquido

AGROTHAME ORGANITE N-LIQ

F0001925/2023

Fertilizante órgano-mineral NK líquido

AGROTHAME ORGANITE PURINE

F0001926/2023

Fertilizante órgano-mineral NP líquido

AGROTHAME ORGANITE LIQUID

F0001980/2023

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO ZEN

F0002420/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE AGRO

F0002421/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE SULFAGRO

F0002422/2025

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMOST

AGROAMB Ponte de Outeiro, 10 | 27256 Castro de Rei (Lugo) Teléfono (+34) 982 231 365 | Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com | Web www.agroamb.com vp026_pub_agroamb_galego.indd 113

30/8/21 9:53

Tecnología Tecnología para para ensilado ensilado de de maíz maíz

11 CFT

Adecuado para agricultura ecológica*

11CFT LIBERA TODA LA ENERGÍA DE TU SILO DE MAÍZ No toda la fibra presente en las paredes celulares de las plantas puede ser aprovechada por el animal. La lignina es la fracción completamente indigestible que tenemos que excluir de entrada, pero esta también es responsable del bloqueo de parte significativa de la celulosa y de la hemicelulosa. Las bacterias presentes en este inoculante, basado en la tecnología Fiber Tecnhology® patentada por Pioneer, tienen la capacidad de producir enzimas Ferulato y Acetil esterasas que degradan las uniones químicas que limitan el acceso a la fibra de las bacterias del rúmen, permitiendo un mayor aprovechamiento de la celulosa y hemicelulosa.

Cuestión de

Consulta en nuestra web:

vp026_publicidade_pioneer_millo.indd 114

19/8/21 12:25

11 C33

Adecuado para agricultura ecológica*

11C33 RR: SILO ABIERTO EN 7 DÍAS Con la nueva cepa patentada de L. buchneri*, es posible abrir el silo en solo 7 días después de su cierre, sin afectar a la calidad del forraje y garantizando un alimento homogéneo los 365 días del año. Con 11C33 RR:

confianza

• Mejora la fermentación de silo de maíz, conduciendo a un mejor perfil ácido, ayudando a mejorar la estabilidad aeróbica, la recuperación de materia seca y la conservación del silo. • Se reducen al mínimo las pérdidas de materia seca. *Se debe asegurar la correcta aplicación de estas bacterias para lograr el resultado deseado.

TECNOLOGÍA DE ESTABILIDAD AERÓBICA RAPID REACTTM

Consulta en nuestra web:

*Preparado de aditivos para ensilado. Para su utilización en Agricultura Ecológica de acuerdo con el Reglamento (CE) n° 834/2007

Visítenos en: corteva.es I @cortevaES , ,

® TM SM

vp026_publicidade_pioneer_millo.indd 115

19/8/21 12:26

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

Control e interpretación dos VOC e a formación de ésteres en ensilados de millo No silo de millo atopáronse máis de douscentos compostos orgánicos volátiles (VOC) e, malia que poden aparecer noutras forraxes ensiladas, é neste cultivo onde se localizan en maior diversidade e cantidade. Dentro destes, os etil ésteres son quizais os máis problemáticos e aos que lles hai que prestar maior atención, xa que prexudican de forma directa o consumo e a produción das vacas. A eles dedicamos o seguinte estudo. Alexandre Udina Director técnico de Adial e-mail: alexudina@adial.es

s VOC (Volatile Organic Compounds) inclúen unha gran variedade de compostos químicos en forma de gas que se evaporan con facilidade e que, ademais, poden ter efectos adversos para a saúde humana, é dicir, a súa presenza no aire pode provocar alerxias, problemas respiratorios, náuseas, irritacións na pel e ollos, inmunodepresión etc. Outro exemplo negativo é a reacción entre óxidos de nitróxeno e compostos volátiles orgánicos que producirá ozono.

Nos ensilados prodúcense distintos tipos de compostos volátiles orgánicos (VOC) como os alcois (etanol, propanol, butanol), cetonas, aldehídos, monoterpenos, isoprenos, sesquiterpenos, ácidos carboxílicos e outros compostos con carbonilo, e os comentados etilos ou ésteres. Non todos teñen o mesmo efecto prexudicial na contaminación do aire ou en efectos adversos para a saúde e, aínda que se debe tentar reducir o seu nivel global en calquera tipo de ensilado, o foco de todos os estudos é tentar reducir os niveis de alcois (sobre todo etanol) e evitar a formación de ésteres.

FORMACIÓN DE ÉSTERES NOS ENSILADOS Os ésteres prodúcense por dúas vías distintas (vía química e vía microbiolóxica): Vía química: cunha reacción onde un alcol (etanol, propanol) se combina cun ácido carboxílico (acético, láctico), dando lugar a un éster: • Etanol + ácido acético = etil acetato • Etanol + ácido láctico = etil lactato • Propanol + ácido acético = propil acetato • Propanol + ácido láctico = propil lactato

116 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especialEnsiladoMillo_udina_galego.indd 116

31/8/21 12:24

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

Figura 1. Analítica de VOC en silos de millo Abundance TIC: BERLIN1.D 23.34

3e+07 2.8e+07

Exemplo etil acetato

2.6e+07

CH3CH2OH + CH3COOH CH3COOCH2CH3 + H2O

2.2e+07

27.18

2.4e+07 7.03

2e+07 1.6e+07 1.4e+07

4.72 5.43

1.2e+07 1e+07 8000000 6000000 4000000 2000000

11.12

6.62

1.8e+07

21.30

13.74 9.81 10.29 10.09 12.00 12.29 9.94 16.21 17.99 16.01

6.66 5.60

25.14 26.42 25.53

21.95 23.17 23.14

26.61

24.10 8.07 24.05 8.24 25.18 16.43 21.56 7.92 11.86 15.00 6.76 18.99 25.98 19.16 17.55 21.8924.75 8.80 9.49 27.86 9.23 26.80 11.58 13.15 20.79 8.39 9.29 22.95 24.00 27.54 17.25 17.85 16.25 24.27 22.12 22.74 24.31 22.34 27.12 14.53 21.44 14.72 26.38 18.27 24.66 23.95 15.08 21.04 18.37 26.92 28.54 3.81 4.22 7.42 27.89 19.32 15.81 19.78 22.00 25.01 23.63 24.95 23.48 12.83 11.72 19.08 13.80 26.65 14.08 15.44 24.24 22.47 21.80 25.27 23.51 26.70 24.14 24.59 15.65 23.66 23.85 16.05 15.74 25.36 24.20 15.88 25.62 14.90 18.16 15.52 24.63 3.90 15.12 23.04 3.95 23.61 25.05 26.04 4.94 21.40 4.38 19.24 3.21 11.62 25.23 23.72 25.44 12.75 24.46 24.90 25.33 26.13 14.77 25.84 26.02 24.34 24.43 13.95 24.17 14.58 26.71 26.54 27.28 26.76 24.55 25.68 18.48 27.60 26.98 24.50 3.00 17.61 25.87 28.49 19.65 25.93 26.17 25.90 26.27 31.58 17.40 20.70 16.60 21.63 15.39 19.93 28.98 22.60 21.72 22.80 17.14 18.78 12.64 20.95 19.53 20.62 5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

40.00

Time-->

Universidade de Berlín, 2012

Esta reacción prodúcese se hai alcois e ácidos carboxílicos da fermentación, pH baixos e ausencia de osíxeno; por tanto, se o silo é moi húmido e a intensidade da fermentación moi alta, ademais dun pH moi ácido (moi baixo), nas zonas máis compactadas (terzo inferior) pode darse esta reacción química. Os niveis de alcois son os que determinan que se poida dar a reacción química, non os niveis de láctico ou acético; xa que logo, niveis altos de etanol (por actividade de fermentos) poden desencadear esta formación de ésteres. Unha opción de manexo sería aumentar a MS e evitar silos de millo con alta humidade, tentando subir MS do 28 % ao 32-34 %, sen poñer en compromiso a estabilidade aerobia nin a compactación, nin tampouco reducindo a dixestibilidade da forraxe se aumenta demasiado a MS e, sobre todo, baixar a actividade de fermentos, que son os que producen etanol, aínda que para iso sexa

contraditorio co aumento de MS que pode prexudicar a estabilidade aerobia. Vía microbiolóxica, onde a composición epifítica da forraxe é a que determina que se poidan producir alcois (fermentación por fermentos que producen etanol, fermentación por Lactobacillus diolivorans que produce propanol etc.) e tamén se poden producir directamente etilos por actividade metabólica dalgúns fermentos, que son capaces de producir directamente ésteres. Por exemplo, hai un tipo de fermentos capaces de producir de forma directa etil acetato. A composición epifítica (microorganismos presentes na forraxe) é moi vairiable e distinta en cada campo. Esta variabilidade, así como o descoñecemento desta composición microbiolóxica da forraxe, fai difícil aplicar calquera pauta de manexo para corrixila. Neste aspecto, a aplicación dun aditivo químico con sorbato ou benzoato si pode dar seguridade.

KOFASIL®

MEJORA LA CALIDAD DE LOS FORRAJES INOCULANTES BIOLÓGICOS CONSERVANTES QUÍMICOS

www.adial.es +34 972 546 155 08.2021 | Vaca Pinta n.º 26 | 117

vp026_especialEnsiladoMillo_udina_galego.indd 117

31/8/21 12:24

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

Figura 2. Efecto do aditivo en ensilado en niveis de etanol e etil ésteres en silo de millo 900 800 700 600 500

Etanol (g/kg MS)

UNHA OPCIÓN DE MANEXO SERÍA AUMENTAR A MS E EVITAR SILOS DE MILLO CON ALTA HUMIDADE, TENTANDO SUBIR MS DO 28 % AO 32-34 %, SEN POÑER EN COMPROMISO A ESTABILIDADE AEROBIA NIN A COMPACTACIÓN

400 Etil ésteres (g/kg MS)

300 200 100 0 Control

Aditivo Adial

Competidor

Uso de aditivos de ensilado para controlar fermentos, etanol e ésteres en silo millo (Weis, 2012)

Táboa 1. Os alcois do ensilado: etanol vs. propanodiol ALCOIS NO ENSILADO

Etanol: o malo Contidos de etanol > 1,5 % MS son indesexables Os fermentos en ausencia de osíxeno producen etanol Redución da estabilidade aerobia (fermentos) Redución da inxestión (etanol→éster) combínase etanol con ácidos carboxílicos e os esteres resultantes baixan inxesta (son VOC) Propanodiol (propilengilcol): o bo Prodúcese pola fermentación heterofermentativa a través de L. buchneri (non a través doutras bacterias heterofermentativas) Ácido láctico →ácido acético e 1,2 propanodiol

só na parte inferior do silo (terzo de abaixo do silo) que é onde adoita producirse a formación dos ésteres. A dose recomendada é de 1,5 a 2 l por t do produto químico combinado. Outro dos efectos da heterofermentación por Lactobacillus buchneri é a produción, ademais de acético, de propilenglicol (propanodiol), que reduce os niveis de propanol por unha banda e de etanol pola outra (por inhibición da actividade de fermentos).

CASOS PRÁCTICOS EN GRANXAS CON PROBLEMAS DE CONSUMO POR VOC

Contidos normais con L. buchneri; 1-6 % DM Fonte de enerxía e efecto anticetose nas vacas

Mostras de silo de millo

Esquerda superior

Centro superior

Dereita superior

Esquerda medio

Centro medio

Dereita medio

Esquerda inferior

Centro inferior

Dereita inferior

Os inoculantes que conteñen Lactobacillus buchneri producen ácido acético cunha acción antifúnxica que permite reducir a actividade de fermentos, aínda que o tempo que tardan en producir acético (6-8 semanas) fai que se

poida recomendar para unha acción máis inmediata o uso dun aditivo de ensilado químico composto de sorbato, benzoato e propiónico ou propionato; para minimizar o custo do aditivo químico, é posible considerar a aplicación

Nos últimos meses reportáronse dous casos moi parecidos en dúas granxas de vacún de leite (unha en Lleida, granxa 1, e outra en Galicia, granxa 2) con rexeitamento case total ao consumo do silo de millo e con cheiros moi fortes nel. Nas auditorías dos ensilados e nas analíticas convencionais non se detectou nada estraño, pero o intenso cheiro a alcol e, sobre todo, as baixadas en consumo e produción podían indicar a formación de ésteres (a reacción dun alcol cun ácido carboxílico) nos silos. Realizouse unha recollida de mostras (segundo protocolo) de ambos os silos para analizar en un laboratorio de Alemaña e determinar ademais dos parámetros fermentativos, a presenza de ésteres: etil lactato, etil acetato, propil lactacto e propil acetato. • Mostras recollidas segundo o protocolo da foto • Materia seca (MS): determinación a 60 °C ata peso constante, seguido de 3 horas a 105 °C (Weissbach e Kuhla, 1995)

118 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especialEnsiladoMillo_udina_galego.indd 118

31/8/21 22:47

21-24

15ª Feria Internacional para la Producción Animal 15th International Animal Production Show

vp026_pub_fima.indd 119

19/8/21 12:29

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

Figura 3. A valor máis alto de 1,2-propanodiol, máis baixo o valor de propiónico/n-propanol

ácido propiónico + n-propanol (% DM)

1,5

1,2

y = -0,409ln (x) + 0,56 R2 = 0,82

0,9

A FORMACIÓN DESTES COMPOSTOS (ÉSTERES) É INDESEXABLE PORQUE REDUCEN CONSUMO, POLA SÚA VOLATIBILIDADE, QUE DARÁ MALOS CHEIROS E PERDAS POR VOLATILIZACIÓN, PERDAS EN DIXESTIBILIDADE E ENERXÍA DO SILO

0,6

0,3

0,0

0, 5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

1,2-propanediol (% DM)

Táboa 2. Efecto da localización mostra do silo na fermentación do silo de millo da granxa de vacún de leite de Lleida* Item

Esquerda

Medio (centro)

Dereita

Arriba

Centro

Abaixo

Arriba

Centro

Abaixo

Arriba

Centro

Abaixo

30,9

31,7

28,0

29,9

31,4

31,2

32,0

34,9

31,6

3,65

3,52

3,72

3,71

3,57

3,54

3,72

3,69

3,48

NH3-N

0,14

0,10

0,13

0,12

0,10

0,12

0,11

0,07

WSC

Ácido láctico

0,69

0,72

1,23

0,64

1,17

0,70

0,68

1,77

3,80

3,28

3,45

3,16

3,49

3,78

3,28

2,89

3,69

Ácido acético

2,78

2,82

3,84

2,98

2,84

2.50

3,36

2,77

2,44

Ácido propiónico

0,04

0,13

0.11

0,03

0,07

0,02

Etanol

0,33

0,46

0,29

0,31

0,38

0,30

0,35

0,31

0,27

n-Propanol

0,24

0,26

0,90

0,33

0,24

0,37

0,15

0,21

0,11

1,2-Propanediol

1,73

2,34

0,37

1,90

2,39

1,12

2,74

2,13

1,66

Acetato etílico3

Lactato etílico

112

423

1.382

677

165

Acetato de propilo3

in %, 2carbohidratos solubles en auga, 3 in mg/kg DM *Novembro 2020 (resultados en % materia seca (% DM) a non ser que se faga indicación respecto diso. 1

• Determinación dos parámetros da fermentación incluíndo ésteres (etilos) de acordo con Weiss et al. (2016), Weiss e Kaiser (1995) • Materia seca (MS) corrixida polas perdas de compostos volátiles durante o secado de acordo a Weissbach e Strubelt (2008) Resultados da granxa 1 • Gran variación de parámetros fermentativos no silo, o cal é normal e está dentro do esperado nun silo búnker comercial con gran cantidade de forraxe (diferenzas en composición química e microbiolóxica desta forraxe).

• Concentracións de ácido láctico e ácido acético consideradas por separado son normais, pero a relación (cociente) de láctico/acético indica unha intensa fermentación heteroláctica, especialmente nas mostras de abaixo á esquerda: indica que traballou a cepa heterofermentativa Lactobacillus buchneri. • O contido en etanol é baixo, en parte porque reaccionou cos ácidos carboxílicos para formar os ésteres correspondentes. • Presenza de ácido propiónico e npropanol indica actividade de Lactobacillus diolivorans utilizando 1,2-propanodiol (propilengicol) para formar ácido propiónico e n-propa-

nol; isto evidencia que Lactobacillus diolivorans estaba na forraxe ensilada pero a distintas concentracións en cada zona do silo (presenza na composición epifítica da forraxe pero variable segundo campo). • A valor máis alto de 1,2-propan oudiol, máis baixo o valor de propiónico/n-propanol (ver figura 3). • Etil acetato non se atopou (niveis 0). • Etil lactato atopado en mostras da esquerda e centro con concentracións en aumento a medida que se vai baixando no silo (máis concentración canto máis abaixo), que é o que se espera nestes casos. A máxima concentración na mostra de abaixo á esquerda, con niveis moi altos e unha concentración esaxeradamente elevada: 1.382 mg/kg. • Propil acetato detectado na mostra de abaixo á esquerda, indicando que hai un contendio mínimo (probablemente máis do 0,3 % sobre MS) necesario para promover a reacción química entre n-propanol e acetato para que se forme o propil acetato (niveis de 165 mg/kg de propil acetato sobre materia seca). Resultados granxa 2 Nunha granxa de vacún de leite de Galicia tamén con problemas de consumo e cheiro forte no silo de millo recolléronse mostras (abril 2021) e os resultados medios foron os seguintes: Etil

acetato:

742

mg/kg

Etil

acetato:

513

mg/kg

Propil lactato: 228 mg/kg MS

120 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especialEnsiladoMillo_udina_galego.indd 120

31/8/21 12:24

Vacuno Seguro de ganado

2021

de reprodución y producción

Se podrá fraccionar el pago de la prima en 4 veces.

Incluye saneamiento ganadero. Asegure la fertilidad de su explotación. PORQUE, DURANTE LA CRISIS DE LA COVID-19, CONTINUÁIS A PIE DE CAMPO GARANTIZANDO NUESTRO ABASTECIMIENTO PARA SUSCRIBIR SU SEGURO DIRÍJASE A: • MAPFRE ESPAÑA CÍA. DE SEGUROS Y REASEGUROS • CAJA DE SEGUROS REUNIDOS (CASER) • AGROPELAYO SOCIEDAD DE SEGUROS S.A. • SEGUROS GENERALES RURAL • ALLIANZ, COMPAÑÍA DE SEGUROS • PLUS ULTRA SEGUROS • HELVETIA CÍA. SUIZA S.A. DE SEGUROS • CAJAMAR SEGUROS GENERALES S.A. • MUTUA ARROCERA, MUTUA DE SEGUROS • GENERALI DE ESPAÑA, S.A. SEGUROS• FIATC, MUTUA DE SEGUROS Y REASEGUROS • SEGUROS CATALANA OCCIDENTE • SANTALUCÍA S.A. CÍA. DE SEGUROS • MUSSAP, MUTUA DE SEGUROS • AXA SEGUROS GENERALES • BBVA ALLIANZ DE SEGUROS Y REASEGUROS, S.A. • REALE SEGUROS GENERALES • MGS SEGUROS Y REASEGUROS S.A. vp026_anuncio_agroseguro.indd 121

19/8/21 12:31

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

DOS ALCOIS PRESENTES NO ENSILADO DE MILLO, DÉBESE REDUCIR O NIVEL DE ETANOL E PROPANOL, DESENCADEANTES DA REACCIÓN QUÍMICA QUE PRODUCE OS ÉSTERES

Figura 4. Correlación entre etanol e etilos

Weiss, 2019

Niveis altos de ésteres, sobre todo etil acetato e etil lactato, que dan cheiro forte ao silo e rexeitamento ao consumo. Estes niveis están asociados aos niveis altos de etanol e propanol da mostra, é dicir, nivel alto de etanol é necesario para que haxa niveis altos de ésteres. - MS: 35,1 % - pH: 3,80 - Acetato: 2,16 % MS - Propionato: non detectado - Etanol: 1,64 % MS - 1,2-propanodiol: 0,24 % MS - n-propanol: 0,41 % MS

CONCLUSIÓNS Os estudos de Weiss do 2019 veñen corroborar a correlación directa do nivel de etanol nun silo de millo coa formación de etil lactato e etil acetato, é dicir, a máis etanol máis niveis de etilos. A formación destes compostos (ésteres) é indesexable porque reducen consumo, pola súa volatibilidade, que dará malos cheiros e perdas por volatilización, perdas en dixestibilidade e enerxía do silo, de modo que se terán que combinar pautas de manexo que reduzan a actividade dos fermentos (produtoras de etanol na fermentación alcohólica) e a aplicación de aditivos de ensilaxe con acción antifúnxica (e máis concretamente contra fermentos). Dos alcois presentes no ensilado de millo, débese reducir o nivel de etanol e propanol, desencadenamentos da reacción química que produce os ésteres. Cando se inocula o ensilado con Lactobacillus buchneri, favorécese a formación de propilenglicol en detrimento do propanol, que, ademais, é outra forma

de reducir o nivel de láctico e de transformar parte do acético en propanodiol. Os ácidos carboxílicos da fermentación (láctico, acético, butírico) son tamén parte da reacción, pero serán os niveis de alcois “malos“ (etanol, propanol) os que desencadearán o fenómeno dos etil ésteres e propil ésteres, mentres que a formación de propilenglicol (propanodiol) reducirá os niveis de propanol e será positivo. O problema dos niveis altos de etanol e de etil ésteres é, sobre todo, nos ensilados de millo, pero pode darse tamén nos ensilados de herba, onde problemas de estabilidade aerobia por fermentos tamén dan niveis de etanol altos e onde pode formarse outro alcol, o butanol, así como outro ácido carboxílico, o butírico, que tamén poden desencadear a formación doutros ésteres: butil acetato, butil butirato ou etil butirato.

BIBLIOGRAFÍA

International Silage Summit, Leipzig 2012: The future of silage preservation International Silage Summit, Leipzig 2016: Future challenges in modern silage production systems Katrin Gerlach (2016): The impact of silage quality parameters on feed intake Kriszan, S.J. y A.T.Randby (2006): The effect of fermentation quality on the voluntary feed intake of grass silage by growing cattle fed silage as the sole source. J.Anim.Sci. 85, 984-996 Richardt, W. (2012): Silage quality and animal health. Conference 12th November in Lichtenwalde

122 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especialEnsiladoMillo_udina_galego.indd 122

31/8/21 12:25

vp026_publi_impex.indd 123

19/8/21 12:31

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

A importancia do pisado nos ensilados de millo Neste traballo ofrécense as principais claves que debemos ter en conta á hora de realizar os nosos labores de ensilado e poñemos especial atención no pisado do silo coma unha das partes máis importantes da nosa tarefa, se queremos conseguir unha compactación óptima e asegurar así a conservación da nosa forraxe. Gustavo García Enxeñeiro agrónomo. Xefe Produto millo e forraxeiras en Limagrain Ibérica SA

colleita é unha fase clave para a calidade da forraxe. Despois do período de cultivo, nun día decidimos cales van ser as calidades do noso ensilado para o resto do ano; por tanto, trátase dunha decisión moi importante; debemos escoller o momento adecuado e levar a cabo os labores adecuados (picado, pisado e selado)

para asegurar a correcta conservación da forraxe. O aire é o principal inimigo dun ensilado, por iso debemos facer todo o posible para que no noso silo quede a menor cantidade posible deste elemento. En cada metro cúbico dun silo de millo forraxeiro hai tres comparti-

mentos: a materia seca (MS) do millo forraxeiro, a auga da forraxe e o aire. O propósito da operación de compactación do ensilado é eliminar o aire e, por tanto, o osíxeno da masa de forraxe. O apisoamento reduce a porosidade do silo. De feito, a alta porosidade é prexudicial para a boa conservación do ensilaxe por dúas razóns:

124 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especialEnsiladoMillo_gustavo_GALEGO.indd 124

31/8/21 22:25

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

O AIRE É O PRINCIPAL INIMIGO DUN ENSILADO, POR ISO DEBEMOS FACER TODO O POSIBLE PARA QUE NO NOSO SILO QUEDE A MENOR CANTIDADE POSIBLE DESTE ELEMENTO • Cando o silo está pechado, a presenza de osíxeno atrasa a consecución das condicións anaerobias necesarias para o desenvolvemento de bacterias que producen o ácido láctico. Durante este tempo no que temos osíxeno no silo, os microorganismos non desexados provocan perdas e multiplícanse, que serán aínda máis numerosas en canto se abra o silo. • No momento no que abrimos o silo, unha alta porosidade permite que o osíxeno penetre rápida e profundamente na forraxe, o que aumenta a actividade nociva de fermentos e mofos. O obxectivo en millo forraxeiro sería ensilar con materia seca de entre 32-35 %, para que se poida garantir unha boa conservación do silo e unha forraxe de calidade. Se aumentamos o contido da materia seca, no momento de ensilar hai que ser máis rigorosos á hora de pisar, xa que aumentamos considerablemente o volume de aire que contén o ensilado. Nun ensilado con 32 % de MS o volume de aire corresponde cun 9 % do volume de silo, pero, se aumentamos a un 40 % de MS, ese volume de aire representa o 29 %, máis do triplo. Outro factor que debemos ter moi en conta á hora de facer un bo pisado de millo é a lonxitude de corte; debemos regulala en función do contido de materia seca (canto máis seco estea o millo, máis fino deberemos picar para asegurarnos unha boa compactación).

Táboa 1. Indicacións de lonxitude de corte para un obxectivo na ración de 8 a 10 mm Taxa de MS na colleita

Tamaño de picado en mm

<28 %

14-16

28-29 %

14-15

30-31 %

12-13

32-33 %

11-12

34-35 %

10-11

36-39 %

9-11

>40 %

<10 mm

Aínda que esta lonxitude de corte varía en función do tipo de corte usado e os desexos de lonxitude de fibra no presebe, unha orientación no momento do ensilado sería a que se reflicte ba táboa 1. O termo que usamos para saber se fixemos unha boa compactación de millo é a densidade, kg materia seca de millo/m3. A maioría da bibliografía dinos que debemos conseguir unha densidade no silo 220 kg MS/m3 (en función do contido en materia seca aproximadamente 700 kg silo húmido/m3). Co fin de conseguir esta densidade óptima, debemos seguir uns pasos correctos. Para compactar o máximo posible debemos usar maquinas cun peso elevado; canto máis alto é o peso do tractor ou o da máquina empregada para o pisado, máis é a densidade obtida. Na gráfica n.º 1 vemos como aumenta a densidade do ensilado

La ENERGÍA LÍQUIDA más saludable para los rumiantes. Piensos líquidos. Productos personalizados. Asesoramiento técnico veterinario.

983 210 813 morea.es 08.2021 | Vaca Pinta n.º 26 | 125

vp026_especialEnsiladoMillo_gustavo_GALEGO.indd 125

31/8/21 22:25

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

Gráfica 1. Variación da densidade en función do peso do tractor utilizado

Densidade (kg materia seca/m3)

350 325 300 275 250 225 200 175 150 Tractor 9.000 kg

Tractor 4.500 kg

Datos con fronte silo 4 mo; altura de capa = 10 cm; materia seca = 35 % Holmes & Muck, 2006

Gráfica 2. Relación entre densidade e espesor da capa que se vai pisar 350 Densidade (kg materia seca/m3)

O OBXECTIVO EN MILLO FORRAXEIRO SERÍA ENSILAR CON MATERIA SECA DE ENTRE 32-35 %, PARA QUE SE POIDA GARANTIR UNHA BOA CONSERVACIÓN DO SILO E UNHA FORRAXE DE CALIDADE

325 300 275 250 225 200 175 150 5 cm

10 cm

20 cm

30 cm

Datos con fronte silo 4 mo; altura de capa = 10 cm; materia seca = 35 % Holmes & Muck, 2006

ao aumentar o peso do tractor; pasamos de 225 kg MS/m3 cun tractor de 4 .500 kg a máis de 300 kg MS/m3 ao usar un de 9 toneladas de peso; de aí a importancia de engadir peso extra ao tractor no momento do pisado ben sexa con contrapesos ou con algún apeiro que nos axude no pisado e estendido. Á hora de pisar tamén debemos ter en conta a presión de inflado dos pneumáticos. Isto ten especial importancia cando usamos pneumáticos de baixa presión, son o ideal para reducir a compactación do chan, pero non o son para facer un bo pisado do

silo se mantemos baixa esa presión nas rodas, polo que debemos elevar a presión dos pneumáticos ata 2 a 2,2 bar (+1 bar respecto da presión habitual) para asegurar una correcta compactación. Aínda que non imos cambiar as rodas para o momento de pisar o silo, si podemos escoller; para un mesmo peso, non son desexables pneumáticos moi anchos, xa que a maior superficie menor compactación. Outro dos parámetros máis importantes para conseguir unha boa compactación é o espesor da capa que

debemos pisar. Se facemos capas moi altas, a capa superior do silo fará un efecto colchón sobre a capa inferior, polo que non seremos capaces de facer unha boa compactación e, por tanto, quedarán nesas capas máis altas poros con aire, reducindo a densidade e os problemas de fermentación. Na gráfica n.º 2 vemos como varía a densidade en función do espesor da capa de silo a pisar, canto máis delgada sexa esa capa máis densidade conseguiremos, pero para asegurarnos a densidade correcta debemos compactar capas de entre 10 e 15 centímetros de altura (en función do contido de materia seca). O último grande elemento que inflúe na densidade é o tempo que dedicamos a pisar. Para conseguir unha densidade óptima, ademais do peso necesario e a altura de capa adecuada, cómpre pasar varias veces sobre o mesmo punto do silo co fin de conseguir eliminar todo o aire que contén. Para un correcto pisado sería necesario pasar polo menos 10 veces sobre cada zona, por iso é moi importante adecuar a velocidade de enchido do silo ás dimensións do noso silo e a capacidade de pisado. Nos últimos anos os rendementos por hectárea do millo creceron e isto, sumado a que cada vez temos colleitadoras máis potentes cunha maior capacidade de procesado/hora, as velocidades de enchido dos silos aumentaron considerablemente, pero moitas veces as dimensións do silo son as mesmas e as capacidades de pisado non incrementaron na mesma proporción que o fixeron as colleitadoras. Na gráfica n.º 3 vemos como varía a densidade en función de velocidade de enchido. Se acrecementamos o volume de millo que entra no silo, para unha mesma capacidade de pisado, diminuímos a densidade.

126 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especialEnsiladoMillo_gustavo_GALEGO.indd 126

31/8/21 22:26

La más rápida. Con la familia ROLLANT, CLAAS ofrece al mercado una familia de rotoempacadoras con características de rendimiento sin igual. Un mantenimiento mínimo y una máxima seguridad operativa son lo que hacen destacar a la ROLLANT, además de su rapidez y su rendimiento de caudal. Más de 30 años fabricando empacadoras hablan por si mismos. claas.es

vp026_publi_claas.indd 127

20/8/21 11:39

E S P E C I A L : E N S I L A D O D O M I L LO

Gráfica 3. Relación entre densidade e velocidade de enchido do silo

Densidade (kg materia seca/m3)

OUTRO FACTOR QUE DEBEMOS TER MOI EN CONTA Á HORA DE FACER UN BO PISADO DE MILLO É A LONXITUDE DE CORTE; DEBEMOS REGULALA EN FUNCIÓN DO CONTIDO DE MATERIA SECA

350

30 t/h

325

50 t/h 70 t/h

300

90 t/h

275 250 225 200 175 150 Tractor 9.000 kg

Datos con fronte silo 4 mo; altura de capa = 10 cm; materia seca = 35 % Holmes & Muck, 2006

CONSELLOS PARA UNHA BOA DENSIDADE NO ENSILADO • Aumentar a presión dos pneumáticos, óptimo 2 a 2,2 bar (+1 bar respecto da presión habitual, máis importante cando usamos pneumáticos de baixa presión). • Cargar o tractor que pise cun peso extra. • Repartir o millo forraxeiro sobre un espesor máximo de 15 cm por toda a lonxitude do silo. • Facer 10 idas e voltas en cada zona antes de que chegue o seguinte remolque. *Con todo, lembrade que as tres regras básicas para obter unha boa densidade no ensilado son PISAR, PISAR e PISAR

Como norma, un tractor é capaz de compactar de maneira adecuada entre 3 e 4 veces o seu peso por hora (ex.: un tractor de 9.000 kg de peso pode compactar á hora entre 27-36 toneladas de MS de silo de millo). Por iso, se a colleitadora ten máis capacidade de picado, debemos pisar en varios silos á vez, compactar con varios tractores ou facer pausas da picadora para un correcto pisado. Á hora de pisar debemos facelo en capas o máis horizontais posible; isto varía moito en función do tipo do silo e do momento do enchido, pero, se pisamos en capas horizontais, repartimos de maneira máis uniforme o peso, polo que a compactación será máis homoxénea. A velocidade de pisado debe ser duns 3-4 km/h. Nos silos trincheira para asegurar unha correcta compactación pegada aos muros debemos aumentar lixeiramente a capa xunto ao muro. Esta inclinación permítenos un mellor asentamento da forraxe contra a parede; ademais, á hora de pisar o tractor inclinarase cara ao interior, evitando rozar co muro e asegurando unha correcta compactación. Ao rematar o silo, o ideal é non exce-

der a altura dos muros, xa que nas partes superiores a compactación é sensiblemente inferior que dentro destes. Como nos lembraba recentemente Arvalis nun artigo, conseguir a densidade óptima é importante; con todo, non debemos esquecernos da porosidade, xa que é a que alberga a maior cantidade de osíxeno e a súa velocidade de penetración na masa de forraxe cando se abre. Para forraxes cun contido de materia seca do 32 %, unha densidade de 220 kg MS/m3 corresponde a unha porosidade de menos do 40 %, que é a recomendación para evitar o sobrequentamento. Por riba do 32 % de MS, é fundamental obter unha maior densidade. No caso dunha colleita con alto contido de materia seca (> 36 %), faise necesario obter densidades moi elevadas, superiores a 250 kg MS/m3. E cun 40 % de MS na colleita, a densidade media do silo debería ser de 290 kg MS/m3, o que é moi difícil de conseguir con esta MS! Por iso é polo que debemos tentar ensilar cunha materia seca adecuada se queremos garantir a conservación do silo e evitar problemas despois da apertura.

128 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especialEnsiladoMillo_gustavo_GALEGO.indd 128

31/8/21 22:26

vp026_basf.indd 129

20/8/21 11:43

ctuales del grupo Mensajes SCHAUMANN actuales del grupo SCHAUMANN

Nr. 1 | 2019

xitoEldeÉxito su granja de su granja NEWSNEWS ENSILADO DEL MAIZ

E re m m d d L á e d d P B

ra visible Mejora del visible bienestar del bienestar s vacas deylas la vacas estabilidad y la estabilidad

adi�vo para Bonsilage Fitde Mmaíz garan� za ensilados de maíz estables y ra ensilado El Bonsilage Fit Mensilado garan�za ensilados estables y aportación para extrasudeganado, propilenglicol su ganado, extremas. incluso en condiciones extremas. ión extra deuna propilenglicol incluso para en condiciones

exclusiva combinación Gracias adesu exclusiva combinación de 1 Una dosis de BONSILAGE FIT1MUna produce dosis11 debidones BONSILAGE de propilenglicol FIT M produce 11 bidones de propilenglicol o lác� cas, Bonsilage bacterias Fit M ácido lác� cas, Bonsilage Fit M 1 dosis ≈ 100 t dedades MF ensilado 1 dosis de maíz≈ (Ø 100 t 33 % dede MF MS) ensilado de maíz (Ø 33 % de MS) ear grandes can� es dades capaz de crear grandes can� de en el ensilado de propilenglicol maíz. Las en100 el ensilado maíz. Las t MF ≈ 33de t MS 100 t MF ≈ 33 t MS de Bonsilage dosis Fit M u� crean lizadas de Fit M crean 1 %Bonsilage en 33 t corresponde 1 % en 33 t corresponde e 330 kg de propilenglicol un promedio de 330 kg de propilenglicol a 330 kg de propilenglicol a 330 kg de propilenglicol ual ayuda notablemente (imagen 1),allo cual ayuda notablemente al nergé� co de los metabolismo animales energé� co de los animales e otras cosas, lay fer� mejora, lidadentre y otras cosas, la fer�lidad y ntre partos. los intervalos entre partos. Propilenglicol

Propilenglicol

aduras y el moho El nivel aumenta de levaduras y el moho aumenta ente en las plantas considerablemente de maíz. en las plantas de maíz. e maíz se produce En elun ensilado reca- de maíz se produce un recano se aplica la acción lentamiento inhibi- si no se aplica la acción inhibi-

Fit M estabiliza Bonsilage el ensilado Fit M estabiliza y aporta mayor el ensilado bienestar y aporta a lasmayor vacas bienestar a las vacas vp026_pub_nutricor.indd 130

to la c d le L d m p m ﬁ 3 p € a le ﬁ

del maíz Ensilado del maíz INCIPAL Ensilado TEMA PRINCIPAL

e de la estabilidad Mejora visible de la estabilidad

19/8/21 13:05

Mensajes actuales del grupo SCHAUMANN Mensajes actuales del grupo SCHAUMANN

Nr. 1 | 2019 Nr. 1 | 2019 Mensajes actuales del grupo SCHAUMANN

toria necesaria mediante el ácido acé�co y 2 BONSILAGE FIT M aporta una mejora visible del bienestar de las vacas y un ensilado de maíz estable la liberación de oxígeno durante la extracTEMA PRINCIPAL Ensilado del maíz Control del maíz maíz PRINCIPAL ción.TEMA Con un control preciso de Ensilado los ácidos del Contenido en % de MS TEMA PRINCIPAL Ensilado BONSILAGE FIT M de fermentación (imagen 2) se inhiben las 8 levaduras y el moho. 8 % 7 Las pérdidas energé� cas y las pérdidas 6 debidas al crecimiento incontrolado de 5 moho y levaduras en los ensilados de maíz 5 % pueden acarrear rápidamente un coste de 4 más de 100 euros por hectárea de super- 3 ficie de ensilado de maíz cul�vada (imagen 2 2,7 % 3). Las pérdidas ocasionadas encarecen la 1 0,5 % 0,2 % 1,0 % producción del ensilado de maíz en 4-6 € por tonelada de ensilado. Las pérdidas Ácido láctico Ácido acético Propilenglicol adicionales como consecuencia del recatoria necesaria mediante ácido toria necesaria mediante el ácidoel acé� co y BONSILAGE FIT M aporta una mejora visible del bienestar 2 recalentamiento dinero necesaria mediante ácido acé� Mcuesta aportamucho una mejora visiblemediante del bienestar lentamiento afectan al labalance acético y también la libración deeloxígeno du-co y 3 2EldeBONSILAGE las vacas y FIT un ensilado de maíz estable toria necesaria el ácido acé�co y latoria liberación de oxígeno durante extrac2 BONSILAGE FIT M aporta de las vacas y un ensilado delamaíz establede oxígeno durante laControl larante liberación de oxígeno durante la extracde las vacas y un ensilad fición. nanciero del fl ujo de producción. la extracción. Con un control liberación extracCon un control preciso de los ácidos Contenido en % de MS Control ción. Con un control preciso de los ácidos preciso de los ácidos de fermentaContenido en % de MS ción. Con un control preciso de los ácidos BONSILAGEContenido FIT M en % de MS de fermentación 2) se inhiben las 8 2 Bonsilage Fit M (imagen BONSILAGE de fermentación 2) selas inhiben ción (imagen 2)(imagen se inhiben leva- las 8 de fermentación (imagen 2) se inhiben las 8 FIT M levaduras y el moho. 8 % 7 levaduras elenergé� moho. cas 8 % ElLas adi� vo ypara ensilado Bonsilage Fit M duras ely moho. levaduras y el moho. 8 % 7 pérdidas y las pérdidas 7 6 Las pérdidas energé� cas y las pérdidas reduce el riesgo de recalentamiento al Las pérdidas energéticas y las pérdidas Las pérdidas energé� cas y las pérdidas debidas al crecimiento incontrolado de 6 6 debidas crecimiento incontrolado modifi car elal delos losensilados ácidos ende la maíz ferdebidas alpatrón crecimiento incontrolado de de 5 debidas al crecimiento incontrolado de moho y levaduras en 5 5 5 % moho enen loslos ensilados de maíz mentación. Obteniendo mayor dad mohoyacarrear ylevaduras levaduras ensilados de moho y levaduras en los ensilados de maíz 1 pueden rápidamente uncan� coste de 4 4 5 % 5 % pueden acarrear rápidamente un coste de ácido acé� co yacarrear menor can�dad ácimaíz pueden rápidamente un de 3 pueden acarrear rápidamente un coste de 4 más de 100 euros por hectárea dede super3 más de euros por hectárea de super- 2 do lác� y100 generando más propilenglicol. coste de más de maíz 100 euros por(imagen hectámás de 100 euros por hectárea de super- 3 ficie deco ensilado de cul� vada 2,7 % 2 fi cie de ensilado de maíz cul� vada (imagen La porción adicional de propilenglicol y el rea de superficie de ensilado de maíz ficie de ensilado de maíz cul�vada (imagen 2 2,7 % 3). Las pérdidas ocasionadas encarecen la 1 0,5 % 3). Las pérdidas ocasionadas encarecen la 1 ácido acé� co formado favorecen el biencultivada. Las pérdidas ocasionadas en3). Las pérdidas ocasionadas encarecen 1 0,2 %la 1,0 % producción del ensilado de maíz en 4-6 0,5 % 0,2 % 1,0 % del deLas maíz ende4-6 estar detonelada las vacas y ensilado reducen los problemas carecen la producción del ensilado producción del ensilado de maíz en 4-6 € producción por de ensilado. pérdidas Ácido láctico Ácido acético Propilenglicol La cámara termográfi ca muestra claramente el recalentamiento en una superfi cie de corte € por tonelada de ensilado. Las pérdidas maíz en 4-6 € por tonelada de ensilado. derivados de la alimentación como la aci€ por tonelada deacético ensilado. Las pérdidas láctico Ácido Propilenglicol adicionales como consecuencia del reca- aparentementeÁcido Ácido láctico buena (punto de medición 1:17 °C; punto de medición 2:29 °C) adicionales como consecuencia del reca3 Las pérdidas adicionales como consedosis y la cetosis. adicionales El recalentamiento cuesta mucho dinero como consecuencia del recalentamiento también afectan al balance 3 El recalentamiento cuesta mucho dinero 3 El recalentamiento cues lentamiento también afectan al balance cuencia del lentamiento también Pregunte a del su asesor de Schaumann por lentamiento también afectan al balance financiero flrecaujo de producción. fiafectan nanciero flujo de producción. balance financiero del flujo Bonsilage Fitaldel M. financiero del flujo de producción. Protección contra el recalentaAlivia el rumen: más ácido

Mejora yylalaestabilidad Mejoravisible visibledel delbienestar bienestarde delas lasvacas vacas estabilidad Mejora visible del bienestar de las va

190709ES

2 Bonsilage Fit M de producción. miento mediante la 2formación Bonsilage Fit M 2 Bonsilage Fit Macé�co, menos ácido lác�co El adi� vo para ensilado Bonsilage Fit M de ácido acé� co Bonsilage Fit M El adi�elvoriesgo para ensilado Bonsilage FitalM El adi� vo para ensilado Bonsilage Fit M reduce recalentamiento El aditivo paradeensilado Bonsilage reduce el riesgo de recalentamiento al reduce el riesgo de recalentamiento al modifi car el patrón de los ácidos en la ferFit M reduce el riesgo de recalenmodificar elObteniendo patrón de los ácidoscan� en la fermodificar el patrón de los ácidos en la fermentación. mayor dad 1 el riesgo tamiento al modificar el patrón de Reduce Obteniendo mayor can� dad 1 mentación. Obteniendo mayor can� dad 1 dementación. ácido acé� co y menor can� dad de ácilos ácidos en la fer- mentación. Obde cetosis gracias a aportede ácido acé�co Mejora ácido acé� co y menor can� dad de ácila palatabilidad y menor can� dad de ácidode lác� co y generando más propilenglicol. teniendo mayor cantidad de ácido extra de propilenglicol do lác�co y generando más propilenglicol. lác�coadicional y generando más propilenglicol. Lado porción de propilenglicol y el acético y menor cantidad de áci- do La porción adicional de propilenglicol y el La porción adicional de propilenglicol y el ácido acé�yco formado favorecen el bienláctico generando más propilengliácido acé� co formado favorecen el bienácido acé�co formado favorecen el bienestar de las vacas y reducen los problemas col. La porción adicional de propiestar de las vacas y reducen como los problemas La cámara termográfica muestra claramente el vacas recalentamiento en una superficie de corte estar de las y reducen los problemas derivados de la alimentación la acilenglicol y el ácido acético formado La cámara termográfi ca muestra claramente el°C; recalentamiento en una superfi corte termográfica mue aparentemente buena (punto de medición 1:17 punto de medición 2:29 °C) cie Lade cámara derivados de la alimentación como la acide la°C;alimentación como 2:29 la aciAsegure suel bienensilado propilenglicol adicional dosis y la cetosis. favorecen estar deylas vacas aparentemente buena (punto de derivados medición 1:17 punto de medición °C) aparentemente buena (punto dosis y laa cetosis. dosis y la cetosis. Pregunte su los asesor de Schaumann por y reducen problemas derivados PregunteFita M. su asesor de Schaumann por Pregunte a su asesor de Schaumann por Bonsilage de la alimentación como la acidosis Protección contra el recalentaAlivia el rumen: más ácido Bonsilage Fit M. Bonsilage Fit M. Alivia el rumen: más ácido Protección contra el Protección contra el recalentay la cetosis. miento mediante la formación acé�co, menos ácido lác�co miento mediante la formación acé�co, menos ácido lác�co miento mediante la PregunteNutricor a su asesor de Schaumann de ácido acé� co S.L., C/ Jaume II, 37, 25001 Lleida, Tel: +34 973 21 25 20 Schaumann Agri International GmbH de ácido acé� co por Bonsilage Fit M. de ácido acé�co nutricor@nutricor.es, www.nutricor.es info@schaumann-agri.com, www.bonsilage.com Reduce el riesgo riesgo a aporte deReduce cetosiselgracias de cetosis gracias a aporte extra de propilenglicol extra de propilenglicol

Asegure su ensilado y propilenglicol adicional Asegure su ensilado y propilenglicol adicional

Nutricor S.L., C/ Jaume II, 37, 25001 Lleida, Tel: +34 973 21 25 20 nutricor@nutricor.es, www.nutricor.es Nutricor S.L., C/ Jaume II, 37, 25001 Lleida, Tel: +34 973 21 25 20 nutricor@nutricor.es, www.nutricor.es

vp026_pub_nutricor.indd 131

Mejora la palatabilidad Mejora la palatabilidad

Reduce el riesgo de cetosis gracias a a extra de propilenglic 190709ES 190709ES

019

Asegure su ensilado y propilenglicol adicional

Schaumann Agri International GmbH info@schaumann-agri.com, www.bonsilage.com Schaumann Agri International GmbH S.L., C/ Jaume II, 37, 25001 Lleida, Tel: +34 973 21 25 20 Nutricor info@schaumann-agri.com, www.bonsilage.com nutricor@nutricor.es, www.nutricor.es

19/8/21 13:05

Schaum info@sc

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

Emisións na produción de forraxes das explotacións leiteiras Neste artigo amósase o traballo de investigación levado a cabo con base en sesenta explotacións de vacún leiteiro de Cantabria, cuxo obxectivo foi estimar as emisións na produción de forraxes (pradeira, pradeira millo e pradeira-millo-forraxeiros de inverno), considerando o uso indirecto da terra e o potencial secuestro de carbono procedente da achega dos restos vexetais e do xurro. G. Salcedo Dpto. Calidad e Innovación. CIFP La Granja, Cantabria gregoriosal57@gmail.com

RESUMO

esenta explotacións de vacún leiteiro de Cantabria foron clasificadas en tres modelos forraxeiros: i) Pradeira (P); ii) Pradeira-Millo (PMz) e iii) Pradeira-Millo-Cultivos Forraxeiros de Invierno (PMzCFI), para estimar os gases de efecto invernadoiro das forraxes. Os cultivos forraxeiros foron her-

ba de pradeira en presebe (HPP); ensilado de herba (EHM) e raigrás italiano (ERM) en microsilos; ensilados de herba (EHT) e millo (EMz) en trincheira. As emisións de P, PMz e PMzCFI foron 1519, 1851 e 2382 kg CO2eq ha-1, respectivamente; delas, o 20,1 % proceden das operacións de cultivo; 9,2 % dos consumibles

e 70,6 % do chan. As emisións das forraxes dentro da superficie que ocupan nunha hectárea foron 515 kg CO2eq para HPP, 886 kg CO2eq para EHM, 774 kg CO2eq para EHT, 747 kg CO2eq para EMz e 678 kg CO2eq para HPP. Os restos vexetais achegaron 2866 kg MS ha-1 e 3769 kg o xurro, equivalente a 4580 kg C cun potencial de secuestro de carbono de 458 kg. En xeral, a pegada de carbono de cada modelo forraxeiro sen secuestro de carbono foi 0,219; 0,257 e 0,271 kg CO2eq kg-1 MS en P, PMz e PMzCFI, respectivamente, e entre forraxes de 0,189; 0,266; 0,232; 0,223 e 0,395 kg CO2eq kg-1 MS para HPP, EHM, EHT, EMz e ERM respectivamente. Estes últimos reducíronse ata 0,0075; 0,069; 0,036; 0,025; 0,17 kg CO2eq kg-1 MS para HPP, EHM, EHT, EMz e ERM respectivamente, ao considerar o secuestro de carbono. O manexo do nitróxeno foi a variable

132 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especial_CultivosPratenses_salcedo_galego.indd 132

31/8/21 13:01

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

A PEGADA DE CARBONO DOS ALIMENTOS DO GANDO NON TEN UN VALOR FIXO E DEPENDE, ENTRE OUTROS, DO SEU POTENCIAL PRODUTIVO E DO SEU MANEXO

mellor relacionada incluíndo ou non o secuestro de carbono. Conclúese sinalando que as emisións por hectárea aumentan coa intensificación, pero diminúen por quilogramo de materia seca producido. Substituír o uso de microsilos (EHM e ERM) polos de trincheira en herba (EHT) pode ser unha opción de mitigación, con emisións similares ao EMz. O cálculo da pegada de carbono debe considerar como sumidoiro os restos vexetais e o xurro, os cales poden contribuír compensando o 80 % do total de carbono emitido na produción dun quilogramo de materia seca. Os obxectivos do presente traballo foron os de estimar as emisións na produción de forraxes das explotacións leiteiras de Cantabria e a súa pegada de carbono, considerando o uso indirecto da terra e o potencial secuestro de carbono dos restos vexetais e do xurro.

INTRODUCIÓN A produción gandeira e a alimentación animal constitúen o 80 % das emisións totais da agricultura (An-

deweg e Reisinger, 2013). A enerxía fósil (CO2), o uso do solo, o óxido nitroso (N2O) da produción de alimentos (Smith et al., 2008), xunto co metano (CH4) dos ruminantes son os axentes causantes de gases de efecto invernadoiro maioritarios. Mentres, as actividades agrícolas se consideraron máis recentemente que as gandeiras (Hillier et al., 2009; Mahmuti et al., 2009; Gan et al., 2011). A pegada de carbono defínese coma a cantidade de CO2-eq emitido por unidade de alimento producido, mentres a sustentabilidade do sistema depende en parte da súa pegada e da produción de biomasa (Dubey e Lal, 2009). A maioría dos estudos non inclúen o secuestro de carbono no cálculo da pegada nas forraxes, debido a limitacións metodolóxicas (Brandão et al., 2013) e si noutros (Petersen et al., 2013; Mogensen et al., 2014) mediante modelos de simulación. No entanto, a agricultura compórtase como un sumidoiro potencial de carbono e pode absorber ata o 89 % do carbono emitido (Smith et al., 2008).

GRELOS Y NABOS CULTIVO ALTERNATIVO A EXTENSIVOS Descubre nuestra gama de semillas en: www.semillaswam.com

Selección de variedades gramíneas y leguminosas, adaptadas al clima y a los suelos de las zonas húmedas de la Península Ibérica

Mezclas de praderas disponibles en envases de 10 y 20 kg Semilla de nabos en envases de 5 y 25 kg

WAMESTRADA S. L. L. Zona industrial de Toedo 36680 A Estrada Pontevedra, España Telf. (0034) 986 572 445 info@semillaswam.com www.semillaswam.com

08.2021 | Vaca Pinta n.º 26 | 133

vp026_especial_CultivosPratenses_salcedo_galego.indd 133

31/8/21 13:01

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

Táboa 1. Características técnico-produtivas das explotacións Conxunto ± sd

PMz

PMzCFI

Total, ha

30±17

26ab

22a

36b

Prados, %

82,6±19

100

67a

Millo, %

30±15

CFI(1), %

31±19

UGM ha-1

3,17±1,53

3,00

3,40

3,26

Vacas leiteiras ha-1

1,91±0,91

1,74

2,40

1,94

N orgánico e mineral, kg ha-1

308±222

206a

396b

384b

N orgánico, kg ha-1

279±216

190

353

345

Número de explotacións Superficie

Animais

Fertilización

N mineral, kg ha-1

29±46

NUE, %

62,8±14,3

P orgánico e mineral, kg ha

48±24

P orgánico, kg ha-1

32±14

38b

29ab

27a

P mineral, kg ha-1

16±21

17ab

25b

Materia seca, kg MS ha-1

8934±1887

8601a

8720a

10930b

Herba en presebe, kg MS

3581±1677

4367a

3145ab

2644b

Ensilado herba, kg MS

3500±1732

4234

3313

2755a

Millo, kg MS

3386±1811

2262

3677

-1

Produción de forraxes(2)

P: Prado; PMz: Prado-Millo; PMzCFI: Prado-Millo-Cultivos de Inverno; NUE: eficiencia utilización do N solo; (1): Cultivos forraxeiros de inverno; (2): Materia seca correspondente á porcentaxe de superficie de cada cultivo e simulada co DairyCant (1.0); sd: desviación estándar; a, b e c dentro da mesma fila difiren P < 0,05

“Las mezclas que combinan semillas pratenses, leguminosas y cereales forrajeros en función de las necesidades del agricultor”

AS EMISIÓNS POR HECTÁREA AUMENTAN COA INTENSIFICACIÓN, PERO DIMINÚEN POR QUILOGRAMO DE MATERIA SECA PRODUCIDO

Os prados actúan como sumidoiros de carbono (Vleeshouwers e Verhagen, 2002) e os solos agrícolas como emisores, dependendo do balance de C do chan. Con todo, Lal (2001) sinalou para solos agrícolas secuestros de 0,5 t C ha-1 a 1 t C ha-1 con só mellorar a súa xestión. No entanto, o IPCC (2006) apunta que o tipo e manexo do cultivo pode modificar a cantidade de carbono secuestrado polo solo. Outros como Mahmuti et al. (2009) demostraron que unha parte significativa das emisións de gases de efecto invernadoiro poden reducirse con prácticas agrarias que aumenten o rendemento e o almacenamento de carbono no solo (Gan et al., 2011). O carbono acumulado no solo é unha función da achega de fertilizantes orgánicos e restos de colleita, menos o lixiviado disolto e ligado a partículas do chan, erosión, descomposición micro-

TOD

SIEGA LA COMBINACIÓN PERFECTA DE LA ELECCIÓN DE LOS MEJORES RAIGRÁS A NIVEL MUNDIAL

HIBRID LA CALIDAD Y LA PRODUCCIÓN ESTÁN ASEGURADAS

SIEGA

-pro

LA COMBINACIÓN IDEAL DE RAIGRÁS CON TRÉBOLES ANUALES DE ACTITUD FORRAGERA

SIEGA

-pro alternativa

LA CALIDAD HECHA FÓRMULA

TREBOL LA MEZCLA DE TRÉBOL POR EXCELENCIA

TRITI LA MÁXIMA PRODUCCIÓN SIN DESCUIDAR LA CALIDAD NUTRITIVA

PASTO LA PRADERA DE LARGA DURACIÓN PARA SIEGA Y PASTOREO

134 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especial_CultivosPratenses_salcedo_galego.indd 134

31/8/21 13:01

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

A FERTILIZACIÓN NITROXENADA, XUNTO CO CONSUMIDO POLA PLANTA E A EFICIENCIA DE CONVERSIÓN, SON ESTRATEXIAS DE MITIGACIÓN NA PRODUCIÓN FORRAXEIRA

Táboa 1. Características técnico-produtivas das explotacións (cont.) Conxunto± sd

PMz

PMzCFI

1854±886

1854

Concentrados, kg vaca leiteira ano-1

3316±1091

3068ab

2735a

3706b

Concentrado, kg ha ano-1

7532±5324

6142

8318

Forraxe, kg ha ano

2730±3205

1697

4754

Kg leite vaca leiteira ano-1

8235±2098

7180a

8020ab

Kg leite ha-1

16335±10358

13061a

19795b

CFI, kg MS Compra de alimentos

-1

CULTI ALTERNATIV SEMIL CERTIFIC 8667

3213

SEMILLAS GRAOS Produción de leite

biana e a mineralización, que o converten en CO2 (Kindler et al., 2011). A pegada de carbono dos alimentos do gando non ten un valor fixo e depende, entre outros, do seu potencial produtivo e manexo (Middelaar et al., 2013) e pode representar o fertilizante nitroxenado o 75 % da pegada nalgúns casos (Hillier et al., 2009). Con todo, a fertilización nitroxenada, xunto co consumido pola planta e a eficiencia de conversión, son estratexias de mitigación na produción forraxeira (Snyder et al., 2009).

9306b

18592b

P: Prado; PMz: Prado-Millo; PMzCFI: Prado-Millo-Cultivos de Inverno; OC: operacións de cultivo; CON: consumibles; SU: solo e residuos vexetais; HPP: herba de prado en presebe; EHM: ensilado de herba en microsilos; EHT: ensilado de herba en trincheira; EMz: ensilado de millo; ERM: ensilado de raigrás en microsilos; sd: desviación estándar; a e b dentro da mesma fila difiren P < 0,05

TODAS NUESTRAS VARIEDADES SON SELECCIONADAS EN CAMPOS DE ENSAYO Y PROD

2 LEGUMINOSAS

das explotacións); ii) Prado-Millo (PMz, 11,7%) e iii) Prado-Millo-Cultivos Forraxeiros de Inverno (PMzCFI, 45 %). As entrevistas in situ incluían cuestións relacionadas con: i) localización, ii) base territorial, porcentaxe de superficie por cultivo forraxeiro, iii) fertilización, iv) composición e manexo do rabaño, v) alimentación dos animais, vi) produción e composición química do leite, vii) maquinaria, viii) consumo de enerxía. As forraxes analizadas foron herba de pradeira en presebe (HPP), ensilados de herba (EHM) e raigrás italiano en microsilos (ERM), en-

ANUALES-PLURIANUALES

MATERIAL E MÉTODOS

Explotacións Sesenta explotacións de vacún leiteiro de Cantabria foron enquisadas nos anos 2017 e 2018 (30 cada ano) e clasificadas segundo o modelo de produción forraxeira en : i) Prado (P, 43,3 %

silados de herba en trincheira (EHT) e ensilado de millo (EMz). A porcentaxe de superficie de cada forraxe dentro dunha hectárea da superficie agrícola útil (SAU) e as súas producións veñen sinaladasj na táboa 1.

Valoración das emisións e da pegada de carbono A figura 1 representa os límites do sistema para o cálculo das emisións e pegada de carbono, tomándose como unidade funcional “1 kg de materia seca” expresado en kg CO2eq. Ambas, emisións e pegada, son valoradas a

Semillas fijadoras de nitrógeno (PAC). Nuestro departamento técnico viene desde hace tiempo la elección de las mejores variedades leguminosas e mezclas con resultados favorables respecto a los contenidos de proteína y

2.1. VEZA: LEGUMINOSA ANUAL de ciclo largo. Buena implantación y enfermedades. Alto valor nutritivo (hasta 22% PROTEINA BRUTA). Cosecha

2.2. TITARRO: LEGUMINOSA ANUAL. Variedad para terrenos pobres co climatológicas extremas. Cultivos alternativos GRAOS, semilla certificada de CEREALES y LEGUMINOSAS

2.3. GUISANTE: LEGUMINOSA ANUAL. Excelente cobertura de suelo, menos CEREALES; TRITICALE, AVENA, CEBADA, Enrriquece y mejora la estructura del suelo. CENTENO. LEGUMINOSAS (ANUALES2.4. ALFALFA: LEGUMINOSA PLURIANUAL. Variedad seleccionada. PLURIANUALES); VEZA, TITARRO, GUISANTE, ALFALFA, ESPARCETA... 2.5. ESPARCETA : LEGUMINOSA PLURIANUAL.

3 las 2 Consulte a nuestro departamento técnico sobre diferentes mezclas que se pueden aplicar en función de las necesidades de cada suelo.

Parque Empresarial Vilanova 1 • 36614 Baión • Vilanova de Arousa (Pontevedra) Tel. 986 516 030 • Fax 986 516 035 • www. gruposoaga.com

08.2021 | Vaca Pinta n.º 26 | 135

Consulte a nuestro departamento técnico sobre las diferentes mezc se pueden aplicar en función de las necesidades de cada sue

vp026_especial_CultivosPratenses_salcedo_galego.indd 135

31/8/21 13:01

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

Figura 1. Entradas e saídas de CO2-eq na produción de forraxes Figura 1. Entradas e saídas de CO2-eq na produción de forraxes C

N2O, NH3

Solo Estiércol O2, N2O, Produción NH3 de alimentos

Entradas Operacións cultivo (CO2eq) Laboreo –Sementeira – Aplicación fertilizantes e herbicidas – Recolección – Fermentación

Prado Prado e millo Prado, millo e raigrás

Consumibles (CO2eq) Plásticos – Herbicidas – Sementes – Fertilizantes

Saídas Alimento s

Residuos vegetales

Cambio de C e N Noitaliano solo iLUCind

(Adaptado de Mogensen et al., Táboa 2. Porcentaxe de xurro de2014) cada forraxe e destino P

PMz

PMzCFI

Prado

Millo

Prado

Millo

Cultivos forraxeiros inverno

Herba verde (%)

16,5

Ensilado (%)

16,5

P: Prado; PMz: Prado-Millo; PMzCFI: Prado-Millo-Cultivos de Inverno

partir de: i) a superficie de cada cultivo forraxeiro que ocupan nunha hectárea e ii) por hectárea, como a suma do total de emisións de cada cultivo. Os gases de efecto invernadoiro de cada forraxe foron analizados seguindo unha análise de ciclo de vida a partir das entradas e saídas na explotación, estimándose en cada caso: i) sen o secuestro de carbono (SC) nin o cambio de uso da terra indirecto (iLUCind) definido como (MSorixe); ii) considerando o SC (MSorixe – SC) e iii) o iLUCind, (MSorixe – SC + iLUC) co modelo de simulación DairyCant (Salcedo, 2015). Os inputs das “operacións de cultivo (OC)”, os “consumibles (CON)”, do “solo (SU)” foron calculados. A achega de xurro asumida polo DairyCant vén sinalada na táboa 2. A biomasa “por arriba” e “por abaixo”. A primeira inclúe o restrollo (diferenza entre a biomasa recollida e o material recollido a nivel do solo) e as perdas mecánicas (forraxe recollida e caída ao chan), principalmente no millo e, a segunda, as raíces. A biomasa “por abaixo” da pradería e do raigrás procede de traballos previos obtidos a partir do peso das raíces contidas en 0,015 m3 de terra. As do millo estimáronse mediante a extracción mecánica de 5 m lineais a 25 cm de profundidade e cortadas á altura das raíces adventicias ou de ancoraxe. As raíces foron lavadas e secadas en estufa para expresalas en

quilogramos de materia seca por hectárea. Posteriormente, a biomasa radicular dos cultivos forraxeiros relacionouse coa produción total de materia seca recollida por hectárea e ano para a herba e o raigrás, mentres que as do millo se expresaron en porcentaxe da materia seca recollida. Os restos vexetais e o xurro son as fontes de carbono consideradas e incorporadas ao solo. O primeiro foi estimado como kg MS de biomasa x 45 % C, sendo 45 a porcentaxe de C contida na materia seca incorporada (IPCC, 2006) e o segundo: kg N do xurro ha-1 x porcentaxe de xurro aplicado a cada cultivo (táboa 2) x 11,9. Asúmese para o xurro un contido en materia seca de 106 ± 26 g kg-1 e unha relación C/N de 11,9 (Salcedo, 2011). Considerouse que o 10 % do C achegado pode ser secuestrado nun horizonte a 100 anos (Petersen et al., 2013). O factor de 1,43 t de CO2 ha-1 (Audsley et al., 2009) foi asumido para o iLUCind.

CÁLCULO DE EMISIÓNS E FACTORES DE EMISIÓN

Operacións de cultivo Asúmese un labor profundo e outro superficial para o millo e dous superficiais para os cultivos forraxeiros de inverno (CFI). A fertilización nitroxenada de síntese foi de 120 kg ha1 e 62 kg ha-1 en millo e CFI respectivamente. O millo seméntase con sementadora pneumá-

tica e os CFI a chorro. A herba para ensilado ségase con segadora rotativa e motosegadora para a subministración en presebe. A herba e os CFI son transportados cun autocargador cando a forraxe fermenta en silos trincheira. Mentres, a do millo é contratada a empresas de servizos, executándose con segadora-picadora autopropulsada e conservándose en silos trincheira con dobre capa de plástico. O CO2 da fermentación dos ensilados fixouse en 0,24 kg kg-1 de materia seca perdida (Davies, 2008), asumíndose unhas perdas de 12,3 kg por 100 kg de MS ensilada nos microsilos (Salcedo et al., 2009), o 7 % en os de herba e millo respectivamente en silos trincheira.

136 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especial_CultivosPratenses_salcedo_galego.indd 136

31/8/21 13:01

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

Solo As emisións directas son as asociadas coa repartición de xurro, fertilizantes e restos vexetais (IPCC, 2006). O xurro aplicado por unidade de superficie foi estimado a partir da excreción de N en feces e ouriños por unidade gando maio (UGM) (Salcedo, 2006), multiplicada pola carga gandeira e pola porcentaxe de xurro asignado a cada cultivo (táboa 2). As emisións de N-NH3 da repartición de xurro foron de 0,19 kg kg-1 N aplicado e 0,025 kg kg-1 o N sintético (de Vries et al., 2011). As emisións dos residuos vexetais (biomasa senescente, restrollo e raíces) foron o resultado de multiplicar a biomasa de cada caso polo seu factor de emisión (táboa 2). Á deposición de N atmosférico foille asignado un valor fixo de 10 kg ha-1 (Brentrup et al., 2000); mentres, o N fixado polas leguminosas estimouse segundo Raison et al. (2006) a partir da porcentaxe de trevo presente na pradería. As emisións indirectas teñen en conta a volatilización e a lixiviación despois de aplicar N orgánico e inorgánico ao chan. O DairyCant estima o N-NO3 lixiviado coma unha función do N total aplicado por hectárea e do volume de auga drenada, este último estimado a partir da ETPcorrixida (Thornthwaite, 1948) menos as precipitacións.

CÁLCULOS

• Balance N da explotación Entradas, kg Nha-1= ∑( Norgánico+ Ninorgánico+ Natmosférico +Nfixación simbiótica+Nalimentos) Saídas, kg Nha-1)= ∑(Nleite +Ncarne ) Balance N, kg Nha-1 = Entradas - Saídas Eficiencia utilización do N da explotación (NUEexplotación ),% = (100 × Saídas) ⁄Entradas Consumibles Este grupo fórmano a compra de fertilizantes, fitosanitarios, sementes, plásticos etc. O herbicida é aplicado no millo. As doses de sementeira consideradas foron 40 kg ha-1 en CFI e 30 kg ha-1 en millo. As características dos microsilos son de 700 kg de peso; 1,22 m de diámetro; catro capas de plástico (47 m2), que xunto coa corda equivale a 1,37 kg de plástico e un contido do 25 % de materia seca. O plástico dos silos trincheira foi asumido de 0,3 kg t–1 de materia seca ensilada (Savoie e Jofriet, 2003).

• Balance N no chan Entradas, kgNha-1 = ∑(Norgánico + Ninorgánico + Natmosférico + Nfixación simbiótica) +Nreciclado + Nde orixe mecánica) Saídas, kgNha = ∑(Extraccións + N-NH3 + N-NO + N-N2 + N-N2O + NO3 )

onde MSPrado, MSCFI e MSMz ou quilogramos de materia seca de herba (verde ou conservada), cultivos forraxeiros de inverno e millo producidos dentro da porcentaxe que ocupa cada un deles nunha hectárea. Análise estatística Os resultados das enquisas foron procesados mediante análises de varianza utilizando o procedemento GLM do programa SPSS (2006), considerando como efectos principais o modelo forraxeiro (P, PMz e PMzCFI) e as forraxes (HPP, EHM, EHT, EMz e ERM). Para as variables en que o efecto principal resultou estatisticamente significativo, utilizouse a proba de Duncan para a comparación de medias. O grao de correlación entre variables foi analizado mediante o PROC REG do SPSS (2006).

RESULTADOS E DISCUSIÓN

Características xerais das explotacións As características técnico-produtivas dos modelos forraxeiros veñen reflectidas na táboa 1. A superficie total resultou maior en PMzCFI (P < 0,05), sen diferenzas na carga gandeira e as vacas leiteiras por hectárea. A produción de leite variou de os 13.061 kg ha-1 en Pradeira (P) a máximos de 19.795 kg en Pradeira-Millo (PMz). A compra de concentrados por hectárea non difire entre modelos forraxeiros, pero si (P < 0,05) a de forraxes, maior en PMz (P < 0,05). A produción de forraxe por hectárea foi superior en PMzCFI (P < 0,05), intimamente relacionada coa porcentaxe de superficie de millo (figura 2), aumentando 81 kg MS ha-1 ao incrementar unha unidade porcentual a superficie de millo.

Figura 2. Relación porcentaxe de millo cultivado e a biomasa total por hectárea 16,0 14,0

-1

Balance N, kgNha-1 = Entradas - Saídas NUEsolo,% = [100 × (Extraccións - Residuos vexetais)]⁄(Entradas - Balance)

• Producción de forraxe MS, kgNha-1= ∑(MSPrado × % SuperficiePrado)+ (MSCFI × % SuperficieCFI )+ (MSMz × % SuperficieMz )

t MS ha-1

OS RESULTADOS PUXERON DE MANIFESTO QUE UN QUILOGRAMO DE N DE XURRO APLICADO AO CHAN PODE AUMENTAR A EUTROFIZACIÓN E ACIDIFICACIÓN EN 2,2 KG NO3EQ E 0,58 KG SO2EQ RESPECTIVAMENTE

R² = 0,55

12,0 10,0 8,0 6,0 4,0

0 25 50 75 100 % de superficie dedicada millo

08.2021 | Vaca Pinta n.º 26 | 137

vp026_especial_CultivosPratenses_salcedo_galego.indd 137

1/9/21 10:07

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

Táboa 3. Emisións de cada modelo e tipo de forraxe Kg CO2-eq ha-1

P PMz PMzCFI Medias Figura 2. Relación porcentaxe de millo cultivado eaba biomasa total bpor hectárea 1851 2382 1946 1519a

SU HPP 515

18,7ab R² = 0,55 11,9

22,8a

20,1

5,8

10,2 9,2 12,0 74,7a 69,3ab 66,9a 70,6 10,0 forraxe dentro da porcentaxe de superficie que ocupa nunha hectárea Kg CO2-eq t MS ha-1

CON

% CO2-eq ha-1

16,0 b 17,7 14,07,5

sd 842

7,5 8,3

8,0 EHM

EHT

EMz

ERM

6,0 886b

774

747

678

498

OS MICROSILOS DE HERBA E RAIGRÁS PRESENTARON AS MAIORES EMISIÓNS POR KG DE MATERIA SECA, E AS MENORES EMISIÓNS PRESENTÁRONAS A HERBA DE PRADERA EN PRESEBE E O ENSILADO DE MILLO

P: Prado; PMz: Prado-Millo; PMzCFI: 4,0 Prado-Millo-Cultivos de Inverno; OC: operacións de cultivo; CON: consumibles; SU: solo e residuos vexetais; HPP: herba de prado0 en presebe; de herba100 en microsilos; EHT: ensilado de herba en trincheira; EMz: 25 EHM:50ensilado75 ensilado de millo; ERM: ensilado de raigrás en microsilos; sd: desviación estándar; a e b dentro da mesma fila difiren P < 0,05

% de superficie dedicada millo

Figura 3. Relación entre emisións de CO2-eq e a superficie dedicada a cada forraxe

% Superficie

100 CON 7,5 11,9 10,2 9,2 7,5 90 R² =a 0,43 a ab SU 74,7 69,3 66,9 70,6 8,3 80 Kg 70 CO2-eq de cada forraxe dentro da porcentaxe de superficie que ocupa nunha Prado R² = 0,53 hectárea 60 Millo HPP EHM EHT EMz ERM sd 50 ab 515 886b italiano 774b 747b 498 R² 678 = 0,49 Raigrás 40a P: Prado; 30 PMz: Prado-Millo; PMzCFI: Prado-Millo-Cultivos de Inverno; OC: operacións de cultivo; CON: consumibles; SU: solo e residuos vexetais; HPP: herba de prado en presebe; EHM: ensilado de herba en 20 EHT: ensilado de herba en trincheira; EMz: ensilado de millo; ERM: ensilado de raigrás en microsilos; microsilos; sd: desviación estándar; a e b dentro da mesma fila difiren P < 0,05 10 0 0 1000 2000 3000 4000 5000 COdas kg ha-1 segundo o sistema forraxeiro Figura 4. Distribución porcentual 2eqemisións

Figura 4. Distribución porcentual das emisións segundo o sistema forraxeiro 50 45

Táboa 3. Emisións de cada modelo e tipo de forraxe P PMz PMzCFI 40

Kg CO2-eq ha-1

% de CO2eq

P30

PMz

25a 1519

PMzCFI

1851abCultivo Operacións

Medias

b 2382Consumibles 1946

842

Solo

% CO2-eq ha-1

17,7b

18,7ab

22,8a

20,1

5,8

5 Deposición atmosférica

Lixiviados

Volatilización

Pastoreo

Fijación biológica

Xurro

Mineralización e restos vexetais

Apli. fertilizante

Fertilizante

Emisións entre sistemas e cultivos forraxeiros En xeral, as emisións por hectárea aumentan coa intensificación forraxeira (P < 0,05), obténdose valores medios de 1946 kg CO2eq ha-1 (táboa 3) e comparables á produción de cereais gran de 2082 kg (Rajaniemi et al., 2011). Así, cada incremento dunha unidade

Herbicida

Semente

Plástico

Fermentación

Recolección

Sega

Apli. herbicida

Sementeira

Cuba e abonadora

Laboreo

porcentual na superficie de millo, as emisións aumentan 35,2 kg CO2eq e 32,3 kg CO2eq as forraxes de inverno, reducíndose ao aumentar a superficie de pradería (figura 3). O chan (SU) foi o maior emisor de gases de efecto invernadoiro e independentemente do modelo forraxeiro, con porcentaxes medias do 70,6 ±

8,3 % (táboa 3), similares ao rango de 64-76 % en trigo (Koga et al., 2006). Mentres, as operacións de cultivo (OC) representaron o 20,1 ± 5,8 % e superiores en PMzCFI (P < 0,05), sen diferenzas nos consumibles (CON), con porcentaxes medias do 9,2 ± 7,5 %. As emisións de cada forraxe dentro da superficie que ocupan foron diferentes (P < 0,05), con mínimas de 515 kg CO2eq na herba de pradeira en presebe (HPP) e máximas de 886 kg CO2eq o ensilado de herba en microsilos (táboa 3). A distribución porcentual das emisións para OC, CON e SU de cada modelo forraxeiro e forraxe veñen representadas na figuras 4 e 5. A mineralización do chan e os restos de colleita do (SU) representan o 32,1 % do total de CO2eq no conxunto de modelos, seguido da volatilización do NH3 e lixiviados de NO3- do 11,7 % e 10,7 % respectivamente (figura 4). Os fertilizantes do grupo (CON) formaron as emisións maiores co 10,3 %; mentres, a fermentación dos ensilados fíxoo co 6,6 % de (OC) e similares ao 7,3 % ocasionadas pola sega e a recolección xuntas, sen diferenzas entre modelos (figura 4). Entre forraxes e para OC, as maiores emisións relativas localizáronse nos procesos de fermentación da forraxe, equivalentes ao 11,7 % en EHM; 9,6 % en EHT e do 8,3 % en ERM (figura 5). Mentres, as de sega e recolección foron superiores en EMz do 13 % e as inferiores do 2,5 % en ERM, que representan o 43,6 % en EMz e o 12,8 % en ERM e 29,4 % en ERM do total de emisións neste grupo. Non obstante, o superior número de aproveitamentos en HPP foi a causa da maior porcentaxe de emisións en HPP do 63,5 % do total das operacións de cultivo.

138 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especial_CultivosPratenses_salcedo_galego.indd 138

31/8/21 22:51

www.in du s agr i.e s in du s agr i@ in du s agr i.e s

vp026_pub_indusagri.indd 139

19/8/21 13:07

EFigura S P E C I 5. A LDistribución : C U LT I V O Sporcentual P R A T E N S das E S emisións segundo o cultivo forraxeiro

Figura 5. Distribución porcentual das emisións segundo o cultivo forraxeiro 50

% de CO2eq

EMz

EHR

EHT

ERR

HPP

30 20 10 Deposición atmosférica

Lixiviados

Volatilización

Fixación biolóxica

Xurro

Mineralización e restos vexetais

Apli. Fertili.

Fertilizantes

Sementes

Herbicida

Plástico

Fermentacion

Recolección

Sega

Apli. Herbicida

Sementeira

Cuba e Aboadora

-10

Laboreo

1,00 0,90 0,80 0,70 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00

t CO2eq OC

Figura 6. Relación entre produción de biomasa e o CO2eq das operacións de cultivo (OC); A: superficie de millo; B: superficie de prado; C: por quilogramo de materia seca (conxunto forraxes); D: por quilogramo de materia seca en HPP; E: EHM; F: EHT; G: EMz; H: ERM

R² = 0,89 0 10 20 30 40 50 60 70 % Superficie millo

A contribución dos fertilizantes ás emisións totais no grupo CON foi máxima en EHT co 11,7 % e a mínima de o 3,9 % en ERM (figura 5). O plástico dos microsilos foi 6,3 kg t-1 materia seca e 0,3 kg nos de trincheira, dando lugar a porcentaxes de emisións mínimas do 0,13 % en EMz e máximos de 7,2 % e 4,3 % en EHM e ERM, res-

R² = 0,88 0

20 40 60 80 100 % Superficie prado

pectivamente. As procedentes da mineralización e restos vexetais do solo foron superiores en ERM (43,2 %) e HPP (37,2 %), e as menores en EH R do 27,6 %. As baixas precipitacións do verán deron lugar a drenaxes inapreciables; esta circunstancia é a causa da ausencia de emisións procedentes dos lixiviados no SU.

Variables relacionadas coas emisións das operacións de cultivo (OC) A porcentaxe de superficie de millo relacionouse positivamente co CO2eq de OC (r2 = 0,89) e negativamente (r2 =0,88) co de pradeira (figura 6). Incrementos dunha unidade porcentual na superficie de millo pode aumentar 9,27 kg de CO2eq, con máximos de 8,8 kg CO2eq en PMzCFI (r2 = 0,94) e mínimos de 5,4 kg CO2eq en PMz (r2 = 0,69). As emisións de OC relacionáronse positivamente coa produción final de materia seca por hectárea segundo a ecuación: –176 + 0,062 kg MS ha-1; ±129 r2 = 0,45, con pendentes de 0,005; 0,04; 0,029; 0,062 e 0,069 kg CO2eq kg-1 MS en HPP, EHM; EHT; EMz e ERM respectivamente (figura 6).

Distribuidor de Semillas RAGT para Galicia y Asturias Venta de todo tipo de semillas para praderas, mezclas especiales para coberteras y desinfección del suelo, mostazas, habas, guisantes, colzas, alfalfa, vezas y todo tipo de cereales Polígono Lalín 2000 Ciudad del Transporte - nave A3 36500 LALÍN (Po)

gilangel@hotmail.es Tel.: 670 535 636

140 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especial_CultivosPratenses_salcedo_galego.indd 140

31/8/21 22:55

VEZA TRÉBOL VIOLETA

FESTUCA ALTA

RAY-GRASS INGLÉS FÓRMULAS FORRAJERAS

DACTILO

RAY-GRASS ITALIANO ALFALFA

TRÉBOL BLANCO

COBERTURA VEGETAL

www.ragt-semillas.es

RAGT Iberica • Crta. Burgos km. 2,1 Apdo de Correos 612 • 34004 Palencia • España Tel : (34) 979 725 199 • Fax : (34) 979 711 807

vp026_anuncio_ragt.indd 141

¡ Líder europeo en semilla multiespecie ! © RAGT Semences

19/8/21 13:10

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

kg CO2eq OC

t CO2eq OC

Figura 6. Relación entre produción de biomasa e o CO2eq das operacións de cultivo (OC) [cont.] 1,00 100 D C 0,90 0,80 80 0,70 0,60 60 0,50 0,40 40 0,30 0,20 20 R² = 0,45 0,10 R² = 0,27 0,00 0 4 6 8 10 12 14 0 1 2 3 4 5 6 HPP, t MS Conxunto, t MS

325 250 175

R² = 0,86 0

2,5 5 7,5 10 EHM, t MS

R² = 0,99 2

325

R² = 0,79

100

kg CO2eq OC

650 575 500 425 350 275 200 125 50

kg CO2eq OC

400 325 250 175 100 25

250 175 100 25

4 6 8 10 12 EMz, t MS

4 6 8 10 12 EHT, t MS

R² = 0,79 0

2 4 ERM, t MS

650 575 500 425 350 275 200 125 50

R² = 0,85 0

50 100 150 200 kg N ha-1

Kg CO2eq plástico

kg CO2eq CON

Figura 7. A: Relación entre o fertilizante nitroxenado comprado ha-1 e CO2eq dos consumibles (CON); B: Relación quilogramos de materia seca ensilada e o CO2eq do plástico 150 120 90 60 30

CO2-eq, kg Bolas CO2-eq kg Trincheira R² = 0,47 R² = 0,70

1 3 5 7 9 11 13 15 Ensilado, t MS ha-1 de SAU

% CO2eq SU

t CO2eq SU

Figura 8. A: Relación toneladas de CO2eq e a achega de N por hectárea; B: porcentaxe de CO2eq do solo (SU) e a produción de biomasa por hectárea; C: toneladas de CO2eq e a eficiencia de utilización do N do solo (NUEsolo); D: toneladas de CO2eq e o exceso de N por hectárea; E: toneladas de CO2eq e os quilogramos de N-NO3 lixiviado; F: toneladas de CO2eq e os quilogramos de N-NH3 volatilizado 100 3 A B 2,5 90 2 80 1,5 70 1 60 R2=0,51 0,5 50 R² = 0,37 0 40 0 250 500 750 1000 5 7,5 10 12,5 15 Norgánico + Ninorgánico, kg ha-1 t MS ha-1

Variables relacionadas coas emisións de CO2eq dos consumibles (CON)) A compra de fertilizante nitroxenado representou aumentos de 4,6 kg CO2eq por quilogramo (figura 7A). As emisións de CO2 do plástico foron de 5 4 kg ha-1 en PMzCFI e de 30 kg ha-1 en PMz; entre forraxes, maior en EHM eE RM con valores de 63 kg CO2 ha-1 e 29 kg CO2 ha-1. As emisións do plástico relaciónanse positivamente coa materia seca total ensilada por hectárea (figura 7B) e tipo de silo: (microsilos = 30,9 + 0,006 kg MS ensilada; ±18,4 r2 = 0,46 ou trincheira = –17,3 + 0,005 kg MS ensilada; ±9,7 r2 = 0,69). Variables relacionadas coas emisións do solo (SU) Os chans emiten óxido nitroso (N2O) de forma natural como produto intermedio da nitrificación e desnitrificación e dependendo, entre outros, da dispoñibilidade de N (IPCC, 2006). O N achegado ao chan relacionouse positivamente

142 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especial_CultivosPratenses_salcedo_galego.indd 142

31/8/21 22:57

Certificación Intereco para: Caliza Agrícola e Caliza Magnesiana

CALIZA AGRÍCOLA CFN - 01

vp026_pub_calfensa_galego.indd 143

CALIZA MAGNESIANA CFN - 02

30/8/21 9:56

3 2,5 2 1,5 1 0,5 0

t CO2eq SU

R² = 0,13 20

3 2,5 2 1,5 1 0,5 0

40 60 80 NUEsolo, %

100

R² = 0,58 0

t CO2eq SU

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

10 20 30 40 50 N-NO3, kg ha-1

3 2,5 2 1,5 1 0,5 0

R² = 0,50 0

200 400 600 800 Exceso, kg N ha-1 F

R² = 0,52 0

50 100 N-NH3, kg ha-1

150

Figura 9. Relación da produción de biomasa cos restos vexetais (A); Achegas de biomasa e xurro con carga gandeira (B); achegas de xurro coa compra de alimentos (C) e restos vexetais coa compra de alimento (D)

t CO 2eq 2eq SU Purín, t MS ha-1

1 402 603 80 4 100 5 20 -1 RestosNUEsuelo, vexetais, t MS % ha

153 2,5 12 92 1,5 6 1 3 0,5 00

R²0,58 = 0,81 R² =

Achegas t 2eq MSSU ha-1 t CO 2eq

= 0,66 R² R² = 0,13

3 Residuos vexetais D 122,5 B Xurro 10 2 R² = 0,75 81,5 6 R² = 0,12 4 1 R² = 0,50 0,5 2 0 0 400 66007,5800 0 0 1,5 200 3 4,5 9 -1 -1 Exceso, UGMkg haN ha 5

Restos vexetais, t MS ha-1

t CO2eq MS, t ha-1SU

17 3 15 2,5 13 2 11 1,5 19 0,57 05

00 10 10 20 2030 40 30 5040 -1 Compra alimentos t ha N-NO3, kg ha-1

3 2 1

R² = 0,21 0 10 20 30 40 Compra alimentos t ha-1

Figura 10. Relación da carga gandeira e a achega de C do xurro (A) e N do xurro respecto da eutrofización (B) e a acidificación potencial (C)

R² = 0,65 0

3 6 UGM ha-1

1000 800 600 400 200 0

R² = 0,81 0

750 1500 2250 NO3, kg ha-1

1000 C 800 600 400 200 R² = 0,92 0 -100 0 100 200 300 400 500 SO2, kg ha-1

Xurro, kg N ha-1

C do xurro, t ha-1

10 8 6 4 2 0

144 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especial_CultivosPratenses_salcedo_galego.indd 144

31/8/21 23:01

Cuestión de confianza

Pregunte a nuestros asesores y distribuidores por los nuevos productos y mezclas con trébol y veza

Raigrás Pioneer: calidad contrastada

Lilio

Faraone

MixPraderas

Lolium multiflorum var. Westerwoldicum

Lolium multiflorum subsp. Italicum

Alta producción y facilidad de manejo

Máximo potencial en calidad forrajera

La mezcla óptima de raigrás italiano y Westerwold

Destaca por:

• Gran producción en heno, forraje en verde y ensilado: el primer Raigrás que une altísimos rendimientos y fácil manejo.

• Ser la nueva variedad de Raigrás con elevadísima capacidad productiva.

Ser una mezcla exclusiva elaborada por Pioneer que contiene un 60% de raigrás italiano (variedad Faraone) con un 40% de raigrás Westerwold (variedad Lilio).

Visítenos en: corteva.es I @cortevaES , ,

® TM SM

vp026_publicidade_pioneer_raigras.indd 145

19/8/21 13:14

Xurro, kg N ha-1

800 600 400 200 R² = 0,92 0 -100 0 100 200 300 400 500 SO2, kg ha-1

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S Figura 11. g CO2-eq kg-1 MS en orixe das forraxes dentro de cada modelo forraxeiro

Figura 11. g CO2-eq kg-1 MS en orixe das forraxes dentro de cada modelo forraxeiro 450

396

400

255

250 200 150

250

221

291

259

269 224

201

237

222

EMz (PMzCFI)

300

EHT (PMzCFI)

CO2eq, g kg-1 MS

350

167

100

Deposición atmosférica Volatilización Fixación biolóxica Mineralización e restos vegetais Fertilizante Herbicida Fermentación Sega Sementeira

ERM (PMzCFI)

EHM (PMzCFI)

HPP (PMzCFI)

EMz (PMz)

EHT (PMz)

EHM (PMz)

HPP (PMz)

EHT (P)

EHM (P)

HPP (P)

Lixiviados Pastoreo Xurro Aplicación fertilizante Semente Plástico Recoleccion Aplicación herbicida Cuba e abonadora

Táboa 4. Achegas de carbono entre os modelos forraxeiros e forraxes P

PMz

PMzCFI

C contido nas forraxes, kg ha

1965

1415

1190

755

***

MS residuos vexetais arriba, kg

659

467

535

263

***

-1

HPP

MS residuos vexetais debaixo, kg

1140

808

926

456

***

MS residuos vexetais, kg

1800

1275

1060

719

***

MS xurro, kg

1063

1028

507

767

MS totais, kg

2863

2304

1568

961

***

C restos vexetais, kg

809

574

485

323

***

C xurro, kg

827

814

489

631

C totais, kg

1636

1388

967

603

***

CO2 secuestrado, kg

599

508

355

220

***

1945

1491

1240

779

***

216

165

174

***

C contido nas forraxes, kg ha

-1

MS residuos vexetais arriba, kg

EHM

MS residuos vexetais debaixo, kg

1128

853

904

471

***

MS residuos vexetais, kg

1345

1019

840

5,57

***

MS xurro, kg

2060

2128

1089

2414

MS totais, kg

3406

3147

1929

2684

C restos vexetais, kg

605

459

378

252

***

C xurro, kg

1568

1962

1350

1783

***

C totais, kg

2173

2420

1728

1919

CO2 secuestrado, kg

794

886

633

699

1945

1491

1240

779

***

216

165

174

***

C contido nas forraxes, kg ha

-1

MS residuos vexetais arriba, kg

EHT

MS residuos vexetais debaixo, kg

1128

853

904

471

***

MS residuos vexetais, kg

1345

1019

840

557

***

MS xurro, kg

2060

2128

1089

2414

MS totais, kg

3406

3147

1929

2684

C restos vexetais, kg

605

459

378

251

***

C xurro, kg

1568

1962

1350

1783

***

C totais, kg

2173

2420

1728

1919

CO2 secuestrado, kg

794

886

633

699

co N2O en CO2eq ha-1 (figura 8A), segundo a ecuación de conxunto: kg CO2eq ha-1 = 1161 + 2,72 kg N (orgánico + inorgánico) ±581 r2 = 0,52 e pendentes diferentes entre modelos forraxeiros de 3,10; 1,91 e 2,09 kg CO2eq kg-1 N en P, PMz e PMzCFI respectivamente. A pendente de 2,74 kg foi similar á sinalada por Hillier et al. (2009) en leguminosas, cereais de inverno e verán, oleaxinosas e patacas. Os resultados mostraron, ademais, descensos nas emisións do chan ao aumentar a produción de materia seca por hectárea, segundo a ecuación: 94,7 – 0,003 kg MS ha-1; ±6,6 r2 = 0,37 (figura 8B), sen relacións significativas respecto ao total de CO2eq por hectárea, nin coa porcentaxe de superficie de millo. A eficiencia de utilización do nitróxeno do chan (NUEs) relacionouse negativamente coas emisións neste, pero con baixo coeficiente de determinación (Figura 8C), segundo a ecuación: 2296 – 14,8 % NUEs; ±560 r2 = 0,13. Janssens et al. (2005) sinalaron recuperacións do 60 % do N total achegado, similares ao 62,8 % para o conxunto de modelos forraxeiros. Entre outros, el exceso de N no chan, incrementa as emisións indirectas de N2O derivadas dos lixiviados; con todo, poden reducirse ao aumentar a NUEs. Este traballo mostrou relacións positivas entre o exceso de N da explotación e as emisións do chan segundo a ecuación: 821 + 2,41 exceso N; ±425 r2 = 0,50, (figura 8D), maior en P (2,95 kg

146 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especial_CultivosPratenses_salcedo_galego.indd 146

31/8/21 13:02

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

Táboa 4. Achegas de carbono entre os modelos forraxeiros e forraxes (cont.) P

PMz

PMzCFI

1018

1654

815

MS residuos vexetais arriba, kg

368

551

295

MS residuos vexetais debaixo, kg

EMz

C contido nas forraxes, kg ha-1

MS residuos vexetais, kg

430

699

344

MS xurro, kg

2862

1408

1302

***

MS totais, kg

3292

2107

1385

C restos vexetais, kg

193

314

155

C xurro, kg

1579

1582

1138

C totais, kg

1772

1896

1233

CO2 secuestrado, kg

645

692

450

834

398

MS residuos vexetais arriba, kg

264

139

MS residuos vexetais debaixo, kg

457

241

MS residuos vexetais, kg

722

380

C contido nas forraxes, kg ha

ERM

MS xurro, kg

1408

838

MS totais, kg

2130

965

C restos vexetais, kg

324

171

C xurro, kg

789

534

C totais, kg

1114

641

CO2 secuestrado, kg

406

234

C contido nas forraxes, kg ha

CONXUNTO

-1

3684

3520

4478

849

***

MS residuos vexetais arriba, kg

799

868

1246

354

***

MS residuos vexetais debaixo, kg

2138

1492

1682

476

***

MS residuos vexetais, kg

2937

2360

2928

609

-1

MS xurro, kg

3001

5725

4255

3201

MS totais, kg

5939

8055

7154

2955

C restos vexetais, kg

1322

1062

1318

274

C xurro, kg

2299

4122

4030

3291

C entrado totais solo, kg

3621

5185

5348

2521

CO2 secuestrado, kg

1324

1896

1958

922

P:Pradeira; PMz: Prado-Millo; PMzCFI: Prado-Millo-Cultivos de Inverno; sd: desviación estándar *** P < 0,001; NS: non significativo

CO2eq kg-1 N exceso; r2 = 0,62) e a menor de 1,77 kg en PMz (r2 = 0,62). El N lixiviado e o amoniacal relacionáronse positivamente coas emisións do chan (figuras 8E e 8F), con pendentes de 52,3 kg kg-1 e 15,6 kg kg-1 respectivamente en P; 31,1

kg kg-1 e 8,5 kg en PMz e 32,1 kg kg-1 e 9,9 kg kg-1 en PMzCFI.

BALANCE E SECUESTRO DE CARBONO Os restos vexetais e o xurro achegado ao solo, así como a súa equivalencia

08.2021 | Vaca Pinta n.º 26 | 147

vp026_especial_CultivosPratenses_salcedo_galego.indd 147

31/8/21 13:03

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

Táboa 5. Pegada de carbono das forraxes dentro de cada modelo forraxeiro

HPP

PMz1

PMzCFI1

CO2-eq kg-1 MSorixe

0,167

0,249

0,201

0,13

CO2-eq kg-1 MSorixe -SC

–0,001

0,024

0,014

0,06

CO2-eq kg-1 MSorixe -SC+iLUC

0,093

0,089

0,055

0,07

CO2-eq kg-1 SC

0,168

0,225

0,187

0,12

CO2-eq kg-1 iLUC

0,094b

0,065a

0,04b

0,03

CO2-eq kg MSorixe

0,255

0,291

0,269

0,12

CO2-eq kg-1 MSorixe -SC

0,084

0,032

0,064

0,13

CO2-eq kg MSorixe -SC+iLUC

0,184

0,115

0,108

0,12

CO2-eq kg-1 SC

0,17

0,259

0,20

0,12

CO2-eq kg iLUC

0,099

0,083

0,044

0,05

CO2-eq kg-1 MSorixe

0,221

0,258

0,236

0,12

CO2-eq kg-1 MSorixe -SC

0,051

–0,0005

0,030

0,13

CO2-eq kg-1 MSorixe -SC+iLUC

0,15

0,083

0,075

0,12

-1

EHM

-1

EHT

CO2-eq kg-1 SC

0,17

0,259

0,205

0,12

CO2-eq kg-1 iLUC

0,099b

0,083b

0,044a

0,05

CO2-eq kg MSorixe

0,224

0,222

0,028

CO2-eq kg-1 MSorixe -SC

–0,158

0,035

0,10

CO2-eq kg MSorixe -SC+iLUC

0,04

0,086

0,09

CO2-eq kg-1 SC

0,24

0,187

0,11

-1

CO2-eq kg iLUC

0,056

0,051

0,019

CO2-eq kg-1 MSorixe

0,395

0,12

CO2-eq kg-1 MSorixe -SC

0,177

0,15

CO2-eq kg MSorixe -SC+iLUC

0,203

0,14

CO2-eq kg SC

0,218

0,10

CO2-eq kg-1 iLUC

0,026

0,007

-1

EMz

ERM

-1

-1 -1

en carbono, veñen indicados na táboa 4. Os primeiros por arriba (restrollo e perdas mecánicas) contribúen con 1008 kg MS ha-1 e 1857 kg por abaixo (raíces), e diferentes entre modelos forraxeiros (P < 0,001), incrementando 0,26 kg kg-1 ha-1 conforme o fai a produción de forraxe (figura 9A). O 48,3 %; 39,6 %; 23,1 % e 24,5 % de materia seca dos restos vexetais proceden respectivamente da herba en presebe, a ensilada, o millo e o raigrás italiano. Mogensen et al. (2014) sinalaron para o millo achegas de restos vexetais do 30,2 % para rendementos de 11,1 t MS ha-1, lixeiramente superiores ao 23,1 % e 11,3 t MS ha-1 neste traballo. Asumindo a asignación de xurro a cada cultivo forraxeiro o sinalado na táboa 2, este achegou 3869 kg MS ha-1, equivalentes a 1815 kg MS por UGM (figura 9B). No entanto, a produción de xurro na granxa é unha función da cantidade de alimento comprado (táboa 1), onde cada quilogramo de materia seca como alimento adquirido fóra

da explotación pode incrementar 0,35 kg MS de xurro (figura 9C) e reducir 0,035 kg MS os residuos vexetais (figura 9D). Coincidente con Snyder et al. (2009) e O’Brien et al. (2014) os restos vexetais e o xurro son as fontes de C máis importantes para o mantemento dos solos agrícolas. Mentres, as praderías permanentes son consideradas como sumidoiros de carbono (Soussana et al., 2010). O carbono das colleitas, o achegado polos restos vexetais e o xurro de conxunto foron de 4022 kg ha-1, 1289 kg ha-1 e 3291 kg ha-1 respectivamente (táboa 4), sendo a diferenza entre as entradas e saídas de -63 kg para P, 1655 kg en PMz e 870 kg en PMzCFI. Entre outros aspectos agronómicos, a aplicación de xurro ao chan incrementa a produción de forraxe e o carbono a través das raíces (Conant et al., 2001). A figura 10A representa a relación entre a carga gandeira e a achega de C do xurro, onde aumentos dunha UGM, o C pode incrementar 1396 kg ha-1. Con todo, achegas

sucesivas e continuadas como consecuencia de prácticas agrícolas ineficientes ou alta carga gandeira, como ocorre no presente traballo, poden aumentar o risco de eutrofización terrestre (Rodríguez e Macías, 2006). Os resultados puxeron de manifesto que un quilogramo de N de xurro aplicado ao chan pode aumentar a eutrofización e acidificación en 2,2 kg NO3eq e 0,58 kg SO2eq respectivamente (figuras 10B e 10C). Vleeshouwers e Verhagen (2002) sinalaron liberacións anuais de 0,84 t C ha-1 para as terras arables; mentres, as pradeiras actúan como sumidoiros, con medias de 0,52 t C ha-1. O secuestro de carbono atribuído ao manexo do chan en prados de Irlanda, O Reino Unido e Os Estados Unidos varía de 0,79 t CO2 ha-1 ano-1 a 1,75 t CO2 ha-1 ano-1 (Conant et al., 2001; Soussana et al., 2010). O secuestro de CO2 foi diferente entre modelos forraxeiros (táboa 6), con valores de 1,3 t ha-1 ano-1; 1,8 t ha-1 ano-1 e 1,9 t ha-1 ano-1 para P, PMz e PMzCFI respectivamente, e dentro do rango de 0,72 t ha-1 ano-1 a 1,74 t ha-1 ano-1 sinalado por Ou’Brien et al. (2014). No entanto, estes valores están suxeitos a incertezas metodolóxicas para estimar o C dos residuos vexetais.

148 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especial_CultivosPratenses_salcedo_galego.indd 148

31/8/21 13:03

EL ABONADO RENTABLE Y EFICAZ DE CULTIVOS FORRAJEROS MAYOR EFICIENCIA EN EL USO DEL NITRÓGENO

Fertilizantes estabilizados que reducen la nitrificación y aseguran el suministro de N

AHORRO OPERACIONAL Y APLICACIONES FLEXIBLES

Menor número de aplicaciones y menor dependencia del clima

COMPATIBLE CON LA PROTECCIÓN DEL CLIMA Y DEL MEDIO AMBIENTE

Reducción de las pérdidas de nitratos por lavado y de las emisiones de gases de efecto invernadero

EXCELENTE ALMACENAMIENTO Y APLICACIÓN PRECISA

Granulometría homogénea y con ausencia de polvo para garantizar una distribución uniforme de los nutrientes

EuroChem Agro Iberia, S.L. www.eurochemiberia.com

vp026_pub_entec.indd 149

20/8/21 11:38

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

Táboa 5. Pegada de carbono das forraxes dentro de cada modelo forraxeiro (continuación) EHM

EHT

EMz

ERM

Conjunto

CO2-eq kg-1 MSorixe

Forraje

0,189a

HPP

0,266b

0,232ab

0,223ab

0,395c

0,251b

0,12

CO2-eq kg-1 MSorixe-SC

0,0075a

0,069b

0,036ab

0,025ab

0,177c

0,049ab

0,13

CO2-eq kg MSorixeSC+iLUCind

0,078a

0,142b

0,108ab

0,077a

0,203c

0,217c

0,12

SC, kg CO2 kg MS

0,182a

0,196a

0,198a

0,218a

0,201a

0,12

iLUCind, kg CO2 kg MS

0,071c

0,072c

0,052b

0,026a

0,072b

0,04

Sistema forraxeiro

PMz

PMzCFI

ERM

Conjunto

CO2-eq kg-1 MSorixe

0,219a

0,257ab

0,27c

0,12

0,395c

0,251b

0,12

CO2-eq kg-1 MSorixe-SC +iLUCind

0,145b

0,080a

0,109ab

0,12

0,177c

0,049ab

0,13

SC, kg-1 CO2 kg MS

0,172a

0,249b

0,202a

0,12

0,203c

0,217c

0,12

-1

iLUCind,kg CO2 kg MS

0,099

0,072

0,041

0,04

0,218

0,201

0,12

iLUCind, kg CO2 kg MS

0,071c

0,072c

0,052b

0,026a

0,072b

0,04

-1

O SECUESTRO DE CARBONO PODE REDUCIR UN 80 % A PEGADA DE CARBONO DUN KM DE MATERIA SECA

P: Pradeira; PMz: Pradeira-Millo; PMzCFI: Pradeira-Millo-Cultivos de Inverno; 1: kg CO2 da forraxe producida na superficie cultivada; SC: secuestro de carbono; iLUC: cambio do uso do solo indirecto; sd: desviación estándar; a, b, c e d dentro da mesma fila difiren P < 0,05

PEGADA DE CARBONO DAS FORRAXES A pegada de carbono de cada forraxe dentro do seu modelo forraxeiro expresado en g CO2eq kg1 MS vén representada en figura 11. A mesma foi valorada baixo tres aspectos: i) sen incluír o secuestro de carbono (MSorixe), ii) incluíndoo (MSorixe – SC) e iii) considerando o uso indirecto do chan (MSorixe – SC + iLUCind). OCO2eq kg-1 MSorixe foi inferior en la herba de pradería en presebe (HPP), equivalente a 0,189 kg CO2eq kg-1 MS (P < 0,05) e a maior de 0,39 kg CO2eq kg-1 que foi o ensilado de cultivos forraxeiros de inverno en microsilos (ERM). Os ensilados de herba en microsilos (EHM) presentaron incrementos de 0,032 kg CO2eq kg-1 MS respecto dos de trincheira (EHT), atribuído ao plástico e ás perdas nos procesos de fermentación (Salcedo et al., 2009), representando en ambos os casos 15,6-29,9 g CO2eq kg-1 MS ensilada en EHM e 0,3-14 g CO2eq kg-1 MS en EHT respectivamente. A MSorixe en lvos ensilados EHM e EHT foi inferior a 0,50 kg CO2eq kg-1 MS sinalado por Mogensen et al. (2014) en granxas danesas, imputable entre outros, á menor achega de nitróxeno mineral; inferior a 0,34 kg en USA (Adom et al., 2012) e similares a 0,22 kg en explotacións leiteiras de Australia (Christie et al., 2008). Mentres, o ensilado de millo (EMz) foi similar de 0,22 kg sinalado por Mogensen et al. (2014) e de 0,21 kg (Adom et al., 2012). Pola contra, a maior pegada correspondeu a ERM, imputable ás maiores perdas de emisións por laboreo e mineralización do chan (figura 11).

O carbono secuestrado (SC, kg CO2 kg-1 MS) dos restos vexetais e do xurro reduciu MSorixe un 80 % para o conxunto de forraxes, con máximos do 96,2 % en HPP, mínimos de 55,1 % en ERM e intermedios de 88,7 % e 84,4 % en EMz e EHT respectivamente (táboa 5). El maior secuestro de carbono entre modelos forraxeiros por quilogramo de materia seca foi para PMz (P < 0,05) sen diferenzas entre P e PMzCFI (táboa 5). O cambio de uso do chan indirecto (iLUCind, kg CO2 kg-1 MS) foi superior en HPP, EHM e EHT (táboa 5), mínimos de 0,026 kg CO2 kg-1 MS en ERM e intermedios de 0,052 kg CO2 kg-1 MS EMz, imputable en todos os casos, ás diferenzas de produción e á porcentaxe de superficie de cada cultivo e entre modelos forraxeiros, maior en P (P < 0,05). A pegada de carbono final (CO2eq kg-1 MSorixe – SC + iLUCind) foi maior en ERM (P < 0,05), cun valor medio de 0,203 kg CO2eq kg-1 MS e o menor no modelo PMzCFI (táboa 5).

relacionadas coa pegada de carbono. O carbono procedente dos restos vexetais e do xurro foron superiores ao recollido en PMz e PMzCFI, situándose próximo ao equilibrio en P. O secuestro de carbono pode reducir un 80 % a pegada de carbono dun quilogramo de materia seca.

CONCLUSIÓNS As emisións de gases de efecto invernadoiro entre modelos forraxeiros e por hectárea increméntanse coa intensificación forraxeira, pero diminúen por quilogramo de materia seca. Independentemente do modelo forraxeiro, os microsilos de herba e raigrás presentaron as maiores emisións por quilogramo de materia seca, e as menores emisións presentáronas a herba de pradería en pesebre e o ensilado de millo. A produción de forraxe, o destino e a utilización do N do xurro foron as variables mellor

NOTA D0 AUTOR

Este traballo foi publicado na revista ITEAInformación Técnica Económica Agraria, 116(4): 311-337 https://doi.org/10.12706/itea.2020.008

150 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especial_CultivosPratenses_salcedo_galego.indd 150

31/8/21 13:03

CMY

vp026_publi_DELAGRO_abono.indd 151

19/8/21 13:17

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

BIBLIOGRAFÍA

Adom F, Maes A, Workman C, ClaytonNierderman Z, Thoma G, Shonnard D (2012). Regional carbon footprint analysis of dairy feeds for milk production in the USA. The International Journal of Life Cycle Assessment 17: 520–534. https:// doi.org/10.1007/s11367-012-0386-y. Andeweg K, Reisinger A (2013). Reducing greenhouse gas emissions from livestock: Best practice and emerging options. Global Research Aliance, Dublin. Audsley E, Brander M, Chatterton J, Murphy-Bokern D, Webster C, Williams A (2009). How low can we go? An assessment of greenhouse gas emissions from the UK food System and the scope for to reduction them by 2050. Food Climate Research Network (FCRN) and WWF-UK. 80 pp. Brandão MM, Levasseur A, Kirschbaum MF, Weidema B, Cowie A, Jorgensen S, Hauschild MZ, Pennington DW, Chomkhamsri K (2013). Key issues and options in accounting for carbon sequestration and temporary storage in life cycle assessment and carbon footprinting. The International Journal of Life Cycle Assessment 18(1): 230-240. https://doi. org/10.1007/s11367-012-0451-6. Brentrup F, Küsters J, Lammel J, Kuhlmann H (2000). Methods to estimate on-field nitrogen emissions from crop production as an input to LCA studies in the agricultural sector. International Journal of Life Cycle Assessment 5: 349-357. https://doi.org/10.1007/ BF02978670. Christie KM, Rawnsley R, Donaghy D (2008). Whole farm systems analysis of greenhouse gas emission abatement strategies for dairy farms, Final Report to Dairy Australia: UT12945. Tasmanian Institute of Agricultural Research, University of Tasmania. Hobart, Australia. Conant RT, Paustian TK, Elliott ET (2001). Grassland management and conversion into grassland: Effects on soil carbon. Ecological Applications 11: 343–355. https://doi. org/10.1890/1051-0761(2001)011[0343:GM ACIG]2.0.CO;2 Davies D (2008). Improving silage quality and reducing CO2 emissions. Silage Insights - Bale Silage Production. Newsletter Spring. Bale Silage Production section. De Vries JW, Hoeksma P, Groenestein CM (2011). Levens Cyclus Analyse (LCA) Pilots Mineralen concentraten. Wageningen UR Livestock Research, rapport 480, 77 pp. Dubey A, Lal R (2009). Carbon footprint and sustainability of agricultural production systems in Punjab, India, and Ohio, USA. Journal of Crop Improvement 23: 332-350. https:// doi.org/10.1080/15427520902969906. Eco-invent (2007). Ecoinvent Data v2.0. Final Reports Ecoinvent 2007. Swiss Centre for Life Cycle Inventories. Dubendorf, Switzerland. Fraters B, Reijs JW, van Leeuwen TC, Boumans LJM (2006). Minerals policy monitoring programme. Results for 2006 on water quality and fertilisation practices within the framework of the derogation monitoring network. RIVM report 680717005/2008. 72 pp. Gan Y, Liang C, Hamel C, Cutforth H, Wang H (2011). Strategies for reducing the carbon footprint of field crops for semiarid areas. A review. Agronomy for Sustainable Development 31: 643-656. https://doi.org/10.1007/ s13593-011-0011-7. Hillier J, Hawes C, Squire G, Hilton A, Wale S, Smith P (2009). The carbon footprints of food crop production. International Journal of Agricultural Sustainability 7(2): 107-118. https://doi.org/10.3763/ijas.2009.0419.

IPCC (2006). Guidelines for national greenhouse gas inventories. Intergovernmental Panel on Climate Change. Janssens IA, Freibauer A, Schlamadinger B, Ceulemans R, Ciais P, Dolman AP, Heimann M, Nabuurs GJ, Smith P, Valentini R, Schulze ED. (2005). The carbon budget of terrestrial ecosystems at country-scale - A European case study. Biogeosciences 2: 15-26. Kaspar HF, Tiedje JM (1981). Dissimilatory reduction of nitrate and nitrite in the bovine rumen: nitrous oxide production and effect of acetylene. Applied and Environmental Microbiology 41: 705-709. Kindler R, Siemens J, kaiser K, Walmsley DC, Bernhofer C, Buchmann N, Cellier P, Eugter W, Gleixner G, Grũnwald T, Heim A, Ibrom A, Jones S, Jones, M, Klumpp K, Kutsch W, Steenberg K, Lehuger S, Loubet B, McKenzie R, Moors E, Osborne, B, Pilegaard K, Rebmann C, Saunders M, Schmidt M, Schumpf M, Seyfferth J, Skiba U, Soussana, J, Sutton M, Tefs C, Vowinckel B, Zeeman M, Kaupenjohann M (2011). Dissolved carbon leaching from soil is a crucial component of the net ecosystem carbon balance. Global Change Biology 17: 1167-1185. https://doi. org/10.1111/j.1365-2486.2010.02282.x. Koga N, Sawamoto T, Tsuruta H (2006). Life cycle inventory-based analysis of greenhouse gas emissions from arable land farming systems in Hokkaido, northern Japan. Soil Science and Plant Nutrition 52(4): 564-574. https:// doi.org/10.1111/j.1747-0765.2006.00072.x. Lal R (2001). Soil Carbon Sequestration and the Greenhouse effect. Soil Science Society of America Special publications number 57. 236 pp. Mahmuti M, West JS, Watts J, Gladders P, Fitt BD (2009). Controlling crop disease contributes to both food security and climate change mitigation. International Journal of Agricultural Sustainability 7(3): 189-202. https://doi.org/10.3763/ijas.2009.0476. Middelaar CE, Berentsen PBM, Dijkstra J, De Boer IJM (2013). Evaluation of a feeding strategy to reduce greenhouse gas emissions from dairy farming: The level of analysis matters. Agricultural Systems 121: 9-22. https:// doi.org/10.1016/j.agsy.2013.05.009. Mogensen L, Kristensen T, Nguyen T, Knudsen MT, Hermansen J (2014). Method for calculating carbon footprint of cattle feeds - including contribution from soil carbon changes and use of cattle manure. Journal of Cleaner Production 73: 40-51. https://doi. org/10.1016/j.jclepro.2014.02.023 O’Brien D, Capper JL, Garnsworthy PC, Grainger C, Shalloo L (2014). A case study of the carbon footprint of milk from high-performing confinement and grass-based dairy farms. Journal Dairy Science 97: 1835-1851. https://doi.org/10.3168/jds.2013-7174. Petersen BM, Knudsen MT, Hermansen JE, Halberg N (2013). An approach to include soil carbon changes in the life cycle assessments. Journal of Cleaner Production 52: 217-224. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2013.03.007. Raison C, Pflimlin A, Le Gall A (2006). Optimisation of environmental practices in a network of dairy farms of the Atlantic Area. Proceedings of the final seminar of the Green Dairy Project, 13-14 diciembre, Rennes, Francia, pp. 43-65. Rajaniemi M, Mikkola H, Ahokas J (2011). Greenhouse gas emissions from oats, barley, wheat and rye production. Agronomy Research Biosystem Engineering Special Issue 1: 189-195. Rodríguez L, Macías F (2006). Eutrophication trends in forest soils in Galicia (NW Spain) caused by the atmospheric deposition

of nitrogen compounds. Chemosphere 63: 1598-1609. https://doi.org/10.1016/j.chemosphere.2005.08.072. Rotz C, Chianese D, Montes F, Hafner S, Bonifiacio H (2015). Dairy Gas Emissions Model. Reference Manual, Version 3.2. Agricultural Research Service, USDA. Salcedo G (2006). Uso sostenible del nitrógeno en la alimentación de vacas lecheras. Documentos técnicos de Medio Ambiente. Consejería de Medio Ambiente del Gobierno de Cantabria. 263 pp. Salcedo G, Martínez-Suller L, Sarmiento M (2009). Efectos del color de plástico y número de capas sobre la composición química y calidad fermentativa en ensilados de hierba y veza-avena. Actas de la XLVIII Reunión Científica de la SEEP, 15-18 de junio, Huesca, España, pp. 279-286. Salcedo G (2011). Minimización y aprovechamiento del purín en origen de las explotaciones lecheras de Cantabria. Consejería de Medio Ambiente. Depósito Legal: SA-2582011, 681 pp. Salcedo G (2015). DairyCant: A model for the reduction of dairy farm greenhouse gas emissions. Advances in Animal Biosciences 6(1): 26-28. https://doi.org/10.1017/ S2040470014000466. Savoie P, Jofriet JC (2003). Silage storage. En: Silage Science and Technology, Agronomy Monograph 42 (Eds. Buxton DR, Muck RE y Harrison JH), pp. 405-467. American Society of Agronomy, Madison, WI, USA. https://doi. org/10.2134/agronmonogr42.c9. Schils R, Oudendag D, van der Hoek K, de Boer J, Evers A, de Haan M. (2006). Praktijkrapport Rundvee 90, Broeikasgas Module BBPR, Alterra rapport 1268/RIVM repport 680.125.006. Smith P, Martino D, Cai Z, Gwary D, Janzen H, Kumar P, McCarl B, Ogle S, O’Mara F, Rice C, Scholes B, Sirotenko O, Howden M, McAllister T, Pan G, Romanenkov V, Schneider U, Towprayoon S, Wattenbach M, Smith J (2008). Greenhouse gas mitigation in agriculture. Phil. Trans. R. Soc. B (2008) 363, 789–813 https:// doi.org/10.1098/rstb.2007.2184. Snyder CS, Bruulsema TW, Jensen TL, Fixen PE (2009). Review of greenhouse gas emissions from crop production systems and fertilizer management effects. Agriculture, Ecosystems and Environment 133 (3-4): 247-266. https://doi.org/10.1016/j. agee.2009.04.021. Soussana JF, Tallec T, Blanfort V (2010). Mitigating the greenhouse gas balance of ruminant production systems though carbon sequestration in grasslands. Animal 4: 334-350. https://doi.org/10.1017/ S1751731109990784. SPSS (2006). SPSS for windows, versions 15.0, SPSS Inc., Chicago (USA). Thornthwaite CW (1948). An approach toward a rational classification of climate. Geographical Review 38: 55-94. https://doi. org/10.2307/210739. Velthof G, Oenema O (1997). Nitrous oxide emission from dairy farming systems in the Netherlands. Netherlands Journal of Agricultural Science 45: 347-360. Velthof GL, Mosquera J (2011). Calculations of nitrous oxide emissions from agriculture in the Netherlands: update of emission factors and leaching fraction. Wageningen: Alterra, Alterra report 2151. Vleeshouwers LM, Verhagen A (2002). Carbon emission and sequestration by agricultural land use: a model study for Europe. Global Change Biology 8(6): 519-530. https://doi.org/10.1046 /j.1365-2486.2002.00485.

152 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especial_CultivosPratenses_salcedo_galego.indd 152

31/8/21 13:03

vp026_pub_soaga_calcimag.indd 153

19/8/21 13:18

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

“Leite de pastoreo” e “Leite de pasto”. É urxente unha figura de calidade recoñecida oficialmente No seguinte artigo coméntanse algúns conceptos que permiten aclarar estes dous termos, e os produtos que están detrás, e analízase a súa situación legal actual á espera dunha norma internacional ou nacional que regule a súa produción e o seu uso. Ana Villar Bonet1, María Quintana Ruíz2 Ana Villar Bonet. Lda. Bioloxía; Dra. Veterinaria. Investigadora Área de Calidade dos Alimentos de Orixe Animal: LEITE. Centro de Investigación e Formación Agrarias (CIFA). Goberno de Cantabria 2 María Carmen Quintana Ruiz. Lda. en Veterinaria. M. Sc. Produción Animal (Universidade de Aberdeen, Escocia) Experta nacional en Sistemas de Calidade Diferenciada. Xefa da Unidade Técnica da Oficina de Calidade Alimentaria (ODECA). Goberno de Cantabria

pastoreo é unha actividade inherente á natureza dos herbívoros; con todo, obsérvase unha clara tendencia á redución do pastoreo en toda Europa1. En España tamén se observa unha redución do número de ganderías e unha clara tendencia á intensificación, o que

leva a un maior número de animais por granxa, estabulación permanente, grandes instalacións, e unha alimentación dirixida á alta produción, na que normalmente non entra o consumo de forraxe fresca. Nos últimos anos aparecerán no mercado español leite líquido e pro-

dutos lácteos que na etiqueta se indica como “de pastoreo” ou “de pasto”. Isto non só ocorre en España senón en moitos outros países do mundo; con todo, o que hai detrás deses produtos non sempre é o mesmo. Á espera dunha norma internacional ou unha norma que rexa en España (norma UNE) e regule esta situación é interesante establecer uns conceptos básicos. Os termos “de pasto” e “pastoreo” retrotraen o consumidor a unha imaxe idílica de vacas que permanecen de forma continuada no pasto, o que non sempre é así, e, pola contra, son pouco coñecidos os beneficios nutricionais que ten o consumo de leite procedente de vacas alimentadas a base de pasto fresco, ou os beneficios asociados á actividade de moitas pequenas e medianas ganderías con manexos máis tradicionais. O obxectivo deste artigo é comentar algúns conceptos que permitan aclarar estes termos e os produtos que están detrás.

LEITE DE PASTOREO O leite de pastoreo é aquel leite procedente de vacas en lactación que saen a pastar ao aire libre. Mentres o pastoreo é practicamente a norma no vacún

154 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especialCultivosPratenses_CIFA_galego.indd 154

31/8/21 13:11

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

OS TERMOS “DE PARTO” E “PASTOREO” RETROTRAEN O CONSUMIDOR A UNHA IMAXE IDÍLICA DE VACAS QUE PERMANECEN DE FORMA CONTINUADA NO PASTO, O QUE NON SEMPRE É ASÍ

de carne, non é tan frecuente no vacún de leite. Isto débese, por unha banda, ao proceso de intensificación que sufriu o vacún de leite e, pola outra, a que nas ganderías extensivas aínda que as vacas secas e as xovencas se son levadas durante case todo o ano a pastar, as vacas en lactación son muxidas 2 veces ao día, o cal dificulta o seu desprazamento desde as parcelas onde están a pastar á sala de muxido. Respecto ao réxime de pastoreo hai que aclarar dous aspectos, o primeiro é que, nin sequera na cornixa cantábrica e Galicia, salvo excepcións, as vacas en lactación saen ao pasto todo o ano, por razóns climáticas; este feito conduciría a que o “Leite de pastoreo” fose un produto de tempada, é dicir, que só estaría no mercado uns meses ao ano, o tempo que durase o pastoreo. En segundo lugar, saír ao pasto non é sinónimo de consumir pasto, non sempre a parcela na que a vaca pasta ten suficiente dispoñibilidade de pasto para que este constitúa unha parte importante da ración da vaca. Por tanto, cando se fala de “leite de pastoreo” hai que entender que, máis

que o leite proceda de vacas que pastan, é leite procedente de ganderías nas que as vacas en lactación saen ao pasto durante un período de tempo ao ano en contraposición ao leite procedente de ganderías con estabulación permanente.

LEITE DE PASTO O que podería denominarse “Leite de pasto” é todo o leite procedente de vacas en lactación nas que a forraxe verde é un compoñente maioritario da súa dieta. Este consumo pode facerse en pastoreo ou no propio cortello, neste último caso a forraxe verde é segada e fornecida ás vacas no presebe (sistema que se coñece como corte e carrexo da herba), en ocasións combínanse ambos os sistemas de consumo de forraxe verde, isto é, parte é consumido en pastoreo e parte no presebe. Na “leite de pasto” o importante é a alimentación en base a forraxe fresca na propia granxa, isto é, a porcentaxe de materia seca de forraxe verde consumida na ración.

consiga la Mejor producción con las fórMulas de alta eficiencia Maxicut Maxicut trio

long power especial siega disponemos de una amplia variedad de semillas de cereales y leguminosas anuales y plurianuales

realizamos fórmulas personalizadas, tanto de pratenses como de mezclas con cereal

Consulte con nuestro departamento técnico Ctra. N-VI - Km 518 . 27373 Begonte (LUGO) Tel: 982 390 052 | Fax: 982 209 653

www.cecoagro.com 08.2021 | Vaca Pinta n.º 26 | 155

vp026_especialCultivosPratenses_CIFA_galego.indd 155

31/8/21 13:11

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

A PESAR DE TODOS OS SERVIZOS ECOSISTÉMICOS ASOCIADOS, CONSTÁTASE O DESCENSO DO NÚMERO DE VACAS EN PASTOREO E UN CLARO PROCESO DE INTENSIFICACIÓN DAS GANDERÍAS DE LEITE EN TODA EUROPA

De novo, nin sequera na cornixa cantábrica e Galicia os pastos permanentes permiten unha subministración de forraxe verde ás vacas en lactación todo o ano, polo que hai que entender que, máis que o leite proceda de vacas alimentadas con racións ricas en forraxe verde, trátase de leite procedente de ganderías nas que, durante o período de crecemento activo da herba, a forraxe verde constitúe unha parte fundamental da dieta da vaca en lactación.

A GRAXA DO LEITE E A SAÚDE O leite constitúe unha das principais fontes de calcio, e unha fonte moi importante de vitaminas e proteínas de alto valor nutritivo, con todo, nas últimas décadas o leite pasou de ser un produto considerado de alta calidade nutritiva e a súa inxestión recomendada para todas as idades, a ser un produto cuestionado polos dietistas, o que deu lugar a un consumo maioritario de leite desnatada e semidesnatada (77 % do total de leite líquido consumido en España) fronte ao leite enteiro, así como ao incremento do consumo de bebidas vexetais. A OMS atribúe efectos negativos sobre a saúde humana a unha dieta cun consumo excesivo de graxa saturada. Aínda que a graxa do leite contén unha alta porcentaxe de ácidos graxos saturados (de media ao redor do 65), o leite enteiro só contén un 3,6 % de materia graxa (ao redor dun 2,3 % de graxa saturada), igual ca os iogures non enriquecidos.

A asociación dos lácteos con problemas cardiovasculares é debida a que en moitos países de occidente e outras partes do mundo o leite e os produtos lácteos constitúen unha parte importante da alimentación, de forma que se estima que do 25 ata o 60 % da graxa total que se inxire na dieta diaria se debe ao consumo de produtos lácteos. En España, o problema é menor a outros países da nosa contorna, pois o consumo de manteiga, nata e queixos (produtos con alto contido en graxa) é inferior ao doutros países, sendo o leite e os iogures os produtos máis consumidos. O 97 % da graxa do leite está composta por ácidos graxos. Aínda que, en ningún caso o obxecto deste artigo é analizar en detalle o perfil de ácidos graxos e a súa repercusión sobre a saúde humana, si é pertinente apuntar algúns datos: 1) Non todos os ácidos graxos saturados presentes no leite son negativos para a saúde cardiovascular. 2) Cada vez hai máis estudos nos que se demostra que non é tal a relación entre lácteos e enfermidade cardiovascular2,3. 3) Mesmo os últimos estudos parecen indicar que é mellor o consumo de leite con toda a súa graxa que o consumo de leite desnatado3,4.

A ALIMENTACIÓN CON PASTO MELLORA O PERFIL GRAXO DO LEITE Por todas as razóns antes descritas, a mellora do perfil graxo do leite converteuse nun obxectivo de estudo en

moitos centros de investigación de todo o mundo. A forraxe verde é rica en ácidos graxos omega-3 e omega-6, vitaminas e carotenoides e sábese que as vacas alimentadas con forraxe verde dan lugar a un leite con máis vitaminas e carotenos, menor contido en graxa saturada e maior presenza de ácidos graxos poliinsaturados, entre eles omega-3 e CLA (ácido linoleico conxugado). O secado ou o ensilado da herba conduce a unha perda de vitaminas, carotenos e de ácidos graxos poliinsaturados polo que a súa contribución á mellora do perfil graxo ou contido en vitaminas non é comparable á forraxe fresca. Ao penso comercial engádeselle vitaminas A, E e D e é unha fonte de enerxía e proteína moi importante, pero a súa inxestión non reduce a porcentaxe de ácidos graxos saturados e si o dos ácidos graxos omega-3 e CLA. En estudos realizados por nós non se relaciona o contido de vitamina A ou vitamina E no leite co consumo de penso, isto é, co contido destas vitaminas no penso5. O silo de millo é un alimento moi enerxético, pero incrementa, como o penso, os ácidos graxos saturados e reduce os poliinsaturados.

156 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especialCultivosPratenses_CIFA_galego.indd 156

31/8/21 13:11

Alfalfa de secano e regadío

Mesturas Forraxeiras

Alfalfa SAN ISIDRO, elevada produción, gran perenidade, secano ou regadío

VICTORIA, a Alfalfa mellorada, para

Gama SPEEDYLMIX, 6 tipos de pradeiras , anuais de sega ou pastoreo

secano ou regadío

Gama PLURIMIX, 4 tipos de pradeiras , frescos perennes para secanos

Alfalga TIERRA DE CAMPOS, rústica e adaptada ao secano

Gama REGMIX, 3 tipos de pradeiras perennes de regadío

Gama SECMIX, 2 tipos de pradeiras perennes para secano

www.rocalba.com

vp026_publi_ROCALBA_galego.indd 157

Expresión vegetal

30/8/21 9:57

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

Nos proxectos de investigación desenvolvidos no CIFA (Centro de Investigación e Formación AgrariasCantabria) sobre leite obtido de vacas alimentadas fundamentalmente de pasto e leite de produción ecolóxica constatáronse os beneficios asociados á produción de leite en base a forraxes coa obtención de leite con menores contidos en graxa e proteína, pero máis rico en ácidos graxos poliinsaturados (entre eles, omega-3 e CLA) e antioxidantes (vitaminas e carotenos).

O VERDADEIRO INTERESE DESTE TIPO DE PRODUCIÓN É O MANTEMENTO DE MODELOS TRADICIONAIS E MENOS RENDIBLES DE PRODUCIR LEITE, E OS SERVIZOS ECOSISTÉMICOS ASOCIADOS Os sistemas de produción de leite baseados en forraxe verde ou en pastoreo responden normalmente a modelos extensivos, con baixa carga gandeira (poucos animais por hectárea) e nos que se reduce a dependencia da gandería respecto da adquisición de penso e, por tanto, o custo asociado á alimentación, pero á conta de reducir a produción de leite. O interese dos centros de investigación agraria, como o CIFA, polo leite de pasto non só ten relación coa obtención dun leite máis rico en ácidos graxos poliinsaturados e máis vitaminas e antioxidantes, senón polo feito de que a súa produción vai ligada maioritariamente a ganderías tradicionais, de menor tamaño, menor produción de leite por vaca e, normalmente, escasa rendibilidade e, por tanto, con grave risco de abandono. O mantemento da actividade destas pequenas ganderías no norte de España favorece: 1) o mantemento de formas tradicionais de produción, 2) o incremento da cultura de manexo dos pastos, que se está perdendo, 3) a conservación do chan, 4) o incremento da biodiversidade animal e vexetal, 5) o mantemento da paisaxe agraria, e con el, turismo e patrimonio cultural, e 6) o mantemento da poboación rural, ao impedir o abandono da actividade por parte dos pequenos produtores etc., á vez que se reduce o risco de matorralización e o risco de incendios. A pesar de todos estes servizos ecosistémicos, constátase o descenso do número de vacas en pastoreo e un claro proceso de intensificación das ganderías de leite en toda Europa1.

A forma de facer posible a existencia deste produto, e a supervivencia deste modelo de gandería, é conferindo un maior prezo ao leite que producen, ben porque o obteñen sacando ás súas vacas de leite a pastar “leite de pastoreo”, ben porque alimentan as vacas en lactación cunha dieta a base de forraxe verde “leite de pasto”. Pero, ademais, como xa se indicou, e como sinalan moitos outros autores12,13, o maior nivel de ácidos graxos cardiosaudables no leite producido en base a pastos confire a esta produción un valor engadido que xustificaría por si mesmo un maior prezo deste leite no mercado.

O LEITE ENTEIRO SÓ CONTÉN UN 3,6 % DE MATERIA GRAXA (ARREDOR DUN 2,3 % DE GRAXA SATURADA), IGUAL CA OS IOGURES NON ENRIQUECIDOS

A TRAZABILIDADE A trazabilidade dun alimento é a capacidade dun sistema para seguir o seu rastro a través de todas as etapas de produción, transformación e distribución ata o seu consumo. Para xustificar ese valor engadido e, por tanto, ese sobreprezo que se pide que pague o consumidor, debe garantirse que o leite procede dun rabaño manexado con esa forma de produción ou que o leite ten eses contidos diferenciais. A forma de facelo é que sexa posible a súa trazabilidade. Os sistemas actuais de localización e monitorización de animais mediante colares GPS, capaces monitorizar a súa localización e o seu comportamento e dixitalizar os resultados, permiten garantir o pastoreo realizado polo rabaño de leite.

A relación entre o consumo de pasto e o perfil de AG é tan directa, que se obtiveron algoritmos para estimar o contido en omega-3 ou outros ácidos graxos do leite en función da ración da vaca (% forraxe verde, % forraxe ensilada, % forraxe seca, % concentrado etc.), e, do mesmo xeito,

Vaca en pastoreo, sen pasto

158 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especialCultivosPratenses_CIFA_galego.indd 158

31/8/21 23:03

GALICAL CALES E CARBONATOS AGRÍCOLAS

GAMA DE EMENDAS CALIZAS

•Redución da acidez dos solos •Aumento da produtividade das colleitas EMENDA CALIZA, CAL VIVO GRANULADO (90 % CaO) Alta porcentaxe en calcio. Valor neutralizante: 90 % EMENDA CALIZA, CAL VIVO GRANULADO DOLOMÍTICO (35 % MgO / 60 % CaO) Alta porcentaxe de magnesio. Valor neutralizante: 95 % EMENDA CALIZA, CAL VIVO (80 % CaO) Gran poder de neutralización. Valor neutralizante: 80 % EMENDA CALIZA, CAL APAGADO (65 % CaO) Potencia o rendemento agrícola. De fácil asimilación. Valor neutralizante: 65 % EMENDA CALIZA, CAL APAGADO + DOLOMÍA (53 % CaO / 23 % MgO) Achega magnesio. Favorece a actividade clorofílica da planta. Valor neutralizante: 83 %

Presentadas en: • Sacos de 35 quilos • Big bag de 600 quilos • Big bag de 1.100 quilos • Camión cisterna ou camión volquete Estendidas na propia finca Transportadas en camións a calquera punto de España e Portugal

EMENDA CALIZA, CARBONATO CÁLCICO (56 % CaO) Para terra e camas hixiénicas. Eficaz na redución de mamites ambientais e dermatites. Apropiado para a produción de todo tipo de pensos. Valor neutralizante: 56 % EMENDA CALIZA DE CARBONATO CÁLCICO MAGNÉSICO, GALIMAG (33 % CaO / 17 % MgO) Achega magnesio. Valor neutralizante: 60 % EMENDA CALIZA, GRANICAL G60 SUPRA (54 % CaO / 1 % MgO) Fácil aplicación e asimilación. Valor neutralizante: 56 % EMENDA CALIZA, GRANICAL G60 PLUS (47,35 % CaO / 6 % MgO) Fácil aplicación e asimilación con achega de magnesio. Valor neutralizante: 59 %

GALICAL SL

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS

vp016_publirreportaxe_galical.indd 137

R/ Gallastegui Unamuno. Vial G - N.º 7 Polígono Industrial As Gándaras 27003 Lugo

Tel.: 982 22 14 84 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

20/03/2020 13:34:35

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

desenvolvéronse ecuacións que permiten estimar a porcentaxe de forraxe verde consumida pola vaca a partir do perfil de ácidos graxos do leite obtido, segundo un algoritmo e un equipo analítico. No norte de España leváronse a cabo varios proxectos de investigación dirixidos a analizar o perfil de ácidos graxos e de antioxidantes liposolubles (vitaminas A, E, e carotenos) en función dos sistemas de alimentación máis usuais que se empregan na zona. Os resultados son moi claros, canto máis forraxe na dieta, sobre todo forraxe verde, mellor perfil de ácidos graxos e maior contido en antioxidantes no leite. De feito, no CIFA de Cantabria obtívose un algoritmo a partir do cal se pode estimar a porcentaxe de pasto consumido polo rabaño, a partir do contido de ácido vacénico, omega-3 e un isómero do ácido oleico nunha mostra de leite9. O Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM, Galicia) desenvolveu unha ecuación aplicando a tecnoloxía NIRS que permite identificar, a partir de biomarcadores do leite, a presenza ou ausencia de pasto na dieta das vacas10. No Servizo Rexional de Investigación e Desenvolvemento Agroalimentario de Villaviciosa (Serida, Asturias) proponse o uso do cociente entre dous isómeros do ácido oleico (trans-11 C18:1/ trans-10 C18:1) para definir “leite de pasto”11; calquera deses biomarcadores no leite de vaca faría posible a súa autentificación.

DEFINICIÓN DE “LEITE DE PASTO” E “LEITE DE PASTOREO”. NECESIDADE DUN SISTEMA DE CERTIFICACIÓN Por tanto, volvemos ao momento de inicio deste artigo, isto é: o principal problema radica en que non está definido o concepto de “leite de pasto” nin “leite

Vacas consumindo forraxe verde no presebe

de pastoreo”. Calquera dos sistemas de trazabilidade antes mencionados sería adecuado para asegurar a autenticidade do produto diferenciado, pero en último termo o que queda pendente é a definición concreta de cada un deles. No caso do “leite de pastoreo” requiriríase marcar cantos días ao ano e cantas horas ao día de permanencia das vacas en lactación no pasto; o método de control está a punto. Coa “leite de pasto” sería necesario definir que é ou non é “leite de pasto” en función do perfil de ácidos graxos ou outro biomarcador do leite. Elixido o marcador poderíase identificar o leite de pasto establecendo un limiar para ese parámetro no leite (por encima dun contido de omega-3, por encima dun valor para o cociente entre dous ácidos graxos como o trans-11/trans-10 C18:1; por baixo dun valor para o cociente entre ácidos graxos omega-6 e ácidos graxos oomega-3 etc.). Ou a través dalgúns dos algoritmos que se desenvolveron para estimar o consumo de forraxe verde na dieta dos animais; neste caso habería que marcar un limiar de consumo de forraxe, isto é, leite de pasto sería aquel obtido de vacas nas que a forraxe verde superase o limiar establecido (25 %/30 %/35 %) da materia seca total inxerida na dieta.

PARA EVITAR QUE OS TERMOS “LEITE DE PASTOREO” E “LEITE DE PASTO” ACABEN BANALIZÁNDOSE, DEBERÍAN HOMOXENEIZARSE OS REQUISITOS PARA OBTER O DEREITO AO SEU USO E ASÍ EVITAR A CONFUSIÓN QUE LLE XERA AO CONSUMIDOR

LOCALIZACIÓN LEGAL DOS TERMOS “LEITE DE PASTOREO” E “LEITE DE PASTO” O Regulamento (UE) 1169/2011 establece os principios xerais, os requisitos e as responsabilidades que rexen a información alimentaria e en particular, a etiquetaxe dos alimentos. No punto 1, do artigo 7, que trata das prácticas informativas leais, precísase que a información alimentaria non inducirá a erro: a) sobre as características do alimento e,

en particular, sobre a natureza, identidade, calidades, composición, cantidade, duración, país de orixe ou lugar de procedencia, e modo de fabricación ou de obtención; b) ao atribuír ao alimento efectos ou propiedades que non posúe; e no punto 2 que a información alimentaria será precisa, clara e fácil de comprender para o consumidor. Estes aspectos precísanse máis no artigo 36 sobre os requisitos asociados á información alimentaria voluntaria, onde se especifica que: 1) non inducirá a erro ao consumidor; 2) non será ambigua nin confusa e 3) basearase en datos científicos. Así mesmo, o Regulamento (UE) 1308/2013, polo que se crea a organización común de mercados dos produtos agrarios establece no seu Anexo VII (definicións, designacións e denominacións de venda), que a “denominación de venda” é o nome co que se

160 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especialCultivosPratenses_CIFA_galego.indd 160

31/8/21 13:12

CMY

vp026_publi_DELAGRO_sementes.indd 161

19/8/21 13:21

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

vende un produto alimenticio. En relación ao leite e produtos lácteos concrétase que se entenderá por “leite” exclusivamente a secreción mamaria normal obtida a partir dun ou máis muxidos, sen ningún tipo de adición nin extracción e só poderá complementarse esa denominación cun ou varios termos para designar o tipo, a clase cualitativa, a orixe ou a utilización a que se destina o leite, ou para describir o tratamento físico ao que lla someteu (UHT, pasteurizado, esterilizado...) ou as modificacións que sufrise na súa composición, sempre que ditas modificacións se limiten á adición ou extracción dos seus compoñentes naturais. Por todo o exposto, tanto a denominación “leite de pasto” como “leite de pastoreo” son termos, en principio, irregulares que non se corresponden coa denominación legal do alimento pero, como se indicou, na etiquetaxe é posible incluír información facultativa relativa ao manexo e alimentación dos animais, sempre que se respecten as condicións para o seu uso, isto é: que a información non pode ser ambigua, non pode inducir a erro ao consumidor, e debe ademais basearse en datos científicos e en ningún caso pode formar parte da denominación de venda xa que non se atopa regulado. En definitiva, debe ser unha información clara que lle permita ao consumidor diferenciar entre produtos similares. A situación actual permite que, ante a inexistencia dunha norma consensuada de aplicación en todo o territorio, calquera certificadora poida establecer o seu propio prego de condicións e certificar, de acordo cos requisitos previstos no devandito prego, o que está a dar lugar a confusión ao consumidor e a unha competencia desleal entre produtores. De feito, sirva de exemplo AENOR, que desenvolveu unha certificación privada “leite de pastoreo” que ampara aquela obtida de explotacións, entre outras especificacións, cunha baixa carga gandeira, que inclúen na dieta dos animais unha alta porcentaxe de forraxe (55 %) procedente, na súa maioría, da propia explotación, e que pastan polo menos 150 días ao ano, 5 horas ao día, ou a certificadora SGS, que certifica un leite de pastoreo procedente, entre outras especificacións, de explotacións de tamaño medio e baixa carga gandeira,

e na que se aseguran polo menos 120 días ao ano e 6 horas ao día de pastoreo para os animais. Ante a situación actual en España, e a crecente demanda por parte do consumidor para adquirir produtos lácteos que poidan asociarse ao consumo de pasto e/ou actividade de pastoreo, o propio sector está a mostrar interese no desenvolvemento dunha figura de calidade diferenciada, dentro dun réxime voluntario de calidade, que harmonice os termos da etiquetaxe en canto aos requisitos que debe cumprir o leite para poder distinguirse no mercado cun logotipo oficialmente recoñecido. As Especialidades Tradicionais Garantidas (ETG) son figuras de calidade reguladas no Regulamento (UE) Non 1151/2012 sobre os réximes de calidade dos produtos agrícolas e alimenticios establecidos para protexer métodos de produción e receitas tradicionais. Para poder acceder a esta diferenciación, o produto debe ser obtido a partir de materias primas tradicionais, caracterizado por unha composición tradicional ou obtido por un método de produción tradicional. Trátase dunha figura de calidade en réxime de carácter voluntario, de titularidade pública (uso privado dos operadores acollidos) amparado por un sistema de control de carácter oficial que forma parte do sistema de etiquetaxe específica, complementario ao obrigatorio xeral. Créase co obxectivo de protexer e valorizar os produtos agroalimentarios que mostran caracteres diferenciadores, protexer no abuso e imitación de nomes de produtos, e axudar ao consumidor proporcionándolle correcta información relacionada co carácter específico do produto. A produción e transformación do leite en base a pastos é tan antiga como a propia produción leiteira (que se remonta ao século V a.C.); por este motivo, a figura de calidade ETG podería considerarse idónea para diferenciar este leite, xa que recoñecería o aspecto tradicional do método de produción sen estar vinculado a unha zona xeográfica concreta. Na Unión Europea existen soamente 4 ETG de leite rexistradas; tres delas rexistradas por Austria e unha terceira por España. Austria obtivo recoñecemento para o “leite de herba seca” procedente de gando vacún, xa no ano 2016. Posteriormente, no ano 2019 Austria soli-

FAISE URXENTE CREAR UNHA NORMATIVA QUE UNIFIQUE E CLARIFIQUE ESTES TERMOS, BEN A NIVEL NACIONAL (NORMA UNE) OU CUNHA MARCA DE CALIDADE RECOÑECIDA A NIVEL EUROPEO COMO É A ESPECIALIDADE TRADICIONAL GARANTIDA (ETG)

citou e obtivo o recoñecemento para o “leite de herba seca” procedente de ovella e cabra. Nos tres casos, os pregos de condicións inclúen só parámetros relacionados coa alimentación dos animais; o leite de herba seca prodúcese con arranxo ás condicións de produción tradicionais e caracterízase por aterse a normas que prohiben a utilización de forraxe fermentado, como os ensilados, e que prohiben a utilización de alimentos “modificados xeneticamente” pero non establece ningún requisito referente ao sistema de manexo na explotación. A cuarta ETG recoñecida en Europa é o “Leite Certificado de Granxa”, solicitouna España no ano 97 e é a única ETG para produtos lácteos rexistrada. Atópase actualmente en desuso e ampara leite de vacún procedente de “ganderías diplomadas”, que só inclúe requisitos de calidade hixiénica pero non establece ningún criterio relacionado coa alimentación ou manexo do gando.

162 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_especialCultivosPratenses_CIFA_galego.indd 162

31/8/21 13:12

E S P E C I A L : C U LT I V O S P R A T E N S E S

En resumo, para evitar que os termos “leite de pastoreo” e “leite de pasto” acaben banalizándose, deben protexerse, e deberían homoxeneizarse tamén os requisitos para obter o dereito ao seu uso e así evitar a confusión que xera ao consumidor e a diversidade en normas privadas que se están publicitando. Os termos deben reservarse a sistemas de produción que cumpran unha serie de condicións, ás que se debe chegar tras o consenso do sector, para así dar resposta á crecente demanda do consumidor de adquirir leite e produtos lácteos procedentes de ganderías de pasto e/ou en réxime de pastoreo.

PRODUTO DE TEMPADA Outra posible crítica a este produto é, como xa se comentou, que nos sistemas de produción en base a pasto (na maior parte do mundo, tamén na cornixa cantábrica) é difícil manter niveis altos de ácidos graxos poliinsaturados, e especialmente de CLA, ao longo do ano6. Nestes lugares o produto debería ser un produto de tempada; con todo, a idea que se agocha debaixo desta marca de calidade é o mantemento dunha forma de producir leite, isto é, é a gandería a que é unha gandería “de pasto” ou “de pastoreo” e non o produto en si. De feito, ao marcar cantos días ao ano ou horas ao día leva a cabo o pastoreo está a darse por suposto que non todo o ano é posible a práctica do pastoreo, nin sería posible no seu caso a alimentación en base a pasto fresco. Poderíase deixar ben claro para o consumidor que o que se garante é ese réxime de pastoreo ou esa dieta durante o tempo determinado e que o resto do ano as vacas son alimentadas cunha alta porcentaxe (60 %) de forraxes conservadas (porcentaxe respecto da materia seca total da dieta) obtida deses pastos propios, o que garantiría o mantemento do modelo de produción e a súa sustentabilidade.

CONCLUSIÓN

Detrás das denominacións “Leite de pasto” e “Leite de pastoreo” está a necesidade de facer rendible e, por tanto, garantir o mantemento de modelos de produción de leite, extensivos, ligados á terra, de baixo nivel de insumos, baixo custo e baixa produción, e que só dando un valor engadido ao leite produci-

do nesas condicións posibilítase a súa supervivencia. E, en realidade, só como aspectos asociados a estes modelos está a repercusión do consumo de forraxe sobre a calidade do leite (mellor perfil de ácidos graxos e incremento da presenza de antioxidantes, entre outros) e o benestar animal asociado á saída dos animais ao pasto. Dado o interese para o sector do mantemento da actividade desas ganderías e a fixación da poboación agraria faise urxente crear unha normativa que unifique e clarifique estes termos, ben a nivel nacional (Norma UNE) ou cunha marca de calidade recoñecida a nivel europeo como é a especialidade tradicional garantida (ETG).

BIBLIOGRAFÍA

1. Van Den Pol-van Dasselaar, A.; Hennessy, D.; Isselstein, J. Grazing of Dairy Cows in Europe—An In-Depth Analysis Based on the Perception of Grassland Experts. Sustainability 2020, 12, 1098. https://doi.org/10.3390/su12031098 2. Ros, Emilio et al. Consenso sobre las grasas y aceites en la alimentación de la población española adulta: postura de la Federación Española de Sociedades de Alimentación, Nutrición y Dietética (FESNAD). Nutr. Hosp. 2015, vol.32, no.2, p.435-477. ISSN 02121611. https://dx.doi.org/10.3305/ nh.2015.32.2.9202. 3. Fontecha, J.; Calvo, MV.; Juarez, M.; Gil, A.; Martínez-Vizcaino, V. Milk and Dairy Product Consumption and Cardiovascular Diseases: An Overview of Systematic Reviews and Meta-Analyses. Adv. Nutr. 2019,1,10(suppl_2):S164-S189. https://doi.org/10.1093/advances/ nmy099 4. Dehghan, Mahshid et al. Association of dairy intake with cardiovascular disease and mortality in 21 countries from five continents (PURE): a prospective cohort study. The Lancet 2018, 392, 10161, 2288 – 2297. 5. Villar, A.; Vázquez-González, I.; Vicente, F.; Salcedo, G.; González, L.; Botana, A.; Royo, L.J.; Eguinoa, P.; Busqué, J. Study of the Variability in Fatty Acids and Carotenoid Profiles: Laying the Ground for Tank Milk Authentication. Sustainability 2021a, 13, 4506. https://doi.org/10.3390/su13084506 6. Villar, A.; Gradillas, G.; Fernández, C.; Gutiérrez, MR.; Rodríguez-Loperena, MA.; Barrachina, M. and García JA. Aspectos sanitarios y de calidad de la producción ecológica de leche: infecciones mamarias y perfil de ácidos grasos. Tierras de Castilla y León: Ganadería, 2011,179, 52-60. 7. Revello Chion, A.; Tabacco, E.; Giaccone, D.; Peiretti, PG.; Battelli, G.;

Borreani, G. Variation of fatty acid and terpene profiles in mountain milk and “Toma piemontese” cheese as affected by diet composition in different seasons. Food Chem. 2021,121, 393-399. 8. Capuano, E.; Boerrigter-Eenling, R.; Veer, Grishja.; Saskia, R. Analytical authentication of organic products: An overview of markers. J. Sci. Food Agric. 2013, 93. 10.1002/jsfa.5914. 9. Villar A, Salcedo G, Vázquez-González I, Suárez E, Busqué J. Is It Possible to Estimate the Composition of a Cow’s Diet Based on the Parameters of Its Milk? Sustainability 2021b, 13(8): 4474. https://doi.org/10.3390/ su13084474 10. Pereira-Crespo, S.; Botana, A.; Veiga, M.; González, L.; Resch, C.; GarcíaSouto, V.; Lorenzana, R., NúñezSánchez N.; Flores-Calvete, G. Aautenticação da origem alimentar do leite de vaca por meio de NIRS. Pastagens e Forragens, 2019, 39/40 , 49-57 11. De La Torre-Santos, S.; Royo, L.J.; Martínez-Fernández, A.; Chocarro, C.; Vicente, F. The Mode of Grass Supply to Dairy Cows Impacts on Fatty Acid and Antioxidant Profile of Milk. Foods 2020, 9, 1256. https:// doi.org/10.3390/foods9091256 12. Elgersma, A.; Wever, A.C. and Nałęcz-Tarwacka, T. Grazing versus indoor feeding: effects on milk quality. Sustainable grassland productivity: Proceedings of the 21st General Meeting of the European Grassland Federation, Badajoz, Spain, 3-6 April, 2006. pp.419-427. 13. Chion, A.R.; Tabacco, E.; Giaccone, D.; Peiretty, G.; Batelli, G.; Borreani, G. 2010. Variation of fatty acid and terpene profiles in mountain milk and “Toma piemontese” cheese as affected by diet composition in different seasons. Food Chem. 2010, 121 (2): 393-399.

08.2021 | Vaca Pinta n.º 26 | 163

vp026_especialCultivosPratenses_CIFA_galego.indd 163

31/8/21 13:12

Mesturas que aumentan as calidades das forraxes e reducen os seus custos Fertiprado está realizando ensaios con diferentes variedades das súas mesturas para comprobar como melloran as calidades nas racións, que beneficios económicos achegan ás explotacións e como aumentan a fertilidade do solo ao fixar nitróxeno de forma gratuíta e natural.

EN VÍDEO

es ag

O do au im ci no qu ci an de

Ca En se m an di

Un se co m se co cu ta do es co pe pa m tr

n Fertiprado levan máis de 30 anos facendo fincapé nas vantaxes que ten a incorporación de leguminosas ás mesturas. O director comercial, José Freire, explica que a firma naceu “con base a un concepto moi particular: as mesturas biodiversas ricas en leguminosas, que son o alicerce do noso traballo”. A empresa creceu primeiro en Portugal, pero xa están a traballar en todas as rexións gandeiras de España, Italia, sur de Francia e mesmo Uruguai. Ademais de crear estas mesturas, exportan sementes para todo o mundo. “Somos un produtor referente nalgún tipo de sementes e a única firma que está enfocada exclusivamente a este tipo de produtos. A maiores, apostamos fortemente pola investigación e o desenvolvemento, o que nos fai mellorar a nosa xenética vexetal. A innovación e a aposta pola calidade é o que nos diferencia da competencia”, resalta.

vp026_publicidade_fertiprado_GALEGO.indd 164

O Br ta m di de qu ve Un punto a destacar é a relación que teñen coa súa rede de distribuidores. Freire incide en que “son os mesmos que desde hai 20 anos, pois cremos nas relacións a longo prazo centradas nunha aprendizaxe conxunta, tanto dos gandeiros como dos distribuidores”. Engade que as melloras que realizan se basean nas opinións dos seus clientes. As mesturas de Fertiprado apostan pola biodiversidade, secuestran carbono atmosférico, achegan proteína de forma natural e reducen a necesidade de fertilizantes de síntese químicas. Todo iso tradúcese nunha alimentación máis natural, rica, dixerible, palatable e mellor para os animais. O impacto da empresa nas explotacións é positivo posto que engade valor. “Primeiro, porque achega máis proteína ás racións e, segundo, porque pode fixar unha gran cantidade de nitróxeno ao chan”, apunta Freire. O obxectivo que teñen

31/8/21 10:03

s s

estes produtos é pór ao servizo do campo as súas vantaxes agronómicas, económicas e ambientais. O técnico veterinario da zona norte peninsular, Carlos Garrido, explica que “ao incorporar leguminosas nas mesturas, auméntase a dixestibilidade e os niveis de proteína. Isto implica unha redución de custos, xa que, ao axustar as racións, temos que incorporar menos proteína exterior, que normalmente provén da soia e encarece bastante”. Destaca que o silo de herba “achega fibra de moita calidade, imprescindible para o bo funcionamento do tracto dixestivo dos animais. Se esta parte funciona ben, toda a saúde da vaca, desde o ubre ata o resto, irá moito mellor”. Campo de ensaio en Portugal En Póvoa de Varzim (Beiriz), na zona norte de Portugal, atópase un dos campos de ensaio de Fertiprado no que avalían oito mesturas anuais para rotación con millo. Neste experimento analizan a produción, as calidades e o seu comportamento nas diferentes fases. Unha das variedades é Speedmix, unha mestura biodiversa de sementes de raigrás e leguminosas anuais. Outra é Fertifeno, con raigrases, trevos e vezas, moi utilizada para un único corte, moi rica tamén en proteína e con moi boas calidades. Ambas se están analizando para ciclos curtos e ciclos longos. Avex, con sementes de avea, raigrás, veza e trevos, é unha mestura cun contido máis alto de fibra que para algunhas explotacións tamén ten bastante interese. Entre as novidades de Fertiprado atópase C-Mix, con cebada híbrida, raigrás, trevo e veza, que está a ter moi bo comportamento, tanto no norte de Portugal como na cornixa cantábrica. Están a probar unha mestura experimental, con centeo híbrido, raigrás, trevo e veza, pensada para as zonas máis frías e rústicas e, por último, estudan Tritimix, unha mestura biodiversa de sementes de corte único de triticale, raigrás, veza e trevo. O técnico de investigación e desenvolvemento de Fertiprado, Bruno Godinho, considera que estas avaliacións son “importantes”, para que se adapten ás condicións do agricultor. As mostras van ser recollidas en diferentes estacións para obter distintos gráficos da evolución da produción en canto a calidade, proteína e fibras. “Isto vainos dar datos moi interesantes, que nos permitirán saber os momentos adecuados para aproveitar as mesturas”, puntualiza.

Joel Presa, cunha das mesturas no campo de ensaio

“O silo de millo é unha fonte importante de enerxía, pero o silo de herba achegará a proteína necesaria para alimentar as vacas de leite”, apunta Jorge Ramos Pinto, técnico de Fertiprado. Incide en que a proteína, na actualidade, está a uns prezos elevados, por iso considera que non hai mellor forma de producila que non sexa cun concentrado con leguminosas. “O meu obxectivo é conseguir que haxa un maior consumo de silos de herba nas ganderías, que o introduzan na ración e así verán que é un aforro a final de mes e, sobre todo, a final de ano”, recalca. Estas mesturas ricas en leguminosas poden ter un beneficio económico relevante para as explotacións. Cando están sementadas, captan de forma gratuíta o nitróxeno do aire e fíxano no chan para o seguinte cultivo, nestes casos, o millo. En concreto, fixan ao redor de 40 unidades de nitróxeno por hectárea. “Desta forma, aforramos a compra de fertilizantes nitroxenados, porque aumentan a proteína nas forraxes e así non temos que engadir soia ou outros complementos á ración”, explica Joel Presa, responsable de xestión de produto. A maiores, a utilización destes produtos achega beneficios ambientais. Presa resalta que, ademais de fixar nitróxeno, tamén “temos plantas con flores na primavera que son importantes desde o punto de vista dos insectos polinizadores, a biodiversidade, o control de pragas e de que haxa este tipo de ‘abrigos’ no campo, para quen tamén o goza, alleo ao sector. Que haxa este tipo de beneficios penso que é bo para o gandeiro e para toda a sociedade en xeral”. Finalmente, subliña que “se debería estimular o uso destes cultivos nas explotacións porque ten moitos beneficios e encaixa perfectamente dentro dos ecoesquemas da PAC”.

de ue zo eiue

ema se aO ue ás de en

vp026_publicidade_fertiprado_GALEGO.indd 165

31/8/21 10:03

Experiencias con Fertiprado Odón Castro

Suso Cendán

SAT O Palomar Láncara (Lugo)

Agrobotica de Castro de Ribeiras de Lea Castro de Rei (Lugo)

Nesta explotación, o produto que máis utilizan é Fertifeno. “Levamos traballando moito tempo con el e estamos moi contentos. É de alta calidade e permítenos que a forraxe estea sempre no seu momento óptimo de sega”.

Espera que nun futuro aumenten as vendas de leguminosas, dado que “o Pacto Verde Europeo así o destaca. Ademais, para o agricultor será máis rendible, porque obterá forraxes con máis proteína e fixará nitróxeno no solo, o que permitirá que teña uns rendementos maiores”.

Francisco Oliveros

José Agra

SAT García Quintana Trabada (Lugo)

Botica do Xallas Santa Comba (A Coruña)

Levan uns seis anos sementando Fertifeno, a mestura de dous trevos, veza e raigrás. “Cada ano aumentamos un pouco porque a verdade é que funciona moi ben. A experiencia é boa e a cantidade e calidade das forraxes son incribles. Osixena moito a terra e déixacha ben preparada para o millo”.

Como gandeiro xa utilizaba os produtos na súa explotación e, logo, empezounos a comercializar na botica. “Ten unha gama ampla que está adaptada a nosa zona, algo que é importante porque os nosos solos demandan a utilización de leguminosas. Ademais, a relación calidade e produción é boa”.

Fernando Lago

Santiago García

Casa Eiras SC O Pino (A Coruña)

Finca Asunción Touro (A Coruña)

“Eu relaciono esta empresa con forraxes de calidade”, puntualiza Fernando. Nesta granxa cada ano tratan de ensilar máis cantidade, porque “vemos que funciona ben no presebe e, en canto a calidades, é o que máis se aproxima ao que buscamos”. Considera que a sementeira destes produtos repercute nunha baixada dos custos do penso.

d m a

d g a e f

Hai dous anos que nesta gandería confían en Fertiprado porque “ten produtos de calidade e, ao mesmo tempo, véndeche unhas mesturas moi homexenizadas, que veñen preparadas, polo que son de fácil uso”. Prefire sementar este tipo de forraxes e non deixar os terreos en barbeito, “así utilizamos os recursos que temos e abaratamos o custo do leite”.

José Ángel Bonhome Responsable de nutrición en Finca Asunción O nutrólogo considera que o máis importante é facer silos que sexan de boa calidade, tanto polos aspectos nutritivos como polos económicos. “Para min, as mellores e máis rendibles producións conséguense combinando o amidón e a enerxía, que nos aporta o silo de millo, coa proteína e a fibra, que nos proporciona o silo de herba”. En canto ás mesturas ricas en leguminosas apunta que “teñen uns niveis de proteína máis altos e unha maior dixestibilidade, ademais de mellorar a conservación dos silos”.

vp026_publicidade_fertiprado_GALEGO.indd 166

31/8/21 10:03

o Laura Seoane

José Manuel Sánchez

Ugasma SL Boimorto (A Coruña)

Botica do Campo Arzúa (A Coruña)

Laura ten sementadas 70 ha da mestura C-Mix e destaca “a cantidade de leguminosas que ten, xa que nos achega un maior valor nutritivo para a alimentación dos animais e tamén aumenta o valor nutritivo do solo”.

Apunta que o agricultor está sendo receptivo con este tipo de cultivos porque “ve que as materias primas son máis caras e busca forraxes de boa calidade”. Ademais, “son produtos ideais para os tempos que nos esperan”.

Rafael Matias

Miguel Marques

Matias & Silva SA (Portugal)

Ucanorte (Portugal)

Desde hai 12 anos, apostou por Fertiprado para o seu ensilado de herba. “Ten unha gama de produtos moi grande”, recalca. Ademais, considera que “o acompañamento técnico que ofrece é espectacular, sempre están listos para calquera adversidade nos campos nos que fago as mesturas”.

vp026_publicidade_fertiprado_GALEGO.indd 167

Leva case unha trintena de anos traballando cos produtos desta marca e considera que o seu futuro “é enorme, porque ten potencial de crecemento. Debido ao aumento do custo das materias primas para a alimentación do gando, como a soia, por exemplo, creo que os cultivos forraxeiros son a alternativa para axudar a ter fontes proteicas”.

31/8/21 10:03

MEDIO AMBIENTE

Como calcular a pegada de carbono no vacún de leite? Este artigo aborda os diferentes métodos de cuantificación das emisións GEI xeradas pola produción leiteira e unha revisión dos factores máis importantes sobre os que se está a traballar na actualidade para a súa redución, ademais de contestar preguntas que xorden na sociedade ao respecto. Eva Rodríguez-Morcuende1, Ruth Rodríguez-Bermúdez2, Margarita Rico2, Joan Alibés3 1 Graduada en Veterinaria 2 Departamento de Anatomía, Produción Animal e Ciencias Clínicas Veterinarias, Facultade de Veterinaria (USC) 3 Enxeñeiro agrónomo en Beealia

INTRODUCIÓN

cambio climático é un problema global que afecta de forma transversal a todos os ámbitos da vida actual. Cos obxectivos da redución de emisións establecidos pola Unión Europea para 2030 á volta da esquina, encontrámonos nuns anos clave para o control das emisións antes de chegar a puntos medioam-

bientalmente irreversibles para o planeta se non se aplican medidas concretas. As actividades agrarias, en xeral, atópanse dentro do punto de mira destas posibles medidas correctoras mentres que, ao mesmo tempo, existe un aumento na demanda mundial de alimentos, o que supón un reto adaptativo importante para toda

168 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_medioambiente_pegadaCarbono_galego.indd 168

31/8/21 12:21

MEDIO AMBIENTE

Á HORA DE BUSCAR A ORIXE DAS EMISIÓNS, CÓMPRE TER EN CONTA FACTORES COMO ALIMENTACIÓN, TERRAS, ENERXÍA... E AS EMISIÓNS XERADAS POR CADA UNHA DAS FASES DE PRODUCIÓN

a industria agroalimentaria (Capper, 2020). Socialmente, a gandería adóitase considerar unha actividade altamente contaminante, tanto polo consumo de auga ou produción de residuos como polas emisións de gases de efecto invernadoiro (GEI). Neste contexto a produción de leite como o resto dos sectores han de tomar parte activa para adaptarse ás necesidades ambientais e sociais actuais. Tendo como obxectivo global a redución das emisións de GEI xeradas pola produción leiteira, o primeiro paso é a cuantificación destas, considerar a súa orixe e determinar onde se pode actuar para a súa diminución. O obxectivo é que este artigo sirva de apoio na contextualización dos diferentes métodos de cuantificación, así como unha revisión xe-

ral dos factores máis determinantes sobre os que se está traballando na actualidade para a redución das emisións de GEI, contestando a algunhas das preguntas máis comúns que poidan xurdir respecto diso.

OS GASES DE EFECTO INVERNADOIRO E A PRODUCIÓN DE LEITE

Que GEI se xeran na produción de leite? Na Unión Europea, o sector agrario é responsable do 10 % das emisións antropoxénicas de GEI (EEA, 2020). Ao vacún leiteiro correspóndenlle entre o 3-4 % do total destas emisións (Laca et al., 2020). Na produción leiteira os gases que se producen son de maior a menor proporción: metano, óxido nitroso e CO2 (IPCC, 2006), como se mostra na figura 1.

RODENTICIDA

¡UN SOLO BOCADO BASTA! MUY APETECIBLE

DURADEROS y LETALES

APLICACIÓN FÁCIL y VERSÁTIL CONTROL TOTAL DE LA POBLACIÓN DE ROEDORES RESISTENTES PARA USO DEL PÚBLICO EN GENERAL

08.2021 | Vaca Pinta n.º 26 | 169

vp026_medioambiente_pegadaCarbono_galego.indd 169

31/8/21 12:21

MEDIO AMBIENTE

Figura 1. Distribución das emisións procedentes do sector agrario na UE 2,4 % %

10 %

42,6 %

Sector agrario Resto dos sectores

55 %

CANDO FALAMOS DAS EMISIÓNS DE GEI XERADAS FÓRA DA GRANXA, REFERÍMONOS ÁS ORIXINADAS NA PRODUCIÓN E TRANSPORTE DE TODOS OS INPUTS UTILIZADOS NA PRODUCIÓN DE LEITE

CO2 CH4 N2O

Elaboración propia a partir de datos obtidos de Annual European Union Greehouse Gas Inventory 1990 – 2018, EEA (2020)

En comparación con outras actividades, as porcentaxes absolutas non son unha gran proporción, pero nestas emisións destaca a cantidade de CH4. Do total de metano liberado á atmosfera case a metade procede da actividade gandeira (EEA, 2020). O CH4 caracterízase por dous aspectos: o seu alto potencial de efecto invernadoiro, 28 veces superior ao CO2 e a súa vida útil na atmosfera que é de 12,4 anos, inferior ao resto de GEI (Mytre et al., 2013). Onde se orixinan os GEI na produción leiteira? Os propios animais son unha fonte importante de GEI, principalmente de metano (Salcedo et al., 2019), pero tamén cómpre ter en conta que para producir leite se necesitan moitos factores de produción, que inclúen, ademais de aos propios animais, a súa alimentación, fertilizantes, terra, enerxía... Por tanto, á hora de buscar a orixe das emisións, é necesario ter en conta todos estes factores e as emisións xeradas por cada unha das fases de produción (Laca et al., 2020). En definitiva, non son o mesmo as emisións orixinadas polos animais que as emisións derivadas da produción de leite. Unha clasificación posible é dividir as emisións en función de onde se orixinen formando dous grupos; por unha banda, as xeradas dentro da granxa e, pola outra, as xeradas fóra (Salcedo et al., 2019). Os GEI xerados dentro da granxa son, en primeiro lugar, o CH4, que representa máis da metade das emisións xeradas na produción de leite (Salcedo et al., 2019), por iso a maioría das me-

didas que se propoñen para a diminución das emisións están centradas na redución deste gas (Ibidhi et al., 2020). O CH4 ten dúas orixes, por unha parte, a fermentación entérica (67,2 %) como resultado da acción da flora metanoxénica do rume e, pola outra, da xestión das dexeccións gandeiras (32,8 %) xeradas na fermentación en condicións anaerobias (IPCC, 2006). Nesta xestión das dexeccións tamén se produce N2O, directamente ou de forma indirecta como amoníaco, aínda que en moita menos proporción que o CH4 (IPCC, 2006). Por último, na granxa tamén se produce CO2 como consecuencia do consumo de enerxía, combustible ou das accións de laboreo. Con respecto ao CO2, non todas as emisións son en positivo, hase de considerar tamén o potencial de absorción de CO2 dos pastos, que actúa reducindo as emisións netas (Laca et al., 2020, Salcedo et al., 2019). Finalmente, cando falamos das emisións de GEI xeradas fóra da granxa referímonos ás orixinadas na produción e transporte de todos os inputs utilizados na produción de leite: produción de cereais para elaborar pensos, forraxe, fertilizantes, etc. (Laca et al., 2020). Neste tipo de emisións disponse dunha menor posibilidade de actuación, salvo modificar a súa achega, sendo máis autosuficientes (Salcedo et al., 2019). Que parámetros hai que medir para calcular as emisións? Tradicionalmente, na maioría das investigacións medíronse, sobre todo, as emisións xeradas polos propios animais por ser a fonte máis destacada de produción de GEI (Bannink

et al., 2020). Actualmente téntanse ter en conta a maior cantidade posible de factores de produción, aplicándose nas cuantificacións unha perspectiva da Análise do Ciclo da Vida (ACV). O ACV ten como obxectivo o estudo dos produtos “desde o berce á tumba”, incluíndo as materias primas, os procesos de elaboración, envasado, transporte, uso e reciclaxe para calquera produto, determinado polas normas ISO 14040 e 14044, para medir as emisións ao aire, á auga ou ao chan (ISO, 2006b). Pola súa importancia específica e implicación no cambio climático, utilízase o termo de pegada de

170 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_medioambiente_pegadaCarbono_galego.indd 170

31/8/21 23:05

¿ERES UNA GRAN PRODUCTORA COMO YO?

NECESITAS METIONINA ruminants.adisseo.com/es/

ESCANÉAME

Smartamine® & MetaSmart®

MAS QUE LECHE �Todas las vacas necesitan metionina!

En múltiples estudios universitarios y pruebas de campo, el uso de Smartamine® M y MetaSmart® para equilibrar las raciones ha demostrado generar: - Más leche, más proteína, más grasa. - Mayor disminución de los trastornos metabólicos en el periodo de transición. - Mejora la eficiencia reproductiva: salida en celo y gestaciones a término. De la manera más rentable posible. Confía en Adisseo, líder mundial en nutrición con aminoácidos en rumiantes desde los 90s. Contacta hoy mismo con nuestro equipo técnico.

+34 974316092 Info.nasp@adisseo.com

ruminants.adisseo.com/es/ www.adisseo.com vp026_anuncio_adisseo.indd 171

20/8/21 11:27

MEDIO AMBIENTE

carbono cando se consideran exclusivamente baixo a perspectiva do ACV as emisións atmosféricas de GEI (ISO, 2006b). Aínda que a nivel teórico, para o cálculo da pegada de carbono o ACV abarca todas as fases de produción, na práctica pode haber variacións, debido á complexidade dos diferentes sistemas (ou métodos) de cálculo que non sempre inclúen os mesmos factores produtivos, sobre todo, en canto ás emisións xeradas fóra da granxa ou as variacións do carbono no chan (Laca et al., 2020). Cantas máis fases do ciclo de produción se inclúan nas análises, máis exactos serán os resultados (Ibidhi et al., 2020). Doutra banda, hai que ter en conta que o produto final obtido nas explotacións de vacún de leite non é exclusivamente o leite, tamén producen carne (tenreiros e animais de desvelle). Por tanto, pódense aplicar valores de asignación e repartición das emisións en cada produto (Laca et al., 2020, Salcedo et al., 2019). Como se calculan as emisións de GEI? O cálculo das emisións é complexo e xeralmente pódense organizar en diferentes niveis. Utilizando o mesmo marco xeral de ACV, existen diferentes ferramentas metodolóxicas para a obtención dos resultados. A base para moitos adoita ser as Guías IPCC, 2006. Estas guías son unha serie de directrices publicadas por IPCC (Grupo Intergobernamental de Expertos sobre Cambio Climático), onde se recolle a metodoloxía necesaria para calcular as emisións de GEI. As guías IPCC non son as únicas ferramentas existentes. Existen diferentes guías adaptadas localmente ou bases de datos específicas. Tamén se poden utilizar os inventarios nacionais ou internacionais de emisións, onde se recollen as emisións por sectores e produtos a escala nacional. Todas as ferramentas de cálculo dispoñibles pódense utilizar de diferentes formas, dependendo das necesidades de cada traballo en particular. É posible unha aplicación libre dos diferentes métodos de cálculo ou a utilización de combinacións estandarizadas dos mesmos, tamén coñecidas como modelos. Nos modelos determínase a forma de cálculo de cada un dos apartados que se queira incluír

Exemplos de modelos IFSM: o Modelo de Sistema Integrado de Explotación Agrícola, é un modelo americano que considera a explotación no seu conxunto como un todo avalía a sustentabilidade ambiental e económica das explotacións (Ibidhi et al., 2020). CAP’2ER: é un modelo francés que inclúe ademais das emisións de GEI, as realizadas á auga e os impactos no chan. Inclúe as emisións dentro e fóra da granxa, así como o impacto económico, considerando non só os aspectos negativos, senón que tamén contabiliza os posibles impactos positivos como o almacenamento de carbono, a biodiversidade ou a produción de alimentos (IDELE, 2018). DAIRYCANT: é un modelo baseado na análise estatística utilizado en varios traballos en España. En base a unha enquisa realizada nas explotacións permite realizar simulacións de diferentes aspectos produtivos do vacún leiteiro. Mide a pegada de carbono do leite, o potencial de absorción de carbono dos chans e o impacto ambiental polo uso de soia e cambios no uso do chan derivados da súa produción (Salcedo et al., 2019). Estes son só algúns exemplos, pero existen moitos máis, por exemplo, CAPRI, NGAUGE, etc. (Laca et al., 2020). En resumo, non existe unha única vía para o cálculo das emisións de GEI, utilizando o mesmo marco do ACV, podemos aplicar diferentes ferramentas de metodoloxía que darán como resultado diferentes valoracións. Canto máis específicos sexan os sistemas de cálculo utilizados, teremos unha visión máis detallada das posibles valoracións dunha granxa (Bannink et al., 2020). Cantos GEI se orixinan por cada litro de leite producido? Tendo exclusivamente en conta as posibles variacións dentro da metodoloxía dispoñible, os resultados dependerán en parte de que método se utilice para a súa cuantificación e cantas fases do ciclo produtivo estean a considerarse, por exemplo, poucas veces se teñen en conta a compra de alimentos e a pegada de carbono xerada por eles na súa totalidade (cultivo, transporte, fertilizantes), ou o cambio no uso do chan e o potencial secuestro de carbono (Ibidhi et al., 2020), é dicir, para unha mesma explotación nun mesmo período de tempo poden existir

COMO SE ESTABLECE NO ACV, AS EMISIÓNS DE GEI SON UNA PARTE IMPORTANTE DOS EFECTOS NEGATIVOS MEDIOAMBIENTAIS DAS ACTIVIDADES ANTROPOXÉNICAS, PERO NON SON AS ÚNICAS

diferentes resultados en función do método de cálculo utilizado. Dentro da documentación consultada pódense atopar conclusións variadas. Hai algúns traballos que inclúen un resumo de estudos anteriores, por exemplo, en Laca et al. (2020) os valores para o leite na última década no mundo van desde 0,9 a 4,7 kgCO2eq / kg leite corrixido, mentres que os valores globais incluídos por Salcedo et al. (2019) para un período de 20 anos van desde 0,55 a 1,59 kgCO2eq / kg de leite. No caso das explotacións españolas, traballos recentes mostran resultados variados (táboa 1).

172 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_medioambiente_pegadaCarbono_galego.indd 172

31/8/21 23:05

s s e

vp026_publir_eilza_castelan.indd 173

19/8/21 13:26

MEDIO AMBIENTE

Táboa 1. Resumo de datos recentes de emisións por litro de leite en explotacións españolas Estudo

Descrición

Metodoloxía

Resultado KgCO2eq/kg enerxía leite corrixida

Laca et al. (2020)

España semiintensivo

ACV

1,22

Laca et al. (2020)

España pastoreo

ACV

0,99

Salcedo et al. (2019)

Galicia extensivas

DairyCant

1,1 ±0,69

Salcedo et al. (2019)

Galicia intensivas

DairyCant

0,93±0,2

Ibidhi et al. (2020)

España

IFSM

0,67 – 0,98

Esta variabilidade de resultados pode proceder de diferenzas nas condicións climáticas e nos sistemas de produción e alimentación, así como nos diferentes factores que se inclúen ou non nos cálculos e a variabilidade da metodoloxía utilizada (Laca et al., 2020).

PUNTOS CRÍTICOS E POSIBLES ESTRATEXIAS DE MITIGACIÓN A continuación inclúense algúns dos puntos máis recorrentes na bibliografía onde se pode actuar para diminuír os GEI producidos, centrados principalmente na alimentación e o manexo. Os posibles resultados estarán condicionados polo método ou modelo de cuantificación. Alimentación Posto que aproximadamente o 78,5 % das emisións de CH4 proceden da fermentación ruminal, as modificacións na dieta foron unha das opcións máis investigadas, xa que poden ser clave para diminuír a produción de CH4 (Salcedo et al., 2019). Esta opción é especialmente útil no vacún de leite, polo control exhaustivo que se realiza sobre as racións. Algunhas das propostas máis comúns son as seguintes: - Reducir o ratio forraxe/concentrado. Aumentando a proporción de concentrado na ración diminúe o pH ruminal, aumenta o propiónico e diminúe a dispoñibilidade de H2 para a formación de metano (Carro et al., 2018). Nos experimentos de Ibidhi et al. (2020) estableceuse que unha redución do 10 % na relación forraxe:concentrado reduciu as emisións de CH4 nun 5 %, pasando de 16,4 a 15,6 g/kg de leite, tendo un impacto na redución da pegada de carbono por litro de leite do 3,5 %. Esta variación adoita ter como consecuencia un aumento na produción de leite, o que contribúe á súa vez á

EXISTE GRANDE VARIABILIDADE NOS MÉTODOS DE CÁLCULO UTILIZADOS, O QUE CONDICIONA OS RESULTADOS OBTIDOS

dilución do CH4 xerado nos litros de leite producidos (Capper, 2020). - Mellora da calidade da forraxe. Ao mellorar a calidade da forraxe, mellora a súa dixestibilidade, a dixestión é máis eficiente e xérase menos CH4. Os efectos atenuantes varían moito dependendo da calidade inicial da forraxe que se estea administrando, xa que, cando xa é de boa calidade, a diferenza é apenas notable (Ibidhi et al., 2020). - Utilización de aditivos. Actualmente investígase o efecto que poidan ter certos ingredientes ou aditivos nas racións para diminuír o CH4 xerado. Por exemplo, o 3-Nitroxipropanol pode producir unha redución do 11,7 % do metano producido, inhibindo a encima que cataliza a formación de CH4 no rume, ou o nitrato como aceptor de electróns, con reducións do 3,95 %. En todos os casos é igual de importante valorar os posibles efectos adversos; por exemplo, o nitrato pode producir toxicidade, pero pódense utilizar probióticos como desnitrificantes para contrarrestar este efecto (Feng et al.,2020).

As modificacións nas dietas poden ser clave para diminuir a produción de CH4

174 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_medioambiente_pegadaCarbono_galego.indd 174

31/8/21 12:22

MEDIO AMBIENTE

A AVALIACIÓN DE POSIBLES ESTRATEXIAS DE MITIGACIÓN ESTÁ SUPEDITADA AOS MÉTODOS DE CÁLCULO UTILIZADOS E, POLO TANTO, Á FALTA DE UNIFORMIDADE NESTES

Manexo As modificacións no manexo para reducir as emisións (salvo o incremento na produtividade) tradicionalmente foron menos consideradas na bibliografía (Ibidhi et al., 2020). Como consecuencia indirecta de incrementar a produtividade das explotacións, prodúcese unha dilución da emisións, é dicir, divídense datos similares de emisións entre máis cantidade de litros producidos, diminuíndo así as achegas por litro. De feito, nos últimos anos foi un dos principais factores na diminución das emisións por litro. A mellora de produtividade supuxo que, a pesar de que en EE. UU. entre 2007 e 2017

a produción de leite aumentou nun 24,5 %, as emisións non creceron de forma proporcional, senón que o fixeron nun 1 % (Capper, 2020). A utilización de diferentes sistemas de explotación leva variacións nas emisións. En sistemas nos que se aproveiten zonas de pasto, o potencial de carbono absorbido no chan será un factor mitigante, en contraposición á ratio forraxe: concentrado será maior. Nos traballos de Salcedo et al. (2019), os valores de emisións máis altos corresponden a explotacións extensivas, mentres que en Laca et al. (2020) o leite producido en sistemas con base de pastoreo tiña unha pegada de carbono un 18 % máis baixa que os sistemas mixtos, como consecuencia dunha menor dependencia de alimentos non producidos na granxa e das súas emisións asociadas. O manexo das dexeccións é o segundo punto máis importante en canto á produción de CH4, por tanto, posúe un destacado potencial en canto á redución de emisións. As diferenzas nas emisións están marcadas principalmente polo uso de auga, a maior cantidade de auga maiores emisións, polo que o manexo de dexeccións sólidas é o que xera unha menor cantidade de GEI. Manexos semisólidos en relación cos líquidos poden supor reducións do 32 % do CH4 producido polo manexo de dexeccións ou do 7,4 % na pegada de carbono total do leite. Estas diferenzas radican na forma de fermentación, no caso dos sólidos, o feito de ter menos auga dispoñible e o tipo de almacenamento que se utiliza que promove a aireación, fai que se produza menos CH4. En cambio, en sistemas que manexan dexeccións líquidas favorécense as condicións de fermentación que xeran máis cantidade de CH4 (Ibidhi et al., 2020).

Outra proposta é a modificación os materiais de cama, cambiando material orgánico por inorgánicos como a area, que pode ter unha diminución nas emisións de 9,8 % na cantidade de CH4 e do 13,8 % na pegada de carbono (Ibidhi et al., 2020). Dentro das posibles modificacións no manexo, a xestión das dexeccións é un dos aspectos a ter en conta potencialmente máis eficaces na diminución da pegada de carbono do leite. Por exemplo, nos estudos de Ibidhi et al. (2020) atopouse que as diminucións na pegada de carbono do leite por modificacións na dieta foron de 3,5 % mentres que por cambios en diferentes prácticas de manexo foron de 27,5 %. Importancia da cuantificación Dada a gran variabilidade de opcións para a valoración das emisións de GEI e a falta de estandarización no seu uso, a cuantificación pódese considerar en si mesma un punto crave a ter en conta. Este feito é especialmente importante á hora de comparar resultados de diferentes traballos ou as variacións resultantes ao implementar estratexias de mitigación. Os factores de produción incluídos nos cálculos son uns dos puntos con maior variabilidade entre modelos, o que pode ter consecuencias directas sobre como se miden as variacións nas emisións. Por exemplo, se nun traballo se avalía a posible diminución das emisións mediante un aumento da cantidade de concentrado cun método que non valore adecuadamente o impacto das emisións orixinadas na elaboración das materias primas, teremos como resultado que, as emisións producidas polos animais descenderán, polos mecanismos fisiolóxicos explicados anteriormente, pero non se terán en conta o aumento de emisións xeradas na produción ou transporte

08.2021 | Vaca Pinta n.º 26 | 175

vp026_medioambiente_pegadaCarbono_galego.indd 175

31/8/21 12:22

MEDIO AMBIENTE

dunha maior cantidade de penso, principalmente para os produtos nos que se depende de importacións como no caso da soia, onde o transporte pode supor o 50 % das emisións totais da súa produción (Knudsen et al., 2010). Outro punto, que non sempre é incluído, é o papel do solo e o ciclo do carbono, o que pode prexudicar ás explotacións que utilicen pastos permanentes ou produzan “leite de pasto”, xa que non se consideraría o potencial de carbono absorbido no chan. Hai autores que van un paso máis aló e consideran que as explotacións en extensivo desenvolven unha función ecolóxica. Nas investigacións de Manzano et al. (2019) establécese o concepto de “nivel de referencia” considerando aos ruminantes domésticos como degradadores de celulosa (e emisores de CH4). Esta función, no caso de non ser realizada por animais domésticos, sería realizada por ruminantes salvaxes que ocuparían o seu lugar, así como por un maior número de incendios e por tanto non habería grandes cambios a longo prazo en canto ao nivel neto de emisións de GEI.

valorar as posibles estratexias de mitigación é importante para unha posta en práctica dunha forma efectiva (Ibidhi et al., 2020).

OUTROS ASPECTOS CONTAMINANTES MÁIS ALÓ DA PEGADA DE CARBONO

CONCLUSIÓNS

Como se establece no ACV, as emisións de GEI son unha parte destacada dos efectos negativos ambientais das actividades antropoxénicas, pero non son as únicas, sendo importantes tamén a contaminación da auga, a desnitrificación e eutrofización dos chans. O ideal sería incluír todos estes parámetros nas avaliacións, xa que é limitado ter en conta unicamente unha medición ambiental, sobre todo en sistemas tan complexos e tan intimamente relacionados co medio natural como son as producións gandeiras (Capper, 2020). Existe o risco de que, ao buscar estratexias de mitigación de GEI, se produzan prácticas que provoquen maior erosión do chan, contaminación da auga ou prexudiquen a biodiversidade, é dicir, trasladar emisións con medidas que diminúan as emisións de metano, pero aumenten as doutros gases ou outros efectos adversos sobre a auga ou a terra (O`Brien et al., 2019). Doutra banda, non podemos esquecer que as explotacións han de ser viables economicamente, por tanto, a inclusión das consecuencias económicas para

Cal é a opinión dos consumidores? Cada vez é máis común o aumento de esixencias por parte dos consumidores en canto ao uso de medicamentos, consumo de auga, benestar animal ou contaminación ambiental no que á produción de alimentos de orixe animal se refire (Capper, 2020). Desde o sector realízanse esforzos en investigación e aplicación de medidas de mitigación, pero esta información non adoita chegar aos consumidores finais. Cómpre trasladarlle á sociedade unha visión veraz sobre o sector, que non está centrado só en producir máis, senón que existe unha grande implicación e traballo para reducir emisións de GEI, o que melloraría a comunicación e a divulgación dos resultados. Isto pode axudar a manter a confianza dos consumidores; así mesmo, deberíase utilizar como valor engadido na venda de produtos o feito de ser orixinarios de explotacións que xeren menos cantidade de GEI e sexan máis respectuosas co medio ambiente (Capper, 2020). Non existe un método homoxéneo para calcular a pegada de carbono xerada na produción de leite. Xa que logo, é preciso coñecer que método está a utilizarse en cada caso e cales son as súas limitacións para non categorizar erroneamente como máis ou menos contaminantes diferentes sistemas de explotación ou técnicas de manexo, cando non se comparte o mesmo criterio nin se teñen en conta todos os factores de cada sistema. Todo iso ten implicacións directas na toma de decisións en canto ás posibles estratexias de mitigación que están supeditadas aos métodos de cálculo utilizados en cada caso, por tanto, á falta de uniformidade neles. No contexto actual será clave para o sector tanto a capacidade de adaptación como de comunicación, na procura do equilibrio entre cantidade, calidade, sustentabilidade e boa percepción por parte do consumidor.

BIBLIOGRAFÍA

− Bannink, A., Zom, R., Groenestein, K. C., Dijkstra, J., y Sebek L. (2020). Applying a mechanistic fermentation and digestion model for dairy cows with emission and nutrient cycling inventory and accounting methodology. Animal: un international journal of animal bioscience, 14 , 406–416. − Capper, J. L. (2020). Opportunities and Challenges in Animal Protein Industry Sustainability: The Battle Between Science and Consumer Perception. Animal frontiers: the review magazine of animal agriculture, 10, 7–13. − Carro, M.D., De Evan, T.& González, J. (2018). Emisiones de metano en los animales rumiantes: influencia de la dieta. Revista Albéitar 220, 32-35. − EEA (2020). Annual european union greenhouse gas inventory 1990-2018 and inventory report 2020. − Feng, X., & Kebreab, E. (2020). Net reductions in greenhouse gas emissions from feed additive use in California dairy cattle. PloS One, 15. − Ibidhi, R., & Calsamiglia, S. (2020). Carbon Footprint Assessment of Spanish Dairy Cattle Farms: Effectiveness of Dietary and Farm Management Practices as a Mitigation Strategy. Animals: an open Access journal from MDPI, 10, 2083. − Idele (2018). CAP’2ER Methodology guide. Institut d’Elevage, Paris, France. − IPCC (2006). Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories. Prepared by the National Greenhouse Gas Inventories Program. − Knudsen, M., Qiao, Y., Yan, L. & Halberg, N. (2010). Environmental assessment of organic soybean (Glycine max.) imported from China to Denmark: A case study. Journal of Cleaner Production, 18. − Laca, A., Gómez, N., Laca, A., & Díaz, M. (2020). Overview on GHG emissions of raw milk production and a comparison of milk and cheese carbon footprints of two different systems from northern Spain. Environmental science and pollution research international, 27, 1650–1666. − Manzano, P.& White, S. R. (2019). Intensifying pastoralism may not reduce greenhouse gas emissions: wildlife-dominated landscape scenarios as a baseline in cycle analysis. Climate Research 77, 91-97. − Myhre, G., D. Shindell, F.-M., Bréon, W., Collins, J., Fuglestvedt, J., Huang, D., Koch, J.-F., Lamarque, D., Lee, B., Mendoza, T., Nakajima, A., Robock, G., Stephens, T., Takemura & H. Zhang, (2013). Anthropogenic and Natural Radiative Forcing. In: Climate Change 2013: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Stocker, T.F., D. Qin, G.-K. Plattner, M. Tignor, S.K. Allen, J. Boschung, A. Nauels, Y. Xia, V. Bex and P.M. Midgley (eds.)]. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA. − O’Brien, D., Herron, J., Andurand, J., Caré, S., Martinez, P., Migliorati, L., Moro, M., Pirlo, G., & Dollé, J. B. (2019). Life beef carbon: a common framework for quantifying grass and corn based beef farms’ carbon footprints. Animal: an international journal of animal bioscience, 14, 834–845. − Salcedo, G., Báez, M.D., García, M.I., Castro, J., Santiago, S. (2019). Emisiones y huella de carbono en las explotaciones lecheras de Galicia. Vaca Pinta, 14, 150- 161.

176 | Vaca Pinta n.º 26 | 08.2021

vp026_medioambiente_pegadaCarbono_galego.indd 176

31/8/21 23:06

vp026_publi_DeLaval.indd 177

19/8/21 14:46

GALLARDO VUELVE A CONFIAR EN DELAVAL EN SU PASO A LA ROBOTIZACIÓN

En los últimos años, los cambios en la ganadería Gallardo (Guntín, Lugo) han sido notables: han hecho otra nave, han entrado a trabajar dos empleados nuevos y, desde el verano de 2020, ordeñan con dos robots V300 de DeLaval. Los motivos de todas estas novedades los cuenta José Rodríguez en las líneas que siguen.

¡En vídeo!

GANADERÍA GALLARDO

JOSÉ RODRÍGUEZ

Localización: Santa María de Ferroi (Guntín, Lugo) Propietario: José Rodríguez y sus padres, Carmen Díaz y José Rodríguez Empleados: 2 Vacas en ordeño: 107 Media de producción: 43 litros/vaca/día Porcentaje de grasa: 4,10 % Porcentaje de proteína: 3,40 % Recuento celular: 140.000 cél./ml

En Gallardo llevan dedicados a la producción lechera desde los años 80, si bien no fue hasta 2003 cuando comenzaron con la modernización de sus instalaciones. “Antes teníamos un establo preso en casa, con 18 vacas en ordeño y sobre 10 novillas”, cuenta José Rodríguez, hijo del matrimonio que comenzó con la empresa. El número de cabezas fue aumentando paulatinamente hasta que,

vp026_publirreportaxe_DeLaval.indd 178

“TENÍAMOS CLARÍSIMO QUE ÍBAMOS A PONER UN ROBOT DELAVAL, NI SIQUIERA MIRAMOS OTRAS OPCIONES”

en 2018 y con 87 cabezas ya en producción (ordeñándose en una sala tipo tándem de 6 puntos), decidieron que era el momento de ampliar las instalaciones y comenzaron con la construcción de la primera parte de la nave actual, que posteriormente albergaría los dos robots de ordeño V300 de DeLaval con los que están trabajando actualmente.

FALTA DE ESPACIO Y DE MANO DE OBRA “El cambio fue muy grande, porque estábamos ordeñando a 87 animales en la tándem, cuando el espacio era para 72… Estábamos ocupando también las parideras para ello, así que, evidentemente, estaba todo muy colapsado, teníamos un problema de sobrepoblación importante”, cuenta Rodríguez.

20/8/21 15:06

A la falta de espacio, en 2018 se sumó la dificultad para encontrarmano de obra. “Nos fallaron bastantes trabajadores, teníamos problemas para encontrar personal fijo y, como queríamos mantener la media de tres ordeños, pero no podíamos estar tantas horas en la granja, al final la solución fue la robotización”, explican. Poco después, contrataron a dos trabajadores que siguen con ellos a día de hoy, pero eso no los hizo cambiar de idea: “Estábamos decididos a poner los robots, así que lo habríamos hecho de todas maneras”. En la actualidad, tienen un rebaño de 204 cabezas, con 107 vacas en producción en el momento de la entrevista, si bien esperaban alcanzar el tope de las 110-120 en ordeño a finales de verano. La media de producción ronda los 43 litros/vaca/día, con un porcentaje de grasa del 4,10 % y de proteína del 3,40 % y un recuento celular en torno a 140.000 cél./ml.

cas no están obligadas a meterse en una sala de espera cada ocho horas”, enumera.

Cow Cooling

EL DELPRO, UN PROGRAMA MÁS COMPLETO En Gallardo ya contaban con un identificador en su sala de ordeño, con el que llevaban un control más simple de los animales en producción. “Aquel programa era más básico. DelPro es mucho más completo”, remarca José. Explican que, si hay algún hándicap que se pueda señalar sobre este sistema de gestión, sería “la falta de tiempo para poder conocer bien su uso, pero la verdad es que te da toda la información que quieras; el problema es no poder dedicar más tiempo a ver todo lo que ofrece”, dice.

Creando Creando el el clima clima adecuado adecuado para para sus sus vacas vacas

La colocación y la desinfección de los pezones, dos factores clave

“Teníamos “Teníamos “Teníamosnuestra nuestra nuestrapropia propia propia solución solución soluciónde de deenfriamiento, enfriamiento, enfriamiento,pero pero pero tuvimos tuvimos tuvimosproblemas problemas problemascon con conel el eltráfico tráfico tráficode de de vacas, vacas, vacas,visitas visitas visitasal al alVMS VMS VMSyyysalud salud saludanimal. animal. animal. Después Después Despuésde de deinstalar instalar instalarel el elsistema sistema sistemade de de enfriamiento enfriamiento enfriamientode de devacas vacas vacasDeLaval, DeLaval, DeLaval,las las las visitas visitas visitashan han hanvuelto vuelto vueltoprácticamente prácticamente prácticamenteal al alnivel nivel nivel que que quetenemos tenemos tenemosen en eninvierno. invierno. invierno.Lo Lo Lomismo mismo mismo ocurre ocurre ocurrecon con conla la laproducción producción producciónde de deleche.” leche.” leche.” José José JoséMaría María MaríaMiguel, Miguel, Miguel,ganadero. ganadero. ganadero. Talavera Talavera Talaverala la laNueva, Nueva, Nueva,Toledo Toledo Toledo

UNA LARGA RELACIÓN CON DELAVAL En esta ganadería ya eran clientes de DeLaval y, cuando pensaron OBJETIVO: MANTENER LOS en la robotización, tuvieron clara la TRES ORDEÑOS marca desde el primer momento: Desde hace un año trabajan con dos robots V300 “La verdad es que ya veníamos de “Teníamos clarísimo que íbamos a de DeLaval una media alta”, señala José, alu- poner un robot DeLaval, ni siquiera diendo a los datos productivos de miramos otras opciones”. Disponen también de dos cepillos rascadores 2019, y cuenta que el reto para ellos La colocación y la desinfección de para mejorar el bienestar del rebaño fue tratar de no forzar la media de los pezones fueron dos de los faclos tres ordeños en los primeros tores clave de su decisión, si bien meses. “No queríamos bajar de ahí admiten que la balanza estuvo iny estábamos un poco obcecados clinada hacia esta casa desde el con el tema. Primero arrimábamos principio debido al factor humano: mucho y sí conseguíamos esos tres “Llevamos trabajando con Roberto ordeños, pero de esta manera muy pa- en años, su padre exceden ya nos haSisu suexplotación explotación estaen enun unclima clima enmuchos elque quelas las temperaturas exceden de22°C, 22°C,no nonecesita necesitaque quelala lainvestigación investigación Si Si su explotación esta en un clima en elel que las temperaturas temperaturas exceden de de 22°C, no necesita que investigación recida a la sala… A los dos meses bía vendido la sala y con ellos como leinforme informesobre sobrelala lacaída caídade deproducción producciónen enlos losdías díasen enlos losque quelas lastemperaturas temperaturas sonaltas. altas.Cuando Cuandolala latemperatura temperatura lele informe sobre caída de producción en los días en los que las temperaturas son son altas. Cuando temperatura empezamos a22°C, dejarlas de ycomienzan fue- soporte técnico hemos excedede de22°C, 22°C, lasarrimar vacascomienzan sufrir stresssiempre porcalor. calor. Estoesprovocaque quecoman comanmenos menosyyyproduzcan produzcan excede excede de las vacas vacas comienzan aaasufrir sufrir stress stress por por calor. Esto Esto provoca provoca que coman menos produzcan ron entrando ellas porun su25% cuenta, así tado El muy contentos; nos menos leche, hasta un 25%de deperdidas. perdidas. El stress parcalor calorsiempre puedetambien tambien llevaraaaíndices índicesde depreñez preñezmas masbajos bajos menos menos leche, leche, hasta hasta un 25% de perdidas. El stress stress par par calor puede puede tambien llevar llevar índices de preñez mas bajos terneraslacon con menospeso peso enelel elnacimiento. nacimiento. yyyaaaterneras terneras con menos menos peso en en nacimiento. que, quizás, transición la llevaron han ayudado y lo siguen haciendo”, mejor ellas que nosotros”, valora. valoran. Un año después, la media de ordeños ya ronda el objetivo de esta familia: están oscilando entre los 2,8 y 2,9 ordeños diarios. Una vez superada esta fase de adaptación, señalan que el cambio ha sido notorio y la mejoría, sin duda, muy grande. “Ya no solo por los robots, sino porque llegamos a un establo donde hay mucho más El cambio a las nuevas instalaciones supuso una espacio, más ventilación, con camejora notable tanto para el día a día de los propietarios como para sus animales mas más amplias… Y ahora las va-

Enfriar Enfriar las las vacas vacas es es la la forma forma adecuada adecuada de de aumentar aumentar su su producción producción

.Tel DeLaval DeLaval DeLavalEquipos Equipos EquiposS.A. S.A. S.A. C/ C/ C/Anabel Anabel AnabelSegura, Segura, Segura,7. 7. 7.28108 28108 28108Alcobendas Alcobendas Alcobendas(Madrid) (Madrid) (Madrid) Tel Tel.91 91 91490 490 49044 44 4473 73 73///62 62 62///63 63 63

www.delaval.es www.delaval.es www.delaval.es

es es esuna una unamarca marca marcaregistrada registrada registradade de deTetra Tetra TetraLaval Laval LavalHoldings Holdings Holdings&&&Finance Finance FinanceS.A. S.A. S.A. yyyDeLaval DeLaval DeLavales es esuna una unamarca marca marcacomercial comercial comercialregistrada registrada registradade de deDeLaval DeLaval DeLavalHolding Holding HoldingAB. AB. AB.ElEl Elpropietario propietario propietariose se sereserva reserva reservatodos todos todoslos los losderechos derechos derechosde de demodificación modificación modificacióndel del del diseño diseño diseño

vp026_publirreportaxe_DeLaval.indd 179

23/8/21 10:38

GALILEO ESPM9204897687 GYWER x WINDMILL x PENLEY

GICO

IPP

• Altísimas producións de leite (+2.173 kg) • Moitos kg de graxa (68) e proteína (72) • Morfoloxía moi completa e sen feblezas • Excelentes trazos funcionais e de saúde • Ideal para muxido en robot Fontao - Esperante - 27210 LUGO -Tfno.: 982 284 391 / Fax: 982 284 626 - www.xeneticafontao.com vp026_contra_galego.indd 180

@xeneticafontao 31/8/21 11:40