February-March Issue 2022

PEBRERO-MARSO 2022 ISYU

MAPAGPALAYANG KAISIPAN SA MALAYANG PAHAYAGAN

03 NEWS

10 FEATURES

13 CULTURE

UPB students with INC, DRP increased since 2nd sem A.Y. ‘20-’21

Sa Laro ng mga Hari’t Reyna

On Bended Knees

PAGE DESIGN AND GRAPHICS RAPHAEL REYES

upboutcrop

outcrop.upbaguio@up.edu.ph

2 EDITORYAL

Tomo 47 Isyu 2, Pebrero-Marso 2022

Hayag na ilusyon

Lumilikha ang administrasyong Duterte ng isang malawakang ilusyon.

Sa ilalim ng kaniyang rehimen, ginawa nitong normal ang iba’t ibang mukha ng inhustisya at kahirapan. Pilit nitong pinalalabnaw ang reyalidad ng bansa para sa ikalulugod ng mga kasapakat nitong uhaw sa kapangyarihan at pera ng bayan.

Hayag na ninonormalisa ng administrasyon ang mga inhustisya sa lipunan na isang mariing pagtaliwas sa isang demokratikong katangian ng bansa. Ginagawa ito ni Duterte sa pamamagitan ng mga paulit-ulit na karahasan at paglabag sa batas tulad ng mga walang habas na pagpaslang nang hindi dumaraan sa proseso ng korte. Tinatayang 12,000 hanggang 30,000 kaso ng pagpatay ang naitala ng International Criminal Court kaugnay ng naging giyera kontra droga simula pa nang maupo ito sa pagkapresidente noong 2016.

Ngunit hindi rito nagtatapos ang kultura ng dahas sa ilalim ni Duterte. Sa gitna ng pandemya, ginamit nitong oportunidad ang limitadong kakakayahan ng mga taong magmobalisa ng mga pagkilos nang magpatupad ito ng mga antidemokratikong batas tulad ng AntiTerrorism Law at Whole of Nation Approach sa ilalim ng kanyang termino.

Sunod-sunod ang naging mga kaso ng red-tagging at pagpaslang sa mga bokal na tumutuligsa sa administrasyon.

Ayon sa naging tala ng Karapatan noong 2021, tinatayang humigit kumulang 2,000 ang mga ilegal na inaresto at kinulong sa ilalim ng rehimeng Duterte.

Kaugnay ng malawakang pagsupil sa karapatang pantao, naikintil ni Duterte ang kultura ng tiraniya sa bansa sa pamamagitan ng pagtrato sa buhay

ng tao bilang mga datos o numero. Sa halos sunod-sunod na mga kaso ng pagpaslang, minamanhid ng rehimen ang mamamayan nito sa pamamagitan ng pagnonormalisa ng karahasan.

Bukod pa sa laganap na pasismo ng pamahalaan, tumaas ng 6.6 porsyento ang unemployment rate sa bansa o humigit kumulang tatlong milyong Pilipino ang walang trabaho ayon sa Philippine Statistics Authority (PSA) noong 2021. Dahil dito, naitalang sumusunod si Duterte sa may pinakamalaking itinaas na

MAPAGPALAYANG KAISIPAN SA MALAYANG PAHAYAGAN The Official Student Publication of the University of the Philippines Baguio

Patnugutan JOEMARIEQUEEN DEL ROSARIO Punong Patnugot

JETHRO BRYAN ANDRADA JOBELLE RUTH MILA Kawaksing Patnugot

IMARI JAZMINE TAMAYO Tagapamahalang Patnugot

DAVE IVERSON CUESTA NIQUE JADE TARUBAL Patnugot sa Balita

JIAN MARIE GARAPO Patnugot sa Opinyon

HANNAH ANDREA VALIENTE Patnugot sa Lathalain

MYRA KRISSELLE GARING Patnugot sa Kultura

RAPHAEL REYES Patnugot sa Dibuho

JAN PEARL EAZRYE REYES Patnugot sa Disenyo

JUSTINE RHYS MARTIREZ Tagapamahala sa Social Media

KAWANI Jerson Kent Danao Patricia Marie Reyes Erik Biles Kesshamminne Krimzei Carreon Jaymie Hailey Ang Janine Ganapin Dynah Giene Sabong Patrick Kyle Adeva Aaron Naco Chrsyna Shaleese de Guzman Alicia Ablian Rachel Ivy Reyes Adrianne Paul Aniban Chelsie Asuncion Lorence Sison Hanna Kaye Morales Klyde Charles Painor Geronne Abad Armel Jake Flores Pauline Joy Lago

Kontribyutor KM - DATAKO Natalie Laya Miyembro ng COLLEGE EDITORS GUILD OF THE PHILIPPINES (CEGP) at SOLIDARIDAD, Alyansa ng mga Pahayagang Pangkampus sa UP FIRST FLOOR, ALUMNI CENTER BUILDING, UP BAGUIO, GOV. PACK ROAD, BAGUIO CITY

unemployment rate mula pa noong panahon ni Marcos.

Sa panahon ng pandemya kung saan kagyat ang pangangailangan ng pagkakaroon ng kita at sahod na ipakakain sa bawat pamilyang Pilipino, bigo ang administrasyon sa pagtugon sa lumalalang suliranin sa kahirapan lalo na sa estado ng ating ekonomiya.

Kabilang pa ang kawalan ng pinansiyal na suporta sa mga naapektuhan ng pandemya, tila isang normal na senaryo sa ilalim ng administrasyon ang larawan ng nagkukumahos nitong mamamayan para mabuhay sa araw-araw.

Hindi ito ang normal na dapat nating kinalalagyan at lalo’t higit na hindi ito nararapat na magpatuloy sa mga susunod na taon. Hindi kailanman matatapalan ng pasismo ang umaalingasaw na kolateral nito mula sa mga buhay na pinaslang ng administrasyon.

Gayundin na walang naglalakihang imprastraktura ang makatatakip sa kahirapang kinaglulugmokan ng mamamayang Pilipino dahil sa hayag na pananamantala.

Ngunit sa kasalukuyan, nahaharap ang bansa sa isang suliraning patuloy na babaluktot sa ating reyalidad. Bilang mga bagong mukha ng pasismo, ang tambalang Marcos-Duterte na tatakbo bilang Presidente at Bise Presidente ay nagsisilbing rurok ng lantarang panloloko. Hindi maikakailang isa itong taktika ng pamilyang Marcos at Duterte upang manatili ang mga ito sa kapangyarihan na siya ring magpapanatili ng sadlak na kalagayan ng bansa.

Isang malaking hamon sa mamamayan ng bansa ang kaharapin ang mga dambuhalang tiraniko lulan

DISENYO NG PAHINA JAN PEARL EAZRYE REYES

ang kanilang malalaking mekanismo ng panlilinlang tulad ng disinpormasyon at impunidad. Sa kabila nito, nakahain sa ating mga boto ang pagtuligsa laban sa nakasanayan nating paghihirap sa darating na Mayo. Magsisilbi itong isa sa mga pagkakataon upang baguhin ang nabubulok na kalagayan ng Pilipinas at ibunyag ang ilusyong bumubulag sa mamamayan.

Datapwat hindi lamang ang eleksyon ang tanging magtatapos sa mga ugat ng problema ng Pilipinas at ang pinakapwersang babago sa ating lipunan, maari itong maging simulain sa pagsulong ng isang ‘new normal’ na nais nating makamit—isang new normal na nagsusulong ng hustisya, isang new normal na pantay ang lahat na nakatatamasa sa isang maayos na trabaho at pasahod, at isang new normal na mayroong tunay na demokrasya.

Kaya’t hindi nararapat na magtapos ang mga pagkilos sa pagluluklok lamang ng mga lider sa susunod na halalan.

Bago makamit ang isang lipunang tunay na malaya, nangangailangan ng isang marahas na pagwasak sa isang mapang-aping sistema.

Sapagkat mananatiling huwad ang pag-unlad hangga’t hindi napapawi ang mga ugat ng pananamantalang dahilan ng malawakang kagutuman at karahasan saan mang parte ng bansa.

Kung mayroong itinuturo ang kasaysayan, hindi sa iisang tao nakasalalay ang kaligtasan ng karamihan. Hindi natin matatagpuan ang mesiyas sa mga naghahari-hariang nakaupo sa rurok ng tatsulok, bagkus ito ay matatagpuan sa malawak na hanay ng masang handa nang maningil upang ilantad ang mga ilusyong sumasagka sa ating pag-unlad.▼

DIBUHO JETHRO BRYAN ANDRADA

upboutcrop

NEWS 3

outcrop.upbaguio@up.edu.ph

UPB students with INC, DRP increased since 2nd sem A.Y. ’20-’21 S

JERSON KENT DANAO & PATRICIA MARIE REYES

tudents who incurred incomplete requirements (INC) and dropped (DRP) subjects have increased every semester while the number of students who filed for Leave of Absence (LOA) remained the same for two consecutive semesters, data from the University of the Philippines Baguio (UPB) Office of the University Registrar (OUR) revealed.

A total of 649 students incurred an INC during the 1st semester, Academic Year (A.Y.) 2021-2022, a 54% increase from the previous 421 students with INC during the 2nd semester, A.Y. 20202021.

In an online interview with Outcrop, students with INC said that some of the reasons why they incurred INCs were mental health deterioration, heavy workload, personal problems and the COVID-19 pandemic.

Ron Roxas, UPB University Student Council (USC) Gender Desk Councilor, said that one of the reasons why he got an INC was due to the lack of physical interactions and connections with fellow students.

“Parang nawala yung ‘fun’ sa learning,” said Roxas. “And, it became more of a weighing responsibility than subjects being more of an opportunity to learn more.”

The number of students who received DRP from their subjects also increased to 20% from 296 students during the 2nd semester, A.Y. 2020-

2021 to 354 students during the 1st semester, A.Y. 2021-2022.

Data from the UPB University Student Council’s (USC) Assessment on Remote Learning last A.Y. stated that some of the reasons why students chose to drop their subjects were due to heavy workload, feeling unguided or lost in their subjects, feeling a lack of learning, time constraints, difficulty in the mode of learning and financial constraints.

Meanwhile, UPB OUR’s data also showed that a total of 136 students filed for LOA for the 1st semester, A.Y. 20212022 and the 2nd semester, A.Y. 20202021. *Luis Lim, a third year undergraduate student, said that he opted to file for LOA due to the “physical toll of burnout” he experienced at the end of his last enrolled semester.

Lim also stated the difficulty he encountered in paying the LOA fee since it can only be paid through Land Bank of the Philippines and Development Bank of the Philippines (DBP).

“It was impossible to pay with the DBP as the bank did not acknowledge any of my online transfers and the nearest DBP branch to me was at least 2 hours of travel time,” he said. *Maria Dela Cruz, also a third year student who has been on a LOA for one year and almost a year absent without official leave expressed her disappointment on how the government failed to ensure the welfare of students under the pandemic.

“This pandemic has not been kind to our sanity and this government is doing a terrible job in making sure that the students are well-adjusted, well-supported, and well-equipped for learning,” she said.

UPB USC Chairperson Cheska Kapunan said that ever since classes shifted to online learning, the council and Rise for Education-UP Baguio (R4E) has been continuously clamoring in the local and system-wide level for academic ease policies.

“These statistics are proof na sa ilalim ng online learning ay patuloy na

nahihirapan ang mga estudyante,” said Kapunan. “Which is all the more reason kung bakit dapat na as long as mayroong online learning ay nandyan pa rin ‘yung mga iba’t ibang policies kagaya ng pagre-retain ng No-Fail Policy at kagaya ng leniencies sa academics para maease yung burdens ng mga students pagdating sa online learning.”

Last March 4, in Memorandum No. CCLA 2022-037, the UPB administration has appointed members to join the Ligtas na Balik Eskwela (LNBE) task force, including representatives from the USC. Kapunan believes that the LNBE task force will help address the growing number of students who have acquired INCs, dropped subjects, and filed for LOAs. Based on data gathered by the council, Kapunan said that students learn better in face-to-face classes and their well-being is improved when they are able to interact with others.

“Ang pagkakaroon ng face-toface classes ang makakalutas doon sa kahirapan na idinudulot ng online learning which is the very reason kung bakit nagkaroon ng marked increase sa mga statistics na ito in the first place,” Kapunan said. ▼ *not their real names

UPB: We are 70% ready for face-to-face classes JUSTINE RHYS MARTIREZ

T

he guidelines and protocols for the use of spaces in the University of the Philippines Baguio (UPB) are ready, [and] guided by the IATF [Inter-Agency Task Force], CHED [Commission on Higher Education], and DOH [Department of Health],” Prof. Cecilia Fe Abalos, Director of the UPB Office of Public Affairs, said in an interview with Outcrop.

Abalos emphasized that physical structures of the campus are almost prepared for the possibility of face-toface classes for Academic Year 20222023, except the needs that are only available outside the city.

“The last 30% has to do with the other equipment,” Abalos said. “[Ang problema ay] availability of the items that we need kasi we are in Baguio, kakaunti ang resources so we will have to look for it [elsewhere].”

She added the preparations for the physical structures that were prioritized by the university as the guidelines have to cooperate well with the protocols the classes can use.

“Walang problema na halos sa physical structures kasi the Chancellor has ordered already that whatever is needed for the classrooms, for the campus, for the dorms even, lahat yan kailangang bilhin na,” she said.

Abalos further stated that the university’s preparations are also underway to secure a health safety

seal from CHED, assuring that a school is safe, compliant with protocols, and ready for limited face-to-face classes.

The first floor of Balay Internasyonal, a dormitory building catered for foreign students, will be utilized as an isolation facility with guidelines already established in cases of COVID-19 transmission, she added.

Aside from the physical structures, Abalos said the Colleges have yet to finalize the prioritization ranking based on year levels, programs, and courses for the face-to-face classes.

Moreover, with the CHED-DOH Joint Memorandum Circular 2021-004 issued December 15, 2021, the UP system has required every student to be fully vaccinated and medically insured with the Philippine Health Insurance Corp. or PhilHealth for them to be able to participate in face-to-face classes.

“UP Baguio is looking for a better option, dahil kapag nag-file ka ng PhilHealth ngayon, matagal pa ang processing, [at] hindi automatic na

PAGE DESIGN JAN PEARL EAZRYE REYES

SIGAW NG KABATAAN Various youth groups hold a protest for Kaigorotan Youth Week at Malcom Square, March 11.

covered kayo. ‘Yung isang insurance company na na-check namin ay onetime payment covered kayo [students] for five months,” Abalos said.

Meanwhile, students who are accepted for the Student Learning Assistance System (SLAS) will have their health insurance subsidized by the university.

She reiterated that the guidelines of the university are still in the process of finalization as it has to go through a series of endorsements, but after the Colleges submit the priority rankings, the university will be closer to opening the campus safely for students.

UPB University Student Council

GRAPHICS ARMEL JAKE FLORES

(USC) Chairperson Francesca Kapunan, who is also part of the Ligtas na Balik Eskwela (LNBE) Task Force, has welcomed the latest update, believing that this will be the first step in achieving the goal of studentry and also the faculty.

“Isang buong taon na back and forth ang correspondences with the admin, continually calling for LNBE, and it’s good that we finally see the efforts of UP Baguio students bearing fruit,” Kapunan said.

Since the formation of the Task Force, the university and the USC have been working hand-in-hand for the safe resumption of classes.▼

4 NEWS

Tomo 47 Isyu 2, Pebrero-Marso 2022

‘Oplan Baklas’ pushes through in Baguio, prompts concern on free speech, expression

H

undreds of campaign materials in Baguio City, including those compliant with the rules and specifications provided by the Commission on Elections (COMELEC), have been recently seized by local authorities, causing alarm among groups and individuals who deemed the campaign a violation to free speech.

As of February 19, over 900 election materials have been taken down as part of the poll body’s crackdown on illegal campaign posters and materials known as ‘Oplan Baklas.’

A few days before Baguio Commission on Elections (COMELEC) led its launch in the city, the local campaign had already seen dozens of posters confiscated from public places.

Oplan Baklas is mandatory under the Fair Election Act of 2001 or Republic Act No. 9006, nonetheless, the same provision allows the display of tarpaulins and posters on private properties, given that the posting is consented by the owner.

However, several instances of election propaganda being seized despite abiding by COMELEC’s provisions have been reported from across the city.

Kabataan Partylist-Cordillera Spokesperson Louise Montenegro has condemned a recent move on their

headquarters, where the banners have been removed even as they were displayed in a designated posting area.

“This infringes the Filipino people’s right and freedom of expression of support for our chosen candidates, as well as the protection of our private properties from state seizure,” Montenegro said.

Weighing in on discussions regarding the campaign’s legality, Progressive Igorots for Social Action Spokesperson Maria Funa-ay Claver believes that Oplan Baklas should still be enforced, but without strict checks and balances.

“Confiscation should only happen when violation takes place, but we witness here in the city that tarpaulins are disappearing despite being hung in the proper areas. This sort of tactic applied in Oplan Baklas is a definite suppression of our speech and expression,” Claver said in an online interview.

Threat to security looms as Smart City project kicks off in Baguio ERIK BILES

L

ocal citizens of Baguio City have raised concerns over the recentlylaunched Smart City project, with some fearing the venture would be used as a means for privacy invasion and unlawful surveillance.

Tongtongan ti Umili - Cordillera People’s Alliance (TTU-CPA), a multisectoral union of progressive peoples and sectoral organizations in Metro Baguio, believes that the project poses legitimate threats to the citizens’ privacy.

“This Smart City project is of particular concern because it has many issues on data privacy, particularly the management and access of data,” TTU-

CPA spokesperson Jeoff Larua stressed.

Larua also mentioned that TTUCPA is planning to lobby for further consultations and probe for other implications to the data privacy of the people.

“We are also presently conducting a study to probe further on the implications of this smart city project to data privacy of the people,” they added.

Baguio City Mayor Benjamin

PAGE DESIGN JAN PEARL EAZRYE REYES

Sharing Claver’s sentiment, the UP Law Constitutional Law Cluster stated in an advisory that the campaign may be taken advantage of to the point that it can become ‘censorship.’

“Unduly restrictive regulations may prove unfair to the electorate. When exercised overzealously, COMELEC’s actions become censorship,” they said.

ERIK BILES The law cluster then reminded citizens of their right to refuse entry to the COMELEC, adding that the destruction of signages and other political expression in private premises constitutes illegal entry.

“Political speech is a preferred right. The right to participate in electoral processes is not just the right to vote, but also the right to urge others to vote for a particular candidate,” the cluster stressed. ▼

THE NORTH REMEMBERS Activists and individuals commemorate the EDSA II People Power Revolution through a protest at Baguio City, February 25.

Magalong and the University of the Philippines Baguio (UPB) administration were quick to address such concerns, stating that authorities will be transparent on their operations.

In a press briefing last March 22, Magalong assured locals that the project will not breach anyone’s privacy, putting emphasis on his admin’s brand of good governance which he says is built on respect for human rights.

“As I’ve mentioned, we’re implementing and applying good governance in the city of Baguio. We’re not gonna use the Smart City system in a manner that would breach and violate human rights,” Magalong said.

“We will be very transparent in regards to the operation of the Smart City. ‘Di namin gagamitin ‘yan para mag-surveillance,” he added.

Recognizing concerns of privacy intrusion among the student body,

PHOTOS JIAN MARIE GARAPO JOEMARIEQUEEN DEL ROSARIO

the UPB admin echoed Magalong’s sentiment, saying that the project’s system will be used to monitor traffic and in turn, reduce crime in the city.

One of the objectives of the P2.2-billion venture is to utilize artificial intelligence for contactless apprehension and traffic management.

“Some of you might raise questions with respect sa intrusion sa ating privacy. Ang point ay namo-monitor ang traffic through high-resol CCTVs na magmo-monitor sa traffic to prevent crimes,” UPB Vice Chancellor for Administration Dr. Santos Jose Dacanay III said during a town hall discussion last March 9.

Chosen as the first “smart city” in the country, Baguio City has become the testbed of the Asian Institute of Management’s monitoring of indicators for efficient redevelopment and value assessment Project.▼

upboutcrop EXPLAINER

outcrop.upbaguio@up.edu.ph

NEWS 5

DAVE IVERSON CUESTA

Sim Card Registration Act: What it is and what are its dangers

S

enate Bill 2395, otherwise known as the Sim Card Registration Act, has been accepted by all the Senators in its third and final reading December 16 of last year. Last February 2, the consolidated draft together with House Bill 5793 was ratified. The draft was only received by the Palace last March 18, and if the President will not veto the bill within 30 days, it will automatically lapse into law.

What is the Sim Card Registration Act? SB 2395, or the Sim Card Registration Act aims to “eradicate mobilephone aided terrorism and criminal activities” by mandating all new and old SIM card users to register their cards and their social media accounts to designated telecommunications department.

Under Section 4, internet-aided crimes such as anonymous defamation, trolling, hate speech and spread of disinformation or fake news will be prohibited through monitoring of SIM card and social media usage of the holders.

The act proposes that active SIM card holders must register their respective numbers within 180 days from effectivity of the Act or their cards will be deactivated or retired. Meanwhile, minors who will buy a card must be accompanied by a parent or legal guardian at the time of purchase and registration. Active users and new buyers shall also bring a government-issued ID that will verify their identity apart from other sensitive information to be asked.

RUNDOWN: PRESIDENTIAL STANCES ISSUE Death Penalty

NO

NO

NO

NO

NO

ABSENT

Lower Criminal Age of liability

NO

NO

NO

NO

NO

ABSENT

Were there EJKs on War on Drugs?

YES

YES

YES

YES

YES

ABSENT

Should ICC prosecute Duterte?

YES

YES

NO

YES

ABSTAIN

ABSENT

Philippines return to ICC

YES

YES

YES

YES

YES

ABSENT

Joint PH-China Exploration

NO

YES

YES

YES

YES

ABSENT

Publicize SALN

YES

YES

YES

YES

YES

YES

Publicize Medical Records

YES

YES

YES

YES

YES

ABSENT

Drug Testing for candidates

YES

YES

YES

YES

YES

ABSENT

Criminalize Political Dynasties

YES

YES

YES

YES

YES

ABSENT

Divorce

YES

YES

NO

NO

NO

NO

Same-Sex Marriage

YES

NO

NO

NO

NO

YES

Abortion

YES

NO

NO

NO

NO

YES

NO YES

NO

NO

ABSENT

Reproductive health

NO YES

NO DATA

YES

NO

YES

ABSENT

Neutrality on Ukraine crisis

NO

NO

YES

NO

NO

NO

Vote Buying

PRENO SA PRESYO Various progressives hold a formation for solidarity against the oil price hike brought by the Ukraine-Russia war.

What will be the penalties if implemented?

If unable to comply with the requirement, a P10,000 fine will be imposed on third-party resellers; for public telecommunication entities (PTE), fines can reach up to 1 million pesos for third and succeeding offenses per offense.

For breach of confidentiality, a fine of up to P200,000 for third-party sellers and up to P1-million for PTEs will be imposed.

Since anonymity is prohibited under the Act, using fictitious identities upon registration of SIM cards and social media accounts will result in at least 6 years of imprisonment, or a fine of up to 200,000 pesos, or both.

Why is the Act ‘flawed’?

Foundation for Media Alternatives (FMA), a media non-profit organization, said the bill is not a guarantee of lessening cybercrimes and will actually lead to more risks online, citing the rise of black markets, an avenue for illegal activities, in countries where SIM cards need to be registered. According to them, the final draft also has a “vague scope and insufficient guidelines” and is prone to abuse from the authority.

FMA is also concerned about the unnecessary burden the registration will give to SIM card holders, buyers and third-party resellers who only own small merchandise stores.

International Commission of Jurists (ICJ) meanwhile stated that the Act could potentially risk the rights to privacy, freedom of expression and information, association and non-discrimination, especially among transgender and gender-diverse individuals due to lack of gender recognition in the country. Additionally, ICJ said that treating the usage of fictitious identities and/or spoofing registered SIM cards as crimes that have long imprisonment periods and/or huge amounts of fine appears to be disproportionate.

Computer Professionals’ Union (CPU), in their petition to veto the Act, said the provisions bear no genuine solution and only risk the lives of SIM card holders and social media users by consolidating all personal and sensitive information on a centralized server given the cybersecurity situation of the country. CPU also added that the Act robs users of increased security through anonymity, like activists and human rights defenders who experience and receive red-tagging and threats online.

PAGE DESIGN JAN PEARL EAZRYE REYES

GRAPHICS KESSHAMMINNE CARREON

6 CONTRIBUTIONS

Tomo 47 Isyu 2, Pebrero-Marso 2022

Mabuhay ang rebolusyonaryong kababaihan KM - DATAKO

Ngayong pagtatapos ng Buwan ng mga Kababaihan, pinagpupugayan ng Kabataang Makabayan - Demokratiko a Tignayan Dagiti Agtutubo iti Kordilyera (DATAKO) balangay ng Ka Elvira ang lahat ng mga kababaihang patuloy na isinusulong ang mga rebolusyonaryong mithiin.

Hindi maikakaila na ang Unibersidad ng Pilipinas ay lumilikha ng mga magigiting na rebolusyonaryong mga kababaihan, na tulak ng matinding krisis panlipunan, susog pa ng lumalalang diskriminasyon at pang-aabuso ay pinipiling tumahak sa landas ng armadong pakikibaka at makiisa sa isinusulong na demokratikong rebolusyong bayan na may sosyalistang perspektiba.

Sa ilalim ng krisis na kinahaharap ng mamamayan at sa kabila ng mga kaliwa’t kanang mga pangako ng pagbabago ng mga kandidatong lumalahok sa reaksyunaryong eleksyon, nananatiling sadlak ang mga kababaihan sa ilalim ng pyudal-patriyarkal na lipunan na lalo pang pinalala ng macho-pasistang Rehimeng Duterte na tiyak pang pananatilihin ng susunod na naghaharing uri. Malinaw na ang unibersidad ay lalo pang mag-aanak ng mas marami pang mga Elvira, Jennifer, Finela, at Pamela na tatangan ng armas upang ipagtanggol hindi lamang ang interes ng mga kabataang kababaihan, kundi ang malawak na interes ng sambayanan.

Hamon sa mga kabataang kababaihan ang pangunahing pagsulong ng digma na susupil sa mga batayang problemang sumasagka sa ating lipunan at kumawala sa kawing ng imperyalismo, pyudalismo, at burukrata-kapitalismo, hanggang sa ganap na paglaya ng mga kasarian mula sa pang-aapi’t pananamantala tungo sa isang lipunang tunay na nagkakapantay-pantay.

Mabuhay ang kabataang kababaihan!

Mabuhay ang Kabataang Makabayan - DATAKO!

Thinking about May NATALIE LAYA

There are those who do not care for the fields until the harvest They hunger for the world mindlessly, crushing the sun in their fists There are people here among the fields; we want to live but it is dark Will there be someone who stays to do the work no matter how rough it makes their hands? who smiles when the fields grow well This is a story in the shape of the earth or maybe this is a dream in the shape of poetry a quiet hoping for dawn in a sunless country

GRAPHICS AND PAGE DESIGN JETHRO BRYAN ANDRADA

upboutcrop

Loose chains of a red cage JAYMIE HAILEY ANG

Last month, Baguio Mayor Benjamin Magalong ordered a ban on all red-tagging paraphernalia. This is one step forward to abolishing absurd accusations against progressive individuals and organizations. However, there is a pressing need to demolish entirely the system that lets state forces freely commit red-tagging.

Red-tagging tarpaulins and posters are grave instruments that paint activists as enemies of the state.

These damage their reputation, dox their identities and bring them trauma and anxiety. In Baguio, progressive and legal organizations, student leaders, human rights activists, and indigenous peoples’ rights defenders have continuously been at the receiving end of baseless accusations, harassment, and death threats from the state.

Just this month, Aldwin Quitasol, a known Baguio journalist and the President of the Baguio Correspondents and Broadcasters Club Inc., survived a threat to his life when two unknown men in a motorcycle shot at him

OPINION 7

outcrop.upbaguio@up.edu.ph

while he was on his way home. Prior to this incident, he was invited to a ‘dialogue’ by Community Support Program White Area Operation (CSPWAO) from the Baguio Police Office which was in line with the operation of “Dumanon Makitongtong,” a resolution that was adopted by the Regional Law Enforcement Coordinating Council (RLECC) to implement a crackdown against progressive organizations.

“

The abolishment of institutions that perpetuate the culture of red-tagging and political vilification is long overdue Not a day goes by that activists do not face accusations of being a part of the armed rebel movement. We have seen activists getting red-tagged even after their deaths, their killings

downplayed as collaterals of bogus ‘encounters.’

The recent statement of the National Task Force to End Local Communist Armed Conflict (NTF-ELCAC) regarding Magalong’s decision to ban red-tagging tarpaulins proves that state forces are the primary forces who instigate red-tagging and harassment against progressive individuals.

Time and again, the current state has unveiled itself as one that is against the fight of the people for justice and democracy, using its institutions to make fallacious and dangerous claims to portray activists as monsters.

I myself have received red-tagging remarks masked as jokes, but with clear underlying threat and intimidation.

What most people do not understand is that while the remarks I got were few and fleeting, the trauma that comes with it stays. This made me realize how hard it must be for others who have got it worse, especially for activists at the forefront of fighting for the masses.

With all the simultaneous redtagging incidents throughout the country, we laud the pronouncement to prohibit red-tagging tarpaulins in the city as well as the success of Baguio youth activists in petitioning for a Writ of Amparo last 2021. The writ orders the Police Regional Office Cordillera to track down the groups responsible for these smear campaigns and stop their

Preno naman sa pagtaas ng presyo ng langis JANINE GANAPIN Ang hirap maging mahirap sa bansang naghihirap at gobyernong pahirap.

Tila sinimot na lahat ng langis ang pang-araw-araw na badyet ng mga pamilya dahil mahigit PHP60 na ang presyo ng mga produktong petrolyo.

Bilang isang anak ng magsasaka na tumutulong din sa mga gawaing bukid paminsan-minsan, saksi ako sa hirap na dinaranas ng mga magsasaka mula sa kanilang pagtatanim, pag-aani, hanggang sa pagbebenta ng kanilang mga itinanim. Tuwing may academic breaks sa UP, sumasama ako kay Papa sa bukid upang tumulong sa pag-aani.

Dahil sa sunod-sunod na pagtaas ng presyo ng langis, dagdag pasakit ito sa mga magsasakang katulad niya sapagkat kailangang tipirin ang krudong ginagamit nila sa pagpapatubig ng kanilang sinasaka. Imbes na may kikitain sila sa kanilang mga ani, napunta pa ito sa paggastos ng krudo.

Ang napakataas na singil sa petrolyo ay nag-uugat sa giyera sa pagitan ng Ukraine at Russia.

Ang Russia ang isa sa mga pinakamataas na exporter ng mga produktong krudo at langis sa iba’t ibang panig ng mundo.

Ngayong may digmaan, hindi na

tumatanggap ng langis ang Amerika mula sa Russia upang pabagsakin ang ekonomiya nito at upang mapigilan ang pagsalakay sa Ukraine. Kapag nagtuloy-tuloy ang mga imperyalistang digmaan, maaari tayong magkaroon ng kakapusan sa suplay.

Ang pagtaas ng presyo ng langis ay dala rin ng market speculation na ang tanging pokus ay kumita ang mga malalaking kompanya ng langis at makabawi kapag nalugi. Wala pang datos na may kakulangan ng suplay ng langis sa pandaigdigang pamilihan sa ngayon ngunit kung itaas na ng mga speculators ang presyo ng langis ay tila abot-langit. Maraming negosyo ang nalugi sa kasagsagan ng pandemya ngunit ano nga ba ang ‘babawiing kita’ ng mga malalaking kompanya ng langis katulad ng Shell at Chevron kung noong 2021, P3.4 bilyon ang net income ng Shell at nakapagpatayo pa ng 15 mobility stations kahit nagkaroon ng mga lockdown? Nakapagpatayo rin ang Chevron ng 15 bagong gas stations noong 2021 kahit may krisis ng COVID-19.

Lalo ko pang ikinababahala na ilang linggo nang tumataas ang presyo ng langis at krudo dito sa aming probinsya pero wala pa ring ibinibigay na ayuda ang aming lokal na pamahalaan sa mga magsasakang gaya ni Papa. Ang mga

PAGE DESIGN AND GRAPHICS JETHRO BRYAN ANDRADA

magsasaka ng aming komunidad ang nagpapakain sa amin pero bakit sila ang walang makain? Nakakadismaya. Bilad sila nang ilang oras sa tirik na araw at halos magkandakuba na sa pagtatanim pero wala silang naiuuwing sapat na kita o kahit ayuda man lang.

Napapaisip tuloy ako, paano naman kaya iyong mga nawalan ng trabaho dahil sa pandemya? Malaking dagok na nga sa atin ang ang pagtaas ng presyo ng langis, pero paano pa ang tiyak na kasunod nitong pagtaas ng presyo ng bilihin? Sa pandemyang kinasasadlakan natin, parang ang layuning makaahon ay mistulang isang kathang-isip na lamang.

“

Parang ang layuning makaahon ay mistulang isang kathang-isip na lamang Kung pagtatagpi-tagpiin natin ang lahat ng mga nangyayari sa pagtaas ng presyo ng langis, makikita natin na mayroon ding epekto ang mga batas na 12% VAT, TRAIN Law at ang Oil Deregulation Law. Dahil sa mga batas na ito, nagkaroon ng pang-aabuso at walang katarungang paniningil ng napakataas na buwis at presyo ng langis. Sa deregularisasyon, tanging mga kompanya lamang ang malayang magpanukala ng presyo sa

red-tagging c a m p a i g n s.

There is still a need, however, to pass the AntiPolitical Vilification Ordinance to mitigate or at least reduce, red-tagging incidents altogether.

The abolishment of the institutions that perpetuate the culture of red-tagging and political vilification is also long overdue.

We have lost count of how many activists have been vilified and actively threatened, but no one takes accountability for the irreparable damage caused by red-tagging. But the bottom line is state forces should be held accountable. As long as there is impunity in an inhumane system, miscarriage of justice is inevitable. And as long as we don’t address it from the roots, nothing will really change.

We owe it, however, to the lives lost, as well as to the Filipino masses who are victims of state oppression, to create a just system that will dismantle the culture of red-tagging and harassment.

We owe it to them to create a system where genuine and pro-people calls can be carried forward freely, where activists do not have to sacrifice their lives for the betterment of the country. ▼

kanilang mga produkto sapagkat ayaw nilang isiwalat ang mga nagastos sa kanilang produksyon kaya’t nagdulot ito ng malabong pagtatakda ng mga pagkamahal-mahal na presyo.

Makikita nating baluktot ang sistema dahil pumapanig ito sa mga kapitalista at naglalakihang kumpanya. Minamaliit nito ang mga manggagawa at anakpawis na silang may pinakamalaking kontribusyon sa produksyon at lakas-paggawa ng ating lipunan.

Napakalaking kasinungalingan ang sabihing mawawalan ng pondo ang ating bansa at lalo lamang tayong maghihirap kung tatanggalin ang 12% VAT at excise tax. Eksperto sa panggagantso ang gobyerno dahil kung susumahin pa nga, nawawalan tayo ng pondo dahil mas marami silang naibubulsa. Ang ordinaryong mamamayan pa rin ang lugmok sa kahirapan at patuloy na maga-adjust ng kanilang pang-arawaraw na badyet matugunan lamang ang ‘solusyon’ para sa oil price hike.

Hindi nagkulang ang masang Pilipino sa ilang taong pag-aalay ng kanilang dugo, pawis, at talento upang tugunan ang mga pangangailangan ng ating lipunan. Sa digmaan ng mga imperyalistang bansa, hindi makatarungan na tayong mga mamamayang Pilipino ang naghihirap at nagtitiis. Mayroong magagawa ang ating gobyerno sa krisis na kaharap natin kung ang unang serbisyo nito ay para sa kanyang mga mamamayan. Obligasyon nitong makinig sa kanilang mga hinaing upang alam nila kung paano tumugon sa problema ng sambayanang Pilipino.

Higit sa lahat, pananagutan nitong ibigay sa masa ang mga makataong polisiya na makakatulong sa pagkamit ng isang buhay na payapa at masagana.

8 OPINION

Tomo 47 Isyu 2, Pebrero-Marso 2022

Never too young to give a damn

For the past six years, thousands of civilians were deprived of life. The reign of President Rodrigo Duterte has been a bloodbath due to his murderous war on drugs and state-perpetrated red-tagging which became deadlier during his regime. Fortunately, in just two months, Filipinos will once again exercise their rights to elect a new set of public servants. The new set of leaders we will appoint must hopefully make the Philippines safer and better than before.

As of February, 65.7 million Filipinos are registered voters, and 37 million are youth, who have been vocal and participative in political discourse. However, there are people who seem displeased about it, claiming that politics is supposedly not an obligation of the youth — but I beg to disagree. It is in fact their duty as they, too, are citizens of the Philippines who play a crucial role in nation-building.

I remember one time when my dad reprimanded me for sharing political

posts on Facebook. He told me to delete all these posts and stop commenting and criticizing the government and the politicians under it.

According to him, I do not pay college tuition, all thanks to the authorities who promulgated the Free Tuition Law in State Universities and Colleges. Hence, I should just focus on studying and leave politics to the grown ups. What he wasn’t aware of is that those who fought for the free education I enjoy today are none other than the youth — students who recognized that education is not a privilege, but a right that must be accessible to everyone.

Yet nowadays, the opinions of young people are often dismissed and undermined, all because of their age.

People consistently brand them as too young, thus they still lack knowledge and experience to meddle in something serious as politics.

“Papunta ka pa lang, pabalik na ako,” is a common expression uttered by most elderlies in the Philippines, a classic way of downplaying and

The political hall pass

KYLE ADEVA

The nearing elections have sparked fiery debates between Filipino voters and candidates alike on how the next leader should run the country.

Addressing the many societal issues we face is a heavy task; however, there is still a running debate about whether these topics are too controversial in schools, essentially saying politics should be kept out of the classroom.

I find this erroneous perspective a disservice to the students who are expected to be the next generation of workers and leaders in our country.

Intentionally ignoring current political issues teaches them to disengage in conflict; to distance themselves away from the reality of our society; a reality full of oppression and inequality; a reality that can be positively changed when people are educated about the flaws of our system.

This is why the current educational system in the Philippines needs more direction and improvement. The subjects within the social

sciences, including politics, tend to be less valued than research-based fields.

Discussing politics is seen as trivial, only offering surface-level knowledge. With memorization taught over application; learning then becomes mechanical, instead of engaging.

Even the knowledge taught can sometimes be misleading or downright incorrect. For instance, discriminatory portrayals still persist throughout the curriculum. The Department of Education (DepEd) faced backlash for its depiction of farmers as impoverished in its modules. This reinforces the stereotype that being a farmer and being poor are mutually inclusive. Unfair portrayals even extend to political figures. In my high school history class, I remember the Aquinos being shown as the heroes during martial law when they in fact had their fair share of controversies that were conveniently withheld from the same lesson.

This needs to change. The classroom sets the foundation and framework for a student’s way of thinking. Skewed and untruthful views of society will influence their judgments and actions in the wrong direction, while unmotivated and rote learning will encourage a passive mentality.

As such, the

GRAPHICS AND PAGE DESIGN ALICIA CASSANDRA ABLIAN

invalidating the opinion of youth: by rubbing in their faces that older people have a lot more experience in life.

Some adults have the tendency to flare up whenever the youth say things that are not generally expected of them.

Consequently, they recite an infamous line, “sumasagot-sagot ka pa, wala kang respeto!” If this sounds familiar, it’s because this has practically been hardwired into Filipino family culture, like when parents scold their children even when they are just trying to defend themselves.

People tend to establish superiority based on age, under the belief that age is a benchmark of one’s knowledge and wisdom. Being young allegedly means lacking the intelligence to comprehend societal problems. Present-day cases, however, prove these claims otherwise.

The youth, throughout the years, have manifested their relevance and excellency in nation-building through activism, volunteerism, and both onground and online campaigns. Tracing back, they had been at the forefront of

educational system needs to abandon its outdated belief in politics. It should be open for debate with strongly encouraged participation. The practice has a direct role in the formation of thought within the youth. This is crucial as their beliefs and principles will drive the future changes made in society, whether positive or negative.

Those who believe politics should be kept out of the classroom are the ones privileged enough not to be affected by it. People need to know that education itself is a political act.

Even if we prohibit any discussion of it within the classroom, what knowledge is taught and what knowledge is left out is ultimately fueled by political motives.

This raises another interesting thought: whether schools should be partisan or non-partisan. While it is certainly better than apoliticism, the educational system should always remember its duty as an impartor of information and allow political discussions within the parameters of unbiased influence so they can form their own opinions.

I have heard of teachers basically campaigning for their chosen candidate within a class setting. This leads to students gravitating towards a particular candidate solely because of their teacher’s influence; not because they agree with that candidate’s views or platforms, but because they were taught in a biased system. Conversely, airing criticisms against the government is sometimes seen as subversive; when in fact, one of the cornerstones of democracy demands every individual to be an activist. Political discussions in school are deemed controversial when they should be thought of as necessary.

DYNAH GIENE SABONG toppling a 20-year dictatorship, fighting for democracy and justice for its victims. The youth has also constantly been leading donation drives, relief operations—even the first community pantry in the country.

“Kabataan ang pag-asa ng bayan.” The youth cannot play their role as the hope if they’re constantly vilified for intervening in matters concerning the nation. They, too, carry the repercussions of incompetent governance, so they can’t just sit back and relax when their future is on the line. Even non-voters should be empowered to participate in political discussions so they can become better citizens in the future.

Now more than ever, the youth have and need to take a stand. Their role is not only to follow the grownups, but hone their own principles and ideologies through active participation in society.

After all, they will eventually inherit the critical responsibility of leading the nation. There is nothing wrong and nothing to lose in giving them a share of the podium to speak their minds.

Age should never intercept freedom of expression that is simply intended for the betterment of the country.▼

If dialogues were deliberately left out of the classroom, critical thinking stagnates and people are unable to decipher real from fake news in campaigns. They become content with their unsupported opinions and do not question nor change their ways of thinking – becoming sheep instead of participants.

Ultimately, there should be a balance. Students should be taught how to be political and their fundamental role within society as mediators of change. However, their dispositions and beliefs should not be regulated as it is up to them to form their own opinions based on the knowledge and tools provided by educators. They should not be turned into fanatics and bigots, but as educated thinkers that appreciate opposing viewpoints.

It is through this process of education that students can improve the state of government – by honing their socio-political ideologies which can arouse their desires to bring genuine change in the world. Thus, politics should not and cannot be kept out of the classroom – politics surely belongs in it.▼

“

Those who believe politics should be kept out of the classroom are the ones privileged enough not to be affected by it. People need to know that education itself is a political act.

upboutcrop

outcrop.upbaguio@up.edu.ph

With all due respect

AARON NACO

When the demand for respect is high, but the supply of facts to back their argument is scarce to none, respect becomes the shield of injustices and the weapon of ignorance.

You know the election is coming when cries for ‘respect my opinion’ echo within digital platforms and beyond. It is a recurring irony, however, that most citizens who demand respect vow their votes to dynastic candidates who persistently disrespect our human rights, democratic freedom, and the history of our country. If people treat their electoral choice as merely a matter of personal preference—not thinking it can conceivably mirror, even magnify, the detriments of the past—the citizens are in dire need of a reality check.

Let’s get real. The muchanticipated presidential race to replace Rodrigo Duterte might just be another race to reclaim control that the old northern and southern tyrants established. According to Social Weather Station (SWS), the presidential and vice-presidential frontrunners are

the late dictator’s namesake and sole son, Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr., and his running mate Sara Duterte, daughter of the outgoing president.

The next-generation oppressors plan to sustain their familial dominion by deceit and brutality, masking these all up with a feigned sense of unity.

But why does the majority still cling to these repressive political families and insist on respect for their electoral choices? The answer lies within the proliferation of lies. We live in a condition in which disinformation thrives. Recent SWS survey reports 51% of the populace find it challenging to discern fake news. Alarmingly, Tsek. ph’s findings also revealed Marcos Jr. gaining the most benefit from disinformation; overly used is the distortion of the Marcos dictatorship history—a grave disrespect to the 72,000 imprisoned, 34,000 tortured, and 3,240 killed during the horrific era.

Candidates who rely on trolls for self-serving fake news while preserving a robust social media engagement do

not deserve respect. Not all opinions are innately valid as their validity should stem from facts.

If I respect Marcos-Duterte supporters’ opinions now, all doors for a healthy and evidencebased conversation will close. After confronting the opposition with disinformation mixed with logical fallacies, fanatics will lay their ‘respect my opinion’ card—a counterfeit ethical move—as if the political gamble would be over; as if respect and unity are the end-all-be-all. But in an administration where respect for the countrymen is elusive, it would be an audacious pursuit to force everyone to submit for unity. Even more condemnable—beg anyone’s respect.

The iron fist governance supporters continuously applaud is the same iron fist that will chain the people in a tight grip. With the chokehold of patronage politics, such fists of power have constrained some into the MarcosDuterte patrons they are now.

Because I respect you—your right to life, free speech, information, among others, I cannot simply respect electoral preferences that have long disrespected the same rights they ought to protect.

To consider respect as an inherent value all opinions and choices deserve is not only an abomination to the nature of facts but, more so, an indecent tactic

Liar, liar, stop trivializing the truth CHRSYNA SHALEESE DE GUZMAN The term ‘historical revisionism’ is fairly new to the common tongue.

It has constantly bombarded social media and has been known to many for some time now as opportunists who benefited from oppression abuse historical revisionism to fabricate lies and brush off predicaments.

After the recently concluded SMNI 2022 presidential debate, Bongbong Marcos’ supporters have used one of the panelists UP Prof. Clarita Carlos to defend the dictator’s beneficiary of ill-gotten wealth. In one interview, she emphasized the importance of objectivity in looking at the Marcos’ Martial Law. She affirmed the iron rule, which tormented thousands of Filipinos, as a success – a cold-hearted slap on the faces of Martial Law victims.

To her, Martial Law is not defined by the atrocities as, after all, aspects like the power plant projects and agrarian reform were ‘successful,’ even if the land reform caused an increase in landless sectors and the debt-driven energy projects were non-income generating. Apparently, for a person who plunges into a pond of privilege, a human life costs no more than a piece of candy.

While objectivity is valid, Martial Law is not just a hypothesis a scientist accepts or rejects nor is it a simple court case a judge dispassionately grants or denies. Rather, it is the

embodiment of the extent of cruelty the Marcos clan can step on for power while being nonchalant. To look at Martial Law objectively is not only to look at the statistics of our plummeting economy, but to also look at the data of human rights abuses from objective analyses.

The number of projects deemed ‘successful’ might be real, but so are the 107, 240 lives remorselessly robbed –with cases still unreported to date.

“

Saying to look at it ‘objectively’ as if to dismiss the sentiments of the tyrannized is letting oppression prevail like how being neutral is an entitlement of brutality or being apolitical is still a political choice.

As a history major, it enrages me at how bold the Marcoses shamelessly turn the tables and reverse their roles in history. The Marcoses are not the victims; they are the masterminds, authors of a national scheme intended to hijack the truth all the while smuggling money out of the people’s pockets

GRAPHICS AND PAGE DESIGN ALICIA CASSANDRA ABLIAN

onto Swiss banks – the Guinness World of Records can attest to that.

Anyone can write history. After all, history started when humans appeared.

But for oligarchs to remain in power, stories that would depict them as villains would be edited out; and which parts of our history are told and labeled as facts would be determined by then.

Like Pontius Pilate, this manipulative institutionalization and power play by the state, controlled by these oligarchs, is used as a strategy to clean their hands over the oppression they pioneered, took part in or benefitted from. The Marcoses’ rehabilitation of history through rewriting it and denying exploitation of their countrymen while posing as noble leaders of the nation they plundered is an audacious attempt to paint themselves as innocents, victims of an ‘unjust’ overthrow during the EDSA revolution.

It is always in the eyes of the colonizers that we see history; and the books that we read authored by these frontiersmen are tainted with prejudice like the Spaniards’ depiction of Filipinos as inferior upon arriving in the country; albeit our ancestors wore gold even in the tiniest details of their clothing – that is, wealth constituted r a c e superiority before. In the s a m e way, this is how the ruling class tells the tales of history – by

OPINION 9

“

In the context of politics, the only aspects where respect should be intrinsic are in reality and the masses it affects. to silence logical arguments.

Yet there’s a sliver of hope with tireless persuasion—we must level with the public and speak of the truth with no hint of elitism. One should strive to inform, not despise, the victims of the forces operating the machinery of struggle. After all, in the context of politics, the only aspects where respect should be intrinsic are in reality and the masses it affects.

The battle against injustice and ignorance is long overdue, but we, the citizens, are not enemies. Before you cast your votes this May, may you respectfully check the credentials and history of each candidate; may you scrutinize them; and with all due respect, vote not only for yourself but also for the rest of the Filipino citizens yearning for a better future. Only then can anyone gain the most essential electoral respect one can earn—the respect one rightfully deserves. ▼

twisting the truth.

But is history ever really objective?

To the Positivist school of thought, it is, if I just narrate the events. Yet, it still isn’t, or at least not absolutely, because a human, with ideologies and milieu, interpreting human events – thus, being a part of it – foreshadows prejudice. But it can’t either be subjective; rather, it is impartial or i.e., objectivity must prevail if subjectiveness can’t be removed.

This is possible through exhausting all sources and perspectives – which, clearly, those who thrived during Martial Law failed to do as evident in their argument, “Maayos ang pamumuhay namin sa panahon na ‘yon.” Saying to look at it ‘objectively’ as if to dismiss the sentiments of the tyrannized is letting oppression prevail like how being neutral is an entitlement of brutality or being apolitical is still a political choice.

As we are nearing the elections, it is important to note that history will be interpreted as cyclic if we continue to put the people who robbed us of money and rights up to a pedestal by stowing them back into power rather than condemning them. Letting them distort reality through parading as unguilty will only fuel their egotism; even greater when we allow ourselves to forget what they have put us through.

Abolishing the current system through a revolution is our way out of this loop. Republic Act No. 10368, or the Human Rights Victims Reparation and Recognition Act of 2013, was enacted to hear the voices of the silenced Martial Law victims. Through historical revisionism, the promise of civil rights to them is being broken. Let’s fulfill it again.▼

10 LATHALAIN

Tomo 47 Isyu 2, Pebrero-Marso 2022

Sa

HANNAH ANDREA VALIENTE

LARO ng mga

HARI’T

REYNA Sa isang laro, ibaibang diskarte ang dapat gamitin upang tiyakin ang pagkapanalo.

May ilang pinagpaplanuhan ang bawat galaw gaya ng sa chess, o di kaya’y maiging pinageensayuhang mga larong pisikal.

Hindi ito naiiba sa estratehiyang ginagamit ng mga naghaharinguri sa kanilang laro para masungkit ang pwestong inaasam tuwing eleksyon.

Pamilyar na tayo sa mga pakulong ito. Tila ba’y may piyesta sa bawat sulok ng bansa tuwing darating ang halalan sa dami ng kulay na nakasabit sa plaza. Hindi lang ito simbolo ng mga kandidato – nagiging paligsahan rin sila ng mga maghaharap na kampo.

Hindi lang din mga kandidato ang kalahok sa palarong ito.

Dala-dala ang kulay ng kanilang napupusuang politiko, handa na ring sumabak sa labanan ang ordinaryong Pilipino para ikampanya ang kanilang kandidato.

Agawan Base Sensitibong paksa ang politika para sa karamihan, lalo na kung magkabilang partido ang sinusuportahan ng bawat isa.

Normal nang makipagbangayan sa Facebook o Twitter o di kaya’y lantarang makipag-away sa personal.Ngunit kagaya ng lahat, ang kasaysayan ng tunggaliang pula’t dilaw ay hindi kasing klaro ng inaakala natin. Sa labanang ito, hindi malinaw kung sino ang tunay na tama o mali – o kung may tunay bang tama sa

kanilang dalawa.

Galing sa prominenteng pamilyang politikal sa Norte, kinulayang pula ni Ferdinand Marcos, Sr. ang bansa noong naluklok sa pagkapangulo.

Hindi lang dahil ito ang kulay na ginamit niya sa pangangampanya kundi dahil sa dugong dumanak noong napasailalim ang bansa sa Martial Law simula noong 1972. Sa sumunod na 14 na taon, naging talamak ang mga pagdakip, pagpatay, pagtortyur, at pagkulong sa mga aktibista, manunulat, at iba pang kasama sa oposisyon.

Sa ganitong politikal na sitwasyon lumitaw ang kabilang kulay. Tatlong taon matapos mapatapon sa Estados Unidos, nais nang bumalik ang noo’y mainit na kritiko ni Marcos na si Ninoy Aquino sa Pilipinas. Ngunit hindi natupad ang mainit na pagsalubong sana para kay Aquino. Ang pagpaslang sa kanya paglapag pa lang ng eroplano sa paliparan ang isa sa nag-udyok sa Rebolusyong EDSA noong 1986.

Partikular nang naging prominente ang kulay dilaw dahil sa pagtakbo at kalaunang pagkapanalo ng biyuda ni Aquino, si Corazon Cojuangco Aquino, sa pagkapangulo.

Nagtapos ang pagkilos sa EDSA sa pagtakas ng pamilyang Marcos papuntang Hawaii. Mula sa hinihinalang $5 milyon hanggang $13 bilyong ninakaw nilang yaman, tinatayang $570 milyon pa lamang ang naibabalik sa kasalukuyan.

Para sa karamihan, dito na nagtatapos ang kwento. Isang biyudang nakapagpatalsik ng isang diktador. Agawan ng base mula pula patungong dilaw. Pero simula pa lang ito ng tunggaliang yumayanig s a Pilipinas kahit kalahating siglo na ang nakalipas.

DISENYO NG PAHINA HANNAH ANDREA VALIENTE

Pitik-Bulag Para sa may katayuan sa lipunan, malaking bagay ang pagpapalit ng mga lider. Dito nakasalalay kung may kapangyarihan pa sila hanggang sa susunod na eleksyon. Pero para sa mga ordinaryong Pilipino, tila wala namang pagkakaiba kung pula o dilaw ang nakaluklok sa pwesto.

Pareho lang silang naninilbihan sa kanilang sariling interes.

Ang pagkapanalo ni Cory sa snap elections ay nagmistulang pagbabalik ng demokrasya. Matapos ang 14 na taon ng panunupil sa ilalim ng Martial Law ni Marcos ay umasa ang mamamayan na tuluyan nang mababago ang Pilipinas.

Pero hindi natin pwedeng kalimutan na galing sa prominenteng pamilya ng mga panginoong maylupa si Cory.

Maimpluwensyang pamilya ang mga Cojuangco ng Tarlac, hindi lang sa ekonomiya kundi sa politika. Nang mapangasawa niya si Ninoy ay mas lalong lumawak ang kanilang politikal na impluwensya dahil isa ring politikal na pamilya ang mga Aquino. Ngayon, ang mga Cojuangco-Aquino ay kilala sa kanilang malawak na mga hacienda kagaya na lang ng Hacienda Luisita sa Tarlac.

Pinangako ng administrasyong Cory ang repormang agraryo para sa magsasaka ngunit kalauna’y hindi naman natupad. Ang mapayapang martsa sana sa Mendiola hinggil sa naudlot na progreso ay nauwi sa madugong masaker. Labintatlo ang napatay sa engkwentro ng mga magsasaka at militar, samantalang 74 ang sugatan. Hanggang ngayon ay wala pa ring hustisya para sa mga biktima nito.

Hindi nabago ang naratibo ng mga susunod na pangulo.

Dilaw man o pula ay pare-parehas lang ang problema na kinaharap ng mamamayang Pilipino: ang

DIBUHO KESSHAMMINNE KRIMZEI CARREON

pagpapalayas sa mga pamilyang nakatira sa baybayin na naganap sa panahong Ramos at Duterte, korapsyon sa panahon ni Estrada’t Arroyo, at kontrobersyal na Mamasapano operation noong panahon ni Noynoy Aquino, at napakarami pang iba.

Ang laban sa eleksyon ay hindi sa pagitan ng pula o dilaw, dahil pareho lamang sila – parehong naghaharing uri at parehong sariling interes ang sinusunod.

Higit sa lahat, parehong palpak sa paglilingkod sa taumbayan.

Napakadaling magalit sa kapwa na iba ang opinyon sa atin.

Napakadaling taasan ng kilay ang isang magsasakang pula ang sinusuportahan, o ang isang manggagawang dilaw ang kulay.

Pero hindi naman bara-bara lamang ang pagpili ng masa sa kanilang mga kandidato. Sa kanilang pagpili, maaaring sagot nila ito sa isang administrasyong binigo sila.

Sa laro ng mga hari’t reyna, ang masa ang laging talo. Paulit-ulit na mga pangalan sa balota, mga kulay at politikang walang pinagkaiba – ito ang mga pakulo nila para manatili sa pwesto. Kahit hindi na tayo ang tunay na pinaglilingkuran ay patuloy pa rin ang ating suporta dahil sila’y nakasanayan na.

Ang gobyernong hawak lang ng iilan ay maglilingkod lang sa iilan.

Kung ang mga kalahok sa laro ng pulitika ay puro mga naghaharing uri, ang mga boses lang nila ang maririnig. Nasa kamay nila ang mga baraha; sila na lang din ang naglalaro. Pero sa darating na eleksyon, may kakayanan tayong bumawi. Kung maglalaro tayo ng tiyak at tama sa darating na Mayo, hindi lang mga hari’t reyna ang may hawak ng laro – tayo na rin. ▼

upboutcrop Panahon na naman ng halalan at marami sa atin ang handang isugal ang ating mga baraha sa pagasang maliligtas tayo ng isang lider mula sa krisis na kinakaharap ng bansa. Ngunit ang asam nating pagahon at pag-unlad ay laging nauuwi sa pagkabigo, sapagkat paulitulit tayong dinaraya at nilulugi ng mga politikong tayo mismo ang nagluklok.

Hindi kanais-nais ang buena mano ng taong 2022 sa Pilipinas – matapos masalanta ng bagyong Odette ang Kabisayaan ay agad din itong sinundan ng muling paglobo ng kaso ng COVID-19 dahil sa Omicron variant. Kaya naman ngayong Halalan 2022, nag-uumapaw na naman ang pagasa sa pagbabagong maihahatid ng mga tumatakbong presidente.

Ngunit sa pagdating ng panibagong administrasyon, nararapat na hindi tayo makalimot sa mga kapalpakan ng mga nakaraang rehimen.

Talbog na mga baraha Punong-puno ng pag-asa ang mga Pilipino matapos mapatalsik si Marcos noong 1986, na siya naman naging hudyat ng pag-upo ni Cory Aquino. Subalit maging ang Administrasyong Aquino ay ‘di nalutas ang maraming kanser sa lipunan. Hindi rin mawawala sa listahan ang walang pakundangang pagtaya ng sambayanan sa kampo ni Arroyo noong 2001 matapos palitan si Joseph Estrada. Kagaya ng mga nauna, muling natalo ang mga Pilipino dahil namayani ang pandarambong at kaliwa’t kanan ang mga kontrobersiya.

Hindi maiaalis ang katotohanang lugmok na lugmok ang sitwasyon nating mga Pilipino kaya kahit paulit-ulit tayong nalulubog sa kumunoy ng palpak na pamumuno ay hindi na rin natin ito napapansin. Mabilis tayong

outcrop.upbaguio@up.edu.ph bumigay sa mabubulaklak na salita at matatamis na mga pangako na siyang tulay ng mga politiko upang makaapak sa Malacañang.

Sa ganitong paraan nakuha ni Rodrigo Duterte ang kiliti ng mga Pilipino upang sunggaban ang pagkapangulo noong 2016. Niyakap si Duterte ng sambayanan gamit ang kanyang maka-masang imahe.

Ang kanyang kamay na bakal na karakter ay nakatulong rin nang lubos sa kanyang kandidatura upang basagin ang elitistang pamamalakad ni Noynoy Aquino.

Ito ay nagresulta sa landslide vote o mahigit 16 milyong boto na nakuha ni Digong mula sa mga Pilipino.

Hari-harian Pinanghawakan ng marami ang pinangakong tatlo hanggang anim na buwan na palugit upang sugpuin ang droga, korapsyon, at kriminalidad sa bansa. Ngunit imbes na problema ay iba ang tinuldukan ng rehimeng Duterte – ang buhay ng maraming Pilipino.

Nakatala sa kasaysayan ang madugong “laban-kontra droga” ng rehimeng Duterte. Ayon sa Philippine Drug Enforcement Agency (PDEA), 4,948 na drug user at pusher ang namatay sa kasagsagan ng war on drugs, ngunit hindi pa kabilang dito ang 22,983 na kaso ng “homicides under investigation” ng Philippine National Police (PNP).

Sinabi rin ni Duterte na wawakasan niya ang malalang korapsyon sa bansa ngunit taliwas ito sa kanyang pinakita at ginawa.

Lumantad kamakailan lamang ang isyu ng malawakang pangungurakot at anomalya sa pagitan ni Duterte at ng Pharmally Pharmaceutical Corporation na ginatasan ang kaban ng bayan sa gitna ng pandemya. Sa kabila ng kulang-kulang na pondo, track record, at kredibilidad ng

Pharmally na pagmamay-ari ng kaibigan ni Duterte na si Michael Yang, ay nakakuha pa rin ito ng P8.6 bilyon na kontrata.

Naging kabaliktaran rin ang layon ni Duterte na mapababa ang kriminalidad sa bansa, sapagkat siya mismo ang naghasik ng lagim.

Naging kaliwa’t kanan ang kaso ng panre-red-tag at pag-atake sa karapatang pantao ng maraming Pilipino. Pilit na pinatahimik ni Digong ang mga aktibista at kritiko at ayon sa tala ng KARAPATAN, mayroong 421 insidente ng patayan simula 2016, habang 1,138 aktibista ang inaresto at ikinulong sa bisa ng mga gawa-gawang kaso.

Tatlong buwan na lamang bago matapos ang termino ni Pangulong Duterte ngunit hindi pa rin nasusugpo ang bukambibig niyang droga, korapsyon, at kriminalidad.

Haring itinuring ng sambayanan dahil sa matatapang na pagsambit sa kanyang mga pangako, ngunit tulad ng mga nagdaang politiko, buhaw na baraha lang pala ang administrasyong Duterte.

Patron de Joker Kung sa baraha may joker, ganoon din sa mundo ng politika.

Kagaya ng isang joker, tusong maglaro ang mga politiko. Sa una ay ipapadama nila na tayong Pilipino ang panalo, ngunit ang katotohanan ay nilalamangan at nililinlang nila tayo upang sa huli, sila ang makinabang. Patunay dito ang hindi matapos-tapos na pagtangkilik natin sa mga trapo.

Itinutulak tayong pumusta nang pumusta sa kanila hanggang sa tayo ay malubog sa utang. At sa puntong pakiramdam natin ay wala nang pag-

ATIN ang huling

alas JERSON KENT DANAO & KESSHAMMINNE KRIMZEI CARREON

DISENYO NG PAHINA HANNAH ANDREA VALIENTE

DIBUHO KESSHAMMINNE KRIMZEI CARREON

LATHALAIN 11 asa, sila ay biglang darating na tila mga sugo na siyang tutubos sa ating pagkakabaon.

Dito nagsisimula ang pagtanaw natin ng utang ng loob sa mga politiko. Mabuti at marangal na imahe ang iginagawad natin sa kanila batay sa kanilang huwad na pamamalakad. Itinatatak sa ating isipan na ang dapat pagtuunan ng pansin ay ang kanilang mga nagawa sa ating bansa habang ibinabaon sa limot ang mga karahasan at kapalpakan ng kanilang pamamalakad.

Kaya naman nararapat na tiyakin natin na hindi tayo mabibiktima ng bitag ng panatisismo. Panahon na upang ibahin ang ihip ng laro.

Oras na para magtungo sa mas makamasang porma ng politika, tumalikod sa mapagsamantalang sistema ng pamamalakad, at higit sa lahat ay maghalal ng mga kandidatong handang makinig at manindigan, dahil hindi natatapos ang paligsahang ito sa halalan.

Sa tinagal-tagal ng ating pagkatalo, ilapag na natin ang pinakamataas nating alas: ang ating mga boto kasabay ng demokratikong pagkilos, na siyang magpapalaya sa sambayanang Pilipino mula sa tanikala ng pang-aalipin at pang-aabuso. Taglay natin ang lakas na magpapanalo sa atin sa maduming laro ng buhay na siya ring magpapasuko sa mga mandurugas na naghaharing-uri.

Sapagkat hanggang sa huli, ang masa lamang ang may kakayahang pumanday ng matibay at maunlad na lipunan. ▼

12 FEATURES

Tomo 47 Isyu 2, Pebrero-Marso 2022

CONSTRUCTION AHEAD: A LOOK INTO THE 15-YEAR HOLD OF SMARTMATIC ON AARON NACO & PH ELECTIONS ERIK BILES

With a marking pen on one hand and a lengthy ballot sheet on the other, the power to elect new leaders is in the hands of the Filipino voters. But after the ovals are shaded and ballots are fed to the vote-counting machines, are the votes, indeed, in safe hands?

Smartmatic-Total Information Management (TIM), a London-based multinational company, is once again the winning bidder of the Philippine general elections, bagging half of the P6 billion poll contracts for 2022— P3.655 billion to be exact.

Prior to penetrating the Philippine election highway, Smartmatic was already a subject of speculation when Citizens for Clean and Credible Elections uncovered the troubling details of Smartmatic’s transactions with foreign governments. In 2003, former Venezuelan President Hugo Chavez purchased a 28% stake in another company owned by Smartmatic CEO Antonio Mugica.

Smartmatic-TIM was questioned after being linked with Cezar Quiambao, a principal shareholder of SmartmaticStrategic Alliance Holdings Inc., its sister company. Although he continuously denied claims associating him with Smartmatic-TIM, election watchdogs could not help but question this linkage as he was said to have been a golfing companion of Mike Arroyo, the husband of former President Gloria Macapagal Arroyo (GMA). GMA, a political fraudster, is now endorsing Ferdinand Marcos Jr. and Sara Duterte for the 2022 elections.

While the Philippines’ business and political elites fasten their ties, it’s only fitting to retrace Smartmatic’s 15-yearlong negotiation with the country’s election body.

Machinery Malfunction in 2010 From a manual vote-counting system, the electoral process switched to the automatic route after the legislation of Republic Act No. 9369 of 2007 or the Automated Election System (AES) law, authorizing the Commission on Elections (COMELEC) to use AES. Come 2010, the general election revealed that Smartmatic’s system was anything but stable. Numerous electronic voting machines crashed; some refused to accept ballots. Even the built-in ultraviolet mark scanners failed to read the security features of the ballots. As a result, there were hours-long delays in the transmission of the ballots to the canvassing centers, and COMELEC was forced to stretch poll hours.

This is the first national election that had cast glitches along with the votes, but it certainly wasn’t the last.

Demolition Underway in 2015 The anomalies prompted the Integrated Bar of the Philippines (IBP) to put Smartmatic to the test in 2015.

IBP cemented the path that brought forth the demolition of the P268.8 million contract between COMELEC and Smartmatic-TIM. A 28-page petition was filed to the Supreme Court (SC), detailing the diagnostics of 82,000 PCOS machines due to the lack of public bidding. This petition left the SC at a crossroads, but it eventually favored IBP. The high court then ordered

PAGE DESIGN JOEMARIEQUEEN DEL ROSARIO

Smartmatic to return outstanding COMELEC payments as “public funds.” Yet, Smartmatic’s downfall was only momentary when only one company showed up in COMELEC’s bidding for AES refurbishment, but was still unqualified for the job. As the plan for the refurbishment of the machines came to naught, COMELEC settled on leasing 94,000 new optical mark readers that were similar to the technology of PCOS machines but ran on newer software. Wastefully, this deal amounted to P7.9 billion, P4.9 billion more than their original contract.

Men at Work in 2016 For the public, it was a regular Monday; but for Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr., May 30, 2016 was doomsday.

Congress had proclaimed Leni Robredo the new vice president. Hoping to ‘find out the truth,’ Bongbong filed an electoral protest to the Presidential Election Tribunal (PET).

Sharing Marcos’ sentiment, Senate President Vicente Sotto III called for an investigation concerning the alleged tampering of the 2016 polls, and urged the Senate to ban the company from engaging in the next elections. The predicament instigated a recount of the tally, but Marcos still lost the vice presidential race as per the October 2019 PET resolution.

Marcos was clearly defeated, but what remains shrouded in mystery was Smartmatic’s inaccuracy; as if it

was waiting for someone to demand a recount first before actually doing its job right.

Slow Traffic Ahead in 2019 A day before the 2016 national elections, Smartmatic—unbeknownst to COMELEC—altered the script of the transparency server, whose prime function is to provide precinct results to the respective levels of the board of canvassers.

This prompted COMELEC to hire an independent firm called Pro V&V to review its source code, aiming to improve AES and its transparency.

But with great intention comes heavy congestion. Despite having the highest accuracy in 2019 based on random manual audits, AES experienced the infamous ‘7-hour glitch’—an arduous traffic due to complications with the transparency server.

Just when we thought the last midterm elections would be a smooth ride, a lagging Smartmatic pushed the results into intense traffic, enough to rival even that of EDSA. Work in Progress in 2022 Another unexpected pivot is Smartmatic’s system being ‘compromised’ due to a possible breach to the system which can make it vulnerable, as disclosed by the Cybercrime Investigation and Coordinating Center. One wrong step can result in system hacking.

In spite of multiple grievances, Smartmatic still prevails as the ‘most trusted’ AES provider in the Philippines.

Despite hypothetical caution tapes wrapped around Smartmatic’s credibility, the Philippines still refused to call it quits.

Fifteen years ago, AES was like a rickety building. There were a lot of damages to repair then, but there’s still construction ahead 15 years later; and if COMELEC remains apathetic, the entire system is bound to collapse before Filipinos can even cast their votes. With red flags on one hand and a contract on the other, Smartmatic will either prove they got better, or infringe the rights of the bettors, but if the past is any indication, the former is more likely to be true—especially at the hands of a company whose priority is profit and not the preservation of our democracy.

GRAPHICS ADRIANNE ANIBAN

upboutcrop

CULTURE 13

outcrop.upbaguio@up.edu.ph

ON BENDED

RACHEL IVY REYES

KNEES

Obedience is a double-edged sword.

Too much is blindness; too little is unrest.

When we were kids, obedience was the validation that defined one’s good behavior. It always meant saying yes, getting praised for doing what you are told. Then you would be praised for it.

Since then, obedience—or having good behavior over all—must mean bowing down to power. Therefore for women, peasants, and the common Juan, it implies submission.

This is all due to our culture of utang na loob or debt of gratitude.

There is absolutely nothing wrong with being grateful for favors done for one’s sake; but when gratefulness feels like an imposed debt, it can turn any “you’re welcome” into “do this for me.”

Juan the Voter “At least may nagawa” is a typical response of an individual when defending a controversial candidate. To gloss over a candidate’s reputation, doing the bare minimum suddenly sets the bar for admirable governance. We usually see tarpaulins bearing politicians’ names and faces everywhere, especially when elections are near. Below infrastructural projects are the names and pictures of the politicians who supposedly ‘made the project possible.’ It is as if to show it was all their doing, that these were all from their pockets, and that we, the taxpayers, owe them the deepest thanks – for just doing their jobs.

The common Juan at the receiving end of these aides will naturally feel grateful. For a Filipino on or below minimum wage, any assistance is better than none. Tending to hunger comes before contemplating whether a public servant’s intent is pure or not. It is in our desperate times that politicians take the self-centered chance of holding their ground and keeping their reputations known.

They instill the idea that they

have done something heartfelt in their term for you to remember when the time to elect them again comes; when in fact it is their duty to do what the public paid them for.

Just as utang na loob had been used to tame children, it is also a politician’s best friend in keeping a tight grip on the masses’ voting behavior to maintain power.

Juan’s Surrender to Power Debt of gratitude is a mind conditioning of some sort. Some, if not all, Filipino parents take pride in providing for the family only to one day list down all they have done for their children as if they were debts to pay; when in reality, these are mere responsibilities of adults who bear children. In the same manner, g overnment programs and projects are not debts owed to

PAGE DESIGN JOEMARIEQUEEN DEL ROSARIO

high-ranking officials deserving of some special applause.

The infrastructures established under the two-decade rule of the late strongman Ferdinand Marcos, for example, have been used not only to justify his corruption and injustice, but propagandized for the candidacy of his son, presidential candidate Bongbong Marcos Jr.. Twenty years of public service should have translated to poverty eradication yet the only legacy Marcos Sr. left the state were massive debt, corruption, and deaths. We are paying public servants to heed the call of the people, not deliver their vested interests.

Our inherent appreciation of utang na loob stems from a deeper and uglier systemic problem: feudalism.

For so long, the Philippines has been under a semi-feudal system.

People serve

GRAPHICS CHELSIE ASUNCION

landlords through labor in exchange for the ruling authority’s aid and protection – something they rightfully deserve.

We are an agricultural country yet the ruling class twists our production backwards and manipulates our values; then takes the credit for a progress that only advances the leverage of a few.

We still toil under a semi-feudal society where people are taught to endlessly thank the government for the basic services we pay with our taxes.

We are nothing without them so we must submit – this has always been the narrative. It is as if they feed the people when in reality it is the other way around.

When driven by poverty to the edge, there are Filipinos who would do absolutely anything to put food on the table, hence the unresolved cases of drug and violence-related crimes in the Philippines. Are they to blame for acts of desperation that could have been avoided if the state provided them with their basic needs and services?

Filipinos have been so used to state neglect that we clap for the bare minimum and applaud those who show the slightest good. But this is not the people’s burden to carry. We need not be reminded of our oppression because even when we are critical, state-neglect furthers through repression.

Certainly, we need higher standards when electing public servants. But in a society drenched in the filth of ill-willed power, where do we start?

The 112 Million Power The road to a progressive and inclusive society where the government is truly one with the people is still far from reality. Decades of mistreatment led to a people deep in the haze of utang na loob whose thank yous satisfy the hidden agenda of politicians masking in the facade of helping the poor. It is time to break this cycle of settling for less because Filipinos deserve so much better than half-baked service. No longer should we submit to the whims of abusive authority. No longer should we let the corrupt milk our pockets and expect us to be endlessly grateful for the mere crumbs they call service.

Fret not, though. The ruling class is just the elite few, the common Juan is the 112 million collective power – capable of ending this century-long feudal control. It is never too late.

May each Juan realize the power they hold, keep their heads high, and bow for no one.

14 LATHALAIN

Tomo 47 Isyu 2, Pebrero-Marso 2022

g n a i w a g Kina a m e t s i S ysay il p u

LORENCE SISON HANNAH ANDREA VALIENTE

s

an n sa un n a g a p k a kr i t i ko no r e n y g g b g go n m A a

Magtatatlong taon na simula noong pinasok ang bansa ng virus na kumitil sa buhay ng libolibong Pilipino. Sa loob ng tatlong taong ito ay radikal na nabago ang pamumuhay ng mamamayang Pilipino. New normal na kung tawagin ang pagsusuot ng mask sa mga pampublikong lugar, ang pagdistansya sa mga kasama, ang pagtatrabaho’t pag-aaral sa loob ng bahay.

Pero hindi lang iyan ang nanormalisa mula nang mapailalim tayo sa pandemya.

Habang naghihirap ang mamamayan sa pagkalat ng COVID-19 virus, mas pinili ng administrayon ang pagpatahimik ng mga kritiko’t aktibista. Para sa mga biktima ng estado, ang facemask na naging karaniwan na sa ilalim ng new normal ay nagmistulang simbolo ng pagpapatahimik sa mga aktibong kritiko ng administrasyon.

Sintomas Sakit na ng lipunan na maituturing ang panunupil ng estado sa kanilang mga kritiko. Ang diktaduryang Marcos ay isa sa mga pinakamalupit na panahon para sa mga aktibista.

Sa ilalim ng Martial Law, pinasara ang mga istasyon ng telebisyon, radyo, at publikasyon ng dyaryo. Sinara rin ang mga pamantasan at pinagbawalan ang pagtitipon. Higit sa lahat, dinakip, tinortyur, at pinatay ang mga laban sa administrasyon. Ayon sa datos, may naitalang 3,240 kaso ng pagpaslang, 70,000 ang inaresto, at mahigit 30,000 ang tinortyur.

Normal na manahimik. Normal na pumikit. At kapag nangahas kang magsalita – normal na maglaho nang parang bula. Ganyan kasi talaga kapag kumokontra, sanayan na lang.

Hindi disiplina at kaayusan ang nangingibabaw sa taumbayan kundi takot. Takot na sila ang susunod na dadakipin, ang susunod na mawawala, ang susunod na mamamatay. Ang “Golden Age” diumano ng bansa ay itinayo sa libo-libong mga bangkay ng oposisyon, mga lider-estudyante, at mamamahayag.

Sunod sa yapak ni Marcos, isinabuhay din ng administrasyong

Duterte ang panunupil sa kanyang oposisyon.

Ang pagkakapiit ni Senator Leila de Lima ay isa sa mga pinakakilalang halimbawa ng pagpapatahimik ni Duterte sa mga kritiko.

Dating tagapangulo ng Commission on Human Rights noong 2009, imbestigahan ni de Lima ang Davao Death Squad ng noo’y mayor na si Duterte. Nagkaharap ulit ang dalawa noong 2016 noong naging bokal na kritiko ang senador sa giyera kontra droga ng pangulo.

Noong 2017, naglabas ang Muntinlupa Regional Trial Court ng arrest warrant para kay de Lima dahil sa diumano’y paglabag sa drug trafficking law. Inakusahan din siya ni Duterte na ginamit ang posisyon bilang Kalihim ng Katarungan upang protektahan ang mga drug lords. Hanggang ngayon ay nakakulong pa rin si de Lima dahil sa gawa-gawang mga kaso.

Sa kamay ng isang pasista’t diktador, napakadaling busalan ang buong bansa. Sa dami ng dugong dumanak, tila ba’y nagiging pangkaraniwan na ang alingawngaw ng bala at sigaw ng masang takot at nangangamba. Ito na ang new normal hangga’t bingi’t bulag ang nakaupo sa kritisismong hinaharap sa kanila.

Surge Tila ba’y tumigil ang pagtakbo ng mundo upang pigilan ang pagkalat ng virus noong una itong kumalat noong 2020 – maraming mga bansa ang nagsara ang eskwelahan, pinalakas ang sektor pangkalusugan, at nilimitahan ang mga turista. Pero hindi ito ang ginawa ng administrasyong Duterte. Sa halip na bigyang pansin ang pandemya ay mas pinili nitong pahirapan ang kanyang mamamayang dapat nilang pinaglilingkuran.

Sa gitna ng isang malawakang pandemya ay mas pinili niyang ipasara ang ABS-CBN na nangyari lamang sa ilalim ng mapaniil na diktaduryang Marcos. Patuloy rin ang pananakot at pagpapatahimik sa mga mamamahayag gaya ni Maria Ressa, ang kaunaunahang Pilipinong ginawaran ng prestihiyosong Nobel Peace Prize, at Frenchie Mae Cumpio na hanggang ngayon ay nakapiit pa rin dahil sa mga gawa-gawang kaso.

Militaristiko rin ang sagot ni Duterte sa mga isyu ng bansa,

DISENYO NG PAHINA AT DIBUHO HANNA MORALES

anupa’t pinalalabas na terorismo ang pangunahing problema sa gitna ng pandemya at lumalalang krisis sa ekonomiya. Isinabatas ng kanyang administrasyon ang AntiTerror Law (ATL) na nagbigay ng malaking kapangyarihan sa militar upang abusuhin hindi lang ang mga aktibistang kritikal sa gobyerno kundi pati ang mga mamamayang Pilipino.

Manipestasyon ng pahirap na ATL ang dinanas nila Jasper Gurung and Junior Ramos, ang dalawang Aeta na unang biktima ng batas na ito. Sa loob ng anim na araw, sila’y tinortyur at sapilitang pina-aamin na miyembro sila ng New People’s Army (NPA).

Ang pagpaslang sa Lumad volunteer teacher na si Chad Booc; ang iligal na pag-aresto’t gawa-gawang kaso laban sa mga aktibista at mamamahayag na sina Betty Belen, Lady Ann Salem, at Windel Bolinget – ito’y nagiging tila normal na pangyayari na dahil sa dalas ng mga kaganapan tulad nito, at unti-unti na tayong nasasanay sa kabi-kabilang paglabag ng estado sa karapatang pantao.

Ito na ata ang new normal. Hindi na raw tuluyang mapupuksa ang virus kaya kailangan na lang nating masanay sa mga restriksyon na nakapataw sa atin. Pero ibang usapin na kung ang ninonormalisa ng pamahalaan ay ang pagpatay sa kanyang mga mamamayan.

Ang istorya ng panunupil ng estado ay matagal nang istorya ng mga Pilipino. Napalitan man ang lider na nakaupo, kahit kailan ay hindi tumigil ang walang habas na paglabag sa karapatang pantao. Normal na sa tingin ng iba, ngunit hindi kailanman dapat maging pangkaraniwan ang pagpatay at pananakot.

Pilit man na gawing normal ang pagpaslang at pambubusal sa mga progresibo’y patuloy pa rin silang maririnig. Hangga’t may mga taong handang pagtibayin ang hanay, hinding-hindi magiging normal ang pagdanak ng dugo sa bansa. Sa darating na eleksyon, pakatandaan ang leksyon ng nakaraan. Kung mayroon man na dapat normalisahin, ito ang kagyat na pagpapanagot sa mga abusadong lulong sa kapangyarihang taumbayan ang nagbigay. At kung sa taumbayan nanggaling, nasa kamay rin ng taumbayan ang kapangyarihan upang bawiin ito.▼

upboutcrop

outcrop.upbaguio@up.edu.ph

Hindi lumilipas ang araw nang hindi umiiral ang epekto ng pulitika sa buhay ng tao. Lahat ng kilos at ginagawa ng bawat isa sa kanilang pang-araw-araw na pamumuhay ay laging may kaakibat na pagpapasya: Ano nga ba ang kakainin ng ating pamilya kung mataas ang mga bilihin sa palengke? Paano nga ba mabubuhay nang hindi ginigipit ng mga hindi makataong polisiya?

Liwanag sa lahat Paniniwala na ng karamihan na ang pulitika ay nagsisimula at nagtatapos lamang sa eleksyon, at ang tugatog ng gawaing politikal ay ang pagboto.

Ngunit ang obligasyon natin bilang mga mamamayan ay hindi natatapos dito.

Bilang isang demokratikong bansa, ang buhay natin ay laging naaapektuhan ng mga polisiya at regulasyong itinalaga ng mga mambabatas. Ang bawat aksyon ay politikal, pati sa mga panahong walang maayos na polisiya na nakakaapekto sa paggalaw ng lipunan.

Isa na rito ang pagbili ng ating mga batayang pangangailangan na may relasyon sa komersyo at buwis at maiuugnay sa mga hinulmang polisiya ng gobyerno. Gaya na lamang ngayon, sa pagtaas ng krudo bunsod ng giyerang Ukraine-Russia. Dahil dito, nagtaasan ang mga presyo ng langis sa Pilipinas na siyang sumagka sa pamumuhay ng karamihan ng pamilyang Pilipino, mula sa kanilang hanapbuhay hanggang sa kanilang pang-arawaraw na gastusin.

Tulad na lamang ng aming pamilya, dati ay naeenganyong lumabas ang pamilya ko minsan sa isang linggo para lang magliwaliw, ngayon ay iniiwasan na

dahil gasolina pa lang ay ubos na ang badyet.

Hayag na hayag sa mga tahanan, paaralan, sakayan ng dyip, pamilihan, pagawaan, palayan at marami pang iba ang manipestasyon ng politika.

Saanman tumingin, nariyan ang regulasyon na madalas ay dagdag pasakit lang sa tao. Saan man tayo lumalagi, nariyan ang tuwirang manipestasyon ng pananamantala ng isang uri laban sa isa pa.

Magtago man sa dilim Ang mga desisyon natin sa arawaraw ay lagi’t laging nababahiran ng politika. Ang desisyon na magaral, halimbawa, ay maiuugnay sa kagustuhang umangat sa buhay. Ang kagustuhang umangat sa buhay ay resulta naman ng presensya ng hindi pagkakapantay-pantay ng lipunan. At ang presensya ng hirarkiya sa lipunan ay maiuugat sa tunggalian ng ating mga uri.

Sa Pilipinas, ang tunggaliang ito ay tumatagos sa patakarang ipinapataw ng gobyerno. Makikita ito sa napakabansot na minimum wage ng mga manggagawa sa iba’t ibang rehiyon. Naglalaro lamang ang sahod sa araw-araw mula

300 hanggang 500 pesos sa isang manggagawang nagtatrabaho ng higit pang walong oras at may pamilyang tinutustusan, habang ang iilang naghahari na hindi lumalahok sa produksyon ay nakakapagkamal ng bilyon-bilyong piso.

Ayon kay Rolando Tolentino sa kanyang librong “Pag-aklas, Pagbaklas, Pagbagtas,” marahil ang dahilan kung bakit hindi sang-ayon ang iba sa pahayag na “lahat ng bagay ay politikal” ay dahil natatamasa na nila ang kanilang kapangyarihan sa kabila ng malawakang paghihirap ng mamamayan. Nagkakaroon lamang ang mga ito ng pakialam kung nayayanig ang kanilang pribilehiyong katayuan.

Sapagkat ang pag-iisip na ang politika ay isang hindi interesanteng bagay na pag-usapan ay pag-iisip na nagmumula sa pribilehiyo. Dahil para sa iba, nakaangkla sa politika ang kanilang kalayaang mamuhay, magtrabaho, mag-aral at maging ang kanilang mga karapatan. Sapagkat ang politikal na hangarin ng isang tao ay, lagi’t lagi, nakaangkla sa prinsipyo, paniniwala at pangangailangan ng taong makaalpas sa kalagayang nagpapahirap sa kanya.

KULTURA 15

Muling pagsikat Hindi dahil walang direktang epekto ang mga batas sa ating buhay ay hindi na totoo ang mga problemang kinakaharap ng ibang tao. Tulad ng pagka-politikal ng mga bagay, ramdam mo ang dampi ng init ng araw kahit tayo ay tago sa kadiliman — kadilimang kinasasadlakan ng mga ordinaryong Pilipino.

Bilang isang babae, napakaimportante para sa akin ng mga batas na pumoprotekta sa interes at kaayusan ng mga kababaihan. At bilang isang apo ng magsasaka, napakabigat ng mga batas gaya ng Rice Tariffication Law dahil direkta nitong naaapektuhan ang buhay ng aking pamilya. Kung ikaw ay hindi parte ng batayang masa, hindi mo tunay na maramdaman ang pahirap na dala ng hindi makatarungang polisiya. At bilang parte ng sektor ng kabataan, nakikita ko mismo ang epekto ng pahirap na mga polisiya lalo na sa aking edukasyon.

Tapos na ang mga panahon kung saan tayo ay pawang mga saksi ng pagbabago. Ang partisipasyon natin sa usaping politikal ay nagpapakita ng kagustuhang mabago ang kasalukuyang kabulukan ng sistema.

Habang may tunggalian at pananamantala sa lipunan, ang bawat hakbang para baguhin ito ay isang politikal na pagkilos. Dahil ang makapapawi lamang ng kadilimang kinasasadlakan ng mamamayan ay ang pagwasak sa kasalukuyang kondisyon, hanggang ang liwanag ay hindi na kontrolado ng iilan, hanggang ang liwanag ay tinatamasa na ng masang matagal nang pinagkakaitan nito. ▼

JAN PEARL EAZRYE REYES

sinag ng araw

Sa i lali m ng i isang DISENYO NG PAHINA HANNA MORALES

DIBUHO ALICIA ABLIAN

16 KULTURA

Tomo 47 Isyu 2, Pebrero-Marso 2022

JIAN MARIE GARAPO

Mistulang isang ibong nakakulong sa nangangalawang na hawla ang itsura ng mga estudyante ngayon.

Malayong makagalaw nang maayos, hindi makalipad, tanaw ang labas subalit hindi makahakbang patungo roon. Sa bawat pagkapal ng kalawang, numinipis ang pagkakataong umalpas at galugarin ang mga posibilidad sa mundo. Natatanggalan ng mga balahibo ang palpak, at humihina ang pag-asang makausad at muling makalipad pa.

Ganitong sitwasyon ang sumasalamin sa sistema ng edukasyon ngayon.

Ang mga estudyante ay nagsisilbing bilanggo ng di-angkop at mahinang suri ng pamamalakad ng pamantasan.

Ang pagtatasa ng pagiging maalam ay nakabatay sa unong grado, sa pagiging mahusay mag-ingles, sa page-eksport ng mga lakas paggawa sa labas ng bansa, at sa paghuhulma ng mga estudyanteng babagay sa mga pamantayang kanluranin. Sa ganitong neoliberal na pagpapatakbo ng edukasyon, hindi lang kaalaman ng mga mag-aaral ang pinagkait, kundi pati na ang pag-asang umusbong ang mga militanteng kabataang magluluwal ng mas makatao at makabayang lipunan.

Pagtanaw sa Labas Madalas sinasabing ang edukasyon ang sandatang makakapagpabago sa mundo. Dito ka matututo kung ano ang 1+1, bakit lumulubog ang araw, at kung bakit hindi puwedeng pagsabayin ang paglunok at paghinga. Huhubugin ka nito sa mas mataas mong kaanyuan, at higit sa lahat, tutulungang mamulat.

Ngunit ang pagmulat ng isang estudyante ay higit pa sa pagtuturo sa kanya ng agham at matematika, sa pagturo ng konseptong alinsunod sa burgis na ideya ng pagiging matalino. Ano nga naman bang epekto sa pang-araw-araw na buhay ng tao kung alam nito na ang value ng Pi ay 3.14? Habang dala-dala ng edukasyon ang pagkakakilanlan bilang makapangyarihang sandata, dala niya rin ang responsibilidad ng paghulma sa mga mag-aaral nang hindi nalilimitahan ang kaalaman at kakayahan nila sa loob ng apat na sulok ng silid-aralan.

Sa labas ng pamantasan, mayroong isang magsasakang binabalikat ang kakarampot na kita sa sakahan na lalo pang pinaigting ng pagsasabatas ng Rice Tariffication Law. Mayroong Pilipinong manggagawang baon sa utang kahit magdamag pa magbanat ng buto habang ang mga dayuhang kapitalista sa bansa ay nagpapakasasa sa bilyon-bilyon nitong nakakamkam mula sa mamamayan. Sa mga ganitong paraan pa lamang makikita na ang reyalidad ay hindi lamang nangyayari sa loob ng paaralan. Matinding hamon ang nag-aabang sa labas.

Pagkapal ng Kalawang Marahil ay nasanay ang karamihan sa tradisyunal na sistema ng edukasyon.

Spoonfed ang mga impormasyon, lulunukin mo na lang.

Kadalasan nga ng mga tinuturo, matagal nang nakabinbin sa isang sisidlan; napag-iwanan na ng panahon, hindi na lapat sa kasalukuyang lagay ng mundo.

DISENYO NG PAHINA JETHRO BRYAN ANDRADA

Maraming isyu ang umiral pagkatapos mabuo ang mga pag-aaral na ito: climate change, pandemic, systemic oppression, mental health problems, at marami pang iba.

Kung titignan ang buong sistema ng edukasyon, walang puwang ang mga ito sa kurikulum kagaya na lamang ng pamamalakad sa mga katutubong paaralan. Ang resulta, mas napapanatili pa ang status quo na kahit kailan hindi pumabor sa masa at sa sangkaestudyantehan.

Sa pagiging makasarili ng sistema sa mga araling itinituro nito, mas pinapaigting nito ang pagpapanatili sa kaawa-awang lagay ng bansa ngayon.

Sa patuloy na pagkikibit-balikat nito sa mga panlipunang isyu na maaring ilapat sa mga diskusyon, unti-unti nitong binubuo ang ideya na ang edukasyon ay hindi dapat maging politikal – at ang pagtingin na ito ang siyang kumikitil sa buhay at pangarap ng mga dipangkaraniwan.

Ang mga estudyanteng piniling pag-aralan ang lipunan at lumabas sa palasak na sistema ay itinuturing na kaaway ng estado; ang lahat ng kritikal ay pinapatahimik; at maging mga kabataang nais pagsilbihan ang masa ay ninanakawan ng buhay. Si Chad Booc at Dra. Natividad Castro na parehas na nired-tag sa pagsisilbi sa masa ay ilan sa mga manipestasyon ng neoliberal at mapanupil na edukasyon. Sa patuloy na pagkapal ng kalawang sa sistema nito, patuloy na dadanak ang dugo ng mga kabataang at masang hangad ang pantay na lipunan at magandang kinabukasan.

DIBUHO ARMEL JAKE FLORES

Pagkalas sa Kalabos Kung mayroong dapat na katangian ang edukasyon sa Pilipinas, iyon ay ang katangiang malayo sa neoliberal na pormang nararanasan ng magaaral ngayon. Ang edukasyon ay dapat naghahandog ng tunay na hangaring imulat ang mga mag-aaral sa pamamagitan ng pagtumbok nito sa mga sosyo-politikal na suliranin ng lipunan. Hindi nito dapat kinukulong ang pagtingin sa mundo sa mga aklatan lamang bagkus ay inilalapat sa tunay na kalagayan ng lipunan.

Kasabay ng pagturo sa mga estudyante patungkol sa matematika, engineering, o programming ay ang pagpapaunawa sa kanila na ang bawat binhi ng kaalaman na ito ay dapat ibinabalik sa masang nararapat pagsilbihan.

Tunguhin ng edukasyon na turuan ang mga mag-aaral hindi lamang ng kaalaman at teorya kundi pati na rin sa paglalapat ng mga ito sa praktika at sa reyalidad ng bansa. Dahil mula sa ganitong paraan, mabubuo ang mamamayang mulat sa tunay na katotohanan ng lipunan.

Ang nararapat na sistema ng edukasyon ay ang magluluwal ng mga mag-aaral na may nag-aalab na hangaring baguhin ang mundo hindi lamang sa pamamagitan ng pagpapalakas ng talino kundi sa pagaaral sa lipunan at pagsisilbi sa mga taumbayan nito.

Ang tunay na pag-unlad ay dapat pumapabor hindi lamang sa iilan kundi umaabot hanggang sa buong hanay ng masang-api.▼

upboutcrop Madalas akong kagalitan ni Inay kapag napapansin niyang nawawaglit sa isip ko ang mga bagay na paulitulit niya nang itinuro. Dapat daw hindi na niya sinusundan ang mga hinubad kong damit. Hindi ko na rin daw dapat pang hintayin na utusan niya akong magsaing. Malimit niyang sinasabi, “Tumatanda ka nang paurong!”

Sa panahon ngayon, ang mga katagang ito ay kumakawala mula sa sermon ng aking ina. Sa halip, sila’y lumalapat sa takbo ng ating lipunan, nailalarawan ang pagiging ulyanin ng ating bayan mula sa mga bagay at pagpapahalagang kinagisnan gaya na lamang ng katotohanan at paghingi ng tulong sa panahon ng pangangailangan.

Dementia mula sa katotohanan Marahil isa sa mga katangiang unang hinuhubog ng paaralan ay ang katapatan. Bawal ang mandaya, kinakailangan na totoo ang mga inilalagay na impormasyon at iniiwasan ang plagiarism, o ang pagangkin ng intelektwal na pag-aari ng iba. Ngunit sa kasalukuyang estado ng lipunan, tila nabuwag na ang moog ng katotohanan na binuo natin sa paaralan.

Naging estero na ng disimpormasyon ang social media kung saan nagkalat ang huwad na balita, naghihintay ng taong malilinlang. Nariyang hindi raw tama ang mga itinuturo sa libro at ikinukubli raw ang ‘tunay’ na kasaysayan. Sa kabilang banda naman ay marami ang gumagamit ng fake news upang manira ng kapwa.

Ang mas malala, maraming Pilipino ang nasisilat sa mga pekeng balita at kalaunan ay nagiging kasangkapan ng pagpapakalat nito, sadya man o hindi. Sa nakaraang sarbey na isinagawa ng Social Weather Station (SWS), 51% ng mga Pilipino ay napag-alamang nahihirapang kilatisin kung fake news nga ba ang kanilang nababasa sa social media.

Nakakabahala, ngunit para sa mga biktima ng fake news, katotohanan ang kanilang nababasa at naibabahagi.

Palutang-lutang din ang komentaryo ng mga tao sa social media na walang sapat na basehan, dahilan upang maloko at mahati ang sambayanan sa mga isyung panlipunan. Ngayong panahon ng eleksyon, pumapalaot ang mga pekeng balita upang maging propaganda ng mga politiko, at black propaganda laban sa kanilang mga katunggali.

Gaya ng mga basura sa estero, bumabara ang mga fake news sa ating lipunan at sinasagkahan ang pagdaloy ng katotohanan at kredibleng impormasyon. Nilalason ng mga pekeng balitang nakabara sa ating lipunan ang mga mamamayan at nagiging balakid sa pag-unlad na itinataguyod ng katotohahan. Bukod pa rito, lumililok ang fake news ng artipisyal na mundong taliwas sa agos ng katotohanan kung saan ang tama ay mali, at ang mali ay tama.

tumatandang paurong outcrop.upbaguio@up.edu.ph

KULTURA 17

KLYDE CHARLES PAINOR

Ikinukubli sa ngiti Isa rin sa mga bagay na itinuturo sa atin mula pagkabata ay ang paghingi ng tulong kapag nahihirapan. Ang sabi’y huwag mahihiyang ibahagi ang pasanin nang agaran ding mapawi ang iniindang hirap. Ngunit ngayon, itinatago na lamang natin sa pamamagitan ng palahaw na mga ngiti ang iniindang dusa. Sa pagtikom ng ating mga bibig, ipinipiit natin ang mga panawagang dapat naririnig ng pamahalaan.

Tanyag ang mga Pinoy sa pagngiti sa kabila ng problemang kanilang hinaharap. Bakas and katatagan sa’ting mga kababayan tuwing nararanasan ang pagputok ng bulkan, hagupit ng mga bagyo, at iba pang kalamidad.

Walang tiyak na ugat ang konsepto ng Filipino resiliency, ngunit masasabing umusbong ito dahil wala rin namang ibang pagpipilian ang mga Pinoy kundi pagtagumpayan ang unos na dumaratal dahil na rin sa kawalang aksyon ng gobyerno dito.

Noong nanalanta ang bagyong Yolanda, mahigit 6,000 ang nasawi dahil sa kakulangan sa kahandaan, idagdag pang napabayaan ang mga donasyon dahil sa inepektibong distribusyon nito. Hindi na rin sana masasadlak ang buong bansa sa krisis na dulot ng COVID-19 kung nagpataw agad ng travel ban ang administrasyon. Bukod sa pagsasawalang-bahala, makupad at kulang ang naging hakbangin ng gobyerno sa pagbibigay ng ayuda sa m g a frontliners,

DISENYO NG PAHINA JETHRO BRYAN ANDRADA

DIBUHO PAULINE JOY LAGO

manggagawa, at maging sa masa.

Sa halip, ginugol ng gobyerno ang kanilang panahon at kapangyarihan upang patahimikin ang kanilang mga kritiko, bukod pa sa paggamit nito ng dahas sa mga itinuturing na kaaway ng administrasyon.

Nangibabaw man ang pagbubuklod ng mga Pilipino sa pamamagitan ng pagsasagawa ng mga donation drive at community pantry, ngunit mas naging malinaw ang katotohanan na mga mamamayan na ang gumagawa ng tungkuling gobyerno dapat ang tumutupad. Sa mga panahong ito, nagiging mapanganib ang naratibo ng resiliency. Hindi naman masama ang maging matatag, ngunit kabalikat dapat ng mamamayan ang gobyerno sa pagharap sa mga krisis.

Gamot sa pagtanda nang paurong Malimit kong marinig kay Inay na tumatanda na raw akong paurong, ngunit kalakip ng sermon niya ay ang pagpapaalala sa akin ng mga bagay na dapat alam ko na. Marahil, iyon din ang lunas sa pagtandang paurong ng ating lipunan. Marahil, pagpapaalala ang gamot sa pagkalimot.

Kasabay ng pagiral natin sa isang

mundo kung saan mas kinikilingan ang persepsyon kaysa katotohanan, dapat nating balikan ang pagpapahalaga sa katapatan na itinimo sa atin ng paaralan.

Sapagkat marami ang nabibiktima ng pekeng balita, nararapat lamang na sa atin na magwakas ang pagpapalaganap nito. Sa kabilang banda, kaakibat ng pagiging resilient natin a y ang karapatang makatanggap ng serbisyo mula sa gobyerno dahil trabaho naman talaga nitong maglingkod sa masa.

Tunay na matatag tayong mga Pinoy, ngunit katuwang dapat ng mamamayan ang pamahalaan sa pagbangon mula sa mga sakuna.

Laganap man ang pagtanda ng paurong sa ating lipunan, hindi dapat mawaglit ang mga pagpapahalagang ito. Sa paglimot sa mga bagay na bumubuo sa ating pagkatao, unti-unti ring umuurong ang pag-unlad ng ating bayan. Sa halip, dapat ay maiukit na ang mga bagay na ito sa ating gunita upang hindi na mabura pa—hindi tayo dapat makalimot. ▼

18 KULTURA

Tomo 47 Isyu 2, Pebrero-Marso 2022

GERONNE ABAD

Siguradong kilalang kilala na natin lahat si Tita Marites. Siya lang naman ang dahilan kung bakit araw-araw, may kanya-kanyang maskarang pilit sinusuot ang mga tao. Ito ay upang maiwasan ang mga mapanakit nitong komento na tila pamantayan sa kung ano ang dapat at katanggap-tanggap. At kung hindi man pasok sa pamantayan, panghuhusga at taas ng kilay ang siguradong makukuha. Pero hindi lang nangyayari ang mga ganitong paninira at pambabatikos sa pagitan nilang magkakapitbahay—mas umingay pa ito ngayong panahon ng eleksyon.

“Dapat kasi ganito” Hindi na bago ang paninira at pambabatikos ng publiko sa mga pulitiko. Ngayon, tila mas tumindi ang pagka-polarisado ng lipunan dahil sa ingay ng papalapit na eleksyon.

Nagsilabasan ang mga sentimyento, pagsuporta, at pati na rin ang mga kritisismo sa pamamagitan ng samu’t saring memes, fake news, o pati na rin ang mga hashtags na pabor sa kandidato o di kaya naman nakakasira sa reputasyon nito.

Lantaran din sa social media ang mga diskursong minsan pa’y

umaabot sa personal na atake. Tila nagiging kalokohan na lang para sa iba na punahin ang pisikal na anyo upang maging insulto. Ang ganitong mga puna ay kailanman hindi katanggaptanggap, bilang nalalayo ito sa layunin ng mabuting kritisismo.

Ngayon, tila nakakalimutan na ng mga taga-suporta ng mga kandidato ang kaibahan ng kritisismo sa insulto.

Halimbawa, ang komento ng isang babaeng taga-suporta ni Bongbong Marcos, “Ang lalake matapang kaysa babae. Ang babae po kasi mahina yan”. Malinaw na tungkol ito kay Vice President Leni Robredo—ang tanging babaeng kandidato sa pagka-Pangulo— at sa kanyang pagkababae na tila hindi tutumbas sa pagkalalaki ng iba.

Ngunit nakaranas rin ng mga personal na atake ang anak ng dating diktador na si Bongbong Marcos na ngayon ay tumatakbo bilang Pangulo—batuhan din siya ng tukso tuwing nauutal sa pagsasalita. Hindi rin ligtas sa insulto ang human rights lawyer na si Chel Diokno, kumakandidato bilang senador, nang tuksuhin siya ng mga trolls at ni Pangulong Duterte noong 2020 dahil sa kanyang ngipin.

Ang mga atakeng tulad nito ay nagpapakita lamang ng pagkainsensitibo sa mga kababaihan, sa mga tunay na may mga stutter, o sa may pisikal na kaanyuan na hindi karaniwan.

Ang pagpuna at pagturing dito bilang katawa-tawa o basehan ng kakayahan ay nakakaapekto sa kumpiyansa at personalidad ng mga taong nakakaranas nito. Ang mga personal na atakeng tulad nito ay ang dahilan kung bakit may mga taong nagkukubli ng kanilang tunay na personalidad.

“Tignan mo ‘yun parang ano” Ilan lang ang mga ito sa mga personal na atake laban sa mga pulitiko.

Pero hindi lang ito insulto sa kanila; insulto rin ito sa mga taong nakakaranas o may katulad na sitwasyon. Hindi lang ito nakukulong sa patlang ng eleksyon— mas pinalakas lang nito ang ingay— pero ito ay higit na lantad sa araw-araw na senaryo. Ito’y nag-uugat sa simpleng patutsada hanggang mauwi sa antagonismong atake sa iba.

At hindi napapabango ng mga insultong ito ang pangalan ng kung sinuman ang nagsabi.

DISENYO NG PAHINA RAPHAEL REYES

Repleksyon lang ito kung gaano nabaluktot ng sistema ang kanilang mga isipan; repleksyon kung ano ang naging epekto ng superpisyal na lipunan.

Importante na malaman kung ano ang dapat na kongkretong pamantayan ng publiko sa mga pulitiko upang hindi lamang magbase o malinlang sa mga insultong tulad nito.

Sa halip na patuloy na punahin ang mga mukha sa likod ng maskara, tignan ang tao mata sa mata; tignan ang tunay na moral, katangian, ugali, at puso nila.

Tignan ang kandidato base sa kanyang plataporma, kredibilidad, serbisyong maibabahagi, at etika sa trabaho dahil ito ang higit na mas importante kesa sa mga pisikal na kaanyuan.

Ang papalapit na eleksyon ay hindi lamang pagpili ng gusto mong kandidato, ito ay pagpili sa kandidatong may kongkretong plano para sa bansa at sambayanang Pilipino. Ngunit upang makapagluklok ng nararapat na lider, ang dapat na unang layunin ay makahikayat at makabuo ng isang malawak na hanay ng nagkakaisang Pilipino na walang napag-iiwanan sa kahit anong batayang sektor ng lipunan.

At hindi ito makakamit sa panlalait dahil hindi kailanman makalilikha ng isang mabuting diskurso ang mga insulto sapagkat ang kailangan ngayon ay isang mapanuri at kritikal na pag iisip.

“Kaya pala siya ganun” Sa anumang uri o konteksto, hindi kailanman magiging katanggaptanggap ang anumang pamemersonal na insulto sa kapwa. Hindi masama ang pagpuna at kritisismo lalo na sa mga tumatakbong kandidato dahil nakasalalay sa kanila ang kinabukasan ng bansa. Ngunit, nararapat lamang na suriin kung ano ang kritisismo at ano ang personal na insulto. Hindi makatwirang gamitin laban sa kandidato ang kanyang kasarian, pisikal na histura, relihiyon, o di kaya naman ang uri ng pagsasalita.

Ang pagkalat ng ganitong uri ng propaganda ay hindi magiging dahilan ng pagkapanalo ng kahit sino. Hindi ito simpleng campaign strategy o political satire.

Repleksyon ito ng bulok na sistemang mas pinipiling pagtuunan ng pansin ang personal na kaanyuan ng mga kandidato imbes na

DIBUHO JETHRO BRYAN ANDRADA

suriin at punahin ang mga nagawang programa o plataporma nito. Inianak din ito ng sistemang ginawang normal ang panlalait sa pisikal na kaanyuan ng kapwa upang gawing katatawanan na nagreresulta sa badmouthing, black propaganda, o ad hominem attacks.

Unti-unting makakalaya ang lahat sa maskarang tumatalima sa hamak na pamantayan ng lipunan kung puspusan ang pakikisalamuha sa kapwa at aalamin ang tunay nilang kalagayan, dahil ito ang tunay na malasakit; ito ang tunay na babasag sa kulturang mapanglait.▼

“

Hindi kailanman makalilikha ng isang mabuting diskurso ang mga insulto sapagkat ang kailangan ngayon ay isang mapanuri at kritikal na pag-iisip

upboutcrop

CULTURE 19

outcrop.upbaguio@up.edu.ph

GERONNE ABAD & ALICIA ABLIAN

“

The entire electoral game is a race for the desperation of wealth and power. But before the race even started, the red flags were already raised Last year, the hit Netflix series Squid Game captured the people’s interest as it turned innocent children’s games into dark and deadly play. Viewers got invested in the series without realizing that synonymous games are being played right before their eyes. But this time, it is no player whose life is in danger, but rather the Filipino people in the time of national elections.

Patintero The signal for electoral games began as soon as the filing of the Certificate of Candidacy (COC) was announced last October 1 to 8, 2021.

But just as in any game, some players raised red flags, one being the abuse of the substitution rule.

The Patintero among the public is a mind trick— as the taggers anticipated their choices for prospective government officials, runners got replaced at the last minute. Some withdrew their candidacies, while some suddenly ran for higher office, with an associate running in their previous post.

Substitution scenario is not new for the Dutertes. During the 2016 national elections, President Duterte who initially filed for the position of Mayor in Davao City also ran for the presidency after the supposed presidential aspirant in his party withdrew his COC. Sara Duterte then replaced him.

Now, the same political tactic was used when Sara Duterte withdrew her COC for Davao City mayoral candidacy and was replaced by Baste Duterte, in order to run for vice president last November 13, 2021. These tactics show incompetence and deceitfulness in both words and action, which parallels the current government we have.

Taggers manage to manipulate the runners who play tactical moves to win. The substitution plan kept taggers

at their feet, making them guess the runners’ next move. Ironically, the supposed taggers have been tagged out of the game as they have no chance to say no to substitution. By abusing this power, runners win.

Tagu-taguan In the Jessica Soho Presidential Interviews last January 22, one former senator refused to participate. Amidst the game played by the others, this one candidate chose to engage in his own game—hide-and-seek. Here, the seekers are the masses, and the hider is former senator Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. Naturally, people looked for the “hiding” aspirant. But the tables turned when Marcos’ camp stated that the veteran journalist Jessica Soho was allegedly biased. Manipulation has become their go-to trick once their plan fails.

The taguan didn’t stop there.

Marcos Jr. declined another presidential forum, stating a conflict in schedule, but he appeared in a cooking segment. His team had the same reason for refusing to appear in the CNN Philippines’ debates.

Suddenly playing the game of hideand-seek yet aspiring for the presidency is cowardice

PAGE DESIGN AND GRAPHICS RAPHAEL REYES

on the hider’s part. The seekers are searching for an esteemed leader who will face the challenges thrown at them head-on. They should be accountable for their actions in the past and going forward, as they will soon be responsible for ruling an entire country. Avoiding scrutiny and neglecting the chance to elaborate one’s plans and platforms manifest the hider’s lack of sincerity and genuine willingness. They may also play the same game once elected. It is a repetitive cycle bound to happen just as it did before.

Langit Lupa Campaign strategies make the public relate to the candidates. The worn out “Laki ako sa hirap” concept had led the masses to believe that candidates understand their cries.

Langit Lupa continues here.

At times of elections, those who are in “Langit”—the political candidates— are always out to chase those who are in “Lupa”—the masses, and their votes.

Yet as soon as this is over, the reverse happens. The masses cannot seem to tag those who are in “langit” as they are far elevated from the ground. The 2022 Presidential candidates who famously use the “Laki ako sa hirap” card are Isko Moreno and Manny Pacquiao.

Manila City Mayor Isko Moreno, who grew up in Tondo, has his slogan “Tayo si Isko”, a tactical strategy meant to make

the masses feel he represents them.

However, some of his projects in Manila seemingly have underlying issues, such as when he ordered clearing operations on the underpass and Divisoria. Vendors were forced to vacate the area, and this stirred up the discourse as to why this project had an anti-poor approach contradictory to his promises.

Majority of politicians continue the game and the general public still continues to try and tag them. Sadly, the masses who stay longer on “Lupa” suffer from the dark consequences of not being able to reach “Langit.”

Karera (Race) The entire electoral game is a race for the desperation of wealth and power. But before the race even started, the red flags were already raised. People seem to think they’re the judges, but they’re unknowingly part of it.

The ending of these nonsensical games is neither a win nor lose for the authorities, yet a major loss for the citizens. However, when you hoax fair play, then you have lost from the start. Politicians who continue to abuse their positions in order to outwit the public are not leaders nor public servants—they are public deceivers, hungry for power.

After everything was played in the Squid Game, there was only one surviving champion.

Despite underhanded mind schemes, only one winner will take it all. And the winner should be the people.

But to turn these games around, the masses should team up and reverse the game of those atop the triangle. It’s the only way to put an end to dark and deadly games posed as children’s play.▼

upboutcrop

outcrop.upbaguio@up.edu.ph

KULTURA 20

CHELSIE ASUNCION

Sa bawat sulok ay mga banging naghihintay sa mga biktimang unti-unting mahuhulog sa bitag ng pagsamba.

Ang mga banging ito ay binabahiran ng mga karumal-dumal na pagpaslang sa karapatang-pantao. Kasabay nito ay ang kaliwa’t kanang putukan ng baril na umaalingawngaw sa kawalan.

Ngunit sa kabila ng lahat ng kaguluhang ito, patuloy na tumitingkayad ang iprinesentang huwad na pagbabago ng mga gahamang politiko upang linlangin ang mamamayan sa kanilang mga pangako at panatiliing nakatakip ang mga mata, tainga, at bibig ng mga ito mula sa katotohanan.

Nagkalat sa bansa ang mga gahamang ito, nagpupumilit na ipasok ang sariling bersyon ng katotohanan, naghahanap ng kakamping sasangayon at kaibigang tatahimik. Habang nagtatalo ang mga pipi, bulag, at bingi, ang mga gahamang ito ay nagtatanghal sa tuktok ng entabladong tatsulok – isang tuntungan na yari sa katawan at dugo ng kanilang mga inabuso at patuloy na inaabuso.

Nakasisilaw na dahas Bakas pa ang mantsa ng natuyong dugo sa mga sulok ng eskinita kung saan nababalot ng mga kwento kung paano isinangla ng rehimeng Duterte ang buhay ng mamamayan kapalit ng huwad na kapayapaan, mga engkwentro na pilit pinagtatakpan na siyang pinamagatan ng mga pulis bilang “nanlaban.”

Ayon sa datos ng Philippine Drug Enforcement Agency (PDEA), umaabot sa 6,215 na mga drug suspect ang pinatay mula Hulyo 2016 hanggang ika-31 ng Oktubre ngayong taon sa ilalim ng madugong ‘war on drugs,’ ang kampanya ni Pangulong Duterte laban sa iligal na droga. Halos lahat ng kasong ito, iginiit ng pulisya na sila’y

gumagamit o nagtutulak ng droga at nanlaban nang hindi man lang dumaan sa hukuman.

Ang mga bakas ng karahasang ito ay pilit na binibigyang katuwiran ng mga sumasamba sa santong pasista. Bahala na kung ang pamamaraan ay masama, abusado, at taliwas sa karapatang pantao, basta para sa huwad na kapayapaan. Ngunit upang panatilihin at normalisahin ang karahasang ito, malinaw na mas binibingi ng estado ang mamamayan gamit ang mga sunodsunod na putok ng baril para manhidin ang tainga ng sinumang nakaririnig.

Mapanlinlang na unity Kaya’t hindi na rin nakakagulat kung bakit mainit ang pagtanggap ng mga panatiko sa kandidatura ni Ferdinand “Bong Bong” Marcos Jr. na tanging apelyido lang ang bitbit na sandata: apelyidong minsan nang sumagasa sa demokrasya ng bansa. Kaakibat din ng kanyang pagbabalik ang paglaganap ng paglimot at pagmanipula sa karahasang naganap noong Martial Law—pagtuligsa sa kiritiko, midya, at pag-eksaherado ng umano’y nagawa ng ama. Ayon sa imbestigasyon na isinagawa ng Rappler noong 2019, ang disimpormasyon at ang malawakang facebook groups at pages na anonymously-managed ay parte ng Marcos comeback playbook.

At dahil sa kasikatan ng apelyidong Marcos, ilang beses nang nanguna si Marcos Jr. sa mga survey na isinagawa ng Rappler, CNN, Pulse Asia, SWS. Subalit hindi lang ito resulta ng disimpormasyon at pagmanipula sa social media. Nag-ugat ang pagbabagong-tatag ng pamilyang Marcos nang sila’y makabalik sa Pilipinas mula sa pagkakatapon nila sa Hawaii at ang pagbabalik nila sa politika na hindi man lang napanagutan ang kanilang bilyong nakaw at ang pagkitil sa demokrasya noong Martial Law.

DISENYO NG PAHINA AT DIBUHO CHELSIE ASUNCION

Kaya kahit hindi malinaw ang plataporma ni Marcos Jr. nagagamit nito ang mapanlinlang nitong “unity” upang makapang-bulag sa mga panatiko nito, kahit pa binubuo ng mga trapong politiko at mga korap ang slate nitong kung tawagin ay “Uniteam.”

Dahil hangga’t may bumubulag sa panatikong bulag tulad ng malalawak na mekanismo ng disinpormasyon, ang kanyang prinsipyo at paniniwala ay mananatili sa mundo ng pantasya at kasinungalingan makatikim lamang ng katiting na milagro.

Nakabibinging halinghing Isang dahilan din kung bakit nananatiling kalawang ang ating makinarya sa pag-unlad ay ang pananatili ng mga piping naghaharinguri sa kanilang paraiso habang ang bansa ay patuloy na sinasamantala ng mga politikong korap.

Sa kabila ng lahat, sumulpot ang mga pagkilos ng mamamayan upang isiwalat ang kamalian ng ating gobyerno at naghangad ng radikal na pagbabago sa napakatinding kawalan ng hustisya sa atin. Bilang resulta, pinagbantaan, inaresto, inatake, at pinatay ng estado ang mga mamamahayag, aktibista, environmentalist, at mga tagapagtanggol ng karapatang pantao na naging kritiko ng rehimeng Duterte.

Ayon sa tally ng Rappler, 421 na aktibista, human rights defender, at grassroots organizers ang namatay; 22 naman na journalist at media worker; 65 na judges, lawyer, at prosecutor.

Kasabay ng kanilang pagpapatahimik ay ang nakakabinging katahimikan ng mga piping nakontento sa pribilehiyong tinatamasa. Ang pananahimik ng mga piping ito ay pagpayag sa mga pang-aabuso at pagiging kasabwat ng nang-aabuso.

Habang nananatiling tahimik ang mga naghaharing-uri sa gitna ng

nakabibinging pagpalahaw ng katarungan ng mga biktima, ang ating kalayaan sa pananalita ay unti-unting binabaon sa lupa.

Pagkawala sa Bitag Tayo’y nakalaya na mula sa mapaniil na dayuhan pero sa katunayan ay nakagapos pa rin tayo sa tanikala ng panunupil at pagdarahop ng ating estado. Pilit pa rin tayong pinapalamon ng gatilyo at bala katumbas ng nakapaniping kalayaan. Ginagapos ng kasinungalingan at kamangmangan ang ating mga paa habang nalulunod ang karamihan sa eksibisyon, manipulasyon at pagpipista ng mga makulay na hubog ng politika.

Habang may nahuhulog sa bitag ng pagsamba, mas nangangalawang ang makinarya ng pag-unlad kaya nararapat na isaalang-alang ang mithiin ng taumbayan higit sa preperensiyang kulay at ituring ang ating sarili bilang bahagi ng isang bansa. Kaya’t ang pagtindig laban sa inhustisya, pagsasagawa ng kilos protesta, at ang matalinong pagboto ang ating sandata upang kumawala sa kadena na nagpapahirap sa atin.

Ang bawat tinta sa balota ay luhang tinipon, mga galit na tinimpi, at dugong isinakripisyo ng ating mga kababayan mula sa dahas na dulot ng kahapon. Kailangan nating hikayatin ang mga panatiko na walang lugar ang pagsamba sa bansang lipos sa hirap dahil ang serbisyo ng gobyerno ay hindi utang na loob na kailangang suklian ng utang na loob at pagsamba.

Sa lahat ng ito, itinuturo sa atin na hindi pa huli ang lahat sapagkat nariyan ang mga pagkakataong siyang makapagpapamulat sa atin sa tunay na kalagayan ng lipunan, kailangan lang nating tumingin, makinig, at kalauna’y tumindig. ▼