Jouw toekomst na
Sterrenkunde
Bij ons leer je de wereld kennen
Ingrediënten voor leven in de ruimte Ewine van Dishoeck Hoogleraar Moleculaire astrofysica ‘Ik heb in Leiden scheikunde gestudeerd. Daarna wilde ik verder in mijn specialisatie, de kwantumchemie, en zo kwam ik in de sterrenkunde terecht. De ruimte tussen de sterren zit vol ijl gas en stof. Uit dat gas ontstaan nieuwe sterren en planeten. Mijn voorsprong op astronomen was, dat ik moleculen op dat fundamentele kwantum-niveau begrijp. Ik onderzoek, onder meer, hoe moleculen in de ruimte chemisch met elkaar reageren, wat soms heel anders gaat dan op Aarde. In lezingen voor een algemeen publiek omschrijf ik mijn tak van onderzoek altijd als het bouwen van sterren, planeten en de ingrediënten voor leven in de ruimte.’
Sterrenkunde is heel internationaal georiënteerd. ‘Sterrenkunde is heel internationaal georiënteerd. Tegenwoordig word je zelfs als student al getraind om mee te doen aan internationale wetenschapsprojecten. Ik doe ook bestuurswerk voor zulke projecten. Dat kost tijd en energie, maar je brengt wel echt iets tot stand. Zo ben ik –
CV
samen met duizend anderen, natuurlijk – twintig jaar bezig geweest om de ALMA-telescoop in Chili te realiseren, die nu bijna klaar is. ALMA is in zijn soort de grootste telescoop ter wereld: 66 gekoppelde telescoopschotels op een bergtop in Chili. Als je nu sterrenkunde gaat studeren, is het best mogelijk dat jij, net als ik, over een aantal jaren met ALMA waarnemingen doet.’
1980 afgestudeerd Scheikunde en Wiskunde Universiteit Leiden
1984 gepromoveerd aan de Universiteit Leiden Onderzoeker astrofysica aan o.a. Harvard en Princeton Sinds 1995 hoogleraar Moleculaire astrofysica aan de Universiteit Leiden
Winnaar Spinozapremie, de ‘Nederlandse Nobelprijs’ Wetenschappelijk directeur NOVA, het Nederlandse astronomie-consortium
2018 – 2021 president van de International Astronomical Union 2
Jouw toekomst na Sterrenkunde De opleiding Sterrenkunde biedt veel carrièremogelijkheden. Met de kennis en vaardigheden die je tijdens deze studie opdoet, kun je als afgestudeerd sterrenkundige aan de slag in verschillende functies en sectoren zoals de wetenschap, het bedrijfsleven, de overheid en het onderwijs. Na de bachelor
Een bachelor Sterrenkunde en een daarop aansluitende
De bacheloropleiding Sterrenkunde is een goede voorbereiding
masteropleiding kunnen het begin van een wetenschappelijke
op verschillende masteropleidingen. Tijdens de masteropleiding
carrière zijn, door een promotieondezoek te gaan doen aan
Astronomy kun je je in Leiden verder specialiseren in de
een universiteit. Hiervoor kun je bijvoorbeeld terecht bij de
kosmologie, instrumentatie of big data. Daarnaast kun je
Leidse Sterrewacht, dat als onderzoeksinstituut wereldwijd
ook praktijkgerichte afstudeerrichtingen kiezen, waarbij je je
een uitstekende reputatie heeft. De ervaring met complexe
specialiseert in het management, wetenschapscommunicatie of
sterrenkundevraagstukken maakt afgestudeerde sterrenkundigen
het onderwijs. Een bachelordiploma Sterrenkunde geeft je ook
zeer geschikt voor het werken aan ingewikkelde ICT-
direct toegang tot het Physics masterprogramma.
toepassingen, grote databases en simulaties. Sterrenkundigen zijn daarmee zeer aantrekkelijk voor werkgevers in de technologische
Arbeidsmarkt
industrie, telecommunicatie, advisering of financiële sector. Als
Al in de bacheloropleiding Sterrenkunde is er veel aandacht
afgestudeerd sterrenkundige ben je dan veelal onderdeel van
voor het ontwikkelen van analytische vaardigheden en
multidisciplinaire projecten. Daarnaast kun je met de opgedane
oplossingsgericht denken. Door veel te programmeren leer je
kennis en vaardigheden ook een waardevolle bijdrage leveren bij
als sterrenkundige gemoduleerd en gestructureerd denken en
de overheid, het onderwijs en in de wetenschapscommunicatie.
weet je enorme hoeveelheden computerdata te hanteren. Door verdiepende wiskunde en natuurkunde leer je ingewikkelde
Alumni vertellen
theorieën doorzien en bewijzen. De vele practica in de
De interviews met alumni in deze brochure geven een beeld van
opleiding zorgen voor een stevige basis in projectmanagement
de grote diversiteit aan carrièremogelijkheden die de opleiding
en ontwikkeling van experimentele vaardigheden, creativiteit,
Sterrenkunde biedt.
verantwoordelijkheid en samenwerking.
Waar komen sterrenkundigen terecht? In de grote cirkels zijn meer alumni werkzaam. Zelfstandig (eigen bedrijf) Onderwijs
Financiële instellingen
Advisering
Wetenschappelijk/Toegepast onderzoek
Communicatie
3
Van de oerknal via IBM naar Uber Daniel Szomoru Data scientist bij Uber
CV
4
2007 bachelor Sterrenkunde Universiteit Leiden 2009 master Astronomy Universiteit Leiden 2013 gepromoveerd aan de Universiteit Leiden 2014 – 2015 Data analyst bij IBM in Amsterdam Sinds 2015 Data scientist bij Uber in Amsterdam
Een sterrenkundige bestudeert het heelal, maar doet dat in feite door data van telescopen te analyseren. Aan scherpzinnige data-analisten is in onze maatschappij grote behoefte. Dus ook buiten de wetenschap liggen voor een sterrenkundige overal kansen. Romantiek van het oneindige
abstracter niveau. Hoeveel werken de
‘Ik koos voor Sterrenkunde in Leiden omdat
chauffeurs? Waar werken ze? Hoe gebruiken
ze daar het vroege heelal, kort na de oerknal,
mensen Uber, en hoe beïnvloedt dit de
bestuderen. Dat is voor mij de romantiek
mobiliteit in steden? We hebben al gezien
van de sterrenkunde: waar die aan het
dat inwoners Uber veel gebruiken in verre
oneindige raakt. Dat kwam ook terug in mijn
buitenwijken, waar voorheen nauwelijks taxi’s
promotieonderzoek: ik gebruikte de Hubble
kwamen, of vanwaar dat voor veel mensen te
Ruimtetelescoop om de verste sterrenstelsels
duur was.’
te bestuderen. ‘Vooral de tweedejaars studiereis naar het Canarische eiland La Palma was een fantastische ervaring. De telescopen staan prachtig op een 2400 meter hoge bergtop. We mochten een week lang een telescoop voor
Sterrenkundigen weten veel van data-analyse, en daarin zijn veel carrièrekansen.
waarnemingen gebruiken.’ ‘Onderzoek doen is interessant, en het geeft
‘Toen ik aan mijn studie begon, dacht ik nog
je een hoop vrijheid. Maar het kan ook een
niet na over later. Wat vanuit mijn studie
eenzame bezigheid zijn. Daarom had ik na
vooral van pas komt, is dat ik gewend ben aan
mijn promotie toch behoefte aan iets nieuws.
hard werken, beschik over veel zelfdiscipline
Sterrenkundigen weten veel van data-analyse,
en niet terugdeins voor moeilijke dingen.
en daarin zijn veel carrièrekansen. Na
Tijdens mijn promotieonderzoek leerde
anderhalf jaar bij IBM, werk ik nu voor Uber
ik nadenken over iets wat eigenlijk nog
in Amsterdam, op de afdeling policy research.’
waardevoller was: de communicatieve kant van de wetenschap. Hoe draag je kennis over
Mobiliteit in grote steden
zodat anderen het ook begrijpen? Wetenschap
‘Ik ben niet bezig met taxiritten inplannen,
heeft baat bij een goede presentatie en mooie,
maar analyseer onze activiteiten op een
effectieve visualisaties.’
5
George van Hal Redacteur populairwetenschappelijk maandblad New Scientist ‘Als redacteur doe ik enerzijds het traditionele werk: verhalen schrijven over wetenschap en het aansturen van freelancers. Bij een populairwetenschappelijk tijdschrift als New Scientist heb je anderzijds ook te maken met de commerciële kant, zoals het selecteren van producten voor de webshop en het ontwikkelen van speciale bijlagen met betalende partners. Dat is een aspect waar ik eerder nooit over nagedacht had.’
Chris Lemmens
‘Puur inhoudelijk was de opleiding Sterrenkunde een goede
Consultant bij Capgemini
tijdens mijn studie heb ik bewust de richting van wetenschaps-
voorbereiding op de wetenschapsverhalen die ik schrijf. Al communicatie opgezocht, onder meer door in mijn keuzeruim-
‘Ik werk als consultant bij Capgemini. Hier werk ik voor meerdere
te een vak in de journalistiek te volgen en stages te lopen. Als
klanten, waaronder een Nederlands vervoersbedrijf. Zo’n vier
je al tijdens je studie veel schrijft, doe je nuttige ervaring als
dagen per week werk ik bij de klant, en één dag in de week op
redacteur op en kom je later makkelijker ergens binnen in deze
het hoofdkantoor in Utrecht. Bedrijven willen bijvoorbeeld
branche.’
weten op welke manier ze hun diensten naar een nieuw publiek kunnen uitbreiden.’
‘Ik vind mijn baan de ideale benadering: je duikt telkens diep in een ingewikkeld onderwerp, dat je laat uitleggen door de
‘Voor de klanten bouw ik onder andere computermodellen.
grootste experts ter wereld. Zo blijf ik altijd leren, net zoals
Hierin heb ik tijdens mijn studie Sterrenkunde ruime ervaring
tijdens mijn studie.’
opgedaan, bijvoorbeeld bij het modelleren van planeetbanen en andere sterrenkundige onderwerpen. Mensen weten uit eigen ervaring vaak wel ongeveer hoe het zit, maar met mijn analytische achtergrond kan ik problemen gestructureerd en op een wat dieper niveau bekijken. Daarbij geldt: beter een simpel model met een duidelijke boodschap, dan een geavanceerd model dat niemand begrijpt. De kwartjes die je dan bij mensen ziet vallen, dat is het mooie wat je als consultant kunt toevoegen.’
De kwartjes die je ziet vallen bij mensen, dat is het mooie. 6
Jeroen Sprangers Expert nucleaire fysica voor het ministerie van Buitenlandse Zaken ‘Over anderhalf jaar word ik geplaatst als diplomaat op een ambassade ergens in de wereld. Nu werk ik op het ministerie van Buitenlandse Zaken bij de Nuclear Supplier Group als expert in het beperken van verspreiding van kernwapens. Ik ga naar bedrijven toe die in nucleair materiaal handelen. Ook zit ik vaak in Wenen voor overleg over dit onderwerp tussen landen.’
Jesse van de Sande
‘Om toegelaten te worden tot het “diplomatenklasje” van
Postdoc aan de Universiteit van Sydney, Australië
het ministerie, moet je door een selectieproces van een half jaar. Mijn bèta-achtergrond heeft goed geholpen bij de
‘Wat me zo trekt aan sterrenkunde, is dat het een combinatie
IQ-testen die je dan krijgt. Wat ook telt is dat het ministerie
is van bijna alle exacte wetenschappen: natuurkunde, wiskun-
naar diversiteit zoekt: naar mensen met allerlei achtergronden.
de, scheikunde en informatica. Op school voelde ik me daarin
Kosmologie spreekt veel mensen aan, en daarom werd ik
niet echt uitgedaagd, maar toen ik in het eerste studiejaar het
uitgenodigd voor een gesprek.’
college Speciale Relativiteitstheorie kreeg… wauw, toen was ik meteen verkocht. Na mijn bacheloronderzoek was ik over-
‘Toen ik Sterrenkunde ging studeren, was ik puur gericht op
tuigd: ik word onderzoeker.’
wetenschappelijk onderzoek, op professor worden. Maar toen ik als student jazz-festivals ging organiseren, merkte ik dat
‘Ik verwachtte vooraf niet dat ik bij Sterrenkunde zo veel zou
ik ook veel inspiratie haalde uit de directe maatschappelijke
moeten programmeren, en in het begin vond ik het doodeng
impact die je in je werk kunt hebben.’
om met grote computersystemen te werken. Maar al na een paar maanden werd dat een tweede natuur voor me, en nu gebruik ik dat iedere dag in mijn werk.’ ‘Dit is echt mijn droombaan. Australië is wereldleider in de observatietechniek die ik gebruik om te onderzoeken hoe sterrenstelsels roteren. En Sydney is een waanzinnig mooie stad. Als het kan, zou ik hier graag nog lang blijven.’
Al na een paar maanden was programmeren een tweede natuur geworden. 7
Moeite doen voor je passie Nienke van der Marel Research fellow bij Mauna Kea Observatorium, Hawaii
CV
8
2009 bachelor Natuur- en Sterrenkunde Universiteit Leiden 2011 master Astronomy Universiteit Leiden 2015 gepromoveerd aan de Universiteit Leiden 2005 – 2006 bestuurslid studievereniging De Leidsche Flesch 2005 – 2008 hoofdredacteur faculteitsblad Eureka Sinds 2015 research fellow in Hawaii
Sterrenkundigen zwermen na hun studie uit over de hele wereld. Nienke van der Marel doet in Hawaii drie jaar lang onderzoek, maar zal daarna een nieuwe plek in de wereld vinden om te wonen en te werken. ‘Ik onderzoek hoe nieuwe planeten zich
‘Als je onderzoeker wordt, zijn de vakken die je
vormen in het heelal. Daarvoor gebruikte
tijdens je studie leert uiteraard de voornaamste
ik eerder de Europese ALMA-telescoop in
voorbereiding. Maar ook voor een onder-
Chili. Nu doe ik waarnemingen met de Keck-
zoeker is het belangrijk dat je tijdens je studie
telescoop op Mauna Kea in Hawaii – in zijn
al leert organiseren. Mijn bestuurswerk bij
soort de grootste telescoop ter wereld. Maar
de studievereniging en in de redactie van
de volgende generatie telescopen, die nog veel
het faculteitsblad hebben hier verder aan
groter is, is al in aanbouw.’
bijgedragen.’
‘Wanneer mijn baan in Hawaii afloopt, moet ik op zoek naar een nieuwe positie. In de eerste plaats kijk ik natuurlijk waar ik het interessantste onderzoek kan doen, maar ik vind het ook heel belangrijk dat het een plek is waar ik een sociaal leven kan opbouwen. Dus het wordt waarschijnlijk wel een Westers land, of misschien Japan. Sterrenkundigen kunnen
Als onderzoeker zijn de vakken die je tijdens je studie leert je voornaamste voorbereiding.
overal ter wereld terecht.’
Leren organiseren
‘In Leiden heb ik ook als voorlichter gewerkt,
‘Ik was op de middelbare school goed in
en dan kreeg ik vaak de vraag: “Maar is deze
wiskunde en natuurkunde. In de studie
studie wel erg moeilijk?” Ja, met sommige
Sterrenkunde trok me de combinatie met
vakken had ik echt wel moeite. Maar je
natuurkunde aan. Ik koos voor Leiden omdat
wordt uitgedaagd om hele exotische zaken te
de sfeer me hier het meest aansprak, zowel in
bestuderen. Als je passie voor dit vak hebt, dan
de stad als op de universiteit.’
doe je die moeite er voor.’
9
Opleiding Natuurkunde en Sterrenkunde
Een beetje talent, en een heleboel vallen en opstaan Vincent Icke Hoogleraar Theoretische sterrenkunde aan de Universiteit Leiden, bijzonder hoogleraar Kosmologie aan de Universiteit van Amsterdam ‘Theoretisch onderzoek heeft altijd mijn fascinatie gehad. Ik maak computercodes om processen in het heelal door te rekenen en te visualiseren. Zo kan je zien wat er gebeurt als een ster op het einde van zijn leven zijn buitenste lagen afstoot, of als de zwaartekracht in het heelal het beeld van een achterliggend sterrenstelsel vervormt.’
Ik maak prints of schilderijen van beelden in het heelal. ‘Ik pas die computercodes ook toe op beelden die ik zelf verzin. Ik gebruik de natuurwetten als instrument om mijn eigen beelden te maken. Dat is mijn artistieke kant: ik zie levende beelden in het heelal, daar maak ik prints of schilderijen van.’ ‘Dat helpt ook om pakkende beelden over mijn vak te bedenken. Aan de universiteit van Minnesota heb ik college over algemene sterrenkunde gegeven. Dan sta je voor driehonderd studenten uit allerlei studierichtingen. Dat vond ik geweldig leuk. Ik hou niet van het woord “popularisator”, ik noem het “je specialisatie voorleggen aan een algemeen publiek”. Daar word ik nu door de media vaak voor gevraagd, dus blijkbaar bevallen mijn optredens wel. Dat is een beetje talent, en een heleboel vallen en opstaan.’
10
Universiteit Utrecht
1972 gepromoveerd aan de Universiteit Leiden Sinds 1983 hoogleraar Theoretische sterrenkunde aan de Universiteit Leiden
CV
12 jaar onderzoeker in Groot-Brittannië en de VS Beeldend kunstenaar Veel gevraagd gast voor o.a. De Wereld Draait Door Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw
Loopbaanadvies Jouw studie kan de basis vormen voor heel diverse loopbanen,
Het Alumni Mentornetwerk
zoals de voorbeelden in deze brochure laten zien. Hoe jouw
Om je op weg te helpen met je carrière zetten wij de kennis en
loopbaan er precies uit gaat zien, hoef je aan het begin van
ervaring van Leidse alumni in. Via het online mentornetwerk
de opleiding nog niet te weten. Tijdens de opleiding word
kun je in contact komen met ervaren alumni en hen eenvoudig
je geholpen bij het maken van studiekeuzes die van invloed
benaderen voor advies. Het eerste contact is laagdrempelig en
zijn op jouw carrière. Ook organiseert de Universiteit
je mag zelf bepalen hoe jouw mentorrelatie eruit ziet: eenmalig
Leiden diverse activiteiten om je te laten kennismaken
of herhaaldelijk contact, persoonlijk of juist digitaal. Zo kunnen
met de arbeidsmarkt, zoals de voorlichtingsdagen voor
alumni en studenten elkaar inspireren en werken we aan een
de Masterkeuze, Bètabanenmarkt en de Bio Science Park
hechte Leiden Science gemeenschap.
Excursie. Daarnaast helpt de Science Career Service jou bij jouw loopbaankeuzes en kun je het advies inwinnen van
mentornetwerk.universiteitleiden.nl
ervaren alumni via het Alumni Mentornetwerk. Al deze diensten bieden jou de mogelijkheid om al tijdens jouw studie de arbeidsmarkt te verkennen en kennis en ervaring op te doen voor de loopbaan die het best bij jou past.
Science Career Service De Science Career Service is er om jou te ondersteunen bij jouw vragen die gaan over studiekeuze en loopbaanoriëntatie, bijvoorbeeld door: • Informatie te geven over de mogelijkheden op de arbeidsmarkt. • Workshops en trainingen aan te bieden op het gebied van sollicitatievaardigheden. • Een persoonlijk gesprek met de loopbaanadviseur gespecialiseerd in jouw vakgebied. lucareerzone.com
11
Colofon
Druk: UFB/Grafimedia Vormgeving: Creja ontwerpen Fotografie: Hielco Kuipers, Pim Rusch, Julia Bryant, ESO/José Fransisco Salgado Interviews alumni: Arnout Jaspers Met dank aan alle alumni die in deze brochure hun verhaal wilden vertellen. © Januari 2017 Aan deze uitgave, die met zorg is samengesteld, kunnen geen rechten worden ontleend.
Bij ons leer je de wereld kennen
Meer informatie:
studereninleiden.nl/sterrenkunde studyadvisor@strw.leidenuniv.nl