Gezondheidsbijlage Nestor 12 2011

gezonde voornemens december 2011

bijlage

Gezond slapen, goed zien en gezonde voeding Jan Keizer, Mies Bouwman, Anita Witzier en andere bekende Nederlanders over hun gezonde voornemens voor 2012 Gezondheidsvoorlichter Trudy ‘Gezondheidsvragen? Praat erover!’

Harmke Nijboer de Nestor-dokter over gezondheidszorg voor ouderen

4 GEZOND WORDEN EN B L I J VEN

6

17

20

Een gezond 2012!

‘Als we maar gezond blijven’ is een gevleugelde uit-

Voor u ligt een gezondheidsbijlage bij de decembereditie

spraak. Goede gezondheid wordt ervaren als een zegen.

2011 van ons ledenmagazine Nestor. Onafhankelijk en recla-

Maar gezond ouder worden en blijven is niet eenvou-

mevrij. En zoals u van Unie KBO gewend bent tot stand ge-

dig. Bovendien worden we in de media overspoeld met

komen door samenwerking met betrouwbare deskundigen.

adviezen en advertenties op het gebied van gezondheid.

Zo willen we de bewustwording over gezond ouder worden

4 Harmke Nijboer 12 Gezonde voeding

Natuurlijk is in veel gevallen het ontstaan van aandoe-

en gezondheidsrisico’s op latere leeftijd vergroten. Het is

ningen niet beïnvloedbaar. Maar dat betekent niet dat

een uitgave in het kader van een project waarin we initia-

de Nestor-dokter over

we helemaal machteloos staan. Een gezonde leefstijl en

tiefnemer en trekker zijn: Gezond Ouder Worden en Blijven.

vroegtijdige signalering kan ziekten voorkomen of ver-

We hopen dat deze uitgave en al onze andere activiteiten u

tragen.

inspiratie bieden voor een preventieve, gezonde levensstijl

INHOUD gezondheidszorg voor ouderen

7 Gezond bewegen Belangrijk, want wie stilstaat roest vast

10 Slapen kun je leren Goede nachtrust is de basis voor een fitte dag

Behoefte, smaak en wensen veranderen

14 Scherp zicht 16 Column Bart Chabot

in het nieuwe jaar. Wij wensen u een gezond 2012!

Preventie dus als basis voor een optimale gezondheid op latere leeftijd. Maar ook als beste garantie voor de zorgkosten in Nederland. In 2007 stond preventie nog hoog op de po-

17 Gezondheidsvoorlichter Trudy

litieke agenda, inmiddels is het in Den Haag de nek omge-

‘Gezondheidsvragen? Praat erover!’

beweegkuur? Een training stoppen met roken? Dieetadvies?

Hans Muis, voorzitter Unie KBO

draaid en verworden tot uw eigen verantwoordelijkheid. Een Het is ondanks onze bezwaren allemaal uit het basispakket

20 Wellness-aanbieding

gehaald. De Unie KBO doet regelmatig voorstellen om via gerichte screening de druk op de zorg te verminderen, maar krijgt in deze tijd van bezuinigingen bij de regering geen voet aan de grond.

Diezelfde regering vindt juist dat andere partijen aan zet zijn. Gemeenten? Zij hebben momenteel geen extra geld om preventieve ouderenzorg naar behoren uit te voeren. Huisartsen en andere eerstelijns zorgverleners? Onderzoek wijst uit dat hun leefstijladviezen veel meer impact hebben dan campagnes op radio en tv of goedbedoelde raad van familie en vrienden. Maar ook artsen en eerstelijns zorgverleners kampen met de gevolgen van bezuinigingen. Unie KBO wil hen zoveel mogelijk steunen en aanvullen door ook haar vrijwillige gezondheidsvoorlichters de gezondheidsboodschap over te laten brengen. Zij doen dat tijdens themabijeenkomsten van onze lokale KBO-afdelingen.

Colofon

2

‘Gezonde voornemens’ is een bijlage bij de december-editie van Nestor, het ledenmagazine van Unie KBO. Hoofdredactie: Ellen Willemsen (Unie KBO) Tekst, redactie, productie: Ed Veltrop en Hanneke Nagtzaam (Krachttaal!) en Ingrid Nies (Unie KBO) Vormgeving: Conceptkracht.nl Fotografie: Hes van Huizen, Mark Kohn, Jos Schuurman, Sander Nieuwenhuys e.a. Cartoon: Tom Janssen Druk: Roularta Printing

3

NESTOR-DOKTER HARMKE NIJBOER OVER GEZONDHEIDSZORG VOOR OUDEREN

Wat is er écht aan de hand?

Tijdens het eerste consult neemt een klinisch geriater de

‘Denk niet: het gaat wel over of het hoort bij ouder worden’

tijd voor een uitgebreide observatie van ongeveer een uur tot anderhalf uur. ‘Ik kijk niet alleen naar een patiënt

‘Niet de kwaal maar de mens staat centraal’ Harmke Nijboer is klinisch geriater in het Ca-

snel achteruitgaan’, zegt Harmke. ‘Als je meerdere ziek-

tharina Ziekenhuis te Eindhoven en gespecia-

ten tegelijk hebt, zoals hartziekten, diabetes mellitus en

liseerd in de behandeling van kwetsbare ou-

hypertensie, dan ben je kwetsbaar’. Vroeg signaleren

dere patiënten. Patiënten met vaak meer dan

van gezondheidsproblemen en het krijgen van de juiste

één ziekte of kwaal. Mensen die gebaat zijn

hulp of hulpmiddelen kan veel onnodige narigheid voor-

bij een andere benadering en behandeling

komen. Zodat je een gezonder en gelukkiger leven leidt

dan een patiënt van 35 of 45 jaar oud. ‘Pre-

en langer zelfstandig kunt wonen.’

met een medisch oog, maar let juist ook op gedrag, ge-

kaart kunt brengen wat iemand werkelijk mankeert, hoe

heugen en stemming. Harmke: ‘Hoe zit iemand in zijn

sneller en beter je kunt ingrijpen. Preventie dus om on-

of haar vel en wat zijn de achterliggende redenen van

nodig leed te voorkomen en optimale kwaliteit van leven

gezondheidsklachten? Stel: ik ontmoet in mijn praktijk

voor ouderen na te streven.’

een mevrouw van 85 jaar. Ze is gevallen, ietwat verward, benauwd en ze heeft een haar heup heeft gebroken.

Klachten met meerdere, diepere oorzaken

Dan kunnen er verschillende dingen aan de hand zijn.

Dat de oorzaak van bepaalde klachten soms dieper ver-

Is er sprake van beginnende dementie waardoor ze een

borgen ligt, blijkt ook uit een ander voorbeeld. ‘Een man

evenwichtsstoornis heeft? En is ze daardoor gevallen en

van tachtig werkte nog altijd vijf dagen per week als ICT-

benauwd van de schrik? Of is ze benauwd geraakt door

programmeur. Iemand met veel energie en plezier in zijn

een hartinfarct, daardoor gevallen en heeft ze vervolgens

werk. Maar slapen ging de laatste tijd slechter en hij was

een delier gekregen waardoor ze nu verward is? Met

ook sneller moe. Hij werd mij verwezen en aanvankelijk

name bij een acute heupfractuur ben ik extra alert. Want

dacht ik dat hij te veel hooi op zijn vork had genomen,

na een heupoperatie krijgt veertig procent van de patiën-

hij zat tegen een burn-out aan. Tot hij vertelde over zijn

ten ouder dan 65 jaar een delier. En 25 procent van de

overleden vrouw. Doorpratend bleek rouw de oorzaak

mensen met een heupfractuur overlijdt binnen een jaar.

van zijn drive om te werken en indirect dus ook van zijn

De reden is dan niet de heup, maar de achterliggende li-

gezondheidsklachten. Hij kwam gewoonweg niet toe

chamelijke of geestelijke oorzaak van de val. En vaak een

aan een normaal rouwproces en was volledig uitgeput

combinatie van verschillende oorzaken. Hoe eerder je in

aan het redderen om maar door te gaan. ’

ventie en het vroegtijdig signaleren van lichamelijke en psychische gezondheidsproble-

Wacht niet af, vraag direct hulp

men zijn essentieel’, zegt Harmke. ‘Bovendien

Valproblemen, af en toe verward of vergeetachtig zijn,

moet onder ouderen het besef groeien dat ze

afvallen, minder goed slapen, vaker van stemming wis-

zelf keuzes over hun gezondheid kunnen én

selen. Bij zulke op het oog onschuldige klachten advi-

mogen maken.’

seert Harmke direct aan de bel te trekken. ‘Denk niet: het gaat wel over of het hoort bij ouder worden. Want in

4

Wie ouder wordt, kan vroeg of laat te maken krijgen

veel gevallen schuilt er een andere oorzaak achter. Vaak

met kleine lichamelijke, psychische of sociale problemen.

zelfs meerdere oorzaken. Praat er daarom vroegtijdig

Op het eerste gezicht lijkt er dan weinig aan de hand.

over met familie of vrienden en maak een afspraak bij de

‘Maar juist als de jaren gaan tellen, stapelen kwalen en

huisarts. Die kan de eerste screening doen en zo nodig

ziekten zich op en kan de kwaliteit van leven plotseling

verwijzen naar een klinisch geriater.’

Harmke Nijboer: ‘Ik kijk niet alleen met een medisch oog, maar let ook op gedrag, geheugen en stemming.’

5

MEER BEWEGEN

Kiezen kan én mag

met het idee dat de dokter weet wat het beste voor je

Is bekend wat eraan scheelt, dan is het niet een kwestie

is. ‘Maar zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid

van medicijnen voorschrijven. ‘Integendeel’, benadrukt

zijn juist belangrijk om de beste keuzes te kunnen ma-

Harmke. ‘Niet de kwaal maar de mens staat centraal. Ik

ken’, benadrukt Harmke. ‘Wat wil je nog? Wat kun je

ben arts maar zie mezelf vooral als medisch adviseur. Ik

nog? Wat kan je lichaam nog aan? Welke hulp kun je

help ouderen ook bij het maken van keuzes. Een voor-

in je eigen omgeving regelen? Wil je zo lang mogelijk

beeld? Iemand gebruikt een aantal verschillende medi-

zelfstandig leven? En wat heb je daar wel of niet voor

cijnen en er moet eigenlijk nog een medicijn bij geslikt

over?’ Voor ieder mens is het antwoord op die vragen

Uit onderzoek blijkt dat ouderen te weinig be-

Samen is gezelliger

worden. Dan kijken we samen of we de medicatie in

weer anders en dus is gezondheidszorg voor ouderen al-

wegen. En dat het effect van bewegen op de

Het is de kunst om beweging te zoeken die bij u past en

combinatie kunnen geven en we kijken welke medicij-

tijd maatwerk. Maar samen komen we er altijd weer uit.’

gezondheid wordt onderschat. De Nederland-

plezier geeft. Voor de een is dat joggen of fietsen, voor de

nen werkelijk nodig zijn. Soms kiezen mensen dan voor

se Norm Gezond Bewegen adviseert minimaal

ander een groepssport of samen dansen op muziek. Top-

alleen de écht noodzakelijke medicijnen. Dat kan. En dat

dertig minuten per dag te bewegen. Voor ve-

sportprestaties zijn niet nodig, matig intensief bewegen is

len een hele opgave. Toch zijn er verschillende

genoeg. Zodanig dat uw hartslag iets hoger is dan normaal

mogelijkheden en voor elk wat wils.

en u een beetje begint te hijgen. Bewegen is bovendien meer

mag! Een ander voorbeeld: iemand heeft nierproblemen

Wie stil staat, roest vast

en medicijnen en dieet zijn niet meer voldoende. Dia-

Geriatrie in Nederland

lyse, niervervangende therapie, is vaak een ingrijpende

Tachtig ziekenhuizen hebben een afdeling

verandering in iemands leven. Goede voorlichting is dan

geriatrie met steeds uitgebreidere mogelijk-

Voldoende beweging verkleint het risico op hart- en vaatziek-

belangrijk. En ik vind het niet raar als sommige ouderen

heden. Van opname, dagbehandeling, po-

ten, vermindert osteoporose, helpt bij artrose en tegen depres-

niet aan zo’n ingrijpende stap in hun leven beginnen. Die

likliniek tot valkliniek, delierpoli en geheu-

sie en kan zelfs suikerziekte (diabetes) voorkomen. Wie stil

Beweging binnenshuis

mensen hebben dan uitgebreid gewikt en gewogen en

genpolikliniek. In totaal werken er zo’n 200

staat, roest vast. Dat geldt ook voor mensen met een ziekte.

Wie slechter ter been is of evenwichtsproblemen heeft, kan

voor zichzelf besloten dat de zwaarte van de behande-

geriaters, 90 studenten volgen een geriatri-

Artrosepatiënten ervaren eerst pijn tijdens het bewegen, maar

thuis bewegen. Een half uur? Drie keer tien minuten is ook

ling niet opweegt tegen het uiteindelijke gewin.’

sche opleiding. Op korte termijn zijn minstens

na verloop van tijd vermindert de pijn en voelen zij zich fitter.

goed. Binnenshuis bewegen is ook een prima alternatief

400 geriaters nodig om aan de toenemende

Uiteraard helpt beweging ook bij overgewicht.

voor wie op gladde winterdagen liever niet de deur uit gaat.

Zelfredzaamheid en eigen

vraag naar gezondheidszorg voor ouderen

verantwoordelijkheid

als gevolg van de vergrijzing te voldoen. Kijk

Zelf beslissen dus. Sommige mensen van de huidige 65+

voor meer informatie op www.nvkg.nl

dan sporten. Ook wandelen, fietsen of licht huishoudelijk werk in huis is prima.

generatie vinden dat best lastig. Want ze zijn opgegroeid

Gezonde voornemens van Jan Keizer (62) Zanger ‘Ik ga af en toe lekker uit eten, en elk pondje gaat door het mondje. Als je tv-opnames maakt, moet je er gewoon goed uitzien. Dus ik moet weer even aan de lijn gaan denken. Bewegen is daarbij ontzettend belangrijk. Hardlopen is misschien een beetje gek als je over de zestig bent, maar wandelen is voor iedereen mogelijk. En plezier maken: dingen doen die je leuk vindt, dat is gewoon heel goed voor een mens.’

6

Zoek beweging die bij u past en waar u plezier aan beleeft.

7

Tips om binnenshuis te bewegen: • Nederland in Beweging: doe mee met het dagelijkse tv-programma van omroep Max.

3 vragen over medicijnen

• DVD Thuisfit: met oefenprogramma’s om te bewegen.

Verkrijgbaar op stichtingbeweegproducties.nl

De servicetelefoon van de Unie KBO krijgt veel

3. Ik ben 65 jaar geworden. Heb ik op basis van

• Otoga: beenspier- en balansoefeningen voor thuis,

vragen over gezondheid en medicijnen. Huis-

mijn leeftijd extra vitamines nodig? En kan je

bij uitstek geschikt voor valpreventie. Verkrijgbaar op

arts Ted van Essen, verbonden aan het Neder-

ook te veel vitamines slikken?

www.nvfgnet.nl

lands Huisartsen Genootschap en bekend van

‘Ouderen hebben te weinig vitamine D. Dat geldt voor

• Hometrainer: thuis fietsen om beenspieren en

het tv-programma Tijd voor Max, beantwoordt

vrouwen boven de 50 en mannen boven de 70. Voor

uithoudingsvermogen op peil te houden.

de drie meest gestelde vragen.

hen is het advies extra vitamine D te slikken, als tabletjes, ook al mankeer je helemaal niets. Ze zijn te koop bij de

• Tien keer achter elkaar opstaan uit uw stoel, tien kniebuigingen steunend op de achterleuning.

1. Is het noodzakelijk aspirine te slikken om

drogist, de goedkoopste tabletten zijn even goed als de

• Ga voor advies over welke vorm van beweging goed

hart- en vaatziekten tegen te gaan?

duurste. Wie verder gewoon gevarieerd eet, heeft geen

voor u is naar een geriatriefytherapeut

‘Alleen als u lijdt aan hart- en vaatziekten, bijvoorbeeld

andere vitamines en mineralen nodig. In reclames wordt

(www.defysiotherapeut.com).

een hartinfarct of een TIA heeft gehad, of angina pectoris

soms ten onrechte gesuggereerd dat extra aanvullingen

heeft of etalagebenen: dan neemt door aspirine in een

je gezonder maken. Zonde van je geld: alles wat je meer

lage dosering van 100 mg per dag de kans op herhaling

krijgt aan vitamines dan je nodig hebt, plas je gelijk weer

af. Aspirine is de stof acetylsalicylzuur (ook wel als poeder

uit. Sommige vitamines, bijvoorbeeld vitamine C, kun-

in carbasalaatcalcium of Ascal) , niet te verwarren met de

nen problemen geven als je er grote hoeveelheden van

Themajaar ‘Meer bewegen’

pijnstiller paracetamol. Aspirine maakt het bloed dunner,

neemt.’

2012 is het Europese jaar van Active Ageing. Unie KBO organiseert vanaf januari themabijeen-

dat voorkomt dat bloed stolt in de bloedvaten. Nadelen

komsten ‘Meer bewegen’, want je bent nooit te oud om te bewegen. Lokale afdelingen kunnen

zijn een verhoogde kans op bloedingen en maagklachten.

Van Ted van Essen verscheen het boek ‘Dokter Ted -

een themabijeenkomst aanvragen. De bijeenkomsten worden verzorgd door de gezondheids-

Heeft u geen hart- en vaatziekten dan is aspirine niet aan

Gezond blijven met de MAXdokter’ bij uitgeverij Thoeris.

voorlichters van Unie KBO in samenwerking met fit-testers of lokale fysiotherapeuten. Ook is

te raden: het is nooit bewezen dat het dan helpt ziekten

vanaf 2012 een brochure met ervaringsverhalen van senioren over bewegen verkrijgbaar bij

te voorkomen.’

Unie KBO.

2. Ik heb gehoord dat hoge bloeddruk op latere leeftijd niet tegengegaan hoeft te worden omdat de bloeddruk nu eenmaal stijgt als je

Gezonde voornemens van

8

ouder wordt. Klopt dat?

‘We hebben jarenlang gedacht dat een hoge bloeddruk

Groot KBO-medicijnonderzoek, doe mee!

Mies Bouwman (82)

gewoon erbij hoort als je ouder wordt. Maar we weten nu dat hoge bloeddruk op latere leeftijd wél het risico

Om een goed beeld te krijgen van medicijngebruik

TV-coryfee

verhoogd op bijvoorbeeld een TIA of beroerte. Verlagen

onder ouderen doet Unie KBO een groot onderzoek.

van de bloeddruk verkleint dit risico; een gezond niveau

Het invullen van de vragenlijst duurt ca. 7 minuten.

‘Mensen vragen wel eens wat ik allemaal ‘heb laten

is 140/90. Voldoende beweging, een gezond gewicht en

Onder de deelnemers geven we 25 cadeaubonnen

doen’, maar ik peins er niet over om gezond onder

gezonde voeding verlagen de bloeddruk. Zorgt dit niet

ter waarde van 15,- euro weg!

het mes te gaan. Mijn moeder is heel lang heel mooi

voor een goede bloeddruk dan kan het worden aange-

gebleven, dus ik hoop dat ik haar genen heb. Ik doe

vuld met medicijnen. Er zijn veel soorten bloeddrukverla-

Doet u mee?

niets bijzonders om gezond te blijven. Ik sport niet.

gers; ze geven weinig bijwerkingen.’

Ga dan naar www.uniekbo.nl, vul de vragenlijst in

We eten wel afwisselend en ik ben dol op vis. Maar

en stuur ‘m op. Heeft u geen computer? Bel dan

verder? Ik lach veel en voel me erg gelukkig. Ik denk

onze ledenservice (zie achterzijde) en vul samen met

dat dat de gezondste levensinstelling is.’

een een servicemedewerker het formulier in.

Kijk voor meer informatie óók in de december-editie van Nestor.

9

BETER SLAPEN

Goede nachtrust is de basis voor een fitte dag

Slaapmedicatie alleen bij uiterste noodzaak

Praktische tips staan in de brochure ‘Slapen

Soms schrijft een arts een slaapmiddel voor. Maar van-

kun je leren’. De Unie KBO heeft ook een

wege bijwerkingen als sufheid, minder reactievermogen

mooie boeklegger ontwikkeld met meditatie-

en verhoogde kans op vallen gebeurt dat minder vaak en

tips om in slaap te komen. Zie achterzijde voor

altijd voor een korte periode. De meeste slaapmiddelen

de contactgegevens.

zijn uit het basispakket gehaald, mede om afhankelijkheid van deze medicijnen te voorkomen. Wie toch moeite heeft met stoppen met slaapmedicatie, kan terecht bij onder meer de verslavingszorgorganisaties in Nederland.

Daar hebben ze speciale programma’s en behandelingen, ook via internet. Kijk eens op www.benzodebaas. nl , een initiatief van Tactus Verslavingszorg en IVM (Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik). Ook kunt u terecht op www.benzovrij.nl, een initiatief van Novadic Kentron.

Slaapgebrek? Vrouwen ervaren het vaker als een probleem.

Misschien omdat mannen het aantal uren dat zij slapen overschatten.

Gezonde voornemens van

10

Een op de tien mensen slaap slecht. Onder ou-

Uiteenlopende oorzaken

Cisca Dresselhuys (68)

deren is dat zelfs één op de vijf. Maar wan-

Slaapproblemen kunnen ontstaan door psychische

Voormalig Opzij-hoofdredactrice

neer is slecht slapen een probleem?

stoornissen, maar een slaapprobleem zit niet altijd ‘tussen de oren’. Sommige mensen hebben een ernstige slaap-

‘Blijven wandelen, ook als het koud is. Net als oude

Met het ouder worden verandert ook uw slaappatroon.

stoornis, die niet gemakkelijk te bestrijden is. Onrustige

auto’s vergen oude mensen veel onderhoud. Ik ben

Lichter slapen en vaker wakker worden hoort erbij. Een

benen of kuitkramp verhinderen bij sommige mensen

van een goede verzorging, in uiterlijke zin. Regelma-

nachtrust van vijf of zes uur met enkele onderbrekingen

het inslapen of doorslapen. Mensen met apneu snurken

tig naar de kapper, schoonheidsspecialiste, mondhy-

is dan ook gewoon gezond. Problematisch wordt het

hevig en hebben regelmatig adempauzes van tien secon-

giëniste. Dat zijn wel dingen die je je moet kunnen

als u meer dan enkele weken drie nachten per week of

den of langer. Door deze adempauzes komt iemand met

permitteren. Oudere mensen moeten sowieso niet

meer slecht slaapt en vermoeid of prikkelbaar bent óf

apneu niet in een goede slaap. Hij of zij kan overdag zo

bang zijn voor kleur in hun kleding. Kies voor een felle

moeite heeft met uw concentratie. Het kan dan zelfs

uitgeput zijn, dat het lastig is om goed te functioneren.

kleur; kobaltblauw of rood. Ga niet als een grijze muis

leiden tot uren piekeren in de nacht, waarmee een vici-

Herkent u deze verschijnselen? Raadpleeg dan de huisarts

door het leven.’

euze cirkel kan ontstaan.

en vraag een doorverwijzing naar KNO-of longarts.

11

Gezonde voeding

Ouderen en industrie zijn samen aan zet

van Minnen, directeur van de koepel van ouderenorganisa-

de kan voorkomen. Of het verstandig is om vitamine B12

ties CSO. ‘Ouderen moeten ook zelf bewuster worden over

extra te gebruiken, wordt momenteel onderzocht door de

wat goed en gezond voor ze is. En ze moeten mondiger wor-

Universiteit van Wageningen.

den ten aanzien van hun wensen. Ouderenorganisaties kunnen voor hen de spreekbuis zijn.’

Calorieën Slechts vier procent van de gezonde ouderen heeft een ca-

Ondergewicht tegengaan

lorieëntekort. Toch loopt bijna de helft van alle ouderen

Hoewel sommige mensen op oudere leeftijd te dik worden,

kans op zo’n tekort. Juist omdat ouderen in situaties terecht

ligt bij de meeste senioren juist ondervoeding op de loer. Met

komen die zorgen voor minder trek en minder eten. Denk

gebeurt’, constateerde Food Valley-directeur Roger van Hoe-

als gevolg gewichtsverlies, minder weerstand en afname van

aan bijwerkingen van medicijnen, chronische ziekten, psy-

sel tijdens zijn aftrapspeech. ‘De vergrijzing komt al jaren op

de spiermassa. Er is dan vooral sprake van een tekort aan

chische problemen, en reuk- en smaakverandering op latere

ons af, maar een blik in de winkelschappen maakt duidelijk

vitamine D en vitamine B12, soms ook een tekort aan ca-

leeftijd. Ook wie minder makkelijk boodschappen doet of

dat de voedingsindustrie daar nog niet op heeft ingespeeld.’

lorieën.

kookt, eenzaam of hulpbehoevend is, loopt een grotere kans op ondervoeding.

Behoefteverschillen onder ouderen

Vitamine D

Eten en drinken? Alle ouderen over één kam scheren, is er

Ongeveer de helft van alle gezonde ouderen in Nederland

Wat kunt u er tegen doen?

volgens oud-CDA Tweede Kamerlid Hannie van Leeuwen

heeft een tekort aan vitamine D. De oorzaak: de oudere

• Eet gezond, volgens de richtlijnen van het Voedings-

niet bij. ‘Er is een duidelijk behoefteverschil tussen bijvoor-

huid kan het niet meer zo goed uit zonlicht halen. Zonder

centrum. Kijk op www.voedingscentrum.nl

beeld vitale 50-plussers en ouderen met meerdere kwalen. De

voldoende vitamine D stijgt de kans op osteoporose en bot-

• Wees alert, controleer regelmatig uw gewicht.

laatste groep heeft veel meer moeite om de juiste producten

breuken. Daarom adviseert de De Gezondheidsraad ouderen

• Beweeg voldoende. Daarmee beperkt u spierafname

te vinden.’ Als voorbeeld gaf ze een patiënt met diabetes type

extra vitamine D te gebruiken (druppels of pillen).

en – als gevolg daarvan – verminderde eetlust.

• Maak eten gezellig, eet met vrienden of familie. Voor

II die enerzijds beseft dat fruit eten gezond is, maar tegelij-

Mies

kertijd niet teveel suiker tot zich moet nemen. Van Leeuwen

Vitamine B12

een klein prijsje kunt u uit eten bij een praktijkrestau-

riep de voedingsindustrie op meer te kijken naar waar oude-

Een kwart van alle ouderen heeft een tekort aan vitamine

rant van een horeca-opleiding of bij een Resto Van

ren bij gebaat zijn en te luisteren naar hun wensen. ‘Pas dan

B12, dat belangrijk is voor het zenuwstelsel en bloedarmoe-

Harte Restaurant.

is de ontwikkeling van voedingsmiddelen en supplementen speciaal voor ouderen zinvol.’

Op maat bedienen De kentering lijkt inmiddels in gang gezet. Er komt steeds meer onderzoek naar wat belangrijk is in de voeding voor ouderen én wat hun smaken en wensen zijn. Afgevaardigden uit

Gezonde voornemens van

de voedingsindustrie lieten tijdens het seminar zien de eerste

Dick Swaab (65)

Vaak wordt gezegd dat de grondregels voor

stappen te willen zetten om ouderen voeding op maat te be-

Hoogleraar neurobiologie

goede voeding voor alle volwassen hetzelfde

dienen: extra gezonde gebakjes, drankjes met toegevoegde

zijn. Maar het besef dat dat voor oudere men-

voedingsstoffen die juist ouderen nodig hebben. En produc-

‘Ik heb nog nooit echt gezondheidsvoornemens ge-

sen niet opgaat, groeit. Dat bleek tijdens het

ten waarmee wordt ingespeeld op gebits- of kauwproblemen.

had. Ik stimuleer slechts mijn brein, door als een gek

seminar ‘Voeding voor vitale 50-plussers’ ge-

Ouderen wonen langer zelfstandig en vormen vaker dan

te werken. Want dat betekent dat je ook geestelijk

organiseerd door Food Valley en ouderenkoe-

vroeger een éénpersoonshuishouden. Kleinere porties zijn

actief bent. Je moet dingen doen die je zelf leuk vindt,

pel CSO, met onder andere Unie KBO als lidor-

dus een uitkomst. En als het even kan in eenvoudig te openen

maar die ook iets nieuws bevatten. Niet steeds het-

ganisatie.

verpakkingen. Verder kan er rekening worden gehouden met

zelfde doen. Het moet intellectueel uitdagend zijn; je

bijvoorbeeld veranderende smaak en geur op latere leeftijd.

moet er echt mee bezig zijn.’

Ouderenorganisaties, voedingsmiddelenindustrie en onder-

12

zoeksinstellingen wisselden er kennis en ervaringen uit op

Voedingsbewustzijn moet beter

het gebied van voeding voor ouderen. ‘Vreemd dat dat nu pas

De bal ligt niet alleen bij de industrie, zo benadrukte Wim

13

Beter zien

niet beïnvloedbaar en soms zelf genetisch. Maar ook blijkt dat bijvoorbeeld gezonde voeding het proces van een

Minder goed zien is vaak niet nodig

oogaandoening, zoals bij droge macula degeneratie, toch kan vertragen.

Preventie Een grote groep senioren lijdt momenteel aan een onopgemerkte oogaandoening, die onbehandeld soms ernstige gevolgen kan hebben. Veel senioren doen zichzelf tekort door het dragen van een verkeerde bril of geen bril.

Ook een goede oogscreening is nog lang geen gemeengoed. Terwijl zo’n screening door de optometrist in een optiekzaak of Oogbus raadzaam is.

De optometrist Een optometrist is in vergelijking met een opticien hogere en breder opgeleid. Hij of zij heeft een 4-jarige hbo-opleiding gevolgd en is opgeleid om de gezichtsscherpte te meten, brillen en visuele hulpmiddelen voor te schrijven, Unie KBO heeft in samenwerking met inhoudsdeskun-

een oog gezond is of niet. Een opticien kan dergelijk on-

digen de brochure ‘Beter Zien’ gemaakt. Een handig na-

derzoek naar de gezondheid van uw ogen niet uitvoeren.

slagwerk over verschillende soorten oogaandoeningen,

De optometrist beschikt hiervoor ook over meer appara-

de specialisten waar u terecht kunt, hulpmiddelen om

tuur. Zoek op www.optometrie.nl (praktijkzoeker) een op-

uw zicht te verbeteren, nuttige, adressen en websites.

tometrist bij u in de buurt. In de Oogbus kunt u ook naar

Bestel de gratis brochure bij Unie KBO (zie achterzijde

de optometrist. Kijk op www.oogbus.nl

voor contactgegevens).

Gezonde voornemens van

‘Ik lees minder makkelijk, tv kijken gaat moei-

Het ontstaat geleidelijk of wordt geaccepteerd

zaam. Ik krijg de sleutel niet in het slot of de

Oogaandoeningen ontstaan vaak geleidelijk en worden

Anita Witzier (51)

draad niet door de naald. Ik heb het gevoel

door veel mensen niet of te laat opgemerkt. Soms mer-

TV-presentatrice

dat ik steeds meer licht nodig heb. Ik bots en

ken senioren wel een achteruitgang in het gezichtsver-

struikel de laatste tijd zo vaak.’ Slecht zicht -

mogen op, maar accepteren ze het als iets dat bij ouder

‘Ik heb geen goede voornemens, dat zou betekenen

veraf of dichtbij - raakt bijna alle 50- plussers.

worden hoort. Zonde! Want vaak is slechtziendheid te

dat ik elk jaar opnieuw zou beginnen. Ik sport regel-

herstellen met een goede correctie door bril of lenzen of

matig. Ook als je lichamelijke klachten hebt is het

bijvoorbeeld een staaroperatie.

goed als je veel beweegt, dat kan met behulp van een

Slecht zien hoort bij ouder worden, wordt vaak gezegd.

Dat is maar ten dele waar. Op oudere leeftijd wordt de

14

om uitgebreid oogonderzoek te doen en vast te stellen of

fysiotherapeut. Je moet leren inzien waar je grenzen

kans op slechter zicht groter. Maar vaak is grotendeels

Gezonde levensstijl

liggen. Maar doe in ieder geval iets, want drie keer

of geheel herstel mogelijk, ook op hoge leeftijd. Dat is

Ook een gezonde leefstijl beperkt de risico’s op bepaalde

tien minuten is ook een halfuur. Soms moet je ook uit

belangrijk, want u voorkomt zo onnodig vallen, botbreu-

oogaandoeningen: niet roken, afvallen bij overgewicht,

de band springen hoor, een zak pinda’s eten. Maar

ken, problemen in het verkeer, gevoelens van eenzaam-

gezond en gevarieerd eten en dagelijks een half uur be-

niet elke dag.’

heid en zelfs de kans op een depressie.

wegen. Veel factoren die een oogziekte veroorzaken zijn

15

column

gezondheidsvoorlichter trudy heLdens

Gezond ongezond ouder worden

‘Gezondheidsklachten?

Praat erover!’

Vorig jaar werd ik dat wel, ziek. Een onaangename ont-

Trudy Heldens (65) werkte maar liefst veertig

Val je dan niet stil na je pensioen?

wikkeling die niet door mij was gepland. Daar dacht

jaar als verpleegkundige. De Noord-Brabantse

‘Ik wilde eerst niets gaan doen na mijn pensioen. Ja, gezellig

iets in mijn hoofd heel anders over. Ik moest behandeld

verhuisde dertig jaar geleden voor haar werk

wandelen, eten, drinken met vrienden. Lekker lezen, genieten!

worden. De behandeling was ‘technisch geslaagd’, zo-

naar Noordwijk en woont daar nu nog steeds.

Maar ik was ook nieuwsgierig naar mijn verborgen talenten.

als mijn neurochirurg het uitdrukte en ik kon verder met

Ze is nu enkele jaren gepensioneerd maar zet

Dus bezocht ik bijeenkomsten en activiteiten van kerken,

mijn leven. Dacht ik. Dat lag toch even anders.

zich nog steeds in voor de gezondheid van me-

buurtverenigingen en politieke partijen. Ik werd vrijwilligster

demensen. Want Trudy is één van de vrijwil-

voor Unicef. Na verloop van tijd ontdekte ik dat je grootste

Eerst viel me niks op. Ja, dat ik dikker begon te wor-

ligers van Unie KBO die ouderen voorlichten

talent nooit met pensioen gaat. Regelmatig stonden er mensen

den. En nog dikker, als gevolg van de bijwerking van

op het gebied van gezond ouder worden en

voor de deur met gezondheidsvragen of problemen. Of ik ze

de medicijnen. Maar echt in de gaten krijgen dat er iets

blijven.

kon helpen. Daar stond ik nog om bekend en dus schoot ik weer te hulp. In Nestor las ik een oproep om gezondheids-

veranderd was, duurde een poosje. Tot ik mijn lijstje tvoptredens van het laatste half jaar overzag, en vaststelde

Je kunt het zo gek niet bedenken of ze heeft het gedaan:

voorlichter te worden. Groepen voorlichten, kennis delen en

dat ik het vaakst bij Omroep MAX aan tafel had gezeten.

wijkverpleging, ziekenhuisverpleging, kraamzorg. En o ja,

overdragen. Het was precies in mijn straatje. Ik heb de training

Akkoord, ik was 57, dus ik maakte deel uit van de door

ze was als adjunct-leidster docente ook actief in de opleiding

gevolgd en geef sinds 2009 gezondheidsvoorlichting tijdens

Omroep MAX bediende doelgroep. Al zag de doelgroep

van nieuwe collega’s.

themabijeenkomsten in mijn regio.’

dat zelf heel anders, was mijn veronderstelling.

En eerlijk is eerlijk, ik had het naar mijn zin gehad bij de programma’s van Omroep MAX. Ik mocht soms de illusie koesteren dat ik honderd procent BNN was en Rutger

ver en podiumdier. Speciaal voor deze Nestor-

Castricum-bloed door de aderen had vloeien, de werke-

bijlage schrijft hij over de behandeling van

lijkheid was anders. Ik leek steeds meer op de bandleden

Tomas Ross (65)

een goedaardige tumor in zijn hoofd, het le-

van een ooit populaire rockband die voor een reünie-

ven erna en alles eruit halen wat erin zit.

concert bijeen kwamen en van wie buik en onderkin het

Thrillerauteur

meest in het oog sprongen, ook al waren de leden van Mijn idee van ouder worden was om de Keith Richards-

The Eagles en Yes nog zo goed bij stem. Wat stond me

methode te hanteren. Je ziet weliswaar enig verval aan

te doen?

de gitarist van de Rolling Stones - enkele diepe groeven

16

Gezonde voornemens van

Bart Chabot (Den Haag, 1954) is dichter, schrij-

en kanalen in zijn gezicht - maar per saldo rockt Keith

Wat je te doen staat als je ouder wordt, moet ieder voor

vrolijk en zorgeloos verder. Er viel me nooit iets op dat

zich uitmaken; daar ga ik niet over. Live life to the Max,

me dwong om het ouder worden van Keith met minder

wil een populaire frisdrank ons doen geloven. Dat is

optimisme te bekijken. Rolling Stones-gitarist Keith Ri-

geen slecht advies. Bovendien, er zit weinig anders op.

chards dus als rolmodel van het gezond ongezond ouder worden. Je moet er alleen niet ziek bij raken …

Bart Chabot

‘Ik kan niet schrijven zonder sigaretten, maar ik ben aan het matigen. En ik probeer ietsje minder te werken, want ik zeg overal ja op. Dat is de ijdelheid van de schrijver. Maar van werken ga je niet dood. Mensen moeten na hun 65e dingen blijven ondernemen.

Word vrijwilliger in de zorg,. Maar ga niet alleen thuis de plantjes verzorgen! Dan laat je op een gegeven moment alleen nog maar de hond uit en sukkel je naar het einde.’

17

Helpen helpt. Word ook vrijwilliger!

Unie KBO biedt regelmatig ander vrijwilligers-

De KBO biedt interessant vrijwilligerswerk. Wilt u net als

werk, zoals docent ouderenadviseur, vrijwillig

Trudy Heldens ook als vrijwillig gezondheidsvoorlichter

ouderenadviseur, huisbezoeker integrale vei-

themabijeenkomsten verzorgen voor lokale afdelingen van

ligheid en/of belangenbehartiger namens Unie

seniorenorganisaties? Bel dan naar uw provinciale KBO of

KBO. Houd onze website in de gaten:

stuur een e-mail naar gezondoud@uniekbo.nl. Vooraf krijgt

www.uniekbo.nl

u een ééndaagse training, een compleet handboek met achtergrondinformatie en presentatiemateriaal op USB-stick om

1 december Den Bosch,

Alcohol?

Geniet gezond!

6 december Utrecht,

Een stijgend aantal ouderen kampt met een alco-

15 december Breukelen.

holprobleem. Bijna één op de vier cliënten in de

Trainingsinstituut: Unie KBO/Nederlands Instituut Sport en

verslavingszorg is ouder dan 55 jaar. Tien jaar ge-

Bewegen

leden was dat nog één op de zeven. Slechts een

groepsvoorlichting met behulp van een laptop te kunnen geven.

Eéndaagse training Meer Bewegen

‘Alle wel en wee is naar eb en vloed’ citeert Trudy uit het boek ‘Vloed’ van Susan Smit. Het leven, mooie momenten, tegenslag of ziekte, het komt allemaal volgens Trudy in golven. ‘Het is de kunst om op die golven mee te bewegen’.

klein deel van de oudere probleemdrinkers zoekt Het Eeuwige Weekend:

hulp. Juist vanwege het taboe wil Unie KBO het

verantwoord alcoholgebruik

onderwerp bespreekbaar maken en zijn we vanaf

Januari/februari 2012.

het eerste begin betrokken bij de ontwikkeling van

Trainingsinstituut: Unie KBO/Novadic Kentron

het project en de bijbehorende tv-serie’Het eeu-

Hoe ziet zo’n themabijeenkomst eruit?

Wat is de kunst van gezond ouder worden?

‘De plaatselijke afdelingen van seniorenorganisaties orga-

‘Goed inzicht krijgen in je eigen gezondheid en het accep-

niseren speciale themabijeenkomsten in het kader van het

teren van je eigen grenzen als de jaren gaan tellen. Zodat je

Integrale veiligheid:

alcohol kan daarbij horen maar mag geen toene-

project ‘Gezond ouder worden en blijven’. Het doel is het be-

bewust en zelfstandig belangrijke keuzes in het leven kunt

brand- , inbraak- en valpreventie

mend risico voor de gezondheid en het welzijn van

wustzijn van ouderen ten aanzien van gezondheid vergroten

maken. Wat wil ik nog doen voor mezelf, wat wil en kan ik

Februari/maart 2012.

ouderen vormen.

en hen voor te lichten over hoe je gezondheidsrisico’s tijdig

nog voor een ander betekenen? Wil ik al die medicijnen nog

Trainingsinstituut: Unie KBO/Stg. Consument en Veiligheid

Kijk op www.heteeuwigeweekend.nl

signaleert. De belangrijkste onderwerpen zijn ‘Goed slapen’,

wel? Waarom wil ik per se op mezelf blijven wonen? Past

‘Beter zien’ en ‘Meer bewegen’.

het toch niet beter bij mij als ik een beschermde omgeving

wige weekend’. Want Unie KBO is voor genieten,

opzoek?’

Wat brengt het teweeg?

18

Gezonde voornemens van

‘Het prettige is dat ze dicht bij de mensen georganiseerd

Hoe word en blijf je eigenlijk zelf gezond Trudy?

worden, voor ouderen door ouderen. De uitwisseling van er-

‘Ik zorg dat ik in beweging blijf. Fysiek, door drie keer per

varingen tussen de aanwezigen is waardevol. Vaak houden

week naar de sportschool te gaan, een wandeling te maken

Jacques d’Ancona (74)

mensen problemen en kwalen voor zichzelf. Tijdens deze bij-

of te fietsen. Maar ook mentaal. Ik lees veel en doe mee aan

eenkomsten stellen mensen zich meer open, en nemen elkaar

leesbijeenkomsten. Ik volg het nieuws op tv en in de krant.

Journalist

serieus. Het is vertrouwd, ook dat is belangrijk. En in de pau-

Ik lees ook het nieuws in lokale kranten, daarmee houd ik

ze en na afloop is er altijd ruimte voor persoonlijke vragen.

binding met mijn directe omgeving. Sociaal in beweging

Als ik naar huis ga, staan er buiten vaak nog groepjes mensen

blijven is belangrijk. Ik heb de meest uiteenlopende kerkge-

na te praten. Mensen komen dus in beweging als het om hun

meenschappen hier in de buurt bezocht. Vergaderingen van

eigen gezondheid gaat. Ze praten erover en steunen elkaar.

buurtverenigingen, maatschappelijke organisaties en poli-

Het is de beste manier om bewustwording op het gebied van

tieke partijen. Ik ontmoet dan nieuwe mensen en weet wat

ouderengezondheid te creëren. Want hoe meer en hoe eerder

er in mijn directe omgeving speelt. Dat houdt me scherp en

je je gezondheidsklachten, angsten en onzekerheden herkent

gezond. Ik zeg altijd: doe dingen die dicht bij je staan. Daar

en deelt, hoe sneller er iets aan gedaan kan worden. De the-

haal je energie uit. Daarom is het vrijwilligerswerk dat ik doe

mabijeenkomsten hebben dus een preventieve werking.’

ook voor mijzelf heel belangrijk en inspirerend.’

‘Ik sport te weinig, rook af en toe een sigaartje, maar pas erg op met voeding en drink uiterst sober. Het is voor mij goed om zo actief te zijn als ik kan. Mijn dagen zijn lang, interessant en boeiend. Dat wens ik mensen toe, dat ze net zo’n geweldig gevuld leven hebben als ik heb. Iedereen moet zijn eigen recept uitzoeken. Maar ga niet niksen. Zoek balans in bewegen en geestelijke activiteit. En stop op tijd als het niet meer gaat.’

19

lezersaanbieding

Extra voordelig naar Wellnessresort de Zwaluwhoeve!

Wilt u eens uitgebreid ontspannen? Ga dan een heerlijk

waardecheck en neem deze mee aan uw bezoek aan de

dagje uit bij Wellnessresort de Zwaluwhoeve. De speciale waardecheque ter waarde van 20,- euro maakt uw bezoek extra voordelig en is te besteden op de dag en entree van 27,50 euro!

Uw dag ziet er als volgt uit: • Ontvangst vanaf 09.00 uur bij de Zwaluwhoeve.

Arriveert u voor 10.00 uur? Dan wordt u ontvangen met een gratis kopje koffie of thee.

waardecheck en neem deze mee tijdens uw bezoek aan

• U kunt tot 23.30 uur gebruik maken van alle

de Zwaluwhoeve. Om te reserveren klikt u op de knop

saunafaciliteiten.

‘Arrangement reserveren’ en voert u per stap uw gege-

• U kunt vrij gebruik maken van scrubzout, Fa

vens in. Heeft u geen internet? Bel dan met Adinda Re-

showercream en SEAH shampoo van Schwarzkopf

migius van Unie KBO (073-6123475). Zij is op maandag,

Professional.

dinsdag en donderdag aanwezig en helpt u graag met

• Op basis van beschikbaarheid kunt u gebruik maken

het aanvragen van uw waardecheque.

van de zuiverende Salounge-ruimte en/of deelnemen aan één van de zes Veluwse opgietingen.

Print uw waardecheque en reserveer snel uw voordelige bezoek!

Ga naar www.zwaluwhoeve.nl/nestor waar u kunt reserveren én uw waardecheque kunt downloaden. Print uw

Actievoorwaarden: • De waardecheque biedt 20,- euro korting op de dagentree van 27,50 euro per persoon.

• Maximaal vier personen kunnen per waardecheque gebruik maken van deze korting.

• De waardecheque is dagelijks inwisselbaar tot uiterlijk 15 juni 2012.

• De waardecheque is niet inwisselbaar voor contanten.

• Deze actie is niet geldig in combinatie met andere acties en/of aanbiedingen.

Unie KBO De Unie KBO is een krachtige, eigentijdse en onderne-

Neem voor vragen over lidmaatschap contact op met uw

mende seniorenorganisatie met bijna 200.000 leden. Wij

provinciale KBO. U vindt de adressen, telefoonnummers

zetten ons graag in voor de belangen van senioren.

en e-mailadressen op www.uniekbo.nl

Unie KBO, Postbus 325, 5201 AH ’s-Hertogenbosch

Vragen? Brochures bestellen?

Telefoon 0900 – 821 21 83 (€ 0,10 ct/min)

Ga naar www.uniekbo.nl of bel de servicetelefoon:

op werkdagen van 9.30 – 12.30 uur

0900 – 821 21 83 (€ 0,10 per minuut)