MAGAZINE VOOR GGZ EN VERSLAVINGSZORG Jaargang 69
|
nummer 04
|
juli 2014
|
www.mgvonline.nl
MGV MAGAZINE
28 pagina’s die je niet wil missen
SAMENLEVING
JONGEREN, DRANK, DRUGS EN UITGAAN
RISKANTE COCKTAIL INNOVATIE
Nieuwe zorgaanbieder INTER-PSY MGV KENNIS
20 pagina’s die je niet mag missen
ONDERZOEK Machteld Jansen en anderen
GESCHORST! PSYCHIATRISCHE PROBLEMATIEK OP BASISSCHOOL INNOVATIE Ron Sponselee en Steef Peters
DE GE(S)LAAGDE ORGANISATIE. INNOVATIE IN ZORG BEVORDEREN ONDERZOEK Gideon de Jong en anderen
1OPBRENGSTEN EIGEN KRACHT-CONFERENTIES IN OGGZ
MGV | Jaargang 69 | nummer 04 | juli 2014
redactioneel
Riskant
uitgaansgedrag In het net aangebroken festivalseizoen pieken de xtc-consumptie én het aantal ongelukken, zo waarschuwen drugsmonitors. Uitgaan
UITGELICHT
Happy People
brengt trouwens verschillend riskant gedrag samen, zeker bij pubers, aldus Ninette van Hasselt. Goede opvoedingsvaardigheden bevorderen preventie. Dat zegt ook de Amerikaanse autoriteit Tom Dishion. Zijn bewezen methode om lastig kindergedrag te voorkomen. De Nederlandse (jeugd)zorg en scholen zouden daar baat bij kunnen hebben; in het Kenniskatern beschrijven Machteld Jansen en anderen hoe al op de basisschool lastige kinderen worden geschorst. Terwijl jongeren op de vulkaan dansen, gonst
Foto: Karin Jonkers
Family Check-Up is een laagdrempelige en
In deze voorstelling van Stichting Sally & Molly zien we een tante en haar depressieve nicht. Het gaat over hoe depressie
het in de ggz over andere incidenten: harde
invloed heeft op je relaties en over hoe familie en vrienden
bezuinigen, onverantwoorde patiëntenzorg.
ermee omgaan. HappyPeople streeft naar meer inzicht en
Op mgvonline.nl spoort Bas Frelier hulpver-
vermindering van negatieve beeldvorming.
leners aan om incidenten te melden en in
Bijzonder is dat deze voorstelling gespeeld wordt door twee
verzet te komen. ‘Oude’ instellingen menen
actrices die ervaring hebben met deze thematiek en boven-
dat nieuwe aanbieders de centen opstrijken
dien familie zijn; Laura Hagt en Narhea Goossens.
met het lichte werk. Nieuwkomer INTER-PSY
De première vond plaats in het Stedelijk Museum van Den
ontkent dat: het is gewoon een speedboot tussen roeiers. In MGV Kennis verhelderen Ron Sponselee & Steef Peters waarom zorginnovaties steeds verzanden. De oorspronkelijke doelen van professionals worden gedwarsboomd door bijkomende managementdoelen. Tips voor
Bosch in juni in het kader van de tentoonstelling ‘Reinventing happiness’. Na de try-out op de informatiedag van de Depressie Vereniging schreef interim directeur Nathalie Kelderman: ‘Je wordt vanaf het eerste moment gegrepen door de actrices door hun zeer realistische spel. Alles wat er speelt tussen en bij mensen met een depressie wordt benoemd, niets blijft onuitgesproken. Dat maakt dat het diep binnenkomt en je als toehoorder volledig uit je comfortzone wordt getrokken. Heel
riskant innovatiegedrag.
indringend en prachtig neergezet!’
Sonja van ’t Hof, hoofdredacteur
Voor boekingen en informatie: sallyenmolly@outlook.com of bel 06-11361868
4
redactioneel & uitgelicht
Eerste online zelfhulp
voor borderline
Er wordt weinig e-health voor de ‘grote psychiatrie’ ontwikkeld. Maar mensen met borderline persoonlijkheidsstoornissen maken veel gebruik van internet. Begin juni is het eerste online zelfhulpprogramma voor hen gelanceerd. Het kan zelfstandig worden gebruikt of met een therapeut als coach. Is e-hulp wel mogelijk voor deze moeilijke groep patiënten? Ja, vindt ontwerper Erwin van Meekeren. Weliswaar gaat het in therapie over hechting en werkrelatie, overdracht en tegenoverdracht, ‘maar dat neemt niet weg dat deze patiënten burgers zijn die ook reisjes boeken op internet en zelfstandig door het leven gaan. Dus waarom zouden ze niet kunnen profiteren van zo’n zelfhulpprogramma op internet?’ Een interview met Erwin van Meekeren staat op www.mgvonline.nl/ nieuws/e-hulp-voor-borderlinepatienten. De online cursus ‘Borderline’ (€ 29,50) is te koop via www.boomamsterdam.nl
De Psyche-logen ‘Als je een depressie hebt, oogt dat als een teken van zwakte en medicijngebruik is helemaal taboe.’ Theatermaker Nicole Wessels maakte zelf een burn-out en een depressie door en ondervindt zoals zoveel mensen met een psychische aandoening onbegrip als zij erover vertelt. Ze besloot een voorstelling te maken die dit onbegrip kan wegnemen: de Psyche-logen. De voorstelling volgt vijf vrouwen die elk op hun eigen manier worstelen met een psychische aandoening. Monologen worden afgewisseld met luchtig spel. De acteurs zijn allemaal amateurs die zelf ervaringsdeskundig, direct betrokken of hulpverlener zijn. Tot nu toe trok de voorstelling volle zalen. Het is een opzichzelfstaande theatervoorstelling, maar de groep heeft al verschillende keren bij een ggz-instelling een verkorte versie gespeeld. Ze spelen dan 20 minuten aan scènes gevolgd door een nagesprek van een uur. De voorstelling kan nog worden geboekt. De Psyche-logen is gemaakt door Delen & Spelen producties. Zie http://delenenspelen.nl/de-psyche-logen; www.facebook.com/depsychelogen
Rectificatie Boven het artikel ‘Hoe ROM ondersteunt bij keuze voor EPA-zorgpaden’ in het meinummer van MGV (p. 24-31) ontbraken de namen van de auteurs: Sascha Kwakernaak, Wilma Swildens, Tom van Wel, Fred Marquenie, Liesje van Neerbos en Laura van Goor. In de digitale versie op www.mgvonline.nl staan de auteursnamen wel vermeld.
5
MGV | Jaargang 69 | nummer 03 | MEI 2014
InterviEW
Ninette van Hasselt
UITGAANSOPVOEDING VOOR PUBERS 6
interview | NINETTE VAN HASSELT: UITGAANSOPVOEDING VOOR PUBERS
Uitgaan is iets dat pubers moeten leren, vindt Ninette van Hasselt, programmahoofd Jongeren en riskant gedrag van het Trimbos-instituut. Ze schreef er een boek over, want ouders realiseren zich vaak niet dat het uitgaansleven ingrijpend is veranderd sinds hun eigen jeugd. Uitgaan combineert al het riskante pubergedrag. ‘Ouders moeten weten aan welke knoppen ze kunnen draaien.’ Door: Ditty Eimers, journalist Foto's: Roy Borghouts en Rikkert Harink
H
VAN KROEG NAAR MEGAFEEST
Het was drie uur ’s nachts op het Rembrandtplein. Ninette van
Een boek over uitgaansopvoeding was er nog niet. Er is wel van
Hasselt, op stap met een politieagent, zag hoe een bezorgde
alles geschreven over deelonderwerpen als soa’s, alcohol- en
moeder haar laveloze puberdochter in de auto duwde. Zou ik die
drugsmisbruik, roken, uitgaansgeweld, gehoorschade, opvoeden
moeder kunnen adviseren hoe ze voorkomt dat haar dochter er
en puberteit. ‘Bij het uitgaan komt dat allemaal bij elkaar’, zegt
volgende week weer zo bijzit?, vroeg ze zich af.
Van Hasselt. ‘Maar ouders gaan niet naar vijf verschillende sites
Ze besloot er een boek over te schrijven. In Pubers en uitgaan. De 1
om alle informatie bij elkaar te sprokkelen.’
kicks, de risico’s en de uitdagingen voor opvoeders geeft ze ouders
Uitgaan is iets dat ouders hun kinderen moeten leren, vindt ze.
handvatten voor de uitgaansopvoeding. Het boek is gebaseerd
‘De essentie van een goede uitgaansopvoeding dat je de leuke
op wetenschappelijke inzichten over uitgaansgedrag, een
én de minder leuke uitdagingen voor een puber begrijpt.’ Weten
onderwerp waar ze zich al haar hele werkende leven mee
hoe het feitelijk zit, voorkomt dat ouders meegaan met alle
bezighoudt. Ze schreef het in haar vrije tijd. ‘Ook als voorberei-
hypes die voorbijkomen. Neem de opmars van breezerseks, die
ding voor mezelf’, vertelt ze in haar werkkamer op het Trimbos-
achteraf toch een stuk minder alarmerend bleek dan de vette
instituut. Het duurt niet lang meer voor haar eigen dochters, 12
krantenkoppen deden vermoeden. Of de ghb-epidemie die werd
en 14 jaar oud, de wereld van de feesten, kroegen en disco’s gaan
gesuggereerd. Van Hasselt: ‘Dat is een lokaal probleem, waar je
ontdekken. Zal het haar lukken om ze te behoeden voor de
niet iedereen mee lastig moet vallen. Maar je moet wel weten of
risico’s die uitgaan met zich meebrengt? Die vraag dringt zich
het in jouw buurt of dorp speelt.’
steeds meer op. Maar ze heeft dit boek in de eerste plaats als
Ouders, let goed op, is de toon die doorklinkt in het boek. Van
professional geschreven, benadrukt ze. ‘Ik ben ervan overtuigd
Hasselt: ‘Ik wil ouders niet bang maken, maar ik vind wel dat ze
dat de kennis die we de afgelopen jaren hebben verzameld,
zicht moeten hebben op de nachtelijke activiteiten van hun
ouders kan helpen om goede afspraken met hun kind te maken.’
puber.’
7
-
MGV | Jaargang 69 | nummer 04 | juli 2014
Reisgids Den Dolder:
het leven in een psychiatrische kliniek in de woorden van haar bewoners Door: Jantine Wijnja Beeld: Hansje van Halem
12
Wat is het grootste verschil tussen leven in een psychiatrisch kliniek en leven daarbuiten? Welk advies zouden de ‘bewoners’ van zo’n kliniek geven aan nieuwe groepsgenoten of aan de mensen die hun dagelijks leven vormgeven? Maak je op zo’n plek eigenlijk vrienden, of juist niet? Reisgids Den Dolder neemt de lezer mee naar het mentale landschap van een psychiatrische kliniek, om voorstelbaarder te maken hoe het is om in zo’n instelling te verblijven.
KUNST | Reisgids Den Dolder
Om de inhoud voor dit boek te verzamelen woonde en werkte ik drie maanden in Het Vijfde Seizoen. Ik interviewde bewoners over hun kijk op het leven in de instelling. Immers: zij kennen deze omgeving als geen ander. Tijdens mijn verblijf stuurde ik regelmatig een digitale postkaart naar MGV online. Inmiddels is het boek af. Op deze pagina’s vindt u een voorproef. Het boek kent enkele bijzonderheden:
Patiënt als expert De tekst van Reisgids Den Dolder bestaat volledig uit bijdragen van patiënten en cliënten. Hun woorden en ervaringen zijn geordend op thema: het belangrijkste moment van de dag, eenzaamheid, levenstips...
Grafisch ontwerp
De extra inhoud in Augmented Reality bekijken 1. Ga naar je App Store of je Playstore. 2. Download en open Layar. 3. Scan de afbeelding van het washok.
Reisgids Den Dolder heeft een bijzondere grafische vormgeving. Vormgeefster Hansje van Halem, die onlangs nog vijf sterren kreeg van De Volkskrant, maakte er een compact boekje van met gezeefdrukt omslag en veel beeldmateriaal.
Augmented Reality Augmented Reality is het toevoegen van extra virtuele lagen aan de bestaande wereld. Aan een aantal pagina’s van Reisgids Den Dolder is zulke
Over het Vijfde Seizoen
virtuele inhoud toegevoegd. Zo hebben de dansers van Random Collision teksten van bewoners over enge of geliefde plekken omgezet naar beweging. Eén van hun bijdragen is te zien
Het Vijfde Seizoen is een kunstenaarsverblijf op het terrein van de psychiatrische instelling de Willem Arntsz Hoeve / Altrecht ggz in Den Dolder. Professionele kunstenaars kunnen er één seizoen zijn. Sinds haar ontstaan in 1998 hebben tal van kunstenaars in Het Vijfde Seizoen gewoond en gewerkt. Het is een inspirerende plek en een extreme ervaring. Elke kunstenaar kiest steeds zijn eigen invalshoek en benadert de psychiatrie vanuit een volledig persoonlijk gezichtspunt. Door ieder seizoen een andere kunstenaar uit te nodigen, wordt een bijdrage geleverd aan de doelstelling van Het Vijfde Seizoen en Altrecht ggz om de maatschappij dichter bij de psychiatrie te brengen.
13
wanneer u de afbeelding van het washok op p. 12 scant met de app Layar. Mijn gidsen van de Willem Arntsz Hoeve zijn bereid geweest hun ervaring en gezichtspunten te delen. Ik hoop dat u in dit boek iets zult vinden wat u raakt, verrast of herkent. Reisgids Den Dolder is te bestellen via de website van Het Vijfde Seizoen: http://www.vijfde-seizoen.nl Reisgids Den Dolder wordt mede mogelijk gemaakt door het Mondriaan Fonds, Stichting Stokroos, Prins Bernhard Cultuurfonds, KfHeinfonds, Altrecht GGZ, Het Vijfde Seizoen en Layar en dankzij crowdfunding via Voor de Kunst.
MGV | Jaargang 69 | nummer 04 | juli 2014
INNOVATIE
De speedboot onder DE zorginstellingen Nieuwe aanbieder INTER-PSY profileert zich als proactief en kostenbewust
14
INNOVATIE | DE SPEEDBOOT ONDER DE ZORGINSTELLINGEN: INTER-PSY
Carl Blijd (l) en Ayhan Tatligioclu
Hij begon in 2009 op een kantoortje met twee parttime medewerkers. Inmiddels geeft klinisch psycholoog Ayhan Tatligioclu, algemeen directeur van tweedelijns-ggz-instelling INTER-PSY (IP), leiding aan 140 medewerkers. Ze werken in twaalf vestigingen. Het hoofdkantoor ligt vlakbij station Groningen Europapark, gehuisvest op drie verdiepingen van een kantoorkolos. IP is, behalve aan de naam, te herkennen aan het typische IP-groen. Dat vind je steeds op één muur van elke wacht- en werkruimte terug. Door: Malou van Hintum, journalist Foto's: Hans Muus
LAGE OVERHEAD
niet mee eens. ‘Ik kan gewoon heel goed organiseren, daarom
Tijdens de vergadering van het managementteam op donder-
hebben wij zo’n lage overhead. Ik heb niet iemand nodig die het
dagochtend komen lopende zaken aan de orde zoals wachtlijsten
vastgoed voor me doet, ik ga zelf wel kijken.’
die niemand wil, worden strubbelingen met nieuwe teams
Als hij tijdens de MT-vergadering vertelt waarom hij een mogelijk
besproken, en vertelt Tatligioclu welke nieuwe panden hij op het
nieuw pand in Marum heeft afgekeurd, zorgt dat voor hilariteit.
oog heeft voor IP-vestigingen in de regio. Aan tafel zitten
‘Er zit een pruikenmaker op de benedenverdieping, die heeft zes
behalve zijn twee mededirecteuren Carl Blijd (psychiater en
van die enge koppen achter raampjes staan die naar buiten
inhoudelijk directeur) en Peter van der Wal (financieel directeur)
kijken. Dat kunnen we onze cliënten niet aandoen.’ Hij heeft ook
verschillende managers en behandelcoördinatoren, in totaal
in Drachten een pand bekeken. ‘Tegenover De Koriander, een
twaalf mensen.
sterrenrestaurant. Zegt iemand dat wat?’ Alleen de vingers van
Voorzitter Tatligioclu is scherp, gestructureerd, kent details,
het echtpaar Blijd gaan omhoog – Els Blijd is sinds een jaar
bewaakt het overzicht, en hakt snel knopen door. ‘Je bent een
behandelcoördinator van het autismeteam en van het infant-
echte ondernemer’, zeg ik later tegen hem, maar daar is hij het
team bij IP. Tatligioclu lacht: ‘Ik ken alleen de Febo.’
15
-
MGV | Jaargang 69 | nummer 04 | juli 2014
Dishion weet dat je geen diagnoses, kritiek of oordelen moet
Vanwege het preventieve effect zou Dishion de FCU jaarlijks
geven. ‘Een ouder zei bijvoorbeeld: ik wil niet mishandelen, maar
als ‘onderhoudsbeurt’ willen aanbieden aan elk gezin met jonge
ik wil dat mijn kind luistert. Je moet dan niet op dat woord
kinderen. ‘Je zou het dan beter een family-wellness-assessment-
“mishandelen” duiken maar zeggen: we kunnen eens kijken hoe
model kunnen noemen. Als er zoiets had bestaan toen ik jonge
zo’n situatie verloopt. Dat motiveert de ouder.’ De FCU legt ook
kinderen had, zou ik daar waarschijnlijk graag gebruik van
geen opvoedmethode op. ‘Dat is een wezenlijk punt, want je
hebben gemaakt.’
betrekt ouders niet als je iets oplegt. We vermijden het woord oudertraining. Daar zouden jij en ik ook niet naartoe willen.
Ook voor Nederland?
Iedereen vindt het beschamend als hij zoiets kennelijk nodig
Het model wordt sinds 2010 ook in Zweden gebruikt. In
heeft. Het gaat erom het functioneren van het gezin vast te
Nijmegen willen onderzoekers de mogelijkheden van FCU
stellen. Dat doe je vooral door empathie te tonen en door
voor Nederland nagaan. Desgevraagd zegt Dishion dat hij de
uitspraken op te pikken die wijzen op zorgen over de kinderen.
Nederlandse jeugdzorg niet goed kent, maar dat zijn model een
Weinig mensen weigeren het aanbod van een FCU uiteindelijk.’
oplossing kan bieden voor bijvoorbeeld het probleem van te veel
De FCU is in verschillende culturen en in de eigen taal afgeno-
professionals rond één gezin: ‘Daar is het precies voor ontwor-
men – zelfs die van de Indiaanse Apache. ‘We hebben in allerlei
pen. In de VS hadden sommige scholen waarmee we werkten
culturele gemeenschappen in de Verenigde Staten gewerkt:
wel 20 preventieprogramma’s voor verschillende problemen!
blank, zwart, latino’, zegt Dishion. ‘De FCU lag het gevoeligst bij
Langs een wand stonden allemaal dozen met materiaal en de
Indiaanse gemeenschappen. Die zijn in het verleden verschrikke-
leraren waren het spoor bijster: wat moesten ze aan welk kind
lijk behandeld – hun kinderen zijn weggehaald en in internaten
aanbieden?’
geplaatst. Dat is nog steeds een pijnlijke herinnering.’
Dishion vergelijkt het met de rol van de huisarts. ‘Bij lichamelijke klachten onderzoekt je huisarts je en bepaalt welke hulp nodig
Preventieve werking
is. Hij neemt geen willekeurige beslissing, maar baseert dat op
Weet je de betrokkenheid van de ouders te vergroten, dan is het
een assessment. De FCU is een goede manier om dat bij
effect op kinderen des te duidelijker, zegt Dishion. ‘We hebben
gezinszorgen te doen. Het is meer een raamwerk dan een
twee RCT’s uitgevoerd. Een met gezinnen van 2-jarigen die we
techniek, hoewel er wat techniek bij te pas komt. Die bestaat
tot hun 15e hebben gevolgd. We verdeelden ze random over de
eruit dat je het gezin zelf laat formuleren wat hun zorgen en
FCU- en de controlegroep en sloten zo uit dat je alleen ouders in
behoeften zijn, en dat je ze daar zelf een beslissing over laat
de FCU krijgt die sneller hulp zoeken. De drie sessies bleken in
nemen. Zo krijgen ze alleen de hulp die ze zelf nodig vinden.’
de loop der tijd problematisch gedrag te voorkomen, vergeleken met de controlegroep. De andere RCT betrof gezinnen van 11-jarigen, die nu ongeveer 21 zijn. Kinderen uit de FCU-gezinnen bleken significant minder vaak marihuana te gaan gebruiken, minder in aanraking met de politie te komen en minder vaak depressief te zijn. En dat kwam alleen door intensiever, maar positief oudertoezicht.’
Noot 1 Term voor een levensverhaal maken, ook in de zin van herstel: ‘schade verhalen’.
2222
MGV-kennis |
KENNIS 20 pagina’s die je niet mag missen
24
ONDERZOEK
Machteld Jansen, Guus van Voorst en Bram Pijl
GESCHORST! PSYCHIATRISCHE PROBLEMATIEK OP DE BASISSCHOOL
31
INNOVATIE
37
ONDERZOEK
Ron Sponselee en Steef Peters
DE GE(S)LAAGDE ORGANISATIE - HOE INNOVATIE IN DE ZORG TE BEVORDEREN Gideon de Jong, Gert Schout, Cornelis Mulder en anderen
OPBRENGSTEN VAN EIGEN KRACHT-CONFERENTIES IN DE OGGZ
NU OP MGVONLINE.NL Online only een noodkreet van psychiater Bas Frelier over de afbraak van de ggz. Extra: columns, lopende zaken, en debat over ROM en benchmarking. Alle artikelen uit het magazine en het kenniskatern zijn online te lezen voor abonnees. Ook is het MGV-archief online te raadplegen.
23
MGV | Jaargang 69 | nummer 04 | juli 2014
behandelingen voor de facturering. Vervolgens probeerde men via het EPD ook zorgvernieuwingen in te voeren, door het bijvoorbeeld te gebruiken ter ondersteuning van de professional. Het gevolg was een complete mismatch tussen de IT-applicatie en het gebruik daarvan, waardoor de professionals zich misbruikt voelden door het administratieve apparaat. Bij de invoering van de ROM dreigt nu hetzelfde te gebeuren. Niet de gegevens in de taal van de professionals vormen het uitgangspunt voor monitoring en onderzoek, maar de meetuitkomsten die door de bedrijfsvoering vertaald zijn in de logica van de verantwoordingssystematiek. Wanneer er rekening gehouden wordt met meerdere lagen in de organisatie, blijft de innovatie en de eventuele vertaling daarvan naar IT-applicaties binnen het domein van de professionals die ermee moeten werken. Het belang van kennis van de gelaagdheid geldt voor vernieuwingen in alle onderdelen van een zorgorganisatie: het primaire proces, de procesbesturing, de zorglogistiek, de productieregistratie en de bedrijfssturing. Het besef moet groeien dat het bij innovatie vooral gaat om de belangen van de professionals. Er moet voortdurend voor gewaakt worden dat het accent niet verschuift naar regels, procedures, (administratieve) systemen en verantwoordingsinstrumenten. Dit vraagt heldere keuzes in de samenstelling van een innovatieteam, duidelijke bevoegdheden en verantwoordelijkheden en heldere afspraken over hoe de vernieuwing wordt ingevoerd. Het ordenen van innovatiedoelen en het respecteren van elkaars belangen kan de werelden van management en professionals dichter bij elkaar brengen. Een geforceerd samenbrengen levert enkel teleurstelling en vervreemding in de organisatie op. De oplossing moet worden gezocht in het van tevoren vaststellen van de (impliciete) doelen van de innovatie van alle belanghebbenden, zowel management als professionals. Voor het begin van het project moeten alle (persoonlijke) doelen bij alle belanghebbenden bekend zijn. Volgens de filosoof Cato is het geen schande niets te weten, niets willen leren echter wel. We hopen dat dit artikel de afstand tussen weten en doen verkleint.
samenvatting
R. Sponselee is voorzitter van de Raad van Bestuur van GGZ Delfland. Hij maakte twaalf jaar deel uit van de commissie informatiebeleid van GGZ
Er is betere kennis nodig over de manier waarop innovatie zich in de
Nederland, participeerde in de ontwikkeling van het REPD en was lid van
gezondheidszorg verspreidt. Een analyse van de invoering van de
de ROM-stuurgroep van GGZ Nederland.
Routine Outcome Monitoring (ROM) maakt duidelijk dat er een helder
r.sponselee@ggz-delfland.nl
onderscheid gemaakt moet worden tussen de doelstellingen van de
S. Peters is consultant op het gebied van strategie, processen en
professionals en die van het management. Wanneer de doelen worden
informatietechnologie. Hij is als visiting professor verbonden aan de
vermengd, trekt de professional zich terug of gaat zich verzetten. Dit
Universiteit van Reading en het Beijing Institute of Technology.
dreigt met ROM te gebeuren. Kennis en acceptatie van de verschillende
speters@conclusion.nl.
lagen in de organisatie met hun specifieke kenmerken zijn voorwaarden voor een succesvolle invoering van de innovatie.
36
ONDERZOEK | OPBRENGSTEN VAN EIGEN KRACHT-CONFERENTIES IN DE OGGZ
Opbrengsten van Eigen Kracht-conferenties in de openbare geestelijke gezondheidszorg Door: Gideon de Jong, Gert Schout, Cornelis Mulder, Ellen Meijer, Marjolein van Dijk & Tineke Abma
Eigen Kracht-conferenties kunnen worden ingezet om cliënten van de oggz te helpen om grip te krijgen op hun leven. Het netwerk verstevigt en de hulpbehoefte neemt af, zo is de bedoeling. Een onderzoek naar de opbrengsten wijst uit dat dat ten dele klopt. i
Zie het dossier over effectiviteit van
Eigen Kracht-conferenties: http://www.socialevraagstukken.nl/site/ dossiers/werkt-eigen-kracht/ 1 Kampen T, Verhoeven I, Verplanke L (red.). De affectieve burger. Hoe de overheid verleidt en verplicht tot zorgzaamheid.
In Nederland vindt er een heroverweging plaats over wat we van de verzorgingsstaat mogen
Amsterdam: Van Gennep; 2013.
verwachten en waaruit de inzet van de gemeenschap kan bestaan.1,2 De overheid treedt terug,
2
de burger moet meer zelf doen. Het gaat hier bijvoorbeeld om de nieuwe Wet maatschappelijke
Wetenschappelijke Raad voor het
ondersteuning (Wmo), Welzijn Nieuwe Stijl en de belangstelling voor burgerkracht. In deze
Regeringsbeleid (WRR).
context zien we de opkomst van de Eigen Kracht-conferenties (EK-c’s). i Een EK-c is een bijeenkomst waarin de cliënt (de ‘hoofdpersoon’) en diens netwerk oplos-
Vertrouwen in burgers. Amsterdam: Amsterdam University Press; 2012.
3
singen zoeken voor een probleem en daarvoor gezamenlijk een plan opstellen. Essentieel in deze benadering is dat mensen niet alleen over eigen krachten beschikken, maar ook samen met anderen leven en samen met anderen kracht kunnen ontwikkelen. Voormalig wethouder in Amsterdam Pieter Hilhorst noemt dit ‘samenredzaamheid’.4 Hij houdt een pleidooi voor nieu-
3 Beek F van, Muntendam M. De kleine gids. Eigen Kracht-conferentie 2011. Alphen aan den Rijn: Kluwer; 2011.
we vormen van lotsverbondenheid. Te lang zouden we in zijn ogen de gemeenschappelijkheid uitbesteed hebben aan de staat. De bureaucratische logica van de overheid sluit moeizaam aan bij de leefwereld van mensen. EK-c’s zijn volgens Hilhorst nieuwe vormen om lotsverbondenheid vorm te geven.
37
4 Hilhorst P. Samenredzaamheid. De Volkskrant, 6 oktober 2009.
MGV | Jaargang 69 | nummer 04 | juli 2014
BOEK
J. VAN OS (2014)
DE DSM-5 VOORBIJ! PERSOONLIJKE DIAGNOSTIEK IN EEN NIEUWE GGZ
door: Michiel W. Hengeveld Psychiater, emeritus hoogleraar psychiatrie, Leiden
Leusden: Diagnosis uitgevers, 224 p., € 30,-
Iedereen die ook maar iets met de ggz van doen heeft moet dit boek lezen! De professionals, maar zeker ook de zorgbobo’s die een steeds groter deel van het zorgbudget
maar werkte fataal uit. ‘Diagnostiek is
Polderend overleg
opsnoepen. De liberale minister van VWS die
waardevol indien het informatie verschaft over
Het onderwerp waaraan de titel het boek
een staatspsychiatrie aan het inrichten is, de
de zorgbehoeften.’ En dat doet een DSM-label
refereert, het voorstel voor een nieuwe ggz,
NZa die spontaan de bezuinigingen in de ggz
niet. Van Os geeft een boeiend kijkje in de
beslaat slechts een kwart van het boek. Ook ik
toejuicht in plaats van aan de belangen van de
keuken van de ‘the making of the DSM-5’.
moet er helaas kort over zijn. Aan de orde
patiënten te denken, het Zorginstituut
De sterke toename van het gebruik van
komen nog: 1) Psychosen als dimensionale
Nederland (voorheen CVZ), dat meent te
geestelijke gezondheidszorg wijt hij aan de
stoornissen in de salience, dikwijls (mede)
kunnen bezuinigen door er wat DSM-classifi-
DBC-systematiek en het organiseren van de ggz
veroorzaakt door traumatische ervaringen. 2)
caties uit te gooien, het SBG dat miljoenen
als een concurrerende markt. Hele nieuwe
Vier vragen om de persoonlijke diagnose te
besteedt aan het verzamelen van een
patiëntengroepen werden aangeboord. Dit
stellen: ‘Wat is er gebeurd? Wat zijn je
‘datakerkhof’, de zorgverzekeraars die onze
leidde tot overbehandeling van lichte proble-
kwetsbaarheid en weerbaarheid? Waar wil je
patiënten liever kwijt dan rijk zijn, en de
matiek en tot onderbehandeling van ernstige
naartoe? Wat heb je nodig?’ En 3) een regionaal
ggz-managers die in wanhoop het mes zetten
psychiatrische aandoeningen. De volgende stap
georganiseerde ggz, gebaseerd op epidemiolo-
in hun gefuseerde mega-instellingen. De
was: ‘DSM-gewijs snoeien van de ggz’ en het
gische gegevens. Wie weet is het een goed plan.
vraag is hoe lang we nog blijven ‘meestribbe-
aanbieden van wurgcontracten door de
Het aardige van het boek is dat Van Os niet
len’, zoals Matthieu Weggeman het noemde
zorgverzekeraars. Een hoofdstuk is gewijd aan
meedoet aan plat DSM-bashen of met de vinger
op het recente Voorjaarscongres van de
de bekende wetenschappelijke kritiek van Van
wijzen naar een bepaalde groep. ‘Alle spelers
Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie.
Os op het ROMmen, het benchmarken door de
hebben een beetje gelijk.’ Hij hoopt dat de
SBG en het zorgzwaarterapport. Als boeiend
Verelendung zo zal toenemen dat de boel in
Ggz als markt
terzijde volgt dan een uitgebreid hoofdstuk
polderend overleg grondig zal worden
Dit is wat dit boek van Jim van Os bij me opriep.
waarin wordt afgerekend met het breinmodel in
veranderd. Ik help het hem hopen. Zo langza-
Zijn beschrijving van wat er mis is aan onze
de psychiatrie. ‘Psychische ziekten definiëren
merhand speelt hier het burgemeester-in-oor-
DSM-gestuurde ggz is haarscherp en bij vlagen
als “hersenziekten” betekent dat men zich
logstijd-dilemma. Ik denk wel eens dat we met
ook bijna hilarisch, als het niet zo treurig was.
wetenschappelijk gezien met botte schaatsen
zijn allen nu, bottom-up, echt moeten gaan
Het boek begint met de DSM: het begon mooi,
op zeer glad ijs begeeft.’
tegenstribbelen.
46
de meesterproef | Paul Schnabel
DE meesterproef
DE MEESTERPROEF VAN Paul Schnabel Wat blijft er in het licht van de geschiedenis over van een promotieonderzoek?
Paul Schnabel herleest zijn proefschrift uit 1982: Tussen stigma en charisma. Nieuwe religieuze problemen en geestelijke volksgezondheid. Deventer: Van Loghum Slaterus; 1982. Erasmus Universiteit Rotterdam. Promotor: prof. dr. C.J.B.J. Trimbos.
Het was helemaal niet de bedoeling om te promoveren op psychische problemen als gevolg van het lidmaatschap van een sekte. Het was in 1982 wel een heel actueel onderwerp. In 1979 had in Guyana de collectieve zelfmoord van de volgelingen van Jim Jones aan bijna duizend mensen het leven gekost. In Europa en de Verenigde Staten hulden steeds meer mensen zich in het opvallende rood van Bhagwan. De Transcendente Meditatie-beweging had zojuist een nieuw internationaal hoofdkwartier gevestigd in een reusachtig klooster in de bossen bij Roermond. Er was bezorgdheid over de wervingsactiviteiten van Scientology en op de Dam waren de Hare Krishna’s een vertrouwde verschijning geworden. De ‘deprogrammering’ van door goeroes en sekten gehersenspoelde studenten trok net zo veel aandacht als de identiteitswisseling van psychiater Jan Foudraine tot Swami Deva Amrito.
47
-