20082009 origin#2 by Universiteit Leiden

Jaargang 4 januari 2009 Nummer 2

Farmaceutische Wetenschappen | Biologie | LS&T | MST | Universiteit Leiden

Schadelijke bijwerkingen geneesmiddelen in kaart gebracht

Onderzoek onder een Ultra Hoog VacuĂźm

LISF-prijs voor biologe Barbara Vreede

Freek Vonk en zijn slangen

Redactioneel Voor de buitenwereld is het niet altijd duidelijk wat voor onderzoek er aan de Universiteit plaatsvindt en vaak al helemaal niet welke impact de resultaten ervan op de maatschappij kunnen hebben. Neem het onderzoek dat bij de afdeling Toxicologie aan onze Faculteit gebeurd (zie verderop in dit magazine). Daar wordt met geavanceerde technieken geprobeerd de schadelijke bijwerkingen van geneesmiddelen op te helderen. Zonder dergelijk fundamenteel onderzoek dat hier dagelijks in de farmaceutische, scheikundige en biologische onderzoeksgroepen plaatsvindt, hadden vele ontwikkelingen op het gebied van medicijnen en technologie niet plaats kunnen vinden. Wellicht dat we binnen een afzienbare periode al veel profijt kunnen ondervinden van bovengenoemd onderzoek.

Inhoud Nieuws

Functional genomics

Water aan platina: niet zo eenvoudig als het lijkt...

Buitenlandstage

LISF-prijs voor biologe Barbara Vreede

De week van Shashini Munshi

Een chloride vrije route naar epoxyhars

De BĂ¨ta Banenmarkt

LBC

Weapons of Venom: Snake Science

Leve de wetenschap!

CDL

Chantal Stoffelsma

Agenda & promoties

Colofon , jaargang 4, nummer 2, januari 2009 Oplage:

6.200

Redactieadres: Origin Magazine Einsteinweg 55 2333 CC Leiden info@originmagazine.nl www.originmagazine.nl Redactie:

Hoofdredactie: Gert Jan van Helden Eindredactie: Chantal Stoffelsma Johan Detollenaere

Origin - Universiteit Leiden

Aan Origin werkten mee: Erik Danen, John Meerman, Bob van de Water, Leo Price, Janneke van der Niet, Sanne de Ridder, Mart van Meurs, Shashini Munshi, Christiaan van Gorkum, Thijs Groenewegen, Evelien de Vries, Freek Vonk en Johan Postema Drukkerij: Drukkerij Groen, Leiden Opmaak: teambart Origin en al haar inhoud ÂŠ Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen, Universiteit Leiden. Alle rechten voorbehouden.

Nieuws Pre-University College vernoemt onderzoeksprijs naar prof.dr. Jan Kijne Het Pre-University College (PRE) heeft een onderzoeksprijs ingesteld en die vernoemd naar prof.dr. Jan Kijne, die tot oktober 2008 wetenschappelijk directeur van het PRE was. Het gaat om een bokaal met oorring, een knipoog naar Kijne die zelf een oorring draagt. De bokaal wordt jaarlijks uitgereikt aan het duo PRE-studenten dat het beste onderzoeksverslag schrijft. Bron: www.nieuws.leidenuniv.nl

Topjaar voor Hortus Botanicus Op dinsdagmiddag 19 november heeft de Leidse Hortus Botanicus de grens van 90.000 bezoekers gepasseerd. Het aantal bezoekers is dit jaar flink gestegen, mede dankzij een succesvolle beeldententoonstelling en de bloei van de Reuzenaronskelk. In 2009 wil de Hortus dit record verbreken en 100.000 bezoekers ontvangen. Hiertoe wordt een nieuw en verrassend programma opgezet, met o.a. vanaf januari een kleurrijke Amaryllisshow in de wintertuin. Bron: www.nieuws.leidenuniv.nl

Nieuw in Leiden: Econophysics! Econophysics zal aan de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen geïntroduceerd worden als keuzevak. Het streven is het vakgebied uit te bouwen tot een afstudeerrichting en tot een deeldiscipline binnen de natuurkunde. Econophysics benadert het handelen op de beurs op een wetenschappelijke manier, dit gebeurt op basis van gedetailleerde rekenkundige analyse van kleine koersbewegingen. Bron: www.nieuws.leidenuniv.nl

Donderdag 5 maart: PAC symposium Op donderdag 5 maart 2009 zal de vijftiende editie van het PAC symposium plaatsvinden. Dit is een jaarlijks symposium voor chemiestudenten, georganiseerd door de chemische studieverenigingen van de Universiteit Leiden, Universiteit van Amsterdam, Universiteit Utrecht en de Vrije Universiteit (CDL, ACD, U.S.S. Proton en VCSVU). Op deze dag zullen lezingen over verschillende vakgebieden gegeven worden door vooraanstaande sprekers uit binnen- en buitenland, waaronder twee Nobelprijswinnaars (Prof. Walker, Nobelprijs 1997 en Prof. Sharpless, Nobelprijs 2001). De dag wordt afgesloten met een borrel, driegangendiner en een spetterend feest. Zie www.pacsymposium.nl voor meer informatie.

Barbara Vreede wint LISF prijs 2008 Studente biologie Barbara Vreede heeft de LUF International Studiefonds prijs gewonnen voor het verslag van haar buitenlandstage. Barbara deed in Ierland onderzoek naar de evolutie van geleedpotigen, ze stak daarvoor diverse grenzen over. Ze verzamelde in Schotland embryo’s en reisde met een koelbox vol duizendpooteitjes in petrischaaltjes terug naar Ierland. Barbara’s buitenlandervaring verruimde haar blik en bezorgde haar een PhD-positie Lissabon. Een uitgebreid verslag is te vinden vanaf pagina 16. Bron: www.nieuws.leidenuniv.nl

Sascha Hoogendoorn winnaar Unilever Research prijs

Nieuws

Sascha Hoogendoorn, studente Scheikunde, heeft voor haar masteronderzoek bij het Leiden Institute of Chemistry de Unilever Research Prijs gewonnen. Ze ontving hiervoor een cheque van € 2500,-.

Origin - Universiteit Leiden

Danen, Meerman, Price, Van de Water

Functional genomics Op de afdeling Toxicologie van het Leiden/Amsterdam Center for Drug Research (LACDR) wordt sterk ingezet op het gebruik van “functional genomics” technieken voor het in kaart brengen van de cellulaire respons ten gevolge van de schadelijke bijwerking van geneesmiddelen. Deze technologie wordt gecombineerd met “high throughput” microscopische technieken om in hoog tempo nieuwe genen te identificeren die van belang kunnen zijn voor de mate van gevoeligheid voor zulke schadelijke bijwerkingen. Integratie van deze mechanistische kennis en bestaande gegevens uit “gene expression profiling” experimenten moet leiden tot opheldering van de onderliggende signaleringsroutes in “adverse drug reactions”. Op basis hiervan worden snelle, voorspellende in vitro modellen gegenereerd die het proefdier gebruik in de “drug safety sciences” zullen kunnen terugbrengen. Door: Dr. Erik Danen, Dr. John Meerman, Dr. Leo Price en Prof. Bob van de Water

Een belangrijke methode om snel veranderingen in kaart te brengen van de expressie van alle ca 25.000 genen in een menselijke cel is het gebruik van DNA microarrays. Hierbij worden DNA sequenties die ieder uniek zijn voor een bepaald gen op een microchip geplaatst. Wanneer vervolgens het mRNA uit een cel wordt gelabeld en gehybridiseerd met de microchip, kan er een signaal van de probe gemeten worden ter plaatse van de specifieke gen-sequenties op de chip. Uit de hoogte van het signaal kan dan berekend worden hoeveel van een bepaald mRNA in de cel aanwezig is. Wij hebben de complete pipeline voor het uitvoeren van dit soort experimenten in huis, inclusief de data-analyse van de enorme hoeveelheid gegevens die uit dergelijke experimenten komen. Er is echter een belangrijk stuk informatie dat we niet halen uit dit werk. Dit is of opgespoorde veranderingen in genexpressie ook daadwerkelijk betrokken zijn bij de ongewenste celbiologische gebeurtenissen

Figuur 1: Voorbeeld van een microarray chip met rechts een sterk uitvergroot gebied na hybridisatie. Door mRNA van behandelde (groen) en onbehandelde (rood) test samples te hybridiseren tegen DNA spots voor elk gen in het genoom, krijgen we een indruk van veranderingen in gen expressie bij behandeling met een geneesmiddel.

Origin - Universiteit Leiden

na blootstelling aan geneesmiddelen. De expressie van een gen dat helemaal geen rol speelt in deze respons kan toch veranderen bij behandeling met een geneesmiddel. Vice versa, een gen waarvan de expressie helemaal niet beïnvloed wordt door een bepaald geneesmiddel kan wel degelijk van belang zijn voor de ongewenste cellulaire respons veroorzaakt door dit geneesmiddel. Om zulk functioneel inzicht te verkrijgen is een andere aanpak nodig. Hiervoor maken wij gebruik van functional genomics – wat inhoudt dat we de expressie van afzonderlijke genen remmen door gebruik te maken van kleine specifieke stukjes RNA (siRNA). Wij hebben nu de beschikking over bibliotheken waarin voor elk gen van een zogenaamde gen-familie (bijvoorbeeld alle transcriptie factoren of alle eiwit kinases) een siRNA aanwezig is. Doordat de siRNAs allemaal afzonderlijk zijn uitgevuld in multiwell plates kunnen we dus onderzoeken welke genen binnen zo’n familie van belang zijn. Het gaat hierbij in totaal om duizenden genen en dit werk moet dan ook geautomatiseerd worden uitgevoerd.

Figuur 2: Schematische weergave van de werking van siRNA.

hebben. Doordat deze assays snel en goedkoop zijn, kunnen ze de industrie in staat stellen vroegtijdig te bepalen of met een potentieel geneesmiddel het lange ontwikkelingstraject moet worden afgelegd. Wij hebben daarom een robot aangeschaft voor het Daarnaast is de verwachting dat het gebruik van deze uitvullen van de experimenten en we maken gebruik assays voor pre-screening van geautomatiseerde microhet aantal stoffen dat uiteinscoopsystemen die dag en De cel pleegt zelfmoord ook wel delijk in een proefdier getest nacht opnames maken van moet worden drastisch de verschillende experiapoptose genoemd kunnen verlagen. Hieronder mentele condities. Deze volgen een aantal voorbeelsystemen zijn gestationeerd den van de huidige projecten binnen het NTC. in het nieuwe Cell Observatory van de faculteit. Dit onderzoek is inmiddels ingebed in het “Netherlands Ontrafelen van de signaleringsroute bij DNA schade Toxicogenomics Center” (NTC); een door het Sommige chemicaliën kunnen schade aan het DNA Netherlands Genomics Initiative gefinancieerd veroorzaken. Dit vormt zelfs de basis voor de werking samenwerkingsverband met LUMC, andere academivan veel chemotherapeutica zoals cisplatina. Cellen die sche centra en bedrijven. Door integratie van de aan zulke stoffen zijn blootgesteld, activeren enzymen gegevens van elk van de partners op het gebied die dit beschadigde DNA repareren. Als de schade van genexpressie veranderingen, veranderingen in echter te groot is en niet gerepareerd kan worden, eiwitten (proteomics) en onze functional genomics zwengelt de cel een cascade van signaleringsroutes aanpak krijgen we binnen het NTC een nauwkeurig aan die uiteindelijk tot geprogrammeerde celdood beeld van de signaleringsroutes die betrokken zijn bij leidt: de cel pleegt zelfmoord - ook wel “apoptose” de cellulaire respons op geneesmiddelen. Uiteindelijk genoemd. Dit is belangrijk om cellen op te ruimen die zullen we deze informatie gebruiken om nieuwe “cellfouten in het DNA bevatten die mogelijk tot kanker based assays” te ontwikkelen die kunnen voorspellen kunnen leiden. In eerder onderzoek hebben we al een of een geneesmiddel schadelijke bijwerkingen zal

Origin - Universiteit Leiden

Hoe dit in zijn werk gaat, is te zien in figuur 1: de uitschakeling van het p53 eiwit remt de apoptose veroorzaakt door het DNA-beschadigende antikanker geneesmiddel cisplatina. De microscoop wordt inmiddels op een geautomatiseerde manier gebruikt om grote hoeveelheden siRNA’s naast elkaar te analyseren. We kunnen dan in hoog tempo ophelderen welke signaal eiwitten van belang zijn.

Functional genomics in meer geavanceerde in vitro modellen Figuur 3: DNA-schade na behandeling van muis embryonale stamcellen met het anti-kanker geneesmiddel cisplatina, leidt tot geprogrammeerde celdood (apoptose). Hier zien we hoe uitschakeling van het tumor-suppressor-gen p53, de apoptose remt.

goed beeld gekregen van de veranderingen in genexpressie die optreden tijdens dit proces in embryonale stamcellen van de muis. Wij hebben een methode ontwikkeld om met geautomatiseerde microscopie de DNA-schade respons in cellen nauwkeurig te volgen in de tijd. Hiervoor kleuren we een molecuul aan dat alleen aan de buitenkant van de cel aanwezig is wanneer de cel apoptose ondergaat (figuur 3). Door gebruik te maken van bibliotheken van siRNA’s gericht tegen een groot aantal genen die coderen voor signaleringseiwitten willen we de moleculaire cascade van de DNA-schade respons ontrafelen.

In vitro celkweken hebben naast ethische aspecten vele voordelen boven diermodellen wat betreft kosten, reproduceerbaarheid, en flexibiliteit. Daar staat tegenover dat de biologie in deze modellen natuurlijk veel simpeler is, wat het moeilijk maakt effecten in levende organismen te voorspellen op basis van deze modellen. We kunnen de complexiteit van in vitro modellen verhogen door 3-dimensionale kweeksystemen van verschillende celtypen te gebruiken om zo tot multicellulaire mini-organen te komen. Wanneer cellen in een 3D omgeving worden gekweekt, kunnen ze spontaan de karakteristieken gaan vertonen van het orgaan waaruit ze oorspronkelijk zijn geïsoleerd; niercellen kunnen tubuli vormen, borstepitheelcellen kunnen melkklierstructuren vormen, en bloedvatcellen kunnen vaatstructuren vormen. Dus terwijl zulke kweken slechts enkele honderden cellen bevatten en nauwelijks met het blote oog waarneembaar zijn, brengen ze in vitro modellen een stuk dichter bij een daadwerkelijk humaan orgaan. Dit biedt grote perspectieven voor het testen van geneesmiddelen. In deze “organoids” is het ook goed mogelijk functional genomics toepassingen zoals hierboven beschreven, toe te passen. Dit stelt ons in staat de eiwitten die betrokken zijn bij (schadelijke) reacties op geneesmiddelen niet alleen op het niveau van 1 enkele cel, maar ook in hoger georganiseerde multicellulaire structuren te onderzoeken. Wij pakken dit op dit moment aan door met siRNA bibliotheken genen uit te schakelen in alle cellen in zulke organoids en met high throughput automatische beeld analyse effecten op de multicellulaire architectuur te bestuderen.

Epigenetica van stam cel proliferatie in cytotoxiciteit en borstkanker Stamcellen hebben zowel het vermogen om zichzelf te vernieuwen - waarbij twee (ongedifferentieerde)

Origin - Universiteit Leiden

stamcellen ontstaan - als delingen uit te voeren waarbij gedifferentieerde cel typen ontstaan. De balans hiertussen wordt tijdens embryonale ontwikkeling nauwkeurig geregeld, maar ook tijdens weefsel regeneratie in volwassen individuen vindt zowel stamcel ‘self-renewal’ als differentiatie plaats. Wanneer deze processen ontregeld worden, heeft dit grote nadelige gevolgen voor de embryonale ontwikkeling, wat kan leiden tot aangeboren afwijkingen, maar het kan ook leiden tot snelle veroudering en het ontstaan van kanker. Op dit moment bestaan er geen goede testen om effecten van geneesmiddelen op deze processen snel in kaart te brengen. Wij hebben hiervoor een systeem ontwikkeld waarbij embryonale muizenstamcellen in kweek worden gehouden en vervolgens worden blootgesteld aan geneesmiddelen en via een geautomatiseerd microscoop systeem gedurende langere tijd worden gevolgd. Hierbij kunnen d.m.v. fluorescente probes eiwitten die kenmerkend zijn voor de verschillende differentiatie stadia van de stamcellen worden gemeten. Ook worden wiskundige modellen ontwikkeld voor de geautomatiseerde beeldanalyse van deze stamcellen waarbij het mogelijk wordt om ‘high-throughput’ morfologische veranderingen in de tijd te meten. Deze gegevens koppelen we met informatie uit genexpressie analyse om zo de meest belangrijke signaleringsroutes die verantwoordelijk zijn voor differentiatie te kunnen volgen. Omdat epigenetische controle mechanismen een grote rol spelen bij stamcel self-renewal en differentiatie, onderzoeken we d.m.v. functional genomics de rol van de verschillende componenten van de epigenetische controle mechanismen bij de effecten van geneesmiddelen op stamcellen. Het uiteindelijke doel van deze studies is om moleculaire mechanismen te identificeren die deze processen besturen en effecten van geneesmiddelen hierop te kunnen identificeren. De resultaten hiervan vergelijken we met resultaten die we verkrijgen met borstkankercellen om zo uiteindelijk nieuwe geneesmiddelen tegen kanker te kunnen ontwikkelen en bestaande therapieën te optimaliseren.

Figuur 4: 3D kweek van niercellen (links) en een dwarsdoorsnede door een menselijke niertubulus (rechts).

mogelijk is. We hopen jullie daar in de toekomst meer over te kunnen berichten. Mocht je geïnteresseerd zijn in dit type onderzoek en meer willen weten neem dan gerust contact met ons op of kom eens langs op de 7de verdieping van de Gorlaeus hoogbouw of in het Cell Observatory.

De komende jaren zal een tiental enthousiaste `xjonge wetenschappers zich gaan bezighouden met bovenstaande en ook andere modelsystemen om de mechanismen van schadelijke bijwerkingen beter te leren te begrijpen en in vitro modellen te ontwikkelen die een betere voorspelbaarheid hebben voor in vivo geneesmiddel toxiciteit dan dat tot nu toe

Origin - Universiteit Leiden

Leids Instituut voor Chemisch onderzoek, SURFCAT-groep

Water aan platina: niet zo eenvoudig als het lijkt Sinds de industriële revolutie vertrouwen we op fossiele brandstoffen (steenkool, aardolie en aardgas) om in onze energiebehoefte te voorzien. De afgelopen decennia is echter duidelijk geworden dat de voorraad langzaam opraakt. Bovendien komt er bij de verbranding van fossiele brandsto fen CO 2 vrij: een broeikasgas. De wetenschap en de industrie is dus naarstig op zoek naar nieuwe energiebronnen. De waterstof brandstofcel vormt een aantrekkelijk alternatief voor het gebruik van fossiele brandstoffen.

DOOR: Janneke van der Niet

Figuur 1 toont schematisch de werking. Waterstofgas reageert aan de anode via

Figuur 1: Schematische waargave van een waterstof brandstofcel.

Origin - Universiteit Leiden

H2 –› 2H+ + 2 e-

De gevormde protonen worden door een membraan naar de cathode getransporteerd waar zuurstof reageert via

O2 + 4H+ + 4 e- –› 2H2O

Het grote voordeel is dus dat er (naast energie) alleen water geproduceerd wordt. Als katalysatormateriaal voor zowel de kathode als de anode wordt vaak platina gebruikt. Gezien de hoge prijs van platina is het echter wenselijk een goedkoper materiaal te gebruiken. Hiervoor is het van essentieel belang om te begrijpen waaróm platina zo’n goede katalysator is. Eén van de fundamentale vragen als het gaat om platina katalysatoren in brandstofcellen is de toestand van het water aan het platina oppervlak bij verschillende potentialen. Hierover gaat mijn promotieonderzoek. Een katalysator deeltje is zeer complex: de mogelijke plaatsen waar een reactie plaats kan vinden hebben allemaal een zeer verschillende geometrie. Daarom is het erg lastig om een echt katalysator deeltje te bestuderen als je fundamentele reactiestappen wilt begrijpen: er zijn simpelweg teveel opties. In plaats daarvan gebruiken we éénkristallen als model. Hiervan weten we precies waar alle platina atomen op het oppervlak zitten. Het eenvoudigste oppervlak is het Pt(111) oppervlak (figuur 2a), wat een hexagonale structuur heeft. Aan dit oppervlak is al zeer veel onderzoek gedaan. Wij bestuderen echter gestapte oppervlakken (figuur 2b). Het voordeel hiervan is dat je op een gecontroleerde wijze defecten introduceert. Hierdoor simuleer je een echt katalysator deeltje dus beter, terwijl je de interpretatie van de data wel behapbaar houdt.

Figuur 2: Schematische waargave van (a) de hexagonale structuur van het Pt(111) oppervlak en (b) het Pt(533) oppervlak dat bestaat uit een 4 atomen breed terras met (111) geometrie en (100)stappen.

DĂŠ standaardtechniek in electrochemisch onderzoek is cyclische voltammetrie. Hierbij wordt de spanning tussen twee electroden gevarieert en de stroom respons gemeten. De blauwe lijn in figuur 3 toont een zogenaamd â&#x20AC;&#x2DC;blankâ&#x20AC;&#x2122; voltammogram van een Pt(111) oppervlak in een 0.1 M HClO4 oplossing. Het brede plateau tussen 0 en 0.4 V wordt veroorzaakt door de desorptie (postieve scan) en adsorptie (negatieve scan) van H aan de (111) terassen. Tussen 0.6 en 0.9 V vindt de ad- en desorptie van OH aan de terassen plaats. [1] Het Pt(533) oppervlak (zie figuur 2b) bevat naast (111) terassen om de vier terras atomen een stap. Het corresponderende voltammogram is te zien als de rode lijn in figuur 3b. De piek rond 0.25 V wordt traditioneel toegewezen aan de ad- en desorptie van H op de stappen, omdat hij in hetzelfde potentiaalgebied valt als waarin dat proces plaatsvindt op de terassen.

Figuur 3: Cyclisch voltammogram van een Pt(111) (blauw) en Pt(533) (rood) oppervlak in een 0.1 M HClO4 oplossing.

Er zijn echter een aantal inconsistenties verbonden aan deze toewijzing van de piek: [2] 1. Het verschil in piekvorm voor H adsorptie op de stappen (scherp) t.o.v. H adsorptie op de terrassen (breed plateau) impliceert andere laterale interacties tussen waterstofatomen op stappen dan op terrassen (attractief i.t.t. repulsief). 2. Het aantal electronen dat er overgedragen wordt per platina atoom varieert in basisch milieu met de stapdichtheid. 3. De positie van de piek verschuift met 50 mV per pH-eenheid t.o.v. de waterstof electrode 4. Waar is de piek is voor de ad- en desorptie van OH op de stappen? Een alternatieve verklaring voor de piek is dat hij niet slechts veroorzaakt wordt door de ad- en desorptie van waterstof aan de terrassen, maar dat het coadsorptie met een ander molecuul betreft. In het verleden is reeds aangetoond dat de co-adsorptie van waterstof en bromide een scherpe piek geeft, terwijl de individuele soorten een repulsieve interactie hebben. Dit komt doordat de som van de interacties dan wel attractief is. [3] Een logische kanditaat voor deze co-adsorptie is OH. Om aan te tonen dat deze piek inderdaad de coadsorptie van H en OH is, is echter bewijs nodig. Een voor de hand liggende techniek om dan te gebruiken is infra rood spectroscopie (IR). Een probleem hierbij is echter dat het erg lastig is om OH-banden zichtbaar te krijgen in een waterige omgeving, doordat de pieken grotendeels overlappen met de pieken van H2O. Om het probleem te vereenvoudigen bestuderen we het systeem eerst in ultra hoog vacuum (UHV).

Origin - Universiteit Leiden

Figuur 5: Foto van de kristalhouder met kristal.

Figuur 4: POTVIS, het ultra hoog vacuum apparaat waarin de experimenten gedaan worden.

Het apparaat dat we hiervoor gebruiken is te zien in figuur 4. De kristalhouder met kristal is te zien in figuur 5. In een UHV omgeving is het mogelijk een platina kristal zo’n 2 à 3 uur schoon te houden. We brengen een gecontroleerde hoeveelheid adsorbaat op het oppervlak aan en kunnen dan met verschillende technieken informatie verkrijgen over de toestand van de geadsorbeerde stof. Wij gebruiken temperatuur geprogrammeerde desorptie (TPD) in combinatie met IR. Het principe van TPD wordt gedemonstreerd in figuur 6. Een stof (bv. H2O) wordt aan het oppervlak geadsorbeerd. Daarna wordt de temperatuur langzaam verhoogd, waarbij de desorberende gassen worden gedetecteerd met een massaspectrometer. Als een molecuul bij een hogere temperatuur desorbeert, was het sterker aan het metaal oppervlak gebonden.

Figuur 6: Schematische weergave van een TPD experiment.

Origin - Universiteit Leiden

De manier om in UHV OH groepen op een Pt(111) oppervlak te maken is door het oppervlak van tevoren te bedekken met O-atomen. Deze veroorzaken dissociatie van het water. De ontstane OH-groepen worden geincorporeerd in een netwerk van waterstofbruggen tussen de OH-groepen en water aan het oppervlak. [4] Een soortgelijke tactiek op een gestapt oppervlak zou dus kunnen leiden tot OH groepen op de stapranden. Deze hypothese hebben we getest door verschillende hoeveelheden 18O en H2O aan het oppervlak te adsorberen en daarna een TPD te nemen. De paarse lijn in figuur 7 toont het H2O TPD spectrum als er één monolaag water aan het oppervlak geadsorbeerd is. Er zijn twee pieken te zien. De piek op 171 K zit op exact dezelfde temperatuur als wanneer water van een kaal Pt(111) oppervlak desorbeert [4] en is dus gerelateerd aan H2O desorptie van de (111) terassen. De piek op 188 K wordt veroorzaakt door H2O moleculen die van de staprand desorberen. Water uit de multilaag (dus water dat bovenop andere watermoleculen gebonden is, piek hier niet afgebeeld) desorbeert rond 150 K. Wanneer het hele oppervlak van tevoren bedekt wordt met 18O onstaat het blauwe spectrum. Dit spectrum is verbreed t.o.v. de spectra waarbij er geen O op de terassen aanwezig was. Dit komt doordat er hier OH groepen gevormd worden op de (111) terassen. Uit de isotoop uitwisselings data tussen O and H216O blijkt echter dat er veel minder uitwisseling plaatsvindt dan op de oneindige (111) terassen van Pt(111). Blijkbaar zijn de vier atomen brede terassen van Pt(533) niet breed genoeg om een stabiel netwerk op te vormen. Om alleen OH op de stapranden te krijgen bedekken we alleen de stapranden van tevoren met 18O. Het groene spectrum is het gevolg. De verbreding van de piek is hier niet te zien. Er is dus geen OH aanwezig op de terassen. De inzet toont ditzelfde spectrum voor een veel kleinere hoeveelheid water. Hierin is wel te zien dat er water bij een veel hogere temperatuur (~ 300 K) van het

oppervlak afkomt. Vermoedelijk is dit OH op de stapranden, maar spectroscopisch bewijs zal uiteindelijk uitsluitsel moeten geven. Een andere coadsorbant die interessant is om te onderzoeken vanuit electrochemisch oogpunt is waterstof. Zowel in de waterstof brandstofcel als in de veelgebruikte reversibele waterstof electrode zijn beide stoffen op de katalysator aanwezig. Dezelfde experimenten als boven beschreven voor zuurstof hebben we ook gedaan voor waterstof, maar dan hebben we het oppervlak eerst bedekt met deuterium atomen in plaats van zuurstof. In figuur 8 laat de paarse lijn wederom het TPD spectrum voor water desorberend van een kaal Pt(533) oppervlak zien. De twee pieken voor H2O desorberend van de stappen en van de terassen zijn weer zichtbaar. In het groene spectrum zijn de stappen van het Pt(533) oppervlak eerst volledig bedekt met Dad, voordat er water op het oppervlak is aangebracht. We zien nu slechts ĂŠĂŠn piek rond 171 K: het oppervlak gedraagt zich als een Pt(111) oppervlak. De integraal onder deze piek is even groot als de som van de stap en terras pieken van het kale Pt(533) oppervlak. Hieruit kunnen we afleiden dat H2O en D in ieder geval niet concureren om dezelfde adsorptie positie. Vervolgens hebben we het hele oppervlak bedekt met D atomen, voordat we H2O adsorbeerden. Het resulterende spectrum is de blauwe lijn in figuur 8. Al het water komt er vanaf als multilaag. Het geadsorbeerde deuterium maakt een Pt(533) oppervlak dus hydrofoob. De IR spectra tonen aan dat we ongestructureerde water clusters maken. Uit de isotoop uitwisselings data kunnen

Figuur 7: TPD spectra van ~ 1 ML H2O desorberend van het kale Pt(533) oppervlak (paars), het volledig geoxideerde Pt(533)

we opmaken dat het H2O vooral aan de stapranden geadsorbeerd is. Hier vormen ze nano-sneeuwballen. [5] Deze vondst is niet alleen relevant voor ons begrip van de waterstof brandstofcel, maar er zijn ook talloze vervolg experimenten te bedenken. Zo kunnen we bijvoorbeeld hele kleine hoeveelheden moleculen oplossen in deze sneeuwballen en hier dan metingen aan doen. Op die manier kan je weer informatie krijgen over de interactie tussen water en de opgeloste stof. We kunnen dan onderzoeken of moleculen zich op deze hele kleine schaal nog op dezelfde manier gedragen als wanneer we alleen macroscopische processen bestuderen. Op deze manier kunnen ultra hoog vacuum experimenten dus een belangrijke bijdrage leveren aan het begrip van electrochemische reacties.

Figuur 8: TPD spectra van ~ 1 ML H2O desorberend van het kale Pt(533) oppervlak (paars), het volledig gehydrogeneerde Pt(533) oppervlak (blauw), en een Pt(533) oppervlak waarvan slechts de stapranden met waterstof bedekt zijn (groen).

[1] A. Bern a, V. Climent, and J. M. Feliu, Electrochem. Commun., 2007, 9(4), 2789{2794. [2] M. J. T. C. van der Niet, N. Garc a-Araez, J. M. Feliu, and M. T. M. Koper, in preparation. [3] N. Garc a-Araez, J. J. Lukkien, M. T. Koper, and J. M. Feliu, J. Electroanal. Chem., 2006, 588(1), 1{14. [4] C. Clay, S. Haq, and A. Hodgson, Phys. Rev. Lett., 2004, 92(4), 046102. [5] M. J. T. C. van der Niet, I. Dominicus, M. T. M. Koper, and L. B. F. Juurlink, Phys. Chem. Chem. Phys., 2008, 10(47), 7169{7179.

oppervlak (blauw), en een Pt(533) oppervlak waarvan slechts de stapranden met zuurstof bedekt zijn (groen). De inzet toont het laatste spectrum, maar dan voor slechts 0.05 ML H2O.

Origin - Universiteit Leiden

Ziekenhuisstage in Cincinnati Gedurende je studententijd worden je verschillende kansen aangeboden. Enkele van die kansen zijn: actief sporten, actief studeren en actief het studentenleven ontdekken. Een keuze uit deze kansen maak je meestal in het begin van je studententijd. Een andere keuze die zich vaak aan het einde van je studententijd voordoet, is de keuze voor een stage in het buitenland. Bij de opleiding Bio-farmaceutische wetenschappen kan tijdens je Master een stage worden gevolgd in het buitenland. DOOR: Sanne de Ridder

Mijn huis

Nadat ik de eerste jaren vooral had genoten van het studentenleven in Leiden, heb ik altijd geroepen dat ik mijn afstudeerstage in het buitenland wilde volgen. ‘En dan niet het laffe buitenland, maar het echte buitenland.’ Ik wilde wel eens zien of ik het in mijn eentje ruim een half jaar kon uithouden. En zo kwam het dat ik in de herfst van 2007 op bezoek ging bij een professor van het Leiden/Amsterdam Center for Drug Research (die de opleiding BFW verzorgd), voor een stage in de klinische farmacologie bij voorkeur in Amerika. Het wereldje van de farmacie blijkt iedere keer weer klein te zijn, dus deze professor kende nog wel iemand die op de Clinical Pharmacology afdeling werkte in een kinderziekenhuis in Cincinnati, Ohio. Op deze afdeling bleken wel eerder Nederlandse studenten een stage te hebben gedaan, en ik was er als onderzoeksstudent van harte welkom. Na de nodige voorbereidingen (het heen en weer sturen van allerlei formulieren, een bezoekje aan het Amerikaans consulaat voor een visum, het verzamelen van centjes bij verschillende beurzen, en het regelen van een kamer daar) ben ik, na een toch wel emotioneel afscheid, in februari 2008 met mijn koffer die het label ‘heavy’ kreeg, op het vliegtuig naar Cincinnati gestapt. Cincinnati ligt ongeveer vijf uurtjes met de auto onder Chicago, en het kan er in de winter dus aardig spoken. De dag dat ik aankwam, zag alles er nog goed uit. Maar toen ik de ochtend erna wakker werd, bleek er in die ene nacht ongeveer 30 centimeter aan sneeuw te zijn gevallen en waren de meeste kantoren, scholen en andere instituten gesloten vanwege deze sneeuw. Voor mij zat er niets anders op dan door de sneeuw op zoek te gaan naar een supermarkt, want de noodles die een huisgenoot me had gegeven

Origin - Universiteit Leiden

waren echt niet te eten; zoals wel meer Amerikaans ‘voedsel’. Toen ik nog in Nederland was, had ik me Amerika voorgesteld als ‘een Nederland maar dan velen malen groter’. Maar in de afstanden in Amerika heb ik me vaak vergist. Zo was de dichtstbijzijnde supermarkt ruim 40 minuten lopen (bergje op) en moest je vanaf de bushalte vaak nog een heel eind lopen naar je eindbestemming. Om deze afstanden te overbruggen heb ik als echte Nederlander daarom maar een fiets gekocht. Omdat een gemiddelde Amerikaan niet sport en al helemaal geen fiets meer

Met mijn vriend bij het Witte Huis

Uitzicht Chicago vanaf Hancock Conservatory

heeft vanaf zijn of haar 16de, werd ik daar dus wel raar aangekeken. Maar mijn fietsje kon gewoon voorop de bus, en zo kon ik dus toch overal komen. Op 1 maart 2008, na ongeveer 2 weekjes wennen en heel veel formulieren en andere poespas regelen, ben ik begonnen met mijn stage in het kinderziekenhuis. De afdeling was gespecialiseerd in ‘personalized medicines’, en probeerde dus bepaalde kenmerken of eigenschappen te vinden in een patiëntengroep op basis waarvan ze de dosis per persoon kunnen

vaststellen. Vaak zijn zit soort kenmerken gewicht, leeftijd, een bepaalde genetisch profiel, of de ernst van een ziekte. De afdeling waar ik stage liep was bezig met een onderzoek bij kinderen die een niertransplantatie hadden gekregen. Het medicijn wat onderzocht werd, was een stof die het immuunsysteem remt, zodat de kans op afstoting verminderd wordt. Er werd gekeken wat het lichaam doet met het medicijn (pharmacokinetiek) en wat het medicijn doet met het lichaam (pharmacodynamiek, of het effect). Kinderen die in dat ziekenhuis kwamen voor een transplantatie werden gevraagd mee te doen met deze studie. Er werd dan op verschillende dagen na de transplantatie een reeks bloed afgenomen en daarin werd de hoeveelheid medicijn bepaald. Ook werden er gegevens verzameld over de patiëntjes (leeftijd, gewicht, soort nier donor, ras, tijd en soort voedselinname), en het DNA werd getest op bepaalde polymorphismen. Deze kleine verschillen in het DNA kan tot gevolg hebben dat een medicijn sneller of minder snel wordt afgebroken door het lichaam. Dit kan gevolgen hebben voor het effect van het medicijn. Als een medicijn sneller wordt afgebroken dan gemiddeld kan dit betekenen dat het immuunsysteem niet genoeg wordt onderdrukt en bestaat er kans op afstoting van de nier. Als het medicijn minder snel dan gemiddeld wordt afgebroken, kan dit betekenen dat er bijwerkingen kunnen optreden, in dit geval vaak chronische diarree. Mijn opdracht was om naar de concentratie medicijn in de bloedsamples te kijken en daar een model van te maken. Ook moest ik kijken of bepaalde eigenschappen konden worden gevonden die de concentratie van het medicijn konden voorspellen. Dit model kan dan in de toekomst worden gebruikt om een dosis bij een nieuw patientje te bepalen, om zo het effect van het medicijn te optimaliseren. Dit is best een pittige opdracht om op te lossen in 25 weken,

Origin - Universiteit Leiden

in Cincinnati ben ik met een groep internationale studenten (lees: allemaal Aziaten) een weekendje naar Kentucky geweest. Ohio grenst ten zuiden aan de staat Kentucky. Net als Ohio is Kentucky een echte boerenstaat (farmerstate) en daar staan dus ook veel huisjes zoals je ook in films ziet: grote huizen met een mooi grasveld, en natuurlijk met zo’n mooi wit hekje eromheen. Kentucky staat bekend om zijn paardenraces en we hebben dan ook een grote paardenfokkerij bezocht. Om je eigen paard te laten dekken door zo’n wedstrijdpaard betaal je een slordige $15 000 tot $150 000, waarvan 86% in een zwangerschap eindigt. Mocht je mini-paardje opgroeien tot een renpaard is de kans dat hij of zij een been breekt voor de eerste wedstrijd zeer groot. Maar mocht je paardje dus een wedstrijd winnen, kan je zelf $15 000 tot $150 000 vragen om een merrie te laten dekken. Een erg indrukwekkend wereldje.

Op Wall Street met ‘Wall Street Journal’

maar een goede uitdaging is nooit weg. Uiteindelijk heb ik een grote stap in de goede richting gemaakt met het ontwikkelen van het model. Maar zoals het wel vaker is in het onderzoekswereldje: hoe meer vragen je beantwoordt, des te meer vragen komen er bij. De studie is nog steeds niet afgerond, maar ik heb van deze stage een hoop geleerd over het maken van modellen en ik heb gezien hoe de wereld van het klinische onderzoek eruit ziet. Als je voor een stage in een ver land zit, is dat uiteraard een goede kans om een nieuwe cultuur te leren kennen en veel van het land te zien. Cincinnati heeft heel veel inwoners (2 miljoen), maar deze mensen zijn verspreid over een enorm gebied. De stad zelf is dus niet erg druk. Er zijn een hoop musea en er zijn veel culturele dingen te doen. Maar ik ben niet echt een “cultuur-mens” en moest dus iets creatiever zijn met mijn activiteiten. Je kunt in Cincinnati leuk shoppen, er zijn veel concerten en musicals, en er is een gigantische bioscoop (met 20 zalen…). Verder heeft de universiteit een werkelijk waar gigantisch sportcomplex met een zwembad met 17 banen en een fitnesszaal met wel 100 cardioapparaten. Ik heb me daar dus prima kunnen vermaken. Gedurende mijn verblijf in Amerika heb ik ook een aantal reisjes ondernomen. Via de universiteit

Origin - Universiteit Leiden

Met dezelfde groep was ook een trip geregeld die naar het westen van Amerika ging (Las Vegas, Grand Canyon, Yellowstone). Maar helaas kon dit niet doorgaan omdat we op dag 1 onherstelbare problemen met de bus kregen. Om hiervoor te compenseren heb ik mezelf getrakteerd op een lang weekend Miami… Miami is echt de leukste plaats waar ik ooit geweest ben. Allemaal mooie stranden, mooie huizen, mooie winkels, mooie mensen en mooie auto’s. Een ontzettend ontspannen stad waar (in vergelijking met de rest van Amerika) alles kan en heel veel mag. Verder ben ik twee keer naar Chicago geweest. Een keer toen mijn vriend langskwam in april en een keertje met een studievriend die voor een business meeting in Boston zat. Chicago is een prachtige stad met mooie wolkenkrabbers (ik had daarvoor nog nooit mooie wolkenkrabbers gezien) aan Lake Michigan. Het is een echte business stad, maar ze hebben ook een mooie winkelstraat, heel veel restaurantjes waar je lekker kan eten, en ‘Chicago pizza’s’. Aan het einde van mijn stage kwam mijn vriend me ophalen en hebben we eerst nog twee weken vakantie gevierd. We hebben een auto gehuurd en zijn via de Niagara Falls, Adirondack National Park en Washington, naar New York gereden. Vanaf daar hebben we weer het vliegtuig richting Amsterdam gepakt. Even de toerist uithangen dus. We hebben gekampeerd tussen de beren (ook al heb ik er gelukkig geen gezien),

hebben de hotspots van Washington en New York bekeken en er de laatste souvenirs gescoord. Deze vakantie was echt een perfecte afsluiting van een toch wel zwaar half jaar. Je bent toch erg op jezelf aangewezen. Je leert uiteraard wel een hoop nieuwe mensen kennen, maar omdat Amerikanen toch best oppervlakkige mensen zijn, blijft dit erg lastig. Ook ben ik mijn sociale netwerk in Leiden veel meer gaan waarderen. Gewoon mensen die af en toe eens bellen om ergens te gaan eten, of iets anders leuks te gaan doen. Uiteraard heb ik geen spijt van mijn keuze om mijn grote woorden gedurende mijn studie om te zetten in daden. Ik heb veel geleerd tijdens mijn stage, over mezelf en over anderen. Al met al een ervaring die niemand me meer af kan pakken en het is een kans waarvan ik vind dat iedereen die hem krijgt hem met beide handen moet aanpakken.

Met mijn vriend bij de Niagara Falls

Florida, Everglades national park

Origin - Universiteit Leiden

Foto: Marc de Haan

LISF-prijs voor biologe Barbara Vreede Sinds 1890 zet het Leids Universiteits Fonds (LUF) zich in om de kwaliteit van het onderzoek en onderwijs hoog te houden en te verbeteren. Subsidies worden verstrekt aan projecten van faculteiten en wetenschappers en bijzondere leerstoelen worden gefinancierd. Maar ook studenten doen een beroep op het LUF voor activiteiten die hun studie meerwaarde geven. Daarnaast is het LUF actief om oudstudenten betrokken te houden bij de universiteit.

Een van de fondsen van het LUF is het LUF Internationaal Studie Fonds (LISF). Het LISF verstrekt beurzen aan excellente studenten die voor onderzoek en/of onderwijs naar het buitenland gaan. Er is een groeiende belangstelling voor dit fonds. Biologie studente Barbara Vreede ontving een LISF beurs voor het onderzoek dat zij in Ierland deed. Als tegenprestatie voor de beurs, dient een verslag over de stage geschreven te worden. Barbara’s verslag werd gekozen tot het beste persoonlijke verslag en ze ontving daarvoor de LISF-prijs. De LISF-prijs 2008 bestaat uit € 500 en een reis inclusief verblijf naar Parijs. Daar gaf Barbara Vreede op de Cleveringabijeenkomst voor alumni van de Universiteit Leiden een lezing over haar buitenlandse ervaringen.

Hieronder volgt het verslag van Barbara: In de gangen van ‘block C’ van de National University of Ireland in Galway, het Áras de Brún, bevinden zich ontelbare opgezette dieren. Netjes geklassificeerd: de

Origin - Universiteit Leiden

reptielen bij de reptielen, vogels aan de andere kant van de gang en op de eerste verdieping vind je voornamelijk zoodieren – zelfs die éne, rare, de platypus. Eigenaardig genoeg ontbreekt ieder spoor van kleiner gespuis: wormen op sterk water? Spinnen of insecten met een grote speld door hun lijf, gespiesd op een stukje piepschuim? Nergens. Een fotolijstje gevuld met inheemse vlinders is de enige representatie van geleedpotigen in de gangen van Áras de Brún. En dit is vreemd. Met name als je bedenkt dat in dit gebouw het laboratorium is van professor Wallace Arthur, een man die zijn leven heeft gewijd aan de evolutie van een specifieke groep geleedpotigen: de duizendpoten. Die bevinden zich dus ook in het gebouw, zij het niet in de gangen. Ze zitten in kleine plastic doosjes in een koelkast, in de kamer naast de twee meter hoge zeeschildpad die, volgens ingewijden, nog wel eens vreemde geuren verspreidt.

Foto: Marc de Haan

genen van onze interesse uit wilden kloneren. Om dit toch voor elkaar te krijgen hebben we uiteindelijk de hulp ingeroepen van een lab aan de Universiteit van Cambridge, die in het bezit waren van (verwerkt) In dit lab heb ik zes maanden doorgebracht, in de embryonaal RNA. (Later hebben we zelf embryo’s hoop iets wijzer te worden (en bij te dragen aan de verzameld in het Schotse Brora – waar ik het twijfelkennis) over de evolutie van segmentaantallen bij achtige genoegen kreeg met een koelbox vol geleedpotigen. Verder was de keus van het lab duizendpoot eitjes in petrischaaltjes door de douane gebaseerd op de aanwezigheid van professor Arthur, te gaan. De blik van het vliegtuigpersoneel zal ik niet een man wiens boeken me geïnspireerd hebben in de snel vergeten…) Helaas is het niet gelukt de genen te richting van de evolutionaire ontwikkelingskloneren waar ik het meest geïnteresseerd in was. Een biologie (evo-devo), en wiens ‘controlegen’ werkte echter mening in het evo-devo debat wel, en zo heb ik uiteindelijk Helaas is het niet gelukt recht tegenover de wetenhet hele proces vanaf RNA de genen te kloneren waar ik het isolatie tot het bekijken van schappelijke stellingname van mijn Leidse professor genexpressie in het embryo meest geïnteresseerd in was Paul Brakefield staat. Voor kunnen voltooien. Het werk mij was het kweken van een (met name theoretisch) dat ‘breder perspectief ’ een belangrijk doel van deze ik aan ‘interessanter’ genen heb gedaan is inmiddels stage. Als student ben je nog jong en beïnvloedbaar, opgepakt door een PhD student aldaar, die het gaat en ik wil de wetenschap in met een brede blik op gebruiken voor zijn thesis. zowel wetenschappelijke interpretaties van onze kennis als de methodes die we gebruiken om aan de Hoewel het ‘controlegen’, genaamd Distal-less, niet een kennis te komen. Door te werken in een lab dat aan interessant gen is in het centrale vraagstuk rondom andere vraagstukken werkt, aan andere organismen de duizendpoot (dit betreft de evolutie van segmenten daardoor een andere kijk heeft op evo-devo heb ik aantallen binnen de geleedpotigen), bleek mijn werk de ruimte gekregen om naast het leren van standaard toch op enkele interessante resultaten te stuiten. Er technieken in de biologie méér te zien dan alleen het is namelijk binnen geleedpotigen veel bekend over Leidse methoden- en interpretatieveld. Distal-less, dat tot expressie komt in de vormende ledematen. Over een andere functie van Distal-less Zoals wel vaker gebeurt in (moleculair) biologisch in de vorming van het zenuwstelsel is veel bekend in onderzoek liep niet alles gesmeerd. Om te beginnen gewervelde dieren, maar deze functie is nauwelijks lukte het ons niet om uit het beschikbare materiaal beschreven bij de geleedpotigen. In mijn onderzoek van de duizendpoten RNA te isoleren, waar we de heb ik echter duidelijk expressie van dit gen in het

Origin - Universiteit Leiden

vormende zenuwstelsel gezien! Resultaten van een half jaar onderzoek zijn echter niet voldoende voor publicatie, maar het lab in Galway zal dit waarschijnlijk nog verder uitwerken, en eventueel zal ik er komende zomer nog een paar maanden doorbrengen om het werk af te maken en te kunnen publiceren. Tijdens mijn stage in Ierland heb ik via zowel labs in Leiden als het lab ik Galway contact gelegd met wetenschappers in evo-devo waar ik een mogelijk PhD project zou kunnen uitvoeren. Ik heb gemerkt dat het, zoals ik al vermoedde, erg belangrijk is voor toekomstige labs (zeker die buiten Nederland) om te zien dat iemand zich kan redden in het buitenland, en dat de staatsgrenzen geen beperking vormen. Ik heb o.a. gesolliciteerd bij het Instituto Gulbenkian de Ciência in Lissabon, Portugal, en ben daar aangenomen en intussen begonnen aan mijn PhD. Op meerdere punten merk ik nu al het profijt van mijn stage in Ierland: mijn blik op de verschillende onderzoeken in evo-devo is aanzienlijk verruimd (dit komt buitengewoon goed van pas bij het schrijven van mijn PhD project voorstel), maar meer dan dat: ik heb vertrouwen in de komende vier jaar die ik buiten Nederland door ga brengen. Mijn‘proeftijd’ in het buitenland heeft me laten zien dat ik me prima kan

redden buiten de vertrouwde omgeving. Hiernaast heb ik nog een heel belangrijke les geleerd, een die ik niet verwacht had. Tijdens mijn studie in Leiden ben ik erg actief geweest in zowel studenten- als studievereniging. Vaak ging dit ten koste van nachtrust en prestaties bij tentamens, presentaties en ander studiegerelateerd werk, ik voelde dat ik niet genoeg tijd had om alles dat ik wilde doen voor mijn studie daadwerkelijk in een dag van 24 uur te krijgen. In Galway was ik los van deze ‘verplichtingen’ en dacht ik dus het grootste deel van mijn tij d te steken in studeren, experimententen doen, en schrijfwerk. Hoewel ik inderdaad het leeuwendeel van mijn tijd op het lab heb doorgebracht merkte ik wat een averechts effect dit had op mijn efficiëntie, en dus mijn prestaties. In mijn PhD periode ben ik dus van plan om de zogenaamde ‘verplichtingen’ niet zomaar los te laten! Mijn viool is mee naar Portugal en ik ben naarstig op zoek naar een muziekmaatje. Ook ben ik trots op mijn ‘aanstelling’ als buitenlandse correspondent voor ‘Het Kameleon’, het blad van de Leidse Biologen Club, waar ik gedurende mijn hele studietijd voor heb geschreven. Mijn ideaal, een brede kijk, bevindt zich niet binnen het wetenschapsveld waar je passie ligt, maar juist in een passievolle blik naar búiten.

Foto: Marc de Haan

Origin - Universiteit Leiden

Een chloride vrije route naar epoxyhars

Mijn naam is Mart van Meurs, student Scheikunde. Ik ben de afgelopen 4 maanden bezig geweest met mijn bachelorstage. Daarvoor heb ik meegelopen met Jimmy van Rijn, AiO bij de vakgroep CoĂśrdinatie and Bioanorganische Chemie of kortweg CBAC.

kunnen brengen welke het goed doen en welke niet. Het was mijn taak om te onderzoeken of het toevoegen van zuur tijdens de reactie invloed had op een aantal van de betere katalysatoren. Dit deel van het onderzoek is belangrijk om de werking van de katalysatoren beter te kunnen begrijpen en eventueel stappen van een reactiemechanisme te bewijzen. Om dit te kunnen onderzoeken heb ik de reactie gevolgd van de katalysator met de beginproducten en het zuur. Dit heb ik gedaan door op verschillende tijdstippen de samenstelling van het reactiemengsel te meten en de resultaten te vergelijken. Uiteindelijk krijg je dan een curve waarin je kunt zien welke producten je katalysator op welk moment aan het maken is. Om het compleet te maken, heb ik behalve de zuurgraad ook temperatuur en oplosmiddel gevarieerd. Ook heb ik tijdens mijn onderzoek geprobeerd het epoxide te maken op een alternatieve manier. Deze is te zien in Schema 2.

Mijn begeleider Jimmy is al zoâ&#x20AC;&#x2122;n twee jaar bezig met zijn promotie onderzoek naar epoxyhars. Dit is een stofje dat veel gebruikt wordt in verf, coatings en lijm. Het probleem hiermee is dat deze harsen momenteel in de industrie gemaakt zonder gebruik van een katalysator. In plaats daarvan wordt er gebruik gemaakt van zowel anorganische als organische chloorverbindingen. Dit levert afvalproducten op die slecht zijn voor het milieu. Het zou dus een verbetering zijn om een manier te vinden om epoxyhars te kunnen maken zonder dat dit (vervuilende) bijproducten oplevert.

schema 1

Tijdens mijn stage heb ik mij bezig gehouden met de eerste stap. Jimmy heeft in zijn onderzoek al een heel scala aan katalysatoren gemaakt en hij heeft in kaart

Voor het gemak hebben we het molecuul door midden geknipt, chemisch gezien verandert er niet veel. Ik ben begonnen om van een diol een cabonaat te maken (eerste stap). De tweede stap was wat lastiger, ik moest namelijk opzoek naar de juiste katalysator, dit was een heel ander soort katalysator dan degene die ik in het eerste deel van mijn onderzoek gebruikte. Hiervoor heb ik niet alleen maar op het lab gestaan maar moest ik ook een en ander uit de literatuur halen. Uiteindelijk heb ik een redelijk resultaat verkregen, het eindproduct kan nog zuiverder maar toch ik ben tevreden. Ondanks dat ik met mijn onderzoek slechts een beetje heb bijgedragen aan een veel groter onderzoek, heb ik veel plezier gehad in het onderzoeken. Ook heb ik het op mijn vakgroep erg naar mijn zin gehad, ik kijk uit naar mijn masterstage.

Origin - Universiteit Leiden

De week van...

Shashini Munshi Mijn naam is Shashini Munshi en ik ben tweedejaars Life Science &

Maandag - Tat te ta ha dhiet te ta ha

Technology studente. Vanaf mijn huisje in Schiedam waar ik al bijna

De maandag is over het algemeen, niet de meest opwindende dag. Ik was nog ietwat vermoeid van het weekend door een late verjaardag en wat wijn. Maar een goed begin is het halve werk en dus begin ik mijn week altijd vol passie. Eerst was het tijd voor de colleges Immunologie en Moleculaire celbiologie. Tijdens het college Immunologie werd de humorale afweer en het complement systeem behandeld. Erg fascinerend was dat. Moleculaire celbiologie ging over de regulatie van de celcyclus en was zoals gewoonlijk ook zeer leerzaam. Na de colleges te hebben gevolgd, haastte ik mij naar de trein. De trein miste ik helaas aangezien het even duurde voor ik een plekje vond tussen de wirwar van verroeste fietsen. Ik probeerde het van de positieve kant te bekijken: ik haalde de stoptrein, die er twee keer zo lang overdeed, in ieder geval wel. In de trein had ik even de tijd om wat voor me uit te staren, zo’n moment waarop je met goede ideeën komt. Helaas bleven die ditmaal uit en daarom heb ik lekker mijn Harry Potter boek opengeslagen. Toen ik thuis kwam heb ik even snel wat gegeten. Het was namelijk alweer tijd om op weg te gaan naar PostWest, de plek waar ik op de maandagavond altijd te vinden ben. Het is een buurthuis waar de blauwe glanzende vloer niet meer te zien is door de dikke laag vuil die er ligt. Maar ik heb er dansles en het is leuk. Als ik ergens even mijn zorgen vergeet dan is het daar wel.

twintig jaar woon met mijn paps, mams en twee zusjes, reis ik elke dag knus in de trein met hetzij een Metro of Spits naar Leiden of Delft. Daar volg ik netjes mijn colleges en practica. Naast studeren is er ook tijd voor plezier en daarom volg ik twee keer per week danslessen in Bharata Natyam en Bollywooddans. De meeste ontspanning vind ik daarentegen thuis op de bank met een kop warme choco en slagroom wegkwijnend bij Mc Dreamy en Sawyer. Maar… een studentenleven is druk, dus het is elke keer weer een uitdaging om mijn studie, vriendje, werk, commissieactiviteiten en andere sociale en familie gebeurtenissen in één week in te passen.

Origin - Universiteit Leiden

Op de maandag heb ik les in Bharata Natyam, een Zuid-Indiase klassieke dans. Het leren van deze dans wordt gezien als het volgen van een opleiding en wordt daarom ook uiterst serieus genomen. In de dans komen zowel verschillende technieken als expressieve gedeeltes naar voren. De expressieve gedeeltes bestaan grotendeels uit het uitbeelden van met goden gerelateerde verhalen uit het Hindoeïsme. Dansen is voor mij heel belangrijk. Ik heb het voor zover ik mij kan herinneren altijd al gedaan en ik vind het prachtig. Dus ik zeg tat te ta ha dhiet te ta ha, voetjes van de vloer.

gemodificeerde organismen in elkaar knutselen en ze vervolgens heel veel eiwitten laten produceren. In de middaguren ging ik ook nog langs mijn werk. Ik werk bij Applikon, een bedrijf dat analyse apparatuur maakt. Daar heb ik een administratief baantje, waarbij ik orders invoer in een database. Daarna tikten de uren op de klok snel voorbij en met elk rondje van de grote wijzer begon de spanning om mijn verslag op een redelijk tijdstip af te hebben op te lopen. Om kwart voor twee ’s nachts was ik klaar met typen en de batterijen van mijn draadloze muis waren bijna leeg. Een goed moment om te stoppen dus, welterusten.

Dinsdag - Tik tak, tik tak Vandaag stond er iets belangrijks op het schema, iets Woensdag Voor een LST’er is de woensdag het begin van drie wat niet kon wachten en ondanks goed plannen vaak dagen practica. Een practicumdag is niet zomaar op het laatste moment moet gebeuren. Een keer in een dag, ultieme alertheid en nadenken over alles de zoveel tijd moet een student een verslag inleveren, wat je uitvoert is noodzakelijk. Vanochtend stond ik waaruit blijkt dat hij of zij de handelingen die tijdens om kwart voor zeven met beide een practicum zijn uitgevoerd benen naast mijn bed. Na het begrijpt. Uit zo’n verslag zal dagelijkse ochtendritueel en de blijken dat al die keren dat je de Niet zomaar leuk, rit naar Leiden in de trein, kwam centrifuge per ongeluk zonder ik aan in het Gorleaus gebouw deksel hebt gebruikt allemaal de maar hartstikke leuk waar de verwarming al heerlijk moeite waard waren, dat een heel hoog stond. Na een kort college team van docenten en studentasvan onze magnifieke docente sistenten niet zonder reden veel Gentechnologie over de stier Herman, wiens genen energie en tijd hebben besteed aan jou en dat de aan allerlei kanten waren gemodificeerd, was het dure enzymen niet zomaar waren aangeschaft. De tijd om zelf aan de slag te gaan. Practica zit altijd vol dinsdag stond dus in het teken van het maken van verassingen, onverwachte resultaten en wachten. Zo een representatief verslag, het verslag ging ditmaal ook deze dag. De sprankelde verassing waren de mooi over eiwitexpressie. Het bijbehorende practicum was groen oplichtend kolonies die het beruchte GFP gen buitengewoon interessant. We mochten genetisch

Origin - Universiteit Leiden

veroorzaakten: experiment geslaagd. Daarna was het tijd om een gel te maken en de kleine slotjes op die fragiele gel goed te laden met monsters. Een handeling die je op sommige dagen zo uit je mouw schut; op andere dagen kun je schudden wat je wilt, maar er komt gewoon niets uit. Uit de gelletjes kwam helaas naar voren dat de zuivering niet goed was gegaan, erg jammer. Gelukkig is er ooit een genie geweest die een gratis thee- en koffieautomaat vlakbij de practica zalen heeft neergezet, hier kon ik tijdens de wachttijd mooi gebruik van maken. Practicum kwam al sneller dan verwacht tot een einde. Verrast over het feit dat het vandaag nog licht was toen ik het Gorlaeus verliet, begaf ik mij naar huis. Woensdag is over het algemeen vriendje-dag, en daarom kwam mijn geliefde langs. Na wat bekvechten, goedmaken, kroketten en Lays 70 % minder vet Mediterraneanen herbes, was het alweer tijd om afscheid te nemen. Die stevige warme knuffel liet mij concluderen dat sommige mensen toch echt wel bijzonder zijn.

Donderdag - Held in labjas, op blote voeten en op sokken De donderdag begon met practicum. Het practicum gedeelte was vandaag redelijk kort, maar als wijze student ga je dan denken. Misschien is het een idee om alvast wat af te maken voor de practicumdag erna, die wordt zo namelijk korter. Dit bleek een goed

Origin - Universiteit Leiden

idee te zijn en we verlieten het lab dan ook niet later dan vijf uur exact. Net als maandag nuttige ik ook op donderdag snel een maaltijd, want er moest weer gedanst worden! Vandaag is het tijd voor Bollywood dansles. Bij dansgroep Tanushri te Rotterdam zijn we met ongeveer 12 meiden van rond de 17 die heel vaak de slappe lach hebben, veel kletsen en pasjes verzinnen op de blije, vrolijke Hindoestaanse nummers uit Bollywoodfilms. Dansles is uiterst amusant en geregeld mogen we op podia laten zien hoe erg wij het wel niet naar ons zin hebben. Zo ook over ongeveer een week. Er moest daarom hard worden getraind, diepe zuchten en vermoeide gezichten waren dan ook typerend voor deze les. Het kon de pret gelukkig niet drukken en we verlieten de zaal van maandag dan ook vrolijk nababbelend. Na thuis even een snelle douche genomen te hebben, ging ik op weg naar Delft. In een klein cafeetje in het centrum werd het eerste feest van het nieuwe studiejaar, georganiseerd door studievereniging LIFE, gehouden. Het thema: Held op sokken. Velen hadden dan ook hun mooiste sokken uit de kast getrokken om ze alles behalve charmant op allerlei manieren over hun broek aan te trekken. Niet zomaar leuk, maar hartstikke leuk. Het feest was geslaagd. Hoewel de zaal niet geheel gevuld was, heeft een iedereen zich prima vermaakt. Na een aantal uurtjes gezellige muziek was het genoeg geweest. Samen met een vriendin ging ik door de ijzige kou naar haar kamer, want de volgende dag moesten we weer op voor de laatste practicumdag van de week!

Vrijdag De vrijdag: een dag met uitzicht op weekend. Dus als je practicum hebt tot vijf uur, dan maakt het niet uit want straks is het toch weekend. Meestal is vrijdagavond dan de tijd om gezellig wat te gaan eten met vrienden in de stad of lekker warm op de bank een film te kijken met vriendje. Helaas konden we ondanks het harde werk van gisteren, niet eerder het practicum verlaten. Daarom was het ijd om aan verslagen te werken, maar door de wat kortere nachtrust dan normaal viel dit wat zwaarder dan gedacht. Na practicum ben ik rustig naar huis gegaan, waar ik lekker chocola heb gegeten en heerlijk dromerig naar Dr Dreamy heb gekeken. Na een warme douche, ben ik lekker in bed gekropen. Het weekend stond voor de deur en ook morgen stond er weer veel op het programma. Vandaag was eigenlijk ‘zo’n dag die je meemaakt en niet meer aan terug denkt’ en met alle drukte heb ik die minstens een keer per week.

terwijl je uit je raam kijkt, zie je langzaam de grote druppels veranderen in heldere sneeuwvlokken. Heerlijk, die zondag. Desalniettemin moest ik vandaag productief bezig zijn. Dus in plaats van naar de witbesneeuwde daken te kijken, ga ik nu de laantjes van alle practicum gelletjes benoemen. Ajuus!

Zaterdag Voor vandaag was het de bedoeling om met wat dansgenootjes op zoek te gaan naar nieuwe kerstgetinte dansoutfits voor de performance volgend weekend. Vanwege het maken van verslagen, heb ik besloten maar niet mee te gaan. Ik begon de dag met notulen lezen van mijn commissie, de Sympocie, die bezig is met het organiseren van een buitengewoon fantastisch Life Science Symposium in 2010. Mijn functie in de commissie is lastig te omschrijven, maar ik houd mij vooral bezig met de sprekers die gaan komen en de samenstelling van het Comité van Aanbeveling. Helaas kon ik afgelopen week niet bij de vergadering zijn, maar na het lezen van de notulen was ik weer helemaal bij. De zaterdag werd verder gevuld met wat huiselijke bezigheden, zoals de was ophangen, kamert opruimen, luieren, meezingen met Katy Perry en soortgelijke verrichtingen. In de avond was er bezoek en na wat geklets en gefrituurd voedsel vielen mijn oogjes al snel dicht en was het tijd voor dromenland.

Zondag - Sneeuw De zondag is aan de ene kant een zeer fijne dag: lekker uitslapen terwijl de regendruppels tegen het raam kletsen en de kerkklokken om stipt kwart voor tien hevig beginnen te luiden. Je hoeft nog niet op en

Origin - Universiteit Leiden

Een kijkje achter de schermen bij… De Bèta Banenmarkt Ten tijde van schrijven is het 9 december en zijn we halverwege. In de afgelopen drie maanden zijn we als bestuur snel volwassen geworden. Het grootste deel van de bedrijven is aangeschreven, de eerste aanmeldingen zijn al binnen en deze maand zullen we de

tot over de oren in de practica (Lisanne) of druk met andere besturen (Anton, Floris). Maar het is de moeite zeker waard; de vergaderingen op maandagavond zijn ook best gezellig, we leren veel en het gaat ook goed met de BBM!

deelnemende bedrijven rond krijgen. De advertenties voor de verenigingsbladen zijn de deur uit en onderhandelingen over workshops zijn in volle gang. Nu nog drie maanden tot woensdag 11 maart… DOOR: Christiaan van Gorkum

Soms is het even slikken, want per maand ben ik zo’n 60 uur bezig met de Bèta Banenmarkt (BBM). Gelukkig geen hele dagen, maar toch een flinke druk op mijn vrije tijd naast de drukke studie. De andere BBMers zijn druk aan het stagelopen (Ruud, Sarina),

Origin - Universiteit Leiden

Maar we zijn er nog niet. Wanneer de lijst van deelnemende bedrijven compleet is, zullen we snel aan het promotiemateriaal beginnen om jullie op de hoogte te brengen van het ‘Science Career Event’. Welke bedrijven komen er? Op welke workshops kan ik me inschrijven? Kunnen er mooie stages of nog mooiere banen worden geregeld? Wat kan ik nu eigenlijk met mijn studie? We hopen al deze vragen te beantwoorden en aan eenieders verwachting te voldoen.

De weg naar succes Hoe goed ook de overdracht, je staat je toch achter de oren te krabben als je alleen aan het roer staat. De Faculteit verwacht veel, de studieverenigingen verwachten veel en de studenten verwachten nog meer. Dit is wat het leuk maakt om bestuur van de stichting Bètabanenmarkt te zijn, na 24 jaar BBM werken we tegenwoordig samen met alles en iedereen. Op het snijvlak van de faculteit, de studieverenigingen en de bedrijvenwereld. En zoals Harmen Jousma van Science Based Business altijd zegt: je kunt een goed idee hebben, maar het komt uiteindelijk neer op goed managen van je idee. De ondersteuning is dus erg prettig en er wordt flink vergaderd om alles in goede banen te leiden. Als LS&Ter ligt mijn focus bij het Bio Science Park en probeer hier zoveel mogelijk bedrijven te regelen. Maar met Life Sciences alleen zijn we er nog niet. Scheikunde zonder medicijnen, macrobiologie en de harde bètawetenschappen horen er ook bij. De IT is vaak geen probleem, financiële instellingen willen wiskundigen en natuurkundigen kunnen aan de slag

met nanofysica. Toch zullen sommigen zich afvragen: waar is Shell, waar is het grote Philips? Helaas kunnen we deze bedrijven niet overtuigen naar onze markt te komen, zij promoten zich liever op andere wijzen waaronder een specifieker contact met de studieverenigingen. De Universiteit Leiden levert geweldige academici, kritische individuen met eigenzinnige meningen. Maar je zult wel jezelf moeten verkopen. We zullen in ieder geval helpen met een CV-check en sollicitatietraining. En als de bedrijven eenmaal zijn overtuigd van de Bèta Banenmarkt, is het voor jullie een inkoppertje.

Hét Science Career Event En hoe verkopen wij het ‘Science Career Event’? De Bèta Banenmarkt is uniek! Onze markt is op de faculteit, dichter bij de student komt een bedrijf niet. Hierdoor is de grootste drempel al genomen, want de bedrijven zijn bij ons op bezoek, niet andersom. Een babbeltje is snel gemaakt, de workshops snel gevonden en het drankje met bedrijven snel gedronken. Kredietcrisis of niet, we mogen in onze handjes knijpen dat we bèta’s zijn, we zijn nog steeds gewild! In de middag van woensdag 11 maart zullen 30 bedrijven

zich presenteren in het Gorlaeus. Met casestudies van bedrijven, een workshop over ondernemen, sollicitatietraining en CV check. Dit voor een ideale oriëntatie en wellicht een stage of een baan. En we zijn de kwaadste niet, de lunch en borrel zijn op onze kosten. En zo hopen we het ook aan jullie te verkopen: ruim een middag in voor vlotte contacten met bedrijven. Kom je oriënteren, scoor een stage of vind je perfecte baan; een middag voor je toekomst. En dan begroeten wij je op het ‘Science Career Event’, your ‘Key to Success’!

Stichting Bèta Banenmarkt presenteert het

Science Career Event Key to Success • • • •

Infomarkt Case Studies CV Check Sollicitatietraining

Voorlopig programma Infomarkt van 13.00 tot 17.00 12.30 - 13.30 Gratis lunch 14.00 - 17.00 Workshops 17.00 - 18.00 Borrel

woensdag 11 maart in het Gorlaeus registreer nu op

www.betabanenmarkt.nl

Origin - Universiteit Leiden

Terugblik op het Lustrumjaar van de Leidse Biologen Club De Leidse Biologen Club vierde afgelopen jaar een groot feest, want onze vereniging had de mooie leeftijd van 85 jaar bereikt! Om dat te vieren heeft het bestuur ‘Yggdrasil’ een zevental lustrumactiviteiten georganiseerd die zeer goed zijn ontvangen door onze leden. De eerste activiteit was in februari, we zijn toen gaan bowlen. Door de hoge opkomst van jonge leden, werd dit een ultieme startactiviteit en menige strike werd gegooid. In april hebben we een heerlijke cocktailavond verzorgd onder het motto ‘LustRUM’,en mede dankzij het guitige inschenkgedrag van de verzorgende bestuursleden eindigde de voorzitter met een natte en naar alcohol riekende zwembroek. In juli werd een echt biologenweekend georganiseerd: een kampeerweekend in de Biesbosch waar vol jolijt werd geweerwolfd, gebarbecued, gekanood en door sommigen zelfs gezwommen. Ondanks grote en immer toenemende populaties aan muggen is iedereen er toch nog zonder kleerscheuren vanaf gekomen en is hier mogelijk een jaarlijks fenomeen geboren. In het nieuwe academisch jaar zijn we verder gegaan met het vieren van ons lustrum. Daartoe zijn we in november gaan lasergamen, waar aanwezigen elkaar pijnloos af konden schieten ten behoeve van hun eigen belang. De lustrumdiescommissie verzorgde in november een week vol mooi activiteiten. Naast de traditionele activiteiten als boogschieten en wildwatervaren, werd

Origin - Universiteit Leiden

een bezoek aan het Esscher-museum gebracht en een reünistendag georganiseerd. Als klap op de vuurpijl hebben we dit lustrumjaar afgesloten met bier tijdens de ‘Belgische bieren-borrel’, waar menig duveltje, gulden draakje en deugnietje is verzwolgen. Zo aan het einde van het jaar kijk ik met trots terug op de vele leuke activiteiten, ze waren vooral dankzij de komst van onze leden zo succesvol. Uiteindelijk kan je als organisator wel een kleine hand spelen in het creëeren van sfeer, maar het zijn de aanwezigen die hier uiteindelijk de belangrijkste rol in spelen en met die leden hadden wij het dit jaar wederom ontzettend getroffen. Thijs Groenewegen

Nieuw LBC bestuur: Aguara! Eindelijk is het dan zover. Na weken van voorbereiding is ons bestuursjaar aangebroken. Het belooft een jaar vol activiteiten, drukte en gezelligheid te worden en wij zijn er klaar voor om dit te gaan realiseren. Wij zijn ‘Aguara’, het nieuwe bestuur van de Leidse Biologen Club, gewisseld op 9 december 2008. Aguara is de Fox god van het oude Amerika. Zij staat symbool voor slimheid, snelheid, wijsheid en strategie, net zoals wij als bestuur hiervoor staan. Ook staat de vos symbool voor flexibiliteit, oftewel aanpassingsvermogen. Een belangrijk kenmerk, waar in onze ogen geen bestuur zonder kan. Dit weerspiegelt zich ook in ons motto ‘Nil volentibus arduum’, niets is onmogelijk voor hen die willen. Voor komend jaar hebben wij al vele leuke activiteiten op de planning staan. Wij als bestuur zullen zorgen voor leuke feesten met spetterende thema’s. Ook een after-lustrum activiteit mag komend jaar niet ontbreken. Daarnaast zullen de commissies nog diverse activiteiten verzorgen, waardoor de LBC als vereniging een actief jaar tegemoet zal gaan. Nu presenteer ik u met trots het 86ste bestuur der Leidse Biologen Club, met een korte introductie ter kennismaking: V.l.n.r. Pim Kuizenga Pim zal komend jaar onze Ab-actis zijn en zorg dragen voor de notulen. Hij weet met zijn pen net zo vlot te schrijven als dat hij praat, dus trek maar alvast wat tijd uit voor het lezen van de notulen, de gastenboeken en de brieven die komend jaar namens ons bestuur geschreven zullen worden.

Nathalie Strookman Nathalie wordt de blonde assessor Extern, met haar looks en vlotte babbel zal zij geen moeite hebben de sponsoren om haar vinger te winden. Nathalie en ik vormen met zijn tweeën het vrouwenfront binnen het bestuur, maar daarom zal je ons niet minder horen (zie de roze bestuurskleur). Dwayne van der Klugt Dwayne houdt van feestjes en heeft er al genoeg meegemaakt om te weten hoe je ze moet organiseren; Dwayne en assessor Intern is dus als twee handen op één buik. Nu al is hij met veel leuke ideeën op de proppen gekomen en met zijn vrolijke lach en rake grappen weet hij elke vergadering weer tot een gezellige bijeenkomst te maken. Louis Maas Komend jaar zal deze assessor Onderwijs het druk krijgen, hij zal er op toezien dat de veranderingen binnen het onderwijs goed zullen verlopen. Maar vrees niet - met of zonder staartje - we hebben de juiste man op de juiste plek. Evelien de Vries Zoals Pim het zo goed verwoord heeft: “Dit kleine meisje dat graag met de scepter zwaait zal ervoor gaan zorgen dat het hele jaar onze zeilen strak gespannen zullen zijn. Opdat wij optimaal in de wind liggen en wij niet na afgelopen lustrumjaar de mosterd na de maaltijd zullen zijn, maar het kersje op de slagroomtaart!” Erwin Zethof Vorig jaar heeft Erwin zich bewezen in de Dies commissie. Samen met vijf anderen heeft hij toen een Dies georganiseerd die de naam ‘Extreme’ waardig was. Komend jaar zal hij de Quaestor zijn en onze financiën met veel liefde beheren, net als zijn (vrouwelijke) fans. Wij hopen u te zien op één van onze activiteiten! Evelien de Vries H.t. Praeses der Leidse Biologen Club

Origin - Universiteit Leiden

Weapons of Venom: Snake Science I have had a dramatic life-changing experience when I was 14 years old; for the first time in my life I touched a living snake. This was a mind-blowing experience and I knew my life would never be the same anymore. Now, eleven years (and a lot of snakes) later, I am a PhD student in the lab of Prof. Dr. Michael Richardson in the department of Integrative Zoology, Institute of Biology. My research focuses on snake evolution and the medical properties of snake venom. I travel the globe to exotic locations to catch snakes and collect data for my research.

By Freek Vonk, PhD Student, NWO TopTalent grant laureate, Richardson lab, Integrative Zoology, Institute of Biology.

Snakes are not your everyday animal. They are limbless, elongated, sometimes highly venomous creatures with a profound power to influence human imagination. They can hiss or rattle loudly, yet they can be silent as the grave when they want to stay undetected. These under appreciated animals have successfully colonized the world and all of the ±3000 modern species are scattered over the continents. Some snakes can fly from one rainforest treetop to another, others can burry themselves deep into desert sand, spit their venom into the eyes of an attacker, or have heat seeking pits below their nostrils to locate warm-blooded prey. The diversity in the world of snakes is truly immense.

Early origin Snakes evolved from lizards approximately 100 million years ago. Whether snakes originated in a marine or terrestrial environment remains one of the most controversial issues in snake evolution. Surely, a lizard gone swimming could benefit from losing its limbs and a lizard gone

Origin - Universiteit Leiden

burrowing could benefit all the same. Either way, the first snakes were not very different from the modern ones. The largest snake fossils ever found belonged to specimens of 11 and 13 meters that lived 40 and 60 million years ago respectively. Nowadays, anacondas and reticulated pythons may still reach lengths of 9 meters or so, although sightings are rare. Snake diversity got a real boost during the evolution of ‘advanced snakes’ that probably started during the Lower Eocene some 50 million years ago. Although the ancestor of the advanced snakes already had venom glands, it lacked a sophisticated mechanism to inject venom into its prey and attackers. Venom just dripped slowly from the labials, entering prey through wounds caused by teeth that punctured the skin. The early advanced snakes subsequently underwent a remarkable adaptation, of which no parallel can be found in the natural world. The rear part of their dentition became developmentally uncoupled from the rest, which allowed the rear teeth to evolve — without constraints and in close association with the venom gland — into venom-conducting teeth. The basic fang-gland complex was formed. Because these venomous snakes did not need to constrict their prey anymore, a heavy body plan with lots of sheer muscle power could be abandoned and these snakes evolved to be more slender and agile — occupying niches that where previously unavailable for snakes.

Venom Snake venom is composed of hundreds of proteins and peptides, all of which evolved in order to immobilize prey items quickly and efficiently. The claim that snake venom has evolved to digest, or partly digest, prey outside the body, has never been proven scientifically. On the contrary, recent research does not support any role of digestion in snake venom function. Snake venom proteins are not modified salivary proteins, as often thought, but modified body proteins, recruited into the venom by gene duplication events followed by selective expression

in the venom gland and extensive evolutionary ‘tinkering’ of the proteins. Immobilization can be achieved, for example, by inhibiting the function of vital organs, or by blocking the nervous system. A remarkable feature of snake venom is the extreme specificity and potency of the venom proteins; very little is needed to cause a large effect. This makes them particularly interesting for pharmaceutical companies and research into new drugs. For example, a large ‘blockbuster’ drug called ACE inhibitors — used to treat high blood pressure and hart failure — is based on a venom protein found in a large South-American pitviper.

Quests Hardly anything is known about venom regulation in snakes. Snakes may undergo ontogenetic change in venom composition: a young snake might have a different venom protein profile than an adult snake of the same species — probably caused by ontogenetic dietary changes. It would be very interesting to examine the genetic basis for this regulation and change. If we know how snakes regulate the expression of their venom proteins throughout their lives, we might be able to influence this artificially in living snakes in the lab. Pharmaceutical companies and biomedical researchers that use snake venom often require large amounts of a certain venom protein, which is obtained by ‘milking’ the venom from living snakes, followed by purification of the protein of interest from the venom. If we are able to influence which venom proteins are expressed and which ones not we can save tremendous time and cost.

screens we overcome a major obstacle in bioprospecting studies, that they are low throughput and high cost. The projects that I am currently involved with are diverse, and involve both evolutionary studies as well as bioprospecting studies. I consider myself extremely lucky with my position as PhD student in the lab of Prof. Dr. Michael Richardson, because I get the freedom to explore my own creativity and idea’s but I also get support and advice whenever I need it. Working in science is not a job, it’s a lifestyle. Scientists are driven by fascination with the natural world; they are curious and ask questions. And new answers create new questions. This is what I love about science. It’s never boring, and never ending, as long as you keep asking.

Another way to obtain large amounts of certain venom proteins is to establish snake venom gland cell cultures. Although it is shown that this is feasible, secretion of venom proteins drops after a few passages and protocols need to be optimized. It might even be possible to develop technologies for implanting transgenic venom gland cells in host animals which could then secrete customized proteins. Together with my supervisor Prof. Dr. Michael Richardson and his colleagues in the Smart Mix consortium we are also currently screening a number of snake venom samples on their medical properties using a zebrafish screening assay. Using zebrafish

Origin - Universiteit Leiden

Chemisch Dispuut Leiden

CDL eerstejaarsexcursie naar Nolet in Schiedam 31 Oktober was het zo ver, de eerstejaars van het CDL en het TG gingen voor het eerst op excursie met de studievereniging van hun nieuwe opleiding MST. De ging reis naar een fabriek in Schiedam, en wel één die veel te maken heeft met het studentenleven, namelijk de jeneverstokerij van Nolet. Omdat er erg veel interesse was voor de excursie, werd de groep opgedeeld in twee kleinere groepen waarvan er één ‘s ochtends de stokerij zou bezoeken en één ‘s middags. Na een treinrit en een enerverend stuk met de bus, werden we mooi voor de deur van de stokerij afgezet. En een opvallende deur was het zeker, de hoofdingang bevond zich namelijk in een molen. En wel de hoogste en meest moderne stellingmolen ter wereld. Na een duidelijke uitleg over het ontstaan van Nolet en haar huidige activiteiten mochten we plaats nemen in de lift, welke ons schuin omhoog bracht naar de 6e verdieping. Vanaf daar daalden we weer af naar de filmzaal alwaar we een productpresentatie kregen over Nolet Vodka. Dit merk is vooral populair in de Verenigde Staten, hierdoor is Nolet flink gegroeid. Na het bezoek in de molen, gingen we de fabriek in. Daar zagen we de beroemde Ketel 1, welke zijn naam heeft gegeven aan de jenever producten van Nolet. Deze ketel wordt tot op de dag van vandaag nog steeds gestookt met echte kolen, dit om de vroegere traditie in stand te houden. Na bezichtiging van de vele stookketels die Nolet rijk is, hebben we een bezoekje aan de bar gebracht waar

Origin - Universiteit Leiden

barpersoneel regelmatig speciale cursussen kan volgen over het brouwen van lekkere cocktails. Tijdens ons verblijf in de bar werd er ook verteld over een nieuw systeem dateen verbinding legt tussen de stokerij en de opslag, welke aan de andere kant van een kanaal staat. Dit systeem voorziet in een transportband onder het kanaal waarlangs gebottelde producten en lege flessen heen en weer worden gestuurd. Na deze uitleg gingen we naar de ontvangstruimte. Daar namen we afscheid van onze begeleiders en gingen we naar huis. Maar natuurlijk niet voordat we eerst nog een paar productsamples meegekregen hadden. Al met al was het een zeer leuke en leerzame excursie. Johan Postema

Agenda Vrijdag 23 januari

Woensdag 11 maart

Bètadag Dag georganiseerd voor middelbare scholieren met experimenten en colleges rondom het thema ‘Lost’.

Science Career Event De jaarlijkse carrière markt (voorheen BètaBanenMarkt) van de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen.

Vrijdag 6 februari Bètagala Het jaarlijkse gala van de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen.

Zaterdag 14 maart Oriëntatiedag Kijk voor meer informatie op www.studereninleiden.nl.

Maandag 9 februari Diesviering Universiteit Leiden Viering vanwege de 434e Dies Natalis van de Universiteit Leiden op 8 februari.

Vrijdag 17 april Open Dag (Gorlaeus Laboratorium)

Donderdag 5 maart PAC Symposium Scheikundig syposium, georganiseerd door studievereniging CDL. Onder de sprekers zullen twee Nobelprijswinnaars, prof. Sharpless en prof. Walker, zijn.

Promoties Woensdag 14 januari, 11.15 uur

Woensdag 21 januari, 13.45 uur

Promotie: Hr. J. Soltani Titel: Host genes involved in Agrobacterium-mediated transformation Promotor: Prof.Dr. P.J.J. Hooykaas

Promotie: Hr. X. Xu Titel: Transient interaction studied by NMR: iron sulfur proteins and their interaction partners Promotor: Prof.Dr. G.W. Canters

Donderdag 15 januari, 13.45 uur Promotie: Titel: Promotor:

Mw. M. Bot Bioactive Lipids as Key Regulators In Atherosclerosis Prof.Dr. T.J.C. van Berkel, Prof.Dr. E.A.L. Biessen

Donderdag 29 januari, 16.15 uur Promotie: Hr. T. van Es Titel: Vaccination Promotor: Prof.Dr. Th.J.C. van Berkel

Woensdag 21 januari, 11.15 uur Promotie: Mw. B. Drigo Titel: The impact of increased atmospheric carbondioxide on microbial community dynamics in the rhizosphere Promotor: Prof.Dr. J.A. van Veen, Prof.Dr. G.A. Kowalchuk

Voor meer promoties, kijk op: www.promoveren.leidenuniv.nl

Origin - Universiteit Leiden

Faculty of Science

Sylvius-gebouw

Nieuwe huisvesting voor Biologie Het Instituut Biologie Leiden is gehuisvest in verschillende gebouwen in Leiden. Daar gaat in 2009 verandering in komen want dan zal het IBL het gerenoveerde Sylvius-gebouw aan de Wassenaarseweg betrekken. Daarmee komen alle medewerkers en studenten van het IBL samen te werken op een locatie. Momenteel wordt hard gewerkt om het ontwerp van Hoek & de Wit Architecten uit Delft voor het Sylvius gestalte te geven. Als alles volgens plan verloopt, zal het collegejaar 2009 - 2010 van start kunnen gaan op de nieuwe locatie. Het Sylvius wordt voorzien van een aantal collegeruimtes met moderne faciliteiten voor het onderwijs. Ook de labzalen worden voorzien van nieuwe labtafels, zuurkasten en wat verder nodig is voor het gevarieerde onderzoek op het gebied van lifesciences en biodiversiteit te faciliteren. Met de verhuizing naar het Sylvius komt het IBL in het hart van het BioSciencepark Leiden te zitten en op loopafstand van het Gorlaeus complex waar onderzoekers van het IBL samenwerken met andere instituten in het Cell Observatory. In 2009 kunnen medewerkers en studenten samen in het Sylviusgebouw werken om van Leiden de biodiversiteitsstad van Nederland te maken.

www.science.leidenuniv.nl

Universiteit Leiden. Universiteit om te ontdekken.