Bang voor de oorlog

24 februari 2022: Nog voor ik met een halve slaapkop door mijn newsfeed kon scrollen, las ik dat de oorlog begonnen was. Ongeacht of ik dit had zien aankomen, voelde ik een golf van angst en ongeloof door me heen gaan. Dit was geen irreële angst, deze oorlog is echt, speelt zich af in Europa en is geen ver-van-mijn-bed-show. Het is normaal om je hierover bij momenten angstig te voelen. Dit is geen psychische problematiek, laten we dat duidelijk stellen. De meeste mensen ervaren een gevoel van onrust en verslagenheid. De oorlog begon bovendien terwijl we nog niet ontwaakt waren uit de pandemie-nachtmerrie. Mondmaskers en vaccins verschoven als vanzelf naar de achtergrond, Poetin en nucleaire dreiging naar de voorgrond. Er zijn maar weinig periodes in onze levende herinnering waarin zulke stressoren zijn samengekomen: dreiging door klimaatverandering, een pandemie en nu ook nog oorlog.

Controleverlies

Angst heeft te maken met een gevoel van controleverlies. Bij de klimaatcrisis konden we beslissen wat vaker de fiets te nemen. Bij de pandemie konden we iets doen door een mondmasker op te zetten. Maar bij dit conflict voelen we ons dus behoorlijk machteloos. Nucleaire dreiging bijvoorbeeld, het leek iets ver weg en van vroeger. Sinds Poetin de kernwapens op scherp zette, werd deze angst weer tastbaar. Daarnaast zijn er ook andere vragen. Blijft voedsel betaalbaar? Is er een dreigend energietekort? En hoe is het in godsnaam mogelijk dat dit zich anno 2022 voordoet?

Inleven

De oorlog in Oekraïne lijkt bovendien een aanval op ons idee van vrijheid. Daarnaast krijgen we van deze oorlog meer persoonlijke beelden te verduren. We zien gezinnen die schuilen, iemand die letterlijk ligt dood te bloeden op straat en kraamafdelingen die gebombardeerd worden. Op deze manier gaan onze gedachten automatisch afdwalen naar onze eigen naasten. We kunnen ons inbeelden dat het over onszelf gaat en daardoor voelen we harder mee. We worden met andere woorden zelf geraakt door deze oorlog, harder dan de oorlog in Palestina bijvoorbeeld. Je kan dat veroordelen, maar psychologisch gezien is het eigenlijk normaal. Daarnaast herinnert deze oorlog ons ook aan de Tweede Wereldoorlog, een collectief, Europees trauma dat we ongewild meedragen.

Actie

Er zijn dus verschillende redenen waarom ons dit zo hard raakt. De essentie is echter dat controleverlies en machteloosheid angst veroorzaken. In dat gevoel van machteloosheid ligt dus ook de oplossing. Een manier om een deel van de controle terug te nemen, is in actie schieten en je te richten op concrete dingen. Dat deden we eerder ook bij het klimaat en tijdens de pandemie. Op dit moment is het enige concrete dat mensen in Oekraïne het zwaar te verduren hebben en dat velen van hen op de vlucht zijn. Er zijn verschillende organisaties die de mensen daar en de vluchtelingen die hier aankomen, proberen te helpen. Betogen voor de vrede of gewoon een vredesvlag aan je gevel hangen, kan helpen je angsten te reguleren. Door iets te doen, hoe klein dan ook, heb je minder het gevoel dat je gewoon een speelbal bent.

Tekst: Els Lambrecht

Tenslotte nog enkele korte adviezen

• Beperk extra zaken die je stress bezorgen en plan bewust dingen in die jou helpen ontspannen. Zeer cliché, maar afspreken met naasten, lichaamsbeweging en voldoende slaap blijken hierbij te helpen.

• Probeer blootstelling aan nieuwsberichten over de oorlog te beperken. Als je graag op de hoogte blijft over de situatie, let er dan op dat je kiest voor media uit betrouwbare bron die het conflict evenwichtig en kalm in beeld brengt. (Bv: vrt nws) Misinformatie en fake news verspreiden zich razendsnel in tijden van crisis en net zulke berichten verhogen onnodig het gevoel van angst.

• Focus op zaken die je zelf onder controle hebt in plaats van op zaken die buiten je controle liggen, ook in je eigen leven. Routine brengt bijvoorbeeld structuur en voorspelbaarheid. Dat kan op zijn beurt tot meer rust leiden. Je krijgt zo meer een gevoel van controle.