Fiets- en wandelbeurs bijlage by Trouw Media

Trouw zaterdag 21 februari 2009

fiets&wandel Trouw deVerdieping

www.trouw.nl / groen

Een speciale bijlage voor de Fiets- en wandelbeurs 28 februari en 1 maart in de Rai Op stap met de gps Lopen in Groenland Blaren en zadelpijn Fietsen langs het IJzeren Gordijn Wat laat je thuis, wat neem je mee? De Giant Causeway De favoriete fietsen wandelroutes van Trouw Wedstrijd: stuur een natuurtocht in

Fiets je Fit bij Fletcher! Al voor

€1P.P0. 9

3-daags Fiets Arrangement: - Welkomstdrankje - 2 x overnachting - 2 x uitgebreid ontbijtbuffet

- 1 x luxe 3-gangen diner op de dag van aankomst - 1 x gevulde picknicktas

€109 P.P.

- 2 dagen fietshuur - Fietsroutes - Informatiepakket van de omgeving

€109 P.P.

Ooij (Nijmegen)

€109 P.P.

€129 P.P.

Oisterwijk (Tilburg)

Den Burg (Texel)

€129 P.P.

€139 P.P. Burgh-Haamstede (Zierikzee)

€129 P.P.

Vlijmen (‘s Hertogenbosch)

€139 P.P.

Wassenaar (Den Haag)

Westkapelle (Middelburg)

€139 P.P.

Berg en Dal (Nijmegen)

€129 P.P.

Egmond aan Zee (Alkmaar)

Arcen (Venlo)

€139 P.P.

Lochem (Deventer)

€129 P.P.

Naaldwijk (Den Haag)

€119 P.P.

Beekbergen (Apeldoorn)

€123 P.P.

Brielle (Rotterdam)

€119 P.P.

Hellendoorn

Houthem St. Gerlach (Maastricht)

€109 P.P.

Noorbeek (Maastricht)

€119 P.P.

Thorn (Roermond)

€109 P.P.

Valkenburg (Maastricht)

€109 P.P.

Valkenburg (Maastricht)

€109 P.P.

De Lutte (Enschede)

€109 P.P.

Oosterwolde (Assen)

€139 P.P.

Vierhouten (Zwolle)

€149 P.P.

Roden (Groningen)

Hollum (Ameland) 25 24

26 02 14 27

€149 P.P. Heerenveen

€159 P.P. Wijk aan Zee (Amsterdam)

€179 P.P. Wassenaar (Den Haag)

€179 P.P. Leeuwarden

21 20

Dit arrangement is het gehele jaar boekbaar op basis van een 2-persoonskamer en beschikbaarheid. De vermelde prijzen zijn vanaf prijzen en geldt voor een beperkt aantal kamers per hotel. Kinderen van 0-4 jaar verblijven gratis en kinderen van 4-12 jaar ontvangen 50% korting, mits zij op de kamer van de ouders verblijven. Kijk voor de actuele prijzen en een overzicht van al onze arrangementen op onze website.

11 23

19 28 17 12

09 10 01 22

15 18

04 07 05

RESERVEREN? Bel 0347 - 75 04 34 en toets het hotelnummer in 900858 of boek voordelig en snel op W W W.FLETCHER.NL

06 08

Trouw zaterdag 21 februari 2009

www.trouw.nl /groen

zaterdag 21 februari 2009

4 Fietsers en wandelaars hebben het tij mee. Hun favoriete vrijetijdsbesteding werd vroeger nog wel eens als suf omschreven, maar geldt nu als de milieuvriendelijkste vorm van recreatie. En een betaalbare, ook niet onbelangrijk in tijden van recessie. Bezoekers van de Fiets- en wandelbeurs weten dit al veel langer. Het aanbod aan routes, producten, gidsen en reizen groeit nog ieder jaar. Technische ontwikkelingen, zoals gps, voegen een nieuwe dimensie toe. De beurs blijft de ideale plek om je te oriënteren, een bron van inspiratie. Net als dagblad Trouw, waarin wekelijks ruim aandacht wordt besteed aan wandelen en fietsen.

Lange wandeling in het vooruitzicht? Ga eerst naar de pedicure.

8 Een goed zadel moet hard zijn. Tips voor een pijnloze rit.

14 Een route van 7000 kilometer langs het IJzeren Gordijn.

20 Psychologen, filosofen en coaches wandelen graag. In het hart van deze bijlage vindt u het volledige programma van de de Fiets- en wandelbeurs die op 28 februari en 1 maart wordt gehouden in de Amsterdamse Rai. Colofon: Coördinatie Harmen van Dijk Vormgeving Misja Steinmetz Beeldredactie Jeanette de Vos Cartografie Karin Timmerman, Michel van Elk, Brechtje Rood Eindredactie Esther Scholten en Nicolien van Doorn. Foto cover: Groenland.

ANYA VAN LIT

25 Londens andere gezicht: verwilderde hei en moeras.

Trouw

Hoe moeilijk is dat, wandelen en fietsen met een gps?

7 In iedere Groenlander schuilt een qivittoq – een natuurmens.

11 De Giant’s Causeway, het wereldwonder van Noord-Ierland.

16 Fietsen langs de Elbe kost tijd, vanwege alle pareltjes onderweg.

23 Op wandelvakantie: wat neem je mee en wat laat je thuis?

4 4

Trouw

Trouw zaterdag 21 februari 2009

www.trouw.nl / groen

zaterdag 21 februari 2009

In de auto is navigatie niet meer weg te denken. Voor wandelaars en fietsers zijn er speciale apparaten. Maar is het leuk, op stap met de gps? Werkt het net zo makkelijk als in de auto? Een absolute beginneling gaat op stap.

Nooit meer de weg kwijt Harmen van Dijk

erdwalen in Nederland is onmogelijk, daar zijn we het met z’n allen roerend over eens. En toch was ik maar wat blij dat we onze Tomtom bij ons hadden, toen we in een bos achter Valkenswaard – de schemering zette al in – beseften dat dit pad helemaal niet naar onze parkeerplaats leidde en dat we dus geen idee hadden waar we naartoe moesten. Tomtom wist wél waar de parkeerplaats lag, die hadden we thuis immers ingetoetst. We zetten ’m aan en warempel: het pijltje op het scherm wees ons grofweg in de goede richting. Natuurlijk riep het apparaat dat we zo spoedig mogelijk moesten terugkeren naar een verharde weg die hij kende, maar wij volgden de paden die ongeveer de goede kant opgingen. „Zo werken de eenvoudigste modellen wandelnavigatie eigenlijk ook. Een pijltje dat je in de goede richting wijst”, zegt John van der Zon. Hij werkt bij Garmin, marktleider op het gebied van wandelnavigatie in Nederland. „Veel mensen gebruiken ’m eigenlijk ook vooral om terug te komen bij het startpunt van hun tocht, bij auto of bushalte.”

Maar wie betaalt daar nou een paar honderd euro voor? Toch is de nieuwsgierigheid gewekt, na het succesvolle navigeerexperiment met de Tomtom. De nieuwste gpsmodellen schijnen echt een hoop mogelijkheden te hebben. Ik ga de Garmin Oregon 300 testen. Het apparaat ziet er stoer uit, waterdicht en stootvrij verpakt in rubber. Er zit alleen een aan/uitknop op, verder bedien je hem via icoontjes op het touchscreen. Toch is de eerste kennismaking teleurstellend. Het lukt niet om een route van internet in de Oregon 300 te laden. Dan maar zonder route op weg. Moeiteloos vindt het apparaat mijn positie. In het apparaat zit een gedetailleerde kaart van heel Nederland. Je kan inzoomen op de plek waar je je bevindt. Dat is op zich natuurlijk handig; je ziet alle wegen en paden in je directe omgeving en ook de sloten, snel- en spoorwegen die je doorgang belemmeren. Hetzelfde dus als een papieren kaart, maar wel een stuk makkelijker te hanteren. Het apparaat blijkt, ongevraagd, mijn route bij te houden. Een zwart lijntje laat zien waar ik geweest ben. „Dat is een track”, zegt Van der Zon. Ik heb zijn hulp ingeroepen om de mogelijkheden van het apparaat na-

der toe te lichten. „Zo’n track wordt vooral gebruikt in de echte wildernis. Als je in de bergen loopt en het wordt plotseling mistig, kun je de knop ’trackback’ aanklikken. Dan loop je exact dezelfde route terug, en die is gegarandeerd veilig. In Nederland gebruik je die functie natuurlijk niet zo vaak, wij lopen liever een rondje.” Oké, maar hoe vinden we dan de auto terug? „Dat doe je door aan het begin van je wandeling een waypoint in te voeren.” Hij laat zien hoe je een vlaggetje plaatst op de kaart. Je kan dat vlaggetje een naam geven, bijvoorbeeld ’auto’. De datum komt er automatisch bij te staan. „Vervolgens ga je lekker lopen. Als je terug wilt, klik je aan dat je naar ’waypoint auto’ wilt.” Op het scherm verschijnt dan een kaarsrechte lijn tussen je huidige positie en de auto. Op de onderliggende kaart zoek je vervolgens de paden die die lijn zo goed mogelijk volgen. Na deze uitleg gaat het al een stuk beter. Ik oefen in het Amsterdamse Flevopark. Als vertrekpunt plaats ik een ’waypoint fiets’. Vervolgens kies ik een punt aan de IJ-oever waar ik heen wil. De rechte lijn wijst me in de goede richting, op de kaart zie ik ruim van tevoren dat een sloot mijn doorgang belemmert – ik moet koers

zetten naar een brug. Het begint me duidelijk te worden. Dit apparaat is kaart, kompas en liniaal in één. Bij de oever aangekomen, bedenk ik dat ik wel een kop koffie lust. Ik klik het menu ’nuttige plaatsen’ open. Daar vind ik, onder het icoontje met een mesje en een vorkje, het Flevopaviljoen. Ik volg weer de lijn. Maar eenmaal aangekomen op bestemming is er in geen velden of wegen een restaurant te zien. Zou het een tijdelijk bouwwerk zijn, dat in de winter wordt opgeruimd? Andere nuttige plaatsen in de omgeving, zoals tennisvereniging de Tiebreakers, bestaan wel. De route die ik net heb gelopen staat keurig als track aangegeven op het scherm. Ik zou ’m nu kunnen opslaan en thuis op de computer kunnen zetten, zodat ik dezelfde wandeling nog eens kan maken of mijn route kan delen met anderen. Op internet wemelt het van dergelijke gps-routes, maar ik heb opnieuw John van der Zon nodig om er één te downloaden. Het blijkt dat ik een installatieprogramma op mijn computer moet zetten. Die ’vertaalt’ de route naar de gps. Ik kies het ’Rulse laarzenpad’ tussen Geldrop en Heeze. De Oregon 300 brengt me keurig naar het beginpunt van de route. Als ik uitzoom, zie

ik de hele route van 9,8 kilometer op de kaart, als ik inzoom in detail welke kant ik op moet. Lange tijd wijst het apparaat keurig de goede paden. Maar dan sta ik plotseling voor de kronkelende ’kleine Dommel’. Een bord meldt dat de oorspronkelijke loop van het riviertje onlangs is hersteld. Prachtig natuurlijk, maar ik kan niet verder. Nu moet de gps bewijzen wat ie waard is. Ik klik een punt aan op de route aan de overkant van het water. Vervolgens loop ik stroomafwaarts, op zoek naar een brug. Een lijntje op de kaart spant als een touwtje tussen mij en het punt waar ik de route weer wil oppikken, aan de overkant van de beek. Als ik eenmaal een brug heb gevonden, volg ik de lijn net zolang tot ik weer op de route ben. Enthousiast stel ik vast dat de weg kwijtraken met dit apparaat voorgoed verleden tijd is. Vijf minuten later zijn de batterijen leeg. Maar daarvoor was ik gewaarschuwd. Ik heb twee reserve in mijn jaszak zitten. En zo keer ik zonder problemen terug bij de auto. De ’tripcomputer’ geeft aan dat ik gemiddeld 4,9 kilometer per uur heb gelopen. Ik heb 2,29 uur bewogen en 28 minuten stilgestaan. En de zon gaat over 3 uur en 15 minuten onder.

De favoriete wandeling van Haro Hielkema

Het Paradijs Al 17 jaar staat er wekelijks een wandel- of fietstocht in Trouw. Alle routes staan op internet. De vaste wandelaars en fietsers kiezen in deze bijlage hun favoriete tocht.

Een van de grootste zegeningen die wij aan België te danken hebben, is de Rovertsche Leij. Deze beek druppelt ergens tussen Goirle en Poppel ons land binnen. Op sommige plaatsen is ie nog geen meter breed, maar toch van een ongekende schoonheid dankzij al z’n bochten en kronkels. En wat deze Leij helemaal bloedmooi maakt is dat je er grote stukken langs kunt lopen – mee in het zigzaggen van kabbelend water, tussen bomen en struiken door. Midden op het landgoed Gorp en Rovert

maakt de beek een dwarse bocht. Hier ben je in het Paradijs, hier passeer je de Paradijsbrug en word je er even later aan herinnerd dat hier Johannes Goropius Becanus (1519--1572) geboren is. Deze ’Jan(tje) van Gorp’ was een geleerde die aan de universiteit van Leuven heeft gestudeerd. Hij wordt wel gezien als de eerste wetenschapper die vergelijkend taalonderzoek deed. Na analyse van diverse talen zoals het Hebreeuws concludeerde Goropius dat in de Kempen het Paradijs heeft gelegen en dat

Adam en Eva dus Nederlands (met Antwerps accent) hebben gesproken. Aan de hoeve Leenhof is een gebeeldhouwde kop van Goropius te zien. De wandeling (14 km) die in Goirle begint en eindigt, komt er voorbij. Andere wandelingen in het gebied: www.dommel.nl (wandeling Rovertsche Leij, 10 km); www.wandelpaden.com (Goropiusroute, 24 km). De volledige Trouw-wandeling staat op trouw.nl/groen/paradijs

Trouw zaterdag 21 februari 2009

www.trouw.nl /groen

zaterdag 21 februari 2009

Trouw

De moderne wandelaar neemt een gps mee. De moderne fietser ook. Navigeren op de fiets is wel wat lastiger dan te voet.

Navigeren op de fiets Je kan de gps natuurlijk ook op de fiets gebruiken. Fietsroutes kun je van internet downloaden. Je gps geeft, net als tijdens het wandelen, de goede richting aan. Een geavanceerd apparaat als de Oregon 300 heeft ook de optie om verharde wegen te volgen, net als de navigatie die we kennen in de auto. Voor wandelingen is die optie minder geschikt (je wilt niet voortdurend langs de weg lopen), maar op de fiets heb je er wel wat aan. Je geeft je bestemming aan en drukt vervolgens op de knop: ’via de weg herberekenen’. De route volgt dan keurig het stratenpatroon. Op het scherm verschijnen meldingen als: ’links op Mecklenburgstraat’, ’rechts op de Bilderdijklaan’. Een pieptoontje geeft aan dat je moet afslaan (want dit apparaat heeft geen stem). Het is wel wat lastiger om op de fiets te navigeren dan te voet – het gaat sneller en je

kan niet voortdurend op het schermpje kijken. Sinds vorig jaar brengt Garmin een apparaat op de markt dat zowel in de auto als op de fiets te gebruiken is, de Nüvi 550. Je kan er een kaart met de verharde fietspaden in Nederland bijkopen (voor 89 euro). Een stem wijst de weg. Het apparaat ziet eruit als de gebruikelijke autonavigatie, maar is waterdicht, zodat je ’m op het stuur van je fiets kan monteren. John van der Zon: „Dit apparaat is speciaal gericht op mensen die niet teveel achter de computer willen zitten en een apparaat willen dat ze al kennen uit de auto. Op de 50+ beurs hadden we er veel succes mee.”

FOTO JÖRGEN CARIS, TROUW

Begin met een cursus

Garmin of Garmin?

De belangrijkste tip aan mensen die overwegen een wandel-gps aan te schaffen: volg een cursus. Frans Welkamp geeft trainingen aan buitensporters, survivalaars en leden van bergsportverenigingen, maar ook aan mensen die op zondag een boswandeling maken. Als mensen naar de cursus komen, adviseert Welkamp altijd: „Neem je apparaat én je handleiding mee. Ieder model werkt anders, zelfs al zijn ze van hetzelfde merk.” Mensen die nog geen gps hebben aangeschaft, raadt hij aan vooral te wachten met de aanschaf tot ze een cursus hebben gedaan. „Of huur er eerst eens één bij een buitensportwinkel, dat kan bij de meeste zaken. Zo kom je erachter wat je ermee wilt. Zo schaf je niet een te duur apparaat aan.” In gebieden als de Franse Alpen en de Pyreneeën kan gps een grote meerwaarde hebben en de veiligheid van

Garmin is verreweg de grootste aanbieder van wandelen fietsnavigatie. Magellan is eigenlijk de enige serieuze concurrent. Ook de ANWB brengt apparaten op de markt. Er zijn enorm veel verschillende modellen: een simpele ’autowijzer’ van 130 euro, maar ook de Garmin Oregon 400t van 529 euro. Simpele modellen hebben meestal geen onderliggende kaart. Navigeren doe je dan dus puur met een pijltje op het scherm. Een digitale kaart op je scherm maakt het vinden van een route natuurlijk veel makkelijker, maar daar hangt wel een prijskaartje aan. De gedetailleerde topgrafische kaart van Nederland in de geteste Oregon kost 135 euro, bovenop de aanschafprijs van 429 euro. Als je naar het buitenland gaat, moet je de kaart apart aanschaffen. De satellietontvanger van de Oregon is uitstekend, zelfs binnen voor het raam heb je

bergsporters vergroten. Maar toch blijven een papieren kaart en een kompas belangrijker dan de gps, benadrukt Welkamp. „Je bent afhankelijk van de batterijen. En het apparaat kan kapot gaan. Dan moet je nog steeds weten waar je bent en waar je naartoe moet. De volgorde in de cursussen die ik geef, is dan ook: kaart, kompas, gps. Een papieren kaart blijft beter om overzicht te hebben in het gebied waar je je bevindt dan een kaart in zo’n klein schermpje. Bovendien is het grootste gedeelte van de wereld nog helemaal niet digitaal beschikbaar. En een gps kan niet voor jou denken, een route uitstippelen moet je zelf doen.” Frans Welkamp geeft op de Fiets- en wandelbeurs trainingen met de gps. Stand nummer 10.E.53. Meer informatie: www.orientatie-trekking.nl

bereik. Routes kunnen draadloos worden uitgewisseld met andere apparaten en kompas en hoogtemeter zijn ingebouwd. Handige sites: www.gps-koopgids.nl gps.startpagina.nl www.bever.nl Bever zwerfsport organiseert door het hele land gpscursussen. www.vogelvrijefietser.nl Hier staat een goede gps-test op. Routes downloaden: www.gpstracks.nl www.fietsen.123.nl www.garmin.nl www.staatsbosbeheer.nl

Kort

Fietsrouteplanner Tijdens de Fiets- en wandelbeurs wordt de Recreatieve Fietsrouteplanner gepresenteerd. Met deze planner wordt het mogelijk om op internet door heel Nederland fietstochten uit te stippelen, van deur tot deur. Om een zo groot mogelijke fietspadendekking te realiseren, worden de Landelijke Fietsroutes en de knooppuntennetwerken aan elkaar gekoppeld. Daar wordt nog een ’van deur tot deur’-kaart aan toegevoegd (denk aan de Tomtom, maar dan voor de fiets), en alle rou-

tes worden ’geprojecteerd’ op een gedetailleerde topografische kaart. Je kunt routes uitstippelen op de computer en die vervolgens uitprinten. Maar je kunt ze ook laden op gpsapparatuur. „Stel je voor dat je van Den Helder naar Den Haag gaat”, zegt Michel Post van de Fietsersbond. Je neemt dan grotendeels de route LF1, de bewegwijzerde Noordzeeroute. Maar

het nieuwe systeem laat ook zien hoe je vanaf je voordeur op die route terechtkomt en hoe je op de plaats van bestemming in Den Haag aankomt. Stel dat je ook nog in Utrecht moet zijn, dan plak je er halverwege een stuk knooppuntenroute aan vast.” Om deze uitgebreide service te verlenen werkt een aantal organisaties samen, te weten de Fietsersbond, het Landelijk Fietsplatform en het Nederlands bureau voor toerisme en congressen. Post benadrukt dat het een systeem

in wording is. „Van deur tot deur zijn we klaar met Utrecht, Gelderland, Friesland en Drenthe. Qua knooppuntennetwerken zijn we klaar met alle knooppuntennetwerken die binnen deze gebieden liggen: Utrecht, Gooi en Vechtstreek, Almere, Veluwe, en Friesland. Flevoland, Noord-Holland en Overijssel zullen snel volgen.” Het zuiden van Nederland heeft ook toegezegd en ook Groningen en Zuid-Holland zullen zich aansluiten. „Over een jaar willen we in het hele land van deur tot deur routes kunnen plannen.

Daarvoor moeten honderden vrijwilligers ook nog alle fietspaden in kaart brengen.” De informatie van deur tot deur is in de provincies die nog niet deelnemen – Groningen, Zuid-Holland, Limburg, Brabant en Zeeland – nog gebaseerd op autokaarten. „Dat vinden we niet voldoende en daarom verstrekken we die routes daar nog niet.” De Recratieve Fietsrouteplanner is vanaf maart te vinden op www. fietsersbond.nl; www.landelijkefietsroutes.nl; www.nederlandfietsland.nl; www.lekkerweg.nl

FIETSVAKANTIES t Het mees bod! e aan g i d j i z l e e v 8 dag en van af

335 o . b . v.

2 pers one

Complete fiets-/busreizen en individuele fietsreizen! Kies dit jaar voor een sportieve fietsvakantie van KRAS.NL! Wij stippelden speciaal voor u de mooiste fietsroutes door heel Europa uit. Vindt u het leuk om met een groep op reis te gaan, dan heeft u een ruime keuze uit onze complete fiets-/busreizen inclusief reis per Comfort Class bus (met meer beenruimte), verblijf in goede hotels veelal inclusief ontbijt en diner en gebruik Gazelle huurfiets. Gaat u liever alleen of met uw gezin fietsen, ook dan bent u bij KRAS.NL aan het goede adres. U fiets comfortabel van hotel naar hotel, want uw bagagevervoer is geregeld. Lees snel verder voor een greep uit ons aanbod, vraag onze gratis brochure aan of kijk op www.kras.nl/fietsvakanties

Van PASSAU naar WENEN Aankomstdata: vrijwel dagelijks van 19/4 t/m 19/10 Vanuit Zuid-Duitsland zoekt de blauwe Donau zich al slingerend een weg door Europa richting zijn eindpunt in de Zwarte Zee. Tijdens deze individuele fietstocht gaat u kennismaken met het mooiste stuk van deze rivier, het stuk tussen de Duitse barokstad Passau en de statige Oostenrijkse hoofdstad Wenen. De grotendeels autovrije ‘Donauradweg’ is één van de mooiste fietsroutes in Europa. De route langs bergen, door wijngaarden en naar lieflijke dorpjes en mooie steden is onvergetelijk! Prijzen zijn per persoon bij een bezetting van 2 personen.

8 dag en

vanaf

335

o . b . v.

2 pers onen

Zie www.kras.nl/21648

BODENSEE Aankomstdata: vrijwel dagelijks van 18/4 t/m 19/10 De Bodensee is gelegen op de grens tussen Oostenrijk, Zwitserland en Duitsland. Met zijn diepte en afmeting (75 km lang en 15 km breed) kan het zelfs een kleine Europese binnenzee worden genoemd. Dit gebied heeft u veel moois te bieden: stadjes in de schaduw van de bergen, oude kloosters, strandjes voor een frisse duik en vlakke oevers met eindeloze fietspaden! Op uw route vindt u onder meer het fraai gelegen Konstanz, de indrukwekkende watervallen van Schaffhausen en het bloemeneiland Mainau. Prijzen zijn per persoon bij een bezetting van 2 personen

Aankomstdata: zaterdag en zondag van 28/3 t/m 18/10 Deze prachtige fietsreis voert u door het veelzijdige Venetiaanse achterland, ingesloten door het alpengebergte aan de ene kant en de Adriatische kust aan de andere zijde. Schitterende tochten voeren u door de Prosecco-wijngaarden en naar Grappa-plaatsje Bassano. U fietst ook over de eilanden in de lagune voor de kust bij Venetië én pauzeert op uw tochten in tal van pittoreske dorpen en steden, rijk aan kunst, cultuur en historie. De romantische waterstad Venetië zal natuurlijk niet ontbreken! Prijzen zijn per persoon bij een bezetting van 2 personen.

Zie www.kras.nl/21655

Vertrekdata: 23/5, 18/7, 1–22/8 en 26/9 Een echte aanrader… fietsen in Normandië! Dat betekent een sportieve en culturele kennismaking met één van de mooiste Franse provincies. Dit jaar een geheel vernieuwd programma met nog mooiere routes. We fietsen langs de invasiestranden en volgen de ‘Route des Moulins’ met de oude watermolens. Verder passeren we onderweg talrijke kastelen, landhuizen en leuke havenstadjes waar in de restaurants de overheerlijke lokale specialiteiten geserveerd worden. Rest ons nog te zeggen… bon voyage! Prijzen zijn per persoon bij een bezetting van 2 personen.

8 dag en

vanaf

498

o . b . v.

2 pers on

Zie www.kras.nl/21610

BERLIJN Vertrekdata: zaterdag van 16/5 t/m 24/10 Het vlakke en soms zachtglooiende landschap rondom de Duitse hoofdstad Berlijn leent zich uitermate voor een ontspannende en sportieve fietsvakantie. De bossen en meren worden hier afgewisseld met leuke dorpjes. Natuurlijk bezoeken we ook het mooie Potsdam en bruisend Berlijn zelf. Alle hoogtepunten van deze wereldstad bewonderen we uiteraard vanaf de fiets… een unieke en onvergetelijke stadstour! Kortom: een absolute aanrader voor fiets- én stedenliefhebbers! Prijzen zijn per persoon bij een bezetting van 2 personen.

7 dag en

vanaf

499

o . b . v.

2 pers onen

Zie www.kras.nl/21631

7 dag en van af

339

o . b . v.

2 pers one

Zie www.kras.nl/21638

ITALIË - VENETO

NORMANDIË

DONAU & WIENERWALD Vertrekdata: 22/5, 19/6, 3/7, 17/7 en 7–28/8 Het is werkelijk heerlijk om te fietsen langs de Donau en in het Wienerwald! Zo fietst u o.a. langs de beroemde benedictijnen abdij in Melk en de bekende Neusiedler See en over de vlakke Donauradweg naar het Italiaans aandoende Krems. Een ander hoogtepunt is het pittoreske Dürnstein. Het meest bezongen stuk van de Donau, de Wachau, is een beschermd natuurgebied met hoge rotsen en groene terrashellingen. Voor de liefhebbers wordt er nog een extra excursie naar Wenen georganiseerd. Prijzen zijn per persoon bij een bezetting van 2 personen.

9 dag en van af

655

o . b . v.

2 pers one

Zie www.kras.nl/21613

8 dag en van af

459

o . b . v.

2 pers on

VENETIAANSE LAND Vertrekdata: 1–15–29/5 en 11/9 Een schitterende reis voor sportievelingen, die van het goede Italiaanse leven houden! U maakt tijdens de mooie fietsroutes kennis met Noord-Italië, waar schilderachtige dorpen en stadjes rijk aan indrukwekkende architectuur, worden afgewisseld met tochten door de natuur. Op het programma staan o.a. de romantische waterstad Venetië en de historische steden Padua en Treviso! Italië betekent ook lekker eten en drinken, een gastvrije en vriendelijke bevolking en veel gezelligheid. Prijzen zijn per persoon bij een bezetting van 2 personen.

10 da gen va naf

698

o . b . v.

2 pers on

Zie www.kras.nl/21654 Prijzen zijn exclusief reserveringskosten à € 17,50 per boeking (verplicht) TR 8.6.1

BOEK ONLINE of bel 090 0 – 969 7

15 cpm

Trouw zaterdag 21 februari 2009

www.trouw.nl /groen

zaterdag 21 februari 2009

Trouw

Bij iedere stap die je zet dragen de voeten je hele gewicht. Toch zijn ze vaak het stiefkindje van ons lichaam. Ben je van plan een grote wandeling te ondernemen, dan zou je eigenlijk eerst een pedicure moeten bezoeken.

Voetverzorging Haro Hielkema

oor de kapper trekken mensen geregeld een aardig bedrag uit, aan de schoonheidsspecialiste worden soms kapitalen besteed, maar hoeveel aandacht schenken wij aan onze voeten? Wie onderwerpt zijn laagste lichaamsdelen regelmatig aan een APK-keuring? En hoe houden wandelaars hun voetenwerk gezond? Van de nieuwste trends op het gebied van kleding en schoeisel weten we vaak een heleboel. En dat je beter geen spijkerbroek kunt dragen tijdens een wandeling, omdat ie zo gauw schuurt bij het kruis, klinkt ook niet vreemd in onze oren. Maar die uiteinden aan je lijf, die je hele gewicht bij iedere stap die je zet moeten dragen, zijn vaak het stiefkindje van ons lichaam. Ze krijgen pas aandacht wanneer we er klachten van ondervinden of wanneer we door de zon onze voeten blootleggen, schreef pedicure en voetverzorgster Monique van der Wiele-Oomen al in 2001 in een nieuwsbrief over de Nationale Week van de Voet. „Voeten worden vaak gezien als onbelangrijk. Weggestopt in een paar schoenen en uit het zicht zijn onze voeten het laatste lichaamsdeel waar we aandacht aan (willen) schenken. Eigenlijk zouden we onze onderdanen het hele jaar door moeten verzorgen en vóórdat zich klachten openbaren.” Van der Wiele heeft zich een aantal jaren geleden als zelfstandig voetverzorger gevestigd in een gezondheidscentrum in Didam. In 2000 zette zij een website op over voeten en voetverzorging die zij zelf beheert, en ook een site met een uitgebreid

voetenabc. De ideeën voor de sites worden haar in de praktijk aangereikt door haar cliënten. Onder hen zijn veel mensen die meedoen aan de Vierdaagse van Nijmegen of van de Achterhoek. Er zijn ook tientallen wandelaars die lange tochten lopen, zoals het Pieterpad en de pelgrimsroute naar Santiago de Compostela. Maar de pedicure is ook zelf een enthousiaste wandelaar, vooral in de bergen. „Ouderen bereiden zich over het algemeen goed voor op langere wandelingen”, zegt Van der Wiele. „Af en toe komen ze wel met de vraag: ’Wat kan ik nog meer doen?’ De problemen zitten vooral bij de jeugd. Jonge mensen zijn nogal eens overmoedig en denken: ’Zo’n wandeling doe ik wel even’. In werkelijkheid zie je vaak dat ze op slechte schoenen lopen, blaren krijgen en slecht voorbereid op pad gaan.” Veel voetproblemen zijn volgens de Gelderse pedicure te voorkomen. „Blaren houd je niet helemaal tegen. Maar als je je voeten voordat je gaat wandelen insmeert met een voetencrème – die is twee keer zo dik als een bodylotion – dan scheelt dat behoorlijk. Je brengt zo een beschermlaag op de huid, waardoor er minder wrijving optreedt. Die crème kun je kopen bij een pedicure of een drogist. Likdoorns kun je ook voorkomen. Een likdoorn is eigenlijk teveel eeltopbouw, veroorzaakt door wrijving van een teen tegen de schoen bijvoorbeeld. Vooral aan de hielen ontstaat vaak eelt; daardoor krijg je kloofjes. Een goede voetenzalf is vaak al een goede remedie.” Wie een grote wandeling onderneemt, zou volgens Monique van der Wiele eerst een pedicure moeten be-

FOTO'S JÖRGEN CARIS, TROUW

zoeken. „Die inspecteert de voeten, wijst eventueel op schimmelinfecties die behandeld moeten worden of andere problemen met de teennagels, en geeft tips. En dan praat ik over iemand die is ingeschreven in het KwaliteitsRegister Pedicures, wat sinds 1 januari bestaat. Zeker mensen met diabetes of reuma moeten naar hun voeten laten kijken; die mogen geen wondjes of andere ongemakken hebben wanneer ze gaan wandelen. Kijk, een diabetespatiënt zal in het begint weinig last hebben van een onregelmatige suikerspiegel. Maar na het eerste jaar zorgt de suikerziekte voor slijtage in het lichaam. Wij zijn er op getraind om

complicaties van de tenen te zien aankomen. Daarom is een jaarlijks onderzoek van de voeten door een pedicure zo belangrijk. Wij testen bijvoorbeeld of iemand zijn grote teen nog wel goed voelt. Dat is belangrijk als je drie uur gaat wandelen.” Goed schoeisel is van groot belang voor wandelaars, maar dure schoenen zijn niet altijd voor iedereen ook de beste. De ene pasvorm is de andere niet, zegt de Didamse pedicure. „Het is een beetje het Assepoesterverhaal. Je kunt wel een paar meter door de winkel wandelen op nieuwe schoenen en denken: ’Wat lopen die lekker’. Het is beter om een stuk of

drie verschillende schoenen te passen en dan te vergelijken. Pas dan weet je welke schoen goed zit. Soms is een schoen te licht, te zwaar, te breed of juist te smal. Kijk of je voorvoet goed buigt. Je voet moet goed op z’n plaats blijven in de schoen.” Daarnaast moet je bij de aanschaf van van schoenen goed bedenken wat je er mee gaat doen. Pas de schoen aan de activiteit aan, adviseert Van der Wiele. Zij kijkt ook naar de schoenen van haar cliënten en vraagt ze soms om hun hele voorraad schoeisel mee te nemen naar haar praktijk. „Vaak kunnen we de helft wegdoen. Er blijven hooguit drie of vier paar schoenen over; je hoeft maar te kijken naar de de hielsteun (de contrefort) of de cambreur, de versteviging, bedoeld om doorzakken van de voet te voorkomen. Samen houden die alles op z’n plaats en voorkomen vaak vermoeidheid.” Van der Wiele is haar carrière begonnen in een winkel met gespecialiseerde schoenen; haar chef was pedicure geweest. „Zo kreeg ik zicht op voetproblemen. Na een tijdje ben ik zelf voor pedicure gaan studeren: het enige vak waarbij je de hele dag complimenten en bedankjes krijgt. Want 95 procent van de cliënten gaat weg met de opmerking: ’Blij dat ik geweest ben.’ En soms alleen maar omdat je iemands voeten hebt aangeraakt. Kennelijk hebben veel mensen daar nog gêne voor.” Monique van der Wiele is eigenaar van de website www.voetverzorger.nl. Haar praktijk is gevestigd in het Gezondheidscentrum in Didam. Zij is ook lid van de vakorganisatie voor voetverzorgers ProVoet (info www.provoet.nl).

De favoriete wandeling van Kees de Vré

Langs de grillige IJssel Nederland telt vele mooie wandelgebieden. Daaruit is het lastig kiezen, maar als dan toch een favoriet moet worden aangewezen, ga ik voor de IJssel. Van Doesburg in het zuiden tot Kampen in het noorden is kuieren langs de IJssel een waar genot. De landschappen variëren zowat met elke bocht en bochten heeft de IJssel er vele. Deze rivier is tot de 12de eeuw onbedijkt gebleven, maar ook daarna werd het water toegestaan zijn loop keer op keer te verleggen. De

grilligheid die dat oplevert, is dé aantrekkingskracht van de IJssel. De ene keer loop je pal langs het water in de uiterwaarden, de andere keer op de hoge winterdijken die soms ver van de rivier afliggen. Zo’n hoog punt geeft een weidse blik, op hier en daar ruige uiterwaarden, op plassen in dijkoksels die met hun rietlanden een waar vogelparadijs vormen en op de oude, middeleeuwse Hanzesteden met hun stadse gezelligheid. En als dat nog niet genoeg is, zijn

de bosrijke stukken land met deftige havezaten vlakbij. De grotendeels verdwenen industrie in die Hanzesteden maakt van de IJssel een inmiddels weinig bevaren stroom. Ook dat geeft de aanblik de rust mee die de wandelaar toch vaak zoekt. Op www.trouw.nl/groen vindt u alle natuurtochten, gerangschikt naar provincie. Onder ’Overijssel’ vindt u diverse wandelingen langs de IJssel.

8 8

Trouw

Trouw zaterdag 21 februari 2009

www.trouw.nl / groen

zaterdag 21 februari 2009

In Groenland voeren eeuwenoude wandelroutes door een indrukwekkend landschap. Elke tocht staat garant voor een intense confrontatie met de natuur. Buitenlanders wordt afgeraden alleen op pad te gaan. Maar in iedere Groenlander schuilt een qivittoq – iemand die eenzaam doolt door de wildernis.

Het beest van ijs Joost Bottema

weet niet of er in mij een bijzondere kracht schuilt.” Waarom wordt iemand een qivittoq? „Misschien wel uit teleurstelling,” zegt Pavia, een jager uit Quaqortoq aan de overkant van de zeearm. Hij zet wandelaars over, of brengt ze naar een warmwaterbron of een gletsjer. Je moet wel rekenen met oponthoud; de zeehond waarop Pavia een schot heeft gelost is zojuist ontkomen. Terwijl we wachten tot het dier opnieuw opduikt vertelt hij over het Deense meisje dat hier een paar jaar geleden op vakantie was. „Ik ging met haar mee naar Kopenhagen. We kregen een kind, ik verdiende er geld als fietskoerier. Maar dat meisje heeft me verlaten en nu ben ik weer terug.” We varen een halve cirkel rond een ijsberg, Pavia scant het wateroppervlak. Hij vuurt een tweede keer, trekt aan het startkoord van de motor en koerst naar een rode vlek in het water. Opgewonden relativeert Pavia zijn vaardigheid. „Een echte qivittoq had de zeehond op kilometers afstand scherp kunnen zien.” Verder naar het noorden maken we kennis met het ’onvoorspelbare beest’, de ijskap van Groenland. De grootte daarvan is moeilijk te bevatten, maar op de plekken waar de ijsmassa als gletsjer tussen de bergen door tevoorschijn komt is een voorstelling mogelijk. Gletsjers smelten op verschillende manieren – in brokjes, als lawine, als waterval – en hebben in de loop van duizenden jaren de diepe fjorden uitgeslepen waarmee het bewoonbare land is doorsneden. Het fjord bij de gletsjer Eqip Sermia is bijzonder grillig. Emilie (44), een Groenlandse uit het 60 kilometer zuidelijker gelegen Ilulissat, bezoekt kamp Victor, een vlak ter-

Gro e n la n d NOORDELIJKE IJSZEE

NOORDPOOL

G RO EN LAN D

EQIP SERMIA

DISKO

Ilulissat Kangerlusuaq

reikt van ooghoek naar ooghoek en zorgt voor een besloten akoestiek. Emilie herinnert zich de krakende takjes, „elke stap knetterde in je oren.” Ze heeft het nog niet gezegd of het fijne geluid wordt overstemd door een donkere roffel. De ’Eqi’ smelt niet druppel voor druppel maar met plotselinge explosies die meestal een reeks donderslagen opleveren, niet één knal maar tientallen tegelijk, elk met hun eigen echo. Emilie tuurt naar de gletsjer. „De wand is groot, goed kijken lukt alleen maar per gedeelte. Net op tijd zien we in het midden een waterval van ijsgruis langs de wand naar beneden stromen. De wandeling brengt nog een fenomeen aan het licht dat Groenlanders ooit hun qivittoqs toeschreven: vervorming van het landschap. Terwijl het binnenmeer na een uur lopen nog steeds dezelfde kei weerspiegelt blijkt de gletsjer nog groter dan hij al leek. We beklimmen een wal en kijken op de ijsvlakte neer, een hellend vlak van puntige ijskegels en smalle, diepe kloven. Het vier kilometer lange front rijst honderd meter hoog uit het water op, het ijsgruis van de lawines bestaat uit klonten zo groot als berghutten. Emilie verbaast zich intussen over de ijsrand die zich sinds haar jeugd een paar honderd meter heeft teruggetrokken. Het werk van een man met een witte baard? „Er worden veel sprookjes verteld, maar de meeste zijn verzonnen. De laatste keer dat iemand hier een qivittoq heeft gezien is alweer veertig jaar geleden. In Groenland stijgt en daalt de temperatuur. Het is als ademen, maar dan langzaam. Nu is er minder ijs, er komt weer meer, we weten alleen niet wanneer.”

iloot Sten Andersen probeert de ijsmassa te omschrijven waar hij al honderden keren overheen is gevlogen. „Een groot, onvoorspelbaar beest”, zegt hij. Dit ’beest’, Groenlands’ veelbesproken ijskap, wordt in het westen op zijn plek gehouden door een 3000 kilometer lang grillig bergen fjorden landschap. Op deze strook leven de meeste Groenlanders, maar het duurt het even voordat Sten een nederzetting heeft opgespoord. De huizen lijken losjes over een heuvel uitgestrooid, er is geen stratenpatroon te zien, de paar wegen die er zijn, eindigen aan de rand van het dorp. „Steden en dorpen zijn bij ons eilanden in de wildernis”, zegt Sten. Zelfs de 20.000 bewoners van hoofdstad Nuuk kunnen geen andere stad of ander dorp met de auto bereiken. Vervoer gaat over water of door de lucht. En te voet. Een paar dagen geleden heeft Sten nog een vriend geholpen bij de rendierjacht, in de wildernis onder Nuuk. „Eerst een stuk met de boot en daarna lopen. De terugweg is het zwaarst, dan dragen we de prooi op onze rug, als een soort rugzak, maar dan één die aan een band om je voorhoofd hangt.” Veel van de wandelroutes die Groenlandse dorpen met andere dorpen, bergmeren, fjorden en gletsjers verbinden zijn de laatste paar honderd jaar niet veranderd. Kort of lang, elke tocht staat garant voor een intense confrontatie met de natuur. De autoriteiten raden bezoekers aan niet alleen op pad te gaan. De sneeuw, de poolnacht, föhn- en fjordwind, mist en, meer recentelijk, de grilligheid van de klimaatsverande-

ring zorgen ervoor dat mensen op elkaar zijn aangewezen. Alleen de natuur in, dat heeft voor Groenlands oorspronkelijke bewoners, de Inuit, een mythische bijklank. Vanaf het vliegveld Narsarsuaq, waar de airbus even later landt, kun je meteen op pad. We varen in 15 minuten naar Qassiarsuk. Even buiten het dorp vertelt Hendrik Frederiksen (21) over qivittoqs, mensen die familie en maatschappij hebben verlaten en dolen door de wildernis. Meestal een man, met een witte baard en, volgens de overlevering, gezegend met bijzondere krachten: hij kan bijvoorbeeld gedachten lezen en hij begrijpt de taal van de dieren. In talloze verhalen duikt hij op als een wezen dat wonderen kan verrichten zoals het opsporen van verloren familieleden, maar ook als iemand voor wie je moet oppassen. „In meer of mindere mate schuilt er in elke Groenlander wel een qivittoq. We zijn allemaal wel eens, korter of langer, overgeleverd aan de natuur.” Hendrik zou zelf een voorbeeld kunnen zijn. In de wildernis achter zijn dorp, voorbij de hooivelden van zijn vader, kun je beginnen met lopen en dagen niemand meer tegenkomen. In een meer beneden ons drijven ijsbergen in grijsblauw water. Hendrik kijkt naar twee adelaren die langzaam de curves van de oever volgen maar eigenlijk is hij op zoek naar een wild paard dat hij voor zijn jongere broer wil vangen. Paarden zijn nodig om de schapenkuddes op te sporen die zich de hele zomer over de landtong hebben kunnen verspreiden. „Mijn eigen paard heb ik vorig jaar gevangen en getemd. Ik zag er tegenop maar ben er uiteindelijk gewoon op gaan zitten. Het paard bleef rustig en deed al snel wat ik wilde. Maar ik

Nuuk

IJ S LAN D

Qassiarsuk Quaqortoq Narsarsuaq

500 km

©Trouw

rein naast de gletsjer. Ze is hier voor het eerst sinds haar kinderjaren. We lopen over een strook land naar de gletsjer. Emilie stopt nu en dan om zwarte bessen te plukken. Links is het fjord, bedekt met deinend ijs, rechts een afgerond stuk rotsgebergte dat dankzij de weerspiegeling in een meertje lijkt op één grote glinsterende zwerfkei. De Eqip Sermia overheerst de omgeving, de ijswand

De favoriete fietstocht van Haro Hielkema

It Heidenskip In Friesland staat de boerenstreek bekend als It Heidenskip (het Heidenschap, voor buitenstaanders). Maar de Friese schrijver Hylke Speerstra noemde de uitgestrekte weilanden tussen Workum en Koudum ’De oerpolder’. Zo heet ook zijn boek dat in 2006 uitkwam met allerlei robuuste verhalen over het gebied, gebaseerd op gesprekken met mensen uit de streek, dagboeken en documenten. Daarin voeren dood en ellende de boventoon en geurt de koeienstal naar stront en romantiek. Het boek ver-

telt over geloof en vooral over bijgeloof. Duidelijk is dat het een zwaar leven geweest moet zijn – in natte polders, in mysterieuze buurtschappen met namen als Hel en Walhalla, op boerderijen die soms wel achter zeventien hekken lagen en met patiënten die soms op de keukentafel geopereerd moesten worden omdat vervoer niet mogelijk was. ’De oerpolder’ is een prachtig tafereel voor een fietstocht (28 km). Begin op de Markt in Workum, volg de borden naar It Heidenskip en rijd over slingerende

oude dijkjes en stille boerenwegen langs de boerderijen waar zich ijselijke gebeurtenissen hebben voorgedaan. Rijd ook door het buurtschap Brandeburen en bezoek met pontjes de dorpen Gaastmeer en Nijhuizum. ’De oerpolder’ door Hylke Speerstra (Friese en Nederlandse versie). Fietsverhuur Scheltema, Sud 74 in Workum. De volledige fietstocht staat op trouw.nl/groen/oerpolder

Trouw zaterdag 21 februari 2009

www.trouw.nl /groen

zaterdag 21 februari 2009

Trouw

Het ijsfjord Ilulissat mondt uit in een baai waarlangs je kunt wandelen. Groenlanders noemen de ijskap het onvoorspelbare beest.

Disko Island, een vulkanisch eiland vlakbij Ilulisat.

Inwoners van Noord-Groenland.

Klimaat

Geografie

Activiteiten

Klimaatsverandering is in Groenland goed merkbaar. Sommige gletsjers smelten tweemaal zo snel als twintig jaar geleden. De jagers boven de poolcirkel kunnen nog maar drie in plaats van zes maanden het ijs op. Veel Groenlanders zijn er redelijk laconiek onder. De hogere temperatuur brengt ook voordelen, zoals meer schapenteelt, landbouw en toegang tot delfstoffen. Er wordt een, op termijn, grote economische groei verwacht. Groenland hoort staatkundig bij Denemarken maar heeft vorig jaar per referendum grotere economische zeggenschap voor het zelfbestuur opgeëist.

Groenland is 52 keer zo groot als Nederland, 85 procent is bedekt met ijs. Op de bewoonbare stroken langs de oosten westkust leven in totaal 56.000 Groenlanders, waaronder 35.000 Inuits. De temperaturen lopen in de zomermaanden uiteen van rond het vriespunt tot, zoals vorig jaar in Nuuk, boven de 30 graden. In de winter kan het makkelijk twintig graden vriezen.

Groenland is één van de laatste grote wildernissen op aarde. De natuur is overal en nodigt uit tot kajakken, klimmen of een dag op een willekeurige plek naar de horizon staren. Er kan op veel manieren gewandeld worden. Bijna elk dorp en elke stad is het vertrekpunt van meerdere routes, met keuzes tussen kort (een paar uur lopen), middel en lang (meerdere dagen of weken). Zuid-Groenland is, dankzij het milde klimaat en de schapenhouderij, relatief goed bereisbaar. Er wordt gewerkt aan een netwerk van hutten en er kan overnacht worden bij boeren. In deze streek is de kans groot opeens omringd te zijn door,

FOTO’S ANYA VAN LIT

Sledehonden wachten op het begin van de winter.

Transport en onderdak al of niet zelf ontdekte, 1000 jaar oude fundamenten van een vikinghuis- of kerk. Het eiland Disko heeft een voor Groenland uniek vulkanisch landschap, een eigen ijskap en veel wandelroutes. Ilulissat ligt aan de rand van één van de meest spectaculaire ijslandschappen ter wereld. Het ijsfjord mondt uit in een baai, een natuurlijke badkuip, met honderden drijvende ijsbergen met afmetingen van kastelen en paleizen. Je kunt op een boot, midden in dit labyrint, traag een blauwe vinvis zien wegduiken of het smeltproces overzien tijdens een wandeltocht langs de baai.

Air Greenland verzorgt lijndiensten vanuit Kopenhagen naar het zuidelijke Narsarsuaq en het meer centralere Kangerlusuaq. Er zijn talloze binnenlandse vluchten, al of niet uitgevoerd met helikopters. In de zomer is er een veerdienst die, zodra de weersomstandigheden het toelaten, de meeste kustplaatsen aandoet. In de steden en grotere dorpen zijn hotels en/of jeugdherbergen, bijna overal mag wild gekampeerd worden. www.greenland.com is een uitvoerige website over het land, de cultuur, speciale activiteiten en reismogelijkheden.

van de dames Betje Wolff en Aagje Deken) door Amsterdam. Ze liepen langs het geestelijk zaad van de jubilerende kerkhervormer: plaatsen waar calvinisten leefden, werkten, kerkten en politiek of anderszins actief waren. Dat betekent dus een ommegang langs kerken, gebouwen van de VU, Paradiso (de Vrije Gemeente, waar in 1877 de vrijzinnig hervormden kerkten), de Kleine Komedie (waar ds. Geelkerken met Kneveliaanse twijfel over het scheppingsverhaal preekte), de woonhuizen van Abra-

ham Kuyper en Henk van Randwijk en de Valeriuskliniek (voor christelijke krankzinnigen en zenuwlijders). Een inspirerend boekje, al misten we de kantoren van de Standaard en Trouw en het stamcafé van A.J. Klei. Achterin een verklarende woordenlijst: van alteratie tot zondagsschool.

Kort

Drenthepad vernieuwd De nieuwe uitgave van het Drenthepad (324 km, 19 dagtochten ) doet vermoeden dat de wandelroute op sommige plaatsen is verlegd vanwege ingrepen in het landschap. Toch ligt het iets anders. Allereerst heeft het Drenthepad er tussen Leek en Eelde de mooiste stukken van het Domelapad bij gekregen, ook een route van het Nivon. Daarnaast zijn er nieuwe passages in het Pompeï van Drenthe, het enige archeologische reservaat in Nederland: de Strubben en het Kniphorstbosch bij

Zuidlaren, tot voor kort militaire oefenterreinen: en dat zijn over het algemeen de mooiste natuurgebieden in ons land. Wat het wandelboekje extra aantrekkelijk maakt, is de aandacht voor de Drentse Toal en de poëzie die hier met veel passie wordt bedreven. Mooie teksten, die je tot je kunt nemen op een stil

plekje in het Dwingelderveld of langs de Drentse Aa. Drenthepad, wandelen door poëtisch Drenthe, 4e druk 2009, Streekpad 6, Uitg. Nivon, € 18,70. www.nivon.nl

Evangelisch kuieren Het is het jaar van Calvijn, en dat zullen we weten. Twee docenten aan de (gereformeerde) universiteiten in Kampen en Amsterdam nemen ons mee op vier ’evangelische kuieringen’ (een uitdrukking

Evangelische kuieringen, wandelgids voor calvinistisch Amsterdam 16002000, door Gert van klinken en Henk Reitsma, Uitg. Meinema, € 14,50

10 |

Trouw zaterdag 21 februari 2009

Fiets of wandel eerst naar de AGU-stand!

Fietsen of wandelen wordt écht leuk als alles voor elkaar is: perfecte kleding, de beste tassen en dat compacte, ademende regenjack. AGU heeft het! Het seizoen start op standnummer 11.D.50!

AGU collectie magazine 2009

en! Afritsbare pijp

AGU Quorum Platinum tassen

AGU CT080 loop-fietsschoen

AGU Matea zipp off

Dagtochten of fietsvakantie? Met Quorum kunt u alle kanten op. Stijlvolle tassenset, bestaande uit stuurtas, voor- en achtertassen.

Comfortabele fietsschoenen, waarmee u ook kunt lopen. Met pedaalsysteem, verzonken in de zool.

Casual fietsbroek met afritsbare pijpen en uitneembare binnenbroek met zeem! In heren- en damesmodel verkrijgbaar.

Voor het overzicht van alle AGU collecties kunt u het AGU magazine gratis ophalen op de AGU stand: 11.D.50. Of u kunt op de website kijken: www.agu.nl.

Fiets en Wandelbeurs

De leukste en meest complete beurs van Nederland voor fietsen wandelliefhebbers. Alles over fietsen en wandelen dicht bij huis en ver weg op 17.000 m2.

Fiets en Wandelbeurs

zaterdag 28 februari en zondag 1 maart 2009 Tijd: 10.00-17.00 uur Locatie: Amsterdam RAI Toegang: B 12,- (kinderen tot 12 jaar gratis) Voor Trouw-lezers met kortingsbon B 10,Kijk voor meer informatie op www.fietsenwandelbeurs.nl

Wat kunt u verwachten? Informatie over fietsen wandelvakanties: van dauwtrappen op de Veluwe tot trektochten door de Himalaya, van nordic walking tot elektrische fietsen. Alles over pelgrimstochten, kloosterwandelingen en fietsen en wandelen met kinderen. Een ruime keuze uit praktische workshops. Bijvoorbeeld fietstechniek en reparaties,

De betere krant.

rugzak of fietstas inpakken en gezondheid onderweg. Bijna 400 exposanten die u informeren over fietsen, accessoires, wandelsport, kamperen, outdoor- en reisbestemmingen van België tot China en Peru. Verschillende verzamelpaviljoens, een uitgebreide informatiemarkt en een breed programma met boeiende lezingen. Zo’n divers aanbod treft u op geen enkele andere beurs aan!

KORTINGSBON Bij inlevering van deze bon ontvangt u 3 2,- korting op de toegangsprijs. Fiets en Wandelbeurs

Geldig op 28 februari en 1 maart 2009 voor één persoon en niet in combinatie met andere aanbiedingen.

10 |

Trouw zaterdag 21 februari 2009

Fiets of wandel eerst naar de AGU-stand!

Fietsen of wandelen wordt écht leuk als alles voor elkaar is: perfecte kleding, de beste tassen en dat compacte, ademende regenjack. AGU heeft het! Het seizoen start op standnummer 11.D.50!

AGU collectie magazine 2009

en! Afritsbare pijp

AGU Quorum Platinum tassen

AGU CT080 loop-fietsschoen

AGU Matea zipp off

Dagtochten of fietsvakantie? Met Quorum kunt u alle kanten op. Stijlvolle tassenset, bestaande uit stuurtas, voor- en achtertassen.

Comfortabele fietsschoenen, waarmee u ook kunt lopen. Met pedaalsysteem, verzonken in de zool.

Casual fietsbroek met afritsbare pijpen en uitneembare binnenbroek met zeem! In heren- en damesmodel verkrijgbaar.

Voor het overzicht van alle AGU collecties kunt u het AGU magazine gratis ophalen op de AGU stand: 11.D.50. Of u kunt op de website kijken: www.agu.nl.

Speciaal voor de bezoekers van de fietsen wandelbeurs

Nu 6 weken Trouw voor maar € 10,-

Speciaal voor de bezoekers van de fiets en wandelbeurs heeft Trouw een zeer voordelige aanbieding. 6 weken Trouw voor slechts € 10,-

6 weken Trouw voor € 10,Interesse in een proefabonnement? Vul dan onderstaande bon in voor 30 april 2009. Na 6 weken stopt het proefabonnement automatisch. Tip: Bezoek ook www.trouw.nl/groen voor wandelen fietsroutes. Stuur hier ook je eigen wandelroutes in!

Trouw is een compacte kwaliteitskrant, die betrokken is bij de samenleving. Een krant van deze tijd met meer dan gemiddeld oog voor ‘groene’ zaken. Van ontspannende natuurtochten tot duurzaam consumeren en ondernemen.

" Ja, ik wil graag kennismaken met Trouw en ontvang Trouw 6 weken voor € 10,Naam: ....................................................................................................................................... Voorletters: Adres:

..................................................................................................................................................................

m/v

......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Postcode:

...........................................................................................................................................

Plaats:

............................................................................................................................................................................

Telefoonnummer: ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Naast natuur & milieu nemen levensbeschouwing, zorg, onderwijs & opvoeding een belangrijke plek in.

E-mail:

Stuur deze bon in een ongefrankeerde envelop naar Trouw, Antwoordnummer 2792, 1000 PA Amsterdam. De aanbieding is geldig tot en met 30 april 2009 en geldt alleen indien u de afgelopen 3 maanden geen proefabonnement heeft gehad.

K 01 09 f

Trouw zaterdag 21 februari 2009

1111

www.trouw.nl /groen

zaterdag 21 februari 2009

Trouw

Meestal is juist een te zacht zadel de oorzaak van zadelpijn. „Een goed zadel moet hard zijn”, stelt specialist en ervaringsdeskundige Eric Schuijt. Een stappenplan voor een onbekommerde fietsvakantie.

Zadelpijn Monique de Heer

ietsspecialist Eric Schuijt ziet ze af en toe wanhopig zijn winkel binnenkomen. Fietsers met heftige zadelpijn, soms met een tot bloedens toe ontstoken schaamstreek. Zadelpijn kan heel heftig zijn en een fietsvakantie flink vergallen. En nodig is het niet. Voorzorgsmaatregelen zijn wel nodig. In zijn zes jaar geleden geopende winkel de Vakantiefietser in Amsterdam wordt bij een geval van heftige zadelpijn eerst naar de oorzaak gezocht. Meestal is dat juist een te zacht zadel. Schuijt: „Beginnende fietsers denken dat een wat zachter zadel comfortabel is en in het begin voelt het ook wel lekker. Maar een goed zadel moet hard zijn. Bij een te zacht zadel zak je een beetje weg en dat sluit de poriën af, haartjes worden uitgerukt en je krijgt irritaties en ontstekingen.” Wie voor een zadel komt, mag bij de Vakantiefietser eerst op een stuk ribbeltjeskarton gaan zitten. Zo wordt een afdruk van het zitvlak gemaakt en gekeken hoe ver de zitknobbels uit elkaar staan. De afstand tussen de zitbotjes is essentieel voor de maat van het zadel. Een fietser moet op de twee zitbotjes zitten en verder moet het zitvlak zo min mogelijk worden belast. De ene fietser heeft een breder zadel nodig dan de ander. Ook is er een behoorlijk verschil tussen dames- en herenzadels. De eerste zijn wat breder en korter. Zelf is Schuijt verslingerd aan zijn lederen Brooks-zadel waar zijn zitbotjes in afgetekend staan. Keihard, maar nooit meer zadelpijn. „Het zadel gaat naar je billen staan. Als ik mijn fiets heb uitgeleend, zit het zadel daarna ook eerst niet meer goed.” Het nadeel is dat je advertenties

FOTO’S JÖRGEN CARIS, TROUW

dat zadel 500 kilometer moet inrijden voor je op een lange tocht vertrekt. En het vergt nogal wat onderhoud, anders gaat het kapot omdat het uitdroogt. Schuijt: „Ook kun je er beter niet met een witte broek op gaan zitten. Maar er zijn ook andere zadels, bijvoorbeeld van Climavent, die zijn comfortabel in de tropen, omdat ze het vocht afvoeren en ook heel goed zijn.” De volgende stap naar een onbekommerde fietsvakantie is de onderbroek. Fietsonderbroeken hebben een zachte ’padding’ op de plek van de zitbotjes en zijn van speciaal vochtafvoerend materiaal. Schuijt: „In een gewone katoenen onderbroek ga je zweten, die wordt vochtig en dan heb je een probleem. En daar moet dan een broek overheen zonder naden op de bil. Een gewone fietsbroek kan ook natuurlijk. Die heeft ook een goede beschermlaag aan de binnenkant. Maar wel iedere avond wassen. Vooral in warme

streken krijg je grote problemen als je je broek niet iedere avond uitspoelt.” Schuijt heeft zelf inmiddels in tachtig landen gefietst, van Laos tot Iran. De laatste grote tocht ging naar het zuiden van Argentinië. Onderweg zet hij andere reizigers regelmatig weer goed op de fiets. Want met alleen een passend zadel ben je er nog niet. De fiets moet goed zijn afgesteld en je moet er goed op zitten. „Nederland is eigenlijk geen goed land om te fietsen. Omdat het zo plat is, zit je te lang in dezelfde houding. Door de Alpen fietsen is veel afwisselender. Dan moet je ook nog eens op de trappers staan waardoor de bloedsomloop weer beter wordt. Je houding op de fiets wisselt dan ook meer.” Goed op een fiets zitten, blijkt ook nog een kunst op zich. Als je te diep gaat zitten, kantel je je bekken en krijg je tintelende voeten. Bij een te hoog zadel ga je heen en weer schui-

ven, een te laag zadel levert knieklachten op. Schuijt: „Een zadel mag best een beetje scheef staan, als dat lekkerder zit. Mensen zijn niet recht van zichzelf.” En dan zijn er nog sturen in soorten en maten. De beste sturen hebben een soort flapje bij het handvat dat voorkomt dat de pols te ver doorknikt. Schuijt: „Ik raad iedereen aan een stuur te nemen met verschillende standen, zodat je van houding kunt wisselen.” Goedkoop wordt de vakantie zo niet. Een fietsonderbroek kost rond de veertig euro. Bij de Vakantiefietser kun je fietsen op maat laten maken of laten samenstellen uit standaard onderdelen, zo’n fiets komt dan neer op meer dan duizend euro. Is dat allemaal nodig voor je op fietsvakantie gaat? Schuijt: „Natuurlijk niet. Er komen ook mensen naar de zaak met een gewone oude stadsfiets en vragen of ze ermee op vakantie kunnen. Natuurlijk, alleen je moet

dan niet over de Alpen heen willen. Ik kijk dan wel of de fiets veilig is. Er moeten geen scheurtjes in het frame zitten en de remmen moeten deugen. En je moet nooit bezuinigen op goede banden en waterdichte fietstassen. Niets is zo erg als aankomen en allemaal natte spullen uit je tas halen. Maar als je die hebt, kun je met iedere fiets op vakantie. In Duitsland bijvoorbeeld heb je prachtige fietsroutes door glooiend landschap. Er zijn goede fietsenmakers onderweg, dus dan komt het wel goed. „Je kunt sowieso beter eerst een keer op een oude of geleende fiets gaan trekken voor je een hele dure koopt. Als je maanden door Patagonië gaat fietsen zoals wij, dan heb je natuurlijk wel een goede uitrusting nodig. In Patagonië kom je dagenlang geen winkels tegen en daar moet je je op voorbereiden. Voor zo’n reis heb je goede spullen nodig. Maar voor een gewone fietsvakantie, niet te ver van huis, zou ik zeggen: gewoon gaan, altijd goed.”

Tips • Laat een hard zadel aanmeten. • Kies speciaal ondergoed of een fietsbroek. • Stel de hoogte goed in en neem een verstelbaar stuur. • Bezuinig nooit op banden en waterdichte fietstassen. Eric Schuijt geeft samen met zijn vriendin Carla van Tatenhove tijdens de Fiets- en wandelbeurs een lezing over hun laatste fietstocht door Patagonië. Zij hebben tijdens die reis ook een film gemaakt die wordt vertoond. Meer informatie www.vakantiefietser.nl

Fietst of wandelt u graag?

RUST, RUIMTE EN FRISSE LUCHT! W E S T D U I N KO U D E K E R K E / V L I S S I N G E N

Reserveer nu een ontspannen weekend in Zeeland op 50 meter van zee en strand.

Meer dan 250 fietsen wandelvakanties: + + + + +

Bijvoorbeeld 2 overnachtingen met ontbijt en diner en 1 dag fietshuur voor 158,00 per persoon. Voor meer arrangementen, informatie en voorwaarden kijk op:

www.goldentulipwestduin.nl

Verblijf in hotels op basis van halfpension Keuze uit eenvoudige en pittige reizen Trektochten met bagagevervoer Fietsen en wandelen vanuit een standplaats Uitgebreide routebeschrijvingen met kaarten

Fiets-enWandelbeurs: Hal10B.70 Dagelijks lezingen in de Expozaal: 11.00-12.00 uur Noordzee wandelen 12.00-13.00 uur Fietsreis Bolzano-Venetië Golden Tulip Westduin - Westduin 1 - 4371 PE Koudekerke (bij Vlissingen) tel.: 0118 - 55 25 10 - fax: 0118 - 55 27 76 - e-mail: info@goldentulipwestduin.nl

Eigen-Wijze Reizen Individuele Fiets- en Wandelvakanties - Tel. 053 - 430 34 35 - WWW.EIGENWIJZEREIZEN.NL

12 |

Trouw zaterdag 21 februari 2009

Natuur en cultuur in harmonie hoogteverschillen. Met onderweg veel te zien en te beleven. Eén van de routes is de Elbe Radweg dat door de Duitse fietsbond is uitgeroepen tot mooiste van Duitsland. De route loopt parallel aan de Elbe vanuit het nationale park Sächsische Schweiz richting Torgau en komt door de Saksische wijnstraat en cultuurmetropool Dresden. Er zijn brochures beschikbaar waarin diverse fietsen wandelroutes worden voorgesteld, compleet met reistechnische informatie als bewegwijzering Wandelaars, fietsers en mountainbikers die op en hoogteprofielen. zoek zijn naar nieuwe uitdagingen vinden veel van Op de Fiets- en Wandelbeurs 2009 is Saksen te vinden, samen met het Elbe fietspad, in stand hun gading in Saksen. Van routes langs rivieren en door dalen, tot bergroutes met stevige 10.D.34. Info aanvragen: www.saksen.info

Natuurkampeerterreinen.nl Te gast bij moeder natuur Actief kamperen en bijna ongestoord genieten van een puur natuurlijke rust

Kamperen met gratis koffieconcert.

op de mooiste plekjes? Welkom op de ruim 140 erkende Natuurkampeerterreinen in Nederland. Haal nu voor maar € 14.95 de natuurlijkste kampeergids, Het Groene Boekje 2009, in huis. Inclusief de officiële Natuurkampeerkaart. De meer dan 120 pagina’s tellende gids is verkrijgbaar bij alle Natuurkampeerterreinen, ANWB winkels, diverse reisboekhandels en via natuurkampeertereinen.nl

Nú met minimaal € 15,- voordeel op Greenchoice groene energie.

LEUK OM CADEAU TE GEVEN OF ZELF TE KRIJGEN

HET LEUKSTE FIETSBLAD VAN NEDERLAND

BEZOEK ONS OOK OP DE FIETS- EN WANDELBEURS JE VINDT FIETSACTIEF OP STANDNUMMER 10 B 033, BEZOEK ONZE STAND EN MAAK KENNIS MET HET MAGAZINE OF WIN EEN FANTASTISCHE FIETS! Stuur onderstaande bon op naar FietsActief, Antwoordnummer 11431, 2400 VC Alphen a/d Rijn

Bellen is sneller! 0800-5565560 óf www.fietsactief.nl

VERRASSENDE EN UNIEKE ROUTES VAKANTIETIPS ROUTEVERHALEN TECHNIEK & GEZONDHEID NATUUR & CULTUUR

3 NUMMERS

Ja, ik wil graag drie nummers FietsActief voor slechts € 8,95 Naam: __________________________________________________________________ M/V

VOOR € 8,95

Adres: _______________________________________________ Nr: _____________________ Postcode:

Op telefoon: ___________________________E-mail: ________________________________ wil ik van Sanoma Uitgevers BV, haar partners en zorgvuldig geselecteerde bedrijven, informatie en interessante aanbiedingen ontvangen over haar diensten en/of producten.

Ik machtig FietsActief het abonnementsgeld eenmalig af te schrijven van mijn Rekeningnummer:

DIT PROEFABONNEMENT STOPT AUTOMATISCH

Woonplaats: ______________________________ NL/B

Handtekening: ________________________

FietsActief verschijnt zes keer per jaar. Vijf nummers gedurende het seizoen (van maart tot en met september) en in december het themanummer Vakanties. Een normaal jaarabonnement kost € 24,-. Sanoma Uitgevers gaat zorgvuldig om met uw persoonsgegevens. CODE 1068294-104110102

Onvergetelijke plaatsen in een Andalusië waar alles nog te ontdekken is.

www.spain.info SPAANS VERKEERSBUREAU Laan van Meerdervoort 8ª, 2517 AJ DEN HAAG Tel.: (070) 346 59 00 Fax: (070) 364 98 59 infolahaya@tourspain.es www.spaansverkeersbureau.nl www.spain.info/nl

14 14

Trouw zaterdag 21 februari 2009

www.trouw.nl / groen

Trouw

zaterdag 21 februari 2009

Ca u se w a y, No o rd -Ie rla n d Gia n t ’s Ca u se w a y (World Heritage Site)

De rotsformatie die bekend staat als de Giant’s Causeway.

Ca rrick-A-Re d e Ro p e Brid g e

Ballycastle Bushm ills

Coleraine Du b lin

Lo n d en

wandelroute hotel

Ballym oney

De Giant’s Causeway bestaat uit ongeveer 40.000 basalt-zuilen.

De kust van Noord-Ierland.

FOTO’S JÖRGEN CARIS, TROUW

Gemarkeerd met gele pijlen De Causeway Coast Way of North Antrim Cliff Path in Noord-Ierland loopt langs de kust van Ballycastle via Giant’s Causeway en Portballintrae naar Portstewart. De hele route (46 km, Giant’s Causeway-Carrick-a-Rede 18 km) is gemarkeerd met gele pijlen en is in drie dagen te

doen. Bus 152 en 252 rijden (overdag) geregeld van Ballycastle naar Coleraine via Giant’s Causeway en Bushmills. Ook tussen Portballintrae en Bushmills rijden bussen. Van april t/m oktober rijdt er een stoomtrein tussen Giant’s Causeway en Bushmills. De beste tijd om te wandelen is

mei t/m september. Ballycastle is vanuit Belfast te bereiken per trein (via Coleraine) en bus. Easyjet vliegt twee keer per dag van Amsterdam naar Belfast. Info: www.bushmills.com en www.giantscausewayofficialguide.com.

De favoriete fietstocht van Onno Havermans

Klein Patagonië in Twente Fietsen in Patagonië is geen pretje. Of juist wel, als je van avontuur houdt. Hotseknotsend over glooiend terrein, bezaaid met gruis van kiezelsteenformaat, op weg naar Baia Tunel, een aanlegsteiger in het immense Viedmameer vanwaar de boot vertrekt naar de gelijknamige gletsjer, kolossale uitloper van de zuidelijke ijsvlakte op de Andes, het niemandsland tussen Chili en Argentinië. De natuur is hier overweldigend, alles is groot. Hier, aan de andere kant

van de aardbol, bepaal ik mijn keuze voor de mooiste fietstocht uit de reeks van Trouw. Die keuze is arbitrair. Waarom geen aspergeroute langs de Limburgse Maas? De herinnering aan Market Garden, tussen Groesbeek en Mook, waar de lucht eens vol parachutes hing en eindeloze rijen witte kruizen blijven prikken in je ogen? Of de ooievaarsnesten langs het riviertje de Reest, de grens tussen Overijssel en Drenthe, waar de natte hooilanden er nog bij liggen als

twee eeuwen geleden? Nee ik kies voor de Twentse essen, met mest verhoogde akkers in schrale zandgrond, voor klare beekjes in het Springendal, voor pittoresk Ootmarsum. Een groen en kleinschalig spiegelbeeld van woest Patagonië in het oosten van Nederland, perfect in kaart gebracht door het Fietsroutenetwerk Overijssel (www.fietseninoverijssel.nl). De volledige wandeling staat op www.trouw.nl/groen/essen

Trouw zaterdag 21 februari 2009

www.trouw.nl /groen

zaterdag 21 februari 2009

1515

Trouw

Grillig gevormde stenen, kolommen van basalt, maken van de Giant’s Causeway het beroemdste plekje van Noord-Ierland. Een legende verklaart het ontstaan. In werkelijkheid is het prachtige decor in miljoenen jaren gevormd door de elementen.

Wereldwonder van Ierland Haro Hielkema

et te laat. De eerste bus met toeristen staat al op de parkeerplaats bij de Giant’s Causeway. De dag begint vroeg op het beroemdste plekje van Noord-Ierland. Om half tien lopen er al mensen over de zuilen van basalt, aan de noordkust van het eiland. De symmetrisch gevormde kolommen trekken jaarlijks een half miljoen belangstellenden, die eerst door een soort niemandsland reizen voordat zij aan de voet van de kliffen dit werelderfgoed van gestold lava (op z’n Iers: Clochán na bhFómharachgaan) bekijken. Vanmorgen is er dus een blik Chinezen leeggelopen. Ze klauteren overal over de mysterieuze, zeshoekige stenen, zelfs tot vlakbij de woelige en spetterende zee. Met haast iedere basaltzuil of uiteenspattende watergolf willen ze vereeuwigd worden. Voortdurend duwen ze je hun dure camera’s in handen – of je …, enzovoort – en glimlachen hun eeuwige dankbaarheid voor deze, zoveelste, wereldfoto. Maar voor de Giant’s Causeway in z’n puurste vorm, zonder publiek en ’fotomodellen’, kun je beter terugkomen op een vroege ochtend of ’s avonds lang nablijven. Wij kiezen voor het eerste en geven ons nu over aan een wandeling over het kustpad. Onderlangs willen we, maar dat plan wordt al snel gedwarsboomd. Door de aanhoudende regenval van de afgelopen weken is het pad op sommi-

ge plaatsen ingestort en levert de situatie gevaar op. Uiteindelijk gaan we bovenover, soms bijna op het randje van de kliffen – en dat blijkt minstens zo aantrekkelijk te zijn als onderlangs. Zeker als de ochtendmist verdwijnt en het zonnetje doorbreekt, heb je vanaf dit ’balkon’ fantastische uitzichten over zee. De Giant’s Causeway is vanaf deze hoogte ineens veel minder reusachtig, en de Chinezen nog kleiner dan ze van dichtbij al leken. De Giant’s Causeway is wel eens het Achtste Wereldwonder genoemd, zoals trouwens wel meer hotspots in de wereld. Maar in sommige verhalen wordt ook wat lacherig gedaan over deze kolommen van basalt. Hoe kun je die stenen die vertikaal tegen elkaar aan gestapeld staan alsof stoere dijkwerkers ze zo hebben neergezet, nu een wonder der natuur noemen? Het is ook maar een klein gebiedje in het graafschap Antrim en er is enige fantasie voor nodig om ervan in de ban te raken. De ongeveer 40.000 stenen (die soms ook vier of acht hoeken hebben) danken hun curieuze vorm aan het proces van afkoeling en stolling van de lava, hebben natuurkundigen uit de Verenigde Staten en Argentinië onlangs berekend. Volgens berichten zou de wereld pas in 1692 bekend geraakt zijn met het bijzondere verschijnsel, toen de bisschop van Londonderry er op bezoek ging. Via hem sijpelde het

nieuws door naar Londen en drukten kranten allerlei mogelijke theorieën af over de vormgeving van de stenen. In werkelijkheid zijn de stenen zestig miljoen jaar geleden ontstaan bij een vulkanische uitbarsting, toen de kokende lava uit kleine gaten stroomde en snel afkoelde op de bodem van witte kalk. Natuurlijk is dit ook de kust van Fionn mac Cumhaill, op z’n Engels Finn McCool, die de Causeway volgens een legende zou hebben aangelegd. Er zijn 1001 versies van het verhaal, maar één ervan is dat de enorme Ier-

Woordenwisseling tussen twee reuzen tekent de kust se reus op een dag een woordenwisseling kreeg met zijn Schotse tegenvoeter Fingal. Die slingerde zijn verwensingen over de Ierse Zee, waarop Finn een kluit aarde teruggooide. Het stukje Ierse grond belandde in zee (en heet nu Rathlin Island), maar de Schot keilde een stevige rotsblok terug (nu Isle of Man). Daarop ontplofte Finn weer; als een razende gooide hij klompen aarde vanaf het strand in zee en legde zo een voetpad aan tussen de Ierse en de Schotse kust. Toen hij daarmee klaar was, zag hij in de verte Fingal al aankomen.

Door moeheid overmand bedacht hij een list: hij vermomde zich als baby. Toen Fingal de Ier niet thuis trof en diens vrouw vroeg of hij hun kind wilde zien, schrok de Schotse reus: als dit hun baby was, hoe groot moest de vader dan wel niet zijn? Als een haas rende hij terug over de causeway, waardoor het reuzenpad in één klap vernietigd werd. Hij verstopte zich op het eiland Staffa in een grot die sindsdien Fingal’s Cave heet en waar dezelfde basaltformaties voorkomen als in Noord-Antrim. Wij volgen het klifpad, dat meedeint met de vormen van de kustrand: dan weer dichtbij zee, dan weer in een grote bocht om een kloof. Het pad is nog mooier dan de kustwegen A2, B15 en B146 waar auto’s, fietsers én onze bus over gaan – en die maken van een ritje al een feest. Maar te voet dringt het kustlandschap zich nog intenser aan je op. Kun je nog beter inzoomen op kleine, prachtige details. „Zie je daar het Orgel”, roepen we tegen elkaar. En daar, ’de Schoorsteenpijpen’. „En de Harp!” Deze steenmassa’s van gestold lava hebben onder invloed van zon, wind en regen allerlei bizarre vormen gekregen, waar de lokale bevolking lang geleden leuke namen voor heeft bedacht. „Mon Dieu, heb ik daar nou honderdvijftig mijl voor gereisd”, verzuchtte een bezoeker, terwijl hij zich in 1842 in een wankel bootje langs de kust liet roeien. Maar toen hij de geologische hoogstandjes had gezien, hield hij ze voor restan-

ten van de Chaos. In werkelijkheid is het adembenemende decor in miljoenen jaren gevormd door de elementen. Het kustpad is smal, meest ongeplaveid en hier en daar licht glooiend. We passeren een kasteelruïne, een vervallen toren, een oud haventje, een eenzame visserswoning, bloemige weiden, een restaurantje, uitgestrekte en vredige stranden en tot slot de hangbrug naar Carrick-aRede. Daar wiebel je 20 meter lang 30 meter boven zee tussen het vasteland en een minuscuul eilandje. De smalle brug figureerde laatst in ’Wie is de mol?’, maar toen zijn toeristen vast en zeker op grote afstand gehouden; wij staan een uur in de file voor dit minuscule schuifeltochtje. Daardoor missen we de laatste bus naar ons rugzakhotelletje in Ballycastle: geen nood, de duim is gewillig en bijna iedere automobilist stopt voor je. De volgende morgen nemen we een paar bussen eerder naar Giant’s Causeway. Schitterende belichting, nog geen hond of mens te zien, alleen het geluid van de zee en een enkele camera. Van hier maken we een wandeling langs de kust naar het westen, naar Bushfoot Strand en verder langs de oude spoorbaan naar Bushmills. Daar wacht een rondleiding door de oudste distilleerderij van whiskey (sinds 1608!), die wordt afgesloten met een onvergetelijke, zachte 12 year single malt van Old Bushmills. Goed dat er overdag veel bussen rijden in Noord-Ierland.

land, maar de plattelandswegen zijn prima en er rijdt bijna geen kip. Dat betekent dus genieten van rust, schitterende landschappen, wilde kusten, oude kloosters en kerken, restanten van de Keltische cultuur en niet te vergeten de Ierse muziek in de pub. Je komt door alle streken van Ierland en langs alle kusten zonder dat je noemenswaard hoeft te klimmen: de hoofdroute komt niet boven de 300 meter. Onderweg doe je onder meer Belfast, Galway, Cork en Dublin

aan. Je kunt ook uitstapjes maken naar het mooie schiereiland Dingle, de subtropische tuinen van Garnish Island, de whiskey-distilleerderijen van Jameson, de Knockmealdown Mountains en de Guinessfabriek in Dublin. Veel kilometers, maar de beloningen liggen voor het oprapen.

Kort

Floris de Vijfde Wie was Floris de Vijfde? Neem het wandelpad dat naar hem is genoemd – van Amsterdam naar Bergen op Zoom (of andersom) – en ontdek dat er veel meer over hem te vertellen is dan alleen zijn gruwelijke dood in 1296. In de sterk vernieuwde routegids wordt zijn leven en betekenis uitvoerig beschreven. De route begint in Amsterdam bij de Dam, verlaat de stad via de Amstel en voert grotendeels door het Groene Hart en het plassengebied

van Holland en doet steden aan als Woerden, Dordrecht en Willemstad, waar graaf Floris een relatie mee had. Naast ruime aandacht voor achtergronden bevat de gids ook een groot aantal foto’s. Er is een nieuwe route uitgezet tussen Muiden en Amsterdam (via het

Gein) en het tracé bij Kockengen is vernieuwd. Het Floris V-pad vormt het Nederlandse deel van de GR 12 Amsterdam-Parijs. En daarmee is Floris V opgewaardeerd van dijk- en poldergraaf tot Europeaan. Floris V-pad (LAW 1-3) 245 km, Uitg. Wandelplatform-LAW Amersfoort, € 17,50. www.wandelnet.nl

Groen fietsen op Ierland Fietspaden zijn er nauwelijks in Ier-

Groene Ronde van Ierland, door Paul Benjaminse, 1300 km fietsroute, 62 kaartbladen, Info www.cyclingeurope.nl, € 19,50

16 16

Trouw

Trouw zaterdag 21 februari 2009

www.trouw.nl / groen

zaterdag 21 februari 2009

Een nieuwe route langs het IJzeren Gordijn voert fietsers zevenduizend kilometer lang mee terug in de tijd. „Alleen wie zijn verleden kent, kan zijn toekomst bepalen.”

De ijzeren geschiedenis

Een eettentje aan de Zwarte Zee, in Bulg

Gijs Moes

oor mensen die geïnteresseerd zijn in geschiedenis en niet opzien tegen een flinke fietstocht, ligt er een nieuwe uitdaging: de Iron Curtain Trail, een fietsroute van bijna 7000 kilometer langs het voormalige IJzeren Gordijn. Initiatiefnemer van deze route is Michael Cramer, een Duitse europarlementariër voor de Groenen. Cramer leeft ’sinds 1979 bewust zonder auto’ en zet zich in Brussel in voor het gebruik van de fiets in heel Europa. Zelf heeft hij de route nog niet helemaal afgelegd, moet hij toegeven. „Nee, daar heb ik helaas geen tijd voor”, zegt Cramer in zijn kantoortje bovenin het Europees Parlement in Brussel. „Maar ik heb wel delen ervan gefietst, en vrienden van mij hebben de rest gedaan.” Zo heeft een Fin de hele grens van zijn land en Noorwegen met Rusland per fiets afgelegd. Meer dan duizend kilometer, voornamelijk door het bos. „Daar is natuurlijk geen accommodatie”, zegt Cramer. „Dus moet je wel een tent meenemen.” Toch gaat ook dat deel van de route voornamelijk over verharde wegen. Een mountainbike is misschien wel handig, maar niet noodzakelijk. „Bij het uitzetten van de route houden we vier criteria aan: hij moet zo dicht

mogelijk langs de grens lopen, zo comfortabel mogelijk zijn, zowel de Oost- als de Westkant aandoen en zoveel mogelijk musea en andere gedenkplaatsen meepikken.” Volgens dezelfde regels is enkele jaren geleden al de Deutsch-Deutscher Radweg uitgezet. Die volgt, 1400 kilometer lang, zoveel mogelijk de vroegere grens tussen de Bondsrepubliek en de DDR. Deze route heeft Cramer, de drijvende kracht, wel helemaal zelf gereden. Een fanaat hoef je daar niet voor te zijn; de route bestaat uit 37 etappes die langs vele hotels, pensions, Stubes en andere comfortabele onderkomens voeren. Cramers eerste project was de Mauerweg, langs de Muur rond West-Berlijn. „In 2000 was ik daar gemeenteraadslid. Het viel me op dat er wel duizend boeken over de Muur waren, maar bijna alleen maar over de veertig kilometer die Oost- en WestBerlijn scheidde. De rest van de route, rond West-Berlijn, heb ik zelf moeten uitzoeken.” Cramer kwam als veertienjarige naar Berlijn. Hij herinnert zich nog dat hij vanaf een uitzichtpunt door een verrekijker naar de mensen in het Oosten keek. „Pas later hoorde ik dat ze dat vreselijk vonden, alsof ze in een dierentuin zaten.” Tien jaar na de val van de muur was het al niet meer zo gemakkelijk om het tracé overal terug te vinden. De

wegen die langs de muur liepen, onder meer om de beruchte Vopo’s te verplaatsen, waren inmiddels grotendeels opgebroken en verwijderd. „Met Pruisische grondigheid”, aldus Cramer. Hij kreeg een meerderheid in de gemeenteraad achter zich om de route begaanbaar te maken en te markeren, ter herdenking van de veertigste verjaardag van de bouw van de muur, in 2001. Na de 160 kilometer lange Mauerweg kwam, met steun van de Bondsdag, de Duits-Duitse fietsroute. Die is inmiddels een populaire vakantiebestemming geworden. Nu heeft Cramer het Europees Parlement achter de IJzeren Gordijnroute weten te scharen. Het plan past in het streven van het parlement om de Europese identiteit te ontwikkelen en de banden tussen voormalig Oost en West aan te halen. Natuurlijk is een fietsroute langs het IJzeren Gordijn van een andere orde dan de eerdere twee projecten. „Maar ik hoop dat over vijf jaar alles begaanbaar en gemarkeerd is”, zegt Cramer. Hij laat een plaatje zien van de markering: de Europese gele sterren op een blauw vlak, met de letters ICT erin. Gemeenten en regio’s die de route adopteren, fietspaden willen aanleggen of markeringen aanbrengen, kunnen daarvoor Europees geld krijgen. „Het gaat om regionale ontwik-

Be rlijn

Franse Sovjetsector

Britse

Am erikaanse

10 km

m uur om Am erikaanse, Franse en Britse sector grens sectoren

keling en het bevorderen van duurzaam toerisme”, aldus Cramer. OostEuropeanen die zich afvragen wat ze aanmoeten met al die fietsers, wijst hij op onderzoek waaruit blijkt dat fietstoeristen lokaal meer geld uitgeven dan mensen die met de auto op vakantie uitgaan. Maar het bevorderen van de lokale economie is niet Cramers belangrijkste doel. „Ik wil de geschiedenis zichtbaar maken. Alleen wie zijn verleden kent, kan zijn toekomst bepalen.” Zo is in de Duitse grensroute ’Point Alpha’ opgenomen, een voormalig observatiepunt van het Ameri-

kaanse leger in de buurt van Fulda. Dit was het meest westelijke punt van het IJzeren Gordijn en de Amerikanen verwachtten hier een eventuele aanval van de troepen van het Warschaupact. Nu ligt hier in de buurt de ’Brug van de eenheid’. De Mauerweg, de Duitse grensroute en die langs het IJzeren Gordijn bieden niet alleen historische wetenswaardigheden. Ook voor mensen die van de natuur houden zijn ze interessant, want alle drie de zones waren tientallen jaren lang vrijwel ontoegankelijk voor mensen. „Nog altijd zijn het vaak afgelegen en slecht ontsloten gebieden”, zegt Cramer. Dat biedt rust en geeft zeldzame planten en dieren een kans. „Mensen willen niet alleen maar fietsen. Het gaat ook om het landschap, de geschiedenis en de cultuur.” In de aanloop naar de Europese verkiezingen in juni speelt de IJzeren Gordijnroute ook een rol. Zo fietsen Groenen uit Bulgarije en Griekenland samen een stuk langs de grens. In andere landen worden vergelijkbare plannen gemaakt. Cramer is van plan mee te doen. „Natuurlijk is fietsen in Bulgarije of Roemenië exotischer dan in Duitsland of Finland. Twintig jaar geleden was het nog niet eens mogelijk om op die plaatsen te komen. Het lijkt me heel spannend om dit mee te maken.”

De favoriete wandeling van Chaja Zeegers

Zoveel afwisseling op één dag De bus rijdt langs rijen duffe nieuwbouwhuizen tussen station Ede-Wageningen en het begin van de wandeling. Een kwartier later zie ik prachtige vergezichten vanaf de Wageningse berg over Nederrijn en uiterwaarden. Wat een contrast! Een binnenvaartschip snijdt door de rivier. Het Lexkesveer brengt reizigers heen en weer tussen Veluwezoom en Betuwe. In de donkere bossen van het Oranje Nassau’s Oord is de sfeer volledig anders: gedempter, mysterieuzer, bescher-

mender. Koning Willem III en zijn vrouw Emma hebben hier nog rondgelopen. Het was háár landgoed en zij bepaalde dat hier in 1898 een sanatorium moest komen. Dan piept het frisse groen van het Renkums beekdal tevoorschijn. Hier moest een bedrijventerrein wijken voor natuur. En dat is uniek in Nederland. Dieren kunnen sindsdien ongehinderd migreren tussen de Veluwe en het zuidelijker rivierengebied. Herten, dassen, vossen, boommarters en ringslangen heb-

ben daardoor een groter leefgebied gekregen. Speelse, bochtige paadjes aan de rand van bos en weiland voeren door het dal. Dan weer links, dan weer rechts, over bruggetjes en langs prehistorische grafheuvels. Steeds weer een ander doorkijkje. Wat nou wandelen saai. Zelfs kinderen hoeven zich hier niet te vervelen. Zoveel afwisseling op één dag in het hart van Nederland. De volledige wandeling staat op trouw.nl/groen/wageningseberg

Trouw zaterdag 21 februari 2009

1717

www.trouw.nl /groen

zaterdag 21 februari 2009

Trouw

Finland, vlak langs de grens met Rusland.

garije.

Routes

De pier bij Burgas, Bulgarije. FOTO’S NICOLE SEGERS, UIT HET BOEK ’HET EINDE VAN EUROPA; ONTMOETINGEN LANGS DE NIEUWE OOSTGRENS’

• Mauerweg, 160 kilometer rond voormalig West-Berlijn. • Deutsch-Deutscher Radweg, 1400 kilometer langs de grens tussen voormalig West-Duitsland en de DDR. • Iron Curtain Trail, circa 7000 kilometer langs het voormalige IJzeren Gordijn. De Mauerweg en de DeutschDeutscher Radweg zijn volledig gemarkeerd. Routebeschrijvingen met kaartjes en praktische gegevens zijn uitgegeven door uitgeverij Esterbauer. De boekjes (Duits en Engels) bevatten ook informatie over de bezienswaardigheden onderweg. De Iron Curtain Trail is nog in aanleg. De route is deels gemarkeerd, op plaatsen waar zij samenvalt met bestaande langeafstandsroutes (bijvoorbeeld langs de Oostzeekust en de Donau). Een driedelige beschrijving komt in de loop van dit jaar uit. www.esterbauer.com Michael Cramer geeft lezingen op de Fiets- en wandelbeurs.

De fietslobby van een europarlementariër Gemeentes en regio’s die meewerken aan het uitzetten en markeren van de IJzeren Gordijnroute, kunnen daarvoor een beroep doen op Europees geld. Dan gaat het vooral om fondsen die bedoeld zijn om de regionale ontwikkeling te stimuleren en duurzaam toerisme te bevorderen. Michael Cramer zet zich ook op andere vlakken in voor het fietsen in Europa. Zo maken veel hoge-snelheidstreinen tegenwoordig plaats voor mensen die hun fiets willen meenemen – maar nog niet allemaal. „Ik kan met mijn fiets wel in de TGV en

de nieuwe Thalys, maar nog niet in alle Duitse ICEtreinen”, zegt Cramer. De europarlementariër Cramer. wijst erop dat 70 procent van alle schadelijke uitstoot in steden door het verkeer veroorzaakt wordt. Van alle autoritten in de steden is 90 procent korter dan zes kilometer. De fiets heeft dus nog heel wat ruimte te veroveren. „Maar het Europees Parlement kan lokaal beleid niet voorschrijven.”

Kort

Tussen Zweedse meren De provincie Värmland in Zweden is groen, uitgestrekt en leeg. Een prachtig gebied om te wandelen, net boven de lijn Oslo-Stockholm aan de westkant van het land. De bevolking woont in een landelijke omgeving, leeft voornamelijk buiten en werkt in de natuur. Naast veel natuur en bos (voor de houtproductie) kent het gebied veel rivieren en meren. In deze gids (de eerste Nederlandstalige) worden 22 dagwandelingen beschreven, variërend van 5,5 tot ruim 20 kilome-

ter. Het zijn allemaal bestaande en veelal gemarkeerde wandelingen, maar ze zijn stuk voor stuk getest. Ook zijn ze voorzien van een beschrijving en van aanduidingen over lengte en zwaarte van de tocht en over de omgeving van de route. Je hebt er misschien wel meer kans om een eland tegen te komen dan een Zweed.

Wandelen in Värmland, 22 dagtochten in het Zweedse merengebied, met gpscoördinaten, Uitg. One Day Walks Publishing Driebergen, € 14,50, info www.wandeleninvarmland.nl

Fietsen naar Santiago Clemens Sweerman fietste in 1984 voor het eerst vanuit Nederland naar Santiago de Compostela. De langeafstandfietser raakte in de greep van St. Jacobsroute naar de Spaanse bedevaartsplaats en werkte zijn aantekeningen uit tot een sim-

pel gidsje, zonder kaartjes. Inmiddels hebben veel Nederlanders en Vlamingen zijn voorbeeld gevolgd, met zijn fietsgids in hun fietstas. Vijfentwintig jaar na dato is Sweerman nog steeds aangestoken door het Santiago-gevoel. Op de Fiets- en wandelbeurs houdt hij er beide dagen een jubileumlezing over. Zijn vernieuwde St. Jacobs Fietsroute is nu beschreven in drie mooie gidsen, met veel informatie en tips. De kans is dan ook groot dat nog veel meer fietsers de tocht naar Spanje gaan ondernemen: om de spirituali-

teit, de prestatie, de vlucht uit het jachtige bestaan of gewoon de beleving. Dus niet alleen voor de pelgrimsplaatsen onderweg, maar ook voor de Pyreneeën, de wijnvelden van Rioja en de hoogvlakten van Castilië. Want zoals het gezegde luidt: niet de eindbestemming Santiago is het doel van deze reis, maar de weg (camino) er naartoe. St. Jacobs Fietsroute (drie delen), door Clemens Sweerman, Uitg. Pirola, € 19,50 per deel. www.fietskaartinformatiestichting.nl

Ooit wel eens ’christelijk’ op de fiets gezeten?

GRATIS: Bijna 200 pagina’s vakantieplezier!

‘Christelijk’ op de fiets? We zouden niet weten hoe dat moet. Wat we wél hebben, zijn heel veel actieve vakanties met de leukste christelijke reisorganisatie van Nederland. Dat is toch net even anders: lekker genieten in eigen sfeer. En dan op de fiets of al wandelend door de bergen. Dát is pas vakantie! Bij onze fietsen wandelreizen per luxe touringcar verblijft u de hele reis in hetzelfde hotel, maar u fietst of wandelt wél steeds andere routes. De fietsreizen zijn inclusief splinternieuwe Gazelle hybridenfietsen. Er zijn zelfs reizen met elektrische fietsen! Toch liever wandelen? Er zijn ‘gewone’ wandelreizen maar ook Nordic Walking kan bij Goed Idee Reizen!

Fietsen langs de Donau 9 dagen v.a.

695,-

Kijk op: www.goedideereizen.nl/29814

Fietsen langs de Loire 8 dagen v.a.

Fietsen langs de Moezel

649,-

6 dagen v.a.

Kijk op: www.goedideereizen.nl/29819

Wandelen in Luxemburg 5 dagen v.a.

325,-

Kijk op: www.goedideereizen.nl/29824

Kijk op: www.goedideereizen.nl/29829

Fietsen in Karinthië 9 dagen v.a.

595,-

Kijk op: www.goedideereizen.nl/29826

Fietsen rond Venetië 9 dagen v.a.

669,-

Kijk op: www.goedideereizen.nl/29827

Wandelen in Wörgl 8 dagen v.a.

429,-

Kijk op: www.goedideereizen.nl/29825

495,-

Fietsen rond Berlijn 7 dagen v.a.

Fietsen door Normandië 8 dagen v.a.

569,-

Kijk op: www.goedideereizen.nl/29830

Fietsen in Frankrijk 8 dagen v.a.

589,-

Kijk op: www.goedideereizen.nl/29831

569,-

Kijk op: www.goedideereizen.nl/29828

Gratis reisgids? Bel 0172-240295 of kijk op www.goedideereizen.nl

Goed Idee Reizen Henry Dunantweg 22 2402 NP Alphen aan den Rijn E-mail: info@goedideereizen.nl

Trouw

| 19

zaterdag 21 februari 2009

Turks Nationaal Verkeersbureau Tel: (070) 346 99 98 Fax: (070) 364 44 68 info@welkominturkije.nl www.goturkey.com

Maak kennis met het Drenthepad en het Nivon Fiets- en Wandelbeurs Hal 11 stand G37 Open Dag 19 april Hunehuis bij Havelte

www.nivon.nl/opendag

Vernieuwde route en gids: Wandelen door poĂŤtisch Drenthe 324 km rust, ruimte en harmonie

20 20

Trouw

Trouw zaterdag 21 februari 2009

www.trouw.nl / groen

zaterdag 21 februari 2009

De fietsroute langs de Elbe, van Tsjechië naar Cuxhaven aan de Noordzee, is prachtig. Maar ook tijdrovend. Want onderweg kom je zoveel moois tegen, dat het verleidelijk is om overal af te stappen en rond te kijken.

Parels langs de Elbe Haro Hielkema

’W

aar komen jullie vandaan?”, vraagt Maarten Luther, als we hem treffen op de Kirchplatz in Wittenberg. Hij wandelt hier wat rond in het wild en begroet vreemdelingen. Zijn gezicht staat vriendelijk, totdat we onze herkomst vertellen. „Nederland? Ah, calvinisten!” Dan volgen kwalificaties die we maar snel proberen te vergeten. De kerkelijke humeurigheid in het Duitse stadje culmineerde in 1517 in het vastnagelen door Luther van 95 stellingen aan de ’beroemdste kerkdeur van de wereld’ en wordt dus nog steeds gekoesterd. De lookalike van de kerkhervormer laat het tenminste niet alleen bij fotosessies met toeristen, maar prikkelt zijn bezoek ook met kruidige taal. En niet alleen de katholieken zijn daarvan het doelwit, zoals toen Luther de Reformatie in gang zette. Terwijl Wittenberg toch de bijnaam ’het Rome van de protestanten’ draagt. Het is in elk geval een alleraardigst stadje aan de Elbe, zoals er een hoop mooie en leuke plaatsen langs deze rivier liggen. Dat er nu een Elberadweg is, waarbij je stroomaf- en -opwaarts kunt fietsen tussen de Tsjechische hoofdstad Praag en Cuxhaven aan de Noordzee, is natuurlijk prachtig. Maar het heeft ook een nadeel: je komt onderweg zoveel verleidelijke stopplaatsen tegen, dat je veel tijd nodig hebt om die Radweg helemaal af te peddelen. Dat doen we dus niet, het traject

tussen Dessau (onder Magdeburg) en Schöna/Schmilka aan de Tsjechische grens is met 260 km al afwisselend genoeg. De Elbe zorgt af en toe met hoog water voor de nodige rampspoed, toch heeft de rivier ook welvaart en schoonheid op de oevers gebracht. Dat kun je onderweg allemaal zien, als je dat wil. Het is misschien niet zo avontuurlijk als een fietstocht door een bergstreek, maar het gebied langs het water is zeer gevarieerd. De route over grotendeels vrijliggende paden en rustige wegen is op het relaxte af. Voor fietsers met een beetje conditie en zitvlees zijn de hoogteverschillen niet noemenswaard. Af en toe moet je even uit het zadel voor een viaduct of een spoorwegovergang. Het heeft wel iets om zo door al die pareltjes langs de Elbe te fietsen. Afgezien van Dresden zijn het ook geen wereldsteden, maar hangt wel overal een wolk van historie en grandeur. Neem, om te beginnen, Dessau – in de Oost-Duitse tijd beschouwd als een grote stad, maar na de Wende teruggelopen tot 100.000 inwoners. De uitstraling die gebleven is, kan worden toegeschreven aan het Bauhaus, een centrum uit de jaren twintig van de vorige eeuw waar het ’nieuwe bouwen’ gestalte kreeg. Het was een vrijplaats van gedachten over de nieuwe zakelijkheid, waar architecten wereldwijd voor vielen. Na minder glorie in de DDR-tijd trekt het centrum weer publiek uit de hele wereld en wordt de fascinatie voor glas, soberheid en technisch vernuft in dit werelderfgoed opnieuw bevredigd.

Je draait aan een wieltje en er gaat tegelijk een hele rij vensters open. Of je stapt binnen in de gerestaureerde Meisterhäuser waar de beroemdste directeuren van het Bauhaus woonden: Klee en Kandinsky, samen onder één dak, maar wat een wereld van verschil. Over een heerlijk pad langs de Elbe is Wörlitz de volgende tussenstop, sinds 2000 ook al werelderfgoed van Unesco, dankzij het landschapspark in Engelse stijl. In oorsprong was de Nederlandse invloed hier duidelijk zichtbaar, doordat kasteel Oranienbaum was ontworpen door Holland-

Alles in Wittenberg herinnert aan Martin Luther se architecten en er ook een park in fraaie barokstijl was aangelegd. Dat was een initiatief van de vrouw van de keurvorst, Henriëtte Catharine van Oranje-Nassau, die na haar huwelijk in 1659 met Johann Georg de Eerste haar heimweegevoelens onder meer vertaalde in een orangerie met sinaasappelbomen en een eetzaal met veel Delfts blauw. Naderhand werd Slot Wörlitz gebouwd, omringd door een tuin die de filosofie van Rousseau uitademt waarin alle aandacht is gericht op het educatieve element van de natuur. Midden tussen de vijvers van het park ligt

een kopie van het eilandje waarop Rousseau is begraven. Je kunt je er in een gondel langs laten varen, zelfs versierd met een zwoele avondmaaltijd aan boord. Dan brengt de fiets ons naar Lutherstadt Wittenberg, alsof nog niet duidelijk is waar we deze plaats van kennen. Het huis waar de reformator woonde staat er nog, de Slotkerk met de deur waaraan hij de 95 Thesen spijkerde (vanwege brand is het overigens een replica) kun je niet missen en verder vind je overal herinneringen aan Luther, zoals de universiteit waar hij (en met hem ook Philipp Melanchthon) werkte, de drukkerij waar zijn geschriften werden gedrukt en de Luthereik op de plaats waar hij in 1520 de pauselijke bul met zijn dreigende verbanning verbrandde. Verder kun je Lutherbrood kopen, kijken naar een voetbaltoernooi om de Luther Cup of naar de jaarlijkse trouwerij van Luther met Katharina von Boras. Katharina komen we trouwens wéér tegen aan de Elbe, in Torgau waar de struise vrouw van Luther na diens dood (in 1546) woonde. In Torgau ontmoetten de Amerikaanse en Russische troepen elkaar kort voor de bevrijding in 1945, in niemandsland. Hier beklim je de enorme wenteltrap van Slot Hartenfels: in elk geval vanwege de unieke bouwstijl (zonder steun in het midden) en anders wel om de handgeschreven bataljonnummers te zien, die de Amerikaanse en Russische soldaten achterlieten. Dan op naar het centrum van het

porselein, Meissen. Hier wordt sinds drie eeuwen het beroemde servies vervaardigd, volgens een recept dat aanvankelijk angstvallig werd bewaard in de Albrechtsburg. Het porselein kreeg al vrij snel als symbool twee gekruiste zwaarden, om echt van vals te onderscheiden. Na ruim honderd jaar dreigde de fabriek failliet te gaan. Dankzij nieuwe technieken en meer oog voor de wensen van de consument overleefde het bedrijf en produceert ’Meissen’, nog steeds met de hand, ’het duurste porselein ter wereld’. Om te zien hoe dat gebeurt, staan mensen in de rij. Er kunnen zo’n 150.000 artikelen van porselein op bestelling worden gemaakt, bovendien liggen er nog eens van 100.000 producten mallen en tekeningen in het archief. Van Meissen naar Dresden is maar een kippeneindje. Je ziet de stad op afstand, de schoonheid dus ook. De Frauenkirche is de blikvanger en het symbool van de wedergeboorte van de stad. Er zijn nog veel meer gebouwen in het silhouet die vrágen om aandacht, of die verwijzen naar de levendige binnenstad. Andere keer misschien, want we moeten nog vijftig kilometer verder langs de Elbe. Hoewel, ’moeten’ is niet het juiste woord. Het oude centrum van Pirna, het enorme bergslot Königstein, de natuur van de Saksische Schweiz en het grensdorp Schmilka wachten nog op ons. Het is mooi zo. En het wordt nog mooier als de raderboot zich aankondigt en ons terugbrengt over de Elbe.

De favoriete wandeling van Monique de Heer

De Hondsbossche zeewering De naam heeft iets magisch: de Hondsbossche zeewering. Amsterdam ligt onder de zeespiegel en niet zo’n beetje ook. Zonder de Noord-Hollandse duinen zou er geen stad zijn. En op die ene plek waar de duinenrij ontbreekt, houdt de zeewering het water tegen. Al sinds de Sint Elizabethsvloed van 1421, toen vierhonderd mensen uit het buurtschap Hondsbos verdronken, ligt de zeewering tussen Camperduin en Petten. Tijdens de wandeling die in de krant heeft gestaan onder de kop: ’het

scheurtje van Petten’, benader je de zeewering vanuit het noorden. Aan die kant is het minder frivool dan aan de zuidkant bij Camperduin met al zijn horecagelegenheden. De smalle duinenrij bij Petten is lieflijk, met een klein meertje waar padden schijnen te paren en nieuwsgierige shetlandpony’s het gras kort houden. En natuurlijk kom je langs het futuristisch aandoende energiecentrum. Op een regenachtige voorjaarsmorgen kun je hier hazen en zelfs een vos tegenkomen. Maar de duinen

zijn een voorafje voor het echte werk: de zeewering. Bij de opgang van de Hondsbossche kom je in de volle wind. De golven slaan over de opgang en meeuwen kunnen moeilijk richting houden. Heen en terug is het ruim tien kilometer lopen over de zeewering. Heen slaat de wind op het rechteroor, en terug op het linker. Nergens wordt je hoofd zo helder, nergens ruikt de Noordzee zo lekker. De volledige wandeling staat op trouw.nl/groen/scheurtjepetten

Trouw zaterdag 21 februari 2009

2121

www.trouw.nl /groen

zaterdag 21 februari 2009

Trouw

Elb e ra d w e g De ssa u -Sch ö n a S

Fietsen langs de Elbe is misschien niet avontuurlijk, maar wel heel relaxt.

Dessau ld

Afwisselende route

Wittenberg

Elb

Leipzig

Torgau

Be rlijn De ssa u Riesa

Ba d Sch a n d a u DUITSLAND

Meißen

Dresden

DUITSLAND 250 km

Pirna

Schöna

Bad Schandau

TJECHIË

De tuinen van Wörlitz, geïnspireerd door Rousseau.

©Trouw

De Elberadweg is tussen de Tsjechische grens en Cuxhaven 860 km lang en kan in beide richtingen worden gefietst. Het is een prachtige route, de hoogteverschillen zijn gering. Een brochure (Handbuch) met de route en de routekaarten bevat ook tips voor uitstapjes en bezoekjes aan bezienswaardigheden, overnachtingsmogelijkheden, veerboten en serviceplekken voor de fiets. Kijk voor meer informatie op www.elberadweg.de. Gezien de meest voorkomende windrichting wordt geadviseerd de route stroomopwaarts te fietsen. De route is gemarkeerd met een blauwe E van Elberadweg. Informatie over treinverbindingen: www.bahn.de. Informatie over de route is ook verkrijgbaar via www.duitsverkeersbureau.nl. Haro Hielkema geeft op de beurs lezingen over de Elberadweg.

FOTO TOURISMUSVERBAND ELBLAND

Kort

Hondenverschrikker Het is een grote ergernis onder fietsers en wandelaars, soms zelfs een verlammend schrikbeeld: loslopende honden die blaffend op je af komen rennen en je blijven achtervolgen, happend naar je enkels. Barend Schulenklopper van De Wandelwinkel in Deventer kent de verhalen. En hij heeft, sinds een aantal jaren, de oplossing: de Dazer. „Het is een apparaatje dat een hoge pieptoon produceert – een ultrasone trilling – die onhoorbaar is voor mensen. Maar honden zijn er zeer gevoelig voor. Ze ver-

stijven of rennen weg. Het werkt bijna als een afstandbediening. Het lijkt alsof je alle boze ideeën ermee uit de kop van de hond wist.” Zelf heeft Schulenklopper altijd een Dazer bij zich, hoewel hij niet erg bang voor honden is. Maar hij kent mensen die bepaalde routes niet meer durven lopen, uit angst voor grommende viervoeters die ze onderweg tegen kunnen komen. „Ik heb ooit een verhaal gehoord van iemand die een taxi heeft gebeld omdat hij tijdens een wandeling niet verder durfde, maar ook niet terug.

De Dazer.

Er zijn zelfs mensen die nauwelijks nog de deur uitkomen van angst.” Schulenklopper vindt het in Nederland nog wel meevallen met ech-

te agressieve honden. „Maar als je in het buitenland bent, is dat soms wel anders. Dan kan het ronduit gevaarlijk worden. Een hondenbeet is niet alleen pijnlijk, je kunt er ook nare ziektes aan overhouden.” Elk jaar moeten 16.000 Nederlanders naar het ziekenhuis na een hondenbeet. De helft van de incidenten vindt in het buitenland plaats. De Dazer komt uit de Verenigde Staten en is al een aantal jaren in Nederland verkrijgbaar. Sinds 2004 is Schulenklopper importeur, terwijl hij verder eigenlijk alleen reisboe-

ken verkoopt. Vorig jaar merkte hij op de Fiets- en wandelbeurs dat veel mensen het apparaatje nog niet kennen. „Het is een uitkomst voor mensen met een hondenfobie, maar bijvoorbeeld ook voor postbodes en meteropnemers. En als je veel last hebt van blaffende honden in je buurt, moet je ’m ook eens uitproberen.” Het geeft zelfvertrouwen: „Ik vind een wandeling pas leuk als er agressieve honden op me afkomen.” De Dazer kost € 38,50. Meer info op: www.dazer.nl

22 |

Trouw zaterdag 21 februari 2009

BEZOEK ONZE STANDS OP DE FIETS- EN WANDELBEURS

AMARANT REIZEN

FIETSVAKANTIEWINKEL HAL 11- STAND G.60

VLIEG&FIETS HAL 11- STAND G.61

Uw fietsvakantie begint hier!

www.fietsvakantiewinkel.nl of bel 024-3889065

2009

UW, ERS VAN TRO Z LE E D R O O SPECIAAL V GS ENNISMAKIN K N EE E W HEBBEN €45,-* KORTING VAN AANDE OP ONDERST kortin REIZEN!

€ 4 5 ,g!!!

WANDELREIZEN Spanje Sierra Nevada Engeland Cornwall Oostenrijk Wilder Kaiser Frankrijk Provence Noorwegen Ierland Engeland Yorkshire FIETSREIZEN Schotland Frankrijk Bourgondië Frankrijk Languedoc Oostenrijk Donau

€873,€568,v.a.€374,€639,€877,€907,€797,€729,€536,€467,€999,-

Kijk op www.wijwetenwaar.nl voor ons totale aanbod aan wandel-, fietsen zeilvakanties, projectreizen, (hutten)trektochten en rondreizen of vraag de reisgids aan via 0346-212897. *Niet in combinatie met vroegboekkorting, geldt alleen voor bovenstaande bestemmingen en als u boekt vóór 30 april 2009 o.v.v. kortingscode AM950

Individuele Fietshotelvakanties in Nederland en Europa

Fiet Fi etsva svak kanties Werel Wereldw dwijd ijd

ALLE FIETSVAKANTIES, FIETSKAARTEN EN FIETSBOEKEN www.fietsvakantiewinkel.nl

EXOTISCHE FIETSVAKANTIE WERELDWIJD www.vliegenfiets.nl

GENIETEN KAN ZO EENVOUDIG ZIJN!

Trouw zaterdag 21 februari 2009

2323

www.trouw.nl /groen

zaterdag 21 februari 2009

Trouw

Wandelen wordt door steeds meer coaches, filosofen en psychologen gebruikt in hun werk met cliënten. ’Walk and talk’ werkt helend, verfrissend, rustgevend, merken zij. Waarom is wandelen zo weldadig voor de geest?

De ziel gaat te voet Eveline Brandt

De filosoof

De psycholoog

andelen lijkt een wat vergeten aspect van de filosofie”, zegt filosofisch consulent Peter Harteloh. Terwijl wandelen en denken juist goed samengaan, zoals ook Aristoteles wist, die zijn lezingen lopend gaf. De gang van het lopen stimuleert de gedachtengang, stelt Harteloh. De filosoof maakt stadswandelingen door Rotterdam, met cliënten die bij hem komen om ’denkknopen’ te ontwarren. Een filosofische stadswandeling, zegt hij, is heel geschikt om mensen aan het denken te zetten, om hun gedachten te verdiepen. Harteloh: „De filosoof Heidegger wandelde veel in de bossen, als contemplatie. Een stadswandeling stimuleert veeleer de dynamiek, de argumentatie. De stad vertelt verhalen. De stad is ook druk, je worstelt er met stoplichten, met obstakels, met andere mensen op je pad. Juist daarom is de stadswandeling een goed vehikel voor denken en argumenteren, dat ook een strijd is.” Leidt de drukke stad niet vooral af van het denkproces? Nee, zegt Harteloh, want hij bouwt ook rustmomenten in. „Het ritme van het lopen kan samenvallen met het ritme van het denken, en af en toe staan we even stil bij een gedachte.” De filosofische stadswandeling van Harteloh voert langs architectonische hoogtepunten in Rotterdam. Reflecteren op architectuur is belangrijk voor het filosoferen, zegt hij, want het verhaal dat de architectuur vertelt, raakt aan het verhaal van ons leven. „Het is een spiegelende methode: we gebruiken de buitenwereld als spiegel om zelfkennis op te doen. Reflectie op het ’zelf’ is het doel, want zelfkennis brengt je verder in het leven.” www.filosofischepraktijk.com

n onze samenleving domineert de haast”, zegt Noud de Haas, psycholoog en beoefenaar van meditatie. „We worden afgerekend op productie, er moet steeds ’gescoord’ worden. Die haast gaat in je systeem zitten: in je lichaam en je geest. Loopmeditatie is een heel prettige manier om gas terug te nemen en niet in het ’straks’ te leven maar in het nu.” Loopmeditatie, definieert De Haas eenvoudig, is lopen met aandacht. Dat kan in een meditatieruimte maar ook buiten, in de natuur. „Loop je met bewuste aandacht voor je voetstappen en je omgeving, dan blijf je dicht bij jezelf – en bij de frisheid van het moment.” Piekeren krijgt een kans wanneer je onbewust en automatisch loopt, zegt De Haas: in een flink tempo, een beetje voorover hellend, haastig richting je doel. Bij aandachtig lopen treden juist gezonde piekerpauzes op. Het tempo wordt ook vanzelf lager. „Het lijkt wat op kuieren. Er ontstaat een prettig soort cadans, van bijvoorbeeld drie stappen op een inademing en vier op een uitademing.” Iedereen kan aan loopmeditatie doen, al vergt het wel wat oefening om echt aandachtig te lopen. „Maar de drempel is lager dan bij zitmeditatie, wat best zwaar is. Een half uur stilzitten past niet zo in ons leefpatroon.” Loopmeditatie kan áltijd, ook in de supermarkt, achter het winkelwagentje. Dan kun je ’undercover’ mediteren – zonder dat anderen in de gaten hebben dat je met volle aandacht bij je stappen bent. Zelf zul je het verschil wel voelen, verzekert De Haas: het boodschappen doen verloopt dan zonder gejaagdheid en zonder ergernis over die klus waar je zo snel mogelijk vanaf wilt zijn. www.nouddehaas.nl

De adviseur ij loopt heel wat af, zegt loopbaanadviseur Rob van Veenendaal. Hij is een langeafstandswandelaar, en ook in zijn werk neemt hij zijn cliënten graag mee naar buiten. Dan gaan ze aan de wandel, een paar uur lang, en leggen samen zo’n 20 kilometer af. Waarom werkt ’wandelcoaching’ volgens hem? „Als ik ga wandelen met een cliënt, krijgt hij of zij meer ruimte om zichzelf te exploreren. Ik doe ook coachingsgesprekken aan tafel, maar dan blijven we toch vaak over de mentale kant van iemands situatie praten. Gaan we buiten lopen, dan komen we eerder uit op het gevoel.” Dat komt, denkt hij, doordat coach en cliënt naast elkaar lopen, elkaar niet steeds in de ogen hoeven kijken en zo wat makkelijker kunnen, of durven, praten. „Door de beweging van het lopen komt er ook veel energie vrij. Mensen komen letterlijk en figuurlijk in beweging; ze zitten niet meer zo vast, willen weer actie ondernemen.” Mensen die komen voor een loopbaanadvies, gaan op een soort onderzoekingstocht, zegt Van Veenendaal. Ze staan op een keerpunt in hun werk, of in hun hele leven, en zijn even de weg kwijt. „We gaan daarover lopend in gesprek, maar ik gebruik het wandelen ook als instrument. Een splitsing van vier wegen bijvoorbeeld kan een handige metafoor zijn voor hoe iemand verder wil. Ik loop ook wel eens naar een kerkhof. Dan bespreken we: stel je eens je eigen begrafenis voor, wat wil je dan dat je dierbaren over je zeggen? Dat is een manier om bij je belangrijkste waarden uit te komen. Die waarden steeds helderder krijgen: daar draait het om.” www.inextens.nl

I De coach tella Cornelissen wandelt met groepen werknemers door de bossen van Arnhem. Maximaal zeven mensen – die per se géén collega’s zijn – en twee coaches van haar coachingsbureau WandelVitaal lopen met elkaar ’de weg naar vitaliteit’. Haar cliënten zitten tegen een burnout aan, of zijn vastgelopen in hun werk. „Het lopend coachen”, zegt Cornelissen, „werkt verfrissend, al was het maar door de stofjes die de hersenen aanmaken. Als de boel eens flink doorstroomt, voelen mensen zich al veel beter over zichzelf dan wanneer ze de hele dag piekerend op de bank hangen. Het lopen heeft ook iets symbolisch, omdat mensen vaak geneigd zijn in een kringetje rond te draaien. We kiezen daarom een pad dat het denken weer in beweging zet, dat de blik verruimt, ook door met anderen te lopen die met hun eigen thema’s bezig zijn.” Alleen al het in de natuur zijn doet veel met mensen, merkt Cornelissen. „Het brengt altijd snel ontspanning. Door het wandelen trachten we vier aspecten van vitaliteit te versterken: fysieke, emotionele, mentale en spirituele vitaliteit. Spiritualiteit zou je ook zingeving kunnen noemen. Veel van onze cliënten worstelen met zingevingsvragen: Is dit het nou?” Mensen die tegen een burnout aanzitten, hebben de neiging om veel te piekeren, zegt de wandelcoach. „We doen daarom ook aandachtsoefeningen of meditaties in het bos. Steeds dagen we onze cliënten uit om met al hun zintuigen in de natuur aanwezig te zijn. Dan zijn ze zo aanwezig in het hier en nu, dat ze niet meer bezig kunnen zijn met alle gedachten en muizenissen in hun hoofd.” www.wandelvitaal.nl

De begeleider oor zover ik weet ben ik de enige geestelijk begeleider in Nederland die het wandelen als belangrijkste methode van begeleiden heeft”, zegt Marijn van Zon. Zijn website heeft de aansprekende naam ’De ziel gaat te voet’. En zo is het echt, vindt de geestelijk begeleider. Hij is met mensen onderweg die met vragen worstelen over hun leven, hun geloof. Soms maken ze iedere maand een wandeling, soms lopen ze een paar dagen achter elkaar. „Lopen is het meest natuurlijke tempo van de mens”, zegt Van Zon. „We hebben van alles bedacht waardoor we sneller kunnen gaan, maar als je je met grote snelheid verplaatst, merk je dat je lichaam al wel is gearriveerd maar je ziel nog niet. Het wandeltempo is het tempo dat bij onze ziel past.” Met name jonge mensen, merkt hij, zitten er niet op te wachten om in een soort therapeutische setting te praten. „Het samen onderweg zijn, soms pratend en soms zwijgend: dat komt de openheid van het gesprek ten goede.” De geestelijke weg is een figuurlijke weg om dichterbij jezelf of bij god te komen, zegt hij. En hij hoort van zijn cliënten dat dit proces goed wordt ondersteund door ook letterlijk een weg te gaan met de tegenslagen, het verdwalen en de vermoeidheid die daarbij horen. „Veel mensen wandelen of pelgrimeren, en zij beleven er allemaal iets aan. Wandelen schept ruimte, verheldert het hoofd, geeft innerlijke rust. Het geeft gemoedsrust en energie. Het is een totaalervaring die je terugbrengt in het hier en nu.” www.dezielgaattevoet.nl

24 |

Trouw zaterdag 21 februari 2009

andelen en � ietsen Oe /{mm';){O''{eeOL Fiets en Wandelbeurs kortingsactie: tot € 100 korting Op alle SNP reizen naar Groot-Brittannië, NoordIerland en Schotland geldt een korting tot € 100 per persoon. Deze aanbieding is alléén geldig voor boekingen gemaakt tussen 21 februari en 31 maart.

Kijk op www.snp.nl/ beursaanbieding

SNP Reiswinkel, Bijleveldsingel 26 Nijmegen 024 3277000 Meer informatie op www.snp.nl

SNP lezingen tijdens de Fiets- en Wandelbeurs 28 februari - 1 maart RAI Amsterdam Zaterdag 11.00 Thailand Travelkids, een feest voor de zintuigen 12.00 Spanje Anders, over cultuur en natuur 13.00 Bolivia, trektocht door de Cordillera Real 14.00 Het mysterie van de Griekse bergen 15.00 Wandelen in het Tibetaans cultuurgebied

Zondag 11.00 Spanje Anders, over cultuur en natuur 12.00 Wandelen in het Tibetaans cultuurgebied 13.00 Vreemde vogels: over vogels, vogelaars en vogelreizen 14.00 Het mysterie van de Griekse bergen 15.00 Thailand Travelkids, een feest voor de zintuigen

U vindt SNP tijdens de Fiets- en Wandelbeurs in Hal 10, stand F.40

outes d Fietsr ta anzes ad H n a v est Hanz naar t van Genie

Do es as se

bu rg

Zu tp

de rijk

he n

e cultu

ur en

natuur

aan de

IJssel

Zw ol er ve nt

Ha tt

m le Ka

pe n

Ha ss

el t

Wandelen & Fietsen langs de Hanzesteden aan de IJssel — www.hanzesteden.info —

INDIVIDUELE WANDELVAKANTIES MET HEEL VEEL EXTRA ’ S 20 09

Zuid Frankrijk Italië Canarische Eilanden Griekenland Spanje Madeira Azoren

2009

WA N D E L E N MEER

FIETSVAKANTIE ZONDER ZADELPIJN?

...en een geweldig uitzicht? Het kan! Met een ligfiets. > Kijk op www.nazca-ligfietsen.nl

WWW.STAPREIZEN.NL

of bel: 030 - 230 25 03

Nazca Ligfietsen, Dorpsstraat 67, 7948 BM Nijeveen. Tel.: 0522 - 49 02 66

Trouw zaterdag 21 februari 2009

2525

www.trouw.nl /groen

zaterdag 21 februari 2009

Trouw

Voor het eerst op wandelvakantie. Dan is alles wat je thuis laat, mooi meegenomen. Maar houd er wel rekening mee dat iedere bestemming haar eigen omstandigheden kent.

Travel light FOTO JÖRGEN CARIS, TROUW

Chaja Zeegers Een wandelvakantie klinkt leuk. Maar veel mensen zien op tegen het gewicht dat ze daarbij op hun rug moeten meesjouwen. Wil je niet bezwijken onder een te zwaar bepakte rugzak, dan is uitgekiend pakken noodzakelijk. Maar hoe doe je dat? Wat neem je mee en wat laat je thuis? Ga je wandelen met gebruik van logies en maaltijden, dan scheelt dat natuurlijk een pak aan gewicht. Tent, slaapzak, matje en kookspullen kun je dan al thuislaten. Wil je zelfvoorzienend op vakantie dan zul je heel wat meer moeten meenemen. Wat je gaat dragen mag niet meer wegen dan een kwart van je eigen lichaamsgewicht. Marijn Koole is al jaren reisbegeleider. Nog steeds gaat hij minstens drie keer per jaar met een vriendenclub op wandeltrektocht onder de noemer Beunhaas Travels. Zijn motto: „Alles wat je thuis laat is mooi meegenomen.” Volgens Koole weten veel onervaren wandelaars niet goed wat ze nodig hebben. „Ze proberen voor alle mogelijke omstandigheden optimaal materiaal mee te nemen. Maar dat zakmes met vijftig functies heb je meestal niet nodig. Een eenvoudig pizzames is al snel voldoende.” Iedere bestemming kent haar ei-

gen omstandigheden. Houd daar bij het pakken rekening mee. Op een rotsachtige ondergrond sla je lichtgewicht tentharingen krom. Een weersomslag die uit de lucht komt vallen is niet fijn. Maar laat dat risico niet omslaan in een gevaarlijke situatie. Zorg dat je je lichaam tegen kou en regen kunt beschermen. Ga ja naar warmere streken, denk dan juist aan ventilerende kleding die geen lichaamsvocht vasthoudt. Behalve je bestemming en de weersomstandigheden is je reisgezelschap bepalend voor wat er in je rugzak terecht komt. Met meerdere mensen kun je kookmaterialen en algemene middelen verdelen. Marijn Koole trekt er ook regelmatig alleen op uit. Dan neemt hij een boek en muziek mee. Reist hij in gezelschap, dan laat hij deze luxegoederen thuis. Mensen vragen hem weleens naar dit solowandelen. Hij zegt dan altijd: „Het beste dat je mee kunt nemen is leuk reisgezelschap.”

advertentie

materialen die ze in alle omstandigheden kunnen gebruiken. Maar een vierseizoenentent is niet altijd ideaal. Bij warm weer kan een lichtere, koelere tent prettiger zijn. Ook een gore-tex jas in de tropen heeft geen enkele zin. Want zo’n jas voert alleen lichaamsvocht af als de buitentemperatuur kouder is dan je lichaamstemperatuur. Andere wandelaars zijn overigens weer te gemakkelijk. Een EHBO-setje meenemen is geen overbodige luxe als je buiten de bewoonde wereld gaat rondtrekken. Heb je de smaak van de wandelvakantie te pakken, dan zijn er nog steeds keuzes te maken. Een donzen mummyslaapzak van 750 gram is er al vanaf 200 euro. Die is niet zoveel duurder dan een wat zwaarder exemplaar. Een lichtgewicht tweepersoons tent is er vanaf 500 euro. Onderzoek je eigen wensen, voorwaarden en omstandigheden en laat je vervolgens goed voorlichten, liefst in meerdere buitensportzaken.

Proeflopen in Nederland voor je wandelvakantie Voor mensen die enkele dagen met een dagrugzak willen lopen zijn er diverse arrangementen met logies en maaltijden. Routebeschrijvingen van en naar een NS-station zijn te downloaden, bijvoorbeeld via www.eropuit.nl. Je kunt dan onderweg een hotel nemen. In een natuurvriendenhuis kun je overnachten met medegebruik van wc, douche en keuken. Op www.nivon.nl/wandeltweedaagse vind je routebeschrijvingen die langs deze huizen gaan. Met volledige bepakking kun je langs campings trekken. Spartaanse wandelen kun je oefenen via het zogenaamde paalkamperen of vrij kamperen. Dat kan op dertig veldjes voor trekkende wandelaars en fietsers met alleen een watervoorziening. Ga voor meer informatie en reserveringen naar www.staatsbosbeheer.nl.

Wat schaf je aan? Wandelen is een relatief goedkope en duurzame manier om vakantie te houden. Maar wil je de beste materialen hebben dan wordt het al snel een prijzig verhaal. Weet je nog niet of een wandelvakantie jouw ding is, koop dan niet meteen een complete lichtgewicht uitrusting. Lenen of hu-

Shirt van Merinowol is licht en gaat niet stinken Mijn koffer zal voortaan een stuk lichter zijn dankzij het Nieuw-Zeelandse Merino schaap, dat me op het kaartje aan het t-shirt boos aankijkt. Het shirt is gemaakt van de wol van dit schaap, door het bedrijf Ice-breaker. Je kunt het dagen achter elkaar dragen zonder dat het gaat ruiken. De ademende en antibacteriële eigenschappen van de Merinowol zouden dat voorkomen. Handig voor reizigers die weinig bagage mee kunnen dragen. De wol is glad en dun als zijde, zodat er eenvoudig niets aan blijft hangen, belooft de reclamecampagne. Het bedrijf testte de shirts onder meer uit tijdens trektochten door Brazilië, waar het vochtig warm is en veel wordt getranspireerd. Maar de

ren kan ook. Tenten, slaapzakken, slaapmatjes en jassen zijn bijvoorbeeld te huur bij www.basecamp.nl. Maak een goede afweging van welke aanschaf je wel en niet meteen zou moeten doen. Bezuinig niet op een paar goede schoenen. Het paar dat je kunt lenen is niet op jouw voeten afgestemd. Ook een rugzak moet comfortabel zijn tijdens het dragen. Anders zul je nooit de smaak van de wandelvakantie te pakken krijgen. Daarbij hoeft overigens het lichtste exemplaar niet het beste te zijn. Sta ook even stil bij je onderkleding. Een katoenen shirt droogt langzaam en wordt zwaar. Kunststof is lichter en droogt sneller. Merinowol isoleert, ventileert, is licht en gaat minder snel stinken dan synthetisch materiaal. Een kwaliteitsjas kan ook door het jaar heen uitkomst bieden. Degelijk en praktisch ingestelde vakantiegangers kopen nog weleens

klimatologische omstandigheden in een modern kantoorgebouw mogen er ook zijn, dus gaat het shirt aan naar het werk. Om te beginnen zit het inderdaad heerlijk. De wol kriebelt niet en het shirt is lekker warm maar niet plakkerig. De echte test komt als de zon ’s middags vol op de ramen komt. Helemaal reukloos is het shirt ’s avonds niet. Maar uithangen helpt goed en de volgende dag kan het shirt weer gewoon aan. Drie dagen gaat het goed, maar dan is het niet echt fris meer. De grote verrassing komt dan nog: even door een koud sopje halen en een paar uur later is het droog en fris. Een shirt met lange mouwen kost ongeveer 75 euro. Monique de Heer

Speciaal voor onze lezers

Stuur uw natuurtocht in! Trouw heeft de grootste verzameling wandelen fietstochten van Nederland. Dat moeten er nog meer worden en daar hebben we uw hulp bij nodig. Heeft u een favoriet wandelpad of ontdekte u onlangs een prachtige fietsroute? Ga dan naar www.trouw.nl/groen en ontdek hoe u uw bijdrage kunt leveren.

Prijzen Onder de inzendingen worden de volgende prijzen verloot, beschikbaar gesteld door AGU: 5x multifunctionele bike tool 5x extra comfortabele fietstas 5x handige fietskaartklem Extra prijs: 5x dvd-box Natuur Nabij

Trouw deVerdieping

De betere krant.

AGU en Cordo zijn onderdeel van AGU B.V.

26 26

Trouw

Trouw zaterdag 21 februari 2009

www.trouw.nl / groen

zaterdag 21 februari 2009

Laat het centrum van Londen achter je en ontdek hoe verrassend de Engelse hoofdstad kan zijn: verwilderde heide, 19de eeuwse gebouwen, een moerasgebied en een dorpskern uit 967.

Vogels in Londen Jeannette van Ditzhuijzen

ergeet de drukte van centraal Londen, bind de wandelschoenen onder of grijp de fiets. Het Londen van groen en achteraf is heel wat anders dan de geijkte Parlementsgebouwen of de Tower. Je komt in voorbije dorpjes die in niets op ’the city’ lijken, en in plaats van toeterende taxi’s hoor je fluitende vogels. Soms valt het een beetje tegen. Bij de fietstocht langs het riviertje de Wandle (www.theaa.com/travel), tevens wandelpad, passeer je te vaak drukke stukken, en de Wandle zelf – op de Theems na het enige niet-overdekte riviertje van Londen – wordt ergens terecht beschreven als ’unbeautiful’. Niet dat we niet genoten hebben, maar het kan veel leuker, is onze ervaring. Druk in het begin, maar verder heel aardig is de Chiswick-walk uit Walking Village London. Of volg de Kensington-walk en verbaas u over de rust achter de drukke winkelstraat en over de daktuin op de 6de verdieping. Eén tip: fiets op werkdagen niet al te vroeg langs het Regent’s Canal de stad uit. Dan komt namelijk een haastige file van driedelig geklede fietsers je tegemoet, die de toerist tot spookrijder degradeert. Aan beide zijden van de Theems is een autovrij pad aangelegd. Ideaal voor wandelaars en fietsers.

FOTO’S ROGER DOHMEN

De favoriete fietstocht van Bert van Panhuis

Gastvrijheid op zorgboerderij Met grote interesse voor de biologische voedingscultuur waren we eind 2001 teruggekeerd uit Amerika. Ja, ze doen daar niet alleen aan hamburgers en hotdogs. Dus grepen we in de voorzomer van 2002 onze kans voor een fietstocht rond de open dagen van de biologische boer. Die – zoals tijdens het fietsen bleek – prachtig was te combineren met de open dag van de zorgboerderijen. De Gelderse Vallei en de ernaast gelegen Veluwe zijn ideaal fietsterrein. Bossen hier, weilanden daar en ook een portie

zanderige paden. Hier tussen de lawaaiige snelwegen A28 en A1 is het de rust zelve in buurtschappen met exotische namen als Appel en Kruishaar. Voor het eerst sinds jaren nemen we weer een kijkje in een molen. In de verre omgeving zie je Den Olden Florus uitsteken boven het dorpje Terschuur. Hij werkt en maalt die dag. Het Wekeromse Zand doet, zonder overdreven nostalgie, herinneren aan de zandverstuivingen van de Noordwest-Veluwe, waar we in onze schoolvakanties rondstruinden.

Maar wat ons vooral van die fietsroute is bijgebleven is die hartelijke gastvrijheid van zorgboerderij Makandra, aan de noordkant van Ede. Onaangekondigd stonden we bij beheerder Cees op de stoep en hij nam alle tijd om kruidentuin, kas en stammen met shitakes te laten zien. En van zijn koek te laten proeven. Makandra is er nog steeds en wie interesse heeft: www.zorgboeren.nl of (email) makandra@sheerenloo.nl De volledige Trouw-fietstocht staat op trouw.nl/groen/geldersevallei

Trouw zaterdag 21 februari 2009

2727

www.trouw.nl /groen

zaterdag 21 februari 2009

Trouw

’Walking London’ Route: ’Walking London’. Lengte: 9,5 km.

Wandelen rond Dulwich Route: Walking Village London. Lengte: 7 km. Vandaag rijden we per trein in twaalf minuten naar het dorpje Dulwich, voor het eerst genoemd in 967. Als je goed kijkt zie je nog een restantje dorpskern met rode brievenbus en telefooncel. Veel is het niet, maar Dulwich heeft wandelaars wel veel wandelgroen te bieden. In het voormalige weidegebied bijvoorbeeld, dat eind 19de eeuw tot Dulwich Park werd getransformeerd compleet met café en waterpartijen. Een klein stukje grote weg – en de mogelijkheid om het Horniman Museum met tuinen en uitzicht te bezoeken – verbindt het park met Sydenham Hill en het Dulwich bos. Sydenham Hill herbergde in Victoriaanse tijden grote villa’s met dito tuinen. Daarom vind je hier af en toe tuinplanten, naast een oud oerbos. Omhoog gaat het, langs een eikenlaan, en dan weer omlaag over het tracé van een voormalige spoorlijn. In de oude spoortunnel wonen vleermuizen. Voorbij het forse woonhuis van de uitvinder van de tv, John Baird, lopen we verder door het Dulwich bos, een overblijfsel van het Great North Wood dat zich ooit kilometers zuidwaarts uitstrekte. Bij het passeren van de obligate golfbaan zien we tussen het groen ver weg in de diepte Londen liggen. Iets verderop staat Londens enig overgebleven tolhek. Het stamt uit 1787 en auto’s mogen hier tegen betaling van één pond passeren (wat bijna 20.000 pond per jaar schijnt op te leveren). Langs de indrukwekkende 19de eeuwse gebouwen van Dulwich College wandelen we terug naar het dorpshart. Maar eerst nog een hapje cultuur (en taart) bij de beroemde Dulwich Picture Gallery met een keur aan oude meesters.

Twee fraaie dorpen verbonden door 300 hectare verwilderde heide. Wat wil een mens nog meer? Trek hier gerust een dag voor uit, want het stikt van de bezienswaardigheden, te beginnen met de westelijke kant van Highgate Cemetery. Na een halve eeuw verwaarlozing is deze Victoriaanse begraafplaats tot natuur verworden, waar Griekse zuilen, grafurnen, engelen, sarcofagen en Egyptische obelisken met elkaar verbonden zijn door woest slingerende klimop, hulst, witbloeiende hanenpoten en varens. Na de rondleiding (www.highgate-cemetery.org) lopen we door een park langs Lauderdale House om uiteindelijk bij de oude green uit te komen. Dan laten we het dorp achter ons en

dwalen we over de heide die geen heide meer is. Hampstead Heath ligt er al eeuwen, maar sinds de boeren hun schapen niet meer uitlieten, kreeg het gras zijn kans en konden bomen tot woudreuzen uitgroeien. Dat betekent lekker ruig en glooiend wandelen. Met een vleugje kunst in Kenwood House, waar de Rembrandts en de Vermeers aan de wand hangen. Snel nog een uitstapje naar Parliament Hill, voor het uitzicht over Londen en dan door naar Hampstead. Ook al zo’n aardig plaatsje, vanaf de 17de eeuw populair geworden vanwege het ijzerhoudende bronwater. De hoofdstraat is wat druk, maar de achterafstraatjes en -steegjes doen nog dorps aan. Je kunt er Keats House, Burgh House of Fenton House bezoeken, of gewoon lekker op een terrasje van een echt Engelse tea genieten.

Fietsen naar Ham

Wa n d e le n e n fi e t se n in Lo n d e n

Route: fietskaarten Londen en www.theaa.com/travel. Lengte: ca. 27 km. HIGHGATE

LEA VALLEY

Lo n d e n DULWICH RICHMOND & HAM

Fietstocht 10 km

Wandeling

©Trouw

Fietsen naar Lea Valley Route: www.sustrans.org. Lengte: 30-35 km. Officieel begint deze route in Greenwich, maar wij starten in het centrum. We volgen Regent’s Canal en pikken de route op bij Victoria Park. Het is heerlijk fietsen, al is het jaagpad langs het kanaal niet altijd even goed van kwaliteit. De omgeving varieert van rustig groen tot industriële complexen en rumoerige snelwegen op de achtergrond. Het blijft een grote stad. Tot we Lea Valley bereiken, een moerasgebied (Walthamstow Marshes) dat in de jaren zeventig aan ontwikkeling ten onder dreigde te gaan. De ontdekking van een zeldzame varen redde het moeras van de ondergang en inmiddels is het een fraai natuurgebied. Zover het oog strekt, kleurt het landschap groen en blauw – en toch is dit nog steeds Londen.

Wie in Amsterdam kan fietsen, kan het ook in Londen. Wel je hersens erbij houden en goed opletten, maar dan is het ook bijzonder. We beginnen koninklijk bij Buckingham Palace en volgen de gele (rustige wegen) en blauwe (soms drukke wegen) routes van de fietskaarten. Daar gaan we, langs de trendy King’s Road met zijn terrassen en pubs. Hup, daar schuift een dubbeldekker voorbij; goed uitkijken in de bocht en verder trappen. Of zullen we even winkelen? Want dat is het prettige van fietsen, je stapt gewoon af als je iets leuks ziet. Na Putney Bridge is de drukte voorbij en fietsen we vrijwel uitsluitend autovrij langs de Theems. Links

Een behulpzame ranger wijst ons de weg naar het ’Lea Valley Waterworks Nature Reserve’, met informatie over het gebied plus een lekker café. Terug nemen we deels dezelfde route, maar vanaf Victoria Park fietsen we verder zuidwaarts. Zo belanden we in Canary Wharf, Londen’s tweede financiële centrum. We rijden er tussen glazen wolkenpaleizen met namen als Barclay’s, Ogilvy en Credit Suisse. Taxi’s leveren zakenmannen af die we even later op de terrassen aan de Theems terugzien. Via de voetgangerstunnel onder de Theems bereiken we Greenwich. Omdat fietsen niet op alle Underground-lijnen mee mogen en alleen buiten de spits, tuben we via New Cross terug naar het centrum (zie www.tfl.gov.uk voor de Bicycle Tube Map). Terugfietsen kan ook. Wandeling Highgate naar Hampstead.

wuift het groen ons toe, rechts schallen de aanmoedigingskreten van de roeitrainer over het water. De roeiers zweten, wij laven ons bij een van de vele cafés. Via Kew Gardens bereiken we Richmond, Londen in het klein maar wel chic. Twee leden van de Rolling Stones, Mick Jagger en Ron Wood, hebben/hadden hun woonstulp op Richmond Hill, hoogverheven boven Richmond en de Theems. De ’Richmond to Ham House-route’ (www.theaa.com/travel) laat ons de rivier volgen, langs Richmonds statige huizen. We bereiken binnendoor Ham Common, Hams oude groene dorpscentrum. Langs de rivier gaat het terug naar Richmond. De roeiers ploegen nog steeds over het water, wij stappen met fiets en al op de Underground (alleen buiten de spits!).

Informatie Met de veerboot Hoek van HollandHarwich kan de fiets mee voor 20 euro retour (www.stenaline.nl). Fietsroutes: www.sustrans.org en www.theaa.com/travel. Kaarten: 14 gratis fietskaarten beslaan tezamen heel Londen. Vraag ernaar bij fietsverhuurders en bij Underground stations (www.lcc.org.uk). Fietsverhuur: www.lcc.org.uk (onder ’advice’). Wandelroutes: ’Walking Village London’ (10,99 GBP) en ’Walking London’ (9,99 GBP) van Andrew Duncan, plus www.walklondon.org.uk. en www.theaa.com/travel. Informatie: www.visitbritain.nl ; 020 6890002.

Kort

Rolstoelroutes Het is niet eenvoudig om lekker de natuur in te gaan als je in een rolstoel zit, ontdekte Rinus Roland toen hij vrijwilligerswerk ging doen in een verzorgingstehuis. „Het viel me op dat ze er weinig uitkomen, of vaak hetzelfde rondje maken. Vaak is het voor vrienden of familie ook moeilijk iets te verzinnen wat je samen kunt doen.” Maar er blijken genoeg mooie routes te zijn die in een rolstoel afgelegd kunnen worden. Nijmegenaar Roland vond er 27 voor zijn gids, al-

lemaal bij hem in de buurt, in het zuidoosten van het land. Dat is is aan de ene kant een nadeel van deze gids. Maar wie weet brengt het mensen op een idee om ook in andere regio’s op zoek te gaan. Volgens Roland is het rivierengebied ideaal voor rolstoelers. „Het bos is vaak een groot probleem. De paden daar zijn niet geschikt. Maar hier heb je veel rustige, verharde dijkjes en landwegen waar je prachtige tochten kan maken. Zeventig procent van de routes zijn hier uitgezet.” Toch staan er ook boswande-

lingen in zijn gids, want Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten doen hun best om rolstoelvriendelijke paden aan te leggen. „Ik heb er onlangs weer drie ontdekt, die komen in de herdruk.” Een rolstoelroute moet meer bieden dan geschikt wegdek. „Het is belangrijk dat je onderweg horeca

tegenkomt, want een rolstoeler doet het niet zo makkelijk tegen een boom.” Ook worden vee- en wildroosters vermeden – dat zijn soms niet te nemen obstakels. De routes variëren in lengte van 2 tot een stevige 18 kilometer. Rolstoelers kunnen ze veilig in hun eentje afleggen, maar toch raadt Roland dat af. „Je kunt altijd voor onverwachte situaties komen te staan. Voor ons is het een klein probleem als we de berm in moeten, een rolstoeler komt er soms niet meer uit. En als het weer omslaat

kun je, stilzittend, snel afkoelen. Bovendien zijn de routes juist bedoeld om gezamenlijk iets te kunnen ondernemen.” De routes in de gids zijn trouwens ook heel geschikt voor mensen met kinderwagens en rollators en wandelaars die minder goed ter been zijn. Wandelgids voor Rolstoelgebruikers, Rinus Roland. ISBN: 9789075362787, NUGI 502. € 12,95. Verkrijgbaar bij VVV en ANWB en via info@eoscentra.nl.

28 |

Trouw zaterdag 21 februari 2009

Voel de voorjaarskriebels tijdens deze lente en ga er gezellig tussenuit met uw partner, familie of vrienden. Geniet van de frisse lentegeur van bloemen en jong groen met de warme lentezon op uw gezicht. Iedereen lijkt een stuk vrolijker en ook de natuur leeft volledig op, ontdek een stad en vier het nieuwe seizoen. Golden Tulip is uw ideale thuisbasis voor een heerlijke lentebreak.

Voor meer informatie, reserveringen en voorwaarden kijk op: www.goldentulip.nl/eropuit of bel: 0800 0204700 (gratis)

Vrijdag 5 juni 2009

Ambtenaren Toertocht Amersfoort Dé fietstocht voor ambtenaren Afstanden van

65/125/160 km

Online recreatieve NIEUW! fietsrouteplanner " plan

thuis uw fietsroute via Landelijke Fietsroutes en de aansluitende fietsknooppuntroutes " lancering tijdens de Fiets en Wandelbeurs " vanaf 1 maart 2009 online op

www.landelijkefietsroutes.nl

Informatie en inschrijven op www.ambtenarentoertochtamersfoort.nl

Landelijk Fietsplatform Bezoek ons op de Fiets en Wandelbeurs op stand 11.G.30

Wandelreizen in Griekenland

" nu

alle LAW's in Google Maps " nieuwe webwinkel " uitgebreid prikbord " meer beeld, meer informatie

Groepsreizen en individueel op stap Ons uitgangspunt: je kennis te laten maken met een Griekenland dat niet breed bekend is bij de toerist. Onze wandelingen in drie heel verschillende gebieden, met allemaal een verschillend accent: "Een 12-daagse trektocht langs pensions door Centraal Griekenland. Laat je onderdompelen in de lokale cultuur. Een pittige tocht, ideaal om al genietend van de bergen je hoofd helemaal leeg te maken. "Een 8-daagse standplaatsreis op het eiland Skopelos. Een ontdekkingsreis door het binnenland. Al wandelend het land en de cultuur verkennen, en daarbij voldoende tijd overhouden om rustig te genieten. "Een 9-daagse standplaatsreis in het onbekende Tzoumerka gebergte. Voor de actieve rust- en natuurliefhebber.

Wandelen ontspant, maakt je hoofd leeg en geeft zo ruimte voor nieuwe ideeën! Annelies Pelt en Fred Majolée www.AnnaHiking.nl info@AnnaHiking.nl +31 6 28250564

Dé website voor wandelend Nederland

www.wandelnet.nl Wandelplatform-LAW Bezoek ons op de Fiets en Wandelbeurs op stand 11.G.31

Trouw zaterdag 21 februari 2009

2929

www.trouw.nl / groen

zaterdag 21 februari 2009

Trouw

Doe mee! T

rouw heeft de grootste verzameling wandelen fietstochten van Nederland. Dat moeten er nog meer worden en daar hebben we hulp bij nodig. Heb je een favoriet wandelpad of ontdekte je onlangs een prachtige fietsroute? Plaats die dan op de website Groen! van Trouw, zodat ook anderen op pad kunnen. We geven alvast een aantal tips over het schrijven van een wandeling of fietstocht.

Tips voor het maken van een wandel- of fietsroute: • Maak duidelijk onderscheid tussen een verhaal over de tocht en een routebeschrijving. • Vermeld of de route die je hebt gelopen of gefietst, gemarkeerd is. Noem in het geval van een fietsroute langs fietsknooppunten de nummers die je gevolgd hebt. • Geef het begin- en het eindpunt van de route aan. • Laat weten of de (wandel)route verhard of onverhard is en of je er ook met een rolstoel of een kinderwagen kunt komen. • Belangrijk is te weten of honden toegestaan zijn, en zo ja of ze ook los mogen lopen. • Is een route gedurende een bepaalde periode (bijvoorbeeld het broedseizoen) niet opengesteld, veradvertentie

meld dat dan. Geef zo mogelijk een alternatief aan. • Zit er een pontje in de route, vermeld dan de vaartijden (zomer en winter). • Gebruik bij de routebeschrijving heldere taal. Wees precies in je informatie (links is links, de tweede weg rechts moet ook echt de tweede zijn en ’na 875 meter is voor een gewone sterveling niet uit te tellen’. Bedenk dat de tocht soms pas na een lange tijd wordt gelopen of gefietst. Een zin als: ’Ga bij een kale boom over een smal paadje schuin in de richting van het kleine huis’ bevat al vijf omschrijvingen die voor misverstanden kunnen zorgen. • Noem dus vooral de naam van de straat die je volgt, gebouwen met een duidelijke bestemming (kerk, postkantoor, gemeentehuis, winkel), monumenten, opschriften. Schrijf in plaats van ’oversteken bij wit huis’ liever ’oversteken bij nummer 53’. • Maak indien mogelijk gebruik van een bestaande markering of logo, bijvoorbeeld: ’Volg de wit-rode stickers van het Beenhakkerspad tot de bebouwde kom van Rotterdam’. • Vertel je verhaal zoals je dat thuis zou doen, aan familie of vrienden. Het liefst in eigen woorden. • Let erop dat je tekst geen saaie opsomming van feiten wordt. Een wandel- of fietsverhaal is niet bedoeld

voor de canon van de Nederlandse geschiedenis. Jaartallen en uitwijdingen over de historische context zijn prachtig, maar daar zitten de meeste lezers niet op te wachten. • Sla vooral geen anekdote over. Ook al is de waarheid misschien ver te zoeken, een beetje vrolijkheid onderweg mag best. • Vaak ontaarden reisverslagen in een opsomming van momenten waarop men de meegebrachte koffie heeft gedronken of een broodje uit de rugzak heeft opgepeuzeld. Voor

de meeste mensen is dergelijke informatie overbodig en dus niet interessant. • Ook al te gedetailleerde verhandelingen over het weer leiden de aandacht af van wat je wilt vertellen. Bovendien is het weer in Nederland nogal onbestendig. Wat heb ik dus aan de mededeling dat je met een regenjack hebt gelopen? Misschien wandel ik je route wel bij 25° Celsius! • Informatie over de bodemgesteldheid (drassig na een regenbui, bijvoorbeeld) kan soms wel van belang zijn voor de keuze van het schoeisel. • Geef in het geval van een bestaande route aan of er een beschrijving van is en waar die te vinden of te koop is. • Geef de openingstijden door van de VVV, van de horeca onderweg en van interessante gebouwen als musea en kerken. • Vertel of je het begin- en eindpunt kunt bereiken met bus of trein. • Het is niet altijd even gemakkelijk om de lengte van een route te bepalen. Een pedometer, stappenteller of gps kan je daarbij helpen. Maar het aantal (wandel)uren is vaak ook een goede indicatie. • Een tip over de lengte van je verhaal is moeilijk te geven. Mijn voorstel zou zijn: maak het niet te bont. Een lang verhaal wordt over het alge-

meen minder snel gelezen dan een kortere impressie. • Een klaagzang over weer, verkeer en route maakt een route voor anderen niet attractief. Vind je de wandeling of fietstocht achteraf toch niet de moeite waard, zet ’m dan niet op internet. Heb je juist erg genoten, deel je ervaringen dan met anderen. Haro Hielkema

Prijzen Op www.trouw.nl/groen staat hoe je een natuurtocht op de website plaatst. Daar wordt ook uitgelegd hoe je een kaart tekent op Google maps. Onder de inzenders verdelen we de volgende prijzen: - 5 x functionele bike tool - 5 x comfortabele fietstas - 5 x fietskaartklem beschikbaar gesteld door AGU. Daarnaast maakt u kans op: - 5 x dvd-box Natuur Nabij

Speciaal voor onze lezers Ook te op bestellen .nl/ w u www.tro p o sh b e w

Dvd-box Natuur Nabij

Genieten van de Nederlandse natuur in al haar diversiteit Voor de dvd-box Natuur Nabij stelden Trouw en filmmaker Hans Rademakers een tweetal films samen met aandacht voor al wat leeft in onze nabije omgeving. Meer dan een uur kijkplezier voor een ieder die de natuur een warm hart toedraagt. Bosbewoners De dvd ‘Bosbewoners’ neemt u mee op een wandeling langs bos, hei en weide aan de hand van opnames waarin bosdieren uit natuurgebieden in Nederland de hoofdrol spelen. Deze film doet u genieten van de nabije natuur, van baltsende nachtzwaluwen en een speelse dassenfamilie tot een vissende ijsvogel. Kwetters en Spetters Ontdek de natuurlijke rijkdom om en nabij het huis met ‘Kwetters en Spetters’. In deze film wordt een kleurrijk beeld gegeven van het uitbundige vogelleven in al zijn facetten: zingend in het voorjaar, spetterend in de vijver voor een grote schoonmaakbeurt, poetsend op een tak en zoekend naar voedsel tijdens het grootbrengen van het kroost. Daarbij zijn op deze dvd unieke beelden te zien van ondermeer de insectenjacht van de groene kikker, en van een jonge kwak op zoek naar salamanders.

Ja, ik bestel: …. exemplaren à €14,95 van Natuur Nabij

(art.nr.0002033047)

Naam: ...................................................................................................................... Voorletters: .................................. m/v Adres: ................................................................................................................................................................................... Postcode/Plaats: .................................................................................................................................................................... Telefoonnummer: ..................................................................................................................................................................

Praktische informatie E-mail: ..................................................................................................................................................................................

Lezers van Trouw kunnen deze aanbieding bestellen via www.trouw.nl/webshop of door de bon hiernaast. Deze dvd-box is ook te verkrijgen via de Trouw Kiosk (Jacob Bontiusplaats 9 te Amsterdam – ter hoogte van de Czaar Peterstraat).

Trouw deVerdieping

De betere krant.

Bank-/girorekening:

Handtekening: ...................................................................................

Door ondertekening van deze bon machtig ik Trouw om het totaalbedrag van deze bestelling – plus € 1,95 verzendkosten – eenmalig af te schrijven van het door mij ingevulde bank-/gironummer. Stuur deze bon in een ongefrankeerde envelop naar Trouw, Antwoordnummer 15648, 4780 VS Moerdijk.

gwefreiddiol [dit is Welsh voor adembenemend]

Als je in Wales bent geweest, heb je je eigen unieke verhaal. En dat elke keer weer, hoe vaak je ook terugkomt. In reisgidsen vind je niet alle geheimen van Wales, ons land moet je echt zelf ontdekken. Op een half uur van de hippe hoofdstad Cardiff ligt bijvoorbeeld het natuurgebied Brecon Beacons. Na een fikse wandeling kom je op de bergkam. En zodra de mist optrekt, is het uitzicht echt adembenemend.

ď ľ www.visitwales.nl

Trouw

| 31

zaterdag 21 februari 2009

6 Recreatiegebieden in Noord-Holland 1 Unieke fietsroutekaart

RIDE FOR THE ROSES 30 AUGUSTUS 2009 LINGEWAARD Toertochten 25 & 50 km Cycletour 100 km

Kom naar de Fiets- & Wandelbeurs. Bezoek onze stand nr. 11.G.35 voor de nieuwe Noord-Holland Fietsroutekaart en doe mee aan onze prijsvraag. Kijk voor nog veel meer fietsen wandelideeën op www.recreatienoordholland.nl

Bezoek Stayokay op de Fiets- en wandelbeurs: standnummer 11.E.40.

www.ridefortheroses.nl Van Paridon Natuurtochten Prachtige wandeltochten van hotel naar hotel O.a. - De Sächsische Schweiz - Belgische Ardennen - Luxemburgs Klein Zwitserland - Eifel en Hunsrück - Rijn / Moezel gebied - Harz en Lipperland - Nederland Geheel verzorgd. Met bagagevervoer. Uitgebreide routebeschrijving. Vraag de GRATIS Kleurenbrochure aan.

Van Paridon Natuurtochten Wessex 17 7551 KB Hengelo Tel: 074 - 243 18 04 Fax.: 074 - 250 52 01 www.vanparidonnatuurtochten.nl info@vanparidonnatuurtochten.nl

Fiets- en wandelplezier begint bij Stayokay Ontdek de mooiste plekjes van Nederland De 30 bijzondere hostels van Stayokay vormen een ideale basis voor een heerlijke fiets- of wandelvakantie in Nederland. Vanuit de hostels kun je alle kanten op. Waai heerlijk uit aan de kust, verken de prachtige groene omgeving en ontdek de leukste Nederlandse steden.

3-daags arrangement vanaf € 75 p.p.* Inclusief: welkomstdrankje, 2x overnachting met ontbijt, 2x lunchpakket, 2x diner, fietsen wandelroutes en een cadeautje voor onderweg! Je kunt je eigen fiets meenemen of een fiets huren bij het arrangement. *Ook voor 5 of 8 dagen te boeken. Prijs op basis van een 4-persoonskamer.

4 Dagen lang genieten! van 4 t/m 7 augustus 2009 vanuit het Gelderse Laren De Fietsvierdaagse “De Achterhoek” wordt inmiddels voor de 16e keer gehouden, met mooie nieuwe routes van 25, 40 en 60 kilometer. De 25 km routes zijn zoals altijd zeer geschikt voor gezinnen met kinderen, maar ook voor scootmobielrijders. Iedere route is duidelijk beschreven en door de VVV-ANWB voorzien van toeristische informatie. U kunt dagelijks starten tussen 08.00 en 12.00 uur vanaf het terrein aan de Verwoldseweg te Laren. Kijk voor meer informatie op www.fietsvierdaagse.net of neem contact op met de VVV/ANWB Lochem, telefoon 0573 - 25 18 98.

" Stuur mij a.u.b. een informatiefolder met inschrijfformulier. Naam

Meer informatie of boeken? Adres

Bel 020 5513155 of kijk op www.stayokay.com.

Postcode en plaats

www.fietsvierdaagse.net Opsturen naar: St. Fiets4daagse ‘De Achterhoek’, Boerkamp 1o, 7245 BM Laren [Gld]

DE ANDERE MANIER VAN REIZEN

ROCHURE ONTVANGEN? Ik wil graag de volgende reisbrochure(s) ontvangen! 180˚ 90˚ NB

120˚ WL

60˚ WL

0˚

60˚ OL

120˚ OL

180˚ 90˚ NB

Naam: __________________________________________________________

60˚ NB

60˚ NB 30˚ NB

Adres: __________________________________________________________

30˚ NB

0˚

30˚ ZB

DJOSER

‘09 Fietsreizen Wandel- en

Postcode/woonplaats: ____________________________________________ 60˚ ZB

90˚ ZB

Djoser Wandel & Fiets Wandel- en fietsreizen wereldwijd

Djoser 2009 Actieve groepsrondreizen wereldwijd

Djoser Junior Actieve groepsrondreizen voor ouders met kinderen

Djoser Themareizen Unieke reizen rond een speciaal thema

Stuur deze bon in een open envelop naar: Djoser, Antwoordnummer 10088, 2300 VB Leiden. Een postzegel is niet nodig! Kijk voor meer informatie op www.djoser.nl of bel 071 - 512 64 00

TROUW

E-mailadres: ____________________________________________________

AMSTERDAM RAI DE FIETS- EN WANDELBEURS VOOR VAKANTIE EN RECREATIE

FOTO EN GRAFISCH ONTWERP BEURSKRANT MAAIKE PFANN WWW.KUNSTENMAKERIJ.COM

Fiets en Wandelbeurs

ro Toe gan g121ja2aer guratis

FOTO DENNIS KOOMEN

k ind eren to t

Ga je mee naar de leukste Fiets en Wandelbeurs van Nederland ? De Fiets en Wandelbeurs is de leukste en meest complete beurs van Nederland voor fietsen wandelliefhebbers. Op ruim 13.000 m2 beursvloer en in een groot aantal zalen vind je een breed programma van lezingen en workshops, een fietsparcours, een nordic walking baan met gratis clinics onder deskundige begeleiding, diverse themapaviljoens met alles over veiligheid en navigatie onderweg, fietsen en wandelen in de bergen, pelgrimstochten en kloosterwandelingen, fietsen met kinderen, en ook een uitgebreid kinderprogramma met o.a. clown Menno en een ezelbaan. Bijna 400 exposanten bieden alles over fietsen en accessoires, wandelen, kamperen, outdoor en reisbestemmingen van Frankrijk tot China, en Malawi tot Chili. Op het Beneluxplein vind je alles over Nederland en onze zuiderburen. De informatiemarkt waar enthousiaste reizigers zelf over hun reiservaringen vertellen en de verzamelpaviljoens met kleine bedrijfjes maken het aanbod zo divers als je op geen enkele andere beurs aantreft.

PROGRAMMA ZATERDAG 28 FEBRUARI EN ZONDAG 1 MAART

WWW.FIETSENWANDELBEURS.NL

PERSOONLIJKE AANDACHT

CLOWN MENNO

KLEINSCHALIGE REISORGANISATIES

DE NIEUWSTE TENTEN EN KAMPEERSPULLEN

WAT VALT ER TE ZIEN EN TE BELEVEN OP DE FIETS EN WANDELBEURS?

RUIME, LICHTE BEURSOPZET MET BREDE WANDELPADEN

IN DE DELTAHAL (HAL 10)

LEZINGEN EN WORKSHOPS

Vindt u heel veel over wandelen, maar ook over fietsen: veel verkeersbureaus en reisbureaus komen immers naar de beurs met informatie over wandelen én fietsen! Met onder meer het Nordic Walking & Skike-parcours, de klimwand, het blootsvoetslopen, de Informatiemarkt Wandelaars informeren Wandelaars, het Verzamelpaviljoen Wandelen en de themapaviljoens Wandelen in de Bergen, Veiligheid-OriëntatieNavigatie en Wandelen met Kinderen (+ speelhoek). Voor zowel fietsers en wandelaars zijn het Pelgrimspaviljoen en een groot aantal reisorganisaties. Op en rond het Duitslandplein vindt u alle informatie voor wandelen en fietsen bij onze Oosterburen. Ook de buren van Duitsland: Zwitserland, Oostenrijk, Polen, Tsjechië en Denemarken vindt u hier.

De lezingen en workshops vinden plaats in de zalen van het aangrenzende congrescentrum. U bereikt dit via de doorgang in de Hal 10 (Deltahal) naar het centrale plein in dit congrescentrum: de Ruby Lounge. Voor de grote Forumzaal en de Forum Lounge gaat u in de Ruby Lounge de trap af. Er is ook een lift. De overige zalen zijn op hetzelfde niveau. Kijk voor het programma op pagina 6 en 7 van deze krant.

IN DE HOLLANDHAL (HAL 11) Vindt u veel informatie over wandelen bij reisorganisaties en verkeersbureaus, maar de nadruk ligt hier duidelijk op het fietsen. Natuurlijk met een ruime keuze aan vakantie- en toerfietsen, maar ook elektrische fietsen, fietsaccessoires, en gespecialiseerde reisorganisaties en fietsverenigingen. De bekende themapaviljoens zijn weer aanwezig, de Verzamelpaviljoens Fietsen en Fietsen/Wandelen, de Informatiemarkt Fietsers Informeren Fietsers en Fietsen met kinderen. Dit jaar is er de sfeervolle Plaza Mayor van Gastland Spanje compleet met terras met Spaanse specialiteiten en levende flamengo muziek en dans. Ook de andere mediterrane landen zijn hier te vinden. Nieuw is de uitgebreide aandacht voor Turkije. Veel aandacht voor fietsen én wandelen is er op het grote Beneluxplein, compleet met Brabants Fietscafé om even bij te komen. Ook Frankrijk presenteert zich als fietsen wandelland. Een speciale attractie is de ezelstal. Kinderen mogen een rondje rijden op een ezel, terwijl u ervaart hoe een wandelvakantie met een ezel is.

LANDELIJKE VERKEERSBUREAUS VAN BIJZONDERE FIETS- EN WANDELLANDEN

en landstreken. Met behulp van landkaarten en foto’s wijzen zij de weg. Proef alvast de sfeer door enthousiaste verhalen.

voet op het achterwieltje te drukken. Op verharde maar ook op onverharde en oneffen wegen en paden, cross country. Skiken is helemaal hip.

OUTDOOR-PRACTICUM OP DE CAMPING (FORUM LOUNGE)

ABSEILEN EN ROTSKLAUTEREN (10.F.30)

Op de camping nodigen wandelaars en fietsers u uit bij hun tentje te komen zitten. U krijgt daar een practicum over allerlei materialen in de praktijk. Nieuw in 2009 is de demonstratie lekker koken voor de tent op een pitje.

Op de klimwand van 12 meter hoog kunnen kinderen met een klimgordel het abseilen aan een touw uitproberen: een “Klettergarten” in het klein, onder toeziend oog van ervaren medewerkers.

DE INWENDIGE MENS Versterking voor de inwendige mens is verkrijgbaar in het Holland Café in de entreehal. Boven deze hal is het Holland Restaurant dat ook maaltijden serveert. Bij de doorgang tussen de Deltahal en de Ruby Lounge naar de lezingen is een terras. U kunt ook plaatsnemen in het Brabants fietscafé op het Beneluxplein in Hal 11 (Hollandhal), of in Spaanse sferen genieten van authentieke gerechten uit dit speciale gastland op de beurs.

INFORMATIEMARKT WANDELAARS INFORMEREN WANDELAARS (HAL 10, STAND 10.B.90) Is deze wandelroute wel te doen voor mij, is er voldoende eten en drinken verkrijgbaar onderweg, of is een andere route geschikter? Maar liefst 60 doorgewinterde en doorgezomerde wandelaars zitten klaar om u practische informatie te geven over hun favoriete wandelgebieden en wandelroutes met behulp van hun plakboeken, foto's, kaarten etc.

INFORMATIEMARKT FIETSERS INFORMEREN FIETSERS (HAL 11, STAND 11.B.80) Is die klim niet te stijl, kan ik die etappe in een dag doen, wat is de beste tijd van het jaar, welke overnachtingsplekken raad je aan? Vraag het aan 40 ervaren Europa- en Wereldfietsers. Zij vertellen bezoekers alles over hun geliefde fietslanden, routes

FIETSPARCOURS (HAL 11, STAND 11.A.20) Ook dit jaar is er weer een parcours waarop fietsen kunnen worden getest, met volop trekking- en toerfietsen, E-bikes en andere modellen. In het uitgebreide tandeminformatiepunt kunnen onder begeleiding van ervaren tandemrijders veel exemplaren worden uitgeprobeerd. Ervaren toerfietsers geven advies.

ELEKTRISCHE FIETSEN (11.C.25) De opmars van de E-bikes is niet meer te stuiten. De modellen worden steeds modieuzer en zijn minder te onderscheiden van een gewone fiets. Wat zijn de voor- en nadelen van de diverse modellen ten opzichte van elkaar? Vraag advies op het E-bikespaviljoen of test de fietsen zelf op het fietsparcours. Op het parcours is ook de fiets van het jaar: de Gazelle Chamonix Innergy te vinden.

NORDIC WALKING & SKIKEN (10.F.25) Nordic walking is dé manier van wandelen, waarbij u uw spieren evenwichtig gebruikt. Onder begeleiding van ervaren instructeurs kunt u oefenen op het nordic walking parcours. Nieuw zijn de clinic’s voor kinderen. Skiken is een outdoor-fenomeen, overgewaaid uit Oostenrijk. Een mix van skaten en biken: vandaar de naam. Het is eigenlijk langlaufen op luchtbandjes, waarbij je je voortduwt met je twee stokken en afremt door met je

Fiets en Wandelbeurs

LOPEN MET EEN RUGZAK (DELTAHAL EN FORUM LOUNGE) Lopen met een rugzak lijkt pittig, maar niet volgens de leden van Vereniging de Rugzaklopers. Zij laten zien wat er in de rugzak gaat en hoe heerlijk het is om vrij rond te lopen met alles wat u tijdens een meerdaagse tocht nodig heeft.

VERZAMELPAVILJOENS In deze paviljoens vindt u de kleinschalige reisorganisaties. En ook bijvoorbeeld de kleine (familie)auberges en -hostels met goede wandelen fietsmogelijkheden in de omgeving. Deze bedrijven worden vaak gedreven door enthousiaste fietsers en wandelaars. Zij weten dus precies waar je tijdens je fietsen wandelvakantie behoefte aan hebt.

BENELUXPLEIN (HAL 11) België, Nederland en Luxemburg hebben fietsers en wandelaars veel te bieden. Lange Afstand Wandelpaden (LAW’s), Lange Fietsroutes (LF’s) en een dicht netwerk van kortere wandelen fietsroutes. Talrijke campings en familiehotels staan garant voor veel mogelijkheden voor korte en lange vakanties en dagjes-uit. Het Beneluxplein biedt informatie over veel regio's: fietsen in Drente of Salland, wandelen door de Vlaamse bossen, routes door steden en dorpjes, fietsenverhuur. En wat dacht u van de échte Ardennen? Rondom het plein staat een keur aan provinciale toeristi-

sche diensten, VVV's en routemakers met alle informatie over leuke fietsen wandelroutes en aanvullende arrangementen.

NOORD EN CENTRAAL EUROPA Duitsland en omringende landen zijn fantastisch landen voor fietsers en wandelaars. Het is vlakbij en biedt een grote landschappelijke variatie: van golvende vlakten tot ruige bergen en van open tot beboste coulissenlandschappen. Onze Oosterburen hebben de laatste jaren hard gewerkt aan goed bewegwijzerde fietsroutes. Voor wandelaars zijn er volop goed gemarkeerde wandelpaden. Duitsland, Zwitserland, Tirol, en omringende landen en regio’s bieden een keur aan informatie over hun routes en alle voorzieningen zoals accommodatie en vervoer. Zwitserland pakt uit met spectaculaire mountain-bike routes. Ook zijn er diverse hotels met speciale fietsen wandelarrangementen. Denemarken en Noorwegen zijn hier ook aanwezig.

PELGRIMSPAVILJOEN(10.C.80) Een toenemend aantal doeners gaat op pelgrimspad: te voet of op de fiets naar bijvoorbeeld Santiago de Compostela of Rome. Steeds meer bedevaartgangers publiceren hun routebeschrijvingen. De vaak prachtige routes met een historisch karakter omgeven door een spirituele sfeer spreekt velen aan. Op het Pelgrimspaviljoen delen bedevaartgangers hun ervaringen met bezoekers. Aan de hand van kaarten, gidsen en beeldmateriaal kan het publiek intensief kennismaken met deze bijzondere routes. Ook zijn er aanbieders van diverse pelgrimstochten in binnen- en buitenland, accommodaties en fietstransport. Een aparte categorie vormen kloosterwandelingen. Daar maakt men kennis met de gastvrijheid en bijzondere levenswijze van de kloosterlingen. Op het lezingenprogramma staan diverse lezingen over pelgrimstochten: zie pagina 6 en 7.

FIETSERS INFORMEREN FIETSERS - VERENIGING DE WERELDFIETSER

SKIKEN, EEN MIX VAN SKATEN EN BIKEN, OVERGEWAAIDE TREND UIT OOSTENRIJK

WAT VALT ER TE ZIEN EN TE BELEVEN OP DE FIETS EN WANDELBEURS?

DE POLDERWACHTER

PELGRIMSPAVILJOEN - SANTIAGO DE COMPOSTELLA

PAVILJOEN DUURZAAM EN AGRARISCH TOERISME (11.F.30-35)

PAVILJOEN VEILIGHEIDORIËNTATIE-NAVIGATIE (10.E.50-58)

Boeren die onderhoud en beheer van het landschap combineren met hun bedrijf komt steeds vaker voor. De natuurlijke waarden van het landschap blijven zo behouden of worden versterkt. Bovendien is het een belangrijke stimulans voor toeristische ontwikkeling. Ook voor het behoud van natuurreservaten en ecologische structuren wordt gekeken naar de mogelijkheden die het toerisme biedt. Het vormt daardoor steeds meer een basis die beheer en ontwikkeling van landschap en natuur economisch mogelijk maken. In dit paviljoen vindt u bedrijven en organisaties die zich voor deze positieve ontwikkelingen inzetten. Nieuw dit jaar zijn de klompenpaden in Utrecht, Gelderland en ZuidHolland.

Hier vindt u GPS-apparaatjes voor fietsers èn wandelaars met waterdichte, schokvaste, energiezuinige en in zonlicht goed afleesbare schermen met topografische kaarten. Woudloper en natuurmens Bart de Haas doet dat anders: hij navigeert op de sterren en leest de sporen van wilde dieren. In een sporenbak legt hij uit hoe hij dat doet in de wildernis en mag u het ook eens proberen. Voor Snowleopard staat de veiligheid bij trektochten door de bergen voorop. Fishtail geeft cursussen in oriëntatie en navigatie, met kaart en kompas en met GPS. Zie ook de lezingen van Jop Tel en en de workshop van Frans Welkamp (Forum Lounge).

KINDERPROGRAMMA (BEIDE HALLEN)

In 1984 begon Clemens Sweerman met de beschrijving van de fietsroute naar Santiago. Vele duizenden Nederlanders en Vlamingen zijn inmiddels met de gidsen van Clemens naar Santiago de Compostela gefietst. In de Dagblad Trouwzaal geeft Clemens Sweerman op zaterdag en zondag om 15:00 een speciale jubileumlezing.

Op de Fiets en Wandelbeurs worden de kinderen niet vergeten. De vertrouwde Speelhoek (10.F.10) is er weer. Hier liggen spelletjes, puzzels, speelgoed en tekenspullen klaar. Er staat een dvd-speler met tv. Hoewel er continu toezicht is, is deze speelhoek geen kinderopvang. De beursorganisatie aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid; de ouders blijven zèlf verantwoordelijk. Naast het fietsparcours in hal 11 is ook ik dit jaar weer de ezelstal met loopruimte. Als de drukte het toelaat, kunnen kinderen op de rug van de (getrainde) ezel een rondje lopen door de hal. En natuurlijk is clown Menno weer van de partij.

FIETSEN MET KINDEREN (11.G.52) Ook dit jaar laten enthousiaste ouders en hun kinderen zien hoe zij hun fietstochten met de allerkleinsten en opgroeiende kinderen organiseren. Geniet mee van hun leuke ervaringen en doe uw voordeel met hun praktische tips.

25 JAAR FIETSEN NAAR SANTIAGO DE COMPOSTELA

NIEUWE GIDSEN, ROUTES, BOEKEN EN DVD’S • Tour de Mont Blanc, Noes Lautier, Robert Weijdert (10.E.23) • Uitzicht op de Mont Blanc, Noes Lautier, Robert Weijdert (10.E.23) • Wandelen in Värmland (Zweden), Paul van Bodengraven. (10.E.72) • De groene fietsronde van Ierland, Paul Benjaminse (11.G.50) • Fietsen als medicijn, Jolinda van Hoogdalem, Fietsersbond (11.G.80) • DVD Fietsreparatie, Bike4Travel (11.D.40) • Drenthe Wandelpad (nieuwe editie), Nivon (11.G.37) • Floris V pad (nieuwe editie), LAW Wandelplatform (11.G.31) • Limes 2, (nieuwe editie) fietsen

GPS EN NAVIGATIE MET KAART EN KOMPAS

langs de noordgrens van het Romeinse Rijk, Clemens Sweerman, Pirola (11.E.50)

NOVITEITEN EN OPMERKELIJKE ACTIVITEITEN Santos Belt-drive, fiets zonder ketting. Nooit meer je ketting oliën of een vieze broek. Want op de kettingloze Santos Belt-Drive fietsen zit geen ketting maar een super-sterke riem. Precies dezelfde als in auto's en motoren. Een riem gaat langer mee, is stiller en loopt lichter. Veel fietsfabrikanten hebben het geprobeerd en Santos is het gelukt! Nieuwsgierig? Test zelf! Kom naar het testparcours en pak een van die witte Santossen met riemaandrijving en Rohloff-naaf! (11.A.21) Wandelnetwerk Twente geheel in kaart en op de routeplanner Het onlangs feestelijk geopende Wandelnetwerk Twente biedt 423 rondwandelingen. Voor elk wat wils, van ommetjesmaker tot LangeAfstand-Wandelaar: korte en langere tochten, lichte en zwaardere. In totaal ongeveer 3000 wandelbare km vanuit 151 startpunten. Al deze routes zijn uniform bewegwijzerd en in kaart gebracht. (11.E.51) Fietsknooppunten nu ook in regio Arnhem-Nijmegen. Op de Fiets en Wandelbeurs vindt de presentatie plaats van de fietsknooppunten rond Arnhem en Nijmegen. Dankzij dit net zijn nu de knooppuntennetten van Brabant en Limburg verbonden met het knooppuntennet van de Veluwe (11.H.45) Donauroute Bewegwijzerd in Servië. Het overgrote deel van de fietsroute langs de Servische Donau is nu bewegwijzerd volgens de Eurovelonorm. Er zijn uitmuntende fietskaarten met informatie over accommodatie. Servië heet alle fietsers hartelijk welkom. Ondanks alle spanningen uit het nog niet zo lange verleden is het leven er ongecompliceerd. Projectleider van

Fiets en Wandelbeurs

FIETSEN MET KINDEREN

de fietsroute Nebojsa Matijasevic en de fotograferende fietser Jovan Erakovic komen naar Amsterdam. Op zaterdag en zondag geven zij om 13:00 uur een lezing in de Europazaal. Daarnaast heeft de Servische Donau een prachtige stand. (11.B.70) Noord-Holland maakt werkt van wandelen. Na het Noord-Hollandpad is de provincie er alweer met nieuwe initiatieven om wandelgebieden te ontsluiten en te bewegwijzeren. Op de stand van Noord-Holland maakt u kennis met diverse projecten. (11.G.36) Nu ook GPS Wandelkaart Nederland Waypoint lanceert op de Fiets en Wandelbeurs de Garmin OnRoute Wandelkaart. Geef uw bestemming aan en u krijgt een fraaie wandelroute voorgeschoteld. Het systeem kent nagenoeg alle bospaden (10.E.51) De Polderwachter De polderwachter is een boswachter zonder bos, maar is uw kunstzinnige reisleider op het platte land in het midden van ons land. Met zijn polsstok wijst hij u op de waarde van het open landschap en het zicht op de Hollandse horizon. (11.F.34) Blootsvoetslopen: een intense ervaring Is blootvoetslopen de nieuwe rage? Iedereen heeft wel ervaring in het met blote voeten op het strand lopen, maar ook op andere ondergronden gaat dit uitstekend. Het directe contact tussen voeten en aarde zorgt voor ontspanning. In hal 10 is een blote-voeten-pad met zand, boomschors, grind en stro. Dus uit die schoenen! Bewegingswetenschapper Wouter Buist verzorgt workshops. (10.E.58) Bikepointer Bikepointer is een handige houder voor fietsknooppunten. U kunt op de houder invullen in welke volgorde de

knooppunten op de route liggen. Zo zie je in een oogopslag wat het volgende knooppunt is. De Bikepointer bevestigt u gemakkelijk op uw stuur. Op het fietsparcours kunt u de Bikepointer testen (11.F.10) Nieuwe fietsrouteplanner: grenzeloos door Nederland. De Fietsersbond, het Landelijk Fietsplatform en het Nationaal Bureau voor Toerisme en Congressen hebben de handen ineengeslagen. Samen presenteren zij de landelijke fietsrouteplanner voor de recreatieve fietser. Deze presentatie vindt plaats op zondag om 13.00 uur in de Expozaal. U kunt ook tijdens beide beursdagen kennis maken met deze planner op de stand van de Fietsersbond (11.G.80) Nieuwe landen Het aantal landelijke verkeersbureau’s dat aanwezig is op de Fiets en Wandelbeurs breidt zich ook dit jaar uit. Behalve gastland Spanje en Servië, dat de fietsroute langs de Donau presenteert, zijn nieuw in 2009: Hongarije (11.C.55) en Turkije (11.C.68). Wandelroutes vanaf diverse Amsterdamse stations Stel het is komend weekend heerlijk wandelweer, maar u wilt de Fiets en Wandelbeurs toch niet missen? Een combinatie is mogelijk, want Nemo heeft vier wandelroutes uitgezet naar de RAI vanaf diverse Amsterdamse stations. Door o.a. de Overbraker Polder, het rustige deel van de historische binnenstad, langs de Amstel en over de Zuidelijke Wandelweg. De kortste route is 2 km. De langste tocht is 12 km. Zie de beschrijving mét kaartjes op onze website in het menu toegang - route. Bewaakte fietsenstalling Voor de ingang van de beurs is een bewaakte Fietsenstalling. Dankzij de gemeente Amsterdam is het gebruik van deze stalling gratis! U herkent de stalling aan het gele locker-logo.

Fiets en Wandelbeurs

ALLE EXPOSANTEN VAN DE FIETS EN WANDELBEURS A

2-Land 10.B.30 Achensee Tourismus 10.D.10 Actief in de Vogezen 11.D.71 Activa Bolsena 10.E.73 Agrarisch Toerisme 11.F.30-35 AGU 11.D.50 Aktiva Tours 10.B.24 Altena-bike 11.D.11 Altitud Extrem 11.B.60 America's Tent Lodges 10.A.90 Amsterdam-Noord, Toerisme 11.F.42 Anakita 10.A.53 AnnaHiking 11.C.64 Andere Turkije, het 11.C.52 ANWB 11.F.10 Asian Way Of Life 11.F.70 A Sister's Hope 11.H.35 Atma Asia Travel 11.E.78 Auvergne Tour Massif 11.C.71 Avaghon Trekkingfietsen en tandems 11.C.54 Batavus 11.D.30 Benjaminse Uitgeverij 11.G.50 Belgisch Verkeersbureau Wallonie-Brussel 11.E.31 B&B Roerdinkhof 11.H.32 B&B De Wandhorst 11.H.32 Bentheim, graafschap 10.D.30 Bergen Magazine 10.E.81 Bever Zwerfsport 10.B.50 Bever Zwerfsport fietshal 11.C.45 Bike & Trekking Magazine 11.E.40 Bike 4 Travel 11.D.40 Bike Dreams 11.D.60 Bikefeeling 11.C.42 Bike Tracks 11.D.69 Bloeiende Zijpe 11.F.36 Bourgogne wandelen en fietsen 11.D.80 Brabant Vakantieland 11.G.28 Brabant, VVV Meierij en Noordoost 11.H.20 Brabant, VVV West en Midden 11.G.29 Brandenburg an der Havel 10.D.20 Bureau Hanzesteden 11.G.21 Burley 11.D.50 Buzaglo 11.C.51 Cambreur SpeciaalSchoenmakerij 10.C.51 Campings de l'Yonne 11.D.80 Camping les Ceriselles 11.D.80 Camping Kolodeje Tsjechie 10.E.70 Carto studio 11.G.50 Catalonië Toerisme 11.B.60 Central Pirenees Huesca 11.B.71 Champagne-Ardenne 11.D.80 Charleville-Mézières 11.D.80 Cicloturisme I Medi Ambient 11.B.60 Commundo 10.A.51 Consell Comarcal del Baix Empordà 11.B.60 Consell Comarcal del Solsonès 11.B.60 Consell Regulador del cami dels Bons Homes 11.B.60 Consorci de Turisme de l'Alt Berguedà i del Berguedà 11.B.60 Costa Brava Girona Tourism Board 11.B.60 Corsica 11.D.80 County Bike/Hike Reizen 11.E.89 Cube Bikes 11.A.50 Cycleronda 11.C.74 Cycletours 11.F.48 Cyprus Verkeersbureau 11.F.52 De Gelderse Morgen 11.H.30 Demmenie Sport BV 10.D.70 Denemarken 10.B.10 Desert Tracks 11.C.56 Dienst Toerisme Oostkantons 11.E.23 Djoser 10.B.71 Dobry Den Reizen 11.E.70 Donauroute 11.B.70 Drenthe Recreatie 11.E.48 Duchenne Heroes 11.G.62 Duits Verkeersbureau 10.D.20 Ecotour Kyrgyzstan 10.A.31 E-bike Centrum 11.C.25 Eifel Tourismus GmbH 10.D.33 Eigen Wijze Reizen 10.B.70 Elan ligfietsen 11.C.35 Elberadweg/sachsische Schweiz 10.D.34 Elektrafiets 11.C.43 El Paradero en Casa del Mundo 11.B.61 Empuriabrava Tourist Board 11.B.61 Emsland Touristik 10.D.20 EOS Cycling Holidays Ltd 11.D.67 Escapade Gourmande 11.D.80 Europe active 11.D.80 Europa Wanderhotels 10.E.20 Experience Nubia 11.E.79 Extremadura Turismo 11.B.72 Ezelstal de Edelingen 11.A.15 Federation du Tourisme de La Province de Namur 11.E.20 Fiets, hét race en MTB magazine 10.B.33 FietsActief, tijdschrift 10.B.33 Fietsavontuur.net 11.D.61 Fietscafé 11.H.10 Fiets a parts 11.D.43 Fiets de wereld 11.D.68 Fiets en Tandemverhuur v.d. Mierden 11.D.14 Fietsen met Kinderen 11.G.52 Fietsen voor SBA 11.G.73 Fietsersbond 11.G.80 Fietshangar Heijmerink Wagemakers 11.D.12 Fietsjespasta 10.D.52 Fietskaart Informatie Stichting 11.E.50 Fietsparcours 11.A.10 Fietsrondje Achterhoek 11.H.32 Fietsrouteplanner Nederland 11.G.80 Fietstoerist, de 11.F.60 Fietsvakantiewinkel 11.G.60 Fietswijzer 11.H.39 FishTail trekking en oriëntatie 10.E.53 Fital Vakanties 11.G.74 Flyer electrische fietsen 11.C.10 Forty Bike 11.D.15 Franse Ardennen 11.D.80 FynTour 10.B.10 Garmin Nederland 11.F.80 Geheim over de Grens 10.D.30 Gelderse Morgen 11.H.30 Gemeente Lingewaard 11.H.51 Genootschap van Sint Jacob 10.C.80 Geografische Boekhandel Pied a Terre 11.A.69 Ginseng crèmes 11.H.53 Global Cyclist 11.F.62 Globetrotter Buitensportvoeding 10.C.50 Golden Tulip Landhotel Cox 11.G.20

Q R

Goossens Tweewielers Grafschaft Bentheim Grasduinen tijdschrift Grieks Verkeersbureau Hanzesteden aan de IJssel Haute Marne en Champagne Heinsberger Tourist-Service e.V. Hiking-site.nl Hiking Slovenia Himalayan Rock Hotel Asteria Venray Hotel Belmont Hongaars Verkeersbureau Hongarije magazine HT Wandelreizen Hungaria Huizen Idworx fietsen Ierland Toerisme Indonesie Travel "Selamat Jalan" Informatiemarkt Fietsen Informatiemarkt Wandelen Innovation Norway KAN, Knooppunt Arnhem Nijmegen Kinderzonvakanties Kiooms culinaire dressings Klimwand Klompenpaden KNBLO KNNV, vereniging voor veldbiologie Koga BV Kolodeje Tsjechie Kompas Outdoor Kortenhof Groep, van KRAS reizen Kroatisch Nationaal Bureau voor Toerisme Kulturland Kreis Höxter Landelijk Fietsplatform Landferienhaus Linde Landhotel Alberts Landhuis Antoniow Landhuis Oranzovy dum, Tsjechie LAW Wandelplatform Limousin Tour Massif Lindenberg elektrische fietsen, van Lopen op Lesbos Lowa Lowland Walking Luxemburgs Verkeersbureau Maison de la France / Frans Verkeersbureau Maison du Tourisme du Pays de Vielsalm Marketing Drenthe Maruba Sports Publisher Meander reizen Mecklenburger Radtour, die Mecklenbrug-Vorpommern Moinhos do Dao Monte Maravilhas Moselland Touristik Most Magyarul! Münsterland Touristik Naheland Touristik Natuurkampeerterreinen Natuurkampeerterreinen Achterhoek Natuurlijk Platteland West Natuurlijk Reizen Nazca Ligfietsen Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging Nederlandse Toer Fiets Unie Nederlands Genootschap van Sint Jacob Nemo, vereniging van vrije wandelaars Niedersachsen Vakantieland Nimsjoe reizen Noord-Holland Nordhessen Touristiek Van Nicholas Bicycles - The Titanium Bike Nivon Natuurvrienden Noorwegen Nordic Walking Parcours Noorwegen NTKC, Nederlandse Toeristen kampeerclub Oliva Travel wandelreizen Omega Bike & Hike Onderweegs in Italië One Way Bike Industry Op Lemen voeten, tijdschrift Op Pad, tijdschrift Oranjefietsroute: Bad Arolsen - Dillenburg Osnabrückerland Touristiek Outdoor Magazine Outline Travel Tsjechie OV-fiets Paderborner Land Parc Aventura Paridon Natuurtochten, van Patronat de Turisme - Diputació de Lleida Paviljoen Elektrische fietsen Paviljoen Veiligheid Oriëntatie Navigatie Pelgrims Paviljoen Pensionboerderij Wiggelroede Petite France PH Agencies Pirola, uitgeverij en FIS Polderwachter Polen Profile Kok Utrecht Profile Warmerdam Provincie Noord-Holland Pyrénées Centrales Huesca Qwic electrische fietsen Radical Design Radissimo GmbH Rainmates Company Recreatieboerderij De Bult Recreatieboerderij Erve 't Byvanck Recreatie Noord-Holland Recycle Trekkingfietsen Rein Veenendaal Fietsen Reizen Magazine Restinn Rheinland-Pfalz Roemenië natuurlijk & actief Rohloff Ross Holidays Rothaargebirge Rugzaklopers, de Saarland Tourismus Saksen Sachsische Schweiz projekt Elberadweg Santos Bikes

Fiets en Wandelbeurs

11.C.31 10.D.30 10.B.32 11.C.73 11.G.21 11.D.80 10.B.21 11.A.65 11.C.76 10.E.80 11.H.31 11.H.41 10.D.13 10.E.84 10.C.40 10.E.88 11.C.10 11.E.60 11.F.71 11.B.80 10.B.90 10.B.26 11.H.40 11.C.72 10.D.51 10.F.30 11.F.33 10.C.70 11.H.22 11.B.40 10.E.70 11.C.30 11.C.30 10.D.53 11.B.50 10.D.20 11.G.30 10.B.23 11.G.20 11.E.88 11.E.80 11.G.31 11.C.71 11.C.23 11.C.63 10.D.40 10.E.87 11.E.24 11.D.80 11.E.21 11.E.48 11.E.40-41 11.E.71 11.E.81 10.D.20 10.E.78 10.E.79 10.D.20 10.E.84 10.D.30 10.B.35 11.F.40 11.E.33 11.F.30 11.C.56 11.D.13 10.E.25 11.F.41 10.C.80 10.B.76 10.D.20 10.E.54 11.G.36 10.D.20 11.D.41 11.G.37 10.C.10 10.F.25 10.B.26 11.G.32 10.B.81 11.C.74 11.D.73 11.A.50 10.D.80 11.F.11 10.D.20 10.D.30 11.E.41 10.E.71 11.F.22 10.D.20 11.B.60 11.H.50 11.B.60 11.C.25 10-E.50-58 10.C.85 11.H.32 11.C.70 10.E.55 11.E.50 11.F.34 10.B.31 11.A.40 11.D.10 11.G.36 11.B.71 11.C.24 11.D.43 11.F.50 11.G.72 11.H.32 11.H.32 11.G.35 11.C.54 11.C.10 11.E.11 11.E.24 10.B.34 11.B.75 11.C.35 11.C.75 10.D.20 10.E.65 10.B.22 10.D.34 10.D.34 11.A.41

U V

IJ Z

Sauerland, Schmallenbergerland 10.D.20 Sallands bureau voor toerisme 11.G.40 Schwalbe fietsbanden 11.D.20 Segway Pirinneu 11.B.60 Servië 11.B.70 Siegerland-Wittgenstein 10.D.20 Sherpaland, Trekking in Nepal 10.E.82 Skiking Nederland 10.F.20 Slovenia Hiking 11.G.76 Snel Tweewielers 11.C.41 SNP Natuurreizen 10.F.40 Snow Leopard Adventures 10.E.52 Soetens Transport 10.C.84 Spaans verkeersbureau 11.A.85 Spaans Terras 11.A.80 Spaans Themaplein 11.A/B.60-85 Speelhoek 10.F.10 Sperlingshof, Hotel-Pension 10.D.20 Stad Genk Nationaal Park 11.E.32 Stayokay 11.E.40 STN, Stichting Trekkershutten Nederland 11.F.44 Stichting Vrije Recreatie 11.F.31 Sunita Nepal Travel 10.A.30 Swedish Cycling 10.B.20 Taku adventures 10.E.50 Tandem Informatiepunt 11.B.30 Technolyt Outdoordacht 11.G.51 Teutoburger Wald 10.D.20 Te Voet, vereniging 10.B.77 Te Voet, De Wandelkrant 10.E.63 Terra Australia, OUTBACK Clothing 10.C.44 Theetuin De Peppel 11.H.32 The Valley Guesthouse, Kathmandu 10.E.82 Tirol Specialisten 10.D.10 Tiroler Wanderhotels 10.D.10 Tirol Werbung 10.D.10 Tiroler Zugspitz Arena 10.D.10 Toeractief tijdschrift 11.E.10 Toer fiets Unie 10.F.41 Toerisme Oost-Vlaanderen 11.F.25 Toerisme Provincie Antwerpen 11.E.37 Toerisme Vlaams Brabant 11.E.36 Toeristische federatie Belgisch Luxemburg 11.E.22 TOP Amsterdam-Noord 11.F.42 Topo-Aktief wandelvakanties 10.B.80 Tourisme Val d'Aran 11.B.60 Tourisme Alsace / Elzas of Alsace / Elzas 11.D.80 Tourismus Marketing Brandenburg 10.D.20 Tourismusverband Alpbachtal & Tiroler Seenland 10.D.10 Tourismusverband Fläming 10.D.20 Tourismusverband Havelland 10.D.20 Tourismusverband Sachsische Schweiz Elberadweg 10.D.34 Tourismusverband Ruppiner Land 10.D.20 Tourismusverband Seenland Oder-Spree 10.D.20 Tourismusverband Wildschönau 10.D.10 Tourismus Zentrale Saarland 10.B.22 Tour Massif 11.C.71 To Vima Griekenland 11.C.65 Traces & Découverte 11.D.80 TravelEssence 10.A.32 Treinreiswinkel 11.G.71 Trekexped reizen 10.B.28 Trentinosport Italie 11.D.62 Tropical Cyclist 11.F.72 TUI-Nederland, reizen met een smile 11.E.53 Turisme de Catalunya 11.B.60 Turismo Extremadura 11.B.72 Turkije, het Andere 11.C.52 Turkije, Natuurlijk Reizen 11.C.56 Turks Verkeersbureau 11.C.68 Twents Bureau voor Toerisme 11.E.51 Twinny Load 11.D.42 Uitgeverij Pirola / FIS 11.E.50 Uitgeverij Robert Weijdert 10.E.23 Vakantiefietser 11.C.20 Vakantiehuis Vogezen 11.D.71 Vaude Nederland 11.H.80 Vaujany 11.D.80 Vercors 11.D.80 VDNOWAS - NL, nordic walking 10.F.26 Verta Fit 11.F.21 Verzamelpaviljoen Fietsen 11.D.60-69 Verzamelpaviljoen Fietsen en Wandelen 11.E.70-89 Verzamelpaviljoen Wandelen 10.E.70-89 VIA Urlaub Service 10.A.10 Viborg 10.B.10 Viersen, WFG für den Kreis Viersen 10.B.30 Villapark Hongarije 10.E.84 Virtumedia Bergen Magazine 10.E.81 Visit Wales 11.D.70 Vittorio Fietsen 11.C.40 VIVOS 10.A.52 Vlieg & Fiets 11.G.61 Vogezen, Wandelen in de 11.C.60 Volkskrant Reizen 10.E.64 Vos Travel fietsen wandelvakanties 11.G.70 Vrienden op de Fiets 11.F.43 Vrienden van de Voetveren 11.G.23 VVV Het Groene Hart 11.F.20 VVV Isère 11.D.80 VVV Lanaken 11.E.81 VVV Lozère 11.D.80 VVV Molsheim-Mutzig 11.D.80 VVV Twente-Zuid 11.G.40 VVV Villard de Lance 11.D.80 Wandelarrangement in Winterswijk 11.H.33 Wandelen in de Vogezen 11.C.60 Wandelen in Varmland 10.E.72 Wandelenitalië.nl 11.D.72 Wandelkrant, de 10.E.63 Wandelmaat, de 10.B.79 Wandelplatform-LAW 11.G.31 Wandelpool, Stichting de 11.G.27 Wandelwijzer 11.H.39 Wanderhotels Europa 10.E.20 Wanderwelt Siegerland-Wittgenstein 10.D.30 WayPoint 10.E.51 Wereldfietser, vereniging de 11.F.61 Wereldwinkel 10.A.50 Werratal Touristik 10.D.31 Westerwald 10.B.35 Westtoer APB 11.E.30 Wijnwandeltochten 10.E.89 IJmond Veelzijdig 11.G.35 Zazoe travel 10.E.56 Zeeland Routebureau 11.G.25 Zillertal 11.A.50 Zwerfkei Buitensport 10.F.50 Zwitserland Toerisme 10.E.10

DE RUGZAKLOPERS PAKKEN IN EN UIT

MAARTEN SMIT IN IBIRIE

MARCO MEIJERINK IN CHINA

DE DONAU ROUTE

foto: Gudy Rooijakkers

PROGRAMMA ZATERDAG

BERNICE NOTENBOOM NAAR DE ZUIDPOOL

FRANK VAN RIJN ONDERWEG NAAR GHANA

FORUMZAAL (700 STOELEN)

EUROPAZAAL (ZAAL N1/O1: 150 STOELEN)

Toplezingen in een sfeervolle theaterzaal met comfortabele stoelen. Plaatsen reserveren niet mogelijk, dus wees op tijd. 11:00 - 12:00 JOLANDA LINSCHOOTEN ‘A walk on the wildside’ - Schotland, avontuur dichtbij huis (deze lezing wordt aangeboden door Kompas Outdoor World en Haglöfs) 12:30 - 13:30 FRANK VAN RIJN Op de fiets naar Ghana, door West- en Midden-Afrika (deze lezing wordt aangeboden door Gazelle en Schwalbe fietsbanden) 14:00 - 15:00 ERIC SCHUIJT EN CARLA VAN TATENHOVE Fietsen in Chili, op weg naar Vuurland 15:30 - 16:30 MICHAEL CRAMER, LID EUROPEES PARLEMENT Mauer Radweg Berlijn, 20 jaar na de val van de muur en de IJzeren Gordijn fietsroute door Europa (lezing in het Engels)

In deze zaal vooral europeze bestemmingen maar ook twee iets verder weg 11:00 - 12:00 PAUL SPAPENS Fietsen langs religieus erfgoed in Brabant 12:00 - 13:00 BERT SITTERS Exotisch maar ontspannen fietsen in Suriname 13:00 - 14:00 NEBOJSA MATIJASEVIC De nieuwe Donaufietsroute in Servië (lezing in het Engels) 14:00 - 15:00 PETER DUIJF IJsland, fietsen door groen en grijs 15:00 - 16:00 TURISME DE CATALUNYA De Katharenroute in de Pyreneeën, te voet per fiets of te paard en Saskia van Vuuren: De Tour de France komt naar Girona! 16:00 - 17:00 BERNICE NOTENBOOM ‘Arctic Alert’ - Op eigen kracht naar de Noord- en Zuidpool (deze lezing wordt aangeboden door Volkskrant Reizen)

EXPOZAAL (ZAAL O: 100 STOELEN)

DAGBLAD TROUW ZAAL (ZAAL L: 220 STOELEN) Prachtige lezingen door bekende redacteuren, auteurs en fotografen 11:00 - 12:00 HARO HIELKEMA, REDACTEUR DADBLAD TROUW Elbe Radweg, Luther, wijn, renaissance 12:00 - 13:00 HAN BOUWMEESTER, NATUURFOTOGRAAF GRASDUINEN Natuurfotografie? Zo doe je dat! 13:00 - 14:00 NANDA RAAPHORST, REDACTEUR OP PAD EN MARGRIET SPANGENBERG, FOTOGRAFE Wandelend op het kustbergpad van Montenegro, langs adembenemende vergezichten 14:00 - 15:00 MARCO MEIJERINK, FOTOGRAAF Gezichten van China, een fietstocht door een rijk in beweging 15:00 - 16:00 CLEMENS SWEERMAN 25 jaar fietsen naar Santiago de Compostela 16:00 - 17:00 TJEERD VISSER EN SJIVA JANSSEN, REDACTEUR OP PAD Dossier Fiordland, klassieke voettochten door Nieuw-Zeeland, mekka voor wandelaars

Kom kennismaken met prachtige bestemmingen van diverse reisorganisaties 11:00 - 12:00 EIGEN WIJZE REIZEN Wandelen langs de Hollandse Noordzeekust 12:00 - 13:00 EIGEN WIJZE REIZEN Fietsen door Veneto/Bolzano/Venetië 13:00 - 14:00 DE FIETSTOERIST Java-Bali, zee, sawah’s en vulkanen 14:00 - 15:00 DE FIETSTOERIST Yunnan, smeltkroes van China 15:00 - 16:00 BOURGONDIË TOERISME Fietsen in Bourgondië 16:00 - 17:00 DE FIETSTOERIST Tweelandenreis Vietnam-China

SNP ZAAL (ZAAL P: 100 STOELEN) In deze zaal verzorgt de SNP presentaties van opmerkelijke reizen 11:00 - 12:00 WYBE ROOD Thailand Travelkids, een feest voor de zintuigen 12:00 - 13:00 DICK VAN DE VEEN Spanje Anders, cultuur en natuur op het Iberisch Schiereiland 13:00 - 14:00 JEROEN BRUIL Bolivia, trektocht door de Cordillera Real 14:00 - 15:00 LIESBETH HERTOGH Het mysterie van de Griekse bergen, natuur en cultuur 15:00 - 16:00 BAS NAUS Langs stupa's en sneeuwbergen, wandelen in het Tibetaans Cultuurgebied

WORKSHOPS FORUM LOUNGE REIZIGERSZAAL (ZAAL M: 100 STOELEN)

In de ruimte beneden aan de trap op weg naar de Forumzaal kunt u deelnemen aan diverse practische en leerzame workshops 11:00 - 12:00 FIETSKAART INFORMATIE STICHTING Tips voor beginnende fietsers 12:00 - 13:00 ERIC SCHUIJT, WERELDFIETSER Voorbereiden van een fietsreis 13:00 - 14:00 DE RUGZAKLOPERS Hoe pak ik mijn rugzak in en wat gaat er mee? 14:00 - 15:00 FRED EN PETER SNEL, VAKANTIEFIETSENSPECIALIST De juiste vakantiefiets 15:00 - 16:00 FRANS WELKAMP GPS en navigatie 16:00 - 17:00 JIM VAN DEN BERG EN LEON POELS Wat gaat er in mijn fietstassen en wat niet?

Ervaren reizigers vertellen in woord en beeld 11:00 - 12:00 ROBERT WEIJDERT Wandeltrektocht rond de Gran Paradiso in Italie 12:00 - 13:00 JOHN TELLEMAN Verrassend en ontspannen fietsen in Oman 13:00 - 14:00 INDONESIA TRAVEL Fietsvakanties op Java, Bali, Sumatra en Sulawesi 14:00 - 15:00 JOP TEL, WAYPOINT Hoe gebruik ik GPS tijdens fietsen en wandelen? 15:00 - 16:00 BART DE HAAS, WOUDLOPER De wildernis, vriend of vijand? 16:00 - 17:00 MAARTEN SMIT Trans-Iberia - op de fiets van Girona naar Málaga

WANDELZAAL (ZAAL N: 100 STOELEN)

OUTDOOR-PRACTICUM EN CAMPING IN DE FORUM LOUNGE

In deze zaal worden vooral wandellezingen aangeboden 11:00 - 12:00 CEES DEKKER ‘Cañadas Reales’ - schapendriftroutes in Spanje 12:00 - 13:00 GERRIT JAN ZWIER Vuurland en Zuid-Atlantische eilanden, de randen van de kaart 13:00 - 14:00 HUIB KALSBEEK Te voet naar Santiago de Compostela 14:00 - 15:00 PHILLIP DE ROO ‘Notice’ - klimaatvriendelijke oversteek van de Groenlandse ijskap 15:00 - 16:00 TON JOOSTEN Dwars door de Pyreneeën: de ‘Haute Randonnée Pyrénéenne’ 16:00 - 17:00 PETER SPRUYT Verhalen uit het Poolse Reuzengebergte, mythische wandellandschap

Doorlopend workshops en demonstraties door ervaren wandelaars en fietsreizigers • Kookdemonstratie: hoe kook ik toch lekker op een pitje voor mijn tent? • Hoe ziet mijn uitrusting er uitgepakt uit en wat neem ik allemaal mee? • Wat voor maatregelen neem ik voor mijn veiligheid op reis? • Verwenbehandeling van mijn voeten na een stevige wandeling • Hoe pak ik mijn fiets in voor luchttransport? • Hoe los ik pech en problemen onderweg op?

Fiets en Wandelbeurs

BERT SITTERS IN POLEN

DE FIETSTOERIST OP JAVA

BART DE HAAS: ‘WILDERNIS VRIEND OF VIJAND?’

MICHAEL CRAMER FIETST LANGS HET IJZEREN GORDIJN

foto: Bert Sitters

PROGRAMMA ZONDAG

TJEERD VISSER EN SJIVA JANSSEN IN NIEUW-ZEELAND

JOHN TELLEMAN; ONTSPANNEN IN OMAN

FORUMZAAL (700 STOELEN)

EUROPAZAAL (ZAAL N1/O1: 150 STOELEN)

Toplezingen in een sfeervolle theaterzaal met comfortabele stoelen. Plaatsen reserveren niet mogelijk, dus wees op tijd. 11:00 - 12:00 JOLANDA LINSCHOOTEN ‘A walk on the wildside’ - Schotland, avontuur dichtbij huis (deze lezing wordt aangeboden door Kompas Outdoor World en Haglöfs) 12:30 - 13:30 FRANK VAN RIJN Op de fiets naar Ghana, door West- en Midden-Afrika (deze lezing wordt aangeboden door Gazelle en Schwalbe fietsbanden) 14:00 - 15:00 MICHAEL CRAMER, LID EUROPEES PARLEMENT Mauer Radweg Berlijn, 20 jaar na de val van de muur en de IJzeren Gordijn fietsroute door Europa (lezing in het Engels) 15:30 - 16:30 ERIC SCHUIJT EN CARLA VAN TATENHOVE Fietsen in Chili, op weg naar Vuurland

In deze zaal vooral europeze bestemmingen maar ook twee iets verder weg 11:00 - 12:00 PETER DUIJF IJsland, fietsen door groen en grijs 12:00 - 13:00 BERT SITTERS Polen, fietsen langs pottenbakkers, iconen en forten 13:00 - 14:00 NEBOJSA MATIJASEVIC De nieuwe Donaufietsroute in Servië (lezing in het Engels) 14:00 - 15:00 PAUL SPAPENS Fietsen langs religieus erfgoed in Brabant 15:00 - 16:00 TURISME DE CATALUNYA De Katharenroute in de Pyreneeën, te voet per fiets of te paard en Saskia van Vuuren: De Tour de France komt naar Girona! 16:00 - 17:00 BERNICE NOTENBOOM ‘Arctic Alert’ - Op eigen kracht naar de Noord- en Zuidpool (deze lezing wordt aangeboden door Volkskrant Reizen)

EXPOZAAL (ZAAL O: 100 STOELEN)

DAGBLAD TROUW ZAAL (ZAAL L: 220 STOELEN) Prachtige lezingen door bekende redacteuren, auteurs en fotografen 11:00 - 12:00 HARO HIELKEMA, REDACTEUR DADBLAD TROUW Elbe Radweg, Luther, wijn, renaissance 12:00 - 13:00 KEES LOOGMAN, HOOFDREDACTEUR GRASDUINEN Natuurfotografie? Zo doe je dat (niet)! 13:00 - 14:00 NANDA RAAPHORST, REDACTEUR OP PAD EN MARGRIET SPANGENBERG, FOTOGRAFE Wandelend op het kustbergpad van Montenegro, langs adembenemende vergezichten 14:00 - 15:00 MARCO MEIJERINK, FOTOGRAAF Gezichten van China, een fietstocht door een rijk in beweging 15:00 - 16:00 CLEMENS SWEERMAN 25 jaar fietsen naar Santiago de Compostela 16:00 - 17:00 TJEERD VISSER EN SJIVA JANSSEN, REDACTEUR OP PAD Dossier Fiordland, klassieke voettochten door Nieuw-Zeeland, mekka voor wandelaars

Kom kennismaken met prachtige bestemmingen van diverse reisorganisaties 11:00 - 12:00 EIGEN WIJZE REIZEN Wandelen langs de Hollandse Noordzeekust 12:00 - 13:00 EIGEN WIJZE REIZEN Fietsen door Veneto/Bolzano/Venetië 13:00 - 14:00 FIETSERSBOND Presentatie van de digitale fietsrouteplanner Nederland 14:00 - 15:00 DE FIETSTOERIST Tweelandenreis Cambodja-Thailand 15:00 - 16:00 BOEKPRESENTATIE De scherprechter van Korfoe, Tim Krabbé 16:00 - 17:00 DE FIETSTOERIST Drielandenreis China-Laos-Thailand

SNP ZAAL (ZAAL P: 100 STOELEN) In deze zaal verzorgt de SNP presentaties van opmerkelijke reizen 11:00 - 12:00 DICK VAN DE VEEN Spanje Anders, cultuur en natuur op het Iberisch Schiereiland 12:00 - 13:00 BAS NAUS Langs stupa's en sneeuwbergen, wandelen in het Tibetaans Cultuurgebied 13:00 - 14:00 EDO VAN UCHELEN Vreemde vogels, vogelaars en vogelreizen 14:00 - 15:00 LIESBETH HERTOGH Het mysterie van de Griekse bergen, natuur en cultuur 15:00 - 16:00 WYBE ROOD Thailand Travelkids, een feest voor de zintuigen

WORKSHOPS FORUM LOUNGE REIZIGERSZAAL (ZAAL M: 100 STOELEN) Ervaren reizigers vertellen in woord en beeld 11:00 - 12:00 ROBERT WEIJDERT Wandeltrektocht rond de Gran Paradiso in Italie 12:00 - 13:00 JOHN TELLEMAN Verrassend en ontspannen fietsen in Oman 13:00 - 14:00 INDONESIA TRAVEL Fietsvakanties op Java, Bali, Sumatra en Sulawesi 14:00 - 15:00 JOP TEL, WAYPOINT Hoe gebruik ik GPS tijdens fietsen en wandelen? 15:00 - 16:00 BART DE HAAS, WOUDLOPER De wildernis, vriend of vijand? 16:00 - 17:00 MAARTEN SMIT Trans-Iberia - op de fiets van Girona naar Málaga

In de ruimte beneden aan de trap op weg naar de Forumzaal kunt u deelnemen aan diverse practische en leerzame workshops 11:00 - 12:00 FIETSKAART INFORMATIE STICHTING Tips voor beginnende fietsers 12:00 - 13:00 ERIC SCHUIJT, WERELDFIETSER Voorbereiden van een fietsreis 13:00 - 14:00 JIM VAN DEN BERG EN LEON POELS Wat gaat er in mijn fietstassen en wat niet? 14:00 - 15:00 FRED EN PETER SNEL, VAKANTIEFIETSENSPECIALIST De juiste vakantiefiets 15:00 - 16:00 FRANS WELKAMP GPS en navigatie 16:00 - 17:00 DE RUGZAKLOPERS Hoe pak ik mijn rugzak in en wat gaat er mee?

WANDELZAAL (ZAAL N: 100 STOELEN)

OUTDOOR-PRACTICUM EN CAMPING IN DE FORUM LOUNGE

Doorlopend workshops en demonstraties door ervaren wandelaars en fietsreizigers • Kookdemonstratie: hoe kook ik toch lekker op een pitje voor mijn tent? • Hoe ziet mijn uitrusting er uitgepakt uit en wat neem ik allemaal mee? • Wat voor maatregelen neem ik voor mijn veiligheid op reis? • Verwenbehandeling voor mijn voeten na een stevige wandeling • Hoe pak ik mijn fiets in voor luchttransport? • Hoe los ik pech en problemen onderweg op?

Fiets en Wandelbeurs

BIJZONDERHEDEN OP DE BEURS

JOLANDA LINSCHOOTEN - SCHOTLAND

JOLANDA LINSCHOOTEN Trekking door de Schotse hooglanden

Deze bekende buitensporter zocht het deze keer niet zo ver en niet zo noordelijk, want de Schotse hooglanden hebben een bijna magisch imago. Vergeleken met de Alpen is dit bergmassief laag, maar met de pieken in Schotland valt niet te spotten. Tijdens haar inspirerende lezing neemt Jolanda Linschooten haar publiek mee naar de wilde Northwest Highlands, het ruige Skye, de machtige Cairngorms en de reuzen rondom Fort William en Glencoe. Op zoek naar wildernisbeleving dichtbij huis doorkruiste de beroepsavonturier deze grillige gebieden gedurende acht weken. ‘Wilde natuur werkt op mij als een magneet. Steeds weer zoek ik die plekken waar de natuur met hoofdletters aanwezig is. Los van alle gejakker, leer ik te vertragen. Weg van drukte, hoor ik de stilte,’ aldus Linschooten. Haar spannende, grappige en soms emotionele ervaringen brengt zij voor het voetlicht met een multimedia presentatie in breedbeeld, met fotografie, filmpjes, muziek en vooral een meeslepende live-presentatie. Jolanda Linschooten is fotograaf, schrijver en beroepsavonturier. Haar reportages verschijnen in diverse tijdschriften zoals National Geographic Adventure, Op Pad, Focus. Haar fotoverhalenboek Poollicht is genomineerd voor shortlist van de Bob den Uylprijs als beste reisboek van 2007. Na afloop van haar lezing signeert Jolanda Linschooten haar boeken. Presentatie op zaterdag en zondag om 11:00 uur in de Forumzaal.

FRANK VAN RIJN Op weg naar Ghana door West- en Midden-Afrika. Ook dit jaar ontbreekt Fank van Rijn niet. De fietsende globetrotter geldt al jaren als Nederlands wereldfietser nummer één en hij blijft zijn publiek boeien. De meesterverteller komt speciaal voor de Fiets en Wandelbeurs terug uit het verre oosten. De lezingen van Frank van Rijn zijn altijd weer een spektakelstuk: vol humor en onverwachte gebeurtenissen. Na afloop van zijn lezingen signeert hij zijn boeken. Presentatie op zaterdag en zondag om 12:30 uur in de Forumzaal.

MICHAEL CRAMER Mauer Radweg en IJzeren Gordijn Fietsroute 20 jaar na de val van de Berlijnse Muur

ERIC SCHUIJT EN CARLA VAN TATENHOVE - PATAGONIË

In 2009 wordt herdacht dat 20 jaar geleden de Berlijnse Muur viel. Vooral dankzij Europarlementariër Michael Cramer kan deze voormalige scheidlijn tussen Oost en West op de fiets gevolgd worden via de Mauer Radweg. Deze bijzondere fietsroute confronteert de gebruikers met de ingrijpende effecten van deze muur die vrij verkeer tussen de gescheiden delen van Berlijn lange tijd onmogelijk maakte. Cramer heeft zijn route langs de Muur ook op papier gezet in een gids van de bekende Bikeline-serie van de Oostenrijkse uitgever Esterbauer. Ondertussen is Michael Cramer alweer bezig met zijn volgende project: het beschrijven van de ‘Iron Curtain Trail’ (IJzeren Gordijn Route): een fietsroute dwars door Europa van noord naar zuid, vanaf de grens tussen Noorwegen en de voormalige Sovjet Unie tot aan de Zwarte Zee. Dit IJzeren Gordijn was het gevolg van de Jaltaconferentie aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, waarbij Europa in twee machtsblokken werd verdeeld. Presentatie op zaterdag om 15:30 uur en op zondag om 14:00 uur in de Forumzaal.

ERIC SCHUIJT EN CARLA VAN TATENHOVE Fietsen in Patagonië Niet voor doetjes! Eric Schuijt en Carla van Tatenhove zijn net terug van een fietstocht door het uiterste zuidelijke puntje van Zuid Amerika. Nou, zeg maar gerust: expeditie… Onverharde wegen, besneeuwde bergtoppen, ongenadig nat regenwoud, indrukwekkende gletsjers, oneindige pampa, kuddes wilde guanaco’s, harde tegenwind en nog hardere rugwind kenmerkten deze reis. Wat is reizen op de fiets toch mooi. Als een van de eersten hebben Eric en Carla een fietstocht gemaakt met een professionele HD-camera voor een documentaire. Korte filmfragmenten en foto’s van deze tocht door Patagonië zullen te zien zijn tijdens hun lezing op de Fiets- en Wandelbeurs. Presentatie op zaterdag om 14:00 en op zondag om 15:30 in de Forumzaal.

NANDA RAAPHORST EN MARGRIET SPANGENBERG Wandelend op het kustbergpad van Montenegro De jonge staat Montenegro maakt echt werk van het ecotoerisme. Nieuw is de Coastal Mountaineering Transversal Trail van west naar oost. Dit recent goed bewegwijzerd pad van

NANDA RAAPHORST EN MARGRIET SPANGENBERG - MONTENEGRO

140 kilometer loopt tussen de plaatsen Herceg Novi in het westen en Bar in het oosten van Montenegro. Tijdens hun lezing tracteren Nanda Raaphorst en Margriet Spangenberg hun publiek op een schitterende bergwandelroute. Het pad verbindt de toppen van het Montenegrijns kustgebergte: De Zubacki kabao (1894 m) in het westen, Rumija (1595 m) in het oosten en ertussen in de Jezerski voor Montenegrijnen een heilige berg met op de 1657 meter hoge top het mausoleum van Njegos, filosoof, dichter en aartsvader van Montenegro. De Op Pad redacteur en fotografe liepen hun tocht afgelopen zomer. De sportieve dames werden bijna iedere dag verrast met fraaie uitzichten op de kust en de azuurblauwe zee. Een van de vele hoogtepunten was het vergezicht over de baai van Kotor: een van ‘s werelds mooiste baaien. De lezers van Op Pad krijgen het verslag van deze tocht gepresenteerd in nummer drie van het blad voor reizigers die hun eigen weg gaan dat 25 april 2009 verschijnt. Hoofdrollen daarin zijn weggelegd voor de gidsen die hen door de bergen begeleidden, met Raaphorst en Spangenberg liters kruidenthee dronken, over het land en de toekomst praatten, bij wie ze in het stro sliepen, en die tekenden voor de vele duizenden likken roodwitte verf die dit mooie kustbergpad markeren. Presentatie op zaterdag en zondag om 13: 00 uur in de Dagblad Trouwzaal

TJEERD VISSER EN SJIVA JANSSEN Dossier Fiordland in Nieuw-Zeeland Tjeerd Visser (redacteur op pad) presenteert met de foto’s van Sjiva Jansssen drie klassieke voettochten door het Mekka van de wandelliefhebber: Fiordland, op het meest zuidwestelijke puntje van het zuidereiland, is het eigenlijke Mekka voor de wandelliefhebber. Hier, op een paar uur rijden van elkaar, bevinden zich in een van de regenrijkste gebieden op aarde drie van 's werelds allermooiste voettochten De meest zuidelijkste is de Humpridge Track. Deze driedaagse track over de 1000 meter hoge Humpridge is relatief nieuw en pittig. Op weg naar de top van de ridge passeer je namelijk alle klimaatzones: van dichte regenwouden vol varens en modder tot alpien hoogland en met een beetje geluk zelfs de sneeuwgrens. De twede dag brengt je via een drietal oude houten spoorwegviaducten uiteindelijk

Fiets en Wandelbeurs

bij Port Craig, een geheel verlaten en vervallen houthaven waar je kunt zwemmen tussen de Hector-dolfijnen. De laatste dag loop je afwisselend over de verlaten stranden van de Grote Oceaan en door het kustregenwoud. De tweede trektocht, de Milford Track, is volgens sommigen (waaronder de National Geographic Society) de allermooiste voettocht op aarde. Deze vierdaagse tocht brengt je zowel in het alpiene hoogland als in een van de regenrijkste gebieden ter wereld. Omgeven door ontelbare watervallen, en soms tot aan je heupen door het water wadend, daal je af naar de Milford sound, waar je op zeeniveau de zon onder ziet gaan over Mitre Peak. De derde voettocht is de Routburn track, de schakel tussen Fiordland en buitensporthoofdstad Queenstown. Deze fraaie driedaagse alpiene trektocht vinden kenners nog fraaier dan de mooiste wandelingen door onze 'eigen' Alpen: vergezichten op besneuwde toppen en bergmeren alom, terwijl je zelf door fraai diepgroen woud wandelt. Presentatie op zaterdag en op zondag om 16:00 in de Dagblad Trouwzaal

BERNICE NOTENBOOM Naar de Noord- en de Zuidpool Velen hebben haar avonturen in Volkskrantreizen gevolgd, maar nu is zij live op de Fiets en Wandelbeurs Bernice Notenboom is de eerste Nederlandse vrouw die op eigen kracht de Zuidpool bereikte. Niet lang daarvoor was ze op de Noordpool. Nu bereidt ze zich voor op de beklimming van Mount Everest. Bernice woont in Canada, en schrijft behalve voor de reisbijlage van De Volkskrant ook in National Geographic Magazine. Speciaal voor de Fiets- en Wandelbeurs komt ze naar Amsterdam om te vertellen over haar ijskoude avonturen, ondersteund door een meslepende multimediale presentatie. Voor wie er geen genoeg van kan krijgen: ook haar nieuwe avontuur in Nepal is van dag tot dag te volgen op volkskrantreizen.nl Presentatie op zaterdag en zondag om 16:00 uur in de Europazaal

NIEUW IN 2009 Spanje gastland op de Fiets en Wandelbeurs Op de Plaza Mayor van Spaanse dorpen en steden komen alle wegen samen. Dit plein is dé levendige ont-

moetingsplaats van bewoners en bezoekers. Rond de Plaza Mayor van gastland Spanje op de Fiets en Wandelbeurs treffen de beursbezoekers een scala aan informatie over dit prachtige en veelzijdige land. Spanje is meer dan ‘friet van Piet’ en ‘lol aan de Costa del Sol’. Tegenover de hectiek van de grote steden en het feestgedruis rond de playas staat de rust en de ruimte van het binnenland. Het grillige landschap dat wordt afgewisseld door markante dorpen biedt eindeloze mogelijkheden voor verrassende fietsen wandeltochten door nationale parken, over Vías Verdes (‘groene wegen’ over voormalige sporbanen) of over Cañadas Reales (Koninklijke schapentrekroutes). Geniet van de adembenemende rotswanden en volg de zeldzame monniksgieren tijdens hun duikvluchten. Behalve natuurschoon kent Spanje een rijke cultuur, een boeiende geschiedenis en temperamentvolle inwoners. Vooral in de hagelwitte of okergele, tegen de bergen aangeplakte dorpjes lijkt het of de tijd heeft stilgestaan. Op de Plaza Mayor maakt u in de schaduw van een dikke boom onder het genot van een geurige café con leche kennis met de plaatselijke bevolking. Een bepakte fiets of een gevulde rugzak vindt men hier maar vreemd, maar dat is vaak juist de aanleiding tot een gesprek Op het speciale paviljoen van de Fiets en Wandelbeurs laat gastland Spanje zich zien als fietsen wandelland. Ervaren Spanje-fietsers en –wandelars leggen aan de hand van hun fotoboeken, kaarten en andere materialen uit, waarom uitgerekend Spanje hun favoriete bestemming is geworden. Zij geven u waardevolle tips over ‘hun’ routes en streken. Tips die vaak in geen enkele reisgids te vinden zijn. Ook in het uitgebreide lezingenprogramma komt gastland Spanje uitgebreid voor het voetlicht. En vindt u bij het Spaans Verkeersbureau een zee aan informatie op maat. Geheel in Spaanse sferen komt u na een flinke wandeling over de beurs heerlijk bij op het terras van de Plaza Mayor met een keuze uit kostelijke tapas en een goede copa de vino tinto. Onder het genot van temperamentvolle gitaarklanken en flamengo dans, krijgt ook u het Spanje-gevoel te pakken: net als op de Plaza Mayor in een dorp of een stadje onderweg.