DOSYA
MİMARLIKTA YENİDEN YAPMAK
YA DA “AYNI IRMAKTA İKİNCİ KEZ YÜZÜLEBİLİR Mİ?” Mimarlıkta yeniden yapmak konusunda mimar Figen Kıvılcım Çorakbaş editörlüğünde hazırlanan bu dosya ile konuya yönelik farklı örnekler bir arada sunuluyor
Doç. Dr. Figen Kıvılcım Çorakbaş Uludağ Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü
Günümüzde kültürel mirasın tanımı her geçen gün genişleyerek daha çok varlığı ve kentsel/ kırsal alanı kapsamına alıyor. Öte yandan, sayısı gittikçe artan doğal veya insan kaynaklı afetler dolayısıyla kültürel mirasın ani kayıplarının da arttığını söylemek mümkün. Çağdaş koruma yaklaşımının ilkelerini belirleyen en önemli belge olduğu yaygın kabul gören Venedik Tüzüğü’nün1 arkeolojik kazılarla ilgili 15 maddesinde yeniden inşa işlemleri ile ilgili olarak aşağıdaki ifade yer almaktadır: “Bütün yeniden inşa işlemlerinden peşinen (a priori) vazgeçilmelidir. Yalnız anastylosis’e, yani mevcut fakat birbirinden ayrılmış parçaların bir araya getirilmesine izin verilebilir. Birleştirmede kullanılan madde her zaman ayırt edilebilecek bir nitelikte olmalı ve bu, anıtın korunmasını sağlamak ve eski haline getirmek için mümkün olduğunca az kullanılmalıdır.” Yine Venedik Tüzüğü’nün2 9. maddesine göre ise, “faraziyenin başladığı yerde onarım durmalıdır”. Yeniden inşa faaliyetlerinin en çok eleştirilen ve bunların koruma ve onarım faaliyetleri arasında sayılmamasını savunan görüşün en önemli dayanaklarından birisi, faraziye olmadan yeniden inşa olamayacağı, özgün eserin hiçbir koşulda aynı şekilde yeniden üretilemeyeceği gerçeğidir. 2014 yılındaki ICOMOS Genel Toplantısı’nda sunulmak üzere ICOMOS’un Yorum ve Sunum Bilimsel Komitesi3 (bundan böyle ICOMOS ICIP) tarafından hazırlanan “Anıtların ve Sitlerin Fiziksel ve Sanal Yeniden İnşasına Profesyonel Yaklaşımlar Üzerine ICOMOS Araştırması”na göre, küresel ölçekte –UNESCO Dünya Miras Alanları da dahil olmak üzereanıtların yeniden inşasında önemli bir artış gözlenmektedir. Buna ek olarak, yeniden inşanın gerekliliğinin doğrulanması için gereken koşullara ilişkin teorik ilkeler artarak göz ardı edilmekte ve yeniden inşa faaliyetlerinin ticarileşmesi yönünde yeni bir eğilim gözlenmektedir. Bu bağlamda, ICOMOS ICIP, 20 sorudan oluşan ve yeniden inşa faaliyetlerine uzmanların bakışını analiz etmeyi amaçlayan bir anketi 58 ülkeden -yönetim ve planlama, mimari koruma, sitlerin yorumlanması, müzeler, eğitim, arkeolojik araştırma ve kültürel turizm alanlarından399 uzmana uygulamıştır. Anket sonucunda, uzmanların yüzde 68’inin tüm dünyada yeniden inşa faaliyetlerini kısıtlayan teorik ilkelerin artarak gözardı edildiğini düşündüğü belirlenmiştir. Birçok katılımcı (%63), günümüzdeki yeniden inşa faaliyetlerinin ardında ticari amaçlar olduğunu düşünmektedir. ___________________ 1- “Venedik Tüzüğü”, Erder, Cevat (Çeviri). http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_0612886001496825607.pdf 2- Age. 3- ICOMOS ISC on Interpretation and Presentation (ICIP), 2014, “ICOMOS Survey on Professional Attitudes Toward Physical and Virtual Reconstructions of Monuments and Sites”, Yayınlanmamış Rapor.
14 ▲ DOSYA: Mimarlıkta Yeniden Yapmak
