20130928-plentzia-esaera-zaharrak-azalpena

PLENTZIAKO IV. ESAERA ZAHARREN TXAPELKETA 2013/09/28 “Zakua zabalik, eskuak ugari” 1.

ESAEREN AZALPENA

ABADIEK ZELAN KANTEU, MONAGILLOAK ALAN ERANTZUN.

Zeuk besteei egiten diezuna egingo dizute besteek zuri. Besteak zelan tratatzen dituzun, horrela erantzungo dizute eurek ere.

2.

ABAR SU, LASTER SU

Egur meheak berehala erretzen dira. Gauzak fundamentuz egiten ez ditugunean, ez dira espero genuen bezain ondo irteten.

3.

ABERE GEXTOA DA GORROTOA

Abere gaiztoa da gorrotoa; hau da, gorrotoa ez da gauza ona eta arazoak dakartza.

4.

ABISURIK EZ, SEINALE ONA

Berririk ez izatea seinale ona izaten da, askotan. Berri txarrak arin zabaltzen dira.

5.

ABOGADUEK, EZBAIERI INDERRA

Abokatuak, legegizonak, ezbaietik bizi dira. Eztabaida da lana (eta beraz, dirua) ematen diena.

6.

AMARI EGINDAKO ZORRAK EZ DIRA INOIZ ORDAINTZEN (Zorra= deuda) Amek normalean dena ematen dute seme-alaben alde, baina seme-alabek ez dute beti modu berean erantzuten.

7.

ASKOREN MINA, TONTOEN ATSEGINA

Erdarazko “Mal de muchos consuelo de tontos” esaeraren parekoa.

8.

ASTOA, ZALDIZ JANTZI ARREN, BETI ASTO Gauzak diren bezalakoak dira, itxura aldatzen saiatu arren.

9.

AURPEGIAK ASKO ESATEN DAU Gaztelaniaz badago honen parekoa: “La cara es el espejo del alma”.

10. BAKOITZAK BERE ASTOARI EGITEN DIO ARRE

Bakoitza bereaz arduratzen da (edo arduratu behar da).

11. BEGI BERDEAK, DUKEAK ETA ERREGEAK Arraroak dira begi berdeak, eta politak; horregatik pentsatzen da jende bereziak baino ezin dituela izan kolore horretakoak.

12. BEHI BAT ESNETSUE OBA, BI ANTZU BAÑO

Hobea izaten da gutxi eta ona edukitzea, asko eta txarra baino.

13. BELDURTIARENTZAT, ULI GUZIAK LESPADA Lespada: ezpata edo ezpara, euli beltzarana, ziztada latza egiten duena.

Beldurtiak gauza guztiak ikusten ditu benetan direnak baino larriago. Beldurrak exajerazioan erortzea eragiten digu, eta beharrik ez dagoenean ere lar larritzea.

14. BERANT JINAK, MAHAIN AZPITIK XISTU Berant: berandu; jinak: etorriak, etorritakoak.

Leku batera berandu ailegatzeak askotan gauzak galtzea eragiten digu.

15. BESTEREN KONTURA DENEAN, JALE TXARRIK EZ

Denok egoten gara prest zerbait egiteko beste norbaiten kontura egingo badugu, eta askotan, hobeto egiten dugu.

16. BI URTE HITZ EGITEN IKASTEKO; BIZITZA OSOA ISILIK EGOTEN JAKITEKO

Hitz egiten erraz ikasten dugu, baina momentu askotan isilik egon behar dugu, eta momentu horiek zeintzuk diren jakitea ez da hain erraza izaten. Isilik geratzea (hanka ez sartzeko) zaila da eta askok ez dute bizitza osoan ikasten.

17. BURLA MINENA, EGIA DIOENA

Askotan egia esaten denean egiten da minik handiena, egia entzutea askotan oso gogorra da eta.

18. DAGOAN ARTEAN, FALTARIK EZ Zerbait daukagun bitartean, txarra izanik ere, bada zerbait. Orduan ez dugu faltarik izango, nahi dugun bezain ona ez bada ere.

19. DIRU, KAKATZAN EGONDA BE, DANAK ALTXAUKO DABE Kakatza: kaka-pilo, kaka multzoa; be: ere; danak: denek; altxauko: altxatuko, jasoko; dabe: dute.

Denok maite dugu dirua, eta ia edozer egingo genuke hura lortzearren, baita kaka artean dagoena hartu ere.

Kakaz inguratuta dagoena dirua bada, berdin hartuko dugu.

20. EGIA HUTSA BE, GAUZA SIKUA EI DA

Noizean behin gezurtxoren bat esatea ona da, baina bakarrik noizean behin eta gezur txikiak. Beti egia esatea gogorra da.

21. ENBIDIOSOA, BERE ETSAI OSOA

Inbidia oso txarra da eta besteen inbidia daukan pertsonak bere buruari egiten dio kalterik handiena. Daukagunarekin pozik egoten ikasi behar dugu, besteek daukatenari hainbeste erreparatu barik.

22. ENTZUN ETA ISIL, BAIEZKO BOROBIL

Gaztelaniaz: “El que calla, otorga”.

23. ERORIZ IKASTEN DA OINEZ

Gauzak apurka-apurka ikasten dira, pazientziaz eta akatsak eginez. Akatsetatik beti ikas daiteke zerbait.

24. ERRETZ TXARRAZ BAZTERRAK NARRATS

Erretz: erratz, ginarra, eskoba / Narrats: narras, zikin, lohi Kalitate gutxiko tresnak erabiltzen badituzu, normala da emaitza txarrak lortzea.

25. ESKUKO BEHATZAK ERE EZ ZITUEN JAINKOAK BERDINAK EGIN

Behatzak: atzamarrak Den-denok gara ezberdinak, onerako edo txarrerako.

26. ETXEAN OTOITZIK EZ EGITEN, ETA AUZOAN MEZA EMATEN

Jende askok berak bakarrik dagoenean egiten ez duena, besteen aurrean egiten du (hipokresia) .

27. EZ BEHA ERRANARI, BEHA BIHOTZARI Ez epaitu inor bere itxuragatik, askotan, itxura baino ez delako. Ondo ezagutu behar da pertsona (edo gauza) epaitu baino baino lehen, iritzi okerrik sortu nahi ez badugu, behintzat.

28. EZ DA NEHOR ABERASTEN, BESTERI KENDUZ BAIZIK Nehor: inor Jendea ez da aberasten lan eginez eta ondradu izaten; aberasteko lapurtu behar da, bestela ez dago modurik.

29. EZ EUKITXA ERE, MAITE ZAITXUNAK EMANGO DIZU

(Ez edukita ere, maite zaituenak emango dizu) Maite zaituen pertsonak beti egingo du ahal duena zu laguntzeko eta zerbait behar baduzu beti saiatuko da hori ematen, ez badauka ere.

30. EZKONDU BAINO LEHEN, KONTU ZER EGITEN DEN

Ezkontzea oso kontu serioa da eta askotan ondo pentsatu gabe egiten da, baina gauzak ez dira beti diruditen bezain politak eta onak, horregatik ondo pentsatu behar da ezkondu aurretik.

31. FALLORIK EZ DUNIK EZTA Fallorik: akatsik; dunik: duenik; ezta: ez da.

Ez dago gizaki perfekturik, denok daukagu akatsen bat. Beraz, normala da okertzea eta onartu behar dugu, gizakion berezko kualitatea delako perfektu ez izatearena.

32. FESTAK AURREA EDERRAGO DU ATZEA BAINO

Jaietan oso ondo pasatzen du jendeak, baita jaien aurretik ere, ailegatzeko gogoz egoten delako, baina ostekoa beste gauza bat da, hor ez da hain ondo pasatzen (eta urteekin gero eta txarrago!).

33. GANORABAKOEN ETXEAN GOIZEKO SALDA ARRATSEAN

(Ganorabako= ganorarik edo fundamenturik ez daukana) Fundamenturik ez daukaten pertsonek, gehienetan, gauzak edozein modutan egiten dituzte.

34. GAUR HITZA EMAN, BIHAR HAIZEAK ERAMAN

Gehienetan hitzek ez daukate balio handirik eta gaur esaten dena biharko ahaztuta dago, ez bada paperean jasotzen.

35. GUARDASOL TXIKIK, BI EZIN ESTALI Guardasol: aterki, euritako.

Gauzek ematen dutenerako ematen dute, eta horixe da eman behar diegun erabilera, ez gehiago. Badago antzeko esanahia duen esaera bat gaztelaniaz: “Con un culo no se pueden tapar dos sillas�.

36. GURA IZETIE ETA AL IZETIE BI Gura izetie: gura izatea, nahi izatea; al izetie: ahal izatea.

Gauza bat da zerbait nahi izatea eta beste bat, oso ezberdina dena, nahi dugun hori lortu ahal izatea. Askotan ahal dugunarekin konformatu behar gara, nahi duguna ezin dugulako lortu.

37. HARROAK ESKURIK EZ, BAI AHOA

Harroek ez dute ezer egiten, baina aho handia dute gero euren burua goratzeko.

38. HARTU TE HARTU, MUNDUE AKABAU Te: eta; akabau: akabatu, amaitu, bukatu.

Mundua –eta munduan dagoen edozer- ez da amaiezina: handia da, baina mugatua. Beraz, ez da posible etengabe gastatzen ibiltzea. Gaztelaniaz badago antzeko esanahia duen esaera bat: “Quita y no pon, se acabó el montón”.

39. HITZEK BAINO GEHIAGO LORTZEN DUTE MALKOEK

Askotan lau malko botata pentsaezinak diren gauzak lortzen ditu jendeak. Hitz eginez baino askoz gehiago.

40. IKUSTEN EZ DUEN BEGIAK NEGARRIK EZ

Gaztelaniaz: “Ojos que no ven, corazón que no siente” 41. JAKINDURIAK MUGAK DITU; EZJAKINTASUNAK EZ

Ezer ez dakitenek, asko dakitelakoan, botatzen dituzte munduko astakeriarik handienak. Dakienak, ordea, moderatzen du bere diskurtsoa.

42. KATILUAN ZEIN ITSASOAN, ITOTZEA BETI ITOTZE

Hiltzeko modu asko daude, batzuk heroikoak, beste batzuk tontoagoak, baina emaitza azkenean berbera da.

43. LISTUEK EGOTEKO LELUEK BE EGON BEAR Listuek: listoak, azkarrak

Leluek: leloak

Pertsona azkarra ergelaren lepotik bizi ohi da.

44. LOREAK ARANTZIA, TA GOZUAK BE MINGOTSA

Arantzia: arantza Gauza guztiek daukate euren alde txarra, ederrak eta onak badira ere.

45. LOTSABAKOARI LOTSABAKO T'ERDI

Lotsabako: lotsagabe Inor oso lotsagabea bada zurekin, onena da modu berean edo okerrago erantzutea, lotsa gutxirekin edo gutxiagorekin. Gaztelaniaz: “Si quieres taza, taza y media”.

46. MAITE DAUANARI APOA IZAR

Maitasunak errealitatearekiko pertzepzioa aldatzen digu. Horrela, bihotzak esaten digu zer den ederra, eta begiei ez diegu kasu handirik egiten.

47. MAKURTURIK, EDOZEIN ATETATIK SARTZEN

Pertsona bat makurtzen denean, leku txiki batetik ere sartu ahal da. Era berean, pertsona bat apala, umila denean, konfiantza ematen du, gai delako burua jaisteko edo makurtzeko, egin behar duen egoera batean.

Prest egon behar dugu burua makurtzeko, beharrezkoa denean.

48. MEDIKUAK GORPUTZA GARBITU, APAIZAK ARIMA, ABOKATUAK POLTSA

Abokatuek beti eduki dute oso fama txarra jende artean. Zerrenda honetako 5.esaeragaz ere igarri ahal dugu ez dela oso ofizio maitatua.

49. NAHI BADA JAN, EGIN BEHAR DA LAN

Zoritxarrez, janaria erosteko dirua behar dugu eta dirua lortzeko lan egin behar dugu (gehienok, behintzat).

50. NESKATXA POLITAK, IDIAK BAINO GEHIAGO TIRATZEN

Gaztelaniaz: “Tiran más dos tetas que dos carretas”.

51. POETA NAIZENEZ GERO, EZ DUT ZERURIK ESPERO Historiako kultura askotan, poetek fama txarra izan dute, bai egia esateagatik, bai boteretsuen kontra aritzeagatik, bai konbentzionalismo sozialei uko egitegatik.

52. ONA TA MERKE, NEUK BE HARTUKO NEUKE

Gutxitxan gertatzen da gauza ona merke egotea, baina horrelako zerbait gertatzen zaigunean aukera aprobetxatu behar da.

53. OPARIA, LOKARRIA

Lokarri: “atadura, obligación” Zerbait ematen badigute oparitan, nolabaiteko obligazioa sortzen zaigu oparia egin digun horrekiko. Zorretan geratzen gara berarekin.

54. TXARRARI TXARRA DARIO Pertsona gaiztoak gaiztakeriak egingo ditu, horixe izango da modu naturalean aterako zaiona.

55. TXIKITIK HANDI EGINDAKOA TXARRENA Pertsona bat behartsua edo zapaldua izan denean, gero aberats edo boteretsu egiten bada, bera izaten da txarrena. Aurretik sufritutakoa ahaztu egiten du pertsona horrek eta lehenago berari egindakoa egiten die gero besteei.

56. ZAKUA ZABALIK, ESKUAK UGARI Zaku bat zabalik dagoenean, inguruan eskuak besterik ez du. Hau da, zerbait hartzeko denean, ez da jenderik falta izaten.

57. ZAZPI GALDERAZ EGUNIAN, ASKO JAKITEN DA ASTIAN Galderen bitartez asko ikasten da; zerbait jakin nahi dugunean, edo jakin behar dugunean, egin dezakegun onena da norbaiti galdetu, horrela ikasiko dugu eta.

58. ZELEBON, EZIN DUENAK EZIN EMON Zelebon: Zedebon, txelebon, txelemon… herri barre-antzerkitxoa da.

Emateko, lehenengo eduki behar da; eduki ezean, ezin da ezer eman.

59. ZIKINA GARBITZEN UREZ, GAIZKIA URREZ

Zikinkeria mota asko dago: fisikoak urez garbitzen dira, baina moralak diruz garbitu ohi dira (isun, kalte-ordain edo eroskeriaren bidez).

60. ZOR PAGATUAK BI POZ

Zor bat kitatzen denean bi pertsona izaten dira pozten direnak: batetik, zorra ordaintzen duena eta bestetik, zorra kobratzen duena.