ROB SCHOLTE
REPRODUCTIE VERPLICHT SCHILDERIJEN
REPRODUCTION OBLIGED PAINTINGS
ROB SCHOLTE REPRODUCTIE VERPLICHT SCHILDERIJEN REPRODUCTION OBLIGED PAINTINGS
MUSEUM DE FUNDATIE | WAANDERS UITGEVERS
4
ROB SCHOLTE
Rob Scholte in zijn atelier, 1982 foto: Peter Mertens REPRODUCTIE VERPLICHT
ROB SCHOLTE
REPRODUCTIE VERPLICHT
Voorwoord | foreword
Do it yourself
REPRODUCTIE VERPLICHT SCHILDERIJEN
Rob Scholte is de koning van het copyright. Afbeeldingen uit kunst en reclame, maar ook uit het alledaagse leven, vormen het uitgangspunt voor zijn schilderijen. Zonder zich te schamen gebruikt hij bestaande beelden, die hij zichzelf toe-eigent door adequate toevoegingen, aanpassingen en contextverschuivingen. Hij legt onverwachte verbanden en goochelt met de betekenis. Originaliteit en eigendomsrechten zijn voor hem, zo lijkt het, van geen enkel belang. Reproductie in alle vormen kenmerkt Scholtes kunst en juist deze reproducties zorgen ervoor, dat zijn werk een groot publiek bereikt. “Het meest gereproduceerde kunstwerk is daarom het belangrijkste”, zei hij ooit.
Rob Scholte is the king of copyright. His paintings are based on images from fine art and advertising, and from everyday life. He shows no shame in taking existing images and appropriating them, introducing skilful additions, alterations and shifts in context, making unlikely connections and juggling with meanings. Originality and rights of ownership apparently mean nothing to him. Reproduction in all its forms is the defining feature of Scholte’s art, and it is reproduction that ensures his work reaches a wide audience. ‘The most reproduced artwork is [thus] the most important’, he once said. Rob Scholte is the quintessential artist of the turbulent 1980s. The age of ‘do-it-yourself’ and postmodernism. He paved the way for a new appreciation of figuration, rejecting faith in linear progress and embracing the kaleidoscope of postmodernism. His art is as idealistic as it is commercial, alternatively critical and coolly kitschy, ironic and deadly serious, and above all – like a common thread running through all his work – always paradoxical. Historical subjects, literary references, irony, playing with truth and lies, stylelessness, even discordant quotations from ‘high’ and ‘low’ culture – Scholte marks the transition from modern to postmodern like no other artist. The constant theme in his work is the difference between ‘unplugged’ and ‘connected’. His paintings appear oldfashioned compared to a computer, yet they thrive online. In Scholte’s painting Reproduction Obliged, from which the title of the exhibition is taken, two coloured cherubs fight over a blackand-white apple. The words ‘The colors have been selected as
Rob Scholte studeert kort in Groningen aan Academie Minerva en de Vrije Academie in Den Haag (1975-1976), voordat hij aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam afstudeert in Audiovisuele Vormgeving bij Jos Houweling (1977-1981). Hierna neemt Scholte deel aan de openingsshow in het Amsterdamse kraakpand W139 (1982), waar hij met Sandra Derks later in datzelfde jaar het omvangrijke Rom 87 laat zien, geraffineerde variaties op een in de Hema gekocht kleurboek voor kinderen. In de jaren die volgen baart hij veel opzien, onder andere door bij galerie The Living Room, in de Amsterdamse Jordaan, zijn minutieus geschilderde werken, die tegen alle heersende trends ingaan, te tonen. In de loop van de jaren ’80 maakt Rob Scholte al snel deel uit van de Nederlandse society wereld, voortdurend blijft hij in de publiciteit. Als kunstenaar maakt hij in die tijd een bliksemcarrière door, ook internationaal. Zo werkt hij samen met internationale collega’s Georg Dokoupil en Peter Schuyff. Na zijn deelname aan de Biënnale van Sao Paulo (1983), toont hij De Schreeuw op de Documenta in Kassel (1987). Korte tijd later wordt hij professor ‘Schilderkunst’ aan de Hochschule van Uni-Kassel, en richt hij het Nederlandse paviljoen op de Biënnale in Venetië in met San Marco kitsch, dat hij No Expo noemt (1990).
representative of those inks commonly used in photomechanical reproduction’ appear on the Kodak colour control patches painted beneath them. This can in fact be seen as the basic premise of Scholte’s art. It is not only his style that is flat, without any personal signature, his colours are also chosen on the basis of the inks commonly used in photomechanical reproduction. By painting in this way, Scholte continually reinvents the printing press, layer upon layer, from light to dark, from dark to light and back again, each time with more precision and more definition. He calls this process ‘painting God into it’. The subject is universal and easily read, as in much of his work, which refers to the mass media familiar to all of us, though Scholte is also no stranger to tradition and religion. Scholte studied for a short time at Academie Minerva in Groningen and at the Vrije Academie in The Hague (1975-1976) before graduating in Audiovisual Design from the Rietveld Academy in Amsterdam, where he was taught by Jos Houweling (1977-1981). He took part in the opening show at the Amsterdam artist-run squat W139 (1982), where later that same year he and Sandra Derks exhibited the huge Rom 87, sophisticated variations on a children’s colouring book sold by a popular chainstore. In the years that followed he caused one sensation after another, at The Living Room gallery, for example, in Amsterdam’s Jordaan neighbourhood, where he showed meticulously painted works that bucked all the prevailing trends of the time. Scholte became part of the 1980s ‘society scene’ in the Netherlands, attracting constant publicity. His career as an artist took
REPRODUCTION OBLIGED PAINTINGS
7
ROB SCHOLTE
Rob Scholte is onmiskenbaar een exponent van de roerige jaren ‘80 van de vorige eeuw. De tijd van ‘Do it yourself’ en postmodernisme. Hij is wegbereider van de hernieuwde aandacht voor figuratie en verruilt het lineaire vooruitgangsgeloof van het modernisme voor de caleidoscoop van het postmodernisme. Zijn kunst is even idealistisch als commercieel, zowel alternatief kritisch als gelikt kitschy, ironisch en bloedserieus, en vooral steeds, als een rode draad, paradoxaal. Historische thema’s, literaire verwijzingen, het gebruik van ironie, het spel van waarheid en leugen, stijlloosheid, evenals het gebruik van citaten uit ‘hoge’ en ‘lage’ cultuur die met elkaar botsen; als geen ander markeert Scholte de overgang van modern naar postmodern. De thematiek van zijn oeuvre is het verschil tussen unplugged en connected. Zijn schilderkunst lijkt ouderwets ten opzichte van een computer, maar floreert ook wonderlijk wel online. Op Scholtes schilderij Reproductie Verplicht, naamgever van de tentoonstelling, vechten twee gekleurde cherubijnen om een zwartwitte appel en op de door Scholte daaronder geschilderde Kodak color control patches staat te lezen: “The colors have been selected as representative of those inks commonly used in photomechanical reproduction”. Dit credo kan als de basisaanname van zijn kunst
gezien worden. Niet alleen is de stijl van Scholte in dit werk plat, schijnbaar zonder persoonlijk handschrift, ook zijn de kleuren door hem bepaald op basis van inkt, zoals ook gebeurt bij het drukken van een fotomechanische reproductie. Door op deze manier te schilderen vindt Scholte de drukpers steeds opnieuw uit, laag over laag, van licht naar donker, dan van donker naar licht en weer terug, steeds preciezer en met meer definitie. Hij noemt het zelf “God erin schilderen”. Het onderwerp is algemeen en leesbaar, zoals veel van zijn werken. Ze sluiten aan bij de bekende massamedia, maar tegelijkertijd schuwt Scholte traditie en religie niet.
8
ROB SCHOLTE
Een jaar later krijgt Scholte zijn grootste opdracht: een 1200 vierkante meter grote schildering in de kopie van Huis ten Bosch in Nagasaki, Japan, door hem betiteld Après nous le Déluge (1991). Het project is hem op het lijf geschreven: het enige origineel te zijn in een stad vol met replica’s van de Hollandse architectuur, in een land als Japan, dat net als Scholte zijn succes mede dankt aan een eigen interpretatie van het auteursrecht, past hem als een handschoen. Vier jaar lang werkt Scholte met een aantal assistenten aan de wand- en plafondschilderingen, die verwijzen naar de voortdurende herhaling van oorlog als onterechte motor van de wereldgeschiedenis. In 1995 voltooit hij dit mega project, maar ondertussen is hij slachtoffer geworden van een bomaanslag (24 november 1994). Op de eerste verdieping van Arti et Amicitiae stelt hij vervolgens zijn geëxplodeerde BMW ten toon (1995). Daarna wordt het stil rond Rob Scholte, een bewuste keuze van de kunstenaar. In 1988 is hij al naar Brussel verhuisd, waar hij blijft wonen tot hij naar Tenerife vertrekt (1995), om pas in 2003 naar Nederland terug te keren. Vier jaar na terugkomst betrekt hij het voormalig postkantoor in Den Helder (2007). Hij heeft daar zijn atelier en woont er met zijn gezin, en opent er het Rob Scholte Museum (2013) dat hij geheel conform het ‘Do it yourself’ credo met zijn team bespeelt, zonder subsidie. Op 17 april 2018 ontruimt de politie op last van de Gemeente Den Helder het oude postkantoor, waarbij de daar aanwezige kunstcollectie van Rob Scholte in beslag wordt genomen. De juridische procedures hierover zijn bij het verschijnen van dit boek nog steeds gaande. Museum de Fundatie wijdde al eerder twee tentoonstellingen aan Rob Scholte: Silk Cut (2011), een facelift van de klassieke kabinetten van Kasteel het Nijenhuis en de Embroidery Show (2016)
met duizend borduurwerken van anonieme makers, gekocht door Scholte, daarna door hem omgedraaid en gesigneerd. Het klinkt onwaarschijnlijk, maar Scholtes laatste overzichtstentoonstelling in Nederland dateert van meer dan 30 jaar geleden in Museum Boijmans Van Beuningen (1988). Het is hoog tijd voor een uitgebreid overzicht van de schilderijen van Rob Scholte. Voor Reproductie Verplicht heeft Museum de Fundatie kunnen putten uit de collecties van musea en bruikleengevers en een buitengewoon en omvattend overzicht kunnen samenstellen. De generositeit van de collegae en de verzamelaars in binnen- en buitenland was groot en wij zijn hen allen zeer erkentelijk. Wij hadden dit project nooit kunnen realiseren zonder hun betrokkenheid en hulp. Onze grote dank gaat uit naar Rob Scholte voor zijn kunst en vooral ook voor de intensieve samenwerking die we de afgelopen jaren hebben gehad. De kracht waarmee Rob Scholte zijn kunstenaarschap leeft met een alles verzengende concentratie, hoe groot de obstakels ook zijn, is imposant. Ik ben hem dankbaar voor zijn tentoonstelling binnen de muren van Museum de Fundatie. Graag wil ik deze dank ook uitbreiden naar zijn vrouw Lijsje en zijn team. Het boek is gemaakt met onze uitgever Waanders en ik dank Marloes Waanders en de vormgever van het boek Harald Slaterus. Ook geldt onze bijzondere erkentelijkheid onze subsidiegevers, de provincie Overijssel, de Gemeente Zwolle, ministerie van OCW, de VriendenLoterij en onze sponsors en vrienden, die er voor zorgen dat Museum de Fundatie zijn programma kan realiseren.
off like a rocket, both at home and abroad, and he collaborated with fellow international artists like Georg Dokoupil and Peter Schuyff. After taking part in the Sao Paulo biennial in 1983, he showed The Scream at documenta in Kassel (1987). Shortly afterwards he became professor of painting at the University of Kassel, and at the Venice Biennale of 1990 he exhibited San Marco kitsch in the Dutch pavilion, which he called No Expo. A year later Scholte received his largest commission to date: a 1200 m2 painting for the replica Huis ten Bosch palace in Nagasaki, Japan, which called Après nous le Déluge (1991). The project was made for him: the only original in a town full of replicas of Dutch architecture in a country like Japan, which like Scholte owes its success partly to its own unique interpretation of copyright. For four years Scholte and a number of assistants worked on the wall and ceiling paintings, which refer to the constant repetition of war as the unfortunate engine of world history. The huge project was completed in 1995, but in the meantime Scholte had fallen victim to a bomb attack (on 24 November 1994). He exhibited his bombed out BMW on the first floor of artists’ society Arti et Amicitiae (1995). Things then went rather quiet around Rob Scholte – a deliberate choice on his part. He had moved to Brussels in 1988, where he lived until he left for Tenerife (1995), and he did not return to the Netherlands until 2003. Four years later he moved into the former post office in Den Helder (2007), which served both as his studio and as his home, where he lived with his family. He also opened the Rob Scholte Museum on the premises (2013), working with his team entirely in accordance with his ‘do-it-yourself’ creed, with no grants or other support. But the local authority had other plans for the building. The police cleared out the old post office on 17 April 2018, on the orders of the local authority, and confiscated Rob Scholte’s art collection. Legal proceedings in the case are still ongoing at the time of publication.
Museum de Fundatie has previously hosted two Scholte exhibitions: Silk Cut (2011), a facelift of the classical period rooms at Nijenhuis Castle, and the Embroidery Show (2016), featuring thousands of embroideries by anonymous makers that Scholte had purchased, reversed and signed. Improbable as it sounds, Scholte’s last retrospective in the Netherlands took place over 30 years ago, at Museum Boymans-van Beuningen (1988). And so it is high time for another exhibition surveying Rob Scholte’s paintings. Reproduction Obliged features works on loan from museums and private collectors, in an extraordinary and comprehensive overview. We are deeply grateful for the huge generosity shown by fellow museums and collectors in the Netherlands and abroad, without whose commitment and assistance this project would never have come about. Many thanks also to Rob Scholte for his art, and for the close collaboration we have enjoyed over the past few years. The passion with which Rob Scholte engages in his artistic practice, with laserlike concentration, no matter how great the obstacles he encounters, is quite awe-inspiring. I am thankful to him for the exhibition we are now able to host at Museum de Fundatie. I should also like to extend my thanks to his wife Lijsje and his team. The book has been produced in collaboration with our publishers, Waanders, and I would like to thank Marloes Waanders and book designer Harald Slaterus. We are also particularly grateful to the organisations that fund our work: Overijssel provincial authority, Zwolle city council, the Ministry of Education, Cultural and Science, the VriendenLoterij lottery and our sponsors and friends, who ensure that Museum de Fundatie is able to realise all the exhibitions and activities in its programme.
Ralph Keuning directeur Museum de Fundatie
Ralph Keuning director, Museum de Fundatie
REPRODUCTIE VERPLICHT SCHILDERIJEN
Silk Cut 2005, acryl op doek | acrylic on canvas, 6 x 100 x 90 cm
collectie | collection Museum de Fundatie Zwolle en Heino | Wijhe, verworven met steun van de | acquired with support of the VriendenLoterij
9
ROB SCHOLTE
REPRODUCTION OBLIGED PAINTINGS
78
Golden Horizon
ROB SCHOLTE
1995, zeefdruk | silkscreen, 17 x 100 x 65 cm Stichting | foundation Museum Bommel van Dam Venlo
Golden Horizon
REPRODUCTIE VERPLICHT SCHILDERIJEN
79
ROB SCHOLTE
Golden Horizon
REPRODUCTION OBLIGED PAINTINGS
80
ROB SCHOLTE
Golden Horizon
REPRODUCTIE VERPLICHT SCHILDERIJEN
81
ROB SCHOLTE
Golden Horizon
REPRODUCTION OBLIGED PAINTINGS
82
ROB SCHOLTE
Golden Horizon
REPRODUCTIE VERPLICHT SCHILDERIJEN
83
ROB SCHOLTE
Golden Horizon
REPRODUCTION OBLIGED PAINTINGS
84
ROB SCHOLTE
Golden Horizon
REPRODUCTIE VERPLICHT SCHILDERIJEN
85
ROB SCHOLTE
Golden Horizon
REPRODUCTION OBLIGED PAINTINGS
86
ROB SCHOLTE
Golden Horizon
REPRODUCTIE VERPLICHT SCHILDERIJEN
87
ROB SCHOLTE
Golden Horizon
REPRODUCTION OBLIGED PAINTINGS
Locus Solus 2001, acryl op doek | acrylic on canvas, 160 x 102 cm Artax Kunsthandel, Düsseldorf
88
ROB SCHOLTE REPRODUCTIE VERPLICHT SCHILDERIJEN
Panorama’s
REPRODUCTION OBLIGED PAINTINGS
ROB SCHOLTE
Panorama’s Panoramas
89
Christina 1996, acryl op doek | acrylic on canvas, 150 x 288 cm particuliere collectie | private collection
90
ROB SCHOLTE
Panorama’s
REPRODUCTIE VERPLICHT SCHILDERIJEN
91
ROB SCHOLTE
Panorama’s
REPRODUCTION OBLIGED PAINTINGS
La Perla 1998, acryl op doek | acrylic on canvas, 300 x 180 cm particuliere collectie | private collection
92
ROB SCHOLTE
Panorama’s
REPRODUCTIE VERPLICHT SCHILDERIJEN
93
ROB SCHOLTE
Panorama’s
REPRODUCTION OBLIGED PAINTINGS
Pacifisme | Pacifism 1998, acryl op doek | acrylic on canvas, 285 x 150 cm particuliere collectie | private collection
94
ROB SCHOLTE
Panorama’s
REPRODUCTIE VERPLICHT SCHILDERIJEN
95
ROB SCHOLTE
Panorama’s
REPRODUCTION OBLIGED PAINTINGS
Apartheid 1997, acryl op doek | acrylic on canvas, 285 x 150 cm collectie | collection Zuilenburgh, Oud Zuilen
96
ROB SCHOLTE
Panorama’s
REPRODUCTIE VERPLICHT SCHILDERIJEN
97
ROB SCHOLTE
Panorama’s
REPRODUCTION OBLIGED PAINTINGS