Nestor 10 by Unie KBO

LIESBETH LIST BIJNA 70, ZANGERES:

Heb het leven lief

Magazine van de Unie KBO nummer 10, oktober 2011

WE GAAN WEER DATEN! SLIMME DING

DE SMARTPHONE DAG STRIPPENKAART! WERF EN WIN

HET SPEL WOORDZOEKER

Advertentie

WELKOM

Meer invloed op pensioen Veel senioren zijn bezorgd om hun pensioen. De steeds groter wordende groep senioren wil dan ook graag een vinger in de pap hebben als het gaat om de uitvoering van het pensioenbeleid. Het zijn immers ook de pensioengerechtigden die risico lopen als de pensioenbesturen besluiten de hoogte van de pensioenen aan te passen of de indexering al dan niet door te voeren. De Unie KBO pleit, samen met de andere ouderenorganisaties, al jaren voor meer invloed van gepensioneerden in de besturen van pensioenfondsen. Bij pensioenfondsen waarbij een hele bedrijfstak is aangesloten, zoals ABP voor ambtenaren en PGGM voor verzorgend personeel, hebben ouderen nu nog geen wettelijk recht op bestuursdeelname. Dat is vreemd, onrechtvaardig en ongewenst, vinden wij. De ouderenorganisaties zijn niet de enige die verandering in deze situatie willen aanbrengen. Ook Tweede Kamerleden Stef Blok (VVD) en Fatma Koșer Kaya (D66) willen dat ouderen een plaats krijgen in het bestuur van alle pensioenfondsen, dus ook van de bedrijfstakpensioenfondsen. Hun wetsvoorstel, dat onze steun heeft, is op 1 juli 2010 aangenomen door de Tweede Kamer. Wat rest is de zegen

van de Eerste Kamer. Nu dreigt de minister van SZW echter roet in het eten te gooien. Hij is van plan om in de toekomst met een integrale aanpak te komen en dringt er bij de Eerste Kamer op aan om de behandeling van het wetsvoorstel van Koșer Kaya en Blok op te schorten tot zijn integrale voorstel er komt. Maar dat willen wij niet! Opschorting betekent namelijk wachten. Voordat het integrale plan erdoor is, zijn wij jaren verder. Jaren waarin belangrijke beslissingen genomen worden. De uitwerking van het Pensioenakkoord komt er immers aan. De aanwezigheid van gepensioneerden in de besturen is juist dan dringend noodzakelijk. Wie anders behartigt hun belangen? De Unie KBO blijft er, samen met de andere ouderenorganisaties, op hameren dat het belangrijk is dat senioren hun rechtmatig aandeel krijgen in de besturen. Wij zijn volop in gesprek, lobbyen, schrijven brieven en reacties en oefenen druk uit. Wij hopen dat al onze inspanningen uiteindelijk de gewenste vruchten zullen afwerpen. Hans Muis Voorzitter Unie KBO

UNIE KBO

VRAGEN?

De Unie KBO is een krachtige, eigentijdse en ondernemende seniorenorganisatie met bijna 200.000 leden. Wij zetten ons graag in voor de belangen van senioren.

Website www.kbo.nl

Voor juridische en ﬁnanciële vragen: donderdag van 13.30 – 15.30 uur.

Telefoon 0900 - 821 21 83 (€0,10 ct/min) Werkdagen van 9.30 – 12.30 uur.

Post Postbus 325 5201 AH ‘s-Hertogenbosch

Voor vragen over lidmaatschap: Neem contact op met uw provincie:

KBO Zuid-Holland T: 010 - 521 82 99 E: kbozuidholland@hetnet.nl www.kbozuidholland.nl

KBO Utrecht T: 030 - 262 32 49 E: info@kboprovincieutrecht.nl www.kboprovincieutrecht.nl

KBO Drenthe T: 0528 - 26 56 19 E: info@kbodrenthe.nl www.kbodrenthe.nl

KBO Limburg T: 0475 - 38 17 40 E: info@kbolimburg.nl www.kbolimburg.nl

KBO Noord-Holland T: 023 - 525 39 52 E: info@kbonoordholland.nl www.kbonoordholland.nl

KBO Gelderland T: 0481 - 45 02 52 E: info@kbogelderland.nl www.kbogelderland.nl

KBO Fryslan T: 058 - 215 38 32 E: info@kbofryslan.nl www.kbofryslan.nl

KBO Zeeland T: 0114 - 67 60 11 E: info@kbozeeland.nl www.kbozeeland.nl

KBO Flevoland T: 036 - 522 66 90 E: kboﬂevoland@hotmail.com www.kboﬂevoland.nl

KBO Overijssel T: 0572 - 36 11 77 E: info@kbo-overijssel.nl www.kbo-overijssel.nl

KBO Groningen T: 0599 – 41 41 08 E: info@kboprovgroningen.nl www.kboprovgroningen.nl

Nestor 3

Advertentie

Inhoud

COLOFON Nestor is een uitgave van de Unie KBO en verschijnt 10 keer per jaar. KBO-leden ontvangen Nestor gratis. Niet-leden betalen € 21. Abonnement opzeggen voor 1 november.

Nestor nummer 10, oktober 2011

Redactieadres Postbus 325 5201 AH’s-Hertogenbosch E-mail: nestor@uniekbo.nl Directeur: Stella Salden Hoofdredacteur: Ingrid Nies Redactieraad: Ellen Willemsen, Hes van Huizen, Wil Jansen, Marleen van Helden (namens het ledenpanel) en Suzanne Meeboer Tekstcorrectie: Egbert Hartman Aan dit nummer werkten mee: Agnes van Balkom, Monica Boschman, Jan Brinkers, Mark Jansen, Frank van Geffen, Will Hurkmans, Loesje, Suzanne Meeboer, Herman Post, Ineke de Ridders, Arjan Visser, Cor Schoenmaker, Andrea Steinmetz, Adri Verweij Fotografie: Marc Bolsius, Eduard Ernst, Hes van Huizen, Mark Kohn, Arjen Jan Stada Illustraties: Ron Beumer en Michiel Moormann Cartoon: Tom Janssen Vormgeving: Korneel Lauwereins Druk: Roularta Printing, Roeselare (België) Advertentie-exploitatie: MediaPlus bv Postbus 440, 3740 AK Baarn T: 035-692 59 99 info@mediaplusbv.nl

De levenslessen van Liesbeth List Een vroege jeugd in een Jappenkamp, het verlies van haar biologische ouders, een belabberde relatie van veertien jaar en een turbulente carrière: Liesbeth List wordt dit jaar 70 en heeft veel geleerd. Ze geeft graag een paar lessen door.

16 26

De uitgever behoudt zich het recht voor om iedere advertentie zonder opgaaf van redenen te weigeren en is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties. ISSN 0926-2520 Niets uit deze uitgave mag gebruikt worden zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever.

Het goede van geven Schenken is soms nog leuker dan krijgen. Je helpt een ander en soms scheelt het voor jezelf ook in de belasting. Wat is nou wel en niet handig als je wilt schenken aan je kinderen of een goed doel?

Mooie levensverhalen uit Krommenie KBO-afdeling Krommenie-Assendelft Noord tekende voor het project ‘Krachtig 80’ de levensverhalen op van hun 80-plus leden. Het leverde fantastische verhalen op.

EN VERDER: Welkom Post Nieuws Reizen: Een Siciliaanse idylle Leden in beeld: samen varen Digitaal: de smartphone We gaan weer daten! Zo, die is ﬁt: gymoefeningen Tijd voor hobby’s 15-Plus: reizen Gezondheid: borstkanker Vraag & Antwoord Zin in schrijven Het einde van de strippenkaart Wandeling: In het land van Van Gogh Contact en Op zoek 15-Plus: reizen Loesje Mijn Passie: toneel Uit! Puzzel Nieuwe leden: Woordzoeker

3 7 12 20 25 26 31 33 34 39 40 44 47 48 50 54 56 59 60 64 66 67

Nestor 5

Advertentie

Post

REAGEREN OP ARTIKELEN IN NESTOR? Mail dan naar nestor@uniekbo.nl of schrijf naar Unie KBO, Post Nestor, Postbus 325, 5201 AH ’s-Hertogenbosch. Vergeet niet uw naam, adres, woonplaats en eventueel e-mailadres te vermelden.

Lopen als een kwiek vogeltje Onze vice-voorzitter, Walter Toonen, liep de veertig kilometer tijdens de Vierdaagse 2011 in Nijmegen. Op de foto passeert hij Overasselt, zijn eigen woonplaats, met KBO-pet. Het is vanuit daar nog 25 km naar de ﬁnish in Nijmegen en Walter loopt nog als een kwiek vogeltje. Veertig kilometer is voor hem een peulenschil. ■ Nico Jansen, secretaris KBO Overasselt-Nederasselt

Pillendruktip Graag wil ik een tip doorgeven aan mensen die net als ik moeite hebben met het uit de stripverpakking drukken van medicijnen. Ik gebruik hiervoor een gewone kersenontpitter. Dat gaat vlug en zonder enige moeite. ■ R. Hendriks, Lobith

Flirten met God In het nogal zwevende artikel van wetenschapsjournalist Koert van der Velde in de Nestor van aug/ sept over religiositeit zonder geloof zegt de heer Van der Velde niet naar de kerk te gaan, maar geeft hij wel ongezouten zijn mening over hoe het er in de kerk aan toegaat. Hieruit blijkt de kortzichtigheid, het botte oordelen, zoals zo velen deze tijd. Tegenover zijn negatieve kritiek stel ik mijn meer dan 60-jarige ervaring binnen de RK-kerk. Graag wat meer respect voor de geloofsbeleving van veel mensen in de wereld. ■ J.H.M. Biesjot, Leiderdorp

KBO Schotland? In Schotland zagen we dit plaatje. Zou daar ook een afdeling van de KBO zitten? ■ Fam. M.N. Antenbrink, Hengelo

Geloofstwijfel Pastor Adri Verweij schrijft in Nestor 7 over zijn gesprekken met mensen die twijfels hebben over het geloof. Hij verwijst wel vaag naar ‘Iemand’ die op ons wacht, maar zekerheid is er niet... Waarom, zo vraag ik me af, wordt er in deze column niet verwezen naar de bijbel? God verandert niet. Is het niet onze taak elkaar te bemoedigen in het geloof? ■ M. Nijkamp-Meijerink, Haaksbergen

Nestor 7

8 Nestor

INTERVIEW

Liesbeth List (69), zangeres:

Ze ontvangt op de bovenste verdieping van een appartementencomplex in Amsterdam-Noord. Het uitzicht is adembenemend. Op een mooie dag kan ze de cruiseschepen op het IJ zien keren. De plek lijkt uitstekend te passen bij deze fase van haar leven: ze is gelukkig, gezond en ver boven allerlei narigheid uitgestegen. Een vroege jeugd in een Jappenkamp, het verlies van haar biologische ouders, een belabberde relatie die desondanks veertien jaar duurde en een turbulente carrière die ver in de plus zit, maar ook zijn mindere perioden heeft gekend. Liesbeth List wordt dit jaar 70 en heeft veel geleerd. Ze is graag bereid een paar lessen door te geven. TEKST: ARJAN VISSER FOTO’S: MARK KOHN EN SPAARNESTAD PHOTO ARCHIEFFOTO

De levenslessen van Liesbeth List Laten we fris beginnen: hoe blijf je ﬁt? ‘Ik zorg ervoor dat ik’s nachts negen à tien uur slaap. Zeker als ik op tournee ben. En gezond eten, natuurlijk. Heb ik altijd gedaan. Aan sport doe ik niet, maar ik beweeg me suf op het toneel.’ Blijf je ook jong door met jonge mensen om te gaan? ‘Leeftijd bestaat voor mij niet. Mijn man is acht jaar jonger. Ik was 41 toen ik mijn dochter kreeg. Zij is getrouwd met mijn geluidstechnicus die twintig jaar ouder is... Van al die verschillen merk je echt helemaal niets als wij met z’n allen aan tafel zitten. Weet je wat ik wel grappig vond? Een jaar geleden werd Lílah, mijn eerste kleinkind, geboren en toen realiseerde ik mij ineens dat de lijn wordt voortgezet. Mijn dochter heeft een dochter. Die stamboom groeit een stukje door. Als je het dan toch over leeftijd hebt; ik heb er wel even over ingezeten dat ik geen oma zou worden - als mijn dochter net zo laat aan kinderen was begonnen als ik, was het er niet van gekomen. Toen ze belde met het goede nieuws heb ik de nodige indianenkreten geslaakt.’ Voor jou bestaat leeftijd niet, maar maatschappelijk gezien is er wel een grens: die van de pensionering, bijvoorbeeld. ‘Ik blijf zo lang mogelijk optreden. Niet meer honderdvijftig voorstellingen per jaar zoals met de musical Piaf, maar gewoon, net zoals ik vroeger met Ramses deed, tachtig

keer, hooguit. En ik zou ook nog heel graag een keer het toneel op gaan. Kitty Courbois en ik hebben samen al een idee voor een stuk bij Albert Verlinde gedeponeerd. Hoezo pensioen? Voor veel van mijn leeftijdgenoten ziet het er minder vrolijk uit. Laatst zei mijn internist: ‘Sorry, ik moet ermee stoppen. Ik ben 65 geworden.’ Zo’n vitale vent! Dat je gewoon, alleen maar vanwege je leeftijd, op een zijspoor wordt gezet. Ik begrijp wel dat de jeugd ook werk moet hebben, maar dat je niet eens meer wilt kijken naar de capaciteiten van mensen vind ik respectloos.’ Ben jij iemand die graag dingen doorgeeft? ‘Ja, dat denk ik wel. Ik word steeds gevraagd om les te geven. En ook in het gewone, dagelijkse leven heb ik dingen geleerd die voor anderen de moeite waard kunnen zijn. Ik heb leren doorzetten. Dat ging niet vanzelf overigens. Ik ben opgevoed met de gedachte dat ik schuldig was. Ik had altijd, alles, verkeerd gedaan. Ik moest gedienstig zijn, de minste zijn. Geven, niet ontvangen. Ik kon mij op den duur ook niet meer voorstellen dat het wel eens aan de ánder zou kunnen liggen. Een slechte recensie na een optreden? Natuurlijk, logisch, ik ben ook niet goed. Het heeft heel lang geduurd voordat ik durfde te geloven dat ik werkelijk een bepaald talent bezat. Ik dacht steeds: waarom kan ik niet zo zingen en dansen als Simone »

Nestor 9

Het is fantastisch dat ik mocht blijven leven Kleinsma? Ik had alleen die hese stem. Tot ik op een dag, bij het samenstellen van een DVD-box de optredens van Shaffy en List bekeek en ineens zag: god, daar gebeurt iets! Die twee mensen houden echt van elkaar als ze een liefdeslied zingen. Ik zag voor het eerst hoe bijzonder het was. ‘

die planken weer op. Ik heb naar hem geluisterd, ik heb aan yoga gedaan en boeken gelezen van Krishnamurti (Indiaas spiritueel leraar –red.). Uiteindelijk is het steeds beter gegaan. Ik kijk naar wat ik heb, ik weet wat ik kan. Als iemand niet waardeert wat ik doe, is dat niet mijn probleem.’

Je wordt gelukkig door het leven lief te hebben

Komen we vanzelf op de belangrijkste vraag: hoe wordt een mens gelukkig? ‘Daar heb ik een recept voor gevonden: je wordt gelukkig door het leven lief te hebben. Ik heb geleerd het leed dat ik heb gehad om te draaien. Helpt het je, bijvoorbeeld, om treurig te blijven over het feit dat je moeder zelfmoord heeft gepleegd? Krijg je je moeder daarmee terug? Nee. Besef dan dat jij nog leeft, dat jij niet van ziekte of honger bent gestorven in een kamp. Dat je gezond bent. Besef dat je wordt geboren en dat je gaat sterven en dat je in de tussentijd de hemel op aarde voor jezelf moet creëren.’

Toen ging je je ook minder aantrekken van de kritiek van anderen? ‘Ramses had het al veel eerder tegen mij gezegd: lees die rommel nou toch niet, het maakt je vleugellam. Niemand gaat na een slechte recensie met plezier

Liesbeth List met Ramses Shaﬀy. ‘Ineens zag ik: god, daar gebeurt iets!’

Een moeder die zelfmoord pleegt, dat is toch geen verdriet dat je zomaar even omkeert? ‘Nee, dat is waar. Ik heb het heel lang niet geweten. We hebben samen in het Jappenkamp gezeten. Mijn vader was gevangengenomen en werkte in de Japanse mijnen. Ik heb altijd geloofd dat zij, na de bevrijding, aan al haar ontberingen is overleden. Vele jaren later begreep ik uit haar brieven, die ik via een tante kreeg, dat ze zelfmoord had gepleegd. Ze schreef dat ze niet ‘waardig’ genoeg meer was voor mijn vader. Die Jappen hadden haar tot op het bot vernederd. En verkracht. Toen ik hoorde over haar zelfmoord, voelde ik mij verraden – hoe had ze dit kunnen doen? Ik was pas vijf – maar ik kon er met niemand over praten. Zeker niet met de man met wie ik toen samenleefde (schrijver Cees Nooteboom –red.). Zijn hoofd stond er niet naar. Dus heb ik een paar weken alleen rondgelopen met mijn woede en verdriet. Ik heb mezelf bevraagd en bevraagd en opeens wist ik: ze kon niet anders. Het was háár leven. Ze heeft mij niet in de steek gelaten. Ze heeft zelfs nog gewacht tot mijn vader ons had gevonden, zodat hij mij over kon nemen. Veertien dagen nadat wij waren herenigd heeft ze een einde aan haar leven gemaakt. Toen ik haar begreep, voelde ik mij bevrijd.’ Je vader hertrouwde, je stiefmoeder was – op zijn zachtst gezegd – niet aardig tegen je; ze probeerden steeds van je af te komen en uiteindelijk ben je op je zevende bij de familie List op Vlieland achtergelaten. Dat lijkt me ook geen makkelijk te verwerken leed. ‘Mijn vader had al die tijd onder de grond gezeten, hij woog nog maar 45 kilo. Hij vond zijn vrouw terug en die pleegt vervolgens zelfmoord. Moet je nagaan wat er met die man is gebeurd... Ik geloof dat hij niet meer normaal kon voelen en denken. Hij

10 Nestor

Ze bracht haar eerste levensjaren door in een Jappenkamp en groeide op bij pleegouders: ‘Er is een gat in mijn ziel dat zichtbaar wordt als ik anderen zie huilen.’

Waar blijft dan het verdriet over wat jou is aangedaan? ‘Er is een gat in mijn ziel dat zichtbaar wordt als ik anderen zie huilen. Tegelijkertijd houdt die gedachte mij ook overeind: ik ben niet de enige. Hoeveel slachtoffers heeft die oorlog gemaakt? Hoeveel gezinnen zijn er door oorlogen verscheurd? En het gebeurt nog altijd, overal op de wereld. Er zijn mensen die er aan onderdoor gaan en er zijn mensen die het op een of andere manier overleven. Ik heb het overleefd. Het is fantastisch dat ik mocht blijven leven. Dat houd ik anderen, lotgenoten, ook voor: wees blij, vergeet de ellende. Je leeft. Je lééft!’ «

HET LEVEN VAN LIST

trouwde met een vrouw die al drie kinderen had en óók in het kamp had gezeten. Zij wilde mij weg hebben. Ze martelde mij – letterlijk – in de hoop dat ik zo gek ging doen dat ik door psychiaters zou worden opgesloten. Na een periode waarin ik steeds heen en weer werd gestuurd, heeft mijn vader mij uiteindelijk achtergelaten bij mensen die wél van mij konden houden. Later, na zijn dood, vertelde

mijn halfzusje mij dat hij dag en nacht aan de radio gekluisterd zat omdat ze hem hadden verteld dat ik een beroemde zangeres was geworden. En tegen mijn andere halfzusje heeft hij gezegd: ‘Kind, kind, wat lijk je toch op mijn dochter.’ Er was er maar één voor hem, en dat was ik. Uiteindelijk kon ik hem – en zelfs haar, mijn stiefmoeder – vergeven. Het is de oorlog die alles kapot heeft gemaakt.’

Liesbeth List werd geboren als Elly Driessen in Bandoeng, Indonesië. De eerste jaren van haar leven bracht ze door in een Jappenkamp. Na de dood van haar moeder, hertrouwde haar vader. Voor Elly bleek geen plaats te zijn in het nieuwe gezin. Ze werd op haar zevende geadopteerd door de familie List, op Vlieland. Op haar achttiende verhuisde ze naar Amsterdam waar ze zangles nam en zich verdiepte in de Franse chansons. Al snel kwam ze in contact met Ramses Shaﬀy met wie ze jarenlang muzikaal zou optrekken. Ze had van 1965 tot 1979 een relatie met de schrijver Cees Nooteboom. Met haar huidige partner, Rob Braaksma, kreeg ze in 1983 een dochter: Elisah. In 2010 werd haar kleindochter, Lílah, geboren. Het werk van Liesbeth List is in de loop der jaren vaak bekroond. Ze ontving onder meer twee Edisons en een Gouden Harp. In 2002 werd ze Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw en drie jaar later mocht ze zich ook Ridder in de Orde van het Franse Legioen van eer noemen.

Nestor 11

Nieuws van het landelijk bureau

Dag van de ouderen Alle ouderen over de hele wereld vieren feest op 1 oktober. Dan is het namelijk de Dag van de Ouderen. Deze dag is in 1990 ingesteld door de Verenigde Naties. De bedoeling is om op deze dag bijzondere aandacht te vragen voor de problemen van ouderen, maar ook om onze waardering uit te spreken voor al die ouderen die een bijzondere bijdrage leveren aan onze maatschappij. Op dit moment zijn er wereldwijd 600 miljoen mensen boven de 60 jaar. Dit aantal zal in 2025 oplopen tot 2 miljard! Veel ouderen dragen geruisloos hun steentje bij aan de maatschappij. Die bescheidenheid siert de oudere generaties, maar zorgt er ook voor dat ze zich te weinig laten horen als hun rechten in het geding komen of als er beknibbeld wordt op voorzieningen. Daarom is het goed hun stem op 1 oktober te laten horen. De Dag van de Ouderen wordt volop gevierd door de lokale KBOafdelingen. Het voert te ver om op deze plek alle activiteiten te noemen. Vraag dus even na bij uw eigen afdeling wat er gaat gebeuren en vier uw dag!

Het landelijk bureau van de Unie KBO heeft de afgelopen tijd weer heel wat gedaan om voor uw belangen op te komen! Op deze pagina’s een aantal van onze activiteiten.

Unie KBO heeft klachten ➔ gekregen over het functioneren van de regionale steunpunten huiselijk geweld. De Unie KBO onderzoekt de klachten en heeft in oktober een overleg met de overheid over de uitvoering van het plan ‘Ouderen in veilige handen’ om ouderenmishandeling tegen te gaan. Op 1 oktober organiseert ➔ de Unie KBO de succescampagne ‘Geef klein geluk door’, om senioren in het

zonnetje te zetten met een klavertje vier. Vijfduizend klavertjes vier worden op 1 oktober uitgedeeld door 26 afdelingen.

➔

De onlangs verschenen Kantelingshandreiking ‘Wmo-loket: In gesprek over wat u nodig heeft aan ondersteuning’, is verstuurd naar alle gemeenten. De handreiking helpt burgers zich voor te bereiden op het keukentafelgesprek met het Wmo-loket.

De CSO is de koepel van de ouderenorganisaties waar de Unie KBO deel van uitmaakt.

12 Nestor

Nieuw project voor 50+ vrouwen: Maak werk van uzelf! Voor veel 50+ vrouwen breekt een nieuwe fase in hun leven aan. De kinderen zijn net de deur uit, de mantelzorg is niet meer nodig en dan komt soms de vraag naar boven: zal ik (weer) buitenshuis gaan werken? Om de kansen op de arbeidsmarkt te vergroten hebben de Unie KBO en de PCOB een project opgezet: ‘Maak werk van uzelf!’ De Unie KBO en de PCOB willen met het project de afstand verkleinen tot de arbeidsmarkt voor 50+ vrouwen, die minimaal vijf jaar geen betaald werk hebben verricht. De behoefte om te gaan werken neemt toe binnen deze doelgroep. De vrouwen willen vaak zelf (weer) buitenshuis gaan werken of voelen zich genoodzaakt omdat door de veranderingen in de partnertoeslag een deel van het inkomen van de 50+ vrouw met een oudere partner wegvalt. De maatschappij heeft ook behoefte aan werknemers: onder andere in de zorg worden tekorten verwacht op de arbeidsmarkt. Het project houdt in dat er overal in het land zogenoemde MaakWerk-bijeenkomsten, ministages en talentworkshops georganiseerd worden. Op een MaakWerk-bijeenkomst ontmoeten 50+ vrouwen andere vrouwen die op zoek zijn naar een betaalde baan en organisaties en ondernemingen die hen daarbij verder kunnen helpen, zoals een zorginstelling, het UWV, uitzendbureaus en instellingen voor ambachtelijke beroepen. De aanwezige vrouwen krijgen ook een gratis kleur- en stijladvies. Na deze bijeenkomst kunnen zij kiezen voor een ministage bij een bedrijf of instelling. Of ze volgen een talentworkshop om hun talenten te ontdekken. Het zijn allemaal buitengewone kansen voor 50+ vrouwen om hun arbeidsparticipatie te vergroten. In oktober en november vinden de eerste MaakWerk-bijeenkomsten plaats: in Winterswijk, Almere en Den Haag. De toegang is gratis. Wilt u meer informatie over deze bijeenkomsten of over het project? Kijk dan op www.maakwerkvanuzelf.nl. Of bel naar de Unie KBO 0900-821 21 83 (€0,10 ct/min).

*Uitgelicht! EPD kan doorstart maken De Unie KBO is blij dat een aantal koepelorganisaties van huisartsen en apothekers concludeert dat het elektronisch patiëntendossier (EPD) toch kan worden ingevoerd. Het EPD, waarmee artsen medische informatie over patiënten kunnen uitwisselen, sneuvelde dit voorjaar in de Eerste Kamer. De senatoren vreesden dat de privacy van patiënten onvoldoende kon worden gewaarborgd. De Unie KBO vond het destijds onverteerbaar dat al het werk en kosten (300 miljoen euro) voor niets bleken te zijn geweest. De Unie KBO is voorstander van het EPD mits de privacy gewaarborgd wordt. Het EPD is een belangrijk middel om de patiëntvriendelijkheid te verbeteren. Zeker als ouderen door verschillende artsen behandeld worden. De behandelingen en medicatiegebruik kunnen dan beter op elkaar afgestemd worden. Dat voorkomt veel medische complicaties.

Bijeenkomst 29 november: Als je maar gezond blijft Moet je dagelijks een aspirine slikken om harten vaatziekten te voorkomen, helpen twee glazen wijn per dag, zijn light-producten gezonder, helpt een half uur bewegen per dag ook als je 65-plus bent? We willen allemaal gezond blijven, maar er zijn heel veel verschillende meningen en inzichten over wat wel of niet goed is. Daarom organiseert de Unie KBO op dinsdag 29 november voor haar leden een grote bijeenkomst over wat wel en niet gezond is. Er komen deskundigen aan het woord, zoals onze eigen Nestor-dokter Harmke Nijboer en bekende Nederlanders. Er zijn diverse workshops bijvoorbeeld over voeding, bewegen en internet. Ook is er een gezondheidsmarkt, met betrouwbare informatie. In de volgende Nestor meer over deze dag. Voor het programma van de dag en een aanmeldingsformulier kunt u mailen naar gezondoud@uniekbo.nl Voor KBO-leden is de bijeenkomst gratis. Nietleden betalen € 50.

Uit onderzoek van het Nibud blijkt dat chronisch zieken en gehandicapten al enkele jaren het hardst in koopkracht achteruit gaan. De organisaties vragen het kabinet daarom met klem om de rekening van een oplopende VWS-begroting en de ﬁnanciële crisis niet eenzijdig bij hun achterban neer te leggen.

Unie KBO krijgt (d (deels) gelijk

Brandbrief aan kabinet Via de media is uitgelekt dat het kabinet wil gaan bezuinigen op de tegemoetkomingen voor chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg). Deze ingreep zal forse gevolgen hebben voor de inkomens van ruim twee miljoen patiënten, gehandicapten, ouderen en mantelzorgers. De ouderenorganisatie, verenigd in de CSO, en zeven andere organisaties van patiënten, gehandicapten, ouderen en mantelzorgers hebben hierover gezamenlijk een brandbrief gestuurd aan het kabinet.

H instelHet lingsbudget l voor v patiënten-, gehandicaptengehand en oudereno ouderenorganisaties wordt afg afgebouwd en vervangeen door do oor projectﬁ projectﬁn vervangen nanciering. Daarom diende de Unie KBO in juni 2010, samen met de CSO-partners, acht projectaanvragen in. Alleen de projecten rond arbeidsparticipatie ouderen werden gehonoreerd. Projecten zoals ‘Keurmerk seniorvriendelijke ziekenhuizen’, ‘Meer dan vergeten’ en verlengingen voor Gezond Ouder worden en blijven’ en ‘Betrokken bij Buurtbeleid’ werden afgewezen. Hiertegen is bezwaar aangetekend. De beoordelingscommissie van het ministerie van VWS heeft de Unie KBO voor ‘Seniorvriendelijke ziekenhuizen’ op nagenoeg alle

bezwaren gelijk gegeven. Ook ten aanzien van andere bezwaarschriften kregen de ouderenorganisaties deels gelijk.

Gezocht: klachten apothekers Steeds vaker krijgt de KBO klachten over de bereikbaarheid van de apotheek in de avond en in het weekend. Spoedartsen schrijven een recept uit dat vervolgens bij een dienstdoende apotheek kilometers verderop opgehaald moet worden. Voor sommige ouderen zonder auto een onmogelijke opdracht. Soms zijn apothekers bereid om het medicijn thuis te bezorgen, maar volgens de brancheorganisatie van de apothekers (KNMP) zijn er geen landelijke afspraken gemaakt over de bezorging van medicijnen aan immobiele ouderen. Wij zijn benieuwd naar uw ervaringen met het verkrijgen van medicijnen buiten kantooruren. We horen het graag van u. Kijk op onze site of bel de servicetelefoon: 0900 – 821 21 83 (€0,10 ct/min).

Nestor 13

Advertentie

SOLIDARITEITSFONDS

COLUMN ADRI VERWEIJ

Gelukkig met geiten

Familie

In 2010 heeft het Solidariteitsfonds met uw steun het geitenproject in Rwanda ondersteund. In het psychiatrische ziekenhuis daar, geleid door de Broeders van Liefde, verblijft een twintigtal oudere chronisch psychiatrische patiënten. Een probleem was de dagbesteding. Hoe moeten deze mensen de hele dag bezig gehouden worden? Wat kunnen ze nog wel? Omdat de meeste mensen een agrarische achtergrond hebben, is toen gekozen om geiten te gaan houden. Het Solidariteitsfonds schonk met uw steun 1.753 euro aan dit geitenproject. Wat is er met uw geld gebeurd? Er is inmiddels een geitenstal gebouwd en er werden twintig geiten aangekocht. Wat er tekort was, werd door de congregatie aangevuld. De patiënten hebben nu een goede dagbesteding en zijn zelf verantwoordelijk voor de dieren. Dit vergroot hun eigenwaarde. Ze hebben het gevoel dat ze weer meetellen. Deze mensen zijn u ontzettend dankbaar voor de royale gift. De patiënten zijn nu zinvol bezig en beleven ontzettend veel plezier aan dit werk. Goed dat wij met uw steun deze mensen hebben kunnen helpen. Wij lossen geen wereldproblemen op, maar wij kunnen wel een aantal mensen blij en gelukkig maken. Met uw hulp slagen wij erin een stukje geluk te brengen in de harten van mensen die het al zo moeilijk hebben. Het zijn kleinschalige initiatieven zonder veel pretenties, maar ieder mens telt. U kunt het werk van het solidariteitsfonds steunen door een bijdrage over te maken naar giro 232325 ten name van Unie KBO Solidariteitsfonds te’s-Hertogenbosch. Hartelijk dank!

De dood van je vader en moeder (die ook vaak grootouders zijn) is soms voor de kinderen en de rest van de familie een signaal om de band met elkaar te laten vieren. En ze leefden nog lang en apart, ieder op zichzelf. Jarenlang zie je elkaar bij de ouders aan huis, doorgaans op zondagmorgen (dan heb je nog wat aan je zondag). Daar tref je niet alleen vader en moeder, opa en oma, maar ook elkaar en praat je bij over wel en wee. Met het wegvallen van die vaste ontmoetingsplek in je leven zie je elkaar veel minder. Zo gaan de zaken nu eenmaal in een samenleving waarin gezinnen uitwaaieren over de grote wereld. Hoezeer deze gang van zaken ouders zorgen baart, werd me onlangs duidelijk: de oudste dochter van een groot en hecht gezin vertelde dat moeder haar ontboden had aan haar sterfbed. Zij bleek nog zeer aanspreekbaar. Eerst sprak de stervende haar zorg uit: ‘Zien jullie elkaar nog wel regelmatig als ik er niet meer ben? Daar lig ik vaak over te piekeren. Wil jij er, als oudste, extra zorg voor dragen dat je broers en zussen niet verwaaien als herfstbladeren, alle kanten op, zonder elkaar nog ooit tegen te komen?’ (De dichterlijke aanleg zit in de familie.) En tot grote verbazing van haar dochter toverde moeder op dat moment een document uit haar nachtkastje. Naast ofﬁciële bankafschriften een getekend A-viertje met een heuse wilsbeschikking: Hierbij vraag ik je, met behulp van bijgaand bedrag (een aanzienlijke som) een paar maal per jaar (bijvoorbeeld gekoppeld aan de verjaardagen van je ouders) een gezellige familiebijeenkomst te beleggen, waarbij iedereen wordt uitgenodigd: kinderen en partners, kleinkinderen en aanhang, achterkleinkinderen... De dochter kende haar moeder. Ze wist dat zij tot aan haar laatste adem de regie over haar leven en hun leven zou blijven voeren. Dat had zij immers levenslang gedaan. Dat die invloed over het graf heen zou gaan... Het wekte eerst haar irritatie (zoals zo vaak in het verleden) en toen stemde het haar blij: ‘Alles doet het nog, moeder! Ik zal proberen in uw geest verder te gaan.’

Will Hurkmans

Voorzitter Solidariteitsfonds

Pastor Adri Verweij

Het Solidariteitsfonds van de Unie KBO steunt kleinschalige projecten die de rechten, leefomstandigheden en positie van ouderen in ontwikkelingslanden verbeteren.

Nestor 15

Schenken aan de kinderen De eerste vijftig jaar van ons leven verzamelen we bezittingen – een steeds groter huis, spullen, een auto, spaargeld – om het de volgende vijftig jaar weer stukje bij beetje weg te geven. Schenken is soms nog leuker dan krijgen. Je helpt een ander en soms scheelt het voor jezelf ook in de belasting. TEKST: INGRID NIES ILLUSTRATIE: MICHIEL MOORMANN

Aan de kinderen Ik hoorde op een verjaardag dat ik beter nu regelmatig aan mijn kinderen kan schenken, omdat ze dan later minder erfbelasting hoeven te betalen. Klopt dat? Ja. Alles wat de kinderen nu krijgen, erven ze later niet. Ze zijn er dan dus ook geen erfbelasting over verschuldigd. Hoe zit dat precies? Als de erfenis is verdeeld, komt de ﬁscus zijn aandeel opeisen. Over de eerste € 19.000 hoeven kinderen niets te betalen, maar daarna betalen ze over de eerste schijf van € 118.000 10 % aan de belasting. Dat kan dus ﬂink oplopen. Om uw kinderen straks deze erfbelasting te besparen, kunt u overwegen nu ‘met warme hand’ te geven. U mag uw kinderen per jaar € 5.030 belastingvrij schenken en uw kleinkinderen € 2.012 (tarieven 2011). Kinderen tussen de 18 en de 35 mag u bovendien voor één keer € 24.144 schenken (belastingvrij). Als de schenking bestemd is voor de aankoop van een huis of voor een studie mag u kinderen van 18 t/m 34 jaar zelfs eenmalig € 50.300 schenken.

Gescheiden schenken Bent u gescheiden, dan bent u voor de Successiewet nog steeds één. Als u en uw ex beiden schenken aan uw kind, mag het bedrag van u samen niet boven de vrijstelling komen, anders wordt het deel boven de vrijstelling belast met schenkbelasting.

Schilderij schenken Hebt u een familiestuk, een bijzonder schilderij of sieraad, dat u beslist aan een bepaald kind wilt geven? Laat dan bij de notaris een zogenaamde ‘Schenking ter zake des doods’ opmaken. De schenking geldt pas na uw overlijden en wordt ook met erfbelasting belast.

De anti-schoonzoonclausule Als u schenkt aan uw kind en deze is getrouwd of gaat trouwen in gemeenschap

16 Nestor

van goederen, dan kan dat bij echtscheiding nare gevolgen hebben. De ‘koude kant’ gaat er dan met de helft van uw schenking vandoor. Vindt u dat geen prettig idee, dan kunt u de schenking ook met uitsluiting doen. Dit heet in de volksmond de anti-schoonzoonclausule. De clausule moet op het moment van schenken worden toegepast en kan niet achteraf geregeld worden. Voor schenken met uitsluiting is een notariële akte niet per se noodzakelijk. U kunt bij de overschrijving via internetbankieren ook vermelden: schenking met uitsluitingsclausule. Dit is rechtsgeldig.

GELD & RECHT

Schenken aan het goede doel letten op het CBF-keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving. Dit keurmerk garandeert dat een goed doel het geld besteedt volgens de doelstellingen en het beleidsplan van de organisatie. Het CBF-keurmerk zegt overigens niet alles. Er zijn genoeg mooie kleine organisaties die goed werk verrichten, maar zich dat keurmerk niet kunnen veroorloven.

Aftrekbare doelen

Aan een goed doel Mijn vrouw en ik hebben het goed en dat willen we graag delen met anderen die het minder goed getroffen hebben. We willen daarom geld schenken aan een goed doel. Maar wat zijn de belastingtechnische consequenties en hoe weet je of een goed doel ook echt ‘goed’ en betrouwbaar is? Het geven aan goede doelen is erg persoonlijk. We hebben allemaal onze eigen opvatting over hoe de wereld beter kan worden. Voor de betrouwbaarheid van een goed doel, kunt u

Niet alle giften zijn aftrekbaar voor de belasting. Fiscaal aftrekbaar zijn alleen de doelen die bij de Belastingdienst erkend zijn als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Een instelling kan alleen een ANBI zijn, als ze zich voor minstens 90 % inzet voor het algemeen nut. Sportverenigingen, personeelsverenigingen en commerciële organisaties zijn meestal geen ANBI. De Unie KBO is wel een ANBI. Giften aan een ANBI zijn ﬁscaal aftrekbaar. Bovendien hoeft een ANBI ook zelf geen belasting te betalen over de giften die binnenkomen.

studiekosten). U kunt pas aftrekken vanaf 1 % van uw drempelinkomen, met een minimum van € 60, en tot het maximum: 10 % van het drempelinkomen. Gehuwden en geregistreerde ﬁscale partners moeten de giften en de drempelinkomens van de beide partners bij elkaar optellen.

Periodieke giften drempelvrij Voor periodieke giften aan een ANBI geldt géén drempel en géén maximum voor de ﬁscale aftrekbaarheid. Een gift is periodiek als u minstens eens per jaar bedragen doneert, de bedragen steeds ongeveer even hoog zijn en u het minimaal vijf jaar achter elkaar doet. Bovendien moet u de gift laten vastleggen door een notaris. De notariskosten (€ 150 à € 200, soms minder via een eigen notaris van de goededoelenorganisatie) mag u voor de ﬁscus bij de gift optellen.

Nalaten U kunt een goed doel ook geld nalaten na uw overlijden. Er zijn twee mogelijkheden: legaat en erfstelling. Via een legaat schenkt u een bepaald bedrag of bepaald goed (huis, grond, kostbaar voorwerp, enzovoort) uit uw nalatenschap. Door erfstelling kunt u een goed doel tot uw erfgenaam maken; het goede doel heeft dan samen met uw overige erfgenamen recht op uw nalatenschap. Een legaat en erfstelling regelt u via een notaris. « In het volgende nummer van Nestor komt een heel artikel over het schenken van je huis en de veranderde wetgeving daarover.

Eenmalige giften

SCHENKEN AAN DE KBO?

Of uw eenmalige gift aan een ANBI aftrekbaar is, hangt af van de hoogte van het bedrag en uw drempelinkomen (het totaal van inkomsten en aftrekposten in box 1, 2 en 3, maar zonder de persoonsgebonden aftrek, zoals alimentatie, ziektekosten of

Wilt u het goede werk van de KBO steunen en weten hoe u uw gift of schenking aan de KBO kunt overmaken? Neem dan contact op met Arthur van Beurden van de Unie KBO, telefoon: 073- 690 42 68

Nestor 17

Advertentie

De Alcantara kloof is een imposante kloof van 30 meter. Het natuurspektakel is ontstaan tijdens een eruptie van een zijkrater van de Etna. Het water heeft zich een weg naar de zee gebaand, waardoor er grillige rotsformaties ontstonden.

De charmante eigenaar en zijn vrouw komen gearmd het weggetje op naar boven.

20 Nestor

Op tafel huisgemaakte Siciliaanse likeur en Italiaans ijs.

REIZEN

Een Siciliaanse idylle aan de voet van de Etna Het lijkt een scene uit een Italiaanse ﬁlm. Wij staan op de veranda van ons idyllische huisje, gebouwd uit lavasteen, en kijken uit over het mooie Siciliaanse landschap. De charmante eigenaar en zijn vrouw komen gearmd het weggetje op naar boven. ‘Buon giorno’, roept hij lachend uit onder zijn witte hoed. Het is feest in Italië. Hebben wij zin om samen met zijn familie te lunchen? TEKST: INGRID NIES FOTO’S: TOPIC TRAVEL, JOACHIM KEPPEL

De nacht ervoor zijn we aangekomen bij ons huisje, aan de voet van de Etna. De zoon van de eigenaar leidde ons naar boven. Er zijn drie huisjes boven elkaar: de wijnmakerij die dateert uit 1780, de stal en de ricottamakerij uit dezelfde periode. Wij zitten in het kaashuisje, dat zeer smaakvol is ingericht. Het huisje heet ‘Betulle’, naar het ruisen van de wind door de bomen. Op tafel staat een ﬂes eigengemaakte wijn, een grote schaal vol abrikozen en kersen uit de tuin en ‘Fior di Mandola’: Italiaans amandelgebak. Wat een heerlijk welkom.

Wispelturige dame Nadat we bij het ontwaken twee kakelverse eitjes vinden op de regenton en in weldadige rust het ontbijt nuttigen op de veranda, volgt de uitnodiging van de eigenaar. Die middag zitten we op zijn Italiaans aan een lange tafel en krijgen we de ene na de andere huisgemaakte

specialiteit, door de vrouwen bereid in het charmante huis van de eigenaren dat ze zelf lachend ‘de stal’ noemen. De eigenaar, Orazio, legt uit dat de drie authentieke Siciliaanse huizen gebouwd zijn uit lavastenen die oorspronkelijk los op elkaar lagen, zodat de huizen bij een aardbeving wel bewegen maar niet in elkaar storten. Een beetje zorgelijk kijk ik naar de vulkaan in de verte. Leven ze niet constant in angst? Ach nee, sust Orazio, de Etna is een goedmoedige dame, wispelturig, maar ongevaarlijk. En als er een uitbarsting is, stroomt de lava (die traag stroomt), in een soort geul om de berg. We zijn veilig.

300 kraters Een paar dagen later hebben we een excursie naar de vulkaan en bevestigt de gids zijn verhaal: de Etna is een aardige vulkaan, maar met zijn 3.330 m wel de grootste actieve vulkaan van »

De kerk van Taormina.

Het huisje is gebouwd uit lavastenen die oorspronkelijk los op elkaar lagen.

Nestor 21

Advertentie

Een goedmoedige, wispelturige dame

Europa. Ik verwacht, als een kind, een tuitvormige berg die lava sputtert, maar volgens de gids zijn er op de top maar liefst vier kraters, waaruit een continue wolk van waterdamp en gassen ontsnapt. Door aftakkingen in de centrale kraterpijp zijn er in het verleden niet alleen uitbarstingen geweest op de top maar ook op andere plaatsen. Er zijn wel driehonderd zijkraters. Een van de grootste erupties in de geschiedenis van de Etna, in 1669, was bij de zijkrater Monti Rossi (948 m). De lavastroom kwam pas een paar honderd meter voor de kust tot stilstand en vernietigde alle dorpen op de zuidhelling.

Zwarte lava met gele brem Wij vergapen ons aan het bizarre landschap. Sommige delen zijn pikzwart, alsof zwarte aarde zojuist is omgeploegd. Ergens zien we de punt van het dak van een skischool uit de zwarte grond steken (eruptie 2002). De gele brem is de eerste plant die vat krijgt op de gestolde lavagrond. Langzaam groeit er steeds meer, al zijn er delen waar al honderd jaar niets groeit. Toch is de vulkanische grond uiterst vruchtbaar. Sicilië staat bekend om de heerlijke druiven, olijven, pistachenoten en diverse subtropische gewassen die er uitstekend gedijen.

Imposante kloof De kracht van de Etna is ook zichtbaar

in het botanisch en geologisch park Terralcantara. Grootste trekpleister is de imposante kloof van 30 meter, de Terralcantara kloof. Het natuurspektakel is ontstaan tijdens een eruptie van een zijkrater van de Etna. Het water heeft zich een weg naar de zee gebaand, waardoor er grillige rotsformaties ontstonden. In de enorme massieve zijwanden zie je de golven en bewegingen van de lava. Beneden in het koele, heldere water kun je in de zomer via het water de kloof bewandelen. Boven is een restaurant met eigengemaakte biologische producten.

Het bizarre zwarte landschap rond de Etna. Het strandje onder bij de Alcantara kloof.

Wisselend landschap Vanuit ons idyllische kaashuisje maken we allerlei uitstapjes, bijvoorbeeld naar Taormina, de oudste en mooiste badplaats van Sicilië, en naar het mooie stadje Catania met zijn bekende vismarkt. Met de huurauto doorkruisen we het eiland en zien het landschap veranderen van sappig groen naar dor geel, van bergachtig naar heuvelachtig, naar plat. We bezoeken ter afscheid de hoofdstad Palermo waar de vele volkeren die het eiland overheersten hun signatuur in de gebouwen hebben achtergelaten en de kathedraal je stil maakt. Op de terugvlucht zien we de contouren van het eiland met de prachtige dame Etna aan top en rest een gelukzalig gevoel. Wat een mooi stukje aarde. «

Kaartende mannen onder een boom in Palermo.

INFORMATIE Het vakantiehuisje dat we huurden bij Topic Travel ligt in Montargano (nummer ISI. 102), maar bij Topic Travel kun je in veel landen en plaatsen prachtige, authentieke woningen huren. Kijk voor meer informatie op www. topictravel.nl of bel naar 070 – 416 84 16. Wij huurden een auto via Sunny Cars in Nederland. Informatie en reserveringen op www.sunnycars.nl of via een reisbureau.

Het landschap verandert van sappig groen naar dor geel.

Gele brem: pionier op lavagrond

Nestor 23

Advertentie

GOED IDEE

Varen met KBO Fryslân De Friese KBO-afdeling Sneek vierde in 1999 haar 40-jarig bestaan. In een land zo vol water werd gezocht naar een mogelijkheid het jubileum varend te vieren. Dat is gelukt en... uitgegroeid tot een jaarlijks terugkerend vaarplezier! TEKST: INEKE DE RIDDERS FOTO: MARC BOLSIUS

De heer Wolke: ‘Varen is wat hier in Fryslân in de rede ligt, maar elkaar ontmoeten is de kern. Die eerste tocht in 1999 was bedoeld als een cadeautje voor de vrijwilligers van de afdeling. Toen echter de reacties overweldigend bleken te zijn, is besloten de boottocht het jaar erop opnieuw te houden.’ De heer Wierdsma: ‘Het is mogelijk om vanuit Sneek een vijftal

dagtochten te maken. Elke keer bezoeken we een ander deel van onze waterrijke provincie en een ander stadje.’ Wolke: ’Maar toen kwam een groter schip beschikbaar voor wel tweehonderd passagiers! Die maat werd Sneek te groot waardoor wij in overleg met de provinciale KBO hebben gekeken naar mogelijkheden om ook andere afdelingen mee te laten varen. Zo

ontstond geleidelijk aan een jaarlijkse ontmoetingsdag voor KBO Fryslân!’ Wierdsma: ‘Mijn functie van zowel provinciale als plaatselijke penningmeester maakte het makkelijk, naast de steun van mijn vrouw Louise, om de organisatie op me te nemen. We hebben twaalf tochten georganiseerd en in 2010 de fakkel overgedragen aan de provinciale Educatie Commissie. Daar is het roer in goede handen. ‘ « In deze rubriek brengen wij leuke en originele activiteiten van afdelingen in beeld, ter inspiratie van andere afdelingen. Doet u met uw afdeling iets bijzonders? Laat het ons dan weten via nestor@uniekbo.nl

Nestor 25

Mooie levensverhalen Levensverhalen van tachtigplussers, die hun moed en veerkracht, hun drijfveren en doorzettingsvermogen beschrijven. Dat zijn de ingrediënten voor de uitgave Krachtig 80!’ die de Unie KBO eerder samenstelde met schrijfster Eveline van de Putte. KBO Noord-Holland raakte geïnspireerd door het boekje, de handleiding en de studiedag en hun afdeling KrommenieAssendelft Noord nam het project ‘Krachtig 80’ in uitvoering. Een project dat weer andere afdelingen kan inspireren, want – zo zegt projectleider Jan Kramer: ‘Schrijf toch samen met je leden hun geschiedenis op! Want er valt zoveel te oogsten.’ TEKST: INEKE DE RIDDERS FOTO’S: HES VAN HUIZEN

26 Nestor

an Kramer, de projectleider, en mevrouw Hennie Brinker, de stuwende kracht, vormden samen met nog drie andere leden de Werkgroep ‘Krachtig 80!’. In de lente van 2010 pakten zij de ledenlijst erbij en vroegen zich af: ‘Wie zou genegen zijn en ook in de gelegenheid om ons het levensverhaal te vertellen, welke leden schrijven wij aan over ons plan?’ Twintig leden werden gekozen, de uiteindelijke oogst is het indringende verhaal van negen tachtigplussers. In een paar persoonlijke gesprekken werden zij uitgenodigd te vertellen, over hoogte- maar ook dieptepunten, over hun drijfveren en ervaringen, over hun gezin van herkomst en eigen gezin. Negen inspiratievolle verhalen zijn bijeengebracht in ‘Krachtig 80 in Krommenie’. Boekje en project: een resultaat om trots op te zijn. Wat leerde dit project? Kramer: ‘Je kent iemand van naam, zo hebben wij in onze afdeling vijfhonderd leden. Maar wat weet je nu eigenlijk van deze mensen? Van hun verdrieten en hun vreugde, hun moeite met leven of ingrijpende ervaringen? Niets toch? En dan: luister je écht als iemand je zijn verhaal doet? Hoe bijzonder is niet ieder mens! Ook leerden wij nog eens extra zien dat er heel bijzondere situaties in levens kunnen zijn zoals de crisisjaren, oorlogstijd, levensbepalende invloed vanuit de kerk. Welke elementen kwamen in de gesprekken naar voren? Hennie Brinker: ‘Door mensen alle ruimte te geven om over hun leven te vertellen, blijkt het vooral te gaan over hun drijfveren, opgedane ervaringen, hoogtepunten en dieptepunten. Vraag je daarnaar, dan krijg je een machtig mooi beeld van ouder worden boven de tachtig. Veel ouderen beheersen de kunst van het ouder worden tot in de ﬁnesses. Ze weten hun leven te leven vanuit datgene wat nog wel mogelijk is. Met een vaak bewonderenswaardige veerkracht gaan velen om

TOOS JONGBLOED BOSHOVEN, 85 JAAR, GEBOREN IN 1926: ‘Toen ik veertien jaar was, moest ik gaan werken. dat was net bij het begin van de oorlog. Hoewel mijn moeder ertegen was, ging ik werken op de kartonnagefabriek in wormerveer. Voor een weekloon van vier gulden en vijftig cent. Dat geld moest ik thuis meteen afgeven. Soms kwam ik met veel meer geld thuis doordat er op de kartonnagefabriek stukwerk was ingevoerd. Bijvoorbeeld scheerzeepdoosjes vouwen. Daar was ik heel handig in. Wanneer je er heel veel had gedaan, dan kreeg je extra betaald. Op een keer kwam ik zelfs met zestien gulden thuis. Mijn moeder heel blij, maar mijn vader huilde, omdat ik meer inbracht dan hij.’

KRACHTIG 80

uit Krommenie met de moeilijke dingen van het ouder worden. Ze vertelden over het verlies van dierbaren, verminderde gezondheid en mobiliteit, het achterlaten van een vertrouwde omgeving. Ze laten zien dat voor hen elke dag de moeite waard is. We hebben in de gesprekken regelmatig versteld gestaan van de wijze waarop ouderen verdriet een plekje weten te geven, dwars door een dik wolkendek de zon ontdekken, focussen op licht en het donker aanvaarden.’ Hoe is het boekje ontvangen? Jan Kramer: ‘In mei jl. is het boekje tijdens een gezellige mid-

vrouw die in hartje Amsterdam is geboren als enig kind van een Limburgse moeder en een Russische vader, maar ook een man uit Oude-Tonge die in de oorlog te werk werd gesteld in wapenfabriek Mauser om micro-gereedschap te polijsten. De zes vrouwen en drie mannen hebben totaal verschillende levens geleid. Ze hebben stuk voor stuk hun verdriet gekend, hun vreugdes, ze hebben moeten afzien en volgehouden, ze hebben dierbaren verloren en kneuzingen opgelopen en elk interview eindigt met als strekking dat het leven nog immer waard is geleefd te worden.’

Wat weet je nu eigenlijk van deze mensen? dag in de grote zaal van een verzorgingshuis gepresenteerd. De geïnterviewden waren er en hadden hun familie meegenomen. Ook de lokale pers was aanwezig. De Historische Vereniging in Krommenie is eveneens blij met het boekje. Toen de geïnterviewden het boekje uit de envelop haalden, was er ontroering. Wij als leden van de werkgroep voelden vooral hoe belangrijk het is kracht te putten uit alle jaren die je geleefd hebt. Om met die kracht het beperkte stukje dat vóór je ligt, ook goed door te komen.’ Wat voor mensen hebben jullie gesproken? Hennie Brinker: ‘Dat is zeer divers. Een schippersmeisje uit 1928, een zoon van een visser die later zelf in de landen tuinbouw ging werken, een

Wat trof uzelf in het bijzonder? Jan Kramer: ‘Eigenlijk is dat deze vraag: ‘We dragen onze geschiedenis niet vanzelf over op anderen. Wat is dat toch? Al die mooie levensverhalen zitten in het verborgene. Wie vraagt ernaar en ook, wie komt ermee? Wat een verborgen schat niet alleen ín ons allen maar ook voor ons allen!’ «

INFORMATIE Handleiding De handleiding Krachtig 80 is bij de Unie KBO te bestellen tegen verzendkosten. Mail naar uniekbo@uniekbo.nl. Boek bestellen? U kunt zich inschrijven voor de 2e druk (kosten € 20 euro, excl. verzendkosten) bij mevrouw Brinker, e-mail brin3900@planet.nl, tel. 075-628 08 87

LUUK DE BOER, 82 JAAR, GEBOREN IN 1929: ‘Ik ging op dansles in Heereveen. Daar leerde ik mijn vrouw kennen. Wat ik haar toen niet vertelde, was dat ik van huis uit katholiek was. Heel dom, want ze kwam er wel achter en uit was de verkering. Maar echte liefde verloochent zich niet … en in 1954 zijn we getrouwd. De boerderij van mijn ouders had ik inmiddels overgenomen. Dat ging goed totdat mijn vader in 1957 heel plotseling kwam te overlijden. Mijn moeder, pas 58 jaar, had geen uitkering en geen inkomen. Ik klopte bij de kerk aan voor een lening, maar kwam aan een gesloten deur. Er bleef maar één oplossing over: ‘have en goed’ verkopen. Ik was zeer teleurgesteld in de kerk.’

Nestor 27

De smartphone:

Een computer in waarmee je óók Het lijkt wel of iedereen tegenwoordig druk bezig is met zijn telefoon. Wat doen die mensen nu eigenlijk met hun mobieltje? Is het nog wel een telefoon, of meer een computer? En valt er voor ons senioren ook nog wat te halen op zo’n mobieltje? Nestor zocht het voor u uit. TEKST: INGRID NIES EN MARK JANSEN FOTO: SHUT TERSTOCK

28 Nestor

Een ofﬁciële deﬁnitie volgens Van Dale is er (nog) niet, maar over het algemeen wordt er met een smartphone een telefoon bedoeld waarmee je veel meer kan dan alleen telefoneren of sms’en. De letterlijke vertaling van smartphone is ‘slimme telefoon’. In feite zijn het minicomputers. Je kunt met je smartphone surfen op internet en zogenaamde ‘apps’ downloaden. Wat is nou een app? ‘App’ is de afkorting van applicatie. Een app is een klein programmaatje op je telefoon. Dit programmaatje biedt met een druk op de knop een handige of leuke functie (zie kader). Om optimaal gebruik te maken van een smartphone en de apps te downloaden, heb je een internetverbinding nodig. Daarom zijn veel telefoonabonnementen tegenwoordig inclusief internet. Smartphones zijn er in alle soorten en maten. De belangrijkste verschillen zitten in het besturingssysteem waar de smartphone gebruik van maakt. Vergelijk het met je computer: daar is vaak Windows het gebruikte besturingssysteem. Bij smart-phones in Nederland is Android het meest gebruikte besturingssysteem. Telefoons met een Androidbesturingssysteem zijn bijvoorbeeld HTC, Samsung, LG en Sony Ericsson. Maar er zijn ook andere besturingssystemen zoals iPhone, BlackBerry, Windows Mobile en Symbian.

Hoe heette die acteur? Op een smartphone kun je dingen doen die we gewend zijn om op de pc te doen. Zoals zoeken en surfen op het internet. Op bijna alle smartphones staat een icoontje (plaatje) om direct internet op te gaan. Net als op

broekzakformaat, nog kunt bellen de pc, typ je in het zoekveld het internetadres in van de site, of ga je googelen. De volgende keer dat u de naam van een hoofdpersoon uit een ﬁlm niet meer weet of een recept wilt opzoeken, laat u uw telefoon het werk doen, of u nu onderweg bent of gewoon thuis op de bank zit. Met een smartphone kunt u ook e-mailberichten op uw telefoon ontvangen en lezen. Dat kan via een e-mailadres van Gmail (e-mail van Google) of op adressen van andere e-mailaanbieders zoals Hetnet, Wanadoo, XS4all, Hotmail, MSN, enzovoort. Druk op het icoontje in het menu en het programmaatje opent zich. Druk op ‘menu’, kies voor ‘account toevoegen’ en volg de stappen op. Op internet beschrijven de meeste e-mailaanbieders hoe u het beste uw e-mail op een telefoon kunt installeren. Let wel op: e-mails die u hier verwijdert, staan ook niet meer op uw computer.

en uw telefoon haalt de weersverwachting voor de komende vijf dagen binnen. Via het plusteken kunt u overal in de wereld kijken hoe het weer is. Of u kunt buienradar downloaden en vooruitkijken of u de paraplu thuis kunt laten of niet.) Het navigatiesysteem staat als app onder de naam van ‘Maps’. U kunt een plaatsnaam opzoeken in de kaart of in het menu op ‘Route’ klikken, waarna u een berekening krijgt van de route met de auto, lopend of met het openbaar vervoer en de reistijd. Kortom: u kunt op weg met uw smartphone! «

Een smartphone is ook uitgerust met een groot aantal andere functies die niet op uw pc te vinden zijn. U kunt uw toestel bijvoorbeeld gebruiken als fototoestel, videocamera of weerstation (klik op ‘weer’

D I G I TA A L

GEINIGE APPS Wat kun je allemaal doen met een smartphone? De sterrenhemel bewonderen: U kunt uw telefoon ‘s avonds mee naar buiten nemen en met behulp van Google Sky Map te weten komen wat er allemaal aan de sterrenhemel te zien is. Shoppen: Voor het winkelen kunt u een app downloaden waarmee u streepjescodes scant, waarna uw telefoon aangeeft of er ergens een betere aanbieding is. Boodschappenlijstje: Met Mijn Boodschappenlijst maakt u een eenvoudig boodschappenlijstje en hoeft u niet bang te zijn om het papieren lijstje te vergeten. Medicijnherinnering: Handig voor mensen die dagelijks medicijnen moeten nemen. De ‘pill reminder’ stelt u in op het tijdstip dat u uw medicijnen in moet nemen en uw smartphone geeft vervolgens steeds een melding. Metaaldetector: De app Metal Detector maakt gebruik van de sensoren van een smartphone om metaal onder de grond te detecteren.

ART 67: ‘IK VERHEUG ME OP MIJN NIEUWE SPEELTJE’

Plan je reis: De oﬃciële app van de NS, de NS-reisplanner, plant uw reis van deur tot deur.

‘Een seniorentelefoon? Ik val al jaren in bovengenoemde doelgroep, maar brrrr... met zo’n ding wil je toch niet gezien worden? Ik ben al jarenlang een tevreden gebruiker van steeds slimmere telefoons en ik verheug me nu al op een nieuw abonnement. Over een maandje is het zover en mag ik weer een nieuw speeltje uitzoeken. Zal het een iPhone 4G worden of toch maar weer m’n oude vertrouwde HTC? Maar ja, misschien ben ik niet zo representatief voor deze groep’.

Dikmaker: Fatbooth is een app die u aan het lachen maakt. Maak een foto van uzelf, een vriend of familielid en de app laat zien hoe deze eruitziet wanneer hij een paar kilo zwaarder is.

Nestor 29

Advertentie

K B O D AT I N G D A G

We gaan weer (slow)daten! In mei van dit jaar organiseerde de Unie KBO de eerste ‘Dag van de Romantiek’. Een voorzichtige poging om te peilen of KBO’ers behoefte hebben om elkaar op een romantische manier te ontmoeten. Het initiatief bleek een groot succes. Honderd alleenstaanden ontmoetten elkaar in slot Zeist. Liefdes en vriendschappen bloeiden op. Omdat vooral voor het ‘slowdaten’zo veel animo was dat er zelfs een wachtlijst ontstond, organiseert de Unie KBO op 22 november opnieuw een slowdatemiddag, samen met datingorganisatie 50plusmatch.nl Komt u ook?

‘S

lowdaten’ is de KBO-variant van speeddaten. Bij deze manier van daten ga je korte gesprekjes aan met mogelijke nieuwe partners. Bij speeddaten heb je slechts een paar minuten per gesprekspartner de tijd, wij doen het iets rustiger aan, vandaar ‘slowdaten’. Tijdens de Unie KBO slowdate-middag ontmoet u ongeveer tien mensen in een persoonlijk gesprek. U praat met elkaar en aan het einde van het gesprek geeft u aan op een zogenaamde matchkaart of u deze persoon graag nog eens wilt ontmoeten. Heeft u beiden een ‘ja’ ingevuld, dan ontvangt u binnen twee dagen elkaars gegevens, waarna u zelf een afspraak kunt maken.

Mannen gezocht! We hebben plaats voor totaal 60 personen (30 vrouwen, 30 mannen). Om te zorgen dat u vooral mensen ontmoet van uw eigen leeftijd en in uw eigen woonomgeving, worden de kandidaten ingedeeld op leeftijd en woonplaats. Zo ontstaan er drie groepen van twin-

tig personen die met elkaar in gesprek gaan. De mensen die bij de Dag van de Romantiek in mei op de wachtlijst stonden, krijgen voorrang bij de aanmelding, maar moeten zich wel opnieuw aanmelden. Omdat we van de vorige keer weten dat in verhouding meer vrouwen dan mannen zich aanmelden, roepen we vooral mannen op te reageren!

Hoe meld ik mij aan? De KBO Datingdag is op dinsdagmiddag 22 november in het Polmanshuis in Utrecht. Kosten voor deelname zijn € 17,50 inclusief kofﬁe of thee (normale prijs zo’n € 35 p.p.). U kunt zich aanmelden via de website (klik op de button KBO Datingdag) of per post: Unie KBO, KBO Datingdag, Postbus 325, 5201 AH ’s-Hertogenbosch. Als u ingedeeld bent, ontvangt u een brief over de precieze tijden, de locatie en de betaling. Belangrijk! Vermeld bij uw aanmelding uw: leeftijd, woonplaats, kinderen, interesses en uw mailadres. «

Nestor 31

Advertentie

FOTO’S: HES VAN HUIZEN

EIGENGEMAAKTE GYMOEFENINGEN

Zo, die is ﬁt! Riet Roelvink (75) uit Maarssen doet al ruim twintig jaar elke dag een tiental oefeningen, die ze zelf heeft bedacht. Ze doet ze thuis, in haar eentje op een handdoek op de grond en ze blijft er superﬁt bij.

‘Bijvoorbeeld je benen strekken en dan je knieën naar je kin trekken, of een roeioefening. Ik doe ook een koprol, maar het was in het begin wel moeilijk om mijn tenen achter mijn hoofd op de grond te krijgen. Alle gewrichten komen aan de beurt. De oefeningen doe ik tien keer. En ik masseer mijn voeten en benen met een bodylotion, dat is goed voor de bloedsomloop.’

TEKST: ANDREA STEINMETZ

Steeds soepeler Toen ze in de menopauze kwam, vond Riet dat ze iets moest gaan doen. ‘Ik zag dat het met mensen om me heen minder ging, dus ik dacht: ik ga aan mezelf werken om zo gezond mogelijk te blijven.’ Ze ontwikkelde de oefeningen stukje bij beetje, totdat ze tevreden was. Zonder begeleiding, zonder dat ze ooit gymnastiek had gedaan. ‘Na een tijdje merkte ik dat ik er echt wat aan had, want ik werd steeds soepeler, ik kreeg een betere houding en een beter evenwicht.’ Het zijn eenvoudige grondoefeningen, die volgens Riet heel geschikt zijn voor oudere mensen.

Riet is nooit bijzonder sportief geweest. Wel volleybalde ze als kind en heeft ze altijd veel gefietst, en dat laatste doet ze nog steeds vrijwel elke dag. ‘Dan ga ik bijvoorbeeld naar mijn familie, twintig kilometer heen en weer terug. Wandelen gaat wat moeilijker, kilometers lang lopen lukt niet meer.’ Onlangs maakte ze een flinke val met de fiets, maar ze brak niets. ‘Ik ben opgestaan, heb het stuur rechtgetrokken en fietste zo weer weg. Ik had niets aan mijn botten. Ik ben ervan overtuigd dat dat komt door de oefeningen.’ Riet werkt ook vaak in de tuin. ‘Dan

zit ik heerlijk in de grond te wroeten. Ik heb wat groenten en ik ben dol op bloemen. Tuinieren geeft me ontspanning.’

Eigen oefeningen De Maarssense heeft weinig goede woorden over voor de gym die ze weleens in zorgcentra ziet. ‘Dan zie je de mensen op een stoel zitten en een beetje met een bal spelen en met de armen zwaaien, nee, dat vind ik niks.’ Nestor heeft een ﬁlmpje gemaakt van haar oefeningen dat op de website te zien is. Riet: ‘Ik vind het leuk dat de lezers van Nestor nu kunnen zien hoe de oefeningen gaan. Ik zou iedereen aanraden om het te proberen. In totaal doe ik er twintig minuten over, maar als je ermee begint denk ik dat het je een halfuur kost. Je moet het wel opbouwen en doorzetten. De aanhouder wint!’ « Op www.kbo.nl vindt u het ﬁlmpje met de oefeningen van Riet. Klik op de cover van Nestor en scroll naar beneden.

Nestor 33

Tijd voor hobby’s KOKEN

COMPUTERTIP

Het recept van... Yvette van Boven (boek: Home Made Winter)

Kies een veilig wachtwoord

BANOFFEE PIE Okee, het is zoet. Maar het is zó ontzettend lekker en zó snel klaar, als u de karamel maar eenmaal hebt voorbereid. Krijgt u onverwacht bezoek, dan is dit hét dessert waarmee u ze gaat vertroetelen. voor het korstdeeg 225 gram bloem 100 gram boter, plus wat extra om in te vetten snuf zout, een paar druppels ijswater voor de vulling 1 blikje gecondenseerde melk (400 g) 3 bananen 100 gram mascarpone 200 ml slagroom 2 eetl. poedersuiker evt. wat pure chocolade om over de taart te raspen

Een wachtwoord is een combinatie van cijfers en letters waarmee uw gegevens op internet worden beveiligd. Het kan het wachtwoord zijn van uw e-mail, uw persoonlijke Hyves-pagina of uw favoriete webwinkel. Een wachtwoord zorgt ervoor dat alleen u bij uw gegevens kunt. Het is belangrijk een wachtwoord te hebben dat ‘veilig’ is zodat mensen die kwaad willen niet bij uw gegevens kunnen. Een paar tips: Gebruik voor elke dienst of website een ander wachtwoord; wordt er één gekraakt, dan zijn de anderen nog beschermd. Gebruik minstens acht karakters. Wissel cijfers, letters, kleine letters en hoofdletters af. Bedenk één sterk ‘basiswachtwoord’ en zet daar voor elke dienst of website een paar andere karakters voor en/of achter. Bijvoorbeeld de eerste twee letters van de dienst en dan vijf letters verder in het alfabet. En vergeet niet: werkt u op een openbare computer, log dan altijd uit! ●

●

Op de website www.seniorweb.nl leest u meer tips en artikelen over de computer en internet.

WIN EEN CD Bereiding: Zet het blikje gecondenseerde melk in een ruime pan, goed gevuld met water en kook het 3 uur met de deksel op de pan. Zorg dat het blikje constant onder water blijft, het kan anders ontploﬀen! Laat het blikje goed afkoelen: de melk is nu veranderd in een dikke karamel. Kneed voor het deeg de bloem met het zout en de boter tot kruimels. Druppel er ijswater bij. Kneed niet te lang. Laat het deeg ingepakt in plasticfolie 30 minuten in de koelkast rusten. Vet een taartvorm van zo’n 24 cm doorsnee in. Rol het deeg uit op een met bloem bestoven aanrecht en bekleed de vorm ermee. Prik de bodem helemaal in met een vork. Bak het deeg in de op 180 graden voorverwarmde oven in ongeveer 30 minuten goudbruin. Laat de bodem dan helemaal afkoelen. Smeer de inhoud van het blikje karamel over de taartbodem uit. Snij de bananen in plakjes en verdeel ze op de karamel. Klop de mascarpone los, giet de slagroom erbij en de poedersuiker en klop alles stijf. Bedek de taart met een dikke laag room. Rasp er nog wat chocolade overheen.

34 Nestor

3 CD+DVDBOX LIESBETH LIST  70 JAAR Begin december verschijnt de schitterende Liesbeth List-box met 3 cd’s en een live dvd. De cd’s bevatten bekende nummers (zoals Pastorale, Amsterdam, Kinderen een kwartje),, haar duetten (met natuurlijk Ramses Shaﬀy, maar ook met Paul de Leeuw en Frans Halsema) en veell nooit eerder uitgebracht materiaal. De live dvd is een registratie van haar optreden uit 2006 tijdens het Carré Vedetten Gala. Nestor mag vijf van deze cd’s weggeven aan haar lezers. Wilt u hier kans op maken? Schrijf ons dan waarom en stuur uw motivatie en adresgegevens naar: Unie KBO, List, Postbus 325, 5201 AH’s-Hertogenbosch, of mail naar nestor@uniekbo.nl

OUD & WIJS

‘Veel weten doet veel vergeven’ Mevrouw Sanders

Het boek van... J. van de Water uit Voorburg:

‘Wel dertig keer gelezen’ Vertel wat uw mooiste boek is en win een boek! Heeft u een boek gelezen dat indruk op u maakte? Vertel in ongeveer 150 woorden waarom en maak kans op een boek naar keuze. Stuur uw reactie naar: Unie KBO, Hobby’s, Postbus 325, 5201 AH ’s-Hertogenbosch, of mail naar nestor@uniekbo.nl

Ik heb niet alleen een boek gelezen dat een diepe indruk op me gemaakt heeft, maar ik heb het boek wel dertig keer gelezen. De eerste keer werd het voorgelezen. Ik was toen vijf jaar oud. Mijn eerste cadeau aan mijn toenmalige vriendin (we zijn nu ruim vijftig jaar getrouwd) was dit boek. Mijn moeder las het op haar 92 jaar nog. Het is een boek dat jong en oud raakt in het hart. Er is een tv-serie van geweest, maar die deed het boek geen recht: het was vermaak zonder diepgang. Het boek is geschreven in 1906 door een schrijfster die in 1858 geboren is en de Nobelprijs voor Literatuur heeft gewonnen. Ik hoor de lezer denken: zo'n ouderwets boek is niets voor mij. Ik kan u bezweren dat u er door gegrepen wordt. Er is een moderne vertaling te koop. Het boek is ‘Niels Holgersson's wonderbare reis’ geschreven door Selma Lagerlöf. Selma Lagerlöf: Niels Holgersson's wonderbare reis. Gottmer Uitgevers Groep, prijs € 17,95, ISBN: 978 90 257 2090 2

BOEKEN

Op reis in jezelf Dagboek van mijn voettocht van Soest naar Santiago de Compostela

Frank van Geffen

HOME MADE WINTER

GEEF DE MOED NIET OP

OP REIS IN JEZELF

Home made winter is de opvolger van het met lof en prijzen overladen ‘Home made’. Het winterboek staat vol comfort food: gerechten waar je hart weer warm van wordt. Yvette geeft eenvoudige recepten voor klassiekers waarvan iedereen dacht dat ze lastig te maken zijn: boter, osseworst, baileys, maar ook winterse feestgerechten zoals plumpudding voor Kerstmis. Yvette van Boven: Home Made Winter. Fontaine Uitgevers, prijs: € 24,95, ISBN 978 90 5956 398 8

In 2010 bestormde de 99-jarige Toyo Shibata met haar poëziedebuut uit het niets de Japanse bestsellerlijsten. De op nuchtere, lichtvoetige wijze geschreven haikuachtige verzen over liefde, dromen en levenslust van een hoogbejaarde vrouw, veroverden de harten van het Japanse lezerspubliek. Inmiddels zijn er al meer dan 1,5 miljoen exemplaren verkocht. Uitzonderlijk! Toyo Shibata: Geef de moed niet op. Uitgeverij Lebowski Achievers, prijs € 17,90, ISBN: 978 90 488 1112 0

Ruim drie maanden van huis, dat moet toch lukken? Die tijd dacht Frank van Geﬀen nodig te hebben voor zijn voetreis naar Santiago de Compostela. Op 22 maart 2009 trok hij, goed voorbereid, de deur achter zich dicht. Onderweg ontdekte hij dat de reis hem geestelijk zwaarder viel dan lichamelijk. De reis - hij liep 73 dagen - bracht hem meer dan hij verwachtte. Frank van Geﬀen: Op reis in jezelf. Uitgeverij Boekscout.nl, prijs € 19,95. ISBN: 978 94 617 6388 4

Nestor 35

Advertentie

HERMAN POST

Oud en strijdbaar Mevrouw van E. is 83 jaar, weduwe, en woont nog zelfstandig. Beginnende tekenen van dementie weet zij meesterlijk te verbloemen. Ruim een jaar geleden is zij, op aandringen van haar dochter, enig kind, van het grote huis waar zij met haar man heeft gewoond, naar een ﬂatje in het dorp van haar dochter verhuisd. Die maakte zich zorgen dat zij, als er iets met haar moeder gebeurde, niet tijdig kon ingrijpen. Mevrouw van E. heeft haar draai in haar nieuwe

omgeving nog niet gevonden. Zij mist haar vrienden en bekenden. En het vrijwilligerswerk dat zij daar vele jaren deed. Zij is echter vergeten dat zij dat allang niet meer kon en ook nauwelijks meer contact had met haar omgeving. In haar nieuwe ﬂatje weet zij na een jaar nog niet goed de weg. Toen ik kofﬁe bij haar zou drinken, kon zij de kopjes niet vinden. En de vorkjes voor het meegenomen gebak bleven ook zoek. ‘Het is allemaal nog zo nieuw hier’, klaagde ze. Haar enige houvast en contact met vroeger vormt haar autootje. Maar nu is haar rijbewijs verlopen. Om een nieuwe te krijgen, moet zij medisch worden gekeurd en opnieuw examen doen. Haar dochter hoopt dat zij wordt afgekeurd, want zij vindt haar

rijgedrag niet meer verantwoord. Mevrouw Van E. begrijpt dat haar dochter het goed bedoelt. ‘Maar ik laat mij mijn auto niet afnemen’, zegt ze. Ze rijdt nu zonder rijbewijs heen en weer naar haar dochter, via binnenweggetjes. ‘Als ze zeggen dat ik iets niet mag, doe ik het toch’, zegt ze strijdbaar. ‘En als ik iets moet, doe ik het niet.’ En wat denkt u van een 45-kilometer autootje, vraag ik. Ze reageert verbaasd: ‘Ik reed pas achter zo’n ding en dacht: Man, rijd toch eens door!’ Zo wil ik best oud worden.

Cartoon van Tom Janssen, exclusief voor Nestor

Nestor 37

Advertentie

Unieke Kerstspecia

www.15-plus.nl

Reissom: 8 dagen e

799 p.p.

Ga mee: Vier Kerst in Keizerlijke stijl in Wenen

Vertrek: wo. 21 dec. 2011

Inclusief volpension

kerkdienst Kerstavond

8-daagse kerstreis Wenen Vier Kerst zoals u nog nooit heeft gedaan! Ga mee met deze unieke 8-daagse busreis โ Vier Kerst in Keizerlijke stijl in Wenenโ van Oad Reizen. Treed in de voetsporen van Sissi en Johann Strauss en laat u betoveren door de schoonheid van Wenen en het Wienerwald in kerstsfeer! Naast prachtige excursies, heerlijke wandelingen, uitgebreide ontbijten en vorstelijke diners, beleeft u tijdens deze unieke Kerstreis de volgende hoogtepunten: KERSTAVOND U bent exclusief uitgenodigd voor een Nederlandse kerstavonddienst in de imposante in neogotische stijl gebouwde Votivkirche.

1E KERSTDAG Waan u in het leven van keizerin Sissi en geniet van een groots galadiner in de balzaal van het beroemde Palais Ferstel.

HOTEL PARKHOTEL SCHร NBRUNN**** Dit hotel werd in 1907 als gastenverblijf van de Keizer gebouwd. Na een renovatie opent het op 1 december 2011 opnieuw haar deuren voor gasten. U pro๏ฌ teert dus van nieuwe faciliteiten in een klassieke Weense stijl! Ligging: uitstekende ligging in de wijk Hietzing, tegenover het park van Schรถnbrunn met het wereldberoemde Schloss Schรถnbrunn. Het hotel ligt op 100 m van het metrostation vanwaar de metro u binnen 10 minuten naar hartje centrum brengt.

2E KERSTDAG Laat u in de Orangerie van Schloss Schรถnbrunn meevoeren op de schitterende klanken van Johann Strauss tijdens het Schรถnbrunner Schlossconcert.

Faciliteiten: Uร receptie Uร lift Uร grote, sfeervolle lounge met gratis internetcorner Uร restaurant Uร Schรถnbrunner Schlosscafe Uร bar Uร terras Uร traditionele Weense balzaal Kamers: de ruime en volledig gerenoveerde kamers beschikken over telefoon, ๏ฌ atscreentelevisie, minibar, kluisje, airconditioning, internetaansluiting en een badkamer met bad/ douche, toilet en haardroger.

Ook per vliegtuig mogelijk Do. 22 t/m di 27 december 2011 Prijs: โ ฌ 899,- p.p. in een 2-pers.kamer Reisnummer: BEAT96

galadiner Palais Ferstel

kerstconcert Schรถnbrunn

INBEGREPEN: r WFSWPFS QFS MVYF 0BE $PNGPSU $MBTT UPVSJOHDBS r PWFSOBDIUJOHFO JO 1BSLIPUFM 4DIร OCSVOO JO FFO QFST LBNFS r PWFSOBDIUJOHFO JO NJEEFOLMBTTF IPUFMT JO FFO QFST LBNFS PQ EF IFFO FO UFSVHSFJT r CBHBHFTFSWJDF JO 1BSLIPUFM 4DIร OCSVOO r WPMQFOTJPO WB MVODI EBH U N BGTDIFJETEJOFS EBH

r EJOFS JO FFO UZQJTDIF 8FFOTF )FVSJHF r CF[PFL BBO EF 8JFOFS .VTJLWFSFJO r FYDMVTJFWF LFSTUBWPOEEJFOTU JO EF 7PUJWLJSDIF r HBMBEJOFS JO 1BMBJT 'FSTUFM PQ F LFSTUEBH r ,FSTUDPODFSU VVS JO EF 0SBOHFSJF WBO 4DIMPTT 4DIร OCSVOO PQ F LFSTUEBH r VJUHFCSFJE FYDVSTJFQBLLFU NFU P B FFO CF[PFL BBO IFU #FOFEJLUJOFSTUJG FFO UPDIU EPPS IFU 8JFOFSXBME FFO TUBETSPOESJU 8FOFO FFO SPOEMFJEJOH EPPS 4DIMPTT 4DIร OCSVOO FO BMMFT P M W /FEFSMBOETTQSFLFOEF HJETFO r 0BE TFSWJDFMJKOFO WPPS IFFO FO UFSVHSFJT NFU PQTUBQQMBBUT CJK V JO EF CVVSU NIET INBEGREPEN: r MVODI PQ EBH FO XBOU EBO XPSEU FS FFO CSVODI JO VX IPUFM HFTFSWFFSE r UPFTMBH QFST LBNFS ร รถ r FWU PQUJPOFMF FYDVSTJFT r VJUHBWFO WBO QFSTPPOMJKLF BBSE [PBMT ESBOLKFT GPPJFO FUD r SFJT FO PG BOOVMFSJOHTWFS[FLFSJOH r $BMBNJUFJUFOGPOET ร รถ QFS CPFLJOH Reisnummer: BEAT95

VOOR MEER INFORMATIE EN BOEKEN, BEL DE KBO REISLIJN:

0548 - 37 75 15

of via internet: www.oad.nl/kerstspecialkbo Maandag t/m vrijdag: 08.00 uur tot 21.00 uur. Zaterdag en zondag: 10.00 uur tot 16.00 uur.

Nestor 39

Bewegen helpt bij In Nederland wordt jaarlijks bij circa 13.000 mensen borstkanker vastgesteld. In ons land heeft een vrouw een kans van 1 op 8 om borstkanker te krijgen. Circa 75 % van de vrouwen bij wie borstkanker wordt ontdekt, is 50 jaar of ouder. Bewegen vermindert het risico. Oktober is de maand waarin internationaal extra aandacht wordt gevraagd voor borstkanker. TEKST: INGRID NIES, MET DANK AAN PINK RIBBON FOTO: SHUT TERSTOCK

1. Wat zijn de risicofactoren voor het krijgen van borstkanker? Erfelijkheid speelt een rol, maar slechts bij minder dan 20 % van de vrouwen die borstkanker krijgen. Andere risicofactoren zijn het slikken van ‘de pil’, een vroege eerste menstruatie en een late menopauze, het hebben van weinig of geen kinderen (of een eerste kind op latere leeftijd) en het langdurig gebruik van hormoonpreparaten tegen overgangsklachten. Minder bekend is dat onvoldoende lichaamsbeweging, overgewicht en overmatig alcoholgebruik ook de kans op borstkanker vergroten. 2. Dus bewegen helpt om de kans op borstkanker te verminderen? Uit meerdere onderzoeken blijkt dat vooral een gezonde levensstijl van invloed is op het risico om borstkanker te krijgen. Volgens een onderzoek uit 2008 zorgt meer lichaamsbeweging voor vermindering van de kans op borstkanker met 25 tot 30 %. Dit kan te maken hebben met de hormoonhuishouding. Meer bewegen helpt ook bij het voorkomen van overgewicht, een andere risicofactor. Ook als u pas op latere leeftijd lichamelijk actief wordt, helpt u nog om het risico op borstkanker te verlagen. 3. Wat is borstkanker? Ons lichaam maakt voortdurend nieuwe cellen aan om te groeien, of om beschadigde en verouderde cellen te vervangen. Cellen delen zich dagelijks wel miljoenen keren. Dan kan er wel eens iets misgaan waardoor een cel zich te veel deelt of zich ongeremd blijft delen. Zo ontstaat er een gezwel of tumor. Bij borstkanker is de ongeremde celdeling begonnen in de borst. Er is een kwaadaardige tumor (gezwel) ontstaan waarbij de kankercellen door ander lichaamsweefsel heen groeien en de kanker zich door het lichaam kan verspreiden (‘uitzaaien’). 4. Kunnen mannen ook borstkanker krijgen? Ja, ook mannen kunnen deze ziekte krijgen.

40 Nestor

Het aantal ligt veel lager dan bij vrouwen. Ongeveer 1 % van de borstkankerpatiënten is man. Dat komt neer op circa honderd mannen per jaar. 5. Wat voor soorten borstkanker zijn er? Er zijn allerlei soorten borstkanker. Ze worden onderverdeeld naar de plaats waar ze ontstaan en naar eigenschap: of de kanker niet meer groeit, of juist agressief woekert. Bij een ‘ductale’ kanker (85 %) is de kanker ontstaan in een melkgang, bij ‘lobulaire’ kanker in de melkklier. Een kanker ‘in situ’ is beperkt tot de plaats van ontstaan, een ‘invasieve’ kanker verspreidt zich verder. 6. Hoe weet je of je borstkanker hebt? Om te kunnen herkennen wat verdachte veranderingen zijn, is het belangrijk dat u van uw borsten weet wat normaal is. Een ongewoon aanvoelend knobbeltje in de borst of oksel, verdikt of

borstkanker

GEZONDHEID & ZORG

onregelmatiger dan normaal, kan een eerste teken zijn. Wees ook beducht op veranderingen in de tepel, een kuiltje in de borst, een rode, warm aanvoelende borst, een slecht genezend plekje of een zwelling in de oksel. Neem geen risico en laat u zo snel mogelijk door uw huisarts onderzoeken. 7. Ga je dood aan borstkanker? Bij kanker spreken we vaak van overlevingskansen of de prognose, het vooruitzicht. De kans op genezing bij borstkanker is de laatste jaren gestegen. Dit komt doordat vrouwen eerder naar de huisarts gaan, door betere onderzoeken en nieuwe behandelmethoden. Bij borstkanker leeft 80 % van de vrouwen na vijf jaar nog steeds, na tien jaar is dit 69 %. Blijft de kanker beperkt tot de borst, dan is de vijfjaarsoverleving zelfs 90 tot 100 %. 8. Hoe weet je zeker of je borstkanker hebt? Als u met een verdacht knobbeltje bij de huisarts komt, of als bij het Bevolkingsonderzoek op Borstkanker iets is gevonden, zult u worden doorverwezen. Veel ziekenhuizen hebben een speciale polikliniek voor borstkanker: een mammapoli. Een team van specialisten in borstkanker is daar samengebracht. Op veel van die poliklinieken hoort u al binnen een dag wat er aan de hand is. Soms is extra onderzoek nodig om zekerheid te krijgen. 9. Wat voor behandelingen zijn er? Dat is afhankelijk van het type borstkanker, de grootte van de tumor, de plaats van de tumor en of er uitzaaiingen zijn. Borstkanker kan behandeld worden door een operatie (waarbij de borst gespaard of verwijderd wordt, met of zonder okselklieren), bestraling (radiotherapie), chemotherapie (behandeling met celdodende of

celdelingremmende medicijnen), hormonale therapie en immunotherapie. Veel mensen krijgen een combinatie van de genoemde behandelingen.

richt. In diverse winkels kunt u roze lintjes, armbanden en meer kopen, waarbij een deel van de opbrengst naar Pink Ribbon gaat.

10. Wat heeft dat roze lintje met borstkanker te maken? De â&#x20AC;&#x2DC;Pink Ribbonâ&#x20AC;&#x2122; (letterlijk: roze lintje) is al jaren hĂŠt symbool van de strijd tegen borstkanker, te beginnen in Amerika. In Nederland werd in 2003 de Stichting Pink Ribbon opge-

Borstkanker Vereniging Nederland: www.borstkanker.nl KWF Kankerbestrijding: www.kwfkankerbestrijding.nl Pink Ribbon: www.pinkribbon.nl

MEER INFORMATIE

Nestor 41

Advertentie

Vraag & Antwoord VIER VRAGEN, VIER ANTWOORDEN

Ria van der Leegte-Deckers en Hans Kerkhoven van de KBO-Ledenservice

VRAGEN? Website »

www.kbo.nl • Telefoon »

0900 – 821 21 83 (€ 0,10 ct/min) Voor vragen over wonen, zorg, welzijn, gezondheid, mobiliteit, • belasting, koopkracht en Nestor: Bellen op werkdagen van 9.30 – 12.30 uur Voor juridische en ﬁnanciële vragen: donderdag van 13.30 – 15.30 uur Mail »

uniekbo@uniekbo.nl Post »

Postbus 325 5201 AH ’s-Hertogenbosch

44 Nestor

Waar klagen over openbaar vervoer?

Kan ik veranderen van huisarts?

Verkeerde informatie in de trein? Of een buschauffeur die u onbeschoft heeft bejegend? Het openbaar vervoer geeft soms aanleiding tot de nodige ergernissen. Maar waar kunt u een klacht indienen? In eerste instantie kunt u dat doen bij de betreffende vervoersmaatschappij. Helpt dat niet, dan kunt u zich wenden tot de Geschillencommissie Openbaar Vervoer, postbus 90600, 2509 LP Den Haag. Tel. 070-310 53 10. Ook kunt u terecht bij de Reizigersvereniging Openbaar Vervoer (Rover), www.rover. nl of 033-422 04 50. Rover neemt, indien nodig, contact op met de vervoersmaatschappij. Alle informatie over het openbaar vervoer heeft Rover gebundeld op de website www.ovloket. nl Overigens kunnen treinreizigers die langer dan een half uur vertraging hebben opgelopen de prijs van het kaartje gedeeltelijk of geheel terugkrijgen. Informatie hierover vindt u bij de NS-loketten.

Ja, als u dat wilt, kan dat. Hoe gaat dat in zijn werk? U kiest eerst een andere huisarts en vraagt of u als patiënt geaccepteerd wordt. Dan brengt u uw zorgverzekeraar hiervan op de hoogte. Daarna licht u uw oude huisarts in en verzoekt u hem of haar om uw medische dossier door te sturen naar uw nieuwe dokter. Wacht dus hiermee tot u bent toegelaten tot een nieuwe huisarts. De nieuwe huisarts mag uw verzoek weigeren als u te ver weg woont, de praktijk vol is of als de arts u onlangs zorg heeft verleend als waarnemer van uw vroegere huisarts. Weigert de arts om een andere reden en bent u het daar niet mee eens, dan kunt u contact opnemen met een regionale afdeling Informatie en Klachtenopvang Zorgbelang Nederland. Tel. 0900-2430 70 70 (0,10 ct/in). U kunt daar navragen of de betreffende arts juist heeft gehandeld.

Een fotodoek als tijdelijke grafsteen?

Vragen? Neemt u contact op met de KBO-ledenservice, houd dan uw lidmaatschapsnummer bij de hand.

Afscheid nemen is al verdrietig genoeg. Na een begrafenis komt het vaak voor dat de grafsteen nog een tijd op zich laat wachten. Het uitzoeken, maken en plaatsen vergt nu eenmaal de nodige tijd en kan soms maanden duren. Tot het zover is kijken nabestaanden tegen een stuk kale grond aan. Vrij nieuw is de mogelijkheid om op de plaats van de steen tijdelijk een fotodoek te spannen. Tot het moment dat de steen wordt geplaatst kunnen nabestaanden toch rustig naar deze herinnering kijken. Op de website www. tijdelijkegrafdoeken.nl (038-447 81 34) kunt u zien welke mogelijkheden er allemaal zijn. U kunt ook een eigen foto gebruiken. Prijzen vanaf € 125. Er zijn meerdere aanbieders, zoals www.grafspandoek.com In alle gevallen geldt: neem hierover contact op met uw begrafenisondernemer en/of de beheerder van de begraafplaats. Zij kunnen u wellicht nog meer informatie over deze mogelijkheden verschaffen.

VR A AG A AN DOK TER HARMKE NIJBOER TEKST: COR SCHOENMAKER

Heeft u een vraag voor dokter Harmke Nijboer? Stuur uw vraag dan op naar

4 Sluwe trucs van telecombedrijven? Opnieuw bereiken ons klachten over de sluwe trucs die een aantal telecombedrijven gebruikt bij het werven van klanten. Vooral Pretium Telecom blijkt onverbeterlijk, hoewel deze club al talloze malen op een slechte manier in de media is verschenen. Pretium heeft het vooral op ouderen gemunt. Met vragen die niet relevant zijn voor een telefoonabonnement worden mensen lastig gevallen. Krijgt de beller een paar keer een positief antwoord dan bestaat het risico dat u opeens een abonnement bij Pretium heeft afgesloten. Vaak ook wordt ‘toevallig’ de naam KPN genoemd, waardoor het slachtoffer nog meer in verwarring wordt gebracht. Ons dringend advies: gooi de hoorn erop of neem contact op met ConsuWijzer dat de klachten over Pretium bundelt: www.consuwijzer.nl, tel. 088-0707070 (ma. t/m vrij. 08.30-17.30 uur). Wilt u helemaal verlost worden van de telefoonterreur, meldt u zich dan bij ‘Bel-me-niet’. U wordt dan niet meer lastig gevallen. www.bel-me-niet.nl of tel. 0900-666 10 00 (€ 0,25 ct/min)

Unie KBO, Vraag dokter Nijboer, Postbus 325, 5201 AH ’s-Hertogenbosch, of mail naar nestor@uniekbo.nl onder Harmke Nijboer, klinisch geriater Drs. Harmke Nijboer, Drs. Harmke Nijboer, klinisch geriater klinisch geriater

vermelding van ‘Vraag dokter Nijboer’. Dokter Nijboer kiest dan maandelijks een vraag uit, die ze hier beantwoordt.

Ben ik mijn demente man ontrouw? Veel vrienden en kennissen hebben geen partner meer en klagen over eenzaamheid. Mijn man is dement en woont in een verpleeghuis. Ik ben echter een vitale vrouw van 76 jaar en zou graag af en toe nog eens iets willen doen, zoals naar het theater gaan of een fietstochtje maken. Onlangs ben ik een erg sympathieke man tegengekomen, we drinken af en toe koffie. Hij wil meer, wat moet ik ermee? Ik voel me schuldig tegenover mijn man en kinderen en mijn geloof, de kinderen zullen dit vast veroordelen. Moet ik dit in de kiem smoren en mijn eigen geluk opzij zetten? Uw verhaal hoor ik vaker op mijn spreekuur. Helaas is er maar weinig aandacht voor de strubbelingen van mensen in uw situatie. Enerzijds probeert u de zorg voor uw man zo goed mogelijk op u te nemen. Anderrzijds vergt de zorg voor uw man veel van uzelf en verandert hij dusdanig dat van een volwaardige manvrouw-relatie geen sprake meer is. Veel mensen gaan deze periode door met ‘in stilte gedragen leed’. Niemand verwacht dat uw wensen in het leven alleen maar deelbaar zijn met uw partner in de huidige situatie. Uw angst voor de reactie van uw kinderen geeft aan dat zij niet weten wat er in u omgaat. Tracht een gesprek aan te gaan met uw kinderen over wat u voelt, mist en waar u mee worstelt. Verder is me niet helemaal helder wat ú met die nieuwe man zou willen. Tussen koﬃe drinken, naar een theater gaan of een heuse relatie beginnen, zit een groot verschil. Dementie is een ziekte die veel verder gaat dan de patiënt alleen, en het is niet de bedoeling dat u stopt met leven.

Drs. Harmke Nijboer is klinisch geriater: een arts die gespecialiseerd is in de oudere patiënt. Kijk voor meer info op www.nvkg.nl

Nestor 45

Advertentie

ZIN IN SCHRIJVEN

Tweede landelijke schrijfdag VOORLEESCURSUS OP 3 NOVEMBER Op de oproep in Nestor voor mensen die voor willen lezen aan KBO-leden met een leesbeperking, is goed gereageerd. Inmiddels heeft de Unie KBO meer dan tien voorlezers en luisteraars aan elkaar gekoppeld en zijn er diverse afdelingen mee aan de slag gegaan. Op 23 juni organiseerde de Unie KBO een voorleescursusdag voor vijftien enthousiaste (aspirant) voorlezers. Voor afdelingen die enthousiast zijn om met voorlezen aan de slag te gaan, wordt deze cursusdag (onderdeel van het project ‘Betrokken bij buurtbeleid’) op 3 november herhaald. U kunt hiervoor mailen naar avbalkom@uniekbo.nl.

‘Ik leer nog elke dag iets, maar vandaag wel heel veel!’ (Uitspraak deelnemer eerste landelijke schrijfdag)

Het schrijfspoor Wilt u samen met anderen het schrijfspoor volgen? Om op papier woorden te geven aan uw ervaringen, verbeelding of gevoelens? Dat kan op maandag 21 november aanstaande tijdens de tweede landelijke schrijfdag van de Unie KBO. Deze schrijfdag is in het Spoorwegmuseum in Utrecht. U reist langs inspirerende workshops en ontmoet daar andere schrijvers. U ontdekt nieuwe schrijfoefeningen en kunt genieten van de verhalen en gedichten die op deze dag ontstaan, onder andere met medewerking van ‘Loesje’ en schrijfdocent Monica Boschman.

Informatie Wilt u meer informatie over de schrijfdag op 21 november? Mail dan uw adresgegevens naar everkaart@uniekbo.nl onder vermelding van ‘Het schrijfspoor’. U krijgt dan het programma en informatie over de inschrijving. Deelname kost € 20, inclusief lunch en materiaal.

Nieuwsbrief Sinds kort is er ook een speciale nieuwsbrief ‘Zin in schrijven’ waarvoor u zich kunt aanmelden. Ook daarin staat informatie over de schrijfdag. De laatste nieuwsbrief staat op www.uniekbo.nl.

Nestor 47

Het einde van de Het einde van de strippenkaart in Nederland is nabij! Op 3 november aanstaande wordt de strippenkaart naar alle waarschijnlijkheid afgeschaft als nationaal vervoerbewijs. Op dit moment kunt u overal in Nederland al reizen met de OV-chipkaart, maar vanaf begin november niet meer met de strippenkaart. Bij de NS kunt u (voorlopig) behalve met de OV-chipkaart ook nog met papieren kaartjes reizen. TEKST: JAN BRINKERS

Gebruik van de OV-chipkaart in duizend-en-één stappen ‘Ben ik nou zo slim, of ben jij nou zo dom?’, zei Louis van Gaal in 1996 tijdens een persconferentie. Eigenlijk is zijn opmerking van toepassing op de OV-chipkaart. Hoewel de consumentenorganisaties, waaronder de Unie KBO, hebben gepleit voor een eenvoudig begrijpelijk systeem, is het gebruik van de OV-chipkaart niet eenvoudig uit te leggen. Bij een korte uitleg worden zaken vergeten, en een lang verhaal geeft veel overbodige informatie. Bovendien wijzigt er nogal eens wat. De volgende stappen lichten een tipje van de sluier op.

informatiepunt van de vervoerder in uw buurt, of naar een NS-balie, zij kunnen u de informatie geven. Of kijk op internet: www. ov-chipkaart.nl

Stap 1: informatie vooraf Verdiep u, voordat u een OV-chipkaart aanschaft, in de wondere wereld van de OV-chipkaart. Over de werking en gebruik van de OV-chipkaart zijn zo veel folders verschenen. Ga bijvoorbeeld naar een

48 Nestor

Stap 2: schaf een OV-Chipkaart aan Misschien wel het meeste werk is de aanschaf van de OV-chipkaart. Iedere reiziger

MOBILITEIT

strippenkaart www.ov-chipkaart.nl (met digitale pasfoto en mogelijkheid tot iDEAL betalen). Beide kaarten kosten €7,50 en zijn vijf jaar geldig. In diverse regio’s bieden vervoerders kaarten met korting aan.

Stap 3: saldo (geld) en producten (abonnement) laden De door u aanschafte kaart is over het algemeen een ‘lege’ kaart. Om te kunnen reizen, moet u saldo (geld) of een product (abonnement) op de kaart zetten. Dat kan bij de automaat en via internet. Handig is het zogenaamde ‘automatisch opladen’. Als het saldo onder een bepaald bedrag komt dan wordt het saldo ‘automatisch’ aangevuld. Met een geldige OV-chipkaart waarop voldoende saldo staat, kunt u reizen. Om te reizen bij NS moet de kaart ‘geschikt’ zijn. Lees daarover de informatie die NS geeft, in de folder of op www.ns.nl

Stap 4: inchecken en uitchecken (vanaf 4 jaar) heeft een eigen kaart nodig. Welke kaart u aanschaft, hangt af van diverse factoren, bijvoorbeeld hoe vaak u reist en uw leeftijd (voor korting). Het eenvoudigst is de zogenaamde anonieme OV-chipkaart. Deze kaart kan door anderen worden gebruikt, maar niet tegelijkertijd. U kunt er niet mee met korting reizen. Hiervoor heeft u de persoonlijke OV-chipkaart nodig (een kaart op naam), maar deze is niet door anderen te gebruiken. De anonieme kaart is op diverse plaatsen te koop. Bij de verkooppunten van de vervoerder, bij de balies en in de automaten van NS, bij veel winkels van AH, Primera en Bruna. Voor de persoonlijke OV-chipkaart moet u een formulier invullen. Deze formulieren zijn bij de vervoerders en NS te verkrijgen, ook kan het via internet:

Als u aan het begin van de reis de kaart tegen een kaartlezer (met

OV-chipkaartlogo) houdt, checkt u in. Er wordt dan een instaptarief van € 4 van uw OV Chipkaart afgeschreven. Dit is een voorschot op de daadwerkelijke kosten. Bij het uitchecken wordt precies berekend hoeveel de reis heeft gekost (instaptarief plus daadwerkelijk gereisde kilometers) en krijgt u het resterende bedrag weer teruggestort. Het ‘voorschot’ van € 4 geldt alleen voor de tram, metro en bus. Voor de trein geldt een instaptarief van € 20 (voor houders van een Voordeelurenkaart € 10). Ook daar wordt bij het uitchecken het bedrag dat niet gebruikt is, weer teruggestort.

Stap 5: reisgegevens checken Bij het uitchecken, is te zien hoeveel de door u gemaakte reis u gekost heeft. Maar deze informatie is maar kort zichtbaar. U kunt uw reisgegevens ook opvragen bij o.a. een informatiepunt, de NS balie, inzien bij de automaten van NS of bekijken op internet. En ging er iets fout, of heeft u vragen? Schroom niet en neem contact op met de klantenservice van de OV-bedrijven. «

Let op: Als u niet uitcheckt, betaalt u het volledige instaptarief, dus te veel. Reizen is niet mogelijk als uw saldo lager is dan het instaptarief.

Nestor 49

In het gebied rond het klooster schoﬀelen mannen met grote zonnehoeden het onkruid weg. Alsof ze zo zijn weggelopen van een schilderij van Van Gogh.

Herman Post bij de bakoven

Een Brabantse boerderij

In het land van Vincent Onze wandeling begint bij de Trappistenabdij ‘Maria Toevlucht’, even buiten het Brabantse Zundert, na (uiteraard) een bezoek aan het geboortehuis van Vincent van Gogh aan de Markt. We parkeren bij de abdij en gaan te voet een gebied binnen waar de geest van Van Gogh nog onmiskenbaar rondwaart. TEKST: HERMAN POST FOTO’S: EDUARD ERNST

50 Nestor

Een bezoek aan het Vincent van Gogh Huis, het tot museum verbouwde geboortehuis van de schilder in Zundert, is zeer aan te bevelen. Zeker ook als voorbereiding op de wandeling die wij vandaag met u maken. Want veel tekeningen en schilderijen van Van Gogh zijn geïnspireerd door het landschap in dit deel van Brabant. Wij zetten de auto neer bij de Trappistenabdij ‘Maria Toevlucht’, even buiten Zundert. Alleen de abdijkerk is vrij toegankelijk. Als Eduard Ernst er foto’s wil maken, passeert net geruisloos een jonge pater in grijze pij. De klik van de camera doet hem verstarren. ‘Maakt u een foto van mij?’, vraagt hij streng. ‘Alleen van uw rug’, antwoordt Eduard. Ook dat is niet toegestaan. Wat heeft zo’n pater te verbergen, denk je dan.

WANDELING

Een kudde wilde paarden laat ons schrikken.

INFORMATIE

De Trappistenabdij ‘Maria Toevlucht’

‘Boeven zijn jullie’, lacht de trappistenbroeder toegeeﬂijk.

De wandeling door het natuurgebied ‘Pannenhoef’, in de omgeving van het Brabantse Zundert, begint oﬃcieel bij café-restaurant De Moerse Bossen aan de Rucphenseweg 30. Maar wij zijn even doorgereden en hebben de auto geparkeerd bij de Trappistenabdij ‘Maria Toevlucht’. Bordjes wijzen daarheen. De (verkorte) route van de abdij tot de Villa Pannenhoef en terug beslaat ongeveer 10 kilometer. De route is ontleend aan de Capitool Wandelgids ‘De mooiste wandelingen in Nederland’ (ISBN 9041018867). Voorafgaand aan deze wandeling raden wij u aan op de Markt in Zundert het Vincent van Gogh Huis te bezoeken, het geboortehuis van deze beroemde schilder.

van Gogh Glaasje ranja

Mannen met grote zonnehoeden

In mijn jonge jaren heb ik als verkenner bij deze abdij gekampeerd.’s Avonds werd ik bij de abt op zijn kamer genodigd om bij een glas ranja enige stichtende woorden tot mij te nemen. Er wonen nu nog maar weinig paters. Om in hun onderhoud te voorzien, bieden zij in een aangebouwd gastenverblijf onderdak aan mensen die zich even uit het leven van alledag willen terugtrekken. Ook is er een abdijwinkel waar, behalve devotionalia, alle soorten trappistenbier worden verkocht. Dat komt uit weliswaar uit België, maar de paters van Zundert zijn van plan ook weer eigen bier te gaan brouwen.

We wandelen met een boog om het klooster heen en komen in een open landbouwgebied. Een wuivend korenveld lijkt door Van Gogh eigenhandig te zijn gepenseeld. Alleen de kraaien ontbreken. Beschut door bosranden groeien even verderop miljoenen aardbeienplantjes. Mannen met grote zonnehoeden op schoffelen het onkruid tussen de rijen weg. Ook zij lijken weggelopen van een schilderij van Vincent van Gogh. We passeren enkele vennetjes en komen in een moerassig bosgebied. Luid gekraak in de struiken doet ons geschrokken stilstaan. Wilde zwijnen of ander groot wild? Al gauw wordt het raadsel opgelost. Een zestal paarden stampt als een kudde olifanten tussen »

Nestor 51

Advertentie

Grote gele kwikstaart Smalle bruggetjes leiden ons over de Bijloop, een kreek met donkerbruin ijzerhoudend water, naar een vogelkijkhut aan de Flesch, een door loof- en naaldbos omzoomd meertje. Een ouder echtpaar tuurt met een kijker over de plas. Weinig bijzonders te zien vandaag, constateren ze. Enkele dagen geleden hebben ze hier nog de grote gele kwikstaart waargenomen. En niet te vergeten de kleine bonte specht. Bij boerderij De Arendsberg stuiten we op een zwart geteerd gebouwtje, in de omgeving bekend als de ‘zwarte schuur’. Ernaast staat een historisch bakhuisje. Op een bankje ervoor zit een oude man tevreden voor zich uit te kijken. Er gaat een benijdenswaardige

KAARTJE: RON BEUMER

Het Vincent van Gogh-huis

rust van hem uit. Hij zou model kunnen hebben gestaan voor Van Gogh’s beroemde schilderij ‘De aardappeleters’, zij het dat de boeren hier tegenwoordig de aardappel voor de aardbei hebben ingewisseld.

FOTO’S: EDUARD ERNST

het geboomte door, alles vertrappend wat onder hun hoeven komt. Stoere rossen, die aan de oertijd doen denken.

Verboden te fotograferen Over de Pannenhoefweg wandelen we terug naar de abdij. Achter een raam naast de ingang zit een oude pater te brevieren. Ik klop zachtjes aan en hij opent een beetje onwillig de deur. Als wij vertellen waarom wij hier zijn, wil hij wel iets kwijt over de huidige stand van zaken in het klooster en over het teruglopende aantal bewoners. Maar ook hij gaat liever niet op de foto. Als hij merkt dat die al is gemaakt, glimlacht hij toegeeﬂijk. ‘Boeven zijn jullie’. In een ver verleden mochten de paters niet praten, maar slechts de hoogst noodzakelijke informatie uitwisselen, en dat liefst nog met handgebaren. Ergens in de jaren zestig kwam er bericht van de generaal-overste van de Trappisten in Rome: er mocht voortaan worden gesproken in de kloosters, maar zomaar kletsen bleef taboe. Voor de krant stak ik toen mijn licht op in de Achelse Kluis, een andere Trappistenabdij, niet ver hier vandaan. Ik wilde weten in hoeverre dat bericht van hogerhand het leven van de paters veranderde. Zij waren er nog een beetje verlegen mee, ontdekte ik.

Zwijg-grap Uit die tijd dateert een grap over de zwijgplicht van de Trappisten. Elk jaar mocht één pater aan het Kerstmaal enkele woorden spreken. De eerste zei: ‘De soep is dit jaar een beetje aan de ﬂauwe kant.’ Het jaar daarop nam een andere pater het woord en zei: ‘Ik sluit mij geheel bij de vorige spreker aan’. Weer een jaar later sprak de volgende: ‘Dat gezeur over de soep moet nu maar eens afgelopen zijn.’ «

Nestor 53

Contact Weduwe 72, zoekt leuke, serieuze man in goede gezondheid tussen 65 tot 73 jaar. Houd van muziek fietsen, wandelen en tuinieren. Reactie liefst met foto. Omgeving 077, 0475 en 0495. BR.O.NR.NT.10.001 Goed uitziende lieve vrouw, gelovig, vitaal zoekt lieve, eerlijke man tot 75 jaar om er voor elkaar te zijn in lief en leed. Omgeving 010. BR.O.NR.NT.10.002 Met iemand die op dezelfde golflengte zit wil ik – weduwe 70 jaar – graag nog enige gelukkige, interessante jaren beleven. Omgeving 0318. BR.O.NR.NT.10.003 Wed. (81 jaar) zoekt gezellige vriend(in) voor uit en thuis. Liefst omgeving Leidschendam. BR.O.NR.NT.10.004 Wed. sl., nr., 68, zkm dito man om samen een fijne vriendschap e/o relatie op te bouwen.

Reageren op een i contact-advertentie? Stuur uw brief, met vermelding van het briefnummer in de linker bovenhoek van de envelop, naar: Unie KBO, Postbus 325, 5201 AH ’s-Hertogenbosch. De redactie stuurt uw brief dan door. Wij bemiddelen niet tussen adverteerder en degene die reageert

54 Nestor

Genieten van het leven, gezh., thuis, vak., tuin en terras. h.v. de natuur. Reactie graag met foto. Omgeving: 070. Rsw. BR.O.NR.NT.10.005 Dame zkt. vriendsch. m. heer v.a. 75 jr. Maastricht + omgeving. Rook niet, wel glas wijn, gastvrij, ga graag uit eten, vak. Bezoek van steden en musea. BR.O.NR.NT.10.006 Ben lieve w. vr. van 73 j. Zou graag een lieve man ontmoeten. BR.O.NR.NT.10.007 Vrouw 63 jaar, zoekt leuke man vanaf 65 jaar voor LATrelatie. Houd van gezelligheid en het leven. Omgeving Nijmegen. BR.O.NR.NT.10.008 Man, 80 jaar, wil graag kennismaken met lieve vrouw die ergens ver achteraf woont. Omgeving Nijmegen a.u.b. BR.O.NR.NT.10.009 Charm., beschaafde, slanke wed. 77, zacht karakter, nr, zonder kind.,

zoekt verzorgde, lieve man. N.L. Hobb. bridge, dans, muziek, vriendschap en misschien meer. Omgeving Leiden, Gouda enz. BR.O.NR.NT.10.010 Vrouw, 65 jr., zkm een aardige man omg. Hoorn. Houdt van uitgaan wandelen en reizen. BR.O.NR.NT.10.011 Man, 72 jr., Ned Indisch, niet roker, zoekt contact met vriendin. Omgeving 070 – 015. BR.O.NR.NT.10.012 Alleenst. g. uitz. dame zkt. lief gespreks en uitgaansmaatje ± 78 jr. Omgeving: 023 – 0251. BR.O.NR.NT.10.013 Weduwe van 61 jaar zoekt een zorgzame man van 60-65 jaar. Niet rokend om samen op vakantie te gaan, te wandelen of te ﬁetsen. Uitsluitend LAT relatie. Ik houd niet van huisdieren. Graag rond Amsterdam of Haarlem. BR.O.NR.NT.10.014

Lieve man 69 jaar, 1.70 l. spontaan, eerlijk, zoekt LAT relatie of vriendschap om een ﬁjne oude dag te hebben. Omgeving 024. BR.O. NR. NT 10.015 Goed uitziende symp. vrouw, slank, spontaan, zoekt een spontane, lieve man tot 78 jaar. Ik ben 76 jaar maar zie er veel jonger uit. De rest bespreken we samen. Liefst Z-Limburg tot Roermond. BR.O.NR.NT.10.016 Wed. zonder kinderen, 77 jr. in bezit van auto, nr. HBO niveau, actief, ondernemend, zoekt contact met aardige, spontane heer. Z. Limburg. BR.O.NR.NT.10.017 Wie o wie? Vrouw 66 jr., wil naar S. d. Compostela lopen. Wie wil haar vergezellen? BR.O.NR.NT.10.018 Wed. 69 jaar, sportief, zoekt vriend/vriendin voor gezelligheid, wandelen, ﬁetsen etc. Omgeving Rotterdam BR.O.NR.NT.10.019

Op zoek

Zelf een advertentie plaatsen? Voor de advertenties voor de rubriek Contact, Cursussen en Vakantiehuizen kunt u een advertentiebon met de bijbehorende tarieven downloaden via de website (klik op de cover van Nestor en scroll naar beneden), of aanvragen via de mail: nestor@uniekbo.nl of via het redactiesecretariaat, telefoon 073-6123475.

OPROEP

TE KOOP

Geteisterd door Pretium

Recreatiewoning

Sinds een klein jaar wordt mijn schoonmoeder van ver in de tachtig ‘geteisterd’ door een telefoonaanbieder, die zich Pretium Telecom noemt. Hebben meer mensen vervelende ervaringen met Pretium? Stuuur deze dan naar jaaphuurman@hotmail.com.

In bungalowpark Simpelveld in Z-Limburg, vrijstaande, stenen recreatiewoning op eigen grond 390m² te koop, incl. 6-pers. inventaris. €97.500,-. Dichtbij openbaar vervoer. Verhuur via park en/of eigen gebruik. riadewaard@hotmail.com

TE HUUR

OPROEP

Vakantiewoning

Foto’s en verhalen over Kerstmis vroeger

Te huur vak. h. Duitsland. 200 km. van Ned. in bossen en meren. 2 tot 14 personen. Tel. 06-22411675 of 0135-283251. www.vakantiehuisvulkaaneifel.nl

Voor het decembernummer van Nestor is de redactie op zoek naar foto’s en verhalen van KBO-leden over bijzondere kerstbelevingen in het verleden. Wat was uw mooiste, of juist ergste Kerstmis ooit? Stuur uw foto (graag met uitleg) en verhalen alstublieft naar Nestor, Kerstverhalen, Postbus 325, 5201 AH’s-Hertogenbosch of mail ze naar nestor@uniekbo.nl. Vergeet niet uw naam, adres, woonplaats en (eventueel) e-mailadres te vermelden. De foto’s krijgt u uiteraard retour.

TE HUUR

Appartement Te huur omg. Kaapstad appartement 2-4 pers. Rondrit incl. chauﬀeur is mogelijk. Speciale aanbieding 50+. E-mail: info@paredon-alto.nl Website: www.paredon-alto.nl Tel: 026-3813151

DATINGSITE

50plusmatch.nl is dé datingsite voor actieve 50-plussers in Nederland. Wij sponsoren de KBO Datingdag omdat wij vinden dat ook ouderen alle kans moeten krijgen om een relatie of vriendschap te vinden. Waarom kiezen voor 50plusmatch? Alleen voor 50-plussers Eerste en grootste datingsite voor 50-plussers Lid van Thuiswinkel.org Handmatige controle van alle proﬁelen ●

●

Plaats ook eens een kleine advertentie Hoe werkt het? Advertenties voor de rubriek Op Zoek, waarin mensen zoeken naar personen, of een reünie hebben, zijn gratis. Advertenties voor de rubriek Contact, Cursussen en Vakantiehuizen kunnen ingediend worden door het invullen van een advertentiebon. De advertentiebon met de bijbehorende tarieven kunt u downloaden via de website: klik op de cover van Nestor en scroll naar beneden. U kunt de bon ook via de mail aanvragen bij nestor@uniekbo.nl of via het redactie-secretariaat, telefoon 073-612 34 75. De redactie is niet aansprakelijk voor fouten in de advertentie door onduidelijk handschrift van de adverteerder.

Nestor 55

Ga mee: www.15-plus.nl

Nazomeren in Spanje

r! oppe reist Oad xcursies e Incl. ltar en a Gibr ntiek e Auth lusiĂŤ Anda

Reissom: 8 dagen e

369 p.p.

Oad Reistoppe r! Incl. excursies Guadalest, Alte a en Alicante - sta d

Vertrek: 04 dec. 2011 20 jan. 2012 03 feb. 2012

Vertrek vanaf Eindhoven!

Reissom: 8 dagen e

389 p.p.

Vertrek: 25 nov. 2011 02 dec. 2011

Inclusief halfpension

8-daagse winterzonvakantie BenalmĂĄdena

8-daagse winterzonvakantie Benidorm

Heeft u vitamine Z(on) nodig tijdens de donkere wintermaanden? Ga mee met Oad Reizen en geniet van de winterzon aan de Spaanse Costa del Sol. U verblijft in BenalmĂĄdena, een gezellige badplaats met heerlijke stranden. EĂŠn van de belangrijkste trekpleisters is de jachthaven Puerto Marina. Deze haven is geheel in Moorse stijl gebouwd met vele gezellige bars, restaurants en winkels.

Benidorm ligt aan de Costa Blanca, op 41 km van Alicante en was ooit een klein vissersplaatsje. Maar de stad is uitgegroeid tot een van de beroemdste en meest populaire badplaatsen van Spanje. Het heeft een gezellig historisch centrum en de stranden, zoals Levante, worden zeer gewaardeerd. Maar ook een bezoek aan het beschermde natuurgebied â&#x20AC;&#x2DC;Islote de Benidormâ&#x20AC;&#x2122; is een bezoek waard. Kortom, Benidorm: dĂŠ bestemming om in de winter te genieten van de zon.

HOTEL BEST SIROCO *** Ligging: op ca. 125 m van het strand en de wandelboulevard met in de directe omgeving vele winkeltjes en terrasjes. Faciliteiten: U receptie U restaurant U bar U zwembaden U sauna U jacuzzi U ďŹ tnessruimte U botanische tuin Kamer: voorzien van telefoon, televisie, kluisje, balkon of terras en badkamer met bad/douche en toilet.

INBEGREPEN: r WMVDIU WBO &JOEIPWFO OBBS .Ă&#x192;MBHB W W QFS DIBSUFS WBO 5SBOTBWJB r MVDIUIBWFOCFMBTUJOHFO r CSBOETUPG FO WFJMJHIFJETUPFTMBHFO r USBOTGFS WBOBG EF MVDIUIBWFO OBBS VX IPUFM W W r /FEFSMBOETTQSFLFOEF PBE SFJTMFJEJOH UFS QMBBUTF r XFMLPNTUESBOLKF CJK BBOLPNTU JO IFU IPUFM r PWFSOBDIUJOHFO JO IPUFM #FTU 4JSPDP JO FFO PG QFST LBNFS MJGU BBOXF[JH

r IBMGQFOTJPO WB EJOFSCVĂ FU EBH U N POUCJKU EBH

r EBHFYDVSTJF A(JCSBMUBS P M W WBO FFO /FEFSMBOETTQSFLFOEF HJET r IBMWF EBH FYDVSTJ "VUIFOUJFL "OEBMVTJĂ&#x152; P M W FFO /FEFSMBOETTQSFLFOEF HJET r UXFF BWPOEFO NFU FOUFSUBJONFOU JO IPUFM #FTU 4JSPDP NIET INBEGREPEN: r UPFTMBH QFST LBNFS Ă&#x2020; Q Q r MVODIFT r PQUJPOFMF FYDVSTJFT r FWFOUVFMF FOUSFFHFMEFO r VJUHBWFO WBO QFSTPPOMJKLF BBSE [PBMT ESBOLKFT GPPJFO FUD r SFJT FO PG BOOVMFSJOHTWFS[FLFSJOH r SFTFSWFSJOHTLPTUFO Ă&#x2020; Ăś QFS CPFLJOH r $BMBNJUFJUFOGPOET Ă&#x2020; Ăś QFS CPFLJOH

HOTEL COMPLEX POSEIDON *** Ligging: ca. 350 m van het strand en de fantastische boulevard. Ca. 200 m van het oude centrum. Faciliteiten: U receptie U restaurants U bar U zwembaden U binnenzwembad met jacuzzi U zonneterras met ligbedden en parasols U ďŹ tnessruimte U avondentertainment. Kamer: verzorgd ingericht met tv, kluisje, balkon met zitje en badkamer met bad met douche en fĂśhn.

INBEGREPEN: r WMVDIU WBO "NTUFSEBN OBBS "MJDBOUF W W QFS DIBSUFS WBO 5SBOTBWJB r MVDIUIBWFOCFMBTUJOHFO r CSBOETUPG FO WFJMJHIFJETUPFTMBHFO r USBOTGFS MVDIUIBWFO IPUFM W W r /FEFSMBOETTQSFLFOEF 0BE SFJTMFJEJOH UFS QMBBUTF r XFMLPNTUESBOLKF JO IFU IPUFM r PWFSOBDIUJOHFO JO IPUFM $PNQMFY 1PTFJEPO JO FFO QFST LBNFS MJGU BBOXF[JH

r IBMGQFOTJPO WB EJOFSCVĂ FU EBH U N POUCJKUCVĂ FU EBH

r EBHFYDVSTJF QBMNUVJOFO &MDIF 4BOUB 1PMB FO "MJDBOUF TUBE P M W FFO /FEFSMBOETTQSFLFOEF HJET r IBMWF EBH FYDVSTJF (VBEBMFTU FO "MUFB P M W FFO /FEFSMBOETTQSFLFOEF HJET NIET INBEGREPEN: r UPFTMBH QFST LBNFS Ă&#x2020; Ăś Q Q r MVODIFT r PQUJPOFMF FYDVSTJFT r FWFOUVFMF FOUSFFHFMEFO r VJUHBWFO WBO QFSTPPOMJKLF BBSE [PBMT ESBOLKFT GPPJFO FUD r SFJT FO PG BOOVMFSJOHTWFS[FLFSJOH r SFTFSWFSJOHTLPTUFO Ă&#x2020; Ăś QFS CPFLJOH r $BMBNJUFJUFOGPOET Ă&#x2020; Ăś QFS CPFLJOH

Reisnummer: BEES19

VOOR MEER INFORMATIE EN BOEKEN, BEL DE KBO REISLIJN:

Reisnummer: BEES24

0548 - 37 75 15

Maandag t/m vrijdag: 08.00 uur tot 21.00 uur. Zaterdag en zondag: 10.00 uur tot 16.00 uur.

56 Nestor

Ga mee: www.15-plus.nl

Reissom: 7 dagen e

Duitsland & Zwitserland

Vertrek: vr. 23 dec. 2011

539 p.p.

Inclusief volpension

Reissom: 8 dagen e

469 p.p.

Vertrek: za. 4 feb. 2012 za. 18 feb. 2012

Inclusief halfpension

7-daagse kerstreis Kรถnigslutter / Duitsland

8-daagse Langlauf - Actiefreis Sargans / Zwitserland

Deze alleengaandenreis brengt u naar een mooi gebied van zacht glooiende heuvels, pittoreske dorpjes met vakwerkhuizen en vele windmolens. Naast excursies naar leuke steden als Braunschweig, Magdeburg en Hannover nemen wij u mee voor een prachtige tocht door de natuur van de Harz. U verblijft in het uitstekende Avalon Hotelpark Kรถnigshof in Kรถnigslutter. De vele faciliteiten van dit prachtige driesterrenhotel geven deze reis net wat extraโ s, zodat die onvergetelijk wordt.

Toe aan rust en mooie natuur? Ga mee langlaufen en wandelen! U geniet van prachtig gelegen langlau๏ฌ oipen in het fraaie Heidiland. Rondom uw verblijfplaats Sargans zijn verschillende goed geprepareerde langlau๏ฌ oipen, allemaal op een hoogte van zoโ n 1200 tot 1500 meter. Daarnaast zijn er talloze wandelroutes door de imposante Alpenwereld waarbij u continu geniet van prachtige vergezichten. Naast het actief bezig zijn in deze prachtige omgeving, nodigen wij u ook uit op fraaie excursies. Zo heeft u de mogelijkheid de Jacobshorn bij Davos per kabelbaan te bezoeken of een prachtige treinrit met de Arosa Express te maken. Een perfecte mix van actief bezig zijn en intens genieten!

EXCURSIES O.a. naar U Magdeburg (o.l.v. een lokale gids) U Harz U Braunlage U Goslar U Braunschweig U Hannover (o.l.v. een lokale gids)

INBEGREPEN: r WFSWPFS QFS MVYF 0BE UPVSJOHDBS r EFTLVOEJHF FSWBSFO 0BE DIBVรญFVS SFJTMFJEFS r PWFSOBDIUJOHFO JO "WBMPO )PUFMQBSL ,ร OJHTIPG JO FFO QFST LBNFS MJGU BBOXF[JH

r WPMQFOTJPO WB MVODI EBH U N XJOUFSNBBMUJKE EBH N V W EF MVODI PQ EBH FO r XFMLPNTUESBOLKF r F FO F ,FSTUEBH FFO LFSTUCVรญFU r LFFS HMร IXFJO NFU MFCLVDIFO r LFHFMBWPOE r VJUHFCSFJE FYDVSTJFQBLLFU r HFCSVJL 0BE TFSWJDFMJKOFO BMUJKE CJK V JO EF CVVSU

NIET INBEGREPEN: r LPSUJOH QFST LBNFS ร รถ Q Q r MVODIFT EBH FO r PQUJPOFMF FYDVSTJFT r FOUSFFHFMEFO DB รถ Q Q r VJUHBWFO WBO QFSTPPOMJKLF BBSE [PBMT ESBOLKFT GPPJFO FUD r SFJT FO PG BOOVMFSJOHTWFS[FLFSJOH r SFTFSWFSJOHTLPTUFO ร รถ QFS CPFLJOH r $BMBNJUFJUFOGPOET ร รถ QFS CPFLJOH

LANGLAUFTOCHTEN Onder meer in U Flumserberg U Alt. St. Johann U Unterwasser U Taminatal U Arosa U Davos U Chur U Bad Ragaz

INBEGREPEN: r WFSWPFS QFS -VYF 0BE UPVSJOHDBS r EFTLVOEJHF FSWBSFO 0BE DIBVรญFVS SFJTMFJEFS r PWFSOBDIUJOHFO JO IPUFM 1PTU JO FFO QFST LBNFS MJGU BBOXF[JH

r IBMGQFOTJPO WB EJOFS EBH U N XJOUFSNBBMUJKE EBH

r VJUHFCSFJE QSPHSBNNB r MBOHMBVGTFU TLJ T TDIPFOFO FO TUPLLFO

r IBMWF EBH MBOHMBVรณFT r LPรญFSTFSWJDF r HFCSVJL 0BE TFSWJDFMJKOFO BMUJKE CJK V JO EF CVVSU

NIET INBEGREPEN: r UPFTMBH QFST LBNFS ร รถ Q Q r MVODIFT r PQUJPOFMF FYDVSTJFT r FOUSFFHFMEFO r PQUJPOFMF FYDVSTJFT r FWFOUVFMF MPJQFHFMEFO r VJUHBWFO WBO QFSTPPOMJKLF BBSE [PBMT ESBOLKFT GPPJFO FUD r SFJT FO PG BOOVMFSJOHTWFS[FLFSJOH r SFTFSWFSJOHTLPTUFO ร รถ QFS CPFLJOH r $BMBNJUFJUFOGPOET ร รถ QFS CPFLJOH

Reisnummer: BKDE19

VOOR MEER INFORMATIE EN BOEKEN, BEL DE KBO REISLIJN:

Reisnummer: BACH06

0548 - 37 75 15

Maandag t/m vrijdag: 08.00 uur tot 21.00 uur. Zaterdag en zondag: 10.00 uur tot 16.00 uur.

Nestor 57

Advertentie

Hoe behap je de wereld? (gewoon bij de lekkerste stukjes beginnen) Loesje (van de posters) en de KBO trekken sinds vorig jaar regelmatig met elkaar op. Na het project ‘Hoe grijzer hoe eigenwijzer’, de landelijke KBOschrijfdag in het klooster in Huissen en de prikkelende expositie op het kantoor van de Unie KBO in Den Bosch, gaan ze ook dit jaar de pen weer oppakken. Loesje en de KBO willen jongeren en ouderen met elkaar laten schrijven. De resultaten komen in het ‘Loesjewereldhandboek volgens jong en oud’, dat oktober 2012 verschijnt. Doet u mee?

ongeren groeien op in een tijd waarin je je adres op internet vaker gebruikt dan je huisadres en je iedereen binnen een seconde alles kunt laten weten. Ze reizen, studeren, ontwikkelen zichzelf. Ze kunnen hun eigen wereld creëren samen met anderen. Ze zijn vrij en individualistisch, wereldburgers. Senioren zijn opgegroeid in een tijd dat sociale samenhang vanzelfsprekend was: je kende je buren en zag je familie vaak. Je woonde je hele leven op dezelfde plek en was verbonden met je stad of dorp door vrijwilligerswerk en verenigingen. Op straat was het veilig, de lucht was schoon en het verkeer raasde nog niet aan je voorbij. Je leven paste in een groter verhaal, bijvoorbeeld in dat van de Bijbel of van de Arbeidersstrijd. Je voelde je betrokken.

omzetten in teksten, komt erachter wat jongeren bezighoudt en loopt de kans zijn eigen teksten terug te vinden in het handboek. « Wilt u meedoen met een Loesje-workshop en schrijven met scholieren, als KBO-lid of misschien met uw hele KBO-schrijfgroep? Meld u dan aan bij avbalkom@uniekbo. nl (vergeet niet uw naam, adres en woonplaats). Kijk ook op www.loesje.nl/word-posterlid.

De wereld van een afstand Loesje stelt vragen bij al dit soort ontwikkelingen, bijvoorbeeld: hoe creëer je vandaag betrokkenheid en sociale samenhang die vroeger nog zo gewoon waren? Hoe leef je het beste in deze wereld volgens jongeren? Wie denkt er dat vroeger alles beter was en wat kunnen we daaraan doen? Loesje en de KBO denken dat ouderen en jongeren samen tot heel goede plannen en teksten kunnen komen om de maatschappij mooier te maken. Beide groepen zijn niet meer of nog niet zo druk met carrière maken, de hypotheek betalen en kinderen opvoeden. Zij kunnen de wereld van een afstandje bekijken.

Doe mee! Door schrijfworkshops gaat Loesje ouderen en jongeren creatieve ideeën hierover ontfutselen en verspreiden. Ze brengt schoolklassen en senioren bij elkaar. Wie meedoet, leert nieuwe creatieve schrijftechnieken, heeft een inspirerende en gezellige dag, kan zijn mening en ideeën

Nestor 59

M I J N PA SS I E . . .

‘Ik speel zo graag toneel’ Yt Boschma (81) kreeg het gevoel voor toneelspelen met de paplepel ingegoten. Ze was nog maar tien jaar toen ze samen met haar zusje mee mocht naar toneelstukken waarin beide ouders een rol vertolkten. Moeder zette op enig moment zelf een toneelvereniging op, in Leeuwarden, en die bestaat nog. Was deze passie nu te ontlopen? TEKST: INEKE DE RIDDERS FOTO: MARC BOLSIUS

Dat is een goeie vraag. Zou het zo kunnen zijn dat je soms een passie móet hebben? In mijn geval zou het op kunnen gaan. Onze ouders speelden het ons letterlijk voor. En ik ging ermee door. Overal waar ik woonde, zocht ik de link met toneel. Want op mijn 17de zong ik al een kleine rol in opera Martha in het Plaatselijk Operakoor. Ook dat bloed kroop waar het niet gaan kon, want ik ben 25 jaar bij dat operakoor gebleven. Zingen en toneelspelen horen bij mij met toneelspelen als constante. Ik speel nog steeds en blijf het doen zolang als het kan. Het is een hobby, een liefhebberij, maar eigenlijk is het sterker. Ik laat er veel voor staan, mijn tekstboek gaat overal mee naartoe. Ik bestudeer mijn personage tot ik voel dat hij in me zit en ik ermee kan werken. Je wordt langzaam iemand anders. Rollen die dicht bij me liggen hebben vaak te maken met zorgen voor anderen, aardig zijn en snel geëmotioneerd raken. Maar toen ik eens een bitch moest spelen, lukte dat ook aardig. Ik heb het vermogen me snel en diep in te leven en ik voel ook gauw welke schoenen of welk ander rekwisiet ik nodig zal hebben. Met collega-spelers naar de schouwburg gaan, is een feest. Je kijkt zo anders dan wie geen toneelervaring heeft. Je wilt de keuzes van een regisseur herkennen en samen bespreken. En in de zaal weet ik het weer: ik speel zo graag toneel om anderen te laten genieten. Mooi spel maakt mensen gelukkig.

60 Nestor

Nestor 61

Advertentie

SAMENGESTELD DOOR SUZANNE MEEBOER

Uit EVENEMENT

Beleef het landleven Beleef Landleven, op zaterdag 22 oktober in het Nederlands Openluchtmuseum (NOM), het ware dagje uit voor iedereen die van buitenleven houdt. In het museum zijn er talloze activiteiten, is er volop gelegenheid tot het proeven van overheerlijke streekgerechten op de markt en zijn er demonstraties van oude en vooral nog zinvolle ambachten. U kunt vragen stellen aan de experts (zoals dierenarts, fruitdeskundige en tuinspecialist) van Landleven en u kunt deelnemen aan workshops over tuinen, bloemschikken en eten uit eigen tuin. U maakt in het museum een wandeling door een unieke kruidentuin, leert een moestuin aanleggen, ziet hoe de ambachtelijke slager met eerlijk vlees omgaat, proeft van balkenbrij, smoutappelen en bloedworst en maakt kennis met talloze oud-Hollandse huisdierrassen.

FOTO TITIA HAHNE

INFORMATIE

VOORSTELLING

Ook voor vrouwen Na een succesvol eerste seizoen klimmen schrijvers Nico Dijkshoorn en Leon Verdonschot opnieuw samen het podium op met ‘Ook voor vrouwen’. Hierin combineren ze hun beider passies, muziek en literatuur, en brengen een avond boordevol literaire rock’n roll. Nico Dijkshoorn en Leon Verdonschot bejubelen hun idolen, verbazen zich over het lokale nieuws van de dag, praten met en dichten over bezoekers, om vervolgens weer af te tikken voor een nummer met hun muzikanten. Van James Brown tot John Hiatt, van Jacques Herb tot de plaatselijke bakker uit de krant van die ochtend: ‘Ook voor vrouwen’ is een ode aan zowel de held als de anti-held, en een wervelende avond vol grote en kleine verhalen.

INFORMATIE Op zaterdag 1 oktober 2011 tikken Nico Dijkshoorn en Leon Verdonschot af in Theater de Regentes in Den Haag. Daarna is de voorstelling t/m 7 april 2012 in diverse grote steden in Nederland te zien. Speellijst: www.nicodijkshoorn.com

64 Nestor

Zaterdag 22 oktober van 10.00 – 17.00 uur Nederlands Openluchtmuseum, Schelmseweg 89, 6816 SJ Arnhem, tel: 026-357 61 11 Voor meer informatie over Beleef Landleven gaat u naar: www. beleeﬂandleven.nl

MAAK KANS OP EEN VRIJKAART VOOR BELEEF LANDLEVEN!

We mogen 5 x 2 vrijkaarten weggeven aan KBOleden voor een dagje uit naar Beleef Landleven op 22 oktober a.s. Hebt u interesse, stuur dan vóór 17 oktober 2011 een kaartje naar Unie KBO, Postbus 325, 5201 AH ’s-Hertogenbosch o.v.v. Beleef Landleven.

MUZIEK

FOTO EYJÓFOR EYJÓLFSSON

Samen hedendaagse muziek maken CoMAMaastricht organiseert op zaterdag en zondag 5 en 6 november 2011 een Samenspeelweekend Hedendaagse Muziek voor Amateurs in Maastricht. Hoewel het voor veel mensen van nu vanzelf spreekt dat zij zich bezighouden met hedendaagse literatuur, toneel en beeldende kunst, lijkt deze vanzelfsprekendheid te ontbreken waar het hedendaagse muziek betreft. CoMAMaastricht wil een eerste aanzet geven om de achterstand die de muziekwereld heeft opgebouwd, in te halen. En hoe kun je dat beter doen dan door amateurmusici te laten ervaren hoe spannend en leuk het spelen van hedendaagse muziek is. Dit wordt tijdens het weekend gedaan met een allcomers event, masterclasses en workshops, die toegankelijk zijn voor zowel instrumentalisten als zangers.

DANS

Een click in dans Bij DansClick draait alles om het ontdekken en ontmoetenvan talentvolle choreografen die nog niet bij het grote publiek bekend zijn. De ontmoeting of de ‘click’ tussen de choreograaf en u staat centraal.

TENSTOONSTELLING

Wat bezielt pelgrims? Alles achter je laten om duizenden kilometers te reizen naar een heilige plek. Pelgrims, wat bezielt hen? Museum Catharijneconvent in Utrecht belicht met de tentoonstelling Pelgrims. Onderweg naar Santiago de Compostela de vele facetten van het pelgrimeren. Al sinds de elfde eeuw reizen miljoenen mensen naar Santiago de Compostela in Spanje. Tegenwoordig arriveren daar jaarlijks ruim honderdduizend pelgrims. Welke voorbereidingen treﬀen pelgrims, wat nemen ze mee en wat maken zij mee onderweg? Door de combinatie van topstukken met historische en hedendaagse gebruiksvoorwerpen ontstaat een rijk geschakeerd beeld van het fenomeen pelgrimeren. Er zijn ook gastpelgrims die bezoekers persoonlijk vertellen over hun pelgrimstocht.

INFORMATIE Te zien van 15 oktober 2011 t/m 26 februari 2012 Museum Catharijneconvent, Lange Nieuwstraat 38, 3512 PH Utrecht, tel: 030-231 38 35, E-mail info@catharijneconvent.nl Internet: www.pelgrimsverhalen.nl

DansClick 11 belooft een zeer diverse avond te worden: een confrontatie tussen Schubert, B-boys en een pratende danseres. Maak kennis met het werk van Samir Calixto die, aangetrokken tot de Westerse klassieke muziek, naar Nederland vertrok en zich waagt aan een choreograﬁe met live-muziek op de eerste zes liederen van Die Winterreise van Schubert. B-boy Lloyd Marengo laat in TAG twee breakers op de vloer hun vriendschap opbouwen in een verstilde en tegelijkertijd explosieve stijl. In Cosas zingt Alma Söderberg al pratend, praat ze al dansend en danst ze al zingend.

INFORMATIE Landelijke tournee: 30 september t/m 26 november 2011 Voor de speellijst: www.dansclick.nl Voor meer informatie: info@dansclick.nl

INFORMATIE 5 en 6 november 2011 Sint Jan, Vrijthof, Maastricht Aanmelden via: www.comamaastricht.nl

Reliekbeeldje van Jacobus de Meerdere

Nestor 65

PUZZEL

Doe mee en win 1

13 18

17 23

27 32

71 75

74 81

HET ONTSPANNINGS ARRANGEMENT FEEL GOOD:

• Toegang tot het Thermenlandschap (van 09.00 tot 23.30 uur) • Gebruik badjas en handdoeken (borg €25) • Lunch of dagmenu in Spa restaurant Marina • Cadeau: Sanadome badslippers • Kopje koﬃe of thee en vers gebak • Klassieke massage (25 minuten)

68 73

83 89

60 67

80 85

86 92

1 Ruimtehond 5 Moerasvogel 12 Kantlijn 14 Harde delfstof 15 Vinylalbum 17 Jij en ik 18 Staat in de VS 21 Kunstleer 23 Vierkante decameter 25 Vijftiende-eeuws handvuurwapen 28 Gat in het ijs 29 Voormalige Joegoslavische leider 31 Reeds 32 Verdieping 34 Kunstenaar 36 Ik (Lat.) 37 Toevluchtsoord 39 Muzieknoot 40 Gezwind 42 Elektrische eenheid van vermogen 43 Spoed 45 Sportartikel 48 Bevroren water 50 Bloeiwijze 52 Afstand 53 Gemalin van Zeus 54 Voormalige Griekse kolonel en dictator 57 Familielid 58 Eenheid van elektrische spanning 59 Muzieknoot 62 Persoonlijk vnw. 64 Uitstekend 66 Biljartstok 67 Zithoek 69 Staat in de VS 71 Zuster (afk.) 73 Gebakje met rum 74 Biersoort 75 Rivier in Haarlem 80 Schaatsfiguur 81 Vorstelijke aanspreektitel 83 Mikpunt 86 Waterbeweging 87 Symbool voor hectare 88 Een van de drie boten van Columbus 91 Wat Mireille Mathieu tegen de Akropolis zegt 93 Verbinding tussen keel en maag 94 Valgeluid in water.

66 Nestor

Oplossing:

Beleef de sensatie van water uit eigen bronnen en geniet van een oase van rust. Sanadome Nijmegen is een 4-sterren plus hotel met 96 hotelkamers. In het unieke Thermenlandschap o.a. een zoutwaterbad, thermaalbaden, stoomkamer en whirpools. Comfortabele ligbedden in de prachtige thermentuin aan een groot thermaal buitenbad. Toegang alleen met badkleding. In de vier restaurants kunt u culinair genieten. Maak het bezoek compleet met een behandeling in één van de 21 Beauty & Wellness-salons.

57 64

45 48

31 35

WIN: FEEL GOOD DAG ARRANGEMENT VOOR 2 PERSONEN t.w.v. € 178

1 Stad in de VS (afk.) 2 Papegaai 3 Polaire hut 4 Roofzuchtige papegaai 6 Japanse stad 7 Film van Steven Spielberg 8 Ontvangstbewijs 9 Lidwoord 10 Gewicht 11 Bijbelse straf 12 Verdienste 13 Persoon met wie je wel eens verward wordt 16 Aangepunt rondhout dat in de grond geslagen wordt 17 Rooktoestel (nargileh) 19 Stuk lingerie 20 Familielid 22 Slecht 24 Kunstwerk 26 Luchtbel 27 Vleesvervanger 30 IJzerhoudende grond 33 Voorzetsel 35 Dwarsmast 38 Spanning 41 Rivier 42 Coureur 44 Dakplaat 46 Muziekdrager 47 Magie 49 Vruchtennat 50 Groep voor alcoholisten 51 Raad 55 Schrijfbenodigdheid 56 Plein in een winkelcentrum 60 Rund 61 Onderzoeksruimte 62 Baas van Zaïre 63 Harde slag (Eng.) 65 Route nationale (afk.) 68 Vernis 70 Schuilnaam 72 Detectietoestel 76 Gebouw 77 Roemenië (op auto's) 78 Oude lengtemaat 79 Parijse music-hall 82 Dopingproduct 84 Oever 85 Metaal 89 Persoonlijk vnw. 90 Symbool voor tantalium 92 Loofboom.

Stuur uw oplossing op! Wilt u kans maken op zo’n heerlijk verblijf? Los dan de puzzel op en stuur uw oplossing voor 20 oktober 2011 op naar: Unie KBO, Postbus 325, 5201 AH ’s-Hertogenbosch. E-mail: puzzel@uniekbo.nl Niet gewonnen? Maar wel zin in een verwendag? Kijk voor meer informatie op www.sanadome.nl of bel 024-359 72 80 Oplossing aug/sept-nummer: samenleving Let op: de oplossing van de vorige puzzel is ook te vinden op onze website www.kbo.nl! Klik op de cover van Nestor en scroll naar beneden. Tien winnaars doolhof-spellen: De winnaars krijgen persoonlijk bericht van Nestor.

Werf een lid en ontvang gratis spel Woordzoeker t.w.v. € 29,99 Zin in een leuk spel voor een gezellige herfstavond? Als u nu een nieuw KBO-lid werft, krijgt u gratis het spel Woordzoeker van Goliath. Het populaire woord zoeken, maar dan voor meerdere spelers waarbij je snel moet zoeken! Draai de ring naar het volgende woord en zorg ervoor dat je de eerste bent die het woord vindt. Grijp dan de totem, knijp hierin en maak het woord. Goed om uw geheugen actief te houden, populair bij jong en oud! Hoe werkt het? » u bent zelf KBO-lid » u weet iemand die ook graag KBO-lid wordt » u vult beiden onderstaande bon in en stuurt deze op » u of het nieuwe lid ontvangt het spel thuis via de post

Actievoorwaarden: - Er wordt maximaal één spel per adres verstrekt. - Als de spellen op zijn, neemt de Unie KBO contact met u op. - De gegevens van het nieuwe KBO-lid worden naar de administratie van zijn/haar dichtstbijzijnde KBO-afdeling verzonden. Het nieuwe lid gaat akkoord met de inschrijving voor tenminste één jaar. - De hoogte van de contributie wordt door iedere afzonderlijke afdeling zelf bepaald. De hoogte bedraagt circa € 25 op jaarbasis. - Het nieuwe KBO-lid ontvangt een eigen KBO-lidmaatschappas, het magazine Nestor en kan proﬁteren van de vele voordelen die de KBO te bieden heeft. - Niet (volledig) ondertekende bonnen worden niet in behandeling genomen. - Mensen uit de provincie Noord-Brabant kunnen helaas geen gebruik maken van dit aanbod

1) Ik word lid van de KBO. Mijn gegevens zijn: Dhr. / Mevr.* Voorletter .............. tussenvoegsel .................. Achternaam ........................................................................ Adres .............................................................................................................................................................. Huisnr. ............................... Postcode ....................................... Woonplaats ......................................................................... Provincie ......................................... Telefoonnummer .................................................................... E-mail ................................................................................................... Geboortedatum ...................................................................... Handtekening ................................................................................ 2) Ik ben aangemeld door dit KBO-lid: Dhr. / Mevr.*

KBO Lidnummer ................................................................................

Voornaam & achternaam .................................................................................................................................

Adres .............................................................................................................................................................. Huisnr. ............................... Postcode .................................................................................... Woonplaats ........................................................................................ Telefoonnummer .................................................................... E-mail ................................................................................................... Geboortedatum ...................................................................... Handtekening ................................................................................ XXLgraag graag opsturen opsturen naar: Het spel spel Rummikub Woordzoeker naar: nieuw lid (1) / bestaand lid (2)* *aankruisen wat van toepassing is *doorhalen wat niet van toepassing is

(postzegel niet nodig) naar: Stuur de volledig volledigingevulde ingevuldebon, bon,met methandtekeningen, handtekeningen,inineen eenenvelop envelop (postzegel niet nodig) naar: t.a.v. ledenwerfactie ledenwerfactieWoordzoeker, Rummikub, Antwoordnummer Unie KBO t.a.v. Antwoordnummer10504, 10504,5200 5200WB WB‘s-Hertogenbosch ‘s-Hertogenbosch

Nestor 67

Advertentie