Het speechboekje

Een inspirerende speech in 10 stappen

Huib Hudig

het

speech boekje Uitge verij Podium • Amsterdam

0318 Binnenwerk 11.indd 3

28-03-12 10:08

Vooraf Over dit boek Speechen is hot. De toespraken van president Obama, wijlen Steve Jobs en ted-sprekers inspireren mensen over de hele wereld. En het lijkt erop dat we in ons werk en ons dagelijks leven steeds vaker in het openbaar zullen spreken.

Toch vindt vrijwel iedereen speechen onaangenaam. Zelfs een groot redenaar als Churchill kon slechts met moeite (en veel alcohol) zijn zenuwen in bedwang houden. Alleen al het vooruitzicht van een speech zorgt bij velen voor onzekerheid, wat leidt tot uitstel, stress en falen op het moment suprĂŞme.

Jammer, en vooral helemaal niet nodig. Want het is niet moeilijk om een geslaagde speech te houden. Als je je maar goed voorbereidt.

Tot nu toe was er geen duidelijke methode, een handleiding die je van begin tot eind helpt bij het houden van een toespraak. In mijn werk als speechschrijver op het Binnenhof schreef ik honderden speeches, vaak onder grote tijdsdruk.

Door de jaren heen heb ik een speechmethode ontwikkeld die ik in dit boek heb uitgewerkt, zodat ook anderen ermee aan de slag kunnen.

Het speechboekje is geschikt voor alle soorten speeches, van zakelijke speeches tot feestredes en afscheidsspeeches. In tien eenvoudige stappen begeleidt het je door het hele proces van voorbereiden, schrijven en presenteren van je speech. De werkwijze is simpel. Per hoofdstuk schrijf je stap voor stap je speech uit – op papier of op de computer, wat je zelf prettig

9

0318 Binnenwerk 11.indd 9

28-03-12 10:08

vindt. Je zult zien dat je speech vanzelf de juiste vorm krijgt.

Na de tips in het hoofdstuk ‘Presentatie’ en een paar keer oefenen kun je zelfverzekerd het podium op.

Achter in het boek staan een paar voorbeeldspeeches, om je een idee te geven hoe je een speech kunt opbouwen. Daar­naast verwijs ik op meerdere pagina’s met dit symbooltje naar filmpjes van beroemde speeches op het internet:

.

Op mijn website speechboekje.nl staan deze filmpjes per hoofdstuk op een rijtje. Zo kun je je in woord en geluid laten inspireren door de grote (en minder grote) sprekers uit de geschiedenis.

Huib Hudig

10

0318 Binnenwerk 11.indd 10

28-03-12 10:08

voor AF

Wat is een speech?

Wat is dat nu eigenlijk, een speech? Moet het gaan om iemand die vanachter een katheder een menigte toespreekt? Zeker niet.

Een speech is ieder openbaar optreden waarbij je spreekt tot een publiek. Of het nu gaat om: ● een toespraak voor een verkiezingscampagne ● een rede bij een begrafenis ● een toost bij het huwelijk van een goede vriend(in) ● een aardig praatje bij het afscheid van een werknemer ● een peptalk voor een voetbalteam ● een woord van dank bij een diner ● de PowerPointpresentatie voor een klant ● een ted-talk

In de reclame van Old Spice legt Americanfootballspeler Isaiah Mustafa uit hoe mooi je leven eruit zou zien als je man Old Spice zou gebruiken. Onmiskenbaar een speech.

Communistische leiders als Mao en Castro hielden ervan om urenlang te spreken. Maar het is aan te raden je speech niet langer te maken dan tien minuten (maximaal een kwartier), tenzij je een lezing of hoorcollege geeft. De ervaring leert dat na die tijd de aandacht wegzakt en mensen om zich heen gaan kijken of door het programma bladeren.

Als je een lange speech of lezing houdt, zorg er dan voor dat je om de tien minuten je publiek flink wakker schudt.

11

0318 Binnenwerk 11.indd 11

28-03-12 10:08

VOOR AF

De Slag bij Gettysburg (1863) was een keerpunt in de Ameri­kaanse Burgeroorlog. Bij de onthulling van een monument voor de gevallenen voerde de befaamde redenaar Edward Everett twee uur lang het woord. President Lincoln sprak na hem, in slechts twee minuten. Toch zou zijn korte speech de geschiedenis in gaan als ‘the Gettysburg Address’, de toets­­steen van de Amerikaanse speeches.

Vraag een willekeurige Amerikaan naar de eerste woorden van die speech, en hij zal ze uit zijn hoofd kennen:

Four score and seven years ago

our fathers brought forth upon this continent

a new nation, conceived in liberty

and dedicated to the proposition

that all men are created equal.

12

0318 Binnenwerk 11.indd 12

28-03-12 10:08

voor AF

Drie gouden regels We worden in ons dagelijks leven allemaal zo nu en dan toegesproken. De meeste speeches vergeten we, sommige staan in ons geheugen gegrift omdat ze een ware kwelling waren, en een paar blijven ons bij als leuk of inspirerend.

Hoe zorg je ervoor dat een speech positief bij het publiek blijft hangen? Drie regels om in het achterhoofd te houden: ● Speechen is entertainment. Mensen hebben een korte

aandachtsspanne, zij willen vermaakt worden door een boeiend verhaal dat enthousiast wordt verteld. ● Spreek van hart tot hart. Blijf dicht bij jezelf en spreek over wat

jou aan het hart gaat. Alleen dan zul je erin slagen je publiek in het hart te raken. ● KISS (Keep it Short and Simple). Veel sprekers willen

indruk maken door ingewikkelde uitwijdingen over hun diepgaande kennis. Niet doen. Hoe korter en duidelijker, hoe beter.

In de film Any Given Sunday is Al Pacino coach van een American-footballteam dat op verliezen staat. In de rust legt hij zijn mannen uit dat als iedereen zijn stukje (‘inch’) weet te pakken, die stukjes samen zorgen voor het verschil tussen winnen en verliezen. Zo transformeert hij zijn spelers van losers naar winners.

‘Oeh! Oeh! Oeh!’

13

0318 Binnenwerk 11.indd 13

28-03-12 10:08

voor AF

Tien onvergetelijke speeches ● ‘Gettysburg Address’ – Abraham Lincoln ● ‘I Have a Dream’ – Martin Luther King ● ‘Fired Up, Ready to Go’ – Barack Obama ● Challenger Speech – Ronald Reagan ● ‘Ich Bin ein Berliner’ – John F. Kennedy ● ‘We Shall Fight on the Beaches’ – Winston Churchill ● ‘Connecting the Dots’ – Steve Jobs ● Grafrede Prinses Diana – Earl Spencer ● Grafrede – Pericles ● Toespraak tot de hoofden van Lebak – in Max Havelaar van

Multatuli

A speech should be like a woman’s dress: long enough to cover the subject, but short enough to be interesting.’

14

0318 Binnenwerk 11.indd 14

28-03-12 10:08

voor af

Een inspirerende speech in 10 stappen Als je een degelijke speech houdt, zal je publiek beleefd luis­ teren en na afloop applaudisseren. Maar met een inspirerende speech maak je echt iets los bij de mensen. Ze krijgen een gevoel van energie, verwondering, alsof het licht aangaat in de zaal.

Zo’n speech wil je houden. En dat kan.

De kunst is om je publiek bij de hand te pakken en vanuit het dal naar de bergtop te leiden. Eerst wijs je op een probleem of situatie en vervolgens laat je zien dat het allemaal goed komt. Sterker nog, het wordt alleen maar beter!

Voor een inspirerende speech kun je het best deze volgorde aanhouden: i. Verrassen. Pak met een verrassend begin de aandacht.

(Het publiek denkt: Grappige/interessante man/vrouw.

Benieuwd wat die te vertellen heeft.) ii. Inleiding. Introduceer jezelf en het onderwerp. Kweek sympathie en de bereidwilligheid om naar je betoog te luisteren. (Hij is oké, daarom wil ik wel horen wat hij te zeggen heeft.) iii. Betoog. Benoem een probleem of situatie en geef via een stapsgewijze redenering een oplossing of analyse.

(Het publiek denkt telkens: Ja, ik ben het met hem eens!

Hoe gaat het verder?) iv. Inspireren. Schets op het hoogtepunt van je betoog een aansprekende visie die het publiek in het hart raakt.

(Zo heb ik het nog nooit bekeken, wat inspirerend/ grappig/ontroerend!)

15

0318 Binnenwerk 11.indd 15

28-03-12 10:08

voor AF

v.

Afsluiting. Sluit af met een wens of oproep, zodat je publiek weet dat het goed zit en wat er van hen verwacht wordt. (‘Goed verhaal, leuke man/vrouw. Moet ik onthouden.’)

Als je bij zo’n speech de energie van je publiek zou meten bij een tijdsverloop van tien minuten, ziet dat er in een grafiek zo uit:

insPiREREn VERRassEn

inlEiDing

afsluiting

energie

BEtOOg VOEREn

tijd

16

0318 Binnenwerk 11.indd 16

28-03-12 10:08

voor af

Het lijkt misschien ingewikkeld om zo’n inspirerende speech te houden, maar het is simpeler dan je denkt. Op basis van deze grafiek ga je in tien stappen je speech opbouwen, uit­werken en oefenen: stap 1 Voorbereiding: wie, wat, waar, hoe? stap 2 Het voeren van je betoog op basis van een kernboodschap stap 3 Inspireren: toevoegen van Waarheid en Visie stap 4 Verrassen aan het begin stap 5 Inleiding: wie ben jij, waarover ga je spreken? stap 6 Afsluiting: herhalen kernboodschap met wens of oproep stap 7 Stijl verfijnen stap 8 Stilstaan bij do’s-and-don’ts stap 9 Laatste slag stap 10 Presentatie Dit is ook de volgorde van de tien hoofdstukken van dit boek.

Ze zullen jou stap voor stap begeleiden naar een succesvolle speech.

17

0318 Binnenwerk 11.indd 17

28-03-12 10:08

VOOR AF

Praktische schrijftips Bedenk voordat je aan de slag gaat dat het schrijven van een speech iets heel anders is dan het schrijven van een leestekst.

Het publiek hoort je alleen spreken, dus mensen kunnen niet halverwege terugbladeren naar iets wat je eerder hebt gezegd.

Zorg dat je van het begin af aan te volgen bent en houd het simpel. Een paar praktische tips voor het schrijven van je tekst: ● Write long, write fast. Schrijf je hele tekst uit, beter te veel dan

te weinig, later kun je altijd weer schrappen en aanpassen. ● 120 woorden is ongeveer één minuut. Voor een speech van tien

minuten moet je tekst uiteindelijk ongeveer 1200 woorden lang zijn. ● Gebruik spreektaal, geen schrijftaal. Spreek je publiek recht-

streeks aan en gebruik woorden die je in een normaal gesprek gebruikt. Zeg in plaats van ‘overheidsfinanciën’ liever ‘geld dat de overheid uitgeeft’. En zeg niet ‘39.785’, maar ‘veertigduizend’. ● Gebruik geen jargon. Vermijd ambtenarentaal (‘Derhalve zijn

wij tot de conclusie gekomen…’), experttaal (‘Die data moet je downloaden uit de cloud…’) of bedrijfsleven-slang (‘De business crashte finaal, een major loss voor de share­ holders…’) ● Spreek beeldend. Zeg liever: ‘Het was zoeken naar een speld in

een hooiberg’, dan: ‘Het was een uitdaging om de gewenste informatie te vinden.’ ● Gebruik bruggetjes. Als je bijvoorbeeld wilt springen van het

onderwerp ‘toerisme’ naar ‘de maanlanding’, kun je een

18

0318 Binnenwerk 11.indd 18

28-03-12 10:08

voor af

koppeling maken als: ‘Toerisme gaat over ontspanning, maar ook over reizen, ontdekken. Dat brengt me op een andere beroemde ontdekkingsreis, de maanlanding…’ ● Vermijd opsommingen. Probeer opsommingen onderdeel van je

verhaal te maken. Je kunt zeggen: ‘Deze resultaten werden bevestigd door onderzoek in Spanje, Frankrijk en Italië.’

Maar ook: ‘Om dit te onderzoeken ging ik eerst langs bij mijn collega’s in Spanje. Tot mijn verbazing kwamen zij uit op dezelfde resultaten. Daarna ging ik naar Parijs…’ et cetera. ● Hak lange zinnen in stukken. Niet: ‘We willen dat het bedrijf

winst maakt, en dat…’ Maar: ‘We willen dat het bedrijf winst maakt. En we willen dat…’ ● Gebruik een actieve stijl, vermijd het woord ‘worden’. Niet: ‘Er

moeten meer varkens geruimd worden’, maar: ‘We moeten meer varkens ruimen.’ ● Je mag woorden herhalen. In een leestekst is herhaling van

woorden hinderlijk, maar in een speech niet. Als je steeds verschillende woorden voor één begrip gebruikt, is dat verwarrend. ● Kill your darlings. Wees bereid om dierbare teksten te

schrappen als dat beter is voor het geheel. ● Wees niet kritisch! Je begint aan een creatief proces, dus geef je

ideeën alle ruimte en vertrouwen. Als je straks je tekst volledig hebt uitgeschreven, ga je er nog eens kritisch naar kijken.

Tot die tijd: trap niet op de rem, maar geef vol gas!

19

0318 Binnenwerk 11.indd 19

28-03-12 10:08