Η πρώηη ελληνική παιδεία ζηο Λιβάδι Υπό ηου κ. Αχιλλέα Λαζάρου
Τν
Ιηβάδη
ή
Βιαρνιίβαδν
όπσο
αιιηώο
γξάθεηαη,
είλαη
θσκόπνιε απσζεκέλε ζρεδόλ θαηάθνξθα ζην Τηηάξην, βνπλό ηεο νξνζεηξάο ησλ Πηεξίσλ, δπηηθά ηνπ Οιύκπνπ. Σθαξθαισκέλν ζαλ αεηνθσιηά, έρεη πξνζαλαηνιηζκό κεζεκβξηλό θαη κπξνζηά ηνπ, απιώλεηαη
ρακειά
νιόθιεξε
ε
Πεξξαηβία
θαη
βαζύηεξα
ν
αζπλόξεπηνο θάκπνο ηεο Θεζζαιίαο. Πνιινί ππνζηεξίδνπλ πσο
είλαη
ε
αξραία
Πεξξαηβηθή Γσδώλε, πνπ δηαηήξεζε ην όλνκα ηεο θαη
ζηνπο
βπδαληηλνύο
ρξόλνπο. Ηεξνθιή
Θαηά ήηαλ
Δπηζθνπήο
θαη
από
αηώλνο
ηνλ
ππό
έδξα
ηνπ
Δ΄ ηνλ
αξρηεπίζθνπν Θεζζαινλίθεο. Θαηνηθείηαη αλεμαίξεηα
από
βιαρόθσλνπο
Έιιελεο
πνπ ζε όιεο ηηο εζληθά θαίξηεο
πεξηζηάζεηο,
εθδειώλνπλ αμηνζαύκαζηε αθνζίσζε πξνζήισζε ηδεώδε
θαη
ηεξή
ζηα
αηώληα
ηνπ
έζλνπο.
Υπήξμε επίζεο έδξα ηνπ Δμαξράηνπ ηνπ θιεθηαξκαηνιηζκνύ κε ηνπο πνιπζξύιεηνπο θαπεηαλαίνπο Πάλν Εήδξν, Πάλν Τζάξα, Ληθνηζάξα, Ιαδαίνπο θαη ινηπά. Γέλλεκα θαη ζξέκκα ηνπ Ιηβαδίνπ είλαη θαη ν αλδξεηόηαηνο θαπεηάληνο Γησξγάθεο Οιύκπηνο, πνπ έζσζε ηελ ειιεληθή ηηκή ζηελ επαλάζηαζε ησλ παξαδνπλάβησλ εγεκνληώλ ππό ηνλ Αιέμαλδξν Υςειάληε.
Ιηβαδηώηεο
είλαη
θαη
νη
ιόγηνη
Κεηξνθάλεο
Γξεγνξάο,
ν
καζεκαηηθόο κνλαρόο Ησλάο Σπαξκηώηεο, ν Άλζηκνο Οιπκπηώηεο θαη άιινη. Ο Άλζηκνο Οιπκπηώηεο αλέπηπμε εθπαηδεπηηθή, εζλνθειή δξάζε ζην εμσηεξηθό θαη κεξίκλεζε όηαλ επέζηξεςε γηα ηελ αλαγέλλεζε ηεο παηδείαο ζην Ιηβάδη. Σρνιείν
ζην
Ιηβάδη
είρε
ιεηηνπξγήζεη
πνιύ
λσξίηεξα.
Κεηαβαίλνληαο ζηελ μεληηηά ην ραξκόζπλν λέν ν Άλζηκνο, δνθίκαζε κεγάιε ραξά. Αλαγάιιηαζε ε ςπρή ηνπ. Τόζε ιαρηάξα έλησζε γηα ηελ παηδεία. Σην άθνπζκα ηνύην απνθάζηζε λα ζπλεξγήζεη ζηε ζπληήξεζε ηνπ ζρνιείνπ θαη ηελ άλζηζε ηνπ. Τηο επηδέμηεο ελέξγεηεο ηνπ Άλζηκνπ αθεγείηαη γιαθπξά ζην νκώλπκν ηζηνξηθό αθήγεκα ν θ. Βαζίιεηνο Σθνπβαξάο «…ρξόληα θαη ρξόληα πνύκελε, ζηελ Οπγγαξία θαη Απζηξία δελ έπαςε λα καδεύεη ιεθηά
γηα
ην
ζρνιείν
ηνπ
ρσξηνύ
ηνπ.
Σπδεηνύζε γη' απηό ζ΄
όινπο
όζνπο
γλώξηδε. Άξρνληεο θαη αξρόληνθπξάδεο. Θαη βξίζθεη πάληα ηνλ ηξόπν λα ηνπο αλάβεη ην θηιόηηκν γηα
λα
ζπλδξάκνπλ
έλα
ηέηνην
ζεάξεζην
έξγν.
Έηζη
κηα
Κνζρνπνιίηηζζα, επγεληθή αξρόληηζζα, ηνπ έδσζε ζηε Βηέλλε γηα ην ζρνιείν ηνπ Ιηβαδίνπ 500 γξόζηα. Ο Γεώξγηνο Πάηαθεο αιιά 500. Έλαο θπξ Γήκνο, Κνζρνπνιίηεο θαη απηόο, 1000 γξόζηα θαη άιινη. Ο ίδηνο αγόξαζε όηαλ ήηαλ ζηε Βηέλλε κε 500 δηθά ηνπ γξόζηα βηβιία έλα ζσξό λα ηα ρνπλ λα ην δηαβάδνπλ νη δάζθαινη θαη ηα ξαγηαδόπνπια Ιηβαδησηάθηα. Σηα 1782 ν Άλζηκνο, απνζώλνληαο ην
θεθάιαην απηό θαη κε δηθή ηνπ δσξεά, κε ηνλ Φαηδεγώγν δεμί ηνπ ρέξη θαη αληηζηύιη άξρηζε ην θαηλνύξησκα, ην κεγάισκα θαη ηε δηνξγάλσζε ηνπ ζρνιείνπ. Οη εθπαηδεπηηθή ηνπ πείξα πνπ είρε από ηελ Δπξώπε ηνπ ζηάζεθε ν ζίγνπξνο γλώκνλαο ζηηο πξνζπάζεηεο ηνπ. Έρηηζε λέν επξύρσξν θηίξην κε ζξαλία, έδξεο, καπξνπίλαθεο θαη βηβιηνζήθε. Φξόληηζε λα ηνθίζεη ην θεθάιαην ηνπ ζρνιείνπ ζε πξακαηεπηάδεο κε δηάθνξν 10 θαη 11 ζηα 100, γηα λα πιεξώλεηαη κε απηά ν δάζθαινο. Πνηνο δάζθαινο; Ο ζνθόο θαη ελάξεηνο Ησάλλεο Πέδαξνο, πνπ ν Άλζηκνο ηνλ μαλαέθεξε ζην Ιηβάδη. Τν εθπαηδεπηήξην άξρηζε ηα καζήκαηα ηνπ. Δίδνο ζρνιαξρείνπ λα πνύκε. Θαη γηα λα κελ ηαξάδεηαη ε αλώηεξε θαη επηζηεκνληθή δηδαζθαιία ηνπ Πέδαξνπ, από ηα θνπηζνύβεια ηεο πξώηεο κηθξήο θαη πξώηεο κεγάιεο, μόδεςε ν Άλζηκνο
θαη άιια ιεθηά θαη ζηέξησζε
ζηε γεηηνληά ησλ Αγίσλ Αλαξγύξσλ θαη άιιν ζρνιείν. Τν ζρνιείν ησλ «Θνηλώλ Γξακκάησλ», ην δεκνηηθό, ζα λα ιέγακε εθείλεο ηεο επνρήο. Πόηε ιεηηνύξγεζε γηα πξώηε θνξά ζρνιείν ζην Ιηβάδη δελ είλαη εμαθξηβσκέλν. Θαηά ην μεθίλεκα ηνπ απνπζηάδεη ε πξσηνηππία. Απινύζηαηα επαλαιακβάλεηαη ε ηζηνξία ησλ ειιεληθώλ ζρνιείσλ. Σηελ αξρή, θαζώο ήηαλ κηθξό θαη θνηηνύζαλ ιηγνζηά παηδηά, ηόζα πνπ λα κεηξηνύληαη ζηα δάθηπια ηνπ ελόο ρεξηνύ ζηεγάζηεθε ζ' έλα
θειί ηεο εθθιεζίαο. Σαλ πιήζπλαλ νη καζεηέο, μππλώληαο από ην βαζύ ιήζαξγν θαη δηςώληαο γηα κάζεζε θαη ιεπηεξηά, ην ζρνιείν κεηαζηεγάζηεθε ζε ηδησηηθή θαηνηθία, πνπ λνίθηαζαλ νη πξνεζηνί. Τα νλόκαηα ησλ δαζθάισλ απηήο ηεο πεξηόδνπ δελ είλαη γλσζηά. Τν πην πηζαλό πάλησο είλαη όηη ηα πξώηα γξάκκαηα ηα δίδαμε ν παπάο ηεο ελνξίαο
ή
θάπνηνο
εγγξάκκαηνο
θαιόγεξνο
ηνπ
θνληηλνύ
κνλαζηεξηνύ ηεο Αγίαο Τξηάδνο. Σρνιείν αμηώζεηο,
κε κε
πξόγξακκα νινθιεξσκέλν θαη
δνπιεηά ζπληνληζκέλε
έρνπκε
από
ην
1768, ηε ρξνληά πνπ
δηνξίδεηαη
δάζθαινο
ν
λεαξόο αιιά θινγεξόο δεισηήο ηεο παηδείαο Ησάλλεο Πέδαξνο. Κε ηε
δηδαζθαιία
ηνπ
θαηαπιήζζεη
θαη
ζπλαξπάδεη.
Γνεηεύεη,
ελζνπζηάδεη, παηδαγσγεί, κνξθώλεη. Θαη ε πξσηόθαληε απηή εξγαζία είρε ζαλ επαθόινπζν λα κεηαηξαπεί ην Ιηβάδη ζε πλεπκαηηθό θέληξν ηεο
Πεξξαηβίαο,
ηεο
Πηεξίαο
θαη
θεληξνδπηηθήο
Καθεδνλίαο.
Σπγθεληξώλεη καζεηέο θαη από πόιεηο, ζηηο νπνίεο ιεηηνπξγνύζαλ κεγάιεο ζρνιέο, όπσο ζπκβαίλεη κε ηελ Θνδάλε. Ο Θνδαλίηεο Φαξίζηνο ηεξεύο Κετληάλεο «ηαο πξώηαο ηεο παδείαο ηνπ γλώζεηο εξύζζε νύηνο ελ Βιαρνιηβαδίσ, , αθξναζάκελνο ησλ εγθύθιησλ παξαδόζεσλ ηνπ ζνθνύ Ησάλλνπ Πέδαξνπ». Ο Πέδαξνο αθνύ δίδαμε έλα ρξνληθό δηάζηεκα ηθαλό, γηα λα κπνπλ γεξά ζεκέιηα, θαη λα εθθνιαθζνύλ δηάδνρνη δηδάζθαινη όισλ ησλ βαζκίδσλ, εγθαηέιεηςε ην Ιηβάδη θαη κε ηηο νηθνλνκίεο πνπ είρε δηαθπιάμεη, επηδίσμε λα δηεπξύλεη ηνλ θύθιν ησλ γλώζεσλ ηνπ.
Γηα δεύηεξε θνξά έθεξε ζην Ιηβάδη ηνλ Πέδαξν ν Άλζηκνο Οιπκπηώηεο. Γηεπζύλεη ηε ζρνιή από ην 1776 πνπ αλαγξάθεη ν Θνύκαο θαη παξακέλεη δηδάζθνληαο ηνπιάρηζηνλ σο ην 1781, Ηνπλίνπ 24,
εκεξνκελία
απνζηνιήο
γξάκκαηνο
από
Ιηβάδη
πξνο
ηνλ
κεηξνπνιίηε Ιαξίζεο Κειέηην. Τνλ δηαδέρεηαη ν Ιηβαδηώηεο Τηκόζενο ν Κνλαρόο, θαιόγεξνο ηεο Κνλήο Οιπκπηώηηζζαο, καζεηήο ηνπ από πξώηε ππεξεζία ζην Ιηβάδη. Ο Τηκόζενο παξαρώξεζε ηεο ζρνιαξρία ζηνλ Ησλά Σπαξκηώηε, ζπληνπίηε ηνπ, νλνκαζηό γηα ηε καζεκαηηθή ηδίσο θαηάξηηζε ηνπ, δηδαζθάινπ ηνπ Γέλνπο. Θαηά ηελ επνρή πνπ δίδαμαλ νη ηξεηο απηνί κεγάινη θαη επζπλείδεηνη
δάζθαινη
ην
ζρνιείνπ
έιακςε
θαη
ράξεθε
ηηο
κεγαιύηεξεο δόμεο ηνπ. Θαηόπηλ
ζπλερίδεηαη
αζόξπβα,
έρνληαο
δαζθάινπο
ρσξίο
καθξύηεξε απήρεζε. Από ηα κέζα ηνπ 18νπ αηώλνο ε παηδεία από ην έλα άθξν ζην άιιν ηεο αιύηξσηεο Διιάδαο αθκάδεη αθάληαζηα
Δθεκεξίδα ΙΗΒΑΓΗ ΟΙΥΚΠΟΥ Ζιεθηξνληθή επεμεξγαζία: Γηάλλεο Γαδέηεο (ηδαληδαιηάξεο)