Jak poprawnie skomponować akwarium biotopowe – Kamil Hazy

Jak poprawnie skomponować akwarium biotopowe? To pozornie proste pytanie prowadzi do bardzo szerokich rozważań. I potrafi rozwinąć się w długotrwały proces analizowania dostępnych możliwości.

Corydoras hastatus

Zacznijmy od tego, że aby zaaranżowany przez nas zbiornik wyglądał naturalnie, musimy szukać inspiracji w samej naturze. Można to robić dwojako – udając się na wycieczkę do miejsca, które chcemy przedstawić w akwarium, by samodzielnie zbadać biotop, bądź posiłkując się pracą ludzi, którzy odwiedzili te miejsca za nas i wykonali fotografie lub filmy. Trzecią drogą, pośrednią, będzie udanie się nad pobliską rzeczkę czy jezioro i wyszukanie w nich siedliska, które swym wyglądem wpisze się w typ siedliska, jakie chcemy odwzorować. Doskonale bowiem wiadomo, że na całym świecie materia nieożywiona jest co do zasady tożsama i potrafi układać się podobnie. Podmyte korzenie drzew przy brzegu rzeki w Europie, Azji czy Ameryce Południowej będą wyglądały niemal identycznie, a różnice sprowadzać się będą jedynie do gatunków drzew, które te brzegi porastają. Kiedy już wiemy, jak wyglądają różne typy siedlisk, z jakich materiałów stworzony jest ich zarys, możemy zacząć ustalać, jakie grupy organizmów je zamieszkują. Tutaj sprawa jest nieco trudniejsza, ale znów pomocne będą obserwacje natury oraz czytanie publikacji traktujących ogólnie o florze i faunie rzek i jezior, które zawierają podstawowe informacje o ekologii ekosystemów wodnych. Po etapie ugruntowywania naszej wiedzy ogólnej możemy przystąpić do ustaleń dotyczących konkretnego biotopu, który nas zainspirował i który chcielibyśmy odwzorować w swoim akwarium. Na wstępie zaznaczam – nie ma jednej drogi, która byłaby lepsza niż inne i która będzie pasować do wszystkich biotopów, jakie sobie wymyślimy. Tak łatwo niestety nie jest, aczkolwiek jest dużo łatwiej niż jeszcze kilka lat temu. Internet daje nam mnóstwo narzędzi, z których możemy skorzystać – oczywiście pod warunkiem, że wiemy, jak to zrobić. Liczba dostępnych publikacji książkowych, w których profesjonalnie przedstawiane są biotopy i ich mieszkańcy, również rośnie, niemniej jednak zarówno ich zakup bywa często kosztowny, jak i one same nie są ogólnodostępne. Niestety,

również nakłady książek specjalistycznych często nie są na tyle duże, by zaspokoić popyt (mimo kosztów wielu pasjonatów kolekcjonuje tak wartościowe pozycje wydawnicze). Przedstawiony przeze mnie proces postępowania jest jednym z kilku możliwych podejść do tematu i zapewne każdy zaawansowany akwarysta biotopowy ma swoje patenty na zdobywanie trudniej dostępnych informacji. Postaram się nieco przybliżyć mój schemat postępowania na konkretnym przykładzie, gdyż tak będzie najprościej. Przy wyszukiwaniu informacji o różnych biotopach warto korzystać z pewnego wzorca zachowań, ale niejednokrotnie – aby osiągnąć sukces – trzeba go modyfikować i wykazywać się kreatywnością. Cała frajda w akwarystyce biotopowej polega właśnie na tej kreatywności w wyszukiwaniu informacji, komponowaniu obsady roślinnej i zwierzęcej, tworzeniu wyglądu zapewniającego odpowiednie nisze dla organizmów i wreszcie obserwowaniu, jak z tych nisz owe organizmy korzystają. Pominięcie któregokolwiek z elementów tej układanki może wydawać się kuszące, ale w dłuższej perspektywie czasowej zmniejszy naszą satysfakcję, ograniczy wiedzę i w niektórych przypadkach może stać się przyczyną problemów i prowadzić do wypalenia zainteresowania się akwarystyką środowiskową. Pominę sam proces doboru sprzętu akwarystycznego, gdyż chciałbym skupić się na samym etapie poszukiwań obsady. Załóżmy więc, że mamy już akwarium i osprzęt, wiemy również, jakiej wielkości organizmów szukać do posiadanego zbiornika. W kilkunastu krokach, popartych obrazami, opiszę teraz, jak za pomocą doskonałego narzędzia, jakim jest internet, znaleźć informacje oraz jak skomponować ciekawą obsadę do zbiornika biotopowego.

KROK 1 Ustalamy „rybę gwiazdę” naszego zbiornika, czyli gatunek, od którego rozpoczniemy poszukiwania i wokół którego zbudujemy nasz biotop. Wybieramy zatem rybę, która nam się najbardziej podoba, która nie będzie zbyt duża do akwarium, jakim dysponujemy, i taką, której możemy zapewni odpowiednie parametry wody. Uwzględnić musimy również cechy gatunkowe przy dobieraniu liczby osobników. Kierujemy się zatem podstawową zasadą akwarystki środowiskowej, czyli dobrostanem ryb, które chcemy posiadać. Na potrzeby tego artykułu przyjmijmy, że naszą „gwiazdą” będzie Apistogramma trifasciata.

KROK 2 Wchodzimy na stronę www.gbif.org i w wyszukiwarce wpisujemy łacińską nazwę gatunkową naszej „gwiazdy”. Po chwili w wyniku wyszukiwania otrzymujemy opis i mapę z zasięgiem występowania ga-

tunku, oznaczonym głównie na podstawie obserwacji naukowych. W wynikach wyszukiwania możemy również znaleźć dalsze informacje na temat intere-

sującego nas gatunku, często także nazwisko osoby, która potwierdziła obecność ryby w danym miejscu. Tutaj jedna z najważniejszych uwag – informacje ze strony gbif.org zawsze należy weryfikować, gdyż jak we wszystkich bazach danych, także i tutaj (wprawdzie sporadycznie) zdarzają się błędy. Na podobnej zasadzie, jeśli idzie o kwestię wyszukiwania, działa strona www.discoverlife.org.

KROK 3 Na podstawie mapy występowania określamy sobie, jakie dorzecza zamieszkuje nasz gatunek. W omawianym przypadku mamy do wyboru dorzecza Rio Paraguay i Rio Guapore. Dostaliśmy właśnie pierwsze zawężenie obszaru, z którego będziemy odwzorowywać biotop. Dla dalszych rozważań przyjmujemy, że będzie to dorzecze Rio Paraguay.

KROK 4 Jako że nasze poszukiwania koncentrują się na Ameryce Południowej, a tam najwięcej publikacji znajdziemy w językach portugalskim i hiszpańskim, w wyszukiwarce używamy frazy „peces del Rio

Paraguay”. Oczywiście pierwszym odruchem dla większości z nas byłoby szukanie informacji w języku rodzimym (zwykle nie ma co tracić na to czasu, kiedy szukamy informacji o nielokalnych biotopach), a później w języku angielskim. Język angielski częściowo sprawdza się wszędzie tam, gdzie mamy problem z posłużeniem się frazą w języku najpowszechniejszym na danym terenie. Można oczywiście próbować poszukiwań w różnych językach – zachęcam do sprawdzenia, jakie to daje wyniki.

KROK 5 W wynikach wyszukiwania najbardziej interesują nas pliki PDF, gdyż one zawierają najwięcej pogłębionych informacji, które na wielu stronach internetowych, często mieniących się specjalistycznymi, są mocno zawężane do autorskiego wyboru rzeczy ważniejszych. Szczególnie przydatne są pliki pdf (pliki z badań naukowych przeprowadzanych na danym terenie) pochodzące ze stron takich, jak www.researchgate.net, www.scielo.org, www.academia.edu itp. Pamiętajmy, by naszych poszukiwań nie zawężać tylko do pierwszej strony wyników z wyszukiwarki – niekiedy prawdziwe „perełki” znajdują się na dalszych stronach wyników. Należy w tym miejscu nadmienić również, że warto wyszukiwać informacje poprzez wyszukiwarki typu Google Scholar.

KROK 6 Kiedy znajdziemy już kilka ciekawych publikacji, przeszukujemy każdą z nich pod kątem potwierdzenia występowania na danym obszarze naszej „ryby gwiazdy” i jednocześnie, niejako przy okazji, otrzymujemy listę ryb, które również występują na tym samym obszarze. Przykładowo: wybraliśmy publikację Conocimiento de la Biodiversidad Paraguaya en el Río Paraguay, która

znajdowała się na drugiej stronie wyników wyszukiwania. W tym materiale odnaleźliśmy naszą rybę na stronie 34. Mamy zatem potwierdzenie jej występowania w Rio Paraguay.

KROK 7 Z publikacji wybieramy ryby współtowarzyszące do naszego akwarium biotopowego, oczywiście uwzględniając wielkość zbiornika i wzajemne stosunki między rybami, biorąc pod uwagę także nisze, jakie zajmują one w zbiorniku. Doskonałym towarzystwem dla Apistogramma trifasciata będą przykładowo ryby z gatunków Corydoras hastatus oraz Aphyocharax rathbuni.

KROK 8 Szukamy publikacji zawierającej spis roślinności, która występuje w Rio Paraguay. Robimy to, wpisując frazy takie jak: „Aquatic plants of Rio Paraguay” lub „La vegetación acuática Rio Paraguay”. Akurat my możemy mówić o szczęściu, gdyż w publikacji, w której znaleźliśmy ryby, mamy też spis roślin występujących na badanym obszarze, zaczynający się od strony 11. KROK 9 W analogiczny sposób – jak to czyniliśmy w przypadku ryb i roślin – wyszukujemy prace, w których znajdziemy parametry wody płynącej w rzekach interesującego nas regionu (najlepiej oczywiście, gdybyśmy znaleźli dokładnie z miejsca, które chcemy odtwarzać). Jest to trudne. Równie trudne (a niejednokrotnie nawet trudniejsze), jak w przypadku ryb i roślin, więc nie będzie wielkim nadużyciem, jeśli przyjmiemy parametry wody średnie dla danego regionu, zamiast dla konkretnej, mniejszej rzeczki, którą odtwarzamy.

KROK 10 Mimo zdobytej wcześniej ogólnej wiedzy na temat typów siedlisk i ich wyglądu, w kolejnym kroku przeszukujemy strony internetowe, by znaleźć podwodne zdjęcia i filmy z danego regionu. Przy pewnej dozie szczęścia uda nam się natrafić na prace pasjonatów takich, jak Tai Strietman, którego filmy mogą być bardzo przydatne przy odtwarzaniu biotopu dla ryb ze zlewni Rio Paraguay.

KROK 11 Na stronach zawierających bardziej ogólne informacje (przykładowo fishbase.org, seriouslyfish.com itp.) szukamy podstawowych informacji o wybranych do naszego akwarium gatunkach, tak by w aranżowaniu zbiornika uwzględnić potrzeby naszych ryb. Te ogólniki bywają niejednokrotnie bardzo przydatne.

KROK 12 Szukamy osób, które przed nami aranżowały zbiornik z wybranym przez nas biotopem, i pytamy, podpatrujemy oraz opowiadamy im o swoich planach.

Samica Apistogramma trifasciata

Informacje pozyskane w taki sposób umożliwią nam z pewnością łatwiejszy start i zapewnią większy sukces podczas prowadzenia naszego akwarium.

KROK 13 W poszukiwaniu inspiracji dotyczącej już samej aranżacji możemy również przejrzeć strony największych konkursów biotopowych świata. Przestrzegam jednak przed zaczynaniem od tego kroku, gdyż możemy wówczas narazić się na powielenie błędów popełnionych przez uczestnika konkursu.

KROK 14 Aranżujemy swój zbiornik, korzystając ze wszystkich informacji, jakie pozyskaliśmy i jakimi dysponujemy.

KROK 15 Cieszymy się obserwacjami swoich ryb, wyciągamy wnioski i w miarę możliwości dzielimy się zdobytą w ten sposób wiedzą, by innym akwarystom było łatwiej wystartować z podobnym zbiornikiem.

Dzięki przejściu tych kilkunastu kroków możemy cieszyć się poprawnym akwarium biotopowym. Pamiętajmy jednak, że aranżacja i dobór fl ory oraz fauny to dopiero początek. Niemniej jednak jestem pewien, że po przejściu etapu poszukiwań sama opieka nad zbiornikiem będzie dla każdego już tylko przyjemnością, a zwierzęta w takim zbiorniku będą się czuły doskonale. To by było na tyle – w wyrażonych zwięźle regułach postępowania. Każdy z punktów mógłbym rozszerzyć o dodatkowe informacje i opisy, ale zależy mi na tym, żeby każdy odnalazł własną drogę. Bawcie się dobrze przy poszukiwaniach informacji, zbierajcie je dla innych i pomagajcie sobie nawzajem odkrywać podwodne światy. Keep on biotoping!

Zdjęcia: Kamil Hazy

Bartłomiej STAŃCZYK

Biolog morski, absolwent Katedry Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii na Uniwersytecie Łódzkim. Autor popularnego bloga poświęconego akwarystyce morskiej Reefhub.pl. Od 2018 roku ekspert Tropical ds. produktów dedykowanych zbiornikom morskim – Marine Power.

Chelmon rostratus. Chelmony czy forcipigery to bardzo delikatne ryby. Nie powinny być kupowane przez początkujących akwarystów – zwłaszcza do mniejszych i niedojrzałych zbiorników, w których pływają już pokolce