zatem podróżować z dziećmi, żeby nie narażać się na niepotrzebne problemy? O tym na s

Prawne aspekty turystyki dzieci i młodzieży

TEKST KAROLINA CIEĆKA, APLIKANTKA ADWOKACKA POD REDAKCJĄ KRZYSZTOFA BUDNIKA, ADWOKATA KANCELARIA PRAWNA BUDNIK, POSNOW I PARTNERZY

Spontaniczne spakowanie bagażu i ulokowanie dzieci w samochodzie może nie wystarczyć, aby ze spokojną głową korzystać z atrakcji turystycznych wraz z naszymi niepełnoletnimi pociechami. Jak zatem podróżować z dziećmi, żeby nie narażać się na niepotrzebne problemy?

Często dzieci wybierają się na wycieczki szkolne, jedno- czy wielodniowe, w kraju bądź za granicę. Powszechnym sposobem na turystyczne wyjazdy dzieci są kolonie, półkolonie czy obozy. Każdy z tych sposobów cechuje odmienna specyfika, ale nierzadko także odmienne regulacje prawne, z których warto zdawać sobie sprawę. Pozwoli to na bezstresowe korzystanie z urlopu oraz zapewni wewnętrzny spokój, gdy wyślemy dzieci na wyjazd.

Organizację wypoczynku dla dzieci i młodzieży określają przepisy ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty oraz wydanego na jej podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 marca 2016 r. w sprawie wypoczynku dzieci i młodzieży. Ustawa o systemie oświaty definiuje pojęcie wypoczynku jako: „wypoczynek organizowany dla dzieci i młodzieży w celach rekreacyjnych lub regeneracji sił fizycznych i psychicznych, połączony ze szkoleniem lub pogłębianiem wiedzy, rozwijaniem zainteresowań, uzdolnień lub kompetencji społecznych dzieci i młodzieży, trwający nieprzerwanie co najmniej 2 dni, w czasie ferii letnich i zimowych oraz wiosennej i zimowej przerwy świątecznej, w kraju lub za granicą, w szczególności w formie kolonii, półkolonii, zimowiska, obozu i biwaku”.

Podmiot organizujący wypoczynek zobowiązany jest zapewnić przede wszystkim bezpieczne i higieniczne warunki pobytu. Konieczne jest, aby miejsce, w którym organizowany jest wypoczynek, spełniało wymagania

ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz warunki higieniczno-sanitarne. Dodatkowe wymogi obowiązują organizatora wypoczynku dzieci niepełnosprawnych.

Inne obowiązki organizatora to zapewnienie odpowiednich opiekunów i wychowawców, posiadających wymagane kwalifikacje. Także opieki medycznej i żywienia, zgodne z zasadami higieny żywienia oraz bezpieczeństwa uczestników. Konieczne jest przygotowanie programu wypoczynku i zajęć, które będą dostosowane do wieku, zainteresowań i potrzeb uczestników, ich stanu zdrowia, sprawności fizycznej i umiejętności. Nie mniej ważne są regulacje dotyczące transportu i wymagań dla pojazdów i innych środków komunikacji, którymi przewożone będą dzieci.

Wykonywanie tych obowiązków gwarantują szczegółowe przepisy prawne, uwzględniające różne uwarunkowania, w zależności od miejsca i form organizacji wypoczynku. Także my, rodzice i opiekunowie, mając świadomość zakresu obowiązków ciążących na organizatorze, łatwiej będziemy mogli rozpoznać, o co możemy przed powierzeniem naszych dzieci pytać i co sprawdzać. W tym zakresie każdy organizator ma obowiązek udzielić nam wszelkich wyjaśnień i zapewnień.

W wyjazdach zagranicznych szczególnie ważne jest prawidłowe wykonanie obowiązku, polegającego na zawarciu umowy ubezpieczenia od ryzyk wszelkich wypadków i zdarzeń, w tym gwarantujących pokrycie kosztów leczenia i pomocy medycznej za granicą. Oczywiście organizator musi zapewnić, że co najmniej jedna osoba spośród kadry opiekuńczej będzie znała język obcy na poziomie umożliwiającym porozumiewanie się w kraju podróży.

Organizator wypoczynku jest obowiązany zgłosić kuratorowi oświaty zamiar zorganizowania wypoczynku, nawet jeśli wypoczynek ma się odbywać w miejscu zamieszkania uczestników. Obowiązkowi zgłoszenia nie podlegają jedynie szkoły oraz placówki oświatowo-edukacyjne, gdy organizują wycieczkę nieprzekraczającą 3 dni.

Zgłoszenie podlega sprawdzeniu przez kuratora oświaty i dopiero w razie pozytywnej weryfikacji jest umieszczane w bazie wypoczynku (wypoczynek.mein.gov.pl). Przed wysłaniem dziecka na zorganizowany wyjazd warto więc sprawdzić, czy organizator dokonał takiego zgłoszenia. Wpis w bazie wypoczynku świadczy o tym, że organizator dokonał zgłoszenia i w ocenie kuratora oświaty planowany wypoczynek spełnia wymogi przewidziane prawem – zwłaszcza w zakresie obowiązków, które zostały wyżej opisane, a zatem, że gwarantuje on bezpieczeństwo małoletnich uczestników.

Możliwe są sytuacje, kiedy dopiero po przyjeździe na miejsce okaże się, że nie spełnia ono przewidzianych prawem wymogów, a więc mówiąc wprost, stwarza zagrożenie dla dzieci. Stąd nadzór i kontrola nie kończą się na zatwierdzeniu zgłoszenia, ale kurator oświaty przez cały czas sprawuje nadzór nad wypoczynkiem, i to nie tylko z własnej inicjatywy, ale także wskutek zgłoszonych skarg i wniosków. Wysyłając dziecko na taki wyjazd, w razie powzięcia wiadomości o nieodpowiednim sposobie zorganizowania wypoczynku, można złożyć skargę do kuratora oświaty, który wówczas ma obowiązek podjąć odpowiednie czynności kontrolne.

Kurator oświaty ma możliwość zarządzenia wykonania kontroli miejsca wypoczynku. W razie stwierdzenia nieprawidłowości kurator oświaty nakłada na organizatora obowiązek ich natychmiastowego usunięcia i zapewnienia zgodności warunków wypoczynku ze zgłoszeniem i wszelkimi przepisami prawnymi. Możliwe jest także nakazanie organizatorowi wypoczynku natychmiastowego przeniesienia uczestników do innego obiektu, który będzie spełniał odpowiednie wymogi. W razie niezastosowania się przez organizatora do wydanego nakazu kurator oświaty ma obowiązek zarządzenia zakończenia prowadzenia wypoczynku oraz nakazanie niezwłocznego zorganizowania powrotu uczestników do ich miejsca zamieszkania.

Przeprowadzenie kontroli miejsca wypoczynku jest znacznie utrudnione w razie wyjazdu zagranicznego. W tym zakresie kurator oświaty może korzystać z pomocy miejscowych służb państwowych.

Pojawia się naturalne pytanie, gdzie w tym wszystkim jest miejsce dla rodziców? Czy wystarczy, że oddadzą dziecko pod skrzydła wychowawcy i niczym więcej nie muszą się przejmować? Zgodnie z obowiązującym porządkiem prawnym rodzice mają obowiązki i uprawnienia wynikające ze sprawowanej pieczy rodzicielskiej i opiekuńczej, aż do momentu osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.

Niezależnie od tego, czy wypoczynek jest organizowany w ramach czasu wolnego od zajęć szkolnych (wakacje, ferie zimowe itp.), czy też dotyczy wycieczki szkolnej,

wymagana jest zgoda opiekunów prawnych na udział dziecka w wycieczce. Przy czym, mówiąc „dziecko”, mam tu na myśli każdą niepełnoletnią osobę.

Fakt, że za dzieci odpowiadają rodzice, powoduje dalsze konsekwencje w kontekście turystyki. O ile sytuacja ma się inaczej w przypadku nastolatków, czyli osób od 13. roku życia, o tyle dzieci do 13. roku życia nie mają samodzielności. Na przykład nie można przypisywać im winy za wyrządzoną przez nie szkodę. W razie spowodowania szkody przez dziecko odpowiedzialność ponosi osoba sprawująca nad nim nadzór. Będąc rodzicem, trzeba jednak mieć z tyłu głowy, że nawet oddanie dziecka pod nadzór opiekuna może nie być wystarczającą okolicznością do zwolnienia się z odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez dziecko. Rodzic bowiem odpowiada także za zachowanie staranności w wyborze przejściowego opiekuna.

Nie tylko profesjonalni organizatorzy, ale także rodzice i prawni opiekunowie organizują atrakcje turystyczne dla dzieci – czy to w miejscu zamieszkania, czy poza nim. Opisane wyżej wymogi i warunki prawne, stawiane przez ustawę o systemie oświaty organizatorom, nie dotyczą naturalnie organizacji wypoczynku dla własnych dzieci, czyli tzw. wyjazdów prywatnych. Prawodawca zakłada tutaj, że powinność dbałości o dzieci w wystarczającym stopniu wynika z miłości rodzicielskiej oraz istoty ogólnej pieczy rodzicielskiej regulowanej prawem rodzinnym.

Pisząc o turystyce dzieci i młodzieży, nie sposób nie wspomnieć o podstawowej zasadzie prawnej, dominującej we wszelkich regulacjach i sprawach dotyczących dzieci, jaką jest „dobro dziecka”. Jest to wartość nadrzędna, wiodąca, przez której pryzmat oceniane są wszelkie inne regulacje prawne. Zasada ta wynika z licznych umów międzynarodowych, których Polska jest stroną (przede wszystkim z Konwencji o prawach dziecka z dnia 20 listopada 1989 r.), jak i z krajowego porządku prawnego – zwłaszcza z Konstytucji RP oraz Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Nie nastręczają większych problemów sytuacje, kiedy rodzice wspólnie wychowują dziecko i są zgodni co do sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej, w tym co do sposobu organizacji wolnego czasu dziecka. Trudności zaczynają się w momencie, gdy rodzice zaczynają mieć odmienne pomysły na wdrożenie dziecka w turystyczne meandry, zwłaszcza gdy obojgu będzie przysługiwać pełnia władzy rodzicielskiej. Przykładowo, gdy tylko jedno z rodziców planuje wyjechać na zagraniczne wakacje razem z dzieckiem, konieczna jest na taki wyjazd zgoda drugiego rodzica. Gdy uzyskanie takiej zgody nie jest możliwe, konieczne będzie zwrócenie się do sądu opiekuńczego o udzielenie zezwolenia na wyjazd z dzieckiem. Ostateczną decyzję sąd podejmie po wysłuchaniu obojga rodziców, mając na względzie właśnie zasadę dobra dziecka. Zgoda sądu zastępuje zgodę drugiego rodzica.

Podsumowując, turystyka dzieci i młodzieży jest obwarowana licznymi regulacjami prawnymi, mającymi na celu zagwarantowanie jak największego bezpieczeństwa młodym turystom. Znajomość podstawowych zasad rządzących turystyką małoletnich pozwoli zapewnić im bezpieczeństwo podczas korzystania z atrakcji turystycznych bez niepotrzebnych zmartwień. ■

ZDJĘCIA: PIXABAY