Over de overdracht van het familiebedrijf zijn al bibliotheken volgeschreven: statistische informatie, wetenschappelijke analyses, praktische tips en aanbevelingen,… Zij vertellen echter niet de levensechte overnameverhalen, van vlees en bloed, zoals die zich hier en nu in heel wat familiebedrijven afspelen: de twijfels, de discussies, de emoties,… In dit boek kijk je wél vanop de eerste rij mee naar een echt familiaal overnameverhaal. Je maakt kennis met Dirk en Sarah Dupont, en leert doorheen de hoofdstukken de verschillende aspecten kennen die specifiek te maken hebben met een familiale overname. Hoe zit het financieel? Wat met de familierelaties en Sarah’s zus Melanie? Wanneer gebeurt de effectieve overdracht? Hoe communiceer je best naar de buitenwereld? Stuk voor stuk vragen waarmee Dirk en Sarah geconfronteerd werden.
Dirk Dupont is stichter-zaakvoerder van Dupont NV, gespecialiseerd in materiaal voor de voedingssector. Sarah Dupont is zijn oudste dochter, aan wie hij de zaak binnen afzienbare tijd wil overdragen. Filip Horemans sprak met beide hoofdrolspelers, en tekende hun verhaal op. Zijn teksten waren meer dan eens de katalysator waardoor Dirk en Sarah beter met elkaar gingen communiceren, en elkaars visie beter gingen begrijpen.
Dirk en Sarah Dupont
Als ondernemer word je ook zelf volop uitgenodigd om heel bewust over je eigen overnameproces na te denken, aan de hand van prikkelende vragen en kanttekeningen, telkens vertrekkend vanuit de heel herkenbare, persoonlijke ervaringen van Dirk en Sarah. Aan het eind van elk hoofdstuk is ruimte voorzien voor jouw overpeinzingen, vragen, twijfels. Dit boek wil dan ook een leidraad zijn bij het schrijven van jouw eigen overnameverhaal.
De aanloop naar een familiale bedrijfsovername, verteld door Dirk en Sarah Dupont
O p g e t e k e n d d o o r Fi l i p H o r e m a n s
AANBEVOLEN DOOR
W W W. U I T G E V E R I J M I N E R VA . B E
MI-COVERPLANO-Sarah-FIN-3.indd 1
9 789491 463136
14-09-12 14:22
‘Nu is het aan jou, Sarah…’ De aanloop naar een familiale bedrijfsovername
verteld door Dirk en Sarah Dupont
Filip Horemans
In de zomer van 2012 kon mijn broer Stephan, zes jaar jonger dan ik en een echte levensgenieter, plots niet meer uit zijn bed. Zo ziek. Ik heb zonder aarzelen mijn bedrijf bij Sarah achtergelaten en ben naar Frankrijk gereden, waar Stephan samen met zijn vriendin Monique een charmant hotel uitbaatte. In mijn koffer een paar schorten en wat extra kookgerei. Ik heb er twee weken achter het fornuis gestaan om er te koken voor de gasten. Zo kon Monique zich over Stephan ontfermen. Ben ik blij dat ik dat nog voor hem heb kunnen doen. Want nog voor we goed en wel beseften wat ons overkwam, was het al gebeurd. We hebben hem vredig uitgestrooid.
Hoe licht weegt het loslaten van een bedrijf bij het afscheid van een broer?...
Bedankt, Stephan. Ik heb het begrepen. Je zal in de wolken zijn. Dirk Dupont
Foto Gerald Van Rafelghem
De
aanloop naar een familiale bedrijfsovername
Hoe zouden ze dat op een ander doen? Dirk Dupont, zaakvoerder en overlater Dat heb ik me de afgelopen jaren en maanden al meermaals afgevraagd, tot op vandaag, telkens wanneer ik met onze naderende bedrijfsoverdracht bezig ben en voel dat het allemaal toch niet zo eenvoudig is wanneer het eenmaal menens wordt. En ik weet zeker dat ik niet de enige ondernemer ben. Hoe zouden ze dat toch op een ander doen? Voor de praktische aspecten van de overname, zoals de waardebepaling van mijn onderneming, de financiële regeling, de al dan niet aan te passen vennootschapsvorm, de contractuele bepalingen, … kan ik specialisten inhuren. Ik weet trouwens zelf heel goed wat mijn onderneming waard is. Maar wat doe ik intussen met de emotionele kant van de zaak? Wat heb ik aan een objectief correcte waardebepaling als die prijs onbetaalbaar blijkt voor mijn dochter Sarah? Hoe voorkom ik dat haar zus Melanie, die niet in de zaak komt, zich benadeeld voelt en ons dat verwijt? Welk bedrag hebben mijn vrouw Bernise en ik straks per maand nodig om van te leven? Hoe vermijd ik dat de meest werkbare en realistische overdrachtsregeling als een kwaadaardige splijtzwam mijn familieleden in kampen verdeelt en ruzie veroorzaakt in mijn gezin?... Wat als ik de toekomst van mijn bedrijf, ook na de overdracht, heel anders zie dan Sarah… Onze externe adviseurs zullen daar ongetwijfeld nog diepgaand mee over nadenken en ons begeleiden. Maar dan nog kan ik als ondernemer niet ‘benchmarken’. Om écht te kunnen vergeHoe vermijd ik dat de meest lijken en met eigen ogen te zien hoe realistische overdrachtsregeling als ze dat op een ander doen, zou ik een kwaadaardige splijtzwam mijn vlieg moeten kunnen spelen in een familieleden in kampen verdeelt en aantal familiebedrijven tijdens hun ruzie veroorzaakt in mijn gezin? overnameproces.
7
‘N u
is het aan jou ,
S arah …’
We zouden als ondernemers meer openheid tegenover elkaar aan de dag moeten leggen, ook over gevoelige kwesties, bedacht ik me onlangs in dit verband. En dus voegen Sarah en ik zelf de daad bij het woord. Luister mee wanneer we elk onze eigen kijk geven op de overname en de toekomst van ons bedrijf. Een gevaarlijke en delicate oefening volgens sommigen. Maar is dat echt wel zo? Het is toch geen schande om als vader en dochter van mening te verschillen, om andere verwachtingen te koesteren en elk een eigen kijk te ontwikkelen op de toekomst van het bedrijf na de overname? Dat is zelfs gezond en houdt de dynamiek er in. We moeten ons eigen gedacht niet altijd als vanzelfsprekend beschouwen. Zolang we maar begrip en respect voor elkaar tonen, het beste voor hebben met het bedrijf, compromissen kunnen sluiten en er voluit voor gaan, moet alles op tafel kunnen komen. Wanneer ik dit schrijf, is onze bedrijfsovername nog lang niet afgerond. We hebben zelfs nog maar net een begin gemaakt met het proces, dat wellicht nog jaren zal duren. Je krijgt hier dan ook slechts een momentopname te zien, een kort fragment uit een veel langer verhaal. Toch volstaat dit om te illustreren hoe een succesvolle familiale bedrijfsoverdracht in de allereerste plaats een menselijke kwestie is, die primeert op de cijfers. Je zal ontdekken hoe normaal het is om onderweg al eens met elkaar in de clinch te gaan, hoeveel tijd het vergt om de violen gelijk te stemmen, en hoe belangrijk het is om daar dan ook de nodige tijd voor te nemen. Laat het een troost zijn dat zo’n familiale bedrijfsoverdracht er in andere bedrijven heus niet makkelijker aan toe gaat. Of loopt dat in jouw bedrijf wél als vanzelf? Kom dan gerust langs in Kortrijk en vertel ons hoe het moet.
8
De
aanloop naar een familiale bedrijfsovername
Inhoud Proloog 13 Een familiaal overnameverhaal van binnenuit
De hoofdrolspelers 17 Dirk Dupont (58): Van het fornuis naar de overnametafel Sarah Dupont (31): Bovenaan de hitlijst voor de opvolging
De familie achter de schermen 23 Geert Dupont, broer en account van Dirk Bernise Vanhauwaert, echtgenote van Dirk en moeder van Sarah en Melanie Melanie Dupont, jongste dochter van Dirk en Bernise, en zus van Sarah Cederick Deknudt, de vriend van Melanie Bruno Beyne, de echtgenoot van Sarah Felix en Fleur Beyne, de kleuter en baby van Bruno en Sarah Bernard Vanhauwaert, de schoonbroer en gewezen bankier van Dirk
De vier kroonjuwelen van Dupont NV 26 Dupont Groothandel Plexi-Line Chef Utilities Dupont's Kookboetiek
Eerste hoofdstuk 29 Woorden zijn winden… Dirk 31 Deze jongen zal de eerstkomende jaren nog niet van het toneel verdwijnen.
9
‘N u
is het aan jou ,
S arah …’
Sarah 38 Ik wil mijn vader absoluut niet weg uit het bedrijf. Maar er moet duidelijkheid komen.
Tussen de regels… 42 Commentaar bij het eerste hoofdstuk
Hoe zit dat in jouw bedrijf? 45 Een reflectiemoment
Tweede hoofdstuk 47 Wat moet dat hier kosten? Dirk 49 Zolang vader leeft, gaan we niet te veel geld verleggen.
Sarah 57 Niet alles wat interessant oogt, is dat daarom voor ons bedrijf. Op dat vlak heb ik al meermaals discussies gehad met mijn vader.
Tussen de regels… 62 Commentaar bij het tweede hoofdstuk
Hoe zit dat in jouw bedrijf? 64 Een reflectiemoment
Derde hoofdstuk 73 Enkel een ‘overneemster’ of ook een ‘pionier’? Dirk 75 Het kan toch niet dat ze nu al terugplooit op wat er is. Ze is amper eenendertig. Zelfs ík zie op mijn achtenvijftigste nog heel veel interessante mogelijkheden.
Sarah 82 Zal hij mij de kans geven om mijn stempel te drukken op wat hij zelf graag doet? Of denkt – hoopt – hij nog altijd dat ik het niet durf?
Tussen de regels… 83 Commentaar bij het derde hoofdstuk
Hoe zit dat in jouw bedrijf? 85 Een reflectiemoment
10
De
aanloop naar een familiale bedrijfsovername
Vierde hoofdstuk 87 Een trapje naar beneden Dirk 89 Weten waar je mee bezig bent, daar goed in zijn en dat nog graag doen ook. Daar komt het op neer.
Sarah 93 We mogen het overnamedebat niet uit de weg gaan, maar het mag ook geen obsessie worden.
Tussen de regels… 94 Commentaar bij het vierde hoofdstuk
Hoe zit dat in jouw bedrijf? 96 Een reflectiemoment
Vijfde hoofdstuk 97 Een bedrijf zonder de ‘siroop’ is een miskoop Dirk 99 We gaan geen exacte datum meer naar voor schuiven, maar volgend jaar is mijn bedrijf officieel van Sarah. Schrijf dat maar op.
Sarah 104 Ik zal nooit vergeten wie dit bedrijf heeft opgebouwd, waar de kroonjuwelen waarmee ik kan starten vandaan komen en wie daarvoor de risico’s heeft genomen.
Tussen de regels… 107 Commentaar bij het vijfde hoofdstuk
Hoe zit dat in jouw bedrijf? 110 Een reflectiemoment
Epiloog 111 Hoe ziet de toekomst van Dupont NV er uit, na de overname?
11
‘N u
is het aan jou ,
S arah …’
Stof tot nadenken… 113 Waar wil jij naartoe? 115
Stof tot nadenken, voor jou als overlater 117 Zeg eens eerlijk… 121 Een reflectiemoment voor jou als overlater
Stof tot nadenken, voor jou als overnemer 124 Zeg eens eerlijk… 127 Een reflectiemoment voor jou als overnemer
Opvolging en overname… zonder frustraties en katers 130
Warm aanbevolen… 135 Boeken, websites en infosessies met praktische informatie rond bedrijfsovernames
12
De
aanloop naar een familiale bedrijfsovername
Proloog Een familiaal overnameverhaal van binnenuit Filip Horemans,
auteur en bevoorrecht getuige
Je bedrijf overdragen is een beetje zoals sterven: als ondernemer weet je dat het er vroeg of laat moet van komen, maar niemand die er graag aan denkt. Want je zaak loslaten, betekent immers afscheid nemen van je levenswerk, het project dat je veelal eigenhandig en vaak ‘from scratch’ hebt opgebouwd. Je bedrijf is waar je voor staat, het is wie je bent, waaraan je je trots en levensstandaard ontleent… Het is je identiteit. Nogal logisch dat je als ondernemer hoopt je bedrijf – op die onvermijdelijke dag in een zo ver mogelijke toekomst – te kunnen overdragen aan je eigen kinderen of op zijn minst naaste familie. Want in je kinderen leef je voort. Bij een familiale overdracht gaat je levenswerk niet naar ‘vreemden’ en kan je ook na de feiten kind aan huis blijven in ‘jouw’ bedrijf, al dan niet met nog enkele vingers om mee in de pap te brokken. Wat niet wil zeggen dat een familiale overdracht altijd de meest voor de hand liggende en makkelijkste keuze is. Wat als je kinderen bijvoorbeeld niet in de wieg gelegd zijn voor het ondernemerschap? Wat als jij je ene kind wél in je bedrijf ziet functioneren en je andere niet, terwijl ze allebei interesse tonen? Hoe hou je als vader of moeder van een kroostrijk gezin de financiële kerk in het midden bij zo’n familiale overdracht?
Hier krijg je de unieke kans om al dan niet mee te gaan in de redenering van Dirk en Sarah, en de gemaakte keuzes, vanuit hun invalshoek, te begrijpen.
Over de overdracht van het familiebedrijf zijn inmiddels al heel wat bibliotheken volgeschreven: statistische informatie, wetenschappelijke analyses, praktische tips en aanbevelingen… Zij vertellen
13
‘N u
is het aan jou ,
S arah …’
echter niet de levensechte overnameverhalen, van vlees en bloed, zoals die zich hier en nu in heel wat familiebedrijven, achter gesloten deuren, afspelen: de twijfels, de discussies, de emoties… en de evoluties daarin doorheen de tijd, tot aan de – hopelijk succesvolle – ontknoping en effectieve overdracht. In dit boek krijg je de unieke kans om wél van op de eerste rij mee te kijken naar een echt familiaal overnameverhaal zoals het zich, terwijl je dit leest, nog volop afspeelt. Werp een rechtstreekse blik in de hoofden van de twee hoofdrolspelers: Dirk Dupont (58), stichter-zaakvoerder van Dupont NV, gespecialiseerd in materiaal voor de voedingssector, en zijn oudste dochter Sarah (31), aan wie hij de zaak binnen afzienbare tijd wil overdragen. In de opeenvolgende hoofdstukken lees je de neerslag van de verschillende diepgaande gesprekken die ik met Dirk en Sarah had, tijdens het voorjaar en de zomer van 2012. Meestal zag ik hen elk apart, soms ook samen. Wil je de evolutie in de hoofden van Dirk en Sarah duidelijk voelen en begrijpen, dan is het belangrijk het boek heel chronologisch te lezen en geen hoofdstukken over te slaan. Op die manier zal je merken dat Dirk of Sarah in het begin van het boek soms heel andere dingen zeggen, denken of voelen dan halfweg of aan het eind. Doorheen dit verhaal spreken ze niet alleen elkaar, maar ook zichzelf meer dan eens tegen. Op bepaalde momenten staan ze dichter en dan weer verder uit elkaar, om uiteindelijk toch weer toenadering te vinden. Een heel normaal en menselijk proces dat levensnoodzakelijk is om tot een weloverwogen en genuanceerd eindresultaat te komen. Meestal zie je alleen dat eindresultaat, zonder de achterliggende (emotionele) ‘logica’ ervan te kunnen duiden. Hier krijg je de unieke kans om al dan niet mee te gaan in de redenering van Dirk en Sarah, en de gemaakte keuzes, vanuit hun invalshoek, te begrijpen. Een familiaal overnameverhaal telt natuurlijk veel meer spelers dan alleen de overlater en de overnemer. In dit specifieke verhaal zijn dat bijvoorbeeld Bernise, de echtgenote van Dirk en moeder van Sarah, en Melanie, de jongste dochter van Dirk en Bernise en zus van Sarah. Ook Bruno, de
14
De
aanloop naar een familiale bedrijfsovername
echtgenoot van Sarah, is een nauw betrokken partij. Er is Cederick, de partner van Melanie. Er is boekhouder Geert, de broer van Dirk en oom van Sarah. Er is schoonbroer en gewezen huisbankier Bernard. Er zijn de personeelsleden, klanten, leveranciers, bankiers en relaties… En er zijn de externe adviseurs die onlangs werden aangetrokken. Al deze stakeholders hebben ongetwijfeld elk hun eigen kijk op dit overnameverhaal. Sommige komen ook – uitdrukkelijk of terloops – aan bod in de getuigenissen van Dirk en Sarah. Maar het was een bewuste keuze om hen niet zelf rechtstreeks aan het woord te laten. De focus van dit verhaal ligt immers niet op de details van deze specifieke overname, maar op de vraag wat het met je doet als mens om je bedrijf over te dragen aan je eigen kind en, omgekeerd, om als ‘kind’ de zaak van je ouders over te nemen. ‘Perceptie’ is daarbij een sleutelwoord. Hoe kijken Dirk en Sarah elk op zich aan tegen (de gevolgen voor) zichzelf, elkaar en de andere stakeholders van hun overnameverhaal? Die doelbewuste keuze om enkel Dirk en Sarah aan het woord te laten, houdt het verhaal zuiver en helder om volgen. Je kan dit boek gewoon lezen als een boeiend, menselijk verhaal, ook als je geen eigen zaak runt. Maar vooral wanneer je wél zelf onderneemt is het een absolute aanrader, omdat je hier van op de eerste rij kennismaakt met de wellicht allerbelangrijkste maar meest verzwegen factor bij een overname: de emotionele. Zeg eens eerlijk: Hoe rationeel denk jij – nu of later – je eigen overnameproces aan te pakken? Heb je hier al eens over nagedacht? Om je hierbij te helpen, vind je na elk hoofdstuk een ‘moment voor (zelf)reflectie’, met enkele heel concrete vragen om te beantwoorden. Wees gerust heel eerlijk en concreet. Niemand leest mee. Helemaal achteraan vind je tevens extra "stof tot nadenken", aangevuld met praktische tips, aanbevolen boeken, websites en infosessie, die je kunnen helpen bij het voorbereiden van je eigen overnameproces. Veel succes, voor nu of (veel) later!
15