1.2 Welke soorten prikkels kunnen organismen waarnemen?

Een organisme kan veranderingen waarnemen dankzij zijn gevoeligheid voor prikkels.

Een prikkel is een waarneembare verandering een reactie van het organisme uit te lokken. die sterk genoeg is om De prikkeldrempel is de minimale sterkte van een prikkel om die te kunnen waarnemen. ` Maak oefening 1 t/m 4 op p. 83 en 84. 1.2 Welke soorten prikkels kunnen organismen waarnemen? De meeste prikkels waarover je al leerde, zijn afkomstig van buiten het organisme, zoals het voelen van een insect door de venusvliegenval of een temperuursverandering in de omgeving. Omdat die prikkels vanuit de omgeving komen, noemen we ze uitwendige prikkels. Prikkels moeten niet noodzakelijk uit de omgeving komen. Ze kunnen ook een andere oorsprong hebben. Je bestudeert dat aan de hand van het volgende voorbeeld. Bestudeer de figuur van de urinewegen in het menselijk lichaam en beantwoord de vragen. OPDRACHT 7 urineleider nieren urineblaas ©VAN IN

urinebuis

Afb. 6 De urinewegen maken deel uit van het uitscheidingsstelsel.

1 Waar komt de urine in de nieren vandaan?

2 Waar wordt de urine tijdelijk opgeslagen?

3 Waarom moet je op een bepaald moment naar het toilet gaan om te plassen?

4 Wat zou er gebeuren als je het plasgevoel zou negeren?

• Uitwendige prikkels zijn prikkels die afkomstig zijn uit de omgeving van het organisme, bijvoorbeeld een temperatuursverandering of een aanraking. • Inwendige prikkels zijn prikkels die in het organisme ontstaan, bijvoorbeeld een drukverschil in de urineblaas. ` Maak oefening 5 op p. 84. In de wand van de urineblaas zitten receptoren die de druk op de wand meten. Een urineblaas van een volwassen persoon heeft een volume van 1 500 ml. Als ze voor een derde gevuld is, schieten de receptoren in actie. Die prikkel ontstaat in het lichaam; we noemen het daarom een inwendige prikkel. Je lichaam reageert met een plasgevoel waardoor je naar het toilet moet gaan om te plassen. Negeer je die prikkel, dan gaat je sluitspier toch ontspannen waardoor de urine verwijderd wordt. Baby’s kunnen die sluitspier nog niet controleren; het vraagt wat oefening. uitwendig prikkel inwendig receptor geleider effector reactie signalen signalen ©VAN IN