ROZMAITOŚCI

Ciekawostki ze świata

EPIDEMIA COVID-19 PRZYSPIESZA ODCHODZENIE OD ENERGETYKI WĘGLOWEJ

Analiza wykonana przez naukowców z Uniwersytetu Technicznego w Berlinie i Poczdamskiego Instytutu Badań nad Klimatem wykazała, że wybuch pandemii przyczynił się do przyspieszenia odchodzenia od węgla. Naukowcy mieli do dyspozycji dane generowane w czasie rzeczywistym w Indiach, USA i Europie. Rejony te odpowiadają za 34% globalnej emisji CO2 pochodzącej z produkcji energii elektrycznej. Analiza wykazała, że pomiędzy początkiem stycznia a końcem września 2020 roku na tych trzech rynkach zapotrzebowanie na energię elektryczną spadło nawet o 20% w porównaniu z rokiem 2019, a jednocześnie emisja CO2 z produkcji energii zmniejszyła się nawet o 50%. Stało się tak dlatego, że gdy spada zapotrzebowanie na elektryczność, jako pierwsze wyłączane są te źródła energii, w których największą rolę odgrywają koszty zmienne. Elektrownie węglowe ponoszą duże koszty zmienne, gdyż muszą płacić za każdą tonę spalonego węgla. Tymczasem w przypadku elektrowni atomowych, słonecznych czy wiatrowych główną część kosztów stanowi cena ich budowy. Gdy już pracują, ich koszty zmienne w przeliczeniu na kilowatogodzinę są niskie, bliskie zeru. Autorzy badań szacują, że w związku z tym w roku 2021 emisja CO2 z generowania energii spadła o 6,8% w porównaniu z rokiem 2019. W większości krajów świata obserwuje się spadek ilości energii generowanej z paliw kopalnych. Wyjątkiem są tutaj Chiny, przez co ich udział w emisji CO2 z sektora energetycznego wzrósł z 37% w roku 2019 do 39% w roku 2020.

ZIMOWE ZDOBYCIE K2 STAŁO SIĘ FAKTEM

Grupa 10 nepalskich wspinaczy dokonała pierwszego w historii zimowego wejścia na K2, drugi najwyższy szczyt Ziemi. Tym samym zakończyła się trwająca od 40 lat epopeja, której celem było zdobycie zimą wszystkich 14 ośmiotysięczników. Epopeja zapoczątkowana przez Krzysztofa Wielickiego i Leszka Cichego zdobyciem Mount Everestu (8848 m n.p.m.) 17 lutego 1980 roku. K2 to najtrudniejszy i najbardziej wymagający zimą ośmiotysięcznik. Dlatego też tak długo pozostawał niezdobyty. Autorzy pierwszego zimowego wejścia na K2 to Nimsdai Purja, Mingma David Sherpa, Mingma Tenzi Sherpa, Geljen Sherpa, Pem Chiri Sherpa, Dawa Temba Sherpa, Mingma G, Dawa Tenjin Sherpa, Kilu Pemba Sherpa oraz Sona Sherpa. K2 stanowi wielkie wyzwanie. Bardzo strome zbocza wymagają dużych umiejętności technicznych, a wspinacze narażeni są na często schodzące lawiny. Zimą warunki znacznie się pogarszają, temperatura spada nawet do -50 stopni Celsjusza i wieją bardzo silne wiatry. O tym, jak trudny to szczyt, niech świadczy chociażby fakt, że dotychczas Mount Everest zdobyło ponad 5300 osób, a na górze zginęło mniej niż 300 wspinaczy. Na K2 wspięło się mniej niż 400 himalaistów, a zginęło ponad 80 osób.

CZARNOBYL NA LIŚCIE ŚWIATOWEGO DZIEDZICTWA UNESCO?

Ukraina stara się, by Czarnobyl został ogłoszony miejscem światowego dziedzictwa UNESCO. Zgodnie z obowiązującymi zasadami miano światowego dziedzictwa może otrzymać miejsce, które cechuje się „wybitnymi uniwersalnymi wartościami” i spełnia co najmniej jeden z 10 innych warunków, takich jak „reprezentowanie mistrzowskiego dzieła ludzkiego geniuszu”, „noszenie unikatowego lub co najmniej wyjątkowego świadectwa cywilizacji, która zniknęła”, czy też „bycie wyjątkowym przykładem budynku, architektury, technologii lub krajobrazu stanowiącym znaczący etap w historii człowieka”. Władze Ukrainy przekonują, że uznanie zony za światowe dziedzictwo zarówno pobudzi turystykę, jak i pomoże ją regulować. W ubiegłym roku Czarnobyl odwiedziła rekordowa liczba 124 tys. turystów. Ten wzrost miał częściowo związek z popularnym miniserialem „Czarnobyl”. Poziom promieniowania wokół Czarnobyla jest na tyle duży, że ludzie będą mogli mieszkać tam bezpiecznie dopiero za... 24 tys. lat. Organizatorzy wycieczek zapewniają jednak, że krótki pobyt tam jest bezpieczny, a podczas wizyty turyści przyjmują mniejszą dawką promieniowania niż w czasie prześwietlenia klatki piersiowej. Firmy korzystające z ruchu turystycznego w tym miejscu mają też nadzieję, że pozytywna decyzja UNESCO skłoni władze do wyremontowania opuszczonej infrastruktury.

NAJDŁUŻEJ NAŚWIETLANE ZDJĘCIE W HISTORII

Na University of Hertfordshire wykonano fotografię o najdłuższym czasie naświetlania w dziejach. Znaleziono ją wewnątrz puszki po piwie przyczepionej do kopuły Bayfordbury Observatory. Puszkę umieściła tam Regina Valkenborgh, a dzięki temu, że kobieta zapomniała o swoim eksperymencie, klisza naświetlała się przez 8 lat i 1 miesiąc. Historia zaczęła się w 2012 roku, kiedy ówczesna studentka na potrzeby swojej pracy magisterskiej z dziedziny sztuk pięknych postanowiła wykonać fotografie bez użycia nowoczesnych technologii. Wykorzystała więc puszki po piwie, w których umieściła błonę fotograficzną, tworząc w ten sposób proste aparaty otworkowe. Kilka takich puszek zostało umieszczonych na kopule uniwersyteckiego obserwatorium. Metoda nie dała zadowalających rezultatów, ponieważ klisze zwykle uszkadzała wilgoć. Jedna z puszek została zwyczajnie zapomniana, a po 8 latach odnaleziona przypadkowo przez konserwatora obserwatorium. Klisza okazała się niemal nietknięta, a dodatkowo uwieczniła niezwykłą fotografię. Widać na niej 2953 linie wyrysowane przez wędrujące po nieboskłonie Słońce. Pokazują one, jak nasza gwiazda zmienia wraz z porami roku pozycję nad horyzontem. Fotografia o długim czasie ekspozycji jest często używana do zilustrowania przemijania czasu. Dotychczas zdjęciem o najdłuższej ekspozycji było to wykonane przez niemieckiego artystę Michaela Wesely’ego, który naświetlał je przez 4 lata i 8 miesięcy. ▪

Opracowanie: Renata Nawrocka

ZIELONE INWESTYCJE

W KATOWICACH

Lasy, parki i coraz więcej zieleni w przestrzeni miejskiej. Tak wyglądają Katowice, jedno z najbardziej zielonych miast w Polsce. Stolica województwa śląskiego od lat inwestuje w zielone rozwiązania, które są widoczne na każdym kroku.

Nasadzenia nowych drzew, zazielenienie przystanków, budki lęgowe dla ptaków czy też zajęcia z recyklingu – to wszystko pomysły mieszkańców, które zostaną zrealizowane w tym roku w ramach I edycji tzw. Zielonego Budżetu. – Nasi mieszkańcy najlepiej wiedzą, czego potrzeba w ich otoczeniu. Coraz częściej słyszałem od mieszkańców, że budżet obywatelski powinien w większym stopniu umożliwiać mieszkańcom zgłaszanie zielonych projektów. Uznałem, że warto podjąć takie działanie i tak powstał Zielony Budżet. Jest on podobny do „zwykłego” budżetu obywatelskiego na etapie zgłaszania wniosków oraz ich weryfikacji. Pula 3 mln zł została rozdzielona na zadania ogólnomiejskie i dzielnicowe. – mówi Marcin Krupa, prezydent Katowic.

Wśród wybranych zadań znalazły się m.in. zazielenienie 22 przystanków – po jednym w każdej dzielnicy Katowic, odtworzenie małej retencji w Katowickim Parku Leśnym czy też urządzenie zielonego skweru przed Superjednostką. W Brynowie powstanie ogród deszczowy, a w Kostuchnie łąka kwietna. Poza zazielenieniem miasta katowiczanie zgłosili propozycje, których realizacja oznacza wsparcie dla zwierząt. W tym roku na terenie Ligoty-Panewnik oraz Wełnowca-Józefowca pojawią się m.in. budki lęgowe dla ptaków miejskich, takich jak sikorki, szpaki i wróble, a w Koszutce nowe hotele dla owadów.

NAJWIĘKSZY ZIELONY PROJEKT W HISTORII KATOWIC

Połączenie wodne między stawami Morawa i Borki, drogi rowerowe, kąpieliska wraz zapleczem, 500-metrowa promenada, monitoring i pomosty wędkarskie – warta 50 milionów złotych rewitalizacja Doliny Pięciu Stawów będzie największym zielonym projektem w historii Katowic. Prace w terenie wystartują z początkiem 2023 roku. W pierwszej kolejności powstanie nowa stanica żeglarska przy stawie Morawa, która ma być gotowa w połowie przyszłego roku. Budynek będzie miał trzy kondygnacje i znajdą się w nim: hangar na łodzie, szkutnia, żaglownia, magazyn oraz cztery sale spotkań. Nabrzeże zostanie przystosowane do wodowania jednostek pływających, powstaną tutaj m.in. keja i pomost dla żeglarzy, przebieralnia i natryski plażowe. Cały obiekt będzie przystosowany do użytkowania przez osoby niepełnosprawne. Nowa aranżacja terenu obejmie także uporządkowanie zieleni, wykonanie alejek dla pieszych i montaż nowego oświetlenia. Prace w terenie rozpoczną się w pierwszej połowie tego roku i zakończą w połowie 2022 roku. Przy stawie Borki powstaną m.in. plaże rekreacyjne i molo prowadzące do wyspy, toalety, natryski, boisko do siatkówki i krąg grillowy. Zainstalowany zostanie tam także monitoring i nowe oświetlenie. Borki zostaną połączone z Morawą kanałem, co zwiększy możliwości w zakresie rekreacyjnego korzystania z kajaków i łódek. Na północnym brzegu Morawy powstanie plaża, boisko do siatkówki, toalety i natryski. Wzdłuż wschodniego brzegu po-

wstanie drewniana promenada spacerowa. Z kolei trzy stawy Hubertus będą miały bardziej „dziki” charakter – zostaną oczyszczone z szuwarów i połączone wąskimi kanałami. Pojawią się tam pomosty wędkarskie oraz ścieżka edukacyjna. Okolice stawów Morawa, Borki oraz trzech Hubertusów znajdujących się na terenie katowickich dzielnic Szopienic i Burowca tworzą urokliwy, zajmujący 157 hektarów kompleks przyrodniczo-krajobrazowy, z czego powierzchnia samych zbiorników wodnych wynosi 91 hektarów – czyli tyle, co 127 pełnowymiarowych boisk piłkarskich. ■