3.2 Hoe zorgt een regelsysteem voor evenwicht?

WEETJE De term conductoren is afgeleid van het Latijnse ‘conducere’. Dat betekent ‘geleiden’.

prikkel

We zetten alles nog eens op een rijtje. Een regelsysteem is een geheel van geordende processen dat ervoor zorgt dat een organisme gepast reageert op waarneembare veranderende omstandigheden. Een prikkel activeert het regelsysteem. Prikkels worden herkend en opgevangen door receptoren. Conductoren, zoals het zenuwstelsel en het hormonaal stelsel, zorgen dan voor de informatieoverdracht tussen receptor en effector. De signaalstoffen van het hormonaal stelsel noemen we hormonen. De effectoren voeren dan een bepaalde reactie uit. ` Maak oefening 11, 12 en 13 op p. 55. De airco in een wagen zorgt ervoor dat de temperatuur in de wagen altijd gelijk blijft. Bij het onderzoek naar de thermoregulatie van de huid stellen we vast dat organismen ook een regelsysteem hebben om een inwendig evenwicht te bereiken. In een stresserende situatie, zoals bij het weglopen voor een hond, reageren bijvoorbeeld meerdere stelsels tegelijkertijd: je spierkracht neemt toe, je hart zal sneller pompen, je ademhalingsritme neemt toe … Je kunt vluchten. Is de hond weg, dan gaat je lichaam weer naar de normale situatie. Je wordt weer rustig. Je merkt uit die voorbeelden dat de reactie van een organisme erop gericht is om de normale situatie te herstellen en in stand te houden. Dat proces noemen we een terugkoppeling of feedback. Omdat de normale situatie door veranderingen in de omgeving telkens rond een evenwicht schommelt, noemen we dat een dynamisch evenwicht. Het regelsysteem streeft hier dus naar het in stand houden van een inwendig evenwicht door terugkoppeling. We noemen dat een feedbacksysteem. 3.2 Hoe zorgt een regelsysteem voor evenwicht? te koud te warm Afb. 8 waarneembare verandering receptor herkent en vangt de prikkel op conductor geleidt informatie effector voert de reactie uit reactie actie als antwoord op de prikkel signaal signaal ©VAN IN

Het feedbacksysteem zorgt ervoor dat veranderingen van meerdere factoren binnen bepaalde grenzen worden gehouden. Het behouden van een dynamisch evenwicht noemen we homeostase. Het is de toestand waarin het lichaam optimaal kan functioneren.

Afb. 9 Homeostase in kader van regelen lichaamstemperatuur

homeostase Afb. 10 Homeostase Een feedbacksysteem is een regelsysteem in een organisme dat het inwendig milieu in evenwicht houdt, zodat een stabiele situatie ontstaat. Homeostase is het in stand houden van een stabiel inwendig milieu. De conductoren zorgen ervoor dat het lichaam homeostase bereikt. Zowel het zenuwstelsel als het hormonaal stelsel coördineren de reacties van verschillende stelsels op een prikkel. ` Maak oefening 14 en 15 op p. 56.

Bij organismen spelen het zenuwstelsel en het hormonaal stelsel een belangrijke rol om informatie te geleiden; het zijn conductoren. Maar ze doen meer! Deze stelsels spelen ook een rol bij het op elkaar afstemmen of coördineren van de werking van de verschillende organen, zoals bij het regelen van de lichaamstemperatuur. Heb je het te koud, dan komen je haartjes recht, vernauwen je bloedvaten en ga je bibberen. Op die manier verlies je minder warmte en ga je via de spierwerking van het bibberen warmte genereren. Heb je het te warm, dan ga je zweten en je bloedvaten verwijden om extra warmte kwijt te raken. Het gevolg daarvan is dat je lichaamstemperatuur weer normaal wordt. ©VAN IN