Keller - M.bw
04-07-2012
17:01
Pagina 3
Shira Keller
M.
Uitgeverij Podium Amsterdam
Keller - M.bw
04-07-2012
17:01
Pagina 7
Breekbaar als een ongekookte spaghettistengel staat mijn moeder op de wc-rand, op haar sokken. Met een elleboog tegen de wand bewaart ze haar evenwicht, tussen haar tanden zit een houten liniaaltje geklemd. Het beeld roept weerzin in me op. In opperste concentratie zet mijn moeder het liniaaltje tegen de vouwrand. Ze haalt haar vinger langs haar tong, neemt het blaadje tussen duim en wijsvinger, duwt de liniaal wat krachtiger in het papier, haalt adem, fronst haar wenkbrauwen en scheurt, frrr. Dit is haar hoogtepunt van de dag, het moment dat ze de dag van gisteren scheidt van die van vandaag. Ze doet het zo ernstig, zo gedisciplineerd, dat het lijkt of ze gelooft met haar gescheur persoonlijk de aarde draaiende te houden. Ze bekijkt het nieuwe velletje, glimlacht, kort, neemt de liniaal weer tussen haar tanden, stapt van de wc-pot af en maakt een propje van het afgescheurde kalenderblad. Iedere dag. Iedere dag glimlacht ze naar een nieuw vel van gebleekt papier, dat roept, schreeuwt: er is weer een dag voorbij, er is weer een dag voorbij, maak voort, straks zijn de dagen op en is er nog altijd helemaal niks veranderd...
ďœˇ
Keller - M.bw
04-07-2012
17:01
Pagina 9
I
Keller - M.bw
04-07-2012
17:01
Pagina 11
Vijf voor elf. De ruitenwissers knarsen over de voorruit. Ik ril. De verwarming hapert, de lucht die door de ventilator naar binnen puft is waterkoud. Waarschijnlijk ben ik de eerste in jaren die op deze verlaten plek parkeert. Met de mouw van mijn overall veeg ik wat condens van het raam. Schuin voor mijn auto staat het bakstenen godshuis dat men bij gebrek aan inspiratie besloten heeft de Oude Kerk te noemen, de Oude Kerk, dat weet ik nog, ik herinnerde het me weer toen ik aan kwam rijden. Ik leun tegen het stuur, een sigaret tussen mijn vingers, en kijk naar de grauwe toren waarop de klok verblindend stellig de foute tijd aangeeft. Vijf voor elf. Ik zet de verwarming uit. Recensenten beschrijven me als iemand met een diepe artistieke visie, met een eigen filosofie. Ik zou me afzetten tegen stromingen waar ik bij god niet van weet wat ze inhouden en die me bovendien geen hol interesseren. Het gaat vanzelf. Ik zie in een blok graniet de kop die eruit tevoorschijn wil komen, zoals een slager een karbonade ziet in een varken. Het overbodige steen hoef ik alleen maar weg te tikken. Pellen als een ui. Dat is niet moeilijk. Ik zie waar ik moet slaan, en het reststeen laat
ďœąďœą
Keller - M.bw
04-07-2012
17:01
Pagina 12
zich gewillig van de kern af kloppen, ook al is graniet hard als diamant. Iets wat overbodig is heeft niet de behoefte zich te verzetten. Ik hak en klop en tik tegen het steen totdat er geen flinter meer is die me stoort. Deze keer ging het anders. ‘Nee,’ had ik gedecideerd geantwoord toen Frances me belde met de opdracht. ‘Lee, niet zo flauw, dat is toch een eer? Heb je die namen gezien?’ Ik stond in de keuken en hield mijn mobieltje een paar centimeter van mijn oor, lijfsbehoud voor als Frances enthousiast is. ‘En financieel is het ook niet beroerd, Lee. Doe het nou maar.’ Het was geen bescheidenheid. Iedereen met een hoofd als het mijne zou de opdracht weigeren, ik heb gewoon geen goeie kop. Er is niks mis met mijn verschijning, maar van sommige hoofden maak je geen beeld. Een goeie kop heeft een mysterie, mensen met een goeie kop vergeet je niet, het zijn de mensen waar je onbewust naar blijft staren in de tram; koppen met een verbeten overtuiging, koppen met een naïeve blik, koppen met een tragische glimlach, trotse koppen, gevaarlijke koppen, zoekende koppen, arbeiderskoppen. Naar mij staart niemand in de tram. ‘Nee, ik maak geen zelfportret.’ Een week later stond er een joekel van een spiegel in mijn schuur en begon ik met gezonde tegenzin een proefkop te boetseren.
Keller - M.bw
04-07-2012
17:01
Pagina 13
{
Hoewel ik Frances nog nooit kwaad heb gezien kost het me geen moeite me haar razend voor te stellen. Ze heeft me nog niet teruggebeld. Ik druk mijn sigaret uit in het asbakje en steek met verkleumde vingers een nieuwe op. Ik ben niet iemand die zich in allerlei bochten wringt om het een ander naar de zin te maken, integendeel, het liefst zou ik me in een grot verstoppen en met niemand iets te maken hebben. Maar als ik een afspraak maak hou ik me eraan. Principekwestie. Het fijne van principes is dat het er niet toe doet waarom je dingen doet, ze moeten gewoon, omdat het nu eenmaal een principe is, het scheelt een hoop gepieker. Dus hou ik me aan mijn afspraken. Zo was het althans. Misschien belt ze wel helemaal niet meer. Een paar jaar geleden kwam Frances onverwacht bij me op bezoek. Ik woonde nog niet zo lang in mijn nieuwe appartement en had er nog nooit gasten gehad. ‘Big news, big news!’ Hijgend stond ze voor de deur, met een rood hoofd. Ze droeg een open, beige trenchcoat en daaronder een knalgroen bloesje dat zicht bood op haar royale decol-
Keller - M.bw
04-07-2012
17:01
Pagina 14
leté, waar een friskoude zweetlucht uit opsteeg. Met een hand sloeg ze een pluk haar uit haar gezicht. ‘Mijn god, die trappen, Lee, doe jij dat elke dag?’ Zonder op een antwoord te wachten stormde ze mijn huiskamer binnen. ‘Ga je me vandaag nog koffie aanbieden?’ Ik had spijt dat ik niet eerder naar het atelier was vertrokken. Toen de koffie pruttelde stond Frances wijdbeens in de deuropening tussen de woonkamer en de slaapkamer. ‘Nnnooit?’ Ik haalde mijn schouders op. Met open mond tuurde ze de kamer in. ‘Maar ieder mens slaapt toch? Dat kun je niet menen.’ ‘Ik niet.’ ‘Lee, je maakt een grap,’ en toen ik niet antwoordde, met die mannenstem van haar, traag: ‘Jij bent werkelijk de enige persoon die ik ken die geen bed in z’n huis heeft.’ Ik was tevreden met het appartement. Het was niet groot, maar ruim genoeg voor mij alleen. Omdat ik toch weinig sliep leek het me nuttiger de slaapkamer als opslagplaats in te richten; mijn atelier begon vol te raken en hier was genoeg plek. Ik had brede planken aan de muur getimmerd, houten tafeltjes neergezet en ik was al een tijdje van plan een verhuisbedrijf in te huren om de loodzware bustes uit mijn atelier op te halen en hier de trappen op te zeulen. Dat was er nog niet van gekomen.
Keller - M.bw
04-07-2012
17:01
Pagina 15
Frances lachte een harde lach. ‘Je lijkt wel een puber, Lee. Grow up.’ Ik haalde mijn schouders op en stak een sigaret aan. De paar uur die het me lukte niet wakker te zijn bracht ik op de bank door, en dat beviel me prima. Ik keek tv, las een boek, bladerde door de kranten, maakte af en toe een schets als ik een idee had voor een beeld, en tussendoor dommelde ik dan weleens in. In de tijd met de loodgieter had ik de nachten ook op de bank doorgebracht. ‘Weet je wat, schat,’ zei ze, terwijl ze haar telefoon uit haar schoudertas viste. ‘Zet in je agenda,’ ze stapte de woonkamer in en wreef met haar vinger over het apparaatje, ‘dinsdag. Dinsdagochtend heb jij een bed. Zorg dat je thuis bent.’ Ik haalde mijn neus op en liep naar de keuken, waar ik twee kopjes afspoelde en koffie inschonk. Even later zaten we op de bank, tussen een berg kleren en oude kranten. We dronken de koffie, die slap was omdat ik vergeten was een nieuw pak te kopen. Buiten was het lente. Frances liet haar blik over de stoffige bijzettafel dwalen. Ik drukte mijn sigaret uit op een schoteltje. ‘Afijn,’ zei Frances, ‘ik heb nieuws. Hou je vast, want het is groot.’ Ze probeerde een van mijn bh’s onder zich vandaan te trekken. Ik schudde een volgende sigaret uit het pakje. Ze vertelde hoe ze bij een congres een New Yorkse kunsthandelaar had leren kennen, hoe gezellig ze met hem had staan babbelen over Christian Marclay en Jeff
Keller - M.bw
04-07-2012
17:01
Pagina 16
Wall. Hoe hij vervolgens tijdens een bezoekje aan Amsterdam haar galerie was komen bekijken, hoe flabbergasted ze was geweest, of ik wel besefte wat voor een eer dat was. Ze drapeerde de bh over de leuning van de bank. Afijn, dat die vent helemaal weg was geweest van mijn beelden. Hij wilde ze kopen. Zes stuks. ‘We’re speaking big money!’ riep ze. Of ik niet wat enthousiaster kon reageren. Ik zocht tussen de kussens naar een aansteker. ‘Big money, Lee!’ Eindelijk stond ze in de gang, ze had haar jas al aan, toen ze me bij mijn schouders beetpakte. ‘Niet vergeten, hè?’ zei ze. Ik probeerde met mijn sigaret haar trenchcoat te ontwijken. ‘Dinsdag. Vanaf dinsdag slaap jij als een roos.’
Keller - M.bw
04-07-2012
17:01
Pagina 17
Mijn geheugen gaat terug tot ergens na mijn vijfde verjaardag. Vijf kalenderkarkassen waren sinds mijn geboorte de prullenbak in verdwenen. Meer dan achttienhonderd gebleekte velletjes papier, herinneringsloze dagen, in ronkende vrachtwagens naar de stort vervoerd, voordat de spitsbeitel in mijn hoofd een flinter spaarde. Het was diep in de nacht, mijn ouders sliepen. Ik weet niet meer waarom ik naar beneden was gegaan, ik had niet kunnen slapen, misschien was er wel helemaal geen reden. In de woonkamer knipte ik het licht aan. Er schoot een rilling tussen mijn schouders door. De kamer zag er anders uit, zo laat in de nacht. Het elektrische licht boven de eettafel bromde samen met de zoemende koelkast in de keuken een tweestemmige, diepe stilte. Mijn schaduw kroop over de hele lengte van het tapijt en klom tegen de bank en de lamellen omhoog. Net toen ik het licht weer uit wilde doen zag ik haar staan, het meisje. Ze droeg een roze pyjama en stond in de gang, voor de glazen schuifdeur. Buiten regende het. We staarden naar elkaar. Ik besloot iets te zeggen en fluisterde: ‘Ik ben Leah.’ Ze reageerde niet. Ze bleef me aanstaren, uitdruk-
Keller - M.bw
04-07-2012
17:01
Pagina 18
kingsloos, rustig. Ik vroeg me af wat ze daar deed. Ik zette een stapje dichter naar de deur toe, zij deed hetzelfde. Ik had de behoefte haar iets te vertellen, iets belangrijks, iets wat ertoe deed, maar ik wist niet wat, dus begon ik zomaar over iets, in de hoop dat ze het belangrijk genoeg zou vinden. ‘Ik heb een vader en een moeder,’ zei ik,‘en dat is normaal, want iedereen heeft een vader en een moeder. Maar niemand heeft mijn vader en mijn moeder.’ Het meisje zweeg. ‘Mijn vader is raar. Dat komt door Japan.’ Ik kon aan haar gezicht niet zien of ze het interessant vond. ‘Mijn moeder gaat elke ochtend op de wc-pot staan. Dan scheurt ze een blaadje van de kalender, dat vindt ze belangrijk. Soms huilt ze. En soms houdt ze me zo stevig vast dat ik bijna geen lucht meer krijg.’ Het meisje haalde haar schouders op. Ik dacht na over andere dingen die ik haar nog zou kunnen vertellen.‘Ik kan mijn naam schrijven,’zei ik,‘en ik word heel oud en heel belangrijk. Zó belangrijk dat ze een mausoleum voor me bouwen als ik dood ben. Weet je wat een mausoleum is?’ Het meisje haalde haar schouders op. ‘Zo belangrijk ga ik worden.’ Het meisje drukte haar wijsvinger tegen de schuifdeur. Ik deed hetzelfde. Onze vingers tekenden een kleine cirkel tegen het glas, die niet sloot, maar overging in een grotere cirkel, en daarna in een nog grotere, in een
Keller - M.bw
04-07-2012
17:01
Pagina 19
nog grotere, in een nog grotere, een alsmaar uitdijende spiraal, totdat onze vingers de deurplint raakten en we niet nog grotere cirkels konden maken zonder elkaar uit het oog te verliezen. Ik perste mijn wang en mijn handpalmen tegen het koude glas en stelde me voor dat het het warme lichaam van het meisje was, keek hoe haar adem zich als condens over het glas verspreidde, en zich weer terugtrok, zich verspreidde en weer terugtrok. ‘Wat vind jij belangrijk?’ fluisterde ik. Het meisje zette een stapje achteruit de gang in, opende haar mond, en deed hem weer dicht. Toen haalde ze haar schouders op. Wit tl-licht spleet de gang in stukken. Ik keek toe hoe het meisje al knipperend van figuur veranderde; groter werd ze, breder. Haar blote voeten staken onder een zachte, blauwe pyjamabroek uit, haar gezicht werd geprononceerder, grimmiger; ogen van eenzelfde lichtblauw, maar opgepookt met gif, met drift. Toen de tlbuis tot rust gekomen was, was het meisje veranderd in mijn vader. ‘Leah Rosenberg?’ Zijn stem sneed dwars door de glazen deur. Ik wilde wegrennen. ‘Wat doe jij hier?’ schreeuwde hij.‘Het is godverdomme vier uur!’ Opeens stond het meisje uit de gang in de kamer. Ze verroerde zich niet. Mijn vader rolde de deur open en greep haar bij haar bovenarm, sleurde haar mee, de gang
Keller - M.bw
04-07-2012
17:01
Pagina 20
in. Ik zag hoe ze haar ogen dichtkneep en in elkaar dook. Ik zag hoe ze half spartelend, half vallend, haar arm en buik schurend tegen het hout van de treden, de trap op werd getrokken. Ik bedacht dat ik mijn schouders zou kunnen ophalen.
ďœ˛ďœ°