Ontwerp | inrichting | uitrusting
In de praktijk
In de
praktijk De werkruimte van zelfstandigen en vrije beroepers
Colette Demil - Staf Bellens
De auteurs Journalisten Colette Demil en Staf Bellens zijn een referentie in de bouw- en woonjournalistiek. Zij verzorgen bijdragen voor diverse redactionele publicaties en magazines. Ze adviseren uitgevers, organisaties en bedrijven. Als auteurs publiceerden ze tal van boeken, waaronder De Notarisgids, de Erfenisgids, De Complete Bouwgids, Gezond van A tot Z, Living Tomorrow I en III, De Gids voor huurders en Verhuurders, Kopen en Verkopen, Interieur en Architectuur, Eigentijdse Interieurs, Buren in nesten.
In de Praktijk bundelt inspiratie en informatie. Het boek toont inspirerende realisaties, ontworpen door gerenommeerde architecten en interieurarchitecten. Huisartsen, oogartsen, dermatologen, tandartsen, notarissen, dierenartsen en andere vrije beroepers gidsen u door hun werkomgeving. Zij nemen u mee achter de schermen en tonen u alle hoekjes en kanten van hun eenmans- of groepspraktijk. Zij vertellen u met welke aspecten ze rekening moesten houden bij de bouw, verbouwing, inrichting en uitrusting van hun praktijk. Welk concept hun architect of interieurarchitect bedacht. Welke materialen, technieken en oplossingen zij verkozen. Welke specifieke en wettelijke vereisten hun beroep als dokter, oogarts, tandarts, notaris of dierenarts stelt. Welke ingenieuze ingrepen en hulpmiddelen hun werk efficiĂŤnter en aangenamer maken. Hun verhaal en hun voorbeelden worden met tips, checklists en een overzicht van oplossingen aangevuld tot een handige leidraad.
AANBEVOLEN DOOR
Colette Demil - Staf Bellens
Ontwerp | inrichting | uitrusting
In de
praktijk De werkruimte van zelfstandigen en vrije beroepers
2
Ontwerp | inrichting | uitrusting
In de
praktijk De werkruimte van zelfstandigen en vrije beroepers Colette Demil - Staf Bellens
4
woord vooraf
E
en goede praktijk is onmisbaar voor wie vandaag het verschil wil maken. Zelfs de meest gerenommeerde dokter, advocaat, notaris, architect, kinesitherapeut of andere vrije beroeper ziet zijn bezoekers de wenkbrauwen fronsen als hij ze onthaalt in een veel te kleine, muf ruikende wachtkamer met een grauw behang, oncomfortabele stoelen en vergeelde magazines. Als de gesprekken met andere cliënten doorsijpelen tot in die wachtkamer. Als de privacy van wachtende patiënten te grabbel wordt gegooid. Als de praktijk niet voor iedereen even vlot toegankelijk is. Als rolstoelgebruikers alleen mits veel jongleren en ondersteuning van het toilet gebruik kunnen maken. Als er geen aandacht is voor parkeren, signalisatie, akoestiek, hygiëne, binnenklimaat en een vriendelijk onthaal. Hoe u al die elementen wel tot een geslaagd geheel weet te kneden, vormt het thema van dit boek. Aan de hand van sprekende voorbeelden, in dit geval omschreven als ‘good practices’. Maar evengoed in de vorm van handige checklists, concrete informatie en praktische oplossingen. Want pas als u weet wat mogelijk is, kunt u ook de lat leggen voor uzelf en bepalen waar u naartoe wil. Dat geldt evenzeer voor de manier waarop u werkt. Veiligheid is bijvoorbeeld een absolute vereiste om vandaag op een zinvolle manier uw beroep te kunnen uitoefenen. Een weldoordacht energiebeleid is evenzeer een must als u zich niet blauw wil betalen aan uw energiefactuur. Hetzelfde geldt voor de organisatie van uw werk. Legt u alle afspraken nog eigenhandig vast via de telefoon? Werkt u dag en nacht? Of zet u de technologie in uw voordeel in? Maakt u gebruik van de meerwaarde die een associatie te bieden heeft op het gebied van kennis, kwaliteit, dienstverlening en vrije tijd? Laat u zich bijstaan door een gedeeld secretariaat? Is technologie voor u geen nachtmerrie, maar een handig hulpmiddel? In dit boek vindt u niet op alle vragen een antwoord. Dat zou utopisch zijn. Maar u ontdekt wel het verschil tussen een goede en een minder goede praktijk. Niet alleen op het vlak van inrichting, maar ook van organisatie, aanpak en filosofie. Dankzij uw confraters, die met veel generositeit laten delen in hun eigen ervaringen. Een inbreng waarvoor wij ze hier nog eens uitdrukkelijk willen bedanken. Want zonder hun goede voorbeeld was dit boek niet mogelijk geweest.
Colette Demil & Staf Bellens
5
Deel 1 Good practices 1 Beauty Case
8
Huid- en tandkliniek Caan Architecten Fotografie Cafeine - Thomas De Bruyne
2 Dierenrijk
18
Dierenartspraktijk ISO architectenbureau/interieurarchitecten architect Steven de Paepe en interieurarchitecte Machteld Raes Fotografie d’zign - Liesbet Goetschalckx
3
Gezondheidssmidse
26
(Para)medische groepspraktijk Verdickt & Verdickt architecten Fotografie Tim Van de Velde
4 Waarvan akte
34
Passiefnotariaat EX-IT Architectuur - architecten Iwan Vermeirsch & Luc Van Leuvenhage Fotografie Tim Van de Velde
5
In het oog lopend
42
Oogartsenpraktijk Markey & Schelstraete interieurarchitecten Fotografie Filip Dujardin
6 Dokteren aan morgen
Huisartsenpraktijk Ontwerpatelier De Ro - Bureau voor architectuur en interieurarchitectuur Fotografie Tim Van de Velde
6
50
7 Positieve balans
58
Boekhouding en fiscaliteit Caan Architecten Fotografie Cafeine - Thomas De Bruyne
8 Hoogvlieger
66
Dierenartspraktijk FREEKÂ ARCHITECTEN Markey & Schelstraete interieurarchitecten Fotografie Filip Dujardin
9 Dokters dorp
74
Huisartsengroepspraktijk Ontwerpbureau en interieurarchitect Arjaan De Feyter Architectenburo Bart Coenen Landschapsarchitect Patrick Verbruggen Fotografie Cafeine - Thomas De Bruyne
10 Verbouwing met een klare kijk
84
Oogartsenpraktijk met operatiekwartier Verdickt & Verdickt architecten Fotografie Tim Van de Velde
11 Perfecte implantatie
94
Tandartsengroepspraktijk Guerrilla Office Architects Fotografie Steven Massart
12 Huis van vertrouwen
102
Notariaat Architect: Lens°Ass Fotografie Bieke Claessens
7
1
Huid- en tandkliniek
1
8
Beauty Case
De esthetische aanpak van het gelaat, inclusief het gebit, daar draait het om in de groepspraktijk van dermatologe Dagmar Ostijn en tandarts Stefan Brepoels. Ruim twee jaar geleden ruilde het echtpaar zijn rij足 woning met dubbele praktijk in voor een karaktervolle nieuwbouwdoos in glas en beton met een sterke architecturale en esthetische uitstraling. Intussen telt de huid- en tandkliniek vier tandartsen, een dermatologe, een huidconsulente, een medische pedicure en drie tandartsassistenten. Het gebouw is opgewassen tegen nog meer groei. Gelukkig maar, want volgend jaar komt op de verdieping een Dental-medi spa.
2
9
3
4
10
5
6
Geen solospeler meer Jarenlang hadden dermatologe Dagmar Ostijn en tandarts Stefan Brepoels hun praktijk in dezelfde rijwoning, zij op de verdieping, hij op het gelijkvloers. Maar na ruim twaalf jaar solo droomde de tandarts van een groepspraktijk. Toen ze een mooi groot bouwterrein vonden met een commerciële ligging, niet ver van hun toenmalige praktijk, was de deal dan ook snel beklonken. Op het perceel was ruimschoots plaats voor een nieuwbouw op maat van een functionele groepspraktijk met groeireserve. De architectuur en de esthetische uitstraling van het nieuwe gebouw moesten de filosofie en de werkwijze weerspiegelen van een groepspraktijk die de nieuwste technieken toepast en een scala van esthetische behandelingen aanbiedt, van esthetische tandheelkunde tot botoxbehandelingen en technieken van rimpelbestrijding. Omdat de dokters niet meteen wisten bij welke architect ze met hun vraag terecht konden, organiseerden ze enkele sightseeing namiddagen, op zoek naar woningen die hen bevielen. Toen ze drie keer ergens hadden aangebeld en twee keer de naam Caan Architecten viel, wisten ze dat ze hun bouwpartners gevonden hadden.
1 > Zicht vanaf de parking op de zijgevel met inkompartij. Het eenvoudige, strakke volume ademt massiviteit, vooral door de ritmiek van de panelen in beton. 2 > Detail van de inkompartij in de zijgevel. De wachtruimte ligt in het verlengde van de inkompartij. 3 > In de voorgevel versterkt het materiaalgebruik het spel van openen geslotenheid. De grote glaspartij laat daglicht door in de wachtruimte. 4 > ’s Avonds sluit een metalen hekken de parkeerruimte af. Daardoor is ook de inkompartij niet meer toegankelijk, wat bijdraagt tot de veiligheid. 5 > De inkompartij is opgedeeld in twee afsluitbare sassen. Hier bevinden zich onder andere het patiëntentoilet en de trap naar de verdieping waar volgend jaar de Dental-medi spa komt. 6 > In de wachtkamer zijn de stoelen vervangen door houten banken met een hoog ruggedeelte. Dat laatste voorkomt dat de patiënten zichtbaar zijn vanaf de straat.
11
7
Dat Koen Heijse en Roel Cocquyt van Caan Architecten geen ervaring hadden met het ontwerpen van een tandartsenpraktijk, stoorde hen niet. Dat hiaat konden zij zelf perfect helpen invullen met een goed doordacht en minutieus opgesteld eisenprogramma. Bovendien besloten ze de architecten mee te nemen naar enkele inspirerende voorbeelden. Want uit bezoeken aan tandartsenpraktijken van collega’s en aan groepspraktijken in vooral Nederland, hadden ze ook zelf heel wat opgestoken.
Efficiënte looplijnen Uit hun eigen professionele ervaring en hun observaties tijdens de praktijkbezoeken distilleerden Dagmar Ostijn en Stefan Brepoels een gestructureerd eisenpakket. Ze wilden een hele zwik: alle consultatieruimten op het gelijkvloers; duidelijk afgescheiden zones voor de dermatologische en de tandartsenpraktijk; gescheiden looplijnen voor dokters en patiënten; een open werkgedeelte voor de assistenten; een aparte zone voor de reiniging en sterilisatie van het medisch materiaal; hygiënische en onderhoudsvriendelijke materialen en afwerkingen; een afzonderlijke ingang voor patiënten en dokters; een gastvrije onthaalruimte met privacy voor de patiënten. Al die programmapunten werden uitvoerig toegelicht en gemotiveerd. Daglicht is belangrijk, niet alleen bij de consultaties voor huidziekten, maar ook bij de keuze van de kleur van
12
8
9
de tanden. Die moet namelijk zo goed mogelijk overeenstemmen met de natuurlijke kleur van het gebit. Looplijnen zijn cruciaal voor een efficiënte werking. Zij vormen de ruggengraat van de interne organisatie en voorkomen dat patiënten, dokters en personeel elkaar voor de voeten lopen. Zo dirigeren de looplijnen de patiënten richting dermatologie of richting tandheelkunde. Patiënten gaan via de verst gelegen looplijn naar de consultatieruimte. De dermatologe, tandartsen en assistenten kunnen via een korte looplijn vanuit het middengedeelte naar de kabinetten. Dat voorkomt tijdverlies en is efficiënter. Verdere programmapunten waren aandacht voor duurzaamheid, energiebesparing en ecologie, en als synthese een gebouw dat al deze aspecten zou weerspiegelen. Voorwaar geen gemakkelijke opdracht voor de architecten. Maar die zetten onvervaard hun tanden in het project en kwamen al snel op de proppen met een gepersonaliseerd concept.
10
7 > Zicht op de balie met daarachter het open werkgedeelte. Links van de centrale zone is de afdeling dermatologie ondergebracht, rechts liggen de tandartskabinetten. Op het scherm in de wachtruimte worden de behandelingen geprojecteerd die aangeboden worden in de Huid- en tandkliniek. 8 > De naast elkaar geschakelde kabinetten zijn toegankelijk via een lange gang tegen de zijgevels. De grote glasvlakken laten overvloedig daglicht binnen in de consultatieruimten, maar de foliestroken verhinderen inkijk. 9 > Zicht van de gang in de middenzone richting wachtruimte. De ‘binnendeuren’ van de kabinetten geven uit op deze gang. 10 > De rode accentkleur van de onthaaldesk doorbreekt het voor de rest ingetogen kleurenpalet. Vanuit het centrale deel achter de balie kunnen de zorgverstrekkers rechtstreeks naar hun kabinet.
13
11
11 > Dit is het kabinet van dermatologe Dagmar Ostijn. Alle kabinetten hebben twee aparte toegangen: een langs de verst gelegen gang voor de patiënten, en een langs de kortere middengang voor de dokters en de assistenten. 12 >In de kabinetten voor de dermatologie is het bureau op de aslijn van de deur geplaatst. De bergkasten met wastafel zijn ingewerkt in een nis, tegenover de ligbank voor de patiënten. Daardoor heeft de dokter alle benodigdheden meteen bij de hand. 13 > Patiëntvriendelijk, nauwkeurig en ecologisch is een scanner voor de tandafdrukken, zodat de tandarts de patiënt geen papje meer in de mond hoeft te duwen. Na registratie wordt de digitale tandafdruk meteen naar de tandtechnicus gemaild. 14 > Alle kabinetten zijn ingericht met maatwerkmeubelen, ontworpen door de architecten. Bij de inrichting ging heel wat aandacht naar de reinigingsfaciliteiten van de materialen, de ergonomische opstelling en de technische installaties, zoals het afzuigsysteem boven de tandartsstoel en het afvalsysteem met amalgaamafscheider voor de eliminatie van amalgaam uit het afvalwater.
14
12
13
Overzichtelijke symmetrie Het gebouw is opgetrokken met een staalstructuur en beton. Het volume is opgebouwd volgens een strak ritme van panelen in glas en beton. De inkompartij, ondergebracht in de zijgevel, is toegankelijk vanaf de ruime parking die ’s avonds afgesloten wordt door een hekken. De beglaasde inkomdeur geeft toegang tot twee inkomsassen. Links in het tweede inkomsas zit de deur naar het patiëntentoilet, rechts de trap naar de verdieping met de toekomstige Dental-medi spa, en rechtdoor de deur naar de wachtruimte. Die laatste oogt ruim, licht, sober en rustgevend. De traditionele stoelen zijn vervangen door houten zitboxen met een hoge rug, waarin de patiënt kan wachten zonder zichtbaar te zijn voor de buitenwereld. Een flatscreen geeft een overzicht van de behandelingen die de huid- en tandkliniek aanbiedt. De rode accentkleur van de onthaalbalie doorbreekt het voor de rest ingetogen kleurenpalet met wit geschilderde betonnen wanden en een grijze gietvloer. Dwars op de wachtruimte situeert zich het symmetrisch opgesplitste praktijkgedeelte. Links en rechts van twee identieke volumes zitten telkens vier kabinetten, met daartussen de open werkruimte met balie en werkruimte van de assistenten. Vanuit dit centrale deel kunnen de zorgverstrekkers rechtstreeks naar hun kabinet. De opsplitsing met links en rechts telkens een doos met vier kabinetten, die vrij in de ruimte lijkt geplaatst, zorgt voor een duidelijk herkenbaar indelingsplan. Links gaan de patiënten naar de afdeling dermatologie, rechts naar de tandheelkunde. De naast elkaar geschakelde kabinetten zijn toegankelijk via een lange gang tegen de zijgevels. Dankzij de grote glaspartijen in de gevels dringt het natuurlijk licht door tot diep in de consultatieruimten. De glaswanden in de consultatieruimten voorkomen een claustrofobisch effect en versterken de ruimtelijkheid en lichtinval. Foliestroken op de beglazing verhinderen inkijk en garanderen de privacy van de patiënten.
14
15
Uniforme inrichting Alle kabinetten zijn op een eenvormige manier ingericht met maatwerkmeubelen, ontworpen door de architecten. Lichte tinten, aslijnen en vlakken creëren rust. De plafondhoge deuren versmelten met de wand. In de dermatologiekabinetten zijn het bureau op de aslijn van de deur en het bergelement met wastafel in een nis geplaatst. Essentieel was het gebruik van gladde, onderhoudsvriendelijke materialen die bestand zijn tegen een reinigingsbeurt met producten met 70% alcohol. De gietvloer kreeg een extra coating om hem beter bestand te maken tegen bepaalde vloeistoffen. De vloerverwarming wordt gevoed door een warmtepomp die ook voor koeling zorgt. Boven de onderzoekstafels verspreiden fluorescentielampen ideaal koud licht. Ook in de tandartsenkabinetten is er een overvloed van natuurlijk licht dankzij de grote raampartijen en de koepel boven de ergonomische behandelstoelen. Hier was de inrichting een stuk complexer, onder meer door de extra aandacht voor ergonomie en voor technische installaties, zoals het afzuigsysteem boven de tandartsstoel, het afvalsysteem en de verplichte amalgaamafscheider voor de verwijdering van amalgaam uit het afvalwater. Ecologisch, patiëntvriendelijk, nauwkeurig en efficiënt is het gebruik van een scanner voor de tandafdrukken, zodat de tandarts de patiënt geen wrang smakend papje meer in de mond hoeft te duwen. Na registratie wordt de digitale tandafdruk meteen naar de tandtechnicus gemaild. 15
Belangrijk in een tandartsenkabinet is de schoonmaak van het medisch materiaal. In Nederlandse groepspraktijken zagen de tandartsen een mooie en functionele oplossing die ze ook hier overal implementeerden, namelijk een inbouwkastje met doorgeefluik. De tandarts plaatst het vuil materiaal in het kastje, de assistente neemt het er langs de andere zijde via het doorgeefluik uit en plaatst het terug nadat het de volledige procedure van reiniging tot sterilisatie heeft doorlopen. De instrumentenbehandeling gebeurt in het centrale gedeelte, dichtbij de open kantoren van de medewerkers. Op de verdieping bevinden zich de eet- en vergaderruimte voor het personeel met daarachter de doorsteek naar de ruimte die na een esthetische ingreep binnenkort als Dentalmedi spa wordt ingekapseld in de praktijk.
16
16
18
17
Instrumentenbehandeling De instrumenten die een tandarts gebruikt bij de behandeling van een patiënt worden gecontamineerd met bloed, speeksel, vulmaterialen en andere stoffen. Daarom moeten de medewerkers alle materiaal op een veilige manier hanteren, grondig reinigen en steriliseren voor het opnieuw klaar is voor gebruik. Voor tandartsen die het materiaal nog handmatig reinigen, betekent dit een tijdrovende klus met heel wat extra nadelen: geen gestandaardiseerde reiniging en desinfectering, moeilijk te behandelen smal, hol spoelgoed, risico op contaminatie, een groot waterverbruik… Bij het ontwerp van de groepspraktijk besteedden dokter Dagmar Ostijn en tandarts Stefan Brepoels extra aandacht aan dit onderdeel van hun werk. In een groepspraktijk worden namelijk aardig wat instrumenten vuil gemaakt. Vandaar de installatie met professionele apparaten en het inbouwkastje met doorgeefluik. Doordat elke tandarts het vuile materiaal meteen in dat kastje kan zetten, verdwijnt het van het werkoppervlak van de tandarts en hoeft hij er niet mee door de gang te zeulen. De assistente neemt het materiaal uit het kastje en plaatst het meteen op de specifieke plek voor vuil goed op het werkvlak in de reinigingszone die zich vlak tegenover de tandartskabinetten bevindt. Daarna volgt het materiaal een vast traject, van vuil naar steriel. Na het reinigen en desinfecteren van de instrumenten in de professionele vaatwasser worden ze individueel ingepakt, gesteriliseerd in de autoclaaf en, klaar voor gebruik, terug in het kastje gezet. De instrumentenbehandeling verloopt veilig, snel en efficiënt en volgens een altijd identieke, hoge hygiënestandaard.
15 > In het middengedeelte is, vlak tegenover de tandartskabinetten, een zone ingericht voor de reiniging en sterilisatie van de instrumenten. Dankzij de professionele apparaten verloopt de instrumentenbehandeling veilig en snel, en volgens een altijd identieke hygiënestandaard. 16 > Dit inbouwkastje met doorgeefluik verhoogt het werkcomfort en de veiligheid. De tandarts zet de vuile instrumenten meteen in het kastje, de assistente neemt het materiaal er langs de andere kant uit en plaatst alles na de reiniging terug. 17 > Tandarts Stefan Brepoels en dermatologe Dagmar Ostijn. 18 > Roel Cocquyt en Koen Heijse van Caan Architecten.
Caan Architecten Krijgslaan 38 – 9000 Gent Tel. 09 233 18 22 - www.caan.be
17