vnl-10-13-web by Uitgeverij Personalia

3e ja argang nummer 10

www.vertreknl.nl

het magazine voor wonen, werken en leven in het buitenland

special

RUSLAND

Massale emigratie na watersnoodramp 1953 Tekenares Charlotte Dematons verbeeldt Nederland Nooit meer Nederlanders Verhuizen naar een plek waar je ĂŠcht geen landgenoten meer tegenkomt Hoe word je succesvol in Rusland? 400 jaar Nederlands-Russische betrekkingen

Deel 1 van Heer Bommel en de Pas-kaart

E 6,50 ISSN 977-221128700-6

i in t e r v i e w s i r e p o r ta g e s i o n r o e r e n d g o e d i

voorwoord

We zijn wat we zijn

e Russen komen. Ooit, in de tijd van de Koude Oorlog, was die zin een dreigement. Nu is het een feit. De Russen zijn er al. Ze lopen door de Kalverstraat, door Regent Street en op de Champs Elysées. De redelijk welvarenden zijn op zoek naar mooie schoenen, de echt rijken kopen liever een voetbalclub. En dan óók nog mooie schoenen, trouwens. Toen de Sovjet-Unie uiteenviel, vergaarde een behoorlijke groep Russen in hoog tempo twee dingen: geld en het recht dat ongehinderd uit te geven, waar ook ter wereld. Dat zal die wereld weten. En zo treden ze in de voetsporen van de Nederlanders, die al eeuwen als een reislustig volk bekendstaan. Probeer als Nederlander maar eens een plek te vinden waar je zeker geen landgenoten zult treffen. Onlangs zat ik me op een terras in Buenos Aires een ongeëvenaarde globetrotter te voelen. Het restaurant was me aangeraden door een Argentijnse, overal om me heen klonk het Argentijns dat voor Spaans moet doorgaan en de steaks waren inderdaad de beste die ik ooit had geproefd. Mijn droom was compleet, tot een vrouw aan de tafel naast de mijne haar stoel achteruit schoof en in kraakhelder Nederlands zei: “U heeft er toch geen last van?” Nee, dacht ik, van die stoel niet. Maar de droom dat ik de enige Hollander was die wist dat hij hier, juist hier, de ojo de bife moest bestellen, was wreed verstoord. En zo gaat het altijd. Van Moab, Utah, waar Nederlandse mountainbikers door de enorme supermarkt dwalen, tot het mooiste Noorse fjord of de kleinste cocktailbar in Londen: waar toeristen komen, zijn wij.

“Probeer als Nederlander maar eens een plek te vinden waar je zeker geen landgenoten zult treffen” En toch zijn er Nederlanders die, na hun emigratie, praktisch nooit meer landgenoten zien. Yrma bijvoorbeeld, die in dit nummer vertelt hoe ze voor de liefde verhuisde naar Castle Rock, waar de rijkdom aan natuur het moet opnemen tegen een gebrek aan voorzieningen en Nederlanders. Of Anna, die in haar buitenwijk van Sydney alleen Australiërs treft. Of Ruslandkenner Peter d’Hamecourt, die zeker weet dat nog geen tien landgenoten de naam van zijn dorp, Ignatovskoje, kennen. Maar een Rus is hij niet geworden, zegt hij, zelfs na een kwart eeuw daar. Hij blijft een Nederlander. Net zoals Anna en Yrma, die soms hun familie missen of terugverlangen naar de botte Hollandse humor. Dat schudt je blijkbaar niet af, waar je ook heengaat. Laat dat een les zijn voor al die Russen die nu de wereld over trekken. Probeer vooral geen Fransman, Brit of Italiaan te worden. Hoeveel je ook reist en waar je ook woont, uiteindelijk blijf je wat je bent. Wij kunnen het weten. n

peter smolders

j o u r n a l i s t V e rtr e k NL

foto: peter beemsterboer

MAART 2013 VERTREK NL

| 5

Speciale bijlage

Rusland Met bijdragen van Peter d’Hamecourt, Hans van Koningsbrugge en Demy de Zeeuw

Pagina

53 6

VERTREK NL MAART 2013

Nooit meer Nederlanders

14 Column Chimène van Oosterhout wisselt af met Boris Dittrich 16 Bed & Breakfast Welkom bij Aire les Biefs van René en Rudolf 18 Coverstory Nederlanders die nooit Nederlanders zien 26 Interview Charlotte Dematons: Liefde voor een vol, druk, aangeharkt land 32 Partners Jos en Jan hebben zich aangepast aan het Spaanse tempo

inhoud

36 26 42 46 35 Vertrekhal Peter Wiezoreck op banenjacht in Nieuw-Zeeland 36 Onroerend goed Een woning met tropische allure 40 Toen Marketingmedewerker in Amsterdam Nu Eigen bedrijf op de Malediven 42 De immigrant Van Amerika naar Nederland 46 Strip De aftrap van een gloednieuw Bommelverhaal: De pas-kaart

14 En verder... voorwoord kortom column advies boeken emigratiewijzer

5 9 14 25 44 50

MAART 2013 VERTREK NL

| 7

kortom

Prognose CBS: Gestaag stijgende immigratie, dalende emigratie

n januari zijn de tweejaarlijks verschijnende kerncijfers van het CBS uitgekomen op het gebied van diverse bevolkingsprognoses. In de gegevens is bijvoorbeeld te lezen dat de Nederlandse bevolking langzaam toeneemt van 16,7 miljoen in 2013, via 17,5 miljoen in 2030 (de 17 miljoenste Nederlander wordt tussen 2015 en 2020 verwacht),

tot bijna 17,9 miljoen in 2060. De levensverwachting stijgt van 79 jaar (2013) tot 86 jaar (2060) bij mannen, en van 82 jaar (2013) tot 89 jaar (2060) bij vrouwen. Interessant zijn natuurlijk de immigratie- en emigratiecijfers. De immigratie zal volgens het CBS heel langzaam, maar zeker stijgen. Van 152.909 mensen in 2013, tot 155.139 mensen in 2060.

Japanse bevolking daalt spectaculair

e bevolking van Japan is vorig jaar afgenomen met 212.000 mensen, blijkt uit cijfers van het Japanse ministerie van Gezondheid. Het is een scherpere daling dan in 2011, het jaar van de zware aardbeving en de tsunami. In 2011 kwam de totale bevolkingsafname voor het eerst in de buurt van de 200.000, maar kwam in 2012 dus daarboven.

In 2012 werden in Japan ‘slechts’ ruim 1 miljoen baby's geboren, een laagterecord. Het aantal mensen dat stierf bedroeg bijna 1,25 miljoen. Japan vergrijst snel. Meer dan 20 procent van de bevolking is 65 of ouder. Daarmee behoort Japan wereldwijd tot de landen met het grootste percentage bejaarden. Japan heeft ook weinig immigratie. Ieder idee om de grenzen te openen voor jonge buitenlandse werknemers, stuit op negatieve reacties uit de Japanse samenleving. Bron: Trouw n

De emigratie zal even langzaam dalen, van 141.165 personen in 2013, tot 137.521 personen in 2060, met een tussentijds dal van 134.901 in 2025. Kortom, het migratiesaldo stijgt op lange termijn licht. Bron: CBS n

Een derde emigranten komt weer terug

fgelopen jaar vertrokken er volgens het Centraal Bureau voor Statistiek 395 personen per dag uit ons land om zich in het buitenland te vestigen. Dit komt vooral door onvrede met het politieke klimaat, de economische crisis en verharding van de samenleving. Met name Duitsland, België en Engeland zijn populair als emigratieland onder de Nederlanders. De Scandinavische landen zijn duidelijk in opkomst vanwege een aantrekkelijk woon- en werkklimaat. In de Telegraaf laat VertrekNLuitgever Seb van der Kaaden weten dat naar schatting circa één op de drie emigranten ook weer terugkeert naar Nederland. Volgens Van der Kaaden is dit aantal zelfs nog aan de lage kant, als je bedenkt dat veel mensen emigreren om in het buitenland een onderneming te starten, en dat alleen al in Nederland van de twee starters die u kent, er een na vijf jaar alweer is gestopt. Belangrijke redenen van een vroegtijdige terugkeer zijn lastige wetgeving, cultuurverschillen en geldproblemen. n

MAART 2013 VERTREK NL

| 9

kortom kortom kort

Een tweede huis begint met verliefdheid

en royaal appartement aan de Spaanse kust, een vakantiehuisje aan het Zeeuwse strand, een lodge in de Zuidafrikaanse bush of een klassiek chalet in de Oostenrijkse sneeuw. Wie wil investeren in en droomt over een tweede huis kan van 8 tot en met 10 maart terecht op de beurs Second Home International, in de Utrechtse Jaarbeurs. Ruim 135 exposanten, van makelaar tot vakantieparken, geven informatie over landen, regio’s en huizen. Tijdens korte seminars horen bezoekers, naast ervaringsverhalen van tweede huiskopers, alles over procedures, gebruiken en financiële, juridische en fiscale regels in diverse landen. “Een tweede huis is nog steeds een waardevaste bestemming en door de crisis zijn bovendien veel prijzen binnen handbereik gekomen. In Spanje bijvoorbeeld waren kortingen van meer dan 30% geen uitzondering. De bodem van de huizenprijzen lijkt nu bereikt en voor de tweede huiszoeker kan dit het moment zijn om te investeren in vastgoed.” Dit stelt Henkjan Prins, organisator van Second Home International. De zoektocht naar een passend tweede huis begint bij de liefde voor een land of regio. “Dat is pure emotie,” onderstreept Prins. “Pas daarna volgt het kiezen van het type woning.” De toplanden voor een tweede

VERTREK NL MAART 2013

huis zijn Frankrijk, Spanje, Italië, Turkije en Oostenrijk. “Ook Nederland biedt zeer interessante mogelijkheden. Denk aan de talloze recreatieparken met huizen in alle soorten en maten, in het bos, op het platteland of aan de kust.” Niet alleen de zon, ook rust en natuurschoon spelen een belangrijke rol tijdens de zoektocht naar een tweede huis. “De interesse in Zuid-Afrika en de Verenigde Staten neemt elk jaar toe.” Feiten & cijfers • Gemiddelde aankoopbedrag tweede huis is € 253.000,• Een tweede woning wordt gebruikt: - 63% voor vakantiedoeleinden; - 40% voor verhuur; - 30% voor permanente bewoning; - 23% voor beleggingskansen. Meer informatie op www.secondhome.nl n

Verenigde Staten geven meest uit aan handhaving immigratiewet De VS besteedden in de afgelopen tien jaar 219 miljard dollar aan handhaving van de immigratiewet. Het Amerikaanse immigratiesysteem had in het fiscale jaar 2011 dagelijks zo'n 430.000 migranten in detentie, meer dan het federale gevangenissysteem. De aantallen zijn flink gegroeid na de aanslagen van 11 september 2001, toen de VS antiterrorismeprogramma's lanceerden. Hoewel president Barack Obama heeft gezegd dat een omvangrijke hervorming van het immigratiebeleid een van de topprioriteiten is in zijn tweede termijn, bereikte het aantal uitzettingen in zijn eerste termijn nog een record. In de afgelopen vier jaar zijn 1,6 miljoen mensen de Verenigde Staten uitgezet. Recordaantal Portugezen emigreerde in 2012 Volgens de Portugese regering trokken in 2011 120.000 mensen weg uit Portugal, en in 2012 nog iets meer. Sinds 1998, toen de Portugese economie de eerste tekenen van krimp begon te vertonen en de emigratie weer op gang kwam, hebben al een miljoen Portugezen hun land verlaten – cijfers die niet meer gezien zijn sinds de massale emigratie van de jaren zestig. Vooral jongeren met een universiteitsdiploma op zak zoeken hun geluk elders. In geen ander Europees land is de uittocht van hoopopgeleiden zo groot. Door de massale emigratie voorspellen analisten bijkomende problemen: een tekort aan hoogopgeleid personeel, een snelle vergrijzing van de bevolking, en daardoor een bedreiging van het stelsel van sociale zekerheid. Franse filmster Gerard Depardieu emigreert naar Rusland De Russische president Poetin heeft aan de Franse filmster Gerard Depardieu het Russisch staatsburgerschap verleend. Depardieu heeft zijn Franse paspoort ingeleverd uit onvrede met de poging van de socialistische regering in Parijs om de belasting voor inkomens vanaf 1 miljoen euro tot 75 procent te verhogen. n

kortom

Immigranten maken minder gebruik van kraamzorg

et 95 procent maakte de overgrote meerderheid van de vrouwen van 15 tot 50 jaar die in de twee jaar voorafgaand aan een CBS-enquête zijn bevallen bij de laatste bevalling gebruik van kraamzorg. Dit percentage is over de jaren 2001-2011 behoorlijk stabiel gebleven, en dat geldt ook voor het aantal dagen dat kraamzorg is ontvangen. Wel nam het percentage vrouwen dat hele dagen zorg gebruikte af. En immigranten maken gemiddeld genomen minder gebruik van kraamzorg. Van de niet-westers allochtone vrouwen maakt een kleiner deel gebruik van kraamzorg dan van de autochtone vrouwen en de vrouwen met een westers allochtone achtergrond. Niet-westers allochtone vrouwen gebruikten opvallend minder vaak hele dagen zorg, en ook het aantal dagen en uren

dat zij kraamzorg gebruikten was minder. Niet-westers allochtone vrouwen bevallen vaker dan autochtone vrouwen in het ziekenhuis, maar dit kan het verschil maar voor een klein deel verklaren. Relevant was ook de vraag of het gebruik van kraamzorg door niet-westers allochtone vrouwen de afgelopen tien jaar is toegenomen, mogelijk mede door de aanbevelingen

Watersnoodramp 1953

van de Inspectie voor de Gezondheidszorg uit 2001 (Inspectie voor de Gezondheidszorg, 2001). Inderdaad is door de jaren heen een groter aandeel vrouwen met niet-westers allochtone achtergrond gebruik gaan maken van kraamhulp. Dit aandeel blijft met 89 procent echter nog altijd achter bij de 96 procent onder autochtone vrouwen. Het aantal dagen dat zorg werd gebruikt en het percentage vrouwen dat hele dagen versus enkele uren zorg gebruikte veranderden niet voor niet-westers allochtone vrouwen. Er blijven daar flinke verschillen bestaan tussen de herkomstgroepen. Een voorzichtige conclusie luidt dan ook dat niet-westers allochtone vrouwen wat betreft het gebruik van kraamzorg een inhaalslag aan het maken zijn. Bron: CBS n

p zaterdagmiddag 31 januari 1953 steekt er een stevige wind op. Het KNMI waarschuwt op de radio voor een tijdelijke zware storm, die kan leiden tot gevaarlijk hoog water. De storm groeit uit tot een noordwesterstorm van windkracht tien. Steeds meer schepen op de Noordzee raken in nood.

illustratie

charlotte dematons

’s Nachts gaat het mis. In Zeeland, WestBrabant en op de Zuid-Hollandse eilanden breken de dijken door. Het water stroomt zo snel de polders in dat in sommige dorpen binnen een half uur drie meter water staat, in totaal 165.000 hectare. Officieel overleven 1835 mensen de ramp niet. Na de ramp worden 100.000 mensen die huis en haard hebben verloren, geëvacueerd naar de grote steden. Een jaar na de ramp zijn 5000 mensen nog niet teruggekeerd. Veel overlevenden van de watersnoodramp emigreerden naar Amerika, Australië en Nieuw-Zeeland. n

MAART 2013 VERTREK NL

| 11

kortom

Meer huis voor minder geld

e grootste drijfveer van Vlamingen om zich in Zeeuws-Vlaanderen te vestigen is dat je daar meer huis voor minder geld kan krijgen, en dat doen zij massaal. Eind 2012 was het aantal Vlamingen ten opzichte van 2011 dat bijvoorbeeld in Terneuzen ging wonen met 106% toegenomen. Zeeuws-Vlaanderen wordt wel eens de 11de provincie van België genoemd. ZeeuwsVlamingen voelen zich zelf meer verwant met de Vlamingen dan met de Nederlanders en steeds meer Vlamingen gaan zich daar ook vestigen. Die instroom werd nog extra in de hand gewerkt door de promotiecampagne van de Stichting Zeeuws & Vlaanderen – een consortium van Zeeuws-Vlaamse sociale woningbouw, bouwpromotors, makelaars,

banken, hypotheek-adviseurs, fiscalisten en notarissen. Reden voor deze massale instroom is niet alleen dat de huizen gemiddeld 40.000 euro goedkoper zijn, maar ook in betere staat zijn dan de Belgische woningen. Bovendien is de rust en uitgestrektheid van het Nederlandse platteland evenzeer een troef en ligt de regio slechts op een steenworp afstand van Vlaanderen. Daarbij liggen de notaris- en registratiekosten in Nederland gemiddeld zo’n 75% lager dan in België. Meer informatie via Stichting Zeeuws & Vlaanderen Gloribox: • Peter Zuurveld (peter.zuurveld@hypotheker.nl, T: + 31 115 697 424) en • Ann Van Steenkiste (ann@gloribox.be, T: +32 479 98 98 73) n

Belg productiever dan Nederlander

elgië is op de lijst van meest productieve landen gestegen van de vijfde naar de vierde plaats. Dat blijkt uit de jaarlijkse studie van The Conference Board. Luxemburg was in 2012 opnieuw het land met de hoogste arbeidsproductiviteit. Noorwegen en de VS behouden respectievelijk de tweede en de derde plaats. België haalde Nederland in. De productiviteit wordt gedefinieerd als het bruto binnenlands product (bbp) per gewerkt uur. Al die productiviteit levert de Belgen ook wat op. Met gemiddeld 67.158 euro financieel vermogen bezitten de Belgen meer dan de Nederlanders en zijn het zelfs de rijkste mensen van Europa. n

column De eerste ervaring die ik ooit met Rusland had, was zo’n kleine achttien jaar geleden. Toen was alles nog anders daar in het Verre Oosten van Europa! Dit land was toen nog totaal in de ban van het communisme en vol verbazing heb ik één groot avontuur beleefd in Moskou, die indrukwekkende stad vol tegenstrijdigheden. Dat het niet zomaar een ’stedentrip’ zou zijn, werd mij namelijk al vrij snel duidelijk.

ijdens mijn visumaanvraag dook het eerste obstakel als een duveltje uit het rode doosje: ik kreeg mijn visum niet toegewezen! Dus de eerste poging om Moskou te bezoeken was meteen een mission impossible geworden. Alhoewel, ik liet mij natuurlijk niet zo snel uit het veld slaan, want het schijnt nu eenmaal zo te zijn dat de aanhouder wint. En ja hoor, inderdaad… ook dit keer weer. Bij mijn tweede poging om een visum te bemachtigen waren de goden mij wel goed gezind. Nadat ik drie uur in de ambassade van Rusland in Den Haag in de rij had gestaan, wachtend op deze felbegeerde stempel, liep ik uiteindelijk mét visum naar buiten. Op weg naar Rusland!

Unieke belevenis

foto: peter beemsterboer

VERTREK NL MAART 2013

De vliegreis zelf was ook een unieke belevenis. In een vliegtuig, waarvan je zou denken dat het inmiddels toch écht wel rijp voor het vliegtuigkerkhof was, werden wij van Amsterdam naar Moskou gevlogen, en wa-

column

From Russia, With Love rempel… we hebben het er heelhuids van afgebracht. Toen diende het volgende avontuur zich direct aan: het land proberen binnen te komen, dát was ook niet vanzelfsprekend. Bij aankomst op de luchthaven Seremetjevo, 29 kilometer van Moskou gelegen, begaf ik mij in één klap in een totaal andere wereld. Eenmaal het vliegtuig verlaten werd ik gedumpt in een soort hal die mij sterk deed denken aan een gevangenkamp. Met z’n allen schuifelden we stap voor stap richting douane en ondertussen voelde ik mijzelf een heuse crimineel met van alles op haar kerfstok. De klok tikte vrolijk een paar uur verder toen ik uiteindelijk het douanehokje bereikte. Daar zat ze, uitgedost in uniform en met een prachtige bontmuts op, een Nikita.

C h i m è ne va n O o s ter h o u t A ctr i c e e n pr e s e n tatr i c e va n d i v e r s e t e l e v i s i e pr o g ramma’ s , woont sinds 2010 in Zweden.

achter het stuur, die je stoïcijns aankijkt, net als die Nikita van de douane. Vervolgens moet je met handen en voeten en een Hoe zeg ik het in het Russisch?-boekje duidelijk maken waar je heen wenst te gaan en over een prijs onderhandelen. Het communistische systeem bleek dus niet geheel waterdicht te zijn, want dit was een overduidelijk kapitalistisch trekje van gewoon keihard

“In Moskou heb ik geleerd dat iedere mooie, in design gestylede dame, niet geheel legaal haar geld verdient” Ze bekeek mij, geheel zonder emoties, van top tot teen en weer van teen tot top, terwijl ik mij ondertussen steeds schuldiger ging voelen. Waarover? Joost mag het weten, ík wist het in ieder geval niet! Na een dikke zeven minuten, het leken wel zeven slechte jaren, werd ik gelukkig ’vrijgesproken’ en kon ik mijn verdere avontuur richting Moskou voortzetten.

Pracht en praal onder de grond De volgende uitdaging: het vinden van een taxi. Nee dus, taxi’s waren er bijna niet te vinden. Wat je moest doen was het volgende: op straat gaan staan, je hand uitsteken in de hoop dat er een auto van Russisch fabricaat stopt, met uiteraard een Russische chauffeur

zwart geld bijbeunen! Of het veilig was werd mij niet gemeld, maar iedereen deed het toch? Maar natuurlijk, totaal vanzelfsprekend bij een wildvreemd persoon in de auto stappen, een taxichauffeur ken je per slot van rekening ook niet. Voor mij was dit echter niet zo vanzelfsprekend. Ik verkoos dus het openbaar vervoer boven de privé-taxi. Nog nooit had ik een stad met zulke indrukwekkende metrostations gezien. Eén dag ben ik zelfs gewoon in de metro gaan zitten en op ieder station uitgestapt om deze stuk voor stuk te bekijken en te ervaren. Het was iedere keer een soort van museumbezoek. Geweldig! Mijn ogen uitgekeken. Pracht en praal. Het tsaardom vierde daar nog hoogtij onder de grond in Moskou.

James Bond Met grote ogen heb ik ook staan kijken hoe mensen op een zondagmiddag uren in de rij gingen staan om een fast food snack te nuttigen in een welbekende Amerikaanse voedselketen. Dat is het weekendtripje waar ze maanden voor sparen en naar uitkijken. Voor hen pure luxe, voor mij één groot vraagteken! Verder heb ik in het Moskouse geleerd dat iedere mooie, in design gestylede dame, niet geheel legaal haar geld verdient. Een interessante gewaarwording, vooral tijdens een bezoek aan de lokale nachtclub, waar men mij was ‘vergeten’ te melden dat alle dames in dat horeca-etablissement van lichte zeden waren… Tja, ik hoef verder niet te melden dat het onderhandelen over de prijs in Moskou zich niet alleen tot particuliere taxi’s beperkte… Het was voor mij echter wel het signaal om deze dames rustig hun werk te laten uitoefenen, en het nachtleven van Moskou voor gezien te houden. De terugrit naar het hotel was al bijna even spannend als het nachtclubbezoek en bracht mij langs gebouwen vol met kogelgaten. ‘Maffia’ was het antwoord op de kogelgaten… Okee, daar hoef je geen Russisch voor te spreken. De volgende dag kwam er helaas een einde aan mijn Russische avontuur, maar… ik was wel een enorme ervaring rijker. Het voelde alsof ik een week lang de hoofdrol had gespeeld in een James Bond-film. Shaken but not stirred ! (oftewel vriendelijke groeten) n

MAART 2013 VERTREK NL

| 15

bed & breakfast | leven

VERTREK NL MAART 2013

In deze nieuwe rubriek vertellen eigenaren van een B&B over de passie voor het vak, de voor- en nadelen van het runnen van een B&B, de diversiteit aan gasten, maar natuurlijk ook wat hun eigen locatie zo bijzonder maakt. tekst

jorine de bruin

In deze uitgave maakt u

Voordeel

kennis met René van Hulst

Het grote voordeel van een Bed and Breakfast is volgens René en Rudolf dat het een omgeving in huiselijke sfeer is. “Wij ontvangen onze gasten als vrienden en bekenden. We gaan bij binnenkomst graag even met onze gasten om de tafel met een drankje. Een mooi moment om kennis met elkaar maken.” In 2007 en 2009 (follow-up) hebben de eigenaren deelgenomen aan het televisieprogramma Ik Vertrek. “Soms hebben gasten die voor het eerst bij ons komen al wat meer kennis over ons doordat ze de uitzendingen hebben bekeken. Dat is voor zowel de gast als ons een voordeel.” Voor René en Rudolf is het de sfeer die bepalend is en dat vertalen zij door op hun eigen manier: altijd klaar te staan voor de gast. “Maar omdat ons seizoen van maart tot en met oktober loopt, hebben wij in de tussenliggende maanden tijd voor onszelf. Dan genieten we van familiebezoekjes in Nederland en van de omgeving, maar vooral door er samen er even tussenuit te gaan.” Bij Aire Les Biefs (rustplaats tussen de watervallen) komen of vertrekken bijna dagelijks gasten. René en Rudolf koken elke avond een viergangendiner die zij aan een sfeervol gedekte tafel serveren. Daarnaast komen natuurlijk ook huishoudelijke klussen aan bod als boodschappen doen en schoonmaken. “In het hoogseizoen zijn we dan ook van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat aan het werk.”

en Rudolf Bouwmans. Sinds 2007 bestaat hun chambres d'hôtes, de Franse benaming voor een Bed and Breakfast.

et was oktober 2004 toen René van Hulst en Rudolf Bouwmans tegen de perfecte locatie voor hun Bed and Breakfast aanliepen. Het pand werd gekocht en vanaf dat moment begon het vele klussen in en om het huis. René: “In mei 2007 openden we voor het eerst onze deuren met welgeteld één gîte (vakantiehuis, red.) en kamer. Tot die tijd heb ik in Nederland nog doorgewerkt, want doordat Rudolf al in oktober 2006 gestopt was met zijn baan, wilden we nog wel financieel iets achter de hand hebben. En als we nu onze chambres d’hôtes bekijken, voelen we ons dankbaar en trots. Want inmiddels zijn we de eigenaren van drie volledige, ruime en sfeervolle kamers, een zeer grote suite met badkamer, een tweepersoonsgîte (2012) een vierpersoons gîte (2010) en een minicamping van vier staanplaatsen.”

Lofzang Een B&B wordt gemaakt door haar eigenaren, vinden René en Rudolf. “Een leuk voor-

beeld hiervan is het verhaal van gasten die, na hun verblijf bij een andere B&B, bij ons kwamen. Ze vertelden vol overgave hoe mooi het daar wel niet was geweest. ‘Die zien we nooit meer terug’, dachten we. Maar ze sloten de lofzang af met: ‘Bij jullie is het veel huiselijker en gezelliger.’ Een mooier compliment kunnen we ons bijna niet voorstellen.” Bij Aire les Biefs hebben alle gasten een privébadkamer. Dat kost veel ruimte, maar René en Rudolf hebben dit er dubbel en dwars voor over. “Je bedenkt immers wat je zelf ook graag zou willen als gast.” René en Rudolf hadden geen idee hoe een B&B te runnen. “We zijn vanaf het begin dicht bij onszelf gebleven en draaien de B&B zoals wij dat willen. En dit werkt blijkbaar prima.” n

Wilt u ook een verblijf boeken bij Aire les Biefs of meer informatie? René van Hulst en Rudolf Bouwmans 03120 Les Biefs, Arfeuilles Frankrijk (0033)477657894 lesbiefs@lesbiefs.eu www.lesbiefs.eu De reportages uit ‘Ik Vertrek’ zijn op internet terug te kijken: - www.uitzendinggemist.nl/afleveringen/ 1134306 - www.uitzendinggemist.nl/afleveringen/ 1121474

MAART 2013 VERTREK NL

| 17

coverstor y

VERTREK NL MAART 2013

coverstory

Verhuizen naar een plek waar je ĂŠcht geen landgenoten meer tegenkomt

Nooit meer Nederlanders Nederlanders weten elkaar over de hele wereld te vinden. Maar wat als je verhuist naar een plek waar je ĂŠcht nooit landgenoten tegenkomt? Een plek waar geen woord Nederlands wordt gesproken en waar je je herinneringen aan Sinterklaasfeesten met niemand kunt delen? Raak je daar je roots helemaal kwijt of word je er alleen maar chauvinistischer van?

tekst

lotte stegeman en peter smolders

MAART 2013 VERTREK NL

| 19

coverstor y Yrma van der Steenstraeten (55) is kunstenares. Ze woont met haar Amerikaanse man Dave (51) in het dorp Castle Valley in Utah. Ze heeft geen kinderen. Het dichtstbijzijnde stadje ligt op drie kwartier rijden, over een bochtige weg langs de Colorado River. In het afgelegen Castle Valley is ze de enige Nederlandse.

“E

r wonen hier 325 tot 350 mensen. Er is geen winkel. Ik ga gemiddeld zo eens in de week naar Moab, waar we boodschappen kunnen doen. Verder ben ik doorgaans hier. Dat wordt wel eens eenzaam, ja. Soms móet ik gewoon even naar de stad, om tegen mensen aan te praten.” Yrma – toen nog gewoon Irma trouwens – kwam Dave in het jaar 2000 tegen toen ze een groepsreis maakte door de Verenigde Staten. Hij was de reisleider van haar gezelschap. Het jaar erna zocht ze hem opnieuw op. Nog eens twee jaar hielden ze er een langeafstandsrelatie op na. Toen werd het tijd om te kiezen. Het werd een huwelijk en voor Yrma een verhuizing naar Amerika. Maar ‘Amerika’ was in het geval van haar nieuwe liefde bepaald geen Manhattan of Los Angeles: Dave woonde al sinds halverwege

de jaren negentig tot volle tevredenheid in Castle Valley, een afgelegen dorp in de staat Utah, in het westen van de VS. Alleen bereikbaar via de staatshighway 128, die met de rivier de Colorado mee kronkelt en die in de winter, als het water over de oevers stroomt, nog wel eens levensgevaarlijk wil bevriezen. Er is geen winkel, geen postkantoor, geen tankstation, geen pinautomaat. Maar ook: geen rijtjeshuizen, geen files, geen drukte. Er is wel een uitzicht dat nergens in Nederland te vinden is: aan de ene kant de rode rotsen waar Utah om bekend staat, aan de andere de hoge pieken van de La Sal Mountains, die tot 3700 meter de hemel in steken. En Yrma

was in Nederland nota bene een stadsmens. “Ik kom uit Arnhem. Ik ga er nog steeds twee keer per jaar naar terug. Ik ben blij dat ik dat doe, ook omdat de cultuur er zo anders is. Dan zit ik in een kamer op een woonboot. Totaal anders dan hier. Ik ga er vaak bij mijn moeder op bezoek. Het is een uur lopen, maar dat is een goede eh… excercise.” Het is niet zo gek dat ze af en toe naar het juiste Nederlandse woord moet zoeken. Eigenlijk spreekt ze de taal alleen nog tijdens haar bezoeken aan Nederland, tijdens het Skypen met haar beste vrienden in Arnhem en wanneer ze aan haar blog werkt. “In juli had ik toevallig even een nichtje op bezoek. Ze maakte een rondreis en vond het leuk om eens te kijken hoe ik hier woonde. Maar dat was het wel. Verder geloof ik niet dat ik ooit een Nederlander heb gezien in Castle Valley. In Moab komen ze wel, dat is heel toeristisch. Maar Nederlanders die er wonen heb ik ook daar nog nooit ontmoet.” Ze voelt zich nog steeds Nederlandse (“Dat verandert niet”), maar ze mist haar landgenoten niet. “Nee. Er zijn wel kleine dingen die je soms even mist. De humor is hier anders.

“Er is geen winkel, geen postkantoor, geen tankstation, geen pinautomaat. Maar ook geen rijtjeshuizen, geen files, geen drukte” De enige weg die door Castle Valley loopt. Het is er nogal… leeg.

Yrma voor enkele van haar kunstwerken in haar atelier.

VERTREK NL MAART 2013

coverstory

Yrma en Dave tijdens een kampeertrip in The Maze, een paar uurtjes rijden van Castle Valley.

Wij Nederlanders zijn daar wat harder, wat directer in. Maar ik heb hier net zulke diepe vriendschappen als ik in Nederland had. Je mist hoogstens het verleden dat je samen

De woning van Yrma en haar man in Castle Valley.

deelt. En sommige dingen zijn hier gewoon makkelijker. Het is hier veel simpeler om contact te krijgen met mensen. Een praatje maken met een onbekende is de gewoonste

zaak van de wereld. Als je in Nederland iemand aanspreekt die je niet kent, denken ze vaak dat je gek bent.” Het Nederlandse idee dat Amerikanen oppervlakkige wezens zijn, verwerpt ze resoluut. “Dat is gewoon niet zo. Als iemand in een restaurant tegen je begint te praten, is dat vaak uit oprechte interesse. Anders zouden ze het gewoon níet doen.” En dat is niet het enige dat haar goed bevalt aan Amerikanen. “Ik heb twee dingen geleerd in mijn jaren hier: vaker dankjewel zeggen en vaker sorry. Als jij hier in de supermarkt tegen iemand aanbotst, zegt die ander meteen ‘sorry’, zelfs al is het niet zijn schuld. En als je hier iets doet, wordt je voortdurend bedankt. Zelfs Dave bedankt me als ik iets in huis doe.” Wat doet ze als ze – in Moab, niet in Castle Valley – iemand op straat Nederlands hoort praten? Ze lacht. “Weet je, vaak hoor ik het niet eens. Dan moet Dave me er op wijzen. De kans is groter dat hij wat doet, want hij vindt het dan leuk om te laten horen dat hij een paar woorden Nederlands spreekt. Ik merk het vaak niet eens, omdat ik het niet verwacht. Dan hoor ik iets en denk ik: wat zeggen die mensen nou! Da’s helemaal geen Engels!”

MAART 2013 VERTREK NL

| 21

coverstor y

Anna Wittert (32) is arts. Samen met haar Australische man Alister woont ze in Blackwood, een bosrijke buitenwijk van de stad Adelaide. Daar settelden de twee na een fietstocht van drie jaar. Anna fietst nog steeds elke dag: twaalf kilometer van haar huis naar het ziekenhuis waar ze werkt, over een mountainbikepad door de bossen waar ze geen mens tegenkomt. Heel wat anders dan aansluiten op de A1 naar Amsterdam.

“D

at ik niet altijd in Nederland wilde blijven wonen, wist ik al jaren. Maar dat ik in Australië terecht zou komen? Nee, vroeger was ik het liefst naar Nieuw-Zeeland gegaan. Mooie natuur, meer ruimte, minder mensen. Maar ja, Alister woonde in Australië.” Aan het einde van haar studie geneeskunde voelde Anna zich in Utrecht niet meer op haar plek. Ze was ambitieus en stopte meer tijd in haar studie dan de meeste van haar vrienden. “Maar ik was ook lid van het corps en woonde in een huis met zeven meisjes. Ik voelde vaak druk en had het gevoel dat ik tekortschoot.” Toen Anna op een verre reis

VERTREK NL MAART 2013

de Australische Alister tegenkwam, was het snel duidelijk: wat er tussen hen was, was niet van voorbijgaande aard. “En door hem besloot ik echt te vertrekken.” In oktober 2005 verhuisde Anna naar ‘Down Under’. Ze werkte twee jaar in Adelaide om registratie als arts te krijgen, én een permanente verblijfsvergunning. In mei 2008 vertrokken de twee samen naar Alaska om daar aan een drie jaar durende fietstocht naar Patagonië te beginnen. Sinds maart 2011 wonen ze weer in Blackwood, een buitenwijk van Adelaide. Anna werkt er als arts op de eerste hulp. “In de jaren vijftig emigreerde een groot aantal Nederlanders naar Australië. Op mijn werk merk ik dat nog steeds. Veel oude patiënten hebben Hollandse namen: Johanna van Munsteren, Catharina van

Scherpenzeel… Ze spreken soms geen woord Nederlands meer. Wél Engels met sterk Nederlands accent.” Er wonen ook genoeg jongere Nederlanders in Australië. Maar Anna, die de familie en vrienden van Alister op een presenteerblaadje kreeg, kent er niet veel. Toen ze in 2005 in Australië aan het werk ging, was ze trouwens niet de enige Nederlandse arts. “Tegelijk met mij werkten er in het ziekenhuis nog een aantal. Maar die wisten al van te voren dat ze maar tijdelijk zouden blijven. Inmiddels zijn ze allemaal terug in Nederland.” Anna kwam als enige naar Australië om te blijven. Erg vindt ze het niet, het gebrek aan Nederlandse vrienden. Maar wennen is het wel, een sociaal leven opbouwen in een land waar de inwoners er heel andere omgangsvormen op nahouden. “Het alledaagse contact met mensen is in Australië veel prettiger dan in Nederland. Ze zijn hier veel vriendelijker. Oppervlakkig vriendelijk, maar dat geeft niet. Je wordt prettig benaderd en dat is fijn. Een Nederlandse caissière kijkt je nauwelijks aan, een Australische vraagt hoe je dag was. Ze wíl niet echt weten hoe die dag was, dat snap ik ook wel. Maar dat geeft niet.” Wat Anna lastiger vindt aan Australiërs: ze zeggen niet snel waar het op staat. “Nederlanders zijn ontzettend direct, soms op het botte af. Ik

coverstory Soort zoekt soort Dit geldt zeker voor Nederlanders in den vreemde. Al sinds de grote emigratiegolf van kort na de Tweede Wereldoorlog richten landgenoten over de hele wereld Nederlandse Clubs op. Of ze nu in Canada of India wonen, in Kenya of op Puerto Rico, samen houden ze de gedachte aan het vaderland levend, eten ze typisch Nederlandse dingen en vieren ze Nederlandse feestdagen als Sinterklaas. Over de hele wereld bestaan ongeveer tweehonderd van deze clubs. Tegenwoordig zijn ze niet alleen meer bedoeld voor emigranten, maar bijvoorbeeld ook voor expats en Nederlandse studenten die ervaringen willen uitwisselen. Alleen in de VS zijn er al ongeveer 25. Helaas voor Yrma ligt de dichtstbijzijnde voor haar in Los Angeles, bijna 1200 kilometer verderop. Een heel actieve club in de VS is The Holland

Ruimte en (financiële) rust

Club of The Tampa Bay Area (www.hollandclubtampabay.com) in Florida. Verder is NL Borrels, het wereldwijde netwerk voor Nederlandse studenten en ondernemers (www.nlborrels.com) vertegenwoordigd in onder meer Los Angeles en San Francisco. Binnen Europa heeft NL Borrels onder meer vestigingen in Cannes en Madrid. Verder in Spanje: de Nederlandse Club Javea (www. clubholandesjavea.com) voor Nederlanders en Belgen aan de Costa Blanca. En in Frankrijk de Nederlandse Club Cote d’Azur (www. nedazur.org). In Australië lijkt de activiteit van Nederlandse clubs de laatste tijd wat af te nemen. Wel nog volop in leven is de Dutch Australian Culture Centre (www.dacc. com.au) in Smithfield, bij Sydney. Eén van de meest opvallende Nederlandse verenigingen is die in Mexico (www.nvmexico. com). Die bestaat namelijk al sinds 1907!

Anna woont in een buitenwijk van Adelaide, dus in een stad. Maar ook daar heeft ze meer ruimte dan we in Nederland gewend zijn, getuige ook haar woon-werkverkeer. Bovendien hoeft ze nooit ver te reizen om rust te vinden. In Australië wonen gemiddeld 2,9 mensen per vierkante kilometer. In Utah, waar Yrma woont, ligt het aantal inwoners per vierkante kilometer op 13,2. Heel druk? Bepaald niet. Vergelijk het maar met het Nederlandse cijfer: 447,9 mensen per vierkante kilometer. Waar ruimte in overvloed is, is grond ook niet duur. In Castle Valley zijn stukken grond te koop voor ongeveer 130.000 dollar, zo’n 99.000 euro. Daar krijgt u dan wel ruim twintigduizend vierkante meter voor.

Na een paar jaar mocht Anna zich officieel inwoner van Australië noemen.

heb daar niet zo'n moeite mee omdat ik het gewend ben. Maar als ik Nederlanders hier soms hoor praten, kan ik wel plaatsvervangend schrikken. Een Australiër zal niet zeggen dat je een grens overschrijdt. Maar je ziet het aan z’n verbaasde blik en een soort mompelend “hmmm”. Toen ik hier nog niet zo lang was, ging ik discussies zelf ook niet snel uit de weg. Ik vind het interessant om over controversiële onderwerpen als euthanasie en abortus te praten. Maar dat kán hier eigenlijk niet. Ik denk dat ik mensen in het begin wel eens voor de schenen heb geschopt.” “Als ik een Nederlandse toerist zie of hoor, dan ga ik er vaak op af. Gewoon, om even gezellig te praten en te horen waar hij of zij vandaan komt.” Anna kan niet zeggen dat ze

“Ik heb het beeld van emigreren wel wat geromantiseerd” Nederland of Nederlanders mist. Dat is het niet. Maar ze heeft regelmatig veel heimwee naar haar vrienden en familie. En dát zijn nou eenmaal Nederlanders. Het land achterlaten, dat is niet de moeilijkheid. “Maar ik heb het beeld van emigreren wel geromantiseerd. Zo ver weg zijn van de mensen van wie je houdt, dat is soms moeilijk. Vooral op momenten dat er in Nederland iets bijzonders gebeurt, zoals bijvoorbeeld twee maanden geleden de geboorte van mijn eerste nichtje.”

“Ik weet niet eens meer of ik in het Nederlands of Engels denk. Alles loopt door elkaar. Nederlands spreken doe ik hier in het dagelijks leven niet vaak. Dus vermoedelijk dénk ik vooral in het Engels. Mijn boodschappenlijstjes zijn altijd een rotzooi, een rare mix van Nederlands en Engels.” Toch is Anna niet bang om haar moedertaal te verleren. “Ik merk dat ik soms wel foutjes begin te maken hoor. Maar ik doe enorm veel moeite om het bij te houden. Ik heb een digitaal abonnement op NRC en Skype en mail met mijn moeder, broertjes en vrienden. Tja, die immigranten van de jaren vijftig konden niet zomaar voor een vakantie terugvliegen. Die moesten het doen met brieven. Gelukkig is dát nu wel anders.” n

MAART 2013 VERTREK NL

| 23

werken | advies

mandy dortland-wijngaard (mandy.dortland-wijngaard@bdo.nl) bdo accountants & belastingadviseurs

Ondernemen over de grens

Je hebt in Nederland een prachtig bedrijf opgezet dat goed loopt, maar je wilt dat ook buiten Nederland de mensen kennis maken met je product en/ of dienst. Behalve dat je in het buitenland bekendheid moet gaan krijgen, is het ook zeer belangrijk te weten of er fiscale zaken kunnen spelen.

en van de eerste zaken die je zult moeten bekijken is of er een vaste inrichting ontstaat in het land waar je zaken wilt gaan doen. Een ‘vaste inrichting’ in het desbetreffende land kan bepalend zijn of er belastingen in dat land verschuldigd zijn. Maar, wanneer spreek je nu van een vaste inrichting? Nederland heeft met veel landen belastingverdragen afgesloten. Volgens het belastingverdrag tussen Nederland en het land waar je je product en/of dienst wilt gaan verkopen, wordt bepaald of er sprake is van een vaste inrichting. Over het algemeen zal het belastingverdrag tussen Nederland en het andere land het ‘OESO-modelverdrag’ volgen. Het OESO-modelverdrag wordt namelijk door de meeste landen gebruikt als standaard verdrag tussen twee landen. Het OESO-modelverdrag vermeldt dat een vaste inrichting onder meer het volgende omvat: 1. Een plaats waar leiding wordt gegeven; 2. Een filiaal; 3. Een kantoor; 4. Een werkplaats; en 5. Een mijn, een olie- of gasbron, een steengroeve of enige andere plaats waar natuurlijke rijkdommen worden gewonnen.

zal bijvoorbeeld het hebben van een pand waarin voorraden worden opgeslagen niet worden gezien als een vaste inrichting. Nu kan het zijn dat er van bovengenoemde geen sprake is, maar u hebt wel besloten om een vertegenwoordiger van de Nederlandse onderneming erop uit te sturen om de producten en/of diensten aan de man te brengen in het buitenland. Als deze vertegenwoordiger namens de onderneming in Nederland in het betreffende land overeenkomsten mag afsluiten en dit recht ook gebruikelijk uitoefent in het buitenland, dan is er sprake van een vaste vertegenwoordiger. Ondanks dat u dan bijvoorbeeld geen kantoor heeft, is er dan toch sprake van een vaste inrichting.

Meldingsplicht Stel dat er inderdaad een vaste inrichting is in het buitenland, wat dan? Op basis van het belastingverdrag tussen Nederland en het land waar de vaste inrichting is gelegen, zal moeten worden bepaald of er belastingen zijn verschuldigd. Er kan dan sprake zijn van vennootschapsbelasting, omzetbelasting, loonbelasting en sociale verzekeringen. Het kan zo zijn dat voor elk type belastingen/ sociale verzekeringen een meldingsplicht geldt. De onderneming zal zich moeten registreren in het desbetreffende land om zo verschuldigde belastingen en/of socialezekerheidspremies te voldoen. Vragen die dan rijzen zijn bijvoorbeeld: tegen welk tarief is er belasting verschuldigd? Kan er gebruik gemaakt worden van fiscaal aantrekkelijke regelingen voor een Nederlandse onderneming in dat land? Wat voor termijn wordt er aangehouden voor het indienen van de aangiften? Een ander punt van aandacht is het arbeidsrecht in het desbetreffende land. Wat zijn je plichten als werkgever wanneer je personeel inhuurt dan wel in dienst neemt? Kortom verken de wereld, maar denk daarbij ook aan de fiscale gevolgen! n

Bouwwerkzaamheden Voor bouwwerkzaamheden is er op het bovengenoemde een uitzondering gemaakt. Bij bouwwerkzaamheden wordt er pas van een vaste inrichting gesproken wanneer de duur twaalf maanden overschrijdt. Daarnaast

MAART 2013 VERTREK NL

| 25

xxxxxx interview | werken

Liefde voor een vol, druk, aangeharkt land 26

VERTREK NL MAART 2013

werken | interview

Frans-Nederlandse tekenaar Charlotte Dematons verbeeldt Nederland tekst

heleen ronner

MAART 2013 VERTREK NL

| 27

interview | werken Tekenaar Charlotte Dematons laat in het prentenboek Nederland alles zien wat zij als geboren Française ontdekte over ons land. Zelfs in de duinen is het onrustig en overal bemoeien mensen zich met elkaar. En toch wil ze in geen miljoen jaar terug naar haar geboortedorp.

VERTREK NL MAART 2013

n het atelier van Dematons staan de tekentafel, de penselen en vellen papier al een poosje werkloos te wachten. De tekenaar wil ze dolgraag weer hun gebruikelijke hoofdrol geven, maar op dit moment is ze te druk door het overweldigende succes van haar boek Nederland. De telefoon gaat regelmatig. De uitgever wil iets vragen en nieuwe scholen dienen zich aan met een verzoek om te komen spreken. “Ik vermaak me er echt mee om kinderen en volwassenen over Nederland te vertellen, maar er komt ook een stortvloed van dingen over me heen die ik nog nooit heb meegemaakt. Alle aandacht is ook slopend”, zegt Dematons. Alleen ’s avonds in bed denkt ze al een beetje na over een nieuw boek.

Emigrant-zijn is de basis Nederland is een zoekboek met 27 prenten van steden, natuur en typisch Nederlandse situaties. In verborgen hoekjes staan referenties naar historische gebeurtenissen, kunstwerken, striphelden en kinderliedjes. Op een winterse plaat zie je spelende kinderen die uit een schilderij van Pieter Bruegel zijn gelopen. En ergens staan Zwarte Piet,

Pipo de Clown, Minoes, Nijntje en Pinkeltje. Maar waar? Het boek nodigt uit tot eindeloos kijken. Met kinderen, maar ook zonder. Want als je nog eens bladert, ontdek je bijvoorbeeld scenes waarmee Dematons mild, maar pijnlijk onze onhebbelijkheden bloot legt. Gekibbel tussen twee eigenaressen van strandhuisjes, een demonstratie op de vredige Veluwe. Dematons werd geboren in het kleine dorpje Evreux, in Normandië. Op haar achttiende kwam ze naar Nederland voor haar studie aan de Rietveld Academie. Ze bleef. Haar bijzondere blik op haar nieuwe land leverde een prachtig boek op. En dus ook lovende recensies in alle kranten, waarin natuurlijk haar Franse achtergrond aan bod kwam. NRC schreef: “Geen Nederlander zou dit boek gemaakt kunnen hebben.” Dematons kan zich daar wel in vinden: “Mijn emigrant-zijn is zeker de basis voor het boek. Ik wilde Nederland laten zien zoals het voor mij is. Bij alles dacht ik: ‘Doen wij dat ook zo?’ of ‘Hebben wij dat ook in Frankrijk?’ Als het antwoord ‘nee’ was, dan wist ik vaak direct dat het in het boek hoorde. En zo koos ik ook de schilders en kunstwerken. Dan dacht ik ‘Wat ziet een Fransman als typisch Nederlands?’”

werken | interview

Over Charlotte Dematons Geboren 1957, Evreux, Frankrijk BEROEP Illustrator

Dematons maakt sinds 1994 prentenboeken, waaronder moderne klassiekers als De gele ballon (2003) en Sinterklaas (2007, Gouden Penseel). Van Nederland zijn ruim 100.000 exemplaren verkocht. Een internationale editie zit in de pijplijn. Haar boeken verschijnen bij uitgeverij Lemniscaat.

lachend op alle details op en om een fietspad: “Hier neem ik al vijfentwintig jaar de afslag naar de camping, maar ik kwam er niet uit hoe ik het moest tekenen toen ik het uit mijn hoofd probeerde. Ik ging er speciaal naartoe om uit te vogelen hoe het precies zit. Het is een fietspad met tweerichtingsverkeer, met een oversteekplaats voor wandelaars. Dan zie je eerst haaientanden, dan vierkanten, dan langwerpige strepen, een tussenstrookje, dan weer blokken, dan weer driehoeken, dan een wandelpad, dan weer langwerpige strepen. Dat verzin je toch niet? Dat kan echt alleen in Nederland. Als je hier een gevaarlijke bocht hebt, dan zie je drie of vier waarschuwingsborden. In Frankrijk waarschuwen ze je één keer en verder moet je het zelf maar uitzoeken. Hier is de veiligheid groter, maar daar lever je wel wat vrijheid voor in.”

De structuur van het leven Dematons spreekt over Nederland als een buitenstaander, maar ze woont hier al ruim 35 jaar. Bovendien is haar moeder Nederlands: “Het is eigenlijk niet zo eenvoudig, dat emigreren. Ik voel me hier op mijn gemak en ik voel me daar op mijn gemak. Maar waar hoor ik nu echt thuis? Ik weet het niet. Inmiddels woon ik langer in Nederland dan ik ooit in Frankrijk heb gewoond. Toch liggen mijn roots daar. Dat is je basis, daar snap je de structuur van het leven. Volgens mij geldt dat voor alle immigranten. Ik schrik er hier bijvoorbeeld nog altijd van als mensen zich

delbare school vond ik het niet gemakkelijk om mijn plek te vinden. Als ik nu terugkom in het huis, in dat kleine Franse dorpje, dan denk ik ook: hier zou ik in geen miljoen jaar meer willen wonen.”

Rustig Als je door Nederland bladert, wisselen chauvinisme en schaamte elkaar af. Enerzijds verbeeldt Dematons een idyllisch land met schaatsende kinderen en de gezelligheid van het Prinsengrachtconcert. Maar anderzijds zie je op het laatste stukje gras tussen de snelwegen een bordje met ‘Bouwgrond te koop’. Overal gebeurt iets, mensen zitten elkaar in de weg. “Ik wilde alles beschouwend tekenen en het is hier gewoon vol, druk en aangeharkt. Iemand bij de uitgeverij zei: ‘Dan doe je duinen toch gewoon lekker rustig?’. Toen dacht ik meteen: hoezo, lekker rustig? Je hebt er fietspaden, wandelpaden, paden met een leuninkje, bankjes, ruiterpaden, uitkijkheuvels, koeien, aanwijsborden en mensen. Het is me sinds ik hier woon nog nooit gelukt om een uur te wandelen zonder dat ik iemand tegenkwam. Zelfs niet heel vroeg in de ochtend.” Dematons praat over de drukte in Nederland zonder de gefrustreerde toon die je soms hoort bij Nederlanders die dromen van leven op een Franse camping of Zweedse boerderij. Ze vermaakt zich zichtbaar als ze naar de platen kijkt en daarbij terugdenkt aan haar roadtrips. Ze zou de humor en maatschappe-

“Ik voel me hier op mijn gemak, ik voel me in Frankrijk op mijn gemak. Maar waar ben ik thuis?”

Veiligheid vs. vrijheid Tijdens haar research doorkruiste Dematons het hele land: “Mijn wederhelft Bas ging vaak mee. Hij reed en ik maakte aantekeningen. Eerst was alles nog een soort grote wolk in mijn hoofd, maar gaandeweg werd het steeds duidelijker. Ik ben me daardoor ook nog meer gaan realiseren hoe aangeharkt alles hier is.” Dematons laat in het boek de tekening van het strand zien, met het netwerk van wegen naar zee en de duinen. Ze wijst

ineens met je bemoeien. Ik herinner me dat ik zo’n twintig jaar geleden met mijn dochter in de biowinkel was. Ze snoepte bijna nooit, maar mocht voor een keer een lolly. Zegt iemand achter me in de rij: “Nou, dat zal me het gebitje worden”. Vroeger stond ik echt te beven als zoiets gebeurde. Dat heb ik nu niet meer, maar het went nooit. Toch ben ik in Frankrijk natuurlijk ook niet meer thuis. Het was er enerzijds idyllisch. Mijn vader had een hut gebouwd tegen een heuvel. Mijn broer en ik waren één met de natuur en speelden altijd in de tuin en het bos. Maar ons gezin was ook anders dan de rest. En op de mid-

lijke souplesse in Nederland niet meer willen missen: “Als ik straks bijvoorbeeld naar mijn uitgeverij ga in een jas met gaten, dan interesseert ze dat echt niets. In Frankrijk kom je dan niet verder dan de portier.” Ook roemt ze de eenvoud waarmee je hier vriendschap sluit. Volgens haar is dat iets wat Nederlanders die vertrekken vaak missen. “Ik kwam in de jaren ’70 op de Rietveld Academie en had ongeveer een jaar nodig om mijn weg te vinden. Maar toen had ik ook een groep vrienden voor het leven. Het palet aan mensen om ons heen is hier ongelooflijk leuk. Dat is onbetaalbaar.” n

MAART 2013 VERTREK NL

| 29

(advertorial)

Wanneer u in ’t buitenland wilt leven VCK Logistics Airfreight is een luchtvracht expediteur op Schiphol die voor derden goederen im- en exporteert, zo ook (huis)dieren. De afdeling Live Animals verzorgt, zoals de naam al doet vermoeden, het transport van levende dieren voornamelijk per vliegtuig.

innenkort verwelkomen wij ons 5.000-ste huisdier. In de afgelopen jaren hebben wij naast de huisdieren al heel veel verschillende dieren voorbij zien komen. Neushoorns naar Tanzania, kangaroos naar Australië, tijgers naar Miami, buffels naar Zuid Afrika, schildpadden naar St. Maarten; we hebben bijna alle diersoorten wel eens vervoerd. Met name ook veel huisdieren naar diverse uithoeken van de wereld. Mensen gaan emigreren, zijn op zoek naar het betere leven, de ultieme uitdaging en het achterlaten van de trouwe viervoeter is dan in vele gevallen geen optie. Dit hoeft ook niet. Wij kunnen u helpen en begeleiden met het transport van uw huisdier.

Hoe werkt het? U vraagt bij ons (online) een offerte aan: • onze website: www.dierentransport.com • onze facebook-pagina www.facebook.nl/ vckliveanimals • of telefonisch op 020 – 654 9131/32/34 U ontvangt dan zo snel mogelijk een offerte met tarieven, vluchtmogelijkheden en de optionele diensten die wij ook aanbieden. Indien het voor de eigenaren niet mogelijk is zelf de voorbereidingen voor de importeisen te regelen, kan VCK hierin assisteren. U moet dan denken aan bijvoorbeeld verplichte vaccinaties,

behandelingen, bloedtesten, legalisatie bij overheden en eventueel vergunningen en quarantaine op plaats van bestemming. Tevens kan VCK tijdelijk op uw huisdieren passen. Wij handelen dan de vereiste documentatie af met onze dierenarts. Om uw huisdier van de best mogelijke verzorging te voorzien, werken we heel nauw samen met een dierenpension dat op tien minuten afstand van Schiphol ligt. Dit dierenpension heeft ook een inpandige dierenartsenpraktijk en een dieren ambulancedienst. Wij kunnen desgewenst de huisdieren thuis ophalen (Benelux en Duitsland) en in het land van bestemming bij u thuis laten afleveren. Dus transport van deur tot deur, het is allemaal mogelijk. Het vervoeren van dieren van en naar verschillende landen is niet altijd eenvoudig hetgeen te maken heeft met de verschillende regelgevingen in en tussen de verschillende landen. Zo worden bijvoorbeeld niet alle hondenrassen geaccepteerd door luchtvaartmaatschappijen. Vooral de bekende honden met een platte neus kunnen een uitdaging zijn om deze toch op de bestemming te laten aankomen. Zo hadden wij laatst een Engelse bulldog die naar Australië toe moest om weer verenigd te worden met zijn baasjes. De meest voor de hand

Monique Schellinger Supervisor Live Animal Transport

liggende routing via Azië was helaas niet mogelijk maar via een flinke omweg en veel stempels van diverse overheden is het ons toch gelukt. Elk transport is uniek, er zit een persoonlijk verhaal achter en dat is onze drijfveer om telkens weer tot het uiterste te gaan om de dieren met de juiste documenten en voorbereidingen de wereld over te laten vliegen. VCK Live Animals Logistics is aangesloten bij de wereldwijde organisaties IATA / IPATA en AATA en maakt gebruik

(advertorial)

laat ons uw huisdier vleugels geven

Linda Broekhof

Marleen Kelder

Dierenarts assistente

Eindverantwoordelijke Transport

van luchtvrachtagenten die ook bij deze organisaties zijn aangesloten. Op deze manier weet u dat uw dieren van het begin tot het eind van de reis behandeld worden door ervaren personeel. En uiteraard een goede persoonlijke service en scherpe tarieven. Wat kunnen wij u bieden: • wegtransport van- en naar elk adres in de Benelux en Duitsland • gecertificeerde transportkennels/verpakkingen (IATA) • veterinaire service

• transport per vliegtuig naar wereldwijde bestemmingen • tijdelijke opvang voor diverse soorten dieren Bent u nieuwsgierig geworden wat wij voor u kunnen betekenen? Vraag vóór 31 mei 2013 een vrijblijvende offerte bij ons aan, vermeld de code en ontvang 10% korting op de gehele offerte. Code: VertrekNL2013 Join us on Facebook @ Facebook.com/vckliveanimals voor foto’s en verhaaltjes

VCK Logistics Airfreight B.V. Live Animals department Bellsingel 31 1119 NT Schiphol Rijk Tel: 020 654 9131/32/34 animals.air@vcklogistics.nl www.dierentransport.com

partners | werken

In deze rubriek kijken twee mensen terug op hun gezamenlijke emigratie. Wat was hun grootste droom, hun grootste vrees, en is daar iets van uitgekomen? En hebben ze handige tips voor Nederlanders die naar hun streek willen verhuizen? In deze editie Jos Ibes en Jan van Rossum, die in 2010 naar het Spaanse Andalusië emigreerden, en daar in de omgeving van Málaga een luxe Bed & Breakfast begonnen.

Wat was jullie grootste droom voordat jullie naar Spanje emigreerden? j o s “Mijn grootste droom was het hebben van meer vrijheid, het niet meer werken voor een baas en een leven met minder stress.” j a n “Ik wilde samen met Jos een nieuwe uitdaging aangaan, meer vrijheid en vooral een minder hectisch en jachtig leven dan in Nederland.”

Waar zagen jullie het meest tegenop voordat jullie naar Spanje vertrokken, en is die vrees terecht gebleken? “We hadden een duidelijk beeld van hoe onze Bed & Breakfast eruit zou gaan zien, maar zouden vakantiegangers ons ook weten te vinden en zou ons concept wel aanslaan? Gelukkig worden we goed gevonden en komen veel gasten terug! Ze waarderen de gastvrijheid en de manier waarop we als gastheren aanwezig zijn.” j o s “Ik vond het spannend of we genoeg inkomsten zouden genereren na het wegvallen van een vast inkomen. Die vrees is niet terecht gebleken, het is hard werken maar we kunnen financieel goed rondkomen.” jan

Waarin verschilden jullie van elkaar in hoe de emigratie werd beleefd? j o s “Ik ben alleen en eerder naar Spanje vertrokken om de verbouwing te begeleiden. Jan en ik hadden dagelijks contact, maar ik stond er hier toch min of meer alleen voor, ook wanneer er ter plekke direct iets besloten moest worden. Ik vond het een zware periode.” j a n “Terwijl Jos in Spanje was, viel er in Nederland nog veel te regelen, denk bijvoorbeeld aan de verhuizing. De openingsdatum kwam dichterbij, maar de verbouwing liep veel vertraging op. Tegelijkertijd kwamen

Partners 32

VERTREK NL MAART 2013

Jos Ibes (54) Geboren in Lent Woonplaats Alhaurín el Grande Vorige baan Vakspecialist medische microbiologie Huidige werk Eigenaar en gastheer bed & breakfast Spanje is... Leven in je eigen tempo en natuurlijk tinto en tapas Mijn tip voor wie wil emigreren Vergeet Nederlandse gewoonten en voel je sneller thuis in je nieuwe thuisland

er reserveringen binnen, dus we moesten wel op tijd open gaan. In mijn vorige werk werkte ik continu met deadlines, misschien dat ik daarom wat gemakkelijker met deze druk om kon gaan dan Jos. Maar spannend vond ik het wel.”

Wat zijn de grote voordelen van leven, wonen en werken in Spanje? “Het buitenleven onder de zon! In het hoogseizoen is het keihard werken, maar juist dan is het extra genieten om een terrasje te pikken tijdens ‘Nederlandse kantoortijden’. Het leven in Spanje is zorgelozer, in elk geval meer relaxed en met minder stress dan in Nederland.” j o s “Wat mij betreft is het heerlijke klimaat een voordeel, maar zeker ook het feit dat je meer rust hebt, op het hoogseizoen na dan, en dat we een eigen koers kunnen varen.” jan

Missen jullie Nederland wel eens? “Nee, ik mis Nederland niet echt, en pindakaas is overal wel te koop. Uiteraard mis ik een aantal vrienden wel.” j o s “Ik mis ook vrienden en de oude vertrouwde woonomgeving.”

jan

Wat moet iemand per se weten die gaat emigreren naar Spanje? j o s “Alles gaat hier altijd nét even anders dan je had bedacht, een ander land heeft immers andere gewoonten en gebruiken. Wat dat betreft moet je Nederland echt vergeten en je helemaal aanpassen aan je nieuwe

werken | partners

Jan van Rossum (45) Geboren in Nijmegen Woonplaats Alhaurín el Grande Vorige baan Traffic manager Huidige werk Eigenaar en gastheer bed & breakfast Spanje is... Mañana: wat vandaag niet hoeft, kan morgen ook! Mijn tip voor wie wil emigreren Zorg dat je zo snel mogelijk de taal spreekt, als het kan al voor vertrek

thuisland. Voor ons is integreren wat lastiger. Wij wonen op de campo – het Spaanse platteland, hebben niet veel Spaanse buren en in het gastenseizoen ook nog eens weinig vrije tijd. In Spanje staat familie op de eerste plaats. Vrienden uitnodigen gebeurt zoals in Nederland meestal niet thuis, maar in het openbaar. In een bar, op een terras… Het

“Je moet Nederland echt vergeten en je helemaal aanpassen aan je nieuwe thuisland” is daarom een illusie dat je helemaal zult integreren in de Spaanse samenleving. Voor de gemiddelde Spanjaard blijf je toch een buitenlander. Wij zoeken dat ook niet en vinden het prima zo. We hebben voornamelijk Nederlandse vrienden waar we regelmatig mee afspreken en dat stukje ‘Hollandse gezelligheid’ bevalt ons prima!” j a n “Spanje is bureaucratisch, da’s even wennen voor georganiseerde Noord-Europeanen. Alles duurt lang en gaat vaak na drie keer pas goed. Je kunt je er druk om maken, maar dat levert niks op, niet doen dus. Mañana klinkt romantisch, maar is niet altijd handig als je zakelijk dingen wilt regelen. Maar mañana hoort wél bij de Spaanse manier van leven: wat vandaag niet gaat, doen we morgen. Dat geeft een hoop innerlijke rust.

Een van de redenen waarom we naar Spanje zijn vertrokken en ik hoop er nog lang van te kunnen genieten. Belangrijk: zorg dat je de taal van je nieuwe thuisland spreekt, het liefst nog voordat je gaat emigreren! Ons Spanje-avontuur is kort van te voren bedacht en tijd voor Spaans leren was er niet meer. Ik ben hier een paar maanden naar school geweest, want Spaans kunnen spreken – ook al is het maar een beetje – is onmisbaar.” n

Meer informatie? Dos Iberos Luxe Bed & Breakfast Alhaurín el Grande, Málaga, Spanje www.dosiberos.com

MAART 2013 VERTREK NL

| 33

Schrijf geschiedenis! In brief reportage of korte film www.postvoorlater.nl Bezoek PostVoorLater in de stand van VertrekNL op de Emigratiebeurs

inds jaren hadden mijn vrouw en ik de wens om ons ooit in NieuwZeeland te vestigen. Helaas is zij in september 2011 overleden. We hadden dit prachtige land samen al diverse malen bezocht en ook toen ik alleen was, bleef het land toch ‘trekken’. Vergeefs had ik in de eerste drie maanden van 2012 geprobeerd een baan te vinden in Nieuw-Zeeland. Overal waar ik kwam, hoorde ik hetzelfde verhaal: "Op het moment kunnen we niemand gebruiken, hoogstens voor freelance werk." Tja, daar kom ik Nieuw-Zeeland niet mee binnen, want ik had toch echt een contract nodig voor minstens 30 uur in de week. Zo ben ik in een aantal grote steden bij diverse fotografen op bezoek geweest.

Stoute schoenen Soms stond er zelfs een advertentie op de diverse banensites voor een fulltime fotograaf. Twee ervan heb ik telefonisch benaderd, dat wil zeggen geprobeerd een afspraak te maken om elkaar ‘lijfelijk te ontmoeten’, maar dat was erg moeizaam. "Ik zou nog van ze horen," zei men dan. Bij één

tekst

peter wiezoreck

advertentie heb ik mijn stoute schoenen aangetrokken, ben naar de studio gegaan en vroeg of ik de eigenaar mocht spreken. Die was er echter op het moment niet en ik mocht contact via de mail opnemen. Dat werkt natuurlijk niet, dus de volgende dag ben ik er weer heengegaan en toevallig had hij een uur later even tijd. Om een lang verhaal kort te maken, mijn werk werd indrukwekkend gevonden. De volgende dag mocht ik meelopen om te kijken of de manier van werken mij zou bevallen. Natuurlijk zou het mij bevallen, want ik wil heel graag een nieuwe start maken. Desnoods moet ik de hele dag toiletten schoonmaken met een tandenborstel. Vlak voor mijn vertrek kreeg ik een contract voor 30 uur in de week en ging daarna ‘vrolijk’ terug naar Nederland.

Ervaring rijker, illusie armer Ik moest nu alles regelen voor een werkvisum, dat houdt bijvoorbeeld in dat ik een gezondheidstest moest ondergaan. Een röntgenfoto en controle van mijn bloed: kijken of ik geen enge ziektes onder de leden heb. Toen ik dat eenmaal had afgerond, heb ik mij via de mail gemeld bij mijn toekomstige werkgever. Van hem hoorde ik dat er problemen waren met een werknemer die ook een visum nodig had, dat ging allemaal wat moeizaam. Ik moest dus geduld

hebben. Na een aantal weken heb ik weer contact opgenomen en er was nog niets veranderd aan de situatie. Nu moest ik toch echt verder in Nederland want zonder werkvisum kon ik op de korte termijn niet terug. Je mag namelijk na drie maanden ook zo’n periode Nieuw-Zeeland niet meer in, tenzij je over een werkvisum beschikt. Ondertussen was ik alweer 6 maanden in Nederland. Interessante mensen gefotografeerd en talloze tulpenvelden voor werk en portfolio. Op 8 november zat ik weer in het vliegtuig van Singapore Airlines en twee dagen later zette ik voet aan bodem in Christchurch, Nieuw-Zeeland. Christchurch, de stad die gedeeltelijk is verwoest door een aantal aardbevingen. Een van die aardbevingen, in februari 2011, hebben wij zelf aan den lijve ondervonden en dat was behoorlijk heftig. Gelukkig heb ik er niets aan overgehouden en ben weer een ervaring rijker en een illusie armer. Nieuw-Zeeland wordt altijd geprezen om zijn veiligheid en natuurschoon, maar met moeder (en ook vader) natuur houdt men niet altijd rekening. Gelukkig is het relatief veilig en heeft het land veel moois te bieden. Nu ben ik voor een periode van 6 maanden in Nieuw-Zeeland en dat geeft mij meer kansen op de arbeidsmarkt. Je moet nu eenmaal op je vakgebied een baan vinden, de meest geschikte persoon zijn, want anders pik je een baan in van een Nieuw-Zeelander en dat mag niet. De emigratiedienst moet al mijn diploma’s, recensies van werkervaring en een bewijs van goed gedrag van mij ontvangen, zodat er geen twijfel bestaat over wie ik ben en wat ik kom doen in het ‘Paradijs’. Wordt vervolgd.

foto: annelies mulder

Wanneer u nog tips heeft in mijn zoektocht naar een baan dan hoor ik dat graag van u: peterwiezoreck@gmail.com

JANUARI 2013 VERTREK NL

| 35

xxxxxx onroerend goed |

VERTREK NL MAART 2013

wonen

wonen | onroerend goed

Bon bini op de Nederlandse Antillen

Een woning met

tropische allure Curaçao is een eiland in de zuidelijke Caraïbische Zee voor de kust van Venezuela, tussen Aruba en Bonaire. Iedereen kent wel de plaatjes van zonovergoten stranden, idyllische plekjes en shiny, happy people. Maar Curaçao herbergt nog veel meer mooie plekjes, waaronder Aldelisia. Een nieuwe wijk in de nabije omgeving van Jan Thiel en de Caracasbaai. Hier staat deze prachtige droomvilla met tropische allure.

tekst

jorine de bruin en els van barneveld | foto’s judith oomen

MAART 2013 VERTREK NL

| 37

onroerend goed |

wonen

e villa staat in de verkoop bij Els van Barneveld Real Estate N.V. Deze Curaçaose makelaar richt zich op verschillende activiteiten: koop, verkoop, huur, verhuur en consultancy met betrekking tot onroerend goed. Medewerker Judith Oomen: “Als makelaar doen wij er alles aan om de opdrachtgever van dienst te kunnen zijn. Wij houden van zaken doen in een ontspannen sfeer, precies volgens de Curaçaose mentaliteit, en met een grote drive om kwaliteit te leveren. Objecten zoals dit, met dit afwerkingsniveau en deze ligging, zijn de pareltjes in onze verkoopportefeuille. We zijn dan ook trots dit huis op de markt te mogen aanbieden.”

Kleurtinten De villa is gebouwd in 2010 met duurzame materialen en is bijzonder goed afgewerkt. De kleurtinten van de wanden en tegels zijn eigentijds en stijlvol op elkaar afgestemd. De shutterramen en het hoge whitewash plafond met gebeitste balken geven de woning een tropische allure. Wat direct opvalt is de fantastische leefporch met gedeeltelijk zeezicht, deze is heerlijk op de schaduw en wind gebouwd en geeft voldoende ruimte voor een grote eettafel en royaal loungegedeelte. De villa is zo gesitueerd dat van de passaatwind en zonnestand optimaal gebruik

VERTREK NL MAART 2013

gemaakt is, voor een huis in de tropen een heel belangrijk aspect. “De open keuken, volledig uitgevoerd met kookeiland, is met haar strakke vormgeving en duurzame materialen de eye-catcher van het huis. Het geheel is op maat gemaakt van Surinaams Roble-hout en voorzien van moderne apparatuur. De ruime masterbedroom met veel kastruimte heeft een privébadkamer. De overige twee slaapkamers zijn riant en delen de tweede badkamer. Overigens zijn alle slaapkamers voorzien van airco en plafondfans,” vult Oomen aan. Via enkele treetjes bereik je vanaf de porch het royale zwembad van maar liefst 45 m2. Een heerlijke plek om te zwemmen of te zon-

wonen | onroerend goed

nen en chillen op het ruime houten pooldeck. Een uitgebreide BBQ met vrienden en heerlijk bijkletsen is op dit terras puur genieten. In dit klimaat is dat iedere avond van het jaar mogelijk. De villa kent tevens een privé gelegen gastenverblijf, bestaande uit een woonkamer met volwaardige open keuken en een ruime, aparte slaapkamer. Overigens is het mogelijk om een tweede slaapkamer bij het appartement te betrekken. Het interieur is met smaak gekozen en versterkt de stijl van het huis. Om het huis haar sprekende karakter te laten behouden, is het mogelijk een gedeelte van het interieur over te nemen.

Drie badkamers Met vier slaapkamers en drie badkamers mag de woning gerust een villa worden genoemd. Oomen: “Ook de locatie is prachtig. Het huis ligt in de wijk Brakkeput Abou (tussen de bekende wijken Jan Thiel en Jan Sofat) en kent een uitstekende ligging bij heerlijke stranden, gezellige restaurants, een shoppingplaza en supermarkt. Het centrum van

Willemstad is vanaf Brakkeput Abou goed bereikbaar. Daarnaast geven de prachtige natuur en de fraaie historische landhuizen deze wijk haar rust en veelzijdigheid.” De naam Brakkeput betekent ‘bron met brak water’. Daarom kon dit gebied ondanks langdurige droogte op Curaçao toch gebruikt worden als plantage. Het gebied herbergt drie gedeeltes: Ariba (boven), Brakkeput Mei Mei (midden) en Brakkeput Abou (beneden). n

Prijs: Nafl. 1.100.000,- k.k. Oppervlakte kavel 719 m2, waarvan 350 m2 bebouwd. Voor meer informatie over deze villa kan contact worden opgenomen met Els van Barneveld Real Estate: Schottegatweg Oost 29, Willemstad, Curaçao Tel: +(5999) 736 1500 info@elsvanbarneveld.com www.elsvanbarneveld.com

MAART 2013 VERTREK NL

| 39

toen&nu | leven Toen...

In deze rubriek staan mensen centraal die het roer in hun leven hebben omgegooid. Die rigoreus hun oude werkzaamheden of woonplaatsen hebben verruild voor nieuwe. In deze tiende editie aandacht voor Sanne Wesselman. Als een echte expat belandde zij in de Malediven, met alle voor-, maar ook nadelen die dat ogenschijnlijk paradijselijke land heeft. tekst paul poley

Wat voor werk deed je in Nederland precies, voordat je naar de Malediven vertrok? Sanne Wesselman: “Mijn laatste baan in Nederland is alweer enige tijd geleden. In 2009 werkte ik als marketingmedewerker bij reisbureau World Ticket Center in Amsterdam, waar ik mij vooral bezighield met de online marketing voor het bedrijf. Kort samengevat een goede, standaard kantoorbaan waar ik mijn gesmeerde boterhammen vaak achter de computer snel naar binnenwerkte, want werk was er genoeg.”

Waarom de Malediven?

Nu...

VERTREK NL MAART 2013

“Ik ben wat ik zou noemen een echte expat en zeker geen emigrant: ik heb niet eenmaal besloten Nederland in te ruilen voor een ander land maar verblijf liever elke paar jaar, of zelfs elke zes maanden, in een ander land. Mijn keuze voor een land is eigenlijk vrij simpel: hoe veel je ook leest over een land, wat mij betreft is het bijna onmogelijk om een echt goed beeld te krijgen van hoe het is om in een bepaald land te wonen en te werken totdat je er daadwerkelijk bent. Daarnaast heb ik inmiddels in genoeg landen gewoond om te weten dat geen enkel land perfect is. Ik heb dan ook maar één echt criterium en dat is dat het land warmer moet zijn dan Nederland. Niet alleen omdat ik geen fan ben van de Nederlandse winters maar ook, en eigenlijk vooral, omdat de levensstijl in warmere landen anders is. Daarna hangt het puur af van waar ik een interessante baan of project kan vinden. En zo ging dat dus ook in de Malediven: ik vond een interessante functie, heb enige tijd contact gehad om uit te vinden wat de functie inhield, zelf wat informatie opgezocht over de Malediven en zo uiteindelijk besloten om mijn spullen te pakken en een ticket naar de Malediven te boeken. Dit hele proces duurt bij mij vaak slechts

leven | toen&nu

TOEN

Marketingmederwerker in Amsterdam

een maand dus ja, uiteraard vallen zaken nog wel eens anders uit dan verwacht. Maar nogmaals: je weet pas echt hoe het leven in een land is als je er eenmaal woont. En uiteindelijk is het uiteraard voor een groot deel wat je er zelf van maakt!”

Wat voor werk doe je nu in de Malediven? “Ik heb mijn eigen marketingbedrijf, geregistreerd in Nederland als eenmanszaak. Omdat ik mij met name richt op online marketing is dit overal ter wereld uit te voeren en heb ik nu dus de vrijheid om te wonen waar ik wil (zolang er maar internet aanwezig is) en bovendien de mogelijkheid om ook lokaal projecten aan te nemen. Zo ben ik de afgelopen maanden in de Malediven als Marketing Director werkzaam geweest om een startend reisbureau op weg te helpen. Momenteel help ik een Nederlander met haar twee 'safariboten' – luxe motorjachten die gebruikt worden voor met name duikvakanties – met de toepasselijke namen Carpe Diem en Carpe Vita. Als Marketing Director voor reisbureau Voyage Wave werkte ik zes dagen per week, ongeveer acht uur per dag. Hoewel mensen in Nederland snel denken dat leven op een eiland een mooi, makkelijk leven in een tropisch paradijs is, vergeten ze vaak dat er maar weinig landen zijn waar de korte 36-urige werkweek mogelijk is zoals deze in Nederland voorkomt. Al met al dus een drukke, maar wel uitdagende functie. Als enige buitenlander kreeg ik te maken met veel cultuurverschillen en wat wij Nederlanders waarschijnlijk allemaal zouden omschrijven als 'inefficiëntie' en 'luiheid'. Daar staat dan wel tegenover dat ze juist daardoor de westerlingen wel erg waarderen in het bedrijfsleven en er al snel veel deuren voor je opengaan die in Nederland veel langer gesloten zouden blijven. Vanaf dag één heb ik gemerkt hoe veel waarde er wordt gehecht aan mijn mening en mijn input. En uiteraard helpt dit om je ook op die zesde werkdag van de week toch weer te motiveren. De cultuurverschillen zorgen echter ook voor regelmatige frustraties en onbegrip. Dit zal waarschijnlijk nooit helemaal weggaan en is een van de vele momenten tijdens een leven in het buitenland waar je zult moeten kiezen: of accepteren en ermee leren leven, of vertrekken. Denken dat jij een cultuur kunt veranderen en de lokale bevolking een andere mentaliteit aan kunt leren is naïef. En een fout die ik en menig ander helaas wel maakt.”

Kun je nog iets vertellen over het leven in de Malediven? “Paradijselijke eilanden met parelwitte stranden, een azuurblauwe zee en eindeloze cocktails en zonsondergangen... Nou ja, dat is wat de

reisbrochures zeggen. De realiteit: de Malediven, een moslimland dat de Sharia-regels volgt, waar eerder dit jaar een staatsgreep plaatsvond, waar er geen vrijheid van godsdienst is en zaken als alcohol, varkensvlees en ook het dragen van bikini's verboden is. De ongelijkheid tussen mannen en vrouwen is groot: het scheidingspercentage is het hoogste in de wereld, maar toch mag een vrouw niet zomaar van een man scheiden... Wonend als blanke vrouw in de hoofdstad Malé moet ik eerlijk zeggen dat ik af en toe compleet vergeet dat ik in een tropisch paradijs woon. Want ja, het tropische paradijs is er wel: er zijn in totaal 1192 eilanden waarvan het grootste deel onbewoond is en er bijna 100 in gebruik zijn als luxe resorts. Voor prijzen die oplopen tot ver boven de 5.000 Amerikaanse Dollar per kamer per nacht kun je genieten van alle luxe die je je maar kunt indenken en kun je je echt in het paradijs wanen... Maar goed, daar staan ook goede dingen tegenover: nauwelijks reistijden naar je werk, want het hele eiland waar de hoofdstad op ligt is 2 vierkante kilometer groot. Verder een appartement met uitzicht op zee, geweldige duik- en surfmogelijkheden, het hele jaar door een temperatuur van circa 30 graden en de echte 'expat-sfeer' onder de westerlingen: leven met de dag, geen afspraken maken meer dan twee dagen vooruit en geen agenda! En als je dan toch eindelijk weer een keer op een luxe speedboot zit, of beter nog: in een van de watervlieg-

“Ik ben een echte expat en zeker geen emigrant” tuigen, op weg naar een luxe resort waar je een hele speciale prijs voor hebt gekregen... dan ben je alle zorgen over het leven in een van de dichtstbevolkte steden ter wereld direct vergeten! Al met al voel ik me dan ook een bevoorrecht mens: nee, ik woon niet in het paradijs en een leven in het buitenland is zeker niet altijd gemakkelijk. Maar ik heb in de afgelopen jaren, levend als expat in zeer uiteenlopende landen, wel dingen gezien en ervaren die ik nooit mee had kunnen maken als ik in Nederland was gebleven en het alleen van mijn vakantiedagen had moeten hebben. Voor iedereen die erover nadenkt om (tijdelijk) in het buitenland te gaan wonen en werken: vooral doen! Een ticket terug naar Nederland is altijd te boeken en ongeacht of je het vijf weken, vijf jaar of de rest van je leven volhoudt in jouw gekozen land... het is gegarandeerd een ervaring die je nooit zult vergeten.” n

Marketingbedrijf in de Malediven MAART 2013 VERTREK NL

| 41

de immigrant | leven

“

De boek of het boom, ik vind het nog steeds niet vreemd klinken

”

VERTREK NL MAART 2013

leven | de immigrant Wie zijn naam hoort, denkt direct aan een Nederlander. Maar Ronald Van de Krol is een geboren en getogen Amerikaan, al heeft hij wel Nederlandse voorouders. Hij werkt nu in Nederland als coördinator zaterdagkrant bij Het Financieele Dagblad, en in februari is zijn boek Growing Dutch verschenen, waarin hij zijn ontwikkeling als Nederlander beschrijft.

Van Amerika naar Nederland

tekst paul poley | fotografie peter beemsterboer

Meteen maar een knoop doorhakken: Nederlander of Amerikaan? Ronald van de Krol: “Zeg het maar. Ik heb inderdaad een Nederlandse naam, omdat ik Nederlandse ouders heb. Zij vertrokken kort na de Tweede Wereldoorlog met de emigratiegolf naar Canada, en later naar Amerika. Daar ben ik geboren en opgegroeid. Het zou overigens wel gemakkelijker zijn geweest als ik John Smith of zo had geheten, want mijn naam zorgde bij aankomst in Nederland voor verwarring. Iedereen ging er vanwege mijn naam en vanwege het feit dat ik al wat Nederlands sprak vanuit dat ik Nederlander was. Als mensen bijvoorbeeld tegen me begonnen over tv-programma’s van vroeger, kon ik niet meepraten. In Amerika spraken mijn ouders overigens wel Nederlands tegen elkaar, daardoor begreep ik al wel wat van de taal toen ik hier kwam. Mijn grootouders kwamen eens in de vijf jaar met de boot over uit Nederland, en ook met hen sprak ik Nederlands. Om antwoord te geven op je vraag: ik vind dat je bent waar je op de middelbare school gezeten hebt, waar je de belangrijke jaren als tiener hebt doorgemaakt. In mijn geval is dat Amerika.”

Wanneer was dat precies, dat u in Nederland kwam? “In 1987 heb ik me er definitief gevestigd. In Amerika heb ik dus op de middelbare school gezeten, en heb er vervolgens een opleiding geschiedenis gevolgd. Op mijn 21ste kreeg ik een beurs om in het Engelse Oxford inter-

nationale betrekkingen te gaan studeren. Vervolgens ben ik bij persbureau Reuters in Londen terechtgekomen. Zij zochten iemand voor de post in Nederland, en zo ben ik hier verzeild geraakt. In Nederland heb ik mijn vrouw leren kennen en na een aantal jaren in Bonn en Londen gewoond te hebben, zijn we naar Amsterdam teruggekeerd. Nu woon ik langer in Nederland dan dat ik in Amerika heb gewoond.”

Wat viel u op aan Nederland en de Nederlanders? “Om te beginnen de grote nadruk die er hier ligt op familie. Op verjaardagen bijvoorbeeld zie je in Nederland allerlei familiegeneraties in een kring om die verjaardag te vieren. In Amerika vier je dat soort feesten vooral met leeftijdsgenoten. Ook het antiautoritaire van de Nederlander was opvallend. In Amerika is men veel meer ordergetrouw, en gaat men minder tegen het bestaande gezag in. Tot slot de enorme directheid van Nederlanders. Ik ben erg geïnteresseerd in taal en cultuur, en waar Amerikanen en Engelsen met hun woorden om de feitelijke boodschap heen draaien, zegt een Nederlander precies wat hij denkt. Toen ik zelf kinderen kreeg, leerde ik de Nederlandse cultuur via hen pas écht goed kennen. Wat dat betreft is kinderen krijgen een motor voor immigratie.”

Levert dat taalgebruik van de Nederlanders u problemen op? “Ja, er is zo veel waar je aan moet wennen

als je Nederlands gaat spreken. In Amerika zeg je zowat bij elke zin ‘alstublieft’ of ‘dank u wel’, in Nederland wordt dat vreemd gevonden. Aan de andere kant kent de Nederlandse taal het onderscheid tussen ‘u’ en ‘jij’, en dat heeft het Engels weer niet. Maar neem ook het woord ‘shit’, dat hier te pas en te onpas wordt gebruikt. Natuurlijk gebruiken ook Amerikanen dat woord ook vaak, maar wel in een specifieke context. Ik zie het woord hier zelfs in kinderboeken staan, en dat is in Amerika ondenkbaar. Zelf heb ik nog altijd moeite met Nederlandse lidwoorden. ‘De boek’ of ‘het boom’, ik vind het nog steeds niet vreemd klinken. Over dit soort onderwerpen gaan mijn eerste twee boeken, over de talige verschillen tussen het Engels en het Nederlands. In mijn nieuwe boek, Growing Dutch, kijk ik vooral in hoeverre ik ben opgeschoven van Amerikaan naar Nederlander. Ik kijk met een Nederlandse bril naar Amerika, en met een Amerikaanse bril naar Nederland.” n

Bio grafie Geboortedatum 15 augustus 1958 Geboorteplaats Melrose, Massachusetts, USA Woonplaats Amsterdam Laatste opleiding M.Phil international relations, Oxford University Huidige baan coördinator weekendeditie Het Financieele Dagblad

MAART 2013 VERTREK NL

| 43

boeken Emigratiewijzer – emigreren in 10 stappen Een leuke, maar ook spannende tijd breekt aan: je gaat emigreren. Er moet van alles geregeld worden, zowel in Nederland als in je nieuwe thuisland: een internationale verhuizing, het vinden van een woning in het buitenland, misschien het zoeken van een nieuwe school voor je kinderen of de verhuizing van huisdieren, een visum en/of verblijfsvergunning, het afsluiten van verzekeringen, enzovoort. Deze handzame Emigratiewijzer biedt je daarbij houvast. Experts en ervaren emigranten geven nuttige tips en informatie uit de praktijk. In tien hoofdstukken komen alle aspecten die horen bij een emigratie overzichtelijk aan bod: Financiële zaken, Gezondheidszorg, Heimwee, Onderwijs, Papierwerk, Praktische zaken, Taal, Verhuizen, Werken en ondernemen, Wonen. Samenstelling Rimke de Groot | Illustraties Andrea Kruis| ISBN 978 90 792 8719 2 | E 10,– | Paperback | Uitgeverij Personalia

Nijntjes eerste woordenboek Naast een mooi kijkboek met vertrouwde illustraties is dit boek uitermate geschikt voor kinderen met Engels als eerste óf tweede taal. Een klassiek ABC boek in het Engels, met de Nederlandse vertaling erachter. Voor alle leergierige kleintjes, in binnen- en buitenland! Dit mooie naslagwerk is uitgevoerd in stevig karton. Dick Bruna | ISBN 978 90 564 7555 0 | E 7,50 | Gebonden | Mercis Publishing b.v.

Nijntjes eerste telboek In dit stevige kartonboek telt Nijntje van 1 tot 10 én weer terug! Aan de hand van herkenbare illustraties tellen we mee. Op elke bladzijde staat het getal als cijfer én als woord: in het Nederlands maar ook in het Engels. Zo is er voor elk kind op elk niveau iets te ontdekken en te leren. Dick Bruna | ISBN 978 90 564 7556 7 | E 7,50 | Gebonden | Mercis Publishing b.v.

Fado e festa – een rondreis door Portugal De bekende schrijfster Simone van der Vlugt is samen met haar man Wim sinds hun eerste vakantie in Portugal verliefd op dit Zuid-Europese land. Daarom besloten zij een vakantieboek te maken. Gewapend met pen en fototoestel maakten ze diverse reizen door Portugal en bezochten verschillende steden, probeerden de Portugese keuken uit en verdiepten zich in de geschiedenis. Het resultaat van deze rondreis is een reisgids, sfeerboek, dagboek en historisch naslagwerk ineen. Simone van der Vlugt | ISBN 978 90 414 2083 1 | E 12,95 | Paperback | Uitgeverij Anthos

VERTREK NL MAART 2013

boeken Bij Starbucks heet ik Amy – leven in New York City Amy is een van de New Yorkers die Els Quaegebeur ontmoet in de jaren dat ze op Manhattan woont. Ook ontmoet ze de neurotische scenarioschrijver Jeff, de Kroatische huishoudster Nikoletta, die haar eerste zelfverdiende dollars uitgeeft aan nieuwe borsten, buurtknuffelbeest George met de jurk, Stacy de koningin van Tribeca, goudhandelaar Cindy en de bejaarde Chinese dokter boven de kickboksschool. En dan is er nog haar Amerikaanse broertje Ty. Zij en vele anderen laten Els de ziel van de stad zien. Intussen probeert ze er, met haar nieuwe liefde Len, achter te komen wat haar eigen plek is op die postzegel met meer dan acht miljoen mensen. E. Quaegebeur | ISBN 9789038896588 | E 17,50 euro | Paperback | Uitgeverij Nijgh en Van Ditmar

Emigreren naar Noorwegen – Editie 2013 Noorwegen heeft de emigrant veel te bieden: rust, ruimte, prachtige natuur en volop mogelijkheden om dromen waar te maken. Dit boek dat bijgewerkt is tot 2013 geeft u inzicht in alles wat er komt kijken bij een emigratie naar Noorwegen. Zaken als huisvesting, werk, onderwijs, gezondheidszorg, sociale voorzieningen, belastingen, verzekeringen, geldzaken etc. komen aan de orde. Maar ook achtergrondinformatie over de geschiedenis, politiek, cultuur, het klimaat, religie etc. krijgen de aandacht. Bevat ook een uitgebreide adressenlijst en een hoofdstuk gewijd aan de emotionele kant van emigreren. H. den Dikken | ISBN 978 94 618 5037 9 | E 17,95 | Paperback | Uitgeverij Van Dorp Educatief

Emigreren naar Zweden – Editie 2013 Dit boek is bijgewerkt tot en met 2013 en geeft u een duidelijk inzicht in alles wat er om de hoek komt kijken bij een emigratie naar Zweden. Praktische informatie over werk vinden, een woning kopen en een school kiezen voor uw kinderen. Over het afhandelen van zaken met de belastingdienst, uw opgebouwde pensioen veiligstellen en u op de juiste manier verzekeren. Naast een uitgebreide lijst met adressen en websites is er ook een hoofdstuk gewijd aan de emotionele kant van emigreren. Hierin wordt beschreven welke fasen veel potentiële emigranten doormaken. B. Kila | ISBN 978 94 618 5031 7 | E 17,95 | Paperback | Uitgeverij Van Dorp Educatief

Van een Boerderij naar Bangkok Samen met haar man, kinderen, paard en hond vertrekt Annemarie voor onbepaalde tijd naar Thailand. Voor haar een grote omslag in haar leven omdat zij tot voor kort op een boerderij woonde en haar bestaan in het teken stond van zorgen voor de kinderen en dieren. Haar status verandert van boerin naar expatvrouw, iets waar zij in het begin erg aan moet wennen. Thailand blijkt het tegenovergestelde te zijn van het leven in Nederland. Zo verruilt zij de normale paardenwereld voor de elitaire sport en de wijde landerijen voor ommuurde woonwijken. Lukt het Annemarie om haar eerder zo vrije bestaan in te ruilen voor het leven in een grote stad? Om te wennen aan alle nieuwe gebruiken? Het zijn allemaal vragen die Annemarie zichzelf stelt, totdat door een opeenstapeling van gebeurtenissen alles op zijn plek lijkt te vallen. A. Hannen | ISBN 978 94 621 7003 2 | E 14,50 | Paperback | Uitgeverij Annemarie Hannen

Meer emigratieboeken vindt u op www.vertreknl.nl/boeken. U kunt daar de boeken eenvoudig bestellen en/of recenseren.

MAART 2013 VERTREK NL

| 45

foto: peter beemsterboer

strip

“Half emigreren is zinloos”

ick Matena wordt 24 april zeventig jaar, en is nog altijd actief striptekenaar. Hij is bekend door zijn werk bij de Toonder Studio’s en zijn verstrippingen van onder andere De Avonden, Kees de Jongen en onlangs verscheen De jongen met het mes, een verhaal van Remco Campert. VertrekNL interviewde Matena eind 2012 al eerder, en sprak toen met hem over zijn eigen emigratie. Matena heeft met vrouw en kinderen een paar jaar in Spanje gewoond, en maar liefst 30 jaar in België. Nu spreken

we Matena een paar maanden later, en kijken terug op een succesvolle Bommelglossy, waarvan hij het omslag en de illustraties tekende, maar ook op zijn recente hartaanval, zijn herstel en zijn direct stoppen met roken na jarenlang de ene sigaret met de ander te hebben aangestoken. Matena doet dingen namelijk nooit half. Enthousiast geworden door de Bommelglossy hadden we een maand eerder besloten een nieuw Bommelverhaal te gaan maken. Matena kreeg echter een ernstige hartaanval, toen hij net de eerste twee pagina’s klaar had in schets. Na ontslag uit het ziekenhuis, stelde ik hem dan ook voor om in plaats van met twee pagina’s te openen in VertrekNL,

het geheel even uit te stellen, of anders met een enkele pagina te openen, desnoods ongekleurd. Het verbluffende resultaat kunt u aanschouwen op de komende twéé pagina’s. Matena doet, zoals gezegd, dingen nooit half, ook niet na een ingrijpende hartoperatie. Dit is ook zijn advies aan toekomstige emigranten. “Half werk is zinloos. Als je gaat emigreren, kom dan nooit meer terug. Emigreren moet je helemaal doen. Je kunt niet half emigreren, want dan kom je nooit los van waar je vandaan komt. Dit was vroeger veel makkelijker, omdat er geen geld was om even heen en weer te vliegen, maar nu stap je op het vliegtuig en ben je zo weer terug. Heel gezellig, maar dat kun je dus beter niet doen. Als je emigreert, moet je jezelf ook de kans geven om te kunnen aarden in het land van bestemming.” Dat dit niet altijd even makkelijk is, beaamt Matena. “Je mist altijd wel iets. Zoals bijvoorbeeld je kinderen, een specifieke plek of bepaalde gewoonten. Het is onmogelijk er helemaal ongeschonden vanaf te komen. Je ziet ook dat als mensen ouder worden uiteindelijk toch teruggaan naar waar ze geboren zijn om daar dood te kunnen gaan. Dat begrijp ik wel. Je hebt dan van twee dingen het beste gehad.” n tekst

VERTREK NL MAART 2013

seb van der kaaden

strip Marten Toonder's Heer Bommel en Tom Poes: De pas-kaart

MAART 2013 VERTREK NL

| 47

strip

WORDT VERVOLGD! 48

VERTREK NL MAART 2013

Emigratiewijzer FINANCIËLE ZAKEN

Rabobank Grensbanken De adviseurs van deze banken hebben specifieke kennis van zowel Belgische en Duitse als Nederlandse wetgeving op het gebied van fiscaliteit, sociale zekerheid en hypotheken. Zij kunnen u advies geven over alle keuzes die gemaakt moeten worden op financieel gebied. Wat betreft de hypotheek, maar ook voor pensioenen, verzekeringen, sparen en beleggen. Daarnaast hebben de Rabobank Grensbanken een uitgebreid lokaal netwerk van deskundigen opgebouwd. Denk hierbij aan makelaars, notarissen, fiscalisten, juristen en advocaten, maar ook verzekeringsmaatschappijen, architecten en bouwondernemingen. grensbanken@rn.rabobank.nl, T: 040 217 96 66 www.emigrerennaarbelgie.nl, www.emigrerennaarduitsland.nl

GEZONDHEIDSZORG Travel Clinic De Travel Clinic is er voor iedereen die voor korte of langere tijd naar de (sub)tropen gaat. Of u nu vakantieganger, wereldreiziger of zakenreiziger bent, voor iedereen geldt dezelfde vraag: hoe blijf ik tijdens mijn verblijf over de grens gezond? De Travel Clinic biedt u informatie en een persoonlijk reisadvies. Ook voor vaccinaties, keuringen, malariamiddelen en reisbenodigdheden kunt daar terecht. Haringvliet 72, 3011 TG Rotterdam T: 0900 503 40 90, F: 010 414 51 38 travelclinic@havenziekenhuis.nl

VERTREK NL MAART 2013

illustratie: andrea kruis

OOM Verzekeringen Voor de branche buitenlandverzekeringen neemt OOM Verzekeringen een unieke positie in door zich te positioneren als dé verzekeraar voor langer verblijf in het buitenland. Nederlanders die voor langere tijd in het buitenland verblijven kunnen bij OOM Verzekeringen terecht om goede, integere en passende verzekeringen af te sluiten. Postbus 3036, 2280 GA, Rijswijk (ZH) T: 070 353 21 00 (ma-vrij 8.30 uur – 17.00 uur) info@oomverzekeringen.nl, www.oomverzekeringen.nl

HEIMWEE Heimweewinkel De Heimweewinkel is de online winkel van waaruit je overal ter wereld heel gemakkelijk Nederlandse spullen kunt kopen: van drop tot Sinterklaasartikelen. Alles wat je nodig hebt op één plek. Direct online bestellen en binnen 4 weken thuisbezorgd. Eenvoudig en vertrouwd. De Heimweewinkel is een initiatief van De Telegraaf. Bestellen kan via www.heimweewinkel.nl

ONDERWIJS Edufax Edufax heeft haar dienstverlening afgestemd op de drie fasen van een expatriëring. Consultants bepalen samen met u een onderwijsstrategie en ondersteunen u in alle fasen van de uitzending. Taalcursussen zorgen voor een soepele overstap naar anderstalig onderwijs. Het volgen van NTC-online, voor leerlingen van 3 t/m 18, waarborgt aansluiting op Nederlandstalig onderwijs. Edufax is ook te volgen op facebook of twitter. T: 040 204 74 70 info@edufax.nl www.edufax.nl

Wereldschool Verzorgt het afstandsonderwijs voor Nederlandstalige kinderen van drie tot en met achttien jaar die in het buitenland verblijven. Zowel volledig onderwijs thuis is mogelijk als in combinatie met een lokale of internationale school. U kunt ervoor kiezen uw kind(eren) alleen Nederlands te laten volgen of voor een combinatie van vakken die in uw specifieke situatie passend is. Uiteraard is het ook mogelijk het volledige onderwijs via de Wereldschool te doen. Pascallaan 71, 8218 NJ, Lelystad T: 0320 22 99 27, info@wereldschool.nl www.wereldschool.nl

ORIËNTATIE EmigratieBeurs Europa’s jaarlijkse grootste EmigratieBeurs is het trefpunt voor de complete emigratiebranche. Tijdens deze tweedaagse beurs in februari kunt u zich laten informeren over de thema’s wonen, werken, studeren en ondernemen in het buitenland. De meer dan 150 binnen- en buitenlandse standhouders zijn handig gegroepeerd per land en regio en verdeeld over maar liefst driehallen; Europa, Overzeese bestemmingen en Scandinavië. Meer informatie via www.emigratiebeurs.nl

emigratiewijzer NRC De Week De krant voor alle Nederlanders die thuis zijn in het buitenland. Waar u ook woont in de wereld, u ontvangt wekelijks de internationale editie van NRC Handelsblad, uw stukje Nederland in het buitenland. NRC De Week geeft u het belangrijkste nieuws met achtergronden en analyses. Abonneren kan via www.nrc.nl/vertreknl WereldMagazine WereldMagazine is een interactief medium dat Nederlanders in het buitenland, zoals emigranten, expats, vrachtwagenchauffeurs, campinghouders, zeelui, et cetera, voorziet van actueel nieuws. Daarbij zal het magazine niet alleen het nieuws melden, maar ook de verhalen achter het nieuws door eigen onderzoeken via interviews en deelname aan debatten. U als lezer, kijker en luisteraar kunt hieraan eveneens actief deelnemen – wereldwijd. Aanmelden kan via www.wereldmagazine.nl

PAPIERWERK Heering Associates Grensoverschrijdend juridisch en fiscaal advies. Zij begeleiden en structureren internationale vraagstukken. Dit doen zij in samenwerking met Van Doorne advocaten, notarissen en fiscalisten te Amsterdam, Michelez & Associés, notarissen te Parijs. Herengracht 141, 1015 BH Amsterdam T: 020 7 222 111, info@heeringassociates.eu, www.heeringassociates.eu Visa4you Begeleidt u vanaf het eerste begin tot het moment dat u het visum in uw paspoort heeft gekregen. Uw emigratie specialist naar Australië, Canada en Nieuw Zeeland. Pieperij 11, 7924 PZ, Veeningen, T: 0528 39 11 18 info@visa4you.nl, www.visa4you.nl

TAAL Tolk-vertaler Uta Anderson Sinds 1994 is Uta Anderson gediplomeerd tolk-vertaler Engels. Naast Engels vertaalt zij ook uit het Duits. Is zowel te contacten voor het vertalen van brieven, formulieren, websites als voor gehele boeken tijdschriftenuitgaven. T: 0595-481690, uanderson@home.nl

VERHUIZEN Pet Travel Clinic Gespecialiseerde agent in de zorg voor het organiseren van de emigratie van uw huisdier. Dierenwelzijn is de eerste prioriteit. Hoeksteen 153, 2132 MX, Hoofddorp T: 020 316 50 93, pets@zoologistics.nl, www.zoologistics.nl Mondial Waaijenberg Groep Of u nu binnen Nederland verhuist of emigreert naar een ander land, de Mondial Waaijenberg Groep verzorgt uw complete verhuizing voor zowel particulieren als zakelijk. Wanneer u tijdelijk naar het buitenland verhuist, kunnen zij uw inboedel ook opslaan in één van hun opslagloodsen. Het verhuisbedrijf heeft vestigingen in Gelderland en in Groningen. Celsiusstraat 47, 6716 BZ te Ede Postbus 299, 6710 BG, Ede T: 0318 62 45 55, info@waaijenberg.nl www.waaijenberg.nl Zoologistics Gespecialiseerde agent voor het organiseren van luchttransport voor uw huisdieren, exoten, pluimvee of biologische producten. Hoeksteen 153, 2132 MX Hoofddorp T: 020 3165093, pets@zoologistics.nl

WERKEN/ONDERNEMEN Europass Europass biedt allerlei informatie, van tips over solliciteren in het buitenland tot een set gratis documenten, waarmee je jouw vaardigheden en talenten kan laten zien. De basis van Europass is het Europass CV, dé Europese standaard voor een CV, dat in alle EU-talen aanwezig is. Het CV kun je naar wens aanvullen met documenten over je taalvaardigheid, je werkervaring en je diploma’s. Meer informatie via www.europass.nl

WONEN Uwnieuwetoekomst Organiseert samenwerking en daadkracht op het vlak van regiopromotie, arbeidsmarktbevordering, bevolkingsimmigratie en positieve beeldvorming van Zeeuws-Vlaanderen. Uwnieuwetoekomst is een initiatief van de Zeeuws-Vlaamse gemeenten (Hulst, Sluis en Terneuzen), het bedrijfsleven en instellingen in Zeeuws-Vlaanderen. Meer informatie via www.uwnieuwetoekomst.nl.

Meer weten over emigreren? Lees dan het handzame boek Emigratiewijzer. Experts en emigranten geven nuttige tips en informatie uit de praktijk. In tien hoofdstukken komen alle aspecten die horen bij een emigratie overzichtelijk aan bod. Te bestellen via www.vertreknl.nl/boeken, ISBN: 978 90 79287 19 2, Winkelprijs: E 10,–

MAART 2013 VERTREK NL

| 51

volgend nummer

SPECIAL

Volgende keer in VertrekNL WERELDMagazine

Lancering nieuw online platform voor emigranten en expats - eenmalige gedrukte uitgave

Exclusief interview met schrijfster Patricia Snel over rijkdom, overdaad, verveling, eenzaamheid en mensenhandel in Singapore

De dilemmaâ&#x20AC;&#x2122;s van columniste Ebru Umar: Turks eten of stamppot? Een kopje Pickwick-thee of het glaasje Turkse thee? De Nederlandse molens of het Paard van Troje?

VIDEOPORTRET

Volkskrant-correspondent Natalie Righton: Duizend dagen extreem leven in Afghanistan De nieuwe VertrekNL ligt vanaf half mei in de winkel! 52

VERTREK NL MAART 2013

3e ja argang nummer 10

www.vertreknl.nl

400 jaar

nederlands - russische betrekkingen

PETER D’HAMECOURT: “RUSLAND IS GEEN LAND, RUSLAND IS EEN THEATER” SNELCURSUS zakendoen in rusland door hoogleraar Hans van Koningsbrugge de rusland-ervaringen van voetballer demy de zeeuw

E 6,50

nederland-ruslandjaar 2013 complete activiteitenagenda en voordeelbonnen

ISSN 977-221128700-6

i speciale rusl and bijl age i

voorwoord

Rusland en Nederland: een paar apart

o’n 400 jaar geleden maakten twee Russen hun opwachting aan het Binnenhof. Stepan Oesjakov en Semjon Zabarovski waren op weg naar Parijs. Zij vertegenwoordigden de nieuwe tsaar Michaïl Romanov, de grondlegger van de gelijknamige dynastie die in 1917 haar einde zou vinden. De Russische heren hadden een brief voor Prins Maurits bij zich, maar zij mochten zich onder geen beding als officiële gezanten opstellen. De Nederlandse Republiek was immers internationaal bezien nog een rebellenstaat die pas na een vrede met Spanje algehele volkenrechtelijke erkenning zou krijgen. Op aandrang van in Rusland geïnteresseerde kooplieden werd het duo toch officieel ontvangen. Hier ontspon zich een conversatie tussen doven. De Russische zijde wenste militaire steun, de Nederlandse handelsvoordelen. Beide partijen gaven geen centimeter toe, zodat niets werd bereikt. Oftewel, het begin van de formele Nederlands-Russische betrekkingen was niet bepaald een knalsucces. Thuis werden Oesjakov en Zabarovski overigens op zweepslagen ‘getrakteerd’ omdat zij hun instructie niet naar de letter hadden opgevolgd. Het Nederlands-Russische bilaterale jaar is geen herdenking van bovengenoemd begin van 400 jaar formele contacten of van 200 jaar bevrijding van Nederland door de kozakken zoals in 1813 gebeurde. Strikt genomen is het niet meer dan de uitwerking van een afspraak tussen twee heren, president Medvedev en premier Balkenende. Maar er is meer. Het is ook een goede gelegenheid om de bestaande banden te analyseren en te cultiveren. Dit zal zonder twijfel gebeuren. Het is ook een mooie gelegenheid stil te staan bij de Nederlanders die in de loop van de tijd naar Rusland zijn getrokken om daar fortuin en/of de liefde te zoeken. Het omgekeerde gebeurde en gebeurt natuurlijk ook, maar dit is eigenlijk een fenomeen dat pas na 1991 zijn intrede zou doen.

“Het begin van de formele Nederlands-Russische betrekkingen was niet bepaald een knalsucces”

foto: harry kuipers

In dit nummer van VertrekNL staat, juist wegens het bilaterale jaar, Rusland centraal. Wat ervoeren Nederlanders in Rusland? Wat waren en zijn de culturele overeenkomsten en verschillen? Wat betekent het te leven in Moskou of Sint-Petersburg? Hoe word je succesvol in Rusland en waar liggen de kansen? Oftewel, wat zijn de aantrekkelijkheden en minpunten van Rusland en hoe pakken die in de praktijk uit? Meer dan voldoende thema’s om handvatten te bieden tot een beter begrip van de complexe Russische wereld. n

h a n s va n k o n i n g s b r u g g e H o o g l e raar R u s s i s c h e G e s c h i e d e n i s e n P o l i t i e k , N e d e r l a n d - R u s l a n d C e n tr u m , R i j k s u n i v e r s i t e i t Gr o n i n g e n

MAART 2013 VERTREK NL

| 3

inhoud

6 9 Van Rusland naar Nederland Feiten en cijfers Circa 65 duizend personen van Sovjetorigine wonen in Nederland l Twee derde van de personen uit de voormalige Sovjet-Unie heeft zich in of na 2000 in Nederland gevestigd. l

Waarom Nederland? 1. Gezinsmigratie 2. Asielmigratie 3. Arbeidsmigratie Ook de toetreding van de Baltische staten tot de Europese Unie in 2004, waardoor inwoners veel makkelijker binnen de EU konden reizen, heeft de immigratie doen toenemen.

9 Peter d'Hamecourt “Rusland is geen land, Rusland is een theater” 15 Nederland en Rusland Is het water te diep? 22 Demy de Zeeuw “Rusland is in alle opzichten anders dan Nederland” En verder Activiteitenagenda | Puzzel en win | Boeken | Strip

Bron: CBS, StatLine

MAART 2013 VERTREK NL

| 5

activiteitenagenda Amsterdam

Multi-bridge AmsterdamSt. Petersburg: a Bridge Between the Cities 1 j u l i - 3 1 au g u stu s 2 0 1 3

In de zomer vertonen het KLIK! Amsterdam Animation Festival en het Multivision Festival Sint-Petersburg gelijktijdig animatiefilms op openstaande bruggen. Daarmee wordt de bijzondere historische relatie voelbaar die ontstond toen tsaar Peter de Grote zich in de achttiende eeuw liet inspireren door Amsterdam toen hij Sint-Petersburg bouwde. In beide steden kunnen bezoekers gratis genieten van fantastische animaties en bijzondere evenementen. Meer informatie: KLIK! Amsterdam Animation Festival. Telefoon: 06 - 47264049. Website: www.klikamsterdam.nl.

Apeldoorn, Paleis het Loo

Koninklijk Russisch Tot e n m e t 1 4 a p r i l 2 0 1 3

Apeldoorn heeft dankzij Paleis het Loo en de banden tussen het Huis van Oranje en de tsarendynastie van de Romanovs een bijzondere rol in de historische relatie tussen Nederland en Rusland. Het Koninklijk Russisch programma omvat onder andere tentoonstellingen, theatervoorstellingen en een variëteit aan muziekuitvoeringen voor en door volwassenen en kinderen.

Gedurende het Nederland-Ruslandjaar 2013 wordt een breed scala aan culturele, maatschappelijke en andere activiteiten georganiseerd. We geven hier een selectie. Kijk voor een volledig overzicht in de agenda op www.nlrf2013.nl.

Nederland Amsterdam, Hermitage

Peter de Grote 9 ma art - 13 september 2013

De tentoonstelling geeft een beeld van de bevlogen, originele en leergierige Russische tsaar Peter de Grote, die toen hij op 17-jarige leeftijd alle macht kreeg vastbesloten was het land te moderniseren. Met historische voorwerpen, schilderijen, gouden sieraden en voorwerpen uit de oudheid, wapens en bijzondere documenten wordt het leven geschetst van Peter de Grote. Meer informatie: Hermitage Amsterdam, Amstel 51, Amsterdam. Telefoon: 020 - 5308755. Website: www.hermitage.nl Beeld: State Hermitage Museum, St. Petersburg

BEELD: Andrej Mylnikov, © Drents Museum

Meer informatie: Paleis het Loo, Amersfoortseweg, Apeldoorn. Telefoon: 055 5772400. Website: www.paleishetloo.nl.

Assen, Drents Museum

De Sovjet Mythe Tot e n m e t 9 j u n i 2 0 1 3

Het Drents Museum toont een uitgebreide selectie van de meest monumentale kunstwerken uit de Sovjet-Unie die gemaakt zijn tijdens de dictatuur van Josef Stalin. De schilderijen en sculpturen komen uit de collectie van het Russisch Museum in Sint-Petersburg. De tentoonstelling belicht de belangrijkste thema’s uit de Sovjetkunst, zoals ‘platteland en industrie’, ‘leiderscultus en gezin’, ‘sport’ en ‘het nieuwe vrouwbeeld’. Meer informatie: Drents Museum, Brink 1, Assen. Telefoon: 0592 - 377733. Website: www.drentsmuseum.nl.

VERTREK NL MAART 2013

beeld: Jurij Koegatsj, Vasilij Netsjitajlo, Viktor Tsyplakov, © Drents Museum

activiteitenagenda Den Haag, Museum Beelden aan Zee en Den Haag Sculptuur

Russia XL 2 4 m e i – 2 7 o kto b e r 2 0 1 3 .

Nadat Museum Beelden aan Zee en Den Haag Sculptuur de afgelopen zomers al succesvolle tentoonstellingen organiseerden die in het teken stonden van China en Zuid-Afrika, is er deze zomer een grote tentoonstelling met hedendaagse Russische beeldhouwkunst. Er wordt een rijke verscheidenheid aan objecten, installaties en ander ruimtelijk werk gepresenteerd. Op het Lange Voorhout staat monumentaal werk. Meer informatie: Museum Beelden aan Zee, Harteveltstraat 1, Den Haag. Telefoon: 070 - 3585857. Website: www.beeldenaanzee.nl.

Ruslandjaar Assen, Drents Museum

Eindhoven, Van Abbemuseum

Samen en Alleen. Leven in Rusland van 1900 tot nu

Lissitzky - Kabakov, Utopie en werkelijkheid

Tot e n m e t 9 j u n i 2 0 1 3

Tot e n m e t 2 8 a p r i l 2 0 1 3

Op de bovenverdieping van het Drents Museum geeft deze aanvullende tentoonstelling een inkijkje in het leven van de ‘gewone’ Rus. Het is een tentoonstelling over de geschiedenis van Rusland in de twintigste eeuw, gezien vanuit de optiek van het gezin en het dagelijks leven. De thema’s gezinsvorming, werk, huishouden en zorg en wonen staan centraal.

De beroemde Russische kunstenaars Ilja en Emilia Kabakov hebben op verzoek van het Van Abbemuseum een tentoonstelling samengesteld uit hun eigen werk en dat van El Lissitzky. Door het werk van deze kunstenaars bij elkaar te brengen, wordt een cirkel gesloten die begon met de revoluties in de eerste jaren van de twintigste eeuw en eindigde met de omwentelingen in 1989.

Meer informatie: Drents Museum, Brink 1, Assen. Telefoon: 0592 - 377733. Website: www.drentsmuseum.nl.

Meer informatie: Van Abbemuseum, Bilderdijklaan 10, Eindhoven. Telefoon: 040 2381000. Website: www.vanabbemuseum.nl.

beeld: Familiearchief T. Valetov)

Ilja & Emilia Kabakov, © Van Abbemuseum

Groningen, Het Nederlands Stripmuseum

Ja, nee, misschien! Strips en cartoons in het Rusland van nu 29 juni - 1 september 2013

Het beroep van striptekenaar was tot voor kort een behoorlijk zeldzaam fenomeen in Rusland. Ook de cartoon bereikte jarenlang een zeer beperkt publiek. De laatste decennia is daar verandering in gekomen, hoewel ‘persvrijheid’ in Rusland nog steeds een betrekkelijk begrip is. De huidige cartoonisten en striptekenaars publiceren niet alleen in kranten en tijdschriften, maar ook veelvuldig op internet. De strips en cartoons dienen vaak als politiek pamflet, maar ook geregeld als onafhankelijke kunstvorm die een nieuw levensgevoel wil uitdragen. Over dit fenomeen van tekenaars die nieuwe paden bewandelen gaat de tentoonstelling in het Stripmuseum. Meer informatie: Het Nederlands Stripmuseum, Westerhaven 71, Groningen. Telefoon: 050 - 3178470. Website: www.stripmuseum.nl.

MAART 2013 VERTREK NL

| 7

werken | interview

Peter d’Hamecourt: na 25 jaar in Rusland nog niet uitgepraat

“Rusland is geen land, Rusland is een theater” tekst

peter smolders |

fotografie

harry kuipers

MAART 2013 VERTREK NL

| 9

interview | werken

Van de Russische politiek houdt hij niet, maar van de Russen zelf wel degelijk. Na een kwart eeuw is Peter d’Hamecourt nog altijd niet uitgekeken op zijn tweede thuisland. In gesprek met een man die zegt dat een Nederlander nooit een Rus wordt, maar er stiekem soms zelf wel veel van wegheeft.

e spreken elkaar in het karakteristieke hotel Schimmelpennick Huys in het centrum van Groningen, waar hij die avond een lezing zal geven – in zijn eigen woorden: “een praatje zal houden” – over Rusland. Als rasverteller met een buitengewone kennis van Rusland en het Russische leven wordt hij vaak gevraagd voor dit soort dingen. Ze brengen hem geregeld terug naar Nederland. Maar nooit voor lang. Dit keer blijft D’Hamecourt drie dagen voor hij weer naar Moskou vliegt. Je bent officieel gepensioneerd, maar daar is volgens mij niet veel van te merken. Lachend: “Mijn vrouw zegt van niet, nee. Het gaat allemaal wel een stuk ontspannener nu, maar ik doe nog steeds een hoop omdat dingen nu eenmaal leuk zijn. Op basis van mijn boeken worden cultuurreizen georganiseerd en daar houd ik dan een praatje bij, maar dat betekent wel dat ik in het seizoen van de stedenreizen elke week twee keer per week in St. Petersburg zit. Ik geef gastcolleges Journalistiek in Moskou of word weer door een radiozender gevraagd commentaar te geven. Hier is er zo’n boekproject (zie kader ‘In de Spiegel’, PS) en zijn er af en toe lezingen en andere dingen. Ik heb onlangs in het Drents Museum een tentoonstelling geopend over Sovjetrealisme. Prachtig trouwens.” Je reisde de hele wereld over. In 1987 kwam je in Rusland, toen nog de Sovjet-Unie, terecht. In 1988 ging je er definitief wonen. Koos je heel bewust voor dat land? “Nee, dat was absoluut toeval. Ik stond

Biografie Peter d’Hamecourt Peter d’Hamecourt (geboren in Vlaardingen op 29 mei 1946) woont en werkt al 25 jaar in Rusland. Hij bediende vanuit Moskou jarenlang de Nederlandse publieke omroep (NOS, Nova, Een Vandaag en vele radioprogramma´s) en de Belgische publieke omroep VRT. Verder leidde hij er een journalistiek bureau en schreef hij voor het Algemeen Dagblad. Samen met zijn Russische vrouw woont hij in Ignatovskoje, een dorp ongeveer 130 kilometer ten zuidoosten van Moskou. Naast zijn ‘datsja’ (plattelandshuis) in het dorp, heeft hij ook een appartement in Moskou. D’Hamecourt schreef inmiddels zeven boeken over Rusland en het Russische leven. Hij geldt in Nederland en België als een van de grootste Ruslandkenners.

VERTREK NL MAART 2013

eigenlijk op het punt om nog eens voor vijf jaar naar Latijns-Amerika te gaan toen de toenmalige hoofdredacteur van het Algemeen Dagblad zei: ‘joh, ik ben met Moskou bezig, we willen daar iemand hebben, want er gaat veel gebeuren. Zou jij het niet willen doen?’ En hoewel het verschil tussen LatijnsAmerika en Moskou me vrij groot leek, zei ik: laten we maar eens gaan kijken. Aanvankelijk zag Moskou er niet al te vrolijk uit. Maar ik ben er al snel mijn eigen multimediabedrijfje begonnen en daar is de binding met het land uit voortgekomen. En drie of vier jaar later heb ik er ook mijn vrouw ontmoet. Dus toen werd het een combinatie van werk en privé.” En nu ben je er al vijfentwintig jaar. Toch ben je vaak extreem kritisch over Rusland. Je schreef ooit heel sceptisch: “Met Poetin is een Russische Pinochet aangesteld, de democratie is een farce en de mensenrechten worden met voeten getreden, maar gelukkig gaat het goed met de bierindustrie.” Wat is dat voor een haat-liefdeverhouding? “Wat ik schrijf is waar, daar kan ik niet omheen. Maar er is een groot verschil tussen de Russische politiek en het leven met de Russen. Gek is dat: we kunnen de Amerikanen wél los zien van hun president. We kunnen de meest vreselijke dingen zeggen over Obama, of al helemaal over voorgangers als Reagan of Bush, maar dat betekent niet dat we kritisch zijn tegenover Amerika en de Amerikanen. Met Rusland is dat anders. Lezers hier vereenzelvigen mijn kritische houding ten opzichte van het Russische regime wel met heel Rusland. Een heel raar fenomeen.” Want met de Russen heb je dus wél een band, blijkbaar. In hoeverre ben je zelf een Rus geworden? “Dat kun je niet worden, denk ik. Als ik anderen mag geloven, ben ik het in mijn rijgedrag inmiddels. Maar als je in Rusland het verkeer wil overleven, dan móet je wel een hoge mate van agressiviteit en assertiviteit hebben. Maar nee, je blijft toch Nederlander.” Zijn ze zo anders dan wij Nederlanders? “Wij zijn veel serieuzer en hechten veel meer aan de waarheid. In Rusland bestaat zoiets als ‘de witte leugen’. Ik zal je een voorbeeld

werken | interview

geven. In Moskou staat een gigantisch beeld van Peter de Grote, tachtig meter hoog. Maar eigenlijk is het Columbus. De kunstenaar die het gemaakt heeft, maakte het voor Miami. Dat ging helaas niet door en toen heeft hij de toenmalige burgemeester van Moskou zover gekregen het af te nemen. De kunstenaar heeft Columbus een beetje bijgewerkt, zodat hij op Peter de Grote ging lijken. En nu staat het daar, aan de Moskourivier, hoewel het duidelijk een beeld is dat is bedoeld om over de oceaan uit te kijken. Toen er een discussie over ontstond, heb ik die man geïnterviewd. Ik vroeg hem waarom zijn beeld in Moskou stond. Hij keek me aan en zei: ‘dat u als Hollander dat nou vraagt! Kijk eens wat hij in hand heeft. Dat zijn de perkamenten rollen waarop de staatshervormingen van de Nederlanders staan. En kijk eens waar hij naar kijkt! Naar het zuidwesten. En wat ligt daar? Nederland! Het is eigenlijk een eerbetoon aan de Nederlands-Russische verhoudingen.’ De man verzint dat ter plekke. Die perkamenten rollen waren eigenlijk gewoon zeekaarten. Ik weet dat hij liegt en hij weet dat ik dat weet en samen berusten we

“Rusland is niet zo ingesteld op vriendschap. Het is ingesteld op vijandschap. Dat zit in de Russische genen” daarin. En daarmee is de leugen geneutraliseerd en is een nieuwe waarheid ontstaan. Dat gebeurt dagelijks in Rusland. En dat maakt het leven ongelooflijk gecompliceerd, maar ook wel leuk.” Hij denkt even na. “Misschien ben ik in zoverre dan wel een Rus geworden dat ik heel ver met hem meega. De waarheid, ach… Die doet er in Rusland eigenlijk niet zo veel toe. De Franse markies De Custine reisde in de negentiende eeuw door Rusland en kwam tot de conclusie dat het een theater is en geen land. Het heeft fantastische decorstukken. Maar het leven is er een theater, zei hij. En dat is het ook.” Waar komt dan die vriendschapsband tussen de twee volkeren vandaan? “Rusland is niet zo ingesteld op vriendschap.

Het is ingesteld op vijandschap. Dat zit in de Russische genen. Nederland is daar op een merkwaardige manier tussendoor geglipt. Het is onder alle vijanden van Rusland het uitverkoren land. Dat is eigenlijk nergens op gebaseerd. Peter de Grote is er wel geweest, maar Den Haag heeft toen alles laten liggen. Niets van wat hij wilde, hebben ze gedaan. Maar nog altijd is er een soort mythe van vriendschap. Iemand onder al die vijanden moest goed zijn. Nou, dat moest Nederland dan maar zijn.” Dus alle vrienden zijn ook nog steeds vijanden, inclusief wij? “Het zijn geen vijanden zoals wij dat in Nederland zouden bedoelen. Het is de vijand die je nodig hebt om uit te leggen waarom dingen zo slecht gaan. Ik woon in een fan-

MAART 2013 VERTREK NL

| 11

interview | werken tastisch natuurgebied, maar als je in het bos loopt, kom je ineens een vuilnisbelt tegen. Allemaal plastic zakken en dat soort troep. Niemand doet daar wat aan. Maar iemand zei me wel: ‘Vroeger hadden we daar geen last mee. We gooiden wel rotzooi weg, maar dat was allemaal organisch. Het is de schuld van de Amerikanen, want die hebben het plastic uitgevonden. Die zijn schuldig!’ Dat is het niveau van de vijandschap.” Het gebrek aan echte democratie dat je omschrijft, hindert dat je ook in je dagelijkse leven? “Nee. Het hele bestuurlijke orgaan staat eigenlijk los van de samenleving. Er is eigenlijk geen Russische natie. Er zijn 140 miljoen individuen met één droom: dat het anders en mooier wordt.” In vrij korte tijd is een aantal Russen heel rijk geworden. Is dat proces afgesloten, of liggen er nog steeds kansen? Hoe is het als ondernemersland? “Je kunt in Rusland overnight rijk worden. Daarom is het ook zo aantrekkelijk voor het Nederlandse bedrijfsleven om er actief te zijn. Als je op de goede markt zit, kan het heel hard gaan. Russen sparen niet, ze consumeren. Het is bijvoorbeeld de enige groeiende automarkt in Europa. En je kunt er makkelijk krediet krijgen. Zeker in de steden zit het maandelijkse inkomen al op minimaal duizend euro per maand. Iedereen woonde vroeger in een huis van de staat, maar dat is begin jaren negentig allemaal geprivatiseerd, dus zonder dat je een cent uitgaf, had je ineens een eigen huis. Mensen hebben geld te besteden en dat doen ze dus ook. Dat is nog niet gestagneerd. Er worden nog steeds nieuwe markten aangeboord.” Maar er zijn ongetwijfeld ook schaduwkanten. “Je hebt als ondernemer voor hetzelfde project twee keer zoveel werknemers nodig. Efficiency is vaak niet optimaal. Logistiek is zeer onderontwikkeld. Maar dat kan zolang de lonen nog zo redelijk zijn. Het is moeilijk hooggeschoold personeel te veroveren, maar daardoor ontstaat weer een nieuwe markt: de werving- en selectiebureaus. Als je goed prikt, zit je ook goed. Het kan ook faliekant fout gaan. Het blijft onvoorspelbaar. De continuïteit van wetgeving laat te wensen over. De duidelijkheid ook, je moet ongeloof-

VERTREK NL MAART 2013

lijk soepel zijn. Nederlanders zijn vaak nogal direct, op het lompe af, en dat is voor Russen soms moeilijk. Het theaterachtige leven is niet altijd ingesteld op onze directheid. Er zijn makkelijkere landen denkbaar.” Corruptie? “Dat is een complex iets wat al eeuwen bestaat en niet is uit te roeien. Dat komt ook doordat de staat nog steeds de overheersende factor is. Er is altijd iemand nodig die een papiertje tekent. De staat is alom aanwezig. En in het hele systeem zit ook de rechtspraak, dus je voelt je ook daardoor niet beschermd. Het is een vermoeiend verschijnsel, maar Russen kunnen er kennelijk niet buiten.” En de Rus klaagt ook niet? “Dat is ook een verschil met Nederlanders. Nederland is zo’n ongelooflijk rijk land. Gisteravond kwam ik aan. Je komt op Schiphol, je loopt naar een perron en er komt een keurige trein aan die je op tijd brengt naar waar je moet zijn. Daar zitten allemaal mensen in van mijn leeftijd die in het weekend kennelijk met een soort ouderenpas eerste klas kunnen reizen. Ik kwam hier in Groningen en liep eens door de stad. Er is hier zo veel, het bruist en het doet. Er wordt volop gebouwd. Dan denk ik: crisis? Waar? Het zit Nederlanders misschien toch een beetje in het bloed, dat chagrijn. Er zijn ongetwijfeld mensen die echt problemen hebben, maar als ik hier om me heen kijk, denk ik toch vooral: waar hebben we het over?” Zie je jezelf je laatste dagen in Rusland slijten? “Nee. Ik zal het nog wel een aantal jaren uithouden, maar op een gegeven moment ga je toch weg. De voorzieningen zijn niet geweldig. Het klimaat is natuurlijk ook een handicap. Als je in april nog met de sneeuwblazer de deur uit moet, heb je het op zeker moment wel gehad. Maar ik heb nog geen planning. Ik vind voorlopig nog een aantal dingen daar ongelooflijk leuk.” In hoeverre ben je na 25 jaar geïntegreerd en word je niet meer als buitenlander gezien? “Dat blijft eeuwig zo. Het scheelt wel dat ik Nederlander ben. Die zijn immers uitverkoren tot vriendschap. Het is ook vaak een beetje alsof de grote broer het kleine broertje over de bol aait.”

In de spiegel In de Spiegel, dat onder eindredactie van Peter d’Hamecourt is samengesteld, is een bijzonder Russisch-Nederlands boek. Letterlijk: het is in alle opzichten voor de helft het een en voor de andere helft het ander. Het heeft zowel een Russische als een Nederlandse kaft en de veertien essays die het boek vormen, zijn in beide talen opgenomen. Ze zijn geschreven door zeven Nederlanders die in Rusland wonen en zeven Russen die zich in Nederland hebben gevestigd. Ze houden elkaar een spiegel voor: hoe zien de Russen de Nederlander en andersom? Er blijken nog heel wat misverstanden te bestaan. Als Nederland ter sprake komt in Rusland gaat het bijna exclusief over de monarchie, drugs, prostitutie of euthanasie. Omgekeerd blijft de Hollander steken in vastgeroeste clichés over Russen die, als ze niet dronken zijn, op beren jagen en moeten leven in een land dat permanent ijzig koud is. Toch bestaat er wederzijdse bewondering. De enige min of meer verteerbare kaas van Russische bodem heet Hollandse kaas. In Nederland wordt met ontzag verwezen naar grote Russische schrijvers. Dit boek is een uitgelezen kans voor iedere Rus of Nederlander die graag meer van het andere volk wil weten. Het verschijnt rond 1 mei bij Uitgeverij Conserve (www.conserve.nl) en is te krijgen via de reguliere boekhandel.

In de Spiegel Uitgeverij Conserve, 320 pagina’s, € 19,99

werken | interview

“Het theaterachtige leven is niet altijd ingesteld op onze directheid. Er zijn makkelijkere landen denkbaar” Want stiekem bewondert die grote broer het kleintje soms toch… “Ja. Dat doet me denken aan een ander verhaal. Een van de dingen die mensen bewonderen is de Nederlandse agrarische sector. Aan het eind van de Sovjettijd, toen allerlei burgerinitiatieven ontstonden, vroeg de landbouwadviseur van de Nederlandse ambassade of ik mee wilde naar een groep vrouwen die in het Wolgagebied de veeteelt weer tot bloei wilde brengen. Hij zou een lezing houden. Maar een dag voordat we weg zouden gaan, werd hij ziek. Hij zei: ‘Jij moet gaan, we kunnen die dames niet teleurstel-

len. Ik heb een kant-en-klare speech die je kunt voordragen.’ Dus ik heb die speech een beetje tot me genomen en ik stond in een prachtige zaal met honderd vrouwen. Die dachten dat het allemaal mijn eigen kennis was en dat ik een grote agro-expert was. Daarna kwam de vragenronde. Hoeveel melk geeft een Nederlandse koe? Geen idee. Dus ik noemde maar een aantal liters. Er ging een geroezemoes door de zaal en een vrouw zegt: ‘Dat is zes keer zoveel als een Russische koe! Hoeveel verdient een Nederlandse boer dan?’ Ik noemde een bedrag dat volgens mij wel overeenstemde met het gemiddelde inko-

men. En dat ging zo maar door. Aan het eind van de avond was ik de held van de Nederlandse agro-sector. Nu word ik nog steeds elk jaar uitgenodigd voor de grote agro-tentoonstelling in Moskou, waar zij ook altijd trouw zijn. Ze zetten me neer in een forum en elke keer word ik weer aangekondigd als de grote landbouwspecialist.” Die avond was jij dus toch een Rus. Je deed mee met het theater. Hij lacht. “Ja, precies.” n

MAART 2013 VERTREK NL

| 13

Rusland | specialisten

Nederland en Rusland: is het water te diep?

tekst hans van koningsbrugge

MAART 2013 VERTREK NL

| 15

specialisten | Rusland Nederlanders komen al heel lang in de Russische landen. In de 14de en 15de eeuw, de hoogtijdagen van de Hanze, vonden Nederlandse handelaars hun weg naar Novogorod, het meest noordoostelijke handelskantoor van de organisatie. In de 16de eeuw begonnen Zuid-Nederlanders, Vlamingen en Brabanders de handel op het Oostzeegebied te domineren. De rijkdom van Antwerpen was er een nadrukkelijk gevolg van. De Nederlandse opstand maakte aan deze dominantie een einde.

VERTREK NL MAART 2013

e Spaanse inname van Antwerpen (1585) bezegelde de definitieve scheiding tussen de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden. De Nederlandse Republiek sloot de Schelde af, wat de opkomst van Amsterdam mogelijk maakte. Brabantse en Vlaamse protestantse vluchtelingen – vaak in de handel werkzaam – brachten hun handelsnetwerken mee, waardoor de banden met Moskovië, de toenmalige naam voor Rusland, konden worden geïntensiveerd. Aangezien het Russische rijk nog niet beschikte over Oostzeehavens voeren Nederlanders via de Noordelijke route. Archangelsk werd aldus het centrum voor de Russische buitenlandse handel. Hier concurreerden de Nederlanders vooral met Engelse collegae. Deze hadden zich verenigd in de zogeheten Muscovy Company. In tegenstelling tot de Engelsen opereerden de Nederlandse kooplieden individueel. Dit had als nadeel dat men elkaar – en de Engelse ‘collegae’ – probeerde de loef af te steken, maar tegelijkertijd was flexibiliteit een dringende vereiste. Waar de Engelsen zich formeel opstelden, toonden de Nederlanders zich vooral handig. Die flexibiliteit was en is een karaktertrek die men ook vandaag moet hebben om in Rusland te slagen.

Modernisering Terwijl de Nederlandse Republiek in de Gouden Eeuw haar hoogtepunt kende, herstelde Moskovië na 1613 van een burgeroorlog en een Poolse inval. Vooral dit laatste demonstreerde hoe zwak Rusland eigenlijk was. De formele contacten tussen beide landen verliepen stroef. De Nederlandse regering wilde handelsvoordelen, het Russische bewind wapen- en financiële hulp. De wederzijdse wensen lagen zo ver uit elkaar dat van enige overeenstemming geen sprake kon zijn. En toch vormde vooral de tweede helft van de 17de eeuw een hoogtepunt in de Russisch-Nederlandse relaties. Dit kwam vooral door de inventiviteit van de afzonderlijke Nederlandse Ruslandganger. Al voor de tijd van tsaar Peter de Grote waren Nederlanders actief bij de modernisering van Rusland. Ook dit zou – tot op de dag van vandaag – een structureel element blijven in de onderlinge relaties. Nederlanders waren de grondleggers van de Russische

wapenindustrie, het postwezen, de vlootbouw, de medische zorg, watermanagement en tuinarchitectuur. Oftewel, als je het in Rusland wilde of wil maken, helpt het als je met innovatieve gedachten komt. Een ander mooi voorbeeld van deze inventiviteit is de Vriezenveense handel op Rusland. Rond 1740 arriveerde de eerste kooplieden uit dit Overijsselse dorp in de Russische hoofdstad. Zij hielden zich in eerste instantie bezig met handel in linnen en zaad. Naarmate de tijd vorderde zouden steeds meer Vriezenveners zich in Sint-Petersburg vestigen. Daar introduceerden zij naast linnen ook haring, kaas, tabak en cacao. Het hedendaagse Russisch kent nog steeds de uitdrukking gollandski sur, Hollandse kaas, die eigenlijk niet duidt op de afkomst maar meer op een kaas die genietbaar is. Volgens de overlevering waren de Vriezenveners uitermate succesvol. Zo zouden de tsaren Alexander II en Alexander III hun rookwaren persoonlijk hebben aangeschaft in de winkel van de Vriezenveense familie Ten Cate.

“Waar de Engelsen zich formeel opstelden, toonden de Nederlanders zich vooral handig” Vanzelfspekend maakte de Oktoberrevolutie van 1917 aan dit alles een einde. De nieuwe Sovjet-regering verklaarde onroerend goed tot staatsbezit. Tegelijkertijd werden staatsleningen en daarbij behorende rentes niet meer terugbetaald. Bankkluizen werden simpelweg leeggehaald en tot staatseigendom verklaard. De meeste Nederlanders verlieten gedesoriënteerd Rusland. De Nederlandse kerk aan de Nevski Prospekt werd genationaliseerd en daarna gesloten. Sommige Nederlanders bleven achter in de hoop dat alles toch nog ten goede zou keren en dat men zijn bezittingen zou terugkrijgen. Dit bleek ijdele hoop. De anonimiteit was nog slechts wat restte. Pas na 1991, met de val van de Sovjet-Unie, zouden de Russisch-Nederlandse contacten weer worden gecultiveerd en vonden Nederlanders weer de weg naar het Grote Oosten.

Rusland | specialisten

foto: harry kuipers

“De tweede helft van de 17de eeuw vormde een hoogtepunt in de RussischNederlandse relatie”

Verschillen Belangrijke verschillen tussen Nederlanders en Russen komen voort uit de geschiedenis. Door de Mongoolse bezetting van de Russische landen (1240-1480) en het autocratische regeringssysteem heeft het land de Renaissance, de Scholastiek, het Humanisme en de Verlichting grotendeels gemist. Oftewel, Nederlanders en Russen hebben door de geschiedenis een verschillende mentale basis. Waar in Nederland individualiteit en eigen verantwoordelijkheid – en dus desnoods protesteren – centraal staan, is in Rusland collectiviteit belangrijk. Steun geven en krijgen van familie of vrienden is in het Russische leven belangrijk. Deze collectiviteit beschermt tegen een overheid die bij veel Russen slechts

wantrouwen en apathie oproept. Dezelfde overheid beantwoordt dit sentiment op haar beurt met een overmatige bureaucratie. Dit is een van de verklaringen voor de in Rusland welig tierende corruptie. Hierdoor kan immers iets formeel onwelgevalligs worden omgebogen in een prettiger overheidsbesluit. Het fenomeen bureaucratie is Nederlanders overigens ook niet onbekend, maar bij ons ontbreekt meestal het fundamentele wantrouwen tegen regeerders. De overmatige staatsinvloed blokkeerde in Rusland het ontstaan van een middenklasse. Tot 1861 was het merendeel van de Russische bevolking horige, dus als onvrije in dienst van kerk, aristocratie of staat. Nadien veranderde het welvaartspeil van deze

bevolkingsgroep niet of nauwelijks omdat er geen fundamentele landhervormingen werden afgekondigd. Na de Socialistische Revolutie was het maken van winst vies, iets wat natuurlijk niet de opkomst van een middenklasse heeft bevorderd. Na 1991 waren er kansen, maar de economische rampen die Rusland toen hebben getroffen – eerst hyperinflatie en in 1998 de Roebelcrisis – hebben vele Russen tot de bedelstaf gebracht. De Roebelcrisis, toen banken van de ene op de andere dag sloten, veroorzaakte een nog steeds bestaand Russisch wantrouwen tegen deze instellingen. Vele Russen bewaren dan ook hun geld thuis. Nu ontstaat er langzaam een middenklasse in Rusland omdat sinds 1998 ook de overheidslonen successievelijk

MAART 2013 VERTREK NL

| 17

specialisten | Rusland zijn verhoogd. Olie- en gasinkomsten hebben de Russische staatskas danig gespekt. Hierdoor is het consumptiepeil voor de gemiddelde Ivan Ivanovitsj flink hoger geworden.

Waar het leven onvoorspelbaar is, ontstaat vanzelf een carpe diem – pluk de dag – mentaliteit. De Russische warmte, uitbundigheid, gastvrijheid en vriendschap zijn fenomenaal. Dat Nederlanders bij alles een agenda hanteren – ook als men met vrienden of familie een afspraak maakt – is voor Russen ondenkbaar. Daar is men altijd welkom, ook al komt het misschien niet uit. Altijd zal het nodige eten en drinken op tafel staan. Voor Russen is planning weinig belangrijk. Het is in Rusland opvallend dat waar in de Sovjettijd de economie van staatswege werd gepland, diezelfde planning in het Russische denken weinig ingang heeft gevonden. Dit heeft veel gevolgen voor het uitvoeren van projecten. Russen plannen vaak slecht maar zijn in de uitvoeringsfase flexibel. Bij Nederlanders gelden eenmaal goedgekeurde plannen als zaligmakend met weinig veranderingsruimte aan het einde. Kortom, Nederlanders en Russen kunnen samen het beste van twee werelden verenigen. De dimensie tijd is zoals gezegd een andere in het Russische dan in het Nederlandse denken. Dit heeft ook gevolgen voor het zakendoen. Nederlandse ondernemers menen vaak snel te kunnen en moeten scoren. Één bezoek moet al vruchten afwerpen. Voor een Rus betekent een eenmalige visite niet meer dan een komeetstreep in de nacht. Hij wil de buitenlander leren kennen, ermee van gedachten wisselen en desnoods gezamenlijk melancholie beleven. Discussies over de peilloze Russische ziel zijn daartoe een veel beproefd middel! Een sleutel voor succes in Rusland is dan ook echte aandacht geven en krijgen, oftewel zonder vriendschappelijk sentiment bereikt men weinig. Daarbij is het noodzakelijk kennis te hebben van de Russische geschiedenis en cultuur. Juist die kennis is bij Nederlanders, trouwens ook over het eigen land, dun gezaaid.

Etiquette Russische etiquette is een verhaal op zich. Russische gebruiken worden vaak ingegeven door tradities, deels door bijgeloof. Wat dit laatste betreft: handen geven over de drempel voorspelt een weinig gelukkige

VERTREK NL MAART 2013

foto: harry kuipers

Carpe diem

“Succes of mislukking in Rusland hangt af van het vermogen om het eigen westerse denken te relativeren” samenwerking. Bloemen kunnen gegeven worden, maar dan in een oneven aantal. Even aantallen horen bij een begrafenis. Russische mannen zitten ook niet vaak op hoeken van een vergadertafel. Dan schijnt men vrijgezel te worden of te blijven. En wie wil dat nu? Traditioneel zijn vaak diners en ontvangsten. Bekend zijn de Russische toasts bij deze gelegenheden. Een heildronk op de gastheer wordt gewoonlijk gewaardeerd. Echter, de derde toast is altijd op de aanwezige vrouwen of vrouwen in het algemeen. Deze eerste bijeenkomsten hebben vaak een tamelijk formeel karakter, waarbij senioriteit vaak de toon aangeeft. Later, wanneer men wat vertrouwelijker met elkaar is geworden, volgt een uitnodiging thuis. Dat is natuurlijk een signaal om vertrouwelijker te worden en

elkaar beter te leren kennen. Een Nederlander is op dit punt veel aarzelender: hij zal eerder kiezen voor het formelere restaurant en zo juist doen wat de Rus niet wenst, namelijk afstandelijk blijven.

Succes or Failure Succes of mislukking in Rusland hangt af van het vermogen om het eigen westerse denken te relativeren. De grootste valkuil is om te denken dat Rusland hetzelfde is als Nederland of West-Europa. Inleving in de Russische manier van denken en doen is dus onontbeerlijk. Slaagt men hierin dan zal men spoedig ontdekken hoeveel Rusland eigenlijk te bieden heeft. In dat geval kunnen, net als in de tijd van tsaar Peter de Grote, vriendschap en innovatie hand in hand gaan. n

activiteitenagenda xxxxxx Groningen, Noordelijk Scheepvaartmuseum

From Sint-Petersburg with love 9 ma art - 5 mei 2013.

In deze expositie is het werk te zien van acht Russische kunstenaars uit SintPetersburg en acht Nederlandse kunstenaars van de groep Artcetera. Zij tonen een beeld van elkaars samenleving: Wat betekent vrijheid in Rusland? Hoe gaan de generaties met elkaar om in Nederland? De expositie houdt je een boeiende spiegel voor van het moderne Rusland en Nederland. Meer informatie: Noordelijk Scheepvaartmuseum, Brugstraat 24, Groningen. Telefoon: 050 - 3122202. Website: www.noordelijkscheepvaartmuseum.nl.

Maastricht, Bonnefantenmuseum

De Grote Verandering. Revoluties in de Russische schilderkunst 1895-1917 Tot e n m e t 1 1 au g u stu s 2 0 1 3 .

De meer dan negentig schilderijen van deze tentoonstelling zijn afkomstig uit collecties van verschillende Russische musea, waaronder het befaamde Tretyakov Museum in Moskou en het Staats Russisch Museum in Sint-Petersburg. Tijdens de tentoonstelling wordt de sfeer opgeroepen van de salons in Moskou en Sint-Petersburg van ongeveer honderd jaar geleden. Meer informatie: Bonnefantenmuseum, Avenue Ceramique 250, Maastricht. Telefoon: 043 - 3290157. Website: www.bonnefanten.nl. Foto: ÂŠ Fondazione Aldo Rossi; Bonnefantenmuseum

Nederland-Ruslandjaar Nieuwkoop en Den Haag

Noord-Nederland

Theaters in heel Nederland

De Lady Macbeth uit het district van Mtsensk

Peter de Grote Festival

Misdaad en straf

5 april en 2 mei

Het Hexagon Ensemble brengt samen met de acteurs Carol Linssen en Christine Ewert een multidisciplinair programma met als uitgangspunt de novelle Een lady Macbeth uit het district van Mtsensk en de opera die Dmitri Sjostakovitsj op basis daarvan componeerde. Deze opera geldt alom als een meesterwerk dat de gemoederen altijd bezig heeft gehouden. Het Hexagon Ensemble speelt stukken uit de opera, terwijl de acteurs de novelle tot leven brengen. Het klassieke concert vindt op 5 april plaats in de Hervormde Kerk in Nieuwkoop en op 2 mei in de Dr. Anton Philipszaal in Den Haag. Meer informatie: Hexagon Ensemble. Telefoon: 0318 - 590331. Website: www.hexagon-ensemble.com.

2 4 j u l i - 3 au g u stu s 2 0 1 3

Het Peter de Grote Festival is het grootste kamermuziekfestival van Noord-Nederland. Op karakteristieke locaties worden ongeveer vijftig kamermuziekconcerten georganiseerd, waar internationaal gerenommeerde musici het programma verzorgen. Deze concerten worden omlijst met cultuurtoeristische arrangementen. Het thema van het Peter de Grote Festival 2013 is Rusland. Er is muziek van Russische componisten en van Nederlandse componisten die door Russen zijn beĂŻnvloed, plus een speciaal voor het festival geschreven opera over het leven van Peter de Grote. Meer informatie: Peter de Grote Festival. Telefoon: 050 - 5951306. Website: www.peterdegrotefestival.nl.

3 ma art - 8 mei 2013

Dit toneelstuk van het Noord Nederlands Toneel is een bewerking van de literaire thriller Misdaad en Straf van de Russische schrijver Fjodor Dostojevski. Als Raskolnikov op heterdaad wordt betrapt, pleegt hij zijn tweede moord. Zijn geweten speelt hem parten, hij is wanhopig en vreest ontmaskerd te worden. En dan ontmoet hij Sonja, een meisje dat als prostituee haar familie probeert te onderhouden. Beiden overschrijden grenzen om te overleven. In een wederzijdse afhankelijkheid ontstaat een aarzelende liefde. Meer informatie: Noord Nederlands Toneel. Telefoon: 050 - 5885440. Website: www.nnt.nl.

MAART 2013 VERTREK NL

| 19

activiteitenagenda Rotterdam

Rotterdam, Rotterdam Business School

Wereldhavendagen

Russian Business Week

6 - 8 september 2013

De Wereldhavendagen in Rotterdam staan dit jaar in het teken van Rusland, met als thema ‘Van Wolga tot Maas’. Om de festiviteiten luister bij te zetten komt een marineschip van de Russische Federatie naar Nederland. Meer over de invulling van dit thema wordt in de loop van dit jaar bekendgemaakt. Meer informatie: Stichting Wereldhavendagen. Telefoon: 010 - 2524949. Website: www.wereldhavendagen.nl.

14 - 17 mei 2013

Tijdens dit meerdaagse evenement rond zakendoen in Rusland presenteren studenten uit Rusland en Nederland de uitkomsten van onderzoeken die ze hebben uitgevoerd in opdracht van Nederlandse bedrijven. Er zijn lezingen van gastsprekers en docenten van de Rotterdam Business School en partneruniversiteiten uit Rusland. Er zijn rondetafeldiscussies tussen Russische en Nederlandse zakenpartners en sociale evenementen, zoals een Russische netwerkborrel, intermezzi met klassieke en volksmuziek en een party met een Russische dj. Meer informatie: Rotterdam Business School, Kralingse Zoom 91, Rotterdam. Telefoon: 010 7946214. Website: www.rotterdambusinessschool.nl.

Nederland-Ruslandjaar

Zaandam, Zaans Museum

Czaar Peterhuisje 5 m a a r t - 3 1 d e c e m b e r 2 0 1 3 , o p z o n d a g e n va n 1 2 . 0 0 t o t 1 6 . 0 0 u u r

Het Czaar Peterhuisje is één van de oudste houten huisjes van Nederland. In 1632 werd het als arbeidershuisje gebouwd van oud scheepshout. Tsaar Peter de Grote logeerde er toen hij in 1697 het vak van scheepstimmerman kwam leren. Het huisje bevat een schat aan herinneringen aan het verblijf van de tsaar, zoals allerhande memorabilia en curiositeiten. Veel mensen, onder wie Russische tsaren, Nederlandse vorsten en zelfs Napoleon, brachten ooit een bezoek aan het Czaar Peterhuisje. Meer informatie: Zaans Museum, Schansend 7, Zaandam. Telefoon: 075 - 6810000. Website: www.zaansmuseum.nl. Beeld: Zaans Museum

MAART 2013 VERTREK NL

| 21

dilemma’s | leven

waar ben je opgegroeid? APELDOORN wat is je geboortedatum? 26 MEI 1983 waar woonDE je in RUSLAND? IN HET CENTRUM VAN MOSKOU

VERTREK NL MAART 2013

leven | dilemma’s Voetballer Demy de Zeeuw woonde sinds de zomer van 2011 in Rusland, waar hij speelde voor topclub Spartak Moskou. In de winterstop van het seizoen 2012-2013 werd hij – in eerste instantie op huurbasis – naar de Brusselse club Anderlecht gehaald. Maar speciaal voor VertrekNL kijkt Demy nog één keer terug op zijn Russische periode. In de Russische hoofdstad verbaasde hij zich over het verkeer, genoot hij van de luxe restaurants, winkels en andere voorzieningen en miste hij de Hollandse kost. “Het is heel raar, maar dingen die je in Nederland niet eens heel vaak eet, mis je ineens echt.”

“Rusland is in alle opzichten anders dan Nederland”

tekst rimke de groot | fotografie bastiaan heus

amen met zijn vriendin woonde Demy midden in het centrum van Moskou. “Onlangs is naast mijn appartementencomplex het hoogste gebouw van Europa opgeleverd”, vertelt hij. “Deze buurt is het businesscentrum van Moskou. Over een aantal jaar staan er ongeveer twintig hele hoge wolkenkrabbers. Zelf woonde ik op de 42ste verdieping en had ik een prachtig uitzicht over heel Moskou.”

Anders

Na anderhalf jaar was Demy nog steeds niet gewend aan het leven in de Russische hoofdstad. “Het was in alle opzichten anders dan in Nederland. De cultuur, de taal, het verkeer en ook het klimaat zijn zo anders dan ik in Nederland gewend was. Ook waren wij vanaf begin december tot en met maart nooit in Rusland, omdat de competitie dan vanwege het weer stilligt. Verder reisden we erg veel door Rusland en ook naar andere landen voor wedstrijden in de Champions League, dus eigenlijk was ik er bij elkaar pas een klein jaar. De laatste maanden had ik wel meer mijn draai gevonden omdat er een nieuwe speler in hetzelfde gebouw als ik kwam wonen die Engels sprak, er een grote gym geopend werd en ik wat meer mijn plekjes in Moskou kreeg.”

Contact met de Russische bevolking had Demy niet veel. “Het meeste contact had ik met de jongens uit mijn team en met mijn privéchauffeur, die Russisch is. Ik had hem 24 uur per dag tot mijn beschikking omdat het verkeer in Rusland één grote chaos is. Ook waren we onlangs bij onze onderburen geweest, maar dat was eenmalig. Ik kwam verder nooit spontaan bij Russen, het is een heel andere cultuur.”

Rijke Russen Het meest genoot Demy in Moskou van de luxe. “Doordat er heel veel rijke Russen in Moskou wonen, is het aanbod aan goede restaurants, winkels en andere luxe voorzieningen erg groot. Dat is heel wat anders dan ik in Nederland gewend was. Restaurants zijn heel goed en mooi. Moskou kun je soms het beste vergelijken met New York: je moet de plekken echt kennen en als je die kent, is het heel erg vermakelijk.” Maar hoe luxe de restaurants ook zijn, soms had Demy toch heimwee naar een Hollands patatje met mayonaise. “Het is heel raar, maar dingen die je in Nederland niet eens heel vaak eet, miste je ineens echt. Boerenkool hadden we in ieder geval meegenomen uit Nederland en rond Sinterklaas ook pepernoten. Ook het in je eigen taal communiceren met mensen die een vergelijkbare achtergrond hebben miste ik wel eens, of even snel naar vrienden of familie toe

MAART 2013 VERTREK NL

| 23

dilemma’s | leven gaan of zelf autorijden. En Nederland is een gemakkelijk land in alles. In papierwerk bijvoorbeeld. In Rusland moest je bij alles je paspoort laten zien en werd het tien keer gescand.”

mentengebouw zat een heel groot winkelcentrum waar je lekker kunt lunchen, bowlen of naar de bioscoop kunt. En ik ging veel naar de gym met zwembad en sauna die sinds de zomer open is.”

Verkeer in Moskou

Leuk leven

Vol verbazing keek Demy soms naar de automobilisten die zich in het verkeer van Moskou begeven. “Het verkeer is één groot drama. Iedere dag als ik in de auto stapte, dacht ik weer: Wat is dit? Auto’s komen van alle kanten en het lijkt of niemand rekening met elkaar houdt, maar op de een of andere manier hebben ze meer respect voor elkaar dan in Nederland. Ritsen, laat invoegen, afsnijden, links en rechts inhalen met hoge snelheden, niemand maakt zich er druk om. Het contrast in auto’s is ook groot: er zijn dure, luxe auto’s, maar ook Lada’s waar veelal arme bewoners in rijden die uit Kazachstan en Tadzjikistan komen. Maar er zijn vooral veel taxi’s. Voor vijf euro brengen ze je van de ene kant naar de andere kant van de stad.”

Voetbal is een mondiale sport, dus als voetballer kun je in principe overal ter wereld wonen en werken. Toch blijkt de keuze voor de ideale plek om te leven en voetballen voor Demy niet zo makkelijk. “Er zijn zo veel plekken op de wereld waar je kunt voetballen en ook een leuk leven kunt hebben. Maar je moet de juiste afweging maken: ga je voor het avontuur, voor je ambitie, de stad, de club of het geld? En in je carrière komen er momenten dat je de afweging moet maken wat jij denkt dat op dat moment het beste voor je is.”

Anoniem over straat Moskou telt ongeveer evenveel inwoners als heel Nederland bij elkaar, maar qua beleving van het voetbal is er een groot verschil. Als voetballer van een van de grootste clubs van Rusland kon Demy vrij anoniem over straat. “Eigenlijk werd ik nooit herkend”, zegt hij. “De mensen geven ook niet heel veel om voetbal. Stadions zijn altijd voor een kwart gevuld en de ambiance is ver te zoeken.” Zijn vrije tijd in Moskou kon Demy dus in de anonimiteit doorbrengen. Als hij niet aan het voetballen of trainen was, besteedde hij zijn tijd aan van alles en nog wat. “Ik heb sinds kort een hond, dus ik ging vaak naar een park. Of ik ging lekker lunchen of even winkelen, maar ik was vooral veel thuis of rondom ons huis. Onder ons apparte-

“Moskou kun je soms het beste vergelijken met New York: je moet de plekken echt kennen en als je die kent, is het heel erg vermakelijk”

VERTREK NL MAART 2013

Eerste zakendistrict van Rusland Moscow-City, de wijk waar Demy woonde, is een zakendistrict in aanbouw binnen Moskou. De wijk wordt ook wel Internatio-naal Zakencentrum van Moskou genoemd en moet het eerste zakendistrict van Rusland worden, waar (luxueus) werken, wonen en entertainment worden gecombineerd, zodat het een stad in een stad wordt. Begin november 2012 bereikte de Mercury City Tower, een toren van 75 verdiepingen met kantoren en appartementen, er het hoogste punt van 338 meter. Het werd daarmee het hoogste gebouw van Europa, maar dat zal niet lang duren. In dezelfde wijk wordt al gebouwd aan de Federation Tower, die in 2013 af moet zijn en 506 meter hoog wordt. bron : wikipedia . nl , nos . nl

leven | dilemma’s

Het wereldberoemde Rode Plein in Moskou of het gezellige Leidseplein in Amsterdam? De Hollandse keuken of de Russische? We legden Demy vier dilemma’s voor over leven en voetballen in Nederland versus leven en voetballen in Rusland.

dilemma’s Het Rode Plein of het Leidseplein? “Het Leidseplein. Het Rode Plein is erg mooi, maar ik ben er al twintig keer op geweest en het blijft een plein waar verder weinig te beleven valt. En op het Leidseplein is altijd wat te beleven.”

Je staat bekend als een van de bestgeklede Nederlandse voetballers. Waar ga je liever shoppen, in Moskou of in Amsterdam? “Beide. Moskou heeft veel meer keuze, maar is wel veel duurder. Amsterdam heeft minder keuze, maar is een stuk goedkoper. Misschien moet ik online shoppen kiezen, dat zit er precies tussenin.”

Voetballen in een koude, maar bruisende wereldstad bij een grote club of in een warm en rijk land in een kleine competitie? “Dan kies ik toch voor het eerste. De keuze voor Moskou was er een om verschillende redenen. Als ik straks klaar ben, kan ik rustig voetballen in mijn tuin in een warm en rijk land.”

Een Russische Borsjtsj of een Hollandse kop snert? “Nou, de eerste avond, toen ik in Moskou mijn contract ging ondertekenen met de clubleiding van Spartak, gingen we naar een restaurant en vroeg ik om een typisch Russisch recept. Ik kreeg dus Borsjtsj voorgeschoteld en ik lieg niet als ik zeg dat dat het vieste was dat ik ooit heb gegeten. Er zat een gellaag over ijskoud rundvlees dat ongelooflijk zout was. Dat was mijn eerste en laatste ontmoeting met de Russische keuken, dus doe mij maar een kop snert. n

Over Demy Demy de Zeeuw werd op 26 mei 1983 geboren in Apeldoorn. Hij begon zijn voetbalcarrière in het seizoen 2001/2002 bij Go Ahead Eagles. Daarna speelde hij vier jaar voor AZ en twee seizoenen bij Ajax. Met beide clubs werd hij landskampioen. In de zomer van 2011 tekende Demy een contract bij Spartak Moskou, een topclub uit de Russische competitie. Afgelopen januari huurde Anderlecht hem voor een halfjaar, met een optie tot koop. Niet alleen zijn voetbalkwaliteiten leveren hem prijzen op, hij werd in 2011 ook door het mannentijdschrift Esquire gekozen tot bestgeklede voetballer van de Nederlandse Eredivisie en hij werd Twitteraar van het Jaar in de categorie sport. Als een van de eerste profvoetballers lanceerde hij begin 2012 een eigen online personality magazine, www.demydezeeuw.nl, met nieuws over lifestyle, gadgets, modetrends, bekende Nederlanders en topsporters en natuurlijk hemzelf. “Het gaat erg goed met de website, ik krijg steeds meer bezoekers en we gaan in 2013 een nieuw design uitrollen met een mobiele app en een webshop”, vertelt Demy. “Daarnaast ben ik aandeelhouder van het nieuwe Wannahaves, dat weer terugkomt, en heb ik een online voetbalconcept opgezet dat nu wordt ontwikkeld.”

MAART 2013 VERTREK NL

| 25

puzzel en win

KRUiSwoorDpuzzel 1

4 6

10 11 12

2 13 14

19 22

usland heeft veel te bieden, daar waren wij Nederlanders al snel achter. Het heeft een rijke en roerige geschiedenis waar wij als klein landje zeker een aandeel in hebben gehad. Ter ere van de 400 jaar oude betrekkingen tussen Rusland en Nederland nemen we u in deze puzzel graag mee op een tochtje door dit boeiende land. Heeft u de puzzel correct ingevuld, dan kunt u met behulp van de letters in de zes gekleurde vakjes het woord maken dat de oplossing vormt. Stuur voor 1 mei 2013 deze oplossing naar: redactie@vertreknl.nl, de winnaars worden bekendgemaakt via de website www.vertreknl.nl. Winnaars maken kans op twee gratis kaartjes t.w.v. 15 euro per stuk voor de tentoonstelling Peter de Grote - Een bevlogen tsaar ter beschikking gesteld door Hermitage Amsterdam.

Oplossing: Horizontaal 1. Russische componist 8. Rivier in Siberië 9. Russische meisjesnaam 10. Lagerhuis van het Russische parlement 11. Afbeelding van Christus, de Moeder Gods, heiligen of hoogfeesten 12. Museum in SintPetersburg 13. Voornaam van de eerste president van de Russische Federatie 15. Het eerste permanent bewoonde Russische ruimtestation 17. Russische jongensnaam 23. Rivier in Siberië 24. Tegenhanger van een mensjewiek 25. Russisch dagblad 27. Premier van de Sovjet-Unie van 1941 tot 1953.

Verticaal 1. Russisch schrijver van met name toneelstukken en korte verhalen 2. Oekraïens schiereiland in de Zwarte Zee 3. Landschapstype waarin voornamelijk grassen groeien 4. Jongensnaam afgeleid van Johannes 5. Betekent ‘openheid’ en is samen met de term ‘perestrojka’ onlosmakelijk verbonden met Michail Gorbatsjov 6. Collectieve boerderij 7. Aanhanger van de ideologie die gebaseerd is op het afschaffen van de kapitalistische ongelijkheid 14. Russische ruimtevaarder 16. Munteenheid van Rusland 18. Russisch revolutionair 19. Russische sterkedrank 20. IJskoud deel van Aziatisch Rusland 21. Hoofdstad van Rusland 22. Benaming voor de regeringsgebouwen, paleizen en kathedralen in Moskou 26. Inwoner van Rusland.

MAART 2013 VERTREK NL

| 27

boeken Twee eeuwen Nederlanders in Sint-Petersburg De Hollandse Kerk als middelpunt van hun sociale en religieuze leven In de jaren tachtig van de vorige eeuw is het archief van de Hollandse Kerk (1717-1927) in SintPetersburg teruggevonden in het Centrale Staats Historische Archief van die stad. Archivarissen en kerkhistorici hebben daarna gewerkt aan de uitgave van belangrijke delen van het archief en aan de inrichting van een historische tentoonstelling over de Hollandse Kerk in 2003. Zij beschreven ook de geschiedenis van de kerk als sociaal en religieus middelpunt van de Hollandse gemeenschap in SintPetersburg. Niet alleen de geschiedenis van de mensen die beroepshalve bij de kerk betrokken waren, zoals de predikanten, maar ook de kerkgangers, en zij die werkten aan de fysieke opbouw van de stad als verwezenlijking van de droom van tsaar Peter de Grote in de achttiende eeuw werd beschreven. Hierdoor ontstond een duidelijk beeld van de Hollandse Kerk en de Nederlandse gemeenschap in Sint-Petersburg over een periode van 200 jaar. Onder redactie van P.N. Holtrop | ISBN 978 90 573 0877 2 | E 19,95 | Gebonden | Walburg Pers

De tsaar van Groot Rusland in de Republiek De tweede reis van Peter de Grote naar Nederland (1716-1717) De tweede reis van tsaar Peter naar Nederland (1716-1717) is een verwaarloosde episode uit onze vaderlandse geschiedenis. Tijdens zijn eerste reis – het Grote Gezantschap van 1697-1698 – was Peter de ongelikte Moskovische beer, maar in 1717 was hij de machtige heerser die Karel XII van Zweden verslagen had. De westerse machten moesten nu wel rekening met hem houden. Dit boek beschrijft in geuren en kleuren het verblijf van Peter in de Republiek en brengt veel pittige en soms pikante getuigenissen van ooggetuigen en maakt uitvoerig gebruik van materiaal uit Nederlandse, Franse, Engelse, Belgische en Russische archieven. Het beschrijft de netwerken waarop Peter kon terugvallen en die hem voorzagen van de nodige informatie op politiek en diplomatiek vlak, zijn Russische en Nederlandse lobbyisten, zijn agenten die wapens en kunstwerken voor hem kochten, vaklui ronselden voor de Russische dienst en die hem introduceerden bij grote kunstenaars en geleerden van die tijd. Het boek is verlucht met talrijke illustraties van begin 18e eeuw uit archieven en zeldzame boeken. E. Waegemans | ISBN 978 90 8195681 9 | € 30,- | Gebonden | Instituut voor Noord- en OostEuropese Studies

Moscow Times - Het Russische avontuur van Derk Sauer en Ellen Verbeek Wanneer het journalistenechtpaar Derk Sauer en Ellen Verbeek in 1990 naar Moskou verhuist, treft het een samenleving in verwarring. De Sovjet-Unie valt uiteen, arme vrienden groeien uit tot nieuwe rijken, de roebelcrisis maakt ze weer tot pauper. Sauer en Verbeek beginnen een eigen uitgeverij, Independent Media. Deze wordt tot hun eigen verrassing een groot succes, dankzij de Cosmopolitan en kranten als The Moscow Times en Vedomosti. In 2005 verkopen ze hun bedrijf voor 140 miljoen euro, maar ze blijven in Moskou wonen en werken. In Moscow Times vertellen Sauer en Verbeek openhartig wat ze al die jaren in Moskou hebben beleefd. De grillen van het Kremlin, de maffia, poging tot afpersing, dreiging met moord: weinig is ze bespaard gebleven. De avonturen van Sauer en Verbeek in het even kapitalistische als onvoorspelbare Rusland zijn fascinerend; hun strijd voor persvrijheid volgens de een hartverwarmend, volgens de ander naïef. In ieder geval liggen aan de basis van hun imperium een bijzondere liefdesrelatie en een bijna Hollands gezinsleven, ontdekte schrijfster Dido Michielsen, die alle ruimte kreeg om dit unieke verhaal, dat ook een inkijkje biedt in de glamour van het hedendaagse Moskou, op te tekenen. D. Michielsen | ISBN 978 90 468 1472 7 | € 16,95 | Paperback | Uitgeverij Nieuw Amsterdam

Meer emigratieboeken vindt u op www.vertreknl.nl/boeken. U kunt daar de boeken eenvoudig bestellen en/of recenseren.

MAART 2013 VERTREK NL

| 29

colofon

lezersservice

Jaargang 3, nummer 10 - maart/mei 2013

VertrekNL

Valge 3, 9965 PD, Leens (Groningen) T: 0595-577217, F: 0595-572231 E: redactie@vertreknl.nl W: www.vertreknl.nl

EINDRedactie Paul Poley

MEDEWERKERS

Jorine de Bruin, Arend van Dam (cartoons), Mandy Dortland-Wijngaard, Rimke de Groot, Mirjam van der Kaaden, Seb van der Kaaden, Hans van Koningsbrugge, Andrea Kruis (strip), Dick Matena (strip), Chimène van Oosterhout, Paul Poley, Heleen Ronner, Robin Schalekamp, Peter Smolders, Lotte Stegeman en Peter Wiezoreck

FOTOGRAFIE

Peter Beemsterboer, Bastiaan Heus en Harry Kuipers

VoordeelPAS

Abonneevoordeel

art director

Peter Beemsterboer/www.beemsfoto.nl

website

De grote Russische pianotrio’s

Uitgevers

MUZIEK | 20 juli 2013

Jan Egbert Krikken en Aldert Taanman Mirjam van der Kaaden en Seb van der Kaaden

Drukker

Ten Brink/Euradius, Meppel Productiebegeleiding: Jan Fial

Adverteren

Personalia vof T: 0595-577217, M 06-34099094, F: 0595-572231 E: adverteren@vertreknl.nl W: www.vertreknl.nl/adverteren

Abonneren/losse verkoop

Personalia vof T: 0595-577217, M 06-34099094, F: 0595-572231 E: abonneren@vertreknl.nl W: www.vertreknl.nl/abonneren Abonnementen binnenland: € 39,– per jaar (6 nrs) De nummers worden u zonder extra verzendkosten opgestuurd. Alle abonnementen worden afgesloten voor minimaal een jaar (12 maanden) en worden automatisch verlengd met een jaar, tenzij anders vermeld in de actievoorwaarden. Prijswijzigingen voorbehouden. Abonnementen buitenland: tarieven op aanvraag Adreswijzigingen: Ten minste drie weken van tevoren naar Valge 3, 9965 PD Leens of via abonneren@ vertreknl.nl Losse nummers: € 6,50 Distributie losse verkoop: Betapress, Gilze Je gegevens worden door VertrekNL opgenomen in haar bestand. Deze gegevens worden gebruikt om uitvoering te geven aan de (abonnements)overeenkomst, voor analyses en om je op de hoogte te houden van interessante producten en diensten van ons en van zorgvuldig geselecteerde bedrijven. Hierbij houden we rekening met jouw persoonlijke voorkeuren. Indien je geen prijs stelt op dergelijke aanbiedingen kun je dit schriftelijk melden aan VertrekNL , ter attentie van afdeling Abonnee Service, Valge 3, 9965 PD Leens of via abonneren@vertreknl.nl

E 5,– korting met VertrekNL voordeelpas

Drie wereldberoemde pianotrio’s van grote Russische componisten: Arensky, Shostakovich en Rachmaninov. Op het podium staan internationaal gerenommeerde musici. Het concert vindt plaats op 30 juli, 20.15 uur in de Lutherse Kerk te Groningen. De toegangsprijs is normaal € 23,- maar op vertoon van de VertrekNL voordeelpas of op vertoon van dit magazine, betaalt u slechts € 17,-. Meer informatie op www.peterdegrotefestival.nl.

Peter de Grote - Een bevlogen tsaar TENTOONSTELLING | 9 maart 2013 – 13 september 2013

20% korting met VertrekNL voordeelpas

Het jaar 2013 staat in het teken van de bijzondere relatie tussen Rusland, Nederland en Amsterdam. Sinds de Gouden Eeuw zijn de twee landen belangrijke handelspartners. De banden tussen Nederland en Rusland werden in 2009 bekroond door de opening van de Hermitage Amsterdam. Het jubileumjaar 2013 zal in de Hermitage Amsterdam van start gaan met een grote tentoonstelling over tsaar Peter de Grote. Een kaartje is normaal € 15,(kinderen 6 t/m 16 jaar € 5,-), maar op vertoon van de VertrekNL voordeelpas of op vertoon van dit magazine betaalt u slechts € 12,- (of € 4,-). Meer informatie op www.hermitage.nl

Heeft u nummers gemist?

VertrekNL magazine verschijnt zesmaal per jaar met in elke uitgave een speciale bijlage rondom een specifiek thema. Het volgende nummer verschijnt mei 2013. ©2013 VertrekNL / Personalia vof Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgeverij worden overgenomen ISSN 2211-2871

VERTREK NL MAART 2013

Deze kunt u nabestellen via www.vertreknl.nl/magazine

leven | strip

MAART 2013 VERTREK NL

| 31