Masterplan Brandveiligheid Zalmhaven I

Brandveiligheid op hoogte

Peutz adviseerde voor de Zalmhaven I als alternatieve oplossing overdruk in de voorportalen, als buffer voor de twee wokkeltrappenhuizen in de hoogbouw aan de Maas.

De Nederlandse steden verdichten en daarbij gaat het vaak de hoogte in. Dat heeft gevolgen voor de brandveiligheid. Wat brandveiligheid op hoogte inhoudt, demonstreert het Masterplan Brandveiligheid van Adviesbureau Peutz voor de meer dan 200 meter hoge toren Zalmhaven I in Rotterdam. Hier borgen onder andere ‘quick response’ sprinklers en voorportalen met overdruk de brandveiligheid.

Panoramaplatform

Al in de eerste ideeën voor de Zalmhaven I uit de jaren 2000 was sprake van een top met een openbaar karakter: ruimte voor bijeenkomsten, een café-restaurant. Er werd zelfs gedacht aan een panoramaplatform. Door de crisis in 2008 ging het plan de ijskast in, om in 2014 weer te worden afgestoft. Uiteindelijk zijn in de bovenste woonlagen penthouses achter glazen gevels gerealiseerd, met daarboven een restaurant en een ruimte voor gebouwtechniek – beide vormgegeven als transparante, terugwijkende gevelpartijen.

Met een top van 215 meter is de Zalmhaven I de hoogste woontoren van de Benelux. Die hoogte stelt bijzondere eisen aan de brandveiligheid. Omdat de hoogste vloer met verblijfsgebied onder de 200 meter hoogte ligt, was hier nog net de SBRCURnet ‘Handreiking brandveiligheid in hoge gebouwen’ van toepassing. De handreiking vult de brandveiligheidseisen in voor gebouwen van 70 tot 200 meter. De prestatie-eisen voor gebouwen onder de 70 meter bouwhoogte liggen vast in het Bouwbesluit.

Restaurant op hoogte

Bij de Zalmhaven I was het adviesbureau Peutz dat het Masterplan Brandveiligheid opstelde. Marc Noordermeer was als raadgevend ingenieur Brandveiligheid, Akoestiek en Bouwfysica bij dat masterplan betrokken: “De essentie van het brandveiligheidsplan is dat het gebouw bovenin openbaar is: net iets onder 200 meter hoogte bevindt zich een restaurant.” Die openbaarheid-op-hoogte van de Zalmhaven I had consequenties voor de brandveiligheid, licht Noordermeer toe: “De vraag was hoe je op deze hoogte 200 tot 300 mensen tijdig en veilig laat vluchten. De eerste berekeningen bepaalden de breedte van de trappen bovenin, om al die mensen uit het restaurant en uit het gebouw te krijgen. Die breedte – van 1,2 meter – is identiek aan die voor gebouwen tot 70 meter. Bredere trappenhuizen zouden leiden tot een ongunstigere indeling van de plattegrond van de toren.” Bijkomend punt van aandacht: de gemeente Rotterdam verlangde voor de toren ontruimingsconcept C, waarbij mensen boven en onder een te evacueren verdieping langer in het gebouw moeten kunnen blijven. Marc Noordermeer: “Dat vereist zwaardere brandveiligheidsvoorzieningen.”

In de Zalmhaven I werd voor de voorportalen in sommige gevallen een combinatie van kozijnen en deuren van verschillende makelij besteld.

Thermische trek

In de Zalmhaven I is niet gekozen voor het op overdruk zetten van de trappenhuizen. Noordermeer: “Met die oplossing schep je in trappenhuizen een situatie vergelijkbaar met een buitentrap: rook kan dankzij de overdruk niet in de trappenhuizen komen.” Maar bij een gebouw zo hoog als de Zalmhaven I, is het op overdruk zetten van het trappenhuis fysisch lastig, aldus Noordermeer: “Een 200 meter hoog trappenhuis is ook een schoorsteen – vanwege de temperatuur-

Overdrukinstallatie en rooksluis

Het rookvrij houden van vluchttrappenhuizen is voor hoogbouw essentieel, stelt de SBRCURnet ‘Handreiking brandveiligheid in hoge gebouwen’. Om rook uit een vluchttrappenhuis te weren, stelt de handreiking eisen aan de weerstand tegen branddoorslag van de inwendige scheidingswand en de toegangsdeur naar het trappenhuis. De reden is dat als bij brand veel mensen gebruikmaken van een vluchttrappenhuis, staan deuren mogelijk relatief lang open, met rook in het trappenhuis als gevolg. Bij een continue stroom vluchters biedt alleen een rooksluis (voorportaal) niet voldoende bescherming tegen rook, aldus de handleiding. Dan noemt het SBRCURnet een overdrukinstallatie in een voorportaal een goede oplossing.

Bron: SBRCURnet ‘Handreiking brandveiligheid in hoge gebouwen’

“Voor hoogbouw van 200 meter zijn volgens de SBRCURnet sprinklers essentieel”

In de Zalmhaven I zijn quick response-sprinklers toegepast voor extra zekerheid.

verschillen op maaiveld en op hoogte ontstaat trek. Die thermische trek kan een overdrukinstallatie tegenwerken.” Peutz adviseerde voor de Zalmhaven I als alternatieve oplossing overdruk in de voorportalen, als buffer voor de twee wokkeltrappenhuizen in de hoogbouw aan de Maas. De kern van de toren heeft twee trappenhuizen met aan de rug twee liften. Rondom de liften en de beide trappenhuizen ligt een ring in de vorm van voorportalen en kan mechanisch lucht worden toegevoerd op de verdieping waar brand is. Noordermeer: “Zo ontstaat overdruk in het voorportaal – dus tussen het brandcompartiment (de woning op deze verdieping, HF) – en het trappenhuis. Met die oplossing voldoe je aan de vereiste gelijkwaardigheid.”

Samengestelde fabricaten

In de Zalmhaven I bleek voor de voorportalen in sommige gevallen een combinatie van kozijnen en deuren van verschillende makelij te zijn besteld. Noordermeer: “Dat betekent: een samenstelling van twee verschillende fabricaten. Op de deuren zitten brandeisen, maar in die samengestelde vorm zijn ze niet getest. In de Zalmhaven I vind je circa tien verschillende samenstellingen van dit type deurblad en kozijn. Testen is duur en tijdrovend, zeker als sprake is van zoveel combinaties. Om toch de brandveiligheid te borgen, analyseerde ons brandlab of de deurbladen en kozijnen zouden voldoen aan de Sa- en S200-eis voor rookwerendheid en rookdoorlatendheid. En of de samenstellingen 30 en 60 minuten brandwerend waren.”

Doorgaande gevel met brandklasse A

In het Masterplan Brandveiligheid voor de Zalmhaven I werden ook de oplossingen voor brandveiligheid aan de gevel vastgelegd. Aan de gevel zou, bij de forse spouwmaat van de toren, een oplossing met brandklasse B kunnen ontbranden, aldus Marc Noordermeer: “Daarom koos hoofdaannemer BAM Bouw en Techniek voor een doorgaande gevel met brandklasse A. Dat zie je onder meer terug in de keuze voor het soort thermische isolatie: geen kunststof schuim, maar steenwol.”

Zalmhaven I kreeg een doorgaande gevel met brandklasse A.

Grotius I en II, Den Haag

Adviesbureau Peutz stelde ook het Masterplan Brandveiligheid op voor Grotius I en II, twee woontorens van architectenbureau MVRDV in het stationsgebied van Den Haag. In de torens – respectievelijk 100 en 125 meter hoog – bevinden zich 655 stadsappartementen op een plint met commerciële ruimtes. Onder de woongebouwen ligt een parkeergarage van twee bouwlagen. Ook hier gold bij het opstellen van het masterplan de SBRCURnet ‘Handreiking brandveiligheid in hoge gebouwen’. Net als in de Zalmhaven I werd in Grotius I en II gekozen voor overdruk in de voorportalen en voor een installatie met quick response-sprinklers en gedeeltelijke bewaking. Anders dan in de Rotterdamse toren, waar sprake is van ontvluchting via de rondgang om de twee trappenhuizen, koos men in Den Haag voor ontvluchting met éénrichtingsmogelijkheid –gevolg van de opbouw van de plattegrond met op iedere verdieping één centrale gang in de kern van het gebouw. Uit een analyse over extra voorzieningen bleek dat deurdrangers per gang gekoppeld moesten worden; als in één woning brand wordt gedetecteerd, worden alle deuren aangestuurd om te sluiten – sinds 2020 ook een eis uit het Bouwbesluit. Bijzondere bijkomstigheid is dat Grotius II met één zijde zeer kort op de Koninklijke Bibliotheek staat. Dat had gevolgen voor de gevelopeningen. De woontoren kreeg aan deze gevel 30 minuten brandwerend glas – een kostbare oplossing, die vanwege het aanzicht van brandwerend glas ook gevolgen heeft voor de esthetiek.

Net als in de Zalmhaven I werd in Grotius I en II gekozen voor overdruk in de voorportalen en voor een installatie met quick response-sprinklers en gedeeltelijke bewaking.

Essentieel: sprinklers

De Zalmhaven I kreeg ook een sprinklerinstallatie. Noordermeer: “Voor hoogbouw met een hoogte van 200 meter zijn volgens de handreiking van SBRCURnet sprinklers essentieel. Een sprinklersinstallatie reduceert de kans op brand met een factor 20. Sprinklers kunnen voorkomen dat een brand zich kan ontwikkelen en vergroot de kans op veilig vluchten aanzienlijk. Ook blootstelling van de constructie aan hoge thermische belasting kan door sprinklers worden voorkomen.” In de Zalmhaven I zijn quick response-sprinklers toegepast voor extra zekerheid. Marc Noordermeer: “Dankzij die extra zekerheid was ook een gedeeltelijke bewaking mogelijk, als gelijkwaardigheid voor een volledige bewaking.” Het water voor de sprinklerinstallatie komt uit een reinwaterkelder van 290 kubieke meter. De blusleidingen voor de brandweer, met twee aansluitingen per verdieping, kunnen 36 kubieke meter water per uur aan.

Zalmhavenproject

De 215 meter hoge Zalmhaven I is onderdeel van het project Zalmhaven, dat behalve de hoge toren naar ontwerp van Dam & Partners Architecten bestaat uit twee torens van 70 meter hoogte, ontworpen door Kaan Architecten. Deze beide torens – Zalmhaven II en III – herbergen 196 appartementen en 33 eengezinswoningen, een openbare daktuin en een parkeergarage. De Zalmhaven I heeft 256 appartementen, met bovenin vier verdiepingen met zes penthouses en een panoramarestaurant. Op het restaurant staat een terugwijkende kroon uit glas, met daarin de gebouwtechniek. De plint van de Zalmhaven I biedt onderdak aan de hoofdentree, kantoren en een sportschool. De Zalmhaven is een project van Zalmhaven CV, een samenwerkingsverband van gebieds- en vastgoedontwikkelaar AM en (gebieds)ontwikkelaar en investmentmanager Amvest en werd gebouwd door BAM Bouw en Techniek – Speciale Projecten.