1826 ermeni rahible mektuplashmalar yalchin kuchuk 1989 89s by Üntaç Güner

ERMENİ RAHİPLE MEKTUPLAŞMALAR

ISBN 975-478-040-4

cErmen i Rahiple Mektuplaşmalar>, Yalçın

Küçük/

1. Basım, 1989 / Kapak, Erkal Yavi /Kapak Baskısı, Özyılmaz Matbaası / Dizgi Baskı, Yaylacık Mat baası / Cilt, Tekin Ticaret / Kitabı Yayımlayan, -

Tekin Yayınevi, Ankara Cad. No. 43

Tel:

527 69 69

512 59 84

İstanbul

YALÇIN KÜÇÜK

ERMENi RAHiPLE

MEKTUPLAŞMALAR

TEKİN YAYINEVİ

ÖNSÖZ

Hayko'yu hep Sultanahmet Cezaevi'nin havalan d ırmasında Selimiye'ye götürülmek üzere kapıaltı'na çağnlmasını beklerken hatırlıyorum. Kuzey Afrikalı bir müslüman anne ile Tü rk iyeli bir ermeni babadan

dünyaya gelen bu melez güzelinin gözleri hep parlı yo r. O gün daha çok parlıyordu; uzaktan görüyo rdum . Henüz tanıştığımı hatırlamıyorum. O gün altı yıl se kiz aya mahkum olacağı için seviniyor,. çünkü bu mah kumiye tin gerektirdiği za ma nı İstanbul'un ünlü ha p i sh anelerinde geçirmiş bulunuyor. Askeri Savcı'nın istediği en yüksek hapis c ezasıdır; alac ak ve hapisten çık may ı bekliyor. ***

Annemden ve babamdan ermeni kom şula n hak kında hep güzel öyküler dinledim. Bu acılı günlerde karşılıklı üstün dostlukları öğrendim. Annem mi an lattı, yoksa Temren'in annesi mi, hatırlamıyo rum. Yi ne bir zor du rumd a bir ermeni komşuları evlerine sı ğınmak istemiş, kurtaramamışlar. Ermeni kadın, açıl mayan kapının önünde öldürülmüş,. hep içim yanıyor. ***

İnsanlann yazgıları nasıl birbirine bağlanıyor; Kemal Balkar, Danıştay Baş Kanun Sözcüsü iken bi zim Fakülte'de idari yargı üzerine dersler veriyordu. Oğlu G alip , «komşu ve dost• Hukuk Fakültesi'nde oku :;YOrdu. Mülkiyeliler , Hukuk Fakültesi'ni hep küçüm sediler; bu nedenle ve Temren'in de o k ud uğu bizden b ir .cadde ile ayrılan Hukuk Fakültesi'ne hep ckomşu

ve dost» fakülte diyordum. Galip, Dış işle ri Bakanlı ğı.'na girdi ve sonunda, genç yaşında büyük e lçi o ld u . Hayko, Selimiye'deki askeri mahkemeye gider ken henüz gazeteleri okumamıştı. Rahip Efendi, Seli miye'ye vardığında biz cezaevi insanlan gazeteleri ok um uşt uk . « Eyv ah ! » Gazeteler, B elgrad ' da büyükel çi Galip Balkar'ın ermeniler tarafından öldürüldüğünü yazıyor, Galip öldürülüyor ve gidiyor; geride Rahip Efendi kalıyor. Askeri Mahkeme Galip'in öld ü rülme sine çok kızıyor ve çok üzülüyor; Hayko'nun cezasını on üç yıl dört aya çıkarıyor. *** Ermeni Cemaati'nde bir şok etkisi yaptı. Patrik hane, Patrik Kalutsyan Efendi, Ha yk o'yu sevenler, ya kınları, avukatı emekli yargıç albay, hepsi ve ama hepsi, büyük bir hızla Hayko'yu terkettiler. Rahip E fen di dünyada yalnız ka ld ı . *** Herkes beni yanlış anlıyor. Ben bazı işleri

yap mak istemiyorum,· ancak yapmamak elimden gelmiyor. Böyle bir durumda Hayko ile dost olmamak elimden g elmedi . Riskini düşünmediğim söylenemez: Ermeniler Türkleri öldürüyor ve Türkiye Cumhuriyeti bir Erme ni Rahip'i hapse koyuyor. Köpeğine Atatürk adını ver miş; iddianame burada düğümleniyor. Doğru mu, de ğil mi; beni hiç ilgilendirmiyor. Türkiye Cumhuriyeti için önemli olan Rahip Efendi'nin çökmesidir ve ken disini reddetmesidir. Bir propaganda malzemesi olabi lir. Benim için önemli olan ise hiç bir insanın çökme mesidir.

İnsanların hep yücelmesini istiyorum. Doğanın en güzel ve en çok özene ldyık yaratığı nın insan olduğuna inanıyorum . ***

Mektuplarımın bir bölümünün eksik olduğunu sa nıyorum . Hep iyi saklanm; ancak Hayko'nun mektup larından da benimkilerin bir bölümünün eksik olduğu izlenimini çıkarıyorum. Nasıl bilmiyorum,· son kez

Ulucanlar Cezaevt'ne konmadan önce mektuplan ayı r mıştım. Belki bu sırada kaybettim. Tann ile ilgili yaz dıklarımı kaybetmiş olduğumu sanıyorum. Kaybetmiş olmam gerekiyor; çünkü, mektuplanmı hep iki nüsha yazıyorum. Tanrı, insanın yarattığı ve insana en uzak yaratık

oluyor. Acıması, sevmesi ve üzülmesi yok; Tanrı ol mak ile yokolmak, birbirine çok yakın ve belki de bir birinin aynı sayılıyor. lnsanlann hiç bir zaman tann laşmamasını ve tanrıya benzememesini diliyorum; Tanrı olmak insanlıktan çılımaktır. *** Acıyla yanmak insanı Tannlığa yaklaştınyor; ne yazık!

***

Bir bölümümüzün hayvana, hamam böceğine ve bir bölümümüzün de Tanrı' ya dönüştüğü bir Türkiye' de yaşıyoruz; ne kötü! ***

Benim mektuplanmda, yalnızlık özlemi ve insanın geleceğine güven var. Hayko'nun mektuplannda ise İsa sevgisi ve kadın özlemi var. Buna şaşmıyorum. O soğuk duvarlar, o hapishane rutubeti kadar insanı karşı cinsin sıcaklığına iten ne olabilir? Her hapiscinin biraz da şairleşmesi, hem Tanrılaşması ve hem de kar şı cinsin aşkıyla kavrulmasıyla açıklanabilir. Acı ve sevgi, yanma ve istek, dinsel arınmanın tek potası oluyor,· insan oğlu hapishanede karşı cinsi yüceltiyor ve nerede ise tapınmaya başlıyor. Rahip de olsa, bu sürecin dışında kalamıyor. *** Orhan ile birlikte aynı koğuşta kaldık. Beşikten bağlamışlar ve çok küçükken evlendirmişler. Orhan, Gemlik'te hamallık yapmaya başlamış ve bu arada devrimci olmuş; pek çok silahlı eylemden dolayı ha pisteydi. Devrimcilik, gelişmedir; Orhan, küçükken ev lendirildiği köylü kızını beğenmemiş ve kocalık yap mamış. Ancak dar ve rutubetli koğuşta, sözünü etti-

ğim süreç Orhan'ı da etkisine almıya başlıyor. Orhan da özlem duyuyor. Tek tanıdığı karşı cins ise bir za manlar yüzüne bile bakmadığı ve belki de yüzünü bi le hatırlamadığı resmi eşi oluyor; Orhan'a görüşmeci gelmiyor. Orhan ise hapisliğin etkisiyle şairleşiyor ve yaşamında tanıdığı bu tek kadına aşık oluyor. Mek tuplar yazıyor. Gelen cevaplardan birisini göstermiş ti; kadın, Orhan'a «faşist komünist, benim peşimi bı rak» diye köpürüyordu. Kadıncık, •faşist» ve ·komü nist» sözcüklerinin bir arada d a kullanılabilecek iki ayrı küfür olduğunu düşünüyordu. * �': *

Ermeni cemaatinden bir kişi, Hayko'nun çamaşır lanyla ilgileniyor. İsmini hatırlamıyorum; ancak «A fet» diyebilirim, çünkü, mapusluğun yalnızlığında tek duyduğu bu karşı cins Rahip Efendi için bir ·afet» olu yor. Ancak uzun sürmüyor. Devletin ağır baskısı, Er meni cemaatinin yılgınlığı, çok kısa bir zaman içinde bu ilgiyi de kurutuyor. Hayko, uzun mahkumiyet ke sinleşince bu tek ilgiden de yoksun kalıyor. Hayko, bütün tutuklular tarafından seviliyordu. Bir süre sonra görüşe gelen annelerin hepsinin ilgisi nin Hayko olduğunu ve Hayko'da büyük bir özleme dönüşen bu ilgiyi tazelemek için çaba harcad ık la nnı görür oldum. Ancak her görüş gününde getirdikleri

haberler birbirini tutmuyordu, ben, bir pınann daha kuruduğunu seziyordum, ancak Hayko'ya anlq,tacak kadar cesur olamıyordum. Çıktıktan sonra Afet'in peşine düştüm. Kaçıyordu. İz sürdüm. Buldum, yılmış görünüyordu. Kimseyle gö

rüşmek istemiyordu ve bizim görüşmeci annelerin A fe'ti bıktırdıklan anlaşılıyordu. Benimle görüştü ve nedense bana güven duydu. ·Ben üzerime düşeni yap tım, daha fazla yapamam• diyordu. Yeteri kadar ça maşır yıkamıştı. Artık Ermeni cemaatine bile fazla güvenemiyordu. Herkes yalnızlaşmıştı ve belki Rahip Efendi mapusta daha kalabalık ve daha güvenliydi. ***

Hayko'ya tekrar görüşmenin mucizevi etkisinden söz ettim. Bütün ayrılıklarda ve özellikle iki ayn cin sin ayrılığında tekrar görüşmenin mucizevi etkisi var dır, H ayko uzun m üddet pek de emin olma dığ ım bu mucize etk isine güvendi. Mek tuplannd a bu mucize den söz etti. Galiba bu mektuplar da yok; çalışma odamda bir yere ayırmış olabilirim veya polisler en çok mektuplanma merak duyuyorlar. Alıp götürmüş olabilirler.

***

Şair Ceyhun Atıf Kans u, bana, •sen iktisatın oza nısın» derdi: doğru veya değil, benim çok hoşuma gi diyor. Bir de Cumhuriyet'te yazdığım yazılan okuduğu zaman hiç anlamad ığını tekrar okuduğunu ve yine anlamadığını söylerdi. ·Ama yine de çok hoşuma gi diyor ve yeniden o kuyorum• diyordu. Bir gün Meşru. t iyet'te caddenin o rtasına düşmüş gördüm; hemen koş tum ve kaldır dı m. Beni de pek tanımadı; evi çok ya kı ndı. ·Giderim» dedi. Hemen ölmüş. Bana anlama dığı yazılarımın kendisini çok rahatlattığını s öylüyor du. Buna çok sev iniyordum Sevgiyle anıyorum. ,

Rahip Efendi şimdi patrikhanede görevine devam · ediyor. Sevgisi ve özlemi ile mutlu sonu yaşıyorlar. Bir kez görüştük. «H appy End· olunca Patrik Kaluts yan Efendi ile sohbet etmiş; •beni hepiniz bıraktınız, hocam olmasa ne yapardım· demiş. Kalutsyan Efen 'di'nin tepkisini aktarıyorum: ·Bu Türklerden arada sırada adam çıkıyor•. Bu sözü de çok seviyorum ve her aklıma gelişte gülüyorum. ***

Me ktuplardan anlaşılıyor: Sevgili Gülçin Çaylı gil ve Ôznur Gündoğdu, Hayko ile ilgilerini hiç eksik etmediler. Çıktıktan sonra bir kez beraber olduğu muzu yazdım: dördümüz olduk. Konuştuk. Yakınlarda Gülçin, bana, Hayko'yu görüp görme diğimi sordu. ·O iç erde ben dışarda iken benim Hay ko'ya yararım olabilir. Şimdi zaranm olabilir • . Böyle 9

düşünüyorum. Hayko'yu görmüyorum. Özlediğimi sak .lamıyorum. Gülçin ve Öznur un dışında Ayşegül Dora ve Bil gesu Erenus da Hayko'nun yazgısıyla ilgilendiler. A fet'in a r.kasından Bilgesu ile gittiğimizi hatırlıyorum. Bunları da kaydetmek istiyorum. '

Mektupları Toplumsal Kurtuluş bürosundan Gülten Hanım daktilo etti. İlk tepkileri Gülten Hanım' ,dan aldım. Hayko'nun mektuplarındaki saf sevgi açlı ğından etkilendiğini gördüm; benim ise hem az para gönderdiğimi ve hem de pek unutkan olduğumu_söy ledi. Haklı olabilir. Unutkan bir insan değilim. Ancak o sıralar aydın belgesini hazırladığımız ve ekin şirke tini kurmak istediğimiz, dayanışma için dışardan ge lenleri karşıladığımız günlere denk geliyor. Ayrı.ca gelir sağlayabilmek için kitap yazmam gerekiyor. Çok hızlı çalıştığım bir dönemdir, üstelik hapiste insanla .rımıza komünler sahip oluyorlar. Ben Hayko'yu, ken disine sahip çıkacağını bildiğim komün içinde yalnız bırakmamaya çalıştım. Bütün bunlar 1984 ve· 1986 yılları arasında oluyor. Fabrikaya ve komüne, yeni ahlakımızın kaynak �ıarı olarak bakıyorum. Gülten Hanım'a teşekkür ediyorum. ***

Acı kötüdür. Yaktıktan sonra iyi'dir. Hiç kimsenin acı çekmesini istemiyorum. Ancak ıacıyla yanmış insanın güzelliğini biliyorum. lsa'nın çarmıhtaki yüzünü çok güzel buluyorum. «Dostoyevsky'nin insanları neden son derece saf?» Sultanahmet'te duvar yazıları yazıyordum. Aklıma dü şen düşünce özlerini yazıp ranzamın duvarına yapış tırıyordum Yazgı arkadaşlarımın bir bölümü, hava :zandırmalarda, gelip duvar yazılarını okuyorlardı. Bu :Borunun cevabı şöyledir: «Hepsi acıyı sevip acıyı ya.

şadıhları için•. Dostoyevshy'in insanları acının ateşi nin temizleyici gücünü sergiliyorlar. Rahip Manuel, Hayho'nun ruhani adı Manuel'dir, acı çekti,· daha iyi insan olduğuna inanıyorum. * �·: *

Orgeneral Necdet Öztorun Birinci Ordu Komuta nı olduktan sonra, belki de Washington'un gözündeki sağlam yerini daha da pekiştirebilmek için, İstanbul hapishanelerine kin dolu'ları yağdı. Her gün bir ko ğuştan diğerine hallaç pamuğu gibi atılıyorduk. Ba zen soba borusundan çıkan dumanlarla boğulacak olu yorduk ve bazen koğuşun içindeki tuvalete girdiği mizde üstümüze üzerimizdeki tuvaletten yağan bok larla yıkanıyorduk. Doğanın en güzel yaratığı insan, aynı zamanda nasıl insanüstü zulümlerin mahinası haline geliyor? Üst koğuştan ahan sulardan kurtul mak için naylon torbaların altında yattığımızı veya ranzamızın üstünü plastik leğenlerle örttüğümüzü pek çok hatırlıyorum. Peki sabahlan? «İhtiyaç gidermek· ihtiyacı da insanidir. «Tuvaletimiz» son derece kü.çük koğuşumuzun içindedir. Fakat her sabah büyük bir tereddüt geçirirdik; girip girmemekte tereddütlü dav ranırdık. Sonunda girerdik. Çömelip altımızdan bok ç ıkarırken başımıza üst koğuşlardaki arkadaşlarımı zın bokları yağardı,· bunu General Öztorun'un marife ti sayıyorum. Hiç kimse General Öztorun'un istiskal edilmesine benim kadar sevinemez! Kendisini uyarmaya çalıştı ğımı hatırlıyorum.

* **

General Öztorun'un zulmüyle bir koğuştan diğe rine fırlatılıyorduk. Düştüğüm koğuşların birinde genç Seyit vardı; İngilizce öğretmemi istiyordu. Yirmi ya şında vardı, yoktu, deniz kenarı yazlıkları hırsızlığın da uzmanlaşıyordu. «Seviyorum Hocam» diyordu ve dünyanın en büyük hırsızı olmayı planlıyordu. Bu nun için kendisine İngilizce öğretmemi istiyordu. Ame-

rika'ya gidip Amerika'da hırsızlık yapacaktı; planlannı hazırlıyordu. «Fınldak» Muharrem vardı. On bir yıl cezaev.inde yatmıştı; «böylesini görmedim• diyordu. Bir yıl aralık sız hücrede kalmıştı; «hücre bu koğuştan iyidir• di yordu.. Rüşvetini verdi ve kendisini Paşa Kapısı'na at tırdı. Öztorun'un zulmünde bir koğuştan diğerine atılırken bu koğuşta Hayko ile beraber olduk ikimiz de mutluyduk. Hayko mapusluğunu unutmuştu; sabah erken kalkıyor, olanca gücüyle kahvaltı hazırlıyordu. Beraber kitap okuyorduk. Galiba ben Bizans tarihi çalışıyordum. Bizans tarihi, bir anlamda da ortodoks ·

luk tarihidir; Hayko da okuyordu. Bir sabah kahvaltıda giUerek hayallerini anlattı. Kendisini bir filmde düşlemiş; senaryosu hazırdı. Oyuncuları da seçmiş; Dustin Hofman oynuyordu. U zun süre Dustin Hofman'ın oynadığı senaryosunu an lattı. Sonra birden sürprizli bilgilendirmesini yaptı : «Dustin Hofman Hocamı oynayacak, beni Samy Davis canlandıracak· dedi. Hayko, Samy Davis'in güzelidir. Benzer; ancak çok daha güzelidir. Şaşırdım. O gün Hayko'yu ayırdılar. Hapisliği en iyi bilen Dostoyevsky'dir; hapiscilik iradeyi kırma mesleği olu yor. İçinize ajan sokarlar ve neden hoşlandığınızı an lamaya çalışıyorlar. Gardiyanın işi, neden hoşlanıyor sanız onu önlemek oluyor. Bu, aynı zamanda Öztorun zulmünü de anlatıyor.

Hayko o gün içten gülüyordu. Ancak aldılar, gali ba bir süre sonra da Hayko'nun çıkarılıp benim kon

duğum hücre büyüklüğünde tek kişilik bir koğuşa koydular. İdare bana komplolar düzenliyordu ve ben de sayıma gelen subaylarla konuşmuyordum. Daya namadım; ·bu insanın benden başka bakanı yok, ne den ayırıyorsunuz?• diye çı�ıştım. Yüzbaşı Kadir, •bi liyoruz• dedi. •Peki· dedim; •Yüzbaşım, dindarsın, oruç tutuyorsun, bugün Hayko'nun dinsel bayramı ol duğunu bilmiyor musunuz?• Hayko'yu bir Noel gece12

sinde bizden ayırıp tek kişilik bir iğrenç koğuşa attı lar. Sonra orcidan Hay ko 'yu çıkartıp beni kapattılar. ** *

Ama yanmak yine de güzeldir. *

Hayko'nun şimdi bu ülkenin insanlarını daha çok sevdiğine inanıyorum. Bir süre sonra Türkiye'den ay rılacağını sanıyorum. Batı Alman Cumhurbaşkanı'nın Evren'le her konuşmada Hayko'yu sorduğunu biliyo rum. Bildiğim şudur: Hayko, dünyanın neresine gider se gitsin Türkiye hapishanelerinde yeşeren sevgi v� kardeşlik filizlerini unutamaz. En büyük acı masızlık lar içinde yalnızca insan büyüyor. Karşılaştığımız acımasızlıklar, insanlığımızın güb resi değilse nedir? Yalçın Küçük Karakusunlar Köyü * * * Kasım 1988

ÖNSÖZ'E EK Muhterem Peder Manuel Eldemir ile mektuplan mı yayına hazırladıktan sonra, on sekiz yıl arayla, ilk kez Batı Avrupa'ya gittim ve mektupları yayınevime vermedim. Bu arada Hayko'dan eksik mektuplanmdan ikisini sağlayabildim; ancak, benim eksiklerimi gider mek Hayko'nun bana yazdığı mektuplann bir bölümü nün eksik olduğunu gösterdi. Bunları sağlamak müm. kün görünmüyor. Avrupa'da da, bu mektuplaşmalara ilgi duyula bileceği izlenimini edindim. Türkiye hapishanelerin den fışkırabilen bu inanç filizlerinin evrensel olduğu nu düşünüyorum. Baskının inanç ve sevgi pınarlanna dönüşmesini insanlığın tümü için sevindirici buluyorum. Yalçın Küçük 17 Şubat 1989 Karakusunlar Köyü

GiRiŞ

SULTANAHMET INSANLARI

Soru 1 Su lta na hmet'te ne kadar ka ldı nız? Cevap 1 Be n i m S u ltanah met g ü n leri m kısad ı r. 1983' yı l ı Şubat Ayı'nda « B i r Yen i C u m h u riyet İçi n » kitabı için. se kiz yı la ma h kum old u m , tutu kland ı m , Se l i m iye'de bir sü rede n son ra , S u l ta na hmet'e kond u m . 1984 Oca k Ayı'ndo ta h l iye old u m . Fa kat Su lta n a h met'te ka ld ı ğ ı m s ü re , bu hapishaneni n Eyl ü l son ras ı nd a k i e n ç i l e l i dönemleri nden b i risi oldu Ö zel l i kle B i ri nc i O rd u ve S ı k ıyönet i m Komuta n l ı ğ ı'na Orgene ra l Necdet Öztorun ' u n ata n ması nd a n sonra hapishane bir ceh e n n e me çevri l d i . Bu acı masız komuta n , b i na n ı n e ksi k l iğ i ve e l verişsiz l i ğ i yüzünden içi n d e fare l eri n bile zor ya şad ı ğ ı Susta n a h met cezaevi n i b i r esi r kampı na dönüştü r d ü . Büyü k z u l ü ml er sa h ne lett i . Ka rşı l ı ğ ı nda büyü k d i reniş l e r görd ü . Uzu n açl ı k grevl e ri old u . Dah a son ra sevked i ld ikleri· Sağ ma l c ı l a r Cezaev i ' nde bi r başka açl ı k g revi nde ölen a rkadaşl a rı m Abd u l l a h , Fat i h , Ha sa n ve Ha y dar'la birl i k te , kuş kusuz tutu klul a rı n çok büyü k b i r böl ü m ü nün katıl d ığ ı , açl ı k g revleri miz old u . Bu yetmed i ; General Ö ztorun' u n zu l m ü ne ka rş ı , koğ uşlara ba ri katlar kurd u k . O n gün ka dar suyu muzu, e kmeğ i mizi , yiyeceğ i m izi kestiler; on gün· kada r daya na b i ld i k. Sü re kl i mehter marşı çaldı lar. istih-

Cumhuriyet Gazetesi'nden Şenay Kalkan'ın sorularına vaplar. 28 Nisan 1988 tarihinde bir bölümü yayınlandı.

.kam birli klerinden ya rarland ı la r, koğ uşları m ızı n dem i r ka pı ları n ı kayna k ma k i na larıyla kesere k, a s keri, te ker te ker tüm koğuşlara soktu lar; coplad ı la r. Genera l öztorun ve danışma n la rı , cezaevi d i renişinde ben i m özel b i r rolüm olduğ unu sa nıyord u; yoktu. Yal nızca arkadaşları m ı n d i re n i ş i ne katı l ı yord u m . Anca k bu acıma �ız genera l , ben im i ç i n , özel b i r program hazırlattı . Dostoyevs ky'n i n cezaevi n otları nda da var; hapisl i k, i nsan i rades i n i kırmayı amaçl ıyor. İ radesi n i b i leğleye n ler kaza n ıyor. Gard iya n , mapus, ne yapa rsa ve ne kadar za rarsız ve uiu l ü ne uyg u n ol u rsa olsu n , bu n u menetmeyi g ö rev b i l iyor. Nazı m Hi kmet' i n , Kema l Ta h i r' i n ka l d ı ğ ı eski Sulta n a h met değ i l d i . Ta m bir taş yığ ı n ıyd ı . Ü ntı:.i ba hçe ve d a rağacı yerine beton ka l ı pl a r va rd ı . B u n u n için ve yaşa ma bağ l ı l ığ ı yiti' r memek için çiçeğe sa rı l d ı k. Bütün tutuk l ul a rda bir cicek sevg isi baş lad ı. Hemen yasa klad ı la r. Di l çal ışmaya başlad ı k. Hava land ı rmada çeşitl i koğuş la ra d i l öğ retiyord u m . Hemen yasa klad ı l a r. K i tap okuyord u k. ışı ğ ı m ızı kesti ler. B i rinci Ord u Ko muta n l ı ğ ı na pe k cok tel g raf çe kti m . Avu katl a rı m , G ü l ç i n , Leve nt A l bay' ı m , Özn u r, Ka rı m , Özto toru n ' u n ka pısı n ı aşı nd ı rd ı l a r; okuya b i l m e k i ç i n ken d i pa ramızla mum isted i k. Vermed i le r. G ü nd üz, a n ca k, b i r kac saat üst ra nzaya çı k ı p pe ncereden gelen ışı kla okuya b i l i yord u m . Pe nce re n i n ca m ı n ı ç ı ka rd ı l a r. İ çeriye ka r gel me ye başlad ı . İ lde a l ıyord u k. İ ldcl a rı m ızı kestiler. Hep i m iz i n i ldçl a rı n ı topl ayı p, her sa ba h b i r e r a racı l ı ğ ıyl a , b e ş yüz kişi n i n i ldcı n ı dağıtmaya ka l ktı l a r; ve re m l i a rkadaş ı m ı n i ldcı ü l serl iye, ü l serl i n i n i ldcı ba na gelebi l i rd i . Reddettim. Al ma .<:fı m. Bütü n cezaevi i lde a l mayı kesti . B i r g ü n ida reden h a be r ve rd i ler. Özel doktor g e l m iş, ben i muayene edecekmiş; açl ı k g revi ned e n iyle öld ü ğ ü m ve sağ l ı ğ ı m ı kaybettiğ i m kon usunda Avrupa'da yayı n va r mış. Gitti m . Gene b i r doktor muayene etti. B i r a ra yal n ız ka ldığımızda be n i ta n ı d ığ ı n ı da söyled i. Askeri Ya rg ıtay, k i tap davası n ı bozd u ve ta h l iye me karar ve rd i . Koğ uşta tah l i ye be k l i yord u m . Ta hliye sevinci 16

yaşıyordum. Ç a ğ ı rd ı lar . Yönetime g ittim. Ellerimi arka dan kelepçe led i ler, b i r mapus ara bası na bi nd irip Selimi ye'ye götü rd ü ler. Ta h l iye olacağı m gün, Tü rk Ord usu'na ha karet ettiğ i m ge re kçe si yle a ltı yıl l ı k yen i b i r dava aça ra k ben i yen iden tutu kladı lar. Su ltanah met'e i ki nci kez tık t ı la r. S u l ta n a h met'te bana yap ı l a n en acı masız iş budur. H iç ki mseye ya pı l ma ma l ıd ı r. Ben i m uayene i ç i n getirti len doktoru n da i mzasıyla , O rd u ' ya h a ka ret ettiğ i m i göste re n b i r tuta n a k va rd ı . Ku r tu l ma m zord u ; yine de berat ett i m . Bu nda , iki fa ktörü n ö n e m l i rol ü o l du . Bi ri n c i s i , b u davad a n ya rg ı land ı ğ ı m As keri M a h keme' n i n Baş ka n ı Tah s i n A l bay, gencl i ğ i nde oku mayı severm iş ve Nazı m ' ı okurmuş. Se l i m iye'de görevl i ol duğu i ç i n , be n i m , pa rayla ve oku ma k içi n mum i steyen te l grafları md a n duyg u l a n ı rmış. Bu te l g rafla rı n kopyası n ı a l ı r, akşa m l a rı evi nde ra kı sofrası n ı kura rm ış; «benjm ü l kem de in s a n la r va r» d iye hem üzülür ve hem keyiflen i rm iş. Son rada n t a n ıştı m ve söyled i . i kincisi, Sulta n a hmet'e ve beni muayene i ç i n get i rtilen ve aleyh i mdeki tutanağı im za layan doktor, Ma hkeme'de tanıklık ederken ve du ruşma ya rgıcının sorusu üzerine, uzmanlığını söyledi doğum mü tehassısı i m iş . S u ltanah met görevl i leri, hapishanede ben i muayene için, bir doğu m uzmanını get i rm iş ler mahkeme tutanağı ciddiye a l madı . Soru İ ki: Kimlerle ka ldınız? . Cevap İ ki: Güzel insanlarla kaldım. Pek çok güzel in sanla kaldım. Sultanahmet Cezaevi'nden yeni çıkmıştım; Türkiye aydını ile dayanışma için Lord Russel'in si lahsızlanma ko mitesinin yeni başkanı Kard ina l Bruce Kent gelm işti. Be nimle de görüştü: Kardinal Bruce Kent'e de söyledim: «Eğer Tanrı'ya inanan birisi olsaydım, cezaevinden çık tıktan sonra günlerce seccadeye kapanır ve Tanrı'ya, in sanı yarattığı için şükrederdim. Dünyanın en dirençli ya ratığı insandır. Dünyada en güzel yaratık dirençli insan dır. Güzel, dirençli, gene insanlarla kaldım». Bu söyledik lerime Kardinal Bruce Kent ağladı. Sevincinden ağladı. Gü zellik karş ı sında ağladı. ,

Bize sabahları p i rine çorbası verirlerdi . B i r karava na nın üçte birine kadar p i rine lapası, üstü ne kadar do don u k yapışkan, yağ l ı sa lça l ı s u ol u rdu . Kimse içemezd i . Ko(iu şumuz küçüktü; hepsi küçüktür. İ çi nde b i r de tuva let var. Arkadaşl a rı m bu yağ l ı , donuk, salça l ı p i rine lapasını a l ı r la r, tuva lete g i rerler, p i rinçleri teker te k e r yıkarlar, sonra çayd a n şeker a rtı rırla r, sonra orada b i r gelen m i s sütü, g izl i rezizto nsla elektri k ısıtıcısı yapı p, sütlaç yapa rlard ı . Birbi ri ne i kra m ederlerd i Ermen i Ra h i p Hayko, saba h Sel i m i ye'ye mah kemeye gid iyord u . Savcı a l tı yı l sekiz aya ma h k u m iyet i n i i stiyordu ve H oyko, gayet sevi nçl i Sel i m iye'ye g id i yordu. i stenen cezanın i n fazı n ı yatmıştı ; M a h keme'den gel i p tah l i ye ola ca k tı . Anca k o gün gazeteler, Belgrad'da Büyükelci Galip Balkor'ın öldü rü ld üğ ü n ü yazıyord u . Hoyko i l e öld ü rü len ler arası nda Erme n i olma l a rı nd a n başka b i r orta kl ı k yok tu. Fa kat yine de a ynı gün Hayko' nun cezası on üç y ı l d ört aya c ı k tı . i yi bir müzi kçi ola n Hayko, hapisha nede , üçü n cü kotta n kendisin i atara k i ntihara teşebbüs eden b i r müs l ü mon tutu k l u n u n g ü n l ü k tuva leti ne yard ı m ed iyor ve za ma n zaman hava landı rmaya çı k maya ra k bono müz i k öğ retmeye ça l ı şıyordu. Eyl ü l öncesi örgütleri n i n çoğ u n u n l ide rleri Su lto no h met'teyd i . Hepsiyle bera ber ka l d ı m. Çoğ uyla a rkadaş ol dum . İ brah i m Yirik, Hasa n Şensoy, Durs u n Ka rataş, Ah met Zeng i n , Eyl ü l Do rbesi ' n i protesto i ç i n bomba ya pa r ken i k i gözü n ü kaybede n sevg i l i a rkad a ş ı m Cevdet, Adi l Dem i rc i , Nevzat Acon , İ sma i l Ağan, İbra h i m Ya lçı n , Vel i Arda, Ce lo lettin Ca n , Hüseyi n Solg u n , İ ti ra fçı Şa ba n Teş cı, açl ı k g revinde öle n l e r Apo, Fat i h , Haydar, Hasa n . Ancak Sultanahmet'te da h a önce ko l a n l a r do ka l d ı ğ ı mı d üşünüy oru m . Sultonahmet'te görüşme günlerinden ön ce ki gece, sa ba ha kada r bi r hare ketl i l i k olurdu. Herkes g izl i ısıtıcı i le su ısıtı r, y ı ka n ı r, tıraş ol u rdu . Reziztansla ısı elde etme k içi n s ı ra ya da g i rmezlerd i ; sık sı k elektri k sistemi arıza yapard ı . G örüşme gün ü bayrama d ö nerd i Telörgüleri n a rkası nda n da olsa h erkes sevdikleri ne temiz görü n mek istiyord u . ,

Beni çok düşü ndürd ü . Tutu k l u ları n görüşme gününün cg ü n» ve geriye kal a n altı buçu k günün de «gece» ol du ğunu d üşün meye başlad ı m . Bu ben i çok rahatlattı . Dev letin beni yed i g ü n ha psettiği zama nda ben yal nızca bir gü n yatıyord u m . Görüşmen i n onbeşte bir ol ması hal i nde devleti, zama n acısı ndan , d aha çok kazı klayabileceği m i a nladı m . Bu keşfime çok sevi nd i m . Fa kat d a h a sonra ayn ı keşfi, nerede ise , ayn ı söz l er le, Nozım'ın do ya ptığ ı n ı okud u m . Kema l Ta h i r yazıyor du. Bu keşfin orta k ol ması na önce üzüld ü m , son ra sev i n

dim.

S ultonohmet'te Noz ı m ' lo yattım. Kemal Tahi r'le yat tım. Kemal Tahir, uzun uzun kesta ne l i pilav yapmasım ya zıyor. Biz i m böyle l ü ksü müz ol mad1. Yera ltı dü nyası n ı n önde g e l e n kimseleriyle yattım. Kürt İdris, Fevzi Öz' ü n kardeşi, Sabahcı Ka z ı m sigara ka çak ç ı l a rı , silah kaça kçı l a rıyla birl i kte yattım. Selimiye'den Sultanahmet'e geldiler. Be n i m de ka l d ı ğ ım O Bl o k'a indi ler. Sonra a ra la rı nd a olan Hüsnü Paşaoğ l u aralarım boz muş; önce haberi m iz yoktu, silahlanmaya başlamışlar. Bir b öl ü mü, bizim koğuşa D-1 'e sı ğ ı n d ı l ar. O k oğ u şl ar ı yerin a ltındayd ı . Nem l i ve p i s koka rd ı . Hava l a nd ı rma n ı n zemini ile b iz i m D-1' i n ü st penceresi ayn ı sev iye deyd i . Hava lan d ı rmada ke nd i koğ uşu m uzu n penceresinden çı kan pis ko kulara daya na mazd ı k. İşte bu koğ uşa s ı ğ ı n d ı l a r. Sil a h l a ndı k l arı n ı burada öğrendik. Y ö net i ci mi z Ce mal 'd i çok ufa k, kıde m l i b i r ma puscu, emniyette işken cede n k u l a k l a rı d uymaz ol muş, e n az bir kez başa rıyla ha p isten kaç m ı ş b i r a rkadaşı m ızd ı: uza ktan pe k seviyordum. Du ruma e l koyd u . Yera ltı d ü nyas ı n ı n l iderleri n i azarlad ı. İdare ' n i n yard ı m ıyla soktu kları s i lahlan çı ka r m alar ı n a is ted i . Ç ı kard ı l a r. Sil a h l a rı pa rça ladı . Esra rı yas a kla dı Kürt İd ris, k i ba r ve ya kışı kl ı b i r kürt i d i . İki koruyu cusuyl a b i rl i kte ha pse g i rm iş; orada öğ re nd i m Yera ltı dün y a sı nı n l iderleri b izim g i bi h apse g i rmiyorlar; yakalandık la rı zaman bir kac adamı da kend isini ya ka latıveriyor. Me- tin, İdris Bey'e daha sadı k ve Apo i s e çevikti. Sultanah met'te Kürt idris'.i koruyorlar ve hizmet ediyorlardı. ,

Yeraltı dü nyası ic in rahat hapis yatan insa n önem l i oluyor ve seviyorlar. Cezam kesin leşi nce hepsi benimle hapis yatma k istiyorlard ı . Be n sabah cok erken ka l kı yor dum, izin verirlerse havaland ı rmada i l k g ru ba katı l ı p ko şuyordum, sonra koğ uşu n helası nda gizl ice ıs ı ttı ğ ı m ız su ile yıkan ıyord u m, dil çal ı şıyord u m ve bu sı rada gelen kah valtıya nezaret ediyord u m . İ d ris Bey, saat ona doğ ru uya n ı yord u . Üst ranzadan kal kı nca ben i çal ışı rken görüyor ve her sabah bir kez, «Al lah ı ma h ocam ne g üze l hapis ya tıyor, ne g üzel hapis yatıyor» d iyord u . Koruyucusu M etin , bir süre son ra, bir tepside Kü rt İ d ris'i n öze l ka hvaltı sını getiriyord u . Yeraltı d ü nyası ndan i n san lar h e r saba h Uğur M um cu'yu oku rlar ve yoru m yaparlard ı . U ğ u r'u n kqça kçı l ı k ü ze ri ne yazd ı kları n ı okurlar, bil g i kayn a k l a rı ü ze ri nde tartış ma yaparlar, U ğur'a kıza rlard ı . Açı klanan « M İT» raporuna h i ç şaşırmadım. İçindeki bilgiler koğ uşta kon uşul a n l a ra uyuyordu .. Bana güveniyor lardı. « H oca m, bu Necdet Ü ru ğ a güvenmeyin, Sü leyman Takkeci adamıdır» diyorlard ı . Üruğ i le i lgi l i olarak yazı lanları n çoğ unu, raporda n önce, Sultanahmet D-1 koğu şunda duydum. Hiç şaşı rmadım. Geç saate kadar tavla oynuyo rl a rdı. Hızla vurulan pul sesleriyle uyanmaktan si n irlerimin bozulacağ ım an layınca bu koğuştan kendimi başka koğuşa attım. Soru Üç: Otel olması konusunda n e dersin i z ? Cevap Üç: El imize güç geçti ğ i gün yıkarız. Devrim müzesi yaparız. Sultanahmet, Devrim Müzesi otmahd1r. Kentin uygun yerindedir. Tarihseldir. T ü rkiye nin pek cok tanınmış ismi burada yatmıştır. Uzun bir tarihi var. Her ülkeye bi r devrim müzesi gerekiyor: en uygun bina Sul tanahmet oluyor. · Bugünkünden de eski hal e getiri lmel idir. Bir koğ uşa Nazım, bir koğuşa Kemal Tahir, Aziz Nesin , gene arkada ş larım, yasak kitaplar, mahkum gazeteler, yakalanan silah lar, hepsi konma l ı dır. Bahçesine büyük devrimcileri n hey kelleri dikilmel idir. i ncir ağacı eski yeri nde yeşermel idir. '

Ä°NANC VAZILARI

Kara kusunlar Köyü, 22 Aralı k 1985 Ca na kka l e Cezaevi Müd ü rl ü ğ ü , CANAKKALE Ca na k kale Cezaev i ' nde yatma kta ola n Rah i p Hay ko Man u e l Elde m i r i le b i r a kra ba l ı k i l işkim bu l u n m uyor. Sul ta nah met Cezaevi 'nde ta n ı d ı m . S u l ta n a h met Cezaevi ' nden beri i l g i m i v e i l iş k i m i sü r dü rüyoru m . H a k k ı n d a k i suçla ma ve veri len ceza ben i i l g i lend i rm iyor. Bi r d i n ada m ı i l e dostl u k i l işkis i n i sürd ü rü yoru m. Hayko M a n ue l Elde m i r i le Cemaat i , Patri khane i lg i l e n m i yor. Şu a nda ben i m dostl u ğ u md a n başka b i r ya kın lığ ı olduğ u n u sa n mıyoru m . Y ı l lard ı r, ha pisha ne yönetici leri v e yazg ı arkadaşla rı n d a n başka bir k i m seyle görüşemed i . Bi r i n sa n i l e görüşmek i sted iğ i n i bi l iyoru m . M ü d ü rl üğ ü n ü z ü n i z i n vermesi ha l i nde Rahi p Manuel Eldem i r' i ziya ret etmeyi pla n l ıyoru m. İzin vermenizi d i l iyoru m . Sayg ı l a rı mla. Ya lcı n Küçü k

Sevg i l i Hoca m, B i l iyoru m ka rt atmayı sevmezs i n iz a ma ben i bi l i rsi n iz. Bayra m ı m olduğu içi n ve sizleri n ben i h i ç ama h iç yal n ı z b ı ra k mad ı ğ ı n ız içi n l ütfen ka bu l ed i n bunu. Yen i Yı lda Size v e A i le n ize neşe d ol u , sağ l ı kl ı b i r yı l ol ması n ı te me n n i ederi m . H e r yen i y ı l d ü nyaya acı la n yen i b i r pe ncered i r. Eğer on u değerlend i ri rse k tü m ufu klar bizlerin o l u r. Sağ l ı kl ı g ü n ler ve başarı l a r. E l leri n izden öperi m. Hayko.

Ankara, 9 Ocak 1984

Sevg i l i Hayko,

Bu sabah i l k kez y ü rüyüşe çı kt ı m . Evden çıkıp Cum hurbaşka. n l ı ğ ı köş k ü nü n çevresi nden bir saat yü rüdüm. Anca k bug ü n zaman b u ld u m . Mektubunu da şimdi okuya bildim. M e kt u p yazma k i ç i n d a ktilomun başına oturma d an önce . İ sta n b u l 'da san ki ke ndim i y i ne tutu klu hissetti m . Bazt a rkadaşla rı m ız, i l k geceyi Bebek Ote l i ' nde deniz üzeri nde bir odada geç i rmem ize karar ve rmişler. Diğer arkadaşla rı m ı z uça kl a , hang i tarihte ve saatte Ankara 'ya döneceğ i m izi ka ra rlaştırm ı ş l ar. Bana sora n yok . Sanki yi ne Sul ta nah met'tey i m . Burada da geld i ğ i m izden beri i nsan lar ge l iyor ve i n sa n l a r g id iyor. Bi r iyi l iğ i var: Oda çiçe klerle dolu . . B u yüzden İsta n bu l 'd a h i ç ka l a mad ı m . isteklerinin hepsini ya pa cağ ı m d an h i ç b i r kuşku n olmas ı n . Ayı n sonu na doğ ru te krar ista n b u l 'a geleceğ i m . Sen i n s ı k ı ntı çek m e n i ön leye b i leceğ i m i sa n ıyoru m . M e ktubu n u oku muş olsayd ı m , spor aya kkabısı n ı bı ra kı rd ı m . Bi r kaza k ve üzeri mdek i son pa rayı bıra ktı m. U ma rı m a l m ışs ı nd ı r. Tesb i h i n i hatıra olara k sakla mayı is tiyordu m , Fa ru k i stedi. Kıya mad ı m verd i m . Bi r a kşa m yaba ncı g azeteci a rkadaşları m geld i . Se n i n çiçek d üzen lemeleri n i gösterd i m . Pe k sevd i ler. Zaten evi n e n görü l ü r ye rinde d u ru yor. Adres i m kağ ı dı n a ltı nda . Bu raya yazabi l i rs i n . Kuşku suz bir s ü re bir ayağ ı m An ka ra 'da b i r aya ğ ı m ista n bu l 'da olaca k. Avu katl a rı m ı n adresi ne göndereceği n mektuplar d a bana u laşı r. Giderken hiç ki mseye veda edemed i m . isted i m, a ncak 25

,olmadı. Lütfen sen D Blok'taki insancıklara sevg i ve iyi dileklerimi ilet. İsim saymıyorum. D-15'dekilere ayrıca E m i n Bey'e, Erkan'a ve herkese ismiyle sel a m la rı m ı i let. Bu arada Yılmaz üsteğmen, bana, yazd ı ğ ı

kitabı An· kara'daki köy evime giderek bıraktığını s ö yl e m işti . Ba na tUlaşması n ı e n gelled i k leri n i eklemişti. Ben d e bana mut laka ulaşır, demiştim. O sırada İ sta n b u l ' da ve daha so n ra ..do Sultanahmet'te idi m Ki tabı ça l ışm a masa m ı n üzerin de açı l m amış olarak ve zarfıyla d u ruyor. Sevg ileri m i i let. .

Hepsi bu kadar. Gözlerinden öperim. Metanet dilerim. � e lece ğine inanıyorum.

G üzel gü n leri n Ya l c ı n Küçü k

•

Ankara, Şubat 1984

Sevgil i Ha yko, Merhaba . Gözlerinde n öperim . Gözlerim i kapa r, vazifemi yapa r ı m . i sta n b u l 'da işlerim pe k ç o k yoğu nd u . Ö nce Büyük ada'ya , be n Su ltanah met'te iken vefat eden sevgili dos tum Doğ a n Avcıoğ l u ' n u n meza rı na , son ra hastaneye Mah m u t Bey'e, Aziz Nes i n 'e , yayı nevime ve tabii mah kemeye giderke n pek cok yoru l d u m . Daha önce telefon la a n laşmış o l ma m ıza rağ men M ua m me r ile görüşemedim . Anca k se ni sevd iği ne ve me ktu p yazd ı ğ ı n a beni inand ı rmıştı . Kuşkusuz . . . . . . i l e görü ştü m . Hoş b i r kızcağız. Sa nı yorum , benim le görüşme kten memnun old u . Görüşmemi zin son ucu n u sa na yazıyorum:· . . . , baskı demiyorum fa kat başı n ıza gelen olaylard a n , b u olayla rı n yarattığ ı ba s ı nçta n , yoru l muş duru md a . Gayet acık, sizi n d i nse l top l u l u ğ u n uz o n u da ya l n ız b ı ra km ı ş . Ü stel i k sen i n Su ltanah met'te d uymad ı ğ ı n ve görmed i ği n bir ta k ı m tadsızl ı klarla da karşı ka rş ı ya b ı ra kmış. Sana ilgisinin sona erdiğ i ni söyleyemem. Böyle b i r iz len im edinmedim . Ba na son ü ç yı l içinde ·senin l e olan il gisini ne kada r can l ı tuttu ğ u n u a n lattı . Tabii ben işin ka dı n-e rkek d ü nyası na g iren ya n ı yla ilgilen medim . Din ada mı ola rak pe k çok iyi bilirsin , iç d ü nya l a r bir deryadı r. Ben , birbirine bağ la n m ı ş ola n bir kad ı n la bir erkeğin iç d ü nya ları na girmemeyi öğ re ndim . Bana güvendi ve iç d ü nyası n ı , k ı smen ve bel l i bir he yeca n la a n lattı . Kendisine, ara nızda ki d uyg usa l bağı n bü. .

yü klüğünü öğrenmeye ge l mediğimi ve bir tavsiyem de ol madığımı söyled im. S adece ne yapmak istediği n i öOren meye çal ıştım. Ç ı kard ı ğ ı m sonuc: En azından b i r süre hapishane dü şünmek istemiyor. Çamaşı r, pa ra ve benzeri soru n l a rla il g i lenmek iste m i yor. B u n l a rı yeteri ölçüde yaptığ ı na ina nıyor. Bunları yaptığı için de çevresi n i n kend isine «apta l» gözüyle baktığına inanıyor. r. Doğrusu sen i n kon umu n u b i l iyoru m. O n u n sa na hay ran l ı k duyd u ğ u n u da görd ü m. « Kıska n d ı l a r on u » d i yor. En popü l er rah i p old u ğ u n u da öğrend i m . Buna şaşmadım. Vaaza başlad ı ğ ı n za ma n ya rattığ ı n güven ve i nancı a n lat tı, ba na. Sen i n hakkında pek g üze l d üş ü n ü yor. Ben i m sez d i ğ im içi nde ki kavgayı doğ ru l uyor. Sana durumu old uğu g i bi ya nsıttı m . Yazd ı kları m ı n se n i mutl u etmeyeceğ i n i b i l iyoru m . Anca k böl ü k-pörc ü k bi l g i ler yerine bu n u n da ha sağ l ı klı old uğ u n u d ü ş ü nd ü m . S a na da b i r tavsiyem yok. Kad ı n -erke k d ü nyası zigzaglar ve s ü rprizlerle dol ud u r. Çok za man bitmiş görü n ü rken cok daha ş iddetle yen iden baş l a r. Bel ki ona b i r s ü re içi n de olsa isted i ğ i rahatl ı ğ ı vermek ya ra r l ı ola b i l i r. Ona sen i n uzu n s ü re hapiste kalmaya ca ğ ı n a i nandı ğ ı m ı söyled i m . Buna inan ıyorum . Kadın-erkek i l işkisinde h i c b i r şey, ya kınlı k ve yüze yüze temas kad a r a levl i değ i l d i r. Ya kı nda yüzyüze sevg i n izi konuşma i m ka nınız ı n ola cağına i na n ıyorum , i na n mak i stiyorum . Dışordo «Of» ta rtışması i cerde k i kada r g ü nce l de ğil. Ama hep g ü ndemde. Size ş u n u söyleye bi l i ri m : Soğmolcı lo r'do yata n Bo rış'cı d ostla rım yoza kadar b i r affa i nanı yorla r. Ben dışa rı c ı k ı nca d üşü ncemi değiştirmedim ve doğ ru l uğ u n u görd ü m . «Af» üzerinde konuşmak istemem, cı koco k-cıkmoyaco k ta rtışmasına g i rmek i st e m e m An ca k çı kacak olduğu za man gerçekten genel olacaktı r. Burada h iç k i mse bu i htima l i reddetm iyor. Umarım, parayı almışsındır. Ba na telgraf değ il, mektup gönder. icerdeki a rka da ş la rı ma mektuplar yazdım. Yine yaza c a ğ ı m. .

Se n i , sevgi ve inanç dü nyan d ışı nda , sıkıntıda bırak mamaya ça l ı şacağ ı mdan emi n olabil i rsin. Gözleri nden öperim . Herkese selam. Yalcı n Kücü k

An kara , 6 Temmuz 1984

Sevg i l i Hayko,

Mektupları n ı hep .ald ı m . Sürekl i sevgim senin le bera ber. Kend i n i yal n ız hissetme, ayrıca bizim tü rümüzden in san l a r için ya l n ızl ı k bozan iyidir. Sana mektup yazama mamı n bi r nede n i , bu ara yalnızl ığı pek çok sevmem. Sık sık A n ka ra 'da n uzak kimsesizl ikte kitap yazmaya çıktım. An ka ra ya gel i nce o kadar yoğun oluyorum ki, bu yoğun l u k içi nde yazg ı arkadaşlarımı bile ihmal etti ğ im oluyor. Fa kat i nan çok olmasa bi le sürekl i para göndermeye ca- l ı ştım. Geri geldi. Bugün posta çeki ile on bin lira çıkarı yorum. '

Dünyamda saba h leyi n aç karn ı na içi len cigaramın tadı,. Ö l ü m kendi nde n önce bana yalnızlığını yol ladı Kıska , n ıyoru m öyle leri n i kocadıklarının farkı nda bile· değiller, Öylesine başlarından aşkı n işle ri . Büyü k Şa i r, sa n ki b i r böl ü m ü n ü b e n i m için yazmış: Bi l i yorsun Su ltanahmet'te b i l e günde y i rmi dört saat ba na yetmiyordu . Fa kat b i r böl ü m ü ben i m i ç i n değ i l . Ya l n ızl ı k bende ölü m deği l Ta n rı'ya ya klaşma, Ta n rı ' laşma d i na m i ğ i yara tıyor. Ta n rı ya l n ı z d eği l m i ? Datça 'ya g itmeden önce b i r yaba ncı dostu m , sen i n le· dostl uğu muzu b i l d i ği içi n , sen i n u n utu l mad ı ğ ı n ı söyled i . Bu ya ba ncı dostu m sen i ta n ı mıyor ama resmini bile görmüş. Sa k ı n kederl i olma. Biz Hoca'lar, se n de ben de esas ola rak kendi yol larımızda, hocayız, ama yollarımız farklı ol-· sa da hocalık tarihi nde beraberiz. H ocalar kederli olmaz..

Resi m yapmana sev i nd i m . Bu ora kitap yazmaktan re s i m b i le sey red em iyo ru m. Fa kat b i r asista n ı mdan bana Leona rd o Vi nci ' n i n son a kşa m ye meğ i tablosu nu bulma sı n ı isted i m . Pe k cok seviyoru m . Ha kkımda acılan dava l a rın sayısı artıyor. Cumhurbaş ka n ı 'na ver i len belge i le i lg i l i bir dava açı ldı . Aslı nda so ruşturma Aziz Nes i n , ü n l ü ko nser cerra h ı Profesör Hüs nü Göksel, be n ve on-on i k i , her b i ri kend i o l a n ı nda değer l i ar k ada ş, Cum h urboşkon ı' n a veri len belgeyi bizim yaz dığımızı bel irtt ik. Varsa bi r sorumluluk, bize ait olduğunu hem S ıkıyönetim Savcılığına ve hem de basına bildirdik. B i r dava daha açıldı. Hayı rlısı olsun. Hoyko bu kez y i n e kısa yazıyorum. Cünkü birazdan bil i mse l ve sanat alanında bir şi rket kuruluşu işi n i tamam lamak üzere arkadaşlarımla buluşacağım. Bu mektubu bu saba h yazmazsam uzayacağını d ü ş ündüm Bana ve Ankara'ya yaz. Sana gönderdiğim paralar ulaşmayınca ben im güzel avukatlarımdan birisi chocam Canakkale'ye gitmemi ister misin?> diye sordu. istanbul' dan y i ne de uzak. Ben im de görüşme imkanım olursa, be raber gidebi leceğimizi düşü ndüm. Bütü n sıkıntılarını ve ayrıca gerekirse avukat ihtiya c ı nı bana yaz. Herkes bi l iyor, ben sen i n le i lgi li davanın siyasa l ya nıy l a hiç i lgi l i deği l im. Bir d i n adamı olarak ve sevimli bir i nsan olarak sen i zor koşul larda tanıdım. Dostum oldun. So na e l imden geleni yaparım. Bizim insan lık kitabımız bö y l e y a z ıy or. Ben im ailem Ermen i lerle Tü rklerin cok kan lı olduk ları bi r yerde yaşıyorlar. Babam, sen inle dost olduğumu işitmiş, pek sevi ndi. Kişisel i lişki ler, kişisel dostluklar, top lu kavgaların üstüne çıkar. Çıkmalı. .

Bun ları sen i n için yazmadım. Bun ları, Canakkale Ce zaevi nde bu mektubu okuyacak görevl i ici n yazdım. Mek tubumun ve sana gönderdiğim paranın ulaşmasının ön lenmemesi içi n yazdım. Türkiye güze l bir ül ked i r. lcerde cok ka lmayaco ğmı

tJmut ed iyoru m. Bazı larım ız sına nıyoruz. Senin sınanman uzun oluyor. Geçecektir. Hen üz b i r i ş i m ve gel iri m yok. K ita plarım yay ı n lana �ak. Son ba harda dava m ı n kesin leşmes i n i be kl iyoru m. Gözlerinden öperim. Arkadaşlarıma sela m l a r. Hoşça ka l . Yal c ı n Küçü k /

Sevgil i Hocam,

Tem muz 1984

Göndermiş old u ğ u nuz değerl i mektubun uzu ve telgra fı mzı a ldım ve çok sev i nd i m . S izden haber a l ma k ben i çok mutlu etti ve sev i nd i rd i . M e ktu b u m u geç yazdı ğ ı m için ku sura ba kmay ı n b i raz ra hatsız ve b i raz da sı kıntı l ı oluşum d a nd ı . M e ktubları mın e l i n ize geçtiğ i ne çok sevind i m . Htc b i r za ma n a kl ı md a n geçmed i hoca m be n i u n ut tuğ u n uz. Datça'da n kartı nızı a l d ı ğ ı mda a k l ı mdan geçir d i m . Hoca m inzivaya çek i l d i d iye. Bizler arıyoruz böyle ya l n ızl ı ğ ı . C ü n kü ded i ğ i n i z g i b i ya l n ızl ı k Ta n rıyla i nsa n ara sı nda b i r merd ive n i n başl a n g ı c ı v e son rası n ı ya ratıyor . Yal n ı z l ı kla düşü nebi l iyor, a n l aya b i l iyor ve ya rata b i l iyoruz. Ked erl i değil i m hoca m baş ka bi rşey var içi mde bu n u ç ı ka rtma k zor oluyor. Bu öyl e b i rşey ki i n sa n ı herşeyden m a h ru m ed iyor. Düşü nceye zorl uyor. Ça l ışıyoru m ye n me y e o n u a m a ya pamıyoru m . Ve tü m ben l iğ�m i sevg iye, a r kadaş l ı ğ a , kitap oku maya zorl uyoru m . B i l iyorsunuz o şeyi «AŞK» sevg i l i 'den uzun zamand ı r ha ber a l a mad ı m hapis h a n eye g i rmem bizim büyü k aşkımızı n üstü ne de gölge d ü şü rmeye başlad ı . İ n a na m ı yoru m Aşk i n sa n ı n hayatında tattığ ı en g üze l yiyecek . Aç ka lsa susuz ka lsa i n sa n ı n g ı dasıd ı r o. İ nşa l la h i y i o l u r diye Ta n rıya d ua ed iyoru m . Ben i m d e s i z i n g i bi çok i htiya c ı m var ya l n ızlığa. Arı yoru m . Tek koğuşla r olsa h emen geçerim ama yok. Ko ğ uş u m uzda baya ğ ı ka l a ba l ı k. İ d a re ed i yoruz. Bu sözleri yazarken a kl ı ma şu g ü zel sözl er geld i b i rd e n . İ sa ' n ı n Sev g isi veya Ta n rı n ı n sevg isi m ü ke m m e l b i r sevg idir bize ba h şettiğ i . «Sizi sevdi ğ im g i b i b i rb i ri n izi sevi n iz, Ne mutl u o ad a ma ki d ostla rı u ğ ru na ca nın ı vermesi nden daha büyü k bi r

sevg i yoktur. K imsede yoktur» . Öyleki Mesih (Ta n rı ) ken d i ruhunu bizim içimize koyduğu zama n biz de tıpkı on un yaptığ ı g i bi bütü n i nsanları , düşma nları mızı b i le sevebi l i yoruz. Bu yürekte sadece kalmama l ı h isler açığa vurul mal ı d ı r. Yuhanna ( İ sa ' n ı n hava ri lerinden en öneml isi) şöy le der: «Yoksul ve acı içinde olan ka rdeşi ne yard ı m ede ce k d u rumda ol u p da ona yard ı m e l i n i uzatmaya n kişide Tan rı sevg isi n i n bu l u nmad ı ğ ı n ı be l i rti r». Sizki ya l n ız l ı ğ ı n i ç i n izde «Ta n rı laşma din am iğ i ya ra tı yor» d i yors u n uz esası nda sevg iyle d o l u ka rd eş l i kle do lu olduğ unuz ortaya çı kıyor. S izin işleri n iz i n ve dava ları n ı z ı n iyiye g itmesi i ç i n d a i ma d uacıy ı m Ta n rı ya . Gönderm iş old u ğ u n uz 10.000 l i ra l ı k posta çek i n i d ü n a l d ı m ve çok teşe kkür ede ri m ben i d üşü ndüğü n üz için . Bayra mda size v e G ü l ç i n H a n ı ma te bri k atamad ı m . Özür d i leri m . Ta hmin ederi m K u rba n Bayramı nda da acı k g örüş ola ca k eğer görüşme i m ka n ı m ız o l u rsa size me ktupla veya tel le haber veririm. Satı rla rıma burada son veri rken s ize iyi ve neşe l i gün ler d i lerim. Kend i n ize iyi ba k ı n . Ü z ü l mey i n . G ü l ç i n Ha n ı ma da ayrıyeten se la m l a r, s ı h hatin iz ve sağ l ı ğ ı n ız i ç i n d uacı yım. Sayg ıla rımla e l l eri n izd en öperim. Hayko. Not : Eğer res i m l e ilg i l i d e rg i veya ma nza ra l a r el i n ize geçe rse yol l a rsa nız sevi n i ri m .

Ağustos 1984

Sayı n Hoca m, Nası lsı nız u marı m iyisin izdir. Göndermiş olduğum me ktu b u m u um arı m a l m ışsı n ı zd ır. Be n i soraca k olu rsanız b i l d iğ i n iz g i bi g ü n leri m geçip g id iyor iy i , h üzün l ü , ü m itl i , v e neşe l i . Son g ü n lerde biraz ra hatsızd ı m . Hasta l ı ğ ı m psi kolo j i k doktor mora l i m i yü kse k tutmam ı i stiyor. Ama bu rası ce zaevi ne yapa l ı m deva m l ı mora l im i yü kse k tutmaya ça l ı ş ı yoru m B a yra m d a u m a r ı m g ör ü ş e b i l i ri z . B a y ra m d a n hemen son ra Cono kko le'de Panayı r d üzen lenece k . İ dare n i n teş f i kiyle bizimde res i m leri m izin serg i l e n me d u ru m u bul u nu yor onu n i ç i n h a z ı rl ı k l a r ya p ı yoru m . Ka s ı m ayı nda ise ki ş i se l se rg i a ça b i l me o l a n a ğ ı va r u m a rı m , bud a gerçe kle ş i r. i nsan b i raz e l i nde u ğ ra ş ı olu rsa d üşü ncelerinde n , sı kıntılarından uza k ol uyor. Bu da işe ya rıyor. Çoğ u zaman havalandı rmaya çıkmıyoru m . Koğ uşum u z güzel old u ğ u ndan yete ri kada r temiz hava olabi l iyoruz. İ k i saatl i k hava i se bazı zama n voleybol oynamak için işe yarıyor. Yen i Ze l l o n d a ve İ sviçre'deki d i ni kuru l uşlarda ba na me ktup yazmaya b a ş l a d ı l a r ve sizi n kadar on larda üzü l ü yorl a r d u ru m a . Sabretme k laz ı m Al la h büyü ktü r. U m a rım Bayramda i şi n iz i aya rlayı p g e lebi ! l rse n i z se v i n i r i m . B i r dost, b i r a rkadaş, b i r h qco ve bi r baba olarak sizi g ö r me k ben i de sevi nd i rece k. Bi ldiği niz gi bi b u rada herkesi n dil inde af söylentisi va r. Herkes C u m h u riyet Bayra m ı d iyor. Fa k at benim bu sözlere i n anas ım gelmiyor. Eğer bir of ol u rsa ya rarlana b i l irsek iyi ol ur, olmazsa 1988 Mart 31 'i n i bekl iyoru m. Ve kendimi on u n için aya rlamış d u rumday ı m . Bi lirsiniz ceza•

evinde herkes küçü k· bir söylentiden u m utlanıyor ve ar kasından b i r şey ara r. M e ktubumu kısa kestiğ i m i çi n özü r di leri m . Gözleri m çok bozuldu . Umarı m bu ay i çi nde doktora çı kabi l i rim. S i z i n d e dava n ız i y i yoldad ır, inşa l lah. Üzü l meyi n hocam her şey geçer ve yine tatl ı g ü n ler o l u r. Mektu bu ma istem iyere k son veri rken size sağ l ı k, mut · lulu k ve neşe l i g ü n ler teme n n i ederi m . S izi u n utmayan Hayko.

\L\ +a.. , 't �� Ç .,;\

ATa.t

""'

·\l.

·, .:,i ""

'\..., �

.k ıJ ;-:.i..i •

�cıU.(� . :.�

l"" W "\• \3-!" "" ch.""

) \1�'1 -

. . "lcı "- _, 1-\l #i ( K.oti 1 "" .

�İ ""'s� ·"'\.c. '4_ . � ..."\ · �t.{\l�l lMI \ ""� "\ca.'-', ".:, .ı..o_\, ' k,;. ·h � . � :; r-6�\:Tr� l.. � c.k..""' � �� .. ·\ '{İ. t. �\4 . �..ı. "- ' �ô.q . (,;.$�\Av i � 't � \ ""' " l•r C\.

�� '\O\c.. · "' ' � >.� el �

r�

"\�l.:a-4 ,.,..

•

ıc; �"'4 •

•

·"\�� \ �· ��le;.

1 2 . 3 . 1 984 Kitap y azmak i ç in buraya geldim. TV yok, FM Arap ve Yunan radyolarından işitilmiyor . G azete yok. Hiç kimse yok. Ben ke yifliyim. İki ayda yeni kitabı bitireceğim. Kendine iyi ba k . Yakında g ö rüşürüz . Mektup yazacağım. Göz Hayko

lerinden ö perim .

Para

g ö nderdim.

Yalçın

K ilçilk

An kara , 1 8 Eyl ü l 1 984

Sevg i l i Hayko, Merhaba. Gözlerinden öperi m .

Önce yazayı m : Sen i n le görüşme n i n m ü m k ü n o l u p ol mayacağ ı n ı ba na yazaca ktı n. Yazmad ı n . Bayramdan önce yazm ış olsayd ı n , gel mey i ve sen i görmeyi çok istiyord u m . S e n i özl edi ğ i m i b i l iyorsun. Anca k görüşme olanağ ı n ı b i l meden gel meyi düşün med i m . Soyadı mız tutma d ı ğ ı i ç i n görüştü rü p görü ştü rme yecekleri n i kestiremed i m . B u a rada önce ben i m Sevg i l i Avu katı m Öz n u r, ve ka leti n i a l mayı düşünüyordu. Arada ge l i p göre bi l i r, daha d oğ rusu birl i kte Çana kka l e 'ye g ideriz, e n azından Öz n u r se ninle görüşebi l i r. Bug ü n lerde An ka ra'ya bizi m ayd ı n d a vası için ge lece k. Te kra r kon uştu ktan son ra sa na yaza rı m . Özn u r' u n ve G ü l ci n ' i n de işleri yoğ u n . Ben i m işleri m i n ne ölçüde olduğ u n u , u muyoru m, g a zetelerden izliyors u n . Kitaplar yazıyoru m ç ı k ı yor v e baş k a işler yapıyoruz. Bu mektubu da sa na geci kmiş ol mama k içi n yazıyarum.

B i r: On bin l i ra gönderd i m , a ld ı n m ı ? İ k i : Sana resim v e fotoğ raf derg i l e ri gönderece kti m , gönderi p göndermed i ğ i m i h atı rla mıyoru m . Ü ç : Bu n u n d ı ş ı nda her h a n g i b i r isteğ i n va r m ı ? Resi m yapmana çok sevindi m . A f konusuna gel i n ce, Sulta n a h met'te hatı rlarsı n , eğer yerel seçimler öne a l ı n ı rsa af geriye a l ı n ı r, d iyord u m . Doğ ru cı ktı. Bug ü n kü h ü kü metten cidd i ta hmin le r ya pma k zor, çü n kü henüz h ü kü met olamad ı l a r. Başba ka n hala kend i -

sini ticaret ba kan ı ve tica ret ba ka n l ığ ı müsteşara sanıyor. Basit tica ri konuların d ış ı nda hep za ma na hava le ed i yor. Yal n ı z Türkiye son derece güzel ve sürprizlerle dol u . Ben b u hafta m a h ke mede de söyled i m : B i z bu ül keyi çok seviyoruz. g iderek bu ü l keye sevgi m iz. bu ü l kenin sorun larına sevg iye dönüştü . b i z ü l kemizin soru nları n ı seviyo ruz. Af do bu soru n ların içinde. Ü l kemizi çok seviyoruz, anca k d u ru mdan da hoşnut değ i liz. Kendi d u rumumuz değ i l . başkası . Türkiye'de bir başba ka n . bir ü l ke n i n . yı l l a rca Tü rkiye ' n i n yönetimindeki Su id i lerin bir başba kan ya rd ı mcısı n ı resmen karşı l ıyor. G ü n lerce ya n ı nda dolaşıyor. Böylece Tü rkiye'n i n başba ka n ı S u id i n i n başba kan ya rd ı mcısına eşit oluyor. Biz b u n l a ra üzü l ü yoruz. Üzü ntü müzü n , Tü rkiye'de yen i açı l ı mlara yol açaca ğ ı n ı b i l iyoru m . Se n i n mora l i n i ve d iğer tü m orta k yazg ı l ı a rkadaşla rı m ı n mora l i n i yü ksek tutma nızı d i l iyoru m. U n ut ma, hep söylerd i m , mapusl u k da b i r yaşa md ı r, e ksi kl i k l i yaşa m . Ama yaşa m . Yaşa m , her yerde güzeld i r. Bunun i ç i n mora l i yü kse k tutma k gerekiyor. M ora l , yaşa m ı n zem zem suyud u r. Bütü n b u n l a r geçece k. çok gençsi n . İ nançları na ve bu topl u ma bağ l ı l ığ ı n ı n sars ı l m ayaca ğ ı n ı b i l iyorum . Gözleri nden öpüyoru m . Bu hafta Ayd ı n Ü zerine Tezler' i n üçüncü kitabı n ı ta ma m l ıyoru m . Bu nedenle kısa kesiyoru m . Görü ş ü n ceye kad a r sevg i le r. Ya lcın Kücü k ·

�8 Eyl ü l

Sevg i l i Hoca m , Merhaba ,

1 984

Gönderm iş olduğ u n uz kıymetl i me ktu b u n uzu a ld ı m ve çok sevi nd i m , Bayra md a n önce size b i r mektup yazm ış tım u m a rı m e l i n ize geçm işt i r. Bayra m i ç i n size ve G ü lç i n Ha n ı m a haber ve rece kti m . Fa kat b u rası o kad a r ka l a ba l ı ktı ki hatta ge l i p i ki g ü n · be kleyip görü şe meyenler d a h i old u , on u n i ç i n size yazma k i ste med i m . Ç ü n kü uzun bi r yoldan gelecekti n iz, ote l le r d o l u yorg u n a rg ı n be k l iyecek siniz saatlerce ve be n bunu i ste med i m . Be n de sizi özle dim hocam ama her halde bundan sonra Savcı Beyl e ko n uşup sizin uyg u n b i r za ma n ı n ızı b i ld i ri rsen iz ona göre görüşme izni a l a b i l meye ça l ı ş ı rı m . S on ra ded iğ i n iz gibi soyadı meselesi de va r. Zorl u kl a rı d üş ü neb i l i rs i ni z. Fa kat bizi m burası çok i y i , a n layışl ı ve i nsanc ı l k i ş' i l e r !e dolu, bir pürüz çı kacağ ı n ı sa n m a m . Özn u r Ha n ı m ve kô leti m i a l ı rsa be n · de çok sevi n irim, h i ç değ i l se a rada b i r görü ş ü p sizl e dertleş i r ve b a zı yap tığ ı m hed iye leri size yol l a ma imka nım olur. Sayı n Hocam:

Y o l l a m ı ş olduğunuz

1 0.000

l i rayı a ld ı m ve çok sevin dim sağolun. Bana resim ve fotoğ ra f derg i l eri göndere ce k t i n i z fa kat h ala g önde rmed i n iz. Sizden tek ricam hocam , şu üç- sene arası nda bir d i l d a h a öğ re nme k , Latince ve Yunanca d a ola bilir. Bu n u n içi n kitaplar bulursa nız göndermen iz. Çıktığımız za ma n kend i m izi ·y e nilem i ş bir insan olarak durmuş za ma n a ye n iden ad ı m atmak ve daha çok ça l ışmaktır. Af konusunda sizi n d ü ş ü n ce n izdeyi m . Ben i m a k h m ı 40

af kon u s u na ta kmad ığ ı m te k düşüncem 1988 Mart 31 ' i nde d ışarı sağ l ı kl ı , neşe l i ve kültü rl ü biri olara k çı kmak. Bu a rada u nutmada n PLA İ N TRUTH dergisinden veya Time Newsweek, de ola bi l i r. Eski sayı l a rı ndan olu rsa gönderir sen iz sevi n i ri m . İ ng i l i zce okuyacağ ı mı z ma ka le veya dergi yok, İ ng i l izce m izi de u nutmaya l ı m. S izin dava n ız ı ya k ı nd a n izliyoru m gazete lerden . İ yi olacağı n ı ve öyle son uçla nacağ ı n ı u muyorum . Hayırl ısı ol s u n A l l a h büyü ktür hoca m . Çokta n be ri sevg i l i'den haber de a la mad ı m . Görüyorsunuz h oca m hapisha ne neler yı kıyor, neler sönd ü rüyor eğer i sta n bu l 'a g i d i p işiniz az ol d u ğ u b i r zama n on u n l a kon uşursa n ız sevi n i ri m . B i raz k i l o a l d ı m g i b i , havası ya rad ı ga l i ba , koğuşu muza ren k l i b i r te levizyon da a ld ı k ne yapa l ı m cezamızın çoğ u n u yattı k şu ka l a n kısmıda yatmaya ça l ışacağ ız. Korkmay ı n hoca m ben i ta n ı rs ı n ı z i nançları m ve top l u ma bağ l ı l ı ğ ı m sars ı l mayaca k. Ben de ü l ke m i çok sevi yoru m . Bu n u a n ca k bir kaç kişiden fazla bilen ve anlayan da yok. B u n l a rdan b i ri de sizs i n iz. Ermen ide olsak, Rum d a olsa k , Ya h ud i de olsa k, burada doğ muş bu topra klarm koku s u n u d uymuş havası n ı teneffüs etmişiz. Kend i m izi b i r Tü rkten daha ç o k Tü rk h i ssetmemiz de norma ld i r. Bu ü l ke n i n g üze l leşmesi içi n de e l i m izden gelen i yapmaya ça l ı şacağ ız. Deva m l ı mora l i m i yü kse k tutmaya ve üzü l memeye ça l ı şıyoru m . U ma rı m bu n u başa rı r ı m . Tek içimdeki ateş sev gi bağ l ı old u ğ u m a ş kı n ka rş ı l ı kl ı ol u p ol maması . Onu ne de olsa sevd i m seveceğ i m . Satı rları ma i stem iyere k son verirken s ize başa rı lar ve sı h hatl i g ü n le r d ileri m . G ü lçin Ha n ı m'a ve d iğerlerine sel a m l a r, e l leri n izden öpe rim. Sevg i ler ve sayg ı l a r. Hayko.

An kara, 14 Kas ı m 1984 Hayko, Merhaba. Uzun za mand ı r, senden habe r alamad ı m . Bug ü n sana 1)a ra gönderd i m. Umuyoru m iyisi n ve ya k ı nda pa rayı a l ı r sın. Ya ptı ğ ı n res i m ler ne a lemde? Ba na hala S e n i ziyaret - e d i p görüşebileceğ i m i habe r vermed i n . Bel ki g ü n l ü k bası ndan izl iyorsun v e görüyors u n : be nim işlerim old u kça yoğ u n g id iyor. Kita p yazmayı b ı ra k madan d iğer işleri de sü rd ü rmeye ça l ışıyoru m . Bu d a çok yorucu oluyor. Za man za man i sta n bu l 'a da g itmem gere : k iyor.

Kurduğu muz yen i b i r ş i rketi n işleri n i g e l iştirmek, te maslar ya pma k i ç i n Kası m ayı n ı n baş ı nd a i sta n bu l 'a g it tim. Uzun s ü re ka l d ı m . Sevg i l i avu katla rı m G ü lçin ve Ö z n u r'la kon uştu m . Sen i n avu katların olabi lece kler. Özn u r sen i gel i p ziya ret edece k. Ya l n ı z ben bu ben i m feda ka r dostlarıma daha fazla yü k olma k iste m i yoru m . Özn ur'un Cana kka le 'ye gel mesi dönmesi b i r g ü nden fazlas ı n ı a l a b i lece k . Bu ned e n l e b i raz para kaza n maya ba kıyoru m . Bu işi fina nse ede b i lece k d u ruma gel i nce , be l ki Özn u r'la Cana kka le'ye gel i riz. M e ktu p yazmayı geci kti rme me k için kısa yazıyoru m . Uzu n yazmayı d üşü n üyoru m a ma daha d a geci kece k. U m uyoru m fazla k i l o a l m ı yors u n ? Ş i m d i . . . . . . ' ı te kra r görmem i isted iğ i n i hatı rl ıyoru m . Bana adres i n i yaza rm ı s ı n ? B u a y i sta n b u l 'a b i r kaç kez g i tmem gere kece k. Aziz Bey'i n , Azi z Nes i n , yaş g ü n ü n ü kutlama töre n i nde b u l u n ma k istiyoru m . İ sta n b u l 'da Aziz Bey' de ka ldı ğ ı m i ç i n Teşvi kiye'de, . . . . . . ' n i n ça l ı ştığ ı yere 42

'kolayl ıkla gidebil i rim. Fakat adresi hatı rlamıyorum ve es :ki mektupları n ı bu lmam da zor. Her biri bir başka yerde. Gözlerinden öperim. Kend i ne iyi bak. Cok gençsin ve bu ü lkeni n güzel günleri var. Güzel .gü nleri n Sen i ve hepimizi beklediği n i hiç unutma . Görüşünceye kadar hoşça kal. Sevg i ler. Ya lcı n Kücük

rJ.Jk K F Y ,.. ms -

:m .. zwsww

��-

, . ,· · .. ...

\. �

• ·. ! �. ..·,-. '� ·

,.�.

i e� \ Z 7 '. i

' �

....L ......,_.. ..,.,._ a 1

Sa yg ı d e -

AiN'!YllRR

�Ü

AL/coK a-1'- �u c51/ay/ s . cO' d.& zs · ��L/nlor

/8L c1A1

LJo c; . LJ,.. .

.-.

r�n

·�

Fi. DrM/'A S/L CPIN1'KK�� °e

Hayko 'n un za rfl arın da n bir is i. •R e v. F r. H . Ma n u eı El d e m ir• ya ğe r Pe der M zı yo r. an u eı El d e m ir aııı ı a m ın a g eliy or.

/ 1 /()()

C E'Z. R.ı. v/·

;./ . MRU�L.

/; � Al�KKHi#

�çv. FJl. .

Sevg i l i H ocam, Merh a ba .

Ara l ı k 1 984

M e ktu b u n uz ve yol lamış olduğ u n uz pa rayı daha d ü n a ld ı m ve cok sevind i m . U ma rı m ra hat ve afiyet içindes i n iz. Sizi n iyi h a beri n izi a l ma k i na n ı n ben i çok mutl u kı l ı yor. Ben i sora ca k ol ursa n ı z b i raz rahatsızd ı m bu sıra l a r çok s oğ u k old u ğ u i ç i n cidd i bir grip geç i rd i m . Ve size bunun yüzü nden geç mektup yazd ı m . Kusura ba kmayı n . Sizin ha berleri n izi izl i yor ve iyi olaca ğ ı n ı u muyoru m . Al lahtan ümit kesi l mez hoca m . Ben i soraca k ol u rsa n ız iyi sayı l ı rı m tab i i i y i deme n i n ne old u ğ u n u b i l i rs i n iz. H içbir za ma n hapisha nedeki i y i d i yemez fa kat, Al laha şü kü r. Kend i m i b i raz yal n ı z h i ssed i yoru m . Za m a n zaman resi m lere d a l ıyor yal n ız l ı ğ ı onda arı yoru m . Res i m leri m iyi sayı l ı rla r. Söz açı l m ışken gecen me ktu bumda sizden C i n motifleri ha kkı nda bir k ita p iste m işti m . U ma rı m i ş i nizin yoğ u n l u ğ u dolayısıyla u nuttun uz m ü h i m değ i l hoca m . Tü rk motifleri , m i nyatü rrer, çiçekler ya pıyoru m . Bu radaki a rkadaş l a r çok sev iyorl ar ta bi i ki idare mi z de çok seviyor. Hele b u rad a k i sosya l h izmetler uzma n ı öğ retm e n l e r cok sev i n iyorl a r m a h k u m u n bu gel iş mes i ne . Özn u r Ha n ı m ı n ben i m a v u katı m olacağ ı n a sevi nd i m . B u a rada ne za ma n m ü sa it ol u rsa n ı z ta bi k i Cuma g ü n ü n e rastla ması şa rtıyla . Ziya rete gelebi l i rs i n iz_ Gelmeden önce ba na ta ri h i n i b i l d i rirsen i z sevi n i ri m . Buraya ge l i rse n iz savcı l ı kta n b i r kağ ı tla hemen g örüşebileceğ iz. İ n a n ı n hoca m s i z i ç o k özled i m . Lütfen geleceğ i n iz i ya kı n tari h i b i ld i ri n . U n utmayı n Cuma ziya ret g ü n ü . Avu kat herha ng i bir g ü n gelebi l i r.

Sizden Sevg i l i 'y i görme n iz i rica etm iş t i m . Ad resi : C o cuk Mağazası Rume l i Cad . veya Hala s karg azi Cad . Co cuk Butik. Sevg i l i hoca m i na n ı n kend i m i ya l n ız h i ssetme m i n te k sebebide o. Onu cok ama cok seviyoru m . Bi lemi yo r u m neden bu kada r c o k sevmişken birden kopuverd i. Şurada üc senem ka l d ı ki o n u da ta m ola ra k yatacağ ı m t s anmıyorum Eğer ha k i kate n a ramızda k i i l işk i n ; n sona e r d iğ i n i söyleyecekse söylesi n . Başka b i ri olabi l i r. Fa ka t onu sevd i ğ i m ve onu nda be n i cok sevd i ğ i n i b i l i yoru m . E ğ e r b u sevg i s i deva m ed iyorsa ki u m uyoru m ba na yazsı n demi yorum size söyles i n . Ç ı kacağ ı m h oca m hem gel işmiş ve olg u n olara k o zama n daha güze l b i r hayat ı m ı z olaca k. Bunla r la s i z i n kafa n ızı ağrıtıyoru m özü r d i le ri m a ma s iz den başka da dert orta ğ ı m yok hocam. Aziz Bey'e benden de se lam ed i n . El lerinden öperi m ve m u tl u l u klar d i leri m . S i z i d e ben i m sorun l a rı m l a değerl i za ma n ı n ızd a n a ld ı ğ ı m icin özü r d i leri m . U marı m işleri n iz ve ye n i şirke t i n iz hayırlısıyla gel i ş i r ve ü l ke m ize yara r l ı ol u r. K ı sa yazd ı ğ ı m i c i n özü r d i leri m . Te kra r e l leri n izden ö per size sağ l ı kl ı , neşe l i v e başa rı l ı g ü n ler teme n n i ederi m . Sizi seven Hayko. .

NOT

Hoca m eğer bu l u rsa n ı z İş Ban kası Türk El S a n atla rı ve M otivleri kitabı olaca k i s ta n bu l 'a geld iğ i n izde ona da ba ka rsa n ız sevi n i ri m . Ş i m d iden teşe k k ü rle r .

Hayko.

6 e � \:

-t\o� fV') 6'\:i,1 Jı. A� l ı n 1 � : o Yf n i Y, l ı n � ti ku-\bt_ rJ'� r, � h �i- lı slj " (ç � --

'i M� I'\

E ck tt,�

-S: � k e_ S�, k�

ı:

1 2 Oca k 1 985

Sevg i l i Hoca m, Merhaba .

U ma rı m iyisin izd i r. Yol l a m ı ş old uğ u m yı l başı kartı ve me ktub u m, u ma rı m , za ma n ı nda e l i n ize geçmişt i r. Ben i so raca k o l u rsa n ız, ben de iyi sayı l ı rı m . İ y i l i klerle ve kötü l ü k lerle d ol u b i r seneyi de geride b ı ra ktı k. U ma rı m yen i y ı l , yen i umutlarla ve sevg i lerle d ol u b i r yı l ol u r hep i m i z i ç i n . . Her gecen g ü n i nsa n yen i bi r u m utla yen i b i r hevesle sa rı l ıyor; e rtesi g ü n ü n b i r umut günü ol ması d i leğ iyle. Sizi n işleri n iz de yol u ndad ı r u m a rı m . A l l a h kolayl ı k vers i n , hoca m , her şeyin ya kı nda iyi olaca ğ ı görü n ü yor. B i l iyoru m, küçü k şeyler sizi sı kmıyor ama işleri n izi a l ı ko y uyord u r. A l l a hta n ü m i t kesi l mez. Sevg i l i Hoca m, bu y ı l başı ya klaşı k üç yüz-dört yüz kart geldi İ ng i ltere 'n i n tü m şeh i rleri nd e n . Ben de cok se v i nd i m . Ta b i k i ben i seve n l e r ve ben i ta n ı ya n l a r ben i u n ut mad ı k l a rı n ı ve u n utmayaca k l a rı n ı g österiyorla r. Bir iyi l i ğ i n kırk se ne yol u va rm ı ş derl e r. Ka rt göndere n leri n çoğ u n u ta n ı m ıyoru m a m a , ta n ı d ı kları m da ya kındaf'I bi ld i ğ i m a rkadaşları m , sizden i y i o l m as ı n l a r, hepsi ben i hatı rla m ış . N e g ü zel şey hatırl a n m a k v e u n u tu l ma ma k ! İ nsana ne şe ve mutl u l u k veriyor. Bu a rada bi z i m Patri k Hazretleri de be n i mle baya i l g i lenmeye başlad ı . Nede n i n i de b i l e m i yorum . Neyse bl:J iyiye a lamet her halde. Ye n i yılı b i l d iğ i n iz g i b i te levizyon seyredere k geç i rd i k, <Jyn ı Sulta n a h met'te ki g i b i . Değ işen h içbi r şey yok. Yal n ı z i nsa n ya k ı n l a rı n ı ve dostla rı n ı ozl ü yor. o kad a r. Ben i m de işleri m baya yoğ u n . Res i m , d esen de rke n vakit geçi rmeye ça l ışıyoru m . Ne yapayı m hoca m , i nsa n

fazla düşü n ü rse hasta olmaya başlar. Bugünlerde gözle ri m için h a s ta h a n e y e gideceğ i m . U marım iyi olu r. Yalmz çok ağrı ve s ı z ı va r, b i l iy o rs u n u z Sol gözüm amel iyat is terd i , u m arı m , kötü b i r ş e y d e ğ i l d i r Mektubu m u burada kesmek zoru nda kalacağ ı m , ha c a m . Ya kı nda yine y a z aca ğ ı m , u marı m. Siz de i ş ler i n iz i n a rasına b i r sat ı r s ı ğd ı rı r s ı n ız Kend i n ize i y i ba k ı n . Sizi çok öz l e d i m . Eğe r gel m e yi d ü şü n ü rsen iz, l ütf e n , haber ve rme yi u nutmayı n . Size ne ş e l i v e s ı h hatl i g ü n l e r d i le ri m . G ü l ç i n H a n ı m v e Ö z n u r H a n ı m a s el a m l a r v e s e vg i l er . Siz e v e Ai l e n iz e neşe l i ve s ı h hatl i g ü n l e r d i ler, e l leri n izden öpe ri m . .

Hayko.

Sevg i l i Hayko, Gözleri nden öperim .

Kara k us u nlar, 2 7 Şu ba t 1985

O kadar hızlı ve çok yazıyoru m k i sa na aylard ı r mek tup yazamad ı ğ ı m ı hatırladı m . Kus ura bakma . Üstel ik pa ra göndermed i ğ i m i de hatırlad ı m . Yen i bir kitabı bitirmeye ça lışıyorum. Bu a ra ev ta ş ı d ı m . Bizim, O DTÜ ya kın ı ndaki köyde k i kooperatif evimize geçti m. Kooperatif evi ded i mse, bahçe l i ve dubleks. İçimde bir sezg i ya kı nda bura l a rda olabi leceğ i n i söy l üyor. Doğru buraya gelece ks i n : Seni on beş g ü n tedaviye ve besiye a lacağ ı m . Son ra isted i ğ i n yere g iders i n . Sana me ktup yaza mad ı ğ ı m zamanlar sen i unuttuğ u mu d ü şü n me, o kada r yoğ u n g ü nler geçiyor. Yu rt d ışı ndan gelen leri n çoğu görüşme k istiyor. Gazetelerden okumuş s u nd u r, Tü rkiye'de M a rilyn Monroe ' n u n kocası olara k bi l i nen Arth u r M i l ler ve Harold Pi nter de gel iyor. U l usla ra ra sı Pen K l ü bü ' n ü n önde gelen isi mleri . Her ha lde k işisel dü zeyde de ta n ışacağız. ,

Eki n Ayşe yol l u yol u nda gelişiyor. H ükümetin bu an la msız tutu m u n u değ işti receğ i n i gösteren işaretler var. Ayrıca biz i m çeşitl i form ü l leri m iz var. Yaparız. Bu g üzel ü l kede g üze l i ş l e re h e r za ma n ça re ve yol bu l u n u r. Bizim projelerim iz pe k güze ld i r. Her kente, yoks u l ü n ive rsite öğ rencisi n i n , gene mem u ru n , a l ışverişe cı k m ı ş yorg u n ev ka d ı n ı nı n bir uğrayı p bütü n gazeteleri , derg i leri okuyabi le ceğ i , tavla oyna mayaca ğ ı , satra n ç oynaya bi leceğ i , bira iç meyeceğ i , ı h l a m u r veya cay içebi leceğ i kıraathaneler aça cağ ız. Eks i k pa rayı , özel kesime ve yaba nc ı l a ra i ktisad i veya m i ma rl ı k projeleri yapara k ta ma m l ayaca ğ ız. 50

Kitap biti nce yayı nev i ne ve rme k üzere i s ta n b u l ' a gi de ceğ i m . Bu a rada mutla ka . . . . . . 'y i göreceğ i m . Biraz da·

h a ra hatla m ı ş old u ğ u n u d ü ş ü n üyoru m . Sağlam kad ın-er ke k i l işkisinde n h i ç bi r şey ka l masa , der i n bi r dostl u k ka l ı r.

Hay ko, icerde i nsan korkmaz. i n sanlar d ışarda kor karlar. S e n i n d i nsel cemaati n hala tartışmalara k on u olu yor. Di n ada m ı s ı n , insa n l a rı ve gene kad ınları a n l ayabile ce k d u ru mdasın . Bu me ktu pla b i r l i kte on b i n l i ra gönde riyoru m. Bana paraya i htiya c ı n ol u p ol mad ı ğ ı n ı yoz; pa ra göndermeyi ih mal et t i ğ i m iz za ma n borçland ı isen haberim olsu n . Kita p ları m b i raz para getireceğe benziyor. Gözlerinden öperi m. S ı k ı ntı l ı g ü n leri n çoğu nu geride b ı ra kt ı n . M e ktubunu be kl iyoru m . Arkadaşları ma se lamlar. Ya lcın Küçü k

'eri bir araya geldiler

11ri ta l a r ve yakı i m ıı elirtendi

, bacası ka

1 4 Y ILA . M AHKUM

Papaı ff•1ko Manuel Eldeınlr, lııtuıbul Salcıyöııetlm 1 Numar.ıı Aakerl Mllh.ke-rnc:ıe , l l Mart 1913 laıtlılııJe."

.. ,., ..., ...._ -hldm eıldinlfd.

e i sta n b u l S ı k ı yönetim As k e r i Mah kemes i'nce ·� , yı l a{ıır h a p se ça rptı rı lan E r m e n i papaz Hayko M � n u e l E l dem i r' i n , Orly �at l iamı sa n ı k ları Nayı r, S e m er\:i ya n ve Garb i syan ' ı n K ud üs'tek i R u h ban O k u l u 'nda h ocası olduQu ve d i er Ermen i g en ç l e re yapt ı Q ı g i b i , on lara da "terörizm ı ' aşı lad ıQ ı a n laşı l d ı .

e 1 1 . s a y f a da

tdiQi aday

1 52

" D o l a r.

bizi

Çanakkale, 6 Mart 1 985

Sevg i l i Hocam , Gözleri nizden öperi m .

Umarım yol l a m ı ş old u ğ u m mektubu ve y ı l başı kartım a l mışsı n ı zd ı r. Nası l sı n ız u ma rı m iyisin izd i r. Sağ l ı kl ı olma n ız i ç i n deva m l ı d uacıyı m . M a h ke me n izin de hayı rlısıyla bitmesi ben i i n a n ı n çok a ma pe k çok mutl u etti . Ben de va m l ı ola ra k ben i d ü ş ü nd ü ğ ü n üzü b i l iyoru m hocam. İ şle ri n iz i n bu s ı ralar pe k yoğ u n old u ğ u n u da . Ben de biraz mektubumu geci ktird i m . C ü n kü cidd i b i r göz ra hatsızl ığı geçird i m . İ ki ta ne g özl ü k almaya mecbu r bı ra kı ld ı m . Nu maral an d a 9,5 ve 7,5 old u . Herhalde b i raz fazla ça l ı şmak ta n ve kita p okuma ktan olaca k. Sevg i l i Hoca m , u m a rı m paza r g ü n kü H ü rr;yeti ve 18 Şu bat ta ri h l i M i l l iyet gazeteleri n i oku muşsunuzd u r. Bun l a rı n ne ya ptıkları hiç be l l i değ i l Hoca m . Ba s ı n a h l a k ka n u n una aykı rı ve esef veri c i ve uyd u rma, sa n k i pol i siye roma n la r yazar g i bi ben i m şahs ı m ı ya kınd a n i l g i lend i ren yaz ı l a r yazmaya başlad ı l a r. H ü rriyet Gazetesi Orly katl i a m ı n a ka rışa n teröristle r i n hocası olara k ben i gösteriyor ve on l a rı n sa n k i a k ı l ho cas ı ve olayı sa n ki ben terti ple m i ş i m ben de teröristim. A h hocam i n sa n l a r n i ye bu kadar kötü ve bir kişi n i n ha yatı n ı teh l i keye ataca k derecede kasıtlı ve ma ksatlı yazı yorla r a n l a m ıyoru m . Hayatı m ı teh l i keye ata n b u olay kend i g ü cü m ü n ge re ken va rl ı ğ ıyla tas h i h ed i p ma h ke me ka nal ıyla baskıya gönd e rd i m . H ü rriyet Gazetesi ta bi ki ne te kzi p eder ne de yay ı n l a r. B i r şey değ i l hoca m korka rı m bu n l a r böyle d e va m ederse m i l let bizi ta m bi r te rörist za nnedece k zaten b u rada idare hariç olsu n mah ku m l a r ve d iğer şa h ısları te53

d i rgin ed iyor. Ve ba na karşı değ iş i k tavı r almaya itiyor. Bu da ben i çok üzüyor ve ayrı ca ted i rg i n ediyor. B i l i rs i n i z hoca m, i nsa n kend i kend isi n le şüphe etme ye başl ı yor. İ nan ı n sol kol u m i ki g ü n d ü r uyuşu k b i r vazi yette. S ı kı l ıyoru m . Ne kadar i nsa n üzü l m iyey i m derse de s i n o kada r daha çok ted i rg i n oluyor. İd a reyle sevg i m iz sayg ı m ız va rd ı korkuyorum böyle d u ru m l a r b u n u da etki leyecek. Her n e kadar onlar ba na ka rşı b i r a b i , b i r büyü k insan olara k tese l l i ed iyorlar ise mah ku m ve baş ka l a rı böyle düşü nmüyor. Bilem iyoru m böyle yayı n l a rı nası l d u r d u ra l ı m . Başba ka na m ı yoksa Say ı n C u m h u rbaşka n ı 'na m ı yaza l ı m . Bu h usus hakkı nda bana bilgi veri rse niz sevi n irim. Evet hoca m gözl ü k ve i l a ç masrafı olara k b i raz borç land ı m . Bir gözl ü ğ ü m ü de a la mad ı m . Pa ram olmad ı ğ ı i ç i n aşağı yu karı Q n bine ya kı n . Gözl ü kler ateş pa hası g ibi 8 bin 200 TL. tuttu . Bu n u n 3500' ü n ü verd i m da ha da vere ceğ i m . Herha lde yol l a m ı ş old u ğ u n uz 1 0.000 T ü r k Liras ı n ı i laçla ra v e d iğer gözlüğ ü me yetişti rmeye çal ışaca ğ ı m . Sizi cok özled i m hoca m . Boş b i r za ma n ı n ı z ol u rsa m u hakka k s izi ziya rete be kleri m . Ş i md i l i k kesmek istiyoru m . B i raz göz ağ rı s ı , b i raz s ı kı ntı n e ya pa l ı m A l l a h büyü ktü r. Ya kı nda size te kra r ya zacağ ı m . Eğer kita p ve derg i yol larsa n ız l ütfen şu a d rese yol layı n . Usu m i K ı rtasiye, Barba ros M a h . Atatü rk Cad . 1 1 5/ A Çana k ka le . Ve kita b ı n üstü ne ism i m i yazmayı un ut mayı n . Sevg i ler sayg ı la r. E l leri n izden öperi m . Sel a m l a r. Hayko.

S evg i l i Hocam . Merhaba .

N i san

1985

Nası lsı n ı z u ma rı m iyisi n izd i r. Ben i soraca k olu rsa n ı z Allaha ş ü k ü r iyiy i m . B i l i rs i n iz cezaev i nde yuva rla n ı p g id i yoruz. Herkes ü m itl i burada y a 23 N isa n'a y a da 1 9 Ma yıs'ta b i r i nd i ri m bekl iyorla r. Bilemiyorum kend i m i bu or tama ka pt ı rmak i ste m iyoru m . Fa kat i nsa n ha l i ne de olsa b i raz ü m itlen iyor. U ma rı m son yazd ı ğ ı m mektubum e l i n i z e geçm i şt i r. Ayrıca yol l a m ı ş old uğ u n uz 1 0 .000 TL. 'de a l d ı m . C o k teşekkü r ederi m . Sizlerden başka dostu m d a ka l mad ı , ben i a raya n . Bu son H ü rriyet gazetesi ' n i n yazd ı ğ ı ma ka le be n i cidd i mora l bozu kluğuna uğ rattı . Şaş ı rd ı m kald ı m . İ n sa n l a r n e kadar d üşü n ces iz, n e kadar an layışsız ol uyorl a r. Be n i çok sı kı ntıya boğa n bağ l ı bu l u nduğu m d i n kuru l uş u n u n b u kon u l a rda sessiz ka l ışı ben i san ki bi r boş l uğa kend i baş ı m a b ı ra km ı ş olması bu da çok çok üzücü ve s ı k ı n tı l ı b i r · d u ru m . Ne ya pa l ı m A l l a h büyü ktü r hoca m . B i z bu ü l keyi sev i yoruz . V e burada yaşa ma k i stiyoruz ama bu g i bi tatsız sald ı r ı l a r i n sa n ı n içi nde ki Vata n sevg i s i n i öld ü rmeye, soğutmaya yol acıyor. Gecen hafta Ada let Ba ka n l ı ğ ı ' n ı n emri i le sağ l ı k d u ru m u m kontrol ed i ld i , b i l e m iyoru m n için , b i l iyorsunuz Pi soriasis ve gözleri m cok nazi k herha ng i bir mora l bozu k luğunda hemen kend i si n i g östermeye başlıyor. Her neyse Hoca m u ma rı m ben i m sı kı ntı ları m la siz i n baş ı nızı deva m l ı a ğ rıtıyorum . Siz nas ı l s ı n ız. İ şleri n iz v e k i tapları n ız nas ı l g id i yor, yen i kita b ı n ızda da başa rı l a r d i le ri m. Sayı n Hoca m umarı m bizi m «Sevg i l i » ile görüşme im kan ın ız oldu ne olu r hoca m eğer za ma n ı nız müsa it ise bir u ğ rayı n defa l a rca mektup yazd ı m cevap a l a mad ı m . Mek�

tuplorı m ı n eline geçmiyeceğ i n i u m a ra k yazmıyoru m. Çün kü baş kas ı n ı n eline geçmesin i istemiyorum . Ne yapayım Hocam hayatta tek s evd i ğ i m i nsa nd ı . Cezaevi onu do ben den ayı rd ı , bu soğ u k duva rl a r sevg i l i leri , Anneleri ve Ba baları ayı rıyor birbirinde n . Ama ben i m sevg i m sonsuzdur. i nsa n sevg isi ol madı kça yaşaya maz. Varsa i n sa n şu d ü n yada sevg i s i için va rd ı r. U marı m ya k ı nda ba na yaza rs ı n ız. Şimd i l i k bu kada r hoca m haftaya t e kra r ya za c a ğ ı m y e n i ev i n i zde i nşa l lah ra hats ı n ızd ı r. S izi sevg i ve hasretle kuca k l a r, el leri n izden öpe rim. Sevg i le r ve sayg ı la r Hayko.

Sevg i l i Hoyko, M e rhaba .

Korosun l o r Köyü, 1 8 Hazira n 1 985

Pırı l pırı l gözleri nden öperi m. Gözlerine iyi bo k. Hatırlayaca ksı n , Sultonoh met'te d uvar yazılarım va rd ı ; gece n i n bel l i veya bel i rsiz saatlerinde a k l ı ma va do içi me d üşen l e ri d uva ra yazıyord u m . Bunlardan birisi şöyle: « Ben g örmeyi n ce d a ha iyi görüyoru m » . Dü n saba h a ld ığ ı m notu do a ktarayı m : « Dizlerim tut muyor, a k l ı m a ç ı ld ı » . Her i kisinde de b i r bağ la ntı va r; teori k i nsan, somut' to n uza klaştığ ı ölçüde gerce k'e daha çok yo klaşıyor. Anca k y i ne de g özlerine d i kkat et. Daha cok gençsin, sevd i kleri n i görece ksi n . Bel ki göz, en çok sevg i l iye ba k ma k i ç i nd i r. Sen i i h m a l etmemeye ça l ı şıyoru m . Anca k üzeri nde p l o n l od ı ğ ı md o n da ha büyü k bir yü k var. Ü ste l i k eks i k ol maya n dostla r s ı k sı k arıyorl a r. Gecen g ü n bir davası için Ö z n u r An ko ro 'yo geld i . Köy'de ka ld ı . S e n i n de ka lacağ ı n odada kal d ı . Ö z n u r'o söyled i m , tekra rl ıyoru m « i nsan bir bakıştı r» . Gözlerine d i kkat et ve bono yoz : C i lt hasta l ı ğ ı n ned i r, b u n u bi l mi yord u m , bunu do yoz. Hasta neye ka ld ı rm ı yorl a r m ı ? Lütfen ve acele ayrıntı l ı bil gi gönder; res m i yerle re ve gereke n yerlere başvurmam gere k . Sen a rtı k hakkı nda veri l m iş h ü kmü çe kiyorsun. Ha k l a rı n va r. Artı k uzun h a p i s l i ğ i ta mamlayı p ç ı ka n lara rastlanıyor. B i r a rkadaş ı m ı z Conakkole'den geld i , senden haber ge t i rd i . Dokuz y ı l ı dold u rm u ş . Da ha önce ta nışmıyord u m . Ki t apları ma beğe n i s i n i ve ta n ışmak isteğ i n i d i le geti rd i . Haf ta son u nda, Su ltonoh met'ten Hayda r Du ran çı kageld i . M ü 57

ebbet beklerke n ve ayrı ca Sağ m a l c ı l a r'dan bir yed i yı l ı va rken, heps i n i çözmüş ve o n b i r yı l ı ta mamlayı p geld i . Aslan g i b i . Sana gereksiz u m u t verme k istemem. S u l to n o h met konuşma l a rı m ızı hatı rla rs ı n . Turg ut Öza l çok sı kıştı . K i m s e yeri nde olma k i stemez, sa n ı yoru m . Ben i m s o n ç ı ka n kitabımda hep adı « Ba ka n l a r K u ru l u Baş ka n ı » ola ra k ge çiyor. Başbaka n l ı k koltuğ u n a otu rd u ğ u zam a n iyi - kötü l;>ir af çı ka raca ktı r. Henüz başba ka n l ı k koltuğ u nd a n uza k gö rü nüyor. Umarı m, sonba h a ra kad a r başbakan olduğ u n u hatı rla r ve b i r o f ç ı ka rır. Bu n u n i ç i n e g i rmen i d i l iyoru m . Pa ra gönderd i m . Sağl ığı m hakkı nda n ot: Senede b i r oy vücud u m ben i taşımıyor. O n yı l a ya kı n çe kiyoru m . Artı k acı kça söy l ü yoru m , fazla ça l ışmada n oluyor. Doktorla r, ça re olara k beyn i m i n çal ışması n ı yavaşlatmayı b u l m uşlard ı , bu n u n i ç i n uyutucu o l ma m ı söylüyorl a rd ı , b i r s ü re yaptı m . Şimd i yap m ıyoru m : Ağrıyı i rademle yen meye ça l ışıyoru m . B i r oy ka d a r yerlerde s ü rü nüyord u m . Yem e k yemem zor. Dem i n d izleri m i n tutma mas ı n ı bu n u n i ç i n yazmıştı m . Artı k ben i m b i r parçam old u . Senede b i r a y ı m böyl e geçiyor. Aristoto les, ocı mo'y ı , layı k ol mad ı ğ ı yere d ü şe n insan ka rşıs ı n d a k i d uyg u , olara k ta n ı m l ıyor. Ağ l a ma k ise, i nsa n ı n ke nd i s i n e ocı mosıd ı r. Sen lay ı k o l mad ı ğ ı n ye rdes i n , buna i n a n ıyorum . Ağ l a ma n ı n ra hatlatıcı old u ğ u n u b i l iyo ru m; a n ca k l ü tfen sevg i pı na rl a rı n ı ku rutma . Çektiğ i n a c ı l a r, d a h a büyü k b i r yürek i ç i n besi n o l ma l ı d ı r. Za ma n ı n ve meka n ı n d ı ş ı na cı k, l ü tfe n ; yi.ı reğ i n i bü yüt. Ç ı ktığ ı nda e ks i k ka lan sevg i g ü n le ri n i g id e re b i l me k Jcin yüreğ i n i büyüt. Ç ı ktığ ı nda b i r g ü n i k i g ü n l ü k sevme � isi n Zaman bir ritm'd i r, b i r te mpo. S aat, b i r so rkoc'tı r, pende l u m . Su lto noh met'te ben , 'özg ü r' i nsa n ı n g ü neşi n n o re k e tine doya l ı ritm ' i n i , prati k za ma n ı n ı reddetti m . Da h a son ra , ayn ı yerde e l l i yı l kad a r ö n ce Nozı m ' ı n d o ay n ı s ı nı yaptığı n ı b u l d u m . Geriye ko l o n k ısa veya uzun za manı geçirmek için mutla ka kend i ritm ' i n i bu l ma l ı s ı n . .

Bono . . . . . . 'n i n Holosko rgozi'deki adresi n i yazar m ı sı n ? N i şo ntoşı ' nd o k i mağaza kapa nd ı . Ben d e b u ora is to n bu l 'a g idem iyoru m. Sekiz yı l l ı k dava i ç i n bil i rkişi bul ma kta g ü çl ü k çe kiyorla r. Ü n iversite öğ reti m üyeleri ceki .n iyor: «Suc va r» deseler, S u l h i Dön mezer'den kötü olmak var. Suc yok deseler, tavşa n pisl i kleri , idare n i n kızaco .ğı n ı d ü ş ü n ü yorla r. Bu nedenle gecen oy d u ruşma ol madı ve ben de isto n b u l 'o g itmed i m . H i l m i Baydar' ı n Ca na k ko le'de avu katl ı k yaptı ğ ı n ı ha t ı rlad ı m ve işitti m . Be n yaza cağ ı m . Sen de Çanakkale Ba rosu - H i l m i Bayd a r d iye b i r me ktup yoz, l ütfe n . Ben i m de yazacağ ı m ı a n lat. Sen i n ve ka leti n i a l s ı n , hasta l ığ ı n la i l g i lenebi l i r. Burad a k i dost avu katla r ba na adres i n i bulaca k lar. O n beş g ü n d ü r, sona yazma k i ç i n , da kti lo başı na otu r d u m . Ben i m hasta l ı ğ ı m ı n öze l l i ğ i , . otu rmam a m da ağn ver mesi . Vücudu m· taşı m ı yor. Herkesi n ruhu vücud u n u terk ediyor. ben i m de vücud u m ben i b ı ra kıyor. Ne ise ki, yılda bir o y i l e idare ed iyoru m . Za ma n ı n va r. Sı k s ı k mektup yoz. Dertleri n i yoz. H i l m i Baydar' o me ktu p yazmayı ve ba na . . . . . . ' n i n adres i n i göndermeyi u n utma . Pa rayı a l ı nca bild i r. İ htiyacı n ı yaz. Gözleri nden öperi m . Sana gönderd iğ i m İ ng i l izce v e e l i ş i kitapları geri gel d i . Kitap göndermiyoru m . Şansızs ı n , uzun yatıyorsu n . Şa n l ısı n , d i n adamısı n . S e n i n v e ben i m türü mde ya l n ızl ı k, zah met v e acımasızlı k, gercek'e, ışı k'o ya klaşma n ı n en kesi n yol udur. G özleri nden öperi m . Yalcın Küçü k

Çan a kkale, 2 0 Tem m uz 1 985

Sevg i l i Hoca m Merha ba ,

Sevg i ve hasretle e l lerin izden öperi m . U ma rı m ş i md i daha i y i ve s ı h hatl i s i n izd i r. Kend i n ize i y i ba k ı n sizi n için da i ma duacıyı m . Me ktu bumun geci kmes i n i n sebebi b i rkaç haftad ı r dok torla deva m l ı temas ha l i ndeyi m . Gözleri m i ç i n me ktup bi le yazmayı yasa klad ı . Yol l a m ı ş old uğ u n uz 1 0.000 TL. a ld ı m . Cok teşekkür ederi m, ba na yol layacağ ı n ız kitapları yazacağ ı m . Şurada ki adrese yol layı n ı z l ütfe n . Cezaevi nde genelde ya p ı l a n b i r d u ru m adres şu : US U M İ K I RTAS İ Y E BARBAROS M A H . ATAT Ü R K CAD. No: 1 1 5/ A CANAKKALE. Lütfe n is m i m i yazmayı u n utma yın kita p l a rı n üstü ne. Ben i hiç i h m a l etm iyorsu nuz hocam bu n u bi l iyoru m . S i z i n işleri n iz i n yoğ u n l uğ u Ü n i versiteye ye n iden m ü racaatı n ız bu n l a r sizi deva m l ı meşg u l eden olay l a r. Ben sizin iyi ol ma n ızı ve s ı hhatl i h a beri n iz i duya y ı m o yeter ba n a . C i l t hasta l ı ğ ı m psorasis y a n i sedef yayg ı n b i r d u r u m da . Vücud u m u n her ta rafına . İ k i kere hasta neye g i tt i m i lôc l a r hep ayn ı psi kol o j i k b i r olaymış deva m l ı mora l i m i yü k se k tutma m gere k i rmiş. B u ra d a k i doktor hast a n ede kilerin den daha fayd a l ı e l i nden gele n i ya pıyor bu a rada i lôc reçetesi n i Patri kha neye yol lad ı m . Fa kat b i r h a be r a l a ma d ı m henüz. Cok y ü k l ü b i r meblôğ tutuyord u . Gözleri m i se astiğ mat son aşa ma s ı n a gel m iş, doktor çok d i k ka t etme m i istiyor. Göz doktoru na ç ı k ma k b i r me sele bu rada . Hasta n eye g itmek gere kiyor. V e çok kişi aylard ı r s ı ra be kl iyorl a r.

i şte bu n l a r hoca m . Ama ne k ada r do olsa i nsan dayan ması n ı b i l mesi gere k öyle değ i l mi? Biz de şu dünyada neyiz ki bir buğday tanes i . Coğu i nsanlar h o y o t lo n ndan şi kôyetci ol madan , dertleri n i a n latamad a n , sevg iyi , k a r deş l i ğ i , i n sa n l ı ğ ı , ba rı ş ı , ş u d ü nya n ı n g üze l l iğ i n i göreme den ölüyorla r. Afri ko'do . Bizler şi kô y et etm işiz neye ya ra r . Baze n ark adaş l a ra d iyoru m . Fasulye , nohutta n ş i kô yetci ol maya l ı m bo k bulamaya n l a r da va r. Bo n o rah i p l i ğ i n tuttu yine d i yorl a r. Şa rlata n l ı k, zorl a m a , yağ ma , oyu n garoz, e ntri ka , k i n , önyo rg ı , re ka bet v . s . Bu n l a r şu d ü n y a m ı z ı n hasta l ı k l a rı bizleri d ü şü n meye zorlaya n . Bizler bir 'b i ri m izi sevmeye zorlaya n nokta l a r. Ben ağ lamışı m sev ·g i l i m i n a rka s ı n d a n neye yo ra r. C ü n kü bir başka yerde be n i m b i r başka k a rde ş i m be n i m g i b i mutl u l uğ u tadamamış. Şu d ü nyayı d üzel te n , dengeye so k a n şey olan sevg i . İ ç i m izde u ç u p g i d i yor. Nefret, k i n doluyor i ç i m i z nede n . Sevg i ki i nsa n b i r Ta n rı ' n ı n i l k g ü n Ade m i yarattığı nda ver miş , ba hşetmiş b i z l e re . O sevg i k i dağ lar yı ka n , i m pa ra torl u kl a r kura n sevg i . Biz bulamıyoruz onu . Sevg i l i n i n Hala s karg a z i ' de k i adresi n i ta m olara k hatı rlamıyoru m ama Rume l i Caddesine d ö n m e d e n solda çoc u k ma ğa za s ı ola cak. Görüyors u n u z hoca m i nsan cezaevi nde neleri d a h i u nutuyor. Sevg i l i n i n uzun zama nd ı r yazmayışı çeki ngen liğ i ne yazı k ki, iyiye işa ret değ i l . Bu ben i m şansım mı ne 'd i r hocam . B i ri n i · seviyoru m , aşı k oluyoru m kuş g i b i u çup avucumdan kaçıyor. Ne g üzel pla n l a r ya pmıştı k, gelece ğ i m iz i ç i n hepsi bu s oğ u k dem i r ka pılar ve duvarlar y ı ktı a ld ı g ötü rd ü . N eyse hoca m , b i raz olsun sizi n l e sohbet ett i k , içi mi açtı m . Acıyla dol u ina n ı n , a ğ l a ma d iyors u n u z . G ö zy a ş ları b i r kurtu l u ş bel ki a ma tuta m ı yor i nsa n . N i ye bizler sev gi için herşeye ka rşı g öğ ü s geremiyoruz ve korkuyoruz. Top l u m umuzun veya i nsan la rı n ne ded i ğ i öneml i mi niye hür değ i l iz d üşü nceleri mizde sevg i i le bağ lanmak birb i ri ne zor m u bu g ü na h mı? Biz ki yem i n etm işiz insa n l ı ğ a yard ı m etmeye, nerede nefret va rsa oraya se v g iyi. Nerde yal n ı zl ı k va rsa oraya bağışlama ruh u , nerede an laşmazl ı k varsa oraya uyum, ahen k, nerede hata , ya n l ış ,

l ı k varsa oraya gerçeğ i , nerede ü m itsizl i k va rsa oraya: ümit, nerede sı kı ntı va rsa oraya neşe sevg i , ve ba rış ge tirmeye ça l ışıyoruz. Ve kend i m iz bu sevg iyi b u l a m ı yoruz. Baze n d iyor Al laha ı s ma rlad ı k, Ta nrı ve g ü neş sizler ki ben i m ru humun üstü nde ı ş ı l d ı yors u n uz. Ben g id iyorum uza yın deri n l i klerine, ben de b i r y ı ld ı z ol maya. Y ı l d ı z l a r ne dir ki parı ltıdan başka . On l a r ü m itsiz sevg i leri n , ru h l a rı n ,. kalpleri n i ışıldaya n bire r ı ş ı kta n baş ka . C o k kederl i v e m ut suz olara k bağırmak istiyoru m . S o n baharı n ge l i p de ba -· hara n güzel kokusun u silen ve ba harla bera ber kaybolan b i r yapra k tanesiyim ben d iye . Bu nlar son u acı, za h met ve acı masızl ı k hepsin i n sonu ışı ktı r. O ışı k ki i ç i m izde ya n ı p bizleri ayd ı n lata n . O ışı k ki seneler ve seneler önce Ade m ' i n yapm ış olduğu hata yı ve sucu tem izleyi m, bizim ruh la rı mız kurta ran ve ba rışı sevd i re n . Ka ra n l ığa ka rşı cephe a l d ı ra n IŞI K . Onu hiç a ma h i ç kaybetmeyeceğ iz. Gözleri miz onun parı ltısı n ı görmez bel k i ama h i ssederiz onu ruh u muzda i ç i m ize . Sıca k b i r h a vada, hafifçe esen b i r rüzgôr g i bi i nsan ı o kşaya n , hayat vere n . H i l m i Baydar'a yazd ı m . u m a r ı m e l i ne geçer, s i z i sı k tıysa m özü r d i leri m . Kend i n ize iyi ba k ı n , i n şa l la h şimdi daha iyisin izd i r. Sizin sağ l ı ğ ı n ız için her gece d u a ed iyo rum . Kendizi yormayı n , sizden üzücü h a be r a l ma k iste m i yoru m, doktorla rı d i n ley i n . Söyled i ğ i niz g i bi İ RADE H E R ŞEY İ YEN ER' El leri n izden öpe ri m . Sela m l a r v e sayg ı l a r. En iyi g ü n ler sizi n l e olsu n . Ö peri m.

Hayko

Not: ERN ES T RENAN ' I N İ SAN I N HAYATI d iye bir ki ta bı vard ı . Su lta n a h metde i ke n M ua mmer A ba l ı n ı nd ı . Eğer on u n l a görüşü p bana yol laya bi l i rse n iz sevi n i rim. Küçü k b i r a raşt ı rmam va r onu n içi n . Herkese se lam ve sevg i le r . . . B i r de eski L İ FE DERG İ S İ bulursa mz.

HAY KO MAN U E L ELDE M i R CANAK KALE CEZAEV İ B/2 CANAK KALE 11

Sevg i l i Hocam Merh a ba ,

Eyl ü l 1 985

Gözlerin izden öperi m , umarı m s ı h hatl i ve n e şeli s i n i z d i r. İ şleri n i z i n yoğ u n olduğ u n u b i l iyoru m . Allah kolaylı k vers i n . Sizin sağ l ı ğ ı n ız i ç i n deva m l ı d uacıyı m . Yollamış ol duğu n uz üç kitabı da a l d ı m . Cok teşekkür ederim. Ben i soraca k ol u rsa n ız b i ld i ğ i n iz g i bi iyi sayı l ı r. Göz leri m i n ra hatsızl ı ğ ı devam ed iyor. Şu g ü nlerde tekra r has ta neye g ideceğ i m . İ ltihap ka pmış. Revirdeki ilaçlarla ida re etti m . Fa kat d o ktor hasta neye g itme m i mecbu r ett i . Kurban Bayra m ı nede n iyle yol lamış old uğ u m kart umarı m el i n ize geçmişti r. Açı k ziya ret o l d u burada d a bayra m ı n i ki nci v e ü ç ü n cü g ü n le ri . Ne yazı k ki biz i m ziya retçi m iz yok tu . En g ü ze l i de bayra m ı n i l k i ki g ü n ü mahku m ların birb i r leri i le koğ uş l a r a rası nd a k i bayra mlaşma old u . Bu çok gü zeld i . He rkes a rkadaşı na sa rı l ı p bayra mlaştı ve selam laştı . Bazen kendi kendime keşke Tü rkiye'ye gel meseyd i m d iyoru m . Fa kat öbü r taraftan iyi ki geld i m v e sizler g i b i i y i v e değerl i arkadaşlar v e hocalar ta md ı m . Bu ben i m için çok kıymetl i b i r hazine old u . Gece leri uykusuz kal ıyo rum, bazen geçmişi ve çı kı nca neler yapacağ ı m ı düşünü yorum. Sevgi l i lerden uzak, soğ u k şu dört d uva rla r o ra sında bi r martı sesi sa ba h l a rı , gece leri de a n la m l ı öten bi r baykuş sesi n i bi r g i ta rı n veya Şope n i n veya Moza rt' ı n müzi ğ i gi bi gel iyor i n san ı n kulağ ı n a . Alışt ı k hoca m, acı larla ve sevgi l i lerimizin yok l u ğ u n a . O büyülü tuhaf s ı caklığ·ı ndan haki katen vazgeçmek imk ô nsız. İ nsa n onun la yaşamış o mi st i k havayı unutur mu h i ç Ah ! şu cezaevi. Korkularımla ne mektup, ne de bir satı r yazmayı dön de.

meye usanıyor i nsan . C ü n kü bir ta raftan sa kla n ı yorum bi lerek bel k i gururu m onun için herhalde . i nsa n ı n iç i n i , neşes i n i , mutl u l uğ u veren o sevg i p ı narla rı sa n k i kurumuş g i b i g e l i yor a rtı k. Ama ha k i katen insa n değerl i şeyleri burada daha iyi a n l ıyor. Hata ları n ı , · ya n l ışları n ı ve yaptı k l a rı n ı . A h . . Hoca m n e ol urd u on l a r da bizleri özleseler! O n l a r d a istese ler gözlerimizle b u l uşmayı . İ nsa n ı n tü m ha re ketleri n i ve d ü ş ü n celeri n i ka l b i n atışı n ı n aynası ola n göz lerle b u l uşa bi lseler ne ol u r? U n utma k istiyor i n s a n ama her şey sevg i l iyi hatı rlatıyor. Ve boza n gözyaşı doluyor. Şa rk ı l a rı d i n lerke n . Ah, o gözya ş l a rı i nsa na sa n k i hayat veriyor ağlama k l a . C u m a g ü n ü nden beri yata ktayı m , bug ü n d a ha yen i ka l kt ı m . Hava ların b i rden b i re değişmesi ve Ca na k ka l e ' n i n rüzgô rl ı oluşu soğ u k a l ma m a yol açtı . Neyse y i ne ucuz atlattı m hoca m . Ateşi m yü kse l m iş ve sayı kla maya başla m ı ş ı m . Ş i m d i çok iyiy i m , bug ü n doğ u m g ü n ü m . Ne g üzel doğ u m g ü n ü ol u r değ i l m i hoca m cezaevinde. Görüyor musunuz hoca m u n utmuyoruz d ı şa rda k i a l ış ka n l ı kl a rı m ızı . Arkadaşla rı hep g ü ld ü rmeye ça l ışıyoru m . Onlar da Hayko se n çok yaşa e m i ? d iye h itap ed iyor. B u ben i m iç ya n ı m hoca m , kend i m üzü l mü ş ke n baş ka l a rı n mutlu ve neşe l i ol ması b i raz olsun ben i d e sev i n d i riyor. Neyse hoca m u ma rı m sizd e n ya kı nda h a be r a l ı rı m . Af için bayağ ı he rkes ü mitl i . Da ha doğ rusu i nfaz siste m i n deki değ işimi nden ya ra rl a n m a g i bi b i r şeye . Bana bazen soruyorla r « ben daha haz ı r değ i l i m şu s ı rada b i r şey çı ka r sa tüm planları m altüst ol u r d iyoru m » g ü l üyorlar. U n utmayı m hocam sizden b i r rica m va r. Siz tah l iye olmadan B İ ZANS TAR İ Hİ i l e i l g i l i b i r kita p okumuştu m . Eğer on unla işi n iz bittiyse ba na d a gönderi r m is i n i z ya rıda bı , ra ktığ ı m böl ü mler va rd ı , eğer mümkü nse. S evg i ler, sayg ı la r ve sel a m l a r. El leri n izden öperi m . Neşe l i , sı hhatl i v e m utl u g ü n le r kend i n ize i y i ba k ı n . Hayko

E k im 1 985

Sevg i l i Hoca m M erhaba Nası l s ı n ız, u ma rı m iyisin izd i r. Yol l a m ı ş old uğum mek tup u ma rı m e l i n ize geçm iştir. İ na n ı n gazetelerden oku d u ğ u.m za m a n çok üzü ld ü m . Fa kat b i l iyorsunuz hoca m, bun l a r öne m l i değ i l , önem l i olan i n sa n ı n yaşa ması ve doğ ruyu v e ya n l ışı geleceğ i n ortaya ç ı kacağ ı n ı u mutla be k lemesid i r. Size geç yazd ı ğ ı m i ç i n özü r d i leri m , daha ön ce ki me ktu bu mda da be l i rttiğ i m g i b i göz doktoruna g it mem gere k iyord u . Ve b u pazartesi g ü n ü ne kada r g ide memişti m . Dü n değ i l evve l s i g ü n Ça na k ka l e C u m h u riyet Savcısı ta rafı ndan sağ l ı k kontrolu için Ba ka n l ı k ta rafı n dan gelen e m re uyu l a ra k hasta ne ve d iğer kontrol lerim ya pı ld ı . B i r de çok üzü l d ü m . Çü n kü : Gözl ü kleri m i n camla rı te kra r değ işmeye i htiyaç görü nd ü . Bu a rada i ki nci göz l üğ ü m de değ işti ya k ı n ve uza k ol ma k üzere . Ö b ü r tarafta n sizi n verd iğ i n iz öğü te uyara k deva m l ı neşe l i v e m u t l u g örü nüyorum . Ama yü kse k ta nsiyon bel i r ti leri başla m ı ş b i r sü rü i laç verd i doktor. İ na n ı n hoca m es kisi g i b i kızma k bağ ı rm a k ve üzü ntü yok, i na n ı n ama her halde ka l b i mde · bi ri ke n s ı k ı ntı l a rı n acıları n bel i rtileri olma sı gere k i r bu d u ru m . Ama ne yapa l ı m Ta n rı büy ü ktür ve güçlüd ü r. N isa n . ayı nda C u m h u riyet S avcı l ığ ı na ben i ziyaret et mek için başvurmuşla r. O n l a rı n ded iğ i ne göre Patri kha n e a ma öyle bir d l_!�um olsayd ı Büyü k Beyler haberda r ederlerd i ben i . Be n hemen sizi a k l ı ma geti rd i m, fa kat iş lerin iz yoğ u n olması nedeni i le m ü m k ü n olup olamayaca Oım bilem iyoru m . Neyse. S i z i n s ı h hati n iz nası l umarı m mora l i n iz yü k se k ve iyisinizd i r. Üzü l meyi n hocam. Sizleri çok, ama çok 65

özled im. Şu g ü n ler. Ta nrı n ı n izn i i le b i r a n önce bitip g it se de sizlerle tekra r kuca klaşsa k. Bel k i size daha önce de yazdım. Cezası b i r sene altı nda ola n veya b i r sene kalan l m ra l ı Yarı Cezaevine gönderi l iyor, ta b i i ki iyi hal ve uyu m l u olması şa rtı i le . Ben de burada bir sene m i dol d u rsam bu ka n u ndan ya rarla nacağ ı m ı sa n ı yoru m . Kışl ı k bazı giyeceklere i htiyacı m olaca k d iye bizim Patri khaneye yazd ı m , ya l n ı z Patri k herha lde Ameri ka ve Sovyetler Birliğ i ' ne b i r geziye g itmiş, i lg i le n i p i lg i le n me cekleri n i b i lemiyoru m. Za ma n ı m okumak, yazma k, resi m g i bi işlerle geçip g i d i yor. Va kit geçiyor hoca m ama kalb ler s ı k ı ntı l ı ve üzü ntü i le d ol u . Sevg i i le coşa n ka l b i m sa n k i sı kı ntıda n boğ u l ma k g i b i b i r hal a l ı yor. Ü zü ntü m ü içi me atıyorum bu yüzden olaca k sedef hasta l ı ğ ı m şu g ü n lerde azm ış b i r d u ru md a . i sviçre 'de Amnesty i nte rnationa l da üye b i r a rkadaş b i r i laç gönderd i çok ya ra rı n ı görd ü m . Yazım i ç i n kusura ba kmayı n hoca m d a h a göz l ü kle ri m gel med i . Herhald e epey zam a n a lacak. M e ktu b u m u burada kesiyoru m, u ma rı m ya k ı n b i r zamanda sizd e n h a b e r a l ı rı m . B i l iyoru m ben i u n utmad ı ğ ı n ızı v e sevd i ğ i n iz i . Satı rları ma son ve ri rken size v e d iğer a rkadaşlara neşe l i g ü n ler ve mutl u ya rı n l a r d i le ri m , üzü lmey i n her şey iyi o l u r. Aga i n ta ke much ca re - Always th i n k of the Ra i nbow beh i nd the cloud - with much love a nd hea lth . S evg i ler, e l lerin izden öperi m . Hayko

Hayko'nun Y. Küçük'e gönderd iği

kartlardan

birisi

Sevg i l i Hoca m ! Merhaba

K a s ı m 1 985

M e ktubunuzu a l ı r a l maz hemen ceva p yazı yoru m . Siz den haber a l m a k be n i çok sevi nd i rd i . U ma rı m iyi ve sı h hatl i s i n izd i r. S ize i k i veya bir hafta önce y a zm ı ş tı m , u marı m mek tubum e l i n ize geçmişt i r. Gecen hafta içe r i si n de Ada let Ba ka n l ı ğ ı ndan gelen e m i rl e sağ l ı k kontro l ü nden geçti m . N e yazı k k i bu sene i çerisinde bu i k i n c i göz doktoru n a g id i ş i m . Gözl ü kleri m i n ca m l a rı değ işti , i ki g öz l ü k k u l lanmam gere kece k, b i ri ya k ı n , d iğ e ri uza k içi n . Bu da b i r hayl i masraf olaca k be n i m i ç i n . Reçeteleri a l d ı m v e yol la d ı m gözlü kçüye . Deri hasta l ı ğ·ı ma gel i n ce ; mora l i m i y i old uğ u za m a n lar s ed ef namına bir şey ka l mı yor. İ svicre'den gelen b i r i la ç bana cok yard ı mcı old u , Ta n rıya şü k ü r ş i md i l i k i y i d u ru mdayı m . Ya l n ız mora l i m i i y i tutma m lôzı m , bu d a n e kada r i y i olup ol mad ı ğ ı m ı gösterir. S on doktor m uayene sinde yü ksek tansiyon ortaya cı ktı . Doktor ilôcları m ı kont rol lü bir vaziyette a l ma m gere kti ğ i n i söyled i . Biraz ca n ı m sı kıld ı . Şi md i l i k bomba g i biyim . B i raz d a ki lo a ldı m . A m a eskisi g i b i olmak t a istemiyorum . Sevg i l i i ç i n üzü ld ü m Hoca m . B i l iyorum s i z i n yoğ u n iş leri n i z içer i s i n de ben i m de dertleri m l e u ğ raşmanız ve d ü şü nmeniz ben i çok sevi nd i rd i . İ n a n ı n mektu b u n uzu o k u duğumda gözleri m yaşard ı . Hocam lütfen size zah met ol mazsa bu l u n onu . B i l iyoru m son ziya reti mde gözleri yaş l ı ba na yen i b i r hayat ku rmaya ça l ı şaca ğ ı m demişti . Hayat ta ilk defa böyle büyü k bir sevg i ile ona bağ l a nd ı m . Ama başıma gelenler bu büyü k sevg iden kopmam ı za neden ol 68

d u . Benden koçsa bile onu hôlô seviyorum. ! ç;m kon oğ hyor. Rüyaları mda uyanara k bazen onun ismini sayı kla yara k uyomyoru m . B i l i rs i n iz sevg i n i n ne olduğunu. i ki m iz de büyü k acı lar ç e k t i k . O be l k i okuya mayacak belki bu sözleri m i , gözyaşlarımla yaz ı l mış sözleri m i . Aşkımm sem bol ü olan bu sözler. Ta n rı n ı n önü nde yalva rıyorum ona OOI ç e k t i rd i ğ i içi n . Ama mutla k bir g ü n döneceği m H o cam ona . Ceza m aza l d ığ ı nda b i r sene veya deha o lt md o olduğunda i m ro l ı Varı k Acı k Cezoevi ne g i t m ek gerekebi l i r. İ yi h o l gösterenler yo ro rlo myor, bu yasada n ve evleri ne ziya ret dah i yapa b i l iyorlar. Her n e y se Kitapç ı n ı n adres i n i te kra r yazıyoru m. Lüt fen kitabı n üst ü n e ism i m i yazmayı u n u t may ı n . USUMi KIR TAS İVE, BARBAROS MAH . ATATÜRK C A D . No. 1 1 5/A CANAK KALE//TÜRKiVE diye posta layı n . M e ktubu postaya yetiştirmek için a cele ed iyo ru m. U ma rı m ya kında sizden haber o h rı m . İ yi h a be rl e r in izi bek l iyoru m . BE ALLWAVS Joyful. G ive tho n k whotover hoppens. Many many g ratitutes. M u ch LOVE. Hayko .

Kara kusunlar Köyü, 27 Ekim 1 985 S evg i l i Hayko, B i lemezsi n ne kadar mahcubu m ve Sen i ne kada r cok özled i m . M e ktup yazma kta ve pa ra gönderme kte çok ge ciktim. Mektupla r b i ri kti, heps i n i ayı rd ı m ; bug ü n yan n der ken, uzad ı d u rd u . i sta n b u l 'a gecen g id işimde . . . . . . . . . 'yi a ra d ı m, sa na yazaca ktı m . Bu hafta yen iden g id iyoru m , hôlô mektu p yaza m ad ı m . Artı k yazıyoru m . ista n bu l ' d a n acele pa ra göndereceğ im. Önce . . . . . . . . . 'den h a be r vereyi m : Ne yazı k. görüşemedim. C ü n kü çal ıştı ğ ı yeri değ işti rmiş. Ayrı l mış. Orada ki tezgô hta r kızlarl a kon uştum . . . . . . . . . . Mağazası ' na geçm iş ve oradan d a ayrı l m ış. Kend i s i n e yen i b i r hayat k u rma ya ça l ı şıyorm uş . . . . . . . i l e görüşmeye b i r h a n ı m a rkadaşı m l a b i rl i kte g it tim, g ü ven vermek isted i m . O l mad ı . Tezgô htar kızla r, uzun b i r yol la bu labi leceğ i m i söyled i ler; b i r tü r iz s ü rmek . Ge re kl i g örmed i m . Bu g ittiğ i mde tekra r a ra rı m . Anca k ya l n ız Sen i rahat latma k için a ra rı m . Yoksa , herha ng i bir son uç ya da ya kı n l ı k be klemiyoru m . Sen ba na sağ l ı ğ ı nda n h a be r ve r. Gözleri n v e sedef hasta l ı ğ ı n nası l oldu? Hapishane koş u l l a rı nası l ? M ora l i n nası l ? Doğ rusu ba na h i ç net yazm ıyors u n . Lütfen, S e n i n içi n za h met olaca k, a ma benden kitap isted iğ i n her me ktu bunda kita pçı n ı n adresi n i de yazmayı unutma . M e ktupl arı n d u ruyor, sa kl ıyoru m , fa kat hangi mektupta ad res yazd ı ğ ı n ı hatı rla mıyoru m . Biza n s Ta rih i

hazır; gönderirim . B i r daha adres yazarsan da bir tarafa not ederi m. Ne yazı k, Turg ut Özal ve partis i , icerdeki mahpusla rı n mora l i ile oynama kta sakınca görmüyor. Af haberle rin i , Avrupa'da , Avrupa Konseyi ve Parlamentosu içinde Türkiye i le i lg i l i ta rtışma ları n bir pa rçası olara k kullan ıyor. M uhalefette ise af d üşüncesi tü müyle yerleşti . Bugünkü H ü rg ü n 'de ben i m An kara'daki avu katı m ı n g üzel bir af ya zısı cı ktı . Devlet Başkan ı da af konusunda tutumunu yu muşatıyor. Anca k yine de tam bir bel i rsizl i k var. Yalnız yine de Hal kç ı Pa rti'n i n ısrarl ı i steğ i öne m l i olabilecek. Yoğ u n ça l ışıyoruz. Doğ rusu mah kemelere savunma hazı rl a ma k iyice za ma n ı a l ıyor. Sana mektup yazmakta geci kmem de bu neden l e . Anka ra'da 27 sayfa ve i stanbul' da yine 2 7 sayfa yazd ı m . Kitapları m ı b i r kez yazıyorum; savun m a l a rı b i r de temiz yazıyoru m. B i r y ı ğ ı n arkadaşımın me ktupları be kl iyor. Bu n u n d ışında i sta n bu l 'da Doğa n Avcıoğ l u ' n u n me za rına g ideceğ i m , kitap fuarı nda kitap i mza layacağı m . Bun ları yapmada n d a olm uyor. Bu mektubu y i ne acele yazd ı m . Yoksa uzayaca k . Şu a nda Tü rkiye'de bi r tı kan ı k l ı k görü l üyor. Anca k bir yan d a n b i r açı l ı m için zorlan ıyor. Avru pa Pa rla mentosunun almış old u ğ u ka ra r çok sert; öyle Turg ut Bey ' i n «onlar düşü nsü n » demesiyle geçiştirilecek tü rden değ i l . Avrupa h l a r d a biraz kızmaya başlad ı lar: Gelen heyetlere söz veri l iyor geçişti ri l iyor. Lütfen ba na sağ l ı k d u ru m u n u acele b i ld i r. Gelecek me ktu bu mda daha iyi ve u mutlu haberler yazmayı umut ed iyoru m . Se n i n sab ı rl ı ve g ü ç l C olduğunu b i l iyoru m . Biraz önce Gülçin Hanı m'a me ktup yazd ı m ; in san ı b i r ölçüde d e yaşa m ı n ı risk etmesi i nsan yapıyor. Sen bunu g e re kti ğ i nden çok çe ktin . Hayko, çekti kleri n i n ateşi nde a rı n ıyorsu n . Çekti kle ri n i n hepsi n i u nutaca ksı n . Anca k i nsa n olara k yaşamı sev meyi u n utma maya ça l ış. Ateş a rındı rıyor; anca k i nsan ı i nsa n yapan özell i kler den de a rı nma mal ı . Sevmeyi, g ü l meyi, i na nmayı , inat et-

meyi unutmama l ı . Bir d i n adamı olara k sana bunlar gerek: umutsuzl u k, en çok bir d i n ada mına ya kışmaz. Seveceksin . Kimi i nsa n otları n, kimi insa n bal ı kların çeşidi n i bilir ben ayrı l ı kların Kimi insan ezbere sayar yıldızları n ad ı m ben hasretlerin hapislerde de yattım büyü k otel lerde de açl ı k çe kti m açl ı k g revi de içi nde ve tatmadığ ı m yemek yok g i bid i r ka nsere yaka l a n madı m daha ya kalanmam da şart değ il başba ka n filan olacağı m yok mera k l ısı da değ i l i m bu i ş i n b i r de ka bre g i rmed i m sığınaklara d a d üşmed i m p i ke yapa n uçakları n a ltı nda a ma sevdaland ı m a ltmışına ya k ı n Hapiste de, açl ı kta da , sevda da b i z i m içi n. Hapisin, sevd a n ı n yaşı yok. Ama, inan, çile çe ken i nsan , sevda n ı n tad ı m daha çok alıyor. Cile, sevda'yı yudu m yud u m yaşa mayı sa�lıyor. Gözleri nden öperi m. İsta n b u l 'd a n dön ü n ce mektubu nu bulma k istiyoru m . S ana d i rene. d i l iyorum. Arkadaşlan na ve a rkadaşları ma selamları m ı söyle. Yalcı n Küçü k

Ç a na kkale, 1 1 .1 2.85 Sevg i l i Hoca m Merhaba U ma r ı m son yol l a m ı ş old u ğ u m mektubum e l i n ize geç m işti r. Yol l a m ı ş old uğ u n uz 20.000 '- TL s ı n ı aldım. Cok teşe k k ü r ederi m. Gözl ü kleri m içi n i mdada yetişmiş sa nki. Evet, y i ne bi r yı l ı n son una gel iyoruz. Sizlerden uza k o l ma k ben i ç o k üzüyor. Ne ya pa l ı m b u n a da katlanma k gerek. G ü n ler sa n ki s u g i bi a kı p g id iyor. Ama ya l n ızl ı k i n san ı bayağı üzüyor ve s ı kıyor. A rkadaşlarla şa kalaşara k g ü n leri öldü rmeye ça l ı şıyoruz a ma ya l n ı z sevg i lerden dost larda n . B u n u n acısı n ı çok iyi b i l i rsi n iz hoca m . Dü nyada hiç bir insan yoktur ya l n ız olmaya n . Evet sizler vars ı n ız. Ama uza kta. Ö zlem. Ah. Şu soğ u k duvarl a r niçin ayı rıyor biz leri . Görü n üşe göre az daha be klememiz gerekece k bu ra l a rda. Ama ne de olsa be klemek i n sa n ı yıpratıyor. Gecen cumartesi koğ uş olara k fotoğ raf çe ktird i k, bir tan e de tek çektird i m , size bu mektupla yol l uyoru m . Gözle ri m iz i n altı nda ki şişleri ol masa iyi olaca k, a ma yol l uyoru m onları . Son göz l ü k ca m l a rı nda n bayağı iyi görüyorum ve ra h atı m . Gecen her g ü n ü n ard ı ndan daha da ya klaşıyorum teh l i keye. U marı m ya rıac ı k cezaevi ne ( İ m ra l ı Adası'na) ge lece k sene bu za man g idebi l me ihtima l i m çok büyü k. Ora da sizler i sta n bu l 'a geldiğin izde görüşebi l me ve kucak laşma i m kô n ı m ı z olaca k. Daya n ma k gerek. Yazd ı ğ ı m bazı me ktuplar yerlerine u laşa mad ığından ötü rü C. S avcısıyla görüştü m ve umarı m bu nda n s onra mektuplarım kazaya uğramadan yerlerine u laşır. İ ng i lte re'den me ktuplaştığ ı m b i r k i l ise yöneticisi kötürü m bir 73

bayanın ba na gönderdiği yı lbaşı hed iyesi (7000 TL) e l i me geçmed i, çok üzü ldü m ve yetk i l i lere i letti m ama g iden gelmez ki geri ama d i kkatl i olmakta bir son uya rı olur her halde. Bu mektubumu acele olara k yazd ı ğ ı m için özü r d ile rim. Hep parayı aldığımı size i letm e k ve iyi old u ğ u m u bi l dirmek ici n d i . Sizin de iyi olmanız için d uacıyı m. Ya kında tekrar yazacağ ı m . El leri n izden ve gözleri n izden öperim. Hayko

Not: 1 adet foto.

Ka ra kusunlar köyü, 22 Aral ı k 1985 Sevg i l i Hayko, Merhaba. Kasım ayı başından beri , çeşitl i işler dolayısıyla o ka dar yoğ u n yaşıyorum ki sa na mektup yazmayı i h ma l et tim. Bu a rada b i r kez v i rm i b i n , bir kez on beş bin l i ra i l e Biza n s tari h i n i gönderd i m . Lütfe n , bana, h e r kitap i steyişte, kitapçı n ı n d a ad resi n i yazmayı u n utma : mektupları n ı dosya l ı yoru m . Te k rar Ca nakkale'deki adresi bu l ma m kolay ol muyor. Mektup yazmayı i h ma l ettim, a nca k . . . . . . . . . ' n i n peşin i bıra kmad ı m . istanbul'a g ittiğ i mde a rad ı m . Bulamayacağı m ı a nlayı nca, sizin ce maatten d ostları ma rica etti m. Bu �acaklar. Mektup yazması n ı sağ layabileceğ i m i sa nıyorum. B i raz önce korku sisleri n i yen meye başlad ı k : henüz ta m d eğ i l . İ nsa n l a r korkmamaya başlad ı lar. Henüz tam değ U . Anca k b i r döne m i n geride ka ldığı a n laşı l ıyor. « Bizler ş i md i uta n ı yoruz» . Türkiye Cumhu riyeti ' n i n Beş Avru pa Ü l kesi i l e i mzalad ı ğ ı a n laşmada n uta n ıyoruz. Onu ru muz k ı rı l d ı . Ben i m ic i n on i ki yı l l ı k bir dava daha acı yorla r, boş ka l mamam için. 1 977 y ı l ı nda katı ldı ğ ı m bir toplantıyı bul m uşlar. Yap ı l a n an laşma davaları etki leye cek, acı kça yazı l ıyor. Arkadaşla rı mızı n hapisl i k sü releri kısalaca k, n i te k i m Ba rış Davası nda en azı ndan kesinleş me ol mad ı . Bütü n bunlara karşın sevinemiyoruz, sevine miyoru m . Bize ya kışmaz. Bu ü l keni n Ada let'i ne gölge d üşürü l me me l i .

Af yen iden g ündeme geld i. Kitapları m ı okuyormusu nuz: Turgut Özal için yazd ı kları m ortada, henüz devlet yönetim i n i n D's i n i bi le öğrenemed i . Beş Avrupa ü l kesi ile i lg i l i a n laşmada n sonra yen iden af form ü l leri a radı. S ize çok fazla umut vermek istemem. Çü n kü a rt ı k ya bancı lar da Öza l ' ı n sözlerine güve n miyorla r. Gerç i bu ne denle işi bir ölçüde da ha sağlam tutma k istiyorla r ama y i ne de güvenmiyorlar. G ü l ü yorlar. Tü rkiye'de i nsa n ha kları ve hapishane d u ru m u ile i l g i l i a raştı rma yapma k i steyen yabancılar ben i bul uyorla r. Bildiğ i m i a nl atma kta n geri ka l m ıyoru m. Ayrıca bizlerden görü şece k i s i m istiyorl a r. Anlattı kları m ı , acı k otu ru m l ar da da söyl üyoru m, M a h kemeler'de a n l atıyorum. Sa k l ı de ğ i l . Hep acı k oluyoruz. S ize fazla u mut verme k i ste m iyoru m, ancak, u m u d u n uzu da kı rma k istem iyoru m . Af, a rtı k yen iden g ü ndemde d i r. Sen her form ü lde d ı şa rda olaca ksı n , bu nda kuşku yok. Ç i len i n çoğ u n u çekti n , sen i sağ l ı ğ ı na kavuştu rma k ben i m v e bizleri n i ş i . Mora l i n i yü kse k tut. U n utma yaşa ma k yoğ u n l u k, mutl u l u k deri n l i ktir. Sev· g i l iye kavuşma n ı n a n ı , yüzlerce y ı l l ı k çi leye değer, kavu şaca ksı n . Son ra yüzlerce yı l ne demek; i na n m ı ş i nsan l a r za man ı , d ü nya n ı n gü neş etrafı nda ki hare keti ne göre öle mezler. Za ma n ı d u rd u ra b i l i rs i n . D u rd u r, zam a n ı . S ağ l ı ğ ı n ı i h m a l etme. Neşe l i ol . Tü rkiye'de hapishanelerin hepsi nden me ktuplar gel i yor. Şimdi burada bu n ları ceva plıyoru m . H e r taraf kar, te r temiz, bembeyaz. İ nsa n ı n i n a n ı n içi tü rü nden . İ na nan insan i ç i n ç i l e yoktu r, hepsi yaşa m . Şi md i b u me ktupla birl i kte Ça n ak ka l e Cezaevi M ü d ü rl ü ğ ü ' ne başvuruyorum . Sen i n l e görüşmem m ü m kü n mü soracağ ı m . Mümkün ol u rsa, gel i ri m . 76

Lütfen sen de izle ve bana bildir. Bel ki Öznur'u da a l ı n m , bir avukat bul unsun. Sevg i le r. Son u görü nüyor. Tü rkiye'de çok ka ra n l ı k bi r dönemde, herkesin umut suzl u ğ u n ka ra n l ı ğ ı na gömüldüğü bir za manda, dostum Adalet Ağaoğ lu ' na söylemişti m , bir kuyunun d i binden sı za n ayd ı n l ığ ı görebi l iyoru m . Sizler için de ayd ı n l ığı göre .b i l iyoru m . Tü rki y e içinde de görüyoru m. Gözleri nden öpe ri m .

Ya lçın Küçük

.....5 � "� l ffe ı:�m ./J7t;� /, A, }ı;ı /l?tJ �6 wı� -;ffi .q /,,,_ � ı,,. � z htm M t:. • "· ;.p ·5/�f;ı . lıA�ıt. . :, fttt.) /t .h�,,/ ç... o l" · :> t v /11..:J./� o f ı ,·

ı'

t '� ıt. � Uwn.� ı 1"1 /if_i , St� J t.: t' il li ��· � "'- /tAt=f.\ o,H t "J ? -_, 'l> h•YI '-!f'l1.l./t. f l#1 n-ı. c, k lv h "� t ı, ·,, ,·� ., a � � rrı '.· ;dtlı. G., · f. ,, lıAflf:ı 1' f ı- ıe. � 1 �1 a'..E. A d41" t B::d l,, ı, a ·" � · 't ı-/t ,, �,� � � frlc:. 1c.� ., t7z..c tı..�,. .1..,, ·

nı

•

111 t .'lı �Jı�-fı<�ı�ı' t..�ı·11 .�

•

" t f frWı . /lJ f:. � ;t;ı k. ki 'b" �,.,., ,.. /f+.c ,·,. c:J9 bu l/:r� { f Ô ö.z C ::Jf'.., ı�tf/l f dç 3 ı' � fı i f".\,' (ip k./ow A� Cf 1 d/ j>tl>ı , � öcCük �c.ı tr::. 11 ,,-ı � .-, 3 t tt 4-ft· � f t- (<.. h/ıf... r t14 /on � el l'i_'E tı(r • ' ?<ı 1: tc /n, fi v J,,._ ./ 1111 J,;.'J ıt � :>.. "J °d._;rf o l.:. c � r b <c ,, ,. , .., i <r-, ."' · /2.ş ç.�" -ftr/-r,Q._ ,� {,,/. ıt11 v "t. ti o l(A.d ,·,,. � ..,- c U;k-c ı7� � . fYlc>L�""t/,:_ı · �·· V "it1.I 7u z - �.1� h t. , .S çd't't n �m ı ,-n. J.ı•'JL 5 �4, k ').lnıc <J.�L".: ..l �v i <;- � "'<>""·' h 1·11.. ı ı� y. h ::ı. ,.. ':l. '<=-o 1.: 't :ı.. � et" ,,.. < ' d� , 7�f11'L ' 'j':ı -?.JwA!. � / ft" d/f ,' /<.. d.J.J /1..1.Jtpe c/... 'j'�,,.,.. ; J� ı;rt'vı . -8'u r:J'>-. 'l'l � J:.;ı. da ız ' <:f ' o f'-!_;ı .ıJ(�cİ· ·�; ' vır ı o ;>N 1t.. ı�. cuı dok:: ferı. nı. v�.jf:l'l � S•',, .::f ç_ 'j u (c·� ,; v_ -f::, ':' �i'ıfor'I �tr.. �';j d t; ı k, h . 'j)o k. "'9fl. , f., ç. l�� 'f"l'I' . �o,d-,ı..::> {u h ı <. u ::1.�./1 <. tf� � /n1-Vrt 7(t'2. � lc.:f/Lo(t'�'rı i . � � l'L dr'. i)İP- :ı. "t C. !Jrlf '!1 �ı b ' fd< . S ı m lh '/dc. h -:, ""' h� .,,d· : � ı:.,..,,. . f3,·� d_:j.· )c, ( o .:ıJt:/ı . A/fll� r.:>l=. r�· , ..,, ; 'J;, J . 1/ <.:.ı ı o (,yı 4 l:. · f:t ; «:;, n tı1 ,.0/''(l.AJ;YI . t f1 11 i r\·t'tı � ?6(d.;-Jrn /{o, �,,. . 'J o<T • • 1 ı' r/<,tt.(.1,'c.. ı�-"rt(y;rdE.. h n1ıİ>t .fı. LJ_ � ıtı.�>,,,,..u1 1 ı.

. Cjö,z c.iJ/c�<d(.,"ty1 1/I ·

� '=>� (,i'"'). �t-f(,. t<;,-. /� /

ş •

of�

"J "!ç�

Y-,1/,ıt c f'Ho�!'�"'" 'ffi ./u��M

_ 2;1/�d! ' ;)İ 2··: � d<r.12- f!.�"-'':!_ � � ?ill'l �rıı'-e h �11i �� u,',t r:lt/ldi �f/'�" 01 �r;,. b/t.,4�� lcu r:b 'j�rJA � '1 � �,?J..-:z_ dı� fi:ı�nı. /o f./r; ,. l\'.. �_!'m ç:i- o(m >- U Jı � fı..ur J.;; , (ı � � �1tf4. I'!. f f<'M r:l-'e . <j o-:c:fr ,ı :· u�;ılı /?.v1A ,:fr,/l 'i bi/L 'hA.y� kv ,urr� 'fi> y..ı /,>&j1ı, d'drtf >fı' . J;..t;.'l� ftA . /f k d� }/�le- b�ok- hıL .)h, �r ır� Q-1 h�j,ld n dr;>J fı-::. � ı h a. 'jç /,., f!. � . h1'cfE:l'l; ":le., �u1cı)( � u j ' c:/ç,11 ko_f Hf'Jl>t , � ".,.J.,,. o !J::: . /]-;,,-i dc.-ı11 l�r � . lı ı(t. ve.

� .

(J ?v o

c.> � { Ç ..<. t

.)/

�

o� u .

�

�u .11 .

�/Y1-l

O n <; q-4./1,ı jı.A/::. �'i-v/�l"'l ./ ç. (.hl � "" -:t "'fj/r� tM J:!-0._�� )412. 1111. d:J. üy). 11 ). ,ı:�J< , � 1:.. 't r, . o,;t .v4 J)m ı .; : . �';j tk fı 'J��·-:, k:, _ •

Sevg i l i Hocam, Merha ba . Yen i Y ı l ı n ız Kutlu Olsu n .

Çana kka le, 1 0 Oca k 1 986

Diyerek, te kra r g üze l g ü n le r, sağ l ı k ve neşe l i g ü nleri n 1 986'da sizi n v e a i len izle olması içi n , deva m l i d uacıyı m . Yol la m ı ş old u ğ u n uz 20.000 TL. v e 1 5.000 TL. a l d ı m . Çok sevi nd i m . Çok çok teşekkür ederi m . S izler ben i m d ışar ki gözleri msi n iz. Sizleri sevme k, özlemek, i le dolu bir yıl geçti , a ma d ostl u k d e n i le n şey içimizde daha da yüceld i ve kökleşt i . Hayatta çok kişiler i l e ta n ıştı m hoca m ve hala ta n ış ı yoru m ve konuşuyoruz. Ama siz ben i m için, bir BA BA, b i r AR KADAŞ, b i r KARDEŞ g ibi yeri n i z var. B i l i rsiniz Tü rkçem b i raz kıt old u ğ u için kel i meler bulamıyoru m. Sağ olun. Ç o k g üzel b i r yen i y ı l geçi rd i k, 1 8 a rkadaş koğuşu muz küçü kte olsa süslemeyi i h ma l etmed i k. Televizyon. şarkı ve tü rkü derken b i r sene daha geride ka ld ı . S ize söy leye bi l i ri m geçi rd iğ i m e n g üzel y ı l başı idi . M utl u l u k dolu sevg i dol uyd u Hoca m . B i raz herşeyi u n utmuş sa n ki burada bera ber yaşayan a i le n i n fertleri g i biyd i k. Öneml i o l a n da bu hoca m . Bizler s i z i n söyled i ğ i n iz g i bi i n a n m ı ş insa n l a rız. Evet sevg i l ilerden uza k, ka vuşma n ı n acısı , a n ı ve mutl u l uğ u n u bağ rı m ıza bastı k. Dört d uvar bizim d ü nya mız. Za ma n bizler içi n , d u rmuş d ü nya m ı z ve yaşa ntı m ı z burada. Dört soğ u k duvar ve dem i r ka pılar a rd ı nda. En son u nda bizim büy ü k efendi lerden bi ri Babanım (Rah metl i ) eski a rk a daş l a r ı n da n şimdi patri kha neye bağ h bir pa paz ra h i be i l e ziya retime geld i ler. Memnun ka ldı lar be n de sevi nd i m . Eskisi g i b i on lara da kızmıyoru m .

Cünkü e l i m izde b i r şey yok. G ü l d ü m neşe l i görü nd ü m ne yapa l ı m, mem n u n ka ldı lar. Sizin göndermiş old uğ unuz mektubu M ü d ü r Beyde okud u ve « ne za man i sterlerse gelsinler görüştü rü rüz de d i » . Ta bi ki siz- C. Savcısı Ertem Tü rker Beyle de tel veya geld iğ i n i zde b i r izin kağ ı d ı da a l ma n ız yeterl i olaca k. H iç bir zorl uğu yok. An kara 'd a n t e l e f o n l a a rayı p C. Savcısı n ı . G ü n ü n ü ba na b i l d i ri rse n iz ben de i l g i l i ye r lere baş v u r u ru m. Gerçi h i ç b i r zorl uğu yok . B i l i rs i n iz be n i seviyorla r ve sayıyorlar. Af kon usu bu sene çözü lece k g i b i b i r d u rumda uza yacağ ı n ıda sa n m ı yoru m . Ded i ğ i n iz g i bi Ayd ı n l ı k ya k ı n d a . Yol l a m ı ş old u ğ u n uz B iza n s Ta ri h i k ita pta e l i me geçti b i lemezs i n iz ne kadar sev i nd i m . C o k teşe kkü r ederi m . 1 986 umarı m Birleş m i ş M i l letler' i n çı ka rttığı v e i l a n -ettiğ i g i bi b i r Ba rı ş Yı l ı o l u r. İ nsa n l ı k ne kada r özle m i n i n çe ktiğ i Barış, d ostl u k v e kardeşl i k. Bizleri n ufu kla rı n ı ay d ı n lataca k ve sevi nd i ri c i b i r coş ku i le kavuşaca ğ ı z s e v g i l i l e ri m ize Ş i md i l i k bu kada r. Kend i n ize iyi ba kı n . S izi n sağ l ığ ı n ız v e m utl u l u ğ u n uz için d uacıyı m . El lerin izden öper, say g ı l a r sunarı m. S e la m l a r . Hayko. .

1 7 Mart 1 986

S evg i l i Hoca m Merh a ba

U ma rı m me ktupları m ı a l m ışs ı n ı zd ı r. Nası lsın ız, yazı la rı n ızı ve d üşü nceleri n izi okuyor ve çok sev i n i yorum. Te k ra r kon uşma k ne g üze l . Tü rkiyemiz gel işmekte olan bir ü l ke ayd ı n l ı klarla ve mutl u l u kla rla dol u . Sevind irici. En son u nda i nfaz ka n u n u çı kmaya ya k ı n . Say ı n Cum h u rbaşka n ı mız onaylarsa ki büyü k bir i hti ma l le onaylaya ca k. Be n i m de aşağ ı yu ka rı i k i ayım ka l ı yor. 1 7 Mayıs 1 986 g ü n ü ta h l i ye ol uyoru m . Özg ü rl ü ğ ü müze kavuşacağ ız. Ge cen me ktu bu mda da bel i rtti ğ i m g i bi idam l ı kl a rd a n ve mü ebbetl i klerden başka yara r yok gibi. B i r genel af daha ya pa rsa ka pata n i n sa n l a r b i rb i rin e d ost eder ve d üşma n l ı k l a rı yok ed ici olurd u . Ama bu şartlar a ltında bilemiyoru m bu na d a ş ü k retme k lazı m. İ şl e ri n iz yoğ u n g i b i . Sizleri te kra r görme k ve kucak l a m a k be n i mutlu kı laca k. Bi raz d ü şü n cel iyi m son g ü n ler de - sa kı n a kl ı n ıza g e l mes i n bura n ı n deyi miyle tah l iye ko ması d iye - hayı r d ışa rıda ne yapaca ğ ı m d iye düşü nüyo ru m. Aca ba İ sta n bu l Patri k l i ğ i ba na te kra r görev verecek m i . Ev b u l abi lecek miyi m . Şu g ü n lerin get i rd i ğ i şa rtlar içe risi nde neler ya pa b i l eceğ i m i b i l e m iyoru m. Kend i m i d ışa r d a k i top l u ma a l ıştı rmam da za ma n a laca k b i l iyors u n uz uzu n . yattı m . He rşey tuhaf, acayip gelece k . Geriye b a kıp yiti rd i kleri m izi d ü şü n ü rse k sa n ki d ü n g i b i a k l ı mız da, sa n k i cezaevin e d ü n g i rm i ş g i biyiz. Ama y ı l la rı n bizden a l ı p götü rd ü ğ ü gençl i ğ i mizin en güze l ve sevg i dol u y ı l l a rı , pla n l a r, görevler . . . Ama cezaevinden uza k a rkadaşlarda ve b i l hassa siz den çok şey öğ re nd i m bu da yete r. Dışa rda yı ! larca ca l ı ·

ş ı p elde edemiyeceğ i m tecrü be ve insan l ı k sevgisini gör d ü m, şa hit old um bu yeter ba na. Kaybetti kleri m iz hariç onlar acı ve gözyaşları herşey. Ka lb in ya rası hala kana makta, Ta n rı büyü ktü r Kısa yazd ı m özü r d i leri m . Kend i n ize iyi ba kın yoru l mayı n. Gözleri n izden ve el leri n izden öpe ri m . S e l a m l a r v e Sayg ı la r. Hayko.

HAY KO MAN U E L ELDEM İ R CANAKKALE CEZAEVİ/CANAKKALE M EKTU P G EC İ KTİ . O N BEŞ B İ N Lİ RA GÖ N DER D İ M . C I K I NCA DOG RU AN KARA'YA GEL. BEKL İ YO RU M . S EVG İ LER. Ya lcın Küçü k

'------��--�- ·

Sayın Hoca m,

Mayıs 1 984

Çokta nd ı r sizde n b i r h a be r a lamad ı m . ÇANAK KALE' ye geld i ğ i mde s i z i n ban a gönderm i ş old u ğ u n uz ka rt ı n ızı a l d ı m . İ k i tane tel g raf çekti m , fa kat ceva p a l a mad ı m . Ta h m i n ederi m size u laşma m ıştı r. Nası lsı n ız, iyi m i s i n iz? Bende iyi say ı l ı rı m . B i raz ra hat sızd ı m fa kat ş i md i old u kça iyiy i m . S iz n a s ı l s ı n ız, kitabı n ız nası l g id iyor ra hat yaza b i l iyor m u s u n uz? Ben de b u rada h ü kü m l ü lere ayrı l a n R ES İ M atölyesin de ça l ı ş maya başlad ı m , böylece va kti n nası l g e çtiğ i n i an l a m ı yoru m . S u l ta n a h met'te n beri sa klad ığ ı m çiçekler kay bold u . Yoksa g üze l pa nol a r ya pı p, s ize . gönderecekti m . Ya k ı n b i r ta ri hte ye n i b i r resi m e başlayacağ ı m sizin için g üze l bir yağ l ı boya , ta bi ÇİÇEK olaca k ç ü n kü ç i çeğ i çok seviyors u n uz. Ta bi bu s ı rada ça l ı şm a l a rı ma da va kit ayı rıyoru m . Ki ta p okuyoru m ve notl a r a l ı p yaz ı l a r yazmayı i h m a l etm i yoru m. Ta bi. k i e n büyü k zorl u k k ita p oluyo r çü n kü araş tı rma k i ta p l a rı e l i m izde olmad ı ğ ı nd a n b i r kon u üzerine ay rı ntı l ı eğ i lem iyoru m . Va kit çok hoca m çok istiyoru m bir d i l daha öğ re n m e k h i ç değ i l se Lati n ce ve İta lya nca tabi ki b u n u n i ç i n de za man ayı rı p ça l ışma k g e re k i r. Dö rt se ne son ra h iç değ i l se i ki d i l b i l m i ş olara k ç ı ka l ı m . Eğer siz bu konuda bana ya rd ı mcı o l u rsa n ız sevi n i ri m . Bu orada sizi n değerl i va kti n izden de ça l mı ş ol mayayı m . Bu rada hoca m i n san gerçek d osta i htiyacı ol uyor. i nsa n l a rl a daha iyi a n l ıya b i l iyoru m ve daha iyi değerlen d i re b i l iyoru m . Bazen d üş ü n üyoru m , içi mde sa n k i başıma gelen olayl a rda tü m evre n i n kaderi yan k ı l a n ıyormuş gibi bi r d uyg u va r. Sevg iden uza k, sevg i l iden uza k, ka rd e şt e n 84

uzak, dostta n uzak. Tüm i nsanl ı ğ ı n içine düştüğü ya naı gı ve ben ve şu insa n l a r bu ya n ı l g ı n ı n merkezi o l m u şu z Bu n u n içi n ruh u m s ı k ı l ıyor. Ve d a i ma heyeca n l ı ve huz ur suz oluyoru m. Şun u da u nutmuyoru m . Her acı ancak kıs m en acıdı r, acı kişi n i n yü ksel mesi ne ve daha açı k bir gö rüş kaza n masına yararl ı olduğ u n u . Ama hoca m o rtada b i r gerçe k va r. Biz i nsan l a r g ü ç ve enerj i m izi birbirimizi yemek a n l a msız ve g ü l ü ne soru n l a rla uğraşma kla geçiri yoruz. An laya m ıyoruz b i r a n lasa k d ü nya m ız bütü n dünya n ı n emrinde ve e l i nde old uğ u n u . İ şte o za m a n bizler ba ş l a rı m ız ı d a h a yü kseklere çevi rebi l i riz. Güze l l iğe, Din'e çe v i rebi l i riz. M utl u l u ğ u ka rdeşl i ğ i a n l ı ya m ıyoru z Her z a m a n mutlu yaşamayı , m utl u l u ğ u her zama n a rıyoruz a ma onun ken di içim izde h i ssetmiyoruz. İ şte ben h ocam m utlu ol ma k i ç i n b i r ça rpışmaya atı l ı yoru m . RESİ M . O ku ma , a raştı rma sorma , öğ re n m e ve mutl u l uğ u h i s s etm e k ve cnu içimde a levle nd i rmek çü n kü mutl u l u ğ u ça rpışa ra k elde etme k ye te neğ i n e sah i b i m ve bu ta nrıdan i nsa n l a ra b ah ş e d i len bir n i metti r. S izi n değerl i va kti n izden a ld ı ğ ı m içi n özü r d i lerim. B i raz ra hatlad ı m derd i m i size aça ra k umarı m ben i u nut maz ve yaza rs ı n ız. S izde üzül meyi n . Sayg ı lar, selamlar. e l lerin izden öperi m . H Ü R M ETLER İ M LE. Hayko. .

Ad resi m : CANAKKALE C EZA EV İ E/2 KOGUŞU .

85 •

Sevg i l i Hocam, Merhaba .

E k i m 1 984

Nası l s ı n ız, u ma rı m iyisin izd i r. İ yi olmanız ic i n deva m l ı Tan rıya d uacıyı m. Bu g ü n le rde can ı m biraz sı kkın on u n için dert orta ğ ı m bir tek sizi görd ü ğ ü m içi n b i r kac satı r ka ra layı m de dim. Şu beşi nci seneme g i rd iğ i m g ü n le rde ceza m ı n ağ ı r l ı ğ ı n ı ve gecen h üzü n l ü tatl ı g ü n leri hatı rladı kca biraz sı k ı l ı yoru m . Neden derse n i z geçen g ü n ler çok, ka l a n az ama nas ı l geçece k soru n orada . Tek avutucu ya n ı da ge cen g ü n leri d ü ş ü nere k avunma k a ma o l muyor. İ n sa n ı n burada ka l ması i ç i n önce sevg i s i olması lazı m o sevg i ki Tanrı d a n g e l m i ş ve o n u n i ç i n i dold u rmuş olsu n . Kuvvet l i b i r sevg i s i ol maya n i n sa n ı n bura l a ra daya n ması zor. İ n san ı n başında ki te k Taç Sevg i ol mas ı lazı m . Ama a ca ba bu soğ u k duva rl a r o sevg iyi kı rıyor m u ? B u n u b i l e miyo rum . Kend i ha l i m i bozan d ü ş ü nüyoru m . Tü m i nsan la ra kar şı sevg i l i ve sayg ı l ıy ı m . Ve ş i md i buradayı m . Sevd i kleri m benden kopma kta l a r. ( siz h a riç) N iye? İ n sa n lar sevg i n i n kavra m ı n ı a n l a m a m ışlar olaca klar. Eğer sevg i n i n ne ol duğu n u a n l asa l a r böyle ol mazd ı . Ne mapusane ne de d ü n ya. Benden uza klaşa n l a ra , S evg i l iye karşı bir k i n n e de başka bir söz söylemek istiyoru m . O n l a rı öncede n sevd i ğimden d a h a çok seviyorum . Böyle de yapma m gerek. Düşü ncelere da l ı p g ittiğ i m bazı a n l a r o n l a rı m utl u yaşa d ı kları na neşe l i ve tatlı g ü n leri n on ların olduğ u n u d üşü86

nere k sevi n iyorum. Sizin verd i ğ i n iz öQüdüde o khmdon çı kartmıyorum. KEDERLi OLMAMAK. Ra b i so Mesih 'te böyle . değ i l miyd i . ( Hoşa kendimi onu n yeri ne koymak istemiyorum) . Sevd i sevildi . Cormıho geri l d i ğ i o n h iç kimse yoktu . Tüm talebeleri ve sevdi kleri ona i nananlar kaçtılar. Annesi ve bir talebesi hariç oma d ü nyayı sarsaca k bir d i n verd i . Bir kardeş l i k, bir sevgi, Ba rış. Bizler onu n takipçisi olara k şu g ü n leri görüp daha kötü g ü n lerden Tan rı n ı n bizi koruması içi n dua ediyorum. Tan rı sevd iği kulları hep denermiş. Onları n i manları n ı n ne derece kuvvetl i olduğunu görmek için Biz de bu deneme ye g i rmişiz. İ ma n la ü mitle üç sevgiyle yenemeyecek hiç bir şey yoktur. Sizi n kıymetl i da ki kaları nızdan daha fazla a l ma k istemiyorum. S izde n bir ricam olaca k hocam. Geçenlerde Ankara' da C i n El Sa natları Galerisi açı l m ıştı . Uza k Doğu s�natı hakkı nda cok sempati m olduğunu bil i rsiniz, eğer bu el sanatl a rıyla i l g i l i bir kita p veya broşü rü bana gönderirse niz sevin i ri m . Sayg ı l a rı m l a el leri n izden öperim. Hayko. ,

G ü l ç i n Cayl ıg i l El iyle Ya lcı n Küçü k, İsti k l a l Cad . Ba ro Ha n Kat 5 Tü nel - İsta n b u l Size üc mektup yazd ı m . Sev k i m c ı- ktı . Fa kat ne zama n b i l m iyoru m . Size b i l d i ri ri m. M e ktup l a r geç ula şıyor, h e r h a l d e . Haberi n izi be kl iyoru m . S ayg ı l a r. Hay ko.