5 minute read
Ken je rechten als patiënt
Het spanningsveld tussen patiëntenrechten en gedwongen opname
Samenstelling: Ann Van de Vloet
Advertisement
Patiënten in de geestelijke gezondheidszorg ervaren dat het niet altijd
evident is om hun patiëntenrechten uit te oefenen. Zo is er dikwijls een
spanningsveld tussen die rechten (zoals het recht om toestemming te
geven) en een gedwongen opname of behandeling.
Wat is een gedwongen opname?
Tijdens een gedwongen opname word je na een beslissing van de rechter of de procureur zonder je toestemming behandeld in een (psychiatrisch) ziekenhuis. Je kan enkel tegen je wil opgenomen worden als er geen andere geschikte behandeling mogelijk is en als je toestand dit vereist. Dat kan ofwel het geval zijn omdat je je gezondheid en je veiligheid ernstig in gevaar brengt ofwel omdat je een ernstige bedreiging vormt voor het leven of de integriteit van een andere persoon.
Hoe zijn je patiëntenrechten te combineren met een gedwongen opname?
De brochures - ‘Van gedwongen opname tot nazorg’ (versie 3/2018) van het destijds bestaande Overlegplatform Geestelijke Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen vzw (PopovGGZ vzw) en - ‘Ken je rechten als patiënt’ van het Vlaams Patiëntenplatform zorgen voor enige verduidelijking:
Je bent gedwongen opgenomen. Toch blijven de rechten zoals voorzien in de wet van 22 augustus 2002 over de rechten van de patiënt gelden. Naast deze rechten beklemtoont de wet van 26 juni 1990 over de bescherming van de persoon van de geesteszieke ook een aantal specifieke rechten.
Recht op vrijheid van mening, godsdienstige en filosofische overtuiging
De wet stelt zeer duidelijk: "De onaangepastheid aan de zedelijke, maatschappelijke, religieuze, politieke of andere waarden mag op zichzelf niet als een geestesziekte worden beschouwd."
Recht op bezoek en contacten
Je kan bezoek ontvangen van je advocaat, je psychiater, je vertrouwenspersoon en iedereen die je wenst, tenzij er medische redenen zijn waarom het bezoek van een bepaalde persoon niet aangewezen is. De wet stimuleert op deze manier uitdrukkelijk sociale en familiale contacten.
Recht op vrije briefwisseling
Verzoekschriften gericht aan de gerechtelijke of administratieve overheden, of welke briefwisseling ook, mogen niet worden ingehouden, geopend of vernietigd.
Recht op kwaliteitsvolle dienstverlening
Je moet worden opgenomen in een voor jouw aandoening geschikte instelling.
Recht op informatie
De zorgverlener mag de therapeutische exceptie niet misbruiken en moet steeds alle informatie over je gezondheidstoestand geven. Wanneer de zorgverlener vermoedt dat bepaalde informatie je gezondheid ernstig kan schaden, kan hij beslissen om je (tijdelijk) niet alles te vertellen. Dit noemen we “de therapeutische exceptie”. Van zodra er van dit gevaar geen sprake meer is, moet hij je alsnog informeren.
Recht op een eigen vertrouwenspersoon en bescherming persoonlijke levenssfeer
In het ziekenhuis is iedereen gebonden door het beroepsgeheim. Het kan echter interessant zijn iemand van je familie of vrienden te informeren. Jij beslist wie. Wens je dat deze persoon jou ook ondersteunt tijdens je gedwongen opname, dan kan je hem of haar aanduiden als vertrouwenspersoon. Dit laat je best ook zo snel mogelijk weten aan de vrederechter. Je hebt recht op bescherming van je persoonlijke levenssfeer. Zonder jouw toestemming mag men niemand informeren.
Recht op een eigen advocaat
Je hebt altijd recht op een advocaat. Ofwel krijg je er een toegewezen, ofwel kan je zelf een advocaat kiezen. Voor een andere proDeo advocaat kan je terecht bij het Bureau voor Juridische Bijstand. Dit Bureau heeft vestigingen in heel Vlaanderen: https:// www.prodeoadvocaat.vlaanderen/Contact/ Bureau-Juridische-Bijstand. Op eenvoudig verzoek kan je advocaat aan de psychiater van het ziekenhuis alle nodige informatie vragen om na te gaan of aan de voorwaarden tot gedwongen opname al dan niet is voldaan.
Recht op vrije keuze van de zorgverlener Tijdens de opname zijn er praktische beperkingen. Zo is het bijvoorbeeld om organisatorische redenen niet altijd mogelijk om een andere psychiater te kiezen. Toch geldt het principe van vrije keuze van zorgverlener wel. Je hebt recht op een eigen psychiater. Als die vindt dat je gedwongen opname niet nodig is, kan je vragen een verslag over te maken aan de vrederechter waarin je psychiater dit bevestigt. Net als je advocaat, kan deze hiervoor via de psychiater van het ziekenhuis alle nuttige informatie krijgen en het medische dossier inkijken. Je kan hem of haar ook vragen op de zitting aanwezig te zijn, zodat hij of zij de vrederechter zelf kan overtuigen. Vraag wel vooraf wat dit alles je zal kos-
ten. Bespreek eventueel met je advocaat hoe jullie dit best aanpakken.
Recht op geïnformeerde toestemming
Enkel een wilsbekwame patiënt kan een geldige toestemming geven. Een gedwongen opname gaat echter niet noodzakelijk gepaard met wilsonbekwaamheid. De zorgverlener zal moeten beoordelen of je al dan niet in staat bent om je rechten als patiënt uit te oefenen. Als dat niet het geval is, moet de vertegenwoordiger je belangen verdedigen.
Recht op een vertegenwoordiger
Als je minderjarig bent, wordt je vertegenwoordiger (ouder, voogd) geïnformeerd en oefent hij of zij in jouw plaats een aantal rechten uit. Het is de bedoeling jou hierbij zoveel mogelijk te betrekken. Bij een gedwongen opname van een minderjarige wordt de rol van de vrederechter overgenomen door de jeugdrechter. Ook als je meerderjarig bent, kan je een vertegenwoordiger aanduiden voor het geval je zelf geen belangrijke medische beslissingen meer kunt nemen.
Er blijkt dat bij het uitoefenen van je rechten als patiënt in de geestelijke gezondheidszorg duidelijk een zeer belangrijke rol is weggelegd voor de vertrouwenspersoon en vertegenwoordiger. De vertrouwenspersoon (zie hierboven) kan je steeds bijstaan en kan als tussenpersoon een belangrijke brugfunctie tussen jou en je zorgverlener vervullen. Als de zorgverlener oordeelt dat je als patiënt met een psychische kwetsbaarheid niet in staat bent om je patiëntenrechten zelf uit te oefenen en dat je dus wilsonbekwaam bent op dat vlak, zal een vertegenwoordiger je belangen behartigen.
Bewegingsvrijheid
Gedwongen opname wil niet automatisch zeggen dat je dag en nacht in het ziekenhuis moet blijven. Van zodra er voldoende wederzijds vertrouwen is gegroeid, krijg je snel meer bewegingsvrijheid. Je kan de toelating krijgen om, al of niet onder begeleiding, het ziekenhuis te verlaten om bepaalde praktische of administratieve zaken te regelen. Verlaat je het ziekenhuis zonder toelating of kom je niet zoals afgesproken terug, dan is het ziekenhuis verplicht de politie te contacteren om je afwezigheid te melden.
Recht op het neerleggen van een klacht
Een psychiatrisch ziekenhuis kan zelf een ombudsdienst organiseren of gebruik maken van de externe ombudsdienst. Daar kan je een klacht neerleggen als je van oordeel bent dat één van je patiëntenrechten niet werd gerespecteerd.
Meer informatie vind je terug op de website
