PRILOZI HISTORIJI URBANOG RAZVOJA BOSNE I HERCEGOVINE U 20. STOLJEĆU ZBORNIK RADOVA
Edicija ZBORNICI Knjiga 1 Izdavač: Udruženje za modernu historiju/Udruga za modernu povijest (UMHIS), Sarajevo Glavni i odgovorni urednik: Husnija Kamberović Recenzenti: Amir Duranović Husnija Kamberović
------------------------------------------------------CIP - Katalogizacija u publikaciji Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine, Sarajevo 94(497.6)”19”(063)(082) PRILOZI historiji urbanog razvoja Bosne i Hercegovine u 20. stoljeću : zbornik radova / [glavni i odgovrni urednik Husnija Kamberović]. - Sarajevo : Udruženje za modernu historiju/Udruga za modernu povijest, 2016. - 189 str. : ilustr. ; 25 cm. - (Edicija Zbornici / Udruženje za modernu historiju/Udruga za modernu povijest ; knj. 1) “Udruženje za modernu historiju/Udruga za modernu povijest je 2. oktobra u Mostaru organiziralo naučni skup pod naslovom Urbani razvoj Bosne i Hercegovine u stoljeću rata 1914-2014.” -> str. 7. - Bibliografija i bilješke uz tekst. ISBN 978-9926-8082-3-5 1. Naučni skup Urbani razvoj Bosne i Hercegovine u stoljeću rata 1914-2014 (2015 ; Mostar) COBISS.BH-ID 23565318 <-----------------------------------
PRILOZI HISTORIJI URBANOG RAZVOJA BOSNE I HERCEGOVINE U 20. STOLJEÄ&#x2020;U ZBORNIK RADOVA
Sarajevo, 2016.
Ĺ tampanje knjige pomoglo je Federalno ministarstvo obrazovanja i nauke, Mostar
SADRŽAJ PREDGOVOR (Husnija Kamberović)............................................................................7 • Fedžad Forto, UVOĐENJE TRAMVAJA U SARAJEVU........................................9 •
Izet Šabotić, PRILIKE NA ŠIREM TUZLANSKOM PODRUČJU OD SARAJEVSKOG ATENTATA DO KRAJA 1914. GODINE............................29
•
Jasmin Branković, MOSTAR U DOBA VELIKOG RATA...................................55
•
Seka Brkljača, TERITORIJ GRADSKE OPŠTINE SARAJEVO 1918.-1941. GODINE..............................................................................65
•
Željko Karaula, IDEOLOGIJA, ARHITEKTURA, PLANOVI I URBANA IZGRADNJA NA PODRUČJU BOSNE I HERCEGOVINE ZA VRIJEME NEZAVISNE DRŽAVE HRVATSKE (1941.-1945.).................................................87
•
Adnan Velagić, ELEKTRIFIKACIJA HERCEGOVINE NAKON DRUGOG SVJETSKOG RATA...............................................................105
•
Omer Hamzić, Rusmir Djedović, RAZVOJNI PUT LUKAVCA ‒ OD LEDINE KRAJEM 19. DO INDUSTRIJSKOG GRADA KRAJEM 20. STOLJEĆA........................................115
•
Mirza Džananović, FAZE URBANISTIČKOG RAZVOJA ZENICE ZA VRIJEME SOCIJALISTIČKE JUGOSLAVIJE (1945 – 1992. GODINE)...............................................................133
•
Amra Čusto, PERSPEKTIVE SOCIJALIZMA – OBNOVA, IZGRADNJA NASELJA I NOVI STIL ŽIVOTA................................................... 155
•
Dževad Drino, Benjamina Londrc, DA LI JE RATNO RAZARANJE GRADOVA ZLOČIN GENOCIDA?...............................................173
PREDGOVOR
Udruženje za modernu historiju/Udruga za modernu povijest je 2. oktobra 2015. u Mostaru organiziralo naučni skup pod naslovom Urbani razvoj Bosne i Hercegovine u stoljeću rata 1914 - 2014. Cilj je bio potaknuti historičare, kao i naučnike iz drugih oblasti, da se bave istraživanjem urbane historije Bosne i Hercegovine, posebno urbane historije u 20. stoljeću, koje je bilo obilježeno historijom ratova. U kontekstu općih teorijski saznanja o razvoju gradova, namjera je bila i sagledati razvoj pojedinih bosanskohercegovačkih gradova, ali i razaranje tih gradova u ratnim vremenima. Na skupu su sudjelovali historičari iz Bosne i Hercegovine i Hrvatske. Naša je namjera da održavanje naučnih skupova o urbanom razvoju Bosne i Hercegovine postane tradicija, te da vremenom širimo kako krug naučnika koji će sudjelovati na ovakvim skupovima, tako i vremenski i prostorni okvir unutar kojega ćemo razgovarati o urbanoj historiji. U ovom zborniku objavljujemo dio saopćenja sa tog naučnog skupa održanog 2015. godine. Fedžad Forto u svom radu piše o uvođenju tramvaja u Sarajevu koncem 19. stoljeća i promjenama koje je taj čin uveo u gradski život. Izet Šabotić u svom radu piše o utjecaju Sarajevskoj atentata 1914. na stanje u širem prostoru Tuzle, a Jasmin Branković ukratko ispisuje događanja u Mostaru u vrijeme Velikog rata. Seka Brkljača raspravlja o bezuspješnim pokušajima nekih prigradskih naselja Sarajeva da se tokom 1930-ih godina priključe gradu Sarajevu. Željko Karaula ukazuje na modele arhitektonske i urbane izgradnje u toku Drugog svjetskog rata, a Adnan Velagić na loše stanje u gradovima u Hercegovini, posebno sa aspekta elektrifikacije, nakon Drugog svjetskog rata. Omer Hamzić i Rusmir Djedović raspravljaju o Lukavcu, novom gradu koji se formira krajem 19. stoljeća sa izgradnjom Fabrike sode, i tokom 20. stoljeća kroz socijalističku urbanizaciji izrasta u moderan industrijski i rudarski grad. Mirza Džananović ukazuje na faze urbanističkog razvoja Zenice u vrijeme soPRILOZI HISTORIJI URBANOG RAZVOJA BOSNE I HERCEGOVINE U 20. STOLJEĆU
7
cijalizma, a Amra Čusto piše o modelima urbanizacije Sarajeva, posebno se posvećujući izgradnji naselja Grbavica i novoj kulturi življenja i stanovanja u socijalizmu. Na kraju, Dževad Drino i Banjamina Londrc, u široko postavljenom okviru karaktera ratnih razaranja gradova tokom historije, raspravljaju o pravnoj kvalifikaciji razaranja gradova u Bosni i Hercegovini u vrijeme rata od 1992. do 1995. godine. Njihov je zaključak da je razaranje bosanskohercegovačkih gradova nesumnjivo ratni zločin, ali se ne može karakterizirati zločinom genocida. Želimo zahvaliti Federalnom ministarstvu obrazovanja i nauke, koje je finansijski podržalo održavanje skupa i objavljivanje zbornika radova. Husnija Kamberović
8
PRILOZI HISTORIJI URBANOG RAZVOJA BOSNE I HERCEGOVINE U 20. STOLJEĆU