20162017 origin#2

Opleidingen Bio-Farmaceutische Wetenschappen | Biologie | LST | MST

Lees de ervaringen van de Nacht van Kunst & Kennis

Art and Science

December 2016 jaargang 12

#2

op blz 28

Humboldt: a Pioneer of the Natural Sciences Viewing nature through the eyes of a poet

Culinaire Chemie met Harald van Mil ☰

2 ORIGIN #2

NIEUWS Hoogleraar Data Science Aske Plaat was op 11 oktober te zien in het tv-programma Nieuwsuur tijdens een item over de mogelijkheden en gevaren van kunstmatige intelligentie. Het item was naar aanleiding van een

115 van de 448 bètastudenten van lichting 2015/2016 verdienen met een cijfergemiddelde van een 8 de vermelding cum laude voor hun propedeuse. Zes studenten haalden het predicaat summa cum laude (9 gemiddeld), één student haalde drie cumlaudepredicaten voor drie studies.

Universiteit Leiden

3

Special: Mixing Art with Science 6 – Studentenartikel: Het mysterie van de muziek 8 – Studentenartikel: De Wetenschap van de Kunst Zomerschool 10 - Instituten: LIC 12 – Bètavraagbaak Is Nederlands ook wetenschap? 14 – Centrefold: Diospyros lotus 16 – Book review: Influence: the psychology of persuasion 19 – Culinaire Chemie met Harald van Mil 20 – Uit Den Ouden Doosch 24 – Humboldt: A Pioneer of the Natural Sciences 26 – Fotoreportage Nacht van Kunst en Kennis 28 – Massive Open Online Courses 30 - Agenda, colofon, volgend nummer 31

Aske Plaat in Nieuwsuur

Kwart bèta­ studenten haalt propedeuse cum laude

inhoud #2

jaargang 12, december 2016

symposium van de KNAW over de doorbraak in het spelen van Go met behulp van kunstmatige intelligentie. Aske Plaat was daar een van de sprekers.

Special:

Mixing Art and Science 6 Art and Science are often thought to be incompatible, but appearences can be deceiving. In fact, in a way, art and ­science are always connected. Read it in the special of this edition!

Jantine Brussee tweede in PhDcompetitie Farmacologe Jantine Brussee won op 4 oktober de tweede prijs in de Figon-Pfizer PHD Student competition tijdens de DUtch Medicine Days in Ede. Brussee is promovenda bij het Leiden Academic Centre for Drug Research (LACDR), divisie farmacologie. Als winnaar van de interne competitie tijdens het LACDR Spring Symposium vertegenwoordigde zij Leiden bij de Figon-Pfizer-competitie. De titel van haar presentatie was: 'Inflammation and organ failure affect CYP3A-mediated midazolam metabolism in critically ill children'.

Ze voerde haar onderzoek uit in samenwerking met het Sophia kinderziekenhuis / Erasmus MC in Rotterdam.

Culinaire Chemie met Harald van Mil 20 Biologie- en LST-studenten zullen Harald kennen als statistiekdocent en redder in nood bij het afronden van stages. Over de loop van de avond, tussen de tortilla's door, werden Harald twee vragen gesteld.

Arnold Tukker kritisch over Miljoenennota in Leidsch Dagblad

Uit Den Ouden Doosch: – Paradijsvogels zonder poten 24

In een opiniestuk in het Leidsch Dagblad uit Arnold Tukker zijn zorgen over de onlangs verschenen Miljoenennota 2017. Het gebrek aan aandacht voor duurzaamheid is volgens Tukker schrijnend.

Heel lang hebben paradijsvogels voor mysterie gezorgd. Niemand had de dieren ooit levend gezien. Men dacht zelfs dat de vogels geen poten hadden en daarom hun hele leven door de hemel vlogen.

 ☰

Voorwoord Hoe belangrijk is kunst en hoe belangrijk is wetenschap? Kunstenaars vinden vaak dat de urgentie om je te kunnen uiten door middel van kunst wordt onderschat door wetenschappers, maar daartegenover staat dat wetenschappers zich vaak niet begrepen voelen door kunstenaars. Er lijkt een tweedeling te zijn (die overigens ook wordt besproken in de Betavraagbaak), maar in deze ‘Art and Science’ editie van Origin willen we laten zien dat de mooiste ontwikkelingen ontstaan wanneer kunst en wetenschap elkaar kruisen. De Special bevat een groot aantal voorbeelden hiervan, van mode met technische snufjes tot decoratie voor in huis met lichtgevende microorganismen. Denk ook aan hoe de wetenschap het nauwkeurig afbeelden van de omgeving door middel van tekenen al vanaf het begin van de wetenschap tot nu gebruikt (zie Centrefold). Dit is in het verleden overigens niet altijd even goed gegaan (zie Uit Den Ouden Doosch).

Al met al waren er dus meer dan genoeg leuke onderwerpen om over te schrijven voor deze editie. Veel leesplezier en vergeet deze keer vooral niet om ook alle mooie plaatjes erbij goed te bekijken!

Charlotte van ’t Westende Hoofdredacteur Origin Master student Neurosciences (VU) and Philosophy of Neuro Science (VU)

SPECIAL

4 ORIGIN #2

jaargang 12, december 2016

Art and Science

Universiteit Leiden

Intimacy 2.0 by Anouk Wipprecht (Source Studio Roosegaarde)

Intimacy White by Anouk Wipprecht (Source Studio Roosegaarde)

Figure 1.

Art and Science are often thought to be incompatible, but appearences can be



deceiving. In fact, in a way, art and science are always connected. Think about the great creativity aspect in being a good artist and being a good scientist: you have to think out of the box, come up with something new and remarkable, take chances and dare to

Auteurs:

execute your ideas. While this may be farCharlotte van ‘t Westende

fetched, there are lots of examples where the the connection between art and sci­

Master student Neuro­ science (VU) and Philosophy of Neuro Science (VU)

ence couldn't be clearer. A lot of scientific

Annika Koumans

great example, but there are infinite forms

bachelorstudent biologie

developments are picked up and used by artists with the 3D printer as a recent and in which art and science are connected that are less famous, but also very cool.

Fashion and science

Let’s start with the fashion industry.

Ever thought a dress that plays with intimacy by becoming transparent when you are aroused (figure 1 and 2)1? This kind of designs belong to a field called “fashionable technology”, the intersection of fashion, design, science and technology, in which things like motion and respiration sensors are combined with wearable clothes2.

Anouk Wipprecht, a leading Dutch fashiontech designer who designed the dresses in figure 1 and 2, combines artificial intelligence and fashion to create a “higher state of connectivity between the body and our clothing”3.

Another remarkable example of fashion and science combined is the use of active bacteria to automatically open little pieces of cloth when you’re feeling hot (figure 3). Bacteria from Japanese fermented soy beans are 3D printed into biohybrid material that is used as clothing fabric, known as BioLogic, and these bacteria react to sweat and humidity. The researchers at MIT’s Media Lab who developed Biologic are working together with fashion designers at the Royal College of Arts and sports brand New Balance 1 2 3

http://www.maartjedegruyter. nl/?categorie=artikelen&id=48 http://www.necromantical.com/tag/anoukwipprecht/ http://www.necromantical.com/tag/anoukwipprecht/

 ☰

MIT's BioLogic (Source Ars Electronica)

Figure 2.

to use BioLogic in traditional garments and athletic wear4.

Visual arts and science

The visual arts are also interwoven with science and technology. The Dutch artist Theo Jansen makes socalled Beachbeasts (nl: Strandbeesten) of plastic yellow tubes (figure 4). They may seem just like a normal piece of art, but there’s more to it. Theo Jansen made, as he describes it, a new form of life, in which the Beachbeasts are skeletons that are able to walk on the wind and thus don’t have to eat. His goal is to put the animals on the beaches, where they can survive by themselves and start their own life5. There is also another area where science and visual arts are combined, namely in BioArt. In BioArt, artists work with tissue, bacteria, living organisms and life processing. Let’s focus on how bacteria can be used in BioArt. Bacteria can be genetically modified to express fluorescent proteins in different colors.

When you plate the bacteria in a specific way in a petri dish, you can make some pretty special plates (figure 5). There even has been an Agar Art Contest last year, in which five judges evaluated 85 Agar Art submissions, and there will be another contest this 4

5

http://www.3ders.org/articles/20151105-mitsbiologic-bacteria-powered-3d-printed-biofabricopens-you-sweat.html http://www.strandbeest.com/

5

Figure 3

Bacteria from Japanese fermented soy beans are 3D printed into biohybrid material that is used as clothing fabric



MIT's BioLogic (Source Ars Electronica)

Figure 4

SPECIAL



6 ORIGIN #2

jaargang 12, december 2016

Art and Science

Universiteit Leiden

BioArt (Source Wikimedia Commons) year6. You probably will not get a petri dish filled with bacteria as a piece of art in your house, but what about the Dino Pet (figure 5)7? The Dino Pet is filled with dinoflagellates, which emit a blue glow by bioluminescence. The ‘pet’ photosynthesizes during the day and glows at night and is sold as a living art piece. These are just a few examples of science combined with visual arts, but the possibilities are endless.

Art and scientific ethics

In science, new developments often go faster than we can imagine. As a result, people sometimes feel estranged from science, or even scared. Because the pace of new scientific discoveries is higher than the rate we can adjust to their implications on our daily lives, people sometimes lack the ability to connect with science. Sometimes it even goes beyond what we think ourselves capable of understanding, or we don’t even want to think about it,

like embryo-selection for example. A lot of artists use this confusion as an inspiration, or a way of exploring the boundaries of our humanness. Furthermore, when rational thoughts fall short, art can be used to communicate ideas and understanding.

Like Floris Kaayk does in his modular body project where he tries to explore what the concept ‘life’ contains.8 In short movies he shows us the development of Oscar, a small modular human who is build out of assembled body parts that are modelled on a computer. Oscar only exists in the computer, and Kaayk has made some 3D-printed models. But when you think about the scientists that managed to grow working liver tissue in vitro, it is not hard to imagine that one day we might be able to grow

Dino Pet

Figure 6 6 http://www.asm.org/index.php/asm-newsroom2/press-releases/94018-the-americansociety-for-microbiology-announces-winners-ofthe-agar-art-challenge 7 https://biopop.com/products/dino-pet

8 http://www.dekennisvannu.nl/site/artikel/TheModular-Body-Floris-Kaayk-gaat-een-mensjebouwen/8091

entire human Figure 5 or ga n s .

Kaayk also wonders when you can say something or someone is living. A modular beating heart is just a heart, but when does this heart become part of a person of a living thing? If you could replace every single body part of a person, is that person still there?

By making art that seeks the boundaries of science, we can ask ourselves questions that we might need to answer before the possibilities of scientific edge cases become reality.

Art and biotechnology

Bioart can also be useful as a bridge

from t h e s c ient i f ic ivory tower to society. Aside from the ethical problems new discoveries might raise, a lot of science is invisible or inaccessible for the public. For instance biotechnology. Biotechnology has been around for quite some time, like using yeast to brew beer or using bacteria to produce yoghurt. As the knowledge of microbiology increases, so do the applications for biotechnology, to the point where it is not so easy for nonscientist to grasp the implications on daily life. While at the same time, Genetic Modified Organisms (GMO’s) are getting more and more abundant

 ☰

in society. This ever-increasing pile of knowledge and its implications on life can be scary, and, let’s be honest, also a little boring. One of the scientists that is trying to make biotechnology a little bit sexier for the public is David Louwrier, researcher at Leiden University.

9 He tries to bring scientists, artists and scholars together to create a space for an open debate about the development of BioSolar Cells. The artworks are discussed by the stakeholders in the renewable energy debate to find solutions for the ethical and cultural problems that are connected with it. At the same time, a Phd-student is trying to draw conclusions about how to form ethical guidelines while implementing the role of the public opinions.

Fiction and Science While movies and books don’t seem the most serious way of implementing science in society, for sure they have been a great influence over the years.

Take for instance 2001: A Space Odyssey, or Solaris, movies where the scientific development is years ahead of ours in reality. By putting a relatable protagonist in situations where our current ethical guidelines fall short we are forced to think about what we would do ourselves. The same goes for books. One of the most outstanding examples of last years is The Martian, where an astronaut that has been left behind on a hardly livable basis on Mars uses almost every scientific field of knowledge you can think of in 9 http://www.universiteitleiden.nl/en/research/ research-projects/humanities/making-a-field-ofinterpretation-for-biosolar-cells

7

Where visual artists are often bound to the materials they are using, science fiction storytellers only have the bounds of their imagination to hold them back. order to survive. Where visual artists are often bound to the materials they are using, science fiction storytellers only have the bounds of their imagination to hold them back. Maybe that is why the science part in science fiction sometimes seems a little too futuristic, but it sure is one of the most accessible art forms.

Sometimes it seems as if scientific research is something that is only done in labs that are at least 5 floors high on a faraway university campus, the impact surely is affecting our lives every day. And our lives are affecting the course of science too! After all this examples of mixing art and science it should have become clear that the very versatile medium of art is very suitable to convey inspiration from society to science and the other way around.

While the exact sciences might have a cold image, the artistic impressions of it show us that it certainly affects our emotions and even our appearance.



STUDENTEN

8 ORIGIN #2

jaargang 12, december 2016

Het mysterie van de muziek Het is zaterdag 15 oktober. Ik zit in de grote zaal van het concertgebouw, luisterend naar het 3e pianoconcert van mijn favoriete componist: Rachmaninoff. Hoe kan het zo zijn dat de machtigheid van dit concert me blijft overvallen, steeds weer opnieuw,



ondanks dat ik het stuk helemaal uit mijn hoofd ken? Ik kan niet bevatten wat er met mij, in mijn hoofd en hele lichaam, gebeurt wanneer ik luister naar dit soort virtuoze muziek. Terwijl ik me volledig laat wegzuigen door de harmonie merk ik dat mijn hart sneller gaat kloppen, mijn ademhaling onregelmatig wordt, ik het tegelijk warm en koud krijg, mijn spieren zich verkrampen en ontspannen en dat mijn arm- en nekharen overeind gaan staan. Bij de finale overspoelt het me en breken de tranen los. Ik voel de muziek door mijn hele lichaam vloeien en tegelijkertijd heb ik het gevoel mijn lichaam te ontstijgen: explosies van ondefinieerbare emoties vinden zich in mij plaats.

Ik vind, samen met heel veel anderen, muziek het meest ongrijpbare fenomeen ter wereld. Het is lekkerder dan eten, heerlijker dan ieder mens, heftiger dan verliefdheid, beter dan sex, ultiemer dan drugs… het is de hoogste vorm van schoonheid.

Author Eveline Schipper BSc Biomedische weten­ schappen.

Masterstudent Health Sciences en Philosophy, Bioethics and Health

In mijn opvoeding heb ik naast veel muziek, ook een mooie balans tussen wetenschap en genuanceerde religie meegekregen. Mijn moeder is vrijzinnig hervormd en toen ik nog jong was nam ze mij en mijn broertje vaak mee naar een hele vrije protestantse kerk.

Daar leerde ik zingen over normen en waarden, over God en Jezus. Mijn

vader is bioloog van opleiding en weloverwogen atheïstisch, hier deed hij nooit geheimzinnig over. Naarmate ik meer vragen ging stellen, vertelde hij mij steeds meer over de evolutie, de natuur, materie, het heelal en ga zo maar door. “Mijn vader weet alles”, dat is wat ik altijd zei. Hij kon mij uitleggen wat er gebeurt bij bliksem, dat geluid eigenlijk trillingen in de lucht zijn, hoe mijn lichaam werkt en dat ik uit allemaal losse onderdeeltjes besta.

Volgens hem was religie iets moois, maar was het voornamelijk bedoeld om de onverklaarbaarheid van verschijnselen aan iets te kunnen toeschrijven. Ik werd vrij gelaten in wat ik

Art and Science

Universiteit Leiden

wel en niet koos te geloven en kwam al snel in een stadium waarin mijn twijfel over het geloof vrij sterk was.

Naarmate ik ouder werd en me op de middelbare school steeds meer in de bètawetenschappen ging verdiepen, namen mijn twijfels over het geloof steeds meer toe. Ik leerde de wereld nog beter begrijpen vanuit wetenschappelijk perspectief, leerde dat vrijwel alles door middel van wiskunde, natuurkunde en biologie te verklaren is. Religie kon ik niet meer inpassen in mijn model van de waarheid en ik sloot me bij mijn vaders idee aan: het is niet logisch om in God te geloven.

Tegelijkertijd groeide muziek uit tot mijn grootste passie. Ik ontdekte veel verschillende genres en merkte hoe vooral bepaalde klassieke muziek enorme nieuwe en heftige emoties in mij kon losmaken: ik ervaarde steeds vaker die ‘kortsluitingen’ bij het luisteren van muziek. Ik vond het uiteraard interessant om het hier met mijn vader over te hebben, die zich er in herkende. Maar als ik hem vroeg waaróm muziek zo een groot effect had, antwoorde hij, ‘de vader die alles weet’, dat het hem ook altijd een raadsel was gebleven.

van muziek ervaarde via het luisteren ervan, maar ook zelf een bijdrage kon leveren aan die prachtige en ingewikkelde harmonieën, iets wat nóg heftigere ‘kortsluitingen’ veroorzaakte. Ik vond het heerlijk om samen het gevoel te hebben één te zijn met de muziek.

En waar ik dacht dat mijn liefde voor muziek zijn taks al lang had bereikt, merkte ik tot mijn grote verbazing dat zij alleen maar groeide en groeide.

Ondertussen leerde ik in de collegezaal tot in groot detail over de mechanismen van alle vormen van waarnemen, het scala aan hormonen dat in ons lichaam heerst en het zenuwstelsel

Maar hoe dan muziek te plaatsen in het systeem dat de mens blijkbaar is?

Wetenschappers kunnen voor het grootste deel uitleggen wát er met ons lichaam gebeurt tijdens het maken of luisteren van muziek, maar mijn onbeantwoorde vraag blijft: “waarom?”

Misschien komt het doordat ik niet genoeg kennis heb of beperkt ben in mijn denken dat ik het zo moeilijk vind me voor te stellen dat zo iets groots als muziek zoals we die nu in ultieme vorm kennen uit evolutie kan voortkomen. Waarom is muzikaliteit in extreme vormen zo voordelig bij overleving en voorplanting? Uiteraard kan ik beamen dat muzikaliteit een mens aantrekkelijker maakt. Toch, als ik denk aan dat moment in het concertgebouw waarin ik voor mijn gevoel uit mijn lichaam wordt gelift, heb ik het gevoel dat het om iets groters gaat. Ik heb het gevoel dat ik iets ervaar dat los staat van de aantrekkelijkheid en overlevingskans van de mens, zelfs los staat van de componist, hoe briljant die moet zijn geweest, en los staat van het ontregelende effect dat het op mijn lichaam heeft. Op de momenten dat ik die ‘kortsluiting’ ervaar, heb ik het gevoel dat ik de muziek ansich ervaar, dat ik schoonheid in zijn meest ultieme vorm waarneem. Ik kijk naar de expressie van de dirigent, de pianist en leden van het orkest en zie dat zij niet alleen hetzelfde voelen als ik, maar ook ten dienste staan van dat onverklaarbare, hoogst haalbare, de meest… goddelijke gift ter wereld! En dan betrap ik mezelf op mijn dubbele kijk op de waarheid, waaruit blijkt dat ik toch eigenlijk geen idee heb wat ik nou moet geloven.

Het is lekkerder dan eten, heerlijker dan ieder mens, heftiger dan verliefdheid, beter dan sex, ultiemer dan drugs…

Na de middelbare school koos ik ervoor Biomedische Wetenschappen in Leiden te studeren, met als doel de waarheid beter te leren kennen en iets bij te dragen aan de fundamentele wetenschap. Ik wilde snappen wat de mens is en hoe het lichaam in elkaar zit, twee dingen die wat mij betreft op hetzelfde neerkwamen.

Omdat muziek nog steeds mijn grootste passie was, besloot ik lid te worden bij studentenmuziekgezelschap ‘Sempre Crescendo’, waar ik als mezzosopraan in het koor plaatsnam. Er opende zich een nieuwe wereld voor mij: een waarin ik niet alleen de impact

 ☰

als orgaansysteem dat verantwoordelijk is voor ons bewustzijn, onze persoonlijkheid en al onze handelingen.

Ik leerde dat wij te definiëren zijn als het geheel van, afhankelijk van of er een drempelwaard wordt bereikt, dan wel niet vurende neuronen. Dat wij, simpel gezegd, te vergelijken zijn met een erg ingewikkelde computer, een met input en output, rekenend in 1’en en 0’en. Ik leerde ook hoe je op een dergelijk systeem kunt ingrijpen door allerlei medicatie en andere vormen van behandeling, dat daarmee ook onze gevoelens en persoonlijkheid manipuleerbaar zijn. Leren denken over de mens op deze manier vond ik prachtig en angstaanjagend tegelijk en het fascineerde me vooral hoe zo een ingewikkeld organisme als de mens het logisch gevolg kan zijn van selectiedruk en tijd.

9



STUDENTEN

10 ORIGIN #2

jaargang 12, december 2016

De Wetenschap van de Kunst Zomerschool



Vanuit een huisje dicht bij het strand schrijf ik jullie toe, het is herfst. Net scheen de zon nog fel en fonkelde het licht langs de verticale basten van de bladverliezende bomen. Nu regent het pijpenstelen die dezer natte herfstdagen zo goed kenmerken, ik denk aan hoe snel het winter zal worden en ik denk terug aan de zomer. Toen nam ik deel aan een zomerschool van de kunsten voor jonge mensen. Hierin kwamen dagelijks kunstenaars over de vloer die bezig waren met licht, vorm, kleur, ideeën, communicatie, samenwerking en materiaal. Het grondige onderzoek wat zij meestal doen, doet me telkens denken aan wetenschappelijke wil om iets uit te zoeken

Art and Science

structuren waren afgebeeld. Een prachtig gezicht om te zien, iedereen zou zo’n muur moeten hebben of alleen al gezien moeten hebben.

Als het leuk is gaat de tijd snel en nog geen drie weken later danste ik mee in de stoet als tropische vlinder en werd ik zo nu en dan gedaggerd door een Surinaamse vrouw die haar billen liet schudden op het ritme van de brassband. Het was voor beide partijen uit je comfortzone komen. De stoet bestond uit een papieren collectie van lichaamsdelen, cactussen en andere plantachtigen. De naam van kar 32 luidde ‘Human Nature’. Het is als een verbastering van mens en natuur maar tegelijkertijd gaat het over onze menselijke toestand waarin wij leven. Op een festiviteit waar seksualiteit, traditie en cultuur het woord voeren, sprak nu ook de natuur en de kunst.

Na een halve marathon te hebben gelopen, volgden drie weken met tijd voor eigen werk. Gastkunstenaars bleven langs komen en tussendoor werd je enig sinds gemotiveerd werk te maken. Het werd persoonlijk, ik miste wat discipline en zag mezelf even in een gapend gat verdwijnen. Dat kwam des te meer omdat een van de begeleidende kunstenaars had besloten Nederland voor twee weekjes Italië te verruilen. Enfin, even kon ik mezelf nog vinden in een langdurige concentratie van een houtsnijwerk maar daarna had ik de smaak verloren. De eindexpositie in de kunsthal

en vooral de creativiteit die ermee verbonden is. Nu eerst berust ik mij op mijn kortstondige avontuur op de zomerschool en hoop ik hiermee het ijs te breken.

Author Marius Maurer Bachlorstudent Biologie

De eerste drie weken wijdde we ons aan het zomercarnaval dat elk jaar te Rotterdam plaatsvindt. Het begon met een ‘research based’ studie waarin we de literatuur van het carnaval aan het licht brachten. Welke redenen zijn er dat carnaval wordt gevierd? Een van de redenen was een manier van de koning om burgers hun lolletje uit te laten halen waardoor ze de rest van het jaar braaf hun graan zouden bijdragen aan het

koninkrijk. Een andere reden was de verering van de duivel als tegenwerping van het christelijk geloof in Latijns-Amerikaanse landen. Vanuit verschillende traditievormen zochten we patronen en beelden. Ik leerde omgaan met het materiaal. De ene helft splitste zich af en hield zich puur bezig met de natuur. Er was een inspiratie muur waarop velen driedimensionale pollen en andere microscopische

 ☰

Universiteit Leiden

naderde en op de dag zelf werd er veel gelachen en geklapt. Ik vroeg me in die tijd vaak af: waarom maakt men kunst en hoe verloopt zo’n proces?

Vaak is het vanuit de waarneming, urgentie en noodzaak dat men kunst maakt. Net als bij de wetenschap zou je kunnen denken, alhoewel de wijze waarop vanzelfsprekend anders zijn gesteld. Het empirisch denken kent men niet zo goed in de kunst. Het hoeft niet in eerste instantie herhaalbaar te zijn, wel zijn er vele jonge kunstenaars die oefenen door werk van meesters na te maken. Toch denk ik dat de creatieve processen in de hoofden van kunstenaars en in die van wetenschappers elkaar overlappen. Hoe precies dat vraag ik me af. Men schrijft er velen boeken over en gerelateerde onderzoeken zijn verricht. Het is duidelijk dat velen geïnteresseerd zijn in creativiteit, hoe het ontstaat en waarmee we het associëren. Naargelang ik dit schrijf heeft Dick Swaab net zijn nieuwe boek uitgebracht, getiteld het Creatieve Brein. Kunstenaars zijn net zoals wetenschappers al lang bezig met onze hersenen. Het verkennen van emotie, perceptie, visualisatie en dergelijke. Kunstenaars zoeken tegenwoordig steeds vaker over de grens bij de wetenschap. Zij onderzoeken systemen en beelden die uit. Andersom kunnen wetenschappers er ook baat bij hebben; een interesse in kunstzinnige uiting. Uit een studie van RootBernstein et al. bleek dat winnaars van de Nobelprijs zich buiten hun onderzoek vaker bezig hielden met kunst en ambacht dan leden van hoogwaardige wetenschappelijke instanties (Sigma Xi, Royal Society en NAS) en het Amerikaanse volk .

Wanneer spreek je van een vruchtbare kruisbestuiving? Moeten we de interactie tussen wetenschap en kunst verbeteren of is het een persoonlijke ontmoeting die plaats kan vinden? Een leuk verhaal is dat van de natuurkundige Niels Bohr. Bohr zag een schilderij van een kubist, waarin een onderwerp van meerdere kanten word geschilderd. Niet veel later gaf hij zijn standpunt dat licht als deeltje en als golf in zijn geheel moest

11

La Femme du Cheval door Jean Metzinger geschilderd in 1911-12 (Dit schilderij hing een tijd in het kantoor van Bohr) worden bekeken en niet slechts één van de twee. Natuurlijk was de man een genie en putte hij deze opvatting uit zijn eigen hoofdspinsels. Tevens wist hij zich goed te vinden met metaforen, maar is het mogelijk te denken dat het schilderij een opstapje gaf aan zijn ideeën? Bohr stond er in ieder geval voor open om kunst te aanschouwen en zich ermee te betrekken.

Laatst bij een rondleiding door de Hortus Botanicus werd mij verteld dat het blad van de Victoria Amazonia zou worden afgeknipt nog voordat het bruin zal worden. Iedereen kent hem wel, het is het grootste blad van de wereld en vaak worden er baby’tjes op gelegd voor aangename foto’s. Ik ben vooral geïnteresseerd in de onderkant van het blad.

Deze bevat compartimenten die ieder dienen voor een stabiele ‘buoyancy’ ook wel drijfvermogen. Ik dacht dit is mijn kans om het te bestuderen, conserveren en er wellicht een mal van te maken. Als het mij lukt zal ik in een volgende editie beschrijven hoe het is afgelopen. Zo red ik wellicht nog een immens blad van zijn al dan niet herfstige einde.



INSTITUTE

1 2 ORIGIN #2

jaargang 12, december 2016

Understanding gold catalysis:

the effect of water and the presence of low-coordinated sites For centuries, mankind has been fascinated by gold and more specifically by its ability to refrain from interacting with other chemical elements. This ability was put to good use by creating jewelry and coins that would keep their luster and yellowish hue for ages. However, gold’s properties change drastically when moving from macroscopic to nanoscaled objects. For example, its color changes and is in fact tunable by changing the particle size.

This is employed, for example, to produce a ruby color in stained glass. More importantly, at least for a chemist, gold nanoparticles are highly reactive and can be used to catalyze various important chemical reactions, such as the formation of esters1 . They also oxidize CO to CO2 at significantly lower temperatures than platinum, the traditional catalyst.

Auteurs Matthijs A. van Spronsen Department of Chemistry & Chemical Biology, Harvard

Ludo B.F. Juurlink Leiden Institute of Chemisty

Researchers have proposed several explanations for the increased activity of nanoscaled gold. These include, (1), an altered electronic structure due to the non-metallic character of very small particles2, (2), the presence of special active sites at the interface between the gold nanoparticle and the support, on which particles are dispersed3, and, (3), the lower coordination of Au atoms on the surface of small particles4. A lower coordination means that the atom has fewer immediate neighbors, which should make them intrinsically more reactive. This coordination is logically lower for surface atoms than for bulk atoms.

With decreasing size, particles show increasing curvature of the surface which decreases the average coordination even more.

CO oxidation catalysis by gold has another peculiarity, which is not

understood. When water vapor is added to a stream of CO and O2, the CO2 production increases by almost a factor of twenty5. The origin of this effect is quite complicated to pinpoint.

Results obtained from studies on catalysts are often obscured by the complex structure of the actual catalyst and support and the lack of proper methods to fully characterize the working catalyst. To circumvent these problems and to obtain detailed information on elementary steps, model catalysts are used. In our case, this is the surface of a macroscopic single crystal (see Figure 1a). This model system allows to separate the different explanations regarding gold’s catalytic activity.

Electronically, the macroscopic single crystal will not behave like the smallest, non-metallic nanoparticles. Also, it does not contain the typical catalyst support. However, it does have many steps (see Figure 1b), which are composed of gold atoms with a low coordination number.

When we use these model catalysts to obtain fundamental knowledge on elementary steps, such as adsorption, diffusion, reaction, and desorption, an almost perfect control of the molecules on the surface is needed. This control is achieved by using ultra-high vacuum (UHV) systems (see Figure 1c).

These are big, metallic bell jars that operate under a vacuum with a pressure roughly 13 orders of magnitude lower than the ambient atmosphere.

These UHV systems contain the model catalyst and several instruments to measure the surface properties.

Initial studies6 in the Catalysis and Surface Chemistry group at the Leiden Institute of Chemistry started with probing the adsorption and desorption of water and CO from a Au(310) surf-

Art and Science

ace. The “(310)” refers to the specific atomic arrangement in this stepped surface. Water and/or CO is adsorbed at low temperature.

A linear temperature increase ensures that at some point the molecules react or desorb.

From the results, we could conclude that the low coordinated Au atoms did not dissociate H2O and that H2O does not react directly with CO. However, when using electrons to fragment H2O prior to the temperature increase, we observed production of CO2. To explore the nature of the H2O fragmentation products, we went to the Elettrasincrotrone Trieste in Italy.

A synchrotron (see Figure 1d) is a type of particle accelerator. The accelerated particles, electrons in the case of a synchrotron, make a circular motion without, ideally, ever hitting anything. Although this seems rather useless, the electrons emit very intense X-ray radiation. This radiation can be used to probe the chemical state of adsorbates on the surface with a technique called X-ray photoelectron spectroscopy (XPS).

We conducted two studies. The first study was focused on the adsorption of intact water on the stepped model catalyst7. We confirmed our original observation that the step atoms bind water more strongly, but do not dissociate it. We did observe that water binds chemically differently to step atoms than the more coordinated atoms in the terraces. In the second study8, water was again initially fragmented using electron impingement. Assignments of various species adsorbed to the Au surface in our XP spectra are shown in figure 2a.

With XPS, we showed, (1), the absence of significant amounts of hydroxides (i.e. OH groups) and, (2), that mixtures of water and atomic oxygen were formed. This mixture reacts vigorously with CO, even at temperatures as low as 100 K. Figure 2b shows an example of the intensity changes of various peaks in XP spectra at a catalyst temperature where CO is oxidized. Simultaneously released water (here D2O) from the O(ads)water complex remains frozen on the surface.

The positive effect of water to the CO oxidation rate is believed to be related to the activation of O2. Several different reaction mechanisms were proposed that are either involving atomic oxygen or hydroxides. In our work, we show that the latter are not stable on gold nanoparticles and will react via 2 OH(ads) → H2O(ads) + O(ads)

 ☰

Universiteit Leiden

13

Figure 1: (a), photograph (by Leon Jacobse) of a gold single crystal mounted inside a UHV system. (b), schematic view of the Au(310) surface that was used as model catalyst. The coordination numbers, i.e., total number of nearest neighboring atoms, are given in blue. (c), photograph of the UHV system used for the experiments that were performed at the Catalysis and Surface Chemistry group. (d), aerial photograph of the ElettraSyncrotrone Trieste in Italy. In the center of the facility, the circular accelerator can be seen.

Figure 2: (a) XP spectrum of the oxygen species on the Au(310) surface after electron irradiation. Several species can be observed: adsorbed water bonded to 9-fold coordinated Au atoms (black), adsorbed water bonded to 6 and 8-fold coordinated Au atoms, water bonded to O(ads) (blue), and O(ads) (green). (b), coverage dependence of the surface species under CO oxidation reaction conditions at 135 K. CO reacted with O(ads) to form CO2 and the O(ads)-stabilized water was transformed to water (D2O) without the O(ads) stabilization [black and red peaks in (a)]. In addition to the reaction, CO(ads) fills up the surface (purple).

This adsorbed atomic oxygen, O(ads), is the main oxidant in the CO oxidation reaction.

To understand and control selectivity in heterogeneous catalysis, it is paramount to know exactly what the active oxidant in the reaction is. This information is fundamental to rational design of improved catalysts.

Although it currently is used only in niche markets, gold may very well become an important catalyst as it appears to allow for operation at lower temperatures and with higher selectivity for many other chemical reactions, hence reducing energy costs and greenhouse gas emission.

References 1

Zugic et al., ACS Catal. 6 (2016) 1833–1839

2

Valden et al., Catal. Lett. 56 (1998) 7–10

3

For example, Okumura et al., Catal.

Lett. 51 (1998) 53–58

4

For example, Lopez et al., J. Catal. 223 (2004) 232–235

5

Daté and Haruta, J. Catal. 201 (2001) 221–224

6

van Reijzen et al., Surf. Sci. 605 (2011) 1726–1731

7 van Spronsen et al., J. Phys. Chem.

C. 120 (2016) 8693–8703 8

van Spronsen et al., ACS Catal. 6 (2016) 7051–7058

1 4 ORIGIN #2

jaargang 12, december 2016

Bètavraagbaak

Op een verjaardag komt het soms voor dat je in een discussie terecht komt waaraan je je niet kunt ontwor­ stelen. Zo overkwam mij dat laatst ook. Ik ging in op de vraag of de studie Nederlands wel wetenschap­ pelijk is. Dat bleek geen goed idee.

Art and Science

Universiteit Leiden

Is Nede rlands ook wetenschap?

De universiteit zelf is duidelijk. Alfastudies krijgen de titel Master of Arts, Bètarichtingen Master of Science en studenten die een technische studie afronden zijn ingenieur. Maar zijn alfa- en technische studies daarom geen wetenschap meer? En wanneer behoort iets eigenlijk tot de wetenschap?

Dit zijn lastige vragen waar niet zo snel een antwoord op te vinden is. Toch zijn er criteria waar je aan moet voldoen om tot de wetenschap te behoren. Zo moet je bijvoorbeeld een universitaire opleiding hebben gevolgd om überhaupt een mastertitel te krijgen. Heb je die niet, maar doe je wel aan wetenschap, dan ben je amateur. Dat zegt verder weinig over het niveau waarop je onderzoek doet. Amateurs hebben in sommige gevallen meer kennis en ervaring dan professionals. Zo zijn er natuurverzamelaars die meer weten over insecten dan menig bioloog.

Criteria Andere criteria gaan dieper in op de ideeën achter wetenschap. De 19e-eeuwse wetenschapsfilosoof Karl Popper wijdde zijn hele leven aan de vraag hoe pseudo-wetenschap van echte te onderscheiden is. Volgens Popper moet het altijd mogelijk zijn om een wetenschappelijke uitspraak te toetsen (verificatie). Kan dat niet, dan belandt de uitspraak op de brandstapel. De bewering: ‘Er vliegt een

onzichtbare vliegende schotel rondom de aarde’, is niet toetsbaar. We kunnen de schotel namelijk onmogelijk waarnemen. De uitspraak is daarom onwetenschappelijk.

Verificatie alleen is niet genoeg. Als dat wel zo zijn, dan zouden stellingen zoals ‘alle raven zijn zwart’ wetenschappelijk correct zijn. Om dit te toetsen moeten alle raven beoordeeld worden op hun kleur en dat is, logisch gezien, onmogelijk.

Om deze reden stelde Popper een tweede criterium: Een uitspraak moet ook weerlegbaar zijn (falsificatie).

Wanneer je beweert dat alle raven in je achtertuin wit zijn heb je een uitspraak die zowel toetsbaar als weerlegbaar is. Een eenvoudige blik in je achtertuin maakt duidelijk of je gelijk hebt.

Bewapend met deze twee criteria kunnen we veel zin van onzin scheiden. Complottheorieën zijn een goed voorbeeld van beweringen die niet te toetsen zijn. Ook sommige uitspraken over voeding zijn niet weerlegbaar omdat ze sterk leunen op esoterische ideeën. Zo is de gedachte dat een medicijn alleen werkt wanneer je er aan denkt duidelijk pseudo-wetenschap.

Een grijs gebied Toch is het allemaal niet zo zwartwit als het lijkt wanneer we de regels van Popper volgen. Een vakgebied zoals wiskunde doet bijvoorbeeld

geen waarnemingen. Probleemstellingen worden vrijwel volledig analytisch opgelost; een kwestie van heel hard nadenken. Maar ook binnen de wiskunde worden er ontdekkingen gedaan. Is wiskunde dan wel of geen wetenschap?

Eigenlijk worden de criteria van Popper in de meest vooruitstrevende disciplines niet zo nauw genomen. Wat dacht je van het periodiek systeem der elementen? Van veel zware elementen werd het bestaan al verondersteld voordat ze waren waargenomen.

Daar is in principe niets op tegen. Een hypothese is bruikbaar zolang het tegendeel niet bewezen is. Het gaat pas fout wanneer het bestaan van deeltjes voor waar wordt aangenomen zonder dat iemand ze ooit heeft gezien.

Voor de fysici van CERN is dit geen

 ☰

nieuws. Veel van de sub-atomische deeltjes die we kennen zijn namelijk nooit waargenomen. Hun bestaan volgt uit wiskundige vergelijkingen.

Andere theorieën in de fysica zijn nadrukkelijk niet te weerleggen, zoals de snaar- en multiversumtheorie, maar dat maakt ze niet minder bruikbaar.

Pragmatische insteek Wetenschappelijke modellen wijken ook af van de oude maatstaven. Steeds vaker maken onderzoeken gebruik van een combinatie van computersimulatie en experiment. Falsificatie is hierbij niet meer een strikt criterium.

Zodra de gegevens buiten het model vallen wordt het model niet zomaar weggegooid. In moleculair modelleren wordt juist het model soms aan-

15

gepast. In dat opzicht is het meer een creatief proces. Zolang het model de gegevens kan verklaren is er niks aan de hand.

Deze neiging zien we ook terug in ons dagelijks leven. Wanneer iemand bijvoorbeeld vraagt hoe een koffieapparaat werkt, verwacht hij geen uitgebreid verhaal over transistors, schakelaars en verwarmingselementen. De persoon wil waarschijnlijk gewoon weten op welke knoppen hij moet drukken. Zolang jouw uitleg hem daarbij helpt is het goed.

Newton zou het hier gloeiend mee eens zijn. ‘Hypotheses non fingo’, stelde hij in zijn Principia, “ik verzin geen hypotheses”. Hiermee doelde hij op de oorzaak van de zwaartekracht. Daar speculeerde Newton niet over. Zijn wetten werkten in de praktijk en dat was genoeg. Dit maakte hem tot een instrumentalist: De visie dat wetenschappelijke theorieën en modellen slechts handige gereedschappen zijn die ons helpen bij het voorspellen van fenomenen.

Wat doet het ertoe?

De vraag of een vakgebied zoals Nederlands eigenlijk wel tot de wetenschap behoort lijkt er dus nauwelijks toe te doen zolang het onderzoek wat eruit voortvloeit zowel nuttig als verklarend is. Alfastudenten die zich bezighouden met kwalitatieve studies en exploratieve analyses zullen dat al wel weten. Maar het is toch ook een geruststelling wanneer je vakgebied op een feestje gewoon serieus wordt genomen.

Bronnen: Jogalekar, A., Theories, models and the future of science. Scientific American. Sept. 5 2012.

Jogalekar, A., Falsification and its discontents.

Scientific American. Jan. 24 2014.

Auteur: Dylan van Gerven Master student Biology & ­Communication

1 6 ORIGIN #2

jaargang 12, december 2016

Art and Science

Universiteit Leiden

s o r y p s o i s D u lot In de aquarel zijn er verschillende details geschilderd zoals de hangende takken met enigszins glimmende bladeren die verkleuren naarmate ze ouder worden, van gelig-groen met een rode glans tot donker bruiniggroen. De mannelijke bloemen zijn klein, maar hebben een fijn en scherp roze randje, terwijl de vrouwelijke bloemen groter en crème kleurig zijn.

Ook heb ik geprobeerd de kleur nuances van de vruchten te vangen. Ze zouden erg lekker zoet moeten smaken zoals de kaki, maar deze specifieke Hortus boom geeft om onverklaarbare reden bittere vruchten! Ik heb me laten vertellen dat Diospyros virginia eerst een nachtvorst gehad moet hebben voor de vruchten zoet worden, het testen waard bij D. lotus dit najaar.

Auteur: Esmée Winkel

 ☰

17

1 8 ORIGIN #2

jaargang 12, december 2016

Story Behind the Art:

Diospyros lotus Toen ik met Jan Hengstmengel sprak over de oudste bomen van de Hortus botanicus Leiden besloot ik na het schilderen van de nu 300 jaar oude Tulpenboom* de Dadelpruim, Diospyros lotus, op papier te zetten. Het mannelijke exemplaar is een indrukwekkende 280 jaar oude boom die in 1736 in de Hortus is gepland.

De boom heeft een sterk gegroefde bast en zou een kleine 8,5 meter hoog zijn. In de boom schijnt zich een esdoorn ontwikkeld te hebben die in 1931is verwijderd.

De kleinste helft van de oude stam van de Dadelpruim is toen bewaard gebleven.

Een veel jonger vrouwelijk exemplaar staat meer achterin de tuin die ieder jaar met de herfst mooie, goud-oranje vruchtjes draagt.

Oorspronkelijk komt Diospyros lotus voor van zuidoost Europa tot in west Azië en wordt nog steeds gekweekt voor zijn zoet smakende vruchten. Diospyros is een geslacht uit de familie Ebenaceae. Hiertoe behoren onder anderen soorten waar het moeilijk verkrijgbare zwarte ebbenhout uit wordt gehaald, zoals Diospyros ebenum, en de veel gecultiveerde Japanse Dadelpruim, Diospyros kaki.

De bladeren van dit genus zijn ovaal, toegespitst, gaafrandig en zijn in twee rijen gerangschikt. De bloemen zijn eenslachtig met 4 kelk- en 4 kroonbladeren.

De vrucht is een bes met lange, platte en bruine zaden. De bloeitijd is in mei en juni en de boom geeft vruchten rond oktober en november.

De aquarel op de vorige pagina is geschilderd met Daniel Smith aquarelverf op hoog wit Fabriano papieren is 20 x 30 cm groot.

Het is opgebouwd met verschillende lagen. De eerste lagen zijn vrij nat en licht van kleur. Naarmate het werk vordert, gebruik ik minder en minder water. De fijnste details schilder ik op het laatste met een droge kwast en veel pigment, zoals de verkleuringen op de vruchtjes of de bruine vlekken op de bladeren. Met deze aquarel probeer ik het karakteristieke van de soort te vatten en het wezenlijke van deze Dadelpruim te vangen met de prachtige levenscyclus en de hele overgang aan kleuren.

Hortus botanicus Leiden en Netwerk Wetenschappelijk Tekenen organiseren een aantal workshop dagen "Wetenschappelijk illustreren”. Er wordt aandacht besteed aan een specifiek botanisch onderwerp, de biologie van het onderwerp en hoe tot een wetenschappelijk tekening te komen. De docent is Esmée Winkel, wetenschappelijk illustrator Naturalis Biodiversity Center, en verschillende gastsprekers. Gratis voor Studenten!

Enkele data zijn:

Author Esmée Winkel Scientific Illustrator and Botanical Artist esmee@esmeewinkel.nl www.esmeewinkel.nl

Zaterdag 26 november: Biodiversiteit in Bladeren en Bekers, Zaterdag 10 December: Bollen, knollen en wortelstokken, Zaterdag 21 januari: Tak & Knop, Zaterdag 26 februari: Specerijen, Zaterdag 25 maart: Bolgewassen, Voor meer informatie of om u op te geven voor één of meerdere dagen kan U contact opnemen met de Hortus botanicus Leiden via: www.esmeewinkel.nl/link. * Jan Hengstmengel, De 'Wijdvermaarde tulp', Over Oegstgeest 27(2), nov 2015, Vereniging Oud Oegstgeest.

Art and Science

Universiteit Leiden

Influence: The Psychology of Persuasion

Boek

Recensie

By: Charlotte van ‘t Westende, Master student Neurosciences (VU) and Philosophy of Neuro Science (VU) We all heard about it: the strategies salesmen use to make you buy their products.

Special prizes, short-term discounts, 'buy 1, get 1 free'… You see it every day. But there are more strategies being used on you than you might think. Think about the nice questions the salesman asks you about your holiday, are they sincere? Or has the salesman been instructed to ask you these questions, so that you feel a connection with him/her with, as a result, that you feel good about buying something from someone you like?

This may be an example you already knew, but this ‘liking’ principle goes way further then you might think. The boy at the door who asks for money for a charity and accidentally drops his pencil is probably not as clumsy as he seems. If you are a nice person, you will pick up the pencil for the boy. Throughout your life, you probably only helped people you liked, and because of this your brain is wired in a way that helping someone is connected to liking someone. Helping the boy causes you to feel more connected to him than you would be without the dropped pencil situation, which in part causes a bigger chance on a donation for the charity.

This ‘liking’ principle is one of the six weapons of influence described by Robert B. Cialdini. The other ones are Reciprocation, Commitment and Consistency, Social Proof, Authority and Scarcity. When you read these titles, you can probably already think of some examples in which these principles are used to make you buy stuff.

This is in my opinion the main weakness of the book: there are a lot of open doors.

However, it is has to be said that this book was written in 1984, and you can imagine that times were different back then. People were less aware of the fact that so many stra-

tegies were used on them to make them buy things. Robert B. Cialdini did a very good job by investigating which ‘weapons’ of influence were used by marketers, he makes you more conscious of things you already knew somewhere in the back of your head, and by publishing this book he contributed to a more fair and transparent world. I would like to mention that unfortunately, there are also of course a lot of companies that use this book to strengthen their marketing techniques.

Despite the open doors, there are also a lot of new stories that are real eye openers. More or less half of the book is not even about marketing, but about research done on the basic psychology of us humans.

Marketing strategies are namely based on how we are evolved to survive.

The Social Proof weapon is a beautiful example of this.

To have a good balance between thinking and acting, we often use shortcuts to skip the thinking part, since thinking costs time we do not always have. We look at what most others do and assume that big groups make good decisions. By telling us how many copies are already sold of a successful book, we assume with high certainty rate that it is a good investment to also buy the book.

All together, I really recommend this book to anyone who is curious about how marketing works and how we are wired. The book will give you insight in strategies other people use on you and it teaches you how to prevent to become a victim, but it will also give you insight in how you work as a human being. It is easy to read, but an enrichment for your life.

“More or less half of the book is not even about marketing, but about research done on the basic psychology of us humans. Marketing strategies are namely based on how we are evolved to survive.”

 ☰

19

Author

Author: Robert B. Cialdini, PhD Robert B. Cialdini (born in 1945) is best known for his book on persuasion and marketing. The book is written in 1984 and has sold more than three million copies. Besides author, the occupations of Robert B. Cialdini are psychologist, speaker and professor. He is the Regents’ Professor Emeritus of Psychology and Marketing at Arizona State University and he is a visiting professor of marketing business and psychology at Stanford University and the University of California at Santa Cruz.

Cover

Origin Suggests:

Recent discussions

20 ORIGIN #2

u n e M s ’ d l Hara

echt r e g d f Hoo kaas, m o o r s m et Tortilla cado, o v a , s aa strooik akken b e g , a l ijsblads a prika, p , s u , humm n e t n e lafel a f gro n e k jes kaasblo cht Nagere esso r p s e e lijs in d e m a r a K o cola h c & offie Thee, k

jaargang 12, december 2016

Menselijke bezigheden

Een avond met Harald van Mil Auteurs: Robbert Folmer, master student Biology Marius Maurer, bachelorstudent biologie

Art and Science

Als je op de vroege avond Leiden verlaat door de Zijlpoort, de drukke auto­ weg oversteekt en het kalme, ruimere Leider­ dorp in fietst, tref je daar misschien (als je door het juiste raam kijkt) de fami­ lie Van Mil, bezig met het bereiden van het avond­ maal. Marga en Harald en hun zoons Sjoerd en Gijs zaten laatst aan de tortilla's (twee verjaar­ dagen die week, dus even iets makkelijks), en wij schoven aan.

Biologie- en LST-studenten zullen Harald kennen als statistiekdocent en redder in nood bij het afronden van stages. Zo in trek is hij dat op de deur van zijn kantoor in het Sylviuslaboratorium een briefje hangt waarop staat 'zoek je Harald? Succes!'

Een veelgezocht en drukbezet man: Harald is docent vanuit het mathematisch instituut, en doceert drie dagen in de week statistiek en calculus. Daarbuiten heeft hij zijn eigen bedrijf vanwaaruit hij onderzoek doet in opdracht voor onder andere de universiteiten van Wageningen, Amsterdam en Leiden.

Wij stelden Harald over de loop van de avond, tussen de tortilla's door, twee vragen.

Hoe ben je gekomen waar je nu bent?

Ik kom uit Waalwijk in Brabant. Mijn

 ☰

Universiteit Leiden

vader was banketbakker - pardon, patissier. Eten was altijd belangrijk bij ons.

Ik heb scheikunde gestudeerd in Amsterdam, en deed de biologiespecialisatie en een deel van de natuurkundespecialisatie.

Ik ben in mijn stageperiode onderzoek gaan doen aan mitochondriën. Ik ben daarna in Amsterdam gebleven om biofysisch onderzoek te doen naar het rustpotentiaal van spiercellen. Ik heb daar zowel metingen gedaan als modellen gemaakt en geanalyseerd.

Toen ben ik drie maanden naar de universiteit van Chicago gegaan, met honderd dollar die ik van mijn ouders had gekregen.

Ik heb daar bij iemand ingewoond, en op de universiteit onderzoek gedaan naar de modellen waar ik al aan had gewerkt in Amsterdam.

Daarna heb ik twee jaar aan de VU cardiovasculair onderzoek gedaan, om te zien of cellen zich konden herstellen na hartaanvallen of ischemia. Dat was ook weer wiskundige modellen bouwen, maar op grotere schaal een heel groot model; bij de spiercellen ging het om drie vergelijkingen en dit waren er 128.

Hierna heb ik in Delft gekeken naar de statistische mechanica van DNA-condensatie door multivalente tegen-ionen en daarna heb ik meegewerkt aan onderzoek naar risico's in technologische ontwikkeling; ik ben daar binnengehaald omdat ik interesse had in filosofie.

In 2006 kwam ik bij de afdeling theoretische biologie in Leiden, in het Van der Klaauw-gebouw. Dat was fantastisch, dat oude gebouw. Studenten konden er vrij in en uit lopen, en 's avonds was het er heel gezellig. Ik zat op de bovenste verdieping, die al half afgebroken was.

Ik deed onderzoek en onderwijs. Ze hadden me daar voor het eerst gevraagd om te onderwijzen, in statistiek, aan masterstudenten. Ik was tegelijkertijd geïnteresseerd in het algebraïsch onderschrijven van abstracte modellen in de theoretische biologie.

In 2008 kwam er een reorganisatie bij biologie. Theoretische biologie is toen wegbezuinigd. Ik had contact met Parijse onderzoekers en ik werd af en toe uitgenodigd daar te komen. Ik doceerde toen statistiek, systeembiologie en ethiek. Eerst bij bio-

21

Je moet uitkijken dat je de categorie 'kunst' niet te breed maakt. Als je wilt zien wat het grensvlak tussen kunst en wetenschap is moet je een duidelijk beeld hebben van wat beide velden zijn. Als je die vaagheid te veel laat staan kun je op een gegeven moment wetenschap en kunst over elkaar heen leggen als identiek - je zou kunnen zeggen dat het allebei menselijke bezigheden zijn. Het antwoord klopt dan misschien, maar het is dan niet functioneel meer.

2 2 ORIGIN #2

jaargang 12, december 2016

logie, toen bij wiskunde als zzp'er, maar toen wou de universiteit geen zzp'ers meer.

Ik ontving de onderwijsprijs rond de tijd dat mijn contract afliep en ik de universiteit zou verlaten, en kwam via-via met een instituut in contact dat me vroeg een jaar in Parijs te onderzoeken of ze een beurs konden aanvragen, in samenwerking met onderzoekers in Edinburgh, Amerika, en China.

Ik heb daar dat jaar gezeten, en toen kwam ik weer terug om in Leiden te onderwijzen. Toe vroeg de universiteit me terug, en de afdeling wiskunde heeft me aangesteld voor drie dagen in de week voor de komende vijf jaar.

In het kort: een academische carrière kan alle richtingen op.

Wat is volgens jou het verschil tussen kunst en wetenschap?

begrijpen, zelfs om onderzoek te doen.

Wetenschap probeert een objectief reproduceerbare beschrijving te geven, stellingen te onderzoeken en nieuwe vragen zo precies mogelijk te formuleren. Methoden die worden ontwikkeld en toegepast dienen dat doen. Kunst daarentegen heeft zijn eigen technieken, en sommige stromingen ook wel bepaalde methoden waar repro-

resultaat van een analyse laat zien in de vorm van een scatterplot waarvan sommige puntjes dichter bij elkaar liggen dan andere, dat mensen er dan een hele andere interpretatie aan geven dan wanneer ik het als besluitboom laat zien. Visualisatie kan gebruikt worden om de interpretatie van data te beïnvloeden. Je wilt een beeld gegeven dat voortkomt puur uit de data en vraagstelling - niet je eigen subjectief gewenste antwoord.

Voor kunst is dat anders.

Kunst is niet neutraal, je wilt júist een bias genereren. Je kunt iemand op het verkeerde been zetten om ze te stimuleren om ergens over na te denken of zich over te laten geven aan de esthetiek van het moment.

Er wordt gezegd van kunst dat het onder druk en zweet en depressie de beste resultaten levert - lijden voor de kunst - maar het gaat er niet om dat het leven moeilijk of pijnlijk moet worden. Er is een element van masochisme; de bezigheid in kwestie is gewoon zo interessant dat mensen er voor willen lijden. Je kiest ervoor, met hoofdpijn en slapeloosheid, omdat je weet dat de ideeën en de resultaten gaan komen. Het is een ontdekkingsreis met alle moeilijkheden die je onderweg tegenkomt.

Mijn houding is dat wetenschap anders is dan kunst.

Er zijn aspecten die overlappen, natuurlijk. Maar de kern en het doel zijn anders. Als we naar subclassificaties van kunst kijken, zoals beeldhouwkunst of schilderkunst of literatuur, zien we dat we dat niet makkelijk kunnen vertalen naar subclassificaties in de wetenschap.

Waar raken de wetenschap en de kunst elkaar dan? Op het moment dat je gaat zoeken naar metaforen om dingen in de wetenschap uit te leggen, zit je meer op het kruispunt tussen kunst en wetenschap.

Dat onderzoek, dat is het domein van de wetenschap. Een belangrijk deel van de wetenschap is het leren begrijpen van processen op een zo objectief mogelijke manier. Daar heb je een zekere methodiek voor, en die wijkt af van die van de kunst.

Wetenschap is beschrijvend, beantwoordt vragen, en daagt uit tot nieuwe vragen; de kunst heef stromingen met hun eigen stijlen en methodieken en technieken, maar is geen middel om iets te begrijpen. Kunst kan ons wel uitdagen om iets proberen te

duceerbaarheid misschien juist niet het doel is - een heerser die wordt bijvoorbeeld mooier wordt afgebeeld of bezongen. In de moderne conceptuele kunst is het een transformatie of mutatie die als doel heeft subjectief te zijn; zelfs een kunststroming als het realisme heeft iets subjectief en politieks.

Neem een wetenschappelijke tekening van een tijger, in een tijd dat er geen foto's waren; daarbij kwam kunstigheid en vaardigheid van de tekenaar aan te pas - maar er waren (en zijn) eisen die niets met artistieke waarde te maken hebben. Wetenschappelijke tekeningen moeten helder, informatief en vergelijkbaar zijn.

Ik had vandaag een discussie over datavisualisatie met iemand die zich bezig houdt met machine learning. Ik vroeg hem of hij daar wel eens psychologen voor gebruikt.

Ik heb wel eens gemerkt dat als ik een

Wetenschapspopularisering is complex. Ideeën worden vereenvoudigd zodat mensen ze beter kunnen begrijpen; het geeft ze een beeld van wat er in de wetenschap gebeurt, het stimuleert ze de wetenschap in te gaan... maar dat creatieve proces is niet makkelijk. Misschien zijn er mensen die bij toeval op een nieuwe techniek stuiten die een nieuwe wereld van kunst openbaart, maar de meeste wetenschap is gewoon hard werk, heel veel details om rekening mee te houden, heel veel muren waar je tegenaan loopt, en maar toch alsmaar dóórgaan.

De eisen van wetenschappelijk werk zijn andere eisen dan die van kunst. Kunst is puur communicatief; de wetenschap is de zoektocht naar begrip over hoe een proces zich maatschappelijk of sociaal of biologisch of fysisch afspeelt, eenduidig afgebeeld, zo min mogelijk onderhevig aan interpretatie.

Wetenschap heeft niet als doel om iets te vertalen naar een breder publiek. Het doorgronden van een natuurlijk fenomeen is al moeilijk zat zonder het te moeten uitleggen aan iemand anders.

Pas als je iets goed begint te begrijpen ga je aan metaforen denken, en ben je meer met

Art and Science

beeldspraak bezig... dan zit je dichter bij de kunst.

Je moet uitkijken dat je de categorie 'kunst' niet te breed maakt. Als je wilt zien wat het grensvlak tussen kunst en wetenschap is moet je een duidelijk beeld hebben van wat beide velden zijn. Als je die vaagheid te veel laat staan kun je op een gegeven moment wetenschap en kunst over elkaar heen leggen als identiek - je zou kunnen zeggen dat het allebei menselijke bezigheden zijn. Het antwoord klopt dan misschien, maar het is dan niet functioneel meer.

Kunst in de wetenschap en vice versa

Muziek is auditieve kunst. Ik luister graag naar de details, ik ben geïnteresseerd in de geschiedenis van een stuk. Er zijn boeken over de levens van componisten, en achtergrondkennis geeft mij een dieper genot van de muziek. Maar voor beeldende kunst reserveer ik het recht om er niets vanaf te weten. Ik wil er geen boeken over lezen, ik wil het alleen ervaren en nadenken over hoe ik erop reageer. Ik kan het waarderen op een diepgaande manier zonder er iets vanaf te weten.

Bij de wetenschap is dat niet mogelijk. Je kan niet naar een resultaat kijken en er van genieten zonder te weten wat de achtergrond is; het genot komt hier heel ergens anders vandaan. Het is jammer dat een hoop wetenschap een technische of administratieve bezigheid wordt, een steentje in de muur van wetenschap stoppen.

Wetenschappers kunnen natuurlijk door de esthetische kant der dingen gestimuleerd worden. In de bachelor van biologie zit het vak bio-ethiek. Eén van de vragen die gesteld werd was 'waarom zouden we bossen willen behouden?' Je kijkt dan waar studenten mee aankomen, en dat zijn vaak esthetische zaken, geen ethische zaken. Niet intrinsiek, maar omdat we het mooi vinden.

Het bos heeft geen recht om te bestaan, het mag blijven bestaan omdat wij het waarderen.

Zou het goed zijn voor wetenschappers om een kunstzinnig element in hun opleiding te hebben vice versa? Beide partijen kunnen er inspiratie uit halen. Kunstenaars kunnen overal inspiratie uit halen, en wetenschap-

 ☰

Universiteit Leiden

pers moeten dat ook kunnen. Iets creatiefs zoals schilderen of schrijven of zelfs koken kan iemand een nieuwe narratief of denkwijze geven, en andersom is ook mogelijk.

Kijk naar lichtgevende fietspaden: kunstobjecten, mogelijk gemaakt door technologie.

Ze hebben artistieke, maatschappelijke en ecologische waarde. Kunst en technologie komen dichter bij elkaar, en wetenschap komt daar ook bij kijken.

Wetenschappers en kunstenaars

Waarderen kunst minder als het een product wordt, als het niet de originaliteit heeft die we van een kunstwerk verwachten.

We willen verbaasd staan van esthetiek of indruk. Het zigeunerinnetje of het huilende jongetje, met het kunststoffen lijstje, maakt geen indruk, zien we niet als kunst. We zijn misschien nieuwsgierig naar hoe het zo gekomen is, wie het eerste zigeunerinnetje schilderde, maar we zien het niet als echte kunst. We zien misschien iets oppervlakkigs om te waarderen, maar de diepte ontbreekt. Originaliteit, het ontdekken van iets nieuws, ligt ook ten grondslag aan de wetenschap.

Er wordt gezegd van kunst dat het onder druk en zweet en depressie de beste resultaten levert - lijden voor de kunst - maar het gaat er niet om dat het leven moeilijk of pijnlijk moet worden. Er is een element van masochisme; de bezigheid in kwestie is gewoon zo interessant dat mensen er voor willen lijden. Je kiest ervoor, met hoofdpijn en slapeloosheid, omdat je weet dat de ideeën en de resultaten gaan komen. Het is een ontdekkingsreis met alle moeilijkheden die je onderweg tegenkomt.

In die zin lijden we voor iets dat loont, misschien niet in monetaire zin, maar in een intrinsieke zin, en levert het proces ons genoeg plezier op dat we onszelf er gewillig aan onderwerpen.

In Parijs zag ik grote wiskundigen die uit vele verschillende richtingen kwamen; het is een zoekproces, net als een kunstwerk. Misschien is een wetenschappelijk artikel of resultaat geen kunstwerk, maar het worden van een wetenschapper wel.

23

Het alsmaar jezelf vertalen en heruitvinden, het vinden van nieuwe ideeën, met een eindresultaat dat nooit voldoet aan een ideaalbeeld. Het is een emotionele reis waartijdens je vaak met je neus op de feiten wordt gedrukt over wat je allemaal wel en niet kunt.

Als ik vroeger hoorde dat mensen het hadden over de schoonheid van een curve of een vergelijking rolde ik met mijn ogen, maar nu kijk ik naar een formule, zie ik symbolen, en zie ik de schoonheid van het toekennen van betekenis aan die symbolen. De juiste betekenis aan een formule die op zichzelf betekenisloos is laat zo veel processen op hun plaats vallen en samenwerken, en leidt ons tot nieuwe resultaten die de waarheid beschrijven. Dat is iets heel krachtigs, want er zijn veel zaken, objectief bestaande zaken, waarbij we dat nog niet kunnen. Tot we het beter begrijpen en we er betekenis aan kunnen geven is het misschien het domein van kunst.

Het diner is inmiddels allang tot haar conclusie gekomen. Het ijs is op, de koffie is gedronken, de chocola is gegeten. Beide zoons zijn al een poos geleden naar bed gegaan, en ook Marga is stilletjes afgetreden. Het interview eindigt, maar het gesprek duurt voort tot we ons, al pratend, langzaam naar de voordeur begeven om op huis aan te gaan - en zodat Harald nog een uurtje kan werken, als het meezit.

24 ORIGIN #2

jaargang 12, december 2016

Art and Science

Universiteit Leiden Hoe kunstenaars dachten dat de Western Parotia zijn sierveren gebruikte

Doosch Uit den ouden ouden Doosch

Paradijsvogels zonder poten Vrouwen die veel zorg aan hun uiterlijk besteden om op hun mooist voor de dag te komen? In de dierenwereld is dat vaak anders. Daar doen de mannetjes zo veel mogelijk hun best om er mooi uit te zien. Denk bijvoorbeeld aan mannetjeseenden met hun mooie groene kop, terwijl de vrouwtjes bruin zijn. Fazanten kunnen er ook wat van: hoe vaak heb je wel eens een mannetjesfazant met zijn prachtige rood-groene kop en lange staart langs de weg zien zitten, in tegenstelling tot zijn vrouwtje, dat waarschijnlijk niet ver weg was? Het vrouwtje vertrouwt op haar schutkleur, die van pas komt bij het zorgen voor haar jongen.

Niet alleen bij eenden en fazanten zien we dit seksuele dimorfisme (letterlijk: verschillende vormen tussen twee geslachten), maar ook bij paradijsvogels.

Paradijsvogels zijn magisch mooi. De mannetjes hebben de meest prachtige sierveren, waarmee ze hun vrouwtjes verleiden. Er zijn veel verschillende soorten en van elke soort heeft het mannetje een uniek verenkleed en een unieke balts (paringsdans). De vrouwtjes van de verschillende soorten zijn allemaal bruin en onopvallend, en alleen daaraan is te zien dat de soorten aan elkaar verwant zijn.

Paradijsvogels komen voor in NieuwGuinea, en zijn een beetje doorgeschoten in hun seksuele selectie. Vanwege het gebrek aan natuurlijke vijanden heeft die selectie min of meer vrij spel gehad, waardoor de mannetjes de

Author Lisette Hemelaar Master student Biology and Science Communication and Society en Biology and Education

Hoe kunstenaars dachten dat de Black Sicklebill zijn sierveren gebruikte mooiste verenkleden hebben weten te verkrijgen. Ook vindt men in deze soorten opvallende baltsrituelen. Sommige soorten vormen een “lek”, een soort arena waar mannetjes hun kunsten en veren laten zien, waarna een vrouwtje mag kiezen met wie ze wil paren. Andere voeren hun balts één op één uit. Tijdens de balts gebruiken sommige paradijsvogels hun siervormen om zichzelf compleet te transformeren, zodat ze in sommige gevallen niet eens meer als een vogel herkenbaar zijn.

Heel lang hebben paradijsvogels voor mysterie gezorgd. De zestiendeeeuwse bewoners van Europa dachten dat paradijsvogels – zoals de naam

De balts van de Black Sicklebill misschien al suggereert – in het paradijs leefden. Niemand had de dieren ooit levend gezien. Men dacht dat de vogels geen poten hadden en daarom hun hele leven door de hemel vlogen.

Alleen als ze stierven, belandden de paradijsvogels op aarde.

In 1522 maakten de Europeanen voor het eerst kennis met paradijsvogels.

Een Spaans ontdekkingsschip kreeg drie verschillende huiden van dode paradijsvogels aangeboden op een Moluks eiland. Deze huiden hadden geen poten en geen vleugels meer, waardoor ze al snel de naam “vogels van God” kregen. Ze hadden nog wel de mooie sierveren waar ze bekend om staan. De eerste afbeelding van een paradijsvogel is terug te vinden in een

De balts van de Western Parotia

gebedenboek uit 1540, als een wezen dat men kon verwachten bij aankomst in het paradijs.

Zelfs de Molukse stamleden van wie de Spanjaarden de huiden kregen, hadden nog nooit een levende paradijsvogel gezien. Niemand wist dan ook waar de huiden vandaan kwamen. Pas later kwamen ontdekkingsreizigers erachter dat de vogels uit Nieuw-Guinea kwamen, waar stammen de sierveren van de vogels gebruikten als decoratie en dus verhandelden aan andere eilandbewoners in de regio.

In het Europa van de zeventiende eeuw was het in de aristocratie gebruikelijk om te beschikken over

een “rariteitenkabinet”. In een dergelijk kabinet verzamelde men allerlei “curiositeiten”, bijzondere voorwerpen uit verre landen, om tentoon te stellen aan, en indruk te maken op hun vrienden. Een rariteitenkabinet was natuurlijk vooral bedoeld om op te scheppen over de rijkdom van de familie en al snel doken de eerste huiden van paradijsvogels op in de rariteitenkabinetten. In die tijd werden ook veel nieuwe soorten ontdekt en beschreven, die dan vaak een naam kregen van iemand uit de aristocratie.

Zo kennen we de “Queen Caroline bird of paridise”, de “Queen Victoria bird of paradise,” en de “Princess Stephanie bird of paradise”.

Hoewel er in de rariteitenkabinetten ook vogelhuiden opdoken met poten en vleugels, is er nog lang verwarring over geweest. Deze verwarring duurde voort tot het einde van de achttiende eeuw. Carolus Linneaus, de grote systematicus, maakte het er niet beter op door aan de grote paradijsvogel de naam Paradisaea apoda (pootloze paradijsvogel) te geven.

Nog steeds had niemand in Europa een levende paradijsvogel gezien.

Pas in de negentiende eeuw, in 1854 om precies te zijn, was Alfred Russel Wallace (dezelfde Wallace die rond dezelfde tijd als Darwin onafhankelijk een eigen theorie over evolutie ontwikkelde) de eerste Europeaan die de balts van een paradijsvogel met eigen ogen had gezien. Tot die tijd moest men het doen met de gedroogde huiden. Dit leverde problemen op voor kunstenaars in die tijd. Al die mooie sierveren, waar dienden die voor? Wat deden de vogels ermee? Dit leidde tot prachtige schilderingen, die zo nu en dan volledig af bleken te wijken van de werkelijkheid.

Het keerpunt kwam in diezelfde negentiende eeuw, toen de Franse ontdekkingsreiziger en natuuronderzoeken François LeVaillant en zoölogisch illustrator Jacques Barraband een tweedelige boekenserie publiceerden met de titel “Histoire naturelle des oiseaux de paradis et des rolliers”. Hierin bevinden zich kloppende illustraties van paradijsvogels, mét poten. De illustraties werden gemaakt met een speciale Verschillende gedroogde techniek, waardoor huiden de kleuren mooi uitkomen. De bibliotheek van Artis beschikt over een exemplaar met deze gravures.

Bronnen: David Attenborough: Paradijsvogels.

Documentaire, BBC

De balts van de Superb Bird of Paradise

 ☰

Hoe kunstenaars dachten dat de Superb Bird of Paradise zijn sierveren gebruiktee

Hans Mulder en Erik Zevenhuizen: De natuur op papier, 175 jaar Artis Bibliotheek

25

2 6 ORIGIN #2

jaargang 12, december 2016

Art and Science

Universiteit Leiden

Darwin’s evolution theory did not involve any intrinsic directional changes toward a higher state and was purely opportunistic.

Humboldt: a Pioneer of the Natural Sciences Viewing nature through the eyes of a poet Hugely influential during his time. A scientific polymath. The Napoleon of science. These are some terms that have been used to describe Prussian intellectual Alexander von Humboldt. Multiple universities have been named after him, but also mountains, towns, the Humboldt penguin and the Humboldt current, which flows past the west coast of South-America. Yet this man, who inspired poets, artists and scientists alike has been largely forgotten. Who was hé?

Author Joris Westerveld Bachelor student Biology

Born close to Berlin in 1769, Humboldt was raised and taught by the best tutors his parents could find for him and his older brother. After a brief career in state service as a mine inspector, Humboldt became permanently occupied with science when he met Johann Wolfgang von Goethe, poet and author of the famous play Faust. Goethe believed that science and art should be intertwined and work together as one. Humboldt adopted this view, his eye and love for natural beauty helped him to scientifically analyse the natural world around him.

In 1799 Humboldt embarked on his first and most important scientific expedition, a 5-year journey through the Americas during which he discovered and described numerous new plants and animals. He carried a huge collection of the finest instruments, taking exact measurements everywhere he went, including 6500 meters above sea level in the Andes Mountains. The expedition and the publications that resulted from it, were hugely influential in the scientific world and the discoveries made may be regarded to foundations of the sciences of plant and physical geography. Modern meteorology uses isotherms to show areas with the same temperature, which were invented by Humboldt. Humboldt became known as the leading expert on the South-American continent, even outside the fields of the natural sciences. After the expedition he published multiple essays on the politics of SouthAmerica, resulting in his friend and pre-

sident of the United states, Thomas Jefferson, to repeatedly consult him about the political condition of his southern neighbours.

Humboldt’s most popular book, Views of nature, was not only a giant source of detailed scientific descriptions, but it inspired all kinds of readers with its beautiful prose and fine nature writing.

Paddling on the Orinoco, a tributary to the Amazon river, Humboldt describes the view: ‘Rainbows danced a game of hide-and-seek – optical magic’ and along the banks apes filled the jungle with ‘melancholy howling’. Inspired by Humboldt’s books and essays, landscape painter Frederic Edwin Church followed Humboldt’s footsteps in SouthAmerica, an expedition that resulted in the painting called ‘The Heart of the Andes’. Its exhibition in 1859 was a great sensation, the almost three meters wide canvas showed the immense beauty of the Andes. It was painted in such detail that botanists could even determinate plants from the painting. Just as Church was about to ship the canvas to Germany to show it to his hero, he received the sad news that Humboldt had passed away at 90 years of age.

Just like Church, Charles Darwin had always been a great admirer of Humboldt’s work and his own Voyage of the Beagle was inspired by Humboldt’s travel accounts. When he had sent it to Humboldt right after it came from the printing press in 1839, Humboldt responded with a long letter full of praise.

When Darwin published Origin of Species in 1859, just months after Humboldt’s death, it shocked the world. His theory of natural selection discarded fixed creational theories and suggested a seemingly cold and heartless Views of Nature in which organisms adapt to conditions by pure chance. Darwin’s evolution theory did not involve any intrinsic directional changes toward a higher state and was purely opportunistic. Besides offending religious groups and many scientists, his theory crushed the worldview that Humboldt had helped to construct: a complex web of life in which all factors are harmoniously interrelated. The loss of the comfortable feeling that this worldview used to provide became a common theme in late 19th century arts and literature. Thomas Hardy describes the despair a heartless, godless world may cause in his poem Nature’s Questioning:

 ☰

“Has some Vast Imbecility, Mighty to build and blend, But impotent to tend, Framed us in jest, and left us now to hazardry?

“Or come we of an Automaton Unconscious of our pains?…

Or are we live remains Of Godhead dying downwards, brain and eye now gone?

ments is presumably the main reason for that. In a world in which sciences and arts have become strictly separated it would be good to remember the way Humboldt used to look at the world: through the eyes of a painter, poet and as a scientist. This is the only way we can truly learn to understand the world around us.

1. Gould, S. (1989). Church, Humboldt and Darwin:

It seems painful irony that all this happened the same year Humboldt died.

But Humboldt himself would not have been as shocked as we might expect.

The idea of transmutating species was not new; Humboldt had attended discussions in Paris with early evolutionist Jean-Baptiste Lamarck and had even written about gradual transformation of species in Views of Nature.

So why has Humboldt become a distant name in our collective memories?

The 20th century, with its two world wars and resulting anti-German senti-

The Tension and Harmony of Art and Science 2. Wulf, A. (2016). The Invention of Nature, The Adventures of Alexander von Humboldt, The Lost Hero of Science

27

2 8 ORIGIN #2

jaargang 12, december 2016

Art and Science

Universiteit Leiden

Van dansen in de kas tot het leven van Ionica Smeets Ik beleefde het tijdens de #NKK16 Al sinds 2013 is De Nacht van de Kunst en Kennis (#NKK16) een Leids begrip dat staat voor een goed gevuld avondprogramma vol met kunsten en wetenschap. Toch was 2016 voor mij de eerste editie.

Wel eens van gehoord vorige jaren, maar nog nooit aan deelgenomen. Toen bleek dat ik voor dit Originnummer de fotoreportage mocht maken, was het dit jaar de uitgelezen kans om deze nacht te beleven.

Om mijn weg door de avond te vervolgen, nam ik de watertaxi vanaf het Rapenburg naar de Oude Singel. Het laatste stukje naar de Leidse Schouwburg vervolgde ik met de fiets, waar ik tenslotte het interview met Ionica Smeets bijwoonde. De hoogleraar wetenschapscommunicatie werd geïnterviewd door Art Rooijakker over het gezin waarin zij opgroeide en de weg die zij bewandeld heeft om te komen waar ze nu is. Ik mocht letterlijk “achter de schermen een kiekje nemen”.

Mijn avond begon in het Academie Gebouw. Als we de wetenschappers mogen geloven gaan we in de toekomst shoppen, leren en communiceren via Virtual Reality. Hoe dat eruit ziet? Tijdens de Nacht van de Kunst en Kennis 2016 kon je het zelf uitproberen.

OIJ maakte met zijn indrukwekkende lichtinstallatie en uptempo beats veel mensen aan het dansen. Later maakte hij plaats voor rapper SEF. Het was een prachtige setting om bij aanwezig te zijn; de artiesten tussen de planten in de kas.

Waar voor velen de avond nog tot in de kleine uurtjes doorging, zette ik mijn fiets om 22.00 uur weer thuis neer.

Mijn primeur van de Nacht van de Kunst en Kennis was zeer geslaagd. Benieuwd naar volgend jaar!

Van het Academie Gebouw ging ik naar de Hortus Botanicus. Sinds 1590 is dit het groene hart van Leiden. Daar waar CarolusClusius in de 16e eeuw de eerste grote tulpencollectie van Europa kweekte, was het nu het podium voor twee Nederlandse artiesten.

Auteur: Eveline Kallenberg bachelorstudent Biofarmaceutische Wetenschappen

 ☰

29

30 ORIGIN #2

jaargang 12, december 2016

Art and Science

Leiden University Online Education starts new Academic Year 2016-2017 with more than 500.000 learners

AGENDA Donderdag 1 december

Open Mic Night

Laat je talenten zien op de Open Mic Night! Deze activiteit wordt georganiseerd door de studieverenigingen.

Leiden University launches 8 MOOC’s - Massive Open Online Courses - at the start of the new Academic Year. The courses show the width of Leiden University’s education and the dedication to free higher education. The courses vary from Biology to Mindfulness, from Political Economy to Archeology and International Law. Digital learning environments and open online courses, such as MOOCs, provide revolutionary access to education worldwide, and aim to improve the didactic experiences of both teachers and students. Moreover, online courses can be used in research to learn how we can enhance the impact of scientific research through education. Leiden University is making a new step forward with its online education by releasing 8 new online courses in the fall.

This month, four new MOOC’s will be launched, starting with the new course ‘Evolution Today’ by prof. dr. M. Schilthuizen (and et al). The already existing online course ‘Configuring the World part 1’ is relaunched on the same date (the second part will follow in October).

Those who are interested in following a course online, can still enroll through the website www. coursera.org/leiden. The courses are free, but for a formal certificate there is a fee to cover the costs. A crowdfunding project, which will launch September 26th, attempts to recover costs and finance new teaching material for the course. Read more at http:// moocs.supportleiden.nl.

More than 500 000 Learners

The opening of the academic year marked the start of a new year for our traditional higher education, but this moment also appears to be a new milestone for online education: more than 500 000 students are now following an online course of Leiden University.

More than half of these learners are actively involved in the course or courses they follow, and more than 25 000 students are able to complete a course successful.

Online Learning Lab

The Online Learning Lab (http://leidenuniv.onlinelearninglab.org/) of the Centre for Innovation was created in response to global changes in online education and contributes in solving the demand

Universiteit Leiden

Vrijdag 9 December 17:00-20:30 in het Gorlaeus Restaurant

Beat The Professor Pubquiz

Tijd om erachter te komen of je slimmer bent dan je professor!

Zaterdag 25 Februari Pieterskerk Leiden

for worldwide education. The Online Learning Lab explores how online learning developments can contribute to strengthen both university’s education and research, and explores the potential of online learning environments for the creation of new knowledge.

Open dag

Ontdek welke bacheloropleidingen Leiden te bieden heeft en welke bij jou past!

Vrijdag 10 Maart 09:00-20:00 in Leiden en Den Haag

Masterdag

For more information on online learning at Leiden University contact Tanja de Bie, project coordinator CFI Online Learning Lab Leiden University at t.de. bie@fgga.leidenuniv.nl , phone +31-6-2443998. More information on online learning at Leiden university can be found in the Annual Report 2015 of CFI Online Learning Lab.

Nog niet besloten welke master je wil doen? Bezoek de Masterdag en zie wat Leiden je te bieden heeft.

Vrijdag 31 Maart 09:00 – 15:30 uur, Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen

Proefstuderen

Wil je weten hoe het is om na het vwo een bèta studie in Leiden te volgen?

Kom proefstuderen en ervaar het zelf!)

September 2016

Monday 19 Evolution Today by prof. dr.

M. Schilthuizen et al (new) Monday 19 Configuring the World part 1 Prof R.T. Griffiths (relaunch) Monday 26 Demystifying Mindfulness by prof. dr. C.S. Goto-Jones (new) Monday 26 Investigating and prosecuting International Crimes by prof.

Dr. C. Stahn et al. (new) Friday 30 Osteoarchaeology: the Truth in Human Bones by Dr. A. Waters (new)

October 2016

Monday 17 Music and Society by Prof. Dr. M.A. Cobussen et al. (new) Monday 31 Configuring the World part 2 prof R.T. Griffiths (relaunch)

November 2016

Tuesday 1 Heritage under Threat by dr.S. Mire et al. (new)

December 2016

Thursday 1 What does Europe do for you? by prof. dr. B. Steunenberg et al. (new)

VOLGEND NUMMER: Duurzaamheid De generatie van nu groeit op met duurzaamheid. Het principe van bewust omgaan met het milieu is niet meer weg te denken uit onze maatschappij. De volgende editie van Origin staat geheel in het teken van dit veel besproken onderwerp en zal duurzaamheid vanuit verschillende invalshoeken belichten.

COLOFON Oplage 5.700 Redactieadres Origin Magazine Einsteinweg 55 2333 CC Leiden originredactie@gmail.com www.originmagazine.nl 071-5274538

Aan deze Origin werkten mee Eveline Schipper, Matthijs A. van Spronsen, Ludo B.F. Juurlink, Esmée Winkel, Harald van Mil Redactie hoofdredacteur

Charlotte van 't Westende Eindredacteur

Maxim Allaart

 ☰

redactie

Annette Emerenciana, Lisette Hemelaar, Annika Koumans, Marius Maurer, Lotte de Vrijer, Joris Westerveld, Dylan van Gerven, Eveline Kallenberg, Sophie van der Hart, Charlotte van ‘t Westende ISSN 2352-0051

Productie UFB Universiteit Leiden Ontwerp en vormgeving Balyon, Katwijk Origin en al haar inhoud © Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen, Universiteit Leiden.

Alle rechten voorbehouden.

31

Heb j ij een profie en te l natu chnie ur k of e natuu e n p r en g rofiel ezond Wil je heid? wete n hoe is om het na he t vwo bèta een studi e in L volge eiden n? te

Kom proef stude ervaa ren e r het n z elf!

Vrijda

g 31

Biologie - Bio-Farmaceutische Wetenschappen Informatica - Informatica & Biologie Informatica & Economie - Life Science & Technology - Molecular Science & Technology Natuurkunde - Sterrenkunde - Wiskunde Meer informatie of je direct aanmelden: www.opendageninleiden.nl/wiskunde-ennatuurwetenschappen/

Bij ons leer je de wereld kennen

maar

t