górska twierdza w Europie, a jej zwiedzanie z przewodnikiem ubranym w historyczny strój żołnie- rza epoki napoleońskiej to prawdziwa przyjemność i podróż w czasy militarnego funkcjonowania srebrnogórskich fortów. Zapraszamy na s

NAJWIĘKSZA GÓRSKA TWIERDZA

W EUROPIE

TEKST ANNA PIERNIKARCZYK

Srebrna Góra to niewielkie historyczne miasteczko, pięknie położone na Dolnym Śląsku, pomiędzy Nową Rudą i Ząbkowicami Śląskimi, na granicy Gór Sowich i Bardzkich, u wlotu do malowniczej Kotliny Kłodzkiej. Najważniejszą, a przy tym największą atrakcją jest tutaj Twierdza Srebrna Góra – cenny zabytek militarny kontynentu i jedna z najważniejszych atrakcji Dolnego Śląska. To największa górska twierdza w Europie, a jej zwiedzanie z przewodnikiem ubranym w historyczny strój żołnierza epoki napoleońskiej to prawdziwa przyjemność i podróż w czasy militarnego funkcjonowania srebrnogórskich fortów!

ZDJĘCIA: WIKIPEDIA

ZWIEDZANIE

Zwiedzanie odbywa się z przewodnikiem, który świetnie zna ten teren i historię twierdzy, o której opowiada tak ciekawie, że nieco ponadgodzinna wędrówka mija jak mrugnięcie okiem. Do tego ton opowieści jest momentami żartobliwy, co zdecydowanie uprzyjemnia czas spędzony w labiryntach fortów i spodoba się również dzieciom. Jednak temat nie jest specjalnie rozrywkowy i po wizycie w twierdzy wiem jedno: nie chciałabym tam być w roli żołnierza w tamtym czasie, bo to miejsce w zasadzie niczym się nie różni od więzienia! Podczas zwiedzania wychodzi się też na koronę twierdzy, która jest zarazem wspaniałym punktem widokowym, można stąd podziwiać panoramę Sudetów, a dokładniej Gór Opawskich, Masywu Śnieżnika i bliżej wznoszących się grzbietów Gór Bardzkich i Sowich. Nam podziwianie widoków nie było dane, niebo zsunęło się niemal na nasze głowy i widok ledwo dochodził do połamanej sosny, przypominającej mi tę z Sokolicy w Pieninach! Pamiętajcie, że temperatura powietrza w części podziemnej nie przekracza 10 stopni Celsjusza (nawet latem), zatem warto mieć ze sobą dodatkową bluzę czy sweter. Buty też trzeba wziąć wygodne i takie, które mogą się pobrudzić, bo nie wszystkie fragmenty są suche i wybrukowane. Miejscami wygląda to podobnie jak wtedy, kiedy twierdza była użytkowana.

DOJAZD

Forty ze względu na swe rozmiary robią ogromne wrażenie na turystach, szczególnie Donżon. Aby go zobaczyć, należy dojechać do Przełęczy Srebrnogórskiej, a stąd koło schroniska udać się pieszo krętą, malowniczą drogą pod górę, która jest wyłączona z ruchu samochodowego. Spacerek trwa jakieś 15 minut, osoby niepełnosprawne mogą podjechać samochodem pod samą twierdzę. W okresie letnim w weekendy z przełęczy Srebrnogórskiej do Twierdzy kursuje odpłatna kolejka FortFan Express. Cena biletu w obie strony to kilka złotych.

HISTORIA

Twierdza Srebrna Góra została zbudowana w latach 1765-1777 na rozkaz króla Prus Fryderyka II Wielkiego, według projektu inżyniera Ludwiga Wilhelma Regelera – pruskiego podpułkownika. Tak naprawdę nie było większego sensu militarnego do zbudowania tak ogromnej twierdzy w tym miejscu. Mówi się, że król Fryderyk po prostu nie lubił Słowian, a Polaków wręcz nienawidził, więc kiedy pewien Chorwat wystrzelił w jego stronę, oznajmił, że nikt nie będzie więcej do niego strzelał!

Oficjalnie Twierdza Srebrna Góra miała bronić Śląska, zdobytego przez Prusy w 1740 roku. Pod budowę fortyfikacji wybrano dwa górujące nad Przełęczą Srebrną wzniesienia: Forteczną Górę (Warowną, 686 m n.p.m.) oraz Ostróg (627 m n.p.m.). Dziś Fort Ostróg można również zwiedzać, opiekuje się nim inny właściciel, ale można kupić wspólny bilet z Twierdzą. Tam zwiedzanie ma charakter musztry i też jest bardzo ciekawe.

Tworzenie Twierdzy Srebrna Góra było tak wielkim przedsięwzięciem, że na miejscu zbudowano wówczas tartak, cegielnię, wapienniki, wodociąg i liczne drogi transportowe. Zewnętrzne mury forteczne wykonano z wydobytego na miejscu kamienia, a cegłę wykorzystano tylko do wykończenia wnętrz kazamat, wewnętrznego muru dziedzińca Donżonu i obu bram wjazdowych. Narożniki i rynny wykonano z białego lub czerwonego piaskowca.

KRÓLEWSKI WYPOCZYNEK W PAŁACU HENRYKÓW

Pałac Henryków usytuowany jest nieopodal miasta Szprotawa (2 km od centrum) w województwie Lubuskim, położonego 50 km na południe od Zielonej Góry, 80 km od Zgorzelca i 140 km na wschód od Wrocławia.

Szprotawa to malownicze i zabytkowe miasto z wieloma zabytkami i innymi atrakcjami turystycznymi, położone między dwiema rzekami - rzeką Bóbr i Szprotawa, gdzie latem organizowane są spływy kajakowe. Spacer z Pałacu do centrum Szprotawy trwa 15 minut.

Nocleg w pałacu z historią, otoczonym dużym, malowniczym ogrodem, w którym słychać tylko niczym niezakłócony szmer wody spadającej z fontanny, zapewni doskonały wypoczynek. Czas w ogrodzie przy śpiewie ptaków, dobrej książce i doskonałym posiłku przygotowanym przez naszego kucharza pomoże cieszyć się niezapomnianym pobytem.

Posiadłość to ponad 6 hektarów zieleni – ukwiecony ogród z ławeczkami i leżakami, park pełen starych drzew oraz mały staw z wysepką, do której prowadzi malowniczy drewniany mostek.

Bliskość autostrady A4 i drogi S3 czyni lokalizację dostępną z każdego miejsca Polski oraz Europy.

Zapraszamy! Pałac Henryków Henryków 70 67-300 Szprotawa

ZALETY

- ciekawy obiekt historyczny - autentyczne wnętrza -zwiedzanie z dużą dawką humoru - przewodnicy w strojach z epoki - możliwość strzelenia z broni - piękne widoki z twierdzy przy sprzyjającej pogodzie - bezpłatny parking - kobiety w ciąży i osoby niepełnosprawne mogą podjechać na górny parking

WADY

- konieczność dojścia pieszo pod górę z niższego parkingu (około 15 minut) może stanowić dla niektórych problem

Co ciekawe, przy budowie twierdzy zatrudniano około 4 tys. robotników z zachodnich Niemiec i Czech, również okoliczna ludność była zmuszana do pracy przy budowie fortów. Cała twierdza składała się z 299 kazamat i 54 izb strzeleckich. Na wypadek wojny załoga miała liczyć blisko 4 tys., a w razie potrzeby nawet 5 tys. żołnierzy. Artyleria forteczna obejmowała 264 działa, haubice i moździerze. Twierdza była na tyle samowystarczalna, żeby wytrzymać nawet 3-miesięczne oblężenie, skrywała studnie w każdym forcie, piekarnie, browar, zwierzęta hodowlane i żywność w magazynach.

Lata po II wojnie światowej przyniosły postępującą dewastację twierdzy, złupionej wcześniej przez wojska radzieckie. Dopiero w 1965 roku PTTK i Komenda Dolnośląskiej Chorągwi ZHP podpisała porozumienie, na mocy którego uprzątnięto II Fort Rogowy i nadano mu nazwę „Harcerz”. Fort Ostróg uprzątnięto przy pomocy ówczesnego (1969) ministerstwa górnictwa i przemianowano na Fort Górnik. W dniu 28 czerwca 1974 na terenie Fortu Donżon otwarto muzeum ciężkiej broni palnej.

Dziś Twierdza Srebrna Góra to bardzo ważny element militarnego dziedzictwa kulturowego Europy. Rozporządzeniem Prezydenta RP z dnia 14 kwietnia 2004 r. została uznana za pomnik historii.

W 2020 roku dostała duże dofinansowanie z funduszy norweskich – ponad 15 milionów złotych. Taka kwota pozwoli na otwarcie nowych, niedostępnych obecnie przestrzeni. Zostaną m.in. odbudowane mosty forteczne, powstaną też nowatorskie ekspozycje, których zwiedzanie będzie jeszcze ciekawsze i będzie się tu można poczuć jak w żywym muzeum.

WARUNKI ŻYCIA W TWIERDZY

Były bardzo ciężkie i surowe. Nie można było opuszczać twierdzy pod groźbą śmierci, a nawet za błahostki obowiązywały kary, i to bardzo zmyślne i bolesne. A gdy już się dostałeś do szpitala, to rzadko opuszczałeś go żywy. Lekarze nie myli rąk, a anatomii uczyli się na zmarłych, tak więc do opatrunków i operacji często podchodzili prosto od ciał ofiar. Dodając do tego wilgotne i niehigieniczne warunki życia w twierdzy oraz skromne jedzenie, nie dziwi wysoka śmiertelność żołnierzy stacjonujących w takich miejscach!

OBRONNOŚĆ

A należy pamiętać, że Twierdza Srebrna Góra w latach swej świetności, czyli w XVIII wieku, była najnowocześniejszą w Europie. Jej budowa była ogromnym przedsięwzięciem, składała się z 6 sporych fortów oraz wielu budowli pomocniczych.

Ogromne, grube mury twierdzy i jej specyficzne położenie były kiedyś nie do pokonania. Do dziś czuje się tu chłód i wilgoć murów, zwłaszcza w korytarzach zbudowanych pod powierzchnią góry. Stacjonowało w niej zwykle około 3,5 tys. żołnierzy.

Bardzo trudno było nie tylko dostać się do twierdzy, ale też wydostać się z niej. Ponoć udało się to tylko kilku śmiałkom. Inni przypłacili to życiem, ginąc od kul z karabinów lub spadając z prawie pionowych ścian. Twierdza do dziś robi ogromne wrażenie. Jest monumentalna, ma setki podziemnych tuneli i labiryntów, w których można się łatwo... zgubić. ■

Więcej na: www.polskieszlaki.pl

- INFORMACJE PRAKTYCZNE

Kwiecień – październik: 10.00-18.00 Listopad – marzec: 10.00-17.00 W wakacje w weekendy: 10.00-19.00 - Bilety: normalny 25 zł, ulgowy 17 zł (rodzinny 72 zł) - Dzieci do lat 4 bezpłatnie, zniżka z Kartą dużej rodziny - Bilet wspólny z Fortem Ostróg-Spitzberg w weekend: normalny 34 zł, ulgowy 21 zł - Parking: bezpłatny na przełęczy, skąd można dojść do twierdzy w 15 minut pieszo (latem jeździ kolejka, 5 zł w obie strony) - Bezpłatny parking górny dostępny jest dla osób niepełnosprawnych i kobiet w ciąży - Zwiedzanie z przewodnikiem, indywidualnie można zwiedzać tylko część trasy - Obiekt dostępny dla psów, ale tylko na smyczy Na miejscu w sezonie gastronomia i pamiątki Więcej informacji pod adresem www.forty.pl